RULMANTPNNTAYN/BOYUTLANDIRMA Makinaveyacihazlarnkonstrksiyonundarulmandelikapbirokdurumdancedenbellidir.Dier anaboyutlarn(dap,genilik)verulmantipinintayiniiinrulmanseimihesabyaplarakmr, statikemniyetveekonomiklikynlerindenistenilenartlarsalaypsalamadkontroledilir.Bu seimhesabndarulmanaetkiyenyklerrulmannyksaysylakarlatrlr. Boyutlandrmadatemelayrmrulmannstatikmiyoksadinamikmiyklendiinegreyaplr. Duran(bileziklerbirbirlerinegrehareketsiz)veyayavadnenrulmanlar(n<10d/d)statikolarak yklenirler.Budurumda,hareketyollarnnveyuvarlanmaelemanlarnnardeformasyonakar emniyetikontroledilir. Rulmanlarnoudinamikykaltndaalrlar.Bileziklerbirbirlerinegrehareketlidir.Boyutlandrma hesabyardmylahareketyollarnnveyuvarlanmaelemanlarnnyorulmamukavemetlerikontrol edilir. DINISO281egreolannominalmrsadecezelhallerdegerekteneriilebilenalmasrelerini verir.Ekonomikbirkonstrksiyonrulmannkapasitesinintamolarakkullanlabilmesihalindeelde edilebilir.Bylebirdurumnekadarokarzuediliyorsa,rulmanseimideokadaroknemkazanr.

1985tenberi,iletmeveevreartlarnnimdiyekadarolduundandahadahassasolarakgz nndebulundurulmasyla,FAGboyutlandrmayntemiokdahamkemmelhalegelmitir.Bu ynteminesasDINISO281egreolup,1981deFAGtarafndanyaynlanmolan,rulmanlarn mrleriniierenaratrmalardanoluanbilgibirikiminedayanmaktadr. Statikyklenenrulmanlar Statikyklenmeendeksifsnindeeriuygunboyuttakirulmannseilmesindeyolgsterir.

fs=Statikyklenmeendeksi fs=statikyklenmeendeksi Co=statikyksays Po=statikedeeryk Statikyklenmeendeksifsyuvarlanmaelemanlarnntemasyzeylerindekalcbiimdeimelerine karbiremniyetfaktrdr.Rulmandandzgnalmakalitesiveokdkgrltseviyesi isteniyorsayksekbirfsdeerigereklidir.Normalbirgrltseviyesiyeterliisekkfsdeerleri kullanlabilir.ounluklaaadakideerleruygulanabilir: fs=1.5...2.5ykseksessizlik fs=1.0...1.5normalsessizlik fs=0.7...1.0dksessizlik Ekseneloynakmakaralrulmanlariindeerlerburulmanlarnkatalogtablolarblmnnn ksmndaverilmitir.Costatikyksays[kN]herrulmaniintablolardaverilmitir.Budeerdekibir

yk(radyalrulmanlardaradyal,eksenelrulmanlardaeksenelvemerkezi)yuvarlanmaelemanile hareketyoluarasndakitemasyzeyininortanoktasndayzeybasncnanedenolur.Bubasn deeri(po): Oynakbilyalrulmanlariin4600N/mm2 Dierbtnbilyalrulmanlariin4200N/mm2 Dierbtnmakaralrulmanlariin4000N/mm2dir. Coyknnetkisiyle(fS=1iinuygundur)enfazlayklenmidurumdakitemasblgesinde yuvarlanmaelemanvehareketyolu,yuvarlanmaelemanapnn1/10.000ilsndeplastikekil deformasyonunaurar. StatikedeerykPo[kN]:radyalrulmanlardaradyalynde,eksenelrulmanlarda,eksenelyndeve merkeziolaraketkileyenbirykoluphesaplamasonucubulunur.Po,yuvarlanmaelemanvehareket yoluarasndakienfazlayklenentemasyzeyininortanoktasnda,onoktayagerektenetkiyen karmaykeeitbirdeeresahiptir. Poaadakiformllehesaplanr: Po=Xo.Fr+Yo.Fa[kN] Burada Postatikedeeryk[kN] Frradyalyk[kN] Faeksenelyk[kN] Xoradyalykkatsays Yoeksenelykkatsays XoveYodeerleriilefarklrulmantiplerindeedeerstatikyknhesabiinkullanlanzel formller,rulmantablolarndaveyailgiliblmdekitablolarnnndebulunanmetinksmnda verilmitir. DinamikYklenenRulmanlar Dinamikyklenenrulmanlariinstandardhesaplamayntemi,malzemeyorulmasnnbozulma nedeniolarakalnmasnadayanr.Anmamraadakiformllehesaplanr:

L10=Lnominalmr[106devir] Cdinamikyksays[kN] Pdinamikedeeryk[kN] pmrss

AnmamrL10milyondevirolarakeldeedilir.Genibirgrupiindekiayntiprulmanlarn%90bu mreularveyabunugeer.DinamikyksaysC[kN]herrulmaniintablolardaverilmitir. Rulmanlaradinamikykuygulanrsa,burulmannmrL10106devirolur. DinamikedeerykP[kN]byklveynsabit,radyalrulmanlardaradyalyk,eksenel rulmanlardaiseeksenelykoluphesaplabulunanbirdeerdir.P,gerektenetkiyenkarmaykile aynmrverir. P=X.Fr+Y.Fa[kN] Burada Pdinamikedeeryk[kN] Frradyalyk[kN] Faeksenelyk[kN] Xradyalykkatsays Yeksenelykkatsays XveYdeerleriilefarklrulmantiplerindeedeerdinamikyknhesabiinkullanlanzel formller,rulmancetvellerindeveyailgiliblmdekicetvellerinnndebulunanmetinksmnda verilmitir. mrssp,bilyalvemakaralrulmaniinfarkldr. p=3bilyalrulmanlariin makaralrulmanlariin Rulmanndevirhzsabitiseyorulmamrsaatbirimindeifadeedilebilir.

Burada Lh10=Lhnominalmr[106devir] ndevirhz(dakikadakidnmesays)[d/dak.] Formlde106yerine500.33.60yazlrsa:

burada

dinamikyklemeendeksidir500saatlibirmrdefL=1olur.

burada

devirhzfaktrdr

331/3d/dak.lkbirdevirhzndafn=1olur.fndeerleri;bilyalrulmanlariinsayfa28de,makaralve inelirulmanlariinsayfa29daverilmitir. Bylecemrformlnbasitolarakifadeetmekistersek: burada fLdinamikyklenmeendeksi Cdinamikyksays[kN] Pdinamikedeeryk[kN] fndevirhzfaktr DinamikYklenmeEndeksifL BiryataklamaydoruboyutlandrabilmekiingereklifLdeeri,pratikteiyisonuvermiaynveya benzeryataklamalardaneldeedilentecrbeleredayanlaraktespitedilir.eitliyataklamaekilleri iinalnmasgerekenfLdeerlerisayfa3032dekitablolardaverilmitir.Budeerler,yorulmasresi yanndakonstrksiyonunhafiflii,evreelemanlarnauyum,aniykartlarvb.gibifaktrleride dikkatealr(zeluygulamaalanlariinFAGyaynlarnadabavurabilirsiniz).Gerekliolduutakdirde fLdeerleriteknikgelimelereparalelolarakyenidenbelirlenebilir. yisonuvermibiryataklamaekliilekarlatrmayapldnda,ykhesabnndahance uygulanmaynyntemegreyaplmasgerektiisondereceaikardr. Tablolarda,fLdeerlerindenbaka,hesaplamaiingereklidierverilerdeyeralmaktadr. Geniletilmimrkatsaylarnnkullanlddurumlardahesaplamalarfzdeerleriileyaplr. BylecePyerinefz.Parpmkullanlr.HesaplananfzdeerinegrenominalmrLhbulunur. BilyalrulmanlardafLdenLhyageiiinsayfa28deki,makaralveinelirulmanlardaisesayfa 29dekitablolardanyararlanlr. DeikenYkveDevirHz Dinamikyklenenrulmanlardaykvedevirhzzamaniindesabitkalmyorsa,hesaplamadaedeer ykdikkatealnmaldr.Belirlibiretkimesresiq[%]yesahipbirdizisabitkuvvetlervedevirhzlar grafikzerindebireriverecekekildebirletirilir.BudurumdadinamikedeerykPuformlle hesaplanr;

veortalamadevirhznmise:

 Formlnbasitolmasiinmakaralvebilyalrulmanlariinsolarak3alnmtr. Eerykdeikenfakathzsabitise:

EeryklineerolarakminimumbirPmindeerindenmaksimumbirPmaxdeerineartyorsa:

Gelitirilmimrhesabnda(bkz.sayfa33)dinamikedeeryknortalamadeerialnarak hesaplamayaplamaz.ouzamansabitartlaraltndakiheretkimesresiiinLhnmdeeri belirlenirveburadansayfa33dekiformlyardmylaeriilebilenmrbulunur. Notlar YukardaverilenhesaplamayntemlerivesembollerDINISO76ve281degsterilenlereuygundur. BasitletirmeamacylastatikvedinamikyksaylarCoveC,statikvedinamikedeeryklerPoveP, hemradyalhemdeeksenelrulmanlariinkullanlmtr.Standard,aadakikavramlarbirbirinden ayrmaktadr. CrDinamikradyalyksays CaDinamikeksenelyksays CorStatikradyalyksays CoaStatikeksenelyksays PrDinamikradyaledeeryk PaDinamikekseneledeeryk PorStatikradyaledeeryk PoaStatikekseneledeeryk BasitletirmenedeniileCvePdekirveaindisleribukatalogdakullanlmamaktadr.Pratikteradyalve eksenelrulmanlaragelenradyalveeksenelyklerkolaylklaayrdedilebilmektedir.