proleter teori

- Haziran 2006
mundayz. Bu durumda ak ve net olarak zgrlk komnistlere den grev ezilenlerden renmek ve renebilmeyi becerebildikleri oranda kendilerinde mevcut bulunan tarihsel hafzay ezilenlere tamay becermektir. Toplumsal dayanma pratiklerinde zgrlklerin yer almas gelecein emek eksenli mcadelelerinde yer almann nemli bir aracdr. Seyrek olarak ortaya kan ii emeki direnileri dnda zgrlk rgtlenmenin yapay yan yanalklarla deil devrimci bir anlayla yan yana gelmesinin zemini dayanma anlaynn bytlmesiyle mmkn olacaktr. Toplumsal alanda devrimci politikann gerekliliinde anlam anaristlerin ideolojik alandaki durularnn toplumsal pratikle ilikilendirilmesi dolaysyla politikleebilmeleri iin en nemli ara ezilenlerin iinde dorudan ilikilerle srdrlecek dayanma pratiidir. Yaadmz corafyadaki anti faist glerle doru temelde yan yana gelmenin ortak mcadeleler gelitirmenin bugn iin en salam zemini varolardr. Otorite kart tutumun, gndelik yaamla i ie girebilecei (Paris komnn tarihsel olarak ok ak ve net olarak ortaya koyduu biimiyle) yegane zemin yine kentin varolardr. Ezilen ynlarla anaristler arasndaki hem anaristlerde mevcut olan hem de mcadelenin dorudan znesi olan ezilenlerde bulunan nyarglarn krlmas ve paralanmasnn zemini otorite kart dayanma zemininde yaratlabilecektir. Btn bunlar bir araya geldiinde yzmz ezilenlerin somut snfsal gereine dnm olmann, ideolojik red edilerden, yok saylardan ve egemen dnyann nmze koyduu bireyci nihilizmlerden ok daha fazla otoriteye kar durmak olduunun, otoriteyle gerek anlamda hesaplamak isteyenlerin kanlmaz olarak snf dayanmas perspektifine sahip olmas gerektiinin bilincindeyiz zeletiri Bu gn yaadmz corafya ele alndnda ezilen ynlarn kitle mcadelelerine en yakn ve en dorudan sahipleni iinde yer almas gereken anaristler henz bu abann ok banda ve emekleyerek yol alma abasndadrlar. Bu elikinin yani aslnda kitlesel mcadeleye en yakn olmas gerekenlerin kitlesel mcadelenin en uzanda kk burnjuva aydnnn entelektel hobisi olarak kalm olmasnn yaadmz topraklara zg birka farkl nedenini de ortaya koymak mmkndr. Ancak sorun bu topraklarda ki anarizmin sa bir yorumla savunulmu olmasyla geitirilemeyecek kadar derinde bir yerde aranlmak durumundadr. Yazmzn banda dnemin burjuva paradigmasnn anarizan sonularna bu anarizan sonularla anarizm arasnda kurulmaya allan sa liberal yoruma yeterince deinmitik. Bugn anarist dnceyi anarizmin iinde akntya kar krek ekerek savunma abas platformist rgtlenmelerin ilkeli snf mcadeleci proleter tutumda srarc anaristlerin zerindedir. Gnmzn teorik sorunlar zellikle de dnya kapitalizminin kltrel, teknolojik hegemonyasnn arlk arz ettii bir dnemde srtn proletaryann meru gerei dnda hibir geree dayandramayacak olan bizlerin teorik tartmalara olan ihtiyac zellikle de burjuva yalanlarnn, zgr olmas gereken dnce zerinde yaratt hegemonyay paralamak iin son derece artm durumdadr. Bilgi pratiinin elikilerini ve btn zenginliini proletaryann zgrlk mcadelesine tayabilecek olan ve ite bu yzden tekrar ayaklar zerine (gemiinden ok daha gl bir ekilde) dikilmesi gereken Anarist Komnizm dir. Yazmzn sonunda burjuva dnyann zgrlk dnce zerinde oluturduu hegemonyay ykacak olan PROLETER kavgada bulumak ve gemi yzyln tm devrimci enerjisini yeniden ama bu sefer EZENLERE kar en gl darbeyi vuracak olan son kavgamz yaratmak iin PROLETER saflarda yan yana gelme ve oalma dileimizi iletiyoruz.

proleter teori

A - Haziran 2006

ETE GELENE
Gn gemiyor ki ortalk ete haberleriyle alkalanmasn, her ete haberi yeni bir eymi gibi, sanki ilk defa cereyan ediyormu gibi sunuluyor, haber sunucular bu haberleri verirken hayretten sanki azlar bir kar ak dilleri tutulmu gibi naklediyorlar. Rol kesiyorlar. Halbuki tarih boyunca etelerle o kadar i ielik var ki, ete tekil etmeden neredeyse devletin bekas tehlikeye girecek, en nemli ileri etelere havale edilmeden zldn gremiyoruz. Ege ve karadenizdeki Rumlarn krmndan, Ermeni Soykrmna, Tekilat- Mahsusadan, Umum Alem-i slam htilali Tekilatna ve milli Mcadeleye kadar etesiz olunmam, hapishanelerden azllar karp sularnn arlna gre rtbe de verilmi, balarna subaylar vererek alaylar tekil edilmi, Yzba Yakup Cemillerin, Albay Kasap Osmanlarn, Parti Pehlivanlarn ,erkez Ahmetlerin, Topal Osmanlarn, Hamidiye Alaylar1, ttihat ve Terakki ve Tekilat- Mahsusa geleneinden geliniyor. Abdlhamitten ttihat ve Terakkiye ondan Cumhuriyete kadar etelerin istihdamna dair yasal! zeminler hazrlanmakta hi tereddt edilmemitir. Burada rutini bir kez daha gzden geirmekte fayda vardr. Mete Tunay bir almasnda rastlad belge karsnda aknln yle ifade etmektedir; Albay Kasap Osmanla ilgili bir alma yaparken, 4 Mart 1915 tarihli bir Kanun-u Muvakkat metni grmtm. Bu yasa, Harbiye Nezaretinin, hapishanelerdeki mahkm ve mevkuflardan, haklarndaki hkm ya da kouturmay erteleyerek ve sadkane hizmet ederlerse af edileceklerini vaad ederek asker almasn olanakl klyordu. [Ankara stikll Mahkemesinde Bir Heyet-i Fesadiye Davas ve Kuva-y Milliye, Birikim Say 33 (Kasm 1977)] Bunlar, genellikle kuvay tedibiye (cezalandrma) birliklerinde kullanlmtr. Ben o vakte kadar byle eylerin Hollywood filmlerinin fantezileri olduunu sanyor ve bu uygulamann hayli evrensel olduunu ve Birinci Dnya Savanda Osmanllarn balatt byle feci bir uygulamann Mill Mcadelede de devam ettiini bilmiyordum. Osman Bey bir belgede, 101 seneye mahkm katilleri subay, 15 yllklar avu, 5 yllklar da nefer olarak atadn aklamtr. Geici yasann tarihine2 bakarak, Ermeni Kymnda bu birliklerin de, Balkan muhacirleri, erkez eteleri ve yerel Krt ekiyalarnn yansra kullanldklarn tahmin edebiliriz.3 Osman Beyin yukarda sz edilen rtbelendirmesi 9 Austos 1340(1924) tarihli Bursa Valisine bir mahkmun neden hala affedilmediine ilikin mektubundan alnmtr, Albay Kasap Osman valiye yazd mektubunda: Alay (172) kumandan iken o hakir grlen katil amidlerden 101 senelikleri Zabit, 15 senelikleri avu, 10 senelikleri onba,be senelikleri nefer tayin etmek suretiyle tevsian mfrezeler tekil ve gaye-i milliye hizmet ve fedakarlklar sayesinde Konya, Bolu, Yozgat ve Manyas(n) kk ve byk bilcmle isyanlarn itfada bu hakimlerin hizmeti ile amal-i milliyeyi istihsale muvaffak olduk4szleriyle mcrimlerin nelere kadir olduunu ifade etmektedir. Milli Mcadelenin Tekilat- Mahsusa geleneinden gelen bir dier nderi olan erkes Ethem Bey, hatralarnda mahkmlar cezaevinden salvererek bir tabur oluturduunu ifade ediyor; Ktahya ve buraya bal yerlerde bulunan hapishanelerde yatan mahkmlarn bir hayli yekn tuttuunu mutasarrfla konuurken renmitim. Bunlardan faydalanmay dndm, kendilerine haber yolladm,

52

proleter teori

- Haziran 2006
baz artlar ileri srdm. Bunlardan drt yz kadar crm sahibini ertesi gn serbest braktrdm. Hepsini Ktahyada topladm. Kendilerine silah, cephane, verdim Kumandan olarak da tecrbeli kumandanlarmdan Teselyal Hafz Beyi tayin ettim Bunlara vadim dmanla fedakra ne savatklar takdirde en yakn ve msait zamanda geri kalan mahkmiyet mddetlerini af ettirmekti.5Ethem Bey bu tabura en tecrbeli komutan olarak atad Hafz Bey enitesidir. Ahmet Refikin ttihat Terakki dneminde istihdam edilen etelere ilikin szleri ibret vericidir: harbin bidayetinde Anadoluya stanbuldan bir ok eteler gnderilmiti. Bu eteler, mahbesten karlan katillerden ve hrszlardan mrekkepdi. Bunlar Harbiye Nezareti meydannda bir hafta talim grrler6, Tekilat- Mahsusa marifetiyle Kafkas hududuna gnderilirlerdi. Ermeni mezaliminde en byk cinayetleri bu eteler ikaettiler7. Szleri o gnlerin canl tanna aittir. Ermeni soykrmnda nemli roller slenen Tekilat- Mahsusa etelerinin tekiline ilikin Falih Rfk Atay anlarnda : Birisi bana Merkeziumuminin sivil eteler yaptn, bu etelere bildiklerimizin8 kumanda ettiini, gidip doktor Nazm grmekliimi syledi. Sivil Askerlii tercih ediyordum. Hafta aras talimden sonra Merkeziumumiye gittim.Doktor Nazm bekleme odasna geldi; istediimi kendisine anlattm. Yzme bakt gld: Biz etelere hapishanelerden adam alyoruz dedi senin gibi gen arkadalarn yeri oras deildir. Bu katiller ordusundan bir ey anlamadm... Tersyz gene harbiye mektebine dndm.9 Tekilat- Mahsusa etelerinden nce Abdlhamit dneminde Ahmet Paa, erkesler, Krtler ve Trklerden oluan zel deneki taburlar oluturmutu. Bunlar ihtiya halinde ehirlerdeki savunmasz Hristiyan ahaliye bask yapmakla ykmlydler. Bir dizi ehirde Ermeni katliamn dorudan rgtleyenlerden biri Ahmet Paann greve ald erkeslerden yardmcs ve sonralar da hafiye tekilatnn bana geen erkes Ziya Beydi.10Hamit dnemindeki Ermeni krmlarnda Hamidiye Alaylar yannda bu deneki taburlarndan da yararlanlmtr. Deneki Taburlar Bir anlamda Tekilat- Mahsusa etelerinin nclleri saylabilirler. Darlharb-e gidecek Ehas Hakknda Takibat ve Mcazatn Teciline Dair Kanun-u Muvakkat ile salverilen ahslarn marifetleriyle Anadoluda Ahmet Refikin deyimiyle kan gvdeyi gtryordu.11 Mete Tunay: lgin bir nokta, bu geici yasa uyarnca, haklarnda kouturmann srdrlmesi ya da cezann ektirilmesi ertelenerek Birinci Dnya Savanda Osmanl ordusunda kullanlan kiiler iin, Birinci TBMM nn bir af karm Olmasdr12 Darlharpte hsn- hizmet ve yararlk ibraz eden mahkuminin mddet-i mahkumelerinin affna dair 14 Temmuz 1337(1921) tarih ve 135 sayl kanun ilk meclisin ilk icraatlar arasnda olmas konunun ehemmiyeti ile ilgilidir. Daha sonra 19 Terinsani (Kasm) 1339 (1923) tarih ve 372 numaral kanunla tazelenmi, 17 Terinsani 1340 (1924) tarih ve 51 sayl tefsire gre 372 numaral kanun kuva-y milliyecilerin yan sra nizami ordu mensuplar da kapsama alnmtr13. Kuva-y milliye komutanlar bu kanuna dayanarak kurtulmalk belgeleri dattn anlyoruz ,bunlardan, [Keskinli] Rza bey vaktiyle kendi mfrezesinde arpan 60-70 kiiye ve bu arada, Keskin yresinden 16 ekiyaya da kurtulmalk belgeler vermitir14 Rza Beyin tasfiyesinde bu argman kullanlarak stiklal Mahkemesince idamna karar verilmitir. Rza Bey Krmz-yeil istiklal madalyas sahibi olup ikinci dnemde meclis dnda kalmt. Meclis ilk gnlerinde gndemine bu konuyu niye almtr? nk Milli Mcadeleye Anadolu halk itirak etmemektedir. Silaha sarlanlar el koyduklar Rum ve Ermeni Mlklerini aslanlar gibi mdafaa eden yeni tredi eraftr. Yoksul Anadolu halknn uzun sava yllarndan kaybedecei bir eyi kalmamtr. Para zenginlerden can dierlerinden olunca eteleri rgtlemek kolay olmutur. Orduyu kurmak iin asker alyoruz, sabahleyin giydiriyoruz, tehiz ediyoruz, silahlandryoruz, akam zeri hepsi gidiyorlar.15Szleriyle smet nn o gnlerin atmosferini anlatmasnn yannda ; [B]izi g vaziyetlere sokan husus, bir muntazam ordu kurabilmek iin halkla ordu arasndaki ruhi rabtay tehiz edemeyiimizdir16szleri ile ifade edilen halkla aralarndaki ilikisizliin itirafdr. nn daha da ileri giderek bana bakn kimse iitmesin, Millet dmanmzdr szleri paalarn iinde bulunduklar ruh halini dile getirmektedir17.

proleter teori
Ksaca tekrarlamak gerekirse bizim gibi corafyalarda anti faist olunmadan ne yazk ki brakn zgrlk olmay dayanmac olmak bile mmkn gzkmemektedir. Yaadmz dnem AB gibi dnya kapitalizminin en ileri standartlarn temsil eden uluslar aras pazara almaya alan egemen snf gerei durmakla birlikte sokaa hakim olan halen ve halen faizan saldrlar, katliamlar ve uygulamalardr. Yaadmz topraklarda devlet kurumuna ynelik kk apl da olsa getirilen az ok demokratik uygulamalar derhal sokakta yerini faizan saldrlara brakmaktadr.Yine iinde bulunduumuz corafyada burjuvaziyi oluturan gler bu demokratikleme konusunda her ne kadar kendi ilerinde de elikiler yayor gibi gzkse de, sermaye dmanlarna kar birlemekte bir an olsun tereddt etmemektedirler. Yaadmz topraklarda faizan uygulamalar yer yer darbelerle kurumsallamakta geni ynlar her trden insani haklarndan mahrum brakmaktadr. Ezilenlerle dayanmann politik bir grev anlayyla yapmak ounlukla dayanmay halka bir hizmet olarak sunma yanlsamasn yaratacaktr. zgrlklerin dayanma anlaylar politik bir sonu deil ancak politikalar dayanma anlaylarnn bir rn olacaktr. Bu noktada dayanma anlaymzn ne olabilecei zerine tartmak yerinde olacaktr. Dayanmay yaratan iki temel faktr var birincisini sendekini karndakine vermeye raz olmak ikincisi de ondakini almaktan yana ak olabilmek. Bu son derece insani ve basit olan iliki biimini gnmz koullarndan duygusal ba ok gl olan bireyler bile yaamakta ciddi zorluklar ekmektedir. Bu trden bir alveriin insani zemini ounlukla basit kar ilikilerine feda edilmekte, gnbirlik yardmlamalarla son derece zenginleebilecek gl ve yerine herhangi baka bir iliki biiminin geirilmesi imkansz olan ba feda edilmektedir. Dayanmann sermayenin kar dzenine dayal ve srekli nce ben ideolojisini kkrtt bir dnya da geerli ve ie yarara bir iliki olabilmesi gerekten de bir yanyla imkansz istemekle e anlaml gibi durmaktadr. Gnlk yaam kaybedenler ve kazananlar arasndaki gerilimin yaratt bir kltr tarafndan doldurulmaktadr. Byle bir dnya da kendindekini gnl rahatl ile ve hibir karlk beklemeden verebilmek ve bunun zamanla karmzdakilerle eit bir iliki yaratabileceini umut etmek yaadmz yzylda halen nsan olabilmenin mmkn olduunu dnmekle e anlamldr. Bizler yaadmz topraklarda ok az saylabilecek bir zaman zarfnda (iki senelik bir gemii olan) dayanma almamz ierisinde kendimizde olan ok az bir deeri kolektif olarak sunmaya altk(kimimiz niversiteye hazrlk dersi verdi, kimimiz gnlk sorunlara yardmc olmaya alt, kimimiz sadece dertleti) insani zeminde verdiimizin ok daha fazlasn bizlere sunmak isteyen her eyden nce kardelik duygusuyla yan yana gelmeyi becerdiimiz dostlarmz, yoldalarmz var artk ve bu bizler iin zgrlk olmann gerekten de karlksz kalmadnn en nemli gstergesi. Ksacas yardmlamay ncelikle eit bir ilik kurmann balangc olarak grmek gerekiyor. Karmzda bizlerin ideolojik, teorik, politik arka plann iyi tanmayan ounlukla genel bir sol ierisinde grmeye alan ama tandka farkll grmesi muhtemel ezilenlerin gerei yer alacaktr. Bu gerekle anarist komnistlerin dier muhalif glerden ok daha fazla dorudan ve ikalc ilikiler kurma potansiyeli vardr. Sorun bu potansiyeli kinetik enerji haline geirmek iin yaplmas gerekenlerdir. Bu noktada pratik olarak iinde bulunulduumuz siyasal zayfln, geleneksizliin farknda olmak esas olarak srecin rencileri olduumuzu, belki de on yllarca bu rencilii srdrmek, ezilen ynlarn hareketiyle zgrlk dncenin neden kesiemediini pratik politik alandan gzlemek anlamak duru-

A - Haziran 2006

51

proleter teori

- Haziran 2006
koparak dzen saflarnda gemite red ettii kimliklere drt elle sahip kmaya balamasyla son buluyor. Bu trden kendi bana ideolojik bir yok say barndran tutumlarn ounlukla marjinal bir kltr besledii anarizmin toplum kartl olarak grlmesine sebebiyet verdii aktr. Otorite kart olabilmenin vazgeilmez dura ve bizim gibi lkelerde ncelikli dura anti faist ilkede srarc olmaktr. Yukarda almn yapmaya altmz dorudan dayanma ilikisi yaama geirebilmenin koruyabilemnin, bytebilmenin en net ilkesi toplumsal yap ierisinde her trden anti demokratik, otoriter kurum ve organizasyonlara kar en geni kesimlerle birlikte mcadele edebilmektir ncelikli olarak faist hareket 1- her trden ezilenler dayanmasnn dmandr 2- her trden zgrlk eilimin en azl dmandr 3- her trden ezilmiliin (etnik, cinsel, dinsel, iktisadi) devamndan yanadr Faist hareket ve kurumlara kar g birlii ierisinde durabileceimiz zeminler; otorite kartlarnn, ezilenler nezdinde dayanma anlayna, buradan hareketle zgrle sahip kan savunan ve bu savunma izgisinde her trl gle yan yana gelmeye ak ama kendi otorite kart izgisini bytmekte de srarc anlayna saygnlk kazandracak ve geni kitlelerle bulumasna yardmc olacaktr. Anti faist ilke de srar otorite kartlnda srardr. zgrlklerin dier emekten yana glerle yan yana gelmeleri ortak mcadelerde bulunmalar kanlmazdr. Dier sol glerle yan yana gelmenin birlikte mcadele edebilmenin en gl zeminlerinden birisi anti faizm dir. Anti faist mcadeleyi sermayenin azgn kesimine kar saldr liberal kesimine kar uzlama olarak ele almak, veya byle bir mcadelenin kanlmaz olarak sermayenin baka bir grubuyla uzlamayla sonulanacan sanmak gnn sorumluluklarndan kamak iin malzeme retmekten baka bir anlam tamamaktadr. zgrlk anlay mahalle almalarnda olsun veya yaamn baka her hangi bir alannda dnyay deitirme sorununu zihinsel bir problem olarak deil ezilen ynlarn somut sorunlar etrafnda oluturmak durumundadr. Faist hareket kar gl bir kar koyu ve bu kar koyuun ierisinde devrimci tutumunda srarc zgrlk rgtlenmeler faizme kar mcadeleyi devletin ortadan kaldrl sorunu haline getirmek ve bu erevede ortaya km olan elikileri derinletirmekle ykmldr. Devrimci dnm iin aamacln eletirisin yapmak nasl bizleri devrimin inkarna gtrmemeliyse faizme kar gemite yaanm kimi tarihsel rnekler de olan aamac ve uzlamac ele al biimlerinin yol at tahribat eletirmek anti faist ilkede srarc olmaktan vazgeirmemelidir. Aktr ki kitlelerin nezdinde dayanmay yok eden, dayanmay uzak durulmas gereken tehlikeli bir maceraya dntren burjuva egemenlii faizm dir! Burjuva egemenliini kenidisen kar geliebilecek hibir siyasi, parti, rgt odandan korkmad oranda ezilen kitlelerin dayanmasndan korkmaktadr. Yaadmz corafya da olduu gibi benzer olan pek ok lke de emeki ynlar sadece ve sadece kendi aralarnda dayanma ilikileri gelitirdikleri iin faist rejimlerce en ar ekilde imha edilmiler, toplu kymlardan ikencelerden geirilmilerdir. Bizim corafyamzda az ok dayanmann sosyalliine yatkn insanlarn nesilden nesile aktard bir fobi olarak karmza kan dayanmann tehlikeli sonular tam da ceberut devlet geleneinin srdrcs olan faizmin yol at bir sonutur. 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 Dipnot: 1

proleter teori
Ayn itiraf Fevzi akmakta da vardr: Efendiler, Biz orduyu deil milleti giydiriyoruz. Elbiseyi alan gn sonra firar ediyor.18 Halkla aradaki uzaklk daha sonra istiklal Mahkemelerinin terr ortamyla zoraki tesis edilecektir! Halkn itirak etmek istemedii mcadelenin eteler eliyle yrtlme zorunluluu etelerin tekiline dair yasann yeniden ele alnmasn gerektirmi Milli Mcadelenin ilk meclisinin ivedi maddelerinden birini oluturmutur. Tekilat- Mahsusann eteleriyle palazlandrlan yeni tredi eraf ve zenginlerin el koyduklar mlkleri yine Tekilat- Mahsusaclar tarafndan savunulmaktadr. zellikle milliyeti direniin ya da Milliyeti hareketin tasfiye edilen Gayrimslimlerin youn olduu blgelerde ne kmas anlamldr. Tasfiye edilenlerin geri dn korkusu ile itilaf devletleri tarafndan cezalandrlma korkusu (Malta fobisi) milliyeti direniin ana eksenini oluturmaktadr. Ksaca deindiimiz baz yasal ! birimler ve yntemler gnmzde ne kadar tandk gelmektedir. Bize bu yzler hi de yabanc deiller: Susurluk eteleri, Yksekova eteleri, emdinli eteleri, lkc eteleri, korucu eteleri, itiraf eteleri rgtsel olarak, atllar, Acalar, Erseverler , Abdlkadir Aygenler de kiiler olarak bir gelenein miraslardrlar. htiya annda derhal her zaman ve her yerde

A - Haziran 2006

Abdlhamit zm, blge airetlerini Hamidiye Alaylar eklinde resmi bir sfatla rgtleyip silahlandrmada buldu Orhan Kololu Ermeni Olaynda Kim, Ne Kadar Sorumlu? SDD say 19 s 73 Geici yasa 19 ubat 1330 (1915) tarihlidir Mete Tunay ada Trkiye Son Be Ylda Ermeni Sorununu Nasl Tartt? www.gelawej.com Tunay Mete Eletirel Tarih Yazlar Liberte Y. 2005 s 111 erkes Ethem Hatralarm Dnya Y. 1962 s 82-83 Mahkumlarn eitiminden Harbiye Ordu Dairesi Reis Vekili Behi (Erkin) sorumludur, Behi Erkin Kemalist dnemde Bayndrlk Bakanlna kadar ykselmitir Ahmet Refik ki Komite ki Ktal Kebike Y 1994 s 27 Altn ben izdim, ete yneticileri demek ki resmidir ve herkese alenen bilinmektedir Atay Falih Rfk Zeytinda Remzi Kitabevi s 35-36 Osmanl mparatorluu ve Kemalist TrkiyeninDevlet-ktidar Sisteminde ERKESLER Arsen Avagyan ev. Ludmilla Denisenko Belge Y. s 100 Ahmet Refik ki Komite s 27 Tunay Mete Eletirel Tarih s 114 Tunay Mete Eletirel Tarih s 115 Tunay Mete Eletirel Tarih s 118 nn smet, Hartalar 1 Bilgi Y. 1985 s 212 nn Hatralar 1 s226 Avcolu Doan, Milli Kurtulu Tarihi c 3 s 912 aktaran Cilasun Emrah Baki lk Selam erkes Ethem Belge y.2004 s 46 Uzun Cem Yedi Dvele Kar Mcadele, Resmi Tarih Tartmalar 2 Ed Fikret Bakaya zgr niversite Y. 2006 s 47

50

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori
Bu noktada sorun ezilenlerin bir ok adan egemen ideolojinin hegemonyasnda tarihsel bir gerek olarak edindikleri bir ok sosyal, dinsel, cinsel, ahlaksal tutumun basit bir tarihsel karlamayla dalmayacan bu tr st yapsal belirlenimlerin ancak snf mcadeleci bir izgiyle beraber ortadan kalkabileceini grmek gerekecektir. Bu noktada zgrlk rgtlenmenin siyasal tarznn ne kmak durumundadr. zgrlk komnistler kitle almasnda ncelikli olarak politik dorularyla yer almak politik dorular alan aabildii oranda ideolojik sorunlarn alternatiflerini yaama geirmeye almak durumundadr. Yaadmz topraklarn belli bal ehirlerinde yaamakta olan emeki kesimlerin, dzenle olan elikileri, yaamsal sorunlarnn gnden gne artyor olduu bir gerektir. Resmi aklamalarda bile 10.000.000 isizin yaad bir corafyadayz. Byle bir corafya da zgrlk dncenin toplumsal elikilerle gerek bir ilik iinde olamay son derece zc bir sonu ortaya koymaktadr. Ezilenlerle mahale dayanmas bal altnda ele alacamz bu sorun ezilenlere ynelik zgrlk pratiin imkanlarn tartmak amacyla yazlmtr. zgrlk dnceyi toplumsal gerein ierisinde alglamak gibi derdi olanlarn ncelikli olarak nlerine koymalar gereken soru; Neden en fazla zgrle ihtiyac olanlar, zgrlk dnmekten ve eylemekten en uzakta yaamakta? Sorusu olmak durumundadr. Bu soruya son derece rasyonel yantlar retmek toplumsal dokunun kltrel dzeyde, ekonomik dzeyde, nasl altnn ezilen ynlar nasl bir tahakkm sistemi ierisinde yaattldn cinsel, dinsel, hukuksal bask aralarnn, ideolojik aygtlarn nasl ilediini ve ezilen snf neredeyse Erich From un deyimiyle zgrlkten korkar hale getirdiklerini aa kartmak mmkndr. Fakat duruumuz gerei, zgrle olan inancmz ve tutkumuz gerei hibir aklcl aklama hibir aklc neden-sonu ilikisi ezilen ynlarla zgrlk dnce arasndaki yaadmz topraklardaki bu byk uurumu srtmzdan indirmeye yetmeyecektir. Bu noktada ncelikle sorunu, toplumsal dnmden, zgrlkten, eitlikten ve deiimden yana olanlarda aramak ve onlarn ierisinde de zgrlk kavraylarn en stte tutan, hibir art koulu bireyin toplumsal zgrlnn nne koymak istemeyen biz zgrlklerde aramak gerekecektir. Sorunu ite bu yzden en u noktada ele almak gerekiyor. Tam da toplumsal olarak gericiliin, entelektel olarak post modern burjuva liberalizminin, politik olarak san g kazand bir dnemde yani olabileceklerin iinde de her eyin imknszlat bir dnemde, zellilkele de toplumsal ounluun gerici, muhafazakr eilimlerinin gl olduu bir corafya da tam da bu yukarda saydklarmz mevcut olduu iin tam da aslnda en fazla olmas gerekenin yerine baka baka eilimler, dnme kalplar geirilidi iin otorite kart snf dayanmasnn zamandr. Varolarda otorite kartt mcadele zeminini bulmak mmkndr bu zeminde kalc olabilmenin yaadmz topran emekilerine bir c ve kendilerine ar yabanc bir dnceymi gibi tantlan anarizmin doru anlatlabilmesinin esas yolunun yine yazmzn balnda yer alan proleter tutumla mmkn olabileceine, bu tutumda birleen ve glenen anaristlerin onlarca yldr sren snf savanda gerek bir mevzi, gerek bir kavga bayran varolara tayabileceine ve proleter komnist dncelerle yaylacak bir anarizmin egemenlerin en byk kabusu olacan hatrlatmakta fayda gryoruz. Neden Anti Faist lkeyi Savunmak ve yaama geirmek olmazsa olmazdr ktidardan Arnmak m? Otoriteyle savamak m? Gnmzn ideolojik kemekeinin birok bireye zgrlkl sadece bir ideolojik arnma biiminde tadn biliyoruz. Bireyin kendi etrafnda dans ederek kurtulmaya alt otoriter ilikileri ounlukla bireyin zgrlk dncelerden

A - Haziran 2006

AIN VEBASI ZELLETRMELER

NASIL BAKMALI, NE YAPMALI?
Trkiye kapitalizmi neo-liberal yeniden yaplanma srecinde nemli admlar atyor. Uluslar aras sermayenin stratejik hedeflerini gsteren Washington Uzlas, dier bir ok lkede olduu gibi Trkiyenin de neo-liberal politikalarnn yol haritasn izmiti. Trkiyede yaananlara bakldnda Washington uzlasnn nemli stratejik amacnn gerekletii grlr. Finans ve banka sistemlerinin uluslararas piyasalatrlmas, telekomnikasyon irketlerinin ve haberleme ve medya alanlarnn uluslar aras sermayeye devri ve ar sanayi kabul edilen byk devlet retim iletmelerin, zelletirilerek uluslararas sermayeye aktarlmas sreci Trkiyede tamamlanmaktadr. TMSF eliyle 2001 kriziyle finans ve banka sistemlerinin uluslararas piyasalatrma srecine balad. 2007de Basel II de bu sre btnyle tamamlanacak. Telekomnikasyonda Telekom operasyonuyla hem zelletirme hem uluslararas piyasalatrma gerekleti. Petkim ve Tprala ar sanayide balayan zelletirme Erdemirle tamamland. Erdemir etkiledii ve srkledii sektrler asndan son derece nemli bir iletme. Ayrca geleneksel ve stratejik kontrol sanayiyi simgelemesi ve ulusal devletin ekonomik aktrlnn somut gstergesi olmas asndan nem tayordu. Erdemir byk bir operasyon ve ulusal devletin verileri zerinde tartma gtrr ierikler tayor. Bugn Trkiyede Kamu ktisadi Teebbs ad verilen byk devlet iletmelerinin satlmas tamamland. Fakat bu sre kamu iletmelerin satyla snrl bir proje deil, kamusal alann dnmn, kn ve bir yaam biiminin sonlanmasn ifade ediyor. NEO-LBERALZM SINIFA KARI SINIF POLTKASIDIR II.Dnya Sava sonras yeni bir dnya dzeninin kuruluu ynnde admlar atld. Kapitalizm yeniden yaplanma dnemine girerek, sermaye birikim srecinin dnya genelinde sorunsuz ilemesi iin, farkl sermaye biimlerinin hareketlerini kolaylatran ya da dzenleyen kurumlar oluturdu. Bu ynden para sermaye hareketleri iin IMF, ticari sermaye hareketleri iin GATT ve retken sermaye hareketleri iin Dnya Bankas kuruldu. 1929 Dnya Ekonomik Kriziyle birlikte znde kitlesel retim-kitlesel tketime dayanan Keynesyen politikalarnn ykselii, ii snfnn mcadele birikimleri, souk sava gibi farkl dinamiklerin etkisiyle gelimi kapitalist lkelerde sosyal refah devleti uygulamalarna geildi. Ge kapitalistleen lkelerde ise kapitalist sistemle entegrasyonu hzlandracak ithal ikameci ya da iednk birikim modelleri hayata geirildi. Bu sre siyasi, askeri, kltrel, hukuki boyutlaryla birlikte yeni smrgecilik olarak kendini da vurdu. 1945 sonras gelimi kapitalist lkelerde sosyal devlet/refah toplumu uygulamalar ile yeni smrge lkelerde hayata geirilen ithal ikameci/ie dnk biri-

49

proleter teori

- Haziran 2006
yana, eskilerin deyimiyle bekasndan yana bir ilikisel veya insan merkezli yoksayclk olarak karmza kyor. Kuramsal olarak verili her trden paradigmann veya gereklemi olann tmden inkarna dayanmas gereken nihlizim tam da kk burjuva snf karlarnn ehliletirdii haliyle, emekten yana veya sabr gerektiren veya bedel denecek,(kk burjuva bireyi proleterletirecek) noktalarn yoksaylmasna doru i gryor. Bunun en basit ve konumuzla ilgili yan kimi yoldalarmzn varo gereine romantik bir balang yapp daha sonralar varota yaayan insanlarn kltrel, sosyal davranlarn kendine dayanak yaparak, oradaki ilerlemenin ok ar ve yorucu olmasn dayanlmaz bularak, mahalle almasna kar eletirel tarafta durmaya balamasdr. Bu durumun nemli lde bir kanlmazlk olduu gerei ile yzyzeyiz. Gnmzde ve belli ki daha uzunca yllar anarizmle bireyin kurduu ba daha ok enttellektle bir ba olmak durumunda. Hal byleyken de kendi gerei dnda bir gerek karsnda kk burjuva duruun yok sayc eilimi benisemesi ve tamas kanlmazdr. Bu trden bir eimlin alabilmesi ancak zgrlk hareketle politik balarla yola kacak bireylerin ortaya kmasyla olacaktr. Aktr ki dayanma almasnda gerek ve kalc ilikileri ancak politik yanyla insan kazanmaya balam bir anarist hareket becerecektir. Sre bu aamaya gelene kadar ne yapmak gerekiyor. Tabi ki bu ileri aamann yaratcs olacak kolektiflerin, rgtlenmelerin, yaadmz corafyada zgrlk dnceyle bireyin hangi zeminde ilikilendiini doru ve net grmesi gerkmektedir. Bu durumun yaadmz deneyimlerden yola karak engelleyicisi yani kendinde ki yok sayc eilimlerin ortadan kaldrcs celikle bireyin kendisi olmakla birlikte, anarizan yorumlarla snf mcadelesi tercihine yaknlaan zgrlkleri doru tartmalarla ve sabrla karlayacak kolektiflerin olumu olmas ok nemli rol oynayacaktr. Emeki Mahallelerinde Dayanma (Otorite Kart Mahalle almasnn mknlar) Yaadmz corafyda zgrlk komnist izgiyi bugn iin ayakta tutabilecek giderek glendirebilecek esas mcadele perspektifi emeki mahallelerinde, varolarda gerekletireceimiz toplumsal dayanma pratikleridir. Dayanma pratii yer yer gndelik sorunlar zerinde yer yer siyasal gelimeler zerinde gerekleecek dorudan demokrasi anlaymzla biimlenecek pratiklerdir. Bu srecin gnlk sorunlarla rlecei yeri geldiinde ise yzn otoriter kurumlara dnecek militan bir bakaldrnn gelimesine hizmet edecei aktr. Bu topraklardaki her trden otoriter kurumu, anlay yok etmek isteyen kendi zgrlnn proleteryann zgrl ile geleceini bir bilen bizler, bu hedefe ulamann bir para-btn ilikisi kurmak demek olduunu grmek zorundayz. Toplumsal pratiini gndelik yaam pratiine tayamayann doru bir rgtlenme yaratma ans bulunmamaktadr, bunu beklide anarizmi olmayann komnizmi, komnizm olmayann da anarizmi olamaz deyile zetlememiz mmkn. Bu nokta da parayla btn arasndaki belki de almas son derece g olan gerilimi, fakat ayn glkten doan muazzam gelitirici ve zgrletirici praksisi, eylemek nasl mmkn olacaktr? Bir dier ifadeyle toplumsal olarak bakldnda ideolojik olarak en geriyi temsil eden ezilen ynlarn ierisinde ideolojik olarak en ileriyi ve en zgrlk olan savunmak nasl mmkn olacaktr? te tam da bu noktada tek bir yantmz var zgrlk DAYANIMA Ezilenlerin gerei ile kendisi arasnda bir kader ve kar birlii gren anlay kendi gerei verili zamandaki sosyal bireysel alkanlklar ile ezilenlerin gerei arasnda bir ilikiselik yaratabilmek zorundadr. Byle bir ilikisellik ve ortaklamann olamayacan dnenler zaten otoriteyi lanetlerken otoriteye ve yarattklarna hayran kalm dolaysyla kendi benlii dnda gerek tanmayan kk burjuvalar olabilir ancak.

proleter teori
kim modelleri, 1970e kadar dnya genelinde sermaye birikim srecini hzlandran kurumsallamalar olarak ilev grd. Fakat 1970lerin bandan itibaren kapitalist sistemin, kar oranlarnn dme eilime bal olarak,iine girdii uzun dalga krizi yeni sermaye birikim modellerinin devreye sokulmasna neden oldu. II.Dnya Sava sonras oluan kurumsallamalar,artk sermaye birikim srecinin nndeki engeller haline gelmiti. Neo-liberal politikalar konsantre bir ekilde bu aamada devreye sokuldu. Artk hem metropollerde hem de yar smrge lkelerde krizden k modeli Neo-liberalizmdi. zellikle sonular itibariyle tartlan neo-liberalizm aslnda snfa kar snf politikasn iermekteydi. Ve ideolojik, kltrel ve iktisadi olmak zere ayaktan meydana gelmiti. nce ideolojik hegemonya kurularak toplumun refleksleri fel edildi. Kltrel bombardmanla toplumun tek tiplemesi yaratlp, her trl operasyona hazr hale gelmesi saland. Arkasndan iktisadi ayan mzrak ucu olarak devreye sokulan radikal zelletirilmeler balad. Genellikle zelletirmeler zerine yrtlen tartmalarda, ideolojik ve kltrel boyutlar es geilerek yalnzca sonular ya da sonularn yaratt tahribat ele alnd. Bylesine bir alglay, zelletirme kart oluum ya da hareketlerin bandan itibaren zaifiyete dmesine neden oldu. Neo-liberalizmin ideolojik aya temel ynelimle kendini da vurdu. Bunlarn birincisi Pritenizm ya da Kalvinizm diye tanmlayabileceimiz kar ve hrsn insann doasna ait duygular olduunu ileri sren; bu dnyada zenginin zaten gnahsz olduu iin zengin olduunu, fakirin ise gnahlarnn ok olduundan dolay fakir kaldn savunan bir anlayt. zal, bouna ben zenginleri severim demedi. Bu szler onun ideolojik yaklamnn ifadesiydi ve her ne kadar Nakibendi olsa da, onun sk bir Priten olduunu ortaya koymaktayd. kincisi ise, Ferdiyetilikti. Her trl toplumsal dayanma ve paylama ilikisinin reddedilmesi birey ve egonun nde tutulmasna dayanmaktayd. Yine zaln Benim memurum iini bilir veciz sz ferdiyetiliin nasl bir ahlaki kural haline getirildiini somut gstergesi oldu. ncs ise, Sosyal Darwinizmdi. Yani byk balk her zaman kk balklar yer mantnn doann kanunu olarak kabul edilmesi. Neo-liberalizm bu ideolojik bombardmanlarla nce beyinleri feth etti. Bu operasyonu kltrel maniplasyonlar izledi. Toplumun Mc.Donalsds latrlmas, tek tipletirilmesi ynnde nemli admlar atld. Tketim krklendi. Tketmek, tketebilmek

A - Haziran 2006

48

proleter teori

- Haziran 2006
ve bunun yaratt haz insann varoluu olarak sunuldu. Kltrel maniplasyonlar, beyinleri fel olmu toplumun su orta haline getirilmesini salad. Metropollerde Reagan ve Thachern, yar smrgelerde Trkiyede olduu gibi zal benzeri kimliklerinin misyonlar bunlar baarmakt. deolojik ve kltrel hegemonyann salanmasndan sonra ekonomik operasyonlarn gelmesi kanlmazd. Ve yle de oldu. Radikal bir ekilde byk devlet iletmelerin satlmas, zelletirilmesi gndeme geldi. Bata eitim ve salk sektrleri olmak zere btn hizmet alanlar uluslar aras piyasalatrma operasyonlarna maruz kald. Kamusal alann dnm bir dizi ideolojik, politik, pratik etkiler yaratt. Metropollerde snfsal kutuplamay artran bu sre,yar smrgelerde bamllk ilikilerini derinletiren, metropollerdeki gibi ekonomik dokuyu ve snf ilikilerini biimlendirici etkilerde bulundu. Ykc, altst edici sonular dourdu. NE LBERAL, NE DE DEVLET/KALKINMACI YAKLAIM zelletirmelere yaklam arlkta iki temel grte biimlendi. Bunlardan birincisi neo-liberal grt. Devletin mdahalesinin, hantal ve siyasallam ieriinden dolay, verimsiz olduunu ileri sren bu anlay, pazar ekonomisi ve piyasann o grlmez eliyle sorunlarn zlebilecei, piyasann ileyi kurallaryla yaanan isizlik, yoksulluk, byme ve gelir dalmndaki uurumun doal olarak alabileceini ileri srmekteydi. Bu gre gre KTler etkin deildi. Yneticilerinin maal memur olmalarndan kaynaklanan zaaflar gstermekteydi. letmeler verimli ve karl altrlamyordu. KTlerin ekonomideki rolnn bymesine paralel, ekonominin dinamik klnmasnn artlarnn ortadan kalktn ve ancak piyasa kurullarna almasyla ve zel giriimciliin dinamizmiyle ekonomideki durgunluun alabilecei syleniyordu. KTlerin ekonomideki tekel konumunun krlmasyla ya da zelletirilmesiyle rekabet ortamnn oluaca ve ekonominin da aabilecei ve dnya ekonomisiyle entegrasyonun salanabilecei savunuluyordu. Ayn ekilde KTler bir israf kayna olarak gsterilip, bte aklarnn ve enflasyonun drlmesi iin zelletirmelerin gereklilii vurgulanyordu. Salk, eitim ve ulam gibi kamu hizmetlerinin devletin tekelinde olmas bu alanlarda rekabeti ve kaliteli hizmet almn nledii ileri srlyordu. zelletirmelere ynelik dier bir yaklam ise kendisini neo-liberalizm karsnda konumlandran geni muhalif kesimlerde de etkili olan devleti kalknmac ve ulusalc izgide da vurdu. Bu gre gre neo-liberalizm IMF ve Dnya Bankas ya da ABnin dayatmalar olarak biimlendi. Ve neo-liberal politikalarn bir yansmas olan zelletirmelerin ulusal sanayinin d glere peke ekilmesi ve yabanclatrlmas operasyonu olduu ileri srld. zelletirmelerin devletin kalknma paradigmasn fel ettii gibi, ulusal kaynaklarn kaybedilmesine de neden olduu akland. Bu grn ileri srd savlar geni evrelerde etki yaratt. Ama bu savlarn kapitalizmle bir hesaplamay iermedii ve yaadmz toplumda eitsizlik ve smrnn deimez bir veri olarak kabul ettii, devletin snfsal ieriinin es getii grlmedi. Bu temel ve ayrtrc nirengi noktalarnn kavranamamasndan dolay devleti-kalknmac ve ulusalc gr sistem ii bir revizyon ve defansif argumanlardan baka bir ey ileri sremedi. Hatta ii snfnn bamsz politikalar gelitirmesini engelleyen, egemen blok iinde atk ve kutuplamalarn bir taraf olarak kendi politik pozisyonunu ald. ESAS OLAN ANT-KAPTALST MCADELEDR Neo-liberal politikalar ve zelletirme uygulamalar kapitalizmin yeniden yaplanmasna bal olarak yeni sermaye birikim rejiminin ihtiyalarna uygun bir ekilde hayata geirildi. Bu anlamda sermayenin, krizden k stratejisi olarak devreye sokuldu. zelletirmeler, metropollerde sosyal refah devleti uygulamalarnn terki biiminde uyguland. Sosyal devlet modeli yaratlan art-deerden devletin al-

proleter teori
zgrlk komnist praksisi snf mcadeleci izgiye yaknlatracak snf hareketinin sorunlaryla kendi rgtsel izgileri arasnda gerek bir uyumun domasna yol aacak anlay yaratacak olan tutum snf mcadelesinin ierisindeki devrimci eilimi yani proleter eilimi benimsemeleridir. Bu noktada snf mcadelesinden ne anlalmas gerektiini proleter eilimin daha ak tarif edilmesiyle alabileceini sylemek mmkndr. Snf hareketinin sorunlarn smrlen emeki ynlarn ierisinde anarizme ve otorite kartlna en yakn olabilecek reel olarak dzenden sistemden karlar en az olan mlkszler snf olarak adlandrabileceimiz,emeki kesimlerin nesnellii ile tanmlama abasdr. Bu aba aktr ki bu kesimlerin iinde bulunduklar ekonomik, sosyal, siyasal birok gerei bir arada grme abasdr. ncelikle bu kesimler snf hareketinin grece en dank en ekilsiz birlikte hareket etme refleksleri en gevek kesimleridir. Bir dier deile emeine ve kendi gereine en yabanc olan kesimleridir. i snfnn bu kesimlerini yaadmz corafyada taeron firmalarn birok sektrde karn tokluuna altrd kesimler olarak grebilmemiz mmkndr. Devrimci proleter anarist eilimin ekillenebilmesi kanlmaz olarak snfn bu kesimleri ierisinde rgtl bir g olabilmekle ilgilidir. i snfnn bu kesimlerinin bir arada bulunduu gndelik yaamlarnn nemli bir ksmn geirdikleri yerler ncelikli olarak mahallelerdir. Anarist komnist rgtlenmenin mahalle almalarnda glenmesi, dayanma anlaylarn bu zeminde yaama tamaya almalar yaadmz corafya da kanlmaz bir devrimci ura ve grevdir. Bu trden bir dayanma almasn otoriter solun yllardan beridir yaama geirmeye alt, varolarda g olmak iin belki de kendi iktidar alanlarn yaratmak iin siyasal faaliyet srdrd bir gerektir. Otorite kart zgrlk komnistlerin varolarda dayanma anlayn yaama geirmeleri biimsel olarak kimi benzerlikler tasa da z itibaryla btn otoriter yaplardan net bir ekilde farkl olmak durumunda olacaktr. Birincil olarak otorite kartlar kitlelerden renmek anlaynn dorudan ve en samimi savunucular olmak durumundadrlar. Bu durum pratik olarak yaama geirilinemezse yani mahalli bir dayanma almasnda yer alan zgrlkler iktidar ve tahakkm kart tutumlarn bir rpda unutup kitlelerin retmenleri ve onlarn hareketine dardan bilin tayanlar olmaya balarlarsa ortaya kan tablo savunulan izginin anarist rgtlenme dnda bir anlay olduunu ortaya koyacaktr. kincil olarak anaristler zynetimsel anlaya dknlkleri ve bu konuda ki dorudan eylem tutkularn yitirerek kendi rgtlerinin propagandasn her eyin stnde tutmaya balayacaklarsa sonu olarak birincil maddedekine benzeri olarak gerekten de anarist dncenin temel argumanlarn sarsm olacaklardr. Kk burjuva ideolojisinin mkemmel hizmetkar yok sayclk! Snf almasnn belki de en ciddi zaaf yaad alan ideolojik olarak snf almasna yatkn bireylerin ideolojik eimlerinin yok sayc bir izgide biimleniyor olmasdr. Bu elikinin ortaya koyduu politik sonu bir ok emekle gelinen noktalarn bir rpda sa ideolojik sonulara, zmszle mahkm edilmesidir. Genellikle zgrlkler olarak bu tr sonularla karlayor olmamz anarist dnceyle nihilist eilimler arasnda felsefi bir etkileimin mevcut olmasna yorulabilinir ama iin aslna bakldnda Marksist hareket nihilizan felsefeyle nemli kesimeler barndrmasa da ayn hastalkla uramak, kendisiyle entelektel balar kurmu militann, yaamn olaan gerei karsnda devrimci tutmda srarc hale getirmekle uramak zorunda kalmtr. Anaristler olarak yoksayc tutumun bekli de daha kolay genel kabul grd bir zemindeyiz. deoloik dnyamz olaan gerein, egemen paradigmann bir rpda dlanmasna msait. in asl bu tr dlamalarn hangi zeminde ve neye kar yapld nem kazanmaktadr. ounlukla felsefi duruunda bizlerin de onay verebelicei anarizan yanlar barndran nihlizm, burjuva dnyann devamndan

A - Haziran 2006

47

proleter teori

- Haziran 2006
ki hesaplalmas gereken idelojik-teorik-politik zemin devasa byklkte sorunlarla karmzda durmaktadr. ncelikle doru bir ynelimin iinde balamak gerekmektedir. Balang doru yaplamad takdirde gelimenin de buna uygun sonular yaratmas beklenemez. Bu noktada bir ok sorunla yola klnm olsa da doru olan veya doru olana yakn olacak bir tutumu anlay savunabilmek mmkn mdr? Anarist komnistler olarak iinde yer aladmz zeminin sorunlarnn farkndaysak ve devrimci olanla olmayan tarihsel bir hafzann rn olarak ortaya koyabilecek bir ideolojik tutumu benimseyebiliyorsak bu soruya yant, Evet mmkndr. Bu sorunun politik-pratik karl veya balang noktas ynelimi- ise bulunduumuz dnemin postmodern karmaas ierisinde politik bir alan amak deil ezilen ynlarn rgtlenmeleri ierisinde otorite kart mcadele anlay gelitirmektir. Daha ileri hedef olarak grebileceimiz, zgrlk komnist rgtlenmenin sorunlarnn yaadmz topran sorunlaryla birlikte ele alnp gl bir federasyonun imkanlarnn ortaya konulabilinmesidir. Gl bir federasyon gnmzn ideolojiler araslam anarizmiyle deil ancak snf mcadelesi gereinden beslenen proleter bir teorik almayla beslenebilecektir. Yaadmz son eyrek yzyl dnya da olduu gibi bulunduumuz corafyada da ii snf hareketinin genel bir duraanlk dnemine denk gelmektedir. Tam da bylesine bir dnemde burjuvaziye kar, devrimci rgtlenmeyi yaratabilecek mcadele anlay olduka zor gelitirilebilinir pratiklerin ierisinde yer almaktadr. Snf hareketinin gl olmad bir dnemde, rgtlenmelerini yaratmakta, gelitirmekte ve hatta korumakta zorlanacak olan devrimci anaristlere den ncelikli grev proleteryann yaam alanlarnda hem kendi rgtsel durularn, emeki ynlara doru hem de emeki ynlarn zgrlk dnceye doru abalarn gelitirebilecek, dayanma perspektifini gelitirmeleriyle mmkn olacaktr. Bir ok snf perspektifli mcadele anlaynn iine dt ukur olan kaba ekonomizm devrimci anaristlerin kendilerini uzak tutmas gereken alandr. Snf mcadelesi denilince ekonomist bir yorumla ii snfn ekonomik hak ve karlar iin yapt mcadele dnda bir alan tanmlayamayan ve bu trden mcadelelerin yokluunda kendi durumunu teorisini yapmaya alan anlayn devrimci almayla ilgisi yoktur. Anarist Komnistler Snf mcadelesinden ne anlamal Anarist komnistlerin snf mcadelesi anlay emek sermaye elikisinin yaratt politik, ekonomik, idelojik gndemlerle ekillenir. Anarist komnistlerin, anarizmi tam da politik, ekonomik, ideolojik btnlk iinde anlamaya, yaama geirmeye almalar anarizmi snf mcadeleci bir izgide gelitirmek istemeleriyle dorudan balantldr. Anarist Komnistlerin snf mcadeleleri alannda proleteryadan yana saf tutmak ve toplumsal zgrln ancak proleter bir devrimle mmkn olabileceini dolaysyla bireyin zgrlemesinin ancak snf mcadelelerinin bir rn olabileceine inanmalar genel olarak politik-teorik izgilerinin arka plann oluturmaktadr.

proleter teori
d payla kendi finanse ediyordu. Sermayenin yeni sreteki ilk refleksi de bu finansmanda kullanlan vergilerin drlmesi talebi oldu. Ayrca refah devletinin sorumluluundaki eitim, salk, konut ve ulam gibi sosyal hizmet alanlarnn zel sektre devredilmesini istedi. Sermaye bylece bir taraftan devleti finanse etmekte kullanlan art -deeri koruyacak, dier taraftan zelleen temel sosyal hizmet sektrlerinden yeni art-deer elde etme imkan bulacakt. Yeni smrge lkelerde ise, bamlk ilikilerini derinletiren gncel smrgecilik politikalar dorultusunda organizasyonlara gidildi. Bu lkelerde zelletirme uygulamalar temel olarak sermayenin deersizlemesini nlemek ve yeni deerlendirme alanlarna ulamak iin hayata geirildi. Byk sermayenin uluslararas rekabette ayakta kalma taleplerine uygun biim ald. Bu gruplarn uluslararas sermayeyle entegrasyonu ya da yeni entegrasyon ihtiyac zelletirmelerin ynn belirledi. Sre bir anlamda youn bir tekelleme sreci olarak iledi. Byk sermayenin uluslararas sermayenin bir paras ya da taeronu olduu dnlrse, zelletirmelerin kresel smrgecilik politikalarndaki ilevi daha iyi grlr. Ve emperyalizm isel olgu olma kavramnn derinlii ortaya kar. Ksaca sorun kar oranlarn artrma ve sermaye biriminin gereksinmelerini karlamaktr. Bu balamda zelletirmelere kar mcadele ancak kapitalizme kar yrtlecek snf mcadelesi iinde gerek mahiyetine kavuacaktr. Her aba ve direni anti-kapitalist mcadelenin mecrasnda birlemelidir. Bugn lokal dzeyde Paabahe,Seka ve Seydiehirde gerekleen direniler manaldr ve bir birikimdir. i snfnn tm katmanlarnn ve geni toplum kesimlerinin ortak mcadele zemininin ne derece yakc bir ihtiya olduunu ortaya koymutur. Anti-kapitalist bilincin inasnda ve btnlkl anti-kapitalist mcadelenin gelitirilmesinde her biri son derece nemli deneyimlerdir. zelletirmelere kar yrtlen mcadele devletten, sermayeden bamsz ve varolan snfsal g dengelerini sarsc ve dntrc bir ierikte gereklemelidir. Snfn bamsz rgtlenmesi ve mcadelesi esas alnmaldr. En kk direni ve kar durma bamsz snf kimliinin inasna hizmet etmeli ve anti-kapitalist bilincin gelitirilmesinin zemini olmaldr. zelletirmelere kar gerekleen direnilerin bozkrdan yanan bir kvlcm olmas, bozkrn tutumayaca anlamna gelmemelidir. Bozkrn tutumas rzgara ve atein gcne baldr. Snflar mcadelesinin bir biriktirme sreci olduu kavrand lde, her deneyimin nemi ortaya kar. zelletirmelere kar ii snfnn yaklamlarndan biri de zelletirilecek alanlarda ii denetimi iar ykseltmek olmaldr. i denetimi ii snfnn ynetme yeteneklerini besleyecei gibi, toplumun deiik katmanlaryla organik ba kurmasnn zeminlerini de yaratacaktr. Bugn Arjantinde ve Venezellada btn eksiklerine ramen kendi zgrlnde oluturulan ii denetimi pratikleri, rnek alnacak deneyimler olabilir. Direniin bir boyutu da dorudan snf inisiyatifini aa karan ii denetimi iar olmaldr. i snfa yaparak renir, renerek yapar. i denetimi gibi ezber bozucu pratiklerin ve direni biimlerin snfn bamsz rgtlenme ve mcadelesine inanlmaz katklar olacaktr. Rzgarn patlamas ve kvlcmn atee dnmesi biraz bu deneyimlerin zenginliiyle doru orantldr.

A - Haziran 2006

46

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori
l politikas zerinde savunulabileceidir. Bu duruun detaylarn yani neden snf mcadeleci olmayan bir anarizmin z itibaryla hiyerarik ve otoriteden yana bir politika barndracan yine anarist komnistler olarak savunmak ve propaganda aracmz haline getirmek durumundayz. Mikro dzeyde her trden otoriteyle ba beladaymasna varolmaya alan burjuva araylarn deil makro dzeyde emeki ynlar her gn otoriter bir yapnn altnda ezen somut devletlere kar mcadelelerinin arac olarak anarizmi yeniden tanmlamak ve snf mcadelesinin arac haline getirmek durumundayz. Anarizmi reel politik sreler itibaryla her trden otorite kartl olarak deil esasta mevcut reel otoritenin dorudan ad ve yrtcs olan egemen devlet ve snf kartl olarak yaratacak olan sre anarist komnistlerin devrimci araylaryla mmkn olacaktr. Son yarm yzyln ortaya koyduu gerek, anarizmin snfsal z boaltld oranda dnya kapitalizmiyle sa bir uzlama iine girdii gereidir. Anarist dnceye dair genel geer bir doruymuasna savunulan ok renklilikten yanayz tr yaklamlarn burjuva liberalizminin rn olduunu grmekten yana olmayan anaristlerin son kertede ortaya koyabilecekleri komnist bir dnya aray olamaz. Anarist komnistlerle dzen ii muhalefetin ok renkli kanad olmay semi olan dierlerini ayrtracak snf mcadeleci pratikler oaldka anarist olmann ortak anlamlarnn giderek azaldn yaam tarz, mistik, ilkelci v.b gibi anaristle devrimci anaristleri bir arada anmann zorlaacan grmek mmkn olacaktr. Anarizmi snf gereinden ve snfsal mcadele anlayndan uzakta bir yerde sadece ideolojik bir tutum olarak grmenin bir nevi anarizmi ruhani bir din olarak ele almann ifadesidir. zgrlk kavray snfsal olamayan zgrl snflar st ve biricik kendi benlii erevesinde tanmlamaya alan tutum her trden anaristin bir arada mcadele edebileceini dolaysyla anaristler aras mcadelenin toplumsal gereinden ziyade fikirsel gereine taklp kalmtr. Bu trden bir bak as anarizmi burjuvazinin dmen suyunda giden zaman zaman ona agresif klar yapan ama esasta onula uzlam bir marjinaller topluluuna evirmitir Anarist komnistlerin toplumsal mcadele alannda sentezcilii red etmeleri tamamen burjuvalarn ve onlardan etkilenmi ara snflarn zgrlk anlaylaryla proleterlerin zgrlk anlaylar ve mcadelerinin bir olamayaca gereine yaslanmak zorundadr. Dier anarizmlerle aramzdaki ay yaratacak olan ideolojik uzaklmzdan ziyade pratik-politik uzaklmz olmaldr. deolojiler araslam anarizm deil snf mcadelesinde somut hedefler! Proleteryann gndelik mcadelesiyle etkileim ierisinde bulunabilecek anarist rgt ilkelerinde anlam taktiksel hedefler oluturmu z disipline inanan rgtlenmedir. Bu trden rgtlerin hem ispanya i savanda hem de ekim devriminde Anarizmin tarihsel anlamda gerekleebilir isyanc pratiini temsil etmeleri tam da yukarda saydmz tutumun rndr. Yaadmz corafyada anarist komnist rgtlenmenin 2000li yllarda olduka clz bir ekilde balayan ama gnmze gelindiinde stanbul gibi Ankara gibi metropol ehirlerin varolarnda pratik tutumlar ortaya koyan, ezilenlerin ierisinde devrimci mcadele de alternatif olabilmek iin ura vermekte olan pratikleriyle kar karyayz. Bu durum zgrlk komnistler asndan artk bir ok tartmann geride brakld izlenimi yaratabilir ancak aktr ki sorun dmzda kalm sa anarist dncelerin veya otoriter sol dncelerin genel eletirisiyle yol alma abas olamaz. Her trden egemen burjuva paradigmann istilasna uram entelektel zeminle hesaplamak olarak grlmesi gereken anarist komnizm, srtn be sa liberal tutumun veya sol otoriter yanlsamnn eletirisine yaslayamaz. Aktr

A - Haziran 2006

GSS: LKE PAZAR, ALIAN TEZGAHTAR, YURTTA MTER.

*Bu yaz son blmde belirtilen kaynaklardan derlenmitir

zelletirme kresel kapitalizmin, rettii krizini amak amacyla, zellikle 1980li yllardan sonra mal, hizmet ve sermayenin kresel lekte snrsz dolamn salamak iin liberal reformlar ad altnda dnya leinde dayatt, ekonomik, toplumsal, siyasal ve ideolojik boyutlar olan kresel politika aralarndan birisidir. Devletin iktisadi faaliyetlerinin azaltlmas ya da bu fonksiyonun tmyle serbest piyasa koullarna devredilmesini ieren zelletirmelerin lkemizde yasal alt yapsnn oluturulmasna 1983 ylnda balanm, 1985 ylna gelindiindeyse Dnya Bankasnn isteiyle zelletirme Ana Plan hazrlanmtr. Bu srete lkeye yabanc sermaye gerii artarak daha fazla da baml duruma gelinmitir. 1990l yllardan itibaren de Dnya Ticaret rgt ve GATS hkmlerine bal olarak eitim, salk, sosyal gvenlik ve alt yap hizmetleri de zelletirme saldrsna uramtr.i snfnn ihtiyalar dorultusunda deil, uluslar aras sermayenin egemenliinin bir arac olarak gndeme getirilen zelletirme politikalar ile, doal ve yaratlan kaynaklar tm yurttalarn yararlanaca varlklar olmaktan karlmakta, alnp satlabilir mal konumuna dntrlmektedir. zelletirme, uluslar aras burjuvazinin, 1974-75 yllarnda balayan dnya krizine bir zm aray ile ii snf aleyhine gelitirdii neo-liberal stratejinin ana eksenlerinden biridir. Uluslar aras burjuvazinin bu saldrlar mlkiyetin el deitirmesi deil, ayn zamanda ii snfnn kazanlm haklarnn trpanlanmas, sendikal rgtlln zayflatlmas, eitim, salk gibi temel alanlarn giderek paral hale gelmesi anlamn tayor. 1987 ylndan itibaren zelletirilmek istenen kurumlara ciddi anlamda hibir yatrm yaplmamasna ramen, 90l yllarn sonlarna kadar geen srede, toplam haslada dme yaanmam, hatta 90l yllarn ortalarna kadar, bu kurumlardaki verimlilik zel sektre gre daha hzl artmtr. Verimsizlik tespiti doru olsa bile bunun nedenlerinin ne olduuna baklmakszn ikna edici bir anlam yaratlamaz. zal dnemi ile balayan politikalar sonucu bu kurumlar ayakta duramaz hale getirilmitir. zelletirme politikalar, balangcndan itibaren yalnzca belli kamu kurulularnn zelletirilmesini deil, bununla beraber, eitim, salk ve emeklilik gibi hizmetlerin paralatrlmasn ve adm adm zel sektre havale edilmesini n grmektedir. Bugn SSK hastanelerinde yaananlar ya da bir furya halini alan bireysel emeklilik sistemi, bu politikalarn n grlen sonularndan baka bir ey deildir. zeletirmeler, sermayenin dnya leinde kapitalizmin krizi karsnda, bir btn olarak ii snfna kar yrtt snf mcadelesinin rndr. 1974-75 yllarndan itibaren balayan bir snfa kar snf taarruzudur. Trkiyede 80li yllardan itibaren izlenen neo-liberal politikalar ve bu politikalarn ana eksenlerinden birini oluturan zelletirmeler de, Trkiye burjuvazisinin bu politikalarla btnleme abasnn bir sonucudur. yelerinin byk bir ksm kamu kesiminde rgtl olan sendikalarn gcn krma ve amerikan tipi sendikacl hakim klarak bu yolla ii snfnn rgtllne darbe vurma abasnn bir rndr. Bu sayede iten karmalar hz kazanarak, isizlik her geen gn artm, bu da sermaye asndan ii snfna kar bir tehdit unsuru olarak kullanlmtr. zelletirme uygulamalar ayn zamanda, burjuvazinin dnya kapitalizmi ile btnleme srece asndan uygun bir zemin hazrlanmas iin nemli bir ara ilevi de grmtr. Kamu kurumlarnn ok dk bedeller ile satlmas yoluyla yerli ve yabanc tekellere hazr ve kar birikim alanlar salanm, yabanc sermaye ile kurulan ittifaklarn n almtr. zelletirmeyi savunanlarn en temel iddias KTlerin kamuya yk olduu iddiasdr. Bu iddiay savunanlara gre Devlet gelirleri KT aklarn kapatmakta kullanlmakta ve vatandan ald hizmet azalmaktadr. Devlet bu ykten kurtulursa vatandaa daha iyi hizmet verilecektir. Devlet, bu kadar ekonomik gc elinde tuttuu iin bu g bask olarak geri dnmektedir. Devleti bu ekonomik gten arndrmak demokratiklemeyi salayacaktr.

45

proleter teori

- Haziran 2006
Yaanlan dnemin politik-teorik hesaplamas youn olarak zgrlk komnistlerin zerine kalmaktadr. Bu gnn politik duru itibaryla en ciddi olarak eritilmeye ii boaltlmaya allan akm anarizmdir. Anarist dncenin iinin boaltlmasna devrimci znn buharlatrlmasna yol aan tutum zellikle de anti otoriter olduunu iddia eden ve muhalif kimlii benimsediini varsayan evrelerden, bireylerden gelmektedir. Gemi yzyln anarizminin sa liberal eilimlere bir zemin oluturduu sylenebilir mi? Eer anarizmi genel bir otorite kartl olarak savunmak zorunda kalacaksak karmza otoriter solun tarihsel yanlglarn alp iimizi rahatlatmamz mmkn hale gelebilir. Ancak byle bir i rahatlatma yarim yzyldr anarist dncenin burjuva paradigmalara yaknlamasnn ykn asla srtmzdan indiremez. Byle bir i rahatlatmayla, gemite anarizmin iinde ortaya km ve bugn halen etkisini srdrmekte olan bireyci, sentezci zlmenin yol at liberal tahribatn stn rtmek ve her zaman anaristler doru olan yapmtr esas hata otoriter soldayd gibi son derece sbjektif bir yoruma savrulmak durumunda kalnlacaktr. Konuyla ilgili daha uzun bir tartmay gelecek saylarmzda srdreceimiz iin imdilik detaylara girmeyi gerekli grmyoruz anacak snfsal z itibaryla tam bir burjuva tutumu ortaya koyan anarizm ii tartmalarda ilkeli ve devrimci rgt anlaynn karsna konulan sentezciliin (ki bu durumu otoriter sol yaplarn bir ounda kavramlar farkl kullanlsa bile grmek mmkndr) ksa bir eletirisini yapmay gerekli gryoruz. Anarizmde sentezcilik neye hizmet eder? Anaristler arasnda sentezcilik olarak bilinen politik tutumun tarihsel gemiini kimler tarafndan ve hangi politik gerekler etrafnda savunulmu olduunu yine nmzdeki saylarda bir tarih-aratrma yazs olarak dndmz iin ve esas konumuzdan fazla uzaklara dmemek kaygsyla imdilik sentezcilin gnmzdeki ideolojik duruunun kimi sonularna iaret etmeye alacaz. Genel politik duruu itibaryla ifade etmek gerekirse, sentezcilik her trden anaristin yan yanaln ve birlikte mcadele etmesini savunan bak asdr. Sentezcilik ilkeli ve zdisiplinli mcadele anlayndan yana platformist anaristlere kar savunulmu ve duruu itibaryla anarist hareketin iinde yer alan liberal-sa dncenin savunuluculuunu stlenmitir. znde snfsal olan, ideolojik olana feda etmektir. Anarizmin ruhani bir din olarak btn snfsal farklardan doan ynelimleri yok ettiini savunmakla zdeleen ve anarizmin devrimci zn boaltan bir yaklamdr. Gnmzn muhaliflerinin hangi snfn zgrlk tutumunda birleildiini deil de genel bir yanlsama olarak ortaya kan post modern zgrlk ve muhalefet anlaynda birlemelerini salayan tutumun anaristler arasnda genel kabul grmesine neden olan bu yaklam, sanki anarizmin doas buymuasna savunulmaktadr. Sanki anarizm her trden otorite kartlnn ortak adymasna srdrlen bu aba devrimci olan burjuva olann ierisinde eritmenin, sisteme kar mcadeleyi burjuva snrlar iinde tutmann dier addr. Anarizmin, snfsal elikilerden domu otoriteye kar mcadelesini mikro alanlar mcadelesi haline getirmeye almak ncelikle hiyerarik olanla uzlamak anlamna gelmektedir. Hiyerariyle uzlamay, otoritenin ortaya knda esas olan tali olan haline getirmek, tali olan da esas olan haline getirmek olarak kullandmz belirtmek ve konuyu bu boyutuyla tartmann gerekliliine iaret etmemiz yerinde olacaktr. Gnmzn bir ok anaristi btn otoritelere dmandr ounlukla dnya emperyalizminin azgn temsilcisi ABD ve onun kurumlaryla uzlamak pahasna. Bu uzlama, kimi zaman Orta Douda direni gelitiren glere slamc terristler yaftas yaptrmakla, onlar kraldan ok kralc kesilerek knamaya almakla kimi zaman yaadmz corafyann snfsal gereinin dorudan sonucu olarak ezilmekte olan Krtlere ve Krt gereine devletin azndan ama anarist bir kisveyle onlar da devlet kurmak istiyor, onlar da milliyeti, kahrolsun PKK mantn savunmaktr. Bir ok rnekten yola karak ortaya koyabileceimiz gerek anarizmin genel bir otorite kartl olmaktan ziyade zel (snf mcadeleci) bir otorite kart-

proleter teori
Bu gre gre, KTler tekel oluturmakta ve rekabeti nlemektedir. Oysa rekabet ucuzluk getirecektir. KTler satlrsa rekabet olmayacak, rekabet ortam doacak ve dolaysyla mal ve hizmet bedelleri ucuzlayacaktr. retilen mal ve hizmetlerin maliyeti, verimsiz alma nedeniyle yksektir. KTler kamu aklarn arttrmakta ve srekli enflasyon nedeni olmaktadr. KTler satlrsa herkes pay sahibi olacak ve mlkiyet tabana yaylacaktr. Dengeli bir mlkiyet dalm da demokratiklemeyi getirecektir. Mallar devletten alnacak halka verilecektir. Toplumda giriimcilik ruhu artacaktr. zelletirme ve servet geni kitlelere yaylacaktr. Yolsuzluk nlenecek, kamudaki ii fazlal azalacaktr. zelletirme biriken borlar da azaltacaktr. zelletirmenin gerekeleri bunlar olarak sunulmakta ancak yaananlar ve n grlenler daha farkl olmaktadr. zelletirme daresi Bakanlnn 1998 ylnda yaynlad bir yaynnda, zelletirme: zelletirmenin ana felsefesi, devletin asli grevleri olan adalet ve gvenliin salanmas yolundaki harcamalar ile zel sektr tarafndan yklenilemeyecek alt yap yatrmlarna ynelmesi, ekonominin ise Pazar mekanizmalar tarafndan ynlendirilmesidir. zelletirmenin temel amac nihai olarak, devletin ekonomide iletmecilik alanndan tmyle ekilmesini salamaktr. biiminde tanmlanmtr. zelletirme, devlete ait kamusal, nihai anlamyla ise toplumsal mlkiyete ilikin varlk ve hizmetlerin zel ahslara satn, bir mal ve hizmet retim veya datm iin imtiyaz verilmesini, mal hizmet retim veya datmnn kuralszlatrmasn ve nihayet kurallar belirleme ve uygulama yetkilerinin zerk dzenleyici kurul, kurum ve kurululara devri gibi geni bir alan kapsamakta ve farkl uygulamalar bulunabilmektedir. Neo-liberal anlayn zelletirme politikalar zerindeki etkisi de gz ard edilemez. Neo-liberalizm szlk anlamyla yeni zgrlklk demektir ancak ne yeni ne de zgrlkdr. Yeryz, bu ideoloji ile 19. yzyl ncesinden bu yana tanmaktadr. nce liberalizm adyla ve esas olarak bat dnyasnda hayat geirilmi olan bu ideoloji, bir asrdan fazla sren uygulamalar erevesinde smr, yoksulluk ve snf elikisi trnden felaketlere neden olmutur. Liberalizm ya da vahi kapitalizm, sendika zgrl bata olmak zere hibir sosyal hakkn tannmad koullarda hayata gemitir. Neo-liberalizm de dayatld her lkede zgrlklerin rafa kaldrlmas srecini beraberinde getirmitir. ilide kanl diktatr Pinochetin neo-liberalizmi hayata geirmede etkili olmasna benzer bir biimde lkemizde de IMF destekli 24 Ocak 1980 kararlaryla balayan neo-liberal srecin getirdii siyasal ve hukuksal dnmlerin salanabilmesi iin, ABD destekli 12 Eyll faizminin yaanmas gerekmitir. SALIK POLTKALARI VE ZELLETRMELER Hzla byyen kresel salk sektr sanayisi ve salk ticaretinin nndeki blgesel, ok tarafl ve ulusal engellerin kaldrlmasyla birlikte, salk hizmetleri ticareti gelecekte ok daha byk bir nem kazanacaktr. Snr tesi Salk Hizmeti Ticareti isimli rapora gre, gelimi lkelerdeki salk hizmetleri irketleri giderek daha fazla yabanc lkelerde i olanaklar aryorlar ve aradklar yeni, lks ve rekabeti piyasalar da baml lkelerin liberalletirilen salk sektrlerinde buluyorlar. Ancak bu kresel salk hizmetleri piyasasnn geliebilmesi iin baml lkelerdeki birok engelin biraz daha ortadan kaldrlmas gerekiyor. Bunun iin kii bana salk harcamalarnn artrlmas gerekiyor. Ancak tek bir artla; artan harcamalarn cepten denmesiyle. Salk, dnyann birok yerinde oktan beridir zel harcamalarla finanse edilen bir mala dnm durumda. Dnya nfusunun ounluu, zel salk harcamalarnn, toplam salk harcamalarnn yarsndan fazlasn oluturduu lkelerde yayor. te tam bu noktada saln zelletirilmesinden sorumlu Dnya Bankasnn yardmna, 1990l yllarda neo-liberal bir operasyona tabi tutulan Dnya Salk rgt (WHO) yetiiyor. Son dnemdeki etkinliklerinin nemli bir blmn uluslararas salk ticareti almalar yapmaya ayran WHO, salk sistemlerinin iyiletirilmesi iin zel sektrn oynayabilecei pozitif bir rol bulunmaktadr aklamalaryla, uluslararas salk hizmeti ticaretinin yardmc ayaklarndan birisi haline dnyor.

A - Haziran 2006

44

proleter teori

- Haziran 2006
Trkiye, Dnya Ticaret rgtne, zel yabanc hastanelerin almas konusunda tam serbesti sz vermi olmakla birlikte, henz ciddi bir altyap eksiklii ektii iin bu konuda ileri bir noktada bulunmuyor. Ancak, salk alanndaki zelletirmeler gerekleirken, bu taeronluk ilikilerinin de el altndan gelitii grlebilir. TSADn nl salkta zelletirme raporunu hazrlayan uluslararas bir salk irketi olan John Hopkins International ile birlikte Anadolu Salk Ky isimli bir salk tesisi kuruldu. Tesis, irketin Beyrut, Panama, rlanda ve Singapurda mevcut olan zincirine eklenmi bir halka nitelii tayor. te yandan, Trkiye henz DTde yabanc doktorlara alma izni taahhdnde bulunmamken, John Hopkins International, bu durumu, stratejik ibirlii anlamasn salad zel izinle delme hakk da elde etti. Bylelikle ksa bir sre nce tartlan ithal hekim lkeye sokulmu oldu. Trkiyede eitim ve salk alanndaki piyasalatrma, gerekten de aralarnda TSADn zelletirme raporlarn bizzat yazanlar ve yazdranlarn da bulunduu bir avu tekelcinin karlarndan baka kimseye hizmet etmiyor. TSADn tuttuu, John Hopkins International gibi byk salk ve iletiim tekellerinin byk lokmay yuttuu bu oyuna, salk sistemi reformu ve genel salk sigortas ad veriliyor. Salkta piyasalatrmann Trkiyenin en az 10 yl nnde gittii lkelerin yaadklar ise, bu reformun sradan insanlarn hayatnda nasl bir karl olacan arpc bir biimde gsteriyor. Uluslar aras salk ticareti alanndaki en arpc rneklerden birisi olan Hindistan, 1990larn balarnda evrensel, kapsayc ve temel salk hizmetlerine ulam uzak bir hayal haline getiren salk reformlar ile dnyann en byk zel salk piyasalarndan birisi haline dntrld. Bugn Hindistanda her iki hastadan birisi zel salk sistemine bavuruyor. lkenin en az yzde 25inin yoksulluk snr altnda bulunduu bir lkede, bu zel salk kurumlarndaki harcamalar, yoksul ailelerin btesinin en az yzde 40n oluturuyor. zel hastanelerde tedavi olmak iin verilen gnlk parann bazen tm aile btesini at bu lkede, salk sorunlar en nemli borlanma nedenlerinden birisi haline gelmi durumda. Hintli yetkililer zel hastanelerin temel salk hizmetleri iin ayrlan kaynaklar artracan syleye dursunlar, nfusun ok byk bir blmnn hibir sosyal gvencesinin bulunmad lkede, her gn yeni bir be yldzl hastane ykselirken, Hindistanl ocuklarn yzde 58inin hi as yok. Her yl 500 bin insan veremden, 100 bin kadn gebelikle ilgili hastalklardan dolay lyor. shal, solunum yolu hastalklar gibi basit hastalklar binlerce ocuu ldrmeye devam ediyor. Hindistan, geleneksel czam hastal konusunda hibir iyileme yaanmam olan lkelerin banda yer alyor. 1980lerden itibaren salk ve sosyal gvenlik alanlarndaki piyasalatrmann laboratuar haline getirilen ilide ise, nfusun sadece yksek cretli ve dk salk riskine sahip olan drtte birlik bir blm zel salk sigortasndan yararlanabiliyor. Tm cretli alanlarn gelirlerinin yzde 7sini vererek dahil olmak zorunda olduklar bu zel salk gvencesi sistemi, zellikle ocuk yetitirme dneminde erkeklerden 3-4 kat daha maliyetli olan kadnlar ve 50 ya zeri insanlar asndan ok byk ayrmclklar yaratyor. Kolombiyada, doktora gidebilenlerin oran yzde 67den, yzde 51e dm durumda. zel-kamusal salk harcamalarnn dengesini yzde 70-30 dzeyine dren bu lkede, a olan ocuklarn orannda nemli bir azalma yaanyor, kzamk gibi hastalklar yeniden canlanyor. zel salk harcamalarnn bedeli 5 yl iinde yzde 50 artarken, zel salk sistemi istisnasz tm lkelerde en yoksullara kar byk bir ayrmclk sistematiini kurumsallatryor. zelletirme furyasnn dnya leinde yaratt rnekler bunlarken, lkemizde de durum ok farkl deil. Bu rnekler sadece dmzdaki lkelere ait sorunlar deildir. lkemizde de benzer sorunlara her gn rastlamak mmkndr. mraniye 1 Mays mahallesinde bir gecekonduda oturan Nurcan enli, hamile olduunu rendikten iki ay sonra, iddetli arlar sebebiyle nce Zeynep Kamil Hastanesine kaldrld ve drt gn tedavi grd. Taburcu edildikten iki gn sonra arlar tekrar younlanca Haydarpaa Numune Hastanesine gitti. Ertesi gne sra verildii iin, zel bir poliklinie gitti fakat istenen 350 milyon liraya karlk cebinde 125 milyon lira olduu iin geri evrildi. 125 milyon liraya raz olan bir baka zel poliklinikte ise gerekli testler ve anestezi yaplmakszn krtaja alnan gen kadn operasyon srasnda bitkisel hayata girdi. Poliklinikten ambulansla nce Haydarpaa Numune

proleter teori
ve tarihsel olarak devrimci anarizme sol bir yorumla sahip kabilmek iin proleter ynelimi oluturmak ve bu ynelimde gemiin hatalarn tekrar etmeyecek teorik-politik sonular oluturmak bugnn devrimcilerinin temel grevlerinden birisidir. Anarist Komnizme Sahip kmak iin proleter ynelimin pratik sorunlar rgtszl savunan anarist otoriteyle uzlamtr! Anarist dnceyi devrimci sonulardan, komnist pratikten arndrmak gnmzde burjuva ideolojisinin zerinde srarla durduu bir yaam anlayn yaratma abasna her adan katk salamaktadr. Devrimci ilkelerinden, rgtl duruundan arndrlm bir anarizm gnmzn burjuva ideologlar, yeni dnem liberalleri tarafndan srarla savunulmakta, gemiin totaliter ideolojik konseptlerine kar glendirilmeye allmaktadr. Post modern analizin politik sonular, anarizan sonulara tanmakta ve burjuva liberalizminin tarihsel sonularyla bugnn anarizmi arasnda son derece geiken politik benzerlikler yaratlmaya allmaktadr. Snfl toplumun yaps gerei ortaya km bir ok tahakkm ilikisi kendi alanlarnda, kendi balarnda teoriletirilmekte, parann btne, bireyin topluma olan vazgeilmez stnl savunulmaya allmaktadr. Bu tr bir savunun anarizan temalarla, anarizmin bireyi ele alndaki zgrlk ierii bir nevi toplumsal olan sonlandrmak, snfsal olan burjuvazinin lehine gevetmek zere kullanmaktadr. Anarizmin, srye katlmak istemeyen, kendisi olmak isteyen bireyi uluslararas otoritenin simgesi haline gelmi ABDnin objektif ve sbjektif karlar dorultusunda, snf mcadelesini kmseyen, zgrlk rgt otoriter bulan, devrime ve devrimcilie inanmayan bireye dnmektedir. Bu dnm birka sivil itaatsizlik biimiyle giydirildiinde bunun anarizmin ta kendisi olduu anarizmin olmas gerekeninin bu olduu ilan edilmektedir. Ortaya kan sonu nedir peki; saylar birok kreselleme kart eylemlilikte bir hayli kalabalkm gibi gzken dnya genelindeki anaristlerin kendi yerelliklerinde devrimci eylemlilikten birka lke pratii dnda zellikle kanmalar ve yan yana gelilerini asla daha nitelikli bir rgtlenmeye tamak istememeleridir. Bu durum sahneye kan anarist hareketliliin nemli lde post modernizmin kltrel- ideolojik kavramlaryla beslendiini ortaya koymaktadr. Bu durum gerekten de hem kavramsal ynaklar itibaryla hem gemi tarihsel politik izgilerindeki radikal kopu itibaryla anaristlerin bana nasl gelmi olabilir? Bu durum aktr ki ayr bir inceleme konusu olarak karmza kyor. imdilik konuyla ilgili anarist hareketin dnya zerindeki evrimini anlamak asndan dnya anarist hareketi ierisinde olduka eski bir gemii olan Murray Bookchin in Toplumsal Anarizm mi Yaam Tarz Anarizmi mi? isimli almasn incelemekte fayda olabileceini sylemek gerekiyor. Kaldmz yerden yani anarizmin ve bu kavramla i ieliinden herhangi bir phe duymadmz insanln zgrleme mcadelesinden hareketle temel bir soru sormak gerekmektedir. Yaklak 150 yl akn bir zamandr ortaya konan devrimci aba gnmzde hangi sonulara yol amtr? Bu soruyu tabi ki her kez durduu yerden bulunduu snfsal ilikiler, entelektel donanm erevesinden yantlayacaktr. Kendini anarist komnist mcadele anlayna yakn grenlerin tarihsel olarak snf mcadeleci bir tutumla rtmeyi becermi bir anarizmin iinde toplumcu sonular yakalam olanlarn anarizmi dzeni ehliletirem arac olarak grmeleri mmkn olabilir mi? Gnmz dnyasnn gerei yine ezilenlerin gereidir. Proleter bir kavgada yer alacak zgrlk komnistlerin politik durularyla postmodern-anarizan durular arasnda bir geikenlik deil tam tersine gl bir eliki mevcuttur. Bu elikinin taraf olmak, anarizanl deil snf mcadeleci anarist komnizmin pratini ykseltmek devrimci olan savunmaktr. Gnmzn anarizanlnn burjuva paradigmalara ve geree kan verdiini, ynlara hibir ekilde devrimci pratikler deil tam tersine egemen ideolojiyle uzlama anlay yarattn ortaya koymak gerekmektedir.

A - Haziran 2006

10

43

proleter teori

- Haziran 2006
Devrimci politikann alan tabi ki yukarda rnekledimiz iki faaliyetle snrl deildir. Bugn anarist komnistlerin yaadmz toprakta birok zeminde szlerine syleyebilir hale gelmeleri toplumsal muhalefetin radikal kanadnda saf tutmalarnemli hedeflerden biridir. Bu hedefe ulamann proleter komnist bir ynelimle olaca aktr. Yaadmz topraklarda proleter komnist ynelimin ierisinde oluturulacak kolektif yaplanmalar devrimci anarizmin nn aabilecektir. Platformist dnceyle zgrlk hareket iinde proleter ynelimin akmas Bilindii zere platformist rgtlenme ve mcadele anlayn ortaya atanlar ve bu uurda bir yaam boyu mcadele verenler Ukraynal devrimci anarist Makhno ve arkadalardr. Platformist rgtlenmeyi dier anarizmlerden net bir ekilde ayran zgnlk, devrimciler rgtlenmesinin ilkeliliine ve btnlne yaplan vurgudur. Zamannn birok liberal anaristinin devrimciler rgtlenmesini savunmann anarizmi Bolevikletirmek olduunu syleyerek saldrd bu tutum ayn zamanda spanyol i savanda Duritti ve yoldalarnn sahiplendii tutumdur. Grlecei zere iki nemli ve belki de anarist iradenin kitlelerin iinde dorudan sz sahibi olduu iki nemli tarihsel sre (gnmzde eitli kesimlerin tarihsel balamndan ve gereklerinden kopuk olarak savunmaya alt) platformist rgtlenme anlaynn rn olarak kitlelerle bulumay becermi anarist komnistlerin siyasal iradesini yanstmaktadr. Platformist rgt proleter komnist ynelimi oluturmak isteyen zgrlkler iin kanlmaz bir rgtlenme ve gelime zemini sunmaktadr. Proleter ynelimde oluturulacak zgrlk izgi bu gn platformist ilkeleri benimsemek bu ilkeleri gelitirmek ve ileriye tamak durumundadr. Yaadmz corafyada da devrimci dertlerle yola kacak anaristlerin urak noktas platformist rgtlenme ve onu politik pratik sonular olmak durumundadr. Bu durumun birka nemli somut politik nedeni var; Bunlardan en nemlisi yaadmz toprakta ki snfsal elikilerin ve buna bal olarak ta cinsel, ulusal, dinsel elikilerin keskinliidir. Yaadmz corafya da her trden gericiliin bir rpda toplumsal histeriye dnt bir gerektir. Bu trden gerici, faizan ykselilere kar devrimcilerin en nemli silahlar rgtleridir. Gerek anlamda devrimciler topluluu olarak ortaya km bir rgt ki bu ayn zamanda kitlelerle doru ilikiler kurabilmi bir rgt demektir, bu rgt egemen snflarn her trl saldrsna kar direnebilmeyi becerebilecek, giderek sisteme darbeler indirebilecek bir organizasyon demektir. Sonu olarak yaadmz toprakta gerici, faizan glere kar mcadele edebilecek, mcadelenin sorunlarna gs gerebilecek bu sorunlar amay becerip ortaya zgrlk komnist bir rgtlenme anlay koyabilecek olan yegne yaklam, zgrlk tarihsel referanslar olduka ak ve net olan platformizm dir. Yaadmz corafyada zgrlk komnistlerin platformizme ilikin tutumlarnn sa bir yorumdan ibaret kalmas, ileriki srete ortaya kabilecek bir ok deneyimin imdiden l domas anlamna gelecektir. Platformist rgtlenmeye

proleter teori
sonra da zel Vatan Hastanesine kaldrlan kadn Cuma gn hayatn kaybetti. ( 11 Ekim, Radikal) Bu mahalle insanlarnn da dahil olduu 800 bin mraniyelinin bir elin parmaklar kadar salk oca ve sadece bir ana-ocuk sal merkezi var; ki bunlar da nfusun ouna hibir ekilde ulaamamaktadr. Tm nfusa koruyucu salk hizmeti vererek, bu insanlarn hastalanmalarn nlemeleri gerekirken, hastalarn sevk ilemlerini yapmaya bile yetiememektedirler. Salk ocaklarnda parasz verilmesi gereken tedavi hizmetine karlk 6.5 milyon toplanyor. N. enliyi lme iten koullarn banda parasz-koruyucu salk hizmetinin fiilen ortadan kaldrlm olmas geliyor. AKP hkmetinin Salkta Dnm Program, bu fiili durumu yasallatrmak amacyla salk ocaklarn para karl tedavi hizmeti veren iletmelere dntrmeyi ve birinci basamak salk hizmetlerini, parasn deyenin sahip olabildii Aile Hekimlerine devretmeyi hedefliyor. N. enli, hastalandktan sonra gittii devlet hastanesinde durumu acil olmasna karn geri evrilmitir. nk, kamu salk kurumlarna dnk hibir yatrm yaplmamakta, kaynaklar zel salk kurumlarnn teviki iin kullanlmaktadr. Bu durumda hastaneler halka hizmet gtrme noktasnda yetersiz kalmakta ve acil bir durumda bile gnler hatta aylar sonrasna sra verilebilmektedir. Dier yandan, kamu salk kurumlar da iletme olma yoluna sokulmutur. rnein, Ege niversitesi tarafndan karlan bir i genelgeye gre hastalar iinde, nce paral hastalara ardndan Emekli Sand ve Bakurlulara baklacak deniyor. Bu, AKPnin salkta dnm programnda, kamu salk kurumlarna bteden ayrlan payn daha da drlmesi ve bu kurumlarn iletmeye dntrlmesi savunuluyor. Salkta Neo-liberal Dnm!

A - Haziran 2006

Dnya Bankas Teknik alma Grubu tarafndan hazrlanan Salkta Dnm Programnn esas u admlardan oluuyor Salk hizmetlerinin finansman ve sunumunun birbirinden ayrlmas. Salk harcamalarnn yeni bir salk vergisi olan Genel Salk Sigortas (GSS) ile finanse edilmesi. Vatandalara, GSS kapsamnda, snrl bir Temel Teminat Paketi hizmeti verilmesi; daha fazla hizmet almak isteyenlerin zel ek sigortalar yaptrmaya zorlanmas. SSK salk kurumlarnn Salk Bakanlna devredilerek tasfiyesi. Birinci basamak salk hizmetlerinin temeli olan salk ocaklarnn yok edilerek Aile Hekimlii modelinin uygulanmas. niversiteler ve Milli Savunma Bakanlna bal olanlar hari btn kamu hastanelerinin Salk letmelerine dntrlmesi; iletme haklarnn krk dokuz yllna zel salk sektrne verilmesi. GSS primlerinin alma Bakanlna bal Salk Sigortas Kurumunca toplanmas. Birinci basamak salk hizmetlerinin aile hekimliklerinden; ikinci basamak salk hizmetlerinin salk iletmeleri ve zel salk kurumlarndan satn alnmas. Hekimler ve dier salk alanlarnn i gvencesinin kaldrlarak szlemeli statde altrlmas. Fevklade yetersiz olan hekim temel cretlerinin arttrlmas yerine performansa dayal dner sermaye uygulamas. yeri hekimlii alannda TTBnin eitim, cretlendirme ve grevlendirme yetkisinin ortadan kaldrlmas. yeri hekimlerinin alma ve cretlerinin belirlenmesinin patronlarn inisiyatifine braklmas. Kamusal kaynaklarn zel salk sektrne aktlmas. Kamu salk kurumlarnn kaynaklarnn, yatrmlarnn ve personel almlarnn kstlanarak kertilmesi.

42

11

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori

A - Haziran 2006

Salk harcamalarnn ve GSSnin maliyetinin azaltlmas iin hekimlerin reete yazma haklarnn kstlanmas.
GSS NE GETRYOR YA DA NE GTRYOR?

teorik geliimlerine paralel olarak zenginletirebilecekleri politika, proletaryadan yana bir kavga ve bu kavgann sonucunda ortaya kacak olan zgrlk komnist rgtlenmenin imkanlardr. Anarizmi ideolojik bir yalnzlk iinde giderek nihilizme kayan bir batakla terk etmemek gerektiini bunun zgrlk dnceye ciddi bir saldr olduunu en bata sylemeye almtk. Yaznn bu noktasnda proleter komnist izgideki bir anarizmin z eletirel davranmas gerekliliine iaret etmek yerinde olacaktr. Aktr ki bu gn ne dnya da ne de yaadmz topraklarda faaliyet gsteren anarist komnist rgtlenmeler ve bireyler teorik zenginlii oluturabilmi deillerdir. Aksine bu gn genel olarak bakldnda anarist komnist duruu btn dier devrimci politik akmlarda olduu gibi saa doru kaydran bir rzgr ve bu rzgrn karsnda teorik zeminini gelitirmek konusunda aciz kalm topluluklar veya rgtlenmeler grmekteyiz. leriki saylarmzda politik durularn tartmaya alacamz kimi baka topraklarn Anarist Komnist rgtlenmelerinin bir ounda da mevcut durum, ideolojinin kendi banal ve herhangi bir devrimci politikaya veya teorik arka plana yaslanamamas gereidir. Bu durum aslnda eletirisini yapmaya altmz sa liberal anarizmin henz kulvarnda kalnldnn gstergesi olmaktadr. Uluslararas alanda, yaadmz topraklardan ok daha kkl zgrlk komnist rgtlenme deneyimleri gereklemi olmasna ramen gelinen noktann tkankl, devrimci teorinin ciddi bir zaafiyet iinde olduunun en nemli gstergelerinden biridir. in son kertede en can alc noktas olan devrimci politikalar retebilme ve bu konuda inisiyatif sahibi olabilme aamasna geldiimizde iin pozitif yann bu corafya iin grmek ve sylemek gerekmektedir. Yaadmz corafyada Anarist Komnist rgtlenmelerin ortaya kmasyla birlikte zgrlk komnistlerin mahalle almalaryla olsun kimi ii direnilerine destek verme biimleriyle olsun yeni bir sreci balattklarn grmekteyiz. zgrlk komnistlerin devrimci politikaya ve teoriye kk apta olsa da katklar olabilecek nitelikteki yaynlar PTA ve Kara Kzl Notlarn ortaya kmas ve bu yaynlarn dzenli periyotlarla okuyucularna ulayor olmas gerekten de gelinen noktann ksa zamanda nemli bir sonu olduunu ortaya koymaktadr. Yaadmz topraklarda anarizmin yllarca snf mcadeleci zeminin dnda kalm olmas her ne kadar telafisi g gibi grnen bir zaafiyet alan yaratm olsa da nlerine devrimci bir rgtlenme anlayn koymu olan evrelerin bu anlamda ciddi zorluklar yaamayacaklarn sylemek mmkndr. nemli olan ilkeli ve z disipline dayal bir mcadele hattnn yaratm olduu devrimci bir rgtlenmede buluabilmektir. Byle bir rgtlenmenin anarizmin zerine yaptrlm olan kk burjuva sa liberal etiketini giderek skp ataca, marjinal durularyla deil devrimci durularyla anaristleri, ezilenlerin mcadelesine tayaca aktr. Yaadmz toprakta proleter tutumdan yana bir anarizmin tpk ispanya ve Ukrayna rneklerinde olduu gibi nnn ak olduunu grmek mmkndr.

1992 ylndan bu yana Trkiyenin gndeminden dmeyen salk reform projelerinin AKP versiyonunun ad Salkta Dnm Program oldu. Programn esas IMFnin Yapsal Uyum Programnn salk alanna uyarlanmasndan oluuyor. Program kreselleen dnyada Trkiye salk sisteminin de dnm geirmesini ve kresellemeye uyum salamasn hedefliyor.Salkta Dnm Program kamu salk hizmetlerinin btnyle tasfiyesini ve saln ticariletirilmesi/ zelletirilmesini ngryor.Bu programn salk emekileri iin anlam i gvencesinin ortadan kaldrlmas, szlemeli alma, dk cretler, kt alma koullar ve isizliktir.Hasta olanlar ise iyi hizmet almalar mehul olmakla beraber, daha fazla para demek durumunda kalacaklar.AKP Hkmeti, IMF patentli zelletirme/ yoksullatrma politikalarnn bir paras olan Salkta Dnm Programnn yasal altyaps iin btn hazrlklarn hzla tamamlamaya alyor. Salk Bakanlnn tara tekilatn yok edip kamu salk kurumlarn il zel idareleri ve belediyelere devreden Kamu Ynetimi Temel Kanunu TBMMde kabul edilmiti. Dier kamu emekileriyle birlikte btn salk alanlarn szlemeli statye geirecek olan Kamu Personel Temel Kanunu da tamamland. AKP Hkmeti bugnlerde Trkiye salk ortamn yakndan ilgilendiren tasardan ikisini uygulamaya sokmu durumda. Bunlarn ilki lke genelindeki 6.000 salk oca ve 12.000 salk evinin tasfiyesi ve her trl zor koullara karn buralarda hizmet srdrmeye devam eden 20.000i hekim 60.000 salk alannn maduriyetine, yarya yaknnn isiz kalmasna yol aacak Aile Hekimlii Pilot Uygulamas Hakknda Kanun. kincisi, SSK salk kurumlarnn tasfiyesini gerekletiren kanun, nc ve halen gndemde olan Genel Salk Sigortas Kanun Tasars. SSK salk kurumlarn tasfiye edecek yasal dzenleme Kamu Kurum Ve Kurulularna Ait Salk Birimlerinin Salk Bakanlna Devredilmesine Dair Kanun Tasars baln tayor.Tasar btn Bakanlklar ile bunlarn bal, ilgili veya ilikili kurulularn ve dier kamu kurum ve kurulularn kapsyor. TBMM, Cumhurbakanl, yksek mahkemeler, Trk Silahl Kuvvetleri, niversiteler, mahalli idareler ve mazbut vakflara ait salk birimleri ile Genlik ve Spor Genel Mdrlne ait sporcu eitim ve salk merkezleriyse, her nedense(!), hari tutulmu. AKP Hkmetinin hazrlad bu Kanun Tasarsnn gerek amac kamu salk hizmetlerini tek elde toplamak deil; SSKnn 148i Hastane, 212si Dispanser, 202si Salk stasyonu, 3 Az ve Di Sal Merkezi, 6s Dispanser/ Az ve Di Sal Merkezi, 2si Dispanser ve Hemodiyaliz Merkezi olmak zere toplam 573 salk kurumuna el koymaktr.Tasarda SSK salk kurumlarnn Salk Bakanlna devir gerekesi olarak Anayasann 56. maddesindeki salk kurulularnn tek elden planlanarak hizmet sunulmasnn ngrlm olmas gsteriliyor. Dier taraftan bylece salk hizmetlerinin tek elden yrtlmesi halinde kaynaklarn daha etkin ve verimli kullanlmasnn salanaca, kaynak israfnn nlenecei ve uygulama birliinin salanaca belirtiliyor. Oysa bu kanunun amac salk hizmetlerini tek elde toplamak deildir. Bizzat Salk Bakannn da belirttii gibi Salk Bakanlna devredilecek olan bu kurumlar daha sonra il zel idarelerine ve belediyelere devredileceklerdir. Bylece kamu salk kurumlar tek elde toplanmak bir yana; yzlerce paraya blnecektir.Bu kurumlarn nihai akibeti de imdiden bellidir. ncelikle iletmelere dntrlecek, daha sonra da iletme haklar zel sektre devredilecektir. Hkmet nmzdeki gnlerde IMFyle yeni bir stand-by anlamas imzalayacak. Bu anlamann artlarndan biri sosyal gvenlik reformunun(!) yaplmas. alanlarn mevcut haklarn daha da kstlayacak olan bu reform(!) birka bileenden oluuyor. Bir yandan emeklilik ya yeniden ykseltilip pirim deme gn saylar arttrlacak ve emekli olmak daha da zorlatrlacak. Dier yandan emekli aylklar aamal olarak yarya kadar drlecek. Sosyal gvenlik reformu erevesinde salk alannda ise Salkta Dnm Program hayata geirilecek. Bu programa gre SSK salk hizmetleri tamamen tasfiye edildi ve hkmet, bu tasfiye iin SSK salk kurumlarnda yaanan sorunlar gereke gsterdi. Halbuki, SSK 1946 ylnda kurulmu ve 1949 ylndan bu yana kendi salk hizmetlerini retmektedir. SSKnn btn salk kurumlarnn sahibi bu kurumla-

12

41

proleter teori

- Haziran 2006
ve eyleme biimleri genellikle liberal pardadigmann ierisinde kendine meruluk bulmaya alan, btnlkl anlatlar red ederken btn devrimci deerleri de ineyip geen, rgtl mcadele, snf gerei karsnda en az geleneksel burjuva ideolojisi kadar dmanca bir tutum iinde olan post modern, post yapsalc anlaytr. Aktr ki bu entellektel dalga sadece sol dnceyi deil bir o kadar sa muhafazakar izgiyi de etki alan ierisinde tutmakta yeni dnemin zellii olarak bir ok siyasal izgiyi, anlay postmodern dnyann dnme ve davranma alkanlklarna doru bkmeye almaktadr. Yaadmz corafyada ve dnyann bir ok blgesinde entellektel zemin post modern liberal sonularn etkisi altnda kalm durumdadr. Gnmz aydn burjuva liberal dnyayla uzlamasn, post anarizm, post yapsalclk tarz akmlarn nclnde yaamaktadr. Devrimci teori postmodern algnn sonular olan; snflar mcadelesinin inkar, proleter devrimler ann bittii gibi dnya burjuvazisinin karlarna hizmet eden tezlerle hesaplamak durumundadr. 3- Devrimci teori; Dnya kapitalizminin gnmz koullarnda geldii aamay emek cephesinden net bir ekilde taraf olarak yeniden yorumlamak, yaanlm yenilgilerin nedenlerini analiz etmek, komnist bir dnya iin proleter mcadele anlaynn hangi dinamiklerle korunabileceini analiz etmek durumundadr. Bugn dnyay dntrmek iddiasndaki bizler birok kuramsal sorunu ikinci elden ounlukla da burjuva yalanlarnn belirleyicilii altnda renmek ve tartmak durumunda kalyoruz. zgrlk tutumun retim ilikileri-retim aralar alanndaki, bilimsel alandaki ve toplumsal alandaki deiimleri proleter bir bak asyla ortaya koyabilmesi ve entelektel alandaki boluu devrimci dncenin dorularyla doldurmas gerekmektedir. 4- Devrimci teori ezilenlerin mcadelesinin iiniden kacaktr; Ezilenlerin gnmz koularnda son derece zayflatlm ve deersizletirilmi olan mcadele alanlarna yzn dnmeyen bu kaynaktan beslenmek istemeyen dolaysyla ezilenlerle dorudan iliki iinde olamayan bir rgtlenme devrimci teoriyi oluturamaz, olutursa bile bu teorik dirilii korumak ve gelitirmek konusunda aciz kalr. 5- Devrimci teori devrimci reflekslerle yaratlabilmi zgrlk komnist kolektiflerin rn olabilecektir; Gnmzn ortaya koyduu entelektel uzmanlama, bireysel aratrma ve siyasal tavr alma zeminini paralam yerine bireyin usuz bucaksz aratrmacln ve sonusuzluunu geirmitir. Bu duruma yant, proleter komnist rgtlenmenin kolektif siyasal ve teorik abasyla oluturulabilinir. 6-Devrimci teori tarihsel hafzay barndrmak durumundadr; Gnmzn teorik sorunlarna devrimci yantlar retmek isteyen bu yantlarla hem kendi kiisel pratiini hem de iinde bulunduu toplumsal alan zgrletirmek isteyen her zgrlk komnistin, pratiine yardmc olabilecek birok tarihsel deneyim mevcuttur. Tarihsel olarak yaanlm ve kimi noktalarda nemli zafiyet alanlar oluturmu anarist komnist gemii doru tartabilmek ve sonularndan yolumuzu aabilecek deneyimler kartmak yine kolektif bir praksisin rn olacaktr. Teorik alandaki yetersizliimizin eitli konularda zengin tartmalar retemeyiimizin zamanla ortadan kaldrlabilecek bir durum olduunun farkndayz. Her ne kadar ideolojik-politik-teorik alan ciddi bir etkileim iinde olsa da, teorik zemindeki kimi boluklarn ideolojik duruumuzda da nemli yanllara yol aabildiini grsek te srecin bu noktasnda zerinde srarla durabileceimiz bekli de dier btn varolu biimlerimize etkili olan ana eksen, proletaryadan ve komnist bir dnyadan yana anarizm savunusu iinde olmamzdr. Bu duruun esas olarak ideolojik bir tercih olduu fakat bir ok noktada teorik kimi sonulara yaslandrlabildii aktr. Bu gn iin ideolojik duruunda her hangi bir anarizmi deil de gerek anlamda otorite kartl olarak snf mcadeleci anlay semi olanlarn toplumsal alanda en net olarak ortaya koyabilecekleri ve

proleter teori
r elli sekiz yldr dedikleri primlerle ayakta tutan Trkiye ii snfdr.SSKnn mevcut kurumsal yaps korunduu srece SSK salk kurumlarnda yaanan tkankln zm mmknd. SSK tasfiye edildiinde ise SSKllar elli sekiz yllk birikimleriyle oluturduklar salk kurumlarn kaybederek, salk hizmetine ulamakta her geen gn daha byk zorluklarla karlamaktadrlar.Hkmet, bu devir/tasfiye ilemiyle Salkta Dnm Programn nndeki SSK engelini yok etmeye ve btn alanlar iin ek bir salk vergisi demek olan Genel Salk Sigortasnn zeminini oluturmaya almaktadr. zlenen tm bu politikalara kar TTB, DSK, KESK ve TMMOBun ars ve birok kitle rgtnn desteiyle ksa bir sre nce lke genelinde gerekletirilen bir referandum ile meselenin asl muhatab olan halk da kstl ve etkisiz bir biimde de olsa kendi grn ortaya koyma ansn yakalamt. Bu referandum iin Trkiye genelinde toplam 2 bin 832 sandk kurulurken, internet zerinden kullanlan oylarla beraber, 2 milyon 241 bin 738 kii yasaya ilikin grlerini belirtti. 2 milyon 228 bin 592 kii(%99.4) yasaya hayr derken, 13 bin 146 kii(%0.6) de yasa lehinde gr bildirmi oldu. SALIK REFORMU ADI ALTINDA GENEL SALIK SGORTASI LE; AKP Hkmeti sosyal haklar engellemeye alyor. Sosyal Gvenlikte Tek at diyerek emekli olmay daha da zorlatryorlar. Artk emekli olabilmek iin 68 yana kadar almak ve 9.000 gn prim demek gerekecek. Emekli maalar ise, tam tersine, decek. Memur emeklileri % 33, SSK ve Ba-Kur emeklileri % 23 daha az maa alacak. Bu yasalarla, alanlar iin emekli olmak; emekliler iin yaamak hayal oluyor! Genel Salk Sigortas ile herkesin salk sigortas olacak deniyor. Oysa her yurtta zorunlu olarak aylk 61 milyonla 396 milyon TL arasnda prim deyecek. Primini deyemeyenler ise salk hizmeti alamayacak. Hkmet yetkilileri yoksullarn primini devlet deyecek diyorlar. Peki kimler yoksul kabul edilecek? Hkmete gre ancak aylk geliri 117 milyon TLden az olanlar yoksuldur. Daha fazla kazanan herkes ise prim demek zorundadr. Salk hizmetine ulamak iin bir de katlm pay ad altnda para dememiz gerekecek. Doktora her gittiimizde 2 milyon TL denecek. imdiye kadar laboratuar, rntgen gibi tetkikler iin para demiyorduk. Bundan sonra bu hizmetler iin de para deyeceiz. Hibir dzenli geliri olmayan Yeil Kartllar da, sokaklarda yaayan vatandalar da bu paray demezlerse muayene olamayacaklar. stelik hastaneye yattmz zaman da yatak creti vermek zorunda kalacaz. Peki bu katlm paylarn niin deyeceiz? Hkmete gre salk hizmeti naslsa bedava diye srekli hastaneye gidip gereksiz yere kuyruklara giriyormuuz. Devletin bize tand imknlar istismar ediyormuuz. Sk sk kalp, bbrek, kanser hastas olup devleti zarara uratyormuuz. te bu yzden yararlandmz btn hizmetlerden para alacaklar. Sonra da bu paralar zel sektre aktaracaklar. Salmz piyasann vahi koullarna terk edilecek. Genel Salk Sigortasnn klfetini btn hastalar ekecek. Nimetinden ise zel hastane patronlar faydalanacak. Genel Salk Sigortas dzenlemesi ile tm yurttalar sigorta kapsamna alnamayacaktr. Bugn lkemizde 4.5 milyon insan kayt d olarak almaktadr. Varolan sosyal Gvenlik Kurulular tarafndan 13.5 milyon civar olarak kabul edilen bu kitle sosyal gvenlik kapsamnn dnda kalacaktr. Primini demeyen sigortallarn salk hizmeti alamayacan ngren Genel Salk Sigortas Yasa Tasars ile sigorta kapsamnda olan, fakat prim demeleri dzensiz olan ok ciddi bir nfus salk hizmetlerinden yararlanamayacaktr. Yurttalar primlerini dese bile alabilecekleri salk hizmetlerinin kapsam (temel teminat paketi) her yl kurum tarafndan belirlenecek. GSS ile sosyal gvenlik kurumu zel ya da kamu hastanesi ayrm yapmayacak, szleme yapt hastanelerden ve aile hekimlerinden hizmet satn alacak. GSS ile salk hizmetinin zelden satn alnmas planlanmaktadr. Bugn GSSye umut balayanlar ila tekelleri, zel hastane sermayedarlar ve zel salk sigortas irketleridir.

A - Haziran 2006

--

40

13

proleter teori

- Haziran 2006
GSS ile lkemizdeki 6000 salk oca yok edilecek, 1. basamak salk hizmetleri piyasaya devredilecek. Pratisyen hekimler aile hekimi ad altnda piyasa koullarnda, daha uzun ve daha g koullarda grev yapan i gvencesiz personele dntrlecek. GSS, szlemeli alma, aile hekimlii, hastanelerin iletmeletirilmesi salkta dnm denen programn temel bileenleridir. Salkta dnm, hekimlerin zlk haklarna ve mesleki bamszlklarna, halkn salk hakkna ak bir saldrdr. Yasa ile 2006 ocak aynda doan bir bebek 60 yana gelip emekli olmak istediinde emeklilik ya 67 ye km olacak 2073 ylna kadar alm olmas gerekecek. u an 25 yanda olan ve sigortasz alan bir ii prim demedii iin ne emekli olacak ne de salk hakk olacak. Geici ii olarak alan bir kii her yl 90 gn i bulabilirse 100 yl almas gerekecek. Ylda 120 gn i bulabilirse sre 75 yla inecek. 23 yanda isiz bir gen isizlik sigortasndan yararlanamad iin GSS primini devlet demeyecek, kendisi de deyemedii iin salk sigortas kapsamna giremeyecek. 60 yanda olan bir emekli geliri 127 YTL olduu iin her ay 64 YTL mecburi GSS primi verecek. Evsiz ve sokakta yaayan bir kii salk hizmeti almak iin katlm pay deyecek. Verdii paray sonda gidip FAK-FUK-FON dan alacak. Verecek paras yoksa salk hizmeti alamayacak. u an emekli maa alan memur emeklisinin maa %33, SSK ve Ba-Kur emeklisinin maa %23 decek.

proleter teori
Tartmay proleter ynelimle zgrlk bir tutuma tamann birincil adm olarak ortaya koyduumuz bu btnlk aray elbette ki birka yaz erevesinde kurulabilecek veya tamamlanabilecek bir aba deildir. Bu yaznn ortaya koyabilecei ereve proleter ynelim iin btnlkl bir duruun nemine gndermeler yapmak olabilir ancak. Aktr ki sz edilen btnlkl kopuu yaatacak olan sre zgrlk komnistlerin bileeni olmay becerdikleri gl bir snf mcadelesi sreci olacaktr. Burjuva idelojisinin oluturduu yanlsamaya kar btnlk kurma iddiasnn pozitif tarafnn nasl ortaya kabilecei, nelerin kendi banalndan deil de nelerin nasl btnleebileceinden sz etmek iin olduka nitelikli ve ileri dzeyde snf mcadeleci bir pratie ihtiya duyduumuz aktr. ancak yine bu pratiin doru yaanabilmesinin n koulunun, teoride, ideolojide, politikada radikal bir kopuu arayan ve bu kopuu, devrimci dertlerinin hizmetine sokmak isteyen znelerin mevcut olmasyla ilintili olduu aktr. Bu noktada devrimci teoriden ne anladmz konusunu aada srdrlecek olan tartmann kendisine brakarak ikinci balmz veya yaz boyunca zerinde arlkla duracamz ikinci nemli konuya gemek gerekiyor. Gnmz koullarnda devrimci bir rgtlenme arayndaki zgrlk komnistlerin nlerine kacak ikinci sorun rgtlenmelerinin siyasal ilkelerinin ne olaca ve rgtlenmelerinin fiili olarak hangi elikilerin rn olacadr. Bu konuyu somutlatrmak gerekirse, zgrlk komnist rgtn hangi zeminde ve hangi snfsal ilikilerin rn olarak ortaya kaca, en az birincil olarak ortaya koyduumuz btnlk aray kadar nemli ve belirleyici durumdadr. Devrimci anaristlerin rgtlenmesini yaratacak olan ideolojik duru, hem proleter bir rgtlenme aray hem de bu rgtlenmeye anarist komnist bir ynelimle bakabilmeyi beceren zgrlklerin bu tr srelerde yer almas olacaktr. zgrlk rgtlenmede proleter ynelimi bugn iin iki temel anlaya yaslandrmaya altk, birincisi her ne kadar ayaklar zerine dikilememi olsa da bir btnlk aray ikincisi ise bu btnlkle fiili uyum salayacak snfsal bir zemin aray olarak zetlenebilinir. Tam da bu nokta da teoriden ne anladmz proleter komnist bir ynelimi zgrlk rgtte ayakta tutacak teorik izginin ne olabileceini genel hatlaryla ortaya koymak faydal olacaktr. 1- Devrimci teori devrimci eylem iindir; zgrlk teorinin gnmz koullarnda ciddi epistemolojik zorluklar yaad aktr. Bir ok sa bak asnn zgrlk balama yaslanarak burjuva liberal dnya grn yeniden retmekten baka bir kaygs yoktur. Bu noktada proleter komnist ynelimi glendirmenin ve bir ok burjuva liberal tutumla aramzdaki fark derin bir ekilde oluturmann yntemi devrimci teorinin devrimci eylemle koutluunu ortaya koyabilmemizdir. Devrimci eylemin snflar mcadelesinde sermaye kart, sistem kart, uzlamazln ve her dzeyde sa liberal toplumsal politikalarla hesaplamak an-

A - Haziran 2006

deolojiler ld savyla kresel kapitalist ideolojinin tek doru olarak dayatld yirmi yl akn srede, dnyada ve lkemizde neo liberal saldrlara kar ii snfnn tepkileri ya sektrel bazda kalmakta ya da etkisiz kalmaktadr. Sonu olarak tm bu yaananlar sistemli bir politikann rnleridir. Kapitalist sistemin gerei ve kendini ayakta tutabilmesinin n koulu olan emek-sermaye elikisinin retim mekanlarnn dna karak, hayatn tm alanlarnda bizleri etkilemesi gibi ciddiye alnmas gereken bir sonular btnyle kar karyayz. Nedenlere yle bir bakldnda devasal bir ynla kar karya kalnmaktadr. Kitle rgtlerinin, zellikle sendikalarn pasifist tutumlar, bu pasifist tutumlara karlk olarak gelien radikal tepkisellii dlaycl asl olarak, karlmak istenen yasalara kar adeta alttan alta destekleyici sonular dourmutur, dourmaktadr. Aslen, bugnk yaplanmalarda taban rgtlenmelerinin ve z ynetimsel rgtlenme anlaynn hakim olmamas, yasalara kar durmas gerekenleri snfn ihtiyalarndan bi-haber hale getirmekte dolaysyla yaanan saldrlar geri pskrtlemeyen sonular dourmaktadr. 15-16 Haziran direniiyle vnenlerin iddias direniin bugnde mcadele yolunu aydnlattdr. Asl olarak olmas gereken bu iken karlatmz sonular ise, mevcut sendikal anlayn 15-16 Haziran gibi onurlu direniler altnda ezildiini gstermektedir. KAYNAKLAR: Trk Tabipleri Birlii GSS Bror, 20.Ylnda Trkiyede zelletirme Gerei Sempozyumu Sonu Bildirgesi zelletirme:Bir Snf Taarruzu -Rana Duman Neo-liberalizmin Latin Amerika Serveni- Alparslan Ikl zelletirme zerine Notlar- Bamsz Sosyal Bilimciler zel Salk Piyasalar: Yoksullar Giremez- Sendika.org internet sayfas Salkta Yeni Liberal Cinayetler: Katil Uaktr- Selim Demir Salkta zelletirme/Dnm Programn Durdurmak in SSK Salk Kurumlarna Sahip kalm/ Sendika.org internet sayfas SES, stanbul Tabip Odas ve Ankara Tabip Odas internet sayfalar

lamna geldiini hatrlatmak yararl olacaktr.

2- Devrimci teori post modern-post yapsal saldrya kar ilkeli durmaktr; Yaadmz dneme damgasn vuran, damgasn vurduu lde devrimci dncenin, zgrlk mcadelenin zeminini bolatmaya alan dnme

14

39

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori

zgrlk rgte Proleter Ynelim

Yaadmz corafyada 2000 li yllardan itibaren ortaya kan zgrlk komnist rgtlenme ve mcadele anlayna katkda bulunmak amacyla hazrlam olduumuz bu yaz, proleter ynelimin, anarist komnist ilkelere ve rgtlenme anlayna bakn ortaya koymay hedeflemektedir. Anarist komnizmi, anarizan eilimlerin bir oundan belirgin bir ekilde ayran izgi, rgtlenme anlaynda ve snf mcadelesine baknda mevcuttur. Bu konuyla ilgili tartma metinlerini daha nceki saylarmzda bulmak mmkndr. Bu tartma yazs anarist komnizm ile dier anarizmlerin farklarn ortaya koymak iin yazlmad. Ancak yaznn birok yerinde deinmede bulunacamz anarist komnist perspektifin, son yllarda poplaritesi gittike artan yaam tarz anlaylara dayal, daha ok da snf mcadelesinin ve rgtl toplumsal pratiin deersizletirildii bir anarizm le uzak yakn ilgisinin olamayacan vurgulamakta fayda gryoruz. Yazmzn esas hedefi, snflar mcadelesi iinde emekten yana taraf olarak var olmaya alan anarist komnistlerin, proleter bir izgiyi yaama geirerek hem rgtlenme anlaylarnda hem de mcadele alanlarnda neler yapabileceklerini ortaya koymak ve yeni bir tartma sreci balatabilmektir. Bu tartmay mmkn olduunca yaadmz somut sorunlarla ilikilendirmek amacyla iinde bulundumuz kimi pratikleri de aktarmaya alacaz. Proleter ynelim iin iki nemli tartma bal: teorik-politik-ideolojik btnlk ve zgrlk rgtn fiili, siyasi gerei zgrlk anlayn ierisinde proleter ynelimi bu gn iin ortaya kartan iki nemli izgi mevcuttur. Bunlardan birincisi anarizmi, politik-teorik-ideolojik btnlk ierisinde devrimci bir pratik olarak savunma abasdr. Anarist dnceyi ve eylemi, toplumsal alanda yer etmi kimi deerlere ve davranlara kar bireysel bir deer tanmazlk, ideolojik marjinallik olarak deil de (veya bir ok yazmzda deindiimiz ekliyle toplumsal geree kar soyut bir reddiye olarak deil de) devrimci bir pratik olarak savunma ihtiyac ierisindeysek, kanlmaz olarak ynelmek durumunda olacamz temel halka teorikpolitik-ideolojik btnlk araydr. Teorik-politik-ideolojik btnlk ne anlama gelir? Ksaca belirtmek gerekirse; bilgi pratii asndan (teorik), toplumsal devrim pratii asndan (politik), gndelik yaam alkanlklarndan tutun da evremizi kuatm btn deerler sistemi asndan(ideolojik) olarak, burjuva paradigmalardan kopabilmeyi ve zgrlk bir yolda ilerleyebilmeyi mmkn klacak varolu biimidir. Dier bir anlatmla devrimci praksisin ortaya kmasna yol aacak dncenin, eyleme gemesini salayacak genel ereveyi oluturma araydr. Burjuva ideolojisinin son derece karmak ilikiler a olarak nmze koymu olduu yaam anlaylarna kar devrimci bakaldrnn olmazsa olmaz teorik-ideolojik-politik btnlk iinde ortaya kacak bir radikalizmdir. Yaz boyunca szn edeceimiz btnlk arayn, hem zgrlk dnme abas asndan hem de devrimci bir rgtlenme iin gereken radikalizmi aa kartabilecek yegane yntem olarak grdmz aktr.

A - Haziran 2006

LATN AMERKADA SOLUN YKSEL ZERNE DNCELER

1998 ylnda Venezuelada ok gl bir halk desteiyle iktidara gelen Hugo Chavez, Latin Amerika ktasnda uzun yllardr egemenliini srdren Amerikan destekli askeri ynetimlerin sonlanmasnn ve sol dncelere dair yeni umutlarn yeniden canlanmaya balamasnn ncln stlendi. Chavezin iktidar, sadece sol ve sosyalist kampta ciddi bir heyecan yaratmakla kalmayp zellikle Birleik Devletlerin bir nevi arka bahesi durumundaki Latin dnyas halklarnda da nemli bir deiim arzusunun kkrtcsyd. Ayn nedenlerden tr Birleik Devletler ve emperyalist blokta da, Chavez iktidar, ciddi bir endieye yol at. Emperyalist bloktaki endienin balca nedeni sadece Chavezin ok net antiamerikanc bir syleme sahip olmas ve uygulamaya soktuu sosyal politikalarla edindii gl halk desteinden ileri gelmiyordu. Venezuela ayn zamanda hem Petrol reticisi lkeler rgt (OPEC) yesiydi hem de Amerikann kadim dman Kba ile sk ibirlii politikalar gelitirme gayreti ierisindeydi. Bu durum A.B.D nezdinde Venezuelay, sadece Gney Amerika ktasnn yaramaz ocuu olmaktan kartp, emperyalist politikalara dorudan cephe alan ve Gney Amerikay A.B.Dden bamsz bir ekonomik entegrasyona tamayan alan, derhal engellenmesi gereken terrist bir devlet yapyordu. Nitekim Birleik Devletlerin bu tepkisi, somut mdahaleye ok gemeden dnt. Venezueladaki Chavez kart iadamlar ve bir grup askerin 2002deki Amerikan destekli darbe giriimi, Chavezin A.B.Dyi ne denli rahatsz ettiinin nemli bir gstergesiydi. Fakat A.B.Dnin daha nce baka Latin lkelerinde ska denedii ve ok kolay sonu ald bu ibirliki darbe tezgah, Venezuelada ie yaramad. Bir grup asker tarafndan gzaltna alnan ve uygulad sosyal politikalar bir gecede iptal edilen Chavez, yaklak bir hafta sren halk ayaklanmas ve halkn darbecilerin karargahn basarak Chavezi kurtarp onu tekrar iktidara oturtmasyla baarszla urad. Aslnda A.B.D, 11 Eyll 2001 saldrlar sonrasnda gzn Ortadouya dikmi, dnya halklarnn jandarmas ve demokrasi ihracats misyonuyla kendine yeni dman olarak islami terrizmi semiti. Ortadouda tam bir batakla saplanacan hesap edemeyen A.B.D, kendi askeri yetkililerinin azndan samimi bir itirafta bulundu. 23 Mart 2001de dnemin Southern Command (A.B.Dnin Orta ve Gney Amerikadaki askeri faaliyetlerinden sorumlu kumanda merkezi) komutan Peter Pace kongrede yapt konumada Latin Amerikann denetiminin Ortadounun denetiminden ok daha nemli olduunu bildiriyordu (1). Bu kayg yersiz de deildi. Chavez, iktidarnn ilk yllarndan itibaren Venezuela halkna varlk iinde yokluk yaatan bir burjuvazinin ayrcalklarna hzla son vereceini ve lke kaynaklarn, zellikle de petrol gelirlerini, halkn karlar uruna kamusallatrarak gelir adaletsizliini dzelteceini ilan etmiti. Bu durum A.B.D nezdinde hem dier Latin lkelerine kt bir rnek yaratacak hem de petrol gvenliini tehdit edecek bir gelimeydi. A.B.D bylece souk sava dneminin domino ta etkisi doktrinine dn yaparak bu gelimelere izin vermeyecek bir dizi nlemi bir an nce hayata geirme kararlln ifade etmi oldu. Fakat 11 Eyll 2001 saldrlar A.B.Dnin el altndaki Ortadouyu igal politikasn hayata geirmesi iin iyi bir frsat yaratt ve Gney Amerikadaki gelimeler dikkate deer bir biimde A.B.D kontrolnden kmaya balad. Birleik Devletler her ne kadar Irakta bir an nce ileri yoluna koyarak ihmal ettii Latin lkelerini tekrar hizaya getirmeyi planlyor olsa da, evdeki hesap arya uymad ve A.B.D Irakta tam bir karmaann ierisinde kald.

38

15

proleter teori

- Haziran 2006
1) LATN AMERKADA SOLDAN YANA YAANAN GELMELER 1.a) CHAVEZ: 21. YZYIL SOSYALZMNN NDER M, POPLST BR LDER M? Chavez 1998de iktidara geldiinde Venezuela tarihinin ender seim zaferlerinden birine imza atmt. 22 eyaletten 20sinde ezici bir galibiyet elde etmesi onun halk tarafndan ne denli byk bir cokuyla desteklendiinin ilk iaretiydi. Fakat Chavez siyaset sahnesine bu seimlerle birlikte ilk defa kyor deildi. Chavez Venezuela ordusunda bir albayken 1992 ylnda Amerikan yanls hkmeti devirmek iin bir sol darbe giriiminde bulundu. Baarszlkla sonulanan bu giriimi ilgin bir ekilde askeri pozisyonunu deitirmedi veya yarglanarak hkm giymesine yol amad. Bizim gibi lkelerde tuhaf karlanmas muhtemel bu durum, Venezuela ordusunda ihmal edilmesi pek de mmkn olmayan bir sol eilimin varlndan dolayyd. Chavez daha sonra kendi partisini kurarak, 6 yl nce halk desteini yeterince arkasna almadan giritii darbeli iktidar deiimine, bu sefer seimler yoluyla ulat. Seim zaferinin arkasnda, Latin Amerika halklarnn koulsuz sahip kt bir sylemi genel seim propagandasnn bana yerletirmesi nemli bir yer tekil ediyordu. Bu sylem A.B.D kart anti-emparyalizm sylemiydi. Halk zerindeki bir dier etkileyici sylemi ise, Venezuela bata olmak zere bir ok Latin lkesini spanyol smrgeciliinden kurtaran Simon Bolivar devrimlerinin savunucusu ve srdrcs olma iddiasyd. Zengin yeralt ve yerst kaynaklarna ramen yoksulluun korkun boyutlarda yaand Venezuelada, Chavezin bu iddial sylemleri halk tarafndan ciddi bir alternatif olarak algland. Chavezin bir baka prestij kayna da, yllardr siyaseti elinde tutan elit, beyaz, avrupal brokrat zmresinin aksine, mtevazi bir retmen anne-babadan gelen Venezuela halkndan birisi gibi duruyor olmasyd. Tm bu bileenlerin toplam siyasete srtn dnm bir halk tekrar seim sandklarna tad ve lkedeki siyasal atmosferi hzla politize ederek seime gl bir halk destei olarak Chavez lehine yanstt. Chavez iktidarnn ilk yllarnda Venezuela burjuvazisi ve lkenin eitli kaynaklarn elinde bulunduran yabanc sermayedarlarn direniiyle karlat. Yasama ve yarg mekanizmalarn devreye sokmaya alan elitler bir dier taraftan da ellerindeki ekonomik gc kullanarak ekonomiyi sabote etmeyi denediler. Bir ok zel sektr Chavez lkeye sosyalizm getirecek, biz de Kbaya benzeyeceiz hezeyanna kapld ve iilerini kap dar etmeye balad. Eski dnemin palazlandrd medya patronlar youn Chavez kart yaynlaryla halk zerinde negatif bir etki yaratmaya alt. 2000 ylnda burjuvazi ortam terrize etme abasndaki son halkay, kendi oturduklar semtlere yoksullar saldracak yaygarasyla paral milisler tutarak semtlerine barikatlar kurdurmaya kadar vardrarak gsterdi. Chavez bu gerilim karsnda iktidarnn meruiyetini sorgulayanlara bir nevi hodri meydan niteliindeki referandum kartn oynad. Rekor katlmla gerekleen referandumda, uluslararas gzlemcilerinde onay verdii bir ortamda Chavez ezici bir zafer daha elde etti ve iktidarn 6 yl daha perinlemi oldu. Burjuvazi geri adm atmayarak 2004te tekrar referandum talep etti ve Chavez bir kez daha galip geldi ve 2006 ylna kadar ktidarda kalacan ilan etmi oldu. Venezuelada yasal seim takvimine gre 2006 Aralnda tekrar seimlere gidilecek. 1.b) CHAVEZN POLTKALARI Chavezin siyasal syleminde iki ana tema hakim. Bunlardan birisi lkenin kendi kendine yeterliliini ve Latin Amerika lkeleriyle ekonomik ve sosyal entegrasyonu ngrd Bolivarclk dieri ise, modern a sosyalizmi. Bolivarclk ksaca birbirine destek olan, A.B.Dden bamszlamay baarm, kendi ayaklarnn zerinde durabilen ve dnya siyasetinde sz sahibi bir Latin Amerika birlii. Modern sosyalizm ise, lke kaynaklarnn tamamen lke halk yararna iletildii, yoksulluun ve gelir dalmndaki adaletsizliin son bulduu herkes iin bir refah toplumu projesi. Bu projenin kilit noktas, lkedeki uluslararas irketleri kovmak deil, onlarla kendi koyduu kurallar ierisinde, A.B.Dnin deil, halkn karna bir ibirliiyle ilikiler kurmak. Nitekim lkedeki en nemli gelir kalemi olan petrol rafinerilerinin byk ounluu ABD asll firmalar tarafndan iletiliyor ve bu firmalar Chavez iktidaryla birlikte, yerli burjuvazinin endielerinin hibirine kaplmayarak faaliyetlerini srdryor. Ayn ekilde ulusal petrol irketleri de, bata ABD olmak zere bir ok lkeye petrol sevkiyat yapyor. Gerek retimde, gerek tarmda gerekse hizmet sektrnde yabanc irketlerle devlet iletmeleri birlikte faaliyetleri-

proleter teori
Singeri Krom Magnezit, demir Dkm ve Gemak fabrikalarnda; 1970de Sungurlar ve daha birok fabrikada iiler iyerlerini igal ederek, polislerle atrlar. Devlet DSK in nn kesmek, ii snfn kendisine tmyle bal tek bir sendikada toplamak iin yasa 1317 sayl yasay karmaya alr. te 15-16 Haziran ii snfnn kendisine giydirilmeye allan sendikal gmlee kar tm gvdesiyle ortaya kt, snfn bakaldrsyla dier emeki katmanlar ve genlii de hareketlendirdii bir direnitir. 15 Haziran da 200 kadar byk fabrikadan 150 bin civarnda iinin kendi z kararlaryla i brakmasyla balayan direni iilerin Ankara-stanbul trafiini kapatmalar, haberlemeyi aksatmalaryla doruk noktasna ular. stanbul da balayan i brakma ve ii direnii zmit e ular ve burada direni balar. Ankara ve zmirde de iiler direnmeye balarlar. 16 Haziranda gsteriler devam eder. stanbulda farkl yry kollarndan gelen iiler ehrin merkezinde birlemek isterler. Yry kollarn kesmek isteyen polis ve jandarma iilere saldrr.iler polis ve ordu birlikleriyle atarak kurulan birok barikat ykar. Devlet iileri birletirmemek iin kprleri ap, Anadolu yakasnda alan vapur seferlerini iptal eder. Polis, ordu saldrd iilerden direnii 3 iiyi ldrr. iler snf kini ile Adalet Partisi binasn, Demirelin kardelerine ait bir fabrikay da tahrip ederler. Bu snfn sistemden de kopuabileceinin bir gstergesidir. iler retim alanlarn da kurulacak yeni bir dnya iin gzden karmlardr. Olaylarn isyana dnmesiyle iyice endielenen devlet, eitli illerde skynetim lan ederek karlk verir. Skynetim Komutanlnn emriyle DSK ynetimi hemen devletle anlamaya alr. Kendi iisinden ve bu iinin eyleminden korkan DSK patronlar Hak almann anayasal dzen ierisinde olmas gerektiini radyolar araclyla eylemci iilere ileterek, iilerden ve eylemlerinden ne kadar ekindiklerini gsterirler. Sar renkli DSK ynetimi tarafndan yattrlan ii eylemleri, skynetimle birlikte gzaltna alnmalar ve skynetim mahkemelerinde yarglanmalarla karlar. Eylemlerden sonra patronlar tarafndan oluturulan Kara Listeyle 5 bin ii iten karlr ve baka hibir fabrikada almalarna izin verilmez. 1317 sayl yasa TBMM ce kabul edilmesine ramen ii snfnn eylemlerinin basksyla daha sonradan iptal edilir. 15-16 Haziran ii hareketinin eylemidir. ilerin snfsal karlar iin kendiliinden, nclerini beklemeden ve onlar da aarak hak alma eylemdir. 15-16 Haziran ekonomik-demokratik haklar iin yaplm bir siyasi mcadeledir. Eylemler iilerin haklarn korumak iin balam, sistemi ama mant olmad iin de yenilmitir. Ancak iilerin kapitalizmle, devletle yzlemeleri, devletin plak zoruyla karlamalaryla da iilerin kendi z glerinin farkndalklar artmtr. 15-16 Hazirann kapitalist sistemde etkisi de 12 Mart askeri darbesine gidiat hzlandrmasdr. Ezilenlerin bakaldrsyla burjuvazinin korkusu, sreklileen bir baskya yol amtr. 15-16 Haziran iilerin nc olmadan kendiliinden bir bakaldrsdr. Direni eyleyerek bilincin nasl kazanlacan gstermitir. Bu da ii snfnn kendi zgcyle, kendi zynetimiyle neler yapabileceinin bir gsterisidir. Sendikalar ve sendikaclar artan bir direniin yannda; sosyalist hareketlerde kmsedikleri kendiliinden eylemin iinde varolabildiler.

A - Haziran 2006

16

37

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori
ni srdrmeye devam ediyor. Chavezin sosyalizmi devlet iletmelerinin serbest piyasa koullarnda yabanc irketlerle rekabet ansn glendirmeyi hedefliyor. Chavez yabanc sermayeyle, onlara uygulad vergilerin artrmna dayal ve vergi gelirlerinin halkn dorudan inisiyatifi olan kooperatiflere aktarmn amalayan bir iliki iinde duruyor. Yabanc sermaye her ne kadar bu durumdan eski dnemde olduundan daha fazla zarar gryor olsa da, lkeyi terkedip gitmek yerine karndan kk bir miktarndan feragat etmeyi kabul ederek kurulu dzenini srdrmeyi tercih ediyor. Chavez de bu gelir artrm ile modern sosyalizmini ii kooperatiflerini destekleyerek inaa ediyor. Chavezin Venezuelasnda bir tarafta zel mlkiyete dayal neo-liberal piyasa ekonomisi iliyor, bir dier tarafta devlet mlkiyetine dayal kamu iletmeleri yer alyor ve son olarak da, kolektif mlkiyete dayal ii kooperatifleri devlet desteiyle iliyor. Bu ii kooperatifleri belli bir olgunlua eritikten sonra, devlet, desteini ekiyor ve iletmenin tm haklar iilere devredilerek kooperatif piyasada kendisine yer ayor. Yasal dzenlemelerle de, bu kooperatifler byk iletmeler karsnda pozitif ayrmcla tabi tutularak korunup kollanyor. Bu sosyalizm uyarlamas halk tarafndan byk bir destek gryor. Chavezin 1998de %58 ile iktidara gelmiken bugn bu orann %70i am olmas, halkn Chavez politikalarna bakn da zetliyor. Chavez sadece bununla da yetinmiyor ve lkedeki korkun gelir dalmna her trl baka sosyal politikayla da mdahalesini srdryor. 1998 verilerine gre, nfusun en zengin %20 lik kesimi lke gelirinin %53 n kontrol ediyor buna karlk en yoksul %20 lik kesim lke gelirinin sadece %3 yle yetiniyordu(2). Bu gelir dalmndaki a fark bugn gittike kapanyor ve gzle grlr bir deiim olarak halkn gndelik yaamna yansyor. Devlet, bugn daha nce olmayan bir uygulamayla salk ocaklar, hastaneler, yiyecek yardmlar, eitim destei, yol, su ve kanalizasyon gibi sosyal hizmetleri finanse ederek halkn cretsiz kullanmna ayor. Fakat Venezuelann bu politikalar grece kolaylkla uygulayabiliyor olmasnda petroln ok nemli bir rol var. Irak savandan sonra varili 30 dolardan 60 dolara kan petrol fiyatlar, bir petrol reticisi olan Venezuelann elini bir hayli glendiriyor. Chavez petrol gelirlerindeki bu hzl art byk oranda dorudan sosyal politikalara ayryor ve poplaritesini her geen gn artryor. Chavez ayn zamanda tabandan gelien sivil toplum rgtlerine son derece nem veriyor. Bakanlk sarayndan kmayan ve giderek halkla mesafesi alan klasik poplist politikac imajn ykarak yerine tabandan gelien bu sivil toplum rgtlerine yerel ynetimlerde sz hakk tanyan, sosyal yardmlarn ve eitli sosyal politikalarn belirlenmesinde mahalle meclisleri benzeri bir yapyla hkmete dorudan ulaabilinen bir kanal ayor. Bylece sosyal yardmlar tepeden inen ve sorgusuz kabul edilen bir dizi sadaka ilevinden kurtularak, bakan ile halknn ortak bir zeminde buluarak birlikte karar verdii bir sisteme dnyor. Chavez bylece bir nevi dorudan demokrasi uygulamasn hayata geirerek Venezuela tarihinin en sevilen simas, bir nevi Tanrnn ltfu olarak resmediliyor. Chavez Bolivarc devrim anlay konusunda da bo durmuyor. Bolivarcln ncelikli ilkesi olan Latin lkeleriyle dayanma perspektifini, iktidarda bulunduu 7-8 yllk srete bir hayli ilerletti. Arjantin ve Kbaya ucuz petrol ihra ediyor ve karlnda Arjantinden tahl, bakliyat, et ve et rnleri; Kbadansa doktor ithal ederek (son be ylda 12.000 doktor), onlar devlet hastanelerinde halka cretsiz salk hizmeti sunmakta deerlendiriyor. Bu ilikinin ilgin olan taraf, alverite kesinlikle parann kullanlmyor oluu. Bylece Chavez 21.yzyln takas sistemini de bir lde kurmu oluyor. Bunlarla birlikte tm Gney Amerika ktasna yayn yapacak olan Telesur (Gney Televizyonu) adnda bir televizyon kanaln da hayata geiriyor. Yine Chavezin ortaya koyduu ve bugn admlarnn atlmaya baland Latin Amerika iin Bolivarc Giriim (ALBA), ABDden bamsz bir Latin lkeleri serbest ticaret anlamasn ngryor. Chavez bylece gneyin kuzey karsndaki bamlln ve sktrlmln aarak, dnya ile bamsz bir entegrasyonu hedefliyor. 1.c) DER DOMNO TALARI: Chavezle birlikte balayan sol dalga, ABDnin endielerini hakl kartacak lde bir ivme kazanm grnyor. Bu ivmenin ikinci ayan Bolivya oluturdu. Evo Morales de tpk Chavez gibi, Bolivya halknn bir nevi kurtarcs rolne hi zorlanmadan ulat.

15-16 HAZRAN EMEKLERN BAKALDIRISIDIR!

i snfnn kendiliinden eylemiyle devrimcileebileceinin, snfn kendi emek rgtn kendini ynetenlere ramen sahiplenip, savunabileceinin bir rneidir 15-16 Haziran Direnii. Emekilerin baka hi bir ey sylenmeye yer brakmayacak ekilde hayat deitirebileceinin bir rneidir 15-16 Haziran. Burun bklen, yok saylan sradan iilerin, hibir ncleri olmadan, komut verenleri olmadan, devlete kar, kapitalizme kar bakaldrsdr 15-16 Haziran. 1970lere gelindiinde Trkiye proletaryas kapitalizmin 1960lar sonras geliimine bal olarak, krlarn da zlmesiyle sayca bym ve byk lekli fabrikalarda younlamtr. i saysndaki bu arta paralel olarak sendikal ii says da artmtr. Trk- 60 bin, DSK 100 bin, bamsz ii sendikalarnn ise 400 civarnda aidat deyen ye iisi var olduu tespit edilmitir. 1970lerde dnyada ounluk hayatn deimesinden yanadr. Amerikan emperyalizminin Vietnam yenilgisi, 68 renci hareketleri genel olarak baka bir dnyay mmkn klacak eylemliliklerdir. Trkiyede bu yllarda byk bir toplumsal hareketliliin iine girmitir. iler hzla rgtlenmekte; grevler, yrylerle varlklarn haykrmaktadrlar. niversitelerin byk apl boykotlar yapt, Devrimci Dou Kltr Ocaklar ile Krtlerin hareketlendii bir zamandr. i snfn Amerikanvari bir sendikal anlay ( sermaye ile karlar ortak! ) ierisinde, sermayenin yedeinde tutmak ii devlet eliyle kurdurulan Trk-, ii snfnn mcadelesinin nndeki en byk engeldi ( Hala da yle! ) Trk-e kar DSKin oluturulmas ( ki nispeten daha iyi cret ve haklar elde eden ekonomik mcadelede tutarl grnen bir rgtlenme) iiler tarafndan sahiplenilmi ve youn olarak DSK e katlmlar olmutur. Bu gelimeyi engellemek istemeye ynelik bask ve giriimler ii snf tarafndan direnilerle karlanr. 1968 de Derby, Kavel, Roche fabrikalarnda; 1969da

A - Haziran 2006

36

17

proleter teori

- Haziran 2006
Washington hkmetine gre bir narko-terrist ve istikrar tehdidi olan Morales, seimlerde %54 gibi bir oy oranyla 2005 ylnda iktidar koltuuna oturdu. Bolivya halk tarafndan fakirlik ve dlanmadan kurtulmann tek yolu gibi grlen Moralesin en byk avantaj bir koka reticisi olmasyd. Bir And yerlisi olan Morales, ayn zamanda Bolivya halknn byk ounluunun geim kayna olan koka bitkisi yetitiricileri birliinin bakanyd. Kurduu Sosyalizme Doru Hareket (MAS), bu balamda ilk politik sylemini koka reticiliinin sorunlar ve zm nerileri zerine younlatrd. Koka hasatn yok etymeyi amalayan ve dnya kokain retiminin merkezini Bolivya olarak gren ABDye kar sylemi ok gemeden Washingtonun dikkatini yeterince ekti. Washingtonun koka retimini engellemeyi amalayan planlarna aka kar kan Morales, seimlerdeki zaferinde bu tutumunun etkisi olacan gayet iyi biliyordu. Ona gre koka retimi, Bolivya kltrnn vazgeilmez bir paras ve bir nevi gayri-resmi halk ilacyd. Kokain ticaretiyle koka retimini birbirinden ayrmak gerektiini dnen Morales sadece bununla snrl kalmayan, aka anti-emperyalist olan sylemiyle de Bolivya halknn desteini hzla kazanmay baard. Bolivya milli gelir bakmndan Gney Amerika ktasnn en fakir lkesidir. Ayn zamanda devaml IMF politikalarnn uyguland, ekonomideki yap-boz taktiinin yerli halkn belini byk lde bkt bir eit deney hayvan muamelesi de grmtr. IMF gdml politikalar son on ylda yle dehet verici bir hal ald ki, su da dahil zelletirilebilecek ne varsa satld. Beyaz avrupal gmenlerin kontrolndeki ekonomi, nfusun %75 i gibi devasa bir rakamn gnlk 2 dolarn altnda bir gelirle yaamasna neden oluyordu. Bu durum yerli halkta sreklileen bir isyan damarnn gelimesine ve ABD kart gsterilerin gnlk bir hal almasna yol at. ubat 2003te IMF tarafndan hkmete dayatlan vergi art kanununu protesto gsterilerinde 34 Bolivyal ve devamnda Ekim aynda lkenin doalgaz kaynaklarnn zelletirilmesine kar giriilen protestolarda 60 kiinin ldrld. Morales bu ortamda, doalgaz kaynaklarnn kamulatrlaca, elde edilecek ek gelirle eitim ve salk gibi nemli konulara kaynak aktarlaca szyle iktidara geldi. Moralese gre Doal kaynaklar zelletirilemezdi, nk onlar halka aitti ve halk da Tanrnn sesiydi(3). Programnn satr aralarnda kk lekli iletmelere kredi salanaca, retici kooperatifleri kurulaca ve farkl sosyal gruplarn katlmyla anayasann yeniden yazlaca da vard.

proleter teori
FORU 1918 ylda yirmibe bin yeye ulaarak gidebilecei en st noktaya varmt. Ancak Rus devrimi Uruguay ii snfn hzla sosyalist kampta toplamay baard. Ardndan FORU uzunca yllar srecek derin bir sessizlie gmld. Ne var ki, 1956 ylnda Uruguay Anarist Federasyonu (FAU)nun kurulmasyla anarist saflarda tekrar bir canlanma balad. FAU Kba devriminin iten destekisi olmakta da herhangi bir saknca grmedi. Kba devrimini yeni toplumun temeli olarak alklama konusundaki hevesi, birka yl sonra tersine dnecek olsa da, bu yeni dalgann tm Latin dnyasn saracana fazlasyla inanyordu. Fakat tahmin ettii gibi olmad. FAU bugn hala Uruguayda faaliyetlerini srdrmekte ve Uruguay anarizminin en bilinen temsilcisi olarak mcadeleye devam etmektedir. DER LKELER: Anarizm Gney Amerikann dier lkelerinde ayr bir balk amay gerektirecek kadar etkin varolular sergileyememitir. Bu durum elbette hibir anarist gelimenin yaanmad anlamna gelmez. zellikle Peru, ili, Bolivya ve Venezuelada anarkosendikalist yaplanmalar belirli tarihsel dnemlerde ortaya kt. Yirminci yzyln ilk yirmi ylnda tm ktaya yaylan gl anarist dalga bu lkelerde de ksmen taraftar buldu. Sekiz saatlik i gn mcadeleleri Peruda Manuel Prada ve Victor Haya isimli iki anaristin nclnde anarizmin 1918 ylnda etkinliini artrmasna yol at. Bir dnem Blgesel i Federasyonunda etkinlik gsteren Perulu anaristler kapitalizmden tamamen kurtulmak ve zgr retici birliklerini ina etmek iin rgtlenmeye altlar. lkedeki anarist faaliyetler ksa sre iinde ezildi. ilide anaristler Dnya Sanayi ileri (IWW)rgt iinde 1919 ylndan itibaren etkin bir ekilde propaganda almalar yrttler fakat daha nceki tarihlerde bu lkeye anarizm pek bir etki yaratacak dzeyde giremedii iin, bu abalar hep sosyalist mcadelenin glgesi altnda kalarak silikleti. lkede irili ufakl birok anarist grup ve rgtlenme bulunmasna ramen, dier lkelerde benzerlerine ska rastlanan mcadele pratikleri yaratlamad. Bolivyada La Paz i Federasyonu anaristlerin de iinde etkin bir biimde yer ald bir sol koalisyon tarafndan kuruldu. Anarist fikirler zellikle teneke iilerinde yaygn bir etki yaratt fakat Bolivyada bu etkinin arkasn getirecek ve onu devrimci bir dinamikle birletirecek kalc bir anarist rgtlenme kurulamad. Latin Amerika akllarda, Avrupa merkezli anarizmin entelektel ve siyasal arenadaki belirginlii karsnda hakknda hep daha az bilgi edinilebilmi uzak bir corafya imgelemi brakmtr. Oysa anarizm Latin topraklarnda Avrupadaki anarist hareketlerden hite geri kalmayacak kadar geni bir toplumsal taban edinmitir. Latin toplumlarnn yzyllar sren birinci smrgecilik dnemi olan spanyol ve Portekiz istilasna kar savam ve ardndan kazanlan bamszlk fakat ok gemeden ikinci smrgecilik dnemi olan A.B.D emperyalizminin kskacna kar direnii, o topraklarda eine az rastlanr bir zgrlk ve isyan geleneini her daim canl tutmutur. Yoksulluun ve askeri diktatrlklerin ezdii latin halklar, bu isyanc gelenekleriyle uzun yllar anarizme ve zgrlk dne ev sahiplii yapmtr. Bu anlamda anarist komnist dncenin zengin Latin Amerika mcadele deneyimlerinden ve oradaki yoldalarn unutturulmaya allan devrimci tarihlerinden renecei ok ey vardr....

A - Haziran 2006

(1) Alnt; Anarizmin Tarihi, Peter Marshall (s.709) (2) A.g.e; (s.697) (3) A.g.e; (s.697) (4) Alnt; Anarist Portreler II, Paul Avrich (s.174) (5) Alnt; Anarizmin Tarihi, Peter Marshall (s.702) (6) A.g.e; (s.703) (7) A.g.e; (s.704) (8) A.g.e; (s.705) (9) A.g.e; (s.709) (10) A.g.e; (s.711) (11) A.g.e; (s.698)

Kaynak

18

35

proleter teori

- Haziran 2006
olacak ki, tm eilimlerin kucaklanaca bir halk iktidarn mjdeliyordu. Fakat Domuzlar Krfezi kartmasnn fiyaskoyla sonulanmasnn ardndan Castro izin verilebilir muhalefetin snrlarn belirledi: Devrime kar hibirey, devrim iin herey. lerleyen yllarda anarist yaynlar bir bir kapatlmaya baland. Castro, anarizmi kendisine bir tehdit olarak grdnden tr anaristlerin nne iki seenek sundu; ya hapishane ya da srgn. Fakat Castronun anarizmin etkisini silme abalar Che Gueverann yeni an Bakunini olarak nitelendirilmesini engellemeye yetmedi. Kba, Latin Amerika lkeleri arasnda Amerikan basksna boyun eymeyen direngenlii ile hep prestijli bir yere sahip olarak kald. Tm dnyada sol adna gelitirilen tartmalarn hepsinde ad geti. Fakat dnce, ifade ve hareket zgrlne uygulad snrlamalar onun bu saygn kimliinin glgelenmesini de ayn lde salad. URUGUAY: Uruguay daha nce deindiimiz ana kta lkelerine nazaran olduka kk bir lke olmasna ramen (Brezilya yzlmnn yaklak yirmide biri), zellikle Arjantindeki anarizmin geliimi Uruguay son derece etkiledi. 1875de Uruguayl devrimciler Enternasyonaldeki blnmede Bakuninci anti-otoriter kanatta yer aldklarn ilan ettiler. Bu durum 1920lere kadar Uruguaydaki tm ii hareketlerinin anarizmin etkisi altnda gelimesini salad. 1905 ylnda Uruguay ileri Blgesel Federasyonu (FORU) kuruldu ve nemli sendikalarn ounu kendi ats altnda birletirdi. FORU temel grlerini u ekilde ifade etmeyi tercih etti: rgtmz tamamen ekonomik amaldr ve her trl ii ve burjuva partisine kardr. Bu partiler siyasal iktidar ele geirmek iin rgtlenmilerdir. Oysa bizim amacmz mevcut yasal ve siyasal devlet biimlerini saf anlamda iktisadi ilevlerine indirgemek ve onlarn yerine zgr reticilerin zgr birliklerinden oluan zgr bir federasyon kurmaktr.(11) FORU lkedeki yegane ii rgtyd. Boykot, sabotaj ve genel grev araclyla devleti ortadan kaldrmak balca amat. Fakat Uruguaydaki snf mcadelesi gereklii bu taleplerin olduka gerisinde kald iin devleti tehdit edecek derecede gce hibir zaman ulalamad. FORU bu durumu lke dnda gelien devrimci srelere destek olmaya alarak ve dier lkelerdeki gelimelerin propagandasn yaparak ayn etkileri Uruguayda kkrtmaya alarak amay denedi. Meksika devrimini tm enerjisiyle destekleyen rgt, Magon kardelere ak yardm teklifini ska yineledi.

proleter teori
Bolivya bugn Chavezin Venezuelas ve Castronun Kbasyla birlikte Gney Amerika ktasnn yeniden yaplanmas konusunda l bir ittifakn paras durumunda. Seim szlerinden birisi olan doalgaz iletmelerinin kamulatrlmas konusunda en gereki adm 2006 yl iinde bu konuda yasal bir dzenlemeye giderek gerekletirdi. Ayrca Venezuelann ekonomik yardmlaryla birlikte lke ekonomisini dzle kartma konusunda da hzl admlar atmaya hazrlanyor. Bolivya ile beraber Latin Amerikadaki sol dalgann Venezuela ve kadim sosyalist Kba ile snrl kalmayaca biroklarnca anlald. Arjantinde Kirchner hkmeti de son 2001 krizinin ardndan hzla IMF politikalarndan uzaklama ve bu l koalisyona yaknlama eilimini glendiriyor. Arjantin yllardr sren IMF dayatmalarna kar ilk itiraz stlenen Kirchner hkmetiyle IMF Arjantin halknn yoksullamas ve ac ekmesinin birincil nedenidir diyerek tavrn giderek netletirmeye alyor. ABDnin domino ta etkisi diye tabir edilen kaygs tm Latin ktasn sarmay srdryor. En son ilideki seimlerin sonular da bu gerei grmemizi kolaylatrmaktadr. ili tarihinin ilk kadn babakan seilen Bachalet, yllarca sren Pinochet diktatryasnn son izlerini de silmek vaadiyle iktidara oturdu. Brezilyada uzun bir sredir iktidarda olan Lula da bu gelimelerin bir kenarndan tutmaya almaktadr. Elbette Latin Amerika ktasndaki soldan yana gelimeleri incelerken Kbadan bahsetmemek olanakszdr. Kba bir yerde tm bu gelimelerin ncl olmasnn yannda, eitli lkelerde uygulanan sosyal politikalarn hayata geirilebilirliinin ve ABDnin ambargo da dahil bir dizi basksnn stesinden gelinebileceinin umut veren bir rnei gibi alglanmaktadr. eitli sol kesimlerce Modern a sosyalizminin silahr olarak nitelenen Castro, Chavez ve Morales artk Latin dnyasnn baka bir gelimenin eiinde olduunun canl birer ifadesidir. Kbaya sosyalizmin en byk armaan beikten mezara cretsiz salk hizmetidir. Salk alanndaki kabul grm baars, Kbay dier lkelere de bu konuda destek olan bir kimlik edindirmitir. eitli latin lkelerine gnderilen binlerce doktorun yannda, tedavi olmak iin Kbaya gelen insanlar da mevcuttur. Grece az gelimi bir lke olan Kba, eitim konusundaki baarsyla da parmakla gsterilmektedir. Eitim her aamada cretsizdir ve okuma-yazma oran dnya sralamasnda Kbay en baa tayarak neredeyse %100e ulam durumdadr. Bunun yannda gda ve giysi yardmlar, lkenin drt bir yanna yaylm tanzim sat noktalar temel ihtiya malzemelerini karlamay amalyor. Kba bu uygulamalaryla dier Latin lkelerine canl bir rnek olarak varln ABDnin 47 yllk ambargosuna ramen srdryor. 2. LATN AMERKA VE SOSYALZM: Bir nceki balkta Latin dnyasndaki gelimeleri olabildiinde objektif bir dille zetlemeye altk. imdi, bu gelimelerin baka bir dnya mmkn sloganyla zdeleen sol bir gelecei getirip getiremeyeceini ve bu modern sosyalizm uygulamalarnn ne kadar devrimci ve zgrlk olup olmadklarn yorumlamaya alacaz. Sol asndan bakldnda Latin Amerika lkelerindeki gelimeler deiik tepkilere vesile olmutur. Baz sol grup ve yaplar, Chavezle birlikte balayan ve ncesinde Kba tarafndan temsil edilen 21. yzyl sosyalizmini canhrha bir ekilde alklama yarna girmi, kendi lkelerinde bu latin dalgasn rnek gsteren bir politikann savunucular olmuken, bir dier sol gre gre ise, Latin Amerika rnei soluk almadan alklamak yerine doru irdelenmesi ve devamnda yaratt poplizme pirim veren politik ierimi dolaysyla eletirilmesi gereken bir varolua sahiptir. lk gre gre Latin Amerikann gelecei yeni bir anti-emperyalist kapn domasna, artk ok uzaklarda kalm olan proleterya diktatrl anlaynn yerine amzn eitliki, adaletli ve geliimci devlet sosyalizmine iaret etmektedir. Ezilenlerin kurtuluu, Chavez gibi halk liderlerin demokratik yollardan iktidar ele geirerek, sosyal politikalara dayal halk-devlet btnlemesini salam gl devlet anlayyla mmkndr. kinci gre gre ise, halklarn daimi kurtuluu ve eitliin kalc tahsisi byle bir tek adam sultasnn inisiyatifine braklamaz ve gelitirdii sosyal politikalar nemli fakat gerek kurtulu iin yeterli deildir. Uygulanan politikalar her ne kadar anti-emperyalizm zerinden ekilleni-

A - Haziran 2006

34

19

proleter teori

- Haziran 2006
yor olsa da, Chavezin veya Moralesin yabanc sermayeyle bir nevi gayri-resmi i szlemesi yapyor oluu, zenginlerle yoksullar arasndaki snfsal fark uzlamac bir kltrle kapatmaya almas, bir taraftan sermayeyle ilikileri zedelememek dier taraftan da halka hakettiini vermek arasndaki politika yapma geriliminin snfsal elikilerin stn rtyor oluu gerek bir devrim fikrinden uzaklalyor olduunu dndrmektedir. Latin Amerika kendi zgn tarihi boyunca her daim ABD hegomanyasnn etkisi ve basks altnda yaamaya mahkum kalm bir corafyadr. Bu zellii, onun, hereyden nce en bata sol dncelere igdsel bir yaknlk tamasn salamtr. Latin Amerika solu aka anti-amerikancdr. Anti-amerikanclk kout olarak bir anti-emperyalizmi beraberinde getirmektedir. Anti-emperyalizm ise, emperyalizm dnemi muhalefet dinamiklerinin olmazsa olmaz koullarndadr. Latin uygulamal sosyalizmin bu nedenle temel karakterini emperyalizm kartl belirlemektedir. ABD emperyalizminin dorudan bask uygulayabildii ve birok emperyalist politikann corafi yaknlktan tr de, ilk rneklerinin kanlmaz olarak Gney Amerika grld gz nne alnrsa, bu kart kimlik olaandr. Fakat anti-emperyalist sylem, Latin corafyasnda gl devlet, ulusalc kimlik ve kamusal politikalarn geleneksellemesine de yol amtr. Kbada Castronun herhangi bir dorudan demokrasi rnei olmak yle dursun, temsili bir demokrasiyi dahi kaldramad bir tek adam misyonu 47 yldr srmektedir. Venezuelada Chavezin durumu da Castrodan pek farkl deildir. Tm sosyal ve eitliki politikalarna ramen Chavez de tek adam kltnn bir baka rneidir. Bu lkelerdeki sol gruplarn tutumlar, gelimeleri daha salkl deerlendirebilmemiz asndan bize baz ipular da vermektedir. Venezuelada sol muhalefet halkn desteini arkasna alm Chaveze kar ok net itirazlar gelitiremiyor olsa da, oligarklara kar yeterince mcadele edilmemesi veya burjuva mlklerinin kamulatrlmyor oluu karsnda eletirilerini srdrmektedir. Chavez lkedeki her trden burjuva kurumunun varln halkn stnde srdrmesine bir ekilde onay veriyor olmasndan dolay da ska eletirilmektedir. Bu da bir eit burjuvaziyle ittifak gndeme tamaktadr. Venezuelada yerli burjuvazi, Chavezin iktidarnn ilk yllarnda bir hayli endieye kaplm olsa da, aradan geen zaman hkmet ile burjuvazinin gayri-resmi kanallardan iliki kurmasn salamtr. Bu ikili arasndaki anlamaya gre Chavez, burjuvazinin stne daha fazla gitmeyecek, burjuvazi de toplumsal zenginlikten ald payn bir ksmndan feragat ederek Chavezin politikalarna sessiz bir onay sunmu olacakt. Bu anlama iki kesim asndan da yararl ve lkenin politik bir karmaadan uzak durmasn salayacak bir gelimeydi. Chavezin uygulamaya koyduu, ardndan Morales ve belkide dier sol liderlerin gelitirmeye devam edecei model, kapitalizmle mcadelenin sadece kooperatiflerle snrlanmasn ieriyordu. Snfsal ve siyasi elikilerin toptan zmn ieren bir devrimci model bu iktidarlarn yapmak istediklerinin snrlarn amaktayd. Bu haliyle 21.yzyl sosyalizmi, emek-sermaye elikisine dayanan, snf savan ne karan geleneksel devrimci anlaytan ok, kendine zg geliimci, yerel ve dayanmac bir katlmc demokrasi olarak sosyalizme iaret etmektedir. Ulusalc sylem Latin sosyalizmin bir dier handikapdr. Latin sosyalizmi enternasyonalizmi bir ekilde dlamakta, yerine sadece Gney Amerika ktasn kapsayan bir dayanmac sosyalizm modeli koymaktadr. Latin lkelerinin sol hkmetler araclyla gelitirmeye alt ekonomik ortaklama olan ALBA ayn zamanda dnya kapitalizmi iinde sz sahibi olmay da iermektedir. Simon Bolivarn en byk d olan btn Latin Amerika lkelerinin birlemesi ideali en azndan ekonomik lekte ngrlebilir bir gelecekte hayata geme ihtimali yksek bir politikadr. Global g dengesinde bir baka kutup olmay tasarlayan bu giriim, halklarn refahn ieren bir ierikle ifadelendiriliyor olsa da, asl amac global kapitalizmin ezilen milletleri olmaktan kurtulmaktr. Fakat kapitalizmle uzlama pahasna. Tm bunlarla beraber, Venezuela ile birlikte balayan halk politikalar geleneinin henz ksa vadeli hedeflerini gerekletirmekten bir hayli uzakta olduu da bir baka gerektir. Venezuelada yoksulluk lkenin hala birinci derecede zm bekleyen problemidir. Yedinci ylna giren Chavez iktidar, nne koyduu ekonomik politikalarn sadece bir ksmn gerekletirebilmi durumdadr ve yoksul nfusun hkmete gveni yavata olsa azalmaktadr. Bakent Caracas Cha-

proleter teori
ve tek amac insanln doru ynde geliimine uygun olmayan bir toplumsal sistemi savunmaktr. Hkmetler zengin ve eitimli snflarn muhafzlar, proleteryann kutsal haklarnn ykclardr. Bu nedenle ben tiran olmak istemiyorum. Ben bir devrimciyim ve son nefesime kadar bir devrimci olarak kalacam.(8) Hkmet hzla Partido Liberal Mexicano (PLM)nun stne gitti fakat topraklarn byk lde kamulatrld blgelerde denetim salayamad. Eyll 1911de Ricardo, sermaye, otorite ve kiliseye sava ilan etti ve Meksika halkn Toprak ve zgrlk sloganyla kara-kzl bayrak altnda savamaya ard. Mcadelede Ricardo F. Magonun glerinin yannda, liberter dncelerden son derece etkilenmi olan Zapatann gerilla ordusu ile herhangi bir ideolojiye ilgisi olmayp daha ok intikam duygusuyla savaan Pancho Villada vard. 1916 ylna gelindiinde devlet, paramiliter sa glerin ve A.B.Dnin yardmyla devrimci gleri zayflatmay baard. Zapata 1919da kendi grubu ierisinden ihanete urayp ldrld ve onun lmyle birlikte de devrim mcadelesi btn umutlaryla birlikte snmlenmeye balad. Ricardo Flores Magon ayn dnemde A.B.D yasalarna muhalefet ve halk isyana tevik gibi sulamalarla tutuklanarak yirmi yl hapse mahkum edildi. Drt yl sonra da, hcresinde ldrlm olarak bulundu. 1923 ylndaki cenazesi, dnya anarizm tarihine, Kropotkinin cenazesinden sonraki en byk kitle gsterisi olarak geti. Ertesi gnk gazeteler onun anari uruna ldn yazyordu. Meksika tarihinin yetitirdii en byk anarist devrimci olan Magon, Meksika halk tarafndan bugn hala Meksika devriminin byk szcs olarak anlmaktadr. Meksika devrimi Latin lkelerindeki devrim ateinin en somut gstergesi olmutu. Bu ate 1957 ylna gelindiinde Fidel ve Chenin Meksika kylarndan Kbaya doru hareket etmesiyle baka bir lkede yeniden alevlenecekti. KBA: Kbada anarizm, uzun smrge yllar boyunca spanyollara kar bamszlk mcadelesinin bir paras olarak ortaya kt. 1865 ylnda yaynlanan ve muhtemelen Meksikada kan yaynn isim babas olan La Aurora (afak) ilk anarist yayn olarak ortaya kt. bir yl sonra Kbann ilk sendikas olan Havana Ttn ileri Birliide anaristlerin nclnde kuruldu. Ancak yirmi yl sonra ilk kongresini toplayabilen sendika, 1887de kurulan Alianza Obrera (i ttifak) adl anarist rgtn iskeletini oluturuyordu. Anarko-komnist fikirler bamszlk sava boyunca hzla yayld. 1892de toplanan i Kongresine i snf, lkenin bamszlk mcadelsinin zaferine engel oluturmayan devrimci sosyalizmi benimseyene kadar zgrleemeyecektir(9) kararll damgasn vurdu. Anaristlerin azmsanamayacak dnsel etkileri Kba bamszlk mcadelesinin nderi Jose Martiyi dahi etkilemiti. Marti bir syleisinde Efendi deitirmekle zgr olunamayacan sylemekten ekinmiyordu. Yirminci yzyln banda Kba anarizmi Confederacion de Trabajadores Cubanos (Kba iler Konfederasyonu) adyla anarko-sendikalist ynelimini iyiden iyiye glendirdi. Beraberinde Tierra (Yeryz) ve El Rebelde (syanc) gibi gazateler araclyla Bakunin, Kropotkin ve Elisee Reclusun dnceleri yaygnlamaya balad. Dier Latin lkelerinde olduu gibi Kbada da Rus devriminin anarizm zerinde zayflatc bir etkisi oldu. Bu etki ancak 1944 ylnda Asociacion Libertaria de Cuba (Kba Liberter Birlii)nin kurulmas ve ayn yl yaplan kongreye Kbann drt bir yannda onlarca anaristin katlmasyla krlabildi. Hareket ksa sre sonra diktatr Batistann yle bir uyarda bulunmasna yol aacak kadar glendi: anarko-sendikalist etkiler en az sosyalist saldr tehdidi kadar tehlikelidir.(10) 1959 ylnda Castro ve Chenin nderliinde gerekleen Kba devriminin anarist etkilerden bamsz gelitiini sylemek yanl olacaktr. Devrimin bu tespiti en kolay ele veren zellii, Castro Havanaya girerken halkn zgrlk talebini ve ne sa diktatrlk ne de sol sloganlarn haykryor oluuydu. Jean Paul Sartre Kba devrimini aka anarizan eilimlerin baars olarak alklarken de bu ayn etkinin gerekliini dile getiriyordu. Castro da, halktaki bu gl liberter eilimin farknda

A - Haziran 2006

20

33

proleter teori

- Haziran 2006
Meksikann ilk anarist grubu 1863 ylnda bakent Mexico Cityde Plotino Rhodakanaty nclnde rgtlendi. Bir Yunan gmeni olan Rhodakanaty, Meksikann gney snrndaki Chalcoda kyller iin Escuela Moderna y Libreyi (zgr ve Modern Okul) kurdu. Bu okulun baars, devamnda onun La Social adnda baka bir rgtlenmeye evrilmesine neden oldu. La Social ksa bir sre ierisinde kendi iinden altm kadar anarist grubun domasn salad. Bu hzl byme Enternasyonalin 1871 ylndaki kongresine Meksikadan delege gnderilmesine neden olacak kadar geliti. La Socialin yayn organ La Internacional, hareketin programn toplumsal anari, hkmetin tamamen ortadan kaldrlmas ve toplumsal devrim olarak ilan etmiti(5). Kyller arasnda anarizmin geliimi, ehirlerdeki etkinliin de benzer ekilde yaygnlamasna yardmc oldu. Yzyln sonunda sanayinin geliimine paralel olarak anarko-sendikalist fikirler ehirlerde hzla yayld. Kentlerdeki siyasal hava ok gemeden anarko-sendikalizmin arl tarafndan belirlenir oldu. Meksika kylleri zellikle 1884 1910 yllar arasndaki Porfirio Diaz diktatrl dneminde tamamen mlkszletirildi. ncesinde komnal olarak iletilen topraklar, paramiliter glerin devreye girmesiyle bir bir zengin toprak aalarna brakld. Bu durum kyller ile toprak sahipleri arasnda sregiden bir gerilla mcadelesini dourmakta gecikmedi. Diaz diktatrl srasnda idam edilen Rhodakanatyin zgr Okullarda yetien rencileri, Chalcodan balayan ve hzla tm krsal alana yaylan byk bir ayaklanmann kkrtcln stlendi. 1880 ylna gelindiinde uzun yllardr zengin toprak sahiplerine kar devam eden ve politik arka plann anarist dncelerden alan gerilla mcadelesi Meksika ordusu tarafndan bastrld. Tm bu gelimeler Ricardo Flores Magonun anarist olmasn ve Diaz diktatrlne kar yeni bir mcadele dalgasn balatacak kvlcm atelemesini beraberinde getirdi. Ricardo zaten ocukluunu geirdii Oaxaca Eyaletinde, topraklarn ortaklaa ilendii ve eit olarak paylald ilkel bir komnizmi yaamt. Bakunin, Kropotkin, Malatesta ve Gravein eserleriyle tannca da, kafasnda uuan fikirler anarist komnizm olarak vcut bulmaya balad. Ricardo ve Enrique Magon kardeler 1900 ylyla birlikte Meksika tarihinin en uzun soluklu ve etkisi en fazla hissedilen yayn olan Regeneracionu kartmaya balad. Gazete ksa srede otuz bin okura ulamay baard. Hkmet bir ikinci ayaklanma dalgasn, daha balamadan bitirmeyi tasarlayarak Ricardo ve kardeini 1904 ylnda srgne gnderdi. Kardeler 1905 ylnda anarist dncelerinden taviz vermeyeceini aka ilan ederek Partido Liberal Mexicano (Meksika Liberal Partisi)yu kurdu. Ricardo bir anarist olarak neden parti kurulmasna n ayak olduunu, bir Amerikan hapisanesinden yazd mektupta yle aklyordu: Devrim srasnda kendimize liberal demeye devam edeceiz ve aslnda anarizm propagandas yapmay ve anarist eylemlerde bulunmay srdreceiz(6). Ona gre bu taktik bir sorundu ve insanlar mcadeleden uzaklatrmamak iin uygulanmas kanlmazd. Bu strateji ie de yarad ve ksa sre sonra iki silahl ayaklanmann balamasna nclk etti. 1906 ve 1908 yllarnda yaanan silahl isyanlar sadece 1910 devriminin geliimini hzlandrmakla kalmad, ayn zamanda devrimin istikametini eitliki ve liberter bir izgiye tad. Bu dnem ayn zamanda Ricardo Flores Magon ile Emiliano Zapata arasndaki ittifakn da balangcyd. 1910 devrimi Ricardo F. Magon ve onun anarizm mcadelesinin uluslararas ne kavumasn salad. Jack London ayn yl Ricardo F. Magona u mesaj gndermiti: Bizler, Birleik Devletlerin sosyalistleri, anaristleri, gezgin renberleri, tavuk hrszlar, yasad ve istenmeyen yurttalar, Meksikada klelii ve otokrasiyi devirme abanzda btn kalbimiz ve ruhumuzla yannzdayz.(7) Devrimle birlikte Diaz diktatrl son bulmu, liberal Francisco Madero yozlamay durdurmak vaadiyle ve sosyalistlerin de desteiyle yeni bir hkmet kurmutu. ok gemeden yeni hkmetin neye hizmet edecei anlald. Regeneracionun 25 ubat 1911 tarihli saysnda Ricardo hkmeti halka ihanet etmekle sulad ve anarist ilkelerini bir kez daha savundu: yi bir hkmet olmad ve olamayaca kanaatine vardm. Kendilerine ister monari ister anayasal cumhuriyet desinler, hepsi ktdr. Hkmet tiranlktr, nk bireyin zgr inisiyatifini engeller

proleter teori
vezin burjuvaziyle uzlama politikalar neticesinde, elitler tarafndan ekonomik bir ambargoya tabi tutulmaktadr. Spermarketlerde ktlk vardr. Kahve, tavuk, pirin gibi temel gda maddeleri bulunamamaktadr. Yine Caracasta bir milyon civarnda sokak ocuu bulunmaktadr. Genel olarak Latin Amerikaya baktmzda da tablo Venezueladan pek farkl deildir. Ktann %44 hala yoksulluk penesi altndadr. sizlik had safhada, toprak reformu bir ok lkede yaplamam durumdadr. Salk hizmetleri aksamakta, barnma ve eitim alanlarnda Kba dnda ciddi aklar yaanmaktadr (4). SONU: Latin Amerika son 5 ylda yaanan gelimelerle birlikte tm dnyann gzlerini ktaya evirmesine yol aacak siyasal deiimlerin merkezi olmutur. Bu dikkati hak eden yegane neden ise sol partilerin anti-emperyalist sylemlerle bir bir iktidar ele geirmesindendir. Solun Latin Amerika zelinde 21.yzylda bir silkelenme dnemi yaadn sylemek abartl olmayacaktr. Hatta bu sol rzgarn 2006 yl iinde henz seimlere gidecek Latin lkelerinde de srecei ihtimali kehanet saylmaz (5). Uygulamaya konan halk politikalarn ksmen poplizmden ksmense iktidardaki partilerin bu politikalar uygulamakta saknca grmeyecekleri sol gelenein birer paralar olmalarndan kaynakland aktr. Halklar asndan bakldnda elbette olumlu gelimeler olduunu ve bu destei arkasna alan hkmetlerin biraz daha ileri giderek refah devleti uygulamalarn hayata geirmeye alacaklarn sylemek kanlmazdr. Yoksul halklarn karna uygun politikalarn ne kadar sempati toplad ve umut alad ortadaysa, bu politikalarn kendi mant iinde bir snr olduunu ve devrimci bir ynelimi ve kalc halk zgrln salayamayacaklar da bir o kadar aktr. Dolaysyla Latin Amerikada yaanan soldan gelimeleri gz kapal alklamak ayn zamanda reformist ve uzlamac politikalara da gz yummak anlamna gelecektir. Solun yasal snrlar ierisinde ve snf atmalarn grmezden gelerek retecei politikalarn uzlamac sonularyla Latin lkeri de bir ekilde yzleecektir. Ayrca Latin lkeleri dnda znel koullar o lkelerden ok farkl lkelerden bakarak oradaki gelimeleri bir prototip gibi alglamak, hayal krkl dnda bir eye yol aamaz. 21.yzyl sosyalizmi olarak tanmlanan latin solunun modeli, bir zamanlarn avrupasnn refah devleti politikalarna benzeyen poplist bir izginin Latin Amerika versiyonunu andrmaktadr. Karsna kapitalist dnyann kural ve dayatmalarn koymayan, karlarn ezilen halklarn evrensel karlarnn dnda bir yerde, uzlamac bir izgide arayan ve katlmc demokrasi ad altnda tek adam iktidarlarn kutsama eilimi tayan bir sol anlaytan gerek zgrlk ve devrimci ynelimlerin kmas beklenemez. Elbette yosulluun ve ezilmiliin topran her metrekaresine iledii ve mcadele geleneinin yzyllardr srd latin topraklarnda bugn yaanan gelimeler halklarn zlemlerine bir nebze olsun yant retebilmeyi baarmaktadr ve ABD hegomanyasna ramen giriilen bu aba deerlidir. Fakat bugnk halk politikalarn douunun da o mcadele geleneinin yzyllk birikiminden kt unutulmamaldr. Latin halklar bugn, umut vaadeden ve sosyal yaam halktan yana yeniden rgtlemeyi deneyen bir politikay yaamaktadr. Bu politikann tkand ve halklarn gerek zlemlerine yant veremedii gn geldiinde, yine ayn halk gerek devrimci geleneini yeniden hatrlayacak ve baka trl bir mcadeleyi er yada ge hayata geirecektir. Tpk yzyl ncesinin Latin devrimcilerinin dlerini ssleyen eitliki, zgr bir toplumu kurmak iin harekete getikleri gibi. Dipnot (1) Alnt: Birikim dergisi say 203; (s.27) (2) Alnt: Dnya Bankas kalknma verileri 2005. (3) Alnt: Birikim dergisi say 203; (s.36) (4) Veriler: Anl Duman; 2006 Latin Amerikann yl adl yazsndan. (5) 2006 Nisanda Peru, Maysta Kolombiya, Temmuzda Meksika, Ekimde Nikaragua ve Ekvator, Kasmda Brezilya ve Aralkta tekrar Venezuelada seimler yaplacak.

A - Haziran 2006

32

21

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori
Haymarket idamlar Brezilya anarizmini derinden etkiledi. ok gemeden Brezilya da, ilk anarist militann ldrlmesine tanklk etti. Polinice Mattei adndaki bir anarist, bir politik toplantda Viva Ianarchia! diye barnca, srtndan hanerlenerek ldrld(4). Ardndan hareketlenen politik atmosfer hzla eitli anarist yaynlarn kartlmaya balanmasna zemin hazrlad. Brezilya anarizmi Arjantinin aksine birok anaristin adn lke apnda duyurduu faaliyet eitliliine sahip bir ekilde geliti. Bunlardan ilki Brezilyadaki ilk bilinen anarist grubun kurucusu olan talyan gmeni Dr. Giovanni Rossiydi. Rossi 1890 ylnda Cecilia Kolonisinin kurulmasna n ayak oldu. Oreste Ristoride bir baka ateli anarist militand. Sao Pauloda italyanca yayn yapan La Battagliay kurdu. 1936 ylna kadar Brezilyada bu yaynn kartlmasn saladktan sonra, hkmet tarafndan snr d edilince spanyaya gitti ve orada da i sava yllar boyunca anarist saflarda mcadelesini srdrd. Franconun zaferinin ardndan anavatan talyaya geti ve anti-faist direnie katld. Drt yllk gerilla mcadelesinin ardndan almanlar tarafndan yakalanarak kuruna dizildi. Tannm dier baz anaristler ise Everardo Dias ile Benjamin Motayd. Bu ikili de, onbe gnde bir kan O Livre Pensador (zgr Dnce) dergisinin editrln stlenmiti. Bu isimlerin arasnda belkide en bilineni ve Brezilya anarizmine entelektel anlamda da en ciddi katky salayan bir Portekiz gmeni olan Neno Vascoydu. Vasco uzun yllar yayn hayatn srdrecek olan Aurora (afak) ve A Terra Livre (zgr Yeryz) adl iki kaliteli yaynn kartlmasn salad. Vasconun Manuel Moscoso ile birlikte srdrd bu iki yayn o kadar baarl bir etki alan yaratmt ki, binlerce kilometre uzaktaki Rusyadan, Kropotkinden vg dolu mektuplar alyordu. Bu renkli simalarn yorulmak bilmeyen propaganda ve dnceyi gelitirme abalar 1906 ylnda kurulan Conederaao Operaria Brasileira (Brezilya i Konfederasyonu)nun anarist militan iilerin denetimine gemesine yol at. 1906 1919 yllar arasnda dur durak bilmez bir grevler dalgas lkenin drt bir yann sard. Brezilya anarizmi bu yllarda doruk noktasna ulamt. ok gemeden Rus devriminin anaristlerin iini stan haberleri Brezilyaya ulamaya balad. Rus devrimi, Brezilya anarizmini ktann dier lkelerindekinden biraz daha farkl etkilemiti. Anaristlerin kontrolndeki Brezilya i Konfederasyonu, Rus devrimine destek vermek ve Brezilyada da benzer bir devrimci sreci aa kartmak adna bir dizi genel greve gitme karar ald. 1918de Rio de Janerioda anaristler ehrin kilit noktalarn ele geirmek zere harekete getiler. Hkmeti ykma amacn gden bu ayaklanma provas ok gemeden bastrlm olsa da, devrim inancnn Brezilya toplumunu nasl sttn ok gzel gstermekteydi. Anaristler tm bunlar olup biterken, Bolevik nderliin uygulamalar, Krontad isyannn kanl bir biimde bastrlmas ve brokrasinin yeni bir zmre yaratarak devrimin stne oturmas karsnda ciddi bir hayal krklna kapld. 7 Kasm 1920 tarihli anarist dergi A Plebe (Halk) Bolevizmi sert bir dille eletiren bir dizi makale yaynlayarak Brezilya anarizminin Bolevizme kar tavrn netletirdi. Ayn dnemde yaanan baarsz ayaklanma deneyimleri ve Rusyadaki gelimeler, Brezilya hkmetinin de akln bana getirmi ve bask had safhaya kmt. Onlarca anarist yerli yersiz tutukland, snrd edildi veya ldrld. Bu bask ortamyla birlikte bir zamanlarn en byk toplumsal muhalefeti ve devrimci dinamii olan Brezilya anarizmi 1920lerden sonra yava yava etkisini yitirmeye balad. Giderek zayflayan anarist hareket, 1927 ylnda Sacco ve Vanzettinin idamn engellemek iin dzenlenen bir ok gsteride, belkide son canlann yaayacakt. Ardndan kk gruplar ve bir dizi i ekimelerle yolunu arayan Brezilya anarizmi, son darbeyi 1964 ylnda iktidar ele geiren askeri diktatrlkle yiyecekti. Askeri diktatrlk Brezilya anarizminin belini iyice bkse de, bugn Brezilyada anarizm hala varln ve etkinliini srdrmektedir. MEKSKA: Meksika anarizmi Latin Anerika ktasndaki dier anarizmlerden belirgin bir lde farkllk gstermektedir. ncelikle Meksika topra, Brezilya ve Arjantinin kendi lkeleriyle snrl anaristler gelitirmi olmasnn aksine, dnyaca nl baz anaristleri yetitirmi olmakla, Latin lkeleri arasnda zel bir yere sahipti. Ricardo ve Enrique Flores Magon kardeler, n Meksika topraklarn aan bir gelenein temsilcileriydiler. Ayrca Meksika, dier Latin lkelerinde neredeyse hi balant kurulamam bir snf olan kyller arasnda da rgtlenmeyi baararak kendini benzerlerinden ayrmt.

A - Haziran 2006

YURTTA ve YURTTALIK
Yurttalk,siyasi sylemin en eski terimlerinden biridir.Muhtemelen siyasi topluluk fikrinin kendisi kadar eskidir.z olarak yurtta siyasi topluluk hayatna katlma yetkisine sahip kiidir.Modern dnyada yurtta stats,tipik olarak katlma yetkileri veya haklaryla bunlarn refakatindeki bir dizi ykmllk veya grevden oluan bir karm belirtir.Yurttalk ilkesel olarak siyasi topluluk iinde bireylere eit haklar,zgrlkler ve snrlamalar,gler ve sorumluluklar veren bir statdr.ilk kez antik dnyann kent devletleriyle btnleen yurttalk haklar hibir zaman terk edilmemitir.Ancak bu haklar 1789 Fransz Devrimini evreleyen olaylarla modern dnyann merkezine oturmutur.devrimci sylem,yurttala ve yurttan haklarna atflarla doludur . Fransz devrimci gelenei yurttaln en azndan zmmen evrensel bir stat olduunu iddia eder.Bu nedenle biz glendirici,evrenselci,haklara dayanan ve hem demokratiklemenin hem de ulus devletin giderek daha aktif rol oynamasna bal bir yurttalk fikrine sahibiz. Yurttalk haklar ou kez her zaman ve her koulda geerli olarak tanmlanan ve yerine getirebilme yeterliliinde olanlara genel bir ykmllk getiren doal haklar ya da insan haklar anlamnda evrensel deildir.Yurttalk normal olarak kiinin doum yerine veya ana babasnn yurttalna bal olarak tesadfen elde edilir.Verili bir devletin toraklar stnde veya yetki alan iinde yaayan herkes tam yurttalk statsnden yararlanamaz.Yurttalk haklar sadece,yurttalk statsne sahip olacak kadar ansl olanlara uygulanr ve genellikle sadece bu yurttaln uyguland belirli bir devlet tarafndan yerine getirilir.Ayn zamanda yurtta haklar,devletin ykmllk stlenmesini ya da geri durmasn bir hak olarak ierir ancak bu haklar genellikle devlet yetkililerinin yorumuna ya da hatta feshine maruz kalrlar.Kime yurttalk verilecei veya hangi yurttalk haklarnn gerektiine karar veren devlet kurumudur.eitli kii kategorileri resmen yurtta statsnden dlanabilir yasalar nnde eitlik artarken yurttalar arasndaki asli farkllklar daha nemli hale gelir. Yurttalk,ayrdedici bir biimde bir kamu kavramlatrmas oluturmaya yardm eder ama bu belirli seslerin toplumsal cinsiyet,etnik kken,snf-dlanmas eilimi tayan bir kamudur.Burjuvazinin aristokratik ayrcalklara kar savam iinde anlam bulan evrensel yurttalk idealinin znde yurttalk statsnn her trl zellik ve farkllklar aan ve bu anlamda eitlii aynla indirgeyen bir anlay bulunmaktayd.Yurttal aynla indirgeyen anlay,hem ulus devlet hem de liberal felsefe asndan ilevseldi.Kamusal alan,ulusal aidiyetin ayrcalkl bir biimde ifade bulduu aka farkllam bir siyasal alan haline gelirken gnmzn kapitalist toplumlarnda devletin denetimi dnda farkllklarn zel alanda ne kadar ya da ne olde yaama alan bulabilecektir. ada demokrasilerde,kamu kurumlarnn gayri ahsilii esas olduundan,yurttalar devletin kendilerine etnik,dilsel,kltrel kimliklerinden bamsz olarak eit bir biimde davranmas karlnda sz konusu kimliklerinden vazgeerek bir anlamda bedel demektedirler.Kimliimiz,byk lde tannma yada onun yokluunda biimleniyor,bu anlamda tannmama bir baka bask ve cebir unsuru olarak karmza kmaktadr. Yurttaln bileeni vardr :medeni,siyasal ve toplumsal.Medeni haklar bireysel zgrlkler asndan gereklidir. Siyasal yurttalk ya oy kullanarak yada si-

22

31

proleter teori

- Haziran 2006
noktasna ulat ve Arjantin siyasal tarihinde bugn hala anlan Semana Tragica (Trajik Hafta) yaand. lkenin devrimin eiine geldiini dnen ve panie kaplan devlet, bir genel grevi bastrmak adna binden fazla iiyi ldrd ve yaklak ellibe bin kii tutukland. FORA devletin bu darbesiyle ciddi bir yara alm olmasna ramen yok olmad. Fakat Rusyadan gelen devrim haberi, FORAnn ideolojik etkinliini bir hayli krmay baard. Nihayetinde byk bir hayal krkl yaratacak olan Rus devrimi, 1920li yllarda tm dnyada olduu gibi Arjantinde de cokuyla karland ve sosyalist devlet perspektifi dnce dnyasndaki arln giderek artrd. O zamana kadar Arjantinde etkin bir g olmay baaramam sosyalist kamp, Rusyadaki gelimelerin yaratt rzgar arkasna alarak, anarizmin bir topyadan ve ii snfnn maceraperest damarna oynayan bir iddet ideolojisinden baka bir ey olmadnn, ii snfnn gerek karnn Rusyada olduu gibi proleterya diktatrlnden getiinin propagandasn yapmaya balad. Rusyadaki ii sovyetlerinin balangtaki brokrasiden bamsz geliimi de, bu propagandann etkisinin artmasna ve daha sahici bir alternatifmi gibi alglanmasna hizmet etti. Tabi ki bu etki fazla uzun srmeyecekti fakat mcadelenin FORA eksenindeki anarist komnist gc kendisini bir daha kolay kolay toparlayamad. Bolevik devrimin etkisi FORAy bir hayli zayflatm olsa da, sosyalist kampn bekledii FORAdan ka tirendini hibir zaman yakalayamad. FORA 1929 yl gelindiinde hala Arjantinin en gl sendikasyd. 1929 da sosyalist Union General de Trabajadores (UGT Genel i Sendikas) ile Confederacion General de Trabajadores (CGT Genel i Konfederasyonu) nun birlemesiyle birlikte, gelecek on yl iinde FORA iyice zayflayacakt. Fakat FORAnn zayflamas daha kk militan anarist gruplarn oluumuna ve lokal direni komitelerinin ortaya kmasna yol at. 1931 ylyla birlikte Arjantinde yaklak 20 yl srecek askeri ynetim dnemi balad. Fakat bu dnemde dahi anarko-sendikalizm lkenin siyasal ikliminde hala etkilerini srdrmekteydi. 1951 ylnda poplist bakan Peron bu etkiden yararlanmay bildi ve eliik bir sylemle Sendikalist bir devlete doru gidiyoruz sloganyla yaklak bir milyon kiiyi zynetimsel kolektiflerde rgtledi. Halkn ynetimde sz sahibi olmasn ksmen de olsa salayan Peron, ironik bir biimde anarist hareketi el altndan bastrmak iin her yolu denedi ve anarist hareket yeraltna ekilmek zorunda kald. 1935te Arjantin Anarko-Komnist Federasyonu kuruldu ve federasyon 1955de Arjantin Kurtulu Cephesi (FLA) adn ald. Kba devrimi ve 1968 Paris olaylar Arjantin genliini harekete geirse de, devrimci umutlar canl tutabilecek ancak iki halk ayaklanmas (Rosario ve Cordoba ehirlerinde) ortaya kt ve bu ayaklanmalar askeri yntemlerle acmaszca ezildi. Arjantin 1970lerle birlikte vahi diktatrlkler, Malvinas sava, sosyal demokrasinin ykselii gibi bir dizi siyasal gelimelere gebe kald. Anarizmin Arjantindeki en gl temsilcisi FORA faal bir sendika olmaktan karak gnmzde hala varln srdren bir propaganda grubu olarak yaamaya devam etti. BREZLYA: Anarizm Brezilyada da tpk Arjantinde olduu gibi, 19. yzyln ikinci yars ile 20. yzyln ilk yars arasnda toplumsal alanda balca etkin ideolojiydi. Dier Gney Amerika lkelerinde olduu gibi Brezilyada da gmen nfus anarizmin bu lkedeki geliiminde en nemli nedenlerden biriydi. Sadece talyadan bir milyonun stnde ii Brezilyaya gelmiti ve bu gmenlerin nemli bir ksm ya zaten anaristti ya da anarizme bir ekilde sempati duymaktayd. 1860larla birlikte kk gruplar halinde, ilk nceleri gmen nfusun iinde hzla yaygnlamaya balayan anarist fikirler, 1887 ylnda Chicago Haymarket olaylar ve devamnda idam edilen anaristlerin yaratt etkiyle iyice hareketlendi. Bu etkinin boyutlarn belirleyen bir dier faktr de, Brezilyada sosyalist fikirlerin bu erken dnemde henz yeterince olgunlam olmamasyd. yle ki, Brezilya sosyalist hareketinin asl kayna anarizmin Brezilyaya getirdii zgrlk dnceler ve snf mcadelesi perspektifiydi. Brezilya Komnist Partisi bu kkeninden dolay kurulduktan sonra, zellikle ilk yllarnda, belirgin bir zgrlk syleme sahipti. Bu sylem ancak 1930lara gelindiinde Rusyadaki Stalinizmin glenmesiyle birlikte krlacakt.

proleter teori
yasal bir grev stlenerek topluluk iinde siyasal gcn kullanlmas srecine katlma hakkn gvence altna alr.Toplumsal yurttalk ise doru dzgn bir yaam standardna sahip olma hakkdr.Ancak yurttaln ilkeleri ile kapitalist piyasann ileyii arasnda srekli bir gerginlik ve/yada eliki vardr.Kapitalizm,toplumsal snflar arasndaki eitsizlikleri kanlmaz olarak srdrrken yurttaln herkesi eitlemesinin bir anlam kalmamaktadr Liberalizmim dayand temel unsur yurtta deil ama iktisadi insandr.Dolays ile sz konusu homo economicusun 19.yy balamndaki karl olan burjuva erkek in oy verme hakknn tannmasyla ifade bulan yurttalk statsne kavuturulmas liberal ekonomik anlayla btnyle tutarldr.ktisadi liberalizmin geliim seyrine gre yurtta tanm da genileyecektir(kadnlarn da yurttala alnmas).Liberal devletin yanszl ya da eit mesafe metaforu ve bunun gerektirdii kimliksiz birey anlaydr.Tm dnyann trdelemesi ynnde bir gcn etki edeceine inanlmas istendi.Dnyann tm blmleri sre iinde benzer duruma gelecekti.Bu varsaymn dramatik bir biimde yanl olduu ortaya kt.kinci olarak tek tek her devlet dzeyinde benzer trdeleme sreci n grlyordu,rk,din,etnik,snf vb eitli ayrmclklar ortadan kalkacak yada alacak yada olsa bile modernlik ncesi dnyann kalntlar olarak var olabilecekti,tm bunlar yurttalk hukuku gvencesi altnda birleik bir topluluk erevesi iinde eriyecekti. Dar anlamyla sitenin ynetimine dorudan yada dolayl katlmla tanmlanan yurttalk kavram,modern ieriinin Fransz Devrimi srasnda yani sivil toplumun giderek daha ok sayda yesinin yurttalk stats sayesinde siyasal karar alma srecine katlmyla kazanmtr.Fransz devrimi bireyin siyasal aidiyet ve statsnn toplumdaki baka trden aidiyet ve ilikileri zerindeki zaferi ile yurtta teriminin toplumdaki tm eski unvan ve statleri tehdit eden bir prestij kazanmasyla sonuland.Dier yandan da bu evrimin teritorial erevesi ulus devlet olduundan yurttalk ve ulus birbirine skca baland.Dolaysyla yalnzca ulusal topluluun yeleri bu egemenliin emanetileri sfatyla siyasal yurttala hak kazanrken yurttalar ve yabanclar arasndaki ayrmn ak bir biimde ortaya kmas saland.Yurtta olmayan yada zel kii-tuhaf kksz,yuvasz kii-iin kullanlan yunanca terim idiot idi ve bu szck imdi olduu gibi o zamanda kara cahil anlamn tayordu.Yurttalk tanm ve stats bir dlamay ierdii gibi bir kuatlml da kapsar,yurttalk ieridekiler ve dardakiler olarak bir atma temelinde tanmlanmtr.Yurttalk bir kuatlml iermesine karn sermaye ayn biimde kuatlm deildir,tam aksine mlkiyet onun hareketinin pasaportudur,mlk paraya evrilir ve kolayca tanabilir.Bu kolaylk eitler! arasnda birinciler iin de geerlidir-seilmi ulus-(ABD pasaportunda her devletin bu pasaport sahibine kolaylk gstermesi emir kipinde rica edilmektedir).Bazlar ondan dlanmadka yurtta kavramnn hi bir anlam yoktur.Dlanacak olanlarn bazlar keyfi olarak seilecektir.Dlama kategorilerinin kusursuz bir mant yoktur stelik yurtta kavram kapitalist dnya ekonomisinin temel yapsna baldr,hiyerarik ve kutuplatrc bir devletler sistemi kurulmasnn rndr,bu da demektir ki yurttalk(en azndan daha zengin ve daha gl devletlerde) kanlmaz olarak paylalmas mensuplarnn iine gelmeyen bir imtiyaz olarak tanmlanr.Bu kavram tehlikeli snflar kontrol altnda tutma ihtiyacna baldr,bu snflar da en iyi bazlarn sisteme dahil etmek,bazlarn da dlamak yoluyla kontrol altnda tutulur.Ulus devletin topraksal siyasal ve brokratik organizasyonu iinde yurttalk kamusal alana ilikin meru bir aidiyet biimi olarak ortaya karken dier aidiyet eksenleri gayri meru olarak zel alana terk edildi.Yurttan oluturduu aidiyet biimi ile sosyal,kltrel,snfsal ve etnik aidiyet arasnda srekli bir gerilim yaanmaktadr.Bu anlamda yurttaln birbiri ile atan yada birbirini tamamlayan bir dizi kararsz unsurun bileimi olarak ortaya ktn sylemek mmkn.Her siyasal rejim,belirli bir yurttalk tanm iinde yalnzca kendisini tarif eden bir g ve iktidar dalmn yanstmakla kalmaz ayn zamanda belirli bir insan tipinin,belirli bir haklar ve grevler modelinin de hukuksal snrn izerek toplumu meydana getiren sosyal ilikileri birey dzeyinde tanmlar.Dar anlamyla siyasal haklarn kullanm,geni anlamyla ise kamusal alana etkin katlm olarak anlalan yurttalk,bir gler ve karlar iliki ve dengesini geici bir sre iin kurala balamak iin dzenlenmitir.te tamda bu nedenle yurtta =ulus denkleminde tank olduumuz gibi bir kutsallatrma,yada yurttal ardnda

A - Haziran 2006

30

23

proleter teori

- Haziran 2006
yalnzca bir egemenlik projesinin gizlendii saf bir hukuksal kurgu olarak ele alabiliriz.Bu adan yurttalk entegrasyonun/asimilasyonun ifrelenmi boyutu olarak karmza kmaktadr.Eit stat olarak anlalan yurttaln gerekte ekonomik,toplumsal,kltrel,snfsal yada cinsiyeti eitsizlikleri gizlemede kullanlan bir maske olmaktadr Silahl kuvvetlerde zorunlu askerliin gelimesi ve yerlemesiyle, Siyasi yurttaln genilemesi arasnda dorudan bir iliki vardr;Egemen eline silah verdii birine artk serf muamelesi yapmas dnlemezdi,birey artk birinci olarak drt ylda bir oy pusulasn att bir saniye iinde ikinci olarak da yine bir saniye iinde- vatan iin ehit olduunda tam anlamyla yurtta olmaktadr. Yurttalarn yaratlmasnda rol oynayan deiik kurum ve etkinliklerin(hukuk,eitim,ordu,sanat vb)ne lde etkin olacaklar btnyle her ulus oluumunun kendi zgl koullarna baldr.Ne var ki koullar ne kadar farkl olursa olsun bunlardan kimilerinin evrensel gelime izgileri vardr.zgn biz duygusunun yaratlmas iin ideolojik sylemin de gelitirilmesi gerekir Tarihsel sre iinde yurttalk kavramnn polisin gelimesiyle ezamanl olarak ortaya ktn gryoruz.Antik Yunanda snrl bir gurubun ayrcal,bir zoon politikon/toplumsal-siyasal hayvan olmann zorunlu koulu olarak anlalan katlmc aktif yurttaln gelimesine karlk, Romada partici ve pleblerin varlyla somutlaan iki dzeyli bir yurttalk anlay ortaya kt.Hem katlm hem de staty ieren yurttalk ile yalnzca staty ieren yurttalk.Romann yurtta olmak geerli bir hukuksal statye sahip olmak anlamn tayordu.Ortaada ki bat Avrupa kentlerinde yurtta,feodal ve kral otoritesinden greceli bir bamszl kentin ynetimine direk yada dolayl katlmn ve kentin sakinleri arasndaki karlkl yardmlamay ifade ediyordu.Yurttaln altn a hi kukusuz ulus devletlerin ykselmesiyle ezamanl olarak yaad. Fransz devrimi ile balayan dnemde yurttaln snrlar bir yandan medeni ve siyasal haklarn kazanlmasna paralel olarak genilerken ulus devletin bizzat kendi toprak snrlar da yurttaln ulusla zdelemesi sonucunu vererek yurttal ulus devletin iine hapsetti. Farkl toplumlarda ok deiik yurttalk gelenekleri vardr. Haklarn toplumsal mcadeleyle kazanlmasna dayanan aktif yurttalk,devletin yukardan bahettii pasif yurttalk ok farkldr Geleneksel Asyal devlette,devletin otoritesi dorudan bireye ynelmez.Genelde kral yada imparatorun otoritesi bireyin yaamn evreleyen geni otorite katmanna nfuz edememesi sonucu yurttaln kazand anlam farkl oldu.Oysa Batda ge Orta adan balayarak ortaya kan siyasal bireyselleme sreleri sayesinde birey ve egemen,ortaa boyunca gittike glenen kent organizasyonlarnda hukuksal ve idari anlamda mukavele artlar erevesinde birbirlerine yaknlatlar.Taradaki feodal yada krallarn iktidar altndaki uyruktan kesin biimde ayrlan yurtta(citizen)szc yalnzca bir kentin sakini anlamn tarken,giderek szcn dar anlamyla kentsel gndermelerinden uzaklald.Dolaysyla Avrupa kentlileri uyruktan yurttala geiin ara basamandaydlar.Onlar baz hak ve ayrcalklar bakmndan yurttaa benzerken baz bakmlardan uyrua benzerler,yurtta nceleyen bu kentli tipine bat Avrupa dnda rastlamak olanakl deildir.Bat yurttalk anlay bir yandan stat dncesi dier yandan bir siteye yelikle yakndan ilgiliydi.Dolaysyla gerek Franszca gerek ngilizcede kullanld biimiyle yurtta(citoyen,citizen) site yaam iinde anlam kazanrken Alman gelenei iinde yurtta,ailenin koruyucu kabuunu terk ederek ekonomik mcadele ve rekabetle ifadesi bulan kamusal alana giren bireyi tanmlamaktadr.Alman gelenei yurttaln (mitburger)yukardan aaya ina edilmesi sonucu aktif yurttaln yerini sosyal haklarn hamili olarak olduka snrl bir yurttalk kavray almtr. Devlet tarafndan dayatlan tek biimli kurallar ve kimliin ifadesi olan yurttaln,ayn zamanda derin bir eitlilik duygusunu ierdii grmezden gelindi.Yurttaln zel bireyler tarafndan tanan bir evrensel maske olmas kavramn rtk yada ak bir gerilim alan haline gelmesine yol at.Yurttalk bir yandan yelik/aidiyet duygusu ,paylalan bir ortak kimlik olarak tannrken, dier yandan da rakip aidiyet biimleri (rk,snf,din,etnik) ile mcadele etti.Bu srete yurttaln simgesel alana ilikin olmasna karlk yurttaln kendisinin simgeselliin yesi olmamas gerilimi arttrd.

proleter teori
tarihte istila etmesine neden oldu ve ucuz igcyle beraber kolay kar elde etme imkanlar sanayileme hamlelerini artrd. Ak iddet ve smr ilikilerini besleyen bu hzl sanayileme modeli, anarizmin sendikalist formda iiler arasnda yaygnlamasnn en nemli nedeni halini ald. 1850 1930 yllar arasnda ktann neredeyse btn lkelerinde anarko-sendikalizm, belirgin bir arlk ve siyasal mcadelenin baat kulvar olarak kendine zemin buldu. Bu zeminin toplumsal karlk bakmndan en belirleyici olduu lke ise Arjantindi. ARJANTN: Arjantin yzlm bakmndan Brezilyadan sonra ktann en byk lkesidir. Brezilyaya nazaran daha gl bir sanayileme politikasnn izlendii Arjantinde, ii snf ynlar halinde ve en acmasz smr koullarnda, ehirlerde istiflenmeye baladnda tarihler 1850leri gsteriyordu. Arjantin bu yzden blgenin anarizm asndan en etkin olduu lke haline ok ksa srede geldi. Daha ok ehirlerde younlaan anarist propaganda almalar, kylerle ok az ba kurabilmeyi baarmt. Arjantindeki anarizm, ilk politik tutumunu 1872de 1. Enternasyonalde, Bakunini destekleyen bir delegasyonu Arjantin seksiyonu olarak rgtleyerek gelitirdi. Daha sonra bu seksiyon Arjantin anarizmini temsilen 1877de toplanan Saint-Imier kongresine delege gnderecekti. Fakat Arjantin anarizmine asl kimliini italyan gmenler verdi. Errico Malatesta 1885 1889 yllar arasnda Arjantinde kald ve Arjantinin ilk frnclar sendikasn rgtledi. Ayn dnemde, varln uzun yllar koruyacak olan ilk anarist yayn La Protesta da kuruldu. Snflar aras mcadelenin en youn olduu bu yllarn devamnda, 1901de Arjantin anarizminin politik birikiminin rn olan Federacional Obrera Regional Arjentina (Arjantin Blgesel i Federasyonu FORA) kuruldu. FORA sociedades de resistencia (direni dernekleri) ad altnda alt birimlerde rgtleniyordu. Bu alt birimlerin misyonu; proleterya arasnda anarist idealleri yaymak, grev ve dorudan eylem gibi snf mcadelesi pratiklerini kkrtmak ve gelitirmekti. FORA 1905 ylndaki kongresinde u kararn aka ilan ediyordu: FORA btn taraftarlarna, anarist komnizmin iktisadi ve felsefi ilkelerinin iiler arasnda yaygnlk kazanabilmesi iin mmkn olan en geni alma ve propaganda faaliyetlerinin yaplmasn tavsiye eder.(2) FORA sadece snf mcadelesi iinde, iilerin ekonomik ve sosyal karlarna dayal etkin bir g olmakla yetinmeyerek, ideolojik tutumuyla da kendini ifade ediyordu. Bir snf sendikas olmasna ramen devrimci sendikalizmi reddediyor, mcadelenin sendikalarla snrl kalmamas gereken doasna iaret ederek tm ezilenlerin zgrl mcadelesini propaganda ediyordu. Ona gre; Devrimci sendikalizm; snf yapsnn devrimden sonra srmesini istiyordu, unutulmamalyd ki, bir sendika sedece kapitalist sistemin bir yan rn olabilirdi ve bu an ihtiyalarndan domutu. Onu devrimden sonra muhafaza etmek, onu douran sistemi korumak anlamna gelecekti.(3) FORA dorudan anarist komnist bir devrimin propagandasn yapyordu. Sendikal rgtlenme onun iin bu mcadelenin dnemsel ve belkide tarihsel bir dura fakat sonucu deildi. te bu yzden dolay da, Arjantin devletinin her trl imha politikasnn bizzat muhatab haline gelmesi uzun srmedi. FORA kendi inisiyatifi ve rgtllyle 1905 1910 yllar arasnda bir dizi grev rgtledi. Bu sre ierisinde rgtlenen grevlerin 12 tanesi, kendi rgtl iilerinin dndaki iiler tarafndan da sahiplenilerek genel greve dnt. Bu grevler yle byk bir etki yaratt ki, Arjantin hkmeti ayn on yl iinde be kez olaanst hal ilan etmek zorunda kald. 1909 ylnn 1 maysnda bakent Buenos Aireste dzenlenen yrye polis tarafndan ate ald. Basknn ve atma ortamnn en youn olduu bu dnemde intikamc tedhi eylemleri de gelimeye balad. Bir anarist bir polis karakolunu basarak 3 polisin lmne sebep olurken, Simon Radowitsky adnda bir baka anarist Buenos Aires polis efini ldrd. Grevler, bombalamalar ve tutuklamalar neredeyse gnlk bir rutine binmi, Arjantin en politik dnemini yaar hale gelmiti. Tm yurttalk haklarnn askya alnd bu dnemde dier baz sol sendikalar da, iddeti trmandrd iin FORAy sular hale gelmiti. Oysa iddetin asl kayna olan devlet ve onun smr aygtlar ayn sert eletiriye nedense muhatap olmuyordu. La Protesta bu ortamda yaynn yeraltndan srdrmeye devam etti. 1919 ylna gelindiinde FORAnn aktif militan ii ye says yirmi bini gemiti. Mcadelenin doruk noktasna ulat bu dnemde devletin kar iddeti de doruk

A - Haziran 2006

24

29

proleter teori

- Haziran 2006

proleter teori
Yurttalk bir haklar btn iinde deerlendirildiinden yeni hak talepleri yurttala ilikin n kabullerin bir kez daha tartmaya almasn zorunlu klmaktadr.Yurttalk bir yandan antik yunandan gnmze bir erdem olma niteliini koruyor.Burjuva liberal devrimlerden bu yana ise,kapitalizmin ykselmesine paralel olarak gelien ve farkllaan haklar ve grevler sistemine katlma/kullanma anlamnda olgusal bir nitelii var.Yurttaln ilkesel ve olgusal olarak bu iki hali ise tasavvur edilen ile yaanan yurttalk arasndaki gerilimin ana nedenlerinden birini oluturuyor. Yurttalk her zaman iin deiik kitle iletiim aralar vastasyla datlmak zere sembolik kaynaklara ihtiya duymutur.Ulusun 19. yy da hayal edilmi bir cemaat olarak gelimesinde kapitalist yayncln nemi byktr.20.yy ulusal nosyonunun gelimesinde radyo yayncl,zellikle de kamusal mlkiyet haline geldikten sonra nemli bir faktr olmutur.Ticari radyo yayclnn,dinleyicilerini rnlerinin birer tketicisi olarak grmeye balad yerde kamu sektr de onlar bir ulus devletin yurtta olarak tanmlamtr.Biz tipik olarak sadece konumac ve dinleyicileri deil ayn zamanda rutin bir ballk ve sorumluluk alan olarak hayal edilmi bir cemaati simgeler.Ve dolaysyla yurttalk ile ada tketicilik arasnda her geen gn daha da artmakta olan bir akma sz konusudur.Tketici dnyas da havular ve sopalar dnyasdr. Soyut bir haklar anlayna ve evrensellie dayanan liberal yurttalk gelenei,zellikle snf,toplumsal cinsiyet ve farkl aidiyetler temelinde biimlenen iktidar gereini inkar etmektedir.Fransz Devriminin cumhuriyeti dsturunu oluturan eitlik,zgrlk ve kardelik idealleri znde erkek yurttalar cemaatine sunulan idealler btnnn ifadesiydi.Tarihsel seyir iinde yurttalk kapsamnn genilemesi demokratikliin format deil ekonomik tercihlerin rndr.Haklarn biimsel eitlii ardndaki iktidar ilikilerini sorgulamad srece yurttaln eit stat salama ynndeki iddias geersizdir.Liberal yurttalk kavramlar ieridekiler ile dardakiler arasnda kartlk ve yurtta olmayan,teki ve dman tanmlamalar erevesinde oluturulmutur.Bu durumda biz de,kresel yurttalar ve tekiler biiminde tanmlanmayan bir yurttaln yegane tarihsel nosyon olup olmadn sorabiliriz.Kresel farllklarn bilincindeyken bir dman ve tekini varsaymayan bir yurttalk kavramlatrmas gelitirilebilir mi? Yada baka bir alternatif olarak,bir dman tanmnn olmamas bu tip kresel yurttaln hi bir zaman tam anlamyla geliemeyecei-kresel yurtta yoktur nk bu kavram kimseyi darda brakmyor-anlamna gelir mi?Bu sorulara vereceimiz cevaplarn doruluu erevesinde yeni perspektifler/sonular karabiliriz. KAYNAKLAR 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Bookchin, M. Toplumu Yeniden Kurmak ev: Kaya ahin, Metis 1999 Claudwell, C. l Bir Kltr zerine ncelemeler ev: Mge G. Skmen, Ali Bucak Metis 2002 etinolu,s Gnmzde Evrensel Bildirge,humaite Say 8 2005 Bauman, Z. alma, Tketicilik Ve Yeni Yoksullar, ev mit ktem Sarmal 1999 Stevens, J. Devletin Yeniden retimi ev:abdullah Ylmaz Ayrnt 2001 stel, F. Yurttalk Ve Demokrasi Dost 1999 Halloway, J. ktidar Olmadan Dnyay Deitirmek ev: Pelin Sral letiim 2003 Wallerstein, I. Bildiimiz Dnyann Sonu ev: Tuncay Birkan Metis 2003 Sosyal Bilimleri Dnmemek ev: Taylan Doan Avesta 1997. Topal,m. Ulusu Dnmek, zgr niversite Yay.2003. Kropotkin,p. Karlkl Yardmlama ev:k Ergden Kaos 2001. Urry, J. Kreselleme Ve Yurttalk ev Emre Aydodu Humanite Say 9 2005. Person, C. Modern Devlet ev:dilek Hattatolu iviyazlar 2000. Amn, Arrgh, Frank, Wallersten. Byk Kargaa ev:erdem Akbulut,alan 1993. Marshall, G. Sosyoloji Szl. ev. O. Aknhay, D. Kmrc. Bilim Sanat 1999.

A - Haziran 2006

LATN AMERKADA ANARZM

Corafi olarak bizlere olduka uzak bir yer olan Gney Amerika ktas, belki bu uzaklktan tr, belki de tannm ok az anarist kiilik yetitirmi olmasndan dolay, Trkiyeli anaristler arasnda neredeyse hi bilinmemektedir. Trkedeki kaynaklar incelendiinde, Gney Amerika anarizmleri ile ilgili bilgilerin olduka kstl, olanlarnn ise birinci el ispanyolca kaynaklarn aktarmlardan ok, ikinci el ingilizce evirilerden edinildii grlmektedir. Tek tek incelendiinde neredeyse tamamnn tarihinin mcadeleyle yazldn kolaylkla syleyebileceimiz Latin Amerika lkelerinde, herhangi bir anarist hareketin varlnn izini srmek snrl kaynaklardan dolay her ne kadar zor grnse de, her lkenin tarihi iin, smrgecilikten kurtulu mcadeleleri dnemine dek uzanldnda, anarist hareketlerin hi de azmsanmayacak derecede etkin birer toplumsal g olduunu bu kt kaynaklardan dahi anlamak mmkndr. Yine de, son yllarda yaynlanan anarist tarih kitaplarndan edinilebilecek bilgiler ve onlarn szlmesinden doacak deerlendirmeler ister istemez snrl ve yetersiz kalacaktr. Bu yetersizliin douraca baz ufak tefek bilgi eksiklikleri muhtemeldir ki, Latin Amerika anarizmlerini kendi orjinal ispanyolca kaynaklarndan inceleyecek biri tarafndan derhal farkedilecektir. Latin Amerika anarizmleri, mazlum Latin halklarnn bamszlk ve zgrlk mcadelelerinde belirgin izler brakmtr. Bu izleri zellikle, latin lkelerinin spanyol ve Portekiz smrgeciliklerine kar 1800 l yllarn son eyreinde artan bamszlk mcadelelerinde grmek mmkndr. Kbann bamszlk mcadelesinin nderi Jose Marti anarizmin Kbann bamszlk savana yapt dnsel katky kendi gazetesinde yle zetlemitir: Cumhuriyet... bir snftan Kballarn dierlerine adil olmayan tahakkm deil, btn ulusun gerek glerinin, btn Kballarn fikirlerinin ve zgr isteklerinin iten ve ak bir biimde dengelenmesi olacaktr. Kendimizi, bir ikiyzlden baka bir ikiyzlnn eline dmek iin kurtarmak istemiyoruz. Gerek zgrlk iin leceiz; bazlarnn ar zenginliinin, dierlerinin gereksiz aclarnn bahanesi olan bir zgrlk iin deil.(1) Jose Marti, aka anarizan olan bu sylemi daha da ileri gtrme ve Kba halknn gerek zgrlk zlemlerine tercman olma frsatn daha sonralar yitirerek, bamszln hemen akabinde yeni bir smrgeci zmrenin Kba halknn tepesine reklenmesine engel olamad. Fakat bamszlk sava boyunca mcadelenin her cephesinde yer alan anarist fikir ve eylemler Kba halk nezdinde yllar sonra sosyalist devrimin gelitii dnemde tekrar ortaya kacak kadar derin etkiler brakmt. Az gelimiliin ve yoksulluun lkelerin karakterini belirledii bir ktada, anarizm, zannedildiinin tesinde bir etki alan yaratt. Gney Amerikann smrgecilik, askeri ynetimler ve ABDnin hegomanyas altnda ekillenen siyasal atmosferi, devletin baskc doasn ok kolay bir ekilde ele veriyordu. zellikle geni arazilere sahip, byk yzlml Arjantin ve Brezilya gibi lkelerde, bir avu aznln ellerine braklan topraklar, topraksz kyllerin her daim isyanc bir gelenein srdrcs olmalarn kanlmaz klmaktayd. Anarist fikirler bu atmosferde, avrupal gmen iilerin akn akn ehirlere dolumasyla ktann drt bir tarafna hzla yayld. Ktann dou lkelerindeki sanayi merkezlerinde, gl ii hareketleri geliti ve beraberinde anarizm de kk sald. Yoksul nfusun fazlal yabanc sermayenin Gney Amerika ktasn 1850ler gibi ok erken denilebilecek olan bir

28

25

15-16 HAZRAN DREN

Unutmadk!

24 temmuz 1909 Osmanl topraklarnda ilk ii sendikas kuruldu.

Selanik Sosyalist Federasyonu olarak kurulan bu sendika, iinde Trkiyeli ii snfnn da yer ald ilk ve tek anarist eilimli sendikadr.

1967 de kurulan ve kurulmasyla ii snf mcadelesinde yeni bir yol aan disk ii snf ierisinde hzla rgtleniyordu.3.Demirel hkmetinin Trk i in erimesini nlemek ve disk in etkinliini yok etmek iin karmak istedii baraj yasas 150.000 iinin katld iki gnlk eylemlerle engellendi.zmit ve stanbul da 15 ve 16 haziran gnleri skynetime ramen yaplan eylemlerde 3 ii ldrld. i snfnn kendiyle dorudan ilgili olmayan bir konuda ki ilk eylemidir ve bu gn de ii snfna yaratabilecekleri hakknda fikir vermektedir

spanya i sava balad

21 temmuz 1936 da faist general Franko nun yapmak istedii faist darbe halkn ordu birlikleri yenilgiye uratmasyla spanya i savana dnt.CNT-FA yesi 2 milyon a yakn anaristin katld i sava boyunca 4 yl anarist teorinin hayat bulduu topraklar nce brokrasiye sonra faizme yenildi.AnarkoSendikalizmin en byk ahlan enternasyonalist dayanmann en gzel rnei olarak bu gnmze k tutuyor.

SACCO VE VANZETT DAM EDLD.

2 TEMMUZ KATLAMI
2 temmuz 1993 tarihinde Pir Sultan Abdal enliklerine katlan 37 aydn ve sanat Sivas Madmak otelinde yaklarak katledildi. Katliam sonrasnda yaplan byk eylemlerle saldr lanetlendi.O gnn iktidar sahiplerinin katliamdaki paylar hala tartlmakta. eitli illerden gelen yobazlarn planl katliam neticesinde insanlarn yakld otel bu gn bir kebap salonu olarak almaya devam ediyor.

Amerika birleik devletlerinde 15 nisan 1920 de bir irketin soyulup bir bekinin ve mutemedin ldrlmesi sulamasyla egemenlerin komplosu sonucunda iki talyan gmeni anarist tutukland.ayakkab iisi nikola sacco ve bir balk olan bartolemeo vanzetti. Yedi yllk yarglanmalarnda uydurma ifadeler ve ou sonradan ahitliini geri alan tanklarn sayesinde 22 austos 1927 de elektrikli sandalyede idam edildiler.idamlarn engellemek iin Rio dan Tokyo ya ,Londra dan Varova ya dnyadaki yz binlerin eylemlerine ramen.

Unutturamayacaklar!