novl klp na ClmaLorl[u u 1roglru

u peLak 11. sLudenoga 2011. godlne u 1roglru [e svecano oLkrlven spomenlk" ktlstovo uzososco,
posLavl[en u sklopu proslave uana grada 1roglra, blagdana sv. lvana 1roglrskog l 900. godlsn[lce
n[egove smru.
Atr|buc|[e sku|pture s pr|kazom
kr|sta Spas|te|[a:
1. nlkola llrenunac
2. 8adlonlca nlkole llrenunca
M|s|[en[a o |zvorno[ nam[en|
sku|pture:
1. lsklesana za kapelu sv. lvana
1roglrskog u kaLedrall, no odbacena
zbog lose kvallLeLe.
2. Zbog prom[ene lkonografskog
programa, um[esLo ove skulpLure
nlkola llrenunac [e napravlo novu
skulpLuru krlsLa ko[a se sada nalazl u
kapell.
3. SkulpLura [e, moguce, Lrebala
sLa[au na grobu oblLel[l Clpplco.
4. SkulpLura [e sLa[ala na sLupu na
ClmaLorl[u ( sLarom grobl[u) pred
kaLedralom
Nova pov|[est prem[estan[a sku|pture
nl[e poznaLo gd[e [e klp lzvorno sLa[ao,
no blo [e zabacen l zapusLen kao l mnogl
drugl crkvenl spomenlcl. Crlglnalnl klp po
ko[em [e lzradena kopl[a dugo [e sLa[ao
na 1roglrskom novom grobl[u, van grada,
poLom lzlozen u Lapldarl[u Muze[a grada
1roglra, odakle [e, na prl[evaru, za[edno s
druglm um[eLnlnama odnesen na lzlozbu
u crkvu sv. lvana krsuLel[a, odakle vlse
nlkad nl[e vracen u Muze[
C h|potez| akadem|ka Igora I|skov|ca da [e k|p |zvorno
sta[ao na stupu na C|mator|[u pred katedra|om
168J. qoJloe lvoo loclc o svojoj kojlzl Memorle lsLorlche dl 1ragurlo ora deLo 1rav
(ovl[esna sv[edocansLva o 1roglru) meJo ostollm plse l o clmototljo. 1omo je, koko oovoJl,
1J08. qoJloe bllo oteJeoo oovo qtoblje. No qtobljo se, plse loclc, oolozlo mtomotol stop oo
kojem je stojoo klp s ptlkozom 5poslteljo (5olvotote). No, toj je stop okloojeo o ojeqovo
Jobo, steJloom \vll. stoljeco, zo qtoJojo l oktosovooje oovoq oltoto - qtobolce sv.lvooo
1toqltskoq o kopell, o koteJtoll, koJ se s tozolb mjesto ptlbovljobo komoJl mtomoto, qtoboe
ploce l stopovl. Nokoo sto je toj spomeolk okloojeo, oo ojeqovo mjesto blo je soqtoJeo oo
clmototljo moll oltot. OJ oltoto olje ostolo ttoqo, olu se zoo qJje je stojoo. uakle, do
poceLka xvll. sLol[eca zalsLa [e na ClmaLorl[u sLa[ao [edan klp SpaslLel[a. no, lz oskudnlh
podaLaka ko[e donosl Luclc ne znamo Locno gd[e [e klp sLa[ao, nlu se moze sa slgurnoscu
uLvrdlu da [e Lo bas ova[ sacuvanl klp krlsLa ko[l se preplsu[e nlkoll llrenuncu, kao sLo
preLposLavl[a akademlk lgor llskovlc. nl[e poznaLa vlslna sLupa nl obllk kaplLela, [edlno
prema v[erodosLo[nom Luclcu zna se da [e sLup blo od mramora. lz Luclceva plsan[a ne
moze se Lakoder zakl[uclu vrl[eme kad [e klp SpaslLel[a na sLupu blo posLavl[en: da ll [e Lo
bllo prvlh godlna xlv. sLol[eca kad [e grobl[e uredeno lll mozda kasnl[e? Mozda se radllo o
nekom, sLarl[em, malom, gouckom klpu, na mramornom sLupu. lz Luclcevog sLurog navoda
nl[e moguce razabrau o ko[em se klpu radl. Molo je vjetojotoo Jo bl klp l stop, postovljeol
o Jtoqoj polovlol \v. stoljeco, o Jobo Nlkole llteouoco, ookoo mooje oJ 150 qoJloo blll
okloojeol tek zboq toqo Jo bl mtomotol stop blo oolsteo zo oove pottebe, zo oktos oovoq
oltoto.
Iz[ava prof. dr. Same Stefanca, redovlLog profesora na Cds[eku za povl[esL
um[eLnosu lllozofskog fakulLeLa u L[ubl[anl, auLora monogra[e o nlkoll
llrenuncu, povodom posLavl[an[a repllke ktlsto uzososco na Lrgu pred
1roglrskom kaLedralom
1eza lgora llskovlca o lzvornom sm[esLa[u nlkollnog
klpa lz 1487. na sLup lspred kaLedrale (uu 41,
2003/2007) [e lnLeresanLna l donekle moguca,
meduum u samom clanku nl[e dokazana: nema
povl[esnlh lzvora ko[l bl lzravno dokazlvall da [e na
grobl[u sLa[ao upravo spomenuu klp. 1ako Lo osLa[e
hlpoLeza, l sa sLrucnog gledlsLa [e vrlo sporno
posLavl[an[e rekonsLrukcl[e necega sLo nl[e
pouzdano dokazano na Lobozno lzvorno m[esLo
(prvoblLna lokacl[a spomenlka Lakoder nl[e
uLvrdena).
klp lzvorno nl[e sLa[ao na sLupu [er
konclplran Lako da se promaLra Lek s
predn[e sLrane. Leda su mu sumarno
obradena.
uLorl na ledlma za umeLan[e gvozdenlh
slpkl ukazu[u da [e klp nekoc sLa[ao
prlcvrscen uz zld, a ne u prosLoru vrh sLupa.
Spl[osLena baza, zaobl[ena Lek sa kraclh
sLrana nl[e uoblca[ena za posLavl[an[e na
kapl Lel e kruznog obl l ka u Ll ocrLu,
prlm[erenl[a [e poloza[u u nlsl lll uza zld. na
kaplLele se posLavl[a[u klpovl s okrugllm
bazama.
Baza kipa; gore stranja, gotovo ravna strana; dolje prednja
strana
k|p [e postav|[en bez
sug|asnosn opc|nsk|h s|uIb|
konzervaLorl lgnorlra[u kulLurno
vl[ece grada 1roglra. rl[e odluke o
posLavl[an[u ovog spomenlka,
po svo[o[ naravl nl sLarog nl novog,
Lrebalo [e odrzau [avne rasprave
na ko[lma se Lrebalo cuu mlsl[en[e
[avnosu, all l sLrucnlh komlsl[a lz
zeml[e l svl[eLa.
Duhovno-tur|snck| raz|oz| trog|rskog Iupn|ka
og|ed s v[erskog aspekta
- !a na spomenlk gledam s crkvenog, krscanskog, Leoloskog aspekLa. krlsL
nl[e nesLo na sLo se gleda samo s povl[esnog, um[eLnlckoga gledlsLa,
nego posLo[l l ona[ v[erskl - kazao [e don lpllca. !os [ednom [e pods[euo
kako [e spomenlk posLavl[en na prosLoru ko[l [e u vlasnlsLvu Crkve Le da
[e Crad 1roglr, konzervaLorskl od[el 1roglr l Muze[ Crada 1roglra 10.
srpn[a 2010. godlne plsmeno obavl[esuo o nam[erl posLavl[an[a klpa,
odnosno, kako [e rekao, da ce La[ klp nlkole llrenunca vrauu Lamo gd[e
su ga Lroglrskl v[ernlcl posLavlll prl[e vlse sLol[eca.
no, do danas, kaze, nl[e doblo plsmenl odgovor kao nl ova[ posl[edn[l
sluzbenl od Crada da se klp uklonl. - Ako mogu, neka ga uklone, all krlsLa
lz srca l[udl l Crkve ne mogu - usLvrdlo [e don lpllca. nasLavlo [e kako [e
glavnl razlog zbog ko[ega se podlgla praslna oko klpa Lasuna neklh l[udl
sLo lh se nl[e plLalo.
- kad ne bl bllo anlmozlLeLa cov[eka prema cov[eku, odnosno
lnLelekLualnog nadmudrlvan[a, ne bl se uopce posLavl[alo plLan[e Lreba ll
klp blu Lamo lll ne - zakl[uclo [e don lpllca.
kICL kCIL C8AVL2UIU.
konzervatorsko-teo|osk| aspekt
Mr. Mlroslav kauc, arHeolog, ravnaLel[ konzervaLorskog
od[ela u 1roglru
1ur|snck| vod|c| ne pr|hvaca[u teo|osko- konzervatorske pr|ce
M[eseclma nakon posLavl[an[a spomenlka" [os uvl[ek
nl[e [asno: Lko [e lde[nl pokreLac,Lko [e auLor surogaL-
spomenlka, Lko [e dao suglasnosu, Lko [e lnvesuLor.?

Cdnos prema
oko|nom prostoru
Cva[ novl spomenlk" svo[om
maslvnoscu ne uklapa se u
komornl prosLor ClmaLorl[a.
Sman[lo [e vlzualne l zlcke
om[ere l hl[erarhl[e ClmaLorl[a l
cl[elog gradskog Lrga. Zaklonlo [e
pogled na porLal kaLedrale, na
rel[efe ma[sLora 8adovana ko[lma
[e okrenuo leda.
Spomenlk" [e zaklonlo pogled
na palacu Clpplco. osLavl[en [e
predn[om sLranom bllzu
sLepenlsLa ClmaLorl[a Lako
osLavl[a do[am kao da ce pasu
lll kao da se sprema slcl na
ullcu.
klp krlsLa ko[l [e
okrenuo leda
kaLedrall
Zapun[enl su uLorl na ledlma
za umeLan[e gvozdenlh slpkl.
vrhovl spl[osLene baze klpa prelaze preko ploce ponad kaplLela, sLo [e zanaLskl
nedozvol[lvo. naravno, ploca, kaplLel l baza sLupa, kao l n[egova vlslna, u
poLpunosu su lzmlsl[enl.
V|s|na k|pa u odnosu na
mas|vn| stup sasv|m [e
nepr|m[erena
sLup [e premalen za vlslnu klpa
Lako da nlsu u adekvaLnom
om[eru. Zdepasu obllk sLupa blo
bl prem[eren za posLavl[en[e
vlsoke l vlLke moLke zasLave a
ne za maslvnu skulpLuru.
Kako je kip koncipiran tako
da se doivljava s njegove
prednje strane tako, gledan s
trga, suava se u neitku,
usku siluetu.
.
Cdnos vlslne sLupa l klpa u[ekom povl[esu
klpovl se posLavl[a[u na sLupovlma vlsekraLno duzlm od vlslne klpova
Co|onna 1ra|ana,koma
Co|onna d| San 1eodoro, Venez|a
Column of Marcus Aurellus whlch has sLood
Lhere slnce 193 CL. 1he bronze sLaLue of SalnL
aul LhaL crowns Lhe column was placed ln
1389"
|azza Co|onna, kome
La co|onne de
Iu|||et, |ace de
|a 8asn||e, ar|s
1840.
|ace Vendme,
ar|s
2agrebacka katedra|a kuIn| ||, kar|ovac
Co|onna
de||'Immaco|ata
koma
Neautenncn|, surogat-spomen|k sa stupom od
kamena | k|pa, od|[eva od po||estera pom|[esanog s
kamenom pras|nom, pod|gnut bez potrebn|h
dozvo|a, na pro|zvo|[no[ | nepr|m[ereno[ |okac|[|.
Iz[ava prof. dr. 2vonka Makov|ca
Iz[ava prof. dr. Ive S|mata 8anova
Kad to uine gubernatori grada (Kerum ili
Bandi) mi se narugamo i bunimo, kad to
uini kolega ili struka, mi se zastidimo