znrle etki eden faktrler

Baz zeltiler hazrlanrken evreye s verilir (ekzotermik), bazlar da evreden s alr (endotermik). Mesela, bir miktar kat amonyum nitrat (NH4NO3) tuzu, bir deney tp iersinde suda zndnde zelti oluumu ile birlikte deney tpnn souduu gzlenir. Bu durum znme ileminin evreden s aldn ve olayn endotermik olduu gsterir. Mesela; NaOH, KOH gibi bazlar veya HCl, HNO3 gibi asitlerin suda znmeleri ile oluan zeltilerde scakln artt gzlenir. Bu durum ise znme ileminin evreye s verdiini ve olayn ekzotermik olduunu gsterir. znen + H2O + Enerji Doymu zelti Yukarda tepkimenin gerekletii sistemin scakl ykseltilirse; Le Chatelier Prensibine gre denge saa kayarak znrlk artar. Yani birim bellimiktar suda znen madde miktar artar. Mesela; endotermik olarak znen KCl 10C'ta 100 g suda 31.0 g znrken, 50C'ta 42.6 g znr.

4.4. znrle Scaklk Etkisi

znen + H2O Doymu zelti + Enerji eklinde gerekleen sistemin scakl artrlrsa, Le Chatelier Prensibine gre gre znrlk azalr. Gazlarn znrl ekzotermiktir. Birka iyonik bileik dnda iyonik yapl bileiklerin sudaki znrlkleri genelde endotermiktir. Mesela; znrl ekzotermik olan Li2CO3 10C scaklkta 100 g suda 0.23 znrken 50C'ta ancak 0.08 g znr. Dier taraftan gazlar, svlarda darya s vererek znrler. nk gaz molekllerini birbirinden ayrmak iin enerji gerekmez, bu nedenle gazlarn svlarda znmesi ekzotermik bir sretir ve scaklk artmas ile gazlarn znrlkleri azalr. O2(g) + H2O O2(aq) + Enerji Oksijen gaznn bir litre sudaki znrl 25C de 0,03 g iken 50C'da 0.0041 grama dmektedir. Grld gibi scakln artmas ile oksijenin znrl azalmaktadr. Ayrca stlan sudan hava kabarcklarnn kmas, gazlarn znrlklerinin scaklk arttka azalmasna bir rnektir.

4.4. znrle Scaklk Etkisi

4.6. Gazlarn znrlne Ban Etkisi (hanry Yasas) Basncn sv ve katlarn znrlne nemli bir etkisi yoktur. Bir gazn baka bir gaz iindeki znrl de basnca bal deildir. Gazlarn kat ve svlardaki znrlkleri ise basnla nemli lde deiir. Sv ile tepkime veren gazlarn znrl vermeyenlere oranla daha fazladr. Mesela; oksijen, hidrojen veya azotun sudaki znrlkleri amonyak, karbondioksit veya kkrt dioksitin sudaki znrlklerinden daha azdr. nk bu maddeler suda znrken su ile tepkimeye girerler. Bu tr gazlarn znrl Henry yasasndan sapma gsterir. Bir gazn sv iindeki znrlne basncn etkisi, scaklk etkisinden ok daha fazladr. Bir gazn znrl gaz basncyla doru orantl olarak deiir. Bu kurala Henry yasas denir ve Hanry Yasa; C = k . Pgaz eklinde ifade edilir. Burada, C= gazn belli zcde, sabit scaklktaki znrl. Pgaz= Gazn bu zeltideki ksm basnc. k= orant katsays dr.

Henry yasasnn uygulamas merubatlarda grlr. Bu ieceklerde znen gaz CO2 tir ve yksek basnlarda znrl daha (C = k . Pgaz ) da artar. ecein kapa aldnda gaz k fark edilir. Basn kalkt iin znm CO2 zeltiden uzaklar, ki bu da kprme eklinde grlr. Dalglarn zaman zaman yaadklar vurgun olay da gazlarn znrl ile ilgilidir. Dalglarn ve hatta denizde yaayan hayvanlarn denizin derinliklerinden yzeye aniden ktklarnda vurgun denen ok ar verici ve ldrc olan bir olay ile karlarlar.
Denizin derinliklerinde suyun uygulad basn yzeye gre daha fazladr. Bu nedenle dalg derinlerde iken; yksek basntan dolay havadaki azot, vcuttaki kanda ve dier svlarda daha fazla znr. Dalg yzeye ani k yaptnda yzeyde basn dk olduundan dolay dalgcn zerindeki basn aniden der ve vcut svlarndaki znm azot, kabarcklar oluturarak uzaklar. Bu kabarcklar eklem ve damarlarda iddetli arlara, fel ve hatta lmlere neden olur. Derin su dalglar vurgundan korunmak iin dalg tplerinde svlatrlm hava (azot-oksijen) yerine svlatrlm helyum-oksijen karmn kullanrlar. nk helyum gaznn znrl azot gaznn te biridir. Dolays ile basn deiikliklerinde helyumun znrl daha az etkilenmektedir. Yani, basn azaldnda vcut svsndan uzaklaan znm gaz daha az olacandan, vcut bu az miktardaki deiime kolaylkla uyum salar. Bylece vurgunun gereklemesi nlenmi olur. Dier taraftan vurgun olay sadece yksek basntan ani olarak alak basn ortamna gemekle deil alak basn ortamndan ani olarak yksek basn ortamna gemekle de ortaya kar. nk vurgun havadaki azot gaznn temel olarak kanda znmesi veya kandan uzaklaarak gaz hline gemesi ile ilgilidir. Ani bir ekilde yksek basnl bir ortama geildiinde vurgun ba dnmesi, kulak uultusu ve burun kanamas gibi belirtiler ile ortaya kar. Ani olarak alak basnl bir ortama geildiinde ise feller, iitme bozukluklar, ba dnmesi, deri alt amfizemi, kanamalar ve eklem arlar gibi rahatszlklar ile karlalr.

Yabanc yon Etkisi znrlk dengesinde yer almayan iyonlar yabanc iyonlar diyoruz. Mesela; Ag2CrO4 'n doymu zeltisine katlan, K2CrO4(aq), orta iyon etkisi yaparken, KNO3 gibi maddelerin iyonlar "yabanc iyon" durumundadrlar. Bununla beraber, yabanc iyonlarn etkisi, ortakiyonlarn etkisi kadar nemli deildir. Yabanc-iyon etkisine ou zaman "tuz etkisi de denilmektedir. Bu iyonlar, zeltinin toplam iyon deriimi artrrlar ve bu durumda da iyonlar aras ekimler nem kazanrlar ve etkin deriim, llen deriimden kk olur. Buna gre yabanc-iyon ieren zeltilerde, az znen bileiin znrl genellikle artrr. Mesela; ekilde de grld gibi Ag2CrO4 znrl zerine ortak iyon ve yabanc iyon etkisi incelendiinde, K2CrO4(aq) dan gelen 0,01 M CrO4-2 iyonun ortak iyon etkisi Ag2CrO4 n znrln yaklak 35 kat azaltrken, yabanc iyon etkisi oluturan KNO3 , Ag2CrO4 n znrln %25 dolaynda artrmtr.

4.8. znrle Ortamn pH snn etkisi

Pek ok maddenin znrl, zeltinin hidrojen iyonu deriimine, dier bir deyile ortamn pH'na gre deiir. Mesela;Magnezyum hidroksit'in znrlk dengesi, Mg(OH) 2 (k) Mg+2 (aq) + 2OH+2 (aq) eklindedir. Ortama OH- iyonlar eklendiinde (pH artar) denge, Le Chatelier lkesine gre denge sadan sola kayar ve Mg(OH) 2 'in znrl azalr. Dier taraftan ortama H+ iyonlar eklendiinde (pH azalr), OH- iyonlar ile H2O + iyonlar reaksiyona girmeleri nedeniyle OH- iyonlar azalr. OH- (aq) + H+ (aq) H 2 O (s) Bu durumda denge soldan saa kayar ve Mg(OH) 2 'in znrl artar.

4.8. znrle rtamn pH snn etkisi

rnek:
-11 Mg(OH) 1iin K = 1 x 11ise doymu zeltinin pH? ,1

zm : Mg(OH) 1 Mg +1 (aq) + 1 (aq) OH (k) -x +x +1 x K = [Mg +1] [OH - ]1= 1 1-1 x 11 K = 1 1= 1 1-1 x x 11 = 1 11 .1 [OH - ] = 1 11M .1 pOH = log 1 11 = 1 log 1 1 .1 = ,1 pH = 1 1 = 1,1 1 ,1 1

NOT: Buna gre pH'n 10,6 dan daha az olduu ortamda Mg(OH) 2 'in znrl artacaktr.

4.8. znrle Ortamn pH snn etkisi

Bazik bir anyon ieren tuzlarn znrlkleri de pH ile deiir. Mesela; BaF2 iin znrlk dengesi, ortamn pH' ile ilintili olarak saa veya sola kayabilir. BaF2 Ba+2 + 2Fve K= [Ba+2][ F-]2 Asidik ortamda; H+(aq) + F- (aq) HF(aq) reaksiyonu gerektiinde H+ iyonlar ile F- iyonlarnn reaksiyona girmesi sonucu, znrlk dengesinde [F-] azalacaktr ve dengenin salanabilmesi iin daha fazla BaF2 znecektir. Yani ortamn = [H+] arttka BaF2 nin znrl artacaktr. Hidrolize uramayan anyonlar (rnein Cl- , Br - , I - gibi) ieren tuzlarn znrlkleri pH ile deimez.

4.8. znrle Ortamn pH snn etkisi

CaCO3 Ca+2 + CO3-2 K = [Ca+2][CO3-2] K:1.0 x 10-10

Asidik ortamda; H+(aq) + CO3-2(aq) H2CO3 (aq) Asidik ortamda CaCO3 n znrl artar.

Ca3(PO4) 2 3Ca+2 + 2PO4-3 K =[Ca+2]3 [PO4-3]2 K:1.2 x 10-26 Asidik ortamda; H+(aq) + PO4-3 (aq) H3PO4 (aq) Asidik ortamda Ca3(PO4) 2 in znrl artar.

Tesir Deerlii (TD): Asitlerin ortama verdii H+ iyonu says, bazlarn ortama verdii OHiyonu says, tuzlarn ise ortama verdii veya ald elektron saysna tesir deerlii denir. 1. Asitlerde Tesir Deerlii: Bir mol asidin suda zndnde zeltiye verdii H+ iyonu mol saysdr. HCl H+ + Cl- ise TD =1 H2SO4 H+ + HSO4- ise TD = 1 H2SO4 2H+ + SO4-2 ise TD = 2 2. Bazlarda Tesir Deerlii: Bir mol bazn suda zndnde zeltiye verdii OH- iyonu mol saysdr NaOH Na+ + OH ise TD = 1 Mg(OH)2 Mg+2 + 2 OH ise TD = 2 3. Tuzlarda Tesir Deerlii: Bir mol tuzun formlndeki katyonun yk toplamadr. AlCl3 Al+3 +3Cl ise TD = 3 4. Redoks Tepkimelerinde Tesir deerlii: Bir redoks tepkimesinde bir mol atom ya da iyonun ald, veya verdii mol elektron saysdr. Fe+3 + 3e Fe ise TD= 3 Fe+2 Fe+3 + 1e ise TD = 1 KIO3+5KI+6HCl 3I2+3H2O+6KCl iseTD:5 Cu+HNO3 Cu(NO3)2+NO+H2O iseTD:3

6.1.1. Tesir deeri

rnek:
rnek: KMNO 1 de iik artlarda
1 MnO 4 - MnO 4Mn 4 4 ya Mn , , O ve 1 + KMNO 1 MnO 1 1

+1

+1

TD: 1

rnlerini olu turmaktad r. Bu durumlardaki te sir deerliini bulun uz?

KMNO 1 MnO 1 +4 +4 TD: 4

KMNO 4 Mn 4 4 O +1 +1
1 +

TD: 1

KMNO 1 Mn +4 +4

TD: 1

6.1.2.Edeer ktle
Edeer ktle: Bir maddenin molekl ktlesinin tesir deerliine blmne denir.

Edeer Ktle: HClEdeer Ktle :

Maddenin Mol Ktlesi Tesir Deerlii

Btn kimyasal tepkimelerde bir edeer gram madde, dier maddenin bir edeer gram ile tepkimeye girer ve rn verir.
NaOH + HCl NaCl + H 1 O -1 mol -1 mol -1 dg -1 e edg 1g 1 1,1 1 g

1,1 1 1 1 1 = 11 1 4 4 = 11 1

H 1 1Edeer Ktle : SO NaOH Edeer Ktle :

1 1 Ca(OH)1Edeer Ktle : = 11 1 1 1 Ca : =11 1 1 1 Na= = 11 1 1 1 Al= =1 1

1 NaOH + H 4 4 Na 4 4+ H 4 SO SO O -1 mol 44 g -1 mol 44 g -1 dg -1 e edg

6.1.2.Edeer gram says

Edeer Gram Says: Bir zeltide znen madde miktarnn (g), znen maddenin edeer gramna oranna edeer gram says denir. Edeer Gram Says: Edeer Gram Says: znen Maddenin g miktar(Ktle) znen Maddenin Edeer Gram m Ma Td

znen maddenin edeer gram says zeltinin Hacmi (L) m Ma Normalite: Td N V Normalite:

6.1.2.Edeer gram says

rnek: 11g Ca(OH) 1 ile 111 zelti haz1 1 ,1 ml rlan yor. zeltinin normalitesi katr? (Ca(OH) 1 : 11 g/mol ) 11 = 1 1 Td = 1 1 ml ,1 lt
Edeer Gram Says: 1,1 1,1 1 1 = = 11 , 1 1 11 1

znen maddenin edeer gram says zeltinin Hacmi (L) 1 ,1 Normalite: =1 N 11 ,1 Normalite:

Normalite:e M e=Etkime Deerlii M=Molarite n 1 ,11 N= e. M= e. = 1 . =1 N V 1 ,11

6.2. Titrasyon problemleri

rnek

Zayf Baz-Kuvvetli Asit Titrasyonu: 50 mL 0,1 M 1L NH3 zeltisinin 0,1 M HCl ile titrasyonunda;
a) 50 ml NH3 zeltisinin pH=? b) 20 mL HCl eklendiinde pH=? c) 50 mL HCl eklendiinde pH=? d) 60 mL HCl eklendiinde pH=? (NH3 iin Kb = 2xl0 -5 )

b) NH 1+

HCl

NH 1 Cl

B : 1 1 mol 1 1 mol ,11 ,11 D : - 1 1 mol - 1 1 mol + 1 1 mol ,11 ,11 ,11 S : 1 1 mol ,11 VT = 1 mL 1 [NH 1 = ] -,11 1 1 mol ,11

zm

a) NH 1 +H 1 O B: 1 M ,1 D:1 -x=1 ,1 ,1

+ NH1 +OH-

11 ,11 = 1 1M ,11 11 ,1 11 ,11 + [NH 1 ] = = 1 1M ,11 11 ,1 Kb.[baz] 1 11 4 ] .1 - .[ ,444 [OH ] = = [tuz] [1 ] ,111
-

xM

xM

+ [NH 1 ][OH - ] x.x Kb= = x 4=1 -4 .11 [NH 1] 1 ,1 -1 x=44 pOH=4 pH=44 ,

[OH - ] = 1 1 -1 pOH = - log 4 4 41 ,1.11 ,4.4 pOH = 1 log 1 1= 1 1 = 1 1 ,1 ,1 ,1 pH = 1 1 ,1

rnek

Zayf Baz-Kuvvetli Asit 50 mL 0,1 Titrasyonu: M 1L NH3 zeltisinin 0,1 M HCl ile titrasyonunda;
a) 50 ml NH3 zeltisinin pH=? b) 20 mL HCl eklendiinde pH=? c) 50 mL HCl eklendiinde pH=? d) 60 mL HCl eklendiinde pH=? (NH3 iin Kb = 2xl0 -5 )

d) NH 1+

HCl

NH 1 Cl + 1 1 mol ,11 + 1 1 mol ,11

- 1 1 mol - 1 1 mol ,11 ,11 - 1 1 mol - 1 1 mol ,11 ,11

c) NH 1+
+

HCl

NH 1 Cl 1 1 mol ,11 NH 1+ OH +x x +x x

VT = 1 + 1 = 11 mL = 1 1 1 1 11 ,1L [NH 1 ] = 1 1/1 1= 1 1M ,11 ,1 ,11 [H + ] = 1 1/1 1= 1 1M ,11 ,1 ,11 NH 1 +

+ +

1 1 mol 1 1 mol ,11 ,11 [NH 1 ] = 1 1/1 = 1 1 ,11 ,1 ,1M NH 1 +

+

H1 O

B: -11 ,1 M D: -x S: 11 x = 11 ,1 ,1M

H1 O

NH 1+ H 1 + O +x +x

B: -11 ,1 M D: -x

Ksu 1 1 4 .1 -4 x1 -1 1 Kh = = =11 = .1 Ka 1 11 .1 11 ,1 X = 1 11M pOH = - log 4 41 .1 .4 pOH = 1 log 1 1 1 = 1 pH = 1 = ,1 , 1 ,1

S : 1 1 - x = 1 1M ,11 ,11 x (x + 1 11) .1 X = okkkol duuundanmaledilir . [H + ] = 1 11M pOH = - log 1 11 .1 .1 pH = 1 log 1 1 1 = 1 pH = 1 = ,1 , 1

Zayf BazTitrasyonu: rnek

Asit-Kuvvetli
ile

400 mL 0,6 M 1L CH3COOH zeltisinin 600 mL 0,4 M NaOH zeltisiyle titrasyonunda; a) Karmn pH=? b) 0,22 mol HCl eklendiinde pH=? (V=sabit) (CH3COOH iin K = 1,6 x l0 -5 ) (Cl=35,5) zm

a) CH 1 COO- + H 1 CH 1 O COOH + OH Ba : 1 1 ,1 M De : - X S: 1 -x = 1 1 ,11 ,1 +x x +x x

a) CH1 COOH + NaOH CH1 COONa + H 1 O Ba : S: 11 , 1 mol 1 1 ,1 mol 11 , 1 mol 11 ,1 1 ,11 11 ,1 De : 1 1 , 1 mol 1 1 , 1 mol

VT = 1 L 11 ,1 [CH1 COO ] = =11 ,1 M 1

-

Ksu 1 4 14 X1 1 1 Kh = = =111 = ,1.1 Ka 1 .1 1 ,1 1 11 ,1 x = [OH - ] = 1 1 11 pH = log 1 1 11 ,1.1 ,1.1 pH = 1 log 4 4= 1 1 1 1 1 ,4. ,1 = ,1

b) 0,22 mol HCl eklendiinde pH=? (V=sabit) (CH3COOH iin K = 1,6 x l0 -5 ) (Cl=35,5) zm

b) Ortama 1 1 H + ilav dilirse; ,1 mol [H + ] = 1 1 = 1 1 ,1/1 ,1M [CH 1 COOH] = 1 1 11 + 1 1 1 1 ,1.1 ,1 , 1 M [CH 1 COO - ] = 1 1 1 1 1 1 ,1 ,1 = ,1M Ka[CH 1 COOH] 1 .1 11 1 ,1 1 . ,1 [H ] = = = 1 1 11 ,1.1 1 ,11 [CH 1 COO - ]
+

pH = 1 log1 1 1 1 = 1 ,1 = ,1 ,1