Halil brahim Grel 1 Bilgi Nedir?

? Bilgi Trlerini ve Bilimsel bilginin geerlilik ilkelerini, bunlarn sosyal bilimlere uygulanmasndaki problemleri yaznz. Bilgi : liki ve bu iliki srecinde ortaya kan rn, baka bir deyile; znenin nesneyi bilme, tanma srecinde ortaya kan rn. Bilgi Trleri : a- Felsefi Bilgi b- Gndelik Bilgi c- Sanatsal Bilgi d- Dinsel Bilgi e- Bilimsel Bilgi - - Teknolojik Bilgi Bilimsel Bilgi, gereklii aklamada dierlerinden farkl bir nedenle nemlidir. Dier bilgi trlerinden perspektif olarak daha stndr, nesneldir yani geneldir, genellenebilir, evrenseldir, zorunludur. Bilimsel bilgi bize stn bir kaynak oluturur. Bilimsel Bilginin Geerlilik lkeleri : a- Nesnellik(tarafszlk, objektifliktir) b- Bilmediini varsayma (btn bildiklerimiz yanl olabilir, tamamen yok saymyoruz fakat gz ard ediyoruz) c- Yanllanabilirlik (srekli eletiriyi, srekli snanmay gze alabilmeliyiz) d- Deney-Gzlem (doa bilimlerinde geerlidir. Sosyal bilimlerde yalnzca gzlem olur) e- Genellik, Soyutluk(belirli bir olay aklamak deil, belirli ve benzer, genel bir olay aklamaktr. Genel yasalar koyabilmektir) f- Evrensellik g- Nedensellik determinizm (nedensel ilkeler ortaya koymaya alr) Yukardaki maddelerin sosyal bilimlere uygulanmasndaki problemleri ksaca aklayacak olursak ; a- Nesnellik : Sosyal bir bilimcinin tamamen tarafsz olmas beklenemez nk aratrma sorunsal belirlenirken aratrmac ilgili olduu alanla ilgili bir sorunsal gelitirecektir fakat bu sreten itibaren nesnel olunmas gerekir. Aratrma sreci boyunca bir tarafszlk, ntrlk sz konusudur ve aratrmada elde edilen bilgilere uyulmas, verilere kesinlikle mdahale edilmemesi gerekir. b- Bilmediini varsayma : Sosyal bilimler insan ve insan topluluklarnn davranlar, yapp ettikleri ile ilgilenir ve aratrmacnn da bir n yargs olma ihtimali yksektir. nyarglardan kurtulmak bilimsellik asndan nemli bir aamadr. Aratrma sreci boyunca bizde var olan teorileri bir kenara brakmalyz, aksi takdirde var olan teoriyi doru kabul ederiz ve aratrmann bir dorulanma-yanllanma olasln da ortadan kaldrrz. c- Yanllanabilirlik ilkesi : Hibir bilgi ilahi kabul edilemez, tabu olamaz. Zamanla gereklerin deitii gibi, gerekliin bilgisi de deiebilir. d- Deney Gzlem : Bilim soyut genellilikleri ortaya koyarken, somut gerekliklere ve bilgilere dayanr. Somut olgunun bilgisini elde etmek iin deney ve gzlem aralarn kullanrz. Sosyal bilimlerde deney ortam, doal bilimlerdeki gibi olanaklara sahip deildir ve deney ortamyla insan davranlar, alkanlklar, yapp ettiklerini lmek somut bir bilgi edinmemizi salamaz. Sosyal bilimler daha ok gzlem yapar, deneyinde kullanld almalar olur fakat bunlar kstl ve snrldr. e- Genellik Soyutluk : Sosyal bilimci yapt aratrmada elde ettii bulgular yalnzca o aratrma unsurlaryla snrl tutmamaldr. Her ne kadar insan davranlar, yapp ettikleri baz benzerlikler tasa da zaman-mekan durumu deitike, insann yapp ettikleri de

deiebilir. Soyutluu bir nebzede olsa aklarken, genellikleri nemsemek ve aratrmada bunlar n plana karmak gerekir. f- Evrensellik : Bilimde dnyann belirli bir yerindeki olay aklamak yetmez bu olay genele yayabilmek ve bunu genelle birlikte aklamak gerekir. Sosyal bilimlerde de bu byledir fakat bir yerde aratrlan olgu ile varlan sonu baka bir yerde ok farkl sonulara gtrebilir. Baz unsurlar benzer olarak ifade edebilmek, genelleyebilmek mmkn olsa da bu tmyle karlk bulmaz. Ayrca evrenden bahsederken dier gezegenleri de kapsamaktayz fakat dier gezegenlerde yaam olmadn yani yaamn sadece dnyada varolduunu bilemeyiz. O adan da sorunlu bir maddedir. g- Nedensellik(Determinizm) : Bilimin amac olaylar hakkndaki nedensel ilikileri kurabilmektedir. Bu ilikiye deikenler denilmektedir. X Bamsz Deiken, Y Baml Deiken. X Eitim Dzeyi olsun, Y Gelir Dzeyi, X ne kadar yksek olursa, Y de o kadar ykselmektedir derken, Eitim Dzeyinin Gelir Dzeyindeki etkisini aklarz. Sosyal bilimlerde bunlarda da problemler yaanabilmektedir. rnein, sizlik mi yoksulluu, yoksulluk mu isizlii getirir. Bu iki ilikinin aklanmas baz problemleri de beraberinde getirebilir. Ksaca doa bilimleri ile sosyal bilimler arasndaki farka da deinirsek; a) DL : Doa bilimleri kesin, sosyal bilimler olaslkl bir dil kullanr. b) Deney; doa bilimlerinde deney olanaklar genitir, sosyal bilimlerde yok denecek kadar azdr. c) doa bilimlerinde sadece saysal zmleme varken, sosyal bilimlerde saysal ve tarihsel zmlemeler vardr.Sosyal bilimler zne ile nesne arasndaki ilikiyi ve etkileimi aklar, doa bilimleri ise sadece zneden nesneyi aklar herhangi bir etkileim yoktur. 2- Sosyal bilimlerde yntemsel yaklamlar nelerdir? Aklaynz. Pozitivist-Naturalist Yaklam Anti Pozitivist- anti naturalist yaklam Pozitivizm : Nesnellik Nedensellik D Gereklik leyi Yasalar Maniplasyon Ampirizm Bilimsellik Rasyonalizm - Pozitivizm, Aydnlanma dneminde ortaya kmtr. nsan aklnn deney ve gzlem tekniklerini kullanarak d gerekliin bilgisine ulaabileceinin bir ifadesidir. Nedensel olarak ileyi yasalarn ortaya koyar ve doa bilimleri iin geerli olan ilkelerin-yntemlerin tmnn sosyal bilimler iinde geerli olabileceini syler Saint Simon tarafndan ortaya atld ifade edilse de, Aguste Comte tarafndan sistematik bir hale getirilmitir. Pozitivist bilimde kendi ierisinde ikiye ayrlr; o Diyalektik - atmac Yaklam o Fonksiyonalist levselci Yaklam atmac yaklam Karl Marx tarafndan teoriletirilmi, toplumsal ileyi srelerinin birbiri ile atmalar sonucu ortaya ktn ifade edilmitir. Marxa gre lkel Toplumdan Kleci Topluma gei, Kleci Toplumdan Feodal Topluma gei, Feodal Toplumdan da Kapitalist Topluma gei olmutur. Bu gei srelerinde her daim eski toplum ile yeni toplum odaklar birbirleriyle atma halindedir ve bir ekilde yeni toplum inas gereklemi, bundan sonrada byle gerekleecektir. Bu teori Kapitalist Toplumdan Komnist (arada Sosyalist Toplum olsa da Marx bunu ifade etmemitir) Topluma geii n grmektedir. Anlalaca zere sistematik bir gei, bir deiim dile getirilmi bu ise Tez Anti Tez Sentez olarak tanmlanmtr. Fonksiyonalist Yaklam : Emile Durkheim n toplumu ortaya koymasndaki yaklamdr. 3 hal yasasndan bahsetmitir. Bunlar, teolojik, metafizik, pozitivist aamalardr. Durkheima gre iki toplum modeli vardr. Mekanik Dayanma ve Organik Dayanma. Mekanik

Dayanma tarmsal retim srecinin bir ifadesidir, bu sre bir makineye benzetilir daha ok kapal topluluklar ve ikili ilikilerin geerli olduu topluluklarn ifadesidir. Organik dayanma ise Sanayi dneminin bir ifadesidir ve insan vcuduna benzetilir. Her organn grevi farkl, her insann iliki kuraca kiiler farkldr. Durkheima gre Mekanik dayanma zorunlu olarak Organik dayanmaya gemektedir. Anti Pozitivist- anti naturalist yaklam : Doa bilimleri ile sosyal bilimler arasnda derin bir fark olduunu dile getirir. Doa bilimlerinin yntemindeki ilkelerin sosyal bilimlerde kullanlamayacan nk sosyal bilimlerin znesinin nesne deil, zne yani insan olduunu ve her insann birbirinden farkl olacan, bu farkllnda kategorize edilmesinin mmkn olmadn syler. nsan bir znedir, insanlarn bir araya gelerek oluturduu toplumda bir znedir o yzden o toplumun her koulda ayn olup olamayacan bilemeyiz der. Burada toplumsal gereklii bilemeyiz demez, biz bir eyleri biliriz ama yzde yz emin olmayz zaman ve mekana gre de farkllk gsterebilir der. Aklclk sosyal bilimlerin ynteminde mmkn deildir der. nk insan ou zaman aklclk d davranr, duygusal hareket eder ve insann hareketleri de tahmin edilemez der. Bu nedenle insan davran tin ile yani akl ve ruh birliktelii ile aklar. Richard ve Dilthey. 3- Aratrma modelinin kurulmasndaki aamalar nelerdir? En kritik 2 aamann zerinde daha ok durarak anlatnz. 1- Aratrma Sorununun Saptanmas 2- Aratrma tasars 3- ltlendirme 4- Evren rneklem 5- Veri- Bilgi Toplama 6- Verinin Bilginin Analizi 7 Deerlendirme ve Sonu 1- Aratrma sorununun saptanmas : Bir konunun sosyolojide aratrma sorunsal olmas iin ilk olarak olgusal olmas yani gzlenebilir olmas gerekir ve aratrmaya deer olmas gerekir. Teoriler tek tek ele alnp irdelenir ve bir referans teoriden yola klr. Daha sonra konunun teorik snrlarnn izilmesi gerekir. Literatr taramas da bu srecin dahilindedir. Yani bu aratrma sorunsalnn ncesinde bir aratrma yaplm m, yaplmsa bulgular nedir? V.s. gibi. Aratrmann birinci kritik aamasdr. 2- Aratrma tasars : Yedi aratrma evresinin zet ksm gibidir. Burada ksa ksa bilgiler verilir daha sonra bunlarn her biri aklanr. Aratrma tasarsnda standart ereve 10-15 sayfas aras metin olmasdr (5-6 da olabilir), bu aratrmann bir referans teorisi, teorik erevesi ve dier aamalarnn olduunda ikna olmaldr. 3- ltlendirme : Deikenlerin llebilir kategorilere dntrlmesidir. rnein ; gelir dzeyinin evre duyarllndaki etkisi aratrlacak olsun, gelir dzeyi ltlendirilmelidir, bu ltlendirme yaplrken gelirin maddi gelir mi yoksa mlk gelirimi olduundan tutun da, gelirin miktarna gre dahi bir ltlendirme yaplmas gerekir. Aratrmann ikinci temel aamas da budur. 4- Evren rneklem : Evren, aratrma konusunun taycs olan birimlerin toplamdr, rneklem ise bu birimlerden seilmi, evreni temsil edebilecek kadar ounlukta olan birim, aratrmann bizzat yapld kiilerdir. 5- Veri- Bilgi toplama: eitli teknikleri vardr, en ok kullanlan teknik yz yze grme yoluyla anket tekniidir. Ayrca telefonla, mektupla ve hatta internet yoluyla da anket uygulanabilir. 6- Verinin - Bilginin analizi : Toplanan verilerin analiz edilmesi srecidir, eer saysal bir veri topladysak istatiksel bir yntem uygulanr ve bunun iin SPSS v.s. tr programlar kullanlr. Niteliksel bir veri toplandysa, grme-gzlem zmleme teknikleri (transkripsyon v.s. uygulanr) 7- Deerlendirme ve Sonu : Bu aratrmadan ne beklediimizi, niin yaptmz, karlatmz sorunlar, aratrmann sonularnda neler bulgulandn, nasl daha faydal ve detayl aratrma gerekletirileceini v.s. bu ksmda yazyoruz.