Gemi Zaman Gerekten Gemi midir? Ist die Vergangenheit wirklich ganz vergangen?

Yrd. Do. Dr. Arslan TOPAKKAYA

zet Gemi zaman gerekten gemi midir sorusuna gemi zamann gerek bireysel ya ama etkisi ve bu anlamda bireysel gemi le olan ilgisi ve gerekse uygarlk, kltr ve gelenek asndan verilecek en gzel cevap, gemi zamann hibir ekilde etkisizle me anlamnda geip gitmemi oldu udur. imdiki zamanda hazr olan insan ve onun yapp etmeleri, yaratmlar, dnyaya ve ya ama bak tarz byk oranda gemi zaman toplamnn bir rndr. Bu sadece birey asndan de il, bireyin iinde ya ad ve mensubu oldu u toplum iin de byledir. Gemi iyle ilgi ve irtibatn kesen birey, kknden sklm bir a a gibidir. Devlet ve milletler iin de ayn ey sz konusudur. Bu kopu un olabilmesi ancak toplu bir hafza kaybyla mmkndr. Anahtar kelimeler: Gemi zaman, zaman, Birey, Toplum, Devlet, Kltr, Tarih. Zusammenfassung Ist die Vergangenheit ganz vergangen?. Man sollte diese Frage in Bezug auf die eigene Vergangenheit und eigenes Leben des Menschen beantworten. Sie bezieht sich auch auf die Zivilisation, Kultur und Tradition des Menschen. Angesichts der oben genannten Tatsachen muss man feststellen, dass die Vergangenheit gar nicht ganz vergangen und nichtig geworden ist. Der in der Gegenwart lebende Mensch selbst und dessen Handlungen und dessen Weltauffassung sind in der Tat ein Produkt seiner Vergangenheit. Dies gilt auch fr die Gesellschaften und Staaten. Der seine Verbindung zur Vergangenheit abbrechende Mensch ist genauso wie ein Baum, der seine Verbindung mit der Erde abgebrochen hat. Dieser Abbruch ist nur mglich, wenn man sein Gedchtnis ganz verloren hat. Stichwrter: Vergangenheit, Gegenwart, Zukunft, Indvduum, Gesellschaft, Staat, Kultur, Geschichte.

imdiki zaman, Gelecek

Erciyes niversitesi, Felsefe Blm retim yesi.

Gemi Zaman Gerekten Gemi midir?

567

Zaman kavram gerek d nce tarihinin gerekse gnlk ya antmzn en nemli kavramlarndan biridir. Zaman nedir, mahiyeti nasldr? sorusu btn byk filozoflarn zerinde kafa yorduklar ve cevap aradklar bir sorudur. Bu soruya verilen farkl cevaplara ra men Zaman nedir? sorusu hl nmzde durmaktadr ve yaplan btn aklamalara ve yorumlara ra men, bu soruya doyurucu bir cevabn verildi ini sylemek mmkn de ildir. Bunda hi phesiz zaman kavramnn anla lmas ve anlatlmasnda a a kan glk nemli bir unsurdur. Sistematik felsefenin kurulumundan yani Platon ve Aristotelesten beri farkl zaman buyutunun varl (farkl derecelerde de olsa) kabul edilir. Filozoflara gre bu boyutlarn gerek olup olmad , onlarn varlk yapsnn nasll do al olarak farkllk gstermektedir. Aristoteles zamann anlarn ( ) toplamndan ba ka bir ey olmad n, gerek olann sadece imdi oldu unu syleyip, zaman hareketin ls olarak betimlerken1, Augustinus da imdinin zamann gerek buyutu gibi grnmesine kar n, onun bile hemen gemi zamana dn mnden dolay gerekli inden sz etmenin zorlu undan bahseder ve zamann alglanmasn ve gerekli ini insann ruhu (ya da ruhta bulundu unu syledi i bir yeti) sayesinde kazand n syler.2 Buna kar n mesela Bergson, zaman boyutlarnn birinin di erine tercih edilemeyece ini her zaman boyutunun birbirlerinden ayrlamayan bir btn ve durmadan ilerleyen bir birlik olu turdu unu olduka etkileyici ve iirsel bir dille ifade eder.3 Bergsonun bu gr ne kar n Heidegger gelecek zaman boyutunu n plana kararak4 Bergsonun zaman anlay nn abartl bir yorumla Aristotelesin zaman anlay nn bir tekrar oldu u saptmasnda bulunur.5 Ksaca gemi , imdiki ve gelecek olmak zere farkl zaman boyutunun varl genel anlamda kabul edilen bir ayrm olmasna kar n, bunlardan birisine verilen nem bazen di er zaman boyutlarnn unutulmasna bazen de birisi adna di erinin feda edilmesine sebep olmu tur. Bu ba lamda genelde unutulan ya da zerinde fazla durulmayan zaman boyutu maalesef gemi zamandr. Bunun e itli sebepleri vardr ama bizce en nemli sebep, gemi zaman boyutunun gncelli ini ve dolaysyla etkisini yitirmesi ve gemi , olmu bitmi herhangi bir eyi de i tirmenin imkansz olu u gere inden dolay bu zaman boyutu genelde ihmal edilen, ya da en azndan di er zaman boyutlarna gre nem verilmeyen bir zaman boyutu haline gelmi tir. Biz bu yazmzda gemi zamann sadece gemi bir zaman olamayaca n, aslnda onun bir btn olarak imdi ve u anda ya and n6,
Aristoteles, Metaphysik V 12, 1020a 13-14 Arslan Topakkaya, Augustinusun tiraflar (Confessiones) Adl Eserinin XI. Kitabnda Zaman Kavramnn Felsefi Adan Temellendirilmesi, zne: Felsefe ve Sanat Sekisi, 7. kitap, 42-48 (2006). 3 Arslan Topakkaya, Die wirkliche Zeit Eine vergleichende Untersuchung der Zeitlehre von W. Dilthey und H. Bergson unter besonderer Bercksichtigung von I.Kants Zeitanalyse, s.168 vd., Freiburg 2005. 4 Martin Heidegger, Sein und Zeit, s.334 vd. 5 Arslan Topakkaya, Heideggerin Bergson Zaman retisine Getirdi i Tenkitler, www.e-akademi.org hakemli internet dergisi, say 24, 1-9 (2004). 6 Wilhelm Hellmann, Der Begriff der Zeit bei H.Bergson, s.127-128.
2 1

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008

568

Yrd. Do. Dr. Arslan TOPAKKAYA

belkide bu anlamda gerekten varolan zaman boyutunun gemi zaman oldu unu gstermeye al aca z. Btn bunlar da Gemi zamann bizim iin anlam ve nemi nedir? sorusu ba lamnda ele alp, analiz etmeye al aca z. Gemi zamana dair ili kimiz sradan bir ili ki de ildir. Bireyin gemi zamana dair ili kisi onun ya ants, hayat anlamlandrmas ve de erlendirmesiyle yakndan ilgilidir. Bu durum sadece bireyler iin de il, toplumlar iin de geerlidir. Gemi zaman bireysel anlamda ya antmzda neyin nemli oldu u, hangi geli melerin hatrland ya da hatrlanlmas istendi i olgusu ile yakndan ilgilidir. Ayn zamanda bu zaman boyutu gemi toplumlarn u andaki pozisyonlarn belirlemede ve gelecekle ilgili ne tr bir planlama yapacaklaryla da do rudan ilintili bir konudur. Olmu bitmi her ey sadece olup bitmesiyle kalmamakta gelecekle ilgili seimlerimizi biz farknda olmasak da etkilemektedir. Gemi zamana nasl bir anlam verdi imiz ve onu nasl alglad mz olgusu sahip oldu umuz zaman bilinciyle do rudan alakal bir konudur. Gnmz uygarlklarnda gemi zamana bak alarnda byk farkllklar sz konusudur. Batda gemi zamana ait tutumlar artk dinsel, kltrel ya da sosyal faktrler tarafndan belirlenmemekte, her birey hibir bask altnda kalmadan gemi zamana dair kendi tutumunu belirlemektedir. Fakat bunu do u toplumlar iin sylemek olduka gtr. Gelenek ve geleneksel otorite(ler) do u uygarl na7 mensup bir bireyin gemi zaman algs zerinde hl olduka etkindir. Batda bu etkinin hi olmad sylemek yanl olur fakat bu etki bize gre olduka snrldr. Gnmzde bireysel ya am ve onun gemi zamanla birlikte de erlendirilmesi eskiye gre olduka nemli hale gelmi tir. 20 yzyl olduka sert toplumsal ve siyasal de i melerin oldu u bir yzyldr. ki dnya sava , toplumsal, kltrel ve teknolojik geli meler tarihe ve dolaysyla gemi e olan bak asnda nemli de i iklikler yaratm tr. Bu hzl de i imler ister istemez bireysel ya amlarn eskisine oranla daha fazla yeniden de erlendirilmesine, refleksiyona tabi tutulmasna, z ele tiri yapma ve gelece e dnk yeni planlar kurulmasna sebep olmu tur. Bu ba lamda toplumdaki ya l insanlar kendi gemi lerine genlere oranla daha bir sakin bakmakta ve daha so ukkanl de erlendirmelerde bulunmaktadrlar. Onlarn ortak tecrbesi, byk oranda hayatda planlarn o u zaman tutmad , bu adan ya ama dair yaplan tahmin ve ngrlere fazla gvenmemek gere idir. Bu anlamda ne kyamet senoryolar ne de iyimser bir ilerleme fikri tek ba na hakldr. 20. yzylda geli en ve ya anan olaylar gelecek hakknda kesin tahminlerin yaplamayaca n ak bir ekilde gstermi tir nk 20. yzyl genel anlamda iyi gelecek vaatlerinin ve iyimser tahminlerin nasl bo a kt n bize en gzel bir biimde gstermi tir. Bu ba lamda bu kar kl ve ke meke i ya ayan ya l insanlar daima korku ve mit arasnda bir ya am srm , bu olumsuzluklar ya adklarndan dolay optimist yorumlara fazla itibar
7

Do u kavramn, hem orta do u hem de uzak do u anlamnda kullanyorum.

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008

Gemi Zaman Gerekten Gemi midir?

569

etmemi lerdir. Buna kar lk genler bu olumsuzluklar ya amadklarndan dolay gelece e -gemi i tamamen unutmak isteyerek ya da onu grmezden gelerek- daha bir mitle ve iyimser bakabilmektedirler. Bunu yaparken de gemi in ve tarihin gsterdi i olumsuzluklar ya ciddiye almamakta ya da basit bir ekilde imdiyi ya amaktadrlar. Bireyin kendi gemi iyle olan ili kisi ve kendi tarihi arasnda bir benzerlik vardr. nsanlar bireysel ya antlarn belli bir temel zerine kurup, bu ba lamda hatralarn dzenleyerek, ya amlarnn en yksek ve en olumsuz yanlarn bu temel zerinde de erlendirirler. Ya amlarnda kar la tklar kriz anlarn geride brakmak iin planlar yaparlar ve ayn zamanda ya amlarnn bundan sonraki ynn tespit etmek iin e itli yollar denerler. Btn bunlar insann gemi iyle yzle meden ya da onunla bir hesapla maya girmeden mmkn gzkmemektedir. Belkide bundan daha nemlisi gemi zamann ben neyim?, nereden geliyorum?, nereye gidiyorum?, ya am beni nereye srklyor? gibi varolu a dair sorularla olan zsel ilgisidir. Benin znn ne oldu u, onun zde li inin nasl sa land , bireyin gerekten bir Ben olabilmesi iin neler yapmas gerekti i ve btn bunlarn gemi zamanla ili kisi zerinde derin d nmeyi gerektiren hususlardr. Bu sorular ba lamnda gemi zamana bakld nda bireyin kendi gemi i yapc bir i leve sahip olmakta, belki daha da nemlisi u andaki vorolu umuzun temelini olu turmakta ve gelecekle olan kar la mamza bizi hazrlamaktadr. Fakat ayn gemi zaman hem bireysel hem de toplumsal anlamda imdiki zamann gerekliklerinden kamak ve gelecek zamann muhtemel korkularndan kurtulmak zere bir s nak noktas olarak da kullanlmaktadr. Fakat ngrlen ve tasarlanan gelecek, hakiki, otantik gelecek de il, olsa olsa gelece in imdisidir. Gelecek yakalanamayandr, ba mza gelen ve bizi ele geirendir. Gelecek ba kadr.8 Aslnda zaman boyutlar iinde durmadan y lan ve artan sadece ve sadece gemi zamandr. Bu anlamda gerek olan da ya anm imdiki zaman olmas bakmndan gemi zamandr. Gelecek zaman henz gelmedi inden ona reel olarak bir gereklik atfetmek anlamszdr. O, olsa olsa sadece bir imkanlar y ndr ve ylede kalmak durumundadr. imdiki zaman ise Augustinusun da hakl olarak belirtti i gibi hemen gemi zaman olmakta ve bu anlamda sa lam bir ontolojik zemine bir trl kavu amamaktadr.9 Gemi zaman ise hem ontolojik bir varlk zeminine sahiptir hem de tamamen geip gitmemi , kapsad her eyle birlikte hem insann halihazrdaki btn ya amn etkilemekte hem de insann iinde bulundu u toplum ve devletlerin kaderini belirlemede nemli derecede rol oynamaktadr. Bu anlamda gereklik ieri inin sadece ve sadece imdiki zamana ait olabilece i hakkndaki genel felsefi kabln ciddi anlamda gzden geirilmesi ve zerinde

8 Emmanuel Levinas, Zaman ve Ba ka, s. 103., (sunu ve yayma haz. Zeynep Direk), (ev. zkan Gzel), Metis Yay., stanbul 2005 9 Arslan Topakkaya, Augustinusn itiraflar..., s.43 vd.

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008

570

Yrd. Do. Dr. Arslan TOPAKKAYA

ciddi tart malarn yaplmas gerekir.10 Fakat bunu sylerken gemi zamann tek ba na bir gereklik oldu u iddia edilmemektedir. Bu anlamda gemi zaman, ne imdiki zamann ne de gelecek zamann yerine konabilecek bir eydir. Gemi zaman da di er zaman boyutlar gibi zamann vir varolu tarz olup, ancak di er zaman boyutlaryla olan kar lkl ili kisi sayesinde kendi anlamn ve nemini kazanmaktadr. Buna ra men zellikle hasta, yalnz, aresiz ve mutsuz insanlar gemi zamana kar sevgiyle bakarlar ve gemi in resimleri ve anlaryla biraz olsun mutlu olmaya al rlar. nsan bir birey olarak sadece kendi ana ve babasnn ocu u de ildir. O ayn zamanda uzun bir gemi zamann rn olan zkltr ve onun mirasnn da bir rndr. nsann bireysel geli iminde kaltmn ya da sosyal ve kltrel evrenin etkisinin ne oldu uda dair tart malarda nemli bir nokta gzden karlmaktadr. O da udur: Bizim u andaki d ncemizi, davran larmz ve eylemlerimizi belirleyen ey kltrdr. Bu kltr de gemi zamann bizzat kendisi ve onun birikimlerinden ba ka bir ey de ildir. Bu olgu kendili inden do ru olarak kabul edilen bir olgu de ildir. Bunun kabul edilmesi, daha do ru bir tabirle bu gere in farkna varlmas belirli bir entellektel ve kltrel birikimi gerektirmektedir. Gemi zamana dair btn toplumlarda grlen iki temel yakla mdan bahsetmek mmkndr. Bunlardan ilki gemi e ele tirel bir bak asyla bakmak ki bu tutum onu tamamen reddetmemek artyla olduka verimli ve olmas gereken bir tutumdur-, di eri gemi e olduka yo un bir duygu seliyle ba l olmaktr. Bu tutumun temel belirleyicisi gelene in korunmasna dikkat etmek ve sahip olunan tarihle gurur duymaktr. Byle bir tutumun da faydal ynleri do al olarak sz konusudur. Kkl bir gemi e sahip olma bilinci hem bireyin zbilincini kazanmasna hem de toplum olarak gelecekle ilgili ortaya kan grev ve sorumluluklarn stesinden gelebilme ansn vermektedir. Gemi zamann srekli olarak artmas ve her eskimi senenin bir sr yenilik ve de i imle birlikte gemi zaman denizine akmas, ayn zamanda tarihsel birikimin de artmas anlamna gelmektedir. Zamann gemesiyle gemi e dair nemli ve gndelik ya ammz etkileyebilecek yeni ve anlaml eyler renilmektedir. Bu gereklik zellikle 20. yzyln sonlarnda ayr bir nem kazanm tr. a mzda gemi e dair yazlan kitaplar, tarihsel tart malar ve bu tart malarn medyaya yansmas, e itli sergiler sayesinde insanlarn kendi gemi lerini tekrar bir gzden geirmeye ihtiya duymalar gibi durumlar zel anlamda bireyin kendi gemi iyle ve genel anlamda iinden geldi i uygarlk ve gelene inin gemi iyle yeni bir ili ki kurma olana n ortaya koymaktadr. Bu
10 Bu tart ma ba lamnda M.Proustun Kaybedilmi Zamann Pe inde adl eseri olduka nemli bir ba yaptdr. Konu hakknda daha fazla bilgi iin bkz. Proust, M.: Werke Band: 2, Auf der Suche nach der verlorenen Zeit Bd.7 Die wiedergefundene Zeit ,aus d. Franz. bers. von Eva Rechel-Mertens, 1. Aufl.. - Frankfurt am Main 2002.

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008

Gemi Zaman Gerekten Gemi midir?

571

tespitlerle aslnda gemi zamann nekadar modern ve gncel oldu u ifade edilmi olmaktadr nk onun zerine tart malar yaplmakta, ona hayran olunmakta ya da o ele tirilmekte ve hatta sulanmaktadr. Bu anlamda her durumda gemi zamana dair bir angajman ortaya konulmaktadr. Gnmzde gemi zamana dair de erlendirmelerde insanlarn daha gereki bir bak asna sahip olduklarn sylemek mmkndr. Yani artk gemi zamann ne tamamen harikalarla ve kahramanlk ve vn sayfalaryla dolu oldu u ne de tam aksine gemi in kendinden utanlacak, karanlklarla ve zulmlerle dolu bir dnem oldu u ve tamamen unutulmas gere i d ncesi ra bet grmemekte, genelde olumlu ve olumsuz ynlerin birlikte ele alnmas gere i d ncesi hakl olarak daha fazla taraftar bulmaktadr. Aslnda gemi e dair btn tecrbelerden karabilece imiz sonu, tarihin hibir ekilde nceden belirlenemedi i gere ini kabul etmek ve gelecek planlarmz ve anlamlandrmamz11 bu temel gereklik zerine yapmaktr. Bu anlamda gemi bize olduka zengin ve e itli veriler vermektedir. Gemi i heyecanl klan di er bir zellik de budur. Tarihsel srecin geli im izgisi ba lamnda son ikiyzylda ortaya kan iki temel yakl mdan bahsetmek mmkndr. Bunlarda ilki uygarl n durmadan artt ve bu anlamda bir ilerlemeden bahsetmenin zorunlulu una dair yakl m, ikincisi ise do a tarihinin evolsyonu ile ilgili olan yakla mdr. Bu iki yakla m aslnda birbirlerinden olduka farkl iki temel yakla m olmasna ra men bazen birbirlerine kar trlmakta, hatta birbirlerinin yerine kullanlmaktadr. Her iki yakla mn da zamana dair farkl yakla mlar sz konusudur. zellikle birinci yakla m gemi zaman ayn unsurun do al ve zorunlu bir de i imi olarak kabul etmez. Onun iin gemi zaman yaratc bir sretir ve bu anlamda zaman da durmadam yeni formlar ve olu tarzlar ortaya koyar. Evolsyonist do a tarihi asndan da bu temel ilke kabul edilir fakat buradaki de i imin hz, e itlili i belli bir determinasyona ba l olmasndan dolay birincisi kadar zengin de ildir. Bu tr do a anlay iin geerli olan ey, do ann zamann gemesiyle durmadan e itlendi i, farkl varlk e itlerinin ortaya kt ve evrenin gittike daha gzel hale geldi i ya da gelece idir. Bu ba lamda bununla ilgili iki farkl gr a a kar. Bunlarda birincisi evrenin Tanr tarafndan bir kerede de il tedricen yaratld ve evrenin btnnn zamanla ve zaman iinde ortaya kt n ileri sren gr tr. kinci gr ise, evrimin ide boyutundan prati e dklen belirli bir program olmad n ve her trl de i imin herhangi bir plan ya da program olmakszn mevcut artlar altnda meydana geldi ini iddia eden gr tr. Bu ba lamda Teilhard de Chardin gibi baz d nrler do a bilimlerinin evrimci evren aklamasyla dinsel alem aklamalar arasnda bir paralellik kurmak istemi ; fakat bu yakla m zellikle do a bilimcileri tarafndan reddedilmi tir.
Kant gelece i anlamay ve anlamlandrmay insann en temel zelliklerinden biri olarak kabul eder. Sadece imdiki zamann getirdikleriyle yetinmeyip, gelece e dair beklentileri anlamlandrmak ve gelecek olan ve bizden uzakta duran zaman imdiki zamana getirmek ve onun zerinde d nmek kendini gelecek amalara gre belirleyen insann en temel zelli idir. Immanuel Kant, Werke, Band III, s. 65, hrsg.von A.Messer, Berlin und Lepzig 1924.
11

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008

572

Yrd. Do. Dr. Arslan TOPAKKAYA

Evrenin bir anda yaratlm olmas durumuyla, evrenin belirli bir sre iinde ortaya kt ve bu ba lamda onun da bir gemi e sahip oldu u olgusu gemi zamann anlamn kavramak bakmnda olduka nemlidir. Evreni ve koca bir insanl artk sadece dnya tarihinde meydana gelen olaylar, sava lar, do al felaketler ve gler da lmyla de il, ayn zamanda ya am tarzndaki kk de i meler, nfus yo unlu u, ula m ve zaman lm gibi hususlar da de i tirebilmektedir. Bu adan gnmzde ya ama dair ayrntlar eskisine gre ok daha fazla nem kazanmaya ba lam tr. Bu adan bakld nda kltr tarihindeki geli melerin ynelimi olduka byk nem kazanmaktadr. Bununla u ra mak zor ve yorucu bir i tir fakat gemi zaman anlamak iin gerekli bir i lemdir. Btn bu anlatlanlardan sonra sonu ba lamnda ba ta sordu umuz soruya dnecek olursak unlar syleyebiliriz: Gemi zaman gerekten gemi midir sorusuna onun gerek bireysel ya ama etkisi ve bu anlamda bireysel gemi le olan ilgisi ve gerekse uygarlk, kltr ve gelenek asndan verilecek en gzel cevap gemi zamann hibir ekilde etkisizle me anlamnda geip gitmemi oldu udur. imdiki zamanda hazr olan insan, onun yapp etmeleri, yaratmlar, dnyaya ve ya ama bak tarz byk oranda gemi zamanlarn toplamnn bir rndr. Bu sadece birey asndan de il bireyin iinde ya ad ve mensubu oldu u toplum iin de byledir. Bireyin ve onun mensubu oldu u toplumun aslnda gemi in ve gemi in zamansal ifadesi olan gemi zamanla olan bu ontolojik ba neyazk ki o u zaman unutulmakta hatta grmezden gelinmektedir. Zaman boyutlarnn hangisinin daha gerek ve somut oldu u konusuna ortaya atlabilecek soruya en tutarl cevap gemi zamandr nk gelecek zaman sadece bir potansiyeldir ve bu anlamda ontolojik bir varl a sahip de ildir. imdiki zaman ise u anda ya anmakta ve alglanyor olmasna ra men o da sa lam bir varlk yapsna sahip gzkmemektedir. Bu anlamda gemi zaman her nekadar gncel gzkmese ve sadece hatrlamayla imdiki zamana getirildi i sylense de, ontolojik anlamda gerekten varlk kazanm tek zaman boyutudur. Gemi zaman artk ne potansiyel bir zaman boyutudur ne de imdiki zaman gibi varl nn olup olmad tespit edilemeyecek kadar kaygan bir zeminde durmaktadr. imdiki zaman olmu bitmi , ya anm ve varlk kazanarak kendisini gemi zamann sonsuz derinli inin en st ve en taze katman olarak bu gerekli e eklemlemi tir. nsann ve toplumlarn gemi i olmadan imdileri ve gelecekleri olmaz. Gemi zaman ne sadece bir nostalji ne de sadece kendisiyle vnlen bir tarihselliktir. O bir a atr ve her yeni ya anan zaman onun yeni meyveleridir. Meyve ve yaprak yok olup gidebilir fakat yerine yenileri gelir. A acn kendinin ortadan kalkmas durumununda ne meyve ve ne de yapraklar varlklarn srdrebilir. Bu anlamda gemi zaman bizzat a acn kk ve gvdesidir. Bunu ortadan kaldrmak mmkn de ildir. Ayn zamanda ona gereken de eri vermemek ve kmsemek ise meyve ve yapraklarn kendi kendilerine olu tuklarn iddia

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008

Gemi Zaman Gerekten Gemi midir?

573

etmek demektir. Sadece gemi zaman varl nda imdiki ve gelecek zamandan bahsetmek mmkndr. Bu ba lamda gemi zaman, imdiki ve gelecek zaman kendi kk ve gvdesi sayesinde olu topra na ba lamakta onlar hayattar klmaktadr. Kkyle irtibatn kesen meyvenin ya amas nasl mmkn de ilse, gemi zamanla irtibatn kesen imdiki ve gelecek zamann varolabilmesi mmkn de ildir. Ayn durum tek tek bireyler ve toplumlar iin de geerlidir. Gemi iyle ilgi ve irtibatn kesen birey aslnda bu kopu mmkn de ildir sadece birey kendisini aldatmak pahasna bunu iddia etmektedir- kkten sklm bir a a gibidir. Devlet ve milletler iin de ayn ey sz konusudur. Hatta bu alanda byle bir kopu imkanszdr. Bunun olabilmesi ancak toplu bir hafza kaybyla mmkndr. Gemi zaman gerekten geip gitmemi tir ve heran bireysel ve toplumsal ya ammzda etkin, i levsel ve ba laycdr.

Kaynaka Aristoteles: Metaphysik, Mit Einleitung und Kommentar hrsg.von H.Seidl, Hamburg 1978. Hellmann, W.: Der Begriff der Zeit bei H. Bergson, in: Philosophia Naturalis, Bd.IV (1957), 126-139. Heidegger, M.: Sein und Zeit, 18. Auflage, Tbingen 2001. Kant, I.: Werke, Band III, hrsg.von A.Messer, Berlin und Lepzig 1924. Levinas, E.: Zaman ve Ba ka, ev. zkan Gzel, Metis Yaynlar, stanbul 2005. Proust, M.: Werke Band: 2, [Auf der Suche nach der verlorenen Zeit], Bd. 7 Die wiedergefundene Zeit, aus d. Franz. bers. von Eva Rechel-Mertens, 1. Aufl.. Frankfurt am Main 2002. Topakkaya, A.: Augustinusun tiraflar (Confessiones) Adl Eserinin XI. Kitabnda Zaman Kavramnn Felsefi Adan Temellendirilmesi, zne: Felsefe ve Sanat Sekisi, 7. kitap, 42-48 (2006). Topakkaya, A.: Die wirkliche Zeit Eine vergleichende Untersuchung der Zeitlehre von W. Dilthey und H. Bergson unter besonderer Bercksichtigung von I.Kants Zeitanalyse, Freiburg 2005. Topakkaya, A.: Heideggerin Bergson Zaman retisine Getirdi i Tenkitler, www.e-akademi.org hakemli internet dergisi, S. 24, 1-9 (2004).

Uluslararas Sosyal Ara trmalar Dergisi The Journal Of International Social Research Volume 1/4 Summer 2008