Iktisat

kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
KTSAT BLM ktisat, bireyler ve toplumlarn sahip olduklar snrl kaynaklar, snrsz olan ihtiyalarn karlamak iin nasl dattklarnn incelendii bir sosyal bilim daldr. Gnmzde iktisat kelimesi yerine daha ok ekonomi kelimesi kullanlmaktadr. nsan ihtiyalarnn sonsuz olmasna kar su, toprak, madenler ve gda gibi kaynaklarn kt olmas iktisat biliminin zm arad temel sorundur. Bu nedenle iktisat ou zaman bir ktlk bilimi olarak tanmlanr. ktisat Biliminin Temel zellikleri: 1. ktisat bir sosyal bilimdir. (nsanlar ve toplumlarla ilgili bir bilim daldr.) 2. ktisat analitiktir 3. nsan davranlarnn sadece iktisadi ynn seip inceler. 4. Mallarn tketimi, retimi ve datmyla ilgilidir.
KTSATILARCA KULLANILAN ARATIRMA YNTEM 1. Gerekleri Toplama: A) ktisat ilk olarak, belirli bir ekonomik sorunla ilgili btn gerekleri aratrp toplar. in bu ynne betimleyici iktisat denir. B) Daha sonra toplanan gerekler, tasnif edip yorumlanr. Gereklerden ilkeler veya teoriler tretme ilemine ekonomik analiz denir. 2. Teori Oluturma ve Test Etme: A) ncelenecek ekonomik olay seilir B) Olaydaki nemli deikenler belirlenir. C) Modelin balang varsaymlar ve hipotezleri ifade edilir. D) Teori gerek yaamdaki olaylarla karlatrlr. (Test edilir) Hipotez: ki deikenin birbirleriyle nasl ilikili olduunu belirleyen koullu nermeye hipotez denir. Mesala dier artlar deimezken bir maln fiyat artarsa o maln talep edilen miktar azalr ifadesi bir hipotezdir.
KTSADA GR
KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI
3. ktisat Politikalar Oluturma: Belirli ekonomik sorunlarn zmne veya bu sorunlarn ortaya kmasn nlemeye dnk politikalarn oluturulmas srecine uygulamal iktisat veya iktisat politikas denir.
KTSAD DNME TARZINDA YAPILAN HATALAR ktisadi olgular deerlendirilirken dikkate alnmas gereken temel husus vardr. 1. Dier artlar Sabitken: Dier artlar sabittir varsaym (Ceteris Paribus); bir iktisadi olguyu etkileyen ok sayda faktrden sadece bir tanesinin deitii, dier faktrlerin ise deimedii varsaymdr. Mesela iktisatta bir maln fiyat artarsa maln talep miktar azalr dendiinde maln talep miktarn etkileyen tketicinin geliri, zevk ve tercihleri gibi faktrlerde bir deime olmad varsaylr. Dier bir syleyile talep miktar ile maln fiyat arasndaki iliki incelenirken dier tm faktrler sabit kabul edilir, dikkate alnmaz. 2. Birlikte Deiim (Nedensellik): Birbiriyle ilikisi olmayan iki deikenin ayn anda tesadfi olarak birlikte deiiyor olmas birinin dierinin nedeni ya da sonucu olduunu gstermez. Szgelimi bir lkede yamur yalarnn artmas ile kalem satlarnn artmas arasnda bir nedensellik olamaz. Buna karlk yamur yalarndaki artla emsiye satlarndaki art arasnda anlam bir nedensellik vardr. 3. Tmleme Yanlgs: Tmleme yanlgs, birey iin doru olan bir ekonomik davrann her zaman grup iin de doru olaca eklinde hatal bir sonuca ulalmasdr. Mesela bir kiinin,tasarruflarn bireysel olarak arttrmas bu kiinin yakn gelecekte harcanabilir gelirinin arttrc bir etki yapabilecekken tm toplumun tasarruflarn arttrmas bir durgunlua yol ap milli geliri azaltabilir.
KTSADIN BLMLER 1. MKRO KTSAT - MAKRO KTSAT A) Mikro ktisat: ktisadn mevcut durumu inceleyerek, insan davran ve insanlarn piyasa endstri, firma ve birey gibi nispeten kk birimlerle ilikili tercihlerini inceleyen blmdr. Temel konular arasnda; bireysel ekonomik kararlarn oluturulmas, kaynak dalm, fiyatlar, retim ve gelir dalmnn belirlenmesi yer alr. B) Makro ktisat: ktisadn, bir btn olarak ekonomiyi ve toplulatrlm ekonomik davran inceleyen blmdr. Makro iktisatn temel konular arasnda; milli gelir, para, faiz, bankaclk, enflasyon, ekonomik byme gibi konular vardr.
MATEMATK
2. POZTF KTSAT - NORMATF KTSAT A) Pozitif ktisat: ktisadn mevcut durumu inceleyerek, ne olduunu belirlemeye alan ve deer yargs iermeyen blmdr. Szgelimi Trkiyede isizlik oran 2008de % 11 dir ifadesi pozitif iktisadn alanna girer. B) Normatif ktisat: Toplumsal refahn en st dzeyde salanabilmesi iin ne olmas gerektiini inceler. Deer yargs ierir. Szgelimi isizliin azaltlmas iin hkmetin acil nlemler almas gerekir ifadesi normatif iktisatn alanna girer. Bu ifade de herhangi bir yorum yaplmadan sadece bir somut gerek dile getirilmektedir. TEMEL KTSAD KAVRAMLAR EKONOMK BRMLER: ktisatlar ekonomik birimleri hanehalk, firma ve devlet olmak zere gruba ayrrlar. HTYA: Tatmin edildiinde haz ve doyum, tatmin edilmediinde ise ac ve znt veren duygudur. htiyalar zorunlu ihtiyalar (hava, su, gda gibi) ve zorunlu olmayan ihtiyalar olarak ikiye ayrlr. nsan ihtiyalarnn temel zellikleri unlardr: 1. nsan ihtiyalar sonsuzdur 2. htiyalar iddetleri bakmndan farkllk gsterir 3. Tatmin edildike iddetleri azalr 4. Baz ihtiyalarn tatmin edildike iddetleri artar 5. htiyalar ve ihtiyalar tatmine yarayan aralar ikame edilebilirler. MAL VE HZMETLER: Mal: htiyalar tatmin etme zellii tayan fiziksel varlklardr. eitli ayrmlara tabii tutulabilirler. RASYONEL DAVRANI: Tercih yapmak veya karar almak durumunda olan bir iktisadi birimin kendi hedefine uygun biimde hareket etmesidir. Baka bir ifade ile bir tercihin saland fayda bu tercihin maliyetinden bykse tketici rasyonel davranmtr. Aksi takdirde karar irrasyoneldir. MARJNAL ANALZ: Mevcut koullar deitii zaman ne olacann incelenmesidir. rnein, bir iftinin daha ok gbre kullandnda buday retiminin ne kadar artacana bakmas veya bir rencinin gnde bir saat daha fazla ders almasnn notlarna etkisine bakmas marjinal analizdir. TMEVARIM - TM DEGELM 1. Tmevarm: Gzlenen gereklerden hareketle teorinin oluturulmas, yani zelden genele doru bir dnme eklidir.
MATEMATK
2. Tmdengelim: Teoriden hareket ederek gereklerin incelenmesi, yani genelden zele doru bir dnme eklidir.
KTSATTA MAL ve HZMET KAVRAMLARI 1. SERBEST MAL - EKONOMK MAL A) Ekonomik Mal: Elde edebilmek iin mutlaka belli bir aba harcanmas gereken mallara ekonomik mal denir. Ekmek, telefon, ayakkab v.b. mallara ekonomik mal denir. Ekonomik mal kavramnn ortaya kmasnn temel nedeni kaynaklarn kt olmasdr. B) Serbest Mal: Doada her istendiinde bulunabilen ve aba sarf etmeden bile elde edilebilen mala serbest mal denir. Gnmzde serbest mala yalnzca hava rnei verilebilir.
2. TKETC ve RETC MALLAR A) Tketici Mallar (Nihai mal): Tketicinin ihtiyalarn dorudan karlayan mallara tketici mal denir. B) retici Mallar (Sermaye mallar, Yar maml mallar, hammaddeler): Dier retici mallar yada tketici mallar retiminde kullanlan mallara retici mal denir.
3. DAYANIKLI ve DAYANIKSIZ MALLAR A) Dayankl Mallar: Elde edildikten sonra uzun sre fayda salayan mallara dayankl mallar denir. (Buzdolab ve bunun gibi) B) Dayanksz Mallar: Fayda saland anda yok olan veya biten mallara dayanksz mal denir. (Mum, kurun kalem ve bunun gibi)
HZMET htiyalar tatmin etmesine karn maddi zellii olmayan hereye hizmet denir. Hizmetler iki alt balkta ele alnabilir: A) Kiisel Hizmetler: Berberler, hizmetiler, diiler ve operatr doktorlarn sunduklar hizmetlerdir. B) Ticari Hizmetler: Bankaclk, ulam, ticaret, sigorta ve iletiim gibi hizmetlerdir.
KTSADA GR
SORULAR
1. "Bir maln fiyat arttnda bu maln satn alnmak istenen miktar azalr" ifadesi aadakilerden hangisine rnek olarak verilebilir? A) Hipotez C) Varsaym E) karsama Yant Adr. ki deikenin birbiri ile nasl ilikili olduunu belirleyen koullu nermelere hipotez denir. B) nerme D) Teori 4. ktisat teorisinin bir ekonomide milli gelir, faiz, bankaclk, ekonomik byme, enflasyon gibi deikenlerin nelerin etkisi altnda olduklarn ve bunlarn birbirleri ile ilikilerini inceleyen dalna ne ad verilir? A) Mikro iktisat B) Makro iktisat C) Nisbi iktisat D) Genel iktisat E) Anayasal iktisat Yant Bdir. Makro iktisat iktisadn lke ekonomisini ilgilendiren genel olgular ile ilgilenen alt daldr. Yant Ddir. Dayanksz mal fayda salad anda tkenmeye balayan mallardr.
2. Aadaki ifadelerden hangisi normatik bir ifadedir? A) Bugn en yksek hava scakl 35C'dir B) Trkiye'nin 1999 yl cari a 6 milyar dolar olarak gereklemitir C) Enflasyon geen yl satn alma gcn eritmitir ve hkmet politikalaryla drlmesi gerekir D) sizlik oran yzde 15'e ulamtr
E) Geen yl genel fiyat dzeyi yzde 35 artmtr Yant Cdir. Normatif ifadeler deer yargs ieren, bireyin ne olmas gerektiini syleyen, subjektif ifadelerdir.
3. Aadakilerden hangisi dayanksz mal olarak kabul edilmelidir? A) retim hatas nedeniyle alnd gn bozulan cep telefonu B) Otomobil retiminde kullanlan elik C) Nakliye srasnda tp krlan televizyon D) Cep telefonunuzda kullanlan kontr E) Elinizde bulunan iktisada giri kitab
5
Deneyim ETM KURUMLARI
5. Bir ekonomide insanlarn btn ihtiyalarn karlayacak kadar mal ve hizmeti retilebilecek kaynaklarn bulunmamas duruma ne ad verilir? A) Gelir B) Likidite C) Speklasyon D) Ktlk E) Emisyon Yant Ddir. nsan ihtiyalarn karlamaya yarayan kaynaklarn yetersiz olmasna ktlk denir.
KTSADA GR
6. Aadakilerden hangisi iktisadn zelliklerinden biri deildir? A) Bir doal bilimdir. B) nsan davranlarnn yalnzca iktisadi ynn inceler. C) Mallarn retim-tketim ve datmn inceler. D) Bir ktlk bilimidir. E) ktisat analitiktir. Yant A'dr. ktisat bir sosyal bilimdir yani toplumsal bir bilimdir. 7. Kiisel olmayan, bir organizasyon tarafndan oluturulan ulam, ticaret, sigortaclk gibi hizmetlere ne ad verilir? A) Serbest hizmet B) Cari hizmet C) Mali hizmet D) Kiisel hizmet E) Ticari hizmet Yant E dir.
9. Karlanmalar zorunlu olmayan, ancak tatmin edildike insanlara haz veren ihtiyalara ne ad verilir? A) Temel ihtiyalar B) Cari ihtiyalar C) Mali ihtiyalar D) Zorunlu ihtiyalar E) Zorunlu olmayan ihtiyalar Yant E dir. Seyahat etme, elence gibi yaamsal olmayan ihtiyalardr. ihtiyalar

6
10. Aadakilerden hangisi ihtiyalarn zelliklerine ilikin dorudur? A) htiyalar snrldr. B) htiyalar iddetleri bakmndan birbirlerine benzerler C) Tatmin edildike ihtiyalarn iddetleri azalr D) htiyalar ikame edilemezler E) htiyalar yalnzca mallarla karlanrlar. Yant C dir. Bir ihtiya karlandka (rnein su ihtiyac giderildikE) iddeti azalr.
Ticari hizmetler belli bir kiiye bal olarak deil, kurumsal bir organizasyona bal olarak sunulurlar. 8. Bir fabrikada 20 iiyle 150 ton retim yaplyorsa, ii saysnn 21 e karlmas durumunda retimde nasl bir deiiklik olaca incelendiinde aadakilerden hangisi yaplm olur? A) Tmevarm B) Tmdengelim C) Marjinal analiz D) Reel analiz E) Ksmi analiz Yant C dir. Marjinal analiz mevcut koullar deitii zaman ne olacann incelenmesidir.
KTSADA GR
11. ktisatnn belli bir ekonomik sorunla ilgili btn gerekleri aratrp toplamas aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) ktisadi analiz B) Betimleyici iktisat C) ktisat politikas D) Normatif iktisat E) statiksel iktisat
12. ktisat nce bir olayla ilgili gerekleri toplayp, bu gereklerden hareketle baz genellemeler yapyorsa, aadaki yntemlerden hangisini kullanyor demektir? A) Tmevarm B) Soyutlama C) Mantksal deerleme D) Tmdengelim E) Yanlsama
16. Karlamad zaman, ac ve znt veren, karlandnda ise zevk ve haz veren duyguya ne ad verilir? A) retim C) htiya E) Mal B) Fayda D) Ktlk
13. Bir firmann retim miktarnn belirlenmesi aadaki iktisat blmlerinden hangisine girer? A) Makro iktisat B) Mikro iktisat C) Saysal iktisat D) Normatif iktisat E) Politik iktisat

7
17. Bankaclk hangi tr hizmetler iinde yer alr? A) Mali hizmetler B) Kiisel hizmetler C) Cari hizmetler D) Speklatif hizmetler E) Ticari hizmetler
14. Elde edildikten sonra uzun sre fayda salayan mallarla ne ad verilir? A) Dayankl mallar B) Serbest mallar C) Ekonomik mallar D) Tketim malar E) retim mallar
18. nsanlarn mzik dinlemek yerine sinemaya giderek bo zamann deerlendirmesi ihtiyalarn hangi zelliini gsterir? A) htiyalarn veya ihtiyalar karlamaya yarayan aralarn ikame edilebilir olduklarn B) htiyalarn sonsuz olduklarn C) htiyalarn iddet bakmndan farkllk gsterdiklerini D) htiyalarn tatmin edildike iddetinin azalacan E) htiyalarn eitli olduunu
15. iktisadi dnme tarzna gre, bir karar alnrken ilk planda gz nnde tutulduu kabul edilen faktrler aadaki lerden hangisidir? A) Karar alma srecinin uzunluu B) Kararn olas yarar ve maliyeti C) Kararn neden olduu deimeler D) Karar alnrken iinde bulunulan artlar E) Karar etkileyen dier faktrler
KTSADA GR
19. Bir birey iin doru olann grup iin de doru olaca eklinde bir sonuca ulalmas iktisadi dnme tarznda yaplan hangi tr hatay ifade eder? A) Dier artlar sabitken hatas B) Tmleme yanlgs C) Mikro yanlg D) Nedensellik yanlgs E) Birlikte deiim yanlgs 20. Aadakilerden hangisi ihtiyalarn temel zelliklerinden biri deildir? A) Tatmin edildike iddetlerinin azalmas B) nsan ihtiyalarnn sonsuz olmas
23. Aadakiler den hangisi iktisatlar tarafndan kullanlan aratrma yntemlerinin aamalarndan biri deildir? A) iktisat politikalar oluturma B) Gerekleri toplama C) Teoriyi test etme D) Teori oluturma E) Ahlaki deer yarglar ileuyumlatrma
24. Ticaret, sigorta ve iletiim gibi hizmetlere genel olarak ne verilir? A) Ticari hizmet B) Kiisel hizmet C) dari hizmet D) Ekonomik hizmet E) Speklatif hizmet
C) iddetleri bakmndan farkllk gstermesi D) htiyalar ikame edilebilir E) htiyalar tatmine yarayan aralar ikame edilemez
21. ktisadi dnme tarzna gre, mevcut artlar deitiinde ortaya kacak durumun incelenmesine ne ad verilir? A) Rasyonel davran B) Ceteris paribus C) Mutadis mutandis D) Tmleme yanlgs E) Marjinal analiz
25. Aadakilerden hangisi iktisadn sosyal adalet ve toplumsal refaha ulalmas gibi deer yargs ieren ve test edilemeyen konular inceleyen alt daldr? A) Nominal iktisat B) Pozitif iktisat C) Normatif iktisat D) dari iktisat E) Speklatif iktisat
22. Aadakilerden hangisi iktisadn toplulatrlm ekonomik davran inceleyen alt daldr? A) Ekonomik iktisat B) Reel iktisat C) Makro iktisat D) Mikro iktisat E) Nominal iktisat
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 11-B 18-A 25-C

8
12-A 19-B
13-B 20-E
14-A 21-E
15-B
16-C 17-E 24-A
22-C 23-E
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
RETM FAKTRLER (GRDLER) retim faktrleri mal ve hizmet retiminde kullanlan doadan temin edilebilen (toprak) veya insanlar tarafndan salanan (emek ve sermaye) tm aralardr. Temel olarak retim faktrleri e ayrlarak incelenir: 1. Emek: Mal ve hizmet retmek iin gerekli fiziksel ve zihinsel almalardr. 2. Toprak: Tm doal kaynaklar (toprak, su, madenler, gne enerjisi vB)) ifade etmek iin toprak terimi kullanlr. 3. Sermaye: Dier mallar retmek iin kullanlan makineler, aralar ve fabrikalara genel olarak sermaye ad verilir. Para dorudan bir retim faktr (sermaye) deildir. Para finansal bir aratr. Ayrca baz kitaplara gre, toprak, emek, sermayeyi bir araya getirerek retim faaliyetini organize eden "giriimci (mteebbis)" bir drdnc faktr olarak ele alnr. Biz ise aklamalarmzda mteebbisi emek faktr iinde kabul edeceiz. Makinalara, binalara yaplan yatrmlarla sonulanan fiziksel sermaye yannda bir de insanlarn kendilerine yapt yatrmla ortaya kan beeri sermaye vardr. alanlarn eitim ve yetitirilme aracl ile elde ettikleri bilgi birikimi ve yetenekleri beeri sermaye olarak adlandrlr. TERCH VE FIRSAT MALYET Kt kaynaklarn nasl kullanlaca konusunda aklc seimlerin yaplmas ekonominin temel konusunu oluturmaktadr. Rasyonel (aklc) seimlerin yaplabilmesi iin dikkate alnan her bir seenek ya da alternatife ilikin maliyetlerin karlatrlmas gerekir. Belirli bir karar ya da seimin salad fayda bu seime ilikin maliyeti ayorsa refah dzeyimiz ykselecektir ve seim rasyoneldir. FIRSAT MALYET VE PARASAL MALYET Bir mal satn almak iin vazgetiimiz TL miktar o mal iin parasal fiyattr. Bu alm kararnn frsat maliyeti ise vazgetiimiz en iyi alternatif karardr. rnein bir fincan kahve 1 TL. ve bir dilim pasta 2 TL. ise bir fincan kahvenin frsat maliyeti yarm dilim pastadr. Bir baka rnek olarak fazla mesai yapt iin ocuklarna daha az zaman ayran kii iin daha fazla gelir elde etmenin frsat maliyeti (alternatif maliyet) ocuklarna daha az zaman ayrmasdr. Alternatif maliyet bir karar uygularken vazgeilen bir baka karardr. Ktlk insanlar ve toplumlar seim yapmaya zorlarken ortaya bir frsat maliyeti kar. Frsat maliyetini hesaplamak iin kahvenin fiyatn pastann fiyatna oranlarz bu oran bize nisbi fiyat verir ki bu ayn zamanda frsat maliyeti demektir.
KTSADA GR
MALYET MUHASEBESNE KITLIK, TERCH veGR FAYDA
RETM MKANLARI ERS

8 7 Televizyon (Bin Adet/Yl) 6 5 4 3 2 1 3 4 5 6 E D A B C H
Buday (Bin ton)
Mevcut retim faktrleri ve retim teknolojisi veri iken (miktar sabitken) belirli bir dnemde ekonominin maksimum dzeyde retebilecei eitli kt (rn) bileimlerini gsteren eridir. retim imkanlar erisi bir snr izgisi ilevi grr. Eri zerindeki her nokta (A, B, C, D) sadece iki mal rettii varsaylan ekonomide maksimum retim bileimlerini gsterir. retim imkanlar erisinin iindeki noktalarda (E gibi), etkin retim salanamamtr. Baka bir ifade ile retim imkanlar erisi iinde toplumun kaynaklar tam olarak kullanlmamtr. Eksik istihdam (isizlik) szkonusudur. retim imkanlar erisinin dndaki noktalarda (H gibi) ekonomi, sz konusu bileimleri retmeye yetecek kaynaklara
sahip deildir. Bir ekonominin retim imkanlar erisi zerinde hangi noktada bulunaca toplumun tercihlerine gre belirlenir.
MARJNAL DNM ORANI (FIRSAT MALYET) Marjinal dnm oran bir maldan bir birim daha fazla retmek iin teki maln retiminden ne kadar fedakarlk etmek gerektiini gstermektedir. Bir dier ad frsat maliyetidir. retim imkanlar erisinin orijine gre ibkey olmasnn nedeni artan frsat maliyetleridir. Artan frsat maliyeti; bir maln daha fazla retilebilmesi iin dier maln retiminden vazgeilmesi gereken miktarn her aamada artmasdr. ayet frsat maliyeti deimiyorsa (frsat maliyeti sabit ise) doru eklinde bir retim imkanlar erisi ile kar karya kalrz. Frsat maliyeti retim imkanlar erisi zerinde marjinal dnm oran hesaplanarak bulunur.
Marjinal dnm oran = Dikey eksen = Televizyon Yatay eksen Buday Yukardaki ibkey retim imkanlar erisini kullanarak marjinal dnm oran (frsat maliyeti) konusunu rnekleyelim: Yukardaki ekilde B noktasndan C noktasna geilirken buday retimi 3 birimden 4 birime kmtr. Buna karlk TV retimi 7 birimden 6 birime dmtr. Buna gre Marjinal dnm oran= Televizyon Buday = 7-6 4-3 = 1 1 = 1 olur
KTSADA GR
10
KITLIK, TERCH ve FAYDA
C noktasndan Dye geilirken Marjinal dnm oran= Televizyon Buday = 6-4 5-4 = 2 1 = 2 olur
Grld gibi retim imkanlar erisi i bkey bir ekle sahipse bir maln retimi arttrldnda marjinal dnm oran yani frsat maliyeti srekli artmaktadr. (bkey retim imkanlar erisi artan frsat maliyeti)
RETM MKANLARI ERSNDE KAYMALAR: EKONOMK BYME Bir ekonomide retimin artmas ekonomik byme olarak adlandrlr. retimin artmas bir ekonominin retim imkanlar erisinin saa kaymas ile gerekleir. retim imkanlar erisini kaydran faktrler unlardr: a) retilen bir maln teknolojisindeki gelimeler sadece o maln ekseninde da doru bir alma yaratr. b) retim faktrlerinin miktarnda meydana gelen art ve ekonomik byme retim imkanlar erisini saa doru kaydrr. c) Ekonomik byme sonucunda oluan kaynaklar arlkl olarak yatrm mallar retiminde kullanan lkeler tketim mallar retiminde kullanan lkelere gre daha hzl byme salamaktadrlar. Aadaki iki ekil bu durumu aklamaktadr.
Tercihlerini tketim mal retiminde kullanan lke: Ekonomik byme daha yava
Tercihlerini yatrm mal retiminde kullanan lke: Ekonomik bymesi daha hzl
Yatrm Mallar
Yatrm Mallar
Tketim Mallar
Tketim Mallar
KTSADA GR
11
ALTERNATF KTSAD SSTEMLER Tm ekonomilerin yant arad temel soru unlardr: 1. Neler retilecek: Bu soru retim imkanlar snr zerinde hangi noktada bulunulaca ve hangi mallarn ne dzeyde retilecei sorunu ile ilgilidir. 2. Nasl retilecek: Bu soru toplumun kendine uygun retim tekniini mutlaka semesi gerekliliini vurgular. 3. Kimler in retilecek ya da Nasl Paylalacak: Bu soru, ekonomideki retimin toplum yeleri arasnda nasl paylatrlacana ilikindir. Bu temel sorunun zm iin, toplumlar siyasi yaplarna uygun ekonomik sistemleri benimserler. Bu sistemler balk altnda toplanabilir. Bunlar, bir uta "piyasa ekonomileri", dier uta "kumanda ekonomileri" ve her iki ekonominin baz ynlerini bir araya getiren, "karma ekonomiler"dir. A) PYASA EKONOMLER SSTEM (Kapitalist Sistem) Neyin, nasl ve kimler iin retilecei sorunlarna, birbirinden bamsz olarak hareket eden tketiciler, reticiler, devlet ve dier organizasyonlarn kararlarna bal olarak cevap bulan ekonomik sistemdir. Piyasa ekonomisinde, kaynaklar ahslara aittir. Bu sistemde temel koordinasyonu, piyasada belirlenen fiyatlar salar. Bu yzden bu sisteme "Fiyat Sistemi" de denir. Fiyatlar piyasa ekonomisinde nemli roller stlenir. Bunlar; A) Fiyatlar, neyin retilecei ve tketilecei konusunda sinyal grevi stlenirler. B) Fiyatlar, insanlarn tketimlerine ve retimlerine ynelik tevik mekanizmas olutururlar. C) Fiyatlar, blm mekanizmasnn ilemesinde nemli grevler stlenirler.
2. KUMANDA EKONOMLER SSTEM Temel ekonomik sorunlara ilikin kararlarn merkezi otorite (devlet) tarafndan alnd ekonomik sistemdir. retim kaynaklar merkezi otoriteye aittir. zel mlkiyetin olmad bir sistemdir.
3. KARMA EKONOM SSTEM Kamu mlkiyeti ve zel mlkiyetin, piyasa ekonomisi ve piyasa ekonomisine devlet mdahalesinin, fiyat mekanizmas ve planlamann farkl llerde bir araya getirilmesi ile alan ekonomik sistemdir.
TERCH VE FAYDA Fayda, bireylerin tketilen mal ve hizmetten elde edecei memnuniyettir. ktisatlar fayday byle tanmlamakta ve tketicilerin amacnn "fayda maksimizasyonu" olduunu belirtmektedirler. Ancak faydann llp llemeyecei iktisatlar arasnda tartma konusu olmutur.
KTSADA GR
12
Kardinalistler (Saysalclar), adl bir grup iktisat faydann dorudan doruya parayla ya da "util" denilen bir birimle llebileceini iddia ederler. Ordinalistler (Srasalclar) ise, faydann saysal olarak llemeyeceini ne srmlerdir. Ordinalistlere gre insanlar bir mal dierine gre daha ok beendiklerini syleyebilirler ancak ne kadar daha fazla fayda elde ettiklerini syleyemezler. Biz bu tartmalara girmeden aklamalrmz kardinalist yaklam erevesinde srdreceiz. TOPLAM ve MARJNAL FAYDA Toplam Fayda (TU): Belirli bir zaman diliminde, bireyin dier mal ve hizmetlerden olan tketimi sabit iken, bir maln eitli miktarlarnn tketilmesi sonucu ulalan tatmin dziyine toplam fayda ad verilir. Marjinal Fayda (MU): Belirli bir zaman diliminde bir maldan bir birim daha fazla tketilmesi sonucu toplam faydada meydana gelen deimedir. Marjinal faydann bulunabilmesi iin toplam faydada meydana gelen deimenin tketim miktarnda meydana gelen deimeye blnmesi gerekir. Formlle ifade edersek;
MU = TU / Q MU = (TU2 - TU1) / (Q2 - Q1) Aadaki tabloda bir maln mesela sandviin tketim dzeylerine bal olarak bu maldan elde edilen toplam ve marjinal faydalar grlmektedir. Maln tketilen miktar (Q) 0 1 2 3 4 5 6 7 Toplam fayda(TU) 0 5 9 12 14 15 15 14 Marjinal fayda(MU) 5 4 3 2 1 0 -1
Marjinal fayda, tketilen her yeni birimin salad ek faydadr. Tketilen sandvi miktar sfrdan 1'e karldnda toplam fayda sfrdan 5 utile ykselmektedir, burada marjinal fayda 5 utildir. Tketilen sandvi says 1'den 2'ye karldnda toplam fayda 9 util ve ikinci birim maln marjinal faydas 4 utildir. Bu ekilde tketim 5. birimden 6. birime geldiinde toplam fayda artk deimemekte, 15 utilde kalmakta ve marjinal fayda burada sfra eit olmaktadr. Bu durumda marjinal faydann sfra dt seviyede toplam faydann maksimum (azami) dzeyde olduu sylenebilir.
KTSADA GR
13
MAX 50 40 Toplam Fayda 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 TU
Tketim Miktar
25 20 Marjinal Fayda 15 10 5 0 0 -5 -10 1 2 3 4 5 6 7 MU
Tketim Miktar
Marjinal fayda (MU) sfr ise toplam fayda (TU) maksimumdur. Bu nemli iktisadi gerei yandaki ekilde grebiliriz. Tketim miktar 6 birim olduunda marjinal fayda (MU) sfra dm, toplam fayda (TU) ise maksimum deere ulamtr. AZALAN MARJNAL FAYDA KANUNU Bir maln ilave miktarlar tketildike elde edilen ek faydann (marjinal faydann) azalaca ilkesidir. Azalan marjinal fayda kanununa gre bir maln kullanlan miktarlar arttka toplam fayda artacak, ancak kullanlan her yeni birim maln salad ek fayda bir nceki birimin saladndan daha kk olacaktr. st ste bir ka bardak su ien bir kii iin birinci bardan salayaca ek fayda ikinci bardaktan, ikinci bardan salanaca ek fayda ise nc bardaktan daha fazla olacaktr. Bu durumun nedeni tketim arttka tketicinin o mala ihtiyacnn giderek azalmasdr.
KTSADA GR
14
nceki sayfada ekli grlen marjinal fayda erisinin (MU) azalan eimli olmasnn sebebi (soldan saa azalarak gitmesi) "azalan marjinal fayda kanunu"dur. TKETC DENGES: FAYDA MAKSMZASYONU Tketicinin amac bir maln tketiminden salad fayday maksimize (en oklamak) etmektir. Bu amaca ulaldnda tketici dengesi salanmtr. Fayda maksimizasyonu kural: Bir mal iin harcanan bir birim parann marjinal faydasn, baka bir mala harcanan bir birim parann marjinal faydasna eitleyen mal bileimlerinin tercih edilmesi ile elde edilen faydann maksimum olacan ifade eden kuraldr. A Malnn Marjinal Faydas A Malnn Fiyat B Malnn Marjinal Faydas B Malnn Fiyat MUA PA MUB PB
Yukardaki eitliin salanmas tketicinin tkettii A ve B gibi iki maln tketimlerinden elde ettii toplam fayday maksimum yapt anlamna gelir. rnek: Aadaki tabloya gre tketici ka birim A ve B mal tketirse dengeye gelir? A Mal 1 2 3 MUA 38 30 15 B Mal 5 6 7 MUB 12 10 6
A Mal Fiyat (PA) = 5 TL B Mal Fiyat (PB) = 2 TL
A) 3 birim A, 7 birim B D) 1 birim A, 5 birim B
B) 2 birim A, 7 birim B E) 2 birim A, 5 birim B
C) 4 birim A, 6 birim B
Seenekler incelendiinde doru cevabn A olduu grlr. A seeneinde 3 birim A mal ve 7 birim B mal tketmenin son liralarnn marjinal faydalar birbirine eit olduu grlr.
yleki
MUA PA 15 5
MUB PB
eklindeki tketici denge koulunun
6 2 saland grlmektedir.
Buna gre tketici 3 birim A ve 7 birim B mal tkettiinde dengeye gelecek yani toplam faydasn maksimuma karacaktr.
KTSADA GR
15
KITLIK, TERCH MALYET MUHASEBES ve FAYDA
SORULAR
1.
MUX MUX
Bir maln retim miktar arttka frsat maliyeti de artyorsa retim imkanlar erisi orjine gre ibkey bir ekil alr.
5 0 1 2 3 4
3. Aada yer alan retim imkanlar erisine gre, ekonomide kaynaklarn etkin olarak kullanlmadn ifade eden retim bileimi aadakilerden hangisidir?
Sermaye Mallar
Bir X malndan elde edilen marjinal fayda erisinin yer ald yukardaki ekle gre aadaki noktalardan hangisi tketicinin elde ettii toplam fayday maksimize eden tketim miktarn gsterir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yant Ddir.
A B
E Tketim Mallar
A) A C) C E) E Yant Ddir.
B) B D) D
Baln tketiminden elde edilen marjinal fayda (MU) 0 ise toplam fayda (TU) en yksek (maksimum) dzeye kmtr.
D noktasnda retim kaynaklar etkin (tam) olarak kullanlmamtr.
2. retim imkanlar erisinin orijine gre ibkey olmas aadakilerden hangisini ifade eder? A) retim arttrldka alternatif maliyetin azalmas B) retim arttrldka alternatif maliyetin artmas C) retim ikamesinin olmamas D) retim ikamesinin azalmas E) Alternatif maliyetin sfra eit olmas Yant Bdir.
KTSADA GR
4. Aadaki yaklamlardan hangisi faydann llemeyeceini savunmaktadr? A) Kardinal gr B) Keynesci gr C) Ordinal gr D) Nisbi gr E) Reel gr Yant Cdir. Ordinal gr faydann edilmeyeceini savunur.
16
rakamla
ifade
5. Bir ekonomide retim faktrlerinin miktar artarsa retim imkanlar erisi ile ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenebilir? A) E sola kayar B) E saa kayar C) E dbkey olur D) E deimez E) E dorusal bir ekil alr Yant Bdir. retim faktr miktarnn artmas retim gcn artracandan retim imkanlar erisi saa kayar.
Yatrm mallar (fabrika, bina, makine vb) retiminin art ekonomik bymeye dier mallarn retimine kyasla ok daha fazla katk salar.
8. retim imkanlar erisinin dndaki bir nokta aadakilerden hangisini ifade eder? A) Ekonomide isizlik olduunu B) Ekonomide isizlik olmadn C) Ekonominin bu dzeydeki retimi gerekletiremeyeceini D) Ekonomide kaynaklarn tam kullanldn E) Ekonomide kesik istihdam olduunu Yant C'dir. retim imkanlar erisinin dndaki noktalar ekonominin kaynaklarnn retmekte yetersiz kalaca bir retim bileimini gsterir.
6. retim imkanlar erisinin dorusal olmas aadakilerden hangisinin bir sonucudur? A) Alternatif maliyetin azalmasnn B) Alternatif maliyetin artmasnn C) Alternatif maliyetin deimemesinin D) Alternatif maliyetin nce artp sonra azalmasnn E) Alternatif maliyetin nce azalp sonra artmasnn Yant C'dir.
Alternatif (frsat) maliyetin deimemesi durumunda retim imkanlar erisi bir doru eklinde izilir.
7. Bir lke ekonomisi zellikle hangi tr mallar daha ok retirse ekonomik bymesi daha fazla olur? A) Tketim mallar B) Dayankl mallar C) Dayanksz mallar D) Yatrm mallar E) Serbest mallar Yant D'dir.
KTSADA GR

17
9. Aadaki ekonomik sistemlerin hangisinde retim kaynaklar merkezi otoriteye aittir? A) Piyasa ekonomisi B) Fiyat sistemi C) Cari sistem D) Kumanda ekonomisi E) Karma ekonomik sistem Yant D'dir. Kumanda ekonomisi sisteminde tm ekonomik kaynaklar devlete aittir, zel mlkiyet yoktur.
10. Aadakilerden hangisi retim imkanlar erisinin sola kaymasna neden olur? A) Ekonominin klmesi B) retim faktrlerinin miktarnn azalmas C) Enerji kaynaklarnn azalmas D) Teknolojinin gerilemesi E) sizliin artmas Yant A'dr. Ekonomik klmesi retim kapasitesinin azalmas demek olduundan retim imkanlar erisi sola kayar.
13. nsanlarn kaynaklar kullanmada tercih yapma zorunluluunun sebebi aadakilerden hangisidir? A) Kaynaklarn kt olmas B) htiyalarn sonsuz olmas C) nsanlarn sonsuz olmas D) Fiyat farkllnn olmas E) Gelir dzeyi farkll
14. retim imkanlar erisinin saa kaymasnn sebebi aadakilerden hangisi olabilir? A) Mal tketiminin artmas B) retimde kullanlan emek miktarnn azalmas C) Teknolojinin ilerlemesi D) Mal ihtiyacnn artmas E) sizliin artmas
A) Ara mallar B) Doal kaynaklar C) Toprak D) Sermaye E) Giriim

18
11. Dier mallar retmek amacyla kullanlan makineler, aralar ve fabrikalar bir retim faktr olarak aadakilerden hangisi ile adlandrlr?
15. Aadakilerden hangisi retim imkanlar erisinin zelliklerinden biri deildir? A) Frsat maliyetlerinin artan olmas durumunda retim imkanlar erisinin orjine gre ibkey olmas B) retim faktrleri miktarndaki artn retim imkanlar erisi boyunca saa kaymaya neden olmas C) Ekonomideki mevcut kaynaklar ve veri teknoloji ile retim imkanlar snrna eriilmiyorsa kaynaklarn etkin kullanlmamas D) Frsat maliyeti deimiyorsa doru eklinde bir retim imkanlar eresinin sz konusu olmas E) retim imkanlar erisinin zerindeki her noktann etkin retim bileimlerini gstermesi
12. Aadaki ifadelerden hangisi alternatif maliyet kavramn tanmlamak amacyla kullanlabilir? A) Bir tercihin hayata geirilmesi ile gndeme gelen kaynak kullanm B) Bir kararn uygulamaya konulmas sonucu ortaya kan olumsuzluklar C) Bir karar uygularken vazgeilen bir dier karar D) Bir kararn uygulanmas ile elde edilen olumlu sonular E) Bir tercih yaplmas sonucu ortaya kan belirsizlik
KTSADA GR
16. Aadakilerden hangisi toplam fayda (TU) ve marjinal fayda (MU) arasndaki ilikiyi doru olarak ifade etmektedir? A) TU ve MU birlikte artarlar B) TU ve MU birlikte azalrlar C) TU maksimum olduunda MU sfrdr D) MU maksimum iken TU sfrdr E) MU artarken TU negatiftir.
Tketilen ay (bardak/gn) 2 4 6 8 10
Toplam Fayda (util) 10 18 24 26 27
18. Yukardaki tabloya gre, bir gnde tketilen ay miktar 6 bardaktan 8 bardaa kt zaman marjinal fayda ka utildir? A) 0
B) 1 C) 2 D) 3 E) 4
17.
A mal A
B mal
19. Aadaki tabloya gre tketici haftada ka kg. st ve ka kg. portakal tkettii zaman dengeye gelmektedir. St MUst St Fiyat 40 30 15 5 5 5 5 5 Portakal (kg/hafta) 4 5 6 7 14 10 8 6 MUpor Portakal Fiyat 2 2 2 2
Yukardaki ekilde yer alan retim imknlar erisi zerindeki A noktas iin aada yaplan deerlendirmelerden hangisi dorudur? A) Ekonomide maksimum retim salanmaktadr. B) Ekonomide ar istihdam sz konusudur C) Ekonomide etkin retim salanamamaktadr. D) Ekonomide isizlik sz konusudur E) Ekonomide atl kapasite sz konusudur.
KTSADA GR
(kg/hafta) 1 2 3 4
A) 3 kg st, 7 kg portakal B) 2 kg st, 4 kg portakal C) 4 kg st, 6 kg portakal D) 1 kg st, 4 kg portakal E) 2 kg st, 5 kg portakal
19
20.
Sermaye Mallar
22.
K L
X mal
X1
M N
S 0 Tketim Mallar
Y1
Y mal

20
Yukardaki ekilde yer alan retim imkanlar erisine gre, aadaki noktalardan hangisi ekonomide kaynaklarn etkin olarak kullanld retim bileimini gsterir? A) K B) L C) M D) N E) S
Yukardaki ekle gre, retim imknlar erisi zerindeki A noktasna ulaldktan sonra daha fazla X mal retmenin yolu aadakiler den hangisidir? A) Y mal retimine daha fazla kaynak ayrmak B) X malnn fiyatn ucuzlatmak C) Y mal retimini arttrmak D) Y malnn fiyatn artrmak E) Y mal retimini azaltmak
21. Belli bir karar ya da seimin salad fayda bu seime ilikin maliyeti ayorsa aadakilerden hangisi dorudur? A) Seim irrasyoneldir B) Seim mikro ekonomiktir C) Seim reeldir D) Seim nominaldir E) Seim rasyoneldir
KTSADA GR
23. Kapitalist retim ilikileri ierisinde, "neyin, nasl ve kimler iin retilecei" sorularnn yantn aadakilerden hangisinin vermesi gerekir? A) Piyasann B) Devletin C) Merkezi plann D) Siyasi otoritenin E) Sivil toplum rgtlerinin
24. Tketicinin belli artlarda en yksek fayda dzeyini salad duruma ne ad verilir? A) Tketici dengesi B) retici dengesi C) Mali dengesi D) Makro denge E) Mikro denge
25. Bir mal iin harcanan bir birim parann marjinal faydasn bir baka mala harcanan bir birim parann marjinal faydasna eitleyen mal bileimlerinin tercih edilmesi aadakilerden hangisini ifade eder? A) Hizmet maksimizasyonu B) Nominal maksimizasyon C) Kardinal maksimizasyon D) Fayda maksimizasyonu E) retim maksimizasyonu
CEVAP ANAHTARI 11-D 18-B 25-D

KTSADA GR
12-C 13-A 19-A 20-A
14-C 15-B 21-E 22-E
16-C 17-A 23-A 24-A
21
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
TALEP ve TALEP MKTARI Talep, dier deikenler sabitken, belirli bir zaman diliminde piyasada tketicilerin deiik fiyat dzeyinde satn almaya hazr olduklar mal veya hizmet miktardr. Talep edilen herhangi bir X mal miktar ve bu miktar belirleyen tm faktrler arasndaki iliki talep fonksiyonu ile gsterilir dolaysyla X mal iin talep fonksiyonu XD = f ( Px, Pc, Ps, I, E, N, Z) eklinde ifade edilir. Bu fonksiyonel eitlikte talep edilen X mal miktar (XD) baml deikendir ve eitliin sol tarafnda gsterilmektedir. Talebi etkileyen deikenler ise sa tarafta yer almaktadr. X malnn kendi fiyat (PX) dndaki deikenler [tamamlayc mallarn fiyat (Pc), ikame mallarn fiyat (Ps), tketicinin geliri (I), tketicinin beklentileri (E), tketicilerin says (N), zevk ve tercihler (Z)] sabit sayldndan zerlerine tire konmutur. Dier faktrler sabit varsayldnda (ceteris - paribus), herhangi bir X malnn talep miktarn etkileyen tek ey maln fiyatdr. XD = f(Px) Yukardaki fonksiyonda, X malnn fiyat (PX) bamsz deiken ve talep edilen X mal miktar (XD) baml deikendir. Bu iki deiken arasnda genelde var olan negatif iliki talep kanunu olarak adlandrlr. Talep kanunu, bir maln satn alnmak istenen miktar ile fiyat arasndaki ters ynl ilikidir.
600
CD Bana Fiyat (1000 TL) 1 TL. 2 TL. 3 TL. 4 TL. 5 TL.
Talep Edilen CD Miktar 125 adet 100 adet 75 adet 50 adet 25 adet
CD Bana Bin TL.
500 400 300 200 100 0 25 50 75 100
125
Talep Edilen CD miktar (Adet)
KTSADA GR
22
ARZ ve TALEP
PYASA TALEP ERS Tek tketicinin bir mala olan talebine bireysel (ferdi) talep denir. Bu durumda talep erisi bireysel talep erisidir. Maln fiyatnn piyasada olumas bakmndan nemli olan talep ise tek tketicinin deil btn tketicilerin toplam talebidir. te, bireysel talep erilerinin yatay toplamna (yani her bir tketicinin belli bir fiyattan yapt taleplerin toplamna) verilen isim piyasa talebidir. Talep kanunu erevesinde fiyat dzeyi artarken talep edilen miktarn azalmas ve fiyat dzeyi derken talep edilen miktarn artmas iki etkiye baldr. Bunlar; 1. kame Etkisi: Bir maln fiyatndaki artn, sz konusu maln dier mallarn fiyatna gre nisbi fiyatn ykseltmi olmasndan tr bu maln yerine fiyat dk olan mallarn tketilmesidir. 2. Gelir Etkisi: Dier deikenler sabitken bir maln fiyat artt zaman, gelir sabit brakld iin gelirin satn alma gcnn ve bu nedenle satn alnmak istenen mal miktarnn azalmasdr. Gerek ikame ve gelir etkisi, gerekse azalan marjinal fayda prensibi talep erisinin neden negatif eimli olduunu tutarl biimde ortaya koymaktadr.
TALEP MKTARI VE TALEP ktisat yaznnda "talep" ve "talep edilen miktar" terimleri ayn eyler deildir. Talep kavram talep erisinin btnn anlatr. Talep edilen miktar kavram ise belli bir fiyattan satn alnmak istenen miktar ifade eder. Bir maln fiyatnn deimesi talep edilen miktar etkilerken, talebi etkilemez. Fiyat deiimi talep erisi zerinde bir deiime yol aar. Talebin deimesi ise talep erisinin topluca saa ya da sola kaymasdr. Talebin deiimine fiyat dndaki faktrlerin deimesi sebep olur. Bu nemli ayrm ekiller yardmyla aklayalm
Fiyat (TL)
200 175 150 125 100
B C D E T alep Erisi
400 300 200 100
D1 D D2
50 100 150 200 250 300 350
50 100 150 200
Miktar
Yukarda soldaki ekil talep miktarndaki deiimi gstermektedir. Mesala fiyat 175den 150ye dtnde talep erisi zerinde B noktasndan C noktasna gelinir ve talep miktar 50 br den 100 bre kar.
KTSADA GR
23
ARZ ve TALEP
n sayfada sadaki ekilde ise talebin deiimi gsterilmektedir. Mesela tketicilerin gelirinin artmas durumunda tketilen maln her fiyat dzeyinde talep edilen miktarlar artar ve talep erisi saa kayar. Bu deiime talebin deiimi denir. Talep erisinin saa kaymas talep artn, sola kaymas talep azaln gsterir. Talepte deieme yol aan faktrler aada incelenmitir.
TALEPTEK KAYMALAR Maln fiyatndan baka faktrler, talepte deimeye yol aar. Maln talebinin artmas talep erisini saa, azalmas sola kaydrr. Talep erisinin kaymasna neden olabilecek temel faktrler unlardr; 1. Tketicilerin Gelirindeki Deime: Gelir artarsa tketicinin bir maldan satn alaca miktarlar artar. Maln talebi artar. Talep erisi saa kayar. Gelir azalrsa talep azalr. Talep erisi sola kayar. 2. likili mallarn Fiyatlarndaki Deimeler: ncelenen mal ile ilikili mallar tek kalemde incelemek mmkn deildir. Bu yzden ilikili mallar ikiye ayrarak incelemek gerekir. A) kame (rakip) Mal: Birbirinin yerine geebilen mallardr. likili mallardan birinin fiyatnda meydana gelen art, dier maln talep miktarnda arta neden oluyorsa, bu mallar ikame mallardr. rnein, ay ve kahve, gaz ve elektrik, Pepsi cola ve Coca-cola vB) Rakip mallarn fiyatnn dmesi bir maln talep edilen miktarlarnn azalmasna, rakip mallarn fiyatnn ykselmesi bir maln talep edilen miktarlarnn artmasna sebep olur. Kahve fiyatnn ykselmesi yznden tketiciler daha fazla ay iebilirler. B) Tamamlayc mal: Birlikte kullanlan mallardr. likili mallardan birinin fiyatnda d meydana geldiinde dier maln talep miktar artyorsa, bu mallar tamamlayc mallardr. rnein, ay ve eker, odun ve soba vB) Tamamlayc mallarn fiyatnn artmas bir maln talep edilen miktarlarnn azalmasna, tamamlayc mallarn fiyatnn dmesi bir maln talep edilen miktarlarnn artmasna yol aar. rnein ay fiyatlar dt iin daha fazla ay iiyorsanz daha fazla eker kullanyorsunuz demektir. 3. Tketicilerin Zevk ve Tercihlerindeki Deimeler: Zevk sz, tketicinin tercihlerini anlatmak iin kullanlmaktadr. Bir mala ynelik zevklerin (tercihlerin) olumlu ynde deimesi maln talebini artrr. Szgelimi bir maln moda olmas o mala ynelik tercihleri arttrr. Bu durumda talep erisi saa kayar. 4. Tketicilerin Beklentilerindeki Deimeler: Bir maln gelecekteki fiyatlar ile ilgili bekleyileri tketicinin bugnk talebini etkileyebilir. 5. Potansiyel Alclarn (tketicilerin) Saysndaki Deimeler: Belirli bir mal talep eden daha fazla tketici, rne olan toplam talebi arttrr, dolaysyla talep erisinin saa kaymasna yol aar.
KTSADA GR
24
ARZ VE TALEP
ARZ ve ARZ MKTARI Arz: Dier deikenler sabitken, belli bir zaman diliminde piyasada reticilerin deiik fiyat dzeylerinde satmaya hazr olduklar mal ve hizmet miktardr. XS = f(Px) Yukardaki fonksiyonda, X malnn fiyat (PX) bamsz deiken ve arz edilen X mal miktar (Sx) baml deikendir. Bu iki deiken arasnda genelde var olan pozitif iliki Arz Kanunu olarak adlandrlr. Arz kanunu, bir maln satlmak istenen miktar ile fiyat arasndaki doru ynl ilikidir. Arz Edilen CD Miktar 25 adet 50 adet 75 adet 100 adet 125 adet
e d c b a S
Kombinasyon A B C D E
6
CD Bana Fiyat 1 TL. 2 TL. 3 TL. 4 TL. 5 TL.
Adet Bana CD Fiyat (TL)
5 4 3 2 1 0 25 50 75 100
125
Arz Edilen CD miktar (Adet)
Tek reticinin retilen mal miktarna bireysel arz denir. Bu durumda arz erisi bireysel arz erisidir. Maln fiyatnn piyasada olumas bakmndan nemli olan arz ise tek reticinin deil btn reticilerin toplam arzdr. te, bireysel arz erilerinin yatay toplamna (yani her bir reticinin belli bir fiyatta yapt arzlarn toplamna) verilen isim piyasa arzdr.
ARZ MKTARI VE ARZ ktisat yaznnda "Arz" ve "arz edilen miktar" terimleri ayn eyler deildir. Arz kavram arz erisinin btnn anlatmak iin kullanlr. Arz edilen miktar ise belli bir fiyattan satlmak istenen mal miktarn anlatr. Maln fiyatnn deimesi arz miktarn detirir ve arz erisi zerinde bir noktadan baka bir noktaya geilir. Arzn deimesi drumunda ise arz erisi topluca saa ya da sola kayar.
KTSADA GR
25
ARZ ve TALEP
ARZDAK KAYMALAR Maln fiyatndan baka faktrler, arz erisinde kaymaya yol aar. Maln arznn artmas arz erisini saa, azalmas sola kaydrr. Arz erisinin kaymasna neden olabilecek temel faktrler unlardr; 1. Kullanlan Girdi Fiyatlarnda (retim Maliyetlerinde) Deime: Girdi (mal retiminde kullanlan igc, sermaye, hammadde vb.) fiyatlarnda meydana gelecek bir art, maliyetlerde bir arta yol aaca iin, arz azalr, arz erisi sola kayar. Tersi durumda girdi fiyatlarndaki azal arz erisini saa kaydracaktr. 2. Dier Mallarn Fiyatlar: Fiyat (TL) S2 Bir retici elindeki girdileri farkl retim alanlarnda kullanrken, o 700 S mallarn fiyatlarn esas alr. Mesela arpa reten bir retici budayn 600 S1 fiyat arttnda elindeki girdileri (toprak, igc vb.) buday retiminde 500 kullanmaya balayacak bylece arpa arz azalacak ve arz erisi sola 400 kayacaktr. 300 3. Teknoloji ve Verimlilik (retkenlik): 200 Teknolojik gelime maliyetlerin dmesine, retkenliin artmasna, 100 dolaysyla arz erisinin saa kaymasna sebep olur. 0 50 100 150 Miktar 4. Vergiler ve Sbvansiyonlar: Vergilerdeki art maliyetlerde bir arta yol aaca iin arz erisini sola kaydrr. Sbvansiyonlar ise devletten reticiye dorudan yaplan yardmlar olduu iin, retimi artrc etkisi vardr. Dolaysyla sbvansiyonlardaki art arz erisini saa kaydrr. 5. reticilerin Beklentileri: Bu faktr bir rnekle aklayabiliriz; gelecekte msr fiyatlarnn daha yksek olmas bekleniyorsa, bugnk msrn bir ksm piyasann dnda tutulacaktr. Bu nedenle, arz edilen msr miktar azalacak ve arz erisi sola kayacaktr. 6. Endstrideki Firmalarn Says: Ksa dnemde firma says sabittir fakat uzun dnemde firma saylar deiebilir. Firma says arttka arz erisi saa, azaldka sola kayar. PYASA DENGES Piyasa dengesi, arz ve talebin eitlendii, bir dier deyile arz ve talep erilerinin kesitii noktadr. Bu noktada denge fiyat ve denge miktar oluur. Fiyat (TL) Arz Fazlas Denge fiyat, arz ve talebi birbirine eitleyen fiyat dzeyidir. (150 TL.) S 200 L K Denge miktar, denge fiyatnda gerekleen ilem hac175 E midir. (100 birim) 150 M N Artk: Cari fiyat dzeyinde arz edilen miktarn talep edi125 len miktar amas durumudur. 100 D Ktlk: Piyasa denge fiyatnn altnda bir fiyatta talep Talep Fazlas edilen miktarn arz edilen miktardan daha byk olduu bir Miktar 0 durumdur. 50 100 150 200
KTSADA GR
26
ARZ ve TALEP
Yandaki ekilde piyasa dengesi E noktasnda salanmtr. Denge noktasnda piyasa denge fiyat 150 TL., denge miktar ise 100 birimdir. 150 TL.lik denge fiyatnda arz miktar talep miktarna eittir. Fiyat 175 TL. olduunda arz miktar 170 birim, talep miktar 50 birimdir. Yani KL aral kadar (120 birim) bir arz fazlas (artk) vardr. Fiyat 125 lira olduunda ise talep miktar 170 birim, arz miktar ise 50 brim olmaktadr. Yani MN aral kadar (120 birim) bir talep fazlas (ktlk) vardr.
PYASA DENGESNN DEMES Piyasa dengesinin deimesi iin dengeyi oluturan arz ya da talepten birinin ya da her ikisinin birden deimesi (artmas ya da azalmas) gerekir.
A) TALEP ERSNDEK KAYMALAR
Fiyat (TL) S P2 P1 D 0 Q1 Q2 D1 Miktar
1. Arz Sabitken Talebin Artmas Arz erisinde deime yokken talep artarsa (yani talep erisi saa kayarsa, DD1) denge miktar artarak Q2 kar, denge fiyat da artarak P2ye kar.
Fiyat (TL)
2. Arz Sabitken Talebin Azalmas Arz erisinde deime yokken talep azalrsa (yani talep erisi sola kayarsa, DD1) hem denge fiyat, hem de denge miktar azalarak sras ile P2 ve Q2 seviyelerine geriler.
S P1 P2 0 D1 Q2 Q1 D Miktar
KTSADA GR
27
ARZ ve TALEP
B) ARZ ERSNDEK KAYMALAR 1. Talep Sabitken Arzn Artmas Talep erisi deimezken arz erisinin saa kaymas S S1, denge fiyatn drrken denge miktarn ykseltir. 2. Talep Sabitken Arzn Azalmas Talep erisinde bir deime yokken arz erisi sola kayarsa S S1, denge fiyat ykselir, miktar der.
Fiyat (TL) S P1 P2 D 0 Q1 Q2 Miktar 0 Q2 Q1 Miktar S1 P2 P1 S1 S
Fiyat (TL)
Fiyat (TL)
C) ARZ VE TALEP ERLERNDEK EANLI KAYMALAR Arz ve talep erileri ayn lde saa kaydklarnda (yani arz S den S1e ve talep Dden D1e kaydnda) fiyat deimez, denge miktar artar.
S S1
P1 D1 D
Miktar D) ARZ VE TALEBN EANLI VE FARKLI ORANLARDA 0 Q1 Q2 KAYMASI 1) Talepteki Artn Arzdaki Arttan Daha Fazla Olmas: Bu durumda talebin saa kay D D1 arzn saa kayndan S S1 daha fazladr. Sonuta denge fiyat ykselir: P1 P2 denge miktar ykselir: Q1 Q2 2) Arzdaki Artn Talepteki Arttan Daha Fazla Olmas: Bu durumda arzn saa kay S S1 talebin saa kayndan D D1 daha fazladr. Bu durum fiyat drr, miktar arttrr. Fiyat (TL) S P2 P1 D 0 Q1 Q2 Miktar 0 28 Q1 S1 D1 Fiyat (TL) S P1 P2 D Q2 D1 Miktar S1
KTSADA GR
ARZ ve TALEP
SORULAR
1. Tketicinin parasal (nominal) gelirindeki bir art ilgili maln talebini nasl etkiler? A) Arttr, talep erisis sola kayar B) Azaltr, talep erisi sola kayar C) Azaltr, talep erisi saa kayar D) Azaltr, talep erisi sabit kalr E) Artrr, talep erisi saa kayar Yant Edir. Parasal gelirin artmas talebi arttrr, parasal gelirin azalmas ise talebi azaltr. Yant Edr. Maln fiyatnn deimesi arz deil arz miktarn deitirir. Arz miktarnn deiimi arz erisini deitirmez, ayn eri zerinde harekete
2. Tamamlayc malnn fiyat artan bir maln talebi nasl etkilenir? A) Artar, talep erisi saa kayar B) Azalr, talep erisi sola kayar C) Azalr talep erisi saa kayar D) Artar talep erisi sabit kalr E) Azalr talep erisi sabit kalr Yant Bdir.
4.
P (Fiyat) 3 4 5 6 7 8
QD (Talep edilen miktar) 85 80 75 70 65 60
QS (Arz edilen miktar) 72 73 75 77 79 81
rnein ekerin fiyat arttnda ekerin tamamlayc mal olan ayn talebi azalr, talep erisi sola kayar.
Yukardaki tabloya gre denge fiyat ve denge miktar katr? 3. Aadakilerden hangisi arzn deimesine neden olmaz? A) Maliyetlerin deimesi B) retilebilir dier mallarn fiyatlarndaki deime C) Tarm rnleri iin hava artlarnn deimesi D) Firmalarn gelecekle ilgili bekleyiler E) Maln fiyatnn deimesi
KTSADA GR
Fiyat A) B) C) D) E) Yant Cdir. 3 4 5 6 7
Miktar 72 80 75 77 65
Piyasa dengesi arz miktarn talep miktarna eitleyen 5 TL.'lik fiyatla salanm ve denge miktar 75 birim olarak ortaya kmtr.
29
ARZ ve TALEP
5. Aadakilerden hangisi talep erisini saa kaydrmaz? A) Tketicinin gelirinin artmas B) Tketicinin zevklerinin olumlu ynde deimesi C) Tamamlayc maln fiyatnn azalmas D) Maln fiyatnn artmas E) kame maln fiyatnn artmas Yant Ddir. Maln fiyatnn deimesi ayn talep eresi zerinde bir noktadan dier bir noktaya geie neden olur. 6. Bir kavram belirleyen ok sayda deikenden yalnz bir tanesinin deiebilecei dier deikenlerin ise sabit kalaca varsaymna ne ad verilir? A) Talep kanunu B) Arz kanunu C) kame etkisi D) Ceteris Paribus E) Piyasa dengesi Yant D'dir.
Yant D'dir. Maln ilerde ucuzlayacann beklenmesi bugnk tketimi ( talebi ) azaltacaktr. Dolaysyla talep erisi sola kayar.
8. Aadakilerden hangisi talep erisinin sola kaymasna neden olmaz? A) Tketici gelirinin azalmas B) kame maln fiyatnn artmas C) Tamamlayc maln fiyatnn artmas D) Tketicilerin maln fiyatnn gelecekte azalacan beklemeleri E) Potansiyel alclarn saysnn azalmas Yant B'dir. kame (rakip) maln fiyatnn artmas ilgili maln talebini arttrr. Mesala kmr fiyatnn artmas durumunda oduna talep artacak, talep erisi saa kayacaktr.
ktisatta iki deiken arasndaki iliki incelenirken (mesela fiyat ile talep arasndaki iliki) dier deikenler (tketici geliri gibi) sabit kabul edilir. Bu varsayma ceteris paribus denir.
7. Tketicilerin bir maln gelecekte ucuzlayaca eklinde bir beklentiye sahip olmalar aadakilerden hangisine sebep olur? A) lgili maln talebi deimez B) lgili maln arz artar C) lgili maln arz ve talebi beraber artar D) lgili maln talebi azalr E) lgili maln arz artarken talebi deimez
KTSADA GR
9. Dier deikenler sabitken bir maln fiyat azaldnda, gelir sabit brakld iin gelirin satn alma gcnn artmas ve satn alnmak istenen mal miktarnn da artmasna ne ad verilir? A) kame etkisi C) Cari etki Yant D dir. Bir maln fiyatndaki deime tketicinin gelirinin satnalma gcn de deitirir. Tketici hem fiyat deien maldan hem de dier mallardan tketimini deitirir.
30
B) Mali etki D) Gelir etkisi
E) Enflasyonist etki
ARZ ve TALEP
10. Aadaki mal ikililerinden hangisi tamamlayc mallara rnek olamaz? A) Sigara- akmak B) ay- eker C) Tahta-tebeir D) Otomobil benzin E) ampuan- di macunu Yant E'dir. Tamamlayc mallar birlikte kullanlan mallardr. ampuan ve di macunu birlikte kullanlan mallar deildir.
12. Bir maln fiyatndaki azaln o maln talep edilecek miktarn arttrmas ifadesine ne ad verilir? A) ktisadi teori C) Talep kanunu B) Arz kanunu D) Talep art
E) Piyasa talebi
13. Tamamlayc malnn fiyat azalan bir maln talebi nasl etkilenir? A) Artar, talep erisi saa kayar B) Azalr, talep erisi deimez C) Artar, talep erisi saa kayar D) Azalr, talep erisi sola kayar E) Artar, talep erisi deimez
11.
Fiyat

Miktar
14. Arz kanunu aadaki hangi iki deiken arasndaki doru orantl ilikiyi gsterir? A) Gelir ile arz edilen miktar B) Gelir ile talep edilen miktar C) Faiz ile talep edilen miktar D) Maln fiyat ile talep edilen miktar E) Maln fiyat ile arz edilen miktar
Yukardaki ekle gre talep erisi zerinde X noktasndan Y noktasna geiin nedeni aadakilerden hangisidir? A) kame mal fiyazlarndaki d B) Maln fiyatndaki art C) Tamamlayc mal fiyatlarndaki art D) Tketicinin gelirindeki d E) Tketicinin tercihlerinde mal aleyhine dn
KTSADA GR
15. retilebilir baka mallarn fiyat artarsa ilgili maln arz nasl etkilenir? A) Artar, arz erisi saa kayar B) Azalr, arz erisi sola kayar C) Artar, arz erisi deimez D) Azalr, arz erisi saa kayar E) Deimez, arz erisi sola kayar
31
ARZ ve TALEP
16. Birbirlerinin yerine geebilen mallara ne ad verilir? A) Tketici mallar C) kame mallar B) Milli mallar D) Reel mallar
19. Piyasada denge durumu sz konusuyken talepteki art arzdaki arttan daha fazla ise denge fiyat ve miktar nasl deiir? A) Fiyat artar, miktar azalr B) Fiyat azalr, miktar artar C) Fiyat artar, miktar artar D) Fiyat azalr, miktar azalr E) Fiyat artar, miktar deimez
E) Tamamlayc mallar
17. Aadakilerden hangisi talebi deitiren faktrlerden deildir? A) Gelirin deimesi B) Zevk ve tercihlerin deimesi D) retim maliyetlerinin deimesi E) Baka mallarn fiyatnn deimesi
18.
Fiyat (TL) S K E M N D L

32
C) Bekleyilerin deimesi
20. Piyasa dengesinin saland bir durumda ortaya kacak talepteki art arzdaki arttan daha az olursa piyasa denge fiyat ve miktar nasl etkilenir? A) Fiyat sabit kalr, miktar azalr B) Fiyat azalr, miktar artar C) Miktar artar, fiyat azalr D) Fiyat artar, miktar artar E) Fiyat deimez, miktar artar
200 175 150 125 100
50 100 150 200
Miktar
Yukardaki ekilde maln fiyat 175 TL olduunda aadakilerden hangisi dorudur? A) 100 birim arz fazlas B) 50 birim talep fazlas C) 40 birim talep fazlas D) 40 birim arz fazlas E) 180 birim arz fazlas
KTSADA GR
21. Bireysel talep erilerinin yatay toplam aadakilerden hangisini ifade eder? A) Piyasa arz erisi B) Piyasa ikame erisi C) Piyasa faktr erisi D) Piyasa speklasyon erisi E) Piyasa talep erisi
ARZ ve TALEP
22. Aadakilerden hangisi piyasa talep erisi zerinde bir hareketlenmeye neden olur? A) kame maln fiyatnn artmas B) kame maln fiyatnn azalmas C) Tamamlayc maln fiyatnn artmas D) Tketici zevk ve tercihlerinin deimesi E) Maln fiyatnn deimesi
25. Bir maln satn alnmak istenen miktar ile fiyat arasndaki ters ynl ilikiye ne ad verilir? A) Azalan marjinal verim yasas B) Say yasas C) Grssham yasas D) Arz kanunu E) Talep kanunu
23. Bir maln fiyatndaki artn, maln dier mallara gre nispi fiyatn arttrmasndan dolay sz konusu maln satn alnmak istenen miktarnn azalmasna ne ad verilir? A) Fiyat etkisi B) kame etkisi C) Talep etkisi D) Destek etkisi E) Gelir etkisi
24. Aadakilerden hangisi arz erisi boyunca bir hareketlenmeye neden olur? A) Teknoloji ve verimlilikte deime olmas B) retici beklentilerinin deimesi C) Dier mallarn fiyatnn deimesi D) lgili maln fiyatnn deimesi E) Endstrideki firmalarn saysnn artmas
11-B 18-A 25-E
33
CEVAP ANAHTARI 12-C 13-A 19-C 20-B 14-E 21-E 15-B 22-E 16-C 17-D 23-B 24-D
KTSADA GR
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
TALEBN FYAT ESNEKL (NOKTA ESNEKL) Talebin fiyat esneklii bir maln talep edilen miktarnn bu maln fiyat karsndaki duyarllnn lsdr. Talebin fiyat esneklii; bir maln talep edilen miktarndaki nisbi (yzdelik) deimenin o maln fiyatndaki nisbi (yzdelik) deimeye oranlanmas ile hesaplanr. Bunu formle edersek;
Ed=
Talep miktarndaki yzde deime Q / Q0 (Q1 - Q0) / Q0 = = Fiyattaki yzde deime P / P0 (P1 - P0) / P0
Esneklik konusunu bir rnekle aklayalm; Etin kg fiyat 8 TL. olduu zaman ylda 50 kg, 10 TL.ye ktnda ise ylda 25kg tketildii varsaylrsa etin talebinin fiyat esneklii katsays katr? (25 - 50) / 50 (- 25) / 50 - 1 / 2 = = =-2 (10 - 8) / 8 2/8 1/ 4
Ed =
Yani etin fiyatnn deimesi durumunda etin talep miktar fiyat deiiminin iki kat kadar deimektedir. Not: Fiyat esneklikleri deerlendirilirken bulunan esneklik katsaysnn mutlak deeri dikkate alnr. Yani talep yasas gerei negatif deer olarak bulunan esneklik katsays pozitif olarak ifade edilir. Esneklikle ilgili hesaplamalarda ortaya kan sonular, iktisat terminolojisinde aadaki gibi isimlendirilirler. Ed < 1 iin inelastik talep ya da esnek olmayan talep Ed = 1 iin birim esnek talep Ed > 1 iin esnek talep terimleri kullanlr. Bu durumda yukarda verdiimiz rnekte esneklik katsayndan (-2) yola karak esneklik katsaysnn mutlak deerinin birden byk olmas sebebiyle ilgili maln esneklii iin esnektir diyebiliriz. Talebin esnek olmas tketicilerin maln fiyatndaki deimelere kar ok duyarl olduklar anlamna gelir. Tabelin inelastik olmas tketicilerin maln fiyatndaki deimelere kar duyarl olmad anlamna gelir.
34
KTSADA GR
ESNEKLK
Talep esneklii iin zel durumu ayrca ele alalm; 1- Tam nelastik Talep: Fiyattaki deimenin talep edilen miktarda hibir deimeye neden olmad durumdur ve esneklik katsays sfra eittir. Talep erisi fiyat eksenine paralel bir dorudur. (Aadaki ilk ekil) 2- Tam Esnek Talep: Fiyattaki kk bir deiiklik talep edilen miktarda ok byk bir deiime neden olduu durumdur ve esneklik katsays sonsuza eittir. Talep erisi miktar eksenine paralel bir dorudur. (Aadaki ikinci ekil) 3- Birim Esnek Talep: Fiyattaki deime orannn talep miktarn da ayn oranda etkilemesidir ve esneklik katsays 1 e eittir. Talep erisi ikizkenar hiperbol`dr. (Aadaki nc ekil)
D D D Q E = Sfr E = Sonsuz Q E = Bir Q
YAY (ARK) ESNEKL veya ORTA NOKTA FORMLYLE ESNEKLK Yay esneklii, talep erisi zerindeki iki nokta aras iin hesaplanan ortalama esneklik deeridir. Bu forml yay esneklii ya da ark esneklii veya orta nokta esneklii olarak isimlendirilir. Edyay= (Q1 - Q0) / Q0 + Q1 (P1 - P0) / P0 + P1
Doru eklinde Bir Talep Erisi Boyunca Esneklik Talep dorusu zerinde yukar doru hareket edildiinde esneklik deeri artar. Bunun nedeni talep dorusunun st blmlerinin ok daha yksek fiyatlara denk gelmesidir. Yksek fiyat dzeylerinde maln fiyatnda meydana gelecek deimelere tketicinin tepkisi daha fazla olur. Yani talebin fiyat esneklii artar. Tm negatif eimli dorusal talep fonksiyonlarnda, talep erisinin orta noktas birim esneklii gsterirken, orta noktann zeri esnek, bu noktann alt ise inelastik talebi gstermektedir. Fiyat Esneklii ve Toplam Haslat Fiyat esneklii, reticilerin elde edecei toplam haslat (gelir) etkileyen bir unsurdur. Esnek talebe sahip olan mallarda (yani fiyat deiimine tketicilerin yksek tepki gsterdii mallarda) fiyattaki deimeler, miktarda byk deiikliklere yol aar. nelastik talebe sahip olan mallarda fiyattaki deimeler, miktarda daha kk bir deimeye yol aacaktr. Dolaysyla esneklik deitike, fiyattaki d yada ykseliler reticilerin toplam haslatn deiik ekillerde etkileyecektir.
KTSADA GR
35
ESNEKLK
Esneklik Deeri
Ed < 1, nelastik talep Ed = 1, Birim esnek talep Ed > 1, Esnek talep
Fiyattaki dn haslat zerindeki etkisi Haslat der Haslat deimez Haslat artar
Fiyattaki artn haslat zerindeki etkisi Haslat artar Haslat deimez Haslat azalr
Yukardaki tabloda ifade edilen ileyii daha rahat kavramak iin inelastik talepli mal, kolay vazgeilemeyen zorunlu bir mal olarak (ila gibi), esnek talepli mal ise kolay vazgeilebilen bir mal (pasta gibi) kabul edebiliriz. Buna gre mesela ila gibi inelastik talepli bir maln fiyat artarsa talepte hemen hibir deiiklik olmayacandan toplam haslat artacaktr.
TALEBN FYAT ESNEKL LSN ETKLEYEN FAKTRLER 1. rn in ikame Edilebilirlii Derecesi: Sz konusu mallarn ikame ilikisi gl ise bu tr mal ve hizmetler iin talep daha esnek olacaktr. (Odun-Kmr) Bir rn ne kadar geni tanmlarsak esneklii de o kadar dk olacaktr. nk geni anlamda tanmlanan bir rnn ikame olana daha zayftr. (Et-Pirzola) 2. rnn Tketici Btelerindeki nemi: Tketici btesinde ok kk bir paya sahip olan rnler, btede nispeten yksek paya sahip olan rnlere gre daha dk esneklie sahiptirler.(Tuz-Ev kiras) 3. Fiyat Deimelerinin Geici ve Srekli Olmas: Fiyattaki bir deimenin geici olduu biliniyorsa, talebin fiyat esneklii yksek olacaktr. nk birok insan satn almlarn kolayca nceye ya da sonraya kaydracaktr. 4. Maln Tatmin Ettii htiyacn Nitelii (Zorunlu ve Lks Mal): Bir maln karlad ihtiya zorunlu ve yaamsal ise, yani bu ihtiyacn karlanmasn ertelemek ok g veya mmkn olmuyorsa, talep esneklii dk olacaktr. (ekmek-tatil) 5. Ksa ve Uzun Dnemde Esneklik: Ksa dnem insanlarn tm dzenlemeleri yapmadan yada alkanlklarn yitirmeden nceki bir zaman dilimidir. Uzun dnem ise insanlarn alkanlklarn deitirebildii ya da tm ayarlamalar yapabildii bir dnemdir. Uzun dnemde talebin fiyat esneklii ksa dneme nispetle daha yksektir.
TALEBN GELR ESNEKL Gelir esneklii, parasal gelirde nisbi deiikliin talep miktarnda oluturduu nisbi deimeye talebin gelir esneklii denir. EI = Talep miktarndaki yzde deime Q / Q0 (Q1 - Q0) / Q0 = = Gelirdeki yzde deime I / I0 (I1 - I0) / I0
KTSADA GR
36
ESNEKLK
Konuyu saysal bir rnekle aklayalm: Bir ailenin yllk geliri 10.000 TL.den 12.000 TL.ye ykseldiinde yllk et tketimi 50 kgdan 75 kgye kyorsa talebin gelir esneklii EI= (75 - 50) / 50 (12 - 10) / 10 = 25 / 50 2 / 10 = 2,5'dur.
Yani ailenin geliri %1 arttnda et tketimi % 2,5 artyor. Normal Mal: Gelir arttnda talebi artan ve bu nedenle gelir esneklii pozitif olan mallardr. Dk Mal: Gelir artt zaman talebi azalan ve bu nedenle gelir esneklii negatif olan mallardr.
APRAZ TALEP ESNEKL: Bir maln fiyatndaki yzde deimenin bir baka maln talep miktarnda neden olduu yzde deimeye ilikin lttr. Talep miktarndaki yzde deime Q / Q0 (QA1 - QA0) / QA0 = = (PB1 - PB0) / PB0 P / P0 Dier maln fiyatndaki % deime
d E =
Dier maldan veya ilikili maldan bahsederken, bu maln ikame ve tamamlayc olmak zere ikiye ayrlarak incelenmesi gerekir. kame Mallar: Birbirlerinin yerine kullanlabilin mallara ikame (rakip) mallar ad verilir. Mesela Pepsi Cola ve Coca-Cola ikame mallardr. kame mallar iin apraz talep esneklii pozitif deer alr. Tamamlayc Mallar: Birlikte kullanlan mallara tamamlayc mallar denir. Mesela ay ve eker tamamlayc mallar dr. Tamamlayc mallar iin apraz talep esneklii negatif deer alr. Saysal bir rnekle konuyu aklayalm; Koyun eti fiyatnn 8 TL.den 10 TL.ye ykseldiini ve buna bal olarak bir ailenin dana eti tketiminin ylda 40 kgdan 60 kga ykseldiini varsayarak apraz talep esnekliini hesap edelim. ncelikle yukardaki aklamalarn nda dana eti ve koyun eti ikame (rakip) mallar olduundan sonucun pozitif kacan syleyebiliriz. Ed = (60 - 40) / 50 (10 - 8) / 8 20 / 40 2/8
=2
ARZ ESNEKL Bir maln arz edilen miktarndaki yzde deimenin maln fiyatndaki yzde deimeye orandr. Arz esneklii reticilerin fiyat deiimlerine kar duyarllklarn lmektedir. Arz miktarndaki yzde deime Fiyattaki yzde deime = Q / Q0 (Q1 - Q0) / Q0 = (P1 - P0) / P0 P / P0
Ed =
KTSADA GR
37
ESNEKLK
ARZ ESNEKLN ETKLEYEN FAKTRLER Arzn fiyat esnekliini etkileyen en nemli faktr firmalarn giderlerini retime ayarlayabilme dereceleridir. Bunu belirleyen iki unsur vardr. 1. retimde Deiikliin Gereklemesi in zin Verilen Sre: A) Ksa Dnem: Firmalarn yalnzca baz girdilerin miktarn deitirerek retimlerini arttrabildikleri dnemdir. Dolaysyla ksa dnemde arz esneklii dktr. B) Uzun Dnem: Firmalarn tm girdilerin miktarn deitirerek retimlerini en fazla arttrabildikleri dnemdir. Dnem uzadka retimi arttrma imkan da artt iin arz esneklii de artar. Firmalarn retimi arttrma imkanlar hi yoksa arz esneklii deeri sfrdr. Bu durumda arz erisi dikey bir ekil alr. 2. reticinin Gelecee Ait Bekleyileri: reticinin glecee ait beklentileri olumlu ise arz esneklii yksektir.
KTSADA GR
38
ESNEKLK
SORULAR
1. Bir maln fiyatndaki %5 lik bir azalma, talep edilen mal ve hizmet miktarnda %3 lk bir arta neden oluyorsa, talebin fiyat esneklii ile ilgili olarak aadakilerden hangisi dorudur? A) Esnektir B) Tam esnektir C) Birim esnektir D) nelastiktir E) Tam inelastiktir. Yant Ddir. Esneklik Talepteki yzdelik deime/ Fiyattaki yzdelik deime = e=0.03/0.05<1 olduundan talep inelastiktir. 2. ki mal arasndaki apraz talep esneklii katsaysnn iareti negatifse, bu iki maln birbirine gre durumu aadakilerden hangisidir? A) kame mallardr B) Tamamlayc mallardr C) liiksiz mallardr D) Lks mallardr E) Zorunlu mallardr. Yant Bdir. 4. Firmalarn tm girdilerin miktarn deitirebildikleri dnem aadakilerden hangisidir? A) Ksa dnem B) ok ksa dnem C) Uzun dnem D) Geici dnem E) Reel dnem Yant Cdir. Tm girdilerin miktarn deitirmye imkan tanyan dnem arz esnekliinin en yksek olduu dnem uzun dnemdir. 5. Dorusal talep erisi boyunca yukarya (daha yksek fiyat dzeylerinE) hareket edildike talep esnekliinin seyri aadakilerden hangisi olur? A) Artar C) Deimez Yant Adr. Dorusal talep erisi zerinde orta noktada esneklik 1dir. Yukarya doru kldka esneklik artar, aaya doru inildike azalr. B) Azalr D) Sfr olur E) Pozitif deer alr
apraz talep esneklii deerinin negatif olmas mallarn tamamlayc mal olduunu gsterir.

39
6. Gelir arttnda talebi artan ve bu nedenle gelir esneklii pozitif olan mallara ne ad verilir? A) Ekonomik mal
3. Doru eklindeki bir talep erisinin orta noktasndaki esneklik deeri katr? A) C) e=2 e>1 E) e=0 Yant Bdir. Orta noktada esneklik deeri birime eittir.
KTSADA GR
B) Zorunlu mal C) Dk mal D) Normal mal E) Serbest mal Yant D'dir. Tketici , geliri arttnda bir mal daha ok tketiyorsa bu mala normal denir. Normal mallar iin gelir esneklii deeri pozitif kar.
B) e=1 D) e<1
ESNEKLK
7. Bir maln fiyatnn artmas durumunda toplam haslat azalyorsa talebin fiyat esneklii deeri katr? A) Talep esneklii birden byk B) Talep esneklii birden kk C) Talep esneklii bire eit D) Talep esneklii sfra eit E) Talep esneklii sonsuz Yant A'dr. Bir maln talep esneklii deeri birden bykse (talep esneksE) maln fiyatnn artmas toplam talebi fiyat artndan daha fazla azaltacandan toplam haslat azalacaktr.
9. Aadakilerden hangisi talebin fiyat esneklii lsn etkileyen ekonomik faktrlerden biri deildir? A) rn iin ikame edilebilirlik derecesi B) rnn tketici btesindeki pay C) Fiyat deimelerinin geici veya srekli olmas D) Maln tatmin ettii ihtiyacn nitelii E) retim maliyetlerinin deimesi Yant E'dir. retim maliyetlerinin deimesi taleple deil arzla ilgili olduu iin talep esnekliini etkilemez.
10. Aadakilerden hangisi talebin fiyat esnekliini arttran faktrlerden biridir? A) Maln ikamesi olabilecek baka mallar kolay bulunabiliyorsa B) rnn dkse tketici btesindeki pay
C) Fiyat deimelerinin srekli olmas D) Maln tatmin ettii ihtiyacn zorunlu bir ihtiya olmas E) Tketim karar iin zaman ksa ise Yant A'dr. Bir maln ikamesi (yerine geebilecek baka mallar) kolay bulunabiliyorsa bu maln talep esneklii yksektir.
8. Bir maln fiyatnn artmas durumunda toplam haslat deimiyorsa talebin fiyat esneklii deeri katr? A) Talep esneklii birden byk B) Talep esneklii birden kk C) Talep esneklii bire eit D) Talep esneklii sfra eit E) Talep esneklii sonsuz Yant C'dir.
11. Talebin fiyat esnekliinin birden byk olduu durumda (esnek talep) toplam haslatn artmas iin aadakilerden hangisinin gereklemesi gerekir? A) Maln fiyatnn dmesi B) Maln fiyatnn artmas C) Maln fiyatnn deimemesi D) Zevk ve tercihlerin deimesi E) Dier mallarn fiyatnn deimesi
40
Bir maln talep esneklii deeri bire eitse (talep birim esneksE) maln fiyatnn artmas (veya azalmas) toplam talebi fiyat art(veya azal) kadar azaltacandan toplam haslat deimez.
KTSADA GR
ESNEKLK
12.
20 10
Fiyat B
15. Aadaki rnlerden hangisinde talep inelastiktir? A) Margarin

A
B) Tuz C) Deterjan D) Tavuk eti E) Fndk ya
150
200
Miktar
Yukardaki talep erisi zerinde A noktasndan B noktasna gelinmesi durumunda, talebin fiyat esneklii katsays ne olur? A) -0.25 C) 0.33 E) -0.30 B) 0.5 D) 0.125
16. nelastik (esnek olmayan) talep sz konusu iken maln fiyatnn artmas toplam haslat nasl etkiler? A) Artar C) Deimez E) Bilinemez B) Azalr D) % 50 arttrr
13. Talep erisi zerindeki iki nokta aras iin hesaplanan ortalama esneklik deeri aadakilerden hangisidir? A) Gelir esneklii B) Eri esneklii C) Nokta esneklii D) Fiyat esneklii E) Yay esneklii
17. Bir maln fiyat 75 TL. ve talep edilen miktar 45 birim iken, maln fiyat 125 TL. olduunda talep edilen miktar 15 birim ise, bu mal iin ilgili fiyat aralklarnda hesaplanacak yay esneklii deeri katr? A) -5 B) -4 C) -3 D) -2 E) -1
14. Bir satc piyasaya arz ettii maln fiyatn drdnde toplam haslat azalyorsa aadakilerden hangisi bu durumu aklayabilir? A) Talep esnektir B) Talep birim esnektir C) Talep inelastiktir D) Talep sonsuz esnektir E) Esneklik deerini yaplamaz. bilmeden yorum
18. Bir maln balang miktar 400 TL iken talep edilen miktar 10 adettir. Maln fiyat 440 TLye ktnda talep edilen miktar 8 adete dtne gre talebin fiyat esneklii deeri nedir? A) 1 C) 3 E) 5 B) 2 D) 4
KTSADA GR
41
ESNEKLK
19. Talep esneklii deeri 1den byk ise ilgili maln fiyatnn artmas toplam haslat nasl etkiler? A) Balangta artrr sonra azaltr B) Balangta azaltr sonra artrr C) Sabit tutar D) Artrr E) Azaltr 20. ki mal arasndaki apraz talep esneklii pozitif iarete sahipse bu mallar iin aada yaplan deerlendirmelerden hangisi dorudur? A) Snop mallardr B) Lks mallardr C) Dk mallardr D) Tamamlayc mallardr E) kame mallardr
23. Bir maln fiyatndaki her yzde birlik deime karsnda arz miktarnda yzde lk deime oluyorsa arz esneklii deeri katr? A) e=1 C) e=2 E) e=4 24. Arzn fiyat esnekliini etkileyen en nemli faktr aadakilerden hangisidir? A) Firma says B) reticilerin beklentileri C) retim maliyetleri D) Firmalarn giderlerini retime ayarlayabilme derecesi E) Firmalarn fiyatlama kararlarn alma derecesi B) e=1,5 D) e=3
21. Fiyattaki bir deime talep edilen miktarda hibir deimeye neden olmuyorsa aadakilerden hangisi dorudur? A) Talep esnektir B) Talep inelastiktir C) Talep tam esnektir D) Talep tam inelastiktir E) Talep birim esnektir 22. Fiyattaki bir deime talebi ayn oranda etkiliyorsa aadakilerden hangisi dorudur? A) Talep esnektir B) Talep inelastiktir C) Talep tam esnektir D) Talep tam inelastiktir E) Talep birim esnektir
KTSADA GR
25. Bir maln fiyat 200TL olduunda talep miktar 50 birim ve fiyat 220TL olduunda talep miktar 40 birim ise talebin nokta fiyat esneklii deeri nedir? A) e=1 C) e=3 E) e=1,5 B) e=2 D) e=2,5
CEVAP ANAHTARI 11-A 18-B 25-B

42
12-A 19-E
13-E 20-E
14-C 15-B 21-D 22-E
16-A
17-D
23-D 24-D
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
Hkmetler lkelerinde sosyal adaleti salamak amacyla piyasa mekanizmasna mdahale ederek ynlendirici politikalar uygulayabilirler. Bunlarn balcalar; A. Fiyat kontrolleri (asgari cret, kira kontrolleri ve tarmsal destekleme fiyatlar gibi) B. Miktar kontrolleri (kotalar gibi) C. Vergi uygulamalar
A. DEVLETN FYAT KONTROLLER Fiyat kontrolleri, devletin yasa ya da dzenlemelerle (ynetmelik, tebli gibi) belirli bir mal ya da hizmetin fiyatn tespit etmesi veya snrlama getirmesidir. Balca iki tr fiyat kontrol vardr: 1. TABAN FYAT: Devletin mal ve hizmet arz edenleri korumak iin, piyasada ilem grecek asgari fiyat belirlemesidir. rnein destekleme almlaryla iftilerinkorunmas amalanrken askeri cret demesiyle emeklerini arz eden dk gelirliler korunur. Yandaki ekilde piyasada oluan denge fiyat P1'dir. reticileri korumak iin devletin belirledii taban fiyat ise PA'dr. Taban fiyat uygulamas QD QS kadar arz fazlal (artk) ortaya karmaktadr. Taban Fiyat Uygulamalar: a. Tarmsal Destekleme Fiyatlar: Tarmsal destekleme fiyat uygulamas bir taban fiyat uygulamasdr. Devlet reticilere bu fiyat dzeyinde satlamayan rnlerini (QD - QS kadar art) satn alma sz verdii iin ekildeki artk blgesini yok edecek ekilde bir talep yaratarak piyasa temizlenmesini gerekletirecektir. Yani devlet maln alcs olarak piyasaya girecek, talep erisi saa kayacaktr. b. Asgari cret Politikas: Asgari cret bir tr taban fiyat uygulamasdr. Devlet cretler iin bir minimum fiyat seviye belirler. Bu da her taban fiyat uygulamasnda olduu gibi arz fazlas (artk) yaratr. Emek piyasasndaki bu artk (igc arz fazlas) isizlik olarak tanmlanr.
KTSADA GR
43
ARZ TALEP UYGULAMALARI
2. TAVAN FYAT: Devletin tketicileri korumak iin piyasada ilem grlecek en yksek fiyat belirlemesidir. P2 tavan fiyat olarak belirlenmise, tavan fiyat denge fiyatnn altnda olduu iin QS QD kadarlk talep fazlas (ktlk) oluacaktr. Tavan Fiyat Uygulamas: Kira Kontrolleri: Kira kontrolleri tipik bir tavan fiyat uygulamas rneidir. Devlet konut kiralar iin bir tavan fiyat belirlemektir. Piyasa iin bu kira dzeyinin zerinde bir kira belirlemek mmkn deildir. Devlet mdahalesi ile dengenin altnda belirlenen kira bedeli piyasada bir ktlk sorununa neden olacaktr.
TAVAN FYAT UYGULAMASINDA ORTAYA IKAN SORUNLAR 1. Balayc bir tavan fiyat uygulamasyla ortaya kan ktlk, taynlama sorununu gndeme getirecektir. Taynlama, paylam sorununun piyasa mekanizmasnn devreden karlarak idari kararlarla zmlenmesidir. Bltrme anlamna gelen taynlama ile karne uygulamasna geilecek ve sonuta her tketici sadece belirli bir miktarda mal satn alabilecektir. 2. Karaborsa fiyatnn (PK) olumas. 3. Maliyeti drmek isteyen firmalarn dk kaliteye ynelmeleri. 4. Mallara ulamak zorlaacandan uzun kuyruklar ve kargaa yaanabilecektir.
B. DEVLETN MKTAR KONTROLLER (KOTALAR) Kota, genellikle, retimde ve ithalatta uygulanan miktar snrlamalardr. 1. retim Kotas: Arz edilen mal veya hizmet miktarn snrlayarak, rekabet koullarnda olumu piyasa fiyatn reticilerin lehine arttrmaya dnk devlet politikasdr. Devletin mdahale etmedii durumda piyasa E1 noktasnda dengededir. Devlet maln retimini 100 bin tonda sabitlediinde denge miktar azalacak denge fiyat artarak 400 TL.'ye kacaktr. Bu durum reticilerin krn artracak dier reticilerin piyasaya giriini engelleyecektir.
KTSADA GR
44
2. thalat Kotas: Belli bir dnem boyunca ithal edilecek rn miktar veya deeri zerine bir tavan koyulmasdr.
ekilde 20 TL. uluslararas fiyat seviyesini gstermektedir. Bu seviyede devlet ithalata kota koymamtr. Yani da tam ak bir piyasa sz konusudur. Talep 120 bin birim, yurtii arz ise 40 bin birimdir. Bu durumda 60 bin birim ithalat gereksinim vardr. Devlet ithalata 40 bin birim bir kota koyduunda fiyat 30 TL.'ye ykselir, arz artar, talep ise azalr. Bu durumda ithalat azalacaktr ve ithalat 40 bin birime decektir. Grld gibi, tketiciler hem daha az miktarda otomobil satn alabilmekte hem de bunun iin daha yksek bir fiyat demek zorunda kalmaktadrlar.
C. VERG UYGULAMALARI Devletler hem kamusal amalar gerekletirmek iin gerekli olan geliri salamak, hem de piyasada oluan sonular etkilemek amacyla, lkede gerekletirilen ekonomik faaliyetleri vergilendirirler. Vergiler hesaplan ekillerine gre iki grupta incelenirler: 1. Spesifik Vergiler (Miktar Vergileri): Arlk, uzunluk adet hacim gibi, belirli bir maddi l zerinden alnan vergilerdir. (Motorlu tat vergisi) 2. Ad valorem Vergiler (Deer Vergileri): Belirli bir parasal deerin yzdesi eklinde alnan vergilerdir. (Gelir ve Kurumlar vergileri)
VERG YANSIMASI Vergi yansmas, vergiyi deyen mkellefin, bunun bir ksmn veya tamamn fiyat mekanizmas aracl ile dier kiilere aktarmasdr.
KTSADA GR
45
Vergi yknn tketici ve retici arasnda hangi miktarlarda paylalacann yant ise arz ve talep erilerinin eimine bal olacaktr. Yukardaki ekilde vergi yansmas sreci anlatlmaktadr. Sat vergisi (T = 200 TL.) uygulanmadan nce piyasa E1 noktasnda dengededir. Vergi sonrasnda artan maliyetler retimi azaltacandan arz erisi sola kayacak, fiyat artacak tketim miktar azalacaktr. ekilde esneklikleri ayn olan arz ve talep erileri nedeniyle arz erisinde 200 TL.'lik sola kayma ek verginin 100 TL. sini reticiye, 100 TL.'sini ise tketiciye yanstm olacaktr. ARZ ve TALEP ESNEKLKLERNN VERG YANSIMASINA ETKS 1. Talep Esnekliinin Arz Esnekliklerinin Eit Olmas Durumu: Ek verginin yars retici, dier yars tketici tarafndan denecektir. 2. Talep Esnekliinin Arz Esnekliinden Kk Olmas Durumu: Ek verginin daha byk ksm retici tarafndan tketiciye yanstlr. 3. Talep Esnekliinin Arz Esnekliinden Byk Olmas Durumu: Ek verginin daha byk ksmn retici deyecektir. 4. Talebin Fiyat Esneklii Sfr Olduu Durum: Ek verginin tmn tketici deyecektir. Yani retici demekle ykml olduu verginin tmn tketiciye yanstmtr. 5. Talebin Fiyat Esnekliinin Sonsuz Olduu Durum: Ek verginin tamam retici tarafndan denecektir. Talep erisinin sonsuz () esnek olduu durumda retici verginin hibir ksmn tketiciye yanstamamaktadr. 6. Arz Erisinin Esnekliinin Sonsuz Olduu Durum: Ek verginin tamamn tketici deyecektir.
KTSADA GR
46
TKETC RANTI Tketicinin bir mal iin demeye hazr olduu fiyat ile gerekte dedii fiyat arasndaki farktr. Piyasada dengesi P1 fiyat seviyesinde olumutur. Talep erisi tketicilerin mala demeye raz olduklar fiyat gsterdii iin, P1 fiyat seviyesinin zerinde bir fiyattan deme yapmaya raz olup da P1 fiyat seviyesinden deme yapanlar taral alan kadar "tketici rant" elde edeceklerdir. Denge fiyatnn azalmas tketici rantn bytecektir. nk mevcut tketiciler balangtaki duruma gre daha az demede bulunurken, dk fiyattan yeni tketiciler de piyasaya girmitir. Denge fiyatnn artmas tam tersi etki yaparak tketici rantn kltecektir.
RETC RANTI reticinin rettii mal satmaya raz olduu fiyat ile gerekte sat yapt fiyat arasndaki farktr. Piyasada dengesi P1 fiyat seviyesinde olumutur. Arz erisi reticilerin eitli fiyat seviyelerinde retmeye raz olduklar mal miktarlarn gsterdii iin, P1 fiyat seviyesinin altnda bir fiyattan retim yapmaya raz olup da P1 fiyat seviyesinde retim yapanlar taral alan kadar "retici rant" elde edeceklerdir. Denge fiyatnn ykselmesi retici rantn bytecektir. nk mevcut reticiler, balangtaki duruma gre daha yksek fiyattan mal satma olanan yakalamken, yeni oluan yksek fiyattan yeni reticiler de piyasaya girmitir. Denge fiyatnn azalmas tam tersi etki yaparak retici rantn kltecektir.
TKETC ve RETC RANTINDAK DEMELER Tketici rant piyasa denge fiyat ile talep erisi arasndaki alan ile, retici rant ise denge fiyat ile arz erisi arasndaki alan ile ifade edilmektedir. Bu ikisinin toplam ise toplam rant vermektedir. Toplam rant bir maln alclar asndan toptan deeri ile bu mallar reten reticilerin toplam maliyetleri arasndaki farktr. Toplam rantta azal refah kayb anlamna gelmektedir. Birim bana vergi uygulamas sonucunda denge miktarnn Q*`dan Q1è dtn varsayarsak. Tketici art Y+Z kadar azalmtr. retici artnda ise W+T kadarlk azalma olmutur. Hkmet Y+W kadarlk vergi haslat salamasna ramen, daha az retimden dolay Z+T alan kadar refah kayb domutur.
KTSADA GR
47
SORULAR
1. Talep erisi yatay eksene paralelse (talep esneklii sonsuza eitse) verginin taraflar arasndaki dalm nasl olur? A) Tketiciler birim sat vergisinin bir ksmn derler B) Tketiciler birim sat vergisinin tamamn derler C) Hkmet hibir vergi toplayamaz D) reticiler birim sat vergisinin tamamn derler E) Vergiyi eit paylarlar Yant Ddir. Talep erisi sonsuz eime sahipse ek verginin tamamn retici der. 3. Aadakilerden hangisi uygulamasna rnektir? A) Asgari cret B) Kira kontrolleri C) retim kotalar D) thalat kotalar E) Vergiler Yant Adr. Asgari cret uygulamas iilere denecek cretin minimum seviyesini belirlemesi nedeni ile bir taban iyat uygulamasdr. 4. Tarmsal destekleme fiyatlarnn piyasada oluan denge fiyat ve miktar zerindeki etkisi aadakilerden hangisidir? A) Denge fiyat artar, denge miktar azalr B) Denge fiyat der, denge miktar artar C) Denge fiyat ve miktar artar D) Denge fiyat ve miktar azalr E) Denge fiyat deimez. Yant Cdir. Tarmsal destekleme fiyat uygulamas ile devlet tarmsal rnn denge fiyatn arttrr ve bu uyglama arz miktarn da arttrr. artar, denge miktar taban fiyat
2. Tketicinin bir mal iin demeyi arzu ettii fiyat ile gerekte dedii fiyat arasndaki fark aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Refah B) Marjinal fayda C) Tketici stnl D) Tketici rant E) retici hakimiyeti Yant Ddir. Tketici rant tketicinin bir mal iin demeye raz olduu maksimum fiyat ile maln denge fiyat arasndaki farktr.
KTSADA GR
5. Piyasada oluan arz ve talep erileri arasndaki alan aadakilerden hangisi ifade eder? A) retici rant C) Tketici rant E) dari rant Yant B'dir. Toplam rant maln alclar asndan toplam deeri ile reticiler asndan toplam maliyetleri arasndaki farktr. Toplam rant arz ve talep arasndaki alana eittir.
48
B) Toplam rant D) Mali rant
6. Devletin tketicileri korumak iin piyasada ilem grecek en yksek fiyat belirlemesi uygulamasna ne ad verilir? A) Tavan fiyat B) Taban fiyat C) Karaborsa fiyat D) Taynlama E) Vergi yansmas Yant A'dr. Tavan fiyat uygulamasyla devlet ilem grecek en yksek fiyat belirler, ama ar yksek fiyatlardan tketiciyi korumaktr. 7. Belli bir maddi l zerinden (arlk, uzunluk, adet, hacim vb) alnan vergilere ne ad verilir? A) Deer vergilerli B) Advalorem vergiler C) Kurumlar vergisi D) Katma deer vergisi E) Spesifik vergi Yant E'dir.
9. Kira kontrolleri uygulamas aadakilerden hangisinin bir rneidir? A) Taynlama B) Piyasa mekanizmas C) Karaborsa D) Taban Fiyat E) Tavan Fiyat Yant E'dir. Kira kontrolleri devletin, konut kiralarnn art oranna bir snrlama getirmesidir.

49
10. Piyasa denge fiyat ile arz erisi arasnda kalan alan aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Refah B) Toplam fayda C) Tketici hakimiyeti D) Tketici stnl E) retici rant Yant Edir. retici rant reticinin bir mal retmek iin raz olduu minimum fiyat ile maln denge fiyat arasndaki farktr.
Spesifik vergiler maddi l zerinden alnan vergilerdir. Aracn silindir hacmi zerinden alnan motorlu tatlar vergisi bir spesifik vergidir. 8. Kurum krnn belli bir yzdesi eklinde tahsil edilen kurumlar vergisi hangi tr vergi grubuna dahildir? A) Deer vergileri B) Advalorem vergiler C) Mali vergiler D) Katma deer vergisi E) Spesifik vergiler Yant B'dir. Kurumlar ve gelir vergisi gibi belirli bir parasal deerin yzdesi eklinde alnan vergilere advolerem vergiler denir.
KTSADA GR
11. Vergiyi demesi gereken kiinin piyasa mekanizmasndan yararlanarak bunu bir baka kii ya da kuruma aktarmas aadakilerden hangisi ile ifade edilir? A) Vergiden kanma B) Verginin yansmas C) Vergi mkellefiyeti D) Vergi kaydrma E) Vergi karma
ARZ TALEP UYGUMALAMALARI
12. Balayc bir tavan fiyat uygulamas sonucu aadakilerden hangisi ortaya kmaz? A) Karaborsa B) Talep fazlas C) Arz fazlas D) Dk kaliteye ynelme E) Uzun kuyruklar ve kargaa 13. Devletin baz tarm rnleri iin belirledii taban fiyatlar, piyasada oluan denge fiyatnn zerinde ise aadaki durumlardan hangisi ortaya kar? A) Ktlk B) Artk C) retici dengesi D) Tketici dengesi E) Karaborsa
16. Paylam sorununun piyasa mekanizmas devreden karlarak idari kararlarla zmlenmesine ne ad verilir? A) Arbitraj C) Esneklik E) Yansma 17. Devletin mal ve hizmet arz edenleri korumak iin piyasada ilm grlecek asgari fiyat belirlemesi uygulamasna ne ad verilir? A) Tavan fiyat C) Karaborsa fiyat E) Yansma B) Taban fiyat D) Taynlama B) Tavan fiyat D) Taynlama
18. Genellikle retime ve ithalatta uygulanan miktar snrlamalarna ne ad verilir? A) Kota C) Taynlama B) Yansma D) Karaborsa E) Spklasyon
14. Bir ekonomide asgari cret piyasa koullarnda oluan denge cret dzeyinin zerinde belirlenirse, aadaki durumlardan hangisi ortaya kar? A) Karaborsa B) Ar istihdam C) sizlik D) Ktlk E) Refah art 15. Gelir ve kurumlar vergilerinde olduu gibi belirli bir parasal deerin yzdesi eklinde alnan vergilere ne ad verilir? A) Nisbi vergi B) Spesifik vergi C) Miktar vergisi D) Advalorem vergi E) Finansman vergisi
KTSADA GR
19. Adet, hacim vb. maddi l zerinden alnan vergilere ne ad verilir? A) Spesifik vergi B) Kurumlar vergisi C) Gelir vergisi D) Advalorem vergi E) Deer vergileri 20. Aadakilerden hangisi devletin piyasaya mdahale etmek amacyla kulland miktar kontrollerinden biridir? A) retim kotalar B) Asgari cret uygulamas C) Destekleme almlar D) Tavan fiyat uygulamas E) Taban fiyat uygulamas
50
21. Talep esnekliinin arz esnekliinden byk olmas durumunda birim sat vergisinin byk ksmn aadakilerden hanisi deyecektir? A) Devlet B) reticiler C) Hane halk D) Tketiciler E) Vergi mkellefleri
24. Devletin arz edilen mal veya hizmet miktarn snrlayarak tam rekabet koullarnda olumu olan piyasa fiyatn reticilerin lehine arttrmas ynndeki uygulamasna ne ad verilir? A) Tketici rant B) retim kotas C) Ortalama rant D) Tketim kotas E) Toplam rant
22. Aadakiler den hangisi devletin uygulad fiyat kontrollerinden biri deildir? A) Asgari cret uygulamas B) Taban fiyat uygulamas C) Kira kontrolleri uygulamas D) thalat kotalar uygulamas E) Tarmsal destekleme fiyat uygulamas
25. Gelir vergisi aadaki vergi trlerinden hangisi iinde yer alr? A) Motorlu tatlar vergisi B) Yansyan vergiler C) Advolorem vergiler D) Spesifik vergiler E) Dolayl vergiler
23. Taban fiyat uygulamasnda arz fazlasnn ortaya kabilmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Taban fiyat > Denge Miktar B) Taban fiyat < Denge Fiyat C) Taban Fiyat = Denge Fiyat D) Taban Fiyat < Denge Miktar E) Taban Fiyat > Denge Fiyat
51
CEVAP ANAHTARI 11-B 18-A 25-C 12-C 13-B 19-A 20-A 14-C 15-D 16-D 17-B 21-B 22-D 23-E 24-B
KTSADA GR
kabilecek Soru Says
Arasnav 34 -
Final 1
Btnleme 1
RETM retim insanlarn ihtiyalarn dolayl ya da dorudan karlayacak mal ve hizmetlerin meydana getirilmesi abasdr. retim kavram yalnzca mal ve hizmetlerin retilmesi srecini deil ok dah geni bir faaliyetler dizisini anlatr. Hammadde veya yar mamllerin retim sreci sonunda eklini deitirerek, yeni bir maml elde edilmesi imalat olarak tanmlanr. malat, ekil faydas salar. rnn, bir yerden baka yere tanmas da retimdir ve yer faydas salar. rnn stoklanmas, zaman faydas salad iin yine retimin bir aamasdr. Sat ilemi de retimin bir parasdr ve mlkiyet faydas salamaktadr. RETM FONKSYONU retim fonksiyonu belirli bir dnemde kullanlan alternatif girdi bileimlerinin olas maksimum kt ile ilikilendirilmesidir. retim fonksiyonu aadaki gibi ifade edilir: Q * = f(L, K, T,t) Maksimum retim (Q*); emek (L), sermaye (K),doal kaynaklarn (T) miktarna ve teknolojinin (t) dzeyine baldr. retim srecinde kullanlan tm faktrlere genel olarak girdi denir. retim girdileri ikiye ayrlarak incelenir. 1- Sabit Girdiler: rn miktarndaki deime karsnda belirli bir sre iin miktar deimeyen girdilere sabit girdiler denir. Fabrika binalar, makinalar sabit girdilere rnektir. 2- Deiken Girdiler: Arzu edilen retim dzeyine gre miktar deien girdilere deiken girdiler denir. gc ve hammadde deiken girdilere rnektir. KISA DNEMDE RETM Ksa Dnem, retim faktrlerinde sadece bir tanesinin deitirilmesine olanak tanyan sredir. Konu incelenirken retim faktrlerinden sermaye ve doal kaynaklarn sabit olduu, tek deiken girdinin emek (L) olduu varsaylacaktr. Bu durumda firmann toplam kt miktarn arttrabilmesi kullanlan emek miktarndaki arta bal olacaktr. 1) TOPLAM FZK RN (TPP): Deiken girdi miktarnn arttrlmasna bal olarak elde edilen ktya toplam fiziki rn denir.
KTSADA GR
52
RETM ve MALYETLER
2) MARJNAL FZK RN (MPP): Emek miktarndaki bir birimlik, deimenin toplam rn miktarnda meydana getirdii deimeye marjinal fiziki rn denir. Marjinal fizik rn, emek veriminin nasl bir seyir izlediini gsterir, bu yzden emein marjinal verimlilii (MPPL) olarak da adlandrlr. MPPL= TPP L
AZALAN VERMLER YASASI: Dier retim faktrleri miktar sabitken, bir retim faktrnn retimde kullanlan miktarnn arttrlmas durumunda, her ilave birimin salad rn miktarnn (marjinal fiziki rnn) belli bir seviyeden sonra azaldn ifade eden kuraldr. Aadaki tabloda emek miktar birimi getikten sonra MPPnin azala getii grlmektedir. Bir tarmsal iletmede toprak miktar, traktr vb. aralarn says, kullanlan su, gbre ve tohumluk miktarnn sabit olduunu varsayarak sadece ii, saysn dzenli olarak arttrrsak her bir iinin retime katks belli bir ii seviyesinden sonra kesinlikle azalacaktr. i says arttrrken szgelimi toprak miktarnn sabit tutulmas her yeni gelen iinin tek bana alabildii alannn srekli azalmasna yol aacaktr. retimde azalan verimler yasasnn ortaya kmasnn temel nedeni bir girdi dnda dier girdilerinin miktarnn sabit tutulmasdr. 3) ORTALAMA FZK RN (APP): Bir birim emek iin elde edilen rn miktardr. Toplam fiziki rnn emek miktarna blnmesiyle elde edilir. APPL= TPP L
Emek Miktar (L) 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

KTSADA GR
Toplam Fiziki rn (TPPL) 0 20 60 120 160 190 216 224 224 216
Marjinal Fiziki rn (MPPL) 20 40 60 40 30 26 8 0 -8
Ortalama Fiziki rn (APPL) 20 30 40 40 38 36 32 28 24

53
RETM ve MALYETLER
X firmasnn ulat en yksek toplam fiziki rn dzeyi 224 birim`dir. Bu noktaya gelene kadar TPP nce artarak artm, sonra ise azalarak artmtr. Bunun sebebi grafiin alt panelinde yer alan MPP erisinden kolayca anlalr. Marjinal verimlilik artarken, TPP artarak artm daha sonra marjinal verimlilikteki azalma TPP`de azalarak artmaya yol amtr. TPP`nin tepe noktasnda marjinal verimlilik (MPP) sfra eit olur. TPP tepe noktasndan itibaren azalmaktadr ki bunun nedeni Marjinal verimliliin eksi deerler almasdr. nceki sayfada bulunan ekilde ve tabloda grld gibi, marjinal fizik rn (MPP), ortalama fizik rn (APP) maksimuma ulat noktada (tepe noktas) keser. MPP>APP ise APP artar. MPP<APP ise APP azalr. UZUN DNEMDE RETM Uzun dnemde kullanlan tm girdiler deitirilebilecei iin azalan verimler yasas ilerliini yitirir. Bu durumda retim analizi "lein verimi" kavram ile yaplr. lein verimi, btn retim girdilerinin ayn oranda arttrlmas durumunda rn miktarnn hangi oranda deieceini ifade eden lttr.
lein Verimi Ayr ekilde fade Edilebilir: 1. lee Gre Artan Verim: rn miktarndaki art orannn girdilerdeki art oranndan yksek olmas durumudur. 2. lee Sabit Verim: Girdilerdeki art oran ile rn miktarndaki art orannn ayn dzeyde olmas durumudur. 3. lee Gre Azalan Verim: rn miktarndaki art orannn girdilerdeki art oranndan dk olmas durumudur. rnek: Bir retim srecinde emek ve sermaye gibi retim girdileri yzde 5 arttrlrken retim dzeyi yzde 6 artyorsa lee gre artan verim koullar szkonusudur. MARJNAL RN DEER (MRP): Bir girdinin (mesela emein) marjinal fiziki rn ile rnn piyasa fiyatnn arpm sonucu bulunur ve marjinal rnn sat sonucu elde edilecek geliri gsterir.
MRPL = MPPL . PX Tablomuzdan tekrar yararlanrsak; 5. ii iin MPPL deeri 30 birimdir. Maln fiyatn (Px) 10 TL. kabul edersek 5. iinin MRP deeri 30 x 10 = 300 TL. olarak hesaplanacaktr. Girdinin marjinal fiziki rn deeri girdinin maliyetinden (emek girdisinin maliyeti crettir ve W ile gsterilir) daha fazla ise, firma iin o girdiyi fazla kullanarak (yeni ii alarak) krn arttrabilir.
KTSADA GR
54
RETM ve MALYETLER
Girdinin MRP deeri girdi fiyatndan dk ise, firma iin girdi kullanmn azaltmak yararldr. Bir retim faktr iin optimal girdi kullanm dzeyi, girdinin marjinal fiziki rn deerinin girdi fiyatna eit olduu seviyedir. Emein marjinal rn deeri (MRPL) ve creti (W) sembolleri ile gsterilirken; MRPL > W ise girdi miktar arttrlr MRPL < W ise girdi miktar azaltlr MRPL = W ise optimal (en uygun) girdi kullanm dzeyi salanr Firma, maliyetlerini minimize eden faktr bileimini, her bir girdinin marjinal fiziki rnn fiyatna oranlamak suretiyle belirleyecektir. Firmann iki girdi kulland varsaymnda, bu ifadeyi sembolize edersek, MPPL MPPK = PL PK MPPL emein marjinal fiziki rn , PL emein birim fiyat MPPK sermayenin marjinal fiziki rn, PK ise sermayenin birim fiyatdr retim faktrleri arasndaki ikame, yukardaki eitlik salanncaya kadar devam edecektir. Buna gre firma emee harcad son lira ile sermayeye harcad son lirann retime katklar eit olduunda retim minimum maliyetle gerekletirmektedir. MALYETLER Mal ve hizmet retiminin gerekletirilmesinde firmann katland tm ekonomik bedellere genel olarak maliyet denir. Muhasebeciler maliyeti hesap dkmlerine dayandrmasna karn, ekonomistler kavram daha geni bir erevede tanmlamaktadrlar. Bu balamda maliyetler iki ana balk altnda ele alnr: 1. AIK MALYET: retim faktrlerini elde etmek iin yaplan gerek demelere, mesela iilere denen cret, denen kiralara, hammadde ve enerji giderleri de ak maliyetdir. 2. RTK MALYET: Gerekte deme yaplmayan, ancak bir alternatiften vazgeilmesi nedeniyle oluan maliyetlere rtk maliyet denir. rtk maliyetler, muhasebeletirilemeyen maliyetler olarak da isimlendirilir. Maliyetlerle ilgili bu aklamalardan sonra kr kavramn inceleyebiliriz. Genel olarak bir firmann kr haslat ile maliyetleri arasndaki farktr. Kr kavram muhasebe kr ve ekonomik kr olmak zere iki ekilde ele alnabilir: Muhasebe Kr = Toplam Haslat Ak Maliyetler Ekonomik Kr = Toplam Haslat (Ak + rtk Maliyetler) Ekonomik Kr = Toplam Haslat Kullanlan Tm Girdileri Toplam Frsat Maliyeti Toplam haslat, toplam frsat maliyetine eitse ekonomik kr sfr olmasna karn firma retime devam edecektir. Ekonomik krn sfr olmas durumuna normal kr denir.
KTSADA GR
55
RETM ve MALYETLER
KISA DNEMDE MALYETLER DEKEN MALYET (VC): retim miktaryla birlikte deien maliyetlerdir. ilik cretleri, enerji ve hammadde giderleri deiken maliyetlerdir. SABT MALYET (FC): retim miktar ile ilikisi olmayan maliyetlerdir. Yatay eksene paralel bir dorudur. retim miktar ksa dnemde ne kadar artarsa artsn bedeli deimeyen bir maliyet trdr. Firmalarn ksa dnemde dedii kiralar klasik bir sabit maliyet rneidir. Yanda firmann sabit maliyeti 900 TL. olarak grlmektedir. TOPLAM MALYET (TC): Sabit ve deiken maliyetler toplamdr. Pozitif eimlidir. ekilde grld zere firmann sabit maliyeti 900 TL.'dir. 74 birim kt dzeyinde sabit maliyeti, 900 TL. ve deiken maliyeti 60 TL. olmak zere toplam maliyet (TC) 960 TL.'dir. Ayrca retim miktarnn sfr olduu dzeyde TC = FC olduu grlmektedir. Buna gre TC = FC + VC olur.
ORTALAMA SABT MALYET (AFC): Firmann birim retim bana den sabit maliyetine ortalama sabit maliyet ad verilir. Toplam sabit maliyetin retim dzeyine blnmesiyle bulunur. AFC = FC / Q retim dzeyi arttka AFC deeri srekli azalr. Bu nedenle AFC fonksiyonunun ekli negatif eimlidir.
ORTALAMA DEKEN MALYET (AVC): Firmann birim retim bana den deiken maliyetine ortalama deiken maliyet denir. Toplam deiken maliyetin retim miktarna blnmesiyle bulunur. AVC = VC / Q retim arttka firmann katlad ortalama deiken maliyet tutar nce azalr belli bir retim dzeyinden sonra ise artr.
KTSADA GR
56
RETM ve MALYETLER
ORTALAMA TOPLAM MALYET (ATC): Firmann birim retim bana maliyetine ortalama toplam maliyet denir. Toplam maliyetin retim miktarna blnmesiyle bulunur. Ayrca ortalama toplam maliyet ortalama sabit ve ortalama deiken maliyetlerin toplamna da eittir. ATC = TC / Q = AFC +AVC Ortalama toplam maliyet fonksiyonu da nce azalan sonra artan bir fonksiyondur.
MARJNAL MALYET (MC): Firmann retimini bir birim arttrmas sonucu toplam maliyette meydana gelen deimeye marjinal maliyet denir. MC = TC / Q
Yandaki ekil ortalama sabit, ortalama deiken, ortalama toplam ve marjinal maliyet fonksiyonlarn topluca gstermektedir. ekilde grld gibi ATC ve AVC erileri U eklindedir ve MC erisi bu erileri minimum noktalarnda keser. AFC erisi ise negatif eimlidir.
ATC, AVC ve MC erilerin ksa dnemde U eklinde olmas azalan verimler yasasnn bir sonucudur. Yani ortalama maliyetler nce azalr sonra artar nk verimlilik nce artar sonra azalr.
UZUN DNEM MALYETLER
Maliyetler asndan uzun dnemi ksa dnemden ayran temel zellik, uzun dnemde firmalarn herhangi bir sabit maliyetinin olmamas, yani tm maliyetlerinin deiken olmasdr.
KTSADA GR
57
RETM ve MALYETLER
UZUN DNEM MALYET ERS Faktr fiyatlar ve teknoloji sabitken, uzun dnem ortalama maliyetler, tm retim faktrlerinin deimesi sonucunda her bir retim dzeyi iin minimum ortalama maliyetlerin bir bilekesidir. Uzun dnem ortalama maliyeti erisi (LRAC) de ksa dnem ortalama maliyeti erisi gibi U biimindedir. Ksa dnem ortalama maliyet erisi artan ve azalan marjinal verimler kanunu nedeniyle U biimindedir. Uzun dnemde ortalama maliyet erisinin U biiminde olmasnn nedeni ise, firmalarn nce lee gre artan, daha sonra srasyla lee gre sabit ve azalan lek ekonomileriyle almalardr. Uzun dnemde ortalama maliyetleri etkileyen nemli bir deiken teknolojik deimedir. Teknolojik ilerlemeler maliyetleri azalttndan uzun dnem ortalama maliyet erisini (LRAC) aaya kaydracaktr.
KTSADA GR
58
RETM ve MALYETLER
SORULAR
1. Bir retim srecinde rnn art oran girdilerin art oranndan daha az ise bu duruma ne ad verilir? A) lein sabit verimi B) lein artan verimi C) lein azalan verimi D) lein deimez verimi E) lein nominal verimi Yant Cdir. rnn art oran girdi art oranndan fazla ise artan verim, daha az ise azalan verim, eit ise sabit verim szkonusudur. 2. Ortalama rnn tepe noktasnda (maksimun seviyesinde) aadakilerden hangisi dorudur? A) Marjinal rn = sfr B) Ortalama rn = marjinal rn C) Ortalama rn = toplam rn D) Toplam rn maksimumdur E) Toplam rn = marjinal rn Yant Bdir. 4. nsan ihtiyalarn dolayl ya da dorudan karlayacak mal ve hizmet retimini gerekletiren veya bunlarn sat konusunda karar veren birim aadakilerden hangisidir? A) Piyasa C) Endstri E) Sermaye Yant Bdir. Firmalar rettikleri mal ve hizmetlerle insan ihtiyalarn karlayan birimlerdir. 5. Bir girdinin marjinal fiziki rn deeri girdi fiyatndan byk ise, bu girdinin retim srecinde kullanlan miktar ne ekilde deitirilmelidir? A) Azaltlmaldr B) Arttrlmaldr C) Sabit tutulmaldr D) Baka bir girdi ile deitirilmelidir. E) Sabit girdi ile ikame edilmelidir. Yant Bdir. Girdiden elde edilen ek getiri girdinin maliyetinden (fiyatndan) bykse girdi kullanm arttrlr. B) Firma D) Emek
Marjinal rn ortalama rne eitse bu retim seviyesinde ortalama rn tepe (maksimum) seviyededir.
3. Bir maln retimi bir birim arttrldnda toplam maliyette meydana gelen deiiklie ne ad verilir? A) Marjinal gelir B) Marjinal hasla C) Marjinal rn D) Marjinal maliyet E) Marjinal fayda Yant Ddir. retimin bir birim arttrlmasyla toplam maliyette ortaya kan deiim marjinal maliyettir.
KTSADA GR

59
6. Firmann birim retim bana den sabit maliyetine ne ad verilir? A) Marjinal maliyet B) Ortalama deiken maliyet C) Ortalama sabit maliyet D) Ortalama toplam maliyet E) Ortalama reel maliyet Yant Cdir. Ortalama sabit maliyet bir birim retim iin firmann katland sabit maliyet tutardr.
RETM ve MALYETLER
7. Ksa dnem ortalama maliyet erisinin (ATCnin) U biiminde olmasnn nedeni nedir? A) Maliyetlerin deimesi B) nce artan sonra azalan verimin geerli olmas C) nce azalan sonra artan verimin geerli olmas D) nce artan sonra azalan maliyetlerin geerli olmas E) lee gre sabit verimin geerli olmas Yant B'dir. Ksa dnemde retim artrldka verimliliin nce artmas (maliyetin azalmas) sonra azalmas (maliyetin artmas) nedeniyle ortalama maliyet erisi U eklindedir.
9. Hammadde ve yar mamullerin retim sreci sonunda eklinin deitirilerek yeni bir mamul elde edilmesi srecine ne ad verilir? A) Sat B) Pazarlama C) Marjinallik D) malat E) Speklasyon Yant D'dir. Petroln ilemden geirilerek oto lastiine dntrlmesi rneinde olduu gibi hammaddelerin eklinin deitirilip yeni bir rn elde edilmesi srecine imalat denir

60
10. retim sreci iinde imalat hangi fayday salar? A) ekil faydas B) Yer faydas C) malat faydas D) Reel fayda E) Zaman faydas Yant A'dr. malat hammadde ve yar mamullerin ekillerinin deitirilerek yeni bir mamul mal haline getirilmesidir.
8. Uzun dnem ortalama maliyet erisinin U biiminde olmasnn nedeni nedir? A) Maliyetlerin srekli artmas B) lee gre maliyetin olumas C) lee gre sras ile artan, sabit ve azalan getiri ile allmas D) retim iin yeterli zamann olmamas E) Baz girdilerin kullanlamamas Yant C'dir. Uzun dnemde lee gre artan verim (azalan maliyet), sabit verim (sabit maliyet), azalan verim (artan maliyet) nedeniyle ortalama maliyet erisi U biimindedir.
KTSADA GR
11. Emek miktarndaki bir birimlik deimenin toplam rne yapt katk aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Emein toplam fiziki rn B) Emein ortalama fiziki rn C) Emein marjinal fiziki rn D) Emek kullanm katsays E) Emek tketim etkinlii
RETM ve MALYETLER
12. Bir girdinin marjinal fiziki rn deerini hesaplayabilmek iin marjinal fiziki rn miktarnn yannda aadakilerden hangisine ihtiya duyulur? A) Girdinin ortalama maliyeti B) ktnn ortalama maliyeti C) Girdinin piyasa fiyat D) Toplam maliyet deeri E) ktnn piyasa fiyat
15. retim miktarna bal olmayan maliyetler aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Ak maliyet B) rtk maliyet C) Deiken maliyet D) Sabit maliyet E) Marjinal maliyet
16. Deiken maliyetler toplamnn retim miktarna blnmesi ile elde edilen maliyet kavram aadakilerden hangisidir? 13. retimde uzun dnemde azalan verimler yasasnn ortadan kalkmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Ortalama fiziki rn miktarnn hesaplanamamas B) retim faktr verimliliklerinin sabit kalmas C) Piyasaya yeni firmalarn giri yapmas D) Marjinal fiziki rn deerinin sfr olmas E) retimde kullanlan tm miktarnn deitirilebilmesi
A) Marjinal maliyet B) Ortalama toplam maliyet C) Toplam maliyet D) Ortalama sabit maliyet E) Ortalama deiken maliyet
girdilerin
17. Marjinal maliyet (MC) erisi, ortalama toplam maliyet (ATC) erisinin zerinde yer ald srece, ATC erisinin eimi ile ilgili olarak aadaki deerlendirmelerden hangisi dorudur? A) Artandr C) Sfrdr B) Maksimumdur D) Azalandr
E) Minimumdur 14. Gerekte deme yaplmayan ancak bir alternatiften vazgeilmesi nedeniyle oluan maliyet unsurlarna ne ad verilir? A) Ak maliyet B) Reel maliyet C) Ekonomik maliyet D) Muhasebe maliyeti E) rtk maliyet
KTSADA GR
18. Bir firmada istihdam edilen ii says 15"den 20'ye karldnda, retim miktar ylda 100 birimden 200 birime kyorsa emein marjinal fiziki rn deeri katr? A) 5 C) 15 E) 25
61
B) 10 D) 20
RETM ve MALYETLER
19. retimde kullanlan girdilerin art oran rnn art oranndan az ise aadakilerden hangisi geerlidir? A) lein sabit verimi B) lein artan verimi C) lein azalan verimi D) lein deimemesi E) lein negatif verimi
23. retim faktrlerinin retim srecine katlmasyla elde edilen ktya ne ad verilir? A) Maliyet C) rn B) retim D) malat
E) retim fonksiyonu
24. Toplam haslat deerinden aadakilerden hangisi karlrsa ekonomik kar deerine ulalr? 20. retim miktarndan bamsz ve retim sfra indiinde bile firmann kullanmak zorunda olduu maliyete ne ad verilir? A) Toplam deiir maliyet B) Toplam sabit maliyet C) Ortalama maliyet D) Marjinal maliyet E) Ortalama deiken maliyet A) Ak maliyetler + rtk maliyetler B) Reel maliyetler C) Ak maliyetler D) Reel maliyetler + rtk maliyetler E) Sabit maliyetler
25. Deiken maliyetin ktya blnmesiyle aadakilerden hangisi elde edcilir? A) Ortalama sabit maliyet B) Ortalama toplam maliyet C) Marjinal sabit maliyet D) Ortalama deiken maliyet E) Ortalama reel maliyet
21. Toplam fiziki retimin kullanlan emek miktarna blnmesi ile aadakilerden hangisi elde edilir? A) Marjinal fiziki retim B) Azalan marjinal fayda C) Artan marjinal fayda D) Ortalama fiziki retim E) Reel fiziki retim
22. Aadakilerden hangisi retimin mlkiyet faydasnn ortaya kmasn salar? A) retim C) Stoklama E) B) malat D) Sat Tamaclk
CEVAP ANAHTARI 11-C 18-D 25-D
62
12-E 19-B
13-E 20-B
14-E
15-D 16-E
17-A
21-D 22-D 23-C 24-A
KTSADA GR
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
TAM REKABET PYASASI Tam rekabet piyasas hibir firmann satt rnn fiyat zerinde tek bana kontrol gcnn olmad zel bir piyasadr. Tam rekabet piyasasnn zellikleri: 1. Piyasada ok sayda alc ve satc vardr. 2. Her firma homojen bir rn retir ve satar 3. Firmalar kolaylkla piyasaya girip karlar 4. Alc ve satclar tam bilgiye sahiptirler Tam rekabet piyasndaki bir firma fiyat belirleyici deil, fiyat kabullenicidir. Gerek yaamda tam rekabet koullarna en ok yaklaan piyasalara ekmek, patates, dviz ve hisse senedi piyasalarn rnek olarak verebiliriz.
Tam Rekabet Piyasasnda Talep erisi
Yukardaki eklin sol panelinde 5 TL.'lik bir fiyat dzeyinde dengeye gelmi piyasa grlmektedir. Piyasa bu noktada dengeye geldikten sonra tam rekabet koullarnda fiyat etkileyemeyecek kadar ok alc ve satcnn olmas, fiyatn deimesini engelleyecek ve fiyat sabit kalacaktr. Baka bir ifadeyde tam rekabet piyasasndaki bir firma ksa dnemde sat miktar ne olursa olsun satt mallarn tm birimlerini denge fiyatndan satacaktr. ekilde grld zere tam rekabet piyasasnda talep erisi, miktar eksenine paralel yani tam esnek (sonsuz esnek) bir dorudur.
KTSADA GR
63
TAM REKABET PYASASI
TAM REKABET PYASASINDA FRMA GELRLER ve GELR ERLER Q 0 1 br 2 br 3 br 4 br P 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL TR 0 5 TL 10 TL 15 TL 20 TL AR 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL MR 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL 5 TL
Maln piyasa fiyat 5 TL. olarak belirlendiinden firma tm birimleri ayn fiyattan satacaktr. Yukardaki tablo toplam gelir (TR), ortalama gelir (AR) ve marjinal gelir (MR) deerlerini gstermektedir.
TR TR 15 10 5 0 Q 1 2 3
1) TOPLAM GELR (TR): Toplam gelir bir firmann rnlerinin satndan elde ettii para miktardr. Toplam haslat veya ciro olarak da adlandrlr. TR = P . Q TR = Fiyat . Miktar
2) ORTALAMA GELR (AR): Ortalama gelir toplam gelirin sat miktarna orandr. Yukardaki tabloda grld gibi ortalama gelir tm sat miktarlar iin 5 TL.ye eittir. Yani, AR = Pdir.
AR =
TR P.Q = P Q Q
3) MARJNAL GELR (MR): Marjinal gelir satlarn bir birim arttrlmas sonucu toplam gelirde meydana gelen deimedir. Yukardaki tabloda ikinci birimin marjinal gelirini bulmak iin 10 - 5 / 2 - 1 = 5 ilemi yaplmtr. Marjinal gelir toplam gelirdeki deimenin sat miktarndaki deimeye orandr. Grld gibi marjinal gelir de ortalama gelir gibi her sat dzeyinde fiyata eittir. (MR = P) MR = TR Q
KTSADA GR
64
TAM REKABET PYASASI
KISA DNEMDE KR MAKSMZASYONU 1. TOPLAM GELR-TOPLAM MALYET YAKLAIMI Toplam Kr (TP): Firmann toplam geliri (TR) ile toplam maliyeti (TC) arasndaki farktr. Yani TP = TR TCdir. Toplam gelirin, toplam maliyetin gerisinde kald retim dzeylerinde (TR<TC) firma zarar eder. Toplam gelirin, toplam maliyeti at retim dzeylerinde, (TR>TC) firma ekonomik kr eder. Toplam gelirin, toplam maliyete eit olduu retim dzeylerinde (TR=TC) normal kar elde edilir (baaba noktas) olarak adlandrlr. Firma maksimum krn toplam gelir erisi ile toplam maliyet erisi arasndaki dikey uzunluun en ok olduu kt dzeyinde (ekilde 12 birim) elde eder.
2. MARJNAL MALYET-MARJNAL GELR YAKLAIMI Tam rekabet piyasasnda firmann kr maksimizasyonu veya firma dengesi iki koulun yerine gelmesi halinde salanmaktadr. Marjinal maliyetin marjinal gelire eit olmas (MR = MC) ve bu eitliin saland dzeyde marjinal maliyetin artmasdr. Bu eitlik sadece tam rekabet piyasas iin deil dier tm piyasalar iin de geerlidir. Yani, MR = MC salanm ise firma karn maksimize etmitir. ekilde MR=MC noktas 12 birimlik retim dzeyini gstermektedir. Bu retim dzeyinde firma karn maksimize etmitir. ekilde MR=MCnin salad retim dzeyinde P>ATC olduu iin firma Normal st kar etmektedir. Ksa dnemde denge koulu; MC = MR = P = AR
Eer P>ATC ise firma ksa dnemde normal st kr (ekonomik, ar) elde eder. Eer P=ATC ise firma sadece normal kr elde eder. Eer P<ATC ise firma zarar eder.
KTSADA GR
65
TAM REKABET PYASASI
TAM REKABET FRMANIN KAPANMA NOKTASI VE KISA DNEM ARZ ERS Firma A noktasnn belirttii retim dzeyinde (yani MR=MC'nin saland retim dzeyinde) retim yaparken fiyat (P) ortalama deiken maliyete (AVC) eittir. Bu durumda firma sadece deiken maliyetlerini karlayabilmekte sabit maliyetlerini ise karlayamamaktadr. Bu noktaya (A noktas) kapanma noktas denir. Kapanma noktasnda fiyat=ortalama deiken maliyettir. (P=AVC) Eer fiyat bu dzeyin altna derse firma geici sre ile faaliyetine son verecektir. Bu noktann altnda firma kapanacandan arz yapamayacaktr. Dolaysyla arz erisi (yani firmann ksa dnemde retim yapabilecei dzey) bu noktadan itibaren balayacak ve ekilde gsterilen koyu ksm olacaktr. Yani tam rekabet piyasasnda bir firmann ksa dnem arz erisi marjinal maliyet (MC) erisinin ortalama deiken maliyet (AVC) zerinde kalan ksm olacaktr. TAM REKABET PYASASINDA UZUN DNEMDE KR MAKSMZASYONU Tam rekabet piyasasnda uzun dnem dengesinin temel sonularn yle sralayabiliriz. 1. Uzun dnemde piyasaya yeni firmalar girdii ve fiyat ortalama maliyete kadar dt (P=ATC) iin firma yalnzca normal kr elde eder. Ekonomik kr yoktur. Yani rn fiyat ksa dnem ortalama toplam maliyete eittir. (P=ATC) 2. Firmalar fiyatn marjinal maliyete eit olduu retim dzeyinde faaliyette bulunurlar. (P=MC) Fiyatn marjinal maliyete eit olmas (P=MC) kaynaklarn tketicilerin zevklerine uygun bir ekilde datldn gsterir. 3. Birim kr marj ok dd iin firmalar tam kapasitede retim yaparlar. Tam kapasitede retim en etkin teknolojinin kullanlmas anlamna gelir. Tam kapasite retim dzeyinde btn kaynaklar tam olarak kullanld iin ortalama maliyet minimum dzeyine iner. Tam rekabette uzun dnem dengesinde; Fiyat = Ortalama Maliyet = Ortalama Gelir = Marjinal Gelir = Marjinal Maliyet P = AC = AR = MR = MC
KTSADA GR
66
TAM REKABET PYASASI
SORULAR
1. ve 2. Sorular aadaki ekile gre yantlaynz. 3. Tam rekabet piyasasnda kar maksimizasyonu koulu aadakilerden hangisidir? A) Marjinal haslat = Marjinal maliyet
Maliyet, Haslat (TL)
P3 P2 P1 K MC AC(A TC) AVC N
B) Marjinal haslat < Marjinal maliyet C) Marjinal hasla = Ortalama maliyet D) Marjinal hasla = Toplam maliyet E) Marjinal maliyet = Toplam maliyet Yant Adr. Marjinal haslat (MR) marjinal maliyete (MC) eit olduunda firma karn azamiletirmi olur.
X1 X2 X3 X mal miktar
1. Firmann kapama noktas ekilde hangi nokta ile gsterilmitir? A) K C) N E) A Yant Adr. B) L D) B
4. Aadakilerden hangisi tam rekabet piyasalar iin yanltr? A) Alc ve satc saysnn ok fazla olmas B) Alc ve satclarn maln fiyatn etkileyememeleri C) Piyasa giri kn serbest olmas D) Alc ve satclar piyasa hakknda tam bilgiye sahiptir. E) Firma talep erisi negatif eimlidir. Yant Edir. Tam rekabet piyasalarnda firma talep erisi sonsuz esnektir. (Yatay eksene paraleldir) nk firmalar maln fiyatn etkileyemezler.
Fiyatn ortalama deiken maliyete eit olduu nokta (K noktas) kapanma noktasn ifade eder.
2. Firmann ksa dnem arz aadakilerden hangisidir? A) MC'nin azalan blm
erisi
B) MC'nin ortalama deiken maliyet (AVC) zerindeki blm C) AVC 'nin artan blm D) AC'nin azalan blm E) MC'nin AC zerindeki blm Yant Bdir. MCnin AVCyi kestii noktann (Knn) stnde kalan blmne firmann ksa dnem arz erisi denir.
KTSADA GR
5. Firmann toplam sat haslatnn toplam maliyeti aan blmne ne ad verilir? A) Normal kar B) Ekonomik kar C) Zarar E) Baaba Yant Bdir. Toplam haslatn toplam maliyeti aan ksmna ar kar, normal st kar veya ekonomik kar denir.
67
D) Normal zarar
TAM REKABET PYASASI
6. Tam rekabeti bir firmann piyasada kar karya kald talep erisi aadaki erilerden hangisi ile zdetir? A) Toplam gelir erisi B) Marjinal maliyet erisi C) Toplam gelir erisi D) Toplam maliyet erisi E) Ortalama gelir erisi Yant Edir. Tam rekabeti firmann talep erisi marjinal ve ortalama gelir erileri ile zdetir.
9. Aadakilerden hangisi tam rekabet piyasasnn uzun dnem sonular arasnda yer almaz? A) Tketicilerin arzularna en uygun mal demeti retilir B) Firma maliyetleri mmkn olan en dk seviyededir C) Fiyat ortalama maliyetten byktr. D) Fiyat Marjinal maliyete eittir. E) Reklama ihtiya yoktur. Yant Cdir. Tam rekabet piyasasnda uzun dnemde maln fiyat ortalama maliyete eittir
A) Fiyata B) Toplam haslata C) Ortalama maliyet D) Ortalama rne E) Kapanma noktasna Yant Adr.

68
7. Tam rekabet piyasasnda firmann marjinal haslat aadakilerden hangisine eittir?
10. Tam rekabet piyasasnda karn azamiletirilmesi (maksimum) seviyeye karlmas) koulu aadakilerden hangisidir? A) Marjinal haslat = Marjinal maliyet B) Marjinal haslat < marjinal maliyet C) Marjinal hasla = Ortalama maliyet D) Marjinal hasla = 0 E) Marjinal maliyet = 0 Yant Adr. Tam rekabet piyasasnda firma dengesi yani karn maksimum seviyeye karlmas koulu marjinal haslatn marjinal maliyete eit olmasdr.
Tam rekabet piyasasnda firmann marjinal haslat ortalama haslat ve fiyata eittir 8. Aadakilerden hangisi tam rekabet piyasasnn bir zellii deildir?
A) Alc ve satclarn piyasaya giri-k serbesttir. B) Alc ve satclar piyasa hakknda tam bilgiye sahiptir C) Piyasada ok sayda alc ve satc vardr. D) Firmalar fiyata etki edemezler E) Piyasada farkldr. Yant Edir. Tam rekabet piyasasnda tm firmalarn rettii mallarn fiyat birbirinin ayndr.
KTSADA GR
11. Tam rekabet piyasasnda ksa dnem firma arz erisini aadakilerden hangisi verir? A) Marjinal maliyet erisinin ortalama deiken maliyet erisi zerinde kalan ksm B) Marjinal maliyet erisinin artan ksm C) Ortalama maliyet erisinin artan ksm D) Marjinal maliyet erisinin azalan ksm E) Ortalama deiken maliyet erisinin artan ksm
retilen
mallarn
fiyatlar
TAM REKABET PYASASI
12. Aadaki mallara ait piyasalardan hangisi tam rekabet koullarna en ok yaklaan piyasadr? A) Di macunu B) Tra Ba C) Buday D) Deterjan E) Otomobil
15. Tam rekabeti bir firmann piyasada kar karya kald talep erisi aadaki erilerden hangisi ile zdetir? A) Toplam gelir erisi B) Marjinal maliyet erisi C) Toplam gelir erisi D) Toplam maliyet erisi E) Ortalama gelir erisi
A) Marjinal maliyet = Toplam maliyet
B) Marjinal maliyet = Ortalama maliyet = Marjinal gelir = Ortalama gelir = Fiyat C) Marjinal gelir = Toplam gelir
13. Tam rekabet piyasasnda uzun dnem piyasa (endstri) dengesinde aadaki eitliklerden hangisi gerekleir?
16. Aadaki hangisi tam rekabet piyasasnn zellikleri arasnda yer almaz? A) ok sayda alc ve satc vardr. B) Piyasa giri serbesttir. C) Zarar eden firmalarn piyasadan kmas zorlatrlmtr. D) retilen mallar homojendir. E) Alc ve satclar piyasalar hakknda tam bilgiye sahiptir.
D) Marjinal gelir = Marjinal maliyet = Toplam Gelir = Toplam maliyet = Fiyat E) Marjinal maliyet = Toplam Kr = Fiyat
14. Tam rekabeti firmann krnn maksimize ettii retim dzeyinde aadakilerden hangisi geerlidir? A) Marjinal gelir ile marjinal arasndaki fark maksimumdur. maliyet
B) Marjinal gelir ortalama maliyete eittir C) Ortalama gelir ortalama maliyete eittir. D) Marjinal gelir marjinal maliyete eittir. E) Marjinal maliyet ortalama sabit maliyete eittir.
KTSADA GR
17. X mal reten bir firma 100 birim mal sattnda 1000 TL toplam gelir elde ediyor iken, sat miktarm 120 birime karttnda 1200 TL gelir elde ediyorsa firmann marjinal geliri ka TL'dir? A) 15 C) 20 E) 10
69
B) 25 D) 30
TAM REKABET PYASASI
18. Tam rekabet piyasasnda uzun dnemde ar karn ortadan kalkmasnn temel nedeni nedir? A) Firmann satlarn artrmas B) Firma maliyetlerinin azalmas C) Piyasaya yeni firmalarn girmesi D) Talep erisinin negatif eimli olmas E) Talep erisinin pozitif eimli olmas
20. Aadakilerden hangisi tam rekabeti bir firmann piyasada karlaaca talep erisini ifade etmek amacyla kullanlabilir? P
A)
D P
B)
Q P D
C)
19. Tam rekabeti piyasalarda faaliyet gsteren firmalarn en etkin retim teknolojisini kullanmalarnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Firmalarn fiyatn minimum ortalama maliyete eit olduu retim dzeyini semeleri B) Firmalarn marjinal gelirin marjinal maliyete eit olduu retim dzeyini semeleri C) Firmalarn fiyatn ortalama deiken maliyete eit olduu retim dzeyini semeleri D) Firmalarn toplam maliyetin toplam gelire eit olduu retim dzeyini semeleri E) Firmalarn marjinal maliyetin toplam maliyete eit olduu retim dzeyini semeleri
KTSADA GR
Q P D
D)
Q A) P D
Q
70
TAM REKABET PYASASI
21. Aadakilerden hangisi hibir firmann satt rnn fiyat zerinde tek bana kontrol gcnn olmad zel bir piyasa yapsdr? A) Tam rekabet piyasas B) Tekelci rekabet piyasas C) Oligopol piyasas D) Monopson piyasas E) Oligopson piyasas
24. Tam rekabet piyasasnda marjinal gelir erisi aadakiler den hangisi ile zde deildir? A) Birim bana gelir B) Talep C) Fiyat D) Toplam gelir E) Ortalama gelir
22. Tam rekabet piyasasnda fiyat ortalama deiken maliyetlerden kk ise firmann alaca karar aadakilerden hangisidir? A) Kaytsz kalr B) Faaliyetlerine geici olarak son verir C) Faaliyetlerini srdrr D) retimini arttrr E) retimini azaltr
25. Aadakiler den hangisi tam rekabet piyasasndaki bir firmann baaba noktasn gsterir? A) Toplam gelir = Toplam maliyet B) Marjinal gelir = Marjinal maliyet C) Ortalama gelir = Toplam maliyet D) Ortalama gelir= Marjinal maliyet E) Marjinal gelir = Fiyat
23. Tam rekabet piyasasnda firmann marjinal maliyet erisinin artan ksm aadakilerden hangisini ifade eder? A) Kapanma noktas B) Baa ba noktas C) Toplam kar erisi D) Ortalama kar erisi E) Firmann ksa dnem arz erisi
11-A 18-C 25-A
71
CEVAP ANAHTARI 12-C 13-B 19-A 20-B 14-D 15-E 21-A 22-B 16-C 17-E 23-E 24-D
KTSADA GR
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
A) TEKEL (MONOPOL) PYASASI Tekel piyasas bir endstride yalnzca bir firmann bulunduu piyasa biimidir. Tekelci firmann rettii rn ya hi ikamesi olmayan ya da yakn ikamesi olmayan bir rndr. Mesela stanbul piyasasnda doalgazn tek bir satcs (GDA) vardr. Tekelcinin satt mal homojen bir mal olabilecei gibi, tekelci firma ayn endstride bir dizi farkllatrlm mal da satabilir. Tekel piyasasnda baka firmalarn piyasaya giriini engelleyen olduka etkili kstlamalar vardr. Bu nedenle tekelci firma hem ksa dnemde hem uzun dnemde ekonomik (ar) kr elde eder. Tekel piyasas iki farkl nedene bal olarak ortaya kar: YASAL TEKEL: Devlet tarafndan verilen imtiyazlarla belirli bir rnn veya hizmetin retilmesi ilemlerinin bir firmaya verilmesi, dier firmalarn ayn ii yapmasnn engellenmesi durumunda yasal tekel ortaya kar. Piyasaya yeni firmalarn girmesini engelleyen yasal engeller devlet tarafndan belli firmalara verilen imtiyazlar, patentler ve lisanslardr. (PTT, TCDD) DOAL TEKEL: Bir endstrideki lek ekonomilerinin sadece tek bir firmann faaliyetini srdrmesine olanak salayacak nitelikte olmas halinde veya belli bir hammadde de kaynana bir tek firmann sahip olmas durumunda ortaya kan tekeldir. Elektrik, su ve doalgaz hizmetleri ile telefon hizmetleri doal tekellere rnek olarak gsterilebilir. Tam rekabeti bir firmann aksine, tekelci firma, piyasa fiyatn dorudan etkileme gcne sahiptir. Bu nedenle talep erisi yatay eksene paralel bir doru deil negatif eimli bir eridir. Tekelci firma, piyasada faaliyette bulunan tek firma olduu iin, tekelcinin talep erisi ile piyasa talep erisi ayndr. Tekelci firma piyasa talebini dikkate alarak maln sat fiyatn belirlerken toplam gelirini arttrd srece daha fazla mal satmak iin fiyat drr. Baka bir ifadeyle tekelci firma marjinal geliri pozitif
KTSADA GR
72
EKSK REKABET PYASALARI
oludu srece mal satmaya devam edecektir. Miktar Q 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Fiyat P=AR 10 TL. 9 TL. 8 TL. 7 TL. 6 TL. 5 TL. 4 TL. 3 TL. 2 TL. 1 TL. Toplam Gelir TR= P . Q 10 18 24 28 30 30 28 24 18 10 Marjinal Gelir MR=TR/Q 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8
12 Maliyet, Gelir ve Fiyat 9 6 3 0
1 k e> sne e e=
1 s e< ela in
tik
AR = P = D
2 3 4 5 6 7 8 -3 0 1 retim Miktar -6 -9
9 10 11 12 MR
35 30 Toplam Gelir 25 20 15 10 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 retim Miktar 9 10 11 12 TR
Tekelci firma hibir zaman talep erisinin inelastik ksmnda mal satmaz. Yukardaki tabloda sat miktar 6 birime ulaana kadar marjinal gelir (MR) deerleri pozitiftir. Bu dzeyden sonra negatif olmaya balamaktadr. Marjinal gelirin pozitif olduu blmde talep erisinin esnekliinin birden byk olduu grlmektedir. Talep esnekliinin deeri 1 e eit olduunda, yani talep birim esnek olduunda, marjinal gelirin deeri sfrdr. Firma retim miktarn 6 birimin zerine karrsa, marjinal gelir negatif deer alr, talep erisi zerinde inelastik blgeye geilir ve toplam gelir azalr. Bu nedenle talep erisinin inelastik blmnde sat miktar azaltlarak toplam gelir arttrlabilir. Tekelci firmann mal satarak krn arttrabildii blm talep erisinin esnek blmdr. Tekelci firma da krn maksimum yapacak retim dzeyini MR=MC eitliine gre belirler. Bu retim dzeyinden yukarya kan dikmenin ortalama toplam maliyeti (ATC) kestii nokta maliyeti, (330 TL), talep erisini kestii nokta fiyat (425 TL) gsterir. Bu iki deerin arasndaki blm kar veya zarar alann gsterir. rnek eklimizde P>ATC olduu iin taral alan ekonomik kr gstermektedir.
KTSADA GR
73
Tam Rekabet Piyasas ile Tekel Piyasasnn Karlatrlmas 1. Tekel piyasasnda, dier firmalarn piyasaya girii engellendii iin ekonomik kr hem ksa dnemde hem de uzun dnemde elde edilir. Tam rekabet piyasasnda ise hatrlanaca gibi ekonomik kr yalnzca ksa dnemde elde edilir. 2. Tam rekabet piyasasnda fiyat, marjinal gelir ve marjinal maliyet birbirine eittir. (P = MR = MC). Tekelci firmann denge noktasnda, fiyat marjinal gelirden ve dolaysyla marjinal maliyetten byktr (P > MR = MC). 3. Tam rekabet piyasasndaki bir firma uzun dnemde, minimum ortalama maliyette faaliyette bulunur. (retim tam kapasitede yaplr, en etkin teknoloji kullanlr) Tekel piyasasnda ise uzun dnemde minimum ortalama maliyette faaliyette bulunulmaz. 4. Tekel piyasasnda tam rekabet piyasasna gre retim daha az ve daha pahaldr. TEKELDE FYAT FARKLILATIRMASI Fiyat farkllatrmas, ayn maln tek bir retici tarafndan farkl alclara farkl fiyatlardan satlmasdr. Fiyat farkllatrmas ekilde yaplabilir. 1. Birinci Derece (Tam) Fiyat Farkllatrmas: Tekelci rettii her birimi ayr ayr mmkn olan en yksek fiyattan o mal almak isteyene satar. Bu fiyat farkllatrmasna bazen birimler aras farkllatrma da denir. 2. kinci Derece (Miktarlar aras) Fiyat Farkllatrmas: Tekelci belli bir miktar iin tek fiyat, daha sonraki ek birimler iin daha dk fiyat belirler. rnein, tekelci 100 birimi 100 TLden, ondan sonraki 200 birimi 900 TLden satar ve bu ekilde devam ederse ikinci derece fiyat farkllatrmas yapm olur. 3. nc derece (Alclar aras) Fiyat Farkllatrmas: Tekelci firma ayn alc ktlesi ierisinde alclarn farkl blmlere ayrp onlara farkl fiyatlar uygulayarak nc derece fiyat farkllatrmas yapabilir. rnein, bir doktor yal mterilerine daha az vizite creti uygulayarak nc derece fiyat farkllatrmas yapar. FYAT FARKLILATIRMASININ KOULLARI 1. Fiyat farkllatrmasnn yaplabilmesi iin, yalnzca tekel piyasasnn ya da kk bir firma grubu yelerinin (oligopolclerin) ayn fiyat politikalarn izledii piyasalarn sz konusu olmas gerekir. Yani satcnn mutlaka belli lde tekelci gc olmaldr. 2. Maln bir piyasadan alnp dier bir piyasada satlmasnn mmkn olmamas gerekir. 3. Satcnn farkl talep esnekliklerine sahip tketicileri belirleme olanann olmas gerekir. B) TEKELC REKABET PYASASI Tekelci rekabet teorisi temel varsayma dayanr: 1. Birbirinden bamsz olarak hareket eden ok sayda alc ve satc vardr. 2. Farkl satclarn rnleri farkllatrlmtr. rn farkllatrlmas firmann rettii mal ambalajlama, reklam, sat koullar, maazann
KTSADA GR
74
grnm, kredi imkanlar, sat elemannn etkileyicilii gibi faktrlerle, dier firmalarn rettii mallardan farklym gibi gstermeye almasdr. 3. Piyasaya giri ve piyasadan kn nispeten kolaydr. Tekelci rekabet piyasasna rnek olarak, hazr giyim, sabun, deterjan piyasalar ile benzin istasyonlarn verebiliriz. Tekelci Rekabet Piyasasnda Ksa Dnem Dengesi Tekelci rekabet piyasasndaki bir firmann maln fiyatn etkileyebilme gc az da olsa vardr. Bu nedenle talep erisi negatif eimlidir. Tekelci rekabeti firmann talep erisi, tekelci firmann talep erisi ile karlatrldnda tekelci firmann talep erisinden daha esnektir. Yani tekelci rekabet piyasasndaki firmann maln fiyatn etkileyebilme gc daha azdr. Tekelci rekabet piyasasnda da fiyat tekelde olduu gibi, marjinal gelirden byktr. Bunun nedeni, tekelci rekabeti firmann rnne olan talebin azalan eime sahip olmasdr. Yani, tekelci rekabeti firma da, eer daha fazla rn satmak istiyorsa, rnn fiyatn drmek zorundadr. Tm piyasalarda olduu gibi, tekelci rekabeti firma da, krn marjinal maliyetin (MC), marjinal gelire (MR) eit olduu retim dzeyinde maksimize eder. (MR = MC) Yandaki ekilde bu retim dzeyi Q1 olarak ortaya kmtr. Bu retim dzeyinden yukarya kan dikmenin ortalama toplam maliyeti (ATC) kestii nokta maliyeti, talep erisini kestii nokta fiyat gsterir. Bu iki deerin arasndaki blm kar veya zarar alann gsterir. rnek eklimizde P>ATC olduu iin taral alan ekonomik kr gstermektedir. Tekelci Rekabet Piyasasnda Uzun Dnem Dengesi Piyasaya giriin nispeten kolay olmas nedeniyle, bu piyasada uzun dnemde ekonomik kr yoktur. Uzun dnem dengesi de marjinal gelirin marjinal maliyete eit olduu retim dzeyinde gerekleir. Fiyat, ortalama maliyetin minimum noktasna eit deildir. Bu yzden kaynaklar etkin ekilde kullanlmamaktadr. Yani eksik kapasitede retim yaplr. (Bilindii gib yalnzca tam rekabet piyasasnda tam kapasitede retim yaplr.) C) OLGOPOL PYASASI Birbiri ile rekabet eden az sayda byk firmann her birinin retimindeki deimelerin piyasa fiyatn etkileyecek durumda olduu piyasa tr oligopol piyasasdr. rettikleri rnlerin fiyatlar zerinde belli oranda kontrol gcne sahiptirler. Oligopolde, firmalar arasnda karlkl bamlln yksek seviyede olmas nedeniyle bu piyasa tr iin geerli olan tek bir teori mevcut deildir. Oligopol teorilerinin ortak varsaymlar;
KTSADA GR
75
1. Az sayda satc ve ok sayda alcnn olmas 2. Firmalarn homojen veya farkllatrlm mal satmalar 3. Piyasaya girii kstlayan nemli engellerin olmasdr. OLGOPOLLERN SINIFLANDIRILMASI 1) Saf Oligopol: Oligopol piyasasnda faaliyette bulunan firmalarn rnlerinin homojen olduu oligopoldr. imento, elik, alminyum sanayileri saf oligopole iyi rneklerdir. 2) Farkllatrlm Oligopol: Oligopol piyasasnda faaliyette bulunan firmalarn rnlerinin homojen olmad (farkllatrld) oligopol trne farkllatrlm oligopol denir. Bu oligopol trnde saf oligopoln aksine fiyat deimeleri rakip firmalar zerinde daha az etki yaratr. Ksacas farkllatrmann derecesi arttka firmalar aras karlkl bamllk azalr. Farkllatrlm oligopol gerek yaamda en ok karlatrlan oligopol trdr. Otomobil ve medya sektrleri bu oligopol trne rneklerdir. 3) Tam Oligopol: Gizli anlamalarla ve firmalar arasndaki bamlln ok gl olmas nedeniyle, oligopolc firmalarn bir grup olarak krlarn maksimize ettikleri oligopoldr. 4) Ksmi oligopol: Oligopolc firmalarn karlarn bir grup halinde maksimize edemedikleri oligopoldr. OLGOPOLDE PYASA DENGES 1) DRSEKL TALEP TEORS: Dirsekli talep teorisine gre eer oligopol piyasasnda bir firma fiyatlarn drrse rakipleri de ayn ekilde fiyatlarn drrler. Ancak firma fiyatlarn arttrdnda, rakipleri bu sefer fiyatlarn arttrarak tepkide bulunmazlar. Talep erisi piyasa fiyat dzeyinde dirsek yapar. 2) FYAT NDERL TEORS: Fiyat nderlii teorisi baz oligopolclerin fiyatlar belirlerken ibirlii yaptklar bir modeldir. Bu tip ibirliinde, piyasada lider konumundaki firma fiyat belirler ve dier firmalar da belirlenen bu fiyat izlerler. 3) KARTEL TEORS: Oligopolcler piyasada sanki tek bir firma faaliyette bulunuyormu gibi davranrlar. Kartel, kartelde yer alan firmalarn elde ettikleri kr arttrmak iin retim miktarnn azaltld ve rn fiyatlarnn arttrld bir organizasyondur. Gnmzde en etkin olarak alan karteller arasnda, petrol ihracats lkelerin oluturduu kartel (OPEC) yer almaktadr.
KTSADA GR
76
SORULAR
1. Tekel piyasasnn hangi varsaym tekelci firmay endstri konumuna sokar? A) rnn yakn ikamesinin olmamas B) Tek bir satcnn olmas C) Tekelin fiyat farkllatrmasna gitmesi D) Tek bir alcnn olmas E) rn farkllatrmasnn younlamas Yant Bdir. Piyasada yalnz bir firma olduu iin bu firma endstrinin tamamn oluturur. 4. Tekel piyasasnda uzun dnemde kaynaklarn atl kalmasnn sebebi aadakilerden hangisidir? A) Fiyat farkllatrmasna gidilmesi B) Ekonomik krn ortadan kalkmas C) retimin minimum ortalama maliyetin gerisinde bir dzeyde yaplmas D) Fiyatn marjinal gelire ortak olmas E) Marjinal maliyetin marjinal gelirden byk olmas Yant Cdir. Minimum ortalama maliyet seviyesinde retim tam kapasitede, minimum ortalama maliyet seviyesinin gerisindeki retim atl kapasitede retimdir. Yant Bdir. Dirsekli talep teorisi oligopol piyasasnda fiyatlarn zellikle yukarya doru katldn aklamak iin kullanlr.
A) Marjinal gelir erisi B) Marjinal maliyet erisi C) Toplam gelir erisi D) Ortalama gelir erisi E) Ortalama deiken maliyet erisi Yant Ddir.
Tekelci firmann talep erisi ayn zamanda firmann ortalama gelir erisine ve fiyata eittir
3. I. Kartel teorisi II. Dirsekli talep teorisi III. Fiyat nderli teorisi Yukardaki oligopol teorilerinden hangisi ya da hangileri bir firma fiyatlarn drdnde dier firmalarnda fiyatlarn dreceini buna karlk firma fiyatlarn arttrdnda dier firmalarn fiyatlarn arttrmayacan aklar? A) Yalnz I C) Yalnz III E)
KTSADA GR

77
2. Tekelci firmann talep erisi aadakilerden hangisi ile tanmlanabilir?
5. Tekelci bir firma ilk on birimi tanesi 10 TL.'den, sonraki on birimi ise tanesi 9 TL.'den satarsa, hangi tr fiyat farkllatrmas yapm olur? A) Miktarlar aras fiyat farkllatrmas B) Alclar aras fiyat farkllatrmas C) Ksmi fiyat farkllatrmas D) Tam fiyat farkllatrmas E) Mutlak fiyat farkllatrmas Yant Adr. Tekelci firma rettii mallarn bir miktarn yksek fiyattan baka bir miktarn da dk fiyattan satyorsa miktarlar aras fiyat farkllatrmas yapyordur. (kinci derece fiyat farkllatrmas)
B) Yalnz II D) I ve II II ve III
6. Aadakilerden hangisi az satcnn homojen rnler piyasadr? A) Tekel B) Farkllatrlm oligopol C) Saf oligopol D) Tam oligopol E) Ksmi oligopol Yant Cdir.
sayda rettii
Yant Adr. Fiyat nderlii teorisi oligopolc firmalardan birinin belirledii fiyat dier firmalarn da kabul etmesi demektir.
9. Tekelci firmann talep erisinin negatif eimli olmas aadakilerden hangisinin sonucudur? A) Firmann daha fazla mal satmak iin fiyat drmek zorunda olmas B) Sonsuz sayda alc olmas C) Sonsuz sayda satc olmas D) Tekelcinin talep erisinin inelastik blmnde mal satmak istemesi E) Tekelcinin uzun dnemde normal kar elde etmesi Yant Adr. Tekelci firma piyasa talebini arttrmak iin maln fiyatn drmek zorunda olduundan (talep yasasna uygun davrandndan) talep erisi negatif eimlidir. (azalan)
Az sayda satc birbirine benzer (homojen) rnler retiyorsa bu piyasa saf oligopol olarak adlandrlr.
7. Aadakilerden hangisi gizli anlamalarla ve firmalar arasndaki bamlln ok gl olmas nedeniyle, oligopolc firmalarn bir grup olarak krlarn maksimize ettikleri oligopol trdr? A) Tekel B) Farkllatrlm oligopol C) Saf oligopol D) Tam oligopol E) Ksmi oligopol Yant Ddir.
Oligopolc firmalar karlarn bir grup olarak (beraberce) maksimum yapyorlarsa tam oligopol szkonusudur.

78
10. Tekelci bir firmann marjinal gelir erisinin talep erisinin altnda yer almasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Firmann piyasadaki dier firmalar satn engellemek iin fiyatlar yksek tutmas B) Marjinal gelirin belirli bir sat dzeyinden sonra artmas
8. Piyasada lider konumundaki firmann fiyat belirledii ve dier firmalarn da belirlenen bu fiyat izlediini ifade eden oligopol teorisi aadakilerden hangisidir? A) Fiyat nderlii teorisi B) Farkllatrlm oligopol C) Barometrik oligopol D) Kartel teorisi E) Dirsekli talep teorisi
KTSADA GR
C) Firmann daha fazla mal satabilmek iin fiyatlarn drmesi D) Dier firmalarn yksek maliyetle almalar E) Marjinal maliyetin srekli azalmas Yant Cdir. Negatif eimli marjinal gelir erisinin negatif eimli talep erisinin altnda yer almas firmann sat fiyatn drerek talep miktarn belli bir dzeye kadar arttrabileceini gsterir.
11. Bir endstrideki lek ekonomilerinin sadece tek bir firmann faaliyetlerini srdrmesine olanak salamas sonucu ortaya kan tekel piyasas tr aadaki ler den hangisidir? A) Doal tekel B) Yapay tekel C) Yasal tekel D) Saf tekel E) Birincil tekel
14. Aadakilerden hangisi rn farkllatrmasna yol amaz? A) rnn ambalaj B) Satcnn maazasnn grnm C) Maliyet farkllklar D) Sat koullar E) Reklamlar
12. Aadakilerden hangisi tekelcinin fiyat farkllatrmasna gidilebilmesi iin gerekli olan temel koullardan biridir? A) Alclarn piyasa hakknda tam bilgiye sahip olmas B) Satcnn farkl talep esnekliklerine sahip tketicileri belirleyebilir olmas C) Toplam maliyetlerin dk olmas D) Marjinal gelirin belirlenebilir olmas

79
15. Aadakilerden hangisi tekelci piyasalarda karlalan iktisadi olgulardan birisi deildir? A) Tekelin uzun ve ksa dnem koullarnn farkllk gstermesi B) Tekelci firmann satt maln yakn ikamesinin bulunmamas C) Tekelci firmann piyasada azalan eimli bir talep erisi ile karlamas D) Tekelci firma iin fiyatn marjinal gelirden byk olmas E) Tekelci firma ile endstrinin ayn olmas
E) Piyasada ok sayda satc, az sayda alc olmas
13. Aadakilerden hangisi az sayda satcnn farkllatrlm rnler retebildikleri piyasadr? A) Tekel B) Farkllatrlm oligopol C) Saf oligopol D) Tam oligopol E) Ksmi oligopol
16. Aadakilerden hangisi tekel piyasasnda ksa dnem dengesi (karn azami olduu sat hacmi) koullarn ifade eder? A) Marjinal haslat > Marjinal maliyet B) Marjinal haslat < Marjinal maliyet C) Marjinal haslat = Marjinal maliyet D) Marjinal haslat= Ortalama maliyet E) Ortalama haslat= Ortalama maliyet
KTSADA GR
17. Tekelci bir firma talep erisinin hangi ksmnda negatif marjinal gelirler nedeniyle retimini veya satlarn azaltarak toplam gelirini arttrabilir? A) Esnek ksmda B) Birim esnek ksmda C) Sonsuz esnek ksmda D) Esnekliin birden kk olduu ksmda E) Esnekliin birden byk olduu ksmda
20. Aadakilerden hangisi tekel piyasas iin yanltr? A) Fiyatlar tam rekabet piyasasna gre yksektir. B) lgili maln yalnz bir reticisi vardr. C) Fiyatlar uzun dnem marjinal maliyetten kktr. D) Tekelcinin rettii maln yakn ikamesi yoktur E) retim toplumun deildir. tercihlerine uygun
18. Tekelci piyasada uzun dnemde de ar karn olmasnn sebebi nedir? A) Fiyatn marjinal haslattan byk olmas B) Endstriye giriin serbest olmamas C) Devlet mdahalesi olmamas D) Fiyat farkllatrlmasnn olmas E) Denge dzeyinde MR=MC olmas

80
21. nc derece fiyat farkllatrmas aadakilerden hangisini ifade eder? A) Satclar aras fiyat farkllatrmas B) Alclar aras fiyat farkllatrmas C) Birimler aras fiyat farkllatrmas D) Miktarlar aras fiyat farkllatrmas E) Tam fiyat farkllatrmas
19. ehirii yolcu tamaclnda tekel konumunda olan bir kasaba belediyesinin yal vatandalara daha dk cret uygulamas aadakilerden fiyat farkllatrmas trlerinden hangisine bir rnektir? A) Eksik fiyat farkllatrmasna B) Miktarlar aras fiyat farkllatrmasna C) tam fiyat farkllatrmasna D) Alclar aras fiyat farkllatrmasna E) Birimler aras fiyat farkllatrmasna
22. Aadakilerden hangisi tekelci rekabet piyasasndaki firmalarn rnlerini farkllatrmak iin kullanlabilecekleri aralardan biri olamaz? A) Reklam B) Maliyetleri azaltmak C) Maazalarn yeri ve grnm D) Servis koullar E) Sat elemanlarnn etkileyicilii
KTSADA GR
23. Tekelci rekabet piyasas aadaki zelliklerinden hangisi ile tam rekabet piyasasna benzemektedir? A) Piyasaya giri ve kn kolay olmas B) Talep erisinin negatif eimli olmas C) Ortalama gelirin marjinal gelirden byk olmas D) Reklama ok sk bavurulmas E) Uzun dnemde allmas atl kapasitede
A) Tam rekabet piyasas B) Oligopol piyasas C) Tekel piyasas D) Tekelci rekabet piyasas E) Monopson piyasas
25. Otomobil hangi tr oligopol piyasasna bir rnektir? A) Tam oligopol B) Ksmi oligopol C) Farkllatrlm oligopol D) Saf oligopol E) Reel oligopol
24. Firmalar aras karlkl bamlln gl olduu piyasa tr aadakilerden hangisidir?
CEVAP ANAHTARI 11-A 18-B 25-C

KTSADA GR
12-B
13-B
14-C 15-A 22-B
16-C 17-D 23-A 24-B
19-D 20-C 21-B
81
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
FAKTR PYASALARI: retim faktrlerinin (igc, sermaye ve toprak) alnp satld piyasalardr. Faktr fiyatlar faktr piyasasnda faktr arzna ve talebine bal olarak belirlenir. Faktr talebi aslnda mal talebine baldr. yle ki mesela koltuk talebinin artmas koltuk retiminde alacak iilere talebi de arttrr. Bu nedenle faktr talebi mal talebinden treyen (trev) bir taleptir. Faktr talebini belirleyen temel unsurlar unlardr: 1. Faktrn fiyat 2. Talep edilen mal miktar 3. Faktrlerin (kaynaklarn) verimlilii 4. Dier retim faktrlerinin fiyatlar Trev talep: Ekonomik birimlerin mallara olan dorudan talepleri bu mallarn retiminde kullanlacak kaynaklara dolayl olarak bir talep yaratr. Yani faktr talebi trev taleptir. Faktre talep, mala olan talepten domutur. Mala talep yoksa faktre de talep olmaz FAKTR STHDAM KARARININ OLUTURULMASI Tam rekabet piyasasnda faaliyet gsteren bir reticinin, retimde ne kadar kaynak (faktr) kullanaca karar marjinal rn geliri (MRP) ve marjinal faktr maliyeti (MFC) deerlerine baldr.
1. MARJNAL RN GELR (MRP): Ek faktr birimlerinin kullanlmas sonucu, firmann toplam gelirinde ortaya kan arta marjinal rn geliri denir. rnein, firma altrd ii saysn 15 den 16 ya kardnda (Yani Q = 1) toplam geliri 1000 TL den 1300 TL ye kyorsa (Yani TR = 300 TL) onaltnc iinin marjinal rn geliri (MRP) 300/1 = 300 TL dir.
MRP =
Toplam gelirdeki deime TR = yada Q Faktr miktarndaki deime
MRP = Faktrn marjinal fiziki rn . Marjinal gelir = MRP . MR
KTSADA GR
82
FAKTR PYASALARI ve FAKTR GELRLER
2. MARJNAL FAKTR MALYET (MFC): Ek bir birim faktrn istihdam edilmesi nedeniyle maliyetlerde ortaya kan arta veya ksaca katlanlan ek maliyete marjinal faktr maliyeti denir. Marjinal faktr maliyeti aadaki forml ile bulunur; MFC = TC Q1
Faktr fiyat sabit olduundan bu forml MFC = Pf eklinde de yazlabilir, rettii maln talebi artan retici ne kadar kaynak kullanmas gerektiini kararlatrrken MRP ile MFC`yi karlatrr. MRP>MFC olduu srece o faktr istihdam etmeye devam eder. MRP = MFC olduunda ise faktr almn durdurur. nk bu durumda firma karn maksimize edecek istihdam dzeyine ulamtr. ekilde 4 birim deiken faktr kullanldnda, reticinin faktr almnda dengeye ulat grlmektedir. MRP<MFC ise retici faktr azaltma yoluna gidecektir.
FAKTR TALEP ESNEKL: Faktr fiyat deitiinde talep edilen faktr miktarnn deime orann gsterir. Faktrn talep miktarndaki yzde deiimin, faktrn fiyatndaki yzde deiime oranlanmasyla bulunur; Faktr talep esneklii, eitli etkenlerden etkilenir. Bu etkenler; 1. Maln Talep Esneklii: lgili maln talep esneklii ne kadar yksekse, faktr talep esneklii de o kadar yksek olur. 2. Marjinal rn Gelirinin Azalma Oran: Eer MRP yavaa azalrsa, faktr talep esneklii olduka yksek olur. Tersi durumda, MRP hzla azalrsa, faktr talep esneklii azalr. 3. Faktrn Maliyetinin Toplam Maliyet erisindeki Pay: Bir faktrn maliyetinin, firmann toplam maliyeti ierisindeki pay arttka, faktr talep esneklii de artar. 4. Faktr kamesinin Kolayl ve Zaman: Faktrler aras ikame kolaylatka, her iki faktrn de talep esneklikleri artar. Buna karlk, faktrler aras ikame zorlatka, her iki faktrn talep esneklikleri de azalr. Firmann retim faktrlerini temin etmek iin sahip olduu zaman ne kadar uzun ise faktr talep esneklii de o lde byk olur.
KTSADA GR
83
FAKTR ARZI: Faktr arz faktrn sahibinin sahip olduu faktr retimde kullanlmas amacyla kiraya verip vermemesi karardr. Faktrlerin arz ile ilgili kararlar, bu faktrlerin sahiplerince verilir. Faktr fiyat belli bir seviyeye ulaana kadar faktr fiyat arttka faktr arz da artar. Faktr fiyat belli bir ykseklie ulatktan sonra faktrn sahibi retim faktrnn arzn durdurabilir. Bir baka deyile faktr sahipleri belli bir gelir dzeyine ulancaya kadar faktr arz ederler. Bu nedenle dk faktr fiyatlarnda faktr arz erileri pozitif eimli, yksekf fiyat dzeylerinde ise negatif eimli yani geriye dnk faktr arz erisi ekli ortaya kar. Geriye dnk faktr arz erisi, faktr sahiplerinin belirli bir gelir dzeyine ulancaya kadar faktr arz ettiklerini bu gelir dzeyinden sonra faktr fiyatlar artsa da faktr arzn arttrmadklarn gsteren eridir. Faktr arz erilerinin geriye dnk bir ekle sahip olmasnn nedeni faktr sahiplerinin belirli bir gelir dzeyine ulamas durumunda, faktr arzn azaltmalardr. Bu ifadeyi tatmin edici bir cret dzeyinden sonra iilerin alma isteinin azalmas olarak anlayabiliriz.
Faktr Fiyatnn Belirlenmesi Faktr piyasalarnda tam rekabet koullar geerli ise, faktrn fiyat, faktr arz ve talebince belirlenir. Faktr piyasasnda denge salandnda, faktrn fiyat her firma iin faktrn marjinal rn gelirine eit olur. (MRP=W)
FAKTR GELRLER A. CRET cret igcnn kullanm karlnda denen bedeldir. Parasal cret: ilerin almalar karl saat bana gnlk, haftalk veya aylk olarak aldklar para miktarn gsterir. Reel cret: Bir kiinin parasal creti ile satn alabilecei mal ve hizmet miktarna reel cret denir. Yani reel cret, parasal cretin satn alma gcnn bir gstergesidir. Bir kiinin parasal geliri artsa da, eer kiinin satn ald mal ve hizmetlerin fiyatlar kiinin parasal gelirinden daha fazla artarsa, o kiinin reel geliri aslnda dm demektir. gcnn homojen olmamas nedeniyle iktisatlar belli bir cretten deil de bir cret oranndan sz etmeyi tercih ederler.
KTSADA GR
84
gc talep erisinin ekli aadaki faktrlere baldr; 1. rn fiyatlar 2. Dier kaynak (faktr) fiyatlar 3. retim teknolojisi 4. ilerin verimlilikleri
Dk cretlerde daha fazla ii kullanlmak isteneceinden, igc talep erisi (DL) ile cret arasnda ters ynl bir iliki vardr ve azalan verimler yasas gereince igc talep erisi negatif eime sahiptir. gc arz ise nfusa ve nfusun igcne katlma oran ile iilerin eitli cret dzeylerinde alma istek ve arzularna baldr. B. FAZ Faiz bir bor anlamas ve onun sat ile ilgili getiriyi ifade eder veya retimde kullanlan sermayenin getiri orandr. Nominal faiz oran: llebilen ve gnlk yaamda karlalan faiz orandr. Reel faiz oran: Beklenen enflasyon oranna gre dzeltilmi faiz orandr ve nominal faiz oranndan beklenen enflasyon orannn kartlmas ile bulunur. rnein nominal faiz oran %12 ve beklenen enflasyon oran %10 ise reel faiz oran %2`dir. Reel faiz oran = Nominal faiz oran Beklenen enflasyon Faiz Orannn Belirlenmesi Nominal faiz oran ( r ), dn verilebilir fonlar piyasasnda, dn verilebilir fonlarn arz ve talebince belirlenir. dn verilebilir fonlar talebi (kredi talebi) drt alt balkta incelenir. 1. Tketici kredileri, 2. Ticari krediler, 3. Yatrm kredileri 4. Devletin borlanma talebi dn verilebilir fonlar talebi (kredi talebi), faiz oran ile ters ynde deiir. dn verilebilir fonlar arz ise, tasarruf sahiplerinin tasarruflar ile yeni yaratlan paradan oluur. dn verilebilir fonlar arz (tasarruflar) erisi, artan eime sahip bir eridir. Faiz oranlar ykseldike dn verilebilir fonlar arz da artar.
KTSADA GR
85
dn verilebilir fon arz sabitken dn verilebilen fon talebi (kredi talabi) artarsa para talebinin artmas piyasa faiz orann da arttracaktr. Faiz oranlarnn farkllamasnn nedenleri dn verilebilir fonlar piyasasnda belirlenen tek bir faiz oran vardr. Ancak gerek yaama baktmzda ok sayda farkl faiz oran grlmektedir. rnein yatrm amacyla alnan bir yatrm kredisi ile tketici kredisi faizleri birbirinden farkldr. Bunun nedeni faiz oranlarnn farkllamasna neden olan baz etkenlerin varldr. 1. Risk: dememe riski arttka, faiz oranlar da ykselir. 2. Vade: Vadesi uzadka faiz oran artar. 3. Likidite: Belli bor aralar iin, iyi organize olmu piyasalar, bu piyasalarda bor aralarnn alnp satlmas ile ortaya kan ilem maliyetlerini drecei iin, faiz oranlarnn da dk olmasna neden olurlar. C. RANT Ekonomik Rant: Arz sabit olan toprak ve dier kaynaklarn kullanm karlnda denen bedele ekonomik rant denir. Ekonomik rant bir eyin frsat maliyetinin zerinde her trl demeyi ierir. Topran arznn sabit olduu varsayld iin, topran arz erisi tam inelastiktir (sfr esneklie sahiptir).Topran frsat maliyeti sfr olduu iin, topraktan elde edilen rant pr ekonomik ranttr. Eer bir eyi kullanmann frsat maliyeti sfr ise o eye yaplan her deme pr ekonomik rant olarak adlandrlr.
KTSADA GR
86
SORULAR
1. Bir iverenin iiye deyecei cret snrn aadakilerden hangisi belirler? A) Trev talep B) cret oran C) inin toplam maliyeti D) inin marjinal rn geliri E) verenin kiisel karar Yant Ddir. inin creti belirlenirken iinin retime yapt katk yani emein marjinal rn geliri dikkate alnr. 4. Toplam maliyetteki deimenin, kullanlan retim faktr miktarndaki deimeye oranna ne ad verilir? A) Marjinal faktr maliyeti B) Ortalama faktr maliyeti C) Marjinal rn deeri D) Ortalama rn deen E) Marjinal faktr verimlilii Yant Adr. Toplam maliyetteki deime kullanlan retim faktr miktarndaki deimeye blndnde marjinal faktr maliyeti (MFC) bulunur. MFC = TC Qf Marjinal rn gelirinin (MRP) marjinal faktr maliyetinden (MFC) byk olmas faktrn retime katkda bulunmya devam ettii anlamna gelir.
A) retilen maln talep esnekliinin azalmas
B) Toplam maliyetler iersinde igcnn paynn artmas C) Faktrler aras ikametin glemesi D) Marjinal rn gelirinin hzla azalmas
E) Firmann ksa dnemde faaliyet gstermesi Yant Bdir. gcnn toplam maliyet iindeki paynn artmas igc talep esnekliini arttrr.
3. Aada belirlenen koullardan hangisinde firma daha ok faktr istihdam eder? A) MRP > MFC B) MRP < MFC C) MRP = MFC D) MRP = MC E) MRP < W Yant Adr.

87
2. Aadaki deiikliklerden hangisi igc talep esnekliini arttrr?
5. Ekonomik birimlerin mallara olan taleplerinin, bu mallarn retiminde kullanlan kaynaklara dolayl olarak yaratt talep aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Yansma talep B) Efektif talep C) Trev talep D) Tersine talep E) Normal talep Yant Cdir. Mal retiminde kullanlan kaynaklarn (faktrlerin) talebi mallara olan talebin bir sonucudur. (Trevidir)
KTSADA GR
6. Aadakilerden hangisi faiz oranlarnn farkllamasna neden olan faktrlerden biridir? A) retim teknolojisi B) Likidite C) Nominal faiz oran D) Beklenen enflasyon E) Reel faiz oran Yant Bdir. Faiz orannn farkllamasna neden olan unsurlar arasnda likidite yer alr.
9. Faktr piyasasnda denge salandnda faktrn fiyat aadakilerden hangisine eittir? A) Faktrn marjinal rn gelirine B) Faktrn marjinal maliyetine C) Faktrn marjinal verimliliine D) Faktrn marjinal katksna E) Faktrn marjinal produktivitesine Yant Adr. Faktr piyasasnda denge salandnda faktrn fiyat faktrn marjinal rn gelirine eittir. MRP=Pf)
7. Aadakilerden hangisi dn verilebilir fonlar talebini oluturan unsurlardan biri deildir? A) Tketici kredileri B) Ticari krediler C) Yatrm kredileri D) Devletin borlanma talebi E) retim teknolojisi Yant Edir.
10. Reel faiz oran % 25 ve beklenen enflasyon oran % 10 ise nominal faiz oran aadakilerden hangisidir? A) % 15 C) % 35 E) % 75 Yant Cdir. Reel Faiz = Nominal Faiz - Beklenen Enflasyon Oran Nominal faiz oran = % 25 + % 10 = % 35 B)% 20 D)% 50
retim teknolojisi dn verilebilir fonlar talebini etkilemez.
8. ilerin almalar karl saat bana gnlk,haftalk veya aylk olarak aldklar para miktarna ne ad verilir? A) Reel cret B) Asgari cret C) Yevmiye D) Denge cret E) Parasal cret Yant Edir. ilerin almalar karl saat bana gnlk, haftalk veya aylk olarak aldklar para miktarna parasal cret denir.
KTSADA GR
11. Bir firma aadakilerden hangisinin gereklemesi durumunda faktr almn durdurur? A) Ortalama maliyet = Ortalama gelir B) Marjinal rn geliri = Marjinal faktr maliyeti C) Marjinal gelir = Marjinal maliyet D) Ortalama faktr maliyeti = Ortaiama faktr verimlilii E) Faktr talep esneklii = rn talep esneklii
88
12. Aadakilerden hangisi bir retim faktrne ait marjinal rn gelirini hesaplamak amac ile kullanlr? A) Marjinal fiziki rn Marjinal gelir B) Marjinal fiziki rn + Marjinal gelir C) Marjinal fiziki rn / Marjinal gelir D) Marjinal fiziki rn x Marjinal gelir E) Marjinal fiziki rn x (1 - Marjinal gelir) 13. Tam rekabet koullar altnda alan bir faktr piyasasnda, marjinal faktr maliyeti aadakilerden hangisine eittir? A) Marjinal rn geliri B) Faktrn fiyatna C) Marjinal maliyete D) Maln fiyatna E) Toplam maliyete
16. Faktr talebinin en nemli aadakilerden hangisidir? A) Marjinal gelire eit olmas B) Nisbi (oransal) bir talep olmas C) Trev talep olmas D) Azalan eime sahip olmas E) Her fiyatta sfra eit olmas
zellii
17. Aadakilerden hangisi faktr talep esnekliini etkileyen faktrlerden biri deildir? A) Maln talep esneklii B) Marjinal rn gelirinin azalma hz C) Faktr maliyetinin toplam maliyet iindeki pay D) Faktr ikamesinin kolayl ve zaman E) Vergilerin yanstlma derecesi
14. Aadaki koullardan hangisinin gereklemesi durumunda firma kr maksimizasyonunu gerekleir? A) MRP < W B) MRP > W C) MRP = W D) MRP = (W + MR) E) MRP = (W MR)

89
18. Bir iinin parasal creti ile satn alabilecei mal ve hizmet miktar aadakilerden hangisini ifade eder? A) Reel cret B) Mali cret C) Parasal cret D) Nominal cret E) Ksmi cret
15. Aadaki deikenlerden hangisi bir ekonomide birden fazla sayda denge faiz orannn bulunmasna neden olur? A) Gelir B) Enflasyon oran C) Beklenen enflasyon oran D) sizlik oran E) Risk
KTSADA GR
19. Nominal faiz oranndan beklenen enflasyon orannn kartlmasyla aadakilerden hangisi elde edilir? A) Mali faiz oran B) Klasik faiz oran C) Reel faiz oran D) Nominal faiz oran E) Mali faiz oran
20. Topraktan elde edilen rantn pr ekonomik rant olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Bir retim faktr olmas B) Frsat maliyetinin bire eit olmas C) Frsat maliyetinin sfra eit olmas D) Frsat maliyetinin marjinal maliyeti eit olmas E) Frsat maliyetinin marjinal maliyetten byk olmas
23. Bir firma 5 yeni iiyi daha altrmaya baladnda toplam geliri (TR) 300 TL. artyorsa marjinal rn geliri deeri ka TL.'dir? A) MRP = 20 TL. B) MRP = 60 TL. C) MRP = 120 TL. D) MRP = 180 TL. E) MRP = 600 TL.
24. Herhangi bir faktrn kullanmnda pr ekonomik rant elde edilebilmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir?
A) Bu faktre ait fiyatn sfr olmas B) Bu faktr kullanmann frsat maliyetinin sfr olmas C) Bu faktre ait talebin sonsuz esnek olmas D) Bu faktre ait piyasaya devletin mdahale etmesi E) Bu faktre ait arz ve talebin eit olmas
21. Bir iiye aylk almas karl denen 1.000 TL hangi tr crete bir rnektir? A) Parasal cret B) Reel cret C) Speklatif cret D) Nominal cret E) Ekonomik cret
25. Reel faiz oran % 20 ve nominal faiz oran %25 ise beklenen enflasyon aadakilerden hangisidir? A) % 5 C) % 35 B) % 45 D) % 50
22. ktisatlarn ekonomik srete belli bir cretten sz etmek yerine cret oranndan sz etmelerinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Dviz kuru farkllklar B) gcnn veriminin dk olmas C) gcnn veriminin yksek olmas D) gcnn homojen olmas E) gcnn homojen olmamas
KTSADA GR
E) % 22.5
CEVAP ANAHTARI 11-B 18-A 25-A

90 90
12-D 13-A
14-C 15-E 22-E
16-C 17-E 23-B 24-B
19-C 20-C 21-A
kabilecek Soru Says
Arasnav 3-4
Final 1
Btnleme 1
ZEL MAL ve KAMUSAL MAL Bir ekonomide retilen mallar kategoride deerlendirilir. Bunlar zel mallar, dsal fayda yaratan zel mallar ve kamusal mallardr. 1. ZEL MAL: Sadece satn alan iin fayda salayan mallara zel mal denir. Ekmek, peynir, ayakkab vb. mallar rnek olarak verilebilir. 2. DISAL FAYDA YARATAN ZEL MAL: Bu tr zel mallar, sadece tketenlere deil dolayl olarak, tketenlerin evrelerine de fayda salarlar. yi eitim alan bir kiinin salad fayda, bulac hastalklara kar a olan kiilerin salad fayda rnek verilebilir. Dsal fayda, satn alnan bir mal veya hizmetin, bu mal veya hizmet iin herhangi bir bedel demeyen nc kiilere salad faydadr. 3. KAMUSAL MAL: Toplumun tm yelerinin herhangi bir bedel demeden tketebilecei ve bir kiinin tketiminin bir bakasnn tketimine engel tekil etmedii mallara kamusal mal ad verilir. Bu tr mallara verilebilecek en uygun rnek ulusal gvenliktir. Parklarda bulunan parklar, alt ve st geitler ve trafik lambalar da kamusal mallara verilebilecek rnekler arasnda saylabilir. Kamusal Mallarn zellikleri: 1. deme yapmayanlar bu fayday elde etmekten mahrum braklamad iin kamusal mallarda bedavaclk sorunu ile karlalr. Bedavaclk, bir kiinin kamusal maldan fayda elde etmesine karn, kamusal maln finansmannda herhangi bir maliyet yklenmekten kanma eklindeki davrandr. Szgelimi; gvenlik glerinin salad gvenlik hizmetlerinden tm vatandalar ve bu arada demesi gereken vergileri demeyenler de yararlanrlar. Vergilerini demeyen vatandalar iktisaden bedavaclk yapm olurlar. Bedavaclk sorunun yaygnlamas sz konusu maln retimini tamamen devletin stlenmesini gndeme getirebilir. 2. Bu maln tketiminde kiiler birbirine rakip olmayacaktr. 3. Bu tr mallar fiyat mekanizmas iinde fiyatlandrmak mmkn deildir.
KTSADA GR
91
KAMUSAL MALLAR ve DISALLIK
Kamusal Mallarda Etkin kt Miktarnn Belirlenmesi Daha nceki nitelerde incelediimiz gibi zel mallarda etkin kt dzeyi marjinal gelirin marjinal maliyete eit olduu (MR=MC) retim dzeyidir. Ancak sz konusu mal bir kamusal mal ise bu mal iin etkin retim dzeyi marjinan sosyal faydann marjinal maliyete eit olduu (MSB=MC) retim dzeyinde belirlenir. Kamusal mal reten devlet bu retimi temelde gelir elde etmek iin deil sosyal fayda salamak iin yapar.
DISALLIKLAR Dsallk, karar vericilerin (retici veya tketicilerin) retim veya tketim faaliyetinden dolay nc kiilere ykledikleri maliyetler veya saladklar faydalardr. Eer bir maln retimi veya tketiminden nc kiiler etkilenir, ancak bu etkiler fiyatlara yanstlarak piyasay etkilerse, bu durum dsallk olarak nitelendirilmez. Bir ekonomik birimin davranndan dierleri yarar salyorsa pozitif dsallk, zarar gryorlarsa negatif dsallk vardr. Dsallklarn zelliklerini aadaki ekilde sralamak mmkndr; a. Dsallklar hem retici hem de tketiciler tarafndan meydana getirilebilir. b. Dsallklar pozitif veya negatif olabilir. c. Kamusal mallar, dsallklarn zel bir tr olarak gsterilebilir.
1. NEGATF DISALLIK: zel tketim veya retim faaliyetlerinin tketici veya retici tarafndan denmeyen maliyetlerine negatif dsallk denir. Negatif dsallk yaratan bir firmann yapt retim tam rekabet koullarndaki bir firmaya gre daha fazladr. Marjinal zel Maliyet (MPC): Mal ve hizmet retiminde ortaya kan bir birimlik artn bu retimi yapan firma tarafndan karlanan maliyetlerine marjinal zel maliyet denir. zel maliyeti daha nce incelediimiz sabit ve deiken maliyetlerin bir toplam olarak anlayabiliriz. Marjinal Dsal Maliyet (MEC): Mal ve hizmet retimi ve tketimindeki artn dier kiilere ykledii ilave maliyettir. Marjinal Sosyal Maliyet (MSC): Marjinal sosyal maliyet, ktnn marjinal zel maliyeti (MPC) ile marjinal dsal maliyetinin (MEC) toplamna eittir. MSC = MPC + MEC Ekonomide etkinliin salanmas iin marjinal sosyal maliyetin (MSC), marjinal sosyal faydaya (MSB) eit olmas gerekir. MSC = MSB Not: Tam rekabet koullarnda ise herhangi bir dsal maliyet sz konusu olamayacandan (MEC = 0 olduundan) denge MPC = MSB eitliinde ger
KTSADA GR
92
2. POZTF DISALLIK: Pozitif dsallk bir mal veya hizmeti satn alan veya satanlarn yannda nc kiilerin da fayda elde etmesidir. Pozitif dsallk oluturan bir firmann retimi tam rekabet koullarndaki bir firmaya gre daha azdr, nk tam rekabet piyasasnda dsallk yoktur. Marjinal zel Fayda (MPB): retim ve tketim faaliyetinin bu retim ve tketimi gerekletiren birimlere salad faydaya marjinal zel fayda denir. Marjinal Dsal Fayda (MEB): retim ve tketim faaliyetinin bu faaliyetle dorudan ilgisi olmayan dier kii ve firmalara salad faydaya marjinal dsal fayda denir. Marjinal Sosyal Fayda (MSB): Kamusal maldan fayda salayan her bireyin marjinal faydalarnn toplamasdr. Marjinal sosyal fayda (MSB), marjinal zel fayda (MPB) ile marjinal dsal faydann (MEB) toplamna eittir. Yani, MSB = MPB + MEB Dsallklarn selletirilmesi: Marjinal zel fayda ve maliyetlerin, marjinal sosyal fayda ve maliyetleri de kapsayacak ekilde belirlenmesi amacyla retici ve tketici kararlarna dnk dzenlemelerdir. Bir imento fabrikas retim yaparken evreye zarar veriyorsa (mesela zehirli kimyasal atklar denize boaltyorsa) ve hkmet firmadan neden olduu bu kirlilik iin ek vergi alyorsa firmann oluturduu negatif dsallk iselletirilmi olur. Dsallklar nedeniyle meydana gelen aksakl gidermede piyasa mekanizmas yetersizdir. Bu yzden, devletin baarszl gidermede ekonomiye belli aralarla mdahale etmesi gerekmektedir. Devlet, piyasa baarszln gidermek ve dsallklar iselletirmek iin vergi, sbvansiyon, yasal dzenlemeler ve retimi stlenme gibi aralar kullanr. DZENLEYC VERGLER Devlet nc kiilere yklenen maliyetle orantl olarak, dsall meydana getiren firma veya kiiden bir dzenleyici vergi alabilir. Dzenleyici vergilerin amac, bir mal veya hizmetin dsal maliyetini marjinal zel maliyete eklemektir. Szgelimi yapt retim kirli atklarn denize boaltarak evre kirlenmesine yol aan bir firmada ilave bir maliyete eklenmesidir.Bu amac gerekletirmek iin dzenleyici verginin her birim ktnn marjinal dsal maliyetine eit olmas gerekir. Dzenleyici vergi uygulamasnn sonular: 1. Dzenleyici vergi uygulamas sonucunda, marjinal sosyal maliyet marjinal sosyal faydaya eitlenecektir. (MSC=MSB) Bylece piyasa etkinlii salanm olacaktr. Ek vergi nedeniyle maln fiyatnn artmas talep edilen miktarda bir azalma meydana getirecektir. 2. evre kirliliinin bedeli kirlilie neden olan firmadan tahsil edildii iin kirlilikle ilgisi olmayan nc kiilerin vergi yk azalr. (nc kiilere gelir transferi yaplm olur.) 3. Ek vergi nedeniyle dsal maliyetleri meydana getirenler iin zel maliyetler artacak, dier yandan kirlilikle ilgisi olmayan nc kiilerin zararnda azalma meydana gelecektir.
KTSADA GR
93
SBVANSYONLAR Sbvansiyonlar, pozitif dsallklar meydana getiren retim veya tketim faaliyetinin marjinal dsal faydasn iselletirmek iin kullanlr. Sbvansiyon uygulamasnda ama, tketici veya retici tarafndan yaplan demeleri azaltmaktr. Sbvansiyonlar dzenleyici vergi temeline dayanan negatif bir vergi olarak da dnlebilir.
KTSADA GR
94
KAMUSAL MALLAR ve MALYET MUHASEBES DISALLIK
SORULAR
1. Pozitif dsallk meydana getiren bir ekonomik faaliyetin marjinal dsal faydasn iselletirmek iin aadakilerden hangisi kullanlr? A) Artan oranl vergiler B) Sabit oranl vergiler C) Sbvansiyonlar D) Cezalar E) Yasaklamalar Yant Cdir. Devlet retim ve tketimin marjinal dsal faydasn iselletirmek iin sbvansiyon uygular. Ama tketici ve reticinin yapt demeleri azaltmaktr. 2. Mal ve hizmetin tketiminde rakip olmama ve faydadan mahrum brakamama zelliklerini tayan mallar aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Normal mal B) Dk mal C) zel mal D) Kamusal mal E) Dsallk yaratan zel mal Yant Ddir. 4. Kamusal mallarda etkin kt dzeyinin belirlenmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Marjinal sosyal fayda = Marjinal maliyet B) Marjinal sosyal fayda = Fiyat C) Marjinal sosyal fayda = Ortalama toplam maliyet D) Marjinal maliyet = Fiyat E) Marjinal maliyet = Ortalama toplam maliyet Yant Adr. Etkin kt dzeyi kamusal mallar iin kamusal mal tketiminin marjinal maliyetiyle marjinal sosyal faydasnn eitlenmesi ile salanr. (MSB=MC) Yant Adr. Marjinal zel fayda ile marjinal dsal faydann toplamna marjinal sosyal fayda denir. (MPB+MEB=MSB)
Kamusal mallardan toplumun tm bireyleri karlksz yararlanabilir ve bu zellii ile kamusal mallar zel mal ve hizmet tketimine rakip olmaz.

95
5. Bir mal satn alan ya da satanlarn yannda nc kiilerin fayda etmeleri aadaki kavramlardan hangisi ile adlandrlr? A) Negatif dsallk
3. Marjinal zel fayda ile marjinal dsal faydann toplamna ne ad verilir? A) Marjinal sosyal fayda B) Marjinal dsal fayda C) Marjinal zel fayda D) Marjinal dsallk E) Marjinal fayda
B) Marjinal sosyal fayda C) Marjinal zel fayda D) Pozitif dsallk E) Toplumsal fayda Yant Ddir. Bir maln retim veya tketimi bu faaliyetlerin dndaki nc kiilere bir fayda salyorsa pozitif dsallktan sz edilir.
KTSADA GR
6. Aadakilerden hangisi kamusal mallarn zellikleri arasnda yer almaz? A) Bedavaclk sorunu B) deme yapmayanlarn bu fayday elde etmekten mahrum braklmamalar C) Maln tketiminde kiilerin birbirine rakip olmamas D) Piyasada fiyatlandrlamamas E) Faydasnn blnebilmesi Yant Edir. Kamusal mallarn faydas blnemez.
9. Aadakilerden hangisi dzenleyici vergi uygulamasnn sonularndan biri deildir? A) Marjinal sosyal maliyet marjinal sosyal faydaya eitlenir B) Piyasa etkinlii salanr C) nc kiilerin vergi yk azalr D) nc kiilere gelir transferi yaplm olur E) nc kiilerin vergi yk artar Yant Edir. Dzenleyici vergisonras nc kiilerin vergi yk azalr.
A) zel mallar B) Kamusal mallar C) Serbest mallar D) Ekonomik mallar E) ktisadi mallar Yant Adr.

96
7. Sadece satn alan iin fayda salayan mallara ne ad verilir?
10. ktnn marjinal zel maliyeti ile marjinal dsal maliyetinin toplamna ne ad verilir? A) Marjinal sosyal maliyet B) Marjinal dsal maliyet C) Marjinal zel maliyet D) Marjinal dsallk E) Marjinal maliyet Yant Adr. ktnn marjinal zel maliyeti ile marjinal dsal maliyetinin toplamna marjinal sosyal maliyet denir.
Sadece satn alan iin fayda salayan mallara zel mallar denir. (MPC+MEC=MSC) 8. Aadakilerden hangisi dsallklarn zellikleri arasnda yer almaz? A) Dsallklar reticiler ya da tketiciler tarafndan yaratlr. B) Dsallklar pozitif olabilir. C) Dsallklar negatif olabilir D) Kamusal mallar dsallklarn zel bir trdr. E) Ekonomik yap ierisinde dsallklarn taraflarn belirleyebilmek olanakszdr. Yant Edir. Dsallk ortaya ktnda bu dsallktan yarar salayan veya zarar grenler kendiliinden ortaya kar.
11. Bir mal veya hizmetin retiminde ya da tketimindeki bir birimlik artn dier kiilere ykledii maliyet aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Marjinal maliyet B) Marjinal dsal maliyet C) Ortalama maliyet D) Toplam maliyet E) Marjinal sosyal maliyet
KTSADA GR
12. Negatif dsallklarn sz konusu olmas durumunda retimin marjinal sosyal maliyeti (MSC) aadakilerden hangisi kullanlarak belirlenir? A) MSC = Marjinal zel maliyet + Marjinal sosyal fayda B) MSC = Marjinal zel maliyet - Marjinal dsal maliyet C) MSC = Marjinal sosyal fayda + Marjinal dsal maliyet D) MSC = Marjinal zel maliyet + Marjinal dsal maliyet E) MSC = Marjinal sosyal fayda - Marjinal dsal maliyet
15. Pozitif dsallk yaratan bir maln retimi tam rekabet koularndaki retim dzeyi ile karlatrldnda aadaki deerlendirmelerden hangisi geerli olur? A) Daha az retim gerekletirilir. B) Hi retim yaplmaz C) Daha fazla retim gerekletirilir. D) Eit miktarlarda retim gerekleir E) Karlatrma yaplamaz
13. Negatif dsallk yaratan bir maln retimi tam rekabet koullarndaki retim dzeyi ile karlatrldnda aadaki deerlendirmelerden hangisi geerlidir? A) Daha az retim gerekleir B) Hi retim yaplmaz C) Daha fazla retim gerekletirilir. D) Eit miktarlarda retim gerekletirilir. E) Karlatrma yaplamaz
16. Kamusal bir maldan fayda salayan her bireyin marjinal faydalarnn toplamna ne ad verilir? A) Dsal fayda B) Marjinal dsal fayda C) Ortalama dsal fayda D) Marjinal sosyal fayda E) Marjinal gerek fayda
17. zel tketim veya retim faaliyetinin tketici veya retici tarafndan denmeyen maliyetlerine ne ad verilir? A) Marjinal sosyal maliyet
14. zel mallarn ayrt edici zellii aadakilerden hangisidir? A) Sadece satn alan kiiye fayda salamas B) Tek bir kullanm alan inide satn alnmas C) Kiinin tasarruflarn kullanarak bu mal edinmesi D) Satn alan kiiye pr ekonomik rant salamas E) Bir kii tarafndan satn alndnda piyasadan ekilmesi
KTSADA GR
B) Marjinal dsal maliyet C) Sosyal maliyet D) Ortalama dsal maliyet E) Toplam dsal maliyet
18. Kamusal mala verilebilecek en iyi rnek aadakilerden hangisidir? A) Eitim C) Ulam B) Buday D) Salk E) Ulusal gvenlik
97
19. Toplumun tm yelerinin herhangi bir bedel demeden tketebilecei ve bir kiinin tketiminin bir bakasnn tketimine engel olmayaca mallara ne ad verilir? A) zel mallar C) Reel mallar B) Dsal mallar D) Kamusal mallar
23. Bedavaclk sorununun yaygnlamas aadakilerden hangisini gndeme getirir? A) Devletin retimi stlenmesi B) zel sektrn retimi devralmas C) Kamu mallarnn retimine son verilmesi D) Piyasa mekanizmasnn devreye sokulmas E) Fiyatlamadan vazgeilmesi 24. Piyasa tam rekabet koullar altnda alsa bile maln fiyatna yansmayan maliyet tr aadakilerden hangisidir? A) Marjinal negatif maliyet B) Marjinal ikincil maliyet C) Marjinal dsal maliyet D) Marjinal dolayl maliyet E) Marjinal isel maliyet
E) Nominal mallar 20. Bir kiinin kamusal maldan fayda elde etmemesine karn kamusal maln finansmannda herhangi bir maliyet yklenmekten kanmaya almas durumu nasl adlandrlr? A) Rasyonel tavr B) Aklc tavr C) Bedavaclk D) Maliyeti enazlamak E) Fayday enoklamak
21. Satn alnan bir mal veya hizmetin, bu mal veya hizmet iin herhangi bir bedel demeyen nc kiilere salad faydaya ne ad verilir? A) Ortalama fayda B) Marjinal fayda C) Sosyal fayda D) Dsal fayda E) Dolayl fayda
25. Bir ekonomik birimin kendisine ald bi rcep telefonunu ekonomide retilen mallar ierisinde hangi kategoride deerlendirilebilir? A) Kamusal mallar B) zel mallar C) Dk mallar D) Dsal fayda salayan zel mallar E) Marjinal mallar
22. Aadakilerden hangisi dzenleyici vergi temeline dayanan negatif bir vergi olarak dnlebilir? A) Gelir Vergisi B) Kurumlar Vergisi C) KDV D) Sbvansiyon E) Emisyon Vergisi
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 11-B 18-E 25-B

98
12-D 13-C 14-A
15-A
16-D 17-B 24-C
19-D 20-C 21-D 22-D 23-A
DENEME SINAVLARI
ARASINAV DENEMES - I 1. Belirli bir ekonomik sorunla ilgili tm gereklerin aratrlp toplanmasna ne ad verilir? A) iktisat teorisi B) ktisadi analiz C) Betimleyici iktisat D) ktisat politikas E) Geleneksel iktisat A) Gelir etkisi B) kam e etkisi C) Fiyat etkisi D) Destek etkisi E) Talep etkisi 4. Bir maln fiyat arttnda, gelirin satn alma gcnn ve bu nedenle satn alnmak istenen mal miktarnn azalmasna ne ad verilir?
2. ktisat jargonunda bir ama deikenin deerinin en yksek dzeye karlmasna ne ad verilir? A) Maksimizasyon B) Minimizasyon C) Faktrizasyon D) Tmleme E) indirgeme
5.
A Mal
B mal
3. Mal veya hizmet retmek iin gerekli fiziksel ve zihinsel almalar olarak ifade edilen retim faktr aadakilerden hangisidir? A) Beeri sermaye B) Toprak C) Emek D) Fiziki sermaye E) Giriimci
KTSADA GR
Yukardaki ekilde yer alan retim imknlar erisine gre, G noktas iin aada yaplan deerlendirmelerden hangisi dorudur? A) Ekonomide klme yaanmaktadr. B) Ekonomi tam zorlamaktadr. kapasite snrn
C) Ekonomide verimlilik en yksek dzeydedir. D) Ekonomide ar istihdam sz konusudur. E) Ekonomide etkin retim salanamamaktadr.
99
DENEME SINAVLARI
6.
X mal
S2
S1
8. Bir maln fiyat 100 YTL iken satn alnmak istenen miktar 10 adettir. Maln fiyat 150 YTL'ye ktnda satn alnmak istenen miktar 5'e dtne gre talebin fiyat esneklii deeri katr? A) -0,5 C) -1 E) -5 B) -0,2 D) -2
Miktar
9. Taban fiyat uygulamasnn temel amac aadakilerden hangisidir? A) Mal ve hizmet arz edenleri korumak B) Mal ve hizmet tketenleri korumak C) Sermaye birikimini desteklemek D) Yatrmlarn istikrarl bir dzeyde gereklemesini salamak E) Ekonom i de fi yat isti krar n korum ak
Yukardaki ekilde yer alan arz erisinin S1, konumundan S2 konumuna gelmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Vergilerin artrlmas B) Maln fiyatnn artmas C) Maln fiyatnn dmesi D) retim maliyetlerinin azalmas E) retim teknolojisinin iyilemesi
10. Bir firmada istihdam edilen ii says 15'den 20'ye karldnda, retim miktar ylda 100 birimden 200 birime kyorsa emein marjinal fiziki rn deeri katr? A) 5 B) 10 D) 20 E) 25 11. Tekelci bir firmann sahip olduu talep erisi aadaki lerden hangisi ile zdetir? A) Marjinal maliyet erisi B) Marjinal gelir erisi C) Toplam maliyet erisi D) Ortalama maliyet erisi E) Piyasa talep erisi
7. Bir maln arz ve talebinin ayn oranda artmas aadakilerden hangisine neden olur? A) Denge miktar azalr, denge fiyat artar. B) Denge miktar deimez, denge fiyat artar. C) Denge miktar deimez. artar, denge fiyat
C) 15
D) Hem denge miktar hem de denge fiyat azalr. E) Hem denge miktar hem de denge fiyat artar.
KTSADA GR
100
DENEME SINAVLARI
12. Bir kiinin parasal creti ile satn alabilecei mal ve hizmet miktarn gsteren crete ne ad verilir? A) Ortalama cret B) Marjinal cret C) Akort cret D) Nominal cret E) Reel cret
16. Piyasa tam rekabet koullar altnda alsa bile maln fiyatna yansmayan maliyet tr aadakilerden hangisidir? A) Marjinal negatif maliyet B) Marjinal ikincil maliyet C) Marjinal dsal maliyet D) Marjinal dolayl maliyet E) Marjinal isel maliyet
A) 50 C) 250 E) 750
B) 100 D) 500
13. Bir firma istihdam ettii ii saysn 10'dan 15'e karttnda, aylk toplam maliyeti 10 Milyar TL'den 12,5 Milyar TL'ye kyorsa igcnn marjinal faktr maliyeti ka milyon TL'dir?
17.
Maliyet
14. Aadakilerden hangisi bedavaclk sorununun artmasna neden olur? A) Kamusal maln maliyetinin hesaplanamamas B) Kamusal maln faydasnn blnebilmesi C) Kamusal maldan snrl bir rarlanabilmesi grubun ya-
MSC MPC
D) Gnll ibirlii ierisinde retim maliyetine katlmn artmas E) Kamusal maldan saysnn artmas yararlananlann
retim
15. Kamusal mallarda etkin retim miktarnn belirlenebilmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Ortalama sosyal maliyet = Fayda B) Marjinal sosyal maliyet = Fiyat C) Toplam fayda = Toplam gelir D) Marjinal sosyal fayda = Marjinal maliyet E) Marjinal fayda = Marjinal gelir
KTSADA GR
nceki safyadaki ekilde yer alan marjinal zel maliyet (MPC) erisi ile marjinal sosyal maliyet (MSC) erisi arasndaki uzaklk aadakilerden hangisini gsterir? A) Marjinal ikincil maliyeti B) Marjinal dsal maliyeti C) Marjinal dsal fayday D) Marjinal ikincil fayday E) Marjinal trev fayday
101
DENEME SINAVLARI
18. Kamusal bir maln marjinal faydasnn zel bir maln marjinal faydasndan farkl olmasna neden olan kamusal mal zellii aadakilerden hangisidir? A) Tketimde rakip olmama B) Fiyatn belirlenememesi C) Maliyetin llememesi D) Faydann belirlenememesi E) ikamenin sz konusu olmamas
21. I. Risk II. III. IV. Vade Likitide Enflasyon primi
Yukardakiler den hangileri faiz oranlarnn farkllamasna neden olan faktrlerden deildir? A) Yalnz II B) Yalnz IV C) I ve II D) I ve III E) II ve III
19. Kamusal mallarda bedavaclk sorununun ortaya kmasnn nedeni aadaki lerden hangisidir? A) Fiyat belirlenemedii iin yapmann mmkn olmamas deme
B) Maliyetlerin toplumun yelerine eit oranda yanstlamamas C) Sosyal devlet anlaynn yaygnlamas D) deme yapmayanlarn fayda elde etmesine engel olunamamas E) lkedeki ulusal gelir dzeyinin yetersiz olmas

102
22. Aadakilerden hangisi bir retim faktrne ait marjinal rn gelirini ifade eder? A) Marjinal fiziki rn / Faktr miktar B) Marjinal fiziki rn / Marjinal gelir C) Marjinal fiziki rn x Marjinal gelir D) Marjinal fiziki rn x Faktr miktar E) Marjinal gelir / Marjinal fiziki rn
20. Faktr piyasalarnda faktr talebinin trev bir talep olmas, aadakiler den hangisinin faktr talebi zerinde etkili olacan ifade eder? A) Devletin arza mdahalesinin B) ikame faktrlerin fiyatnn C) Mal piyasasndaki talebin D) Devletin talebe mdahalesinin E) Tamamlayc faktrlerin fiyatnn
KTSADA GR
23. ehir ii yolcu tamaclnda tekel konumunda olan bir kasaba belediyesinin yal vatandalara daha dk cret uygulamas aadaki fiyat farkllatrmas trlerinden hangisinebir rnektir? A) Alclar aras fiyat farkllatrmasna B) Tam fiyat farkllatrmasna C) Birimler aras fiyat farkllatrmasna D) Miktarlar aras fiyat farkllatrmasna E) Eksik fiyat farkllatrmasna
DENEME SINAVLARI
24. Tekelci rekabet piyasalarnda ok sayda firma olmasna karn, firmalara tekelci g elde etme olana salayan faktr aadakilerden hangisidir? A) Alclarn tam bilgiye sahip olmas B) Talebin sonsuz esnek olmas C) rn farkllatrmasnn olmas D) Marjinal maliyetin srekli azalmas E) Marjinal gelirin srekli artmas
27. Aadakilerden hangisi tam rekabet piyasasnn varsaymlarndan biridir? A) Piyasada ok sayda satc, az sayda alc vardr. B) Her firma homojen mal retir ve satar. C) Piyasaya giri serbest iken, klar kstlanmtr. D) Piyasaya giri ve klar engellenmitir. E) Alc ve satclar eksik bilgi ile alrlar.
25. Doal tekelin ortaya kmasna neden olan faktr aadaki lerden hangisidir? A) Maksimum kr B) lek ekonomileri C) Yasal dzenlemeler D) Homojen mal E) Patent ve retim lisanslar
28.
Fiyat P4 P3 0 P2 P1 0 QK Q0 D Arz
Talep retim
26. I. II. III.
Tam rekabet Tekelci rekabet Oligopol Yukardaki ekle gre, devletin kota uygulamasna giderek retim miktarn QK ile snrlandrmas durumunda denge fiyat ne olur? A) P0 B) P1, C) P2 D) P3 E) P4
103
Yukardaki piyasa trlerinden hangilerinde "piyasada ok sayda alc ve satc vardr" varsaym geerlidir? A) Yalnzlll B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
29. Tam rekabet koullarnda faaliyet gsteren bir firmann kapanma noktasnda rnn sat fiyat aadakilerden hangisine eittir? A) Toplam maliyete B) Ortalama toplam maliyete C) Marjinal maliyete D) Ortalama sabit maliyet E) Ortalama deiken maliyete
31.
Bir maln fiyatndaki d karsnda toplam haslat artyorsa, fiyatn talep esnekliinin deeri nasldr? A) e>1 B) e<1 C) e = 0 D) e = 1 E) e =
30.
Toplam maliyet (Milyar TL) TM 30 10 0 100 Gnlk kt (Adet)
32.
Fiyat Y
D 0 Miktar
Yukardaki ekilde bir firmaya ait toplam maliyet erisi (TM) yer almaktadr. Buna gre, 100 birim mal retildiinde firmann katlanaca deiken maliyet ka milyar TL'dir? A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 E) 100
Yukardaki ekle gre, talep erisi zerinde X noktasndan Y noktasna geiin nedeni aadakiler den hangisidir? A) kame mal fiyatlarndaki d B) Maln fiyatndaki art C) Tamamlayc mal fiyatlarndaki art D) Tketicinin gelirindeki d E) Tketicinin tercihlerinde mal aleyhine dn
104
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
33. Vergi deyen mkellefin, dedii verginin bir ksmn veya tamamn fiyat mekanizmas araclyla dier kiilere aktarmasna ne ad verilir? A) Vergi yk B) Vergi tarh C) Vergi transferi D) Vergi tahakkuku E) Vergi yansmas
36. I. II. III.
Ayn at altnda yaama Aralarnda akrabalk ba bulunma Ortak finansal kararlar alma
Hane halk kavramn oluturan unsurlar yukardakiler den hangileridir? A) Yalnz l B) Yalnz lll C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
34. Gelirdeki bir art karsnda talebi azalan mallara ne ad verilir? A) Tamamlayc mal B) Lks mal C) Normal mal D) Rasyonel mal E) Dk mal
35. Belirli bir seimin salad fayda bu seime ilikin maliyeti ayorsa, sz konusu seim ile ilgili olarak aadaki lerden hangisi dorudur? A) Seim irrasyoneldir, B) Seim geersizdir. C) Seim verimsizdir. D) Seim rasyoneldir. E) Seim hataldr.
1-C 8-C 15-D 22-C 29-E 36-D
105
CEVAP ANAHTARI 2-A 9-A 23-A 30-B 3-C 4-A 18-A 32-B 5-E 12-E 26-B 33-E 6-A 7-C 10-D 11-E 24-C 25-B 31-A 13-D 14-E 27-B 34-E 28-D 35-D
16-C 17-B
19-D 20-C 21-B
KTSADA GR
DENEME S INAVLARI
ARASINAV DENEMES - II 1. ktsadn tketici, firma piyasa, kaynak dalm gibi konular inceleyen alt dalna ne ad verilir? A) Makro ktisat B) Mikro ktisat C) Sosyal ktisat D) Normatif ktisat E) Pozitif ktisat 4. retim imkanlar erisinin saa kaymasnn sebebi aadakilerden hangisidir? A) Buday tketiminin artmas B) retimde kullanlan emek miktarnn artmas C) Teknolojinin ilerlemesi D) Tfek ihtiyacnn artmas E) sizliin artmas 5. Aadakilerden hangisi arz erisini saa kaydrr? 2. Kumanda ekonomisi sisteminde siyasi otorite retim aralarnn kullanmn hangi yntemle gerekletirir? A) Serbest piyasa yntemi B) Kiisel yntem C) Merkezi planlama D) Bte Mekanizmas E) Piyasa ihtiyalar A) Devletin baz kstlamas mallarn retimini

106
B) Maliyetlerin azalmas C) Hava koullarnn reticilerin istedikleri gibi olmamas D) Gelecee dair olumsuz beklentilerin olmas E) Maln fiyatnn artmas
6. Aadakilerden hangisi "baka eyler sabit kabul edilir" ifadesini aklar? A) Dier faktrlerde deiir B) Ceteris paribus C) Tm faktrler sabit D) Mutadis mutandis E) Tm girdiler deiken 7. Birbirlerinin yerine geebilen mallara ne ad verilir? A) Tketici mallar B) Tamamlayc mallar C) kame mallar D) Reel mallar E) Milli mallar
3. retim imkanlar erisi ile ilgli olarak aadakilerden hangisi yanltr? A) Erinin sandaki noktalar retilemeyecek mal demetini gsterir B) Dier bir ad da dnm erisidir C) Erinin solundaki noktalarda kaynaklar tam olarak kullanlamaz D) zerindeki noktalarda kullanm vardr etkin kaynak
E) Erinin solunda kalan blmde tam istihdam durumu vardr.
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
8. Tamamlayc malnn fiyat azalan bir maln talebi nasl etkiler? A) Artar, talep erisi saa kayar B) Azalr, talep erisi sola kayar C) Azalr talep erisi saa kayar D) Artar talep erisi sabit kalr E) Azalr talep erisi sabit kalr
11. Talebi esnek olan bir maln fiyatnn artmas toplam haslat nasl etkiler? A) Balangta artrr sonra azaltr B) Balangta azaltr sonra artrr C) Sabit tutar. D) Arttrr. E) Azaltr.
12. 9. P D
Miktar 0 1
TU 0 5 9 12 14
MU 0 5 x 3 2
2 3 4
TU: Toplam fayda ve MU: Marjinal fayda olmak zere tabloya gre x deeri katr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Yukardaki ekilde grlen talep erisinin esneklik deeri katr? A) Sfr esnek B) Sonsuz esnek C) Esnek D) nesnek E) Ksmi esnek
10. Piyasa dengesinin saland bir durumda ortaya kacak talepteki art arzdaki arttan daha az olursa piyasa denge fiyat ve miktar nasl etkilenir? A) Fiyat sabit kalr, miktar azalr B) Fiyat azalr, miktar artar C) Miktar artar, fiyat azalr D) Fiyat artar, miktar artar E) Fiyat deimez, miktar artar
KTSADA GR
13. Bir maln tketilen miktarlarnn arttrldnda, her yeni birimin salad faydann azald duruma ne ad verilir? A) Azalan verim yasas B) Azalan marjinal fayda yasas C) Toplam fayda D) Marjinal fayda E) Deer paradoksu
107
DENEME SINAVLARI
14. Bir maln fiyatndaki deiim sonucunda tketicinin reel gelirindeki deime ile hem o maldan hem de dier mallardan yapt tketimleri deitirmesi hangi etkiyi aklar? A) kame etkisi B) Mali etki C) Speklatif etki D) Gelir etkisi E) Normal mal etkisi
17. Ortalama maliyet erisi btnyle ortalama gelir erisinin zerinde bulunan bir firma iin aadakilerden hangisi dorudur? A) Ar kar elde eder. B) Normal kar elde eder. C) Zararna alr D) Baaba durumundadr. E) Kar maksimizasyonu salar.
18.
Maliyet, Haslat (TL)
P3 P2 P1 K MC AC(A TC) AVC N
15. retimde kullanlan girdi miktar % 5 arttrldnda kt miktar % 9 artyorsa lein verimi nasldr? A) lein sabit verimi B) lein deien verimi C) lein artan verimi D) lein azalan verimi E) lein dalgalanan verimi
X1 X2 X3 X mal miktar
Firmann kapatma noktas ekilde hangi gsterilmitir? A) K B) L C) N D) B E) A
16. Emek says 6 7 8 9
Toplam rn 120 147 -
Marjinal rn 13 -
Ortalama rn 20 21 20 20
19. Firmann ksa dnem arz aadakilerden hangisidir? A) MC'nin azalan blm
erisi
Yukardaki tabloya gre 9 ii (emek) istihdam edilmesi durumunda toplam rn katr? A) 260 C) 170 E) 145
KTSADA GR
B) MC'nin ortalama deiken maliyet (AVC) zerindeki blm C) AVC 'nin artan blm D) AC'nin azalan blm E) MC'nin AC zerindeki blm
108
B) 180 D) 160
DENEME SINAVLARI
20. Tekel piyasas ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Ar kar elde edebilirler. B) Reklama bavurabilirler. C) Kaynak israf sz konusudur. D) Uzun dnemde ar kar ortadan kalkar sadece normal kar vardr. E) Devlet monopolcnn fiyatna mdahale edebilir.
23. Kamusal bir maldan fayda salayan her bireyin marjinal faydalarnn toplamna ne ad verilir? A) Dsal fayda B) Marjinal dsal fayda C) Ortalama dsal fayda D) Marjinal sosyal fayda E) Marjinal gerek fayda
21. Tekelci firmann rettii mal deiik alclara deiik fiyatlardan satma uygulamasna ne ad verilir? A) Gelir fiyat paradoksu B) Giffen paradoksu C) Fiyat paradoksu D) Fiyat farkllatrmas E) Ksa dnem dengesi

109
24. Oligopol piyasasnda firmalardan birinin rnn fiyatn drmesi halinde dier firmalarn da fiyat drmesi ancak rnn fiyatn arttrmas halinde dier firmalarn fiyat artrmamalarn ele alan ve fiyatlarn yukar doru katln aklayan teori aadakilerden hangisidir? A) Dirsekli talep teorisi B) Oligopol maliyet teorisi C) Likidite tuza teorisi D) Dlama etkisi teorisi E) Mali srklenme teorisi
22. Aadakilerden hangisi tekel piyasasnn temel zelliklerinden biri deildir? A) Monopolc firmann yakn ikamesi olmayan bir mal satmas. B) Piyasaya giri ve klarn serbest olmamas. C) Fiyatn veri olmas. D) Tek satcnn olmas. E) Alc ve satclarn tam bilgiye sahip olma koulunun bulunmamas.
KTSADA GR
25. Nominal faiz oranndan beklenen enflasyon orannn kartlmasyla aadakilerden hangisi elde edilir? A) Mali faiz oran B) Klasik faiz oran C) Reel faiz oran D) Nominal faiz oran E) Mali faiz oran
DENEME SINAVLARI
26. Marjinal rn deeri (MRP) > cret (W) ise aadakilerden hangisi dorudur? A) Firma dengededir. B) Firma faktr almn durdurur. C) Firma faktr miktarn azaltr. D) Firma faktr talep etmeye devam eder. E) Faktr verimlilii faktr maliyetinden daha azdr.
29. Emek miktarndaki bir birimlik deimenin toplam rne yapt katk aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Emein toplam fiziki rn B) Emein ortalama fiziki rn C) Emein marjinal fiziki rn D) Emek kullanm katsays E) Emek tketim etkinlii

110
27. Bir kiinin kamusal maldan fayda elde etmesine karn kamusal maln finansmannda herhangi bir maliyet yklenmekten kanmaya almas durumu nasl adlandrlr? A) Rasyonel tavr B) Aklc tavr C) Bedavaclk D) Maliyeti enazlamak E) Fayday enoklamak
30. Bir kimsenin veya bir firmann yapt bir eyden yaplan eyle hi ilgisi olmayan bakalarnn olumlu veya olumsuz etkilemelerine ne ad verilir? A) Speklatif hareket B) Parafiskal uygulama C) Ksmi yansma D) Dsallk E) Yansma
31. Aadakilerden hangisi ihtiyalarn zelliklerinden biri deildir? A) Giderildike iddetlerinin azalmas B) iddet bakmndan farkllk gstermeleri C) Sonsuz olmalar D) kame edilebilmeleri E) Herkes iin benzer olmalar
28. Topraktan elde edilen rantn pr ekonomik rant olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Bir retim faktr olmas B) Frsat maliyetinin bire eit olmas C) Frsat maliyetinin sfra eit olmas D) Frsat maliyetinin marjinal maliyeti eit olmas E) Frsat maliyetinin marjinal maliyetten byk olmas
KTSADA GR
32. Emein marjinal verimlilii aadakilerden hangisi ile izlenebilir? A) Ortalama rn deeri B) Marjinal fiziki rn C) Toplam fiziki rn D) Ortalama fiziki rn E) Toplam rn deeri
DENEME SINAVLARI
33. Oligopol piyasalarnda dengeye ilikin farkl teorilerin gelitirilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Gelirleri belirlemede yaanan glk B) Piyasada tek bir firmann bulunmas C) Kar marjnn normal st dzeyde belirlenmesi D) Maliyetleri belirlemede yaanan glk E) Firmalar arasnda var olan karlkl bamllk
36. Taban fiyat uygulamasnda arz fazlasnn (artn) ortaya kabilmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Taban fiyat > Denge Miktar B) Taban fiyat < Denge Fiyat C) Taban Fiyat = Denge Fiyat D) Taban Fiyat < Denge Miktar E) Taban Fiyat > Denge Fiyat
34. Elde edildikten sonra uzun sre fayda salayan mallarla ne ad verilir? A) Dayankl mallar B) Serbest mallar C) Ekonomik mallar D) Tketim malar E) retim mallar
35. Bir girdinin marjinal fiziki rn deerini hesaplayabilmek iin marjinal fiziki rn miktarnn yannda aadakilerden hangisine ihtiya duyulur?
1-B 2-C 9-A 16-B
CEVAP ANAHTARI 3-E 10-B 4-C 11-E 5-B 19-B 33-E 6-B 7-C 14-D 8-A 15-C 22-C 29-C 36-B
111
A) Girdinin ortalama maliyeti B) ktnn ortalama maliyeti C) Girdinin piyasa fiyat D) Toplam maliyet deeri E) ktnn piyasa fiyat
KTSADA GR
12-D 13-B
17-C 18-A 32-B
20-D 21-D 34-A 35-E
23-D 24-A 30-D 31-E
25-C 26-D 27-C 28-C
DENEME SINAVLARI
ARASINAV DEMESEN - III 1. Bir kavram belirleyen ok saydaki deikenden bir tanesinin deiebilecei, dier deikenlerin ise sabit kalaca varsaymna ne ad verilir? A) Homo economicus B) Mutadis mutandis C) Ceteris paribus D) Laissez faire E) Vice Versa 3. ktisadi bir karar alrken gz nne alnan yarar ve maliyetlerin kiiden kiiye farkllk gstermesi aadakilerden hangisine neden olur? A) Kararlarn nc alnmasna kiiler tarafndan
B) Kararlarn kiiden kiiye farkllk gstermesine C) Kararlarn her zaman ortak bir zellik tamasna D) Kararlarn baz zamanlarda rasyonel olmamasna E) Ekonomik birimlerin hi bir zaman hata yapmamasna
2.
A Mal

112
4. Mevcut durumu inceleyerek insan davran ve insanlarn piyasa, endstri, firma gibi nispeten kk birimlerle ilikili tercihlerini inceleyen iktisat blm hangisidir? A) Normal iktisat B) Betimleyici iktisat C) Makro iktisat D) Mikro iktisat E) Pozitif iktisat
B mal
Yukardaki ekilde yer alan retim imkanlar erisi zerindeki A noktas iin aada yaplan deerlendirmelerden hangisi dorudur? A) Ekonomide maksimum retim salanmaktadr B) Ekonomide ar istihdam sz konusudur C) Ekonomide etkin retim salanamamaktadr D) Ekonomide isizlik szkonusudur E) Ekonomide atl kapasite sz konusudur
KTSADA GR
5. Bir maln satn alnmak istenen miktar ile fiyat arasndaki ters ynl ilikiye ne ad verilir? A) Gresham yasas B) Talep kanunu C) Arz kanunu D) Say yasas E) Azalan marjinal verim yasas
DENEME SINAVLARI
6. Aadakilerden hangisi marjinal fayday ifade eder? A) Toplam faydada meydana gelen deime + Tketim miktarnda meydana gelen deime B) Toplam faydada meydana gelen deime - Tketim miktarnda meydana gelen deime C) Tketim miktarnda meydana gelen deime / Toplam faydada meydana gelen deime D) Toplam faydada meydana gelen deime X Tketim miktarnda meydana gelen deime
9. Bir maln fiyat arttnda, gelirin satn alma gcnn dmesi nedeniyle satn alnmak istenen mal miktarnn azalmasna ne ad verilir? A) Destek etkisi B) kame etkisi C) Gelir etkisi D) Talep etkisi E) Fiyat etkisi
E) Toplam faydada meydana gelen deime / Tketim miktarnda meydana gelen deime
10.
Fiyat S
250 200 150 100 50 0
M E K
7. Mal veya hizmet retmek iin gerekli fiziksel ve zihinsel almalar olarak ifade edilen retim faktr aadakilerden hangisidir? A) Fiziki sermaye B) Giriimci C) Beeri sermaye D) Emek E) Toprak
D Miktar
50 100 150 200
Yukardaki ekilde bir mala ilikin arz ve talep erileri verilmi ve denge E noktasnda salamtr. Buna gre maln fiyat 100 TL. olduunda aadakilerden hangisi sz konusu olur?
8. Bir maln fiyatndaki art karsnda toplam haslat da artyorsa, fiyatn talep esnekliinin deeri nedir? A) e > 1 C) e = 1 B) e < 1 D) e = 0 E) e = Sonsuz
KTSADA GR
A) KL aral kadar talep fazlas B) KL aral kadar arz fazlas C) LN aral kadar talep fazlas D) KM aral kadar arz fazlas E) KM aral kadar talep fazlas
113
DENEME SINAVLARI
11.
Fiyat
14. Belirli bir ekonomik sorunla ilgili tm gereklerin aratrlp toplanmasna ne ad verilir? A) ktisat teorisi
B) Geleneksel iktisat C) ktisat politikas D) ktisadi analiz E) Betimleyici iktisat
Miktar
15. Aadakilerden hangisi ekonomik kr verir? A) Toplam Haslat Ortalama Maliyet B) Toplam Haslat (Ak + rtk Maliyetler) C) Toplam Haslat + Marjinal Maliyet D) Toplam Haslat + Ak Maliyetler E) Marjinal Haslat + Marjinal Maliyet
A) e < 1 C) e > 0 E) e = 0
B) e = 1 D) e > 1
12. Aadaki mallardan hangisinin talebinin inelastik olduunu sylemek dorudur? A) Elma C) Tuz E) Otomobil B) Kyma D) Tatl
Yukardaki ekilde yer alan dorusal talep fonksiyonunun orta noktasn ifade eden A noktasnda talebin fiyat esnekliinin deeri nedir?
16. i says 15 den 20 ye karldnda retim miktar ylda 100 tondan 200 tona kmaktadr. Buna gre emein marjinal fiziki rn katr? A) 10 B) 15 D) 25 E) 30
13. retimde uzun dnemde azalan verimler yasasnn ortadan kalkmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) retim faktr verimliliklerinin sabit kalmas B) Piyasaya yeni firmalarn giri yapmas C) Marjinal fiziki rn deerinin sfr olmas D) retimde kullanlan tm girdi miktarnn deitirilebilmesi E) Ortalama fiziki rn miktarnn hesaplanamamas
KTSADA GR
C) 20
17. Firmann kulland retim faktrleri %100 arttnda retim miktar %75 artyorsa lein verimi nedir? A) lein azalan verimi B) lein artan verimi C) lein deiken verimi D) lein sabit verimi E) lein marjinal verimi
114
DENEME SINAVLARI
18. retim imkanlar erisinin orjine gre ibkey olmasnn nedeni nedir? A) Frsat maliyetinin azalan olmas B) Frsat maliyetinin sabit olmas C) Frsat maliyetinin dalgal olmas D) Frsat maliyetinin marjinal olmas E) Frsat maliyetinin artan olmas
22. Tketicinin geliri arttnda talep miktarn azaltt mallara ne ad verilir? A) Tamamlayc mal B) Normal mal C) Dk mal D) Lks mal E) Rasyonel mal
19. Tavan fiyatnn temel amac aadakilerden hangisidir? A) Sermaye sahiplerini korumak C) Tketicileri korumak D) reticileri korumak E) Yabanc sermayeyi korumak
20. Hi bir satcnn rnn fiyat zerinde tek bana fiyat kontrol salayamad piyasa tr aadakilerden hangisidir? A) Tekel piyasas B) Tekelci rekabet piyasas C) Tam rekabet piyasas D) Oligopol E) Dopol

115
B) Yatrmclar korumak
23. Tam rekabet piyasasnda ksa dnemde retimde bulunulabilmesi iin gerekli koul hangisidir? (TG: Toplam gelir, TM: Toplam maliyet, TDM: Toplam deiken maliyet, TSM: Toplam sabit maliyet) A) TG TDM B) TG < TDM C) TG = TM D) TG = TSM E) TG TSM
21. Tam rekabet piyasasnda marjinal gelir (MR) erisi aadakilerden hangisine zde deildir? A) Fiyat B) Ortalama gelir C) Talep D) Birim bana gelir E) Toplam gelir
24. ktisadn sosyal bilim ynn aadakilerden hangisi aklar? A) Marjinal bir bilim olmas B) Kltrel konular incelemesi C) nsan davranlarnn incelenmesi D) Rasyonel olmas E) rrasyonel olmas
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
25. Dier artlar sabitken bir iktisdi olguyu etkileyen az sayda faktrden sadece bir tanesinin deitii dier dier faktrlerin deimedii A) Ceteris Paribus B) Mutadis mutandis C) Say yasas D) Gresham yasas E) Talep yasas 26. apraz talep esneklii deeri pozitif olan mal nedir? A) Tamamlayc mal B) lgisiz mal C) kame (rakip) mal D) Reel mal E) Zorunlu mal
29. Bir otobs firmasnn yallara farkl cret uygulamas aadakilerden hangisine rnektir? A) Miktarlar aras fiyat farkllatrmas B) Satclar aras fiyat farkllatrmas C) Alclar aras fiyat farkllatrmas D) Birimler aras fiyat farkllatrmas E) Tam fiyat farkllatrmas

116
30. Tekelci bir firmann marjinal gelir erisinin talep erisinin altnda olma nedeni nedir? A) Firmann fiyat farkllatrmas yapabilmesi B) Firmann reklama ihtiya duymamas C) Firmann rn farkllatrmas yapabilmesi D) Firmann daha fazla mal satabilmek iin fiyatlarn drmesi E) Firmann piyasada g sahibi olmas
27. Bir kiinin kamusal maldan fayda elde etmesine karn bu kamusal maln finansmanna hi katlmamasna ne ad verilir? A) Kamusallk B) Marjinallik C) Sosyallik D) Bedavaclk E) Ombudsmanlk
28. Birbirleriyle rekabet eden az sayda firmann her birinin retimdeki deimelerinin piyasa fiyatn etkileyecek durumda olduklar piyasa aadakilerden hangisidir? A) Oligopol C) Monopol B) Dopol D) Tekel E) Tekelci rekabet
31. Herhangi bir mala uygulanan verginin retici ve tketici arasnda hangi miktarda paylalaca aadakilerden hangisine baldr? A) apraz talep esnekliine B) Maln arz ve talep erilerinin eimine C) Maln fiyatna D) Mal iin yaplan reklamlarn dzeyine E) Gelir tketim erisinin eimine
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
32. Bir maln talep edilen miktarnn, bu maln fiyat karsndaki duyarllnn lsne ne ad verilir? A) Arz esnekliine B) Gelir esnekliine C) apraz talep esnekline D) Talebin yay esnekliine E) Talebin fiyat esneklii
35. Belirli bir fiziki miktar zerinden alnan vergiler aadakilerden hangisidir? A) Ad valorem vergi B) Spesifik vergi C) Kamusal vergi D) Reel vergi E) Nominal vergi
36. Bir firmada istihdam edilen ii says 20den 25e karldnda, retim miktar ylda 100 birimden 400 birime kyorsa emein marjinal fiziki rn deeri katr?
33. Tekelci bir firmann sahip olduu talep erisi aadakilerden hangisi ile zdetir? A) Piyasa sbvansiyon erisi B) Piyasa tketim erisi C) Piyasa arz erisi D) Piyasa talep erisi E) Fiyat tketim erisi
A) 20 C) 40 E) 60
B) 30 D) 50
34. Bir firma aadakilerden hangisinin gereklemesi durumunda faktr almn durdurur? A) Marjinal rn geliri = Marjinal faktr maliyeti B) Marjinal rn geliri < Marjinal faktr maliyeti C) Marjinal rn geliri > Marjinal faktr maliyeti D) Marjinal rn geliri = sfr E) Marjinal rn geliri = Toplam rn geliri
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 1-C 8-B 15-B 22-C 29-C 36-E

117
2-A 9-C 23-A
3-B 10-A
4-D 11-B 18-E 32-E
5-B
6-E
7-D
12-C 13-D 14-C 19-C 20-C 21-E 26-C 27-D 28-A 33-D 34-A 35-B
16-C 17-A 30-D 31-B
24-C 25-A
DENEME SINAVLARI
ARASINAV DENEMES - IV 1. Aadakilerden hangisi ekonomik analiz yapmann iktisatlara salad yararlardan biridir? A) Firma maliyetlerini drme B) Gelecee ynelik tahmin yapma C) Faizleri drme D) lem para talebini arttrma E) ktisat politikas oluturma 4.
Y X
Yukardaki ekle gre talep erisi zerinde x noktasndan y noktasna gelinmesinin nedeni aadakilerden hangisidir?

118
2. Bir ifti daha ok gbre kullanrsa retimin artacan dnerek maliyet ve gelirlerini karlatrm ve daha fazla gbre kullanmaya karar vermitir. Buna gre iftinin uygulad analiz yntemi hangisidir? A) Speklatif analiz B) Ekonomik analiz C) Reel analiz D) Nominal analiz E) Marjinal analiz
A) kame maln fiyatnn artmas B) Maln fiyatnn artmas C) Tamamlayc maln fiyatnn azalmas D) Tketici gelirinin azalmas E) Zevk ve tercihlerin deimesi
3. ktisat jargonunda bir ama deikenin deerinin en dk dzeye indirilmesine ne ad verilir? A) Maksimizasyon B) Speklasyon C) Devalasyon D) Revalasyon E) Minimizasyon
5. Genellikle retim ve ithalatta uygulanan miktar snrlamasna ne ad verilir? A) Kota B) Vergi C) Tavan fiyat D) Taban fiyat E) Arbitraj
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
6. Sermaye Mal
9. Kapitalist retim ilikileri ierisinde neyin, nasl ve kimler iin retilecei sorularnn yantn aadakilerden hangisinin vermesi gerekir? A) Mahalli idare
M N 0
B) Merkezi ynetim C) Devlet D) Piyasalar E) Dviz kurlar
Tketim Mallar
Yukardaki ekilde yer alan retim imkanlar erisine gre aadaki noktalardan hangisi ekonomide kaynaklarn etkin olarak kullanld retim bileimini gsterir? A) S C) K E) N B) M D) L
10.
Fiyat 100 200 300 400 500
Arz 10 20 30 40 50
Talep 50 40 30 20 10
7. Aadakilerden hangisi talep erisinin deimesine neden olmaz? A) Tketici gelirinin artmas B) Maln fiyatnn artmas C) Tamamlayc maln fiyatnn azalmas D) Tketici gelirinin azalmas E) Teknolojinin deimesi
Yukardaki tabloda yer alan bir mala ilikin fiyat, arz ve talep verilerine gre, sz konusu maln denge fiyat ka Liradr? A) 100 C) 300 E) 500 B) 200 D) 400
8. Toplam faydann maksimum olduu noktada marjinal fayda deeri nedir? A) Sonsuz B) Birden kk C) Birden byk D) Sfr E) Negatif
11. Bir maln fiyat 100 TL iken satn alnmak istenen miktar 10 adettir. Maln fiyat 150 TLye ktnda satn alnmak istenen miktar 5e dtne gre talebin fiyat esneklii deeri katr? A) -1 C) -3 E) -5
119
B) -2 D) -4
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
12. Yatay eksene dik izilmi bir talep erisi iin talebin fiyat esneklii aadakilerden hangisi ile deerlendirilebilir? A) Birim esnek B) Tam inelastiktir C) Tam esnektir D) Sonsuz esnektir E) Yar esnektir
16. Taban fiyat uygulamasnn temel amac aadakilerden hangisidir? A) Firmalara dk fiyatla girdi salamak B) Devlete gelir salamak C) Mal ve hizmet arz edenleri korumak D) Tketicileri korumak E) reticilere hammadde salayan firmalar korumak
13. Talep erisi zerindeki iki nokta aras iin hesaplanan ortalama esneklik deerine ne ad verilir? A) Maliyet esneklii B) apraz talep esneklii C) Talebin nokta esneklii D) Gelir esneklii E) Yay esneklii
17.
S
P0 P1
14. Dier deikenler sabitken, deiik fiyat dzeylerinde reticilerin satmaya hazr olduklar mal ve hizmet miktarlarn gsteren eri aadakilerden hangisidir? A) Arz erisi B) Talep erisi C) Gelir tketim erisi D) Fiyat tketim erisi E) Engel erisi
D
0 Qs Qo Qd
15. Negatif eimli dorusal talep fonksiyonlarnda talep erisinin orta noktasnda esneklik katsaysnn mutlak deeri aadakilerden hangisine eittir? A) e = 1 C) e > 1 E) e > 1
KTSADA GR
Yukardaki ekilde arz ve talep P0 ve Q0 dzeyinde dengededir. Buna gre P1 dzeyinde belirlenen tavan fiyat sonucu ortaya kacak talep fazlas ne kadardr? A) Qs kadar B) Qd kadar C) Qo kadar D) Qo - Qd kadar E) Qs - Qd kadar
120
B) e < 1 D) e = 0
DENEME SINAVLARI
18. Aadaki rnlerden hangisi inelastik talebe rnek oluturur? A) Tuz B) Otomobil C) Kyma D) Domates E) eker
21. Arz edilen mal veya hizmet miktarn, snrlayarak rekabet koullarnda olumu piyasa fiyatn reticilerin lehine arttrmaya dnk devlet politikasna ne ad verilir? A) Tavan fiyat B) Taban fiyat C) retim kotas D) thalat kotas E) hracat kotas
19.
B
15 10
22. Gelir vergisi aadaki vergi trlerinden hangisi iinde yer alr? A) Ekonomik vergi B) Reel vergi C) Nominal vergi D) Spesifik vergi E) Advalorem vergiler
150
200
Yukardaki talep erisi zerinde A noktasndan B noktasna gelinmesi durumunda talebin fiyat esneklii katsays ne olur? A) -0,25 C) -0,45 E) -0,20 B) -0,40 D) -0,50
20. Aadakilerden hangisi devletin uygulad fiyat kontrollerinden birisi deildir? A) thalat kotalar B) Kira kontrolleri C) Taban fiyat uygulamalar D) Asgari cret uygulamas E) Tavan fiyat uygulamalar
KTSADA GR
23. retimde uzun dnemde azalan verimler yasasnn ortadan kalkmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) retimde kullanlan tm miktarnn deitirilebilmesi girdilerin
B) Azalan maliyetlerin sz konusu olmas C) Artan maliyetlerin sz konusu olmas D) Sabit maliyetlerin sz konusu olmas E) retimde kullanlan hibir miktarnn deitirilememesi
121
girdinin
DENEME SINAVLARI
24. Tam rekabet piyasasnda faaliyet gsteren firmann ksa dnemde retimde bulunabilmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Ortalama gelir< Ortalama maliyet B) Ortalama gelir > Ortalama maliyet C) Ortalama gelir Ortalama deiken maliyet D) Marjinal gelir = Marjinal maliyet E) Marjinal gelir > Marjinal maliyet
27. Tam rekabeti bir firmann piyasada karlaaca talep erisinin esneklii ile ilgili olarak aadakilerden hangisi geerlidir? A) Tam inelastiktir B) Tam esnektir C) Sfr esnektir D) Birim esnektir E) nesnektir
25. Bir ekonomik birimin kendisine ald bir televizyon ekonomide retilen mallar ierisinde hangi kategoride deerlendirilebilir? A) Dk mal B) Speklatif mal C) Nominal mal D) zel mallar E) Reel mal
28. Bir firma fiyat 4 TL olan bir maldan 25 birim sattnda elde ettii toplam gelir 200 TL sat miktarn 30 birime kardnda ise 400 TL gelir elde ederse, firmann marjinal geliri ka TL dir? A) 20 TL C) 40 TL E) 60 TL B) 30 TL D) 50 TL
29. Bir fabrikada istihdam edilen ii says 100den 200e kartldnda aylk toplam gelir 100.000 TL den 150.000 TL ye kyorsa igcnn marjinal rn geliri ka TL olur? A) 250 C) 50.000 E) 500 30. Hepatit B as olan bir kiinin hem kendisini bu hastalktan korumas hem de bakalarna bu hastaln bulamasn nlemesi eklinde kendisine ve nc ahslara salad fayda aadakilerden hangisi ile nitelendirilir? A) Dsal fayda B) Dsal maliyet C) Reel yarar D) Gerek yarar E) Parasal yarar B) 100 D) 400
26. retim faktrlerinden sadece bir tanesinin deitirilmesine olanak salayan dneme ne ad verilir? A) Ksa dnem B) ok uzun dnem C) Uzun dnem D) Piyasa dnemi E) ok ksa dnem
KTSADA GR
122
DENEME SINAVLARI
31. Hibir firmann satt rnn fiyat zerinden tek bana kontrol gcnn olmad piyasa trne ne ad verilir? A) Oligopol B) Tekelci rekabet B) Tekel D) Tam rekabet E) Monopson 32. Bir endstrideki lek ekonomilerinin sadece tek bir firmann faaliyetini srdrmesine olanak salayacak nitelikte olmas halinde ortaya kan tekel piyasas tr aadakilerden hangisidir? A) Yasal tekel B) Doal tekel C) Gerek tekel D) Mali tekel E) Ekonomik tekel
35. Tekelci bir firmann uzun dnemde piyasaya baka firmalarn girmesini engelleyebilmesi ve tekel konumunu devam ettirebilmesi iin aadakilerden hangisi sz konusu olmaldr? A) Tekelci firmann maln farkllatrmas B) Tekelci firmann malnn grnn deitirmesi C) Piyasada tam bilginin bulunmas D) Piyasann blmlere ayrlm olmas E) Tekelci firmann yakn ikamesi olmayan bir mal satmas 36. Aadakilerden hangisinde meydana gelecek bir deiiklik piyasa talep erisi zerinde harekete neden olur? A) Zevk ve tercihler B) Tketici geliri C) Beklentiler D) likili mallarn fiyatlar E) Maln fiyat
33. Ek retim faktrleri kullanlmas sonucu firmann toplam gelirinde ortaya kan arta ne ad verilir? A) Marjinal rn geliri B) Marjinal maliyet C) Marjinal fayda D) Marjinal fayda E) Marjinal kar
34. ekerleme retimi yapan bir fabrikann %10 orannda yeni makine ve tehizat kullanmas %13 orannda retim artna yol ayorsa, bu retim srecinde aadakilerden hangisi geerli olur? A) lee gre deien verim B) lee gre azalan verim C) lee gre artan verim D) lee gre sabit verim E) lee gre reel verim
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 1-B 8-D 15-A 22-E 29-E 36-E

123
2-E 9-D 23-A 30-A
3-E
4-B 18-A
5-A 12-B
6-A 13-E 27-B
7-B 14-A 21-C 28-C
10-C 11-A
16-C 17-E
19-D 20-A 33-A
24-C 25-D 26-A 31-D 32-B
34-C 35-E
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 1-2
Btnleme 1-2
MAKRO KTSADIN KKENLER 1930'lu yllar boyunca yaanan Byk Bunalm dnemindeki ekonomik olaylar iktisatlar makro ekonomiyle ilgili konular zerinde durmaya ynlendirmitir. Byk bunalm ok byk bir ekonomik dalgalanmann, firma iflaslarnn ve yksek isizliin yaand 1929da balayan ve 1930larda devam eden dnemdir. Byk bunalm makro iktisadn geliimine hizmet etmitir. John Maynard Keynes tarafndan kaleme alnan ve 1936'da yaynlanan stihdam, Faiz ve Parann Genel Teorisi isimli kitap makro iktisadn ilk temel savunusudur. sizlik oran, enflasyon oran ve retim art oran, doal isizlik, istihdam dzeyi makro iktisadn temel konulardr. sizlik: alma isteine ve yeteneine sahip olup, cari cret haddi ile alma saatlerini kabul ettii halde i bulamayan kimseye isiz denir. stihdam: alma ve gelir salama kararnda olan bireylerin, hizmetlerinden yararlanlmak zere altrlmasdr. sizlik Oran: Toplam igc ierisinde isiz olanlarn yzdesidir.
Canlanma
Temelde iki konjonktr dnemi vardr. a) Daralma (Resesyon): Ekonomide toplam Dip Zaman retimin azald dnemdir. Bu dnemde isizlik artar, hayat standard der. Daralmann ulat en alt retim dzeyine dip ad verilir. b) Canlanma: Ekonomide toplam retim hacminin artt dnemdir. Bu dnemde isizlik azalr, hayat standard ykselir. Canlanmann en st dzeye kt duruma tepe ad verilir.
KTSADA GR
124
Ca nla
SZLK TRLER 1. Friksiyonel (Arizi) sizlik: ilerin yer ve meslek deitirmeleri sresince ortaya kar. Ksmi ve geici isizlik trdr. 2. Konjonktrel sizlik: ktisadi yaamda GSMH Tepe zaman zaman beliren dalgalanmalarn yaratt isizliktir.Dier bir ifade ile konjonktrel isizlik retim hacminde ortaya kan daralmalardan kaynaklanr. Konjonktr: Ekonominin retim hacmindeki art ve azal eklindeki ksa dnemli dalgalanmalardr.
a Daralm
nm a
MAKRO KTSAT
3. Mevsimlik sizlik: zellikle tarmsal yapl lkelerde yaanr. K aylarnda tarm sektrnde alan igcnn byk blm isiz kalr. Ayn durum inaat sektr iinde geerlidir. 4. Blge veya Sektr sizlii: Belli bir blgenin veya sektrn ekonomik olarak ekici bir alan olmaktan kmasndan kaynaklanr. 5. Teknolojik sizlik: Daha nce emek youn tekniklerle yaplan bir retimden sermaye youn tekniklere geilmesinden kaynaklanan isizliktir. 6. Yapsal sizlik: Ekonominin btn sektrleri ile toplu ve devaml olarak durgun bir dzeyde kald dnemlerde ortaya kan kalc bir isizlik trdr. 7. Gizli sizlik: Belli bir retim kolunda istihdam edilenlerden bir ksm faaliyetten ekildii zaman retim hacminde bir daralma meydana gelmiyorsa bir gizli isizlik szkonusudur. (Bu isizlik tr gelimekte olan lkelerde zellikle tarm sektrnde yaygndr) Enflasyon: Bir ekonomide fiyatlar genel dzeyinde ortaya kan arttr. Enflasyon parann deerinin azalmasna yol aar. Fiyatlar Genel Dzeyi: Mal ve hizmet fiyatlarnn belirli bir dnemdeki tartl ortalamasn gsteren indeks deeridir. Hiperenflasyon: Fiyatlar genel dzeyindeki ok hzl artlarn yaand dnemdir. Ekonomik Byme: Ekonominin mal ve hizmet retme kapasitesindeki arttr. DEVLET VE MAKRO EKONOM 1. Maliye Politikas: Devletin ekonomiyi etkileme yollarndan biri toplad vergiler ve yapt harcamalar, yani maliye politikas aracl ile ortaya kmaktadr. Keynes'e gre ekonomiyi durgunluktan (talep yetersizlii sorunu) karabilmek iin devlet genilemeci maliye politikas uygulamaldr yani toplam talebi arttrabilmek iin vergileri azaltmal ve /veya harcamalarn artrmaldr. Aksine enflasyonist bir dnemde, (retime gre talebin ar olmas sorunu) devlet daraltc maliye politikas uygulamaldr yani toplam talebi azaltp enflasyon orann drebilmek iin vergileri arttrmal ve/veya harcamalarn ksmaldr. Transfer demeleri: Devletin mal, hizmet veya igc karl olmakszn hane halkna yapt demelerdir. rnein; renci burslar, isizlik yardmlar, dul ve yetim aylklar, devletin ald i borlar iin yapt faiz demeleri transfer demesi kabul edilir. 2. Para Politikas: Merkez Bankasnn ekonomideki para miktarn kontrol etmek amacyla ald nlemlerdir. Ekonomideki para miktarnn fiyatlar genel dzeyini, faiz oranlarn ve dviz kurunu etkilediini, isizlik ve retim zerinde etkilerinin bulunduunu kabul eden iktisatlar tarafndan kullanlmas nerilir. Para politikas da maliye politikas gibi ekonominin durgunluk dneminde geniletici, enfasyon dneminde daraltc uygulanr. 3. Arz Ynl Politikalar: Devletin toplam talebi arttrmak yerine retimi arttrmaya dnk politikalardr. Bymeyi zendirici arz ynl politikalarn zerinde durduu konulardan en nemlisi lkedeki vergi sistemidir. Buna gre vergi sistemi, vergi oranlar drlerek alma isteini, tasarruflar ve yatrmlar tevik edecek ekilde reforma tabi tutulmaldr.
KTSADA GR
125
MAKRO KTSAT
MAKRO EKONOMNN BLEENLER Makro iktisat ekonomideki drt grubun davranlar zerinde durmaktadr. 1. Hanehalklar (Ayn at altnda yaayan ve ortak finansal kararlar alan tm kiileri ifade eder. 2. letmeler (zel sektr) 3. Devlet (kamu sektr) 4. Dier lkeler (uluslararas sektr). Bu drt grup birbirleriyle karlkl ekonomik iliki ierisindedir. Bu ilikileri ekonomideki her sektr tarafndan elde edilen geliri ve harcamalar aklayan "devresel akm diyagram" ile gstermek mmkndr. Bu diyagrama gre hane halklar firmalardan ve devletten gelir elde etmekte, buna karlk firmalardan mal ve hizmet satn almakta ve devlete vergi demektedirler.
KTSADA GR
126
MALYET MUHASEBES MAKRO KTSAT
SORULAR
1. Ekonominin btn sektrleri ile toplu ve devaml olarak durgun bir dzeyde kald dnemlerde ortaya kan isizlik tr nedir? A) Yapsal isizlik B) Konjonktrel isizlik C) Mevsimlik iizlik D) Mali isizlik E) Reel isizlik Yant Adr. Bir ekonomide tm sektrlere yaylm genel bir durgunluk varsa bu dnemde yaanan isizlie yapsal isizlik denir. 4. Merkez bankasnn ekonomideki para miktarn kontrol edebilmek amacyla ald nlemler aadakilerden hangisinin kapsamna girer? A) Arz ynl politikalar Devlet firmalarn dedikleri vergileri azaltarak retimi arttrmay hedefliyorsa bu politika arz ynl politikadr.

127
B) Para politikalar C) Maliye politikas D) Mikro politika E) Sanayi politikas Yant Bdir. Merkez Bankasnn eitli aralarla para miktarn kontrol etmesi para politikasdr.
2. Fiyatlar genel dzeyinde ortaya kan ok hzl arlan yaand duruma ne ad verilir? A) Enflasyon B) Deflasyon C) Stagflasyon D) Hiperenflasyon E) Revalasyon Yant Ddir.
Hiperenflasyonda fiyatlardaki artlar ok fazla ve ok hzldr.
5. Devletin mal, hizmet veya igc karl olmakszn hane halklarna yapt karlksz demelere ne ad verilir? A) Cari demler B) Transfer demeleri C) Mali demeler D) Parasal demeler E) Transfer demeleri Yant Bdir. Transfer demelerinde devlet hane halkna karlksz yardmlarda bulunur. rnein gazi maalar.
3. Devletin toplam talebi arttrmak yerine retimi arttrmaya dnk politikalar iktisat teorisinde nasl adlandrlr? A) Neo keynesyen politikalar B) Mali politikalar C) Arz ynl politikalar D) Reel politikalar E) Ricardian politikalar Yant Cdir.
KTSADA GR
MAKRO KTSAT
6. Aadakilerden hangisi iilerin yer ve meslek deitirmeleri srasnda ortaya kan ve yaps itibari ile geici olan isizlik trdr? A) Friksiyonel (Arzi) isizlik B) Konjonktrel isizlik c Yapsal isizlik D) Mevsimlik isizlik E) Gizli isizlik Yant Adr. Friksiyonel isizlik, bir alann bir iten ayrlp bir baka i buluna kadar geen srede yaad, geici bir isizlik trdr. 7. Daha nce emek youn tekniklerle yaplan bir retimden sermaye youn tekniklere geilmesinden kaynaklanan isizlik tr aadakilerden hangisidir? A) Friksiyonel (Arzi) isizlik B) Konjonktrel isizlik C) Teknolojik isizlik D) Mevsimlik isizlik E) Blge veya sektr isizlii Yant Cdir.
Ekonomide daralma ve canlanma eklinde ortaya kan ksa sreli dalgalanmalara konjonktr denir. Konjonktrde, toplam retimin azald, isizliin artt, hayat standardnn dt dnemler daralma olarak adlandrlr.
9. Toplam igc ierisinde isiz olanlarn yzdesi nasl adlandrlr? A) sizlik B) Enflasyon oran D) Nairu E) gc oran Yant Cdir. Bir ekonomide igc alabilecek ada ve alma yeteneinde olanlar gsterir. siz says/ gc eklinde hesaplanan isizlik oran tm nufus iinde isizlerin orann deil alma yanda ve yeteneinde olup da alamayanlarn orann gsterir.
retimde emein sermayeye gre daha ok kullanld (emek youn) teknolojiden, sermayenin emee gre daha ok kullanld (sermaye youn) teknolojiye geilmesi sonucu emek talebinde grlen azalma sonucu ortaya kan isizlik Teknolojik sizlik olarak adlandrlr.

128
C) sizlik oran
10. Ekonominin retim hacmindeki art ve azal eklindeki ksa dnemli dalgalanmalar nasl adlandrlr? A) Fiyatlar genel dzeyi B) Enflasyon C) Konjonktr
8. Aadakilerden hangisi bir ekonomide toplam retimin azald, isizliin artt, hayat standardnn dt dnemdir? A) Canlanma C) Tepe E) Resesyon Yant Ddir.
KTSADA GR
D) stihdam E) Verimlilik Yant Cdir. Konjonktr, zaman iinde retim hacminde meydana gelen ksa sreli artlar ve azallardr. Bir konjonktr devresi drt dnemden oluur; Daralma Dip Canlanma Tepe
B) Dip D) Daralma
MAKRO KTSAT
11. Ekonomideki toplam retim hacminin artt konjonktr dnemi aadakilerden hangisidir? A) Canlanma C) Resesyon E) Dip B) Daralma D) Tepe
15. retim hacminde zaman zaman ortaya kan daralmalarn yaratt isizlik tr aadakilerden hangisidir? A) Friksiyonel isizlik B) Konjonktrel isizlik C) Yapsal isizlik D) Mevsimlik isizlik E) Gizli isizlik
12. Keynese gre ekonominin durgunluktan kabilmesi iin devlet hangi politikay uygulamamaldr? A) Vergiler azaltlmaldr.
C) Kamu harcamalar arttrlmal
D) Devlet harcamalar ve devlet yatrmlar arttrlmal
E) Daraltc maliye politikas uygulanmaldr.
13. Aadakilerden hangisi makro ekonomik bileenler arasnda yer almaz? A) Devlet C) Hane halk B) letmeler D) Vakflar E) Dier lkeler
14. Belli bir ikolunda baz iiler iten karldnda retimde bir azalma olmuyorsa bu ikolunda hangi tr isizlik vardr? A) Yapsal isizlik B) Konjonktrel isizlik C) Mevsimlik isizlik D) Gizli isizlik E) Teknolojik isizlik

129
B) Genilemeci maliye politikas uygulanmal
16. ilerin yer ve meslek deitirmeleri srecinde ortaya kan isizlik tr aadakilerden hangisidir? A) Konjonktrel isizlik B) Sektrel isizlik C) Friksiyonel (arizi) isizlik D) Teknolojik isizlik E) Yapsal isizlik
17. Konjoktr dalgalanmalarnn uzun dnemdeki seyri gz nne alndnda, her daralma dneminden sonra ekonominin canlanmaya geii aadakilerden hangisiyle adlandrlr? A) dn B) dn C) dn D) dn E) W seyri
KTSADA GR
MALYET MUHASEBESNE GR
18. Devlet tarafndan verilen renci burslar, dul ve yetim aylklar aadakilerden hangisinin kapsamna girer? A) Transfer demeleri B) Cari Harcamalar C) Yatrm Harcamalar D) Milli gelir E) Safi milli hasla 19. alma ve gelir salama kararnda olan bireylerin hizmetlerinden yararlanlmak z-ere altrlmalarna ne ad verilir? A) isizlik B) stihdam C) Mali Yardm D) Transfer demesi E) Milli gelir
22. Ekonomideki her sektr tarafndan elde edilen geliri ve yaplan harcamalar gsteren diyagrama ne ad verilir? A) Sektrel diyagram B) Yapsal diyagram C) Statik akm diyagram D) Devresel akm diyagram E) Mali akm diyagram 23. 1930lu yllarda yaanan, yksek isizlik ve byk bir ekonomik daralmann yaand srece ne ad verilir? A) Byk Bunalm C) Revalasyon B) Devalasyon D) Stagflasyon
E) Genileme
24. Gelimekte olan lkelerde gizli isizliin en yaygn olarak yaand retim sektr aadakilerden hangisidir? A) inaat C) Ticaret E) Sanayi B) Mal kurulular D) Tarm
20. Konjonktrel isizliin kayna aadakilerden hangisidir? A) Teknolojinin getirdii iten kartmalar
B) Ar istihdam nedeniyle verim dkl C) Mevsimlik bazda retim dkl D) Blgesel dzeydeki retim dkl E) retim hacmindeki dalgalanmalar
25. Mal ve hizmetlere ilikin devresel akm gz nne alndnda aadakilerden hangisi hane halklarndan devlete yaplan demeler arasnda yer alr? A) Faiz B) Kar pay D) Vergiler E) Transfer demeleri
21. Bir ekonomide nfus 60 milyon, alanlarn says 10 milyon isizlerin says 6 milyon kii ise igc says nedir? A) 50 milyon B) 16 milyon C) 66 milyon D) 54 milyon E) 4 milyon
KTSADA GR
C) cret
CEVAP ANAHTARI 11-A 18-A 25-D

130
12-E 19-B
13-D 14-D 15-B 20-E 21-B
16-C 17-C 24-D
22-D 23-A
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2
Btnleme 2
MLL GELR MUHASEBES Bir ekonomide belirli bir dnemde gerekletirilen ekonomik faaliyetlerin lm sistemine milli gelir muhasebesi denir. Bir ekonominin retim ve buna bal olarak gelir yaratma gcn ifade eden eitli gstergeler vardr. imdi bu gstergeleri sras ile ele alalm:
A) GAYRSAF MLL HASILA (GSMH): Bir ekonomide belirli bir dnemde retilen tamamlanm (nihai) mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlar ile ifade edilen deerlerinin toplamdr. Ara mallarn deeri GSMH ye dahil edilmez. Ara Mal: Bir baka mal veya hizmetin retilmesinde kullanlan mal ve hizmetlerdir. Ara mallarn hesaplamaya katlmamas ifte saymdan kanmak iindir. Buna gre bir televizyon fabrikasnda retilen televizyon GSMHye piyasa fiyat kadar dahil edilir. Bir retmenin verdii hizmet karlnda ald cret ise retmenin yaratt hizmetin GSMHye katksn ifade eder.
GSMHNN ZELLKLER 1. retim deeri asndan GSMH katma deerlerin toplam veya tamamlanm mal ve hizmetlerin toplam yoluyla hesaplanabilir. GSMH kapsamna ekonomide retilen tm mal ve hizmetler dahil edilir. Sadece pratik nedenlerden dolay baz tamamlanm mal ve hizmetler dahil edilemez. rnein ev hanmlarnn yapm olduu hizmet. Katma deer: Her retim aamasnda ara mallarn deerine yaplan ilavedir. GSMH deerine eer her retilen maln katma deeri biliniyorsa bu katma deerlerin toplam yoluyla da ulalabilir. Aada bu konuya ilikin bir rnek grlmektedir. retim Aamas Buday Un Hamur Ekmek
KTSADA GR
Sat Fiyat 100TL 130TL 170TL 250TL
Yaratlan Katma Deer 100TL 30TL 40TL 80TL

131
MLL GELR MUHASEBES
Yandaki tabloya gre buday eitli aamalardan getikten sonra ekmek halini almaktadr. Bu srecin her aamasda bir katma deer yaratlmaktadr. Mesela buday un halini alana kadar deerine 30TLlik bir katma deer eklemektedir. Tamamlanm mal ve hizmetler: Son kullanm iin retilmi olan mal ve hizmetlere tamamlanm mal ve hizmetler denir. Szgelimi kereste bir ara maldr. Keresteden imal edilmi koltuk takm ise bir tamamlanm maldr. 2. Tamamyla finansal (mali) nitelikte olan ilemler GSMH hesaplarna dahil edilmez. Bu tr finansal ilemler kamu kesimi ve zel kesimin transfer demeleri ile menkul kymetlerin alm ve satm ilemlerinden olumaktadr. 3. kinci el mallarn sat GSMH hesaplanrken gz nne alnmaz. 4. GSMH o lke vatandalarnn sahip olduu retim faktrleri tarafndan gerekletirilen retimin deerini ifade etmektedir. lke vatandalarnn yurtdnda elde ettikleri gelirler de GSMH'de yer alr.
GAHRSAF YURT HASILA (GSYH): Bir lke snrlar ierisinde retilen tamamlanm mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlar ile ifade edilen deerleri toplamdr. GSYH = GSMH + NFG (Net faktr gelirleri) Net faktr gelirleri bir ekonomiye o ekonominin yerleiklerinin yurtdndan transfer ettikleri gelirler ile o ekonomiden yurtdna transfer edilen gelirlerin net deeridir. GSMH'NN HESAPLANMASI Gayrisafi milli haslann yaratlan, kazanlan ve harcanan gelir olarak trl grn vardr. GSMH ksaca zetlenen farkl cepheye gre farkl yoldan hesaplanabilmektedir. Teorik olarak ayr yntemde de ayn GSMH deerine ulalr. 1. retilen Mal ve Hizmetler Ynnden: Sz gelimi bir otomobil firmas 30.000 TL deerinde bir otomobil retim satyorsa GSMH hesaplarna bu retim deeri (30.000 TL) eklenir. 2. Gelir Oluumu Ynnden: Bir ekonomide retilmi mallarn deeri kadar bir gelir yaratlm olur. Szgelimi 30.000 TL deerinde bir otomobilin retilip; satlmas eitli kesimlerin (ii, mteebbs vb.) gelirini de toplamda 30.000 TL arttrr. Bir ekonomide bir mal veya hizmetin retilmesinin ortaya kard gelir trleri toplanarak da GSMH deerine ulalabilir. cret+faiz+kr+rant+dolayl vergiler+amortismanlar = GSMH 3. Harcamalar Ynnden: GSMH'yi hesaplamada nc yol lke ekonomisindeki harcamalarn toplanmas yaklamdr. Toplam harcamalar drt bileene ayrlr: 1. Tketim Harcamalar (C): Kiilerin gnlk gereksinimlerini dorudan karlayacak olan mal ve hizmetlere yaptklar harcamalar toplamdr.
KTSADA GR
132
MALYET MUHASEBESNE MLL GELR MUHASEBES GR
2. Yatrm Harcamalar (I): Firmalarn ve devletin yeni tesisat ve tehizat ile yeni binalara yaptklar harcamalar, stoklardaki artlar ve kiilerin yeni ev yaptrmak iin yaptklar harcamalarn toplamdr. Bir ekonomideki toplam harcamalarn her zaman gelire eit olabilmesi iin firmalarn stok deimelerinin de bir envanter yatrm olarak kabul edilip katlmas gerekir. 3. Kamu Harcamalar (G): Devletin mal ve hizmet almlar iin yapt harcama toplamdr. Kamu tketim harcamalar veya ksaca kamu harcamalar olarak adlandrlr. 4. Net hracat (X): hracat gelirleri (EX) ile ithalat harcamalar (IM) arasndaki farktr. Buna gre harcamalar ynnden GSMH= C+I+G+(EX-IM) dir. (EX - IM) deeri yani net ihracat yalnzca X sembolu ile de gsterilir.
B) SAF MLL HASILA: GSMH'dan lkede o dnem iin hesaplanan amortisman deerinin (mal ve hizmetler retilirken makina ve techizatta meydana gelen anma ve ypranmalarn toplam deeri) karlmas ile bulunur. SMH ekonominin net retim gcn gsterir. SMH = GSMH - Amortismanlar Amortismanlar: retim faaliyeti sonucunda mal ve hizmetler yaratlrken gemi yllardan devralnan sermaye mallarnda meydan gelen anma ve eskimenin parasal deeridir.
C) MLL GELR: SMH dan dolayl vergilerin karlmas ile elde edilen ve dier yandan faktr gelirleri toplamna da eit olan byklktr. Yani MG = SMH - Dolayl Vergiler veya MG = cret + Faiz + Rant + Kar Dolayl Vergi: Bir mal veya hizmet satn alndnda denen vergidir. Katma deer vergisi bir dolayl vergi rneidir. lkeler aras refah dzeyi kyaslamalar yaplrken kii bana milli gelir rakamlar kullanlr.
D) KSEL GELR: Milli gelirden datlmayan irket karlar ve sosyal gvenlik amal prim demelerinin kartlmas, kamu ve zel sektr transfer demelerinin ilave edilmesi ile bulunan gayrisafi gelirdir. Baka bir ifade ile kiisel gelir bir ulus oluturan kiilerin gayri safi geliridir.
E) KULLANILABLR (HARCAMALARI) GELR: Kiisel gelirden dolaysz vergiler karldktan sonra kalan harcama gcdr. Kullanlabilir gelir bir ulusu oluturan kiilerin net geliridir. Kii bana milli gelir: Mevcut milli gelir deerinin nfusa blnmesi ile bulunan ve bir refah lt olarak kullanlan deerdir.
KTSADA GR
133
MLL GELR MUHASEBES
FYAT ENDEKS: Cari fiyatlarla ifade edilen bir grup mal ve hizmetin deerinin ayn mal grubunun sabit fiyatlarla ifade edilen deerine orandr. GSMH deflatr: Nominal GSMH rakamlarn reel GSMH rakamlarna dntrmek amacyla kullanlan zel fiyat indeksidir.
Fiyat ndeksinin bir rnekle aklayalm Fiyat ndeksi Fiyatlar (GSMH Yllar Seviyesi Deflatr) 1997 50 1 1998 60 1,2 1999 75 1,5
Yukardaki tabloda bir ekonomiye ait yllar itibari ile fiyat seviyeleri grlmektedir. ndeks (defletr) yllar itibari ile fiyatlar seviyesindeki deiiklii yzdelik olarak ifade etmeye yarayan bir istatistik tekniidir. Buna gre ilk yln indeks deeri 1kabl edilip, dier yllarn fiyat seviyesi ilk yla oranlanarak dier indeks deerleride bulunur. ndeks deeri 1kabl edilen ilk yla baz (temel) yl denir.
1998 ylnn indeks deeri 50 1 60 X X= 60.1 = 1, 2 olarak bulunur. 50
1999 ylnn indeks deeri 50 1 75 Y Y= 75.1 = 1, 5 olarak bulunur. 50
1,2 deerini fiyatlar genel seviyesinin 1997-1998 arasnda % 20 artt eklinde yorumlarz.
1,5 deerini fiyatlar genel seviyesinin 1997-1999 arasnda % 50 artt eklinde yorularz.
Nominal (cari fiyatlarla) GSMH: Hesaplama yaplan dnemde piyasada geerli olan fiyatlar kullanlmas ile bulunan GSMH deeridir. Hesaplama o yln fiyatlar ile yapldndan lkede enflasyon nedeniyle fiyatlar artm ise bu art ayn oranda GSMH deerini arttrr. Reel (sabit fiyatlarla) GSMH: GSMH deerinin fiyat deiimlerinin etkisinin arndrld eklidir. Fiyat indeksi deerlerinin ileme katlmasyla elde edilir. Belirli bir yln fiyatlar esas alnarak hesaplanan GSMH deeridir.
KTSADA GR
134
MALYET MUHASEBESNE MLL GELR MUHASEBES GR
Ekonominin retim gcnn gerekte artp artmad reel GSMH deerine baklarak anlalr. Reel GSMH = Reel GSMHi bir rnekle aklayalm Ylar 1998 1999 Nominal GSMH 500 800 GSMH Deflatr 1 2 Reel GSMH 500 400 Nominal GSMH Fiyat indeksi (Deflatr)
Yukarda 1998 ve 1999 yl iin nominal (grntde) GSMH deerleri incelendiinde GSMHnin 500 Milyar TL. den 800 Milyar TL.ye kt grlmektedir. Ancak defletr deerleri hesaba katldnda GSMHdeki gerek deiim nominal deerlerden farkldr. 1999 yl reel GSMH deeri 800 = 400 Milyar TL. olarak karmza kmaktadr. 2
Yani reel olarak (gerek olarak) GSMH 1999 ylnda 1998 ylna gre artmam, aksine azalmtr.
GSMH ve dier gelir kavramlarnn baz sakncalar vardr: 1. lkeler aras nfus farkllklarnn dikkate alnmamas (Nfus byklnn etkisini giderebilmek iin kii bana GSMH kavram yani GSMH / Nfus deeri kullanlr) 2. Bir insan iin en deerli faaliyet olan dinlenmeyi hesaba katmamaktadr. 3. retilen mallarn kalitesindeki deimeleri gz nne almamaktadr. 4. lkede yaratlan gelirin bileimi ve dalm konsunda ayrntl bilgi vermemektedir. 5. Mal ve hizmetlerin retiminden kaynaklanan baz sosyal maliyetleri (evre kirlilii vb.) yanstmamaktadr. 6. GSMH'nin hesaplanmasnda ilke olarak bu deere dahil edilmesi gerekirken dahil edilmeyen ok sayda faaliyet sz konusudur. Bu trden faaliyetlerin oluturulduu ekonomiye kayt d ekonomi denir. Kayt d ekonomi: GSMH hesaplarna dahil edilmesi gerekirken hesaplarn dnda kalan ekonomik faaliyet hacmidir.
KTSADA GR
135
MLL GELR MALYET MUHASEBES MUHASEBES
SORULAR
Transfer demeleri = 12 TL. Dolaysz vergiler = 40 TL. SMH = 800 TL. Datlmayan karlar= 10 TL. Amortisman = 5 TL. Sosyal gvenlik primleri = 5 TL. Dolayl vergiler = 30 TL. 1. Yukardaki tabloya gre GSMH deeri katr? A) 800 B) 795 C) 805 D) 770 E) 40 Yant Cdir. A) cretler nihai mal ve hizmetleri kapsar B) Katma deerler toplam oluur C) Ev kadnlarnn hizmetleri GSMH ya dahil edilmez D) Ekonominin net retim gcn gsterir E) retim, gelir ve harcama yoluyla hesaplanabilir. Yant Ddir. Ekonominin net retim gcn SMH gsterir. 3. GSMH ile ilgili hangisi yanltr?

136
4. Aadakilerden hangisi harcama yoluyla GSMH hesaplamasnda dikkate alnmaz? A) Tketim B) Yatrm C) Kamu harcamalar D) Transfer E) Net ihracat Yant Ddir. Harcamalar yoluyla GSMH = C + I +G + X'dir.
GSMH = SMH + Amortisman ise GSMH = 800 + 5 = 805 TL. olur.
2. Yukardaki tabloya gre kiisel gelir deeri katr? A) 770 B) 805 C) 767 D) 783 E) 795 Yant Cdir.
5. Aadakilerden hangisi GSMH' ve dier gelir kavramlarnn eksik olduu konular arasnda saylamaz? A) Nfusu dikkate almamas B) lkede yaratlan gelirin bileimi ve dalmn gstermemesi C) Mallarn kalitesini dikkate almas D) Dinlenme zamann dikkate almamas E) retim hacmini gstermemesi Yant Edir. GSMH lke ekonomisinin toplam retim hacmini ifade eder.
Kiisel gelir = Milli gelir datlmayan irket kurlar Sosyal gvenlik primleri + transfer demeleridir. Milli gelir = SMH - Dolayl vergilerdir. Milli gelir Kiisel gelir = 800- 30 = 770 = 770 10 5 + 12 = 767 TL. olur.
KTSADA GR
MLL GELR MUHASEBES
6. Aadakilerden hangisi GSMH ve dier gelir kavramlarnn eksik veya sakncalarndan biri deildir? A) Nfusu dikkate almamas B) lkede yaratlan gelirin bileimi ve dalmn gstermemesi C) Mallarn kalitesini dikkate almas D) Dinlenme zamann dikkate almamas E) Sosyal maliyetleri yanstmas Yant Edir. GSMH ve ilikili byklkler, sosyal maliyetleri yanstmad iin eletirilmektedir. zellikle evre zerinde yaratlan tahribat GSMH hesaplamasnda dikkate alnmamaktadr.
8. Aadakilerden hangisi milli gelir hesaplanrken toplama dahil edilmemesi gereken gelirlerden biridir? A) Bir iinin bir aylk emeinin karl olarak ald cret B) Bir firmaya ait tahvilden elde edilen faiz geliri C) Sahip olunan ikinci bir konuttan alnan kira D) Ortak olunan irketten alnan kar pay E) rencilerin ald eitim burslar Yant Edir. Milli gelirin bir hesap tarz da faktr gelirlerini toplamaktr. Faktr gelirleri, cret, faiz, rant ve krdan oluur. lk drt k bunlara rnek gsterilebilirken, transfer harcamas eklinde deerlendirilebilecek rencilerin aldklar burslar bir retim karl elde edilmediklerinden mili gelir hesaplanmasna dahil edilmemelidir.
7. Bir lke snrlar ierisinde retilen tamamlanm mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlar ile ifade edilen deerleri toplamna ne ad verilir? A) Gayrisafi milli hasla B) Milli gelir C) Safi gelir D) Harcanabilir gelir E) Gayri safi yurtii hasla Yant Edir. Bir lke snrlar ierisinde retilen tamamlanm mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlar ile ifade edilen deerleri toplam gayri safi yurtii hasla olarak adlandrlr. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, tanmdaki bir lke snrlar ierisinde blmdr.
KTSADA GR

137
9. Kullanlabilir gelir deerine ulalabilmesi iin kiisel gelirden aadakilerden hangisinin kartlmas gerekir? A) Dolayl vergiler B) Sigorta primleri C) Mali yardmlar D) Dolaysz vergiler E) Transfer harcamalar Yant Ddir. Kullanlabilir gelir; kiisel gelirden dolaysz vergiler karldktan sonra kalan ksmdr.
MLL GELR MUHASEBES
10. Milli gelir rakamndan yararlanarak GSMH deerine ulaabilmek iin aadaki ekleme ve/veya kartmalardan hangisi yaplmaldr? A) Dolaysz vergileri kartmak B) Transfer demelerini eklemek, datlmayan karlar kartmak C) Dolaysz vergileri ve transfer demelerini kartmak D) Dolayl vergileri ve amortismanlar eklemek E) Sosyal gvenlik kurumlarna yaplan prim demelerini karmak Yant Ddir. GSMH`dan amortismanlar kartarak safi milli hasla deerine, safi milli hasla`dan dolayl vergileri kartrsak, milli gelir deerine ulayorduk. Dolaysyla, milli gelire dolayl vergileri eklersek SMH'ye ve SMH'ye amortismanlar eklersek GSMH'ye ularz.
13. GSMHnin gelir oluumu ynnde hesaplanmasnda aadakilerden hangisi toplam deere dahil edilmez? A) Faiz B) Rant C) Dolayl vergiler D) Safi milli hasla E) Amortismanlar

138
14. Milli gelirden datlmayan irket karlar ve sosyal gvenlik amal prim demelerinin kartlmas, kamu ve zel transfer demelerinin ilave edilmesi ile bulunan deer aadakilerden hangisidir? A) Milli gelir B) Kiisel gelir C) Mali gelir D) Safi milli hasla E) Gayri safi milli hasla
11. Bir baka mal veya hizmetin retilmesinde kullanlan mal ve hizmetler aadaki kavramlarn hangisi ile ifade edilir? A) Reel mal B) Mali mal C) Ara mal D) Nihai mal E) Sektr mal
12. Bir lke snrlar ierisinde retilen tamamlanm mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlar ile ifade edilen deerlerinin toplamna ne ad verilir? A) Gayrisafi milli hasla B) Milli gelir C) Safi gelir D) Harcanabilir gelir E) Gayri safi yurtii hasla
KTSADA GR
15. Safi milli hasla deerine ulalabilmesi iin GSMH deerinden aadakilerden hangisinin kartlmas gerekir? A) Transfer harcamalar B) Amortismanlar C) Gelirler D) Stopaj demeleri E) Vergiler
MLL GELR MUHASEBES
16. Bir lke ekonomisine ait 1995 yl Nominal GSMH deeri 150 milyar dolar ve bu yla ait deflatr (indeks) deeri 1,5 ise reel GSMH deeri aadakilerden hangisidir? A) 150 milyar B) 80 milyar C) 100 milyar D) 90 milyar E) 300 milyar
19. Bir lke ekonomisinin ihracat gelirleri ile ithalat harcamalar arasndaki fark aadakilerden hangisi ile ifade edilir? A) Net ihracat B) Safi ithalat C) Safi milli hasla D) Reel ithalat E) Reel ihracat
17. Bir refah lt olarak uluslararas karlatrmalarda kullanlan gelir kavram aadakilerden hangisidir? A) Safi milli hasla B) Harcanabilir gelir C) Gayri safi yurtii hasla D) Kii bana milli gelir E) Gayri safi milli hasla

139
20. Bir ekonomide belirli bir dnemde retilen tamamlanm (nihai) mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlar ile ifade edilen deerlerinin toplam aadakilerden hangisini ifade eder? A) Safi milli hasla B) Gayri safi milli hasla C) Milli gelir D) Kiisel gelir E) Kullanlabilir gelir
18. GSMH hesabnda harcamalar yntemi kullanldnda, aadakilerden hangisi bu toplama girecek harcama trlerinden biri deildir? A) Tketim harcamalar B) Yatrm harcamalar C) Dolayl harcamalar D) Kamu harcamalar E) Net ihracat
KTSADA GR
21. Aadakilerden hangisi GSMHyi tam ve doru olarak gsterir? A) GSMH = C + I + IM +G B) GSMH = C + I + G + EX C) GSMH = C + I + (EX G) D) GSMH = C + I +G + (EX IM) E) GSMH = C + I + G + (K IM)
MLL GELR MUHASEBES
22. Bir ekonomide fiilen gerekleen harcamalarn her zaman gelire eit olmas iin aadaki koullardan hangisi gereklidir? A) Fiyatlar genel dzeyinin sabit olmas B) Ekonominin srekli tam istihdamda olmas C) Ekonominin da kapal olmas D) cretlerin tam esnek olmas E) Stok deimelerinin envanter yatrm olarak kabul edilmesi
25. Bir lkede milli gvenlik hizmetleri para ile alnp satlmadna gre bir subayn bir yl ierisinde rettii milli gvenlik hizmetine GSMH'ye katks nasl hesaplanabilir? A) Tahsil edilen milli gvenlik vergileriyle B) Subayn devlete salad karn parasal deeriyle C) Bu subayn devlete maliyetiyle D) lkenin ithal ettii askeri malzemenin deeriyle E) Mevcut askeri amal silah stounun deeriyle
23. Bir ekonomide fiyatlar genel dzeyini lmek amacyla aadakilerden hangisi kullanlr? A) Alnp-satlan mal miktar B) Fiyat indeksi C) cret dzeyi D) Satn alnabilecek mal miktar E) Reel dviz kuru
24. retim faktrlerinin elde ettii lirler toplamna ne ad verilir? A) Gayrisafi yurtii hasla B) Harcanabilir gelir C) Gayrisafi milli hasla D) Saf milli hasla E) Milli gelir
KTSADA GR
ge-
CEVAP ANAHTARI 11-C 18-C 25-C

140 140
12-E 19-A
13-D 14-B 20-B
15-B
16-C 17-D 23-B 24-E
21-D 22-E
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
TKETM VE TASARRUF Tketim Harcamas (C): Belirli bir dnemde yaplacak tketim harcamalarn belirleyen temel faktr gelirdir. Gelir ne kadar yksek olursa hanehalklarnn tTketim C ketim harcamas yapma istekleri ve gleri de o kadar artar. 70 Tketim fonksiyonu: Gelirle tketim harcamalar 60 arasndaki doru ynl ilikidir. 50 Otonom tketim: Tketim harcamalarnn gelirden 40 bamsz olan ksmdr. Tketim fonksiyonunun dikey ekseni 30 20 kestii nokta ile llmektedir. GSMH 0 Yandaki ekilde otonom tketim 20 TL.dir. 100 200 300
Tasarruf (S): Gelirin tketilmeyen ksm tasarruf olarak adlandrlr. Tasarruf fonksiyonu: Gelir ile tasarruflar arasndaki T asarruf ilikidir. Bir hane halk elde ettii gelirden daha fazla harcarsa, harcamalarn geliri aan ksmn borlanarak veya daha nce yaplm olan tasarruf kullanlarak karlamak zorundadr. Bu durum negatif tasarruf olarak adlandrlr.
0
GSMH
Yukardaki ekile gre gelirin sfr olduu seviyede (GSMH = 0) tasarruf negatiftir. (-20)
-20
Otonom Tasarruf: Gelirin sfr olduu durumda yaplan tasarruftur ve tasarruf fonksiyonunun dikey ekseni kestii noktayla llmektedir.(ekile gre otonom tasarruf -20TLdir. Yani gelir sfrken yaplan tketim iin 20TLlik bir borlanma, negatif tasarruf, yaplmtr. Bu akmalara gre vergilerin sz konusu olmadn dnrsek elde edilen gelir (Y) tketim harcamalar (C) ve tasarrufu (S) toplamna eit olur. Y = C + S
KTSADA GR
141
MLL HASILANIN BELRLENMES
MARJNAL TKETM ve TASARRUF ELMLER Marjinal Tketim Eilimi (MPC) 0.70 0.70 0.70 0.70 0.70 0.70 0.70 Marjinal Tasarruf Eilimi (MPS) 0.30 0.30 0.30 0.30 0.30 0.30 0.30
Gelir (Y) 0 100 200 300 400 500 600 700
Tketim (C) 30 100 170 240 310 380 450 520
Tasarruf (S) -30 0 30 60 90 120 150 180
Marjinal tketim eilimi (MPC): Tketim harcamalarndaki deimenin gelirdeki deimeye orandr. MPC= Tketimdeki deime C C2 - C1 = = Gelirdeki deime Y Y2-Y1
rnek: Gelir 400 TLden 500TLye karken, marjinal tketim eilim: MPC= (380-310) / (500-400) = 0.70 Yukardaki tabloya gre Marjinal tketim eilimi (MPC) tm gelir seviyeleri iin 0,70 deerini verir. Yukardaki bilgiler nda tketim fonksiyonunu cebirsel olarak da ifade etmek mmkndr. Buna gre tketim harcamalar toplam otonom tketim (CO) ve harcanabilir gelire bal tketimin toplamndan oluacaktr. Buna gre temsili bir ekonomi iin marjinal tketim eilimi (MPC) 0,70, otonom tketim 50 TL ve harcanabilir gelir 200 TL ise buna gre tketim fonksiyonu C = 50 TL + 0,70 . (Y) C = 50 TL + 0,70 . (200 TL) C = 50 TL + 140 TL C = 190 TL
Marjinal tasarruf eilimi (MPS): Tasarruflardaki deimenin gelirdeki deimeye orandr. MPC= Tasarruflardaki deime S S2 - S1 = = Gelirdeki deime Y Y2-Y1
142
KTSADA GR
MALYET MUHASEBESNE MLL HASILANIN BELRLENMES GR
rnek: Gelir 400 TLden 500TLye karken Marjinal tasarruf eilimi MPS = (120-90) / (500-400) = 0.30 Yukardaki tabloya gre Marjinal tasarruf eilimi (MPS) tm gelir seviyeleri iin 0,30 deerini verir. NOT: Tm gelir seviyelerinde MPC+MPS=1dir. Yani mesela MPC = 0,70 ise MPS = 0,30'dur. MPC = 0,85 ise MPS = 0,15'dir. MPC + MPS = 1
Ortalama Tketim Eilimi ve Ortalama Tasarruf Eilimi Ortalama Tketim Eilimi Gelir (Y) Tketim (C) Tasarruf (S) (APC) 0 30 -30 100 100 0 1.00 200 170 30 0.85 300 240 60 0.80 400 310 90 0.78 500 380 120 0.76 600 450 150 0.75 700 520 180 0.74
Ortalama Tasarruf Eilimi (APS) 0 0.15 0.20 0.22 0.24 0.25 0.26
Ortalama Tketim Eilimi (APC): Tketim harcamalarnn gelire orandr. APC = Tketim C = Gelir Y
NOT: Gelir arttka ortalama tketim eilimi azalr. rnek: Gelir 300 TL olduunda APC=(240) / (300) =0.80
Ortalama Tasarruf Eilimi (APS): Tasarruflarn gelire orandr. APS = Tasarruf S = Gelir Y
NOT: Gelir arttka ortalama tasarruf eilimi artar.

KTSADA GR
143
rnek: Gelir 300 TL olduunda APS= 60 / 300 =0.20 NOT: Tm gelir seviyelerinde APC+APS=1dir. Yani mesela APC = 0,70 ise APS = 0,30'dur. APC = 0,90 ise APS = 0,10'dur. APC + APS = 1 TKETM BELRLEYEN FAKTRLER 1. Kullanlabilir (Harcanabilir) Gelir: Harcanabilir gelir arttka tketim de artar. 2. Servet: Servet hanehalklarnn sahip olduu varlklarn deeridir ve kiinin sahip olduu ev, otomobil, mevduat hesab, hisse senetlerinin ve gelecekte elde edilmesi beklenen gelir gibi her trl varl kapsamaktadr. 3. Bekleyiler: Tketimi belirleyen bir dier nemli faktr ise gelecekteki gelir, fiyatlar ve servetle ilgili bekleyilerdir. rnein tketiciler ekonomide bir durgunluk bekliyorlarsa, yani ilerini kaybedecekleri veya alma saatlerinin azaltlaca yolunda bir beklenti iindeyseler, tketim harcamalarn ksacaklar. ve dolaysyla daha fazla tasarrufta bulunacaklardr. Bekleyiler gelecee ilikin subjektif grlerdir. Dolaysyla bekleyileri gzlemlemek ve lmek son derece gtr. ktisadi Ynelim Anketi: TC Merkez Bankas tarafndan dzenlenen, bekleyileri tespit etmeye ynelik ankettir. 4. Demografik Unsurlar: Dier koullar sabitken, nfustaki artlarn tketmi arttraca dnlebilir
Yatrmlar (I )
YATIRIMLAR Bir ekonomide milli haslann belirlen-mesini incelerken analizi basitletirmek iin yatrm harcamalarn otonom olduu (yani milli gelir dzeyinden bamsz olduu) varsaylr.
60 50 40
Yatrm Art
I1 I Yatrm I2
Otonom Yatrmlar: Yatrm harcamalarnn gelirden bamsz D ksmdr. Otonom yatrm harcamalarn yatay eksene parelel bir Gelir (Y) doru olarak izebiliriz. Bu durum gelir artsa da azalsa da otonom yatrm harcamalarnn miktarnn deimeyeceini gsterir. Yatrmlarn artt bir ortamda fonksiyon yukarya doru kayacak yatrmlarn azalmas durumunda ise aaya doru yer deitirecektir.
YATIRIMLARI BELRLEYEN FAKTRLER Yatrmlar otonom olarak kabul edildiinden yatrmlar etkileyen milli gelir dndaki faktrleri inceleyeceiz.
KTSADA GR
144
MALYET MUHASEBESNE MLL HASILANIN BELRLENMES GR
1. Faiz Oran: Bir yatrm frsatnn karl olup olmadn belirleyen temel faktr faiz orandr. Faiz oran ykseldii zaman yatrmlardan beklenen kr azald iin yatrm harcamalar azalacak, faiz oran dt zaman yatrmlarn beklenen karll artaca iin yatrmlar da artacaktr. 2. Beklenen Kar: Yatrmlardan beklenen karll etkileyen ok sayda faktr vardr: Yeni firmalarn piyasaya girii, lkedeki politik istikrarszlk, yeni karlan yasalar, vergiler veya devlet tarafndan salanan vergi avantajlar, lkedeki ve dnyadaki genel ekonomik koullar yatrmdan beklenen kr etkiler. 3. Teknolojik Deiim: Teknolojik ilerlemeler yatrmlar arttrr 4. Sermaye Mallarnn Maliyeti: Sermaye mallarnn fiyat arttka yatrmdan beklenen karllk azalaca iin yatrm hacminde bir daralma ortaya kacaktr. 5. Kapasite Kullanm: Kapasite kullanm oran dk kald (yani ekonomide atl duran fabrikalar ve tehizat miktar artt) zaman yatrm harcamalar da azalacaktr.
KAMU HARCAMALARI (G) Analizde kolaylk salamak iin kamu harcamalarnn da otonom (gelirden bamsz) olduu varsaylr. Kamu harcamalarn arttrsa G fonksiyonu yukarya doru paralel olarak kayarak G1 konmuna gelmektedir. Eer kamu harcamalar azaltlrsa fonksiyon harcamalardaki azalma kadar aaya doru paralel olarak kaymaktadr.
Kamu Harcamas Art Kamu Harcamalar
G1 G
Kamu Harcamas Azal
G2
Gelir (Y)
NET HRACAT (X) lkenin mal ve hizmet ihracat ile mal ve hizmet ithalat arasndaki farktr. Net ihracat pozitif bir deer alyorsa lkenin d ticaretinde fazla, negatif bir deer alyorsa aktan sz edilir. hracat: lkede retilen mal ve hizmetlerin dier lkelere satlmas ihracat olarak adlandrlmaktadr. Dier lkelerin gelirleri, zevkleri ve fiyatlar, devletlerin uluslararas ticarete getirdikleri snrlamalar ve dviz kurlar ihracat hacmini belirleyen faktrlerdir. Analizlerde kolaylk salamas asndan ihracatn da yatrm ve kamu harcamalar gibi otonom olduu yani yurtii gelirden bamsz olduu varsaylr. thalat: Dier lkelerden satn alnan mal ve hizmet miktardr. Bir lke ekonomisinin ithalat ncelikle yurtii gelire baldr. Gelir arttka ithalatn da artaca kabul edilir. Bunun yansra zevkler, uluslararas ticarete getirilen kstlamalar ve dviz kurlar da ithalat etkiler.
KTSADA GR
145
hracat
thalat
Net hracat
Gelir EX IM EX - IM 0 20 0 20 100 20 10 10 200 20 20 0 300 20 25 -5 400 20 35 -15 Marjinal ithal eilimi (MPI): thalattaki deimenin gelirdeki deimeye orandr. thalattaki deime IM IM2 - IM1 = = Gelirdeki deime Y Y2-Y1
MPI =
rnek: Gelir 200TLden 300TLye karken, MPI = 25 - 20 = 5 = 0,05 300 - 200 100 Gelirin fonksiyonu olarak net ihracat: Net ihracat fonksiyonu negatif eime sahip X ile gsterilen dorudur. Gelir dzeyi ykseltike net ihracat azalmaktadr. nk gelir arttka ihracat deimemekte (otonom kabul edildii iin) ama ithalat artmaktadr.
Net hracat (X)
Gelir (Y)
Toplam Harcama Fonksiyonu (AE): Yukardaki tm harcama kalemlerinin toplanmasyla elde edilir. AE = C + I + G + X
am lar opl ma =T arca H
Harcamalar
C
+I
+G
C+
+X I +G
Grld gibi dier harcama kalemlerinin srece ilave edilmesi harcama dzeyini ykseltirken Net hracatn (X) etkisi nce toplam harcamalar arttrc, belli bir seviyeden sonra ise azaltcdr. Yani toplam harcama fonksiyonunun eimi dier fonksiyonlarn eiminden kktr. Bunun nedeni net ihracat fonksiyonunun (X) negatif eime sahp olmasdr. Yani net ihracatn belli bir dzeyden sonra yurt ii harcama dzeyini azaltc etki yapmasdr.
146
C+I C
Gelir (Y)
KTSADA GR
MLL MUHASEBES MALYET HASILANIN BELRLENMES
SORULAR
1. Bir ekonomide marjinal tasarruf eilimi 0.2 ve ortalama tasarruf eilimi 0.4 ise marjinal tketim eilimi ve ortalama tketim eilimi deerleri nedir? A) 0.6 ve 0.5 B) 0.3 ve 0.5 C) 0.8 ve 0.6 D) 0.8 ve 0.3 E) 0.3 ve 0.4 Yant Cdir. MPS + MPC= 1dir. 0,2 + MPC = 1 ise MPC = 0.8 APS + APC = 1dir. 0,4 + ACP = 1 ise APC = 0.6 5. Aadakilerden hangisi toplam harcama denklemini (AE) ifade eder? A) AE= C + I B) AE= G + M + I C) AE= G + X + M + K D) AE= K + C + I + M E) AE= C + I + G + X Yant Edir. Toplam harcamalar tketim (C), yatrm (I), kamu harcamalar (G), ve net ihracattan (X). oluur. Yant Bdir. MPI = IM / Y MPI = 40 / 400 = 0,10 4. Bir ekonomide bir dnemde ithalattaki deime (IM) 40 trilyon ve milli gelirdeki deime (Y) 400 trilyon ise marjinal ithalat eilim (MPI) katr? A) 0.40 C) 0.5 E) 0.25 B) 0.10 D) 0.15
2. Aadakilerden hangisi planlanm yatrmlar azaltan unsurlardan biri deildir? A) Faiz orannn ykselmesi B) Kar beklentisinin azalmas C) Teknolojik ilerlemeler D) Sermaye mallar maliyetinin artmas E) Kapasite kullanm orannn azalmas Yant Cdir. Teknolojinin ilerlemesi yatrmlar arttrr.
3. Mal ve hizmet ihracat ile mal ve hizmet ithalat arasndaki farka ne ad verilir? A) Net likidite B) Para tuza C) Muamele asndan gelir D) Net ihracat E) Net gelir Yant Ddir. hracat ile ithalat arasndaki farka net ihracat denir.
KTSADA GR

147
6. Mal ve hizmet ihracat ile mal ve hizmet ithalat arasndaki farka ne ad verilir? A) Net likidite B) Para tuza C) Muamele asndan gelir D) Net ihracat E) Net gelir Yant Ddir. hracattan (EX) ithalat (IM) karrsak net ihracata ularz. Net ihracat deeri pozitif ise ihracat fazlas, negatif ise ithalat fazlas vardr.
7. Tketicilerin ekonomide bir durgunluk bekleyiinde olmalar halinde sras ile tketim ve tasarruf kararlar nasl etkilenir? A) Tketim artar, tasarruf artar B) Tketim artar, Tasarruf azalr C) Tketim sabit kalr, Tasarruf artar D) Tketim azalr, Tasarruf artar E) Tketim azalr, Tasarruf sabit kalr Yant Ddir. Tketiciler ekonomide bir durgunluk beklentisi ierisinde iseler, kendilerini zor gnlerde gvenceye alacak birikimlerini artrmak isterler. Bu durumda tketiciler tketimi azaltp, tasarrufu artracaklardr.
9. lkede retilen mal ve hizmetlerin dier lkelere satlan miktar nasl adlandrlr? A) thalat B) hracat C) Net ihracat D) Net ithalat E) Kota Yant Bdir. lkede retilen mal ve hizmetlerin dier lkelere satlan miktar ihracat olarak adlandrlr. hracat toplama harcama fonksiyonunun otonom (gelirden bamsz) bileenidir.
10. Tketim harcamalarn belirleyen temel faktr aadakilerden hangisidir? A) Harcanabilir gelir B) Servet C) Faiz oran D) Bekleyiler E) Demografik unsurlar Yant Adr. Harcanabilir (kullanlabilir) gelir, tketim harcamalarn belirleyen temel faktrdr. Servet, bekleyiler ve demografik zellikler ise tketimi etkileyen dier unsurlardr.
8. Yatrmlarn otonom olarak kabul edildii bir modelde, aadakilerden hangisi yatrm dorusunun yukarya doru kaymasna neden olur? A) Faiz oranlarnn dmesi B) Gelirin artmas C) Yatrmlara tevik uygulamasna son verilmesi D) Kapasite kullanm orannn dmesi E) adamlarnn gelecek iin ktmser olmas Yant Adr. Bir ekonomide faiz orannn dmesi yatrmlardan beklenen karll arttraca iin yatrm dzeyini de arttrr.
KTSADA GR
Y 0 100 200 300 400
C 30 100 170 240 310
S -30 0 30 60 90
11. Tabloya gre marjinal tasarruf eilimi katr? A) 0.5 D) 0.3

148
B) 0.2 E) 0.1
C)0.4
12. Tabloya gre gelirin 300 olduu durumda ortalama tketim egilimi katr? A) 0.6 D) 0.8 B) 0.2 E) 0.5 C) 0.3
16. Bir ekonomide tketim harcamalarndaki deimenin gelirdeki deimeye oranna ne ad verilir? A) Marjinal gelir eilimi B) Marjinal tasarruf eilimi C) Marjinal tketim paradoksu D) Marjinal tketim eilimi
13. Aadakilerden hangisi tketime etki etmez? A) Harcanabilir gelir B) Servet C) Kapasite kullanm D) Bekleyiler E) Demografik unsurlar
E) Marjinal yatrm eilimi 17. Marjinal tketim eilim (MPC) biliniyorsa bundan yararlanarak marjinal tasarruf eilimi (MPS) aadakilerden hangisiyle hesaplanabilir?
A) MPS = 1-MPC B) MPS = 1+MPC C) MPS = 1/MPC D) MPS = 1-1/MPC E) MPS = 1+1/MPC
14. Aadakilerden arttrmaz?
hangisi
yatrm
A) Faiz orannn dmesi B) Teknolojik gelimelerin artmas C) Kapasite kullanmnn artmas
18. Ortalama tketim eilimi deerinin (APC) 0,75 olduu biliniyorsa ortalama tasarruf eilimi (APS) katr? A) 0,75 C) 0,25 E) 0,40 B) 0,20 D) 0,30
D) Sermaye mallarnn maliyetinin ykselmesi E) Beklenen karn artmas
15. Toplam harcama fonksiyonunun eiminin dier fonksiyonlarnn eimlerinden kk olmasnn sebebi nedir? A) Kamu harcamalarnn otonom eimli olmas B) Yatrm harcamalarnn otonom eimli olmas C) Net ihracat fonksiyonunun negatif eimli olmas D) Tketim fonksiyonunun pozitif eimli olmas E) Tasarrufun gelire bal olmas
KTSADA GR
19. Bir ekonomide marjinal ithalat eilimi (MPI) =0,15 ise milli gelirdeki 200 trilyon TLlik bir art durumunda ithalat miktar ne kadar artar? A) 20 Trilyon TL B) 30 Trilyon TL C) 25 Trilyon TL D) 35 Trilyon TL E) 15 Trilyon TL
149
20. Sermaye mallarnn fiyatndaki bir azalma yatrm miktarn hangi ynde etkiler? A) Arttrr C) Azaltr B) Daraltr D) Etkilemez
24. Bir ekonomide bir dnemde ithalattaki deime (IM) 40 trilyon ve MPI 0.2 ise milli gelirdeki deime (Y) katr? A) 125 C) 225 E) 40.2 B) 200 D) 175
E) nce azaltr sonra arttrr
Gelir 0 50 100 150 200
Tketim 10 40 70 100 130
Tasarruf -10 10 30 50 70 25. Faiz oran ile yatrm miktar arasnda iliki kurulmasn salayan deiken aadakilerden hangisidir? A) Kamu harcamalar B) Stok miktar C) Yatrmlardan beklenen krllk D) Teknolojik deiim E) Servetin deeri
21. Yukardaki olduunda katr? A) 0,7 C) 0,2
tabloya gre gelir 100 ortalama tketim eilimi
B) 0,8 D) 0,6 E) 0,3
22. Yukardaki tabloya gre marjinal tketim eilimi katr? A) 0,1 C) 0,3 E) 0,6 B) 0,2 D) 0,5
23. Aadakilerden hangisi yatrm harcamalar kapsamna girmez? A) Ahmet Bey tarafndan satn alnan konut B) retim tesisinde kullanlmak zere satn alnan otomobil C) Ahmet Beyin satn ald otomobil D) Devlet tarafndan baraj yapmna harcanan fonlar E) Firmalarn stoklarndaki art
11-D 18-C 25-C
150 150
CEVAP ANAHTARI 12-D 13-C 14-D 15-C 16-D 17-A 19-B 20-A 21-A 22-E 23-C 24-B
KTSADA GR
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
KLASK YAKLAIMIN TEMEL VARSAYIMLARI 1930'lu yllara kadar genel iktisat dncesine hakim olan dnce sistemi Klasik iktisattr. Piyasa mekanizmasnn tm ekonomik sorunlar kendiliinden zeceini devletin mdahalesine gerek olmadn savunan Klasik iktisat grnn temal varsaym vardr.
1. SAY KANUNU: Fransz iktisat J.B.Say tarafndan ne srlen gre gre piyasada her arz kendi talebini yaratmaktadr. Say kanununa gre belirli bir miktardaki mal ve hizmetin retimi,bu retimi satn almaya yetecek miktarda bir gelirin yaratlmas ile sonulanr. reticilerin retim faktr sahiplerine dedikleri miktar retilen mal ve hizmetlerin deerine eit olmak zorunda olduundan, Say kanununa gre her arz kendi talebini yaratmaktadr.
2. TASARRUF = YATIRIM VARSAYIMI: Bu varsayma gre fazi oran (yani paray kullanmann fiyat) bu iki byklk arasndaki eitlii salayacak ekilde ykselecek veya decektir. Dier bir deyile ekonomide dn verilebilir fonlara ilikin bir piyasa vardr ve bu piyasada faiz oran, tasarruf yoluyla arz edilen fonlarn yatrm iin talep edilen fonlara eit olmasn salayacak ekilde deiim gsterir. Bu nedenle yatrm harcamalar tasarruflara eit olacaktr.
3. FYATLAR VE CRETLER ESNEKTR VARSAYIMI: Klasik iktisatlar iverenlerin satabilecei mal ve hizmet miktarnn toplam harcamalarn yan sra, iverenlerin mal ve hizmetler iin istedikleri fiyata da bal olduunu belirtmiler ve firmalarn satamadklar rnlerini satabilmek amacyla fiyatlarn dreceklerini tersi bir durumda ise yani bir talep fazlas durumunda fiyatlarn ykselerek bu talep fazlasn yok edeceini savunmulardr. Yani fiyatlar aa ve yukar ynde esnektir. Ekonomide isizliin ykseldii dnemlerde ise yukardakine benzer ekilde bu kez iilik creti decei iin firmalarn igc talebi artacak ve isizlik sorunu zlecektir. KLASK GRN ELETRS: 1930'larda yaanan Byk Bunalm Klasiklerin yukarda ksaca zetlenen grlerinde aksayan baz hususlarn olduunu gstermitir.
KTSADA GR
151
MAKRO EKONOMK DENGE
1. Bir ekonomide yatrm ve tasarruf yapan ekonomik birimler genellikle farkldr ve bunlar birbirlerinden farkl gerekeklerle yatrm ve tasarruf yapmaktadrlar. Bu nedenle yatrm ve tasarruflar birbirine her zaman eit deildir. 2. cret ve fiyatlar esnek deildirler. Keynes ve onu izleyen iktisatlar klasik modelin "cretler ve fiyatlar tam esnektir" eklindeki varsaymlarn gereki olmadn savunmulardr. Keynese gre, piyasalarda firma saysnn genelde ok az olmas fiyat esnekliini, sendikalarn varl ise cretlerin esnek olmasn nlemektedir. DENGE GELR ve HARCAMA DZEY ktisatta denge kavram ayrlma eiliminin olmad bir noktay veya durumu anlatmak iin kullanlr. Denge GSMH Dzeyi: Bir ekonomide makro denge toplam harcamalarn GSMH'ye eit olduu seviyede salanr. Toplam harcamalarn GSMH'den byk olmas (AE>Y), ekonomide cari olarak retilen mal ve hizmet miktarndan daha fazlasnn satn alnd anlamna gelmektedir. Byle bir durumun ortaya kabilmesi ise ancak gemite retilen ancak satlmam olan mal ve hizmetlerin satlmas ile mmkn olabilir. Dolaysyla planlanan harcamalarn GSMH'den byk olmas durumunda firmalarn stoklar azalacaktr. Stoklar azald zaman, iletmeler rettikleri rne olan talebi karlayabilmek iin retimlerini arttrrlar. Artan retim ise GSMH'nin artmas anlamna gelir. Toplam harcamalarn GSMHden kk olduu durumda (AE<Y), yukardaki mekanizma tersine iler yani stoklar artar, retim ve gelir azalr. Makro ekonomik denge toplam harcamalarn GSMH'ya eit olduu noktada (Y = AE) belirlenir. ekle gre denge noktas AE fonksiyonunun 45C dorusunu kestii noktadr. Bu noktada hem GSMH, hem de AE 500 TL.ye eittir. Toplam harcamalar GSMH'yi at zaman (rnein 400 TL.'lik gelir dzeyinde olduu gibi), GSMH denge noktasna doru artma eilimi gsterir. Toplam harcamalar GSMH'dan dk olduu zaman (rnein 600 TL.'lik gelir dzeyinde olduu gibi) GSMH denge noktasna doru azalma eilimi gsterir.
T oplam Harcamalar (AE)
600 500 400 200
AE <Y Gelir azalr Denge
45 AE
45 GSMH (Y) 400 500 600
AE >Y GelirArtar
SIZINTILAR VE ENJEKSYONLAR SIZINTILAR: Toplam harcamalarn otonom bileenlerini dren kavramlardr. Tasarruflar, vergiler ve ithalat lke ii harcamalarn azalmasna neden olduundan szntlar olarak adlandrlrlar. 1. Tasarruf (S): Tasarrufar gelirin harcanmayan ksm olarak tanmladmza gre, hanehalklar ne kadar ok tasarruf ederlerse o kadar az harcama yapacaklardr. Bir dier deyile otonom tasarruflarda meydana gelecek bir art otonom tketim harcamalarnda bir d anlamna gelmektedir. Bu da denge GSMH veya gelir dzeyinin azalmasna neden olur.
KTSADA GR
152
MALYET MUHASEBESNE MAKRO EKONOMK DENGE GR
2. Vergiler (T): Vergiler tketim harcamalarndaki zorunlu dlerdir. Bir dier deyile vergiler, devletin kii ve firmalardan kendisine transfer ettii geliri ifade etmektedir. Dolaysyla devletin ald bu vergiler ne kadar yksek olursa otonom tketim harcamalar da o derece dk olacaktr. Vergilerin artmas toplam harcama fonksiyonunu (AE) aa kaydrarak GSMH'yi azaltr. 3. thalat (IM): ithalat harcamalarnn artmas yurtiinde retilen mal ve hizmetlere yaplan harcamalarn azalmas ile sonulanr. Dolaysyla otonom ithalat harcamalarnda meydana gelecek art net ihracat azaltrken, toplam harcamalar ve denge GSMH dzeyini azaltacaktr. ENJEKSYONLAR: Gelir-harcama akmna yaplan ilavelerdir. Yatrm harcamalar, kamu harcamalar ve ihracat lke ii harcamalarn artmasn salad iin enjeksiyonlar olarak adlandrlr. 1. Yatrm (I): Hanehalklarnn gerekletirdii tasarruflar, iletmelerin borlanabilecekleri ve yatrm harcamalarnda kullanabilecekleri fonlar yaratmaktadr. 2. Kamu Harcamas (G): Devletin vergilerle toplad fonlar gelir-harcama akmnn dnda kalrken, mal ve hizmet satn almak amacyla yapt kamu harcamalar bu fonlar yeniden gelir harcama akmna dahil etmektedir. 3. hracat (EX): hracat yurtdna satlan mal ve hizmetlerin deeridir. Denge GSMH dzeyine ulaabilmek iin enjeksiyonlar toplamnn szntlar toplamna eit olmas gerekmektedir. Bu eitlik; S + T + IM = I + G + EX eklinde gsterilir.
SIZINTILAR, ENJEKSYONLAR ve DENGE GELR
Szntlar (S + T + IM) Enjeksiyonlar (I + G + EX)
Denge 200 150 100 50

S+T+IM<I+G+EX
T EX + S I+G+ > IM lr T+ S+ lirAza Ge I + G + EX
+M
Dk gelir dzeylerinde (denge geliri 500 TL.nin gerisinde) enjeksiyonlar szntlardan byk olduu iin gelir artma ynnde deiir. Enjeksiyonlar > Szntlar olduunda planlanan harcamalar cari gelirden byk oldundan GSMH artma eilimine girer ve stoklarda azalmalar balar. Daha yksek gelir dzeylerinde (denge geliri 500 TL.'nin ilerisinde) ise szntlar enjeksi-
Gelir Artar
100
200
300
400
500
600
-50
GSMH (Y)
153
KTSADA GR
700
MAKRO EKONOMK DENGE
yonlardan byk olduu iin gelir azalmaya balar. Enjeksiyonlar < Szntlar olduunda planlanan harcamalar cari gelirden kk oldundan GSMH azalma eilimine girer ve stoklarda artmalar balar. TASARRUF PARADOKSU: Artan tasarruflarn tketim harcamalarn ve dolaysyla geliri azaltmasdr. Bilindii gibi tasarruflarn artmas tketimin azalmas demektir ve tketim harcamalarnn azalmas sonraki dnemlerde retimi ve geliri drc bir etki yaratr. HARCAMA ARPANI: Denge noktasnda toplam harcamalar (AE) GSMH'ye eittir. Eer otonom harcamalar arttrrsak denge GSMH dzeyini de ykseltebiliriz. Otonom harcamalarda (yani kamu harcamalar ve yatrm harcamalar) meydana gelecek artlar katlanarak GSMH'ya yansmakta, yani denge gelir dzeyinde ilk harcama art tutarndan daha byk arta neden olmaktadr. Szgelimi kamu harcamalarnn 100TL arttrldn dnelim. Devlet bir baraj inaat iin 100TL harcama yaparsa ilk anda ekonominin harcama gc 100 TL. artar. Ancak etki burada kalmaz, bu 100 TL. geliri elde edenler bu parann bir ksmn (marjinal tketim eilimine bal olarak) harcarlar ve bylece baka birimlerin de harcanabilir gelirleri artm olur. Geliri artan bu kiiler de harcama yaparak baka birimlerin gelirini arttrrlar ve bu mekanizma bylece srer gider. Sonuta milli gelirdeki toplam art balangtak 100 TLlik kamu harcamalarndan daha fazla olur. GSMHnin sz konusu otonom harcamalardaki artn ka kat arttn gsteren sayya harcama arpan denir.
arpan =
1 1 = Toplam szntlar MPS + MPI
forml ile bulunur.
rnek: Marjinal tasarruf eilim (MPS) 0.30, marjinal ithal eilimi (MPI) 0.10 olduunda kamu harcamalarnda meydana gelen 20 TL.'lik bir art GSMHyi ne kadar arttrr?
GSMHnin art miktar GSMH = 1 G MPS + MPI
forml ile bulunur.
arpan= 1/ (0.30+0.10)=1 / 0.40=2.5 yani GSMH kamu harcamas artnn (G) 2.5 kat kadar artacaktr. Buna gre GSMH art GSMH= 2.5 x G = 2.5 x 20=50 TL. Yani GSMH 50 TL. artmtr.
KTSADA GR
154
MALYET MUHASEBESNE MAKRO EKONOMK DENGE GR
800 Toplam Harcamalar (AE) 700 600 500 400 300 240 200 100 100 200 300 400 500 0 Harcama Art
45
arpana ilikin olarak verdiimiz forml esas alndnda, szntlar ne kadar byk olursa arpann deerinin o kadar kk olaca grlebilir. nceki rnekte kullandmz MPS ve MPI deerleri arttrlp MPS= 0.35, MPI=0.15 olarak kabul edilirse harcama arpan deeri 1/0,35 + 0,15 = 1/0,50 = 2 olur.
AE 2 AE 1
Gelir Art 600 700 800 Y YF Y
HARCAMALAR ve DENGE GELRNDEK DEME Toplam harcamalardaki bir deiiklik denge gelirinin de deimesine neden olur. Balangtaki denge geliri, AE1 toplam harcama fonksiyonunun 45 dorusunu kestii noktada belirlenen 500 TL.'lik gelir dzeyidir. Otonom harcamalarda meydana gelecek 40 TL.'lik bir art, toplam harcama fonksiyonunu yukarya doru kaydrarak AE2 konumuna getirir. Yeni harcama dorusunun 45 dorusunu kestii noktann ifade ettii gelir dzeyi artk 600 TL.'dir.
GSMH (Y)
ENFLASYONST AIK
C +I B F A G 45 C+ I
45
Dengenin tam istihdam gelir dzeyinin zerinde salanmas durumunda ortaya kan harcama fazlasdr. (Y>YF durumu) Yandaki ekilde Y=C+I dengesi tam istihdam gelir dzeyinin (YF nin) ilerisinde salanmtr. Yani harcama dzeyi ekonominin retim kapasitesinin zerindedir. (Ar istihdam durumu) Bu durum enflasyonist ak olarak (A-G aral kadar) adlandrlr. Harcamalarn azaltlmas (daraltc maliye ve daraltc para politikas) gerekmektedir.
DEFLASYONST AIK
C +I 45 H A C +I
Dengenin tam istihdam gelir dzeyinin altnda salanmas durumunda ortaya kan harcama adr. (Y<YF durumu) Yanda YF dorusu tam istihdam milli gelirini gstermektedir. Yandaki ekilde Y= C+I dengesi Y gelir dzeyinde gereklemitir. Bu denge gelir dzeyi tam istihdam gelir dzeyinin (YF) gerisindedir. (Noksan istihdam durumu Yani bir harcama yetersizlii vardr. Bu durumda deflasyonist ak olarak (A-H aral kadar) adlandrlr. Harcamalarn arttrlmas (geniletici maliye ve para politikas) gerekmektedir.
45 Y Y Y F
KTSADA GR
155
MALYET MUHASEBES MAKRO EKONOMK DENGE
SORULAR
1. S+T +IM = I+G + EX Eitlii iin hangisi yanltr? A) Genel denge artdr. B) Eitliin sol taraf szntlar gsterir C) Eitliin sa taraf enjeksiyonlar gsterir. D) S ile tasarruflar ifade edilmektedir. E) IM ihracat ifade eder. Yant Edir. IM ihracat deil ithalat gsterir. 4. Enjeksiyonlar szntlardan byk ise hangisi yanltr? A) Planlanan harcama cari gelirden byktr B) GSMH artma eilimindedir. C) Stoklarda azalmalar grlr. D) Denge dzeyi salanmtr E) S + T + IM < I + G + EX Yant Ddir. Enjeksiyonlar szntlardan byk ise yani S +T + IM < I +G + EX ise denge sz konusu deildir. Yant Adr. Y = [1 / (MPS + MPI)] x G = [1/(0.4+0.1)] x 100 = 2.100 = 200 TL. art.
A) Yatrmlar tasarruflardan byktr. B) Tasarruflar yatrmlara eittir. C) Tasarruflar yatrmlardan byktr. D) Denge duruma bilinemez
E) Tasarruflar yatrmlardan her zaman byktr. Yant Bdir.
Klasik iktisatlar, tasarruf ve yatrm kararlarnn ikisinin de faize bal olarak alndn var saymlar ve buna gre yatrmlarn (I) tasarruflara eit olduunu ileri srmlerdir. S=I
3. Bir ekonomide yaplan 100 TL.'lik kamu harcamas GSMH'da meydana gelecek art ka TL.'dir? (MPC = 0.6, MPI= 0.1) A) 200 TL. art B) 100 TL. azal C) 250 TL. art D) 150 TL. azal E) 50 TL. art

156
2. Klasik iktisatlara gre yatrm ve tasarruf arasndaki iliki nasldr?
5. Toplam harcamalar GSMHden kk olduunda aadakilerden hangisi meydana gelmez? A) Stoklar artar B) retim azalr C) Gelir azalr D) GSMH azalmaya balar E) Fiyatlar artar Yant Edir. Fiyatlar artma deil azalma eilimindedir. nk durgunluk hali vardr.
KTSADA GR
MAKRO EKONOMK DENGE
6. GSMH (Y) 100 300 500
C 120 300 480
I 20 20 20
G 30 30 30
EX 15 15 15
IM 5 25 45 dei-
8. 1930'lardan sonra klasik gr eletirerek, bu grn temel varsaymlar olan yatrm ve tasarruflarn eitlii, cret ve fiyatlarn tam esnek olmas gibi varsaymlarn geerli olmadn savunan gr aadakilerden hangisidir? A) Arz ynl iktisat B) Merkantilistler C) Liberaller D) Keynesi iktisat E) Fizyokratlar Yant Ddir. John Maynard Keynes 1929 byk ekonomik krizinden k yollarn incelerken Klasik yaklamn temel savlarn reddetmitir.
Yukardaki tabloda yer alan kenlerden hangileri otonomdur?
A) Yatrm (I), Tketim (C), Kamu harcamas (G) B) Yatrm (I), hracat (EX), Kamu harcamas (G) C) thalat (IM), Tketim (C), Kamu harcamas (G)
E) hracat (EX), thalat (IM), Kamu harcamas (G) Yant Bdir.
Otonom bileenler gelirden bamszdrlar. Yani gelir art veya azallarndan etkilenmezler. Tabloda dikkat edilirse Yatrm (I), hracat (EX), Kamu harcamas (G) gelirdeki deimeye tepki vermemektedir.
7. YF tam istihdam GSMH' dzeyini, Y ise fiili GSMH dzeyini gsterirse bir ekonominin noksan istihdam dengesinde olabilmesi iin aadakilerden hangisi gereklemelidir? A) YF = Y B) YF > Y C) YF < Y D) YF + Y = 0 E) YF - Y = 1 Yant Bdir.

157
D) hracat (EX), Tketim (C), Kamu harcamas (G)
9. Toplam harcamalar (AE), GSMH`y aarsa stoklar ve GSMH iin aadakilerden hangisi sylenebilir? A) Stoklar artar, GSMH azalr B) Stoklar artar, GSMH artar C) Stoklar azalr, GSMH azalr D) Stoklar azalr, GSMH artar E) Stoklar artar, GSMH deimez Yant Ddir. Bir ekonomide toplam harcamalar retimden daha bykse, bu durumda var olan stoklar azalacaktr. Stoklarn azaldn gren firmalar, retimlerin artracaklar ve sonuta GSMH artacaktr.
Bir ekonomide YF > Y olmas durumunda ekonomide bir harcama yetersizlii vardr. Ekonomi tam istihdam dengesinin gerisinde, noksan istihdam dengesindedir.
KTSADA GR
MAKRO EKONOMK DENGE
10. Otonom harcamalarda meydana gelecek bir deimenin gelir dzeyine katlanarak yansmas sreci nasl adlandrlr? A) Stok art B) Tasarruf paradoksu C) arpan mekanizmas D) Deflasyonist ak E) Enflasyonist ak Yant Cdir. Eer otonom harcamalar artrrsak denge GSMH dzeyini de ykseltebiliriz. Otonom harcamalarda meydana gelecek artlar katlanarak GSMHya yansmakta, yani denge gelir dzeyinde ilk harcama art tutarndan daha byk arta neden olmaktadr. te, otonom harcamalarda meydana gelecek artn katlanarak GSMH`ya yansmas arpan mekanizmas olarak adlandrlr.
13. Bir ekonomide szntlar enjeksiyonlardan byk olduundan yani planlanan toplam harcamalar cari gelirden kk olduundan GSMH nasl deiir? A) Azalr B) Deimez C) Artar D) nce artar sonra azalr E) nce artar sonra artar.

158
14. Aadakilerden hangisi gelirharcama akmndan bir sznt nitelii tamaktadr? A) Tasarruflar B) Yatrmlar C) Tketim harcamalar D) ihracat E) Kamu harcamalar
11. Klasik iktisatlara gre yatrmlar tasarruflara eitleyen deiken aadakilerden hangisidir? A) Faiz oran B) Fiyatlar genel dzeyi C) Dviz kuru D) Marjinal tketim eilim E) Vergi oran
12. Toplam harcamalarn otonom bileimlerini dren tasarruf, vergiler, ithalat gibi deerlere genel olarak ne ad verilir? A) Gelirler B) Szntlar C) Giderler D) Enjeksiyonlar E) Sbvansiyonlar
KTSADA GR
15. Bir ekonomide genel denge tam istihdam gelir dzeyinin zerinde salanyorsa (yani bir harcama fazlas varsa) bu durum nasl adlandrlr? A) Deflasyonist ak B) Reel ak C) Speklatif ak D) Mali ak E) Enflasyonist ak
MAKRO EKONOMK DENGE
16. Genel dengenin tam istihdam gelir dzeyinin gerisinde saland (yani bir harcama ann bulunduu) durumunda aadakilerden hangisi geerlidir? A) Safi ak B) Deflasyonist ak C) Devalasyonist ak D) Enflasyonist ak E) Gayri safi ak
19. Bir ekonomide marjinal tketim eilimi (MPC) = 0,75 ve marjinal ithal eilimi (MPI) = 0,15 ise harcama arpan deere aadakilerden hangisidir? A) 5 C) 2 E) 3,5 B) 5,5 D) 2,5
17. I Yatrm II Tasarruf III Kamu harcamas IV- hracat
20. I Her arz kendi talebini yaratr II Piyasa kendi haline braklmaldr III Yatrmlar tasarruflara eittir IV cret ve fiyatlar esnek deildir Yukardakilerden hangisi veya hangileri Klasik yaklamn grlerinden biri deildir? A) Yalnz III C) I ve IV E) II ve III B) Yalnz IV D) II ve IV
Yukardakilerden hangisi veya hangileri enjeksiyonlar iinde yer almaz? A) Yalnz I C) Yalnz II E) III ve IV B) IV ve I D) I ve IV
18. Bir ekonomide tasarruflarn artmasna bal olarak tketim harcamalarnn ve sonucunda milli gelirin azalmas olgusuna ne ad verilir? A) Ekonomik ayrm B) Mali ayrm C) Tasarruf yetersizlii D) Tasarruf paradoksu E) Tasarruf srklenmesi
21. Bir ekonomide Marjinal tasarruf eilimi (MPS) 0.10 ve Marjinal ithalat eilimi (MPI) 0.10 ise 75 trilyonluk bir kamu harcamas art GSMHyi nasl etkiler? A) 200 trilyon azaltr B) 375 trilyon arttrr C) 250 trilyon azaltr D) 250 trilyon arttrr E) 200 trilyon artrr
KTSADA GR
159
MAKRO EKONOMK DENGE
22. cret ve fiyatlarn tam esnek olmadn savunan gr aadakilerden hangisidir? A) Klasik gr B) Neo Klasik gr C) Liberal gr D) Monetarist gr E) Keynesyen gr
25.
AE Y
AE
45
Yukardaki ekilde yer alan taral blge iin aadakilerden hangisi dorudur (AE: toplam harcamalar, Y: Gayri safi milli haslay gstermektedir)?
A) AE > GSMH olduu iin stoklar azalr B) AE > GSMH olduu iin stoklar artar C) AE < GSMH olduu iin stoklar azalr D) AE < GSMH olduu iin stoklar artar E) AE = GSMH olduu iin stoklar deimez
23. Aadakilerden hangisi "her arz kendi talebini yaratr" grn ne srmektedir? A) Fisher etkisi B) Say kanunu C) Marshall kanunu D) Gibson paradoksu E) Pigou etkisi
24. Br ekonomide marjinal tasarruf eilimi 0.05 ve marjinal ithalat eilimi 0.05 ise harcama arpan deeri katr? A) 5 B) 6 C) 1 D) 9 E) 10
160 160
CEVAP ANAHTARI 11-A 18-D 25-D 12-B 13-A 14-A 21-B 15-E 22-E 16-B 23-B 17-C 24-E 19-D 20-B
KTSADA GR
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
EKONOMDE DEVLET Devletin ekonomik hayata dahil oluu ncelikle kamu geliri salamak amacyla alnan vergiler yoluyla olur. Devlet ayrca kamu harcamalar yaparak da ekonomik hayata katlr. Devletin vergi ve kamu harcamalar ile ekonomiye mdahalelerine maliye politikas denir. Ekonominin kullanlabilir gelir denge forml ithalat de (M) dikkate olursa u ekilde yeniden yazlabilir: Yd = C + S + IM Vergilerin (T) gelirden (Y) karlmas ile kullanlabilir gelir bulunur. Yd= Y- T eklindeki ifadeyi yukardaki denklemde yerine koyarsak aadaki sonulara ularz: Y - T = C + S + IM Y = C + S + T + IM Y= C + I+ G + EX olduunu daha nceki nitelerde grmtk. Y= C + S + T + IM ve Y= C + I + G + EX eitliklerini birlikte dnrsek, her iki eitliin sol tarafnda da Y yer ald iin C + S + T + IM = C+ I + G + EX eitlii elde edilir. Gerekli sadeletirmeler yapldktan sonra S + T + IM = I + G + EX eitliine ulalr.
Bu eitliin nceki nitede incelediimiz enjeksiyonlar ve szntlar arasndaki eitlik olduuna dikkat ediniz. VERGLER VE DENGE GELR DZEY: Vergilerin modele dahil edilmesi durumunda kullanlabilir gelir azalmaktadr. Kullanlabilir gelirin azal toplam harcamalarda (AE) azaltr. ekilde vergilerin modele dahil edilmesiyle toplam harcamalar azalarak AE0 seviyesinden AE1 seviyesine inmi ve denge gelir dzeyi 500den 450ye dmtr. Vergiler konularna gre temel balk altnda incelenirler: a. Gelir Vergisi: Devletin gerek kiilerin elde ettii gelir zerinden ettii gelir zerinde ald vergidir.
KTSADA GR
161
MALYE POLTKAS ve TOPLAM HARCAMALAR
b. Kurumlar Vergisi: Devletin tzel kiilerin kar zerinden ald vergidir. c. Otonom Vergi: Vergilerin gelirden bamsz olan ksmdr. KDV bir otonom vergi trdr.
200 180
Harcamalar 45 AE AE 1
GSMH KAMU HARCAMALARINDA DEME: Kamu 450 500 harcamalarndaki bir artn arpan kavram aracl ile gelire katlanarak yansdn biliyoruz. Bildiimiz gibi arpan = 1/ (MPS+MPI) forml ile bulunuyordu. Buna gre kamu harcamalarnda meydana gelecek bir deiikliin gelir zerinde yarataca etki de;
45
Y =
1 . G MPS + MPI
eklinde bulunur.
rnein marjinal tasarruf eilmi 0.30, marjinal ithal eilimi 0.10 olduunda, kamu harcamalarnda meydana gelecek 40 TL.'lik artn, eer devlet vergileri arttrmazsa, gelirde yarataca art Y = 1 . 40 = 2,5 x 40 = 100 TL.'dir. 0.30 + 0.10
Vergilerin dahil edilmedii ve d ticaretin olmad bir ekonomide harcama arpann deeri 1/ MPS olacaktr. (D ticaretin olmad varsayldnda marjinal ithalat eilimi, MPI, sfr kabul edilir. VERG ARPANI: Vergilerde meydana gelecek deiikliin gelir zerindeki etkisini belirleyen katsaydr. Vergi arpan = - (MPC - MPI) (MPS + MPI)
forml ile bulunur.
rnein MPC = 0.70 ve MPI = 0.10 olduu zaman vergi arpan, Vergi arpan = -(0.70-0.10) / (0.30+0.10)=-1.5dir. Vergi arpan negatif iarete sahiptir. Bu da vergi deiikliklerinin gelire ters ynde yansyacan, yani vergilerdeki artn geliri azaltacan, vergilerdeki azalmann geliri arttracan ifade etmektedir. Vergilerin milli gelirde yarataca etki de: forml ile bulunur.
KTSADA GR
162
MALYET MUHASEBESNE MALYE POLTKAS ve TOPLAM GR HARCAMALAR
Formlde T vergilerdeki deimeyi ifade etmektedir. Az nceki rnee gre otonom vergilerin 10 TL. arttrldn varsayarsak bu artn gelirde yarataca etki; Y = -(MPC - MPI) / (MPS+MPI).T formulnden Y = (-1.5).10=-15 olarak bulunur. Buna gre otonom vergilerde meydana gelecek 10 TL.'lik bir art, denge gelir dzeyni 15 TL. azaltacaktr.
arpanla ilgili 3 nemli sonula kar karyayz 1. Kamu harcamalarnda ve vergilerde meydana gelen deiikliklerin gelir zerindeki etkisi birbirinin zdd yndedir. 2. Mutlak deer anlamnda, kamu harcamalar arpan vergi arpanndan byktr. Bunun nedeni kamu harcamalarndaki deimenin toplam harcamalar direkt (dorudan) olarak etkilemesidir. Buna karlk vergi zerindeki bir art toplam harcamalar ilk anda kendisi kadar azaltmaz nce kiilerin kullanlabilir gelirini azaltr ve bundan sonra ekonominin marjinal tketim eilimine bal olarak toplam harcamalar dolayl olarak etkiler. 3. Matematiksel olarak vergi arpan ile kamu harcamalar arpan (KH arpan) arasnda aadaki iliki sz konusudur. Vergi arpan = - (KH arpan - 1) rnek: Kamu harcamalar arpan 5 ise vergi arpannn deeri - (5 - 1) = - 4tr.
DENK BE ARPANI: Kamu harcamalar ve vergilerin ayn miktarda deimesi durumunda saysal deeri 1'e eit olan net arpandr. Devletin nce 100 TL.'lik bir kamu harcamas yaptn ve ardndan ayn miktarda vergileri arttrd varsayalm. Bu durumda kamu harcamas arpan ve vergi arpan birlikte ilemeye balayacaklardr. Kamu harcamalarnn ve vergilerin toplam etkisi bu iki unsurun arpanlarnn toplamna eit olacaktr. (Kamu harcamalar arpan) + ( Vergi arpan) = 1 (MPC MPI ( (MPS1+ MPI) ) + ( -(MPS +-MPI)) ) = 1 Denk bte arpan = 1 Denk bte arpannn deerini 1e eit olmas devletin ayn miktarda kamu harcamas yapmas ve vergi topmas durumunda milli gelirin kamu harcamasnn kendisi kadar (yani 1 kat kadar) artacan ifade eder. rneimizdeki 100 TL.'lik kamu harcamas denk bte durumunda milli geliri yine 100 TL. artracaktr.
KTSADA GR
163
MALYE POLTKASININ YAPISI A) GENLEMEC MALYE POLTKASI: Kamu harcamalarn arttrarak ve/veya vergi indirimleri salayarak toplam harcamalar arttrmaya ynelik olarak izlenen maliye politikasna genilemeci maliye politikas denir. Ekonomide fiilen gerekletirilen retim Y ile gsterilmektedir. Ekoniminin tam istihdam duvar ise YF retim dzeyinde izilen dz izgi ile gsterilmektedir. Buna gre ekonomide noksan Harcamalar istihdam dengesi sz konusudur. YF 45 Ekonominin tam istihdam retim dzeyi olan YF gelir dzeyine AE ekilebilmesi iin, mevcut toplam harcama fonksiyonunun (AE'nin) 1 AE yukarya ekilerek, kesikli izgilerle gsterilen AE1 konumuna getirilmesi gerekmektedir. Yani toplam harcamalarn attrlmas gerekmektedir. Geniletici maliye politikas erevesinde 3 uygulama szkonusu 45 GSMH olabilir. Y YF 1. Devlet vergileri azaltabilir. 2. Devlet, kamu harcamalarn arttrabilir. 3. Devlet, vergi kanunlarn deitirerek firmalarn yatrm yapmasn tefik edebilir. B) DARALTICI MALYE POLTKASI: Kamu harcamalarn azaltarak ve/veya vergileri arttrarak toplam harcamalar azaltmaya ynelik maliye politikasdr. Ekonomide fiilen gerekleen retim dzeyi Y iken, tam istihdam retim dzeyi YF'dir. ekle gre fiilen gerekleen retim, tam istihdam retim dzeyinden yksektir. Buna gre ekonomide ar istihdam sz konusudur. Harcamalar Ekonomiyi tam istihdam gelir dzeyi olan YF gelir dzeyine geri ekebilmek ve fiyatlardaki artma eilimini sona erdirebilmek YF 45 iin, balangtaki AE toplam harcama fonksiyonunun aaya AE doru ekilerek, kesikli izgilerle gsterilen AE1 konumuna geAE 1 tirilmesi gerekmektedir. Yani toplam harcamalar azaltlmas gerekir. Bir ekonomide kimi durumlarda geniletici, kimi durum45 larda ise daraltc maliye politikas uygulamas uygundur. GSMH Eer ekonomide yksek oranda isizlik varsa, (deflasyonist ak) devlet dolayl ya da dolaysz yollardan zel ve/veya kamu kesimi harcamalarnn arttrlmasn tevik etmeli, yani genilemeci maliye politikas izlemelidir. Bu tr bir maliye politikas, retimin artmas ve yeni i olanaklarnn yaratlmas ile sonulanmaktadr. te yandan, ekonomide yksek enflasyon yaanyorsa (enflasyonist ak) devlet dolayl ya da dolaysz yollardan zel ve/veya kamu kesimi harcamalarn azaltc ynde, yani daraltc maliye politikas izlemelidir. Bu tr bir maliye politikas fiyatlar zerindeki artma basksn hafifletecektir.
KTSADA GR
YF Y
164
MALYET MUHASEBESNE MALYE POLTKAS ve TOPLAM GR HARCAMALAR
Devlet Btesi: Devlete ait harcamalarn yaplmasna, gelirlerin toplanmasna yetki veren ve bunlar arasnda dengenin nasl salandn gsteren belgedir. Bte A: Devlet btesinde kamu harcamalarnn kamu gelirlerinden fazla olmas durumudur. Devlet btesi ak verdii zaman, bu an kapatlmas iin borlanmak zorundadr. Bte aann kapatlabilmesi iin borlanma ise piyasaya menkul kymet (bono, tahvil) sat ile gerekletirilmektedir. Devletin bte aklarn finanse etmek iin borlanmas, toplam kamu bor stokunda, yani devletin demesi gereken toplam bor miktarnda bir art yaratacaktr. Menkul Kymet: Belirli bir vade sonunda, belirli bir miktar faizi ile birlikte demeyi taahht eden tahvil ve bono gibi katlardr. Kamu Bor Stoku: Devletin demesi gereken toplam bor miktardr. Otomatik stikrar Salayclar: Ekonomide istikrar salamaya ynelik biimde otomatik olarak deien ve devlet btesinde yer alan gelir ve harcama kalemleridir. Balca otomatik istikrar salayclar unlardr: 1. Artan Oranl Gelir Vergisi: Dahil olunan gelir dilimi arttka, uygulanan vergi orannn da artt gelir vergisidir. Ekonominin genileme dnemlerinde ortalama gelir artt iin devletin gelir vergisi tahsilatnda bir art ortaya kacak, bu da maliye politikasnda bir deiiklik olmasa bile bte an azaltc ynde bir etki yaratacaktr. 2. sizlik Sigortas Primleri 3. Sigorta demeleri 4. irketlerin Kar Pay demeleri 5. Hane Halk Tasarruflar Otomatik istikrar salayclar isizlik ve enflasyon eilimlerini yavalatmakta, ancak tamamn ortadan kaldramamaktadr. ALTERNATF BTE POLTKALARI 1. Duruma Gre Maliye Politikas: Ekonominin iinde bulunduu duruma gre maliye politikasnn bte a ya da fazlas salayacak ekilde yrtlmesidir. Devlet btesi her yl denk olmaldr. 2. Denk Bte Uygulamas: Buna gre devlet ar isizlik, yani ekonomik durgunluk dnemlerinde verdii bte an, ar istihdam, yani ekonomik canlanma dnemlerinde verecei bte fazlasyla dengelemelidir. 3. Fonksiyonel Finansman: Devlet btesi, sosyal adan optimal olan isizlik ve enflasyon oran bileimini srdrecek ekilde ak yada fazla vermelidir. Bu durum btenin uzunca bir sre dengeden uzak kalmasn gerektirebilir.
KTSADA GR
165
MALYE POLTKAS ve MALYET MUHASEBES TOPLAM HARCAMALAR
SORULAR
1. Aadaki eitliklerden hangisi ekonominin genel dengesini ifade eder? A) Y+C= S+I B) S + T+ IM = I + G + EX C) S + I - T = IM + EX D) G + I = S - T E) S + T + G= I +IMTEX Yant Bdir. Y = C+ S + T + IM Y = C + I+ G +EX Birletirilip sadeletirilirse S + T + IM = I + G + EX elde edilir. 3. Marjinal tasarruf eilimi (MPS) 0,2 ithal eilimi (MPI) 0.05 olan ekonomide devletin kamu harcamalarn 40 TL. arttrmas geliri kadar arttrr? ekilde deflasyonist ak durumu vardr. Vergiler azaltlarak toplam harcamalarn arttrlmas gerekir.
A) 50 C) 160 E) 75 Yant Cdir.
B) 100 D) 150
2.
Harcamalar YF 45 AE 1 AE
Y= [1 / (MPS+MPI)] x G formlnden [1/ (0.2+0.05)] x 40= 4 x 40 = 160 TL. milli gelir art gerekleir
45 Y YF
GSMH
Yukardaki ekilde ekonominin belirli bir dnemdeki harcama dzeyini AE gstermekte ve denge Y gelir dzeyinde salanmaktadr. Bu ekonominin tam istihdam gelir dzeyinde (YF) dengeye gelebilmesi iin aadakilerden hangisi uygundur? A) Vergiler arttrlmal B) Kamu harcamalarn azaltmal C) Daraltc maliye politikac uygulanmal D) Deflasyonist ak durumunu uygulamal E) Vergileri azaltmal Yant Edir.
KTSADA GR
4. Devletin tzel kiilerin kar zerinde ald vergilere ne ad verilir? A) Gelir vergisi B) Servet vergisi C) Kar vergisi D) Kurumlar vergisi E) Spesifik vergi Yant Ddir. Devletin tzel kiilerin elde ettii kar zerinden ald vergiye kurumlar vergisi denir.
166
5. Aadakilerden hangisi vergi arpann ifade eder. A) -(MPC - MPI B) -(MPC - MPI) / MPS + MPI C) - (MPC - MPI) D) - MPI E) MPC +MPI/ 1- MPS Yant Bdir. Vergi arpan = -(MPC MPI) / (MPS +MPI)
Fonksiyonel finansman ynteminde devlet btesi, sosyal adan optimal olan isizlik ve enflasyon oran bileimini srdrecek ekilde ak ya da fazla vermelidir.
8. Aadakilerden hangisi vergilerin gelirden bamsz olan ksmdr? A) Gelir vergisi B) Servet vergisi C) Kar vergisi D) Kurumlar vergisi E) Otonom vergi Yant Edir Vergilerin gelirden bamsz olan ksmna Otonom Vergi denir.
A) Bte ann azaltlmas
B) Transfer demelerinde ksntya gidilmesi C) Verg oranlarnn arttrlmas D) Kamu harcamalarnn kslmas E) Para miktarnn azaltlmas Yant Edir.
Para miktarnn deitirilmesine ynelik uygulamalar para politikas kapsamndadr.

167
6. Aadakilerden hangisi maliye politikas nlemleri arasnda yer almaz?
9. Denk bte arpannn 1e eit olabilmesi iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Harcama deiikliklerinin tamamen vergi deiiklikleri ile karlanmas
7. Bir ekonomide btenin sosyal adan optimal (en uygun) isizlik ve enflasyon bileimini salayacak ekilde oluturulmasn savunan yaklam aadakilerden hangisidir? A) Speklatif bte B) Devlet btesi C) Remle finansman D) Kamu btesi E) Fonksiyonel finansman Yant Edir.
KTSADA GR
B) Marjinal tketim ve tasarruf eilimleri toplamnn 1e eit olmas C) Marjinal ithal eiliminin 0dan byk olmas D) Otonom tketim harcamalarnn otonom yatrm ve kamu harcamalar toplamna eit olmas E) Ekonominin da kapal olmas Yant Adr. Denk bte arpann 1è eit olabilmesi iin, aktr ki denk bte sz konusu olmaldr. Yani harcama deiikliklerinin tamamen vergi deiiklikleri ile karlanmas gerekir.
10. Aadaki ekillerden hangisi otonom vergilerde meydan gelecek bir artmann toplam harcamalar zerindeki etkisini gstermek amacyla kullanlabilir?
12. Kamu harcamalarnn arttrlmas ve/veya vergilerin indirilmesi yoluyla toplam harcamalar arttrmaya ynelik olarak izlenen maliye politikasna ne ad verilir? A) Daraltc maliye politikas
A) Harcamalar AE 1 AE
B) Harcamalar
B) Milli maliye politikas C) Sektrel maliye politikas

AE 1 AE
D) Genilemeci maliye politikas E) Nirbi maliye politikas
GSMH C) Harcamalar D) Harcamalar
GSMH
AE
AE
13. Belirli bir vade sonunda belirli bir miktar faizi ile birlikte demeyi taaht eden tahvil ve bono gibi katlara ne ad verilir? A) Resmi rezerv B) Zorunlu rezerv C) Reel kymet D) Speklatif kymet E) Menkul kymet
GSMH E) Harcamalar AE 1 AE
GSMH
GSMH
Yant Edir.
14. Harcama arpannn 4 olarak hesapland bir ekonomide, marjinal ithal eiliminin deeri 0.10 ise, marjinal tketim eilimi aadakilerden hangisidir? A) 0,85 C) 0.75 E) 0.65 B) 0.80 D) 0.70
Toplam harcamalar (AE) milli gelire doru orantl olarak baldr ve bu nedenle pozitif eimlidir. Vergilerde meydana gelen bir artma harcamalar azaltp toplam harcama erisini aaya kaydracaktr.
15. Aadakilerden hangisi otomatik istikrar salayclardan biri deildir? A) Artan oranl gelir vergisi B) Fiyat istikrar C) sizlik sigortas primleri D) Hane halknn tasarruflar E) irketlerin kar pay demeleri
168
11. Denk bte arpann deeri dakilerden hangisine eittir? A) 8 C) -1 E) 0.5

KTSADA GR
aa-
B) 0 D)1
16. Kamu harcamalarnn azaltlmas ve/ veya vergilerin arttrlmas uygulamalar aadakilerden hangisini ifade eder? A) Geniletici maliye politikas B) Speklatif maliye politikas C) Daraltc maliye politikas D) Nominal maliye politikas E) Reel maliye politikas
19. Dahil olunan gelir dilimi arttka uygulanan vergi orannda artt gelir vergisine ne ad verilir? A) Sabit oranl gelir vergisi B) Gerileyici gelir vergisi C) Nominal gelir vergisi D) Azalan oranl gelir vergisi E) Artan oranl gelir vergisi
17. Marjinal tketim eiliminin 0.80, marjinal ithal eiliminin 0.05 olduu bir ekonomide, dier deikenler sabitken, devlet kamu harcamalarn 100 lira azaltrken, otonom vergilerde de 70 liralk indirime gitmitir. Buna gre deiikliin gelir zerinde yarataca etki aadakilerden hangisidir? A) 190 lira d B) 100 lira d C) 190 lira art D) 100 lira art E) Gelir deimez.
20. Bir ekonomide yksek dzeyde bir enflasyon yaanyorsa aadakilerden hangisinin uygulanmas doru olur? A) Daraltc maliye politikas B) Geniletici para politikas C) Geniletici maliye politikas D) Daraltc gelirler politikas E) Geniletici rezerv politikas
21. Yd: Harcanabilir gelir, Y: Milli gelir ve T: Vergiler olmak zere harcanabilir geliri aadakilerden hangisi ifade eder? A) Yd= Y + T B) Yd= Y / T C) Yd= T / Y D) Yd= Y - T E) Yd= T - Y
18. Daraltc maliye politikas aadakilerden hangisinin giderilmesinde kullanlabilir? A) Enflasyonist ak B) Enflasyonist fazla C) Deflasyonist ak D) Deflasyonist fazla E) Revalasyonist ak
KTSADA GR
22. Kamu harcamalar ve vergiler 80 milyon TL arttrldnda milli gelir ne kadar artar? (MPS = 0.10, MPI = 0.15) A) 80 C) 320 E) 240
169
B) 160 D) 170
23. Marjinal tasarruf eilimi (MPS) 0,15 ithal eilimi (MPI) 0.10 olan ekonomide devletin vergileri 60 trilyon artrmas geliri ne kadar azaltr? A) 160 C) 180 E) 90 B)100 D)120
24. Vergi arpannn -4 olduu bir ekonomide kamu harcamas arpan katr? A) C) 7 E) 2 5 B) 3 D) 4
25. Kamu harcamas arpan 2.5 ise vergi arpan deeri katr? A) -5 E) -2 B) -3 D) -4
C) -1.5
CEVAP ANAHTARI 11-D 18-A 25-C

KTSADA GR
12-D 13-E 19-E 20-A
14-A
15-B
16-C 17-A 23-C 24-A
21-D 22-A
170 170
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2
Btnleme 2
PARA NEDR? ktisatlar parann kesin ve deimez bir tanmn yapma yerine, parann stlendii fonksiyonlar sralayarak, bu fonksiyonlar yerine getiren her eyi para kavram ierisine dahil etmeyi tercih ederler. Bu nedenle, paray fiziksel zelliklerine gre tanmlamak yerine, fonksiyonlarna gre kapsamn belirlemeye alacaz. PARANIN FONKSYONLARI Para bir ekonomik yap ierisinde temel fonksiyon stlenmektedir. 1. Deiim Arac Olma: Para mal ve hizmetlerin el deitirilmesi srecini kolaylatran ve hzlandran bir aratr. Para aracl ile insanlar satn aldklar mal ve hizmetlerin karlnda para verirler. Para olmasayd, maln malla deiimi bir zorunluluk olacakt. (Byle bir ekonomi takas ekonomisi olarak tanmlanr.) Parann bir deiim arac olarak alverilerde kullanlmas kiilerin belli ilerde uzmanlamasna ve toplumda bir i blmnn gereklemesine yol amtr. Mesela bir marangoz rettii mobilyalar satarak elde ettii para aracl ile istedii her mal alabilir. Parann kullanlmad bir takas ekonomisinde uzmanlama ve i blm ok zor gerekleebilirdi. 2. Hesap Birimi Olma: Para mal ve hizmetlerin deerini lmede ortak bir l birimidir. rnein, lkemizde kahvenin, ayn, ekmein, gmlein, ayakkabnn, konutun veya otomobillerin deerini Trk Liras ile ifade edilir. Bylesine ortak bir deer lm arac olmasayd, yani takas sz konusu olsayd mal ve hizmetlerin deerini yine mal ve hizmetlerle aklamak zorunda kalrdk. 3. Deer Muhafaza Arac Olma: Para satn alma gcn elde tutmaya olanak salar. rnein bir kii czdannda 10 TL bulunduruyorsa bu para kadarlk bir satn alma gcn de srekli elinde tutuyor demektir. Trk Liras kadarlk bir satn alma gcn elinizde tutuyorsunuz demektir. 1. MAL PARA: Hem mal olarak kullanldnda bir deere sahip olan, hem de deiim arac olarak kullanlabilen nesnelerdir. Mal para iin en iyi rnek altndr. Altndan imal edilmi paralarn para olarak kullanlma deerinden baka mal olarak da deerlerinin olduu aktr. 2. TBAR PARA: Bir mal olarak deeri bulunmayan, ancak mal ve hizmetlerin satn alnmasnda bir deer ifade eden nesnelere itibari para ad verilmektedir. Gnmzde deiim arac olarak kullandmz kat paralarn mal olarak hibir deeri yoktur.
KTSADA GR
171
PARA VE BANKACILIK SSTEM
GRESHAM YASASI: Mal parann kullanld bir ekonomik sistemde, hem altn hem de gm sikkelerin ayn anda dolamda olmas halinde ortaya ilgin bir durum kmaktadr. Bu ekonomide mesela 1 Altn para = 2 Gm para deerinde olsun. Bu durumda kiiler alverilerde arlkl olarak daha deersiz paray yani (gm paray) kullanacak deerli paray (altn para) ise saklamak istenecektir. Toplumun bu ekilde davranmas durumunda elden ele geen para gm sikkeler olacak ve altn sikkelere iyi para,gm sikkelere kt para dersek, kt para iyi paray piyasadan kovacaktr. Bu olgu, 16. yzylda ngiltere'de bu eilimi gzlemlemi olan dnr Gresham'n adyla anlr. Para eitleri: Modern bir ekonomide para tre ayrlr: bozukluk, nakit ve vadesiz mevduat. Gnlk konuma dilinde para denildii zaman genellikle kastedilen nakit anlamndaki paradr. Para benzeri: Likiditesi yksek, ancak demelerde direkt olarak kullanlamayan varlklara para benzerleri ad verilmektedir. rnein hazine bonolar, vadeli mevduat, dviz (yabanc paralar) Likidite: Varlklarn nakde veya vadesiz mevduata dntrlme hz ve kolaylna likidite denir.
RESM PARA STOU (PARA ARZI) TANIMLARI 1. M1: Dolamdaki Nakit + Ticari Bankalardaki Vadesiz Mevduatlar + Merkez Bankasndaki Mevduat toplamnda oluur. M1 tanmnda parann deiim arac olma fonksiyonu n plana kmaktadr.M1 dar anlamda para arzn ifade eder. 2. M2: M1 + Ticari Bankalardaki Vadeli Mevduatlar M2 tanm geni tanml para stou olarak adlandrlr. 3. M2Y: M2 + Dviz Tevdiat Hesaplar Dviz Tevdiat Hesaplar: Trkiye'de yerleik kii ve kurumlar tarafndan ticari bankalarda yabanc para zerine alm olan hesaplardr.
BANKACILIK SSTEM VE BANKALARIN PARA YARATMA SREC Banka: Temel olarak, halktan toplad mevduat irketlere ve kiilere kredi olarak veren, menkul kymetlere yatrm yapan kurulutur. Bankalarn temel fon kayna halktan toplad mevduattr. Bankann halktan toplad mevduatlar bor niteliinde olduu iin banka bilanosunun pasifinde yer alr. Rezervler: Bankalarn kasalarnda bulunan nakit ve nakde kolayca dntrlebilen varlklarla merkez bankas ve dier bankalarda bulunan vadesiz mevduatlarn toplamdr. Bir bankann ayrd rezervler ve verdii krediler varlk niteliinde olduu iin banka bilanosunun aktifinde yer alr. Ksmi Rezerv Bankacl: Bankalarn toplam ykmllklerinden ok daha kk bir miktar rezerv olarak bulundurduklar bankaclk uygulamasdr. Gnmzde bir ticari banka kendisine mevduat olarak yatrlm tm paralar elinde tutmaz, bunlarn bir blmn piyasaya kredi olarak verir. Ksmi
KTSADA GR
172
MALYET MUHASEBESNE PARA VE BANKACILIK SSTEM GR
rezerv bankacl uygulamasnda alan kredilerin tahsil edilememesi riski ksmen banka sahipleri, ksmen de mevduat sahipleri tarafndan tanr. Bankalarn toplam ykmllklerinin tamamn rezerv olarak bulundurduklar ilk bankaclk uygulamalarna ise tam rezerv bankacl ad verilir. Bankalarn elinde bulunan rezerv miktarn belirleyen en nemli faktr, lkede bankaclk sistemini dzenleyen yasalardr. Bankalar ellerindeki mevduatlarn belirli bir orann yasalar gerei rezerv olarak ellerinde tutmak zorundadr. Buna zorunlu rezerv oran denir. Kaydi Para: Bankalar tarafndan kredi ilemleri sonucunda vadesiz mevduat eklinde yaratlan paradr. Kaydi para miktar yerine vadesiz mevduatlardaki deiim miktar da denir. Kaydi para = 1 . Balang mevduat Zorunlu rezerv oran
rnek: Bir ekonomide zorunlu rezerv oran 0,25 ve bankaclk sisteminin rezervlerinde meydana gelen art (balang mevduat) 30 TL. ise, Kaydipara = 1 . 30 0.25
= 4 . 30 = 120 TL.dir. Bu ilemde elde edilen 4 katsaysna kaydi para arpan ad verilir.
Merkez bankasnn zorunlu rezerv orann drmesi durumunda bankalarn yaratabilecei kaydi para miktar artar.
KTSADA GR
173
PARA VE BANKACILIK MALYET MUHASEBES SSTEM
SORULAR
1. Bankalarn temel fon kayna aadakilerden hangisidir? A) Devletten satn alnan tahviller B) Halktan toplanan mevduat C) Krediler karlnda irketlerden alnan teminatlar D) Yabanc piyasalardan salanan krediler E) Bankalar aras piyasadan elde edilen fonlar Yant Bdir. Bankalarn temel fon kayna kii ve firmalarn faiz geliri elde etmek veya paralarn gvenli ekilde muhafaza etmek amacyla bankalara yatrd mevduattr. 3. Dolamdaki nakit + ticari bankalardaki vadesiz mevduat + MB mevduat + Ticari bankalardaki vadeli mevduat toplam neyi ifade eder? A) M2 Para tanmn B) M1 para tanmn C) M2 4 para tanmn D) Toplam para tanmn E) Piyasadaki para tanmn Yant Adr. Parann M1 tanmna ticari bankalardaki vadeli mevduatlarn tutar da eklenirse parann M2 tanmna ulalr.

174
4. Bankalarda meydana gelen rezerv art 1 TL. ve zorunlu rezerv oran % 10 ise kaydi para tutar ( D ) ka TL.'dir? A) 5 TL. B) 10 TL. C) 2 TL. D) 1 TL. E) 6 TL. Yant Bdir. D= (1/r) x R = 1/0.10 x 1 = 10 TL.
2. Zorunlu rezerv oran ve basit kaydi para arpan arasndaki iliki aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? Zorunlu Rezerv Oran A) B) C) D) E) Artar Artar Azalr Artar Azalr Yant Adr. Zorunlu rezerv orann artmas bankalarn kredi verebilecekleri fonlarn azalmas anlamna geleceinden mevduat hacmi de azalacaktr.
KTSADA GR
Mevduat Hacmi Azalr Artar Azalr Deimez Deimez
5. Merkez bankas zorunlu rezerv orann arttrr ise kaydi para nasl deiir? A) Azalr B) Artar C) Deimez D) Artarak azalr E) Azalarak artar Yant Adr. Rezerv orannn artmas kaydi paray azaltr. Rezerv orannn azalmas kaydi paray arttrr.
6. Bir mal olarak deeri bulunmayan ancak mal ve hizmetlerin satn alnmasnda bir deer ifade eden nesnelere ne ad verilir? A) Mal para B) Kaydi para C) Speklatif para D) Rezerv para E) tibari para Yant Edir. tibari para, altn ve gm gibi kullanm deeri olmayan, gnmzde kullanlan kat paralara verilen isimdir.
8. Bir bankann halktan toplad mevduatlar banka bilanosunun hangi blmnden izlenebilir? A) Bor niteliinde olduu iin aktifte B) Bor niteliinde olduu iin pasifte C) Alacak niteliinde olduu iin aktifte D) Alacak niteliinde olduu iin pasifte E) Hem bor, hem de alacak niteliinde olduu iin nazm hesaplarda Yant Bdir. Bir bankann halktan toplad mevduat bankann borcu niteliinde olduunda bilanonun pasifine kaydedilir.
7. Bir ekonomide uzmanlama ve i blmne olanak tanyan para fonksiyonu aadakilerden hangisidir? A) Sosyal bir deiimi temsil etme B) Deer muhafaza arac olma C) Finansal yeniliklere olanak tanma D) Hesap birimi olma E) Deiim arac olma Yant Edir.

175
9. Bankalarn yasalar gerei tutmak zorunda olduklar rezervlere ne ad verilir? A) Serbest rezervler B) Zorunlu rezervler C) Reeskont kredileri D) Ksmi rezervler E) Mutlak rezervler Yant Bdir. Zorunlu rezervler, bankalarn merkez bankasnda tutmak zorunda olduklar para miktardr. Mevduatlarn belirli bir yzdesi olarak belirlenen bu oran T.C Merkez Bankas tarafndan ilan edilir. Bu orana zorunlu rezerv oran denir.
Parann olmad ekonomide bir felsefe retmeni domates satn almak istediinde felsefe dersine ihtiyac olmadn syleyen bir manavdan domates alamayacaktr. Bu durumda tketecei domatesi kendisi yetitirmeye kalkacak ve kendi uzmanlk alanna yeterince vakit ayramayacaktr. Parann deiim arac olma fonksiyonu insanlarn en iyi yaptklar ite uzmanlamalarna olanak salad iin de ekonomik etkinliin salanmasna katkda bulunmaktadr.
KTSADA GR
10. Bankalar tarafndan yaratlan para nasl adlandrlr? A) Kaydi para B) eke tabi mevduat C) tibari para D) Mal para E) Vadeli mevduat Yant Adr. Bankalar, genellikle, halktan topladklar mevduat irketlere ve kiilere kredi olarak veren, menkul kymetlere yatrm yapan kurululardr. Bu nedenle bankalar fon transferi srecinde para yaratan kurumlardr. Bankalarn yaratt sz konusu vadesiz mevduatlara kaydi para ad verilmektedir.
13. Aadakilerden hangisi parann tanm kapsamna girmez? A) Ticari bankalardaki Vadeli mevduat B) Ticari bankalardaki vadesiz mevduat C) Dolamdaki nakit para D) Dviz tevdiat hesaplar E) Merkez Bankas mevduat
M2
14. Bankalarn ve toplam ykmlklerinden ok daha kk bir miktar rezerv olarak bulundurduklar bankaclk uygulanmasna ne ad verilir? A) Mutlak rezerv bankacl B) Gelir rezerv bankacl C) Ksmi rezerv bankacl D) Reel rezerv bankacl E) Nominal rezerv bankacl
11. I. II. III. IV.
Deiim arac olma Hesap birimi olma Deer muhafaza arac olma tibari deer olma
Yukardaki verilere gre aadakilerden hangisi parann fonksiyonlarn doru ve eksiksiz gsterir? A) I ve II C) I, II ve IV E) II, III, IV B) II ve III D) I, II, III
15. Bankalar tarafndan kredi ilemleri sonunda vadesiz mevduat eklinde yaratlan paraya ne ad verilir? A) Nakit para C) Kaydi para E) Mal para B) Rezerv para D) tibari para
12. Bir mal olarak deeri bulunmayan ancak mal ve hizmetlerin satn alnmasnda bir deer ifade eden nesnelere ne ad verilir? A) Mal para B) Kaydi para C) Speklatif para D) Rezerv para E) tibari para
16. Reeskont sistemi merkez bankasnn hangi fonksiyonunu yerine getirmede byk nem tar? A) Para miktarn dzenleme B) Dviz kurunu istikrarl tutma C) Faiz oranlarn istikrarl tutma D) Ekonomik kalknmaya destek olma E) Likitdenin son kayna olma
176
KTSADA GR
17. Parann M2Y tanm iinde aadakilerden hangisi yer almaz? A) Dolamdaki nakit B) Merkez Bankas mevduat C) Ticari bankalardaki vadeli ve vadesiz mevduat D) Sigorta irketlerinin teminatlar E) Dviz tevdiat hesaplar
20. "Mal ve hizmetlerin deerini lmede ortak bir l birimi olmas" parann hangi ilevini ifade eder? A) Deer muhafaza arac olma B) Hesap birimi olma C) Deiim arac olma D) Kayt birimi olma E) Rezerv fonu oluturma
21. Bankaclk sistemi 1 TL.'lik rezerv art ile 5 TL.'lik mevduat genilemesi yaratabiliyorsa, zorunlu rezerv oran yzde katr?
18. Maddi varlklarn nakite veya vadesiz mevduata dntrlme hz ve kolaylna ne ad verilir? A) Likidite B) Speklasyon C) Arbitraj D) Mali srklenme E) Emisyon
A) 1,25 C) 20 E) 100
B) 10 D) 33
22. Bir bankann ayrd rezervler banka bilanosunun hangi ksmnda yer alr? A) Varlk niteliinde olduu iin pasifte B) Varlk niteliinde olduu iin aktifte C) Hem varlk, hem de bor niteliinde olduu iin nazm hesaplarda D) Bor niteliinde olduu iin pasifte E) Bor niteliinde olduu iin aktifte
19. Bir ekonomide zorunlu rezerv oran 0,25 ve balang mevduat 40 TL. ise bankaclk sisteminin yaratabilecei kaydi para miktar nedir? A) 100 TL. B) 120 TL. C) 140 TL. D) 160 TL. E) 180 TL.
23. TC Merkez Bankas tarafndan yaplan resmi para stou tanmlar esas alndnda M2-M1 deeri aadakilerden hangisini verir? A) Vadeli mevduat B) Vadesiz mevduat C) Bankalardaki dviz mevduat D) Merkez bankasndaki mevduat E) Dolamdaki nakit
177
KTSADA GR
24. Hem mal olarak kullanldnda bir deere sahip olan hem de deiim arac olarak kullanlabilen nesnelere ne ad verilir? A) Dual para B) Speklasyon paras C) ift tarafl para D) tibari para E) Mal para
A) tibari para B) Reel para C) Nominal para D) Mal para E) Rezerv para
25. Alverilerde kullanlan kat paralar hangi tr para kapsamna girer?
CEVAP ANAHTARI 11-D 18-A 25-A

KTSADA GR
12-E
13-D 14-C 15-C 16-A 21-C 22-B 23-A
17-D 24-E
19-D 20-B
178 178
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
PARA TALEB: Ekonomik birimlerin ellerinde tutmak istedikleri para miktarna para talebi ad verilir. Para talebi kiilerin veya firmalarn her an harcayabilecekleri bir miktar paray yanlarnda, kasalarnda veya vadesiz mevduat olarak bankalarda tutmalar demektir. ktisat yaznnda trl para talebi tanmlanmtr. 1. lem Amal Para Talebi: Mal ve hizmetleri satn almak (harcama yapmak) amacyla tutulmak istenen para miktardr. leme amal para talebi parann deiim arac olma fonksiyonunu ne kartr. Parann deeri satn alabildii mal ve hizmet miktarna gre llr. lem amal para talebi gelire baldr. Gelir arttka ilem amal para talebi artar, gelir azaldka da azalr. lem amacyla elinizde tutacanz para miktarn belirleyen bir dier faktr mal ve hizmetlerin fiyatlardr. Fiyatlar arttka ilem amal para talebi artar, fiyatlar dtke azalr. Parann ilem amacyla talep edilmesinin temel nedeni gelirin elde edili dnemi ile harcamalarn yapld dnemlerin ayn olmamasdr. 2. htiyat Amal Para Talebi: Beklenmeyen harcamalarn (hastalk, kaza vb. durumlar iin) karlanmas amacyla elde tutulmak istenen para miktardr. Belirleyen faktr ise gelirdir. Gelir arttka ihtiyat amacyla elde tutulmak istenen para miktar da artar. 3. Speklatif Amal Para Talebi: Para dndaki dier finansal varlklarn deeri konsundaki belirsizlik nedeniyle elde tutulmak istenen para miktardr. Speklatif amal para talebi faiz oranyla ters ynde deimektedir. Yani, faiz orannn yksek olduu dnemlerde elde tuttulmak istenen para miktar azalmakta, faiz orannn dk olduu bir dnemde ise elde tutulmak istenen para miktar artmaktadr.
15 12 9 6 3 0 Md 200 400 600 800 1.000 Para Miktar (Trilyon TL)
PARA TALEB FONKSYONU: Para talebi (Md) faiz orannn negatif bir fonksiyonudur. Faiz oran elde para tutmann frsat maliyetini temsil eder. Faiz oran ne kadar yksekse talep edilen para miktar o kadar dk olur. Para talebi ile gelir arasnda ise doru orantl bir iliki vardr. Gelir artarsa para talebi de artar ve para talebi fonksiyonu (Md) saa kayar. Gelir azalrsa para talebi (Md) de azalr ve sola kayar.
179
Faiz Oran (yzde)
KTSADA GR
PARA TEORS ve POLTKASI

Md Faiz Oran (yzde)
PARA ARZI: Bir ekonomideki para miktarn Merkez Bankas belirler. Merkez Bankasnn para arzn istedii dzeyde belirleyebilecei varsaym, para arznn faiz oranndan bamsz olduu anlamna gelmektedir. Bu nedenle para arz fonksiyonu yatay eksene dik bir doru olarak izilir.
15 12 9 6 3 0 200 400 600 800 1.000 Para Miktar (Trilyon TL)
PARA ARZI FONKSYONU: Para arz fonksiyonu (MS) yatay eksene dik bir dorudur. Bu zellik, faiz oran ne olursa olsun merkez bankasnn para arzn istedii dzeyde belirleyebileceini gsterir.
PARA PYASASINDA DENGE: Para piyasas dengesi, para arz ve para talebi erilerinin kesitii e noktasnda olumaktadr. Eer faiz oran denge dzeyinin altna inerse, (ekle gre %9un altna) bir para talebi fazlas ortaya kacaktr. Talep fazlasnn ortaya kmas, ekonomik birimlerin merkez
Faiz Oran (yzde)
15 12 9 6 3
i > %9 Ms Arz Fazlas e Md i < %9 Talep Fazlas
0 200 400 600 800 1.000 bankasnn arz ettiinden daha fazla paray ellerinde tutmak Para Miktar (Trilyon TL) istedikleri anlamna gelmektedir. Para talebindeki bu fazlalk zaman iinde piyasa faiz orann arttrr. Faiz oran ykseldike talep fazlas da ortadan kalkacaktr. Cari faiz orannn denge dzeyinden yksek olmas durumunda ise yukardaki mekanizma tersine ileyecektir. Yani piyasa denge faizinin zerindeki oranlarda para arz fazlas vardr. Bu arz fazlas zamanla piyasa faizini drecektir. Bir ekonomide piyasa faiz orannn nemli belirleyeni de tahvil, bono gibi menkullere denen yllk faizdir. Tahvil veya bono gibi bir menkul deerin faiz oran bu menkulun sahibine salad yllk faiz getirisinin, menkulun sat fiyatna blnmesi ile bulunur.
Faiz Oran = Yllk Faiz demesi / Tahvil Fiyat Mesela yllk faiz demesi 100.000 TL. Tahvilin fiyat 400.000 TL. ise, faiz oran 100.000 / 400.000 = 0,25 = %25 olur.
KTSADA GR
180
MALYET MUHASEBESNE PARA TEORS ve POLTKASI GR
PARA ve GELR DZEY: nceki nitelerde ele aldmz Keynesci yaklam para miktarnn milli gelir denge dzeyini etkilediini ileri srmtr. Baka bir ifade Keynesci gre gre para ntr deildir. Para miktarndaki (MS) art denge faiz orann () drmekte, faiz oranndaki d yatrm harcamalarn (I) arttrmaktadr. Toplam harcamalarn bir bileeni olan yatrm harcamalarndaki art toplam harcama miktarn (AE) ve dolaysyla denge gelir dzeyini (Y) arttrmaktadr. Ms I AE Y
Para arznn azalmas durumunda bu mekanizma tersine alr.
DEM DENKLEM: Bir ekonomideki para miktar ile parann dolam hznn arpmnn nominal gelire eit olacan gsteren denklemdir. lk kez klasik iktisatlar tarafndan gelitirilen deiim denklemi, M.V=P.Y Yukardaki eitlikte M para miktarn, V parann dolam hzn, P fiyatlar genel dzeyini, Y ise retim dzeyini, yani reel GSMH'yi ifade etmektedir. P ise nominal GSMH deerini verir. .Y Parann dolam hz, nihai mal ve hizmetlerin satn alnmasnda bir birim parann ortalama olarak ka kez kullanldn gsteren saydr. MKTAR TEORS: Paray sadece bir deiim arac olarak kabul eden Klasik iktisatlara gre, lkedeki retim miktar (Y) sabittir. te yandan para sadece bir deiim arac olduu iin parann dolam hz (V) da sabittir ve para miktarndaki her deiim ayn ynde ve ayn oranda fiyatlara yansr. Parann miktar teorisine gre M = P'dir. Yani para miktarndaki art oran ne ise fiyatlar dzeyindeki artta ayndr. Monetarist iktisatlarn ortaya att Modern Miktar Teorisi yaklamna gre, parann dolam hz sabit deildir, ancak istikrarldr. burada istikrarllk kavramyla kastedilen dolam hznn nceden belirlenebilir bir nitelik gstermesidir. Klasik iktisatlara gre para miktarnn deimesi sadece fiyatlar etkiler ancak retim dzeyini etkilemez. Bu yaklama parann ntrl (etkisizlii) denir. MERKEZ BANKASI ve FONKSYONLARI: Bir lkenin finansal sisteminde drt temel birim bulunur. 1. Merkez Bankas (en nemlisidir) 2. Finansal araclar (bankalar vb.) 3. Tasarruf sahipleri 4. Yatrm yapmak isteyenler.
KTSADA GR
181
MERKEZ BANKASININ FONKSYONLARI 1. Para Piyasalarnda stikrarn Salanmas: Merkez bankalarnn para arzn kontrol etme fonksiyonu, bir ynyle banknot ihra etmedeki tekelci glerinden, dier ynyle de kredi vererek ve menkul kymet satn alarak rezerv yaratma ve yok etme glerinden kaynaklanmaktadr. 2. Bankalarn Bankas ve Likitidenin Son Kayna Olma: Bankalarn bankas olma deyimi, bankaclk, sisteminin mterilerine sunduu hizmetlerin benzerlerinin, merkez bankas tarafndan bankalara salanmas anlamna gelmektedir. Merkez Bankasnn bankalara sunduu bu hizmetlere, bankaclk sisteminin rezervlerini tutmas, bankalara ksa vadeli kredi salamasn rnek verebiliriz. Merkez Bankasnn likiditenin son kayna olmas demek Merkez Bankasnn kredi verebilecek son kurum olmas demektir. 3. Devletin Bankacln Yapma: Merkez Bankas bir mali kurum olarak devletin fonlarn toplama, tutma, aktarma ve bu fonlardan demede bulunma ilemlerini gerekletirerek devletin bankacln yapar.
PARA POLTKASI ve ARALARI Para Politikas: Merkez Bankasnn lkedeki para miktarn etkilemeye dnk olarak ald kararlardr. ki trldr. 1. Genilemeci (Gevek) Para Politikas: Para arznn daha hzl artmasn ve faiz oranlarnn dmesini salamaya dnk para politikasdr. Ekonomi durgunluk eilimine girme eilimi gsterdiinde ve ekonomik faaliyetlerde bir yavalama baladnda merkez bankas para arzn arttrmaya ve faiz oranlarn drmeye karar verecektir. Bu yndeki bir para politikasna gevek veya genilemeci para politikas ad verilmektedir. 2. Daraltc (Sk) Para Politikas: Para arzndaki art yavalatmaya ve faiz oranlarnn ykselmesini salamaya dnk para politikasdr. Ekonomi gereinden fazla canlanm ve enflasyonist tehditler kendini hissettirmeye balamsa, para otoriteleri para arzndaki art yavalatmak ve faiz oranlarn ykseltmek isteyeceklerdir. Bu yndeki bir para politikas ise sk veya daraltc para politikas olarak adlandrlmaktadr.
PARA POLTKASININ ARALARI 1. Zorunlu Rezerv Oran: Merkez Bankas tarafndan belirlenen ve bankalarn mevduat eklindeki ykmllkleri karlnda hangi miktarda zorunlu rezerv tutacaklarn gsteren orandr. Merkez Bankas zorunlu rezerv orann ykselttiinde, bankalar daha byk bir miktar ellerinde rezerv olarak tutmak zorunda kalacaklardr. Bu da bankalarn yaratabilecei kaydi para miktarn azaltan bir unsurdur. Yani zorunlu rezerv orannn ykselmesi para arzn azaltr. Zorunlu rezerv orannn dmesi ise para arzn arttrr. Zorunlu rezerv uygulamasnn gnmzdeki temel ilevi ekonomideki para arzn kontrol etmektir.
KTSADA GR
182
MALYET MUHASEBESNE PARA TEORS ve POLTKASI GR
2. Reeskont Oran: Merkez Bankasnn bankalara verdii kredilere uygulad faiz orandr. Reeskont oranndaki artlar ticari bankalarn Merkez Bankasndan borlanmalarn caydrrken, reeskont oranndaki dler bankalarn Merkez Bankasndan borlanmalarn tevik eder. Buna gre Merkez Bankas reeskont orann ykselttiinde, bankalarn rezervlerini tamamlamalar pahal hale geleceinden para arz azalr. Tersine, Merkez Bankas reeskont orann drrse, bankalarn Merkez Bankasndan borlanmalarn ucuzlatm olur ve dolaysyla para arz artar. 3. Ak Piyasa lemleri: Merkez Bankasnn banka rezervlerini ve dolaysyla para arzn etkileyebilmek iin piyasadan devlete ait bono ve tahvilleri alp satmasdr. Merkez Bankas para arzn artrmak istedii zaman ak piyasada alm yaparak (yani ticari bankalarn elindeki tahvilleri satn alarak) bankaclk sisteminin rezervlerini (yani ellerindeki para miktarn) direkt olarak arttracaktr. Buna karlk, Merkez Bankas piyasada devlete ait menkul kymetleri satmaya balarsa, bunun karlnda bankaclk sisteminden rezerv ekmi olacaktr ve kaydi para miktar azalacaktr.
KTSADA GR
183
PARA TEORS ve MALYET MUHASEBES POLTKASI
SORULAR
1. lem amal para talebi temelde hangi faktre bal olarak deiir? A) Faiz B) Yatrm C) Gelir D) Tasarruf E) Bonolarn deeri Yant Cdir. lem amal para talebi ncelikle gelire baldr. Gelir artarsa ilem amal para talebi artar. Gelir azalrsa azalr. 4. Merkez bankasnn banka rezervlerini ve dolaysyla para arzn etkileyebilmek iin piyasadan devlete ait bono ve tahvilleri alp satma ilemlerine ne ad verilir? A) Resmi rezerv ilemleri B) Ak piyasa ilemleri C) Mali ak ilemleri D) Gayri safi yatrm E) Safi yatrm ilemleri Yant Bdir. Merkez Bankas'nn piyasadan devlete ait bono ve tahvilleri alp satma ilemlerine ak piyasa ilemleri denir. Deiim denklerindeki V ve Y sabittir. Bu yzden para miktarndaki art fiyatlar genel dzeyini etkiler.
A) Arttrc B) Azaltc C) Sabit tutucu D) Etkisiz E) nce arttrc, sonra azaltc Yant Adr.
Para arz (Ms) artarsa faizler azalr, yatrmlar artar, yatrm art toplam harcamalar ve milli gelir dzeyini arttrr.
3. Deiim denklemi (M.V= P Y) yaklamna gre para miktarndaki bir deiim aadakilerden hangisine dorudan etki eder? A) Gelir seviyesi B) Fiyat seviyesi C) Tasarruf D) Yatrmlar E) Menkul deerlerin getirisi Yant Bdir.
KTSADA GR

184
2. Para arznda (Ms) bir artn denge milli gelir dzeyi zerindeki etkisi aadakilerden hangisidir?
5. Merkez bankas reeskont orann ykselttiinde bu uygulama para arzn nasl etkiler? A) Azaltr B) Arttrr C) Deitirmez D) nce arttrr sonra azaltr E) nce azaltr, sonra attrr. Yant Adr. Reeskont oran ykseldiinde bankalarn rezervlerini tamamlamalar pahal hale geleceinden para arz azalr.
6. Aadakilerden hangisi Merkez Bankasnn para arzn arttrmasnn bir sonucu deildir? A) Faizler der B) Denge gelir dzeyi artar. C) Yatrmlar azalr D) Toplam harcamalar artar. E) Tasarruflar azalr. Yant Cdir. Merkez bankasnn para arzn arttrmas faiz orann drdnden yatrm harcamalar artar.
9. Merkez Bankasnn ticari bankalara verdii kredilere uygulad faiz oranna ne ad verilir? A) Rezerv oran B) Mevduat oran C) Karlk oran D) Reeskont oran E) Emisyon oran Yant Ddir. Reeskont oran merkez bankasnn ticari bankalara kredi verirken istedii faiz orann ifade eder.
7. Merkez bankas reeskont orann azalttnda bu uygulama para arzn nasl etkiler? A) Azaltr B) Artrr C) Deitirmez D) nce artrr sonra azaltr E) nce azaltr, sonra artrr. Yant Bdir.

185
10. Keynesè gre para miktarndaki deiiklikler, hangi deiken aracyla toplam harcamalar etkileyebilmektedir? A) Faiz oran B) Enflasyon oran C) Parann dolam hz D) nsan karakteri E) Gelir Yant Adr. Keynese gre para miktarndaki deiiklikler faiz orann etkileyerek toplam harcamalar etkilemektedir.
Reeskont orannn azalmas ticari bankalarn merkez bankasndan alabilecei kredi miktarn arttrr ve para arz artar.
8. htiyat amal para talebi aadakilerden hangisi ile ilikilidir? A) Gelir ile doru orantl B) Gelir ile ters orantl C) Faiz ile ters orantl D) Faiz ile doru orantl E) cret ile doru orantl Yant Adr. htiyat amal para talebi gelir dzeyi ile doru orantl balantldr
KTSADA GR
11. Bir birim parann deeri aadakilerden hangisiyle llr? A) Karlnda merkez bankasnda bulunan altn miktaryla B) Dier finansal varlklara gre getirisiyle C) Satn alnabilecek mal ve hizmet miktaryla D) Vadesiz mevduatlara uygulanan faiz oranyla E) Karlnda merkez bankasnda bulunan dviz miktaryla
12. Aadakilerden hangisi modern bir merkez bankasnn stlendii fonksiyonlardan biri deildir? A) retimin kalitesinde iyiletirmeler salamak B) Devlete bankaclk hizmeti sunmak C) lkede likiditenin son kayna olmak D) Bankalara bankaclk hizmeti sunmak E) Para piyasalarnda istikrar salamak
15. Aadakilerden hangisi genilemeci para politikasna rnek tekil etmez. A) Para arznn arttrlmas B) Reeskont orannn drlmesi C) Zorunlu rezerv oranlarnn ykseltilmesi D) Merkez bankasnn para talebini arttrmas E) Merkez Bankasnn piyasadan devlet tahvili satn almas 16. htiyat amac ile para talebi aadakilerden hangisine baldr?

186
13. I. Ekonomi srekli tam istihdamdadr. II. Fiyatlar genel dzeyi sabittir. III. Dolam hz sabittir.
A) Faiz oran B) Karlk oran C) Gelir D) thalat teminatlar E) Merkez Bankas mevduat
Yukardakilerden hangileri deiim denklemini miktar teoresine dntrebilmek iin Klasik iktisatclar tarafndan yaplan varsaymlardr? A) Yalnz II C) I ve III E) I, II ve III B) Yalnz III D) II ve III
17. Para dndaki dier finansal varlklarn deeri konusundaki belirsizlik nedeniyle elde tutulmak istenen para miktarna ne ad verilir? A) htiyat amal para talebi B) lem amal para talebi C) Arbitraj amal para talebi D) Muamele amal para talebi
14. Parann speklatif amala talep edilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Harcamalarn sabit bir oranda artmamas B) Gelir elde etme ve harcama yapma dnemlerinin elememesi C) Beklenmeyen harcamalar karlama istei D) Gelirin srekli artmas nedeniyle harcamalarn oalmas E) Para dndaki finansal varlklarn deeri konusunda belirsizlik olmas
KTSADA GR
E) Speklatif amal para talebi 18. Bir ekonomi gereinden fazla canlanm ve enflasyonist tehditler ortaya km ise para politikasnn hangi tr uygulanmaldr? A) Genilemeci para politikas B) Gevek para politikas C) Daraltc para politikas D) Nominal para politikas E) htiyati para politikas
19. Speklatif amal para talebi aadakilerden hangisi ile ilikilidir. A) Gelir ile doru orantl B) Gelir ile ters orantl C) Faiz ile ters orantl D) Faiz ile doru orantl E) cret ile doru orantl
23. Para arznn faiz orannda bamsz olduu varsayldnda para arz fonksiyonunun ekli nasl olur? A) Yatay bir doru B) Dik bir doru C) Negatif eimli bir doru D) Pozitif eimli bir doru E) Azalan bir doru
20. Bir tahvilin fiyat 2 milyon TL ve bu tahvile yaplan yllk faiz demesi 500 bin TL ise faiz oran yzde katr? A) % 20 C) % 25 E) % 40 B) % 10 D) % 50
24. Elde para tutmann frsat aadakilerden hangisidir? A) Kazanlan sre B) Kaybedilen likidite C) Kaybedilen faiz D) Kazanlan likidite E) Kaybedilen gelir.
maliyeti
21. Parann ilem amacyla talep edilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir?
A) Harcamalarn genellikle gelirden byk olmas B) Gelir elde etme ve harcama yapma dnemlerinin elememesi C) Tasarruf yapma gdsnn olmas D) Marjinal tketim eiliminin 1den kk olmas E) Faiz orannn sabit olmas
25. Klasik gre gre parann ekonomide retim miktar zerinde hibir etkisinin olmamas olgusu nasl tanmlanr? A) Para ntrdr. B) Para speklatiftir. C) Para ilem amaldr. D) Para nominaldir. E) Para reeldir.
22. Aadakilerden hangisi Merkez Bankas'nn fonksiyonlar arasnda yer almaz? A) Devletin bankacln yapma B) Likiditenin son kayna olma C) Para piyasalarnda istikrar salama D) Bankalarn bankas olma E) Vergi miktarlarn belirleme
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 11-C 18-C 25-A

187
12-A
13-C 14-E
15-C 16-C 17-E 22-E 23-B 24-C
19-C 20-C 21-B
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
TOPLAM TALEP VE TOPLAM ARZ ERS TOPLAM TALEP (AD): Bir ekonomide retilen mal ve hizmetlere olan talebin toplamdr. Toplam talep fiyatlar genel dzeyine baldr. Fiyatlar genel dzeyinde meydana gelen art para talebini artrr, para talebinin artmas faizleri ykseltir, artan faizler yatrmlar drr. Yatrmlarn azalmas ise toplam harcamalar ve geliri azaltr.
TOPLAM TALEP (AD) ERS: AD erisinin negatif eimi fiyatlar genel dzeyi ile retim miktar arasndaki ters ynl ilikiyi yanstmaktadr. AD erisi zerinde yer alan her noktada ekonominin reel ve parasal sektrleri dengededir. Yani hem para arz para talebine eittir hem de planlanan toplam harcamalar retimin deerine eittir. Toplam harcamalarn tketim (C), yatrm (I) kamu harcamalar (G) ve net ihracatn (X) toplamndan olutuu gz nne alndnda, denge art olarak Y = AE Y=C+I+G+X
Fiyatlar
P2 P1 P0 Y2
Z Y X AD Y1 Y0 retim Miktar (reel gelir) Y
eitlii ortaya kar.
TOPLAM TALEP ERSNN YER DETRMES 1. Kamu Harcamalar: Kamu harcamalarndaki art toplam talep erisini saa kaydrr. Kamu harcamalarndaki azalma toplam talep erisini sola kaydrr. 2. Vergiler: Vergilerin artmas toplam talebi azaltacandan toplam talep erisi sola kayar. Vergilerin azalmas ise toplam talebi arttracandan toplam talep erisini saa kaydrr. 3. Para arz: Para arznn artmas faizleri drp, yatrmlar artrr. Yatrm art da toplam talebi arttrr. Yani para arz artarsa toplam talep erisi saa kayar. Para arz azalrsa toplam talep erisi sola kayar.
KTSADA GR
188
MALYET MUHASEBESNE TOPLAM TALEP TOPLAM , ARZ ANALZ ve ENFLASYON GR
Vergilerin azalmas kamu harcamalar ve para arznn artmas ADyi saa kaydrr. Baka bir deyile geniletici maliye politikas ve geniletici para politikas AD'yi saa kaydrr.
Fiyatlar
P0 AD0 Y0 Y1 AD1 Y
retim Miktar (reel gelir)
Vergilerin artmas, kamu harca-malarnn ve para arznn azalmas ADyi sola kaydrr. Baka bir deyile daraltc maliye politikas ve daraltc para politikas AD'yi sola kaydrr.
Fiyatlar
P0 AD1 Y1 Y0 AD0 Y
retim Miktar (reel gelir)
TOPLAM ARZ VE TOPLAM ARZ ERS Toplam Arz: Bir ekonomideki toplam mal ve hizmet retimine toplam arz denir. Toplam Arz Erisi (AS): Bir ekonomideki tm firmalar tarafndan P arz edilen (retilen) toplam retim miktar ile fiyatlar arasndaki ilikidir. Arz erisi dier koullar sabitken, bir firmann olas tm fiyat
Fiyatlar
AS D C
dzeylerinde satmak istedii mal miktarn gsterir. Toplam arz incelenirken tm girdi fiyatlarnn sabit olduunu kabul ederiz. Ksa dnemde toplam arz erisi pozitif bir eime sahiptir. Dk gelir dzeylerinde AS erisi olduka yatk bir eime sahiptir. B A Y Toplam arz erisinin yatk izimi ekonominin eksik kapasitede alT oplam retim tn, bir durgunluun yaandn ifade eder. Ekonomi tam kapasiteye yaklatka AS erisi diklemekte, tam kapasiteye ulaldnda ise yatay eksene dik bir konum almaktadr. ekilde A ve B noktalarnn bulunduu blm (yatk blm) ekonominin eksik kapasitede olduu gelir dzeylerini, C ve D noktalarnn bulunduu blm (dik blm) ise tam kapasite dzeyini gstermektedir. Tam Kapasite: Bir firmann elinde bulunan sermaye stoku ve igcnn tamamn retim faaliyetlerinde kullanmasdr. Eksik (Atl) Kapasite: Tam kapasitenin altnda allmasdr. Eksik kapasitede retim seviyesi dktr. Atl sermaye ve atl igc durumu vardr. Atl Sermaye: Mevcut reitm dzeyinin gerekletirilmesinde ihtiya duyulmayan sermaye miktardr.
KTSADA GR
189 189
TOPLAM TALEP TOPLAM , ARZ ANALZ ve ENFLASYON
Atl gc: Mevcut retim dzeyinin gerekletirilmesinde ihtiya duyulmayan igc miktardr.
KISA DNEMDE TOPLAM ARZ ERSNN YER DETRMES 1. Maliyet (Arz) oklar: retim maliyetlerinin beklenmedik ekilde artmas toplam arz erisini sola kaydrr. retim maliyetlerindeki azalma ise toplam arz erisini saa kaydrr. 2. Ekonomik Byme: Ekonomik byme ASyi saa kaydrr. 3. Yatrm A: Yatrm a (sermaye stoundaki azalma) AS erisini sola kaydrr. 4. Hava Koullar, Doal Felaketler ve Sava: Ekonomi doal afetler ve sava nedeniyle retim kaybna urar ve AS erisi sola kayar.
P AS 2 AS 1
P AS 1 AS 2
Fiyatlar
Y retim Miktar retim Miktar
Fiyatlar
AS'nin sola kaymas toplam arzda azal gsterir.
AS'nin saa kaymas toplam arzda art gsterir.
Fiyatlar
DENGE FYAT DZEY: Toplam talebin toplam arza eitlendii, bir dier deyile AD ve AS erilerinin kesime noktas tarafndan belirlenen fiyat dzeyidir. AD erisi zerindeki her noktada reel ve parasal sektr dengededir. AS erisi zerindeki her nokta ise firmalarn retim/fiyatlama kararlarn yanstr. Buna gre, P0 ve Y0 para piyasas, mal piyasas ve firmalarn retim/fiyatlama kararlar arasndaki ok ynl dengeyi temsil eden fiyat ve retim dzeyidir.
P AS
P0 AD Y0 retim Miktar Y
KTSADA GR
190
MALYET MUHASEBESNE TOPLAM TALEP TOPLAM , ARZ ANALZ ve ENFLASYON GR
AS-AD ANALZ VE PARA-MALYE POLTKALARI AS ve AD dengede iken ADnin artmas (genilemeci maliye politikas) retim miktarn ve fiyatlar artrr. ki temel durumu vardr.
P AS
AS
Fiyatlar
Fiyatlar
P1 P0
A A AD1 AD0 Y0 Y1 Y
P1 P0
B AD1 AD0 Y
Y0 Y1 retim Miktar
retim Miktar
1. AD - AS dengesi ASnin yatk blgesinde (eksik istihdam durumu) geniletici bir politika uygulanmas durumunda (AD'nin saa kaymas) retimdeki art miktar fiyatlardaki art miktarndan fazla olur.
2. AD - AS dengesi ASnin dik blgesinde (tam istihdama yakn durum) geniletici bir politika uygulanmas durumunda (AD'nin saa kaymas) retimdeki art miktar fiyatlardaki art miktarndan daha az olur.
ENFLASYON: Bir ekonomide fiyatlar genel dzeyinde ortaya kan artlara enflasyon ad verilir. Fiyatlar genel dzeyindeki artn uzunca bir sre devam etmesi durumunda srekli enflasyondan sz edilir. Srekli artan fiyatlarn ardndaki temel neden srekli artan para arzdr.
TALEP ENFLASYONU: Toplam talep artnn neden olduu enflasyona talep enflasyonu denir. Bir ekonomide toplam talepteki art toplam arzdaki arttan daha fazla ise fiyat dzeyi artar. ekilde grld gibi talep enflasyonu durumunda fiyatlar artarken retim dzeyi de artmaktadr.
Fiyatlar P1 P0 A A
AS
AD1 AD0 Y0 Y1 Y
retim Miktar
KTSADA GR
191
MALYET ENFLASYONU: Maliyet artlarnn neden olduu enflasyona maliyet enflasyonu denir. Yandaki ekilde grld gibi mesela maliyetlerde meydana gelecek art AS erisini sola doru kaydrmakta, sonuta fiyatlar artarken retim azalmaktadr.
AS 1 AS 0
Fiyatlar
P1 P0 AD Y1 Y0 Y
STAGFLASYON: Fiyatlar artarken, retimin azald ortamdr. Dier bir ifade ile ekonomide durgunluk ve enflasyonun bir arada grld durumdur.
retim Miktar
KTSADA GR
192
SORULAR
1. Aadakilerden hangisi toplam retimin planlanan toplam harcamalar seviyesine eit olduu denge durumunu ifade eder? A) Y= S + I B) Y= I + G C) Y= C + G + I + IM D) Y= C + I + G + X E) Y = C + I + G + EX Yant Ddir. Toplam retimin planlanan toplam harcamalar seviyesine eit olduu durum; Y = AE, Y = C + I + G + X dir. 2. Vergilerdeki bir d erisini nasl etkiler? A) Etkilemez B) Saa kaydrr C) Sola kaydrr D) nce saa, sonra sola kaydrr E) nce sola, sonra saa kaydrr Yant Bdir. toplam talep 4. Aadakilerden hangisi ksa dnem toplam arz erisinin yer deitirmesine neden olmaz? A) Maliyet oklar B) Ekonomik byme C) Yatrm a bulunmas D) Hava koullarnn olumsuz olmas E) Kamu harcamalarnn artmas Yant Edir. Kamu harcamalar toplam arz deil toplam talebi etkiler.
5. Bir ekonomide hem fiyatlarn artt hem de retimin azald duruma ne ad verilir? A) Enflasyon C) Stagflasyon Yant Cdir. Stagflasyon ekonomide retimdeki azalla beraber enflasyonun da ykseldii dnemi ifade eder B) Deflasyon D) Resesyon
E) Revalasyon
Vergilerin azalmas toplam talebi artrr ve toplam talep erisi saa kayar. 3. Bir firmann elinde bulunan sermaye stoku ve igcnn tamamn retim faaliyetlerinde kullanma durumuna ne ad verilir? A) Atl kapasite B) Eksik kapasite C) Noksan kapasite D) Tam kapasite E) leri kapasite Yant Ddir. Tam kapasitede igc ve sermayenin tamam etkin bir ekilde kullanlr.
KTSADA GR
6. Srekli artan fiyatlarn ardnda yatan faktr aadakilerden hangisidir? A) Azalan vergiler B) Srekli artan para arz C) Den maliyetler D) Artan kamu harcamalar E) Den igc verimlilii Yant Bdir. Fiyatlar dzeyinin srekli artmasnn temel nedeni yeterince vergi toplayamayan hkmetin para arzn srekli arttrmasdr.
193
7. Maliyet (arz) oklar aadakilerden hangisine neden olur? A) Toplam talep erisinin yer deitirmesine B) Toplam arz erisinin yer deitirmesine C) Toplam talep erisi zerinde hareket edilmesine D) Toplam arz erisi zerinde hareket edilmesine E) Toplam arz ve toplam talep erilerinin e anl olarak yer deitirmesine Yant Bdir. Maliyet (arz) oklar ncelikle retici birimlerin kararlarn etkiledii iin toplam arz erisinin yer deitirmesine neden olur.
Yant Adr. Kamu harcamalarnn azalmas toplam talebi de azalttndan ADyi sola kaydrr
10. I II III
Kamu harcamalar Ekonomik byme Vergiler
IV Para arz Yukardakilerden hangisi yada hangileri toplam talep erisinin eklini deitiricek faktrlerden biri deildir? A) I ve IV C) I ve III E) Yalnz II Yant Edir. Ekonomik byme toplam taleple deil, toplam arz ile ilgili bir faktrdr. B) Yalnz IV D) III ve IV
8. Aadakilerden hangisi toplam talep (AD) erisi iin yanl bir ifadedir? A) zerindeki her noktada reel ve parasal sektrler dengededir B) Fiyatlar genel dzeyi ile toplam retim arasndaki ters ynl ilikidir
C) retilen mal ve hizmetlere olan talebin toplamdr. D) Negatif eimlidir E) Vergilerdeki d ADyi sola kaydrr Yant Edir.
11. Aadakilerden hangisi AD erisini saa kaydrmaz? A) Para arznn artmas B) Kamu harcamalarnn artmas C) Vergilerin azalmas D) Faizlerin artmas E) Yatrmlarn artmas
Vergilerin azalmas toplam talebi arttrd iin ADyi saa kaydrr.
9. Kamu harcamalarndaki bir azal toplam talep erisinin (AD) eklini nasl etkiler? A) Sola kaydrr B) Saa kaydrr C) Etkilemez D) nce sola sonra saa kaydrr E) nce saa sonra sola kaydrr
KTSADA GR
12. Aadakilerden hangisi erisini sola kaydrmaz?
toplam
arz
A) Sermaye stoundaki azalma B) Ekonomik byme C) Sava D) Kt hava koullar E) Maliyetlerin artmas
194
13. Genilemeci bir maliye politikasnn fiyatlar zerinde yarataca nihai etki aadakilerden hangisinde doru olarak belirtilmektedir? A) Toplam arz erisi sola kayar, fiyatlar artar B) Toplam arz ve toplam talep erileri saa kayar, fiyatlar deimez C) Toplam talep erisi sola kayar, fiyatlar artar D) Toplam arz erisi saa kayar, fiyatlar artar E) Toplam talep erisi saa kayar, fiyatlar artar
15. Genilemeci iktisat politikalarnn amacna ulaabilmesi iin ekonominin iinde bulunduu durum aadakilerden hangisine uygun olmaldr? A) Ekonomi toplam talep erisinin yatk olduu blgede bulunmaldr. B) Ekonomi toplam talep erisinin dikey olduu blgede bulunmaldr. C) Ekonomi toplam arz erisinin olduu blgede bulunmaldr. yatk
D) Ekonomi toplam arz ve toplam erilerinin kesime noktasnda bulunmaldr. E) Ekonomi toplam arz erisinin dikey olduu blgede bulunmaldr.
14.

AD0 Y0 Y1 AD1 Y retim Miktar (reel gelir)
16. Fiyatlar genel dzeyinde meydana gelen bir art aadaki sonulardan hangisini dourmaz? A) Para talebi artar. B) Faizler artar C) Yatrmlar azalr D) Gelir artar E) Planlanan toplam harcamalar azalr.
Fiyatlar
P0
ekilde AD'nin yer deitirmesinin (AD0dan AD1e kaymas) sebebi aa-dakilerden hangisidir? A) Vergilerin artmas B) Kamu harcamalarnn azalmas C) Vergilerin azalmas D) Para arznn azalmas E) Memur maalarnn azalmas
KTSADA GR
17. Aadakilerden hangisi toplam arz erisinin yer deitirmesine neden olabilecek faktrlerden biri deildir? A) retim maliyetleri B) Ekonomik byme C) Kamu harcamalar D) Hava koullar, doal felaketler ve sava E) Yatrm a
195
18. Toplam talepteki (AD) art toplam arz erisinin yatk blgesinde gerekleiyorsa retim ve fiyat dzeyi nasl etkilenir? A) retim art = Fiyat art B) retim sabit, fiyatlar artar C) retim artar, fiyatlar azalr D) retim art fiyat artndan byk olur E) retim art fiyat artndan kk olur
21. Aadakilerden hangisi toplam arzda arta yol amaz? A) Yatrm a B) Girdi fiyatlarnn dmesi C) Teknolojik ilerleme D) deal hava koullar E) cretlerin dmesi
19. Mevcut retim dzeyinin gerekletirilmesinde ihtiya duyulmayan sermaye miktarna ne ad verilir? A) Mali sermaye B) Atl sermaye C) Kamusal sermaye D) zel sermaye E) Niteliksiz sermaye

196
22. Aadakilerden hangisi toplam arzda azalmaya yol amaz? A) Ekonomik byme B) cretlerin ykselmesi C) Girdi fiyatlarnn ykselmesi D) Anan sermaye mallarnn yenilenmemesi E) Doal felaketler
20. Aadakilerden hangisi toplam harcamalar ifade eder? A) Y= S + I B) Y= I + G C) Y= C + G + I + IM D) Y= C + I + G + (EX - IM) E) Y = C + I + G + EX

KTSADA GR
23. Aadakilerden hangisi fiyatlar genel dzeyi ile retim miktar arasndaki ters ynl ilikiyi yanstr? A) Toplam retim erisi B) Toplam arz erisi C) Toplam maliyet erisi D) Toplam talep erisi E) Toplam faiz erisi
24. Aadaki erilerden hangisi zerinde her noktada ekonominin reel ve parasal sektrleri dengededir? A) Toplam retim erisi B) Toplam arz erisi C) Toplam maliyet erisi D) Toplam talep erisi E) Toplam faiz erisi
A) sizliin artn B) Eksik istihdam C) Tam kapasiteye ulaldn D) Faizlerin azalma eilimine girdiini E) Faizlerin artma eilimine girdiini
25. Toplam arz erisinin yatay eksene dik bir konum almas ekonominin hangi durumunu yanstr?
CEVAP ANAHTARI 11-D 18-D 25-C

KTSADA GR
12-B 19-B
13-E
14-C 15-C 16-D 17-C 22-A 23-D 24-D
20-D 21-A
197
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
lkelerin birbirleriyle d ticarete girmeleri halinde hangi mallarn hangi lkeler tarafndan arlkl olarak retilecei (yani hangi lkenin hangi mallarda uzmanlaaca) sorunu Klasik iktisatlar tarafndan iki teoriyle aklanmtr.
1. MUTLAK STNLK: Belirli bir maln retimini dier lkelere gre daha az kaynak kullanm ile gerekletirilmesidir. Szgelimi bir A lkesi ylda 50 bin adet otomobil retimini; bu sektrdeki iilerinin gnde ortalama 8 saat almalaryla gerekletiriyorsa ve ayn sayda otomobil bir B lkesinde gnde ortalama 9 saat alma ile retilebiliyorsa A lkesi oto retiminde Bye gre mutlak stndr denir. Bir maln retiminde mutlak stn olan lkenin o mal bolca retip i tketimin yannda ihra etmesi de beklenir.
2. KARILATIRMALI STNLK: Belirli bir man retiminin dier lkelere gre daha etkin olarak, yani daha dk bir frsat maliyeti ile gerekletirilmesidir. Bir A lkesi ylda 100 ton buday retmek iin kulland kaynaklarla 5 otomobil retirken buna karlk bir B lkesi ylda 100 ton buday retmek iin kulland kaynaklarla 6 otomobil retebiliyorsa A lkesinde buday retmenin frsat maliyeti daha dktr. A lkesi buda retiminde karlatrmal stndr. Emek Youn retimi: Sermayeye oranla daha fazla igc kullanlarak gerekletirilen retim srecidir. Sermaye Youn retim: gcne oranla daha fazla sermaye kullanlarak gerekletirilen retim srecidir.
ARTAN MALYETLER ve UZMANLAMA: Bir lkenin d ticarette youn olarak bir mal trn retmesi bu mal ihra etmesine uzmanlama denir. Uzmanlama tam veya snrl ekilde olabilir. 1. Snrl Uzmanlama: Bir lke bir A maln arlkl olarak retirken ayn zamanda yurt dndan da ithal ediyorsa bu durumda snrl uzmanlama sz konusudur. Snrl uzmanlama durumunda bir lke bir malda ayn anda hem ihracatc hem de ithalatc konumunda bulunur.
KTSADA GR
198
ULUSLARARASI TCARET ve MALYET MUHASEBESNE FNANSMAN GR
2. Tam Uzmanlama: Bir lkenin bol ve ucuz rettii bir mala tm kaynaklarn tahsisi ederek, yalnzca bu mal retmesidir. lkelerin bir maln retiminde tam uzmanlamaya gitmeyi tercih etmemesinin nedeni o maln retimini artrrken karlalan artan maliyetlerdir.
DI TCARETN YARARLARI ve SAKINCALARI 1. SERBEST TCARETN TKETM ZERNDEK ETKS: lkeler d ticaret yoluyla kendi milli ekonomilerinde tketemeyecekleri veya zor (pahal) tketebilecekleri mallar daha kolay elde edebilirler. Uluslararas ticaretin olmad bir ortamda, alnan satlan mal olarak buday miktar ve buday fiyat yurtii arz (S) ve yurtii talep Sd (D) tarafndan belirlenmektedir. Bu durumda denge fiyat 2 TL ve tketim miktar 300 kg.'dur. 2 Uluslararas ticaretin serbest braklmas halinde, global (uluslararas) fiyat olan 1 TL.'den yurtiindeki tketicilerin 500 kg buday 1 tketmeleri mmkn olmaktadr. Bu durumda, yerli reticiler 100 Dd kg buday retirken 400 kg ithal edilmektedir. 0 100 300 500 Yani serbest ticaret maln piyasa fiyat der yurtii tketim arMiktar (bin kg ) tar, yurtii retim ise azalr. Her lkenin mutlak stnle sahip olduu malda uzmanlat serbest d ticaret koullarnda uluslararas mal fiyatlar zamanla eitlenecektir. Trkiyede mal gruplarna gre ithalat (2000) Trkiye'nin ithalatnda en nemli pay yaklak yzde 38 ile makine ithalatna aittir. Bu kategori ieresinde de en nemli kalem elektrikle alan makinalar ile haberleme cihazlardr. Makine ithalatn toplam yaklak yzde 25 ile petrol ve petrol rnleri ve kimyasal rnleri takip etmektedir. Trkiyede mal gruplarna gre hracat (2000) Trkiye'nin ihracatnda en nemli pay yaklak yzde 37 ile dokuma ve tekstil rnlerine aittir. Tekstil rnlerini yaklak yzde 20'lik makine ihracat izlemektedir. thalat ve ihracatn bir dier kategorisi de hizmetler ticaretidir. Trkiye'de ithal edilen hizmetler ierisinde en yksek pay yzde 45 ile d bor faiz demelerine aittir. Trkiye'nin hizmet ihracatnda en nemli pay yaklak yzde 40 ile turizm sektrne aittir.
Fiyat (milyonTL/kg)
2. RETCLERN ve ALIANLARIN ELDE ETT YARAR D ticaretin reticilere ve iilere salad en nemli avantaj ihracata dnk sektrler asndan pazar salamasdr. hracat lke iinde i olanaklar yaratr. thalat ise nakliye, datm ve sat ilemleri iin i olana ve gelir yaratr. alanlar ve ithalata rakip mallar reten endstriler iin serbest ticaret maliyetli olabilir.
KTSADA GR
199 199
ULUSLARARASI TCARET ve FNANSMAN
3. THALATTA RAKP MALLAR RETEN FRMALAR ve LERN KAYIPLARI: Bir ekonomide serbest d ticaretin tevik ettii ithalat nedeniyle baz sektrlerin satlar azalr. Bu sektrler ithalata rakip mallar reten firmalarn oluturduu sektrlerdir. Bu durum zellikle serbest ticaret uygulamalarnda ortaya kan bir olumsuzluktur. thalata rakip mallar, yerli firmalar tarafndan retilen ve ayn zamanda ithali de yaplan mallardr.
DI TCARETN KISITLANMASI ve ARALARI 1. TARFELER (GMRK VERGLER): Tarifeler, ithalatn deeri veya miktar zerinden alnan gmrk vergisidir. Tarifelerin dou nedeni balangta devlete gelir salamak iken, gnmzde temel ama yerli firmalar uluslararas rekabetten korumaktr. thalata getirilen tarifenin etkileri: Budayn ihtalatna uygulanan 0,5 TL,/kg'lk tarife budayn kg fiyatnn 1 TL.'den 1.5 TL.'ye ykseltir. Daha yksek bir fiyat dzeyinde yurtii retim 100 kg'dan 200 kg'a kar. Maln yurtii tketim miktar ise 400 kg olur. Yurtii retim 200 kg olduuna gre ithalat miktar 400-200=200 kg'dur. Her 1 kg ithal maldan 0,5 TL. gmrk vergisi alndna gre devletin toplam tarife geliri 200 x 0,5 TL. = 100 TL. olacaktr. (Taral alan)
Sd Fiyat (milyonTL/kg) 2 1,5 1 Dd 0 100 200 300 400 500 Miktar (bin kg)
1947 ylnda imzalanan GATT (Tarife ve Ticaret Genel Anlamas) anlamas lkeler arasndaki tarife ayrmclna son vermeyi amalamtr.
2. KOTALAR: Belirli bir dnemde ithal veya ihra edilebilecek mal miktarna veya deerine konulan kstlamalardr. Mesala Trkiyenin 2000 ylnda ithal edecei oto miktarnn st snr 1500 adet olarak belirlenmi ise bu uygulama bir kotadr. Kota uygulamas fiziki anlamda (miktar snrlamas) olabilecei gibi deer anlamnda da olabilir. Kotalar sadece tek bir lkeye, bir lkeler grubuna veya tm lkelere kar uygulanabilir. Kota uygulamasnn bir dier ekli de tarife kotas uygulamasdr. Tarife kotas uygulamasnda bir yabanc maln lkeye giriinde belli bir miktara kadar tarife uygulamaz (veya dk tarife uygulanr) bu miktarn zerinde ithalat olursa daha yksek oranl bir tarife uygulanr. Tarife uygulamas ile kota uygulamas arasndaki temel fark kotann yabanc maln ithalatn mutlak (kesin) olarak snrlamasdr.
KTSADA GR
200
3. TARFE DII ENGELLER: Tarife ve kotalarn dnda, ithalat kstlamak iin kullanlan dier yntemlerdir. Mesala bir lkede yabanc rn ieren tm mallarn etiketlenmesi zorunlu hale getirilebilir. Bu uygulama milliyeti duygular uyararak yabanc mallarn talebini azaltabilir. Bir dier rnek, yabanc mallarn gmrkten ekilmesine youn brokratik ilemler getirmek ve ilemlerin yava yrmesini salamaktr. Bu da maliyetleri artrd iin ithal rnlerin fiyat yksek olmaktadr. thal edilen mallar emniyet, salk ve toplum refah gibi nedenlerle bir dizi teste veya incelemeye tabi tutulabilir.
4. HRACAT AMBARGOSU: hracat ambargosu mal, sermaye ve teknoloji ihracatna getirilen yasaklamalardr. Bu tr kstlamalar ou zaman politik gerekelerle uygulamaya konulmaktadr. hracat ambargolar dier lkelerin yeni ve deerli teknolojileri elde etmesini engellemek amacyla da kullanlabilir.
GELENEKSEL KORUMACILIK GR: Korumaclk, yerli retime rakip olabilecek ithalatn engellenmesi, veya snrlandrlmas amac ile devletin nlemler almasdr. Korumacl savunanlarn temel gerekeleri yerli iileri yurtdndaki ucuz igcnden gelebilecek rekabetten koruyarak yurtii istihdamn arttrlabileceidir. Bir dier gereke, ithalatn gelir harcama akmndan bir sznty temsil etmesi ve dolaysyla ithalatta gerekleecek azalmann yurtii toplam talebi arttracadr. Yani yabanc mallarn yurt iine girii azalrsa toplam talep yerli mallara daha ok kayacak ve bu da yerli retimi ve istihdam arttracaktr.
TCARET HADLER ve SERBEST TCARET Ortalama ihracat fiyatnn ithalat fiyatna oran d ticaret haddi olarak adlandrlmaktadr. D ticaret hadleri belirli bir miktar ihracat karlnda ka birim ithal rn satn alnabileceini gsteren temel gstergelerden birisidir.
BEBEK SANAY ARGMANI: Bir lkede yeni oluturulan bir endstrinin geliimini tamamlayana kadar korunmasn, korumaclk sonucu katlanlan maliyetlerin korunan endstrinin uzun dnemde getirecei yararlar ile karlanabileceini savunan grtr.
KTSADA GR
201
MERKANTLSTLER: Bir lkenin ekonomik gcnn sahip olduu altn ve dier deerli metallerle llebilecei ve bu nedenle mmkn olduunca fazla ihracat, az ithalat yaplmas gerektii grn savunanlardr.
NEOMERKANTLST YAKLAIM: Merkantilist grn gnmzdeki versiyonudur. Gnmzde modern, sanayilemi bir ekonominin sahip olduu karlatrmal stnlk byk lde teknolojinin sonucudur. Dolaysyla, bir lke dier lkeler karsnda teknoloji lideri olduu srece karlatrmal stnln koruyabilir.
DVZ PYASASI: Yerli parann yabanc paraya dntrld piyasa dviz piyasasadr. Yerli parann yabanc para cinsinden deerine dviz kuru denir. Uygulamada iki tr dviz sistemi szkonusudur. A. SABT DVZ KURU: ki lkenin para birimleri arasndaki yasal olarak belirlenen ve uzunca bir sre deitirilmemesi ngrlen dviz kurudur. Dviz kurunun devlet tarafndan belirlendii sabit dviz kuru sisteminde devlet ald kararlarla lke parasnn deerini deitirebilir. Bu mdahalelerin iki ekili vardr. 1. Devalasyon: Hkmetin iradi olarak ald bir kararla yerli parann yabanc paralar karsnda deerini drmesidir. (Yani dviz kurunun ykseltilmesidir.) 2. Revalasyon: Hkmetin dviz kurunun deerini drmesine yani yerli parann yabanc paralar karsndaki deerini ykseltmesine denir.
B. ESNEK DVZ KURU: Bir lke parasnn yabanc paralar karsndaki deerinin arz ve talep gleri tarafndan belirlenmesidir. Esnek dviz kurunun uyguland ekonomilerde milli parann deeri piyasa koullarna gre deiim gsterir. Bu deiim iki ekilde ortaya kabilir. 1. Parann Deer Kaybetmesi: Bir birim yerli parayla alnabilecek yabanc para miktarnn azalmasdr. Dviz piyasasnda bir lke parasna olan talebin bu parann arzndan daha az olmasnn sonucudur. 2. Parann Deer Kazanmas: Bir birim yerli parayla alnabilecek yabanc para miktarnn artmasdr. Dviz piyasasnda bir lke parasna olan talebin bu lke parasnn arzndan daha fazla olmasnn bir sonucudur. Muhabir Banka: Bir bankann baka bir kentte veya lkede kendisi adna bankaclk ilemleri yapmas iin anlama yapt bir baka bankadr.
KTSADA GR
202
DVZ KURUNDAK DALGALANMALARIN NEDENLER 1. Dier koullar sabitken bir lkenin ihra rnlerine olan talebin artmas ayn zamada parasna olan talebin de artmasna neden olur. Bu durumda lkenin paras deer kazancaktr. (Dviz kuru der) 2. Bir lkede faiz oran ve hisse senetlerinin getiri oran dier lkelere gre yksekse, bu tr finansal varlklar satn almak isteyen yabanclar bu lkenin parasna olan talebi arttracaklar ve faiz orannn yksek olduu lkenin paras deer kazanacaktr. (Dviz kuru der) 3. Dnyada yaanan politik istikrarszlklar da dviz kurlarn etkileyebilmektedir. Eer bir lkede i sava, istila veya istikrarszlk yaratacak baka bir tehdit sz konusu ise, bu lke insanlar paralarnn deerini muhafaza edecek baka bir parayla deitirmek isteyeceklerdir. Yabanc paralar deer kazanrken yerli para deer kaybedecektir. 4. lkedeki enflasyon oran dier lkelerden daha hzl artyorsa, lkenin parasnda bir fazlalk ortaya kacaktr. Dolaysyla dviz kuru decek, yani bu lkenin paras dier lkelerin paralar karsnda deer kaybedecektir. 5. Merkez Bankas'nn Dviz Piyasasna Mdahalesi: Merkez Bankas lke parasnn deer kazanmasn istiyorsa, dviz piyasasnda sahip olduu yabanc paralar satarak kendi parasn satn alabilir. Bylece piyasada para miktar azalm, yerli para deer kazanm olur. (Dviz kuru der)
KTSADA GR
203
SORULAR
1. Bir lkede gmrk tarifelerinin arttrlmas aadakilerden hangisine sebep olmaz? A) thalat azalr B) Yurtii retim artar C) Dviz yurtiinde kalr D) Devlet tarife gelirini arttrr E) Maln fiyat azalr. Yant Edir. Gmrk vergisi uygulamas ilave vergi firmalar iin bir ek maliyet oluturacandan ilgili maln fiyatn arttrr. 2. Aadakilerden hangisi bir parasnn deerini arttrmaz? A) Faiz orann yksek olmas B) Enflasyonun dk olmas lkenin 4. Neo merkantilist grn temeli aadakilerden hangisine dayanr? A) retim B) Teknoloji C) hracat D) thalat E) Yatrm Yant Bdir. Gnmzde modern sanayilemi bir ekonominin sahip olduu karlatrmal stnlk byk lde teknolojinin sonucudur. Tarifeler ise ithal maln fiyatn ykseltere ithal mala olan talebi azaltmak sretiyle dolayl bir koruma salar.
C) lkedeki hisse senetlerinin getirisinin yksek olmas D) hra mal talebinin yksek olmas E) Merkez bankas dviz satn alrsa Yant Edir.
M.B dviz satn alrsa piyasa kendi parasn srer piyasadaki para miktar artt iin parann deeri azalr.

204
5. Bir lkenin ayn malda hem ithalat hemde ihracatc statsnde olmas aadakilerden hangisinin gstergesi olarak kabul edilmektedir? A) Korumaclk B) Da kapal ekonimik yap C) Serbest ticaret D) Snrl uzmanlama E) Globalleme Yant Ddir. Snrl uzmanlama durumunda bir ekonomi bir mal retir ve ihrac ederken ayn zamanda ayn maldan ithalat da yapabilir. lkelerin snrl uzmanlamaya ynelmelerinin nedeni tam uzmanlamann maliyetleri arttrmasdr.
3. Aadakilerden hangisi kotalar ve tarifeler arasndaki temel farktr? A) Tarifeler devlete daha fazla gelir salar. B) Kotalar ithalata mutlak bir snrlama getirir. C) Tarifeler mallarn fiyatn arttrr. D) Kotalar tm lkelere kar uygulanabilir E) GATT'n Uruguay Turunda azaltlmaya allmtr. Yant Bdir. Kotalar ithalata mutlak bir snrlama getirir.
KTSADA GR
6. Aadakilerden hangisi lke parasnn deer kazanmasna yol aar? A) Faiz oran ve hisse senetlerinin getiri oran dier lkelere gre daha yksekse B) Enflasyon oran dier lkelere gre daha yksekse C) Siyasal istikrarszlklar yksek derecedeyse D) hra rnlerine olan talep azalrsa E) Dviz piyasas istikrarszlklar varsa Yant Adr Faiz oran ve hisse senetlerinin getiri oran dier lkelere gre daha yksekse lke paras deer kazanr. 7. Devletin iradi olarak ald kararla yerli parann yabanc paralar karsnda deerini drmesine ne ad verilir? A) Revalasyon B) Deflasyon C) Enflasyon D) Stagflasyon E) Devalasyon Yant Edir.
Yant Cdir Yerli retime rakip olabilecek ithalatn engellenmesi veya snrlandrlmas amac ile devletin nlemler almasna Korumaclk denir. 9. Trkiyenin ithalatnda en nemli pay aadakilerden hangisine aittir? A) Teksil B) Turizm C) Makine D) D bor faiz demeleri E) Krediler Yant Cdir. Trkiyenin ithalatnda makineye aittir. en nemli pay

205
10. thal edilen mallara konulan vergiye ne ad verilir? A) Kota B) Tarife C) thalat momenklatr D) Ambargo E) Tarife d engel Yant Bdir. Tarifeler yada dier adyla gmrk vergileri ithal malnn deeri zerinden alnan vergilerdir.
Devletin iradi kararla dviz piyasanna mdahale ettii dviz kuru sistemi sabit dviz kuru sistemidir. Devletin yerli parann yabanc paralar karsnda deerini drmesine devalasyon denir. 8. Yerli retime rakip olabilecek ithalatn engellenmesi veya snrlandrlmas amac ile devletin nlemler almasna ne ad verilir? A) Serbest ticaret B) hracata ynelik strateji C) Korumaclk D) hracat ambargosu E) Tarife d engeller
11. Belirli bir maln retiminin dier lkelere gre daha az kaynak kullanm ile gerekletirilmesine ne ad verilir? A) Karlatrmal stnlk B) Mutlak stnlk C) Cari stnlk D) Nominal stnlk E) Reel stnlk
KTSADA GR
12. Yerli firmalar tarafndan retilen ve ayn zamanda ithali de yaplan mallara ne ad verilir? A) hracat mallar B) thalat mallar C) hracata rakip mallar D) thalata rakip mallar E) Sermaye mallar
16. D ticaret teorisinde bir ekonominin bir malda eksik uzmanlamaya gitmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Azalan maliyetler B) Artan maliyetler C) Snrl iblm D) Artan verimlilik E) Sektrel dualizm 17. Sermayeye oranla daha fazla igc kullanlarak gerekletirilen retim srecine ne ad verilir? A) Nitelikli retim B) Sermaye youn retim C) Emek youn retim D) Emek tasarruf edici retim E) Sermaye arlkl retim
A) Tarife C) Kota
B) Gmrk vergisi D) Gelir E) Yatrm
14. Aadakilerden hangisi d ticarete getirilen tarife d engellerden biri deildir? A) Etiketleme ile ilgili dzenlemeler B) Brokratik ilemlerin arttrlmas C) Emniyet ile ilgili incelemeler D) Salk ile ilgili dzenlemeler E) Gmrk vergileri

206
13. Belirli bir dnemde ithal veya ihra edilebilecek mal miktarna veya deerine konulan kstlamalara ne ad verilir?
18. ou zaman, politik gerekelerle uygulanan, mal, sermaye ve teknoloji ihracatna getirilen yasaklamalara ne ad verilir? A) Kota B) Tarife kotalar C) Tarife benzeri kstlama D) hracat ambargosu E) thalat ambargosu 19. Bir lkede yeni oluturulan bir endstrinin geliimini tamamlayncaya kadar korunmasn savunan gr aadakilerden hangisidir? A) thalat ikamesi B) Bebek sanayi gr C) Neomerkantilist gr D) Liberal gr E) Merkantilist gr
15. Ortalama ihracat fiyatnn ortalama ithalat fiyatna oranna ne ad verilir? A) Gelir haddi B) D ticaret haddi C) Tarife kotas D) D ticaret kotas E) D ticaret subvansiyonu
KTSADA GR
20. Sabit dviz kuru sisteminde devletin dviz kurunun deerini drmesine ne ad verilir? A) Konsolidasyon B) Bebek sanayi sistemi C) Devalasyon D) Resesyon E) Revalasyon 21. Her lkenin mutlak stnle sahip olduu maln retiminde uzmanlamas durumunda aadakilerden hangisi bu lkelerin hepsine yarar salar? A) Kendi kendine yetme politikas B) Korumaclk C) D ticaret D) Oto finansman E) Siyasi birleme
24. D ticaret haddini aadakilerden hangisi ifade eder? A) Ortalama ihra fiyat + Ortalama ithal fiyat B) Ortalama ihra fiyat - Ortalama ithal fiyat C) Ortalama ihra fiyat / Ortalama ithal fiyat D) Ortalama ihra fiyat x Ortalama ithal fiyat E) Ortalama ithal fiyat / Ortalama ihra fiyat
25. Bir A lkesindeki faiz oranlar B ve C lkelerine gre daha dk ise aadakilerden hangisi dorudur? A) B ve C lkelerinin paras deer kazanr. B) A ve C lkelerinin paras deer kazanr. C) C lkesi paras deer kazanr D) A lkesi paras deer kazanr. E) A lkesinde devalasyon uygulanmtr.
22. 1947 ylnda imzalanan lkeler arasndaki tarife ayrmclna son vermeyi amalayan anlama aadakilerden hangisidir? A) OECD B) GATT C) IMF D) Jameika Anlamas E) EFTA
23. Aadaki grlerden hangisine gre lkeler arasndaki ekonomik stnlk fark teknolojinin bir sonucudur? A) Klasik gr B) Keynesyen gr C) Merkantilist gr D) Neo Merkantilist gr E) Monetarist gr
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 11-B 18-D 25-A

207
12-D 13-C 14-E 19-B 20-E
15-B
16-B
17-C
21-C 22-B
23-D 24-C
kabilecek Soru Says
Arasnav
Final 2-3
Btnleme 2-3
EKONOMK BYME ve BYMEY BELRLEYEN FAKTRLER Ekonomik byme: Reel GSMH'deki arta ekonomik byme denir. Ekonomik byme oran: Reel GSMH'da, bir nceki dneme gre meydana gelen yzde art orandr. Ekonomik byme oran = GSMHnin yl iindeki deiimi GSMHnin balang deeri rnein, geici verilere gre Trkiye'de 2000 yl reel GSMH deeri, 1987 fiyatlar ile yaklak 324 trilyon lira, 1999 yl reel GSMH's ise yaklak 300 trilyon liradr. Buna gre Trkiye ekonomisi 2000 ylnda bir nceki yla gre yaklak yzde 8 orannda bymtr. Ekonomik byme oran = 324 - 300 = 0, 08 = %8 300
72 KURALI: Eer ekonomi her yl sabit bir oranda byrse, 72 kuraln kullanarak bu ekonominin GSMH'sinin ka yl iinde iki katna kabileceini kolayca hesaplayabiliriz. 72 saysn byme deerine blersek, lkenin GSMHsinin ikiye katlanabilmesi iin ka sene gemesi gerektiini yaklak olarak bulabiliriz. Sz gelimi bir ekonomi her yl ortalama yzde 3 byyorsa bu byme hz ile balang retimi 72 / 3 = 24 ylda iki katna kar. K BAINA REEL GSMH: Reel GSMH'nin nfusa blnmesi ile bulunan deerdir. Eer ekonomik bymeyi kii bana GSMH'deki art olarak tanmlarsak, ekonomik bymeden sz edebilmek iin lkedeki retim artnn, nfus artndan byk olmas gerekmektedir. SERMAYE MALLARI ve EKONOMK BYME: Zengin lkeler, fakir lkelere gre, kaynaklarnn daha byk bir ksmn sermaye mallarnn retimine ayrabilirler. Sermaye mallarnn retimine kaydrlan kaynak miktar arttka ekonomik byme oran da daha yksek gerekleir. Bu nedenle zengin ve yoksul lkeler arasndaki fark zaman ierisinde gittike bymektedir.
KTSADA GR
208
MALYET MUHASEBESNE EKONOMK BYME ve KALKINMA GR
Yoksul lke
Sermaye mallar
Zengin lke
Sermaye mallar
Yandaki ekilde grld gibi zengin lkeler, yoksul lkelere gre daha fazla sermaye mal retebilmektedirler.
Tketim mallar
Tketim mallar
Yoksul lke
Sermaye mallar 1995 2000 2005
Zengin lke
Sermaye mallar 1995 2000 2005
Ekonomik byme oranlarnn da zengin lkelerde fakir lkelere gre daha yksek olduu grlmektedir.
Tketim mallar
Tketim mallar
BYMEY ETKLEYEN FAKTRLER 1. gc: Ekonomik byme, igc miktarna ve igcnn kalitesine bal olarak belirlenir. lkedeki igc arz alabilir yataki nfusun byklne baldr. Gelimekte olan lkelerde doum oran gelimi lkelere gre daha yksek olduu iin bu lkelerdeki igc miktar gelimi lkelere gre daha hzl artmaktadr. 2. Sermaye: Byme hedefine ulamada en kritik kaynak niteliindeki retim faktr sermayedir. Hzl artan igc tek bana ekonomik bymeyi garanti edemez. ilerin alabilmesi iin makine ve tehizata, fabrikalara yani sermayeye ihtiya vardr. 3. Toprak: Bildiiniz gibi, iktisatta bir retim faktr olarak toprak dediimiz zaman yzey, su, ormanlar, madenler ve dier doal kaynaklar kastederiz. Mal ve hizmetlerin retimi, igc ve sermayenin yanna toprak faktrnn de getirilmesini gerektirebilir. Bir ekonomide doal kaynaklarn bol olmas ekonomik bymeyi olumlu ynde etkiler, ancak doal kaynaklar tek bana byme yaratamaz. 4. Teknoloji: Teknoloji, mal ve hizmet retimi iin kaynaklarn bir araya getirilme biimidir. Yeni ynetim teknikleri, bilimsel bulular ve dier yenilikler teknolojik ilerlemeyi beraberinde getirir. Teknolojik ilerleme ise belirli bir miktar kaynak kullanm ile daha fazla retime olanak tanmaktadr. EKONOMK BYME VE VERMLLK: Verimlilik = retim / Girdi miktar Toplam Faktr Verimlilii = Toplam retim / Gc ve Sermaye Stou Buna gre bir ekonomide belli bir dnemde kaynak art oran (i gc ve sermaye stoundaki art oran) ve toplam faktr verimliliindeki art ekonomik bymenin temel iki bileenidir. Ekonomik = Byme Oran
KTSADA GR
Toplam Faktr Verimlilii Art Oran

209 209
Kaynak Art Oran
EKONOMK BYME ve KALKINMA
Y TFP L K = + 0.70 . + 0.30 . Y TFP L K rnein, gelimi bir lkede reel GSMH'nin yzde 70'i igc tarafndan yzde 30'u ise sermaye tarafndan yaratlyorsa, retim art orann belirleyebilmek iin aadaki forml kullanabiliriz. Y / Y (L / L) : Ekonomik byme : Emek miktarndaki art (TFP / TFP) : Toplam faktr verimliliindeki art (K / K) : Sermaye miktarndaki art
gcnn ylda yzde 2 ve sermayenin ylda yzde 3 orannda arttn kabul edersek, ekonomik byme bu orann toplamna eit olacaktr. Yani, ekonomik byme oran; Y / Y = 0.02 + 0.70 (0.02) + 0.30 (0.30) = 0.043 olur. NOT: Gelimekte olan lkelerde yatrmlar finanse edebilmek iin gereken tasarruf miktarna i kaynaklar kullanlarak ulalamad dnemlerde lkenin d bor (yabanc tasarruf) kullanm kanlmaz olur. EKONOMK KALKINMA: Toplumun yaam standartlarnda, retilen mallarn kalitesinde veya retimin organizasyonunda iyilemelerin yaand ekonomik duruma kalknma denir. Ekonomik kalknma bymeyi de kapsayan, yaam standartlarndaki genel iyilemeyi ifade eden bir kavramdr. Dnya Bankas 1999 yl kii bana GSMH deerlerini esas alarak lkeleri eitli alt gruplarda tanmlamtr: 755 dolarn altnda - dk gelirli lkeler 756 dolar ile 9265 dolar aras - orta gelirli lkeler 756 dolar ile 2995 dolar aras - alt orta gelirli lkeler 2996 dolar ile 9265 dolar aras - st orta gelirli lkeler 9266 dolar ve st - yksek gelirli lkeler TEMEL HTYALAR ve YAAM KALTES: Bir refah lt olarak uluslararas karlatrmalarda kullanlan gelir kavram kii bana milli gelirdir. Ancak bu parasal lt tamamlayacak iki nemli kriter daha vardr. Bunlar; A) TEMEL NSAN HTYALARI 1. Kalori 2. Salk 3. Giyinme 4. Barnma
KTSADA GR
210
MALYET MUHASEBESNE EKONOMK BYME ve KALKINMA GR
B) YAAM KALTES NDEKS 1. Ortalama insan mr 2. Bebek lmleri 3. Okuryazarlk oran
KALKINMANIN NNDEK ENGELLER A. POLTK ENGELLER 1. Kamu Ynetimindeki Yetersizlikler 2. Politik stikrarszlk ve Risk: zellikle az gelimi lkelerdeki politik istikrarszlk yatrmclarda yatrmlarn devletletirilebileceinin kukusunu yaratr. Byle bir risk elbette yeni yatrm yapma isteini azaltr. Devletletirme: zel mlkiyetin kamu mlkiyetine aktarlmasdr. 3. ktisat Politikas Deiikliklerine Direnme
B. SOSYAL ENGELLER: Kltrel anlamdaki gelenekler ve davranlar da ekonomik kalknmann karsnda bir faktr olabilmektedir. Geleneksel toplumlarda ocuklar genellikle ailelerinin yolunu takip etmekte; rnein, baba marangoz ise ocuun da marangoz olmas olasl olduka yksek grnmektedir. 1. Giriimci ruhunun eksiklii: 2. Hzl Nfus Art: Nfus artnn ekonomik bymeyi olumsuz etkileyeceii savunanlar ise grlerini nedene dayandrmaktadrlar. a. Sermaye Slamas: Hzl nfus art ii bana sermaye miktarn (yani ii bana den makina, tehizat miktarn) drecei iin igcnn verimliliini azaltr. b. Baml Nfus: Hzl nfus art alan bir kiinin bakmak zorunda olduu kii saysn (baml nfus) arttrr. Baml nfusun tketim gereksinimlerinin karlanmas zorunluluu ekonominin tasarruf yapabilme gcn azaltr. c. Yatrm Sapmas: Hzl nfus art kamu harcamalarnn lkenin altyapsn oluturma veya glendirme yerine eitim ve salk gibi alanlara kaymasna neden olur.
KALKINMA STRATEJLER A. E DNK STRATEJLER (THAL KAMES) 1. retim yurtii piyasalar iin yaplr. 2. thalat ikame etmek temel amatr. 3. thalatn caydrlmas iin kota ve tarife uygulanr. 4. Bu stratejiyi daha ok temel mallarda (tarm ve madenler) karlatrmal stnle sahip lkeler benimser.
KTSADA GR
211
B. DIA DNK STRATEJLER (HRACAT KAMES) 1. Etkin ve dk maliyetli retime dayanr. 2. hracatn arttrlmas temel amatr. 3. Stratejinin baars dier lkelerle rekabet edilebilmesine baldr. 4. hracat tevik uygulamalar sklkla kullanlr. HRACATI TEVK NLEMLER 1. Uluslararas alanda devlet pazarlama yardm 2. Vergi indirimleri 3. Dk faizli kredi 4. Nakit deme Kalknma stratejilerinin karlatrlmas: thal ikameci politikalar, sanayilemenin ekonomik kalknmann n art olduuna inanan lkeler tarafndan uygulanmaktadr. 1950'lerde ve 60'larda baz iktisatlar temel mallarn (tarm rnleri, madenler vb.) retiminde ve ihracatnda uzmanlamann gelimekte olan lkelerin arzulad hzl byme orann salayamayacan ne srmlerdir. Ticaret hadlerini aleyhe dnmesi olarak adlandrlan bu grler temel mallarn reel deerinin (dier mallara gre fiyatnn) zaman ierisinde decei varsaymna dayandrlmaktadr. Buna gre azgelimi lkeler gelimi lkelerle yapacaklar d ticaretten kazanl kamazlar. Bu yaklam birok az gelimi lkenin ihracat yapmak yerine yurii sanayileme zerinde younlaan ie dnk kalknma stratejisini benimsemesine yol amtr. Dual Ekonomi: Baz iktisatlar az gelimi lkelerin dengesiz bir sektrel geliim sergilediklerine dikkat ekerler. Bu tr lkelerde bir taraftan geleneksel tarm sektr, dier taraftan modern imalat sanayi bir arada bulunur. Byle ekonomilere dual (ikili) ekonomi ad verilir. Dnya Bankas, gelimekte olan lkeleri, uyguladklar d ticaret stratejine gre drt gruba ayrmaktadr: 1. Tamamen da dnkler: Uluslararas ticareti tamamen serbest brakan veya ok az kontrol uygulayan lkeler. 2. Ilml da dnkler: hracat tevik etmek yerine ithalat ikame edecek ekilde d ticarete kstlama getiren lkeler 3. Ilml ie dnkler: D ticarete nispeten yksek ithal ikameci snrlamalar getiren lkeler. 4. Tamamen ie dnkler: Yurtii piyasalar korumak iin ihracatn caydrld lkeler. Uygulamada da dnk kalknma stratejilerinin ie dnk stratejilere gre daha baarl olmasnn nedeni, da dnk stratejinin etkin kaynak kullanmn ne kartmasdr. Ayrca da dnk stratejiler maliyetlerin azaltlmas (minimizasyonu) ilkesini daha ok ne karrlar. Son olarak da dnk stratejiler benimsenirse ekonomik byme yalnzca i piyasa ile snrl tutulmu olmaz, yurtd piyasalar da bymeye katk salar.
KTSADA GR
212
EKONOMK BYME MALYET MUHASEBES ve KALKINMA
SORULAR
1. Trkiye'de 1998 yl reel GSMH deeri 200 milyar dolar iken 1999 ylnda 216 milyar dolar olarak gereklemitir. Buna gre ekonomik byme oran yzde katr? A) %.5 C) % 7 E) % 9 Yant Ddir. E.B.O. = GSMHnin yl iindeki deiimi / GSMHnin balang deeri E.B.O. = 216 - 200 / 200 = 0,08 yani % 8 4. Aadakilerden hangisi kalknmann nndeki engellerden biri olarak gsterilemez? A) Politik engeller B) D) %6 %8 Yant Cdir. Sermaye (makine tehizat, fabrika) ekonomik byme hedefine ulamada en kritik retim faktrdr.

213
2. Toplumun yaam standartlarnda retilen mallarn kalitesinde veya retimin organizasyonunda iyilemelerin gerekletirilmesi durumuna ne ad verilir? A) Ekonomik gelime B) Ekonomik byme C) Ekonomik kalknma D) Ekonomik refah E) Ekonomik servet Yant Cdir.
B) Politik istikrarszlk ve risk C) Sosyal engeller D) Kamu ynetimindeki yetersizlikler E) Dk nfus art Yant Edir. Dk nfus deil yksek nfus art kalknmann nnde bir engeldir.
Ekonomik kalknma bymeyi de kapsayan yaam standartlarnda genel bir iyilemeyi ifade eder.
5. Bir ekonomide, alan bir kiinin bakmak zoruda olduu kii says nasl tanmlanr? A) Aktif nfus B) Bamsz nfus C) Mali nfus D) Baml nfus E) Finansal nfus Yant Ddir. Hzl nfus art baml nfusu arttrr. Baml nfusun artmas ailelerin tasarruf gcn azaltt iin ekonomik bymeyi yavalatr.
3. Aadakilerden hangisi byme arzusunda olan bir ekonomide en kritik kaynak niteliinde olan retim faktrdr? A) Doal kaynaklar B) gc C) Sermaye D) Giriimcilik yetenei E) Toprak
KTSADA GR
6. Trkiyede 2002 yl reel GSMH deeri 1987 fiyatlaryla 300 trilyon lira, 2001 yl reel GSMHsi ise 318 trilyon liradr. Buna gre 2002 ylnda lkenin bir nceki yla gre byme oran aadakilerden hangisidir? A) % 6 C) % 8 E) Yant Adr. 318 - 300 / 300 = 18 / 300 Bu da 0,06 yani % 6 demektir. % 9,8 B) % 7 D) % 8,9
9. thal edilen mallarn yerine yurtiinde retilen mallar kullanmaya ne ad verilir? A) thal ikamesi B) hracat ikamesi C) thalat kotas D) thalat ambargosu E) hracat ambargosu Yant Adr. thal edilen mallarn yerine yurtiinde retilen mallarn kullanlmasna ithal ikamesi denir.
A) 9 yl B) 18 yl C) 12 yl D) 36 yl E) 72 yl Yant Cdir. 72 / 6 = 12

214
7. Bir ekonomi her yl ortalama %6 byyorsa ka yl sonra balang retimi ikiye katlanr?
10. Arlkl olarak sermaye mal reten lkelere ne ad verilir? A) Yoksul lke B) Orta gelirli lke C) Dual ekonomi D) kili ekonomi E) Zengin lke Yant Edir. Daha fazla sermaye mal reten lkelere zengin lke, daha ok tketim mal reten lkelere ise yoksul lke denir.
8. Aadakilerden hangisi Dnya Bankasnn 1999 yl kii bana GSMH deerlerini baz alarak yapt snflandrmaya gre st orta gelirli lkeler grubunu ifade eder? A) 0 755 dolar B) 756 2995 dolar C) 756 9265 dolar D) 2996 7265 dolar E) 2996-9265 dolar Yant Edir. 2996 9265 yllk kii bana gelire sahip lkeler st orta gelirli lkelerdir.
KTSADA GR
11. Ekonomik byme orannn hesaplanmasnda aadaki GSMH kavramlarnda hangisi kullanlr? A) Potansiyel GSMH B) Reel GSMH C) GSMH a D) Konjonktrel GSMH E) Nominal GSMH
12. Aadakilerden hangisi kalknma nndeki engellerden biri deildir? A) Politik engeller B) Politik istikrarszlk ve risk C) Marjinal tketim eilimi D) Hzl nfus art E) Sosyal engeller 13. Mevcut kaynaklarn yurtiinde tketilecek tarmsal rnler retiminde kullanlmas yerine ihra edilebilecek rnlerin imalatnda kullanlmasna ne ad verilir? A) ihracat ikamesi B) thalat ikamesi C) Temel mal D) Baml nfus E) Yatrm sapmas
16. Temel mallarn retiminde ve ihracatnda uzmanlaan az gelimi lkelerin temel mallarn reel deerinin zaman iinde decek olmas nedeniyle hzl byme oranlarna ulaamayacaklarn ileri sren yaklam aadakilerden hangisidir? A) Ticaret hadlerinin lehe dnmesi B) Ticaret hadlerinin aleyhe dnmesi C) Ticaret paradoksu D) D ekonomi politikas E) Ticaret hadlerinin nisbilii
17. zel mlkiyetin kamu mlkiyetine aktarlmasna ne ad verilir? A) Kar maksimizasyonu B) Mali geliim C) Finansal risk D) Devletletirme E) zelletirme
14. Toplam faktr verimlilii art oran ve kaynak art orannn toplam, bize aadakilerden hangisini verir? A) Toplam faktr verimliliini B) Ekonomik kalknmay C) Ekonomik byme orann D) Sermaye art oran E) gc verimlilii
18. Bir lkenin ihracat yapmak yerine yurtiinde sanayileme zerine younlamas stratejisine ne ad verilir? A) Mali kalknma B) Da ak kalknma C) Speklatif kalknma D) Genilemeci kalknma E) e dnk kalknma
15. Gelimekte olan lkelerde tasarruf orann dk olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Doal kaynaklarn yetersizlii B) gcne katlm orannn dkl C) Yaam standardnn dkl D) gc arznn yeterli dzeyde artmamas E) Teknolojik yaanmas
KTSADA GR
19. Bir lke GSMHsi 24 yl sonra iki katna kyorsa yllk ortalama byme hz katr? A) % 3 C) % 6 E) % 15
215
B) % 5 D) % 7.5
gelimenin
ok
hzl
20. Bir lkede baml nfusun durumunda aadakilerden gerekleir?
artmas hangisi
23. Bir ekonomide toplam retimin igc ve sermaye stouna oran aadakilerden hangisini verir? A) Verimlilik B) Teknolojik ilerleme C) Toplam faktr verimlilii D) Ekonomik byme oran E) Ekonomik kalknma oran 24. Gelimekte olan lke vatandalar asgari geim durumunda bulunduklar iin gerekli tasarrufu yapamyorlarsa yatrmlar iin gerekli kaynak aadakilerden hangisinden elde edilebilir? A) Vergiler B) Yurtii zel sektr C) Devlet btesi D) Yastk altnda dviz E) Yabanc tasarruflar.
A) Ortalama tasarruf eilimi azalacandan ekonomik byme hzlanr B) Ortalama tasarruf eilimi artacandan ekonomik byme yavalar C) Ortalama tasarruf eilimi artacandan ekonomik kalknma hzlanr D) Ortalama tasarruf eilimi artacandan ekonomik byme hzlanr E) Ortalama tasarruf eilimi azalacandan ekonomik byme yavalar
21. Hzl nfus artnn ii bana sermaye miktarn drmesi sonucu igc verimliliinin azalmasna ne ad verilir? A) Ekonomik ayrm B) Mali srkleme C) Nfus paradoksu D) Sermaye slamas E) Yatrm sapmas
25. Gelimekte olan lkelerin ortak zellii aadakilerden hangisidir? A) Sanayi sektrnn bykl B) Tarmsal verimliliin yksek olmas C) Emek verimliliin yksek olmas D) Dk kii bana GSMH dzeyi E) Ekonomide hizmetler sektrnn greli bykl
22. Belli bir dnemde reel GSMH deeri 300 milyar dolar iken sonraki dnemde 324 milyar dolar olarak gereklemitir. Buna gre ekonomik byme oran nedir?
CEVAP ANAHTARI
A) %.5 C) % 7 E) % 9
KTSADA GR
B) % 6 D)% 8
11-B 18-E 25-D

216
12-C 13-A 19-A 20-E
14-A
15-C 16-B
17-D
21-D 22-D 23-C 24-E
DENEME SINAVLARI
YILSONU SINAV DENEMES - I 1. Tercih yapmak veya karar almak durumunda olan bir iktisadi birimin kendi hedefine uygun biimde hareket etmesine ne ad verilir? A) Rasyonel davran B) Pozitif iktisat C) Karar alma D) karsama E) Tmevarm 4. Dikkate alnan bir seenek yada alternatife ilikin maliyetlerin karlatrlmasna ne ad verilir? A) Alternatif maliyet B) Tercih C) Marjinal seim D) Frsat maliyeti E) Rasyonel seim
2. Aadakilerden ihtiyatr? A) Kitap okumak B) Seyahat etmek C) Gezmek D) Elenmek E) Yemek yemek
hangisi
zorunlu
5. Gelir artbnda talebi artan, gelir azaldnda talebi azalan mallara ne ad verilir? A) Normal mal B) Tamamlayc mal C) Dk mal D) kame mallar E) Rakip mallar
3. Toplam fayda ve marjinal fayda ile ilgili olarak aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Toplam faydann maksimum olduu noktada marjinal fayda sfrdr. B) Marjinal fayda erisi azalan bir eridir. C) Toplam fayda erisi azalan bir eridir. D) Toplam fayda fonksiyonunun eimi herhangi bir maln marjinal faydasn verir. E) Marjinal fayda, ilavetketilen salad faydadr.
KTSADA GR
6. Piyasa dengede iken, denge fiyat dzeyinin deimemesi ve denge miktarnda bir art gereklemesi iin arz ve talep erilerinde ne ekilde bir kayma meydana gelmelidir? A) Arz ve talep saa doru ayn miktarda kaymaldr. B) Arz ve talep sola doru ayn miktarda kaymaldr. C) Arz erisi sola, talep erisi saa doru ve ayn miktarda kaymaldr. D) Talep erisi sabitken, arz erisi kaymaldr. E) Arz erisi sabitken, talep erisi kaymaldr. saa saa
birimin
217
DENEME SINAVLARI
7. Aadaki rnlerden hangisi inelastik talebe rnek oluturur? A) Tavuk eti B) Margarin C) Fndk ya D) Tuz E) Deterjan 8. Yatay eksene dik izilmi bir talep erisi iin talebin fiyat esneklii aadakilerden hangisi ile deerlendirilir? A) Esnektir C) Tam esnektir D) Tam inelastiktir E) nelastiktir
11. Emek miktarndaki bir birimlik deimenin toplam rn miktarnda meydana getirdii deime aadakilerden hangisidir? A) Toplam fiziki rn B) Marjinal fiziki rn C) Marjinal rn deeri D) Ortalama fiziki rn E) rn

218
B) Birim esnektir
12. ekerleme retimi yapan bir fabrikann %10 orannda yeni makine ve tehizat almas %10 orannda retim artna yol ayorsa, bu retim srecinde aadakilerden hangisi geerli olur? A) lee gre sabit verim B) lee gre artan verim C) lee gre azalan verim D) lee gre marjinal verim E) lee gre rtk verim
9. Arz edilen mal veya hizmet miktarn snrlayarak, rekabet koullarnda olumu piyasa fiyatn reticilerin lehine artrmaya dnk devlet politikasna ne ad verilir? A) Fiyat kontrol B) Tavan Fiyat C) thalat kotalar D) retim kotas E) Taban fiyat
10. Gelir vergisi aadaki vergi trlerinden hangisi iinde yer alr? A) Advalorem vergiler B) Spesifik vergiler C) Dolayl vergiler D) Yansyan vergiler E) Motorlu tatlar vergisi
KTSADA GR
13. Tam rekabeti bir firmann piyasada karlaaca talep erisinin esneklii ile ilgili olarak aadakilerden hangisi geerlidir? A) Esnektir B) Tam esnektir C) Birim esnektir D) Inelastiktir E) Tam inelastiktir
DENEME SINAVLARI
14. Tam rekabet piyasasnda faaliyet gsteren bir firmann ksa dnemde retimde bulunmas iin gerekli koul aadakilerden hangisidir? A) Ortalama gelir > Ortalama maliyet deiken
17. Faktr fiyat deitiinde, talep edilen faktr miktarnn deime orann aadakilerden hangisi gsterir? A) Marjinal rn esneklii B) Trev talep esneklii C) Dirsekli talep esneklii D) Geriye dnk talep esneklii E) Faktr talep esneklii
B) Ortalama gelir=Toplam sabit maliyet C) Ortalama gelir < Ortalama maliyet D) Ortalama gelir = Ortalama maliyet E) Ortalama gelir < Ortalama deiken
18. Bir ekonomide nominal faiz oran %50 reel faiz oran %20 dzeyinde ise, beklenen enflasyon oran yzde katr? 15. Tekelci bir firmann kr maksimizasyonu salad retim dzeyinde aadakilerden hangisi geerli olur? A) Marjinal maliyet = Ortalama gelir
A) 15 C) 30 E) 70
B) 25 D) 40
B) Marjinal maliyet = Ortalama toplam maliyet C) Marjinal maliyet = Marjinal gelir D) Marjinal gelir = Ortalama toplam maliyet
19. Bir kiinin kamusal maldan fayda elde etmesine karn, kamusal maln finansmannda herhangi bir maliyet yklenmekten kanma eklindeki davranna ne ad verilir? A) Vergi karma B) Pozitif dsallk C) Bedavaclk D) Koulsuz fayda E) Rasyonellik
E) Ortalama gelir = Ortalama toplam maliyet
16. Bir ilede tekel konumunda olan bir kuafrn rencilere dier mterilere oranla daha ucuza sa kesimi yapmas, hangi tr fiyat farkllatrmasdr? A) Tam fiyat farkllatrmas B) Ksmi fiyat farkllatrmas C) Alclar arasnda farkllatrma D) Birimler arasnda farkllatrma E) Miktarlar aras farkllatrma
20. Aadakilerden hangisi Antalya'da turistik bir otelin kanalizasyonunu denize aktmas nedeniyle denize giren kiilerin zarar grmesi eklinde ortaya kacak bir dsallk trne rnek olarak verilebilir? A) Marjinal dsal maliyet B) Pozitif dsallk C) Yararl dsallk D) Etkin olmayan dsallk E) Negatif dsallk
KTSADA GR
219
DENEME SINAVLARI
21. ktisadi yaamda zaman zaman beliren daralmalarn yaratt isizlik tr aadakilerden hangisidir? A) Gizli isizlik B) Konjonktrel isizlik C) Geici isizlik D) Ksmi isizlik E) Mevsimlik isizlik 22. Aadakilerden hangisi ekonominin mal ve hizmet retme kapasitesindeki art ifade etmektedir? A) Konjonktr B) Toplam retim C) Ekonomik byme D) Resesyon E) Enflasyon
25. Belirli bir dnemde yaplacak tketim harcamalarn belirleyen temel faktr aadakilerden hangisidir? A) Beklenen kar B) Kapasite kullanm C) Gelir D) Sermaye mallarnn maliyeti E) Verimlilik
26. Marjinal tasarruf eiliminin 0.30 olarak hesapland bir modelde marjinal tketim eiliminin deeri katr? A) 1,30 B) 0,70 C) 0,60 D) 0,30 E) -0,30
23. Bir ekonomide belirli bir dnemde retilen tamamlanm mal ve hizmetlerin piyasa deerinin toplamna ne ad verilir? A) Gayrisafi yurtii hasla B) Milli hasla C) Gayrisafi milli hasla D) Katma deer E) Milli gelir
24. letmenin gerekletirdii retimin deerinden kullanlan ara mallarnn deerini kartarak elde edilen rakama ne ad verilir? A) Amortisman B) Safi milli hasla C) Kiisel gelir D) Ara mal E) Katma deer
KTSADA GR

220
27. Aadakilerden hangisi "her arz kendi talebini yaratr" grn ne srmektedir? A) Fisher etkisi B) Say kanunu C) Marshall kanunu D) Gibson paradoksu E) Pigou etkisi 28. Artan tasarruflarn tketim harcamalarn ve dolaysyla geliri azaltmasna ne ad verilir? A) Tketim paradoksu B) Pigou etkisi C) Gibson paradoksu D) Tasarruf paradoksu E) Fisher etkisi
DENEME SINAVLARI
29. Bir ekonomide Marjinal tasarruf eilimi (MPS) 0,40, Marjinal ithalat eilimi (MPI)0,10 olduu durumda vergi arpannn deeri katr? A) -1 B) -1,5 C) 0 D) 1 E) 1,5
32. Devlet tarafndan yasal deme arac olarak kartlm olan (yani demelerde yasal olarak kabul edilmesi gereken) ve deerli bir madene dntrlemeyen kat para tanm aadakilerden hangisidir? A) Mal para B) Kaydi para C) Banka paras D) Elektronik para E) tibari para
30. Marjinal tasarruf eiliminin (MPS) 0,30, Marjinal ithalat eiliminin (MPI) 0,20 olduu bir ekonomide kamu harcamalar ve vergilerin 250 lira arttrlmas sonucunda gelirde oluan net etki ka YTL'dir? A) 125 B) 175 C) 250 D) 375 E) 500

221
33. Klasik miktar teorisine gre para arzmdaki deiikliin yarataca s o nu aadakilerden hangisidir? A) M = P B) M = Y/P C) M = P / Y D) M = 1 / P E) M = P x Y
31. Bankalar tarafndan kredi ilemleri sonucunda vadesiz mevduat eklinde yaratlan paraya ne ad verilir? A) Mal para B) Elektronik para C) tibari para D) Kaydi para E) Banka paras
KTSADA GR
34.
Aadakilerden hangisi toplam arz erisinin sola kaymasna neden olan faktrlerden biri deildir? A) cretlerin ykselmesi B) Doal felaketler C) Yatrm a D) ideal hava koullar E) Girdi fiyatlannn artmas
DENEME SINAVLARI
35. Uzmanlama ve uluslararas ticaret aadakilerden hangisine bal olarak ortaya kmaktadr? A) Snrl uzmanlama B) Artan maliyet C) Emek youn retim D) Mutlak stnlk E) Karlatrmal stnlk
36. lkedeki toplam retimin igc ve sermaye stokuna oranna ne ad verilir? A) Emek gc B) Ekonomik byme oran C) Toplam sermaye oran D) Toplam faktr verimlilii E) Verimlilik
CEVAP ANAHTARI 1-A 8-D 15-C 22-C 29-A 36-D

KTSADA GR
2-E 9-D
3-C 10-A
4-E
5-A
6-A 13-B 27-B
7-D 14-A 21-B 28-D
11-C 12-A 25-C 26-B 33-A
16-C 17-E 23-C 24-E
18-C 19-C 20-E
30-C 31-D 32-E
34-D 35-E
222
DENEME SINAVLARI
YILSONU DENEME SINAVA - II 1. rn miktar girdilerdeki art oranndan daha kk bir oranda artyorsa lein verimi nasldr? A) lein ksmi verimi B) lein sabit verimi C) lein artan verimi D) lein azalan verimi E) lein gerek verimi 4. Bir maln retimi arttka alternatif maliyetinin ykselmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) retim imkanlar erisinin i bkey olmas B) retim imkanlar erisinin dorusal olmas C) retim imkanlar erisinin d bkey olmas D) retim imkanlar erisinin sola kaymas E) retim imkanlar erisinin her noktasnda tm kaynaklarn tam olarak kullanlm olmas
A) Maliyetlerin deimesi B) Tketici gelirindeki deime C) Hava artlarnn bozulmas D) Firmalarn gelecekle ilgili beklentileri E) retilebilir deimesi baka mallarn
fiyatnn

223
2. Aadakilerden hangisi arz etkileyen fiyat d faktrler arasnda yer alamaz?
5. Esneklik katsaysnn talep erisinin her noktasnda sonsuza eit olmas durumunda talep erisinin ekli aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) Talep erisi fiyat eksenine paraleldir B) Talep erisi artan eimlidir C) Talep eerisi azalan eimlidir D) Talep erisi ibkeydir E) Talep erisi miktar eksenine paraleldir
3. Tekelci firmann talep eirisinin tam rekabeti firma talep erisinden farkl olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Piyasada ok sayda firmann olmas B) Monopolc firmann fiyat farkllatrmas yapamamas C) Monopolc firmann maln fiyatn etkileme gcne sahip olmas. D) Monopolc firmann mal farkllatrmas yapabilmesi E) Monopolc firmann dier firmalarla fiyat rekabetine girmesi
KTSADA GR
6. Paylam sorununun piyasa mekanizmas devreden karlarak idari kararlarla zmlenmesine ne ad verilir? A) Arbitraj B) Tavan fiyat C) Esneklik D) Taynlama E) Yansma
DENEME SINAVLARI
7. Bir baka mal ve hizmetin retiminde kullanlan mallara ne ad verilir? A) Lks malar B) Zorunlu mallar C) Normal mallar D) Tketim mallar E) Sermaye mallar
11. Devletin vergileri azaltp harcamalarn arttrd aadakilerden hangisidir? A) Genilemeci maliye politikas B) Genilemeci para politikas C) Daraltc para politikas D) Daraltc maliye politikas E) Reel maliye politikas
kamu politika
8. Devletin mal hizmet veya igc karl olmakszn hane halkna yapt demelere ne ad verilir? A) Cari harcama B) Transfer harcamas C) Reel harcama D) Mali harcama E) Speklatif harcama
12.
1900 1000 400
Tketim (C) C
9. Tketim (C) Yatrm (I) Kamu Harcamalar (G) Net ihracat (EX - IM) buna dayanarak GSMH nasl hesaplanr? A) C + I + G B) C + I + G + (EX - IM) C) C + I D) C + I - G - (EX - IM) E) C + I + (EX - IM) G
2000 4000
Reel Gelir
Piyasa sisteminin en uygun zm verebilmesi iin hangi piyasa trnn varl gereklidir? A) Eksik rekabet piyasas B) Monopoll rekabet piyasas C) Oligopol piyasas D) Dopol piyasas E) Tam rekabet piyasas
10. Her arz kendi talebini yaratr aadakilerden hangisi ile aklanr? A) Tasarruf Paradoksu B) Keynes Kanunun C) Klasik retim Kanunu D) Say Kanunu E) Dlama Etkisi
224
13. Yukardaki ekle gre marjinal tketim eilimi katr? A) 0,80 C) 0,75 E) 0,40 B) 0,45 D) 0,85
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
14. Yukardaki ekle gre gelir olduunda tketim ka TL olur? A) 1500 C) 1450 E) 2250 B) 1400 D) 2650
5000
18. Aadakilerden hangisi zorunlu rezerv uygulamasnn gnmzdeki temel amacdr? A) Tasarruflar arttrmak B) Tketimi arttrmak C) lkedeki para miktarn kontrol etmek D) Bankaclk ilemlerini snrlamak
15. Gelimekte olan lkelerde tasarruf orannn dk olmasnn nedeni aadakilerden hangisidir? A) Doal kaynaklarn yetersizlii B) gcne katlm orann dkl D) gc arznn yeterli dzeyde artmamas E) Teknolojik yaanmas gelimenin ok
E) Yatrmlar arttrmak 19. Aadakilerden hangisi uluslararas ticareti engelleyen unsurlardan biri deildir? A) Kotalar
C) Yaam standardnn dkl
B) hracat ambargosu C) Tarife d engeller D) Devalasyon E) Tarifeler
hzl
16. Parann mal ve hizmetlerin deerini lemede ortak bir lm birimi olmas parann hangi fonksiyonunu tanmlar? A) Deiim arac olma B) Hesap birimi olma C) Tasarruf arac olma D) Deer muhafaza arac olma E) Tketim arac olma
20. I. Fiyattaki deime II. Kamu harcamalarndaki deime III. Para arzndaki deime Yukardaki deiikliklerden hangileri toplam talep erisinin yer deitirmesine neden olur? A) I C) II, III E) III 21. Belirli bir maln retimini dier lkelere gre daha az kaynak kullanmyla gerekletirilmesine ne ad verilir? A) Mutlak stnlk B) Karlatrmal stnlk C) Reel stnlk D) Speklatif stnlk E) Mali stnlk B) I, II, III D) I, III
17. Varlklarn nakde ve vadesiz mevduata dntrme hz ve kolaylna ne ad verilir? A) Arbitraj B) Speklasyon C) Likidite D) Kaynak dalm E) Bteleme
KTSADA GR
225
DENEME SINAVLARI
22. Bir ekonomi iin hesaplanan vergi arpan deeri -4 ise kamu harcamalar arpan aadakilerden hangisidir? A) 3 C) 5 E) 4 23. Para arzndaki art yavalatmaya ve faiz oranlarnn ykselmesini salamaya dnk para politikasna ne ad verilir? A) Reel para politikas B) Gerek para politikas C) Daraltc para politikas D) Geniletici para politikas E) Esnek para politikas B) 2 D) 6
26. Buday Un Ekmek
100 140 210
Yukardaki verilere gre yaratlan Katma Deer aadakilerden hangisidir? A) 100, 100, 100 B) 100, 40, 70 C) 100, 60, 30 D) 100, 70, 210 E) 100, 230, 430 27. Mevcut retim dzeyinin gerekletirilmesinde ihtiya duyulmayan sermayeye ne ad verilir? A) Tam kapasite C) Atl sermaye B) Eksik kapasite D) Eksik verim
E) Nispi verim kapanma
24. Toplam arz-toplam talep analizine gre yaanacak negatif arz oklarnn ksa dnemde gelir ve fiyatlar zerinde yarataca etki aadakilerden hangisidir? A) Fiyatlar der, gelir artar B) Fiyatlar ve gelir artar C) Fiyatlar ve gelir der D) Fiyatlar artar, gelir der E) Fiyatlar ve gelir deimez
28. Aadakilerden hangisi noktasnn tanmdr?
A) Ortalama maliyet erisinin minimum noktas B) Ortalama deiken maliyet erisinin minumum noktas C) Ortalama maliyet erisinin maksimum noktas D) Marjinal maliyet erisinin minimum noktas
25. Emek arznn belirli bir noktadan sonra negatif olmasnn sebebi aadakilerden hangisidir? A) inin emek arzn arttrmas B) inin emek talebini azaltmas C) inin belirli bir cret seviyesinden sonra daha az almas D) inin almay arttrmas E) inin real gelirini tketmesi
KTSADA GR
E) Marjinal maliyet erisinin maksimum noktas 29. Speklasyon amal para talebi aadakilerden hangisinin fonksiyonudur? A) htiyalar C) Faiz E) Yatrm B) Gelir D)Tketim
226
DENEME SINAVLARI
30. Sabit dviz kuru sisteminde devletin dviz kurunun deerini ykseltmesine ne ad verilir? A) Devalasyon C) Enflasyon B) Revalasyon D) Deflasyon
34. Genilemeci bir maliye politikasnn fiyatlar zerinde yarataca nihai etki aadakilerden hangisinde doru olarak belirtilmektedir? A) Toplam arz erisi sola kayar, fiyatlar artar B) Toplam arz ve toplam talep erileri saa kayar, fiyatlar deimez. C) Toplam talep erisi sola kayar, fiyatlar artar D) Toplam arz erisi saa kayar, fiyatlar artar E) Toplam talep erisi saa kayar, fiyatlar artar. 35. Aadakilerden hangisi arz erisini saa kaydran etmenlerden birisidir? A) Ekonomik byme B) Teknolojik gerileme C) retimin azalmas D) Verimliliin azalmas E) Yatrmlarn azalmas
E) Speklasyon
31. YF tam istihdam GSMH dzeyini, Y ise fiili GSMH dzeyini gsteriyorsa, bir ekonominin noksan istihdam dengesinde olabilmesi iin aadakilerden hangisinin gereklemesi gerekir?
B) YF = Y C) YF < Y D) YF + Y = 0 E) YF > Y
32. Marjinal tketim eiliminin 0,80, marjinal ithalat eiliminin 0,05 olduu bir ekonomide dier deikenler sabitken devlet kamu harcamalarn 100 TL azaltrken, otonom vergilerde de 70 TL.lik indirime gitmitir. Bu politikalarn milli gelir zerinde yarataca net etki aadakilerden hangisidir? A) 190 TL d B) 100 TL d C) 190 TL art D) 100 TL art E) Gelir deimez
A) YF Y = 1
36. Yukardaki ekle gre gelir sfr olduunda tasarruf ne olur? A) 60 C) -40 E) 150 B) 50 D) -100
CEVAP ANAHTARI
33. Gelirdeki 200 TL lik art karsnda tketim harcamalar 150 TL artyorsa marjinal tasarruf eilimi katr? A) 0,25 C) 1 E) 1,50
KTSADA GR
1-D 8-B 15-C 22-C 29-C 36-C

227
2-B 9-B 16-B 30-A
3-C
4-A
5-E 12-E
6-D 13-B
7-E 14-D
10-D 11-A
17-C 18-C 19-D 20-C 21-A 27-C 28-B 34-E 35-A 31-E 32-A 33-A
B) 0,75 D) 1,33
23-C 24-D 25-C 26-B
DENEME SINAVLARI
YILSONU SINAV DENEMES - III 1. ktisat jargonunda bir ama deikenin deerinin yksek dzeye karlmasna ne ad verilir? A) Tmleme B) Maksimizasyon C) Faktrizasyon D) ndirgeme E) Minimizasyon A) Optimal kapasite noktasn B) Tam kapasite noktasn C) Kapanma noktasn D) Kar maksimizasyonu noktasn E) Baba noktasn 4. rnn fiyatnn ortalama deiken maliyete eit olduu retim dzeyi firma asndan aadakilerden hangisini ifade eder?
A) Denge miktar azalr, denge fiyat artar
B) Denge miktar deimez, denge fiyat artar C) Denge miktar deimez artar, denge fiyat

228
2. Bir maln arz ve talebinin ayn oranda artmas aadakilerden hangisine neden olur?
5. Tekel piyasasnda uzun dnemde bir firmann ekonomik (ar) kar elde edebilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Marjinal gelir ve talep erlerinin zde olmas B) Marjinal maliyet erisinin sonsuz esnek olmas C) Talep erisinin negatif eilimli olmas D) Hetorojen mal retilmesi E) Yeni firmalarn piyasaya girmesinin engellenmesi
D) Hem denge miktar hem de denge fiyat azalr E) Hem denge miktar hem de denge fiyat artar
3. Bir btn olarak ekonomiyi ve toplulatrlm ekonomik davran inceleyen iktisat blm aadakilerden hangisidir? A) Makro iktisat B) Mikro iktisat C) Pozitif iktisat D) Normatif iktisat E) Refah iktisad
KTSADA GR
6. Aadakilerden hangisi devletin dsallklar iselletirmek iin kulland aralardan biri deildir? A) Sbvansiyonlar B) Vergiler C) Yasal dzenlemeler D) Piyasadan ekilme E) retimi stlenme
DENEME SINAVLARI
7. Taban fiyat uygulamasnn temel amac aadakilerden hangisidir? A) Yatrmlarn istikrarl bir gereklemesini slmak dzeyde
11. Devletin vergileri azaltp kamu harcamalarn artrd bir politika aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Genilemeci maliye politikas B) Genilemeci para politikas C) Denk bte politikas D) Daraltc maliye politikas E) Daraltc para politikas
B) Sermaye birikimini desteklemek C) Mal ve hizmet tketenleri korumak D) Ekonomide fiyat istikrarn korumak E) Mal ve hizmet arz edenleri korumak
8. Bir firmann toplam maliyetleri (TC) 100 YTL, sabit maliyetleri (FC) 40 YTL ise bu firmann deiken maliyetleri (VC) ne kadardr? A) 10 C) 30 E) 60 B) 20 D) 40
12. Kt parann iyi paray piyasadan kovacan ileri sren gr aadakilerden hangisidir? A) Marjinal verim prensibi B) Azalan verim yasas C) Ricardocu denklik ilkesi D) Grasham yasas E) Say kanunu
9. Bir maln fiyat 100 TL. iken satkn alnmak istenen miktar 10 adettir. Maln fiyat 120 TL.ye ktnda satn alnmak istenen miktar 5e dtne gre talebin fiyat esneklii deeri katr? A) -0.5 C) -2,5 E) -5 B) -0.2 D) -2

229
13. Aadakilerden hangisi tketici dengesini ifade eder? A) MUA / PA = MUB / PB B) MUA / PA MUB / PB C) MUA / PA + MUB / PB D) MUA / PA - MUB / PB E) MUA / PA = MUB / PB = 0
10. Aadakilerden hangisi ekonominin canlanma dneminde ortaya kabilecek deiimler arasnda yer almaz? A) stihdamda art B) retimde art C) Yaam standardnda ykselme D) Refah dzeyinde d E) sizlikte azalma
14. retim hacminde ksa dnemli art ve azal eklinde meydana gelen dalgalanmalar aadakilerden hangisi ile adlandrlr? A) Resesyon B) Konjonktr C) Depresyon D) Daralma E) Canlanma
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
15. Aadakilerden hangisinde meydana gelecek deiiklik tketim fonksiyonu zerinde hareket edilmesini gerektirir? A) Kullanlabilir gelir B) Servet C) Gelecekte elde edilecek gelir D) Demografik unsurlar E) Bekleyiler
18. SMHnn hesaplanmasnda aadakilerden hangisi kullanlr? A) SMH=GSMH- Dolayl vergiler B) SMH=GSMH- Amortismanlar C) SMH=GSMH+Amortismanlar D) SMH=GSMH+Dolayl vergiler E) SMH=GSMH- Amortismanlar+ Dolayl vergiler

230
16. Tketim harcamalarn C, yatrm harcamalarn I, kamu harcamalarn G, ihracat EX ve ithalat IM ile gsterirsek harcamalar asndan GSMH aadakilerden hangisine eit olur? A) C+(I-G)+(EX-IM) B) C+I-G-EX+IM C) C+I+G-(EX+IM) D) C+I+G+EX+IM E) C+I+G+(EX-IM)
19. Toplam harcama fonksiyonunun (C+I+G+X) eiminin, tketim fonksiyonunun (C) eiminden daha dk olmasnn sebebi aadakilerden hangisidir? A) Net ihracat fonksiyonunun negatif eime sahip olmas B) Kamu harcamalarnn artarak artmas C) Kamu harcamalarnn otonom olmas D) Tketim fonksiyonunun artan eimli olmas E) Tketim fonksiyonunun azalan eimli olmas
17. Parann speklatif amala talep edilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Harcamalarn sabit bir oranda artmamas B) Beklenmeyen istei harcamalar karlama nedeniyle
20. Klasik iktisatlarn modellerinde, bir ekonomide uzun sreli bir isizliin ortaya kamayacak olmasnn temel nedeni aadakilerden hangisidir? A) Devletin ekonomiye mdahale ederek, isizliin artmasna engel olmas B) Ekonominin srekli canlanma halinde olmas C) ilerin yksek cret dzeylerinde dinlenmeye daha fazla vakit ayrmalar D) Merkez bankasnn ekonomiye sk sk mdahale ederek, faiz oranlarnda belirsizlik yaratmas E) cretlerin azalma ve artma ynnde esnek olmas
C) Gelirin srekli artmas harcamalarn oalmas
D) Para dndaki finansal varlklarn deeri konusunda belirsizlik olmas E) Gelir elde etme ve harcama yapma dnemlerinin elemesi
KTSADA GR
DENEME SINAVLARI
21. Fiyatlar genel dzeyinde ortaya kan ok hzl artlarn yaand duruma ne ad verilir? A) Enflasyon B) Deflasyon C) Stagflasyon D) Hiperenflasyon E) Revalasyon
25. Farkl sektrlerinde farkl gelimilik dzeyleri yaanan ekonomi nasl adlandrlr? A) Az gelimi ekonomi B) Gelimi ekonomi C) Dual ekonomi D) Dalgal ekonomi E) Duble ekonomi
22. Klasik yaklamda aadakilerden hangisi tasarruflar yatrmlara eitleyen deikendir? A) Dviz kuru B) Fiyatlar genel dzeyi C) Hisse senedi fiyatlar D) Faiz oran E) Gelir dzeyi
26. Aadakilerden hangisi vergi arpann ifade eder? A) -(MPC - MPI) B) - (MPC - MPI) / MPS + MPI C) - (MPC - MPI) D) 1 / (MPS + MPI) E) MPC +MPI/ 1- MPS
23. Devlete ait harcamalarn yaplmasna, gelirlerin toplanmasna yetki veren ve bunlar arasnda dengenin nasl salandn gsteren belgeye ne ad verilir? A) Menkul Kymet B) Kamu bor stoku C) Devlet btesi D) Fonksiyonel Finansman E) Vergi

231
27. Enjeksiyonlar szntlardan byk ise hangisi yanltr? A) Planlanan harcama cari gelirden byktr B) GSMH artma eilimindedir. C) Gelirde art vardr D) Denge dzeyi salanmtr E) S + T + IM < I + G + EX
24. Piyasada para arz artar ise denge faiz oran nasl etkilenir? A) Artar B) Azalr C) Deimez D) nce artar sonra azalr E) nce azalr sonra artar
KTSADA GR
28. Gerekte bir deme yaplmayan ancak bir alternatiften vazgeilmesi nedeniyle oluan maliyete ne ad verilir? A) Normal maliye B) Cari maliyet C) rtk maliyet D) deal maliyet E) Ak maliyet
DENEME SINAVLARI
29. Dier deikenler sabitken deiik fiyat dzeylerinde reticilerin satmaya hazr olduklar mal ve hizmet miktarn gsteren eri aadakilerden hangisidir? A) Talep erisi B) Piyasa erisi C) Gelir erisi D) Faktr erisi E) Arz erisi
32. Toplam talepteki (AD) art toplam arz erisinin yatk blgesinde gerekleiyorsa retim ve fiyat dzeyi nasl etkilenir? A) retim art = Fiyat art B) retim sabit, fiyatlar artar C) retim artar, fiyatlar azalr D) retim art fiyat artndan byk olur E) retim art fiyat artndan kk olur
33.
Neo merkantilist grn temeli aadakilerden hangisine dayanr? A) retim B) Teknoloji C) hracat D) thalat E) Yatrm
A) Bu faktr kullanmann frsat maliyetinin sonsuz olmas B) Bu faktr kullanmann frsat maliyetinin bire eit olmas C) Bu faktr kullanmann frsat maliyetinin pozitif olmas D) Bu faktr kullanmann frsat maliyetinin sfr olmas E) Bu faktr kullanmann frsat maliyetinin negatif olmas

232
30. Herhangi bir faktrn kullanmndan pr ekonomik rant elde edilmesinin koulu aadakilerden hangisidir?
34. htiyat amal para talebi aadakilerden hangisi ile ilikilidir? A) Gelir ile doru orantl B) Gelir ile ters orantl C) Faiz ile ters orantl D) Faiz ile doru orantl E) cret ile doru orantl
31. Para miktarndaki deiikliklerin retim miktar zerinde etkisi olmamasna ne ad verilir? A) Parann dolam hz B) Parann nominallii C) Parann ksmilii D) Parann ntrl E) Parann elastikiyeti
KTSADA GR
35. Bir lke uluslar aras piyasalarda satnalma gcn arttrabilmek iin d ticaret hadlerini hangi ynde deitirmelidir? A) Art ynnde B) Azal ynnde C) nce art sonra azal ynnde D) nce azal sonra art ynnde E) Milli gelir ile ayn ynde
DENEME SINAVLARI
36. Parann M2Y tanm iinde aadakilerden hangisi yer almaz? A) Dolamdaki nakit B) Merkez Bankas mevduat C) Ticari bankalardaki vadeli ve vadesiz mevduat D) Sigorta irketlerinin teminatlar E) Dviz tevdiat hesaplar
CEVAP ANAHTARI 1-B 8-E 15-A 22-D 29-E 36-D

KTSADA GR
2-C 9-C 16-E
3-A
4-C
5-E
6-D
7-E 14-B 21-A 28-C 35-A
10-D 11-A 17-D 18-B
12-D 13-A 19-D 20-E 27-A 34-A
23-C 24-B
25-C 26-B
30-D 31-D 32-D 33-B
233
MALYET MUHASEBES
YILSONU SINAV DENEMES - IV 1. Aadakilerden hangisi ihtiyalarn zelliklerinden biri deildir? A) Giderildike iddetlerinin azalmas B) iddet bakmndan farkllk gstermeleri C) Sonsuz olmalar D) kame edilebilmeleri E) Herkes iin benzer olmalar A) MUx / Px =MUy / Py B) MUx x Px = MUy x Py C) MUx + Px =MUy + Py D) MUx - Px = MUy - Py E) MUx x MUy = Px x Py 2. Aadakilerden hangisi dayanksz mal veya hizmet grubu ierisinde yer almaz? A) Ekmek C) Buzdolab E) eker B) Mum D) Benzin 4. MU; ilgili maldan elde edilen marjinal fayday, P ise ilgili maln fiyatn gsterdiine gre, aadakilerden hangisi X ve Y gibi iki mal tketen bir tketicinin fayda maksimizasyonunu salayan mal bileimini gsterir?
5. Bir maln arz ve talebinin ayn oranda artmas aadakilerden hangisine neden olur? A) Denge miktar deimez, denge fiyat artar. B) Denge miktar deimez. artar, denge fiyat
3.
Kola (ie/Hafta) 1 2 3 4
MU (Kola) 60 50 30 5
MeyveSuyu 1 2 3 4
MU 150 120 75 30
(ie/Hafta) (Meyve Suyu)
C) Hem denge miktar hem de denge fiyat azalr. D) Hem denge miktar hem de denge fiyat artar. E) Denge miktar azalr, denge fiyat artar.
Kolann ie fiyat 10 YTL, meyve suyunun ie fiyat 15 YTL iken, yukardaki tabloya gre, tketicinin dengeye gelebilmesi iin bir ayda ka ie kola ve ka ie meyve suyu tketmesi gerekir? A) 3 ie kola, 1 ie meyve suyu B) 1 ie kola, 4 ie meyve suyu C) 1 ie kola, 3 ie meyve suyu D) 2 ie kola, 3 ie meyve suyu E) 2 ie kola, 4 ie meyve suyu
KTSADA GR
6. Bir maln talep edilen miktarnn, bu maln fiyat karsndaki duyarllnn lsne ne ad verilir? A) Talebin gelir esneklii B) apraz talep esneklii C) Talebin tercih esneklii D) Talebin fiyat esneklii E) Talebin ikame esneklii
234
7.
Fiyat
S2
S1
9. Aadakilerden hangisi tavan fiyat uygulamasnn neden olaca olumsuzluklardan biri deildir? A) Ahlaki olmayan paylam yntemlerinin kullanlmas B) Ar retim nedeniyle arz fazlasnn ortaya kmas C) Kalitesiz retimin tevik edilmesi D) Karaborsa fiyatnn olumas Miktar E) Kaybedilen zaman anlamndaki maliyetlerin artmas
Yukardaki ekilde yer alan arz erisinin S konumundan S iki konumuna gelmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Vergilerin artrlmas B) Maln fiyatnn artmas C) Maln fiyatnn dmesi D) retim maliyetlerinin azalmas E) retim teknolojisinin iyilemesi

235
10. Bir firma kulland tm retim faktrlerini %100 artrdnda retim miktar %75 artyorsa aadakilerden hangisi sz konusudur? A) lee gre azalan verim B) lee gre artan verim C) lee gre sabit verim D) lee gre dalgal verim E) lee gre marjinal verim
8. Devletin retim miktarna snrlama getirerek, retilecek mal ve hizmet miktarn piyasa koullarnda oluacak denge miktarnn altnda belirlemesi aadakilerden hangisine neden olur? A) Piyasaya yeni reticilerin girmesine B) lem hacminin artmasna C) Mal ve dmesine hizmetlerin fiyatlarnn
11. Aadakilerden hangisi tam rekabet piyasasnn varsaymlarndan biri deildir? A) Piyasa giri ve klarn serbest olmas B) Alc ve satclarn piyasa hakknda tam bilgiye sahip olmas C) Piyasada ok sayda satc olmas D) Piyasada retilen mallarn homojen olmas E) Piyasadaki alc saysnn snrl olmas
D) Mal ve hizmetlerin fiyatlarnn artmasna E) reticilerin gelirinin azalmasna
KTSADA GR
12. Tam rekabet piyasasnda faaliyet gsteren bir firmann ortalama geliri aadakilerden hangisine eittir? A) Maln sat fiyatna B) Firmann toplam gelirine C) Firmann retim miktarna D) Firmann marjinal maliyetine E) Firmann toplam maliyetine
16. Aadakilerden hangisi Antalyada turistik bir otelin kanalizasyonunu denize aktmas nedeniyle denize giren kiilerin zarar grmesi eklinde ortaya kacak bir dsallk trne rnek olarak verilebilir? A) Marjinal dsal maliyet B) Pozitif dsallk C) Etkin olmayan dsallk D) Negatif dsallk E) Yararl dsallk
13. Tekelci bir firmann sahip olduu talep erisi aadakilerden hangisi ile zdetir? A) Ortalama maliyet erisi B) Marjinal maliyet erisi C) Toplam maliyet erisi D) Piyasa talep erisi E) Marjinal gelir erisi

236
17. Aadakilerden hangisi ithalata rakip mallar kavramn tanmlamak iin kullanlabilir? A) Yabanc firmalar tarafndan retilen ve ayn zamanda ihrac da yaplan mallar B) Yurtdnda retilen ve lkede retimi sz konusu olmayan mallar C) D ticarete konu olmayan mallar D) retim tekelci gce sahip olunan mallar E) Yerli firmalar tarafndan retilen ve ayn zamanda ithali de yaplan mallar
14. Bir ekonomide nominal faiz oran %50 reel faiz oran %5 dzeyinde ise, beklenen enflasyon oran yzde katr? A) 15 C) 45 E) 70 B) 25 D) 40
15. Faktr fiyat deitiinde, talep edilen faktr miktarnn deime orann aadakilerden hangisi gsterir? A) Geriye dnk talep esneklii B) Trev talep esneklii C) Faktr talep esneklii D) Dirsekli talep esneklii E) Marjinal rn esneklii
KTSADA GR
18. retim hacminde zaman zaman ortaya kan daralmalarn yaratt isizlik trne ne ad verilir? A) Arzi isizlik B) Friksiyonel isizlik C) Konjonktrel isizlik D) Yapsal isizlik E) Mevsimlik isizlik
19. Bir lkede milli gvenlik hizmetleri para ile alnp satlmadna gre, bir subayn bir yl ierisinde rettii milli gvenlik hizmetinin GSMH ya katks nasl hesaplanabilir? A) Subayn devlete salad karn parasal deeri ile B) Tahsil edilen milli gvenlik vergileri ile C) Mevcut askeri amal silah stokunun deeri ile D) lkenin ithal ettii askeri malzemenin deeri ile E) Bu subayn devlete maliyeti ile
21. Trkiye de 2000 yl sonu itibariyle nominal GSMH yaklak 120 katrilyon, net faktr geliri ise yaklak -2 katrilyon olduuna gre, 2000 yl GSYH deeri ka katrilyon liradr? A) 118 C) 180 E) 240 B) 122 D) 210
22. Bir ekonomide fiilen gerekleen harcamalarn her zaman gelire eit olmas iin aadaki koullardan hangisi gereklidir? A) Fiyatlar genel dzeyinin sabit olmas B) Ekonominin srekli tam istihdamda olmas C) Ekonominin da kapal olmas D) cretlerin tam esnek olmas E) Stok deimelerinin envanter yatrm olmas
20.
23.
C 45 Z C=f(Y)
Yukardaki ekilde yer alan yatrm fonksiyonunun gelir eksenine paralel izilmesinin anlam aadakilerden hangisidir? A) Yatrm harcamalar gelirle ayn ynde deimektedir. B) Yatrm harcamalar gelirle ters ynde deimektedir. C) Yatrm harcamalarnn gelir esneklii sonsuzdur. D) Yatrm harcamalarnn gelir esneklii bire eittir. E) Yatrm harcamalar gelir deiikliklerinden etkilenmemektedir.
KTSADA GR
45 0
Yukardaki grafikte yer alan Z noktas aadakilerden hangisini ifade etmektedir? A) C = 0 C) Y = C / Y E) C =Y

237
B) C = S D) S = Y
24. Klasik iktisat yaklamna gre, ekonominin otomatik olarak tam istihdamda dengeye ynelmesini gerekletiren temel mekanizma aadakilerden hangisidir? A) Halkn rasyonel davranmas B) Fiyatlar, faiz ve cretlerin tam esnek olmas C) Rekabet srecinin ilememesi tam olarak
27. Bir bankann ayrd rezervler banka bilanosunun hangi ksmnda yer alr? A) Varlk niteliinde olduu iin pasifte B) Varlk niteliinde olduu iin aktifte C) Hem varlk, hem de bor niteliinde olduu iin nazm hesaplarda D) Bor niteliinde olduu iin pasifte E) Bor niteliinde olduu iin aktifte 28. I. Vadeli mevduatlar II. Vadesiz mevduatlar III. Resmi mevduatlar IV. Bankalar aras mevduatlar
D) Fiyatlar genel dzeyinin sabit olmas E) Ekonomide devlet mdahalesinin bulunmamas
25. Aadakilerden hangisi genilemeci maliye politikas nlemleri arasnda yer alr? A) Vergi oranlarnn artrlmas B) Reeskont orannn drlmesi C) Kamu harcamalarnn azaltlmas D) Vergilerin azaltlmas
Yukardaki mevduat trlerinden hangileri, M2 para arz tanm ierisinde yer alr? A) I ve II C) I, III ve IV B) II ve IV D) II, III ve IV E) I, II, III, ve IV
E) Yatrmlara uygulanan vergi indirimlerinin kaldrlmas
29. Parann ilem amacyla talep edilmesinin nedeni aadakilerden hangisidir? A) Harcamalarn genellikle gelirden byk olmas B) Gelir elde etme ve harcama yapma dnemlerinin elememesi C) Tasarruf yapma gdsnn olmas D) Marjinal tketim eiliminin 1den kk olmas E) Faiz orannn sabit olmas 30. Elde para tutmann frsat aadakilerden hangisidir? A) Kazanlan sre B) Kaybedilen likidite C) Kaybedilen faiz D) Kazanlan likidite E) Kaybedilen gelir maliyeti
26. Vergi arpannn negatif iarete sahip olmas aadakilerden hangisini ifade eder? A) Vergi deiikliklerinin bte dengesine ters ynde yansyacan B) Vergi deiikliklerinin kamu harcamalarna ters ynde yansyacan C) Kamu harcamas deiikliklerinin vergilere ters ynde yansyacan D) Vergi deiikliklerinin gelire ters ynde yansyacan E) Kamu harcamas deiikliklerinin gelire ters ynde yansyacan
KTSADA GR
238
31.
Fiyatlar AS
P1
34. Mal ve hizmetlere ilikin devresel akm gz nne alndnda, aadakilerden hangisi hanehalklarndan devlete yaplan demeler arasnda yer alr? A) cret B) Vergiler
AC 0
C) Transfer demeleri D) Kr pay E) Faiz
Yukardaki grafikte yer alan P fiyat dzeyi iin aadakilerden hangisi dorudur? A) AS > AD olduundan AS saa kayar. B) AS > AD olduundan AS sola kayar. C) AS > AD olduundan fiyatlar der. D) AS > AD olduundan AD saa kayar. E) AS > AD olduundan AD sola kayar.
35. Aadakilerden hangisi gelimekte olan lkelerde kalknmann nnde politik engellerden biri deildir? A) Kamu ynetiminde yetersizlik B) Siyasi istikrarszlk C) Giriimci ruhunun eksiklii D) Politik risk E) ktisat politikas deiikliklerine direnme
32. I. Para arzn ksmak II. Kamu harcamalarn artrmak III. Vergileri azaltmak
Yukardaki iktisat politikas deiikliklerinden hangileri daraltc iktisat politikalar balamnda deerlendirilebilir? A) Yalnz I C) I ve III E) I, II ve III B) I ve II D) II ve III
36. Bir lkenin sermaye mallarna yatrm yapma gc aadakilerden hangisi tarafndan belirlenir? A) D ticaret hacmi B) Doal kaynaklar C) Tasarruf gc D) Nfus bykl E) stihdam hacmi
33. Aadakilerden hangisi uluslar aras mal fiyatlarnn eitlenmesinde etkilidir? A) Tketime getirilen kstlamalar B) Serbest d ticaret C) retime getirilen kstlamalar D) Yurtii enflasyon oran E) Bask grubu oluturan sivil toplum rgtleri
KTSADA GR
CEVAP ANAHTARI 1-E 8-D 15-C 22-E 29-B 36-C

239
2-C 9-B 23-E
3-D 10-A 24-B
4-A 11-E
5-B 12-A
6-D 20-E 34-B
7-A 21-A 28-A 35-C
13-D 14-C
16-D 17-E
18-C 19-E 33-B
25-D 26-D 27-B
30-C 31-C 32-A

Iktisat

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Iktisat

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

kabilecek Soru Says

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

Deneyim ETM KURUMLARI

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

Deneyim ETM KURUMLARI

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

Deneyim ETM KURUMLARI

KTSADIN TANIMI ve TEMEL KAVRAMLARI

Deneyim ETM KURUMLARI

CEVAP ANAHTARI 11-B 18-A 25-C

16-C 17-E 24-A

kabilecek Soru Says

MALYET MUHASEBESNE KITLIK, TERCH veGR FAYDA

RETM MKANLARI ERS

Buday (Bin ton)

KITLIK, TERCH ve FAYDA

KITLIK, TERCH ve FAYDA

KITLIK, TERCH ve FAYDA

KITLIK, TERCH ve FAYDA

MAX 50 40 Toplam Fayda 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 TU

25 20 Marjinal Fayda 15 10 5 0 0 -5 -10 1 2 3 4 5 6 7 MU

KITLIK, TERCH ve FAYDA

A Mal Fiyat (PA) = 5 TL B Mal Fiyat (PB) = 2 TL

A) 3 birim A, 7 birim B D) 1 birim A, 5 birim B

B) 2 birim A, 7 birim B E) 2 birim A, 5 birim B

eklindeki tketici denge koulunun

KITLIK, TERCH MALYET MUHASEBES ve FAYDA

Deneyim ETM KURUMLARI

D noktasnda retim kaynaklar etkin (tam) olarak kullanlmamtr.

KITLIK, TERCH ve FAYDA

Deneyim ETM KURUMLARI

KITLIK, TERCH ve FAYDA

A) Ara mallar B) Doal kaynaklar C) Toprak D) Sermaye E) Giriim

Deneyim ETM KURUMLARI

KITLIK, TERCH ve FAYDA

Toplam Fayda (util) 10 18 24 26 27

Deneyim ETM KURUMLARI

KITLIK, TERCH ve FAYDA

Deneyim ETM KURUMLARI

KITLIK, TERCH ve FAYDA

Deneyim ETM KURUMLARI

CEVAP ANAHTARI 11-D 18-B 25-D

12-C 13-A 19-A 20-A

14-C 15-B 21-E 22-E

16-C 17-A 23-A 24-A

kabilecek Soru Says

CD Bana Fiyat (1000 TL) 1 TL. 2 TL. 3 TL. 4 TL. 5 TL.

CD Bana Bin TL.

500 400 300 200 100 0 25 50 75 100

Talep Edilen CD miktar (Adet)

200 175 150 125 100

400 300 200 100

50 100 150 200

CD Bana Fiyat 1 TL. 2 TL. 3 TL. 4 TL. 5 TL.

Adet Bana CD Fiyat (TL)

Arz Edilen CD miktar (Adet)

A) TALEP ERSNDEK KAYMALAR

Fiyat (TL) S P2 P1 D 0 Q1 Q2 D1 Miktar

Deneyim ETM KURUMLARI

QD (Talep edilen miktar) 85 80 75 70 65 60