You are on page 1of 47

3.

JEOLOJK HARTALAR
3.1. Tanm
Yeryznn belli bir kesiminde veya tmndeki jeolojik verileri eitli izgi, iaret, renk ve simgelerle gsteren haritalardr.

Jeomorfolojik ve toporafik haritalardan farkl olarak yeryz ekillerinden baka belirli bir
derinlie kadar yerkabuunun yapsn da yanstrlar.

Jeolojik Veriler:

Kaya trleri Kaya yalar

Kaya yaplar
Dzlemsel yaplar izgisel yaplar vb

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2. Snflandrma
lek ve ayrntlarna gre jeolojik haritalar Kapsadklar bilgi trlerine gre jeolojik haritalar

3.2.1. lek ve Ayrntlarna Gre Jeolojik Haritalar 3.2.1.1. Jeolojik Genel Haritalar
lek<1/50.000 Blge jeolojisi genel hatlaryla verilmitir. r: 1/100.000, 1/200.000, 1/250.000 veya 1/500.000

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.1.1. Jeolojik Genel Haritalar

ekil 3.1: Bat Anadolunun tektonik haritas.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.1.2. zel Jeolojik Haritalar
lekleri 1/50.000 veya daha byk olan jeolojik haritalardr. Bunlarn zerinde lekleriyle orantl olarak ilenmi ayrntl jeolojik veriler

bulunmaktadr.
Birok lkede olduu gibi Trkiyede de standart zel jeolojik harita lei 1/25.000dir. zel jeolojik haritalar genellikle en fazla 1/50.000 leine kadar, lekleriyle orantl miktarda zel jeolojik harita saylabilecek kadar ayrnt tayabilirler. zel amalar iin hazrlanan 1/10.000 veya daha byk lekli haritalar ise tam anlamyla zel jeolojik haritalar olarak deerlendirilmektedir

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.1.2. zel Jeolojik Haritalar

ekil 3.2: zel Jeolojik Harita rnei: scehisar ve evresinin jeoloji haritas

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.1.2. zel Jeolojik Haritalar

ekil 3. 3: zel Jeolojik Harita rnei: An (scehisar-Afyon) andezitinde renk deiim haritas.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.1.2. zel Jeolojik Haritalar

ekil 3.4: zel Jeolojik Harita rnei: Bklce-Poyrazl (Denizli) ve evresinin jeoloji haritas

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.1.2. zel Jeolojik Haritalar

ekil 3.5: zel Jeolojik Harita rnei: Bklce (Denizli) mermerlerinin nokta ykleme direnci (Mpa) deiim haritas.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2. Kapsadklar Bilgi Trlerine Gre Jeolojik Haritalar
3.2.2.1. Litolojik Haritalar
Litolojik haritalardaki temel e, kayalarn litolojik zellikleridir. Bu tr haritalarda kayalar petrografik zelliklerine gre birimlere ayrlr. rnein konglomera, kumta, kilta, kireta, mermer, gnays, granit, bazalt gibi. Litostratigrafi birimleri litolojik haritalarn temel dayanan oluturur.

Kkten bye doru litostratigrafi birimleri unlardr; a) Tabaka b) ye c) Formasyon d) Grup

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.1. Litolojik Haritalar
Kkten bye doru litostratigrafi birimleri unlardr: a) Tabaka: Bir tortul dizi iinde altta ve stteki kayalardan (tabakalardan) gzle ayrt

edilebilen bir kaya birimidir. Jeolojik haritalarda gsterilebilecek bir kaya birimi deildir.
b) ye: Formasyon iinde farkl litolojik zellik gsteren birimlerdir. Yani ye bir formasyon alt birimidir. ye dzeyindeki litostratigrafi birimleri genel olarak lei 1/25.00 veya daha byk olan haritalarda gsterilebilir. c) Formasyon: Bir veya birka litolojik zellii bir arada bulunduran bir kaya birimidir. Formasyon kalnl 1 m olabilecei gibi binlerce metreye kadar ulaabilir. Formasyon alttaki ve stteki birimlerden litolojik zellikler yardmyla ayrt edilir. d) Grup: 2 veya daha ok formasyondan meydana gelen kaya topluluudur. Fazla

ayrntya gerek duyulmayan durumlarda, kk lekli haritalarda formasyon yerine


kullanlabilir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.1. Litolojik Haritalar

ekil 3.6: Litolojik Harita rnei.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.1. Litolojik Haritalar

ekil 3.7: Litoloji haritas; 1: Alvyon, 2: Eoliyen kum birikintileri, 3: Volkanik cruf, 4: AA tipi bazalt, 5: Pahoehoe tipi bazalt, 6: Lav tneli kntleri, 7: atlaklar.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.1. Litolojik Haritalar

ekil 3.8: Ege Blgesinden bir litoloji haritas rnei; 1: Alvyon, 2: Konglomera, kumta, kireta, 3: Masif kireta, 4: Riyolitik tf, 5: Perlit, 6: Riyolit.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2. Kapsadklar Bilgi Trlerine Gre Jeolojik Haritalar
3.2.2.2. Stratigrafik Haritalar Bir blgedeki kayalar, litolojik zellikleri dikkate alnmakszn sadece jeolojik yalarna

gre ayrlm birimler eklinde gsteren jeolojik haritalardr.


Bu tr kaya birimlerine kronostratigrafik birimler (zaman-stratigrafi birimleri) denilmektedir. Bir kronostratigrafi birimi belirli bir jeolojik sre iinde olumu kayalarn tmn kapsadndan, ayn birim iinde litolojik zellikleri birbirinden tamamen farkl kayalar toplanm olabilir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.2. Stratigrafik Haritalar

ekil 3.9: Stratigrafik harita rnei.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.2. Stratigrafik Haritalar

ekil 3.10: Paris havzasnn stratigrafi haritas; T: Tersiyer, Kr: Kretase, J: Jura, Tr: Triyas, Pm: Paleozoyik masifler.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.2. Stratigrafik Haritalar

ekil 3.11: A.B.Dden stratigrafi haritas; 1: st pensilvaniyen, 2: Alt Pensilvaniyen, 3: st Missisipiyen, 4: Orta Missisipiyen, 5: Alt Missisipiyen, 6: st Devoniyen, 7: Orta Devoniyen, 8: Alt Devoniyen, 9: st Siluriyen, 10: Tabaka dorultu ve eimi.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2. Kapsadklar Bilgi Trlerine Gre Jeolojik Haritalar
3.2.2.3. Tektonik Haritalar Bir blgenin tektonik yapsn yanstmak amacyla hazrlanm haritalardr.

Krkl yaplar, kvrml yaplar, tabaka konumlar, istozite gibi her trl yapsal
eleri kapsayacak ekilde hazrlanrlar. Kapsadklar bilgilere gre krk haritas, istozite haritas eklinde isimlendirilirler.

ekil 3.12: Tektonik Harita rnei.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.3. Tektonik Haritalar

ekil 3.13: Tektonik harita rnei (Rio Elsa, Kuzey spanya); 1: Kretase-Tersiyer diskordan rts, 2: Esa nap, 3: Stefaniyen diskordan rts, 4: Otokton (yerli birimler), 5: Dik eimli zonlar.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.2.3. Tektonik Haritalar

ekil 3.14:Tektonik harita rnei (Erzincan); Pl: Pliyosen konglomeras, S: Serpantinit.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.3. Temel (Tml) Haritalar Litolojik zellikler, kayalarn ya ve tektonik yap gibi tm zellikleri bir arada ve yaklak ayn arlkta kapsayan haritalardr.

Bu tr haritalar iin daha ok Jeolojik harita tanmlamas kullanlr.

ekil 3.15: Temel jeolojik harita rnei.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.3. Temel (Tml) Haritalar

ekil 3.16: Tml jeolojik harita rnei; Refahiye (Erzincan) dolaynn jeolojik haritas; K: Kuvaterner, heyelan, pl: Pliyosen, karasal konglomera, md: Miyosen, denizel kumlu kalker ve kumta, ef: Eosen, fli, : st Kretase-Paleosen, diyabaz (yastk lavlar), kr: st Kretase, kumta, marn, kaker, renkli karmak (melanj), jkr: Jura-Kretase, kalker.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.2.3. Temel (Tml) Haritalar

ekil 3.17: Tml jeolojik harita rnei; Yldzeli (Sivas) dolaynn jeolojik haritas; al: Alvyon (Kuvaterner), nk: Karasal kumta ve konglomera (Neojen), : Andezitik-bazaltik

volkanitler

(Tersiyer,

Eosen

sonras),

Andezit damarlar (Tersiyer, Eosen sonras), plj: Fli (Paleojen), kr: Kalker (st Kretase), krf: Fli (st Kretase), Mr2: Gri mermer (st Kretase ncesi), rd: Radyolarit (st Kretase ncesi), : Diyabazspilit (st Kretase ncesi), S: Serpantinit (st Kretase ncesi), 1-3: Tabaka konumu, 4: Senklinal ekseni, 5: Bindirme fay.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.3. Jeolojik Haritalarn Temel eleri
Jeolojik haritalarn 2 temel esi vardr. Bunlar kaya birimleri arasndaki snr izgileri ile tektonik yaplar gsteren izgi ve iaretlerdir.

3.3.1. Snr izgileri


Kaya birimleri arasndaki snrlar (dokanak) gsterir. Kaya birimleri arasndaki grnen (kesin) snr izgileri ince, tam izgilerle; rtl (muhtemel) snr izgileri ise kesik izgilerle gsterilir. Snrlar izilen kaya birimlerinin harita zerinde kolayca ayrt edilebilmeleri, ayrca haritaya daha ak ve estetik bir grn kazandrlabilmesi iin birimlerin alanlar farkl renklerle boyanr veya eitli desenlerle taranr. Sz konusu desenlere srsaj, ileme de srsajlama denir. Tml jeolojik haritalarda birimlerin alanlarnn hem boyanmas, hem de desenlendirilmesi gerekir. nk renkler birimlerin yalarn belirtmek iin kullanlmaktadr. Ayn yataki farkl birimlerin birbirinden

ayrt edilebilmesi iin farkl desenlerin kullanlmas gerekmektedir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.3. Jeolojik Haritalarn Temel eleri

ekil : Hoyran Gl ve evresinin jeolojik haritas.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.3. Jeolojik Haritalarn Temel eleri

ekil : Karahall (Uak) ve evresinin jeolojik haritas.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.3. Jeolojik Haritalarn Temel eleri
3.3.2. Tektonik Yaplar Gsteren Yap ve aretler izgi ve iaretlerde tam bir standart yoktur. Tektonik yaplar gsteren izgi ve iaretlerin dierlerinden kolayca seilebilmesi iin onlara gre daha kaln izilir.

Krk izleri ve kvrm eksenleri izilirken de grnr durumdakiler iin tam rtl ve
olasl olanlar iin kesik izgiler kullanlr. Renkli haritalarda yapsal iaretler iin krmz izgi kullanlabilir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.3.2. Tektonik Yaplar Gsteren Yap ve aretler

ekil 3.18: Balca madencilik iaretleri; 1: llm tabaka dorultu ve eimi, 2: Tahmini tabaka dorultu ve eimi, 3: Yatay tabaka konumu, 4: Dey tabaka konumu, 5: Ters dnm tabaka konumu, 6: istozite, foliasyon dzlemi konumu, 7: istozite, foliasyon dzlemi konumu, 8: istozite, foliasyon dzlemi konumu, 9: Dilinim dzlemi, 10: Dilinim dzlemi, 11: Dilinim dzlemi, 12: Eklem dorultu ve eimi, 13: Eklem dorultu ve eimi, 14: Eklem dorultu ve eimi, 15: oklu eklem takmna ait dorultu ve eim, 16: Antiklinal ekseni, 17: Senklinal ekseni, 18: Dalml antiklinal, 19: Dalml antiklinal, 20: llm eim atml normal fay, 21: Tahmini eim atml normal fay, 22: llm eim atml ters fay, 23: Tahmini eim atml ters fay, 24: llm dorultu atml fay ve 25: Tahmini dorultu atml fay.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.3.2. Tektonik Yaplar Gsteren Yap ve aretler

3. JEOLOJK HARTALAR
3.4. Jeolojik Harita aretleri Jeolojik haritalarda kayalarn litolojik zelliklerini, blgedeki tektonik yap elerini ve baz jeomorfolojik eleri gstermek iin kullanlan eitli izgi, renk, desen, iaret ve simgeler bulunmaktadr.

3.4.1. Jeomorfolojik aretler

ekil 3.19: Yaygn olarak kullanlan jeomorfolojik iaretler; 1: Birikinti konisi, 2: Dknt konisi, 3: Da kopmas, Heyelan, 5: Toprak akmas, 6: Maara az, 7: Krater, 8: Maar, 9: Kaldera ve 10: Lav aknts.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.4.2. Kaya aretleri

ekil 3.20: Balca magmatik kaya iaretleri; 1: Granit, 2: Granodiyorit, 3: Siyenit, 4: Andezit, traki-andezit, 5: Bazalt, 6: Tf, 7: Aglomera ve 8: Dasit.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.4.2. Kaya aretleri

ekil 3.21: Balca sedimanter kaya iaretleri; 1: Alvyon, 2: Kil, 3: Kilta, 4: Kum, 5: Kumta, 6: akl, 7: aklta, 8: Kireta, 9: Marn ve 10: Traverten.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.4.2. Kaya aretleri

ekil 3.22: Balca metamorfik kaya iaretleri; 1: Klorit veya serizitist, 2: Kalkist, 3: Talkist, 4: Amfibolit, 5: Gnays, 6: Kuvarsit, 7: Mermer, 8: Serpantinist.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.4.3. Madencilik aretleri

ekil 3.23: Balca madencilik iaretleri; 1: letilen maden oca, 2: Terkedilmi maden oca, 3: Yaplm sondaj yeri, 4: Planlanm sondaj yeri, 5: Galeri az, 6: Terk edilmi galeri az, 7: lm noktal galeri girii, 8: Yarma ve galeri girii, 9: Girilemeyen yarma ve galeri girii, 10: Ocak veya yarma, 11: Pasa, 12: Pasa, 13: Girilemeyen galeri, 14: Pasa ile doldurulmu galeri ve 15: Dik baca.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5. Jeolojik Kesitler
3.5.1. Tanm
Toporafik kesit yzeyleri zerine, bunlarn kestikleri verilerin ilenmesi yoluyla elde edilen kesitlere jeolojik kesit ad verilir. Bir arazinin belirli bir izgi boyunca, belirli bir derinlie kadar dey bir dzlemle kesildii varsaylrsa byle bir dzlem zerinde grdmz jeolojik veri btnne jeolojik kesit

olarak adlandrlmaktadr.
Ama: harita alanndaki jeolojik bilgilerin, toporafik enine kesit profili zerine aktarlmasdr. Jeolojik Kesitin eleri: Lejant Kesit dorultusu Yatay ve dey lekler Kesit izi adlamas Kesit izini gsteren bir kroki Desenli ve renkli belirte kutular

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5. Jeolojik Kesitler

ekil : Afyon ve evresinin jeolojik harita ve kesiti.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.2. Jeolojik Kesit eitleri Jeolojik kesitleri leklerine gre 2 grupta toplamak mmkndr.

3.5.2.1. Kk lekli Jeolojik Kesitler lekleri 1/700.000'den daha kk olan kesitlerdir. Bunlar; jeolojik genel kesitler veya genelletirilmi jeolojik kesitler olarak da adlandrlmaktadr. Bu tr jeolojik kesitlerde kayalar genellikle birka litolojik birimi ieren gruplarda birletirilerek gsterilmektedir. Ayrca kayalarn yapsal eleri de bu kesitlerde ancak byk lde

yaknlatrlarak yanstlabilmektedir

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.2.1. Kk lekli Jeolojik Kesitler

ekil 3.24: Kk lekli jeolojik kesit rnei: Alplerin genelletirilmi jeolojik kesitlerinden bir blm (Tatar, 1984) l: Alpler'in kuzey kenarnda kvrml molas, Tersiyer, ayrmlanmam; 2: Kuzey Alpler'in fli zonu ounca Kretase ve Tersiyer; 3: Dou Alpin orta birimine ait Mesozoyik ve kristalin kayaar, ayrmlanmam; 4: Alt Dou Alpin biriminin ounlukla Mesozoyik yal kayalar; 5: Kuzey kalker Alpler'inde st Dou Alpin birimi, genellikle Triyas; 6: Kuzey Alpin molas zonu altndaki Mesozoyik. Kaln izgiler rt (nan) faylann gstermektedir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.2.2. Byk lekli Jeolojik Kesitler lekleri 1/100.000'den daha byk olan jeolojik kesitlerdir. Bu kesitlerde lekle orantl olarak kaya birimleri ve kaya yaplar ayrntl biimde gsterilebilir. Bu kesitlerde de, kalnlklar birka cm. veya nadiren birka m. olan tabakalar, ya da bu leklerdeki baka yaplar yine tek tek deil, ancak genelletirilerek verilebilir

ekil . Byk lekli jeolojik kesit rnei (Erzincan), normal jeolojik kesit. S: Serpantinit (Paleozoyik?); g: Diyabaz ve diyorit (Paleozoyik?); ef: Fli (Eosen); md: Krntl tortul dizi (Miyosen, denizel). Kaln izgiler faylar gstermektedir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.2.2. Byk lekli Jeolojik Kesitler

ekil 3.26: Erciyes ve yaknlarndan geen NW - SE dorultulu, genelletirilmi jeolojit kesit. Mt Metamorfik seri; d Devoniyen; Pk Permo - Karbonifer; T Tersiyer; V Volkanik kayalar. Kaln kesik izgiler olasl faylar gstermektedir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.2. Jeolojik Kesit eitleri
Yatay ve dey leklerin ilikisine gre jeolojik kesitler: a) Normal jeolojik kesitler: Yatay ve dey lekleri birbirine eit olan jeolojik kesitlerdir. b) Dey lekleri yatay leklerine gre abartlm olan jeolojik kesitler: zellikle kk lekli jeolojik kesitlerde arazi engebesini daha belirgin olarak gsterebilmek ve kesit yzeyi iine daha fazla jeolojik veri sdrabilmek iin dey lek yatay lee gre belirli oranda abartlarak izilebilmektedir

ekil 3.27: Dey lei abartlm jeolojik kesitlerde hem tabaka eiminin, hem de kalnln abartmadan birlikte etkilenmesi. a: Normal kesit; b: Dey lei V katsays kadar abartlm jeolojik kesit.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.3. Jeolojik Kesitlerin izilmesi
a) Toporafik enine kesit profili oluturulmas. b) Jeolojik verilerin (fay, uyumsuzluk snrlar veya iki komu kaya birimi arasndaki snrlar)

enine kesit profili zerine aktarlmas.


c) Toporafik profili zerine dier jeolojik bilgi ve veriler aktarlr. d) Kesit izgisi boyunca karlalan en gen yap ne ise, enine kesitte ilk nce bu yap gsterilmelidir

e) Profil izgisi zerine iaretlenmi olan formasyon snrlarndan yararlanarak, bunlarn kesit
zerine konumlandrlmasna geilir. Bu konuda iki husustan yararlanlmaldr. Bunlar; I. Kesitte, dorudan ilgili birimin eim yn ve miktar gz nne alnarak yerletirme yaplr.

II. Kesit

zerine

dorudan

ilgili

birimin

dorultu

izgileri

izdrlerek,

bunlarn kesime noktalarnn birletirilmeleri yoluyla ilem gerekletirilir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.4. Jeolojik Kesitlerde Gerek ve Grnr Eim Miktarlarnn Kullanlmas
Jeolojik enine kesit izimlerinde dikkat edilmesi gereken nemli hususlardan biri, kesit zerinde tabaka eim asn izerken, gerek veya grnr eim alarndan hangisinin kullanlacan bilmektir. nk enine kesit izimlerinde gerek veya grnr eim alarnn kullanlmas sklkla birbirine kartrlmaktadr. Jeolojik haritadan yaplacak enine kesitlerde, kesit izgisiyle kaya birimi arasnda gelien duruma gre balca temel iliki mevcuttur.

ekil 3.28: Kesit gzergah ile gerek, grnr eim ilikileri.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.4. Jeolojik Kesitlerde Gerek ve Grnr Eim Miktarlarnn Kullanlmas
a) Kesit izgisi, tabaka dorultusuna tam dik olarak geiyorsa: A-B kesit izgisi (1) rneindeki gibi,

ayet tabaka dorultusuna tam dik geiyor ise, tabaka eimi, hibir deiiklie uramadan,
kesit izgisi zerindeki x noktasnda, dorudan 35 ile temsil edilir (grnr eim - gerek eim). b) Kesit izgisi, tabaka dorultusuna tam paralel olarak geiyorsa: A-B kesit izgisi (2) rneindeki gibi tabaka dorultusuna tam paralel ise, bu takdirde tabaka gerek eimi ne olursa olsun, grnr eim sfr olacaktr (yani tabaka yatay grnecektir). nk tabaka dorultusu, tabaka dzlemi ile yatay dzlemin arakesitidir ve bu doru, yatay dzlemdeki bir yatay izgiye karlk gelir. Dolays ile

bu yatay izgiden geen A-B kesit izgisine tabakann eimi yansmaz.


c) Kesit izgisi, tabaka dorultusuna ne tam dik, ne de tam paralel deilse: Yukarda anlatlan (1) ve (2) durumlarnn dnda, ayet A-B kesit izgisi ile tabaka dorultusu arasnda herhangi bir a varsa, (yani o = 0o- 90o arasnda ise), bu takdirde izilecek kesitte A-B kesit izgisi zerindeki grnr eimi bulmak gerekecektir.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.4. Jeolojik Kesitlerde Gerek ve Grnr Eim Miktarlarnn Kullanlmas
c) Durumuna rnek: Tabakann gerek eim miktar 35 dir. Tabaka dorultusu ile A-B kesit izgisi belirli bir a yapmaktadr ( =45).

Bu takdirde bu tabaka lmnn, A-B kesit izgisine en yakn olduu y noktasnda


grnr eim deerini kullanmak gerekecektir. Bu gibi durumlarda tabakann gerek eim miktar () ve tabaka dorultusu ile kesit izgisi arasndaki ann () deerlerine gre, ekil 3.28'de grnr eim miktarnn bulunmas iin bir tablo gelitirilmitir. Bu tabloda, () as, tabaka dorultusu ile kesit izgisi arasndaki adr. () as, tabakann gerek eim miktar deerlerini gstermektedir. () as ise aranan grnr eim deerini yanstmaktadr (ekil 3.28).

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.4. Jeolojik Kesitlerde Gerek ve Grnr Eim Miktarlarnn Kullanlmas
Tablo . Grnr hesaplama tablosu.

3. JEOLOJK HARTALAR
3.5.4. Jeolojik Kesitlerde Gerek ve Grnr Eim Miktarlarnn Kullanlmas

ekil . Grnr hesaplama izelgesi.

You might also like