ZEL YARI LETKEN ELEMANLAR VE UYGULAMALARI 5: Bu ay bir ka SCR ve DIAC uygulamas anlatacam.

Dier saylardan farkl olarak hepsinin de

uygulamaya ynelik olmas. Bu tr yar iletkenler iin pek ok uygulama vardr. Fakat hepsini tek tek anlatmak mmkn olamayaca iin arkadalarma piyasada satlan uygulamaya ynelik kitaplar tavsiye ederim. Merak edilen bir konuda verilen "ema"larn alp almaddr. Her ema alabilir. Tabi ki yanl izim yoksa. Tecrbe kazandka emalar izilirken yaplan hatalar da bulabiliyorsunuz. Zaten tecrbe nedir ki? almamasnn bir nedeni de, alnan malzemelerin daha alta arzal yada uygun zellikte olmamasdr. Setiiniz devrede ne kadar az malzeme varsa o kadar baarl olursunuz. Kark devreleri hi mi yapmayacaz diyebilirsiniz. Elbette yaparsnz fakat ne kadar malzeme, o kadar risk demektir. ok fonksiyonlu devreler iin entegre devreleri tavsiye ederim. Mesela g amfisi yapmak isteyen arkadalara transistrl olanlar yerine entegre devreli olanlar tavsiye ederim. Uygun soutucu, g kayna, ve dier koullar saladktan sonra devreniz alacaktr. lk devremiz evre ssna gre yada bizim isteimize gre hz deien bir vantilatr. Klimalar yaygnlatktan sonra vantilatrler artk pek kullanlmyor. Fakat souk ile ba belada olanlar yada elinde devri ayarsz bir vantilatr olanlar iin ilgin bir deneme olabilir. Aslnda vantilatr motorlarn asenkron motor ierdikleri iin etkin bir devir kontrol iin motora uygulanan voltaj deil frekans deitirmek gereklidir. Fakat bu tr motorlarnda zerlerinden geirilen akm deitirerek devirlerini bir miktar deitirmek mmkndr.

Hatrlayacanz gibi SCR le tek ynde akm iletiyorlard. Bu nedenle devrenin elektronik ksm SCR dahil olmak zere bir kpr diyot ile beslenmektedir. SCR, kprden sonra besleme gerilimine dorudan balanmtr. Bu besleme gerilimi tam doru gerilim deildir. Tam dalga dorultulmu bir dalga ekli vardr. Bunun nedeni SCR nin besleme geriliminden dolay, besleme geriliminin her sfr volta dtnde kendiliinden snmesidir. Aksi taktirde birde SCR yi sndrmek iin ilave devreler yapmak gerekir. SCR nin anodunda yaklak 315V olaca iin devre alrken dikkatli olmak gerekir. 33K lk diren ve 18 volt luk zener devrenin transistrl ksm iin gerilim

snrlamas yapmaktadr. Devredeki 50K lk trimpot sadece bir kere olmak zere, 50K lk potansiyometre ise istenildii zaman devir ayar yapmak iin kullanlr. Devredeki 100K lk ntc, 250C de 100K diren gstermektedir. Ortam scakl ykseldike ptc direncini ykseltmekte, bunun sonucu olarak birinci transistrn kollektr gerilimi ykselerek BC170 A transistrnden geen akm ykselir. Transistrn ykselen akm emitr voltajn dolaysyla SCR gata voltajn ykselterek SCR den daha fazla akm gemesini salar ve fan motorunun devri ykselir. Ortam scakl azaldnda ise tam ters olaylar olur. Aadaki ekilde ise yine fan motoru hz kontrol yaplmaktadr. Bu kez SCR yerine Triac kullanlmtr. Grld gibi devremiz daha basittir.

Devremizde hz kontrol hem 250K lk potansiyometre ile elle hem de 100K lk ntc ile otomatik olarak yaplmaktadr. 250K lk potansiyometre nin deeri azaltldnda Triac daha fazla srlerek fan motorunun devri arttrlmaktadr. Ortam scakl ykseldiinde ise ntc nin direnci azalmaktadr. Bunun sonucu olarak Triac dan geen akm ykselmekte ve fan motorunun devri ykselmektedir. Is dtnde ise ntc nin direnci ykselir ve triac dan geen akmn ortalamas derek fan motorunun devrini azaltr. Devredeki 2 adet 0.1, 150K lk diren ve RFC (Radio Frequency Chock) devredi triacn her atelenmesinden dolay oluan grltnn (radyo alclarnzda czrt olarak duyulur) dar szmasn nlemek iin yaplm bir filitre dzeneidir. Yeni devremiz akkor flamanl lambalarn (enkandasent lambalar) parlakln ayarlamak iin kullanlr. 200K lk trimpot n ayarlama, 500K lk potansiyometre srekli ayarlama iin kullanlr. Triac, 10A 400V seilebilir. Yukarda verdiim devrelerde SCR ler ve Triaclar iin soutucu kulanmaya gerek yoktur. Bu devre elemanlar anahtarlama elemanlar olduu iin ya ON yada OFF olurlar. Bundan olay zerlerinde ok az g harcanr. Bu tr devreler iin genel uyarm, devreye gerilim verdiinizde KESNLKLE plak elle hi bir metal paraya dokunmamanzdr. arplabilirsiniz ki bu da ho olmaz.