CANFEDA HZ.

FATIMA Sibel Eraslan

TMA YAYINLARI | 2715

Roman Dizisi | 132

GENEL YAYIN YNETMEN

Emine Erolu
EDTR

Neval Akbyk
KAPAK TASARIMI

Ravza Kzltu
1. BASKI

Mart 2012, stanbul

ISBN

978-605-08-0116-3
TMA YAYINLARI

Caalolu, Alemdar Mahallesi, Alaykk Caddesi, No: 5, Fatih/stanbul Telefon: (0212) 511 24 24 Faks: (0212) 512 40 00 P.K. 50 Sirkeci / stanbul timas.com.tr timas@timas.com.tr facebook.com/timasyayingrubu twitter.com/timasyayingrubu Kltr Bakanl Yaynclk Sertifika No: 12364
BASKI VE CLT

Sistem Matbaaclk Ylanl Ayazma Sok. No: 8 Davutpaa-Topkap/stanbul Telefon: (0212) 482 11 01 Matbaa Sertifika No: 16086
YAYIN HAKLARI

Eserin her hakk anlamal olarak Tima Basm Ticaret ve Sanayi Anonim irketine aittir. zinsiz yaynlanamaz. Kaynak gsterilerek alnt yaplabilir.

CANFEDA HZ. FATIMA

Sibel Eraslan

SBEL ERASLAN
Sibel Eraslan 1967de stanbul skdarda dodu. skdar Kz Lisesinin (1985) ardndan Hukuk Fakltesini bitirdi (1989). nsan haklar, kadnlarn eitimi, istihdam ve haklaryla ilgili inisiyatiflerde grev ald. Teklif ve mza dergilerinde yazd. ykleri Dergh, Mostar ve Hece dergilerinde yer ald. Halen Star gazetesinde ke yazlar yazyor. Eserleri: Fil Yazlar Balk ve Tango Can Paras Hz. Fatma Kadn Sultanlar Paras Benden Siret-i Meryem l/Deniz: Hz. Hatice Nilin Melikesi Hz. Asiye Canfeda/ Hz. Fatma Osmanldan Cumhuriyete Kadnn Tarihi Dnm iinde Reel Politik Tecrbeler 90larda Trkiyede Feminizm iinde Siluetler ve Uultular Kadn Oradayd iinde Zleyha

arp kalmt air Zebun bin Mestan Efendi... Nasl ktysa dn geceki yangn, bir nefeste Ba ardaki tm dkknlar kl ettii yetmezmi gibi, bedestenin ardna yaslanm iki sokaktaki btn evleri ve bu arada kaldklar han da perperian eylemiti. Srtndaki gecelik, o telala ayaklarna geiriverdii, kimin olduunu bilmedii terlikler ve bandaki yn takkeden baka hibir eyi yoktu artk dnyada... Hava bu kadar souk, gk bu kadar kapal myd hep? dedi savrulan kllerin arasnda amaszca dolarken. Duman tten enkaza, saa sola feryatla kouan insanlara bakt aresizce... Seyisi ve yolda Nurettin, nereden bulduysa bir battaniye ile yetimi, bir yandan efendisini efkate muhta bir ocukmuasna kundaklyor, bir yandan da kendilerini Cidde zerinden Mekkeye gtrecek kafilenin bu gece yola kacan haber veriyordu. Bu gece mi? diyerek Nurettinin yzne bakt Mestan Efendi... Nurettinin boyu posu, geni gler yz, sanki ilk kez gzne deiyordu Mestan Efendinin. Zor zamanda sanki bir ermi gibi her ihtiyacna yetien bu maharetli gencin boynuna sarlarak alamamak iin zor tutuyordu kendini. Bu halde mi kacaz yola Nurettin, u halimize bak...

6 canfeda

Hann sahibi Hac Salih Efendiyle Ba ar zabitlerine vardk, zabit efendilerden mhrl izinname karttk az evvel. Byk Hnkrdan ve kent valisinden Allah raz olsun, hacca niyetli yolculara eman vermiler, msamaha layihas yazdrmlar, ite btn evrak elimde. Btn kitaplarm yanm, gnl sermayem bitmi Nurettin. Yaz takmlarm, mrekkep hokkalarm, defterlerimi bile yitirmiim bu hengmede. Sanki kyamet kopmu... stte yok, bata yok, her eyimiz kl oldu bir gecede. Sen neden bahsedersin? Efendimiz, ne demiler; yolcu yolunda gerek... Baknz, sizin iin uygun birka giysi bulup getirdim, u yn pelerini gryor musunuz? Bana yolda hediye ettiiniz bir yzk vard ya, ite onu kuyumculara verdim, mtevaz bir yolculuk dengi tuttum bile... Haydi kalknz, limann yaknndaki kahvehanelerin scak ocaklar, mangallar buram buram tter imdi, bir ay iip kendinize gelirsiniz, haydi yaslannz Nurettininize... Yetmi iki para kitabm vard Nurettin, bin iki yz sayfalk Divan- Zehram vard, kl oldu... Efendimin zld eye baknz! Buras dnyadr benim akll, saygdeer sahibim. Yeniden yazarsnz inaallah, kalem sizin mahir ellerinizde deil mi? Kalem bende de... Sahifeler gitti. Resulullahn(sav) mbarek kz Fatma Zehra iin kaleme aldm Divan- Zehram yand. Harflerim, kelamm yand bitti, kl oldu. O sahifeler de, Divan- Zehra da, sair kitaplarnz da, hem okuduklarnz hem de yazdklarnzla birlikte... Hepsi sizin iinizde deil mi Efendimiz? Bundan sonra yazacanz iirler ve okuyacanz tm yeni kitaplar da ayn yerde duruyor. inizde, yani kalbinizde... Ha yazmsnz, ha yazmamsnz, hepsi gnlnzde deil mi? Aktan gayr ne var ki dnyada Efendimiz? Sizin mehur sznz deil mi; Ak imi her ne var ise lemde,

Hz. Fatma 7

gerisi bir kyl kl imi. Dnya, ite bu yangn yeri, klden tozdan bir adrdr benim mahir Efendim. Gn geldiinde o adr da drlmeyecek mi? Biz yolumuza bakalm... ... air Zebun bin Mestann, Hz. Fatmatz-Zehra ve evlatlar iin kaleme ald Divan, ehrin sanatsever valisi tarafndan pek beenilmi, Muharrem aynda Hnkr Hazretlerine sunulmak zere naml hattat ve mzehhiblere teslim edilmiti. licenap Vali, air Mestan Efendiyi, kaleme ald Divan- Zehra dolaysyla ikramlara bomu, bununla da yetinmeyip kendisini Hacca gndermeyi vaat etmiti... Dn geceki yangna kadar, her ey bir rya gzelliinde ilerken, uradklar bu ar snav, Mestan Efendinin sanatkrlara mahsus ince bnyesini mahvetmeye yetmiti. Ya Seyis Nurettinden iittikleri? Doru deil miydi bu prlanta yrekli hizmetkrn sarf ettii szler? Madem Fatmatz-Zehray ve evlatlarn bu kadar candan seviyordu, bu sevgisini iirlerle, koskoca bir Divanla kaim klacak kadar balyd Ehl-i Beyte... Niin zlyordu ki yangnda kl olmu sahifelerine... Allak bullak olmutu ruhu... Henz yazlmam bir kitapla, yazlm olan arasnda bir fark yoksa, her ey gnlde olup bitiyorsa, yazmak niindir diye bir soru... Sanki dnyann kulbu kmt da tutunacak tek dal kalmamt Mestan Efendinin. Nurettine uyup limana doru yrmekten baka aresi yoktu. Doru dedin Nurettin, biz yolumuza bakalm. air Zebun bin Mestan Efendi, iyi yrekli yoldann desteiyle vard liman kahvehanelerinden birine girer girmez zlverdi. zerindeki ipince gecelikle saatlerdir koturduu ayazda buzdan bir heykel kesilmiti de haberi bile olmamt. Sair zamanda olsa, ou korsan yama kaba saba denizcilerin dolutuu, ttn ve

8 canfeda

ter kokusu sinmi bu sala kahvehaneye admn bile atmazd ya, neyse... u anda tm scaklyla cennet bahesi gibi gelmiti gzne. Acayip bir lisanla konuuyordu kahvehanedekilerle Nurettin; Trke, Arapa, spanyolca karm garip bir dil. Kendisini hayret, hatta korkuyla takip eden Efendisine dnerek, beline kadar sarkan kzl gr sakall gemiciyi takdim etti: Saygdeer Efendimiz, sizi Akdenizin en yaman denizcilerinden lyas Reisle tantraym, kendisi on gn kadar sonra Yafa Limanna kalkacak geminin kaptandr. Selamlatlar. Baka zaman olsa, kesin sava narasdr zannedecei grlek bir haykrla bir eyler syledi lyas Reis; arka taraflardaki ocak bandan, gk grltsn andran baka bir sesle cevap geldi. Tedirgin olmaynz Efendimiz, Trkler misafirperver kimselerdir, size ay ikram etmek istedi lyas Reis. Bu konutuumuz acayip lisan da Akdenizdeki tm gemicilerin bildii bir dildir. Biraz kaba sabadr, argodur ama her milletten denizcinin anlat mterek bir lisandr. zerinize iyilik salk, bendeniz yannzda hizmete balamazdan evvel Denizciler Loncasna bal gemilerde i yaptydm. te aylarmz da geldi, buyurunuz, u kedeki masa, kahvehanenin en sakin yeridir. rendiime gre, beklediimiz geminin kalk, ehirdeki byk yangn dolaysyla biraz gecikebilirmi. Buyurunuz, yle geelim... Bu, hep byle miydi Nurettin? Anlamadm Efendimiz, buyrunuz... Yani sen mi bana tabiydin yrdmz bunca yolda, yoksa ben mi sana tabiydim hep? Ah benim mahir Efendim, siz deil miydiniz Hzr ile Musa Kssasna iirler yazp gnler boyunca bana okuyan? Yoldur bu. Soru mu sorulur? Kim sylemi, kim dinlemi, hesab m

Hz. Fatma 9

tutulur? Yolcuya den yrmektir, kaderimizde ne varsa o kacaktr karmza u son yarm gnde neler renmiti zavall air Mestan Efendi. Merkepler yk onca kitap, gen yata kamburunu kartan binlerce iir... Pff... Bir ty gibi uup gitmiti de imdiye kadar hizmetkrdr zannettii seyisinin hikmetli tesellilerine akl erdiremeyecek hale dmt, tek bir yangnla... Soru soracak mecali de kalmamt. tii nc bardak ay henz bitirmemiti ki ba, nndeki tahta masaya dm, ekerden tatl bir dn iine ayak basmt. Tatl bir serinlik deiyormu alnma, iki kaburga kemiimin arasndan ta ayak ularma kadar. Tatl bir serinlik i dm ayrlarn zerinde hafif bir yokuu kyormuum, Rodosta grdm zm toplayan kz tablosundaki gibiymi her ey. Seher vaktiymi, sepetinden zmler sarkan sar bukleli kk bir kz gtt iki koyun ve kuzuyla, zerine iler dm bir ayrlkta yalnayak yryormu. Tpk o ok beendiim tablonun iindeymiim gibi. Sonra ayrlar bitmi, dz bir kumsala varm yolum, kumsaln ilerisinde beyaz krl akl talar akl talarnn hemen zerinde siyahl beyazl bir kl kilim... Kilimin zerinde nce tanmadm bir ihtiyardr sandm, nedense kederli olduunu hissettiim bir zat... Yanna yaklanca... Aman Allahm, kalbim duracakmasna atmaya balam, bam dnm, dizlerim titremi, Allahmme salli al seyyidina Muhammedin ve al li seyyidina Muhammed... Evet, bu zat... Evet, Fahr-i Kinat Efendimiz imi... Allahn salt ve selam zerine olsun, ehlini, ailesini, dostlarn kuatsn... Konumuyormu benimle, lakin kederli bir hali varm. Bembeyaz nurani bir kundaa sarl bebei, bana doru uzatyormu. Konumuyormu, ama hi konumad halde, Bu Hseyndir diyormu. Ellerim bin kere birbirine kararak kucama alyormuum Cennetin En Gen Efendisini. Kundan iinden,

10 c a n f e d a

grdm greceim en parlak incidir misali, bir bebek krprdanyormu. Kprdandka kunda alp, boynu hizasnda slak kum taneleri peydah oluyormu. Besmele ekip, Cennetin En Gen Efendisi Hseyinin boynundaki slak kum tanelerini sa elimle temizleyip flemeye alyormuum. Tanmadm bir ses, bu kumlarn, Kerbelada ehit edildii esnada Hz. Hseyin Efendimizin mbarek boynuna karan kum taneleri olduunu sylyormu. Hzn ve kedere batyormuum, eriyormuum o anda, eriyormuum ... Destur... Bismillah... Zabtalar onu uyuyakald masadan silkeleyiverdiklerinde az daha akln kaybedecekti Mestan Efendi. am yarmas iki adam, ensesinden tutup kaldrdklarnda neye uradn armt zavall air... Az evvel grd mbarek dn iinden sanki zehirli bir zpknla, lmcl bir kancayla sklp karlm gibi rpnyordu zbandutlarn elinde. Baylvermiti. Gzlerini atnda tek kiilik kerpiten bir hcredeydi Mestan Efendi... Allahm, neydi bu bana gelen? Nurettin neredeydi? Kzl sakall lyas Reis, limanda kendilerini bekleyen gemi? Kalkm myd yoksa? Yoksa gene d m grmekteydi? Yok, yok... Bin kere yok. Her ey gerekti ite! Duvarda gezinen hamam bcekleri, dirseklerinden l l akan kan, ah boynu, ah srt, sanki zerinden katrlar gemi... nce gecelii toz toprak iinde, terliklerinden birini yitirmi o hengmede. Demir parmaklklardan ban uzatan bir gardiyan, Bu aput seninmi efendi diyerek, daha birka saat nce Nurettinin verdii yn pelerini frlatyor yzne.

H z . F a t m a 11

Hakknda ikyet var Zebun bin Mestan Efendi, derdini zabta amirine anlatrsn artk sabaha... Ama bizi Cidde limanna tayacak gemiye binecektik bu gece. Valla ben anlamam gemiden falan. Emir verdiler, gn boyu seni aradk ehrin drt bir yannda, en sonunda limandaki batakhanelerden birinde ktn. yi adam olsan, zaten ne ararsn o meymenetsiz yerlerde. Galiba ciddi bir yanllk iindesiniz Zabit Efendi. Ben airim, kimseyle alp veremediim de yoktur. Hametmeap Vali Hazretlerinin emannamesiyle misafiriz ehrinizde. Arama emrini karan da Hametmeap Vali Hazretleridir. Ama bu nasl olur? Bunu Divan- Zehray ben yazdm diye etrafta gururla dolanrken dnecektin. H! Ne gururlanmas, ne kibri Zabit Efendi. Fatma Zehray kaleme almak bir air iin dnyann en byk ikram, bereketidir, bi-iznillah ereflerin en bydr, onurlarn en ycesidir bilen kiiye... Bak hl ben yazdm diye iddia eder durur... Senden gayr tam krk kii daha var efendi! Divan- Zehray ben yazdm deyip istida veren tam krk kii... Allahu Ekber! Nedir dtm bu hal? Ya Rabbi, sen aklma mukayyet ol! Zebun bin Mestan imi ismin, bu nasl uursuz bir isimdir ki air olasn, bir de kalkp Divan- Zehra nam, yksek bir ie talibsin? Hem zebunsun hem mestan. Bizim buralarda, sz meclisten dar, kedilere taklan bir lakaptr Mestan. Zebunu da sersefil olmu dilencilere syleriz be adam... Ah sen benim kalbimi yarp da bir baksan ieri Zabit Efendi. Mestan, dedemin Kerbeladaki mam Hseyin Trbesinden heybesine koyup da benim doduum gn, Badata getirdii mbarek bir kedinin ismidir. Hangi mecliste Hseyin dense,

12 c a n f e d a

bu kedi koup Hseyin diyenin kucana atlarm. Muharrem ay boyunca Kerbelada Hseyin diye alayanlarn yanndan ayrlmaz, ne bir damla su ier, ne de bir lokma ekmek yermi. Dedem bu haline dayanamayp lmek zereyken kucaklayp alm kediyi, bana kulaklarn smsk rtecek bir sarg sarm ki Hseyin diye alayp dvnenleri iitmesin, iitip de kucaklarna komasn. Bir gn kedisiyle kuru ekmek yiyip su ierlerken, Kerbela halk bunlarn ba sargl, ackl hallerine bakm, Zebundurlar, halleri haraptr, belki dilencidirler diyerek nlerine bahi atmaya balam. Kediyle dedemin ismi Zebun ile Mestana km... Fesbhanallah derdi dedem, bu bahiler, ikramlar o kadar bereketliymi ki, sk koumu olan gen bir deve bile satn alacak kadar... Badata dndkleri gn dnyaya gelmiim ben. Bu yzden Zebun bin Mestandr ismim. Benim gibi yufka yrekli bir zabite anlatma bouna bu hikyeleri. Yarn Hametmeap Vali Hazretleri krknz birden imtihana ekecek, Divan- Zehra hanginizindir snayacak. leme ibret olsun diye, krknz da sanklar krssnde, halkn huzurunda yarglayacak. Hey byk Allahm! Suum, gnahm neydi ki lemin elinde heder oluyorum... Sz m bu imdi? Fatma Zehrann suu neydi ki cierparelerini kana bulad felek! Hseyinin suu neydi ki mbarek boynu Kerbela kumlarnda kanad? Sen kimsin ki? Elbette snanacaksn, ne sandn ya? Syleyecek sz kalmamt zavall airin... Grd dn tabiri gibiydi bana gelenler. Masumun, masumiyetini savunmak zorunda kalmas kadar g ne vard yeryznde? Fatmay sevmenin bedeli ne de arm diye szlad cierleri... Sa eline arpt gzleri. Kalem tutmaktan erilmi iaret parmana, incelmi bileine, uzun yllar yaz yazmaktan kire tutup

H z . F a t m a 13

olaklam dirseine bakt. Hrszlkla m sulanyordu imdi bu sa kolu? Masumiyetini ispat edemezse ayet... Kesilecek miydi maazallah bu el, kol... Hayat, iir, sz... Bu eliyle mi temizlemeye kalkmt Hseyinin boynundaki Kerbela kumlarn! Sen kim, Hseyin kim, sana m kaldyd Ehl-i Beyte sevdalanmak? Ehl-i Beyti yazmak kolay i miydi ki kalktn, gr bak bana gelenleri diye szland... Hey benim sa elim dedi i geirerek... Dten geree... Neydi bu bana gelenler? Kalkt, abdest ald, alayarak boyun bkt Rabbine... Bildii tm sanatlar unutmutu TEVBE STFAR LE BALARIM Tam tamna krk mesel syleyecekti Valiye, zavall air Zebun bin Mestan Efendi. Divan- Zehra adl kitab kendisinin yazdn ispat edebilmek iin tam tamna krk gn srecek krk mesel... Halkn huzurunda, elleri ibret olsun diye zincirlenmi halde, gzleri yerde, mahcubiyetle anlatmaya baladnda ilk meselini, avamn diline dmenin ne demek olduunu ta ahdamarnda hissetmiti. Seyre gelenlerin ou, haliyle alay edip glyor, kimisi lanet edip tkryor, kimisi de rk lahana, havu -erden pten ne bulduysa artk- ayaklarnn dibine frlatyordu. Hem Snniler, hem iiler vuku bulan hadiseye kzyor, olay iiten baz fkh hocalarysa uara Suresinde airlerin niin yerildiine dair gzel bir ibret ite diye ayplyordu zavall airi. Zebun bin Mestann, eli ayana dolanmt, Fatma Zehray sevmenin hesabn vermek, dnyada bile bu kadar zorken, acep yarn ruz- maherde ne halt edeceiz? diyordu. Sevenim oktur sanrdm, Rabbimden baka kimsem yokmu heyhat diyerek bakt kzgn kalabala. Buradan sa salim kabilirsem bir daha tek beyit bile yazmayacam diye nezrederek balad mesellerini okumaya.

14 c a n f e d a

Evvela yerleri ve gkleri alt gnde yaratan Allah takdis edip hamd senalar etti. Hz. demden(as) Hz. Muhammede(sav) kadar geen tm peygamberleri tek tek selamlayp Hz. Hzrdan desturlandktan sonra balad ilk meselini okumaya...

1- NERGS HAN MESEL

Vard, varaca hibir menzile, sadece kendisi olarak kp dayanmaz insanolu. Ardnda ve iinde o gne kadar tadklaryla birlikte gelir. Nice kalabalklar, yaananlar ve henz yaanmayanlar, sarf edilmi szler ve biriktirilmi nice yutkunmalar, itiraflar ve sulamalar, onur ve ihanet, krk teraziler, kan ve gl, gk ekinler, ya ayrlar, yanm nice aalar, kediler, atlar, zirvesi hep merak edildii halde hi klmam dalar, en diplerine kadar batlm okyanuslar, kumsallar ve ller, krizantem yapraklaryla deve dikenleri, tahterevalliler ve kaydraklar, aynalar ve kibritler, kna ile kefen, balina dileri, kelebek tozlar, kalemler ve defterler, yaz ile k, geceler ve gndzler, boa ve yay burlarnn arasndaki ekimeler, ezberlenmi arklarla kurutulmu karanfiller, mermilerle kurdeleler, su ekilen kuyularla niyet ekilen oklar, anlar, ryalar ve hayaller Bunlarn hepsiyle birlikte gelip dayanrz vardmz yere... Ceplerimiz, ekmecelerimiz, bavullarmz ve kalplerimizdeki binbir odayla gideriz bir yerden dierine Gittiimizi sanrz. Oysa doru kelime, gitmek deil, tamaktr der arifler

16 c a n f e d a

Kerbela kenti de binbir dertli yolcusunun gidip de vard bir menzilden ok, gelip de tand bir kaba benzerdi bu yzden, Nergis Hann sahibi Hsrev Beyin nazarnda Byk dedelerinin asrlar ncesinde sadece birka adrdan ibaret olarak konaklad bu kederli durak, belli bal yolculuk merkezlerinden birisi olup kmt zaman iinde: Nergis Han Kim bilir ka kere yaklp yklm, ka zalimin hoyrat penesinde tarumar edilip, ka vefal amirin eliyle tamir olmutu bu ehir. Her milletten, her renkten, her tarikattan insan olurdu Kerbelann. ou kez niza iindeki Ehl-i Snnet ile sna Aeriyye bile burada itiip kakmaktan vazgeer, Ehl-i Beyt akyla yanp tutumaktan, dierine atmaya takat getiremezdi. Bir yklr, bir kurulurdu Kerbela... nsan kalbine benzerdi bu haliyle... Ka emirin iaretiyle parampara doranm, ka sultann ikramyla yeniden kurulmutu Biri ykar, biri kurar, biri yakar, biri bd eder derdi kendi kendine, deti zere her imsak vakti kandil yalarn kontrol ederken Hsrev Bey. Mtevaz ve sebatkr biriydi, tpk hizmet grd ihtiyar hana benzerdi. Yrme mesafesiyle, mam Hseyin Trbesinin yirmi otuz dakika kadar gney ularndaki misafirhanelerin oluturduu kk mahallede, haclarn ou kez snmak, arada sradaysa ay demlemek iin yaktklar mangallarn ve gece dersleri boyunca faslasz tttrdkleri binbir esansl ttslerin kokusunun insann ban dndrd her saat, bin yl gibi geerdi. Her ey ok ar, nezaketle, ihtiramla ilerdi bu mahallede. Zaman, parmak ularna basarak gezinirdi kumsallarda ve hurma bahelerinde, hatta Fratn kylarnda bile Haclarn ou, tpk Mekkedeki Harem-i erif te olduu gibi, Hz. Hseyin ve Ehl-i Beytin mukaddes hatrasna hrmeten, Kerbelann kumsallarnda da yalnayak gezerlerdi. Elbiselerindeki gveyi bile ldrmeye kyamaz, yolda diken olsa belki krlr

H z . F a t m a 17

diye dikkat edip etrafndan dolanarak geerlerdi. Hac dnnde veya ncesinde uradklar Kerbelada sanki ihramdaymlar gibi, edebe riayet ederlerdi Her ey ama her ey, alamaya sebep olabilirdi burada. Aniden yaan bir yamur veya suyu ekilmi bir kuyu, secdeye vardnzda parmaklarnzn yanndan usulca geen bir akrep veya akam ezanlarnda ikram edilen hurma Hele kselerin iine ancak birer parmak kadar konulan zemzemlerin datld esnada, birdenbire hkrmaya balayarak dvne dvne alayanlar m dersiniz, kendini yerden yerde atarak baylanlar m Herkes ve her ey alard Kerbelada. Bu yzden Nergis Han da tpk yasland dier misafirhaneler gibi, metruk bir mahviyet grntsyle, krgnca bakard ufuklara. kindiyle akam arasnda kzl gl yapraklar dklrd sanki gklerden. Dalgal bir denizin taranm salar gibi oluk oluk kvrlan kum tepeleriyle l, esrarengiz bir hal alr; kzllk, Trbe ve evresindeki cmle adrlar, hanlar, seyyar tenteleri an be an ele geirirdi. Misafir kervanlarnn en ziyade tercih ettii konaklama yerleri hanlard Kerbelada. Halkn dilinde yolgeen han olsa da isimleri, kimse Kerbeladan geemez, tam anlamyla onu burada brakp gidemezdi sonrasna Yolcu hanlarnn nden ve arkadan iki k kaps vard ki n yzlerinde, Trbeye evrili olan yksek tahta kaplarn sa ve sol yanndaki su damacanalar, misafirlerin abdest alp doruca Trbeye gemeleri iin her daim taze su ile dolu olurdu. Nergis Handa da byleydi, tpk hemen ayn sokaa yan yana dizilmi Kadiriye Han, Lale Han, Zehra Han gibi Asl hayat Asl hayatsa hanlarn arkadaki k kaplarnda yaanrd. htiram gerei, Trbeye bakan n kaplara konulmayan her trl eya ve tezgh buradayd; haclarn denkleri, erzak depolar, seyyar satclar, tm arka duvarlar boyunca aklm kancalar, kancalara urganlarla balanm at ve katrlar, tahta

18 c a n f e d a

trabzanlarn arkasndaki samanlklara km gevi getiren yorgun ama sabrl develer ve haclarn ihtiyalarn grecek demirci, halla, berber, kuyumcu, kurbanc cinsinden birka mtevaz esnafla Misafirhanelerin n Trbeye, ard ve gneyi ise hayatn mecburiyetine bakard. Eee derdi Hsrev Bey mazerete binaen; yas tutabilmek iin hayatta kalmak gerek Ama artk o kadar ok dnya gn gemiti ki mam Hseyinin ahadeti zerinden Yas tutmak iin mi hayattaydlar, yoksa hayatta kaldklar iin mi yas tutuyorlard, oktan brakmlard bu sorular. Kerbelada yas hayat, hayat da yast, yzlerce yldr birikmi bir deniz gibi Bazen gzlerini ksp gneydeki tepelerin ardnda bitimsiz gibi duran kumsallara bakar, sakallarna deen tuz kokulu rzgra da sylerdi ayn eyi: Nefsimin ve eytann beni eldirmesinden Allaha snrm, ama burada evvel zamanlar iinde derin bir deniz vard zannederim. Zannetmekten korkard, rperirdi aslnda Hsrev Bey. Ta ocukluunda Hac Dedesiyle kadim dostu Necefli Kr Dervi arasnda geen konumadan almt dn: Dnyann zanlarna kar benim gibi kr olmazsan Srat Kprsn geemezsin Aam demiti Necefli Bilge Tevekkl ve rza olmazsa, bu hann ardndaki Kapda bekler durursun, oyalanr kalrsn, zann brak da Trbe tarafna geiver, rt gzn dnyaya, a kalbini bekaya Beka nedir? derdi kendi kendine Hsrev Bey Necefli Kr Dervii ne zaman hatrlasa, alt yandaki bir ocua dnerdi Beka nedir? Altm ksur yl yaadm Kerbelada, nice hikye dinledim u derghn banda, yine de Trbe tarafna hakkyla geemedim.

H z . F a t m a 19

Sonra da alard iin iin Buradaki ou kii gibi srekli kendini sorgulayp sulayan, Trbeye el srp yanp yaklrken bile kalbi kendini imtihana eken ilekelerden biriydi Hsrev Bey. Alnndaki secde izine, gz ukurlarndaki tuzlu su kuyularna ramen asla kendinden emin olamayan bir adamd o Kandil yalarn kontrol ederken olu Behzat geldi yine aklna: Ne vard Kerbeladan daha iyi bu yeryznde ki kalkp yollara dmt biricik evlad? Byk dedelerinin belki be yzyl nce ailece gelip kendilerini adadklar bu mukaddes beldeden geip de gidecek neresi olabilirdi cihanda? Mekke ve Medineden sonraki tm yollar kinatn, Kerbelaya kp dayanmaz myd? Hem kendisinden sonra kim bakp uyandracakt bu kandilleri? Hanclk! Dede mesleiydi onlarnki. Gel de bunu Behzata anlat. Kendisinden sonra Nergis Hann haclarn kim bakp gzetecek, dndke kalbi duracak gibi oluyordu. Nasip Ah nasip! Demek ki ailesinin nasibi kalkmt Ehl-i Beyte hizmetten Aman Allahm, ne kusur ilemiti ki u garip Hsrev kulun? Oysa ei iffetli Yasemin Hatun, bir kez olsun abdestsiz emzirmemiti yavrusu Behzat. yi ki bugnleri grmedi, kahrndan inme inerdi yreciine dedi hayflanarak Tek evlad Behzat, tam krk gn nce kitaplarn, mrekkep hokkalarn ve divitlerini toparlayp vedalamt babasyla. pmek iin eildiinde, Hsrev Bey ilkin elini vermek istememi, sonra gene kyamam, salarn koklayarak son kez barna basmt evladn. Her ey o Maribi Hacnn Kerbela-i erif e ayak basmasyla balad aslnda diye dnd. Hsrev Bey Nergis Handa kald misafir odas, Behzatnkiyle yan yana olan bu Maribi Hac, -seyyah mym, haritac, defineci miymi neymi, neu-

20 c a n f e d a

zubillah sihir ve tlsm ileriyle uramyordur inallah, dnyada gezmedii diyar, grmedii memleket yok imi, geceler ve gndzler boyunca oulcuuna anlatrm da anlatrm, szleri hikyeleri bitmezmi, dier misafirlerden rendiine gre tam bin tane mesel, menkbe, kssa varm ezberinde- ne yapm etmi, oulcuunun gnlne girmi, en nihayetinde akln elerek kendisine ktip etmi, sonrasnda da peine takarak geip gitmiti ne yazk Gya stanbuldaki Byk Hnkra varp arz edecei iirli bir yldznamesi, haritalar atlas varm, hasbetenlillah gk drbn yapacakm gya am Valisi de kendisini tutarm, bak sen bak u Maribinin ilerine... Kerbelann ihtiyalar listesini ve imar meselelerini koskoca vali tutup ondan sual edecekmi. Kerbeladan kp nce ama, oradan Diyar- Bekire, oradan da stanbula geeceklermi. amda olsalar gerek dedi kahrla Kerbelann ihtiya ve imar mevzularn arz edeceklermi valiye. Hah! htiyalar ve mar diye sylendi asabi bir ekilde Hsrev Bey. Bunlarn hepsi siyaset Siyasetle mi varlr Trbeye? htiya ve imar, Trbenin arka kapsndaki ilerden Biz Behzata akn kapsnda sabrla beklemeyi hakkyla retememiiz ki Nergis Hann kapsna kilidi vurdu da geip gitti. Ah, bu dnyann kendisi bir handr, bilmez ki Behzat! Odalarn revaklarla birbirinden ayrlan tm klar geni bir i avluya alrd Nergis Handa. Avlunun orta yerinde kk bir fskiyeyle serinleyen, sar kesme talardan rlm dikdrtgen bir havuz, havuzun hemen etrafn evreleyen misafir peykeleri Birazdan gelip doluurlar dedi peykeleri dzeltirken Hsrev Bey. Avlunun sol yanndaki duvarlara bakt, asma katlar halinde tertip edilmi blmlerde hl uyuyan misafirler olduunu fark edince, ay demlesem ya da st stsam iyi olur dedi, birazdan uyanrlar, sabah namazndan sonra szp kalmlar. Tm

H z . F a t m a 21

geceyi zikir ve sohbetle geirdikten sonra namazn ardndan uyuyakalrd pek ou Hann arka kapsndaki mutfaklara yneldiinde, clz gnein yava yava stt bahelerde grnce onu rkildi Behzat! Sen misin? diyerek kouverdi hurma bahelerine doru. Beyaz entarisi ve bandaki mavi saryla, sabahn ilk arklarn sylemeye balam boz kularn arasnda srt Hsrev Beye dnk bu delikanlHayr, olu Behzat deildi Ne ki yznde gller aarak dnd ihtiyar adama Ben Haim, Aacan dedi, hrmetle ellerine sarld. Yan taraftaki Lale Handa kalyorum. Sizin bu baheniz bana hep memleketimi hatrlatt iin habersizce girdim, kusura bakmaynz. Hibir eye elim demedi; sabah seyrediyordum, aalar, kular dinliyordum, aalarn ardndaki l kumsallarn iitmeye alyordum Eilip ellerine sarlan delikanlnn salarn pt Hsrev Bey de Olunu permi gibi St ier misin? Mutfan giriindeki eker ve tuz kplerine yaslanarak onu seyrediyordu Haim Yal adam ocaktaki is tutmu bakratan kepeyle st ekerken, Salt ve selam zerine olsun Sevgili Efendimiz, bir gn yolda giderlerken, nnden hzla kouan ocuklardan birini yakalayp salarndan pvermi. Sahabesi sormular: Kimdir bu ocuk ya Resulullah? Glmseyerek Bizim Hasann oyun arkadalarndandr demi imdi ben de seni yle srtn dnk halde bahede grnce olum Behzat hatrladm. Sen yalardayd Gideli krk gn oldu ama hasreti yreimi yakyor Ben de uzaklarda braktm anam, slam zlyorum ama ite yollar var. Yollar ve kaderler var. Bazen bile bile karz, ama aslen felektir bizi karan yollara