Trksz Trkiye Anayasas

Yazan: SKENDER KSZ

1970lerde bir gn, stanbulda, Trk Edebiyat Vakfnn ince uzun salonunda Necip Fazl Ksakreki dinliyorduk. Soru-cevap faslnda ideolojiler hakknda ne dnd soruldu. Necip Fazl koltuunda hafife diklendi, yze yakn dinleyiciden her birine, sadece kendisine gz krplyormu intiban veren tikinin birka kez tekrarlamasna izin verecek kadar bekledi. Sonra, her zamanki, sylediklerinin mutlak doruluundan phe etmeyen tavryla haykrd: deolojisiz insan hayvandr! Bu sz ortada tokat gibi patlad. Gltekin Samancnn, ki rahmetli son derece skin bir insand, yerinden frladn, kapy fkeyle arpp ktn hatrlyorum. Son gnlerde hem ideolojilerin, hem de Necip Fazln ard arda gndeme gelmesi bu konumay hatrlatt. deolojisiz insan hayvandr! Peki de teki tarafta da Cemil Meri var: deolojiler: drakimize giydirilen deli gmlekleri! Kim hakl? Muhtemelen ikisi de hakl. Grnrdeki eliki, ideoloji kelimesine verdikleri anlamda yatyor. Dnyann en byk ansiklopedisi Vikipediann ideoloji maddesinde u ekonomik ideolojiler saylyor: Yeil iktisat, merkantilizm, karma ekonomi, sosyal Darvinizm, komnizm, laissesfaire ekonomisi ve serbest ticaret. Cemil Merite bu tarz ideolojilere muhalefet hissediliyor. Hele komnizm, sosyal Darvinizm ve Vikipediann muhtemelen ekonomik deil diye saymad dier rk ideolojiler dnldnde rahmetli Merie katlmamak mmkn deil. O anlamda ideoloji, hem idrakimize hem bilime ve bilim zihniyetine giydirilmek istenen deli gmleidir. deolojisiz insan olur mu? Necip Fazl ise, ideolojisiz dnceyi deerlere dayanmayan dnce diye alglamaktadr. Tabi, Necip Fazl iin deerler denince bata vahiy gelir. Hatta o andaki havasna gre deerler deil, deer denmesi gerektiini bile syleyebilir stat! te onun hayvan dedii, deerleri olmayan dinsiz-imansz ve yine havasna gre milliyetsiz-vatansz mahlktur. Buna da katlmamak mmkn m? deoloji, doktrin gibi dar anlamda alnrsa, slam ideoloji olamaz fakat geni anlamda, dnya gr gibi, deerler gibi anlalrsa, evet ideolojisizlik dnlemez. Necip Fazl, ideoloji dendiinde ikincisini anlamaktadr.

Modernizmin ocukluk anda, bilimi yeni kefetmenin ve bin yllk kilise tutsakln krmann sarholuu ile Avrupal insanlar, mantk ve bilim dnda bir deere ihtiya bulunmadn iddiaya kalktlar. nsan dncesin son aamas bilimdi. Deerler de bilim tarafndan tayin edilecekti. En gelimi insan byle bir pozitivist veya ideolojisiz insan idi. Duygular, inanlar, dinler gereksiz ve hatt zararlyd. Bugn bile taraftarlar var ama pozitivizm denilen bu ideoloji bugn malup fikirlerden saylyor. Toplumlarn sadece zihinleri ile deil, hem gnlleri hem de zihinleri ile hareket ettiini biliyoruz. Yalnz toplumda deil, tek tek insanlarda bile his olmadan mantkl dnceye ulalamayaca anlald. Gney Kalifornia niversitesi hocas Nrolojik bilimin liderlerinden Antonio Damasio, Dekart Hatas (veya Trkeye evrilen haliyle Dekartn Yanlgs) kitabnda, beynindeki bir hasardan tr duygular yok olmu bir hastann, rasyonel dnce ve karar verme yeteneini de kaybettiini gsterdi. Bir bakma, sbjektivite yoksa objektivite de mmkn olmuyordu. Anayasalar ve ideolojileri yle bir hale gelindi ki, brakn sosyolojiyi, psikoloji ve nrolojiyi; iletme mhendislii ve ynetim bilimi gibi alanlarda bile, nce deerler denmeye baland. Daha yirmi-otuz yl nce bu sahalarda hareket analizi ve bilimsel ynetim modayd. Krein sap ka santim olursa ii azami verimi salar Ka mumluk aydnlatma en ekonomik alma artlarn temin eder gibi problemlerle urayorlard. Henry Fordun, iileri kast ederek, Bana kollar ve bacaklar lzm ama maalesef bunlar midelere ve kafalara monte edilmi halde geliyor dedii mehurdur. 1950 bu zihniyetin zirve noktasdr. Yirminci asrn ikinci yarsndan itibaren pozitivizm bozgun stne bozguna urad. 1970lere gelindiinde irket kltr, firmann temel deerleri gibi kavramlar ne kt. O kadar ne kt ki, aydnlatmadan ve krek sapndan bahsedilmez oldu. Bugn de ister genel mdr, ister bakan veya babakan olsun, ie temel deerler, vizyon, misyon diye balanmaktadr. Demek ki Necip Fazln syleyii ile yalnz insan deil, ideolojisiz toplum, hatta ideolojisiz irket bile Olsa olsa srdr. Peki anayasalar? Anayasalarda ideoloji olur mu? Veya ideolojisiz anayasa nedir? Haydi, sknetle ele almaya alalm. Bir devletin kuruluunda bir takm deerler varsa bu deerlerin belirtilecei yer her halde anayasadr. Borlar hukuku veya ceza kanunu deil Devlet bir takm deerlere dayanmyorsa, soukkanllkla geri ekilip yeniden dnn. Deerleri olmayan bir devlete gerekten ihtiyacnz var m? Daha nce de yaptm rahatszlk verici bir turu tekrarladm. Hani bir zamanlar anayasada Trk gemesin, anayasada millet adnn gemesi ayptr deniyordu Hatta her zaman yapld gibi, dnyann byle milletsiz ve milliyetsiz devletlere doru kanlmaz bir gidii vard ya. Sonra baktk ki Fransz, Alman, Ermeni, Yunan anayasalar bangr bangr Fransz, Alman, Ermeni ve Elenden bahsediyor. Hatta mesela Yunan anayasas, Elenler kanun nnde eittir gibi gayet acayip ifadeler ieriyor Benzer bir turu tekrarladm. Dnyadaki anayasalarda ideoloji var m?

Fransz Anayasas 1789 Fransz devrimine atf yaptktan sonra hrriyet, msavat ve uhuvvete dayandklarn aklyor. (O tarihte yle derdik; yeni hrriyet, eitlik ve kardelik.) talyan Anayasasnn ideolojisi farkl: talya, emee dayanan bir demokratik cumhuriyettir. Macar Anayasas, yakn tarihinin etkisiyle olmal, ilk cmlede sosyal pazar ekonomisini hedeflediini belirtiyor. in anayasasnn ideolojisi, tahmin edebileceiniz gibi bambaka: Madde 1 [Sosyalist Devlet] (1) in Halk Cumhuriyeti alan snfn nderliinde ve halkn diktatrl altnda bir sosyalist devlettir ve iilerle kyllerin ibirliine dayanr. (2) Sosyalist sistem in Halk Cumhuriyetinin temel sistemidir. ahs veya tekiltlarn sosyalist sistemi sabote etmeleri yasaktr. Msaadenizle, ben de Necip Fazl gibi, dini de ideoloji snfna dhil addedebilirim. liki bire bir olmasa da, phesiz birok ideoloji dinden tesir almtr veya dine dayanan bileenlere sahiptir. Anayasalara bakmaya devam edelim: Danimarka Anayasasnn drdnc maddesi yle: Danimarka Evanjelik Lutheran Kilisesi, Danimarkann Kurumsal Kilisesidir ve bu sfatyla Devlet tarafndan desteklenecektir. Altnc madde, Kral, Evanjelik Lutheran Kilisesine mensup olacaktr buyuruyor. svire Anayasas, Her eye kadir Allahn adyla diye balyor. Yunan Anayasasnda (Madde 3/1) yle deniyor: Yunanistanda geerli din sann Dou Ortodoks Kilisesidir. Yunanistann Ortodoks Kilisesi, ba olarak Rabbimiz say kabul eder, Konstantinopolisteki Byk sa Kilisesiyle doktrinde ayrlamaz btnlk iindedir Ve anayasalarn anayasas, AB Anayasas ne diyor: Avrupann kltrel, dini ve insani mirasndan ilham alarak Manevi ve ahlaki mirasn bilincinde olarak Avrupa halklarnn kltrlerindeki ve geleneklerindeki eitlilie ve ye devletlerin kimliklerine saygl olarak kiliseyle srekli irtibatta bulunarak Kutsal olmayan toplum Trkiyede bir grup, uluslararas kurulularn da desteiyle u iddialarda bulunmaktadrlar: 1- Anayasada milletten, milliyetten sz edilmez. 2- Anayasalarda ideoloji olmaz. 3- Anayasalarda dini referanslar olmaz.

ddialara dayanak gsterilme ihtiyac bile hissedilmemektedir. Tavr udur: Bu byledir! Dnya bu yne gitmektedir! Siz de bu yne gitmek zorundasnz! Bu emredici tutumun siyas ve ideolojik ynlerini baka bir yazya brakarak tespitlerimizi sralayalm: 1- Dnya anayasalarnn byk ounluunda millet ve milliyet vardr ve n plandadr. (Baknz: 15 Austos 2010 tarihli Ak Gr, Trklk bahsinin bilimsel sakncalar!, http://www.stargazete.com/acikgorus/-turkluk-bahsinin-bilimsel-sakincalari-haber-286026.htm) 2- Dnya anayasalarnn ounda devletin ideolojisi, deerleri belirtilmektedir ve n plandadr. 3- Dnya anayasalarnn ounda kutsala atf vardr. Bir ksmnda da mezhep ve kilise seviyesine kadar ayrntya girilmektedir. O halde iddia sahipleri Trkiyeye, dnyada sk rastlanlmayan bir anayasa istemektedirler. Dnya anayasalar byle. Dnya yanlmaz. O halde bizimki de byle olmaldr. diyemezler. u anda dnya anayasalar byle deil ama dnya bu yne gidiyor gibi bir iddiaya da dnyann karn tok sanyorum. Gerekten de dnya anayasalar veya baka yasalar arasnda kehanete dayanmamaktadr. Belki in Halk Cumhuriyeti anayasas hri. Onda hl bilimsel sosyalist kehanetin izlerine rastlanyor. Kediye kedi diyelim! O zaman, makul bir tartma yapabilmek iin, Sarkozynin lmsz entelektel ifadesiyle, kediye kedi demek gerekmektedir: 1- Dnyann anayasalarnda yle olmasa da Trkiye anayasasnda millete ve milliyete atf yaplmamaldr, nk 2- Dnyann anayasalar yle olmasa da Trkiye anayasasnda ideolojiye, deerlere yer verilmemelidir, nk 3- Dnyann anayasalar yle olmasa da Trkiye anayasasnda kutsala atf yaplmamaldr, nk Tabi, okuyucularm tahmin etmitir, bunlar syleyen, cmleleri de tamamlamak zorundadr. Belki yarar olur Cmleler yle tamamlanabilir: Birinci cmle: Dnyann anayasalarnda yle olmasa da Trkiye anayasasnda millete ve milliyete atf yaplmamaldr, nk Trkiyede Trk Milletinin egemenliini istemiyoruz. Hatta egemenlik szn bile duymak istemiyoruz. kinci cmle: Dnyann anayasalar yle olmasa da Trkiye anayasasnda ideolojiye, deerlere yer verilmemelidir, nk mevcut anayasadaki 1924 ideolojisini sevmiyoruz. Onun yerine daha iyi bir ideoloji koyana kadar, hi olmazsa ideolojisiz kalsn. nc cmle: Dnyann anayasalar yle olmasa da Trkiye anayasasnda kutsala atf yaplmamaldr, nk sizin kutsalnz AB ve ABDnin kutsal deildir. Papadan, Ortodoks Kilisesinden veya Protestanlktan bahsetmediiniz srece dinden imandan hi sz amamanz en iyisidir.

Merkelin, Trkiye, ABye giremez. Ama ABye salam bir ekilde demir attrmalyz sznn manasn gnler getike anlamaya baladm galiba. Eskiden bu laf, Amerikanlar ngiltereye kar isyana sevk eden, Temsil edilmeyeceksiniz ama vergi vereceksiniz dayatmasna benzetiyordum. imdi bundan daha gl bir demirleme hissetmekteyim: Deerleri, kutsallar, kltr ve tarih kkleri belli bir millet devleti yerine, byle, kimlii, kutsal, kltr ve tarih kk ve hele hele milliyeti bulunmayan bir toprak parasn ABye, veya ABDye salam bir ekilde demirlemek ok daha kolay olmal. Yaz metni 11 Aralk 2011 Pazar tarihli Star Ak Grten iktibastr