Dekonstrktivizm

Dekonstrktivizm ya da yapsal analiz, 1980'lerin sonlarnda ortaya kan postmodern mimari akm. Yapy oluturan mimari unsurlarn btnlnn paralanmas, yzeylerle yaplan oyunlar, d cephe gibi mimari unsurlarn dikal olmayan kelerle yamultulmas ve kaydrlmas gibi yntemlere dayanr. Dekonstrktivist tarza sahip binalar bakanlara belirsizlik ve kargaa hissi verir. Dekonstrktivist mimarlar balangta Fransz filozof Jacques Derrida'nn fikirlerinden etkilendiler.[1] Her ne kadar Peter Eisenman ile Jacques Derrida birbirlerine olduka yakn olsalar da Eisenman'n mimariye yaklam, tanmalarndan ve dekonstrktivist olmasndan ok nce geliti. Peter Eisenman'a gre dekonstrktivizm, radikal ekilcilie ilgisinin bir uzants olarak ele alnmaldr. Dekonstrktivizmin baz uygulayclar, konstrktivizmin geometrik dengesizlikleri ve biimsel deneylerinden de etkilenmilerdir.[2] Dekonstrktivizm hareketinin tarihinin erken dnemlerinde olan ve de geliimini etkilemi nemli olay vardr. Bunlardan ilki, 1982 ylna ait Parc de la Villette mimari tasarm yarmasdr. zellikle Jacques Derrida ve Peter Eisenman'in tasarmlar ile Bernard Tschumi'nin dl alan tasarm, dekonstrktivizm akmna nemli etkileri olmutur.[3] kinci nemli olay olan Modern Sanatlar Mzesi'nin; 1988'de, Philip Johnson ve Mark Wigley tarafndan dzenledii New York Dekonstrktivist Mimarl sergisi hem bu akmn tannmas hem de bu akmla zdeledirilecek mimarlarn ortaya kmas balamnda dnm noktas olan etkinliklerden birisidir.[4] Modern Sanatlar Mzesi'nin New York sergisi; Frank Gehry, Daniel Libeskind, Rem Koolhaas, Peter Eisenman, Zaha Hadid,Coop Himmelb(l)au ve Bernard Tschumi tarafndan yaplan almalar sergilemitir.[5] Bu sergiden sonra dekonstrktivizim akm ile zdeletirilmi birok mimar bu kavrama mesafe koymutur. Fakat bu terim genel olarak kabul grm ve bugnn mimarisinde yaygn kullanlan bir akm olarak kendine yer bulmutur.[6] Bu akma nemli katks olmu nc olay da ABD'nin Ohio eyaletindeki Columbus ehrinde yer alan Peter Eisenman tarafndan tasarlanm Wexner Sanat Merkezi'nin, 1989 ylnda tamamlanp hizmete sunulmasdr.[7] Dekonstrktivizm akmnda modernizm-postmodernizm karlkl etkileimi; davurumculuk, kbizm, minimalizm ve ada sanat gibi dier 20. yzyl hareketlerine de referans olmutur. Dekonstrktivizmin uygulamaclarnn "biim ilevi takip eder", "biimin safl" ve "malzemelere drstlk" gibi prensipleri daraltc modernizm "kurallar" olarak grr ve mimariyi bu kavramlardan uzaklamay amalar.

Tarihsel geliimi, etkilendii fikirler ve akmlar

Modernizm ve postmodernizm
Gnmzdeki ada mimaride dekonstrktivizm akm, dzenli ve rasyonel olan modernizm akmnn kar tarafnda yer almaktadr. Benzer ekilde postmodernizm ile de genel olarak kart kutuplarda bulunur. Her ne kadar postmodern kuramclar ile henz fikirleri olgunlamam ilk dekonstrktivistler Oppositions dergisinde birlikte yazlar yazm olsalar da;[8] bu yazlarn ierii incelendiinde, aslnda bu iki akmn kesin olarak birbirinden ayrlmaya balamasnn iaretleri de gzlemlenebilmektedir.[9] Dekonstrksyon, mimarlk ve mimarlk tarihine son derece asi bir ekilde kar karken; mimariyi paralamay ve yeniden bir araya getirmeyi amalar. [10] Postmodernizm ise modernizm akmnn uzak durmaya alt ve dekonstrktivizim akmnn tamamen redettii tarihi mimari referanslar, biraz elikili ve gizlice de olsa benimsemeye alr. Postmodernizmin dekonstrktivizm akmndan bir baka fark da sslemenin, sonradan dnlen veya bir dekorasyon olduu fikrini de reddetmesidir. Oppositions'taki yazlara ek olarak dekonstrktivizm akmn modernizm ve postmodernizmden ayran baka bir yayn da 1966 ylnda Robert Venturi tarafndan yazlan Mimaride Karmaa ve eliki (ngilizce: Complexity and Contradiction in Architecture) adl basmdr. [11] Bu yaymda modernizmin ana unsurlarndan olan saflk, netlik ve basitlik kavramlar eletirilir ki bu kavramlarn eletirilmesi hem postmodern hem de dekonstrktivist akmn balang nedenlerindendir. Yine ayn yayn ile modernizmin alt dallarndan ikisi olan fonksiyonalizm ve rasyonalizm akmlar olumsuz paradigmalar olarak nitelendirilmitir. Kendisi de postmodernist olan Robert Venturi'nin yazlarnda mimarlk rnlerine tarihsel ssler eklemek yoluyla modernizmin mimarla zenginlik kazandrd belirtilmektedir. Baz postmodern mimarlar, sslemeyi ekonomik ve minimal yaplara dahi uygulamaya abalamlardr. Bu teebbs, Robert Venturi tarafndan "dekore edilmi ahr" ifadesiyle aklanr.[11] Bu kavrama gre tasarmn rasyonel olmas art deildir; fakat yapnn ilevsellii halen nemlidir. Bu bak as Robert Venturi'nin bir sonraki nemli yaptnn ana tezine ok yakndr. Bu teze gre baz semboller ve ssler uygulamac olan mimariye uygulanabilir ve semiyolojinin karmak felsefesi ile uyum iindedir.[12]

Robert Venturi tarafndan yazlan Mimaride Karmaa ve eliki adl yaymndaki dekonstrktivizm yorumu olduka farkldr. lev ve sslemeyi ayrmak yerine Robert Venturi gibi postmodernistler yaplarn ilevsel yanlar sorgulanmtr. Postmodernistler iin ssleme ne ise geometri de dekonstrktivistler iin de oydu. Karmaann konusu ve geometrinin kendine has kaotik yaps dekonstrktivist yaplarn ilevsel, yapsal ve uzaysal boyutlarna yanstlmtr.[11] Dekonstrktivist karmaa ile tasarlanm rnekler arasnda Frank Gehry'nin tasarlad ve Almanya'nn Weil-am-Rhein ehrinde yer alan Vitra Design Museum gsterilebilir.[13] Bu mzede Frank Gehry, kbizm ve soyut davurumculuu kullanarak tipik beyaz kplerden oluan modern sanat galeri paralara ayrlp, yeniden bir araya getirilmitir. Bu bak as, basit modernist bak asnn ilevsellik kavramn tamamen gzard ederken; beyaz stkko kaplamas ile zellikle uluslararas slup bata olmak zere modernizm stiline gnderme yapmaktadr. Dekonstrktivist eser Mimaride Karmaa ve eliki 'de verilen baka bir rnek de Peter Eisenman'n tasarlad Wexner Sanat Merkezi'dir.[11] Wexner Sanat Merkezi'nde tasarmnda kale eklinde bir formdan yola klm; daha sonra bu form birok kesinti ve form deiiklii ile daha da karmak bir forma brnmtr. boyutlu iskelet tayc sistemi yap iinde geliigzel olarak uzanmaktadr. Modernist bir tasarm olan iskelet sistem antik bir ortaa tasarm olan kale yaps ile arpmaktadr. skelet sistemde yer alan baz kolonlar zellikle yere demeyerek ve merdivenlerin arasndan dolaarak nevrotik bir kayg hissi yaratmay amalarlar. Wexner Sanat Merkezi bir kale rneinin paralanp yeniden bir araya gelmesiyle oluan bir tasarm olup; boluklarn ve yapnn eliki ve farkllk ile bir araya gelmesinin salamay amalamtr.[7]

Dekonstrktivist felsefe
Dekonstrktivist felsefenin mimarlk teorisine yansmas Peter Eisenman'nn filozof Jacques Derrida'nn grlerinden etkilenmesiyle balamtr.[1] Peter Eisenman bu hususta grlerini olutururken yapskm dnce hareketini felsefi bir balang noktas olarak kabul etmi ve Jacques Derrida ile Parc de la Villette projesinin yarmas dahil olmak zere pratik alanda almalar yrtmtr. Yrtlen tm bu almalar Chora L Works adl bir kitapta topland.[3] Jacques Derrida ve Peter Eisenman'a ek olarak Daniel Libeskind de[14] bulunu metafizii konusuna ilgi duyuyorlard ki bu kavram dekonstrktivist felsefenin mimari teori ile aklanmasnn en nemli ve ana konusudur. Mimarln dil felsefesinin metodlar kullanarak iletiim kurma kapasitesine sahip bir dil olduu kabul edilmektedir.[3] Varlk ve yokluun veya doluluk ve boluun diyalektii kavramlar Peter Eisenman'n uygulama frsat bulan veya bulmayan tm tasarmlarnda yer alan kavramlardr. Hem Jacques Derrida hem de Peter Eisenman bulunulan meknnn mimarlk olduu ve de var olmak ile yok olmak diyaletiklerinin hem inaat (ngilizce: construction) hem de dekonstrksiyon (ngilizce: deconstruction) kavramlarndan bulunduu grn benimsemektedir.[15] Jacques Derrida'ya gre metinlerin anlalmas en kolay klasik aklamalar ile mmkn olabilir. Bu balamda bakldnda dekonstrksiyon stilinde tasarlanm herhangi bir mimarlk eseri de var olabilmesi iin son derece kkl bir gemiten gelen geleneksel bir yapnn varlna ihtiya duyar; bylece o yapnn varlna kar esnek bir tasarm olduunu ortaya koyabilir.[16] Frank Gehry'nin 1978 ylnda Santa Monica'da kendisi iin tasarlad konut projesi dekonstrktivist stilde tasarlanm rnek bir yap olarak nitelendirilmektedir. Bu yapnn tasarmnda balang noktas olarak tipik bir banliy evi ve o evin sahip olmas beklenen tipik sosyal anlamlardan yola klmtr. Daha sonra Frank Gehry bu yapnn ktlesini, boyutlu biimini ve dier tasarm unsurlarn adeta bir oyuncak ile oynar gibi paralam ve yapy yeniden ina etmitir.[17] Jacques Derrida oluturduu ve sklkla kulland bulunu metafizii ve dekonstrksiyon kavramlarna ek olarak skme almak (under erasure veya sous rature) kavramlarn de mimarlkla ilgili yazlarna yanstm ve dekonstrksivist dnce yapsna katkda bulunmutur.[16] Daniel Libeskind mimarlk kariyerindeki ilk tasarmlarn adeta bir yaz ekli eklinde yarattn belirtmi ve bir inaat malzemesi olan betonu bir nevi iir gibi tasarmlarna yansttn sylemitir. Tasarmlarn olutururken kitaplar mimari ekiller gibi tasvir etmi ve yaz biimlerini bu yap ktlelerinin zerine uygulam ve bu ekilde mimarlk stilini edebiyata gnderme yapmtr. Bu balamda Daniel Libeskind'in skme almak (under erasure veya sous rature) ve iz srme (trace) kavramlarna zellikle Berlin Yahudi Mzesi tasarmnda yansmalarn gzlemlemek mmkndr.[18] Holokost dnemini hatrlatmas amalanan bu yapda olduu gibi Maya Lin'in Vietnam ehitleri Ant[19] veya Peter Eisenman'n Katledilen Avrupal Yahudiler Ant[20] projeleri de skme almak ve iz kavramlarnn uygulamaya yanstld rneklerdir.[21]

Konstrktivizm ve Rus Ftrizmi

Dekonstrktivizmi mimari stil olarak benimseyen bir grup mimar da 20. yzyln balarnda ortaya km, daha ok grafiksel ve hayalperest mimari tasarmlar olan ve ok aznn ina edildii Konstrktivizm[2] ve Rus Ftrizmi [22] akmlarndan etkilenmilerdir. Naum Gabo, El Lissitzky, Kazimir Malevich ve Alexander Rodchenko gibi sanatlar dekonstrktivizmi uygulayan Zaha Hadid ve Coop Himmelb(l)au gibi mimarlarn tasarmlarndaki geometrik biimlerinin geliiminde etkili olmulardr. Bu mimarlar hem Dekonstrktivizim hem de Konstrktivizm akmlarn benimseyerek soyut mimari biimler oluturmakla ilgilenmilerdir. Her iki

mimari akmn baka bir ortak yan, tpk grafik sanatlar veya heykeltralkta olduu gibi, geometrik ekillerin temelden basitletirilmesine nem vermeleridir. Ancak iki akm belli noktalarda birbirlerinden ayrlrlar. Konstrktivizm genelde kavramlarn ve biimlerin saflatrlmas yani zlerine dnlmesine nem verirken bu kavrama dekonstrktivizmde nem verilmez. Dekonstrktivizm akmn benimseyenler biim ne kadar bozulursa (ngilizce: deformed) tasarm da o kadar paralanm (ngilizce: deconstructed) olur fikrini benimsemektedirler.[5] Konstrktivizmde yaygn olarak kullanlan grafik motifler dikdrtgen izgiler ve genimsi ekillerdir; ayrc kare ve daire gibi basit ekiller de kullanlmtr. Prouns ad verilen soyut resimler dizisinde El Lissitzky birok geometrik ekli farkl alardan uzayda asl gstermitir.[23] El Lizzitzky Bunu yaparken de betornarme elii veya biilmi kerestenin son derece sk bir ekilde veya gevek bir ekilde birbirine baland; ya da ortala salm bir ekilde durduklar sembolize edilmek istemitir. Ayn kompozisyonlar Daniel Libeskind'nin dekonstrktivist almas olan Micromegas'da da grmek mmkndr. [24] Konstrktivist eik ve apraz izgi motifleri kullanlarak duvarn sembolik olarak paralanmas izgileri tanmlayan duvarn yok olmasna sebep oluyor.Son derece belirgin olan bu kaotik durum izgiyi tanmlayan duvarn ina edilmesini yani izginin alyapsnn olumasn salyor. Bu isel karmaklk izginin varolmasn salarken ayn zamanda o izginin, duvar zerinde entikler gibi, paralanmasn da beraberinde getiriyor.

Phillip Johnson ve Mark Wigley, Dekonstrktif Mimari adl kitaptan alnt (sayfa 34)[6]
Konstrktivizm akm ile dekonstrktivizm arasndaki nemli baka bir fark da siyasi ideolojileridir. Konstrktivizm akm mevcut teknolojinin 1920'lerin SSCB'sinin kurulu ve Komnist ideolojisine uygun bir sosyal amala kullanmay amalarken, dekonstrktivizm akmnn bylesi bir sosyal amac yoktur. Tasarmlarnn bazlarnn dekonstrktivizm akm ile zdeletirildii Hollanda kkenli bir mimar olan Rem Koolhaas, 1977 ylnda yaynlad The Story of the Pool (Trkesi: Havuzun Hikayesi) adl kitapta Konstrktivistlerin kendi kendine enerji reten bir Modernist bir havuzun iinde SSCB'den katn ve ABD'ye vardn kurgusal bir hikayede tasvir eder. Bu hikayeye gre, tpk Stalinizm altnda olduu gibi Konstrktivizm akm ABD'de de lmeye mahkumdur.[25] ada sanat

ada sanatn dallarndan en fazla minimalizm ve kbizm akmlarnn dekonstrktivizme etkisi olmutur. Form ve ieriin birbirinden ayrlmas ve de farkl bak alarndan ayn anda baklmas nedeniyle Kbizm akmnn bir paras olan Analitik Kbizm'in, bu mimarlk akmna etkisi daha fazla olmutur. Frank Gehry ve Bernard Tschumi 'nin birok tasarmnda paralanm boluklarn ezamanl yer almas son derece sk rastlanan bir durumdur. Kbizm akm iindeki baka bir alt akm olan Sentetik Kbizm'in dekonstrktivizime etkisi Analitik Kbizm kadar olmasa bile Frank Gehry'nin mimari kariyerinin ilerki dnemlerindeki tarznda kendini gstermektedir.[26] Dekonstrktivizm akm tpk Minimalizm gibi kltrel referanslardan kendini bamsz klmay amalar.[27] Deformasyon yani biiminin bozulmas ve dislokasyon yani altst olma kavramlarna yatkn olan dekonstrktivizm akm bunlara ek olarak Davurumculuk veDavurumcu Mimarlk akmlarmdan da etkilenmitir. Dekonstrktivist baz tasarmlarn Davurumculuk, Yeni-Davurumculuk ve Soyut Davurumculuk akmlarnn tad zellikleri aynen tadklar baz rneklere de zaman zaman rastlanmtr. Bu duruma bir rnek vermek gerekirse Coop Himmelb(l)au tarafndan tasarlanm ve farkl alardan olumu ekillerden oluan Ufa-Kristallpalast soyut geometrik ekillerden oluan resimler yapm Franz Kline 'nin almalarn anmsatmaktadr. UfaKristallpalast asal ekilleri ile Almanya kkenli davurumcu bir ressam olan Ernst Ludwig Kirchner tarafndan tasarlanm Almanya kasabalarnn caddelerini anmsatr.[28] Wassily Kandinsky'nin almalar da dekonstrktivist mimariye benzerlikler gstermektedir. [29] Kandinsky'nin figratif ve somut sanattan uzaklap soyut davurumculua ynelmesi de dekonstrktivist mimarlarn aina olunan geometriyi ss olarak kullanmaktan vazgemesi arasnda da olduka belirgin bir benzerlik vardr. 1980'li ve 1990'l yllarda oluturulmu baz sanat eserleri ve mimari yaplarda da dekonstrktivizimin izlerini bulmak mmkndr. Buna en iyi iki rnek Maya Lin ve Rachel Whiteread 'in almalardr. Maya Lin'in 1982 ylnda tasarlad Vietnam ehitleri Ant 'nn granit plakalarn yer demesi ile ok keskin bir biimde pozisyonlanmas bu duruma gzel bir rnektir.[19] Bu plakalarn adeta krlm dalm gibi gzkmeleri ve zerlerindeki yazlarn minimalist bir ekilde snrlanm olmas ile bu tasarmn dalm, paralanm hissi verilmek istenmi ve tasarmn kendisine yazdan daha fazla okunmas ve anlanmas amalanmtr ki bu dekonstrktivizm anlaya ile birebir rtmektedir. Maya Lin dekonstrktivist bir yap olan ve Peter Eisenman tarafndan tasarlanm Wexner Sanat Merkezi 'nin tasarlanmas almalarna da katlmtr.[7] Byk Britanyal bir heykeltra ve sanat olan Rachel

Whiteread'in tasarlad mimari mekn dzenlemeleri de ada sanatn mimari ile biraraya geldikleri tasarmlar olarak nitelendirilirler. Mesela 1990 ylnda yapt bir alma olan Ghost tm bir mekn al ile kaplanmasyla tm boluklarn kapatlmas simgelenmiti ki bu Jacques Derrida 'nn mimarln var olma kavram ile uyumludur. Dekonstrktivizim akmna etkisi olan veya birbirini etkileyan baka birisi de ABD'li bir sanat olan Gordon Matta-Clark'dr.[30] Eitimi srasnda Fransz kkenli dekonstrksiyon felsefecilerinden etkilenen Gordon Matta-Clark; sre iinde dtournement ad verilen var olan sanatsal unsurlarn yeni bir oluum iin kullanlmas anlayn ortaya koymu ve tasarmlarn da bu ynde oluturmutur.[31] Bina paralar/kesikleri (ngilizce: Building cuts) adn verdii; terk edilmi kullanlmayan binalar bazen ilerindeki yer demeleri, tavanlar, tayc sistemleri veya duvarlarn ykarak sergi mekn olarak yeniden oluturmas (dekonstrktive etmesi) ile sanat galerileri ve sanat eserlerini sergileme olanaklarn sunmutur. Bu uygulama biimleri sonradan hem dekonstrktivizm felsefesine, hem de bunun mimarlkta uygulanmasna olduka nemli etkileri olmutur.[32] 1988 MoMa sergisi Kratrln Yeni Zelandal bir mimar olan Mark Wigley [33] ve ABD'li bir mimar olan Philip Johnson'un yapt, 1988 ylna ait Modern Sanatlar Mzesi (MoMa) sergisi dekonstrktivist akma enerji vermi ve onun takipilerinin birounun n kazanmasna yardmc olmutur.[4] Sergiyle ilgili duyuru makalesini yazan Mark Wigley genelde birbirlerinden farkl olduu iin tannm bu mimarlarn ortak noktalarn bu duyuru makelesinde ilemitir. Bu sergide yer alan projeler son derece farkl bir hassasiyete iaret ediyorlar. Bu hassasiyet saf formun rahatsz edilmesi ryasdr. Dnme eklimizi rahatsz edebilme yeteneimiz bu projeleri dekonstrktivist yapan nemli bir unsurdur. Bu sergi modernizmin gizli potensiyelini incelen birok mimarn srad bina tasarmlarnn birbiri ile balantsni incelemektedir.

Phillip Johnson ve Mark Wigley, Dekonstrktif Mimari adl kitaptan alnt[6]

23 Haziran 1988 ile 30 Austos 1988 tarihleri arasnda dzenlenen ve Deconstructivist Architecture (Trkesi: Dekonstrvist Mimarlk) isimli bu MoMa sergisinde dneminde olduka tannm yedi mimarn dekonsrktivist eler ieren baz tasarmlar yer almtr. Sergiye katlan mimarlar arasnda Peter Eisenman, Frank Gehry, Zaha Hadid, Coop Himmelblau, Rem Koolhaas, Daniel Libeskind ve Bernard Tschumi vard.[4] Mark Antony Wigley ve Philip Johnson bu sergiyi dzenlerken Fransz felsefeci Jacques Derrida 'nn Dekonstrksiyon felsefesi grlerinden ayrca Konstrktivizm'den etkilenmilerdir.[33] Ancak sergiye katlan yedi mimardan sadece Peter Eisenman ve Bernard Tschumi tasarmlarnn Jacques Derrida'nn grleri ile balantsnn olduunu kabul etmitir. Ayrca sadece Zaha Hadid tasarmlarnn sadece Konstrktivizm akmndan etkilendiini kabul etmitir. Dier mimarlar zamanla bu kavramlarn yaygnlamasyla kendilerinin bu akmlarla ilgisi olmad grnu savunmularsa da, dekonstrktivizm akm denilince akla gelen mimarlarn banda gelmeye devam etmilerdir.[5]

Bilgisayar destekli tasarm

Bilgisayar Destekli Tasarm gnmzn ada mimarlk eserlerinin inaat iin olduka nemli bir aratr.[34] Dekonstrktivizm stilinde tasarlanm projelerde bu teknolojinin kullanlmas dier mimari stillere kyasla daha fazla nem tamaktadr. boyutlu modelleme ve hem kurgusal hem de gerek animasyonlarda son derece karmak meknlarn tasarlanmas Bilgisayar Destekle Tasarm ile (ngilizce: CAD veya Computer Aided Design) mmkn olmasnn yan sra bu teknoloji ile tasarlanm eserlerin Bilgisayar Destekli retim (ngilizce: CAM veya Computer Aided Manufacturing) ile son derece karmak bina detaylarnn birebir ve ekonomik olarak retilmesi mmkndr.[35][36] Ayrca zaman iinde teknolojinin gelimesi ile daha karmak mimari modellerin oluturulmas imkan domutur. Bu yazlmlardan en popler olanlarndan birisi ve Frank Gehry tarafndan da kullanlan Digital Project hem CAD programlarnn, hem deCATIA ad verilen egdml boyutlu etkileimli uygulama programlarnn bir araya getirilmesi ile olumu programdr.[37] VectorWorks[38], ArchiCAD[39], SolidWorks[40], Revit[41] gibi farkl yazlmlar da bu amala kullanlmaktadr. Gemite ina edilmi birok dekonstrktivist yapya bakldnda bunlarn tamammn bilgisayar destei ile ina edildikleri dnlebilir ancak bunun istisnalar da mevcuttur. rnein Zaha Hadid'in birok tasarm bilgisayar ortamnda retilmemitir. Ayrca Frank Gehry'nin birok eseri, her ne kadar bilgisayar da kullanlmsa da[37], daha ok zerinde alt maketler ile tasarlanmtr. Ayrca hatrlanmas gereken baka bir husus bilgisayarlar her ne kadar dekonstrktivist tasarmlarn gereklemesini kolaylatrsalar da her tuhaf gzken bilgisayar tasarm dekonstrktivist deildir.

Dekonstrktivizm hakkndaki eletiriler

Kenneth Frampton'a ait Modern Mimari: Bir Eletiriler Tarihi (ngilizcesi: Modern Architecture: A Critical History) adl kitabn 1980 ylndaki ilk basmnda beri mimarlk teorisinin eletirilmesi hususunda genel bir bilinlenme mevcuttur.[42] Bu balamda dekonstrktivizm akm da Jacques Derrida'nn felsefi bak as baz alnarak postmodernizmin dier akmlar gibi eletirilmitir. Bu teorik bak asnda dekonstrktivizmin aciliyet ve analiz kavramlar baz alnarak eletirildii gzlemlenebilir.[43] Ayrca dekonstrktivizm akmnn eletirileri incelendiinde gemite ina edilmi dier almalarn da yeniden analiz edildii ve estetk kayglarn arka planda kald grlmektedir; bu balamda Wexner Sanat Merkezi iyi bir rnek saylabilir.[7] Eletiri Teorisi znde kapitalizmineletirir; olduka pahal olan ve genel elit bir tabakann faydalanabildii dekonstrktivist yaplar, teoride ne iddia ederlerse etsinler uygulamada bu beklentiyi karlamaktan son derece uzaktadr. Yaplan tm eletirilerde Frank Gehry'nin dekonstrktivzim akmnn en nemli temsilcilerinden birisi olduu kabul edilse de mimarn kendisi tasarmlarnin dekonstrktivist olduu grn reddetmektedir.[44] Dekonstrktivizm akmn eletirenler bu tasarm biiminin tamamen fiziksel bir alma olduunu; sosyal hibir mesaj iermediini ve sosyal balamda nemsiz olduklar yorumunu getirmektedir. Bu gr paylaan Kenneth Frampton dekonstrktivizmi elitist ve gereklerden uzak olarak nitelendirirken[42];Nikos Salingaros ise bu akmn yklm formlar ina etmek iin tasarmn dncesini ele geirmi bir virtik davurumculuk olduunu sylemitir.[45] Nikos Salingaros'un eletirileri Derrida ve Philip Johnson'un tanmlar ile benzerlik gsterse de, kendisi bu tanm dekonstrktivizmi tamamen olumsuz bir ekilde eletirmek iin yapmtr. Mimari alanda uygulanan dekonstrktivizme getirilen dier eletiriler dekonstrtivist felsefeye getirilen eletiriler ile benzerlikler gstermektedir. Yani yeniden inaat (ngilizce: deconstruction) planlanm bir aamalar zinciri deildi, mimar nasl isterse yle sonulanabilir; hatta mimarn eserlerinde tutarszla da yol aabilir.[46] Bu balamda getirilen baa bir eletiride gnmzdeki dekonstrktivizm uygulamalarnn ilk felsefi kkeninin tamamen uzaklat ve elimizde sadece dekonstrtivizmin estetik yani grsel yannn kalddr.[15] Baz eletirmenler ise mimarln dilsel felsenin konusu olamayaca veya gemite mmknse bugn artk bunun mmkn olmadn, bu balamde dekonstrktivizmin felsefi balamlarda eletirelmeyecei grn savunmaktadrlar. Baka bir grup ise gemii rededen ve yerine baka bir alternatif nermeyen bir mimarlk akm olan ve tasarm stratejilerinin insanlara vahi gelebilen dekonstrktivizmin gelecek nesillere ne tr bir etki yaratacan sorgulamaktadr.[15]

Dekonstrktivizm stilinde yaplardan semeler

1987 Parc de la Villette

Paris, Fransa

Park Bernard Tschumi

1989 Wexner Sanat Merkezi

Columbus, Ohio, ABD

Sanat Merkezi Peter Eisenman

1989 Vitra Design Museum

Weil am Rhein, Almanya

Mze Frank Gehry

1993 Weisman Art Museum

Minneapolis, Minnesota, ABD

Mze Frank Gehry

1996 Dans Eden Ev

Prag, ek Cumhuriyeti

Ofis Vlado Miluni ve Frank Gehry

1997 Guggenheim Mzesi Bilbao

Bilbao, spanya

Mze Frank Gehry

2001 Berlin Yahudi Mzesi

Berlin, Almanya

Mze Daniel Libeskind

2001 Gehry Tower

Hannover, Almanya

Ofis Frank Gehry

2002 Rosenthal ada Sanatlar Merkezi

Cincinnati, Ohio, ABD

Mze Zaha Hadid

2003 Walt Disney Concert Hall

Los Angeles, Kaliforniya,ABD

Konser salonu Frank Gehry

2004 Stata Merkezi

Cambridge,Massachusetts,ABD

niversite kamps binas Frank Gehry

2004 Krzywy Domek

Sopot, Polonya

Alveri merkezi Szotynscy & Zaleski

2004 Seattle Merkez Ktphanesi 2004 Jay Pritzker Pavyonu

Seattle, Vaington, ABD

Ktphane Rem Koolhaas Park Frank Gehry

ikago, llinois, ABD

2005 Turning Torso

Malm, sve

Gkdelen (sadece iskan amal) Santiago Calatrava

2005 Phaeno Bilim Merkezi

Wolfsburg, Almanya

Mze Zaha Hadid

2007 Akron Art Museum

Akron, Ohio, ABD

Mze Coop Himmelb(l)au

2007 IAC Binas

New York City, ABD

Ofis Frank Gehry

2008 Avaz Twist Tower

Saraybosna, Bosna Hersek

Ofis Faruk Kapidzic

2008 CCTV Genel Merkezi Ole Scheeren

Pekin, in Halk Cumhuriyeti

Medya merkezi Rem Koolhaas ve

2008 Kpr Pavyonu

Zaragoza, spanya

Kpr Zaha Hadid

Kaynaklar
Derrida, Jacques (1976). Of Grammatology, (hardcover: ISBN 0-8018-1841-9, paperback: ISBN 0-8018-1879-6, corrected ISBN 0-8018-5830-5) trans. Gayatri Chakravorty Spivak. Johns Hopkins University Press. edition:

Derrida, Jacques & Eisenman, Peter (1997). Chora l Works. Monacelli Press. ISBN 1-885254-40-7. Derrida, Jacques & Husserl, Edmund (1989). Edmund Husserl's Origin of Geometry: An Introduction. University of Nebraska Press. ISBN 0-8032-6580-8 Frampton, Kenneth (1992). Modern Architecture, a critical history. Thames & Hudson- Third Edition. ISBN 0-500-20257-5 Johnson, Phillip & Wigley, Mark (1988). Deconstructivist Architecture: The Museum of Modern Art, New York. Little Brown and Company. ISBN 0-87070-298-X Hays, K.M. (edited) (1998). Oppositions Reader. Princeton Architectural Press. ISBN 1-56898-153-8 Kandinsky, Wassily. Point and Line to Plane. Dover Publications, New York. ISBN 0-486-23808-3 Rickey, George (1995). Constructivism: Origins and Evolution. George Braziller; Revised edition. ISBN 0-8076-1381-9 Salingaros, Nikos (2008). "Anti-Architecture and Deconstruction", 3rd edition. Umbau-Verlag, Solingen, Germany. ISBN13 9783937954-097 Tschumi, Bernard (1994). Architecture and Disjunction. The MIT Press. Cambridge. ISBN 0-262-20094-5 Van der Straeten, Bart. Image and Narrative The Uncanny and the architecture of Deconstruction Retrieved April, 2006. Venturi, Robert (1966). Complexity and Contradiction in Architecture, The Museum of Modern Art Press, New York. ISBN 0-87070-2823 Venturi, Robert (1977). Learning from Las Vegas (with D. Scott Brown and S. Izenour), Cambridge MA, 1972, revised 1977. ISBN 0262-72006-X Wigley, Mark (1995). The Architecture of Deconstruction: Derrida's Haunt. The MIT Press. ISBN 0-262-73114-2.

Dipnotlar
^ a b "Jacques Derrida, Abstruse Theorist, Dies at 74". New York Times (10 Ekim 2004). 12 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir.

1.^ a b Sima Ingberman. ABC: International Constructivist Architecture, 1922-1939 (ngilizce dilinde). URL eriim tarihi 11 Eyll 2010. 2.^abcJacques Derrida ve Peter Eisenman (1997). Chora L Works (ngilizce dilinde). Monacelli Press. ISBN 1885254407. URL eriim
tarihi 10 Temmuz 2010. 3.^ a b c "Deconstructivist Architecture, Museum of Modern Art" (PDF). Baruch College. 9 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir.

4.^abcAndreas Papadakis, Catherine Cooke ve Andrew Benjamin (1989).Deconstruction: omnibus volume (ngilizce dilinde). Academy
Editions. URL eriim tarihi 4 Kasm 2010. 5.^abc Philip Johnson, Mark Wigley, Museum of Modern Art (New York, N.Y.) (1988). Deconstructivist architecture. Modern Sanatlar Mzesi. URL eriim tarihi 9 Eyll 2010. 6.^abcde Neil Edward Brooks ve Josh Toth. The mourning after: attending the wake of postmodernism (ngilizce dilinde), sf. 126. URL eriim tarihi 12 Austos 2010. 7.^K. Michael Hays. "Oppositions Reader: Selected Essays 1973-1984". 2 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir.

8.^Oppositions (1973-1984). The Institute for Architecture and Urban Studies. URL eriim tarihi 17 Temmuz 2010. 9.^Bernard Tschumi (1996). Architecture and Disjunction. The MIT Press. URL eriim tarihi 10 Temmuz 2010. 10.^abcd Robert Venturi. Complexity and Contradiction in Architecture(ngilizce). Modern Sanatlar Mzesi. URL eriim tarihi 17
Temmuz 2010. 11.^ Robert Venturi, Denise Scott Brown, Steven Izenour (1972 ve 1977). Learning from Las Vegas. The MIT Press. URL eriim tarihi 10 Temmuz 2010. 12.^abJ. Fiona Ragheb, Jean-Louis Cohen (2003). Frank Gehry (ngilizce). Solomon R. Guggenheim Museum. URL eriim tarihi 2 Kasm 2010. 13.^"Imperial War Museum North Earth Time"". Daniel Libeskind'den alnt: "This project develops the realm of the in between, the inter-est.... Pointing to that which is absent".. 11 Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 14.^abc"A Dictionary of Architecture and Landscape Architecture". (2. basm): 880 sayfa. (2006). Ed. James Stevens Curl. Oxford University Press, ISBN 0-19-860678-8. 11 Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 15.^ a b "Of Grammatology".: 360 sayfa. (1967, 1998-son basm). Ed. Jacques Derrida. John Hopkins University Press. 11 Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 16.^""Mattaclarking" Dissertation Exploring the work of Gordon Matta-Clark (1994)". Robert Holloway. 11 Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 17.^a b"Jewish Museum Berlin". Berlin Yahudi Mzesi web sitesi. 29 Austos 2010 tarihinde eriilmitir.

18.^ab"Vietnam Veterans Memorial". American Treasures of The Library of Congress. 3 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir.

19.^"Memorial to the Murdered Jews of Europe, Berlin, Germany". ArchiPlanet.org. 2 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 20.^ Madan Sarup (1993). An introductory guide to post-structuralism and postmodernism (ngilizce). University of Georgia Press. URL
eriim tarihi 3 Kasm 2010. 21.^ Victor Terras (1990). Handbook of Russian Literature (ngilizce). Yale University Press. URL eriim tarihi 2 Kasm 2010.

22.^ "Design by El Lissitzky". Getty Research Institute. 3 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 23.^ Daniel Libeskind ve Andrea P. A. Belloli (1997). Radix-Matrix: architecture and writings (ngilizce). Prestel. URL eriim tarihi 4
Kasm 2010. 24.^ "The Story of the Pool".. (1977). Ed. Rem Koolhaas. Monacelli Press. 11 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir.

25.^ "Architecture in the Age of Gehry". Vanity Fair. 3 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 26.^ Franco Bertoni (2002). Minimalist architecture (ngilizce). Birkhuser. URL eriim tarihi 3 Kasm 2010. 27.^"UFA- Kino "Kristallpalast"". Das-Neue-Dresden.de. 3 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 28.^"Point and Line to Plane". (1979): 146 sayfa. Ed. Wassily Kandinsky. New York: Dover Publications, ISBN 0-486-23808-3. 11
Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 29.^"Gordon Matta-Clark Archive".Canadian Centre for Architecture. 29 Ekim 2010 tarihinde eriilmitir.

30.^"Gordon Matta-Clark at the Whitney".William Hanley, ARTINFO (11 Nisan 2007). 29 Ekim 2010 tarihinde eriilmitir. 31.^"The Gordon Matta-Clark Archive at the Canadian Centre for Architecture".Louise Dsy ve Gwendolyn Owens. 29 Ekim 2010
tarihinde eriilmitir. 32.^ab Mark Wigley. The Architecture of Deconstruction: Derrida's Haunt(ngilizce). URL eriim tarihi 4 Kasm 2010.

33.^ Gerald E. Farin, Josef Hoschek ve Myung-Soo Kim. Handbook of Computer Aided Geometric Design (ngilizce). URL eriim tarihi
4 Kasm 2010. 34.^ "Curves and Surfaces for CAGD". Gerald Farin, Morgan-Kaufmann, 2002. 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir.

35.^" The Architecture of Curved Shapes". Kazimierz Butelski, Cracow University of Technology. 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 36.^ab " Gehry Technologies". 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 37.^"VectorWorks". 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 38.^"ArchiCAD".GraphiSoft.com. 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 39.^"SolidWorks". 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 40.^"Autodesk Revit Architecture".Autodesk. 4 Kasm 2010 tarihinde eriilmitir. 41.^ab Kenneth Frampton (1992). Modern Architecture: A Critical History(ngilizce). Thames & Hudson. URL eriim tarihi 17 Temmuz
2010. 42.^ Geoffrey Bennington ve Jacques Derrida. Jacques Derrida (ngilizce). URL eriim tarihi 4 Kasm 2010.

43.^ "Peter Eisenman: 1990-1997, Richard C. Levene ve Fernando Mrquez Cecilia (Madrid: El Croquis Editorial, 1997)". Frank
Gehry'den alnt: "The best thing about Peter's buildings is the insane spaces he ends up with.... All that other stuff, the philosophy and all, is just bullshit as far as I'm concerned.".. 17 Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 44.^ Nikos Salingaros (2008). Anti-Architecture and Deconstruction (ngilizce). Umbau-Verlag. URL eriim tarihi 17 Temmuz 2010.

45.^ "Deconstruction: From Philosophy to Design, Arizona State University". Alnt:"Today, in the mid 90's the term 'deconstruction' is
used casually to label any work that favours complexity over simplicity and dramatises the formal possibilities of digital production.".. 17 Temmuz 2010 tarihinde eriilmitir. 46.^ "Parc de la Villette resmi web sitesi (Franszca)". 11 Austos 2010 tarihinde eriilmitir.

47.^ "Weisman Art Museum, Frank Gehry designs the building".University of Minnesota, Frederick R. Weisman Art Museum, 2003. 14
Austos 2010 tarihinde eriilmitir. 48.^"Nationale Nederlanden Building, Rasin Embankment, Prague, Czech Republic". ArcSpace.com. 14 Austos 2010 tarihinde eriilmitir. 49.^ "Museo Guggenheim Bilbao". Guggenheim Mzesi Bilbao web sitesi. 29 Austos 2010 tarihinde eriilmitir.

50.^"Gehry Tower". En.Structura.de. 29 Austos 2010 tarihinde eriilmitir. 51.^ "War and peace and quiet". Guardian (22 Nisan 2002). 30 Austos 2010 tarihinde eriilmitir. 52.^"Zaha Hadid, Contemporary Arts Center".ArcSpace.com. 30 Austos 2010 tarihinde eriilmitir. 53.^"New L.A. concert hall raises temperatures of neighbors (24 ubat 2004)".USA Today. 1Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 54.^"Dizzying heights". Boston Globe. 2 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 55.^"Six funny buildings".Guardian. 2 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 56.^"High-Tech Bibliophilia".The New Yorker. 3 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 57.^"Jay Pritzker Pavyonu web sitesi".MillenniumPark.org. 3 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 58.^"Turning Torso".Santiago Calatrava web sitesi. 3 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 59.^"Science Center Celebrates an Industrial Cityscape".New York Times. 2 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 60.^"Museum Architecture".Akron Art Museum. 3 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 61.^"IAC Building".IACbuilding.com. 7 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir.

62.^"Avaz Twist Tower". Avaz Twist Tower web sitesi. 8 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir. 63.^"Forbidden Cities: Beijing's great new architecture is a mixed blessing for the city". The New Yorker. 9 Eyll 2010 tarihinde
eriilmitir. 64.^"Kpr Pavyonu web sitesi". ExpoZaragoza2008.es. 9 Eyll 2010 tarihinde eriilmitir.