ZELTLER ve DERM

Deriim ve deriim birimleri Prof. Dr. Mustafa DEMR

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

ZELTLER N GEREKL KAVRAMLAR

Homojen- heterojen karm zc- znen-znme Sspansiyon, Kolloid

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

Homojen- heterojen karm Birbiri iinde tam olarak karabilen, her noktas ayn dalm gsteren, tek fazl karmlara homojen karmlar, her noktas ayn dalm gsteremeyen iki fazl karmlara da heterojen karmlar denir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

Bu balamda zeltiler homojen karmlar olarak tanmlanabilir. rnein su ve sofra tuzunun meydana getirdii karm bir homojen karmdr. Karmn hangi noktasnda olursa olsun tuz tadnda olduunu grlr. Dardan bakldnda ise iki ayr madde gibi deil tek bir madde gibi grlr. Dolaysyla su-tuz karm bir M.DEMR(ADU) zeltidir.02-ZELTLER VE DERM 4

zc- znen-znme
zeltilerdeki dalma ortamna zc veya zen, dalan maddeye de znen denir. Buna gre znen maddenin zc iinde dalmas olayna znme denir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

Yemek tuzu-su zeltisinde, yemek tuzunun suda dalmas olay znme, yemek tuzu znen, su ise zcdr. Bazen, bir zeltide fazla miktarda bulunan ''zc'' teki ise ''znen olarak tanmlanr. Byle bir tanmlama genel olarak doru ise de her zaman deildir. rnein deriik slfrik asit iine az miktarda su eklendiinde zc H2SO4, znen su deildir. Yukarda olduu gibi su zen, slfrik asit ise znendir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 6

Sspansiyon
Btn maddeler bir zc ile zelti meydana getirmezler. rnein tebeir tozlar su ile kartrlrsa zelti meydana gelmez, tozlar suda asl halde kalr. Bu ekildeki heterojen (iki fazl ) karmlara sspansiyon denir. Sspansiyon bir zelti deildir. Fazlarn younluklar farkl olduundan birbirinden kolaylkla ayrlabilir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

Kolloid
Baz karmlar daha vardr ki bunlarda znen madde zeltilerde olduu gibi molekl veya iyon dzeyinde birbirinden ayrlmaz, ancak paracklar sspansiyondaki kadarda iri deildir. Bu tr karmlara da kolloid denir. Kolloidler de zelti deildirler. Kolloidlere dardan bakldnda tek fazl homojen karmlar gibidir. Fazlar fiziksel yollarla birbirinden ayrlamazlar. Ancak mikroskopik inceleme ile fazlar fark edilebilir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 8

ZELT TRLER
zeltiler ierdikleri znen miktarna gre genel olarak doymam, doymu ve ar doymu zeltiler olmak zere gurupta incelenebilirler.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

Doymam zeltiler
zcnn zebileceinden daha az madde ieren zeltilere doymam zeltiler denir. Analitik kimyay daha ok bu tr zeltiler ilgilendirir. Doymam zeltilerdeki znen miktar aada anlatlacak olan eitli zelti birimlerinden baka bazen ok seyreltik, seyreltik veya deriik eklinde de tanmland olur. Ancak bu nitel bir tanmlamadr. Yani deriikliin veya seyreltikliin snr belli deildir. rnein seyreltik denilen bir zeltiye az miktarda daha madde eklendiinde elde edilen yeni zelti bir ncekine gre deriik, ancak bir miktar daha madde eklenerek elde edilecek olan bir sonrakinden seyreltiktir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 10

doymu zeltiler
zcnn belli hacminde ancak belli miktarda madde znebilir. Fazlas znmeden kalr.Bu ekilde hazrlanm zeltilere doymu zeltiler denir. znme scakla bal olduundan hangi scaklk iin geerli olduu belirtilir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

11

ar doymu zeltiler
Baz hallerde ise doymu zeltide zeltinin scakln artrarak daha fazla madde znmesi salanabilir. Bu zeltiler soutulduunda fazladan znen ksm zeltide kalabilir. Bu ekilde hazrlanm zeltilere ar doymu zeltiler denir. Bu zeltilerinin doygunluunun korunabilmesi iin iinde kat safszln bulunmamas ve sarsntsz bir ekilde soutulmas gerekir. Aksi halde zorlama ile znen fazla madde kristallenerek derhal ortamdan ayrlabilir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 12

Deriim birimleri
Formalite Molarite Molalite Normalite Mol kesri Yzde Binde (ppt) Milyonda (ppm) Milyarda (ppb)

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

13

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

14

Deriim birimleri
znenin forml - gram says F= zeltinin hacmi (litre)

znenin Mol says m= zcnn arl (kg)

znenin Mol says M= zeltinin hacmi (litre)

znenin edeer gram says N= zeltinin hacmi (litre)

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

15

Deriim birimleri-2
znenin hacmi = x100 zeltinin hacmi

xi =

znenin mol says zcnn mol says + znenin mol says

% v/v

% w/w =

znenin arl x100 zcnn agrl + znenin agrl

% v/w

znenin arl = x100 zeltinin hacmi

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

16

Deriim birimleri-3
znen(gr) ppt = zelti(kg)

znen(litre) ppt = zelti(m 3 )

znen(ml) ppm = zelti(m3 )

ppm =

znen(mg) zelti(kg)

znen(mg) ppb = zelti(ton)

znen( l ) ppb = zelti(m 3 )

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

17

Yzde zeltiler(Arlka yzde)

zeltinin 100 biriminde znen madde miktarna denir ve % iareti ile gsterilir. Arlka yzde hacimce yzde ve hacim - arlka yzde olmak zere ekilde ifade edilebilir.. znen maddenin ktlesi
zeltinin toplam ktlesi

Arlka yzde(%w/w ) =

x100

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

18

Arlka yzde
100 g zeltideki znen maddenin gram cinsinden miktarn verir. phesiz birimin gram olmas art deildir, baka arlk birimleri de olabilir. rnein arlka % 20lik sodyum klorr zeltisi demek 100 gram sodyum klorr zeltisinin iinde 20 g kat sodyum klorr var veya 100 kg NaCl zeltisinin iinde 20 kg kat NaCl var demektir. Bir baka deyile zelti ve znen miktarlar arlk birimiyle ifade edilmelidir

Arlka yzde(%w/w ) =

znen maddeninktlesi x100 zeltinin toplamktlesi

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

19

Hacimce yzde
100 birim hacimdeki zeltide znen hacim maddeyi verir. rnein hacimce % 20lik alkol zeltisi demek, 100 ml alkol zeltisinin iinde 20 ml saf alkol var veya 100 l alkol zeltisinin iinde 20 l saf alkol var demektir. Ksaca sylemek gerekirse zelti ve znen miktarlar hacim birimiyle ifade edilmelidir.

Hacimce yzde(%v/v ) =

znen maddenin hacmi x100 zeltinin toplam hacmi

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

20

Hacim - arlka yzde

100 hacim biriminde znen arlka maddeyi verir. rnein hacim arlka %20lik sodyum klorr zeltisi demek 100 ml NaCl zeltisinde 20 g NaCl var veya 100 litre NaCl zeltisinde 20 kg NaCl var demektir. Burada zeltinin miktar hacim biriminden, znen maddenin miktar ise ktlesi znen maddenin Hacim - arlka yzde(%w/v )ifade edilmelidir. x100 = arlk biriminden zeltinin toplam hacmi

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

21

rnek 1: Arlka % 5 lik 500 g NaOH zeltisini nasl hazrlanr?

Tanma gre 100 gram zelti iinde 5 gram kat NaOH bulunmaktadr. zeltinin toplam hacmi 500 gram olduuna gre 5 x 5 = 25 gram NaOH gereklidir. O halde 500 - 25 = 475 gram zc ( yani su ) gereklidir. Suyun younluunu 1 g/ml olarak kabul edilirse 475 ml su alnr ve 25 g NaOH bu suda zlr.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

22

rnek 2: inde hacimce % 40 alkol bulunan 1,5 litre zelti %

95lik alkolden nasl hazrlanr.

Tanma gre 100 ml alkol zeltisinde 40 ml saf alkol bulunmas istenilmektedir. O halde 1,5 litre iin (1500x0,4=600) 600 ml saf alkol gereklidir. 600 ml saf alkol ise [100x600)/95=631.5] 632 ml %95lik alkolde vardr. Buna gre zeltiyi hazrlayabilmek iin 632 ml % 95lik alkol alnr ve saf su ile 1,5 litreye tamamlanr.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

23

rnek 3: Hacim-arlka % 10luk 3 litre KCl zeltisi nasl hazrlanr.

Tanma gre zeltinin her 100 ml sinde 10 g kat KCl bulunmas gerekmektedir. O halde 3 litresinde 300 g kat KCl bulunmaldr. Bu zeltinin hazrlanmas iin 300 g kat KCl tartlr ve bir kaba alnr. zerine toplam hacim 3 litre olacak ekilde saf su eklenir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 24

rnek 4: Hacim-arlka % 10luk 1 litre HCl zeltisi, younluu 1,19 g/ml olan arlka % 37lik deriik HClden nasl hazrlanr?
Tanma gre zeltinin 1 litresinde 100 g saf HCl bulunmaldr. Deriik asitin 100 gramnda 37 gram saf asit bulunduuna gre 100 gram saf asit [(100/37)x100=270] 270 g %37lik asitte bulunmaktadr. Asidin tartlmas kolay olmadna gre hacminin bilinmesi uygun olur. Bu [(270/1,19)=227] 227 ml %37lik asit demektir. Bu zeltinin hazrlanmas iin 1 litrelik l kabna 250 - 300 ml saf su alnr. ine %37lik asitten 227 ml , kartrarak yava yava eklenir . Daha sonra saf su ile litreye tamamlanr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 25

Mol kesri (Xi)

znen maddenin mol saysnn, zeltideki btn maddelerin mol saylar toplamna oranna denir ve X ile gsterilir. rnein 1 mol A maddesi ile 1 mol B maddesinin oluturduu bir zeltiyi dnelim. A maddesinin mol kesri (XA ile gsterilir); A maddesinin mol saysnn (nA ile gsterilir) A ve B maddeleri mol saylar toplamna oranna eittir. zeltiyi oluturan maddelerin mol kesirleri toplam daima "1" dir. rnein A, B, C, D, E gibi be maddenin oluturduu bir zeltide.

XA =

nA nA + nB

XA + XB + XC + XD + XE =1

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

26

rnek 5 Arlka %23,4 NaCl ieren bir zeltide sodyum klorrn mol kesri nedir?

M.DEMR(ADU)

nce znen ve 23,4 = 0,4 mol NaCl zcnn mol 58,5 saylarn bulmamz gerekir. 100 g 76,6 = 4,2556 mol H 2 O zeltinin 23,4 gram 18 NaCl olduuna gre 0,4 100-23,4= 76,6 gram X NaCl = = 0,0860 su olmaldr. Buna 0,4 + 4,2556 gre NaCl ve suyun mol saylar 0,4 ve 4,2556 dr. 4,2556 Buradan sodyum X H2O = = 0,9140 klorrn mol kesri 4,2556 + 0,4 0,0860 Suyun mol kesrini ise 0,9140 olarak hesaplanr 27 Mol kesirleri 02-ZELTLER VE DERM toplam

Molarite (M)
Bir litre zeltideki znen maddenin mol saysna denir ve M ile gsterilir. rnein 1 molar NaOH zeltisi, 1 litresinde 1 mol yani 40 gram znm NaOH ieren zelti demektir. Ayn ekilde 2 molar H2SO4 zeltisi 1 litresinde 2 mol yani 196 gram H2SO4 ieren zelti demektir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 28

Bu tr ve yukarda sz edilen hacim arlka zeltinin hazrlanmas zel bir dikkati gerektirir. nk burada yalnz znen maddenin miktar ve zeltinin miktar belli fakat zcnn miktar belli deildir. rnein 3 M 1 litre NaOH zeltisi 3 mol (3x40=120 g) NaOH ile 1000-120=880 g (880 ml) suyun kartrlmasyla hazrlanamaz. nk son hacim 1000 ml den daha az olur. Oysa Molaritede nemli olan zeltinin son hacmidir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

29

M.DEMR(ADU)

Bu tr zeltiler l kab ad verilen ve belli hacimleri len kaplarda hazrlanr. Hesaplanan miktar kadar znen madde bu kaba alnr ve zc ile (genellikle saf su ile) hacim tamamlanr. Buna gre yukardaki zelti 880 ml zc (su) eklenerek deil, 120 g kat NaOHin bir litrelik l kabna alnmas ve zerine 1 litre oluncaya kadar su eklenmesiyle hazrlanr.
02-ZELTLER VE DERM

30

Molarite, en ok kullanlan ve hazrlanmas en kolay olan deriim birimlerinden biri olmakla birlikte en nemli dezavantaj scakla baml oluudur. Scaklk nedeniyle sv hacmindeki genleme deriimi deitirir. Bu nedenle zelti hazrlandktan sonra eer snma olmusa oda scaklna kadar soutulmas ve hacim kontrolnn yaplmas gerekir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

31

rnek 6 : 3 M, 250 ml hidroklorik asit zeltisi, younluu l,l9 g/ml olan arlka %37lik deriik HCl zeltisinden nasl hazrlaynz.
Eer l litrelik zelti istenseydi 3 mol znen gerekecekti. zelti 250 ml yani 0,250 litre olduuna gre gerekli znen madde 0,250x3=0,75 moldr. Bir mol HClnin arl 36,5 gram olduuna gre 0,75 mol HCl 0,75x36,5=27,375 gramdr. Asitin 100 gramndan 37 gram saf HCl bulunduuna gre 27,375 gram saf HCl , (100x27,375)/37= 73,986 g % 37lik asit vardr. Asitin younluu l,l9 g/ml olduuna gre 73,986 g asit (73,986/1,19)=62,173 mldir zeltinin hazrlanmas iin; 250 ml'lik l kabna az miktarda saf su alnr. zerine 62.173 ml deriik HCl konursa ve 250 ml ye, saf su ile tamamlanr.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

32

rnek 7: 500 ml 0,1 M NaOH zeltisi nasl hazrlanr.

nce, 500 ml deil de 1 litrelik zelti iin ne kadar NaOH gerekli olduunu bulunur. Molaritenin tanmna gre 0,1 mol NaOH gereklidir. Hazrlanacak zeltinin hacmi bunun yars olduuna gre gerekli olan NaOH miktar da ncekinin yars, yani (0,1/0,5) 0,05 mol olacaktr. imdi sra 0,05 mol NaOH n ka gram olduunu bulmaya gelmitir. 1 mol NaOH 40 g olduuna gre 0,05 mol NaOHin (0,05x40) 2 g olduu kolaylkla hesaplanabilir. O halde yaplacak i terazide 2 g NaOH tartp 500 mllik bir balonjojeye koymak ve az miktarda suda zdkten sonra hacim izgisine kadar saf su ile doldurmaktr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 33

rnek 7: 500 ml 0,1 M NaOH zeltisi nasl hazrlanr.

(ikinci zm)

M = 0,1 M=

V = 500 ml = 0,5 litre

znen(mol) znen(mol) 0,1 = znen = 0,05 mol zelti(litre) 0,5(litre) veya 0,05 x 40 = 2 g NaOH

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

34

rnek 8: 250 ml 0,3 M HCl zeltisi deriik HClden (younluu 1,19 g/cm3 ve %37 lik), nasl hazrlanr.(1/2)

M.DEMR(ADU)

1 litre 0,3 M zeltisi iin 0,3 mol HCl gerekli ise 250 ml (0,250 litre) 0,3 M zelti iin 0,3 x 0,250 mol = 0,075 mol HCl gereklidir. 1 mol HCl = 36,5 g olduuna gre 0,075 mol HCl = 0,075 x 36,5 = 2,7375 g HCl gereklidir. Aslnda soru yantlanmtr. Yani 2,7375 g saf HClyi tartp 250 mllik bir balonjojeye koyar ve hacim izgisine kadar saf su ile tamamlarsak istenilen zelti hazrlanm olur. Ancak bu pratikte uygulanabilir bir durum deildir. Bir baka deyile, deriik asitten belli hacimde almak varken terazide tartmaya kalkmak pek akllca bir i deildir. stelik elimizdeki asit saf asit de deildir. Bu nedenle nce 2,3775 g saf asit yerine % 37lik asitten ne kadar olmak gerektiini hesaplamak 02-ZELTLER VE DERM gerekir. 35

rnek 8: 250 ml 0,3 M HCl zeltisi deriik HClden (younluu 1,19 g/cm3 ve %37 lik), nasl hazrlanr.(2/2)

100 g zeltinin 37 gram saf asit olduuna gre, 2,7375 g saf asit (100/37)=(X/2,7375) X=7,4 gram % 37lik asittir. Demek ki tartm yapmak kolay olsayd % 37lik asitten 7,4 gram almak yeterli olacakt. Asidi tartmak pek kolay bir i deildir. Bu nedenle younluk balantsnda bilinenleri yerine koyarak 7,4 gram asidin ka ml olduunu bulabiliriz 1,19=(7,4)/V V=6,72 ml O halde 6,22 ml % 37lik HCl den alr, 250 mllik balonjojeye koyar ve hacim izgisine kadar saf su ile tamamlarsak istenen 0,3 Mlk zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 36

Molalite (m)
1000 gram zcde, znm maddenin mol saysna denir ve m ile gsterilir. Molariteden en nemli fark, zc ve znen miktarlarnn bilinmesi fakat zelti hacminin bilinmemesidir. rnein 3 molal NaOH zeltisi, 1000 gram suda 3 mol (3x40=l20 g) NaOH zlmesiyle hazrlanm zeltidir.

znen madde miktar(mol) m= zc miktar(kg)

M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 37

rnek 9: 120 g suda (120 ml suda) l2 g NaOH zlmtr. Bu zeltinin molalitesi nedir?

12 g NaOH = (12/40) = 0,3 mol NaOH znen madde (mol) m= zc (kg) 120ml su = 120 g su = 0,120 kg su 0,3 m= = 2,5 molal 0,120

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

38

rnek 3.10 : 500 g 2,5 molal NaOH zeltisi nasl hazrlanr?

2,5 molal NaOH zeltisi, 1000 g suda 2,5 mol (2,5x40 = l00 g) NaOH zlmesiyle hazrlanm zeltidir. O halde bu zeltinin son arl 1000+100 = 1100 g olmaldr. Eer 1100 g zeltide 100 g NaOH bulunursa 500 g zeltide (100 x 500)/1100 = 45,45 g NaOH bulunmaktadr. Demekki 45,45 g NaOH tartlr ve zerine toplam arlk 500 gram oluncaya kadar (454,55 ml) saf su eklenirse istenen zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 39

rnek 11: 5 molallik herhangi bir sulu zeltinin zc ve znen mol kesirleri nedir?

Sulu zelti olduuna gre 1000 g su iinde 5 mol madde zlm demektir. 1000 g suyun ka mol olduunu bulursak mol kesrini kolaylkla hesaplayabiliriz. l000 g su, l000/l8 = 55,55 moldr. 5,0 X znen = = 0,0826 5,0 + 55,55 55,55 X zc = = 0,9174 5,0 + 55,55
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 40

rnek 12: Laboratuvarlarda kullanlan deriik amonyak arlka % 25,5 NH3 iermektedir ve younluu 0,952 g/ml'dir. Buna gre deriik amonyak zeltisinin Molaritesi ve molalitesi nedir?

100 1000 = X = 255 g saf NH 3 1000 g - 255 g = 745 g saf su 25,5 X 745 g saf su 1000 g safsu = X = 342,28 g NH 3 255 g NH 3 X g NH 3 NH 3 = 17 g/mol 342,28/17 = 20,13 molal 100 g 1000 g = X = 255 g saf NH 3 25,5 g X

1000 g zeltinin hacmi D = M/V V = M/D = 1000/0,952 = 1050 ml 1050 ml zeltide 1000 ml zeltide = X = 242,85 g saf NH 3 255 g NH 3 Xg 242,85/17 = 14,28 mol NH 3 = 14,28 M
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 41

rnek 13: % 10'luk gm nitrat zeltisinin younluu 1,09 g/ml'dir. Bu zeltinin molaritesi ve molalitesi nedir? Veriler:: Na=23, O=16, H=1, Ag=108, N=14, C=12,

d = 1,09 g/ml demektir

%(w/w) = 10 AgNO 3

%10 AgNO 3 90 g su + 10 g AgNO 3

Molarite iin zelti hacmi nemli olduundan

90 g zcde 1000 g zcde = 1 litre zelti 10 g AgNO 3 varsa X gram = 1000 ml x1,09 g/ml = 1090 g' d X = 111,11 g AgNO 3 100 g 1090 g = AgNO3 = 170 g/mol olduundan 10 g AgNO 3 Xg 111,11 X= = 0,9535 molal X = 109 g AgNO 3 170 109 = 0,6411 mol 0,6411 M 170
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 42

Normalite (N)
l litre zeltideki znen maddenin edeerlik says cinsinden ifadesine denir ve N ile gsterilir. Bu tr zeltilerin hazrlanmasnda edeer ktlenin hesaplanmas en nemli ksm oluturur. maddenin edeerlik says zcnen N= zeltinin hacmi (litre) znen madde (g) Edeerlik says = znen maddenin edeer ktlesi znen maddeninin mol ktlesi Edeer ktle = znen maddenin etkin deerlii
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 43

Normalite(N)
Etkin deerlik,
Asit ve bazlarda zeltiye verdii H+ veya OH- saysna eittir. Ykseltgen veya indirgenlerde verdii veya ald elektron saysna eittir. Tuzlarda toplam pozitif veya negatif yk saysna eittir.

Edeerlik saysnn edeer ktle ile arpm zeltideki znen maddenin gram cinsinden miktarn verir znen madde miktar (g) = Edeerlik says x Edeer ktle

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

44

rnek 14 : 100 ml deriik H2SO4 (%98lik, d=l,84) 500 mlye seyreltilmitir. Bu zeltinin normalitesi nedir?

nce l00 ml deriik slfrik asitte ka gram saf H2SO4 bulunduunu hesaplanr ve 108,32 g M olarak bulunur. M = dxV d=
V M = 1,84x100= 184 g 100 184 = X = 180,32g saf H 2SO4 98 X

M.DEMR(ADU)

Slfrik asit suya 2 hidrojen verir. Dolaysyla etkin deerlii 2dir. Mol ktlesi ise 98dir. Buna slfrik asitin edeer ktlesi 98/2=49 g olur. Bu durumda znen maddelerin edeerlik says (l80,32/49) =3,68, normalitesi ise (3,68/0,5)= 02-ZELTLER VE DERM 7,36 N olur

45

rnek 15: Aadaki tepkimede kullanlmak zere 0,l N 500 ml KMnO4 zeltisi nasl hazrlanr?

2KMnO 4 + 5H 2 O 2 + 6H + 2Mn 2+ + 5O 2 + 8H 2 O + 2K +

Potasyum permanganat (KMnO4) ykseltgen olarak etki ettiinde mangann ykseltgenme says +7den +2ye iner, yani mangan bu tepkimede 5 elektron alr. O halde permanganatn etkin deerlii 5dir. Mol ktlesi ise 39+55+(4x16) = 158 gramdr. Buna gre KMnO4 n edeer ktlesi (158/5)=31,6 gdr. Demek ki l litre 1 N KMnO4 zelti hazrlamak iin 31,6 g KMnO4 tartmak gerekecektir. 0,l N iin 3,l6 gram 0,l N 500 ml iin ise 3,l6x0,5=l,58 gram yeterlidir. zeltiyi hazrlayabilmek iin l,58 g KMnO4 tartlr. 500 mllik bir l kabna konur ve l izgisine kadar saf su ile tamamlanr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 46

rnek 16: 2 Normal zelti ne demektir? Herhangi bir bileiin 2 N'lik 1 litre zeltisini hazrlayabilmek iin nelerin bilinmesi gerekir. Bunlar nasl hesaplanr.

znen maddenin edeer gram says zeltinin hacmi (litre) znen madde (g) Edeer gram says = znen maddenin edeer arl znen maddenin mol arl (g) Edeer arlk = znen maddenin etkin deerlii N=
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM

2 Normal zelti, litresinde 2 edeer gram znen madde bulunan zelti demektir yandaki eitliklerden hesaplanr. Bir maddenin etkin deerlii 1.Asit ve bazlarda zeltiye verdii H+ veya OH- saysna 2.Ykseltgen veya indirgenlerde verdii veya ald elektron saysna 3.Tuzlarda toplam negatif veya pozitif yk saysna eittir. Yukardaki bilgiler nda hesaplanan kadar madde, 1 litrelik kaba alnr ve zc ile litreye tamamlanr.

47

zeltilerin Kartrlmas
Laboratuvarlarda var olan zeltileri deerlendirmek iin, kartrarak yeni zelti hazrlamak ve bunlar kullanmak sk bavurulan bir durumdur. Kartrma var olan zeltilerin birbiriyle kartrlmas olabilecei gibi seyreltilmesi veya deritirilmesi eklinde de olabilir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

48

rnek 17: 200 ml 0,2 M ve 300 ml 0,5 M NaOH zeltilerinin kartrlmasyla elde edilen yeni zeltinin molaritesi nedir?

V1 = 200 ml M 1 = 0,2

V2 = 300 ml M 2 = 0,5

VT = 500 ml MT = ?

V1 M 1 + V2 M 2 = M T VT 200x0,2 + 300x 0,5 = 500x M T 190 MT = = 0,38 M 500

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

49

RNEK 18: 30 ml 0,20 M Al2(SO4)3 ile 30 ml 0,30 M Na2SO4 kartrlmtr. Her bir iyonun son zeltideki deriimi nedir.
1000 ml 30 ml = 0,20 mol X mol Bu iyonlaryomolar derierii i ise, X = 0,006 mol Al2 (SO 4 ) 3 / 30 ml son hacim 30 ml + 30 ml = 60 ml Al2 (SO 4 ) 3 2Al3+ + 3SO 4 2 60 ml 1000 ml = X 0,012 mol Al3+ Na SO 2Na + + SO 2
2 4 4

o halde zeltide 2 x 0,006 = 0,012 mol Al3+ 3x0,006 + 0,009 = 0,027 mol SO 4 22x 0,009 = 0,018 mol Na + vardr

[Al3+ ] = 0,2 M benzer ekilde [ Na + ] = 0,30 M [ SO 4 2- ] = 0,45 M

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

50

zeltilerin Deritirilmesi
Lboratuvar almalar srasnda baz zeltilerin elde hazr bulunanlarndan daha deriiklerine ihtiya duyulabilir. Byle durumlarda yeni bir zelti hazrlamak yerine bu zeltiyi deritirerek kullanmak tercih edilir. Bylece madde israf nlenmi olur. Byle bir deritirme ilemi iin u yol izlenmelidir: Eldeki hazr zeltide ne kadar znen madde saf olarak vardr, hesaplanr. Hazrlanmas istenen zelti iin ne kadar maddeye ihtiya olduu hesaplanr. Hesaplanan kadar madde ya dorudan tartlp zeltiye eklenir veya deriik asitler gibi bir sv kullanlmas gerekiyorsa, younluk ve yzde deerleri yardmyla ka mililitre madde alnmas gerektii rnek 2 ve 6 da anlatld ekilde hesaplanr ve hesaplanan kadar madde hazr 02-ZELTLER VE DERM 51 zeltiye eklenir.

M.DEMR(ADU)

rnek 19: 500 ml 0,1 M HCl zeltisini 0,5 M yapmak iin younluu 1,19 gr/cm3 olan %3 lik deriik HCl den ka ml eklemek gerekir.(1/2)
0,1 M 500 ml zeltide, (500/1000)x0,1x36,5 = 1,825 g saf HCl vardr. Bu zelti 0,5 M yaplmak istendiine gre, 500 ml 0,5 M HCl zeltisi iin (500/1000)x0,5x36,5 = 9,125 g saf HCl ye ihtiya vardr. Bunun 1,825 gram nceden mevcut olduuna gre 9,125 - 1,825 = 7,3 g saf HCl daha zeltiye eklenmelidir. Bu kadar asit iin deriik asitten gerekli miktar 100 x7,3 = 19,73 g % 37' lik asit 37 19,72 = 16,58 ml % 37' lik deriik asit 1,19
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 52

rnek 19: 500 ml 0,1 M HCl zeltisini 0,5 M yapmak iin younluu 1,19 gr/cm3 olan %3 lik deriik HCl den ka ml eklemek gerekir.(2/2)

phesiz bu yaklak bir zmdr. nk son hacim 500 ml deil 516,58 mldir ve 16,58 ml iin gerekli olan kadar asit eksiktir. Ancak nitel analitik kimya almalar iin bu yaklatrma yaplabilir. Soru, deriik HClnin 12,0 M olduu kabul edilip zelti denklemlerinden yararlanarak da zlebilir. Buna gre zm yapldnda 17,39 ml deriik eklemek gerektii bulunur. Yaplan yaklatrmann geree ok yakn olduu da bu ekilde anlalabilir.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 53

rnek 20: 200 ml 0,3 M HCl zeltisini 0,5 M yapabilmek iin 1 Mlk asit zeltisinden ne kadar eklenmelidir?

Bu sorunun zm iin zelti formllerinden yararlanlabilir. M1V1 + M2V2 = MV M1 = 0,3 M V1 = 200 ml M2 = 1,0 M V2 = ? M = 0,5 MV = 200 + V2 0,3 x 200 + 1,0 x V2 = 0,5 ( 200 + V2) 60 + V2 = 100 + 0,5 V2 V2 - 0,5 V2 = 100 - 60 0,5 V2 = 40 V2 = 80 ml O halde 200 mllik 0,3 M HCl zeltisine 1,0 M HCl zeltisinden 80 ml eklenirse elde edilen zelti 0,5 molar ve eldeki zeltinin toplam hacmi 280 ml olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 54

zeltilerin Seyretilmesi
Bir lboratuvarda zeltilerin deritirilmesi kadar seyretilmesi de sk karlanan bir olaydr. Bunun iin izlenecek yol hemem hemen yukardakinin ayndr. Mevcut zelti iinde ne kadar znen madde bulunduu hesaplanr. Bu madde ile istenen deriimde ka mililitrelik zelti hazrlanabilecei hesaplanr. Hesaplanan hacimden mevcut zeltinin hacmi karlarak eklenmesi gereken saf su miktar bulunur ve bu, nceki zeltinin zerine eklenir. Bu tr bir seyreltme ileminin yaplabilmesi iin kullanlacak zelti kabnn hacmi phesiz, (2.) kta hesaplanan hacime eit veya ondan byk olmaldr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 55

rnek 21: 200 ml 1,0 M HCl zeltisini 0,3 M lk zelti haline getirmek iin zerine ne kadar saf su eklenmelidir.(1/2)

200 mllik zeltide (200/1000)x0,1= 0,2 mol saf HCl vardr. Bu kadar saf asitle 0,3 Mlk (1000/0,3)x0,2 = 666,66 ml asit zeltisi hazrlanabilir. Elimizde 200 mllik zelti bulunduuna gre 666,66 - 200,0 = 466,66 saf su eklemelidir. Yeni zeltinin hazrlanmas u ekilde yaplabilir 200 mllik deriik zelti litrelik bir balonjojeye alnr. zerine 467 ml saf su eklenip iyice alkalanr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 56

rnek 21: 200 ml 1,0 M HCl zeltisini 0,3 M lk zelti haline getirmek iin zerine ne kadar saf su eklenmelidir.(2/2)
Bu rnein zmnde zelti formllerinden yararlanmakla mmkndr. V1 = 200 ml M1 = 1,0 V2 = ? M2 = 0 (Saf suyun asit deriimi yaklak sfr kabul edilmitir.) V = 200 + V2 M = 0,3 M1V1 + M2V2 = MV
200 x 1,0 + 0 x V2 = 0,3 x (200 + V2 )

200 + 0 = 60 + 0,3 V2 V2=(140/0,3)=466,66 ml saf su eklenmelidir

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

57

rnek 22: 300 ml 2 M NaOH zeltisini 1 Mlk zelti haline getirebilmek iin 0,1Mlk NaOH zeltisinden ka ml eklemek gerekir.
V1 = 300 ml M1= 2 M (300 + V2) V2 = ? M2 = 0,1 M V = 300 + V2 M = 1,0 M1V1 + M2V2 = MV 2,0 x 300 + 0,1 x V2 = 1,0 600 + 0,1 V2 = 300 + V2 V2 - 0,1 V2 = 600 - 300 0,9 V2 = 300 V2 = 333,33 ml

O halde, 300 ml 2 M NaOH zeltisi litrelik kaba alnr ve zerine 333,33 ml 0,1 Mlk zeltiden eklenirse istenen 1M lk zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 58

Doygun zeltilerin Hazrlanmas (1/2)

Bileikler, zclerde sonsuz miktarda znmezler. Nitel analitik kimya lboratuvarlarnda zc olarak genellikle saf su kullanlr. Bir bileiin suda ne kadar znecei znrlk arpm deerleri veya znrlk erileri yardmyla anlalabilir. Lboratuvar almalar srasnda zaman zaman doygun zeltilerin kullanlmas gerekecektir. Byle bir zelti, pratik olarak u ekilde hazrlanr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 59

Doygun zeltilerin Hazrlanmas (2/2)

Ka mililitrelik zelti hazrlanacaksa bu kadar saf su bir kaba konur. zerine doygun zeltisi hazrlanacak maddeden ok az miktarda, bir spatln ucuyla eklenir ve kuvvetlice alkalanarak zlr. Daha sonra bir miktar daha eklenip alkalanr. Bu ekilde kabn dibinde zlmeyen bileik kalncaya kadar ileme devam edilir. Doygun zelti denildiinde, aksi belirtilmedike souktaki doygun zelti kastedilir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

60

Kristal Suyu eren Tuzlar ile zelti Hazrlanmas

Tuzdaki kristal suyunun hazrlanan zeltiye ne ekilde yansyaca, bunun eklenecek sudan karlp karlmayaca ounlukla merak edilir. Hesaplama yaplrken kristal suyu ile birlikte mol ktlesi hesaplanr. Ve kristal suyu iermeyen tuzlarda olduu gibi zelti hazrlanr. Molal ve yzde deriimlerde zelti hazrlanmasnda ise tuzun ierdii kristal suyunun hesaplamalarda dikkate alnmas gerekir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

61

rnek 23: 500 ml 0,1 M Fe(NO3)3 zeltisini Fe(NO3)3.9H2O tuzundan nasl hazrlarsnz. Bu zeltideki Fe2+ ve NO3iyonlarnn molar deriimleri nedir? Fe(NO3)3 = 242 g/mol, Fe(NO3)3.9H2O = 404 g/mol

Basit bir hesaplama yaplrsa 1000 ml 0,1 M zelti iin 40,4 g Fe(NO3)3.9H2O gerekli olduu grlr. Bir baka deyile 40,4 g tuz 0,1 moldr ve 0,1 mol tuz iinde 0,1 mol Fe(NO3)3 vardr. O halde 500 mL iin 20,2 g tuz tartlr ve 500 mllik bir balonjojeye alnr. nce az miktarda suda znr. Daha sonra hacim izgisine kadar saf su ile tamamlanarak zelti hazrlanr. te yandan 1 mol tuz iyonlatnda 1 mol Fe3+ iyonu ve 3 mol NO3- iyonu verdiinden Fe3+ iyonunun molar deriimli 0,1 M, NO3- iyonunun molar deriimi ise 3 x 0,1 = 0,3 M dr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 62

rnek 24: 500 ml 0,1 molal Fe(NO3)3 zeltisini Fe(NO3)3.9H2O tuzundan nasl hazrlarsnz?

Molalite; 1000 g zcdeki mol cinsinden znm madde miktarnn bir ifadesidir. Yukardaki zeltinin hazrlanmasnda zc su olduuna ve zcnn miktar nemli olduuna gre tuzun ierdii suyun dikkate alnmas gerekecektir. Yukardaki rnekten hatrlayacamz gibi 404 g tuz 1 moldr ve bunun iinde 1 mol Fe(NO3)3 vardr. 0,1 molal zelti iin de durum ayndr. zeltinin hazrlanmasyla ilgili ilemler ise farkl olacaktr. Tartlan 20,2 g tuz iinde 20,2 x (162/404) = 8,1 su vardr. Bir baka deyile zc olarak gerekli olan 500 g suyun 8,1 gram imdiden alnmtr. O l) znen Madde(mol) znen(mo halde 20,2 g m =bir balonjojeye alnr ve iine 500 - 8,1 = 491,9 g = = tuz 1000 g eklenirse zc(kg) 491,9 ml saf suzc istenen zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 63

rnek 25: Arlka %25lik 500 g Fe(NO3)3 zeltisi Fe(NO3)3.9H2O tuzundan nasl hazrlanr?

Burada dikkat edilmesi gereken, znenin mol olarak deil gram olarak istenmesidir. Dolaysyla tartlan madde iinde ilgilenilen maddeden ne kadar bulunduunun bilinmesidir. 500 g zelti iin 500 x 0,25 = 125 g Fe(NO3)3 gereklidir. Ancak, bu kadar maddeyi alabilmek ise 125 x (404/242) = 208,68 g Fe(NO3)3.9H2O tuzundan tartmak gerekecektir. O halde, 208,68 g tuz tartlr, bir kaba alnr ve zerine 500 - 208,68 = 291,32 g = 291,32 ml saf su eklenirse istenen zelti hazrlanm olur.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

64

rnek 26: Hacim - arlka %25lik 500 ml Fe(NO3)3 zeltisi Fe(NO3)3.9H2O tuzundan nasl hazrlanr?

500 x 0,25 x (400/242) = 208,68 g Fe(NO3)3.9H2O

208,68 g tuz tartlr ve 500 mllik bir balojojeye alnr. Az miktarda suda zldkten sonra hacim izgisine kadar saf su ile tamamlanrsa istenen zelti hazrlanm olur.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

65

rnek 27: Stokta bulunan 2 litrelik 0,5 M HCl zeltisinden 200 ml 0,1 M zelti nasl hazrlanr?

M1V1 = M2V2 200x0.1 = 0,5xV2 V2 = 40 ml O hlde 0,5 M HCl zeltisinden 40 ml alnp zerine 160 ml su eklenmesiyle (veya son hacim 200 ml oluncaya kadar su eklenmesiyle) istenen zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 66

rnek 28: 0,1 M lk 100,0 ml NaCl zeltisinin deriimini 0,2 M yapmak iin ne kadar NaCl eklemek gerekir?(1/2)

Bu soruya verilecek yant belki de hi hesaplama yapmadan, 0,1 molarlk ilk zelti iin gereken kadar yani 0,1 mol/litre x 0,1 litre x 58,45 gr/mol = 0,5845 gr NaCl eklenmesi gerektii eklinde olacaktr. nk zeltinin molaritesinin iki katna karlmas demek iindeki NaCl miktarnn da iki katna karlmas demektir.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

67

rnek 28: 0,1 M lk 100,0 ml NaCl zeltisinin deriimini 0,2 M yapmak iin ne kadar NaCl eklemek gerekir?(2/2)

Bu sonuca hesaplama ile de varlabilir. Veriler yukardaki bantsnda yerine konulursa V2 = 50 ml bulunur. Bunun anlam udur: zelti iindeki madde, ancak 50 mlsinin deriimini 0,2 M yapabilecek kadardr. O hlde 100 - 50 = 50 ml fazla su vardr. Bu durumda yaplacak ilem yalnz 50 mllik zelti hazrlanyormu gibi gerekli madde miktarn hesaplayp bunu zeltiye eklemektir. Bu da; znen (gr) = 0,05 litre x 0,2 mol/litre x 58,45 gr/mol = 0,5845 g olarak hesaplanr.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 68

rnek 29: 200 ml 0,2 M ve 300 ml 0,5 M NaOH zeltilerinin kartrlmasyla elde edilen yeni zeltinin molaritesi nedir?

Bunun iin M1 V1 + M2 V2 = MV eklindeki bir bantdan yararlanlabilir. Karmn toplam hacminin 200 ml + 300 ml = 500 ml olduu dnlrse yeni molaritenin 0,2 x 200 + 0,5 x 300 = M x 500 M = 0,38 olaca bulunur.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

69

rnek 30: 300 ml 0,3 M HCl zeltisini, 500 ml ve 1Mlk zelti yapmak iin younluu 1,18 / cm3 olan % 36lk deriik HCl den ne kadar katmak gerekir?
Burada da yaplacak ilem, nce 300 ml 0,3 M zelti iindeki HCl ile ka mililitre 1M lk HCl zeltinin hazrlanabileceini bulmaktr. 300x0,3 = 1 x V V = 90 ml O hlde zeltide 210 ml fazla su vardr. zelti hacminde 200 mllik bir artta istendiine gre toplam 410 ml 1 Mlk zeltiyi, younluu 1,18 g / cm3 olan % 36lk HCl den nasl hazrlanacan aratrmak gerekir. 1 x 0,410 x36,5 = 14,965 gram saf HCl gereklidir (100/36) = (X/14,965) X=41,52 g % 36lktan gereklidir V= (M/d)=(41,52/1,18) V=35,10 ml % 36lk HCl den gereklidir O hlde 35,10 ml deriik asiti ve 300 ml ' lik ilk asiti 500 ml ' lik bir balon jojeye koyup iaret izgisine kadar saf su eklenirse, 500 ml' lik 1 M zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 70

rnek 31: 2 N' lik 200 ml H2SO4 zeltisinden 0,5 N ka ml zelti hazrlanabilir? Hazrlama ilemi nasl yaplr?

N1 V1 = N2 V2 2x200 = 0,5xV2 V2 = 800 ml O hlde 200 ml ' lik zelti zerine toplam hacim 800 ml oluncaya kadar su eklenirse istenen 0,5 N' lik zelti hazrlanm olur.

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

71

rnek 32: 200 ml 5 N' lik H3PO4 zeltisinden 0,5 N 500 ml zelti nasl hazrlanr?

0,5x500 = 5xV V = 50 ml Bu, deriik zeltinin 50 ml 'sindeki asit miktarnn 0,5 N 500 ml zelti iindeki asit miktarna eit olduunu gsterir. O hlde 5 N lik H3PO4 ten 50 ml alnmas ve zerine 450 ml su eklenmesiyle istenen 500 ml lik zelti hazrlanm olur.
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 72

ALIMA SORULARI-1
15,0 g NaCl ka moldr? 32,5 g CuSO4 .5H2 O ka moldr? 285,4 g CaSO4 ka moldr? 148,4 g NH4 NO3 da ka mol hidrojen vardr? 184,5 g MgCl2 de ka mol magnezyum ve ka mol klor vardr? 62,3 g Na2SO4.5H2O da herbir elementten kaar mol vardr? 12,3 mol H2SO4 ka moldr? 28,6 mol Ca(NO3 )2 ka gramdr? Burada her bir elementten ka gram vardr? 13,2 milimol NaCl ka gramdr? 6 mol NH4OH ka gramdr? Burada her bir elementten ka gram vardr?
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 73

Younluu 1,84 g/ml olan deriik slfrik asitin molar deriimi nedir? Deriik HNO3 %70liktir ve younluu 1,42 g/mldir . Bu asitin molar deriimi nedir? Deriik perklorik asit %70liktir ve younluu 1,6 g/mldir . Bu asitin molar deriimimi nedir? Younluu 1,42 g/ml olan %70lik HNO3 ten 250 ml 2 N HNO3 zeltisi nasl hazrlanr? 250 ml 0,1 M Na OH zeltisi nasl hazrlanr? 250 ml 0,3 M HCl zeltisi younluu 1,19 g/ml olan %37lik asitten nasl hazrlanr? 0,3 N 500 ml H2 SO4 zeltisi , younluu 1,84 g/ml olan %98lik asitten nasl hazrlanr?

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

74

0,25 N 250 ml BaCl2 zeltisi nasl hazrlanr? 500 g %15lik NaCl zeltisi nasl hazrlanr? 750 ml % 85lik alkol zeltisi nasl hazrlanr? 600 ml 0,1 M HCl zeltisini 0,5 M yapmak iin younluu 1,19 g/ml olan %37lik HClden ka ml eklenmelidir? 250 ml 0,5 M HCl zeltisini 1,0 M yapmak iin 4 Mlik asit zeltisinden ne kadar eklenmelidir? 250 ml 1,0 M HCl zeltisini 0,3 Mlk zelti haline getirmek iin zerine ne kadar saf su eklenmelidir?

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

75

alma sorular -2
400 ml 2 M NaOH zeltisini 0,3 Mlk zelti haline getirebilmek iin 0,1 MlIk zeltiden ka ml eklenmelidir? 1 litre 0,1 M Fe3+ zeltisi, Fe(NO3 )3 .9H2 O tuzundan nasl hazrlarsnz? Arlka %10luk 250 ml Fe(NO3)3 zeltisini, Fe(NO3)3.9H2O tuzundan nasl hazrlarsnz? Hacim arlka %10luk Fe(NO3)3 zeltisini Fe(NO3)3.9H2O tuzundan nasl hazrlarsnz? 0,8 M 300 BaCl2 zeltisi ile 0,45 M 400 ml MaCl2 zeltileri kartrlmtr. Meydan gelen yeni zeltideki baryum, magnezyum ve klor iyonlarnn molar deriimleri nedir? 250 ml 0,6 M NaOH zeltisi ile 250 ml 0,3 M HCl zeltileri kartrlmtr. Meydana gelen yeni zeltideki baryum , magnezyum ve klor iyonlarnn molar deriimleri nedir?
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 76

Mililitresinde 10 mg klorr ieren MgCl2 zeltisi nasl hazrlanr? 30 ml KCl zeltisi ile 15 ml NaCl zeltisi kartrlmtr. Her bir zeltinin deriimi 0,1 M olduuna gre yeni zeltinin molar deriimi, sodyum, potasyum ve klorr iyonlar ynnden nedir? 1,5 litre 2,0 M HCl zeltisi ka mol HCl vardr? Bu HCl ka gramdr? (yant:3 mol,110 gr) 0,64 N H2SO4 n ka mlsi 13,0 gr H2SO4 ierir? 0,25 mol H2SO4 ka mlsinde vardr? (yant:0,414,0,78 litre) 300 ml 2,2 M AlCl3 zeltisini nasl hazrlarsnz? (yant:88 gr AlCl3) 12,0 M HCl stok zeltisinden 3,0 M 20 ml HCl zeltisini nasl hazrlarsnz?(yant:5,0 ml)
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 77

alma sorular-3
6,0 M H2SO4 den 24 ml 0,25 M zeltiyi nasl hazrlarsnz?(yant:1 ml 6,0 M dr) 5,0 ml 3,0 M HCl ile 70 ml 4,0 M KNO3 zeltisi kartrlmtr. Son zeltideki HCl ve KNO3 deriimi nedir?(yant: 1,25 M HCl, 2,3 M KNO3) 60 ml 2,4 M Na3PO4 ile ka ml 3,4 M Ba(NO3)2 tepkimeye girer?(yant: 64 ml baryum nitrat) 40 ml 0,6 N NaOHi ntrletirebilmesi iin 0,3 N H2SO4 ten ka ml gereklidir? (yant: 80 ml) 60 ml 0,62 N NaOHi ntrletirmek iin 0,46 M H3PO4 den ka ml gereklidir? (yant:29,9 ml). Yukardaki ntrletirme srasnda ka gram Na3PO4 oluur? (yant:2,03 g)

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

78

20 ml 0,60 M NaCl ile 40 ml 0,80 M KCl kartrlmtr. Son zeltideki her bir iyonun deriimi nedir?(Yant: 0,20 ml Na+ , 0,53 M K+ , 0,73 M Cl-) 15 ml 0,20 M Al2(SO4)3 ile 60 ml 0,30 M Na2SO4 kartrlmtr. Son zeltideki her bir iyonun molar deriimi nedir? (yant:0,080 M Al3+, 0,48 M Na+, 0,36 M SO42-) 0,15 M 17,3 ml AgNO3 tam olarak tepkimeye sokabilmek iin 0,20 M CaCl2 den ka ml gereklidir? (yant:13 ml) 40 ml 0,25 M Al2(SO4)3, 80 ml 0,30 M BaCl2 ile kartrlmtr. Hangi kelek oluur? Geride kalan iyonlarn molar deriimleri nedir? (yant: BaSO4, 0,05 M SO42-, 0,17 M Al3+, 0,4 M Cl-)
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 79

a) 3 M H2SO4 ka Ndr? b) 0,1 N Ca(OH)2 ka Mdir? c) Litresinde 5 g Na2SO4 bulunan zeltinin Molaritesi nedir? d) 20 mg/ml CuSO4 ieren zeltinin M nedir? e) Mililitresinde 0,46 milimol K3PO4 bulunan zeltinin litresinde ka gram K3PO4 vardr? (Yantlar: 6N, 0,05M, 0,035 M, 0,125M, 0,5 mm/ml)
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 80

alma sorular-4
20 ml 3,0 molal Al2(SO4)3 zeltisinde ka mol Al2(SO4)3 vardr?(yant:0,060 mol) 800 ml 0,12 N Ca(OH)2 zeltisinde ka gram Ca(OH)2 vardr? Bu ka milimoldr? Ka miliedeerdir? (yant: 3,6 g, 48 mmol, 90 miliedeer) Bir tepkimede 12 g H2SO4 gereklidir. Bunun iin 3,0 M H2SO4 ten ka mililitre yeterlidir? (yant: 41 ml) Bir tepkimede 3,4 milimol Na3PO4 gereklidir. 1,8 N zeltiden ka ml yeterlidir? (yant:5,7 ml) 150 ml 0,35 N Ca(NO3)2 zeltisini nasl hazrlarsnz? (yant: 43 g /150 ml)
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 81

M.DEMR(ADU)

Litresinde 3,8 g Na2CO3 bulunan zeltiden 240 ml nasl hazrlarsnz? (yant:0,91g Na2CO3/240ml) 3,0Mlk stok KCl zeltisinden 1,2 Mlk 25 ml zeltiyi nasl hazrlarsnz? (yant:1,4 ml+13,6 ml saf su) 2,4 Mlk stok CuSO4 zeltisinden 0,45 Nlik 15 ml zeltiyi nasl hazrlarsnz? (yant:1,4 ml+ 13,6 ml saf su) 150 ml 0,3 M K2SO4 ile 80 ml 2,0 M NaNO3 kartrlmtr. Son zeltideki her bir bileenin deriimi nedir? (yant: 2,0 M K2SO4, 0,70 M NaNO3 ) 1,0 Mlk CuSO4 stok zeltisinden 20 mg/mllik 80 ml zeltiyi nasl hazrlarsnz? (yant:10 ml stok+ 70 ml safsu) 100 ml 0,50 02-ZELTLER VE DERM M CuSO4 zeltisinde ka gram Cu 82 vardr? Bu ka milimoldr? (3,2 g Cu ; 50 mmol

0,80 Mlk Cu(NO3)2 stok zeltisinden 5,0 mg/mllik zeltiyi nasl hazrlarsnz? (yant: her 10 ml stok zeltiye 9,2 ml saf su) 2,4 Mlk 5,0 ml ZnCl2 zeltisinde ka milimol Zn vardr? (yant:12 mm Zn) 200 ml 0,34 N Ca(OH)2 i ntrletirebilmek iin 3,0 M H2SO4 ten ka ml gereklidir? Ka miliedeer CaSO4 oluur?(yant: 11,3 ml, 68 med BaSO4 ) 80 ml 0,70 M H3PO4 tam olarak ntrletirebilmek iin 1,4 N NaOHten ka ml gereklidir? Ka gram Na3PO4 oluur? (yant:123 ml, 9,4 g Na3PO4)
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 83

alma sorular-5
Ad bilinmeyen bir asitin 1,75 gram 40 ml 0,56 N NaOH ile ntrletirilmitir. Bu asitin edeer arl nedir? (yant: 78 g ) 44 ml H2SO4 i ntrletirebilmek iin 0,75 N KOHten 60 ml kullanlmtr? Buna gre H2SO4 in molaritesi nedir? (yant:0,51 M) Laboratuarlarda kullanlan deriik HNO3 %68liktir ve younluu 1,405tir. Bu asitin normalitesi nedir? Buna gre 800 ml 0,04 M Ca(OH)2 i tam olarak ntrletirmek iin bu asitten ka ml gereklidir? (yant:15,2 N ve 4,2 ml) 30 ml 0,12 M CaCl2, 60 ml 0,20 M AlCl3 ile kartrlmtr. Bu zeltide hangi bileenler bulunur? Deriimleri nedir?(yant: 0,04 M Ca2+, 0,13 Al3+, 0,48 M Cl-)
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 84

40 ml 0,15 M HCl 60 ml 0,20 M NaOH ile kartrlmtr.zeltide hangi bileenler bulunur. Deriimleri nedir? (yant:0,12 M Na+, 0,06 M Cl-, 0,06 M OH-) Bakr aadaki tepkimeye gre seyreltik HNO3 ile tepkimeye girmektedir. 140 mg bakrn 0,15 M HNO3 n 40 mlsiyle tepkimeye sokulmutur. Son zeltideki bileenler ve deriimleri nelerdir? (yant: 0,055 M Cu2+, 0,003 M H+, 0,11 M NO3- ) 0,7692 N NaOH zeltisinden 500 ml 0,180 N NaOH zeltisi nasl hazrlanr? 0,0912 M AgNO3 zeltisinde pAg nedir?
M.DEMR(ADU) 02-ZELTLER VE DERM 85

3 litre 0,15 N NaOH zeltisini aadakilerden nasl hazrlarsnz.

a)Kat NaOHten b)6,0 Mlk stok zeltisinden c)Younluu 1,43 g/litre olan arlka %40lk zeltisinden, d)100 mlsinden 15,8 g NaOH bulunan zeltisinden
2,5 N 250 ml HClyi 0,15 N yapabilmek iin ka mlye seyreltilmesi gerekir?

M.DEMR(ADU)

02-ZELTLER VE DERM

86