-

,
(- ),
,

. ,
:
, .
: ?
,
: ?
, ,
-, -
, , , . ,
, .

Christianity
of East and West

A Collection of Critical Essays

Sulkhan Saba Orbeliani University

of Humanities

Tbilisi 2009

2009

UDC () 27-9
-948

:
Editor in Chief: David Tinikashvili
:
Editing: Ekvtime Kochlamazashvili

: -

Publisher: Sulkhan Saba Orbeliani University of Humanities

: . . 6, , 0175
Address: Abesadze st 6, Tbilisi, 0175
: (+995 32) 989516;
Tel: (+995 32) 989516
- (web-site): www.saba-theology.edu.ge
Copyright: Sulkhan Saba Orbeliani University of Humanities, 2009

ISBN 978-9941-0-1972-2





( );

( );

;



(
) ;

.
;

filioque ;


IV-XV - -
;

- : ;

:
;

.
( );

?;

;

, , ?;

()

:

;

-
( ) ;

;

. ,

;
.

Contents
History of Christian Church
Bishop Kallistos Ware
Great Schism
(Translation by Kakhaber Oghadze);

Priest George Chistiakov

A Legacy of Christian West and Orthodox East
(Translation by Deacon Archil Khachidze);

David Tinikashvili
About last two schisms between the Churches
of Rome and Constantinople;
Vladimir Soloviov
East and West in Early Period
Historical Place of Christianity
(Translation by Aleksandra Margvelashvili
and Manana Suladze);

Zurab Jashi
St Giorgi Mtatsmindeli on the crossroads
of East and West;

Christian Doctrinal Teaching

David Tinikashvili
Filioque Overcome problem;
Zurab Ekaladze
Brief Outline of Dogmatic-Canonical
disagreements between the Churches
of Rome and Constantinople
in IV-XV Centuries;
Rusudan Avalishvili
Council of Florence: A Look from East;
Dr. Nugzar Papuashvili
Religious Relations
Between Georgia and Rome:
Myth and Reality;
Olivier Clement
Two Sisters. Conversations
with Ecumenical Patriarch Athenagoras
(Translation by Archpriest Zaza Tevzadze);

The Social Dimension of the Church

Dr. Teimuraz Buadze

Western Political Theology
Liberation Theology:
Has a Gospel Social Nature?;
Archpriest Kakhaber Kurtanidze
A Notion of Freedom
in Eastern Church Tradition;
Dr. Vaja Vardidze
Freedom or that one
which is important for us;

Christian Asceticism
David Tinikashvili
Comparative Analyses of Eastern and Western
Christian Asceticism;

Church Law
Dr Jambul (Aleksi) Kshutashvili
The Relations Between State and Church of Georgia
in Middle Ages: An Unique Symbiosis
of Eastern and Western Canonical Principles;

Protestant World
Bishop Ilia Osephashvili
A Precedent of Approximation
of Western Christianity
to Eastern One on an example
of Georgian Evangelical-Baptist Church;

Dialogue of Religions and Cultures

John Meyendorff
True and False Ecumenism
(Translation by Tamar Goguadze);

Nugzar Papuashvili
Fundamentalists Do Not Read the Books;
David Tinikashvili
The Holy Fire in Jerusalem as an Argument
of Orthodox Fundamentalists Against Validity
of Other Christian Churches;
About Authors and Translators.

; ,
...
, ,
,
!

1054 .


. .
.
,
: , .
, .
, .

,
. ,
.

, -11
.
,
,
, .
,
. : Filioque-
. ,
,
,
.
.
,
, .

.
,
.
.
- ,
.
,
.
.
,
. . -3
, de jure de facto
,
.

. , -5 ,
. ,
,
.
,
, .
,
,
, .


.
-6 -7

. ,
,
.
: , mare
nostrum ( ),
.

, .

. ,


.

, , 754
, .

. , ,
, ,
,
-11 - .

. 800 , III-,
, .
, ,
.
, ,
,
. ,
,
.
,
.
,
, ,
.
. ,
. 450
, , 600
, ,
. , -9 -
,
, III- 864
.
,
,
. :
,
,
!
,
.

,
. -4
- , -8
.

. ,
. -9
, ,
,
. ,
.
, , ,
,
.
,
. ,
,
, . ,
, Filioque-
( ),
. ,
,
, ,
.
, ,
, ,
, ,
.
.
, ,
, ,
.
,
.
, . ,
. , ,
,
.
, .

. ,


.
,
.
, ,
.
, ,

. ,
,
: ,
.
,
(, ). ,
, .
,
.

:
, ,
, .
, ,

. ,
, - ,
,
. ,
,
,
, .

. ,
,
.
.

, , .
,
.
. ,
, ,
, :
,
,
.
,
, .
, ,
.
, , .

 ,
,

. ,
- ,
,

,
,

,
.

. ,
,
: Filioque.

. ,
,
. .
, -9 - ,
, .
,
,
,

. ,
, .

,
. , ,
, ,

, .
,
() , .
,
,
,
.
.

-12 - , :
! ()
,
.
,

 , ...
, ,
, ? ,
, ,
, ,
, ,
,
?
,
, .1
, -12 -,
. :
,
. 850
,
,
.
Filioque. ,
. : ...
, , ,
, ...

. : ...
( Filioque), , :
.
, , ,
, ,
. ,
Filioque (589 .) ,
. ,
,
(794 ).
Filioque
, ,
.
, , -11 -
. 808 III
, ,
Filioque-, ,
. .

: S. Runciman, The Eastern Schism, p. 116.

 Filioque- .
.
850- Filioque-,
, .
Filioque
: ,

.
( ),
, ,
. ,

Filioque-

. ,
,
.
, Filioque ,
, ,
,
Filioque- .
Filioque

,
.
, ,
, .
,
, .
850
.

, .

,
.
1190 . ,
,
:
[ , ],

... ,
,
,
, ,

 ,
.2
, .
:
.

:
(, ,
),
1009 ., 1053-54 .,
, .

: 858-1204 .
858 ,
,
, ,
. ,

, .3
I-
.
, . ,
.
.
,
, ,

.
861

.
.

, .

. , ,

, .
, 863
,
, .

: S. Runciman, The Eastern Schism, p. 139.

G. Ostrogorsky. History of The Byzantine State, p. 199.

 .
.
, .
.


. ,
: 865 ,
,
.
.
,
:
, .
, , ,
,
, . , (
) .
, ,
,
(343). ,

, ,
. ,
,
.
,
,
.
.
,
Filioque- . ( ),
.
( )
. ,
, :
.
Filioque- ,

.
,

.
,
865

 . ,
,
, .
,
, ,
: , ,
, Filioque. Filioque
,
, .
, 808 ,
.
,
,
Filioque- . 867 .
.
, Filioque ,
. ,
, ,
,
,
, ,
, .4 ,

Filioque , ,
? , ,
Filioque ,
. ,
.
,
,
.
.
(867) .
. 869-870 .
,
.
, 867
. ,
, 12 , ,
103 .
. 869-870 -
,
. , ,
4

F. Dvornik. The Photian Schism, p. 433

, ,
, . , 870
Filioque
. .
,
877 ., ,

.
879

, 383 (

!). 869

. ,
,
. ,
,
, ;

(877-886)

. VIII,
,
Filioque- ,
.
, ,
.
, . ,

.
.
,
, , ,
:
.
.
,
,
, - ,
,
.5
-11 Filioque- .
: 1014 .
,
. , 1009 ., ,
5

F. Dvornik. The Photian Schism, p. 432

IV- ,
(, ) Filioque-.
, ( )
: ,
,
, ,
.

. 1009 -

. , ,

.

. ,

.
1009
,

. 1009 .
, ,
.
-11 -
.

.
, .
,
,
( VII), ,
.
,
.
,

.

, XI XII -
.
1054 . .
, -;
, ,
, , ,
(1052 .). ,
, , , ,

,
(-9 -
). , 1053 .
IX-
.
1054 .

,
-
, .
, ,
,
.

.
; ,
,
. ,
.
,
. .
, Filioque-
! ,
, ,
.

(,
, ). ,
.

1054 .

,

.
:
.
,
. 1098 . , 1099 .
,
.6

. ,
,
6

A. C. Krey. The First Crusade [Princeton 1921], p. 26

 ,
,
( , )
. ,
, 1106-1107
.,
. , ,

, ,
. , .
, ,
,
. , 1100 , ,
. 1187
, .
:

, .
, ,
. ;
,
?
,
,
,
. ,
,
.
1204 ,

. ,
,
, , ,
.
; ,
,
.
.
,
, .
(Runciman) , ,
, .7 ,
,
7

The Eastern Schism, p. 101.


.

, ,

. ,
,
. ,
,
. ,
.
,
.
, 1182 ,

(,
1204 ). ,
,
, , ,
.
.
.

.
?
1204. ,
. 1261 ,
. ,
,
.
,

.

,

: -13 , -15 -.
VIII (12591283) , . ,

,
: ,

,

 . , ,
1274 .
, Filioque-
. ,
, ,
, , .
, ,
: , ,
.
, ,

.

.

,
.

- , -12-13
-. , ,
,
, .
.
:
,
; , ,
.
, -14 -
.
,
.
, ,

. ,
(A215) (A253/254)
, .
, (A399),
. (
) ,
,
. ,
,
. , ,
:
, , , ,

, . :
, .
, ,
.8

.
. ,
( . 17:34). ,
, -5
,
. . (A662)

.
: , ,
, 1760-, , -14 -

,
.
.
, , ,
,
... : ,
,
.9
, ,

. , ,
,

, ( )
. ,
,
,
.
,
, .
. ,
: , ,
?
?
- , -14 -
(
8
9

, 11,163 (377 ).
14 (PG XCIV, 800B).

 hJsuciva, . ,
, ,

).
: ? ,
, :
,
, . ,

.

. .
(. 300-390), ,
, -4 - .

,
(
), , .
, ( nous),
.
,
, , , .

,
.
? ,
, .
, ,
:
. , :
,

, , , .
,
.
, .
, ,
,
. , ,
(-5 - .), . ( )
(. 579-649), ,
, , .
,
, : ,

, .10 -13 , ,

,
. ,
.
: ,
, .11
,
,
. ,

, .
,
. , ,
.

, .
.
(942-1022) .

, ,
, .
, ,
.
,
?

,
, -14 - .
,
,
. ,
,
. ,
.
, ,
. , , ,
,

. ,
10

... ( , 18:13: ,
).
11 , ,
dhkr- , .

. ,
, : ,
. ,
? ,
, , ,
.
. (1296-1359),
.
,
. ,
, . ,
, ,
.

,
. ,
1341 1351 . ,
,

.
,

,
,
, .

.
; ,
. ,
. ,
.12 ,
,
,
, ,
. ,

:
( )
. , ,
, .
, ,
.

12

16 (P.G. CLI, 193 B)

 :

, ?
: .
()
.
, . , ,
. ,
, .13
. ,

. , ,
; ,
... ,

, .14 , ,
, .

, . ,
.
.
, .
, ,

.15

. ,
, .
, , ,
,
. ...
,
.16 ,
, ,
.
.
,
. ,
, ,
,
234,1.
P.G.CL. 1176C.
15 . , Ambigua, P.O.XCI, 1148D.
16 .. , . , ., 1991, . 130
13
14

. , ,
,

,
). , ,
, , . ,


.
,

, ,
, ,
, .
,
( )
. , ,
, .

, ,
.
, ,
, :
.
. , ,
,
.
, , -14
- ...
-9 , , -6-.17
-14 -
. ,
-, .
,
,
-8 -
.

. ,
.

,
.
:
The Shape of The Liturgy. London 1945, p. 548

17

 (, ,
, )
.

. ,
,
,
. ,

.
, ,
, .

1438-1439 . VIII (1425-1448)

.
. ,
,
.
:
,

. , ,
Filioque-, ,

.
:
- . ,

(,
),
(,
Filioque- ),

( - , -13 -
). , ,
: , ,
, .
,
, ,
18

18

P.G.CL.712A.

 , .
VIII XI (
, )
. ,
1452
.
.

. ,
:
, .
,
,
. 1453 7
. ,
,
,
. , . 29
. .
:

. ,
. , ,

.
. ,

,
.
: , ,
., , 2001, .. 49-78.

,
,
. -19 (,
. ), ,
(, . . ) , ,

.

.
, - II- 1995 2

,

,
,

,
, ,



.

,
, , ,

,
.
, (. 18:13),
, : .
( ()


19
( ).
- ,
(. 4 . 5:18; . 24:2; 64:3;
19

(. ,).

78:9) ,
; ....20

. ,
, , ,
,
,
. ,

,
, ( altare) ,
( orare) (. ,
mensa , ).


. , -15
,

. 1491 (
, , , , ,
)
,
. , -17 -18

,
,
, . ,
,
, .

1054

,
1054 . ,
,
. , , (
)
, , , 1053
.
1087
- ,
, ,
, ,
20

, ....

 (. )
,
( 9,
22 ). , ,
: , ,
,

, , (1:3)
: ,

,
,
(9:1).21 ,
, ,
,
,
,

().
,
.

:
,
, , (
II-) ,



,
,
( )
,
, ,

,
. ,

21

,
, - .
.
: , , ,
, , ,
(1:3) : , ,
, , (9:1)
().

 ( !),
, ,
,
, ,

, . .
.
, ,
, (). -15
. , -12 ,
,
( 3/16 ).
-15
( 14/27 ),

. .
.


, 1054
.


, .
(,

),
.
,
.
, -18 -

.
-18 (, 1717 )


. ,
1848 20
( 3 ),
, . (
, 1865)
( , , 1904) :

 , ,
,
. ,
, , ,

(. 3).
,
() ,

-
(,
-, .). , . .
,
.

. -19
, ,

.
.
:

,
, .
,
, ,
. 1739
,
,
. ,
.
,
,

. 2/15
, 1753
, 1768
. .
- .
,
.
( ),

, ()
.
, ,
,

 , ,
. , :
, ,
,
,

( ,
,
,
.)
, ,
, ,
-18-19 -
.
.
,
, ,
,
.

. ,
,
,
, . .

(, 1901) :
,

,
(.
147).
,
() , ,
,
.
,
, , .
()
,

.
,
, . -19
.


, , :

, ,
(
) ,
. ,
.
,
(),
, 1740 .
.

,
. (Imitatio)
,
. . . ,
,

(. ., Academia,
1936, . 7, . 277).
. . ,
, 1844 . . Imitatio-
,
. . . , . . . .
: ,
, , .
. ,
,
, ,
, ,
... ,
,
( .. , . 2. ., 1988, . 301-302).
. . , ,

,
, .
,

, , , ,
Imitatio-, ,
.
, XIX

 , . . ,
,
, , .
.

(1530-1610)

(Combattimento spirituale) 1784 .

(1759-1809) , ,
. 1794
,
() .

( )
(
). .
1816 ,
..- , (
). ,
, 1892 ,
, .
-19
,
(1749-1808)
.

,
.
, ,
, ,
, ,
(
),
.
.

.
60-

.

: ,
, ,
:
1.

 , ,

(., 1892, . 73-74).
, , ,
,
(. 256).
,
.
,
: ,
, ,
( .
. , 1971, . 26).
2. , ,
, .
, , .
(. 206). :
,
, ,
, ,
,
.
(.
244).
3. ,
,
. , ,
,
, , ,

.
4.
.
, (. 213).
,
,

, ,
,
.

-19 -20
.

CHEM IN DE LA CROIX

.
,

,
.
,

, -
, ,
. ,
( ). ,
, 1702 , -
.
, , ,
, ( Via Crucis an Chemin de la
Croix) . , -18 ,
, Chemin de la Croixis
. 1741
XIV-


.
,
,
,

,

(
-19 ).

,

, ,
.
, , 99- ,
, . ,
, ,

,

. ,
,
, 60-70- ,
,
.
,
, (
).
, ,
,
-
. ,
, (
) ,
,

,
.
.


,
. ,
,

, , , ,

(deinde ego te absolve a peccatis
tuis!) .


. ,
, ,

, ,
, ...,
: ,
. :
, ,
, ,

.... , ,
,
, , ,

(

), .

-19
150-
,
- , ,
.
, ,
, .22
- ,

: -8
. ,
,
.
-,
, - .
30-
().
:
,
, -, -
,
, . ,

,
! . ,
, ,


.
22

-13
.
. . .
, ( - II- ),
(. .).

 , III, IV, V, VI VIII

(, ,
, ),

( , ,
, ,

).
: 1)

, ,
; 2) ,
,
, Couronnement de la vierge,
-19 .
,
.
, ,
,
, .
,
, ,
, , ,
.
.

.
1806 1853 16
. -
, ,
,
, ,

. 1825-1826 ,
,
, ,
, 1844 ,
,
, , ,

, ,
, . 1844 1853
30 ,
21 .
24 ,
,
. . :
, ,
;
,
,
.
...
, ,
.
1891 ,
:
, .
4-5 ,
, ...
,
,

. ,
,
,
, ,
. ,
,
. ,
.
,
,
,

, ,

( ),
( )

,
.
,
, ,
, ,


. XIX
,
. ,
.
, ,
.
, ,23
, ,
,
, -. ,

-
,
. ,
,
,

, . . 1830

. -20
,
,
. 20
. ,
, , ,
, ,
(, 1852, N 3, . 1, , . 237). ,

. ,

, ,
, 21-
?!
. . -19
, ,
, ,
.

, ,

23

(. ).

 ,
.

***
, , ,

,
,
, , ,
, ,
,

. ,
,
,
,

,
.
,
( , ,
),
.
: ,
, ., , 1996.

, :
, ,
.
,
...
24

-9 -11 ,

(
),

.
,

.
, , 381

.
28- . ,

, (

).

,

482 ,
(, )
. 35
(482-519 .).
, ,

.
,
( . )
24

. ? , 1972 . //.
2 (5) 2005 . 57

-4- -8
5 ,
203 .25 ( )
. .26
. ,27

.
,

/
, -9 -11
, ,
, ,
,
,
, , , ,
.28

.
,
.
. .
.
.
, 879-80 ,
,
...
,
-
(leading)
.29 -9
-11
. , ,
(A1714)
:
,

. , . , 2003.
. . , . . 4, ., 2002, . 322.
27
. , // . ., 1999, .
148-176.
28
, -, . .
- (. ,
, , 1964, . 559).
29 F. Dvornik, The Photian Schism. History and Legend. Cambridge 1948 (reprinted 1970), p. 156.
25
26

 .30

.
, . , -11

, ,
, ,
,
, ,
, (-6
., ..) 3, 13.
, .
.

(861 .) ,
()

.
,

(867 .)
.

,
. 879-880
VIII-
,
, .31

,
-. , ,
:
, ()
,
:
(PG 102:604D-605D).32
, . ,
, ,
,
.33
, 34
,
, . 1, 37 //
. . 1, ., 1990, . 220.
31 . , . , 1964, . 556-557.
32 . , . , 2001, 86
33 . , XI ., 2, ., 2004, . 264.
34 , // . 1 (2), 2005, . 55;
:
, , , .
30

 ,
,
.
857 III-
( )
,
,
.
860 ,
! .
,
,
.35
,
.
: III-, .

:

.
: III- , ,
,
,
. .
( ,
).

,
. ,
. , , .
:
, ,

- .36 ,
,
,
,37 , ,
, ,
. :
,
(, . .) ... ( . // .
12, 2006, . 29).
35
. , IX, X XI . ., 2004, . 40-41.
36 . , . , . ., 2000, . 34.
37 , . 35.

 , -

, ,
- ,
,
, ,
, .

( ) .
. : ... ,
(worse complications)
. , (
, ..) ,

(staunchest) .
,
.38 :
,
/ ,
. , ,
,
, , ,
.

, ,
.
, ,

-4 -7
, -3 .
: , ,
, ...

, . ...
:
, ,

.39
, ,
: ,
38
39

F. Dvornik, The Photian... p. 48.

. , ... . 38.

 , ,
, .
,
.40
:
: ,
.
:
,
? , ,
, ,
( )
, . . V (553 .).
,

( ) :
,
,

(under imperial pressure).41

,
(

). . ,
. .
,
:
(1) , , ,
,
( ,
. .),
(?, . .); (2)
, ; (3)
(
,
),
,
(. III-
, ..) .42
, ,
. :
, ?
, ,
F. Dvornik, The Photian... p. 50.
F. Dvornik, The Photian... p. 51.
42 F. Dvornik, The Photian... p. 50.
40
41

 ,
.43
,
() ?



? , ,

, ,
,
(. 13: 1-2),
, ?(1 2: 1318).

. ,
,
.
860 .
?
, ,
,
. ,
, ,
(343 .) ,
.44

.45
F. Dvornik, The Photian... p. 60.
, ,
. ,
(692 .) (. . . . ., 2006, . 35).
. . 25.
45 , ( )
, - .
:
, ...
(. . . ., ,
2007, . 620). ,
,
1960- ( II ) ,
,
. :
, ,
43
44

,
,
,
,

. (A867)
86970 .
,

46
. ,

47
, . . ,
, ,
.
( ),
, - (.
. ., , 2008), : IX
... (. 220). ,
. , , (
, ), -
,
. , ,
, , -
(. Unitatis Redintegratio, 3).
- II- (. Orientale Lumen (1995), Ut Unum
Sint (1995) Slavorum Apostoli (1985), . , , , .
XVI-
, 2006 , . ,
- (.
-,

-
XVI
//
http://portalcredo.ru/site/print.php?act=news&id=44294).
( ) ,
: 2005
, , - II-
, XVI- ,
, , . , XVI
( )
, ...
, , , ,
( ,
). ,

, ,
, ,
. ,
.
46
(), . ., , 2001, . 60.
. . . 24.
47
. . , - . ., 2005, . 1, . 58.

 . ,
DonatioConstantini
,
: ,
.48

.
, ,
,
, (
) .

( ,
, ).
, ,
, VI- ,
16 (!) ,
, .
, ,
: . ,

,
, ,
.49 ,
,
, ,
, .
,
(Ignatian documents), .
,
- . ,

. ,
... -

(brutality) (PG 102:62).
, ,

(, . .) ...50
867 , , ,
(10 )
48

. , ... . 558.
, . 536
50 F. Dvornik, The Photian... p. 60.
49

. 869
.
877 .
. 879
, 880 13 .
,
VIII- : ,
.

.
.
:
VIII-
, .
:
,
, , ...

, ,
... , ,
.
. ,
,
, 879 , :
, ,
, .
.
,
, .
. ,

,
? ,
, ,
, : ...
, ,
,
: ...
,

- : , ,
, ,

 .51
52 , . ,
, ,
,
, . ,
, ,
. .
(...), .

? ? ,
, , ,
, ,

.53
,
,
, .
,
,
(aligning) .

.54

866-7

: ,
PL 119, col. 789 // . . ... . 71-72.
. :
,
( - IX, X XI . ., 2003).
. ,

, (. 196).
:
, ,
;
. ; ,
, ,
(. 198). , ,
( , . , .
), .
. , ,
. ,
, (. .
. ., 2006, . 166). , ,
, . ,
(. , . , 1993, . 469).
53 . , ... . 563-66.
54 Michael Lacko, Saints Cyril and Methodius. Rome, 1969, . 109-110.
51

52

 (inconsiderate) (thoughtless); ,
,

.55 ,
(867 .) , , II-
,
.
, 876
,
.56 877 23
.
.

1054 :

-. , .

, , .

. .
. ,
,
. ,
.
.57 ( ,
,
).
(Pigi)
, .
-,
. ,
.58
.
, . . .
,
. . , ,
F. Dvornik. The Photian... p. 130.
, p. 167.
57 . , : A. Michel. .320-42 // . . .
// http://www.sedmitza.ru/text/443811.html
58
. , ... . 314; ,
(. . ... . 548).
55

56

 :
IV (1009-1012) (1001-1019).
( ),
,
. ,
,

,

.59

( ,
).
(, , ,
). ,

. ,
.
: (1)
; (2)
; (3)
.
(
PG 143- ). .
,
, ,
.
,
. .
, ,
60

, .
,
.

() , .
1054 16 .

- . 1054 20

.

59
60

, ? // 1 (2) 2005 . 75.

, . , 1993, gv. 468.

 ,
,
:
, 1089
,
( II-
,
), .
,
, .61

,
( ),

,
. ,
1965 7
,
VI-
1054 .
1975 14
. VI-
, ,
; 1987 6 , , .
- II-
.
, 1054
. ,

. ,
. , -12
,
: ... (
, . .) ,
, , ,
, , .62
1058 ,
, ,
. ,
, , , ,

, ? // 1 (2) 2005 . 67.

. III, 668 // , . . . . X
//http://catholic.uz/library/books/tishkevichedinstvo/
61

62

 ,
.
, ,
:
(17 )
63 ,
, (, . .) .
,
. 19
(Salembria)
. . ,
,
.
.
.
.64
,
.
: ,

. . , VI

,

(PG 120:786-89).65 , ,
, VI, V
. :
, , ,
.
, 45 , ,
... (PG 120:796).66 ,
,

,

63

,
. : ...-11
,
.
, , (insufficient
ground) (F. Dvornik. The Photian... p. 394).

. , ... . 549.
, . 550.
66 , . 550-551.
64
65

 ( , .
, ).

,
:
,
.67

( ) ,
. ,

:
68 -
;
69 , , 1054
-
.70

, :
1054

,

. ,

(respective protagonists) .
,
,
. 1054

,

, .71
, ,
- .
, ,
,
. .
,
67

. , ... . 99.
. , ... . 708.
69, . 710.
70 , . 713.
71
John Erickson, The Challenge of our Past: Studies in Orthodox Canon Law and Church History. New-York,
St. Vladimirs Seminary (SVS) Press 1991, p. 149-150.
68

, .
,

.
,
, ,
,
865
.72 ,
: ,
.


,
. ,
,
,

,
.73
,
( 21), ,
.
869-870 ,
.
,

.
,
:
. ,
,
.74
()
,
:75 ,

; ;

; ,
72

(). ... . 75
. . . 1, 20.
74 , . 1091-92 ,
(.
-, ... . 552).
75
. // 3-4, 2006 . 91;
6.
73

 ;
; ,
.

. , ,
- II. Ut Unum Sint
,

, :
, ,

.76
,

, 1204
.
, ,
- II- 2000 12
.
, XVI-
. ,
, .
, 2004 II- .
. .
, 1204
. II-
...
. ,77

.

,
,

.
, ,
,
, , .
,
. ,
.
,
76

- II. Ut Unum Sint 11.

. , // - . ., 1999, .
148-176.
77

 .

. ,
, .

. ,
, , .

,
() () .78
substantia,
- (). essentia ()
-12-13 .
, ,
, ,
essentia ,

. persona
, -
substantia, , persona-
, : .
, substances,
, -
,
( ).79

.
,

, (),

(), ,
.
:
adoratio, , .80 ,

( ),
,
.

78

. , . - // 3:3, 1998, .
357.
79
, . ., 2006, . 106.
80
. , . ., 2001, . 68.

.

;
. ,
,

;
.
.
.
;

. ,
, , ,
,
. (
)
.
,
,

.
: , ,
.81

,
. ,

(, , , ),
,
. ,
81

, ;
-, .

 ( , , ,
)

;
, ; ,
,
, ,
. , , ,
, ,
.
.
.
,
. ,
,
,
.

.
:

.
,
,
humaniora .
,

.
, ,
, .
,

.
.
.
.
,

.
,
,

,


. ,
,
.
, ,
.
,
,
, :
.
.

. ,

, :

. , , ,
, ? ,
,
,
? , .


. ,
,
:
,
,
, , ,
. ,
( )
,
.
,
,
, ,
;
,
. ,
, ,
- ,
,
, .


(
)
, ;
,
.
,
,
, . ,
, :

(). , ,
, ,

.

, ,
, . ,
, .

.

.
( , , , ),

,
. , ,
(). ,
, , .
(),
, ,

. , . .
, , ,
( ), ,
, , . ,
,
.
( ) , .

. ,

() .

 ,
.
,
. ,
,
: ,
.
:
, ,
.
,
,
.
.
( , ),

:
.
.
. ?
, -
. ,
, ,
.

.
,
.
,
.
, , ,

;
,
;
( )
,
.82
, ,
, , .
, ,
82

-
.

 .
.
, ,
.
.
,

. , ,

,

, , ,
. , ,
,
,
. ,
- ,
. ,
, ,
.

,
-
. ,
, ;
,
. ,

.

;
.
( ) ,
, ,

.
.
,

,
.
( )
,

,


.83

. ,

,
;
,
.
.
,

, ,

!
,
,
!
,
.
:
. (
,
) ,

,
,

, , .


,
.
,
, ,

,
.
. ,

.

83

, ;
, .

-
, -.

.
,

. ,

,
, . -
-
.

:
, ,
...
()
. .
, ,
. ,
, .
: ,
. ,
?
,
. ,
, ,

.

: ,
,
, .
,
, ,
,
.
.
, ,
.
,
.
;
,
.

 ,
.
,
.
.
, ,
. ,
.
,
.
,
, .

, , ,
.
,
, -,
. ,
, ,
,

, .
,
,
,
. ,
,
.
,
,

, ,
, ,
,
. ,
,

, ,
,
, .
,
.

 ,
,
,
- . ,
, ,
.
; ,
, ,
, ,
.
,
, , ,
:
,
,

. ,
,
.
,
,
. ,

. -,


.
.
,

.
,
,
.
, . ,
,
,
.
,
( )
,

, :
, . ,
.

 ,
,
, ,

( )
.

,
.

,
, , ;
, ,
, ,
.
: , ,
.
.
: , ,
,
. , ,
, : .
,
, .

,
, ,
,
,

.

. ,

, ,
.

. ,
,

, ,
, , ,
, ,
.


.
: ,
.





,
,
,
,
. -
.

, 1054

. ,
-11
: ,
, , , -11 -

,
. ,

,
.



,

- .


.

- ,
-11 . ,
,
, ,
.

, ,


.
, ,
,
:
,
; ;
,
. ,
.84

,
,
.
,
.

, .

.

. XI
, VII

.85
-
1054 . XI
,
-
.
, IX .
,
,
- ;
.
84 Erickson, J., The Challenge of Our Past: Studies in Orthodox Ca-non Law and Church History, St.Vladimir
Seminary press, p.133-134.
85 Ware, T., The Orthodox Church, Penguin books, 1963, p. 66.


,
.
,
.86
(,
) , ,
,
. , 1053
.87
,
,

. ,

, , .
, . XI ,
, ,
, ,
.

,

.
,
, .
,
, . . Filioque. ,
,

1053

,
,
, , ,
Filioque- .88
,
,
Filioque .
,

The Church in History, v.III/Louth , A., Greek East and Latin West, The Church AD 681-1071, St. Vladimir
Seminary press, 2007, p.p. 306-307
87 Ware, T., The Orthodox Church, Penguin books, 1963. p. 67
88 Shaff, Ph., The History of the Christian Church, Christian Classics ethereal library, 1882, p. 199.
86


.89
:
? IX

. ,

.
Filioque- ,
,
.

, Filioque-
, 809 .90
. .
; ,
. ,
, ,
, ,
.
,
.91
, , ,
:
.92

(,
) , . .
.

, ,
, ,
,
.93 ,

Erickson, J., The Chalenge of Our Past: Studies in Orthodox Canon Law and Church History, St.Vladimir
Seminary press, p.134.
90 Pelikan, J., The Christian Tradition, v.II//The Spirit of Eastern Christendom (600-1700),
p.185.
91
, p.186.
92 .: J. Erickson, . ., . 134.
93 , p. 137. ,
, , ,
,
, , , VI
. .
89


,
.


,
. , ,

. , ,
.

.
,

, ,
(,
VI ). ,
,
,

. ,
,
. ,
,
; ,

.

, , ,

.94
,

. ,
,
.
94 , ,

.

 ,
.

-
: ,
,

95
.
,
X
. 10591067
. ,
1057 ,96
, 5 ,
,
, , 1063-1064 .
,
IV- , :

? ,

,

,
. ,

. ,
, , :
,
!97 ,
.
.
1048 IX-

, .
.
,
X- .98

, - //
, , 1978, . 264.
96 , . 1970, . III., . 359.
97 //
, . 1978, . 307.
98 Hussey, J.M., The Orthodox Church in the Byzantine Empire, Oxford, 1990, p. 131
95

 III (1059/10-1063
..)
-.99 ,

. , , ,
, ,
.

,
.100 :
,
,
, .
,
,
, ,
, , ,

.

IV-
,
, ,
IV
. .
, ,
, ,
. .
:101

. , ,

: ,
, ,
, -
,
.
, p. 138.
... . 328.
101 ,
,
,
. . ... . 309.
99

100

 , ,
. ,

-
, ,
,
.102
,

.

,
, IV
, . ,
,
, ,
.
,
, , .
, ,
, , ,
, . .
.
,
. , , ,
,
, -
.103

. :
[ ], .
,
,

.

.104
,
.

... . 329
Studer, B., Trinity and Incarnation, The Faith of the Early Church, Collegeville, Minnesota, 1996, p. 194.
104 The Church in History, v.III/Louth, A., Greek East and Latin West, The Church AD 681-1071, St. Vladimir
Seminary press, 2007, p.p. 312-313.
102
103

,
- . , ,

,
, ,
.

.

. -
,
,
,

,

. ,
,

.

Filioque
,
. .
I105

Filioque .
. (filioque .
; , )
,
.

, .
: ,
(. 14:26),
(. 16:7). :
, , (. 16:15).

():
, ,
: (. 20:22).
, , ,
, .
:
(. 4:6).
(. 1:19),
(. 8:9); -
(. . 8:2; 2 . 3:17; 1 . 1:11).

Filioque
Filioque- :

.

.
.
105 Olivier Clement. Conversations with Ecumenical Patriarch Bartholomew I. New-York, SVS Press 1997 p.
185

: .
, .
,

, ,
,
. ,
,
.
: -4
.
,

.
-6 ,
, , ,

,
,
,
, . Filioque-

. ,

, . ,
Filioque, ,
. ,
1013 VIII- .

.

, . , ,
.
, Filioque ,
(, . .)

.

,

(
, .). ,
,
().
, ,
.

, , Filioque
, .

, .

.

1995 20
-

.106
;
,
;
,
,
,
, .

(

. ,
.
):
. : , ,
(, ..) ... (
. 18,45 // Sourses Chretiennes 17 bis, p. 408).
. :
(
, 63 // PG 90, 672 C).
. :
( 31,8 // Sourses Chretiennes. N.250, p.
290).
106

The Greek and Latin Traditions Regarding the Procession of the Holy Spirit //
http://www.geocities.com/trvalentine/orthodox/vaticanclarification. html; . .
: One Single Source: An Orthodox
Response to the Clarification on the Filioque //
http://www.orthodoxresearchinstitute.org/articles/dogmatics/johnzizioulassinglesource.htm;
.
: Leonard Tony Farauanu. Filioque in the Greek Fathers //
http://www.farauanu.com/writings/filioque.htm; , , ,
,
: http://www.geocities.com/trvalentine/orthodox/filioquemain.html.

. : () ,

, ( . 5 // PG 94,
1512B).
. ,
,
: ... , ,
(Mansi. 12, 1122D).
. : .
, ,
(, ..) (. PG 75,585A).
. : : , ,
(. 16,15), ,
( . 3,1,33 // PG 26, 625B).
. (PG 43,29C)
(PG 34,1064A).
. ,
-7

() .
. , , (,
. .) , ,

, ,
, ,
( .
PG 91,136 A-B).107
:
() ,
(Quaestiones et dubia. PG 90,813B).
. ,
:
, ,
, (.
- . 1,7; PG 94,805B;
. 5; PG 94, 1512B).108
107

, ,
( I-, II- VIII- ) : .
, , ,
, ... (PL 129, 560C-561A) (.
: - . . .
., , 2004, . 97).
108
, .
: , ,
; ;
...; : ,
(. . .

, 1274 ,
: ,
, (tamquam
ex uno principio) (DS 850).109
. : ... ,
(De
Trinitate. 12 // PL 10,471).
. :
, (De Spiritu Sancto.
1,11,120 // PL 16, 733A=762D).
: , ,
, (, . .)
, (De Trinitate. 15,25,47 // PL 42,1095).
. ,
, Filioque-
: ,
, ,
, ,
, (Summa Theologica. 1a, q. 36, a.2, 4um).

, . ,
( , ) Filioque-
. .
,
. :
... .110 (. )
, Filioque-
, :
.

.
, , 2000, . 41, 45, 54).
109
- (1439 ).
. : ,
, ,
,
(. , . 2003, .
729, 730).
. , . .
// 18, 1999, . 153-62.

110

111
.
,
. ,
112 : (, 431 .)
,
: ,
, ...,113
/ ( )
-.

, ,
1438 .
,
: ...,
,
,
.114

: ,
,
.
, . .

.11511
, , ,
(
, .
- ).
. ,

, :
. . .
// - 1, 2008, . 70.
112

.
-

//
http://st.mrezha.ru/filioque.htm
113
, . 2.
114
. - //
. . ., 1996, . 55;
, ,
: ,
(. ().
. 2001, . 22).
115
, - //
1, 2007, . 17.
111

 (. . 8:9),
. , ,
(Athanasius. To Serapion III,1; PG 26:625B),
, ()
(Cyril. Thesaurus; PG 68:148A) .

. , .
: ,
,
, :
,
(Maximus the Confessor. Letter to Marinus; PG 91:136AD).116
. .


,
,
.117
, ,
,
, .
? , ,
,
,
Filioque- . ,
,
, :
, ,
... . .
, , ,
, , . ,
,
, , ,
, .118
, ,
, ,
, .119 381
116

, , . 1, . 7, , 2001, . 133;
, .
: ,
, ... (.
, . ., , 2002, 195).
117
- , . . .,
, 2004,101-102.
118
, -... . 18.
119
, -... . 2.

,
, . , . .
,
.
. , . ,

.120 , . .
. ,
. .
,
. - ,
: ,
...121
, .
: ...
. ,
,
(
, . .) ?122 ,
,
(
) , ,
,
.

, , ,
, , ,
. ,
, Filioque,
, ,
, ; ,
, , , .
: ,
Filioque-

( ; )
( ) .
,
: , ,
, (.
).

120

. , . , 2004, . 166.
. , . . 4, 2002, 331.
122
. . . 2007, 555.
121


. : ex Patre et ex
Filio
. . : ex Patre
Filioque, : , (
//).


, .
: , ,
, .
, ,
, ,
. .

principaliter
(,
), per donum Patris (
).123

. ,
, ,
, ,
, .124
:
:

, .
,

,


. , ,
, ,
.125
:
,
Filioque- ( )
123

, . ., , 2001, 224.
, -... . 5.
125 , .
: ......
.
, ,
XVII . ,
[
(). , p. 24
//
http://bibleapologet.narod.ru/statii/simbol.htm ].
124

 . ,
.
-
, , (
) .
:
,
,

.126 , ,
,
, .
,
,
, ,

. ,
Filioque- .
, Filioque-
,127
,
, ,
.
, Filioque-
.
,
, : ,
.
. , , 860
,

(PG 102, 589). (instead
of rebuking) 862 18
(M.G.H. Ep. 6, p. 440),
, .128
126

. . . 2000 ., p. 22 //
http://www.kursmda.ru/books/sravnitelnoebogoslovievasechko.htm
127
. - . 2.
128 F. Dvornik, The Photian Schism. History and Legend. Cambridge 1970,122 (,
).

 ,
,
:
,
. ,
, Filioque-,
, (
, ,
Filioque- ), ,
.129
.130
, , , . ,
- -
. , :
.131

) , , ,
,

: ...
, , ,
, , , ,
,132
.
: Filioque-

. ,
, III (795-816),
. ,
III- . :
, ,
, .

129

. ( ,
): .
, , -
: (, .)
. (.
. . - IX, X XI . .,
2003). . : ...
(. , . 14).
130
. , . , 2001, . 87.
131
, . -. . 291;
. .
-: http://karelin-r.ru/faq/answer/9/281/index.html
132
, . ., 1894, 35.

 , ,

.133
?
. ,

: ,
, , III- .
,
Filioque- . : 807
(
, ..) , Filioque-
,
. . -
. Filioque- .
, . , . . III-
, .
809
; , Filioque-
. . .
,
,
Filioque- (810 .). , , III
Filioque-,
. ? ,
,
, Filioque ?134
,
: 807
Filioque- ,
III-.
.
,
, , ,
, ,
.135
: -9
, , III-,
133

. , . .,
, 2007, . 594
134
, . , 1933, .
352-353.
135
, . 2

 ,136
. , 589
Filioque- ,
Filioque. ,
, 1013 . ,
.
1742 XIV
. ,
Filioque- ,

: 1987
6 - II-
Filioque- ...

?
1982
- ,
Filioque-
,
, ,
Filioque ,
. ,
. ,
, , ,
(
, . .),
. ,

, .

,
Filioque- ,
.137 , ...
,
: Filioque
impedimentum dirimens ( )
,
, ,
, ,
, ,
136
137

. : The Greek and Latin Traditions p. 2.

, . ., , 2005, . 289-290.


.138
, ,
,
,
.
,
.
,
: Filioque-
.139

138

, // . , .
. . ., 2000 (. ).
139
, . //
2, 2004, . 89.

IV-XV - -

-
.
,
,

.

:
, ,
- ,

. ,
,
.


,
. . ,
,
,

, .
,
,
, .
,
,
.
,

.

Filioque

. .
Filioque (. ) ,
. ,

,
.
, , ,
,
,
. ,

, Filioque- . ,
.
: -6
, , ,
.
.
,

. ,
.
Filioque 1014 .
,
, (866 .). ,

,

,
.
(, .)
(866 .) Filioque-
,
.
Filioque-
,


. 879-880 .

, ,

 .
,
.
VIII,
.140
, Filioque
,

, .
.
, Filioque
,
, ()
. ,
. ,
,
.

,
(, ,
).

,
().
, ,
,
-6 , ,
, : (.
20:22), ,
, (. 8:9),
,
,

() . ,
,
, .141

,

,
, ,
PG. 102: 380-381; (. :
( )
(F. Dvornik. The Photian Schism. History and Legend. Cambridge 1970,
. 122).
141 -.
140

 : ,142
. ,

,

.

,
Filioque-
. ,
: ,

VIII-
(1275-1282 ..),
(1274 .)
.
, ,
,

caricmata-143 , ,
, , , pneuma144
, ,

, ,
,
.

-13-14
. , 1283-1289
, 1285
, . ,
, Filioque-

(), ,
caricmata , ,145
, ,
,
. ,
, , ,
, ,
, .
, , , (.).
144 , , (.).
145
. - ,
(. 10:6).
142
143

, ,
,
, .
,
,
, ,
, , ,
,
, .
, Filioque ,
,
,

(
),
,
. :
,
: .146
,
, (
) Filioque-

.

, ,
,
.

.

, Filioque
,
, .
- (867 .)

, ,
,
.
(. 3:14),
, , , : ,
, .
146

 ( ,
, 147),
,
- .
-
.
,
, ,
.

. (. 1050 .)
(. 1100 .) , Filioque
,
. ,
,
(
),
,
,
.

, ,

. , , ,
,


-,
.
, -11
.

:
,
,
.
, ,

, Fili-oque-
. ,

,
, -: 1)
147

Confirmatio (.) .

 -,
2)
, .148 3)
,
.
.
,
: ?
, , .149
,
? , ,

?
,
.
.
-10
.
,
,
: ,
,

,
.
, ,

.
. ,
-16 ,
, :
.
-13

,
.
VIII (1259-1282 ..)
, ,
,
, (. Purgatorium)
,
.
148 (. 26.26; . 14.22; . 22.19) , , ,
, - . ,
, , .
149 . . 23.4-8; . 16.1-4.

, ,
,
(.
Satisfactio)150 ,
.

,151
. ,

,
, , .
,
.

,
, .
, ,

.
,
,

. -11
,

, (.
16:18; . 22:32; . 21:15-17).
. ,

, ,
,
.

(1033-1109 .)
,
,
,
.
151 ,
. ,
,
, .
150

. , ,
, .
,
, ,

. , :
, ,
.

.152

,
.

, (. 16:18)

, ,
.
: : ,
, ,
, . ,
.
.

, .
, ,
.
. .
,

, ,
. ,

, :
, ?
. : , ,
, . ,
, ,
, (universal) ,
. , , appellate
jurisdiction ( , . .) ( :
Addison H. Hart. Primacy and Conciliarity, p. 3 of 3 // www.touchstonemag.com ).
: , ,

, ,
(. . . ., , 2001, . 327).
152

 ,
.

, ,

. ,

, ,
, ,
,
-
.
, (
: . 22:32) .

, (III .) .
,
. ,
.153
,
.
,
.

.

. , ,
(, )
. ,
, ,

, .
,
.
,
,
. ,
, ,
,
, .

.
153

PG 46.312.

 ,
. ,
.
,

ad limina apostolorum-154
.

, , ,
.

. ,
, -4
,
.
325 VI
,
, ,
, ,
.

, ,
,

,
, ,
).
, - .

.
.

28- , ,
,
, , 150-
,
( 381 .)
,

.
,
154 (.)
5 .

,
,
,
. ,
,
,
. -14 ,
: ,
.
. , ,

. , .
.155
,

,
,
,
,
, -4 -11

. , , ,

, ,
,
.
-11

.
, ,

156
,

, ,

,
.

PG 155.120.
,
(1378-1449 .).
155
156

- :

, sensus ecclesiae,

. -

,
,
.
.157

1261 VIII

.
,
. ,
.158

: ,
;
;

.

.
.
, ,

,
. :

. ,
(1267 .) II-
, .
,

157 . ? //
http://www.krotov.info/library/13 m/mey/florence.html
158 Georgii Acropolitae. Annales, 88 // http://www.documentacatholicaomnia.eu/

 ,
.
VIII

,

. , 1274
,
.

.
. ,
,

,
. ,

. .159
VIII- ,
,
.
II- (1282-1328) III- (1328-1341) .
V- (1341-1391)
, VI (1341-1355)
, ,
V- , II (1391-1425) .
VIII- (1425-1448) XI
(1448-1453).
.
. ,
,

. , V

, , ,
;
, :
,
.
. II,
, ,
. ,
.
159
. , .
, . 3, . , 1985, 33.


.
,

.
.
.
. II-
, .
,
(1282-1321)
,
.
,
,
.
, 1355 ,
.
,
.160
- . 1354
, 1362 .
1402 - ,

.
-14
,
, .
,
.
, ,
.
,
: ,

,

.

.
.
,

160

Charles Diehl, Histoire de lempire Byzantin. Paris, 1969, 201-202.

 .
, .
,

.
, VIII .
, .
,
.
.
, - ,
,
,
,
(
).
, ,
.

.

,

.
,
.
,
.
, ,
,
.
,
.
,
,
. 879-880 .
, VIII-
.
.
,
. 1438
. , , ,


.161

,
. , ,

,
; .162
, , ,

, .
1437 . ,

, ,
,
, ,
.
.
, ,
, -
.
, ,
, .
,
,
.
,
.

.
,
,

,
. ,
V- IV-
,
XII- V.163
161

,
, ... ,
, ..., Horatius
Iustinianus, Acta Consilii Florentini (. ,
, , 1995, . 510).
163
. ...
162

, , 1437
.
1438 8
.
, ,
,
, , .
:
, ,
. , ,
. IV-,

25
,
.164
4 . ,
.
, ,
,

.
,
,
.
1438 9 .
. ,
.
,
, 1439 .
,
,

, ,
. IV-
, .
.
,
,
;
,
. .
164

. ... . //
http://www.krotov.info/history/15/1/pogodin 01.htm#40

 ,
, ,
, ; ,
, ,
, ,
, .
.
.
,
, ,
,
: 1. ; 2.
; 3.
; 4. .
, ,
,
. ,
.
,
. -13
.
1235
.
.
,
.
.
1438 17
,
.
,
,

. ,

. ,
.

.
,
, ,
.

 ,
.
.
,
,
.
.
, .
,
. 1438
. 13 , 8

13
,

Filioque-

.
,
.
, -
, ,
, .
Filioque- .

,
.
:
,
, ?
,
?.165
1438
. 1439 2 .
,
: .
, ,
, Filioque-
, .

.
:

.
, ,
,
.
165

, ...

 , ,
... ,
, ,
... ,
, , ,
,
.166
,

.
: , ,
, ,
! ,
(2 . 5,20): ,
, , ...
. ,
, ,
,
;
,
, ,
,
,

.167
,
.
.
,
.
.
.

,
. ,

, .
, 30 ,
:
,
166 : . , . ,
, , . //
http://www.pagez.ru/lsn/0240.php
167
. , IV. // http://www.pagez.ru/lsn/0249.php

 .
,
.
.
, , ,
, ;

;
, ,
,
.
:
. ,
,
.
, , .
, ,
.
,
.
:
,
,

, ,
. , a filio ,
per filium. :
,

, ,
.168
.
,
,

.
, ,
, ,
. ,
,

.
:
168

. , .

, ,
, Filioques-
; ,

. ,
.
.
:
?
: ,

300 2 ;
;
20

.
3 .
, ,
. .
1439 4
:
,
; ,
, .
,
.
, ,
,
. 9
: ,
, ,
, ,
,
. ,
.169
10 .
,
.
, :
, ,
, . ,
,
169

: ().

 : ,
,
, .
,
, . .
:
; ,
,
,
.170
,
,
. ,

.
: ,
. , ,
.
17 ,

,

.

.
,
.

.
.
: ,
;
,
;
, ,
.
. , ,
.171
170

(). ..
. : , ,
,
,
( ):
(. . . . , 2001, . 160).
, , . ,

171

 , ,

.
, 5 .
.
. ,

, , . .,
33- (
). ,
,
,
( ) (. .
. 50 . ., 2003, . 288).
. : ,
,
. ... (. .
// 1, 2006, . 40). ,
, ,
. : ,
,
, ,
, : , .
,
(
),
. , ,
- .
. , .
(
)
:
.
, ()
, (,
,
). , - .
,

(. . ? // 1-2, 2008, .
15). .
,
. , ,
- ,
, , .
: ... (. )
, () ()
; ,
, ( )
; , ,
, ...
(. , . // 3:3, 1998, gv.
357).

, .

, ,
,
.
,
.
.
, .
,

. .172
IV-
, : , .


.
, ,
. ,
,
.
.
,
.
. 20 ,
,
,
,
.
, , ,

. ,
, 1460 Execrabilis
,
. ,
,
.
1441 , ,

,

172
, -
//http://www.pagez.ru/lsn/0251.php

 ,

. ,
. ,
- .
1442 ,
- ,
,
.
, ,
- ,

.
(
) .
. ,
,

. 1453 28
, 29 .
XI
.
, -
, .

;
;
,
.
***
?
, ,
,
,

? ?
:
,

;
, ,
; ,
,
. ,


, .173
,
,
, . ,
,
, .
.
,

.
,
,
.

173
. : , .
. // http://www.krotov.info/libr min/l/lurye/mey 01.html

,
.
, ,

.

.
,
. , ,
. ,
,
.

.
, ,

,
.
.

() . ,
:
, . . . . 753 , ?
, ,
, ,
. . . 146
,
,
. ,
,

 ,
( ) , ,
.
,
.
.
- -
,
. ,
, , , . ,
, ,
, , ,
.
,
, ,
. ,
.
, ,
,
. ,
,
,
,
. ( ),
,
; ,
(: .
12). , ,
()
. ,
, ?
,
,
.

(IX-VI .). :
,
,
, ,
,
.
( ) ,
, .
:

 !

...
: ,
...
,
,
, .
, ,

(: . 28, 43).
,
, ,

(. ) .
, ,
, ( )
.

.

, ,
.
? , ..
, ,

.

. ,
. ,
,
, ,
, ,
.
,

. ,
( ) .

.

,
,

? , -

.
.




.
, .
,
, ,
(Geographica XI, 4,7).
- , , -
,

, . ,
, , , , ,
, (
),

.
,
,
.

,
(. .
106-48) . , :
... ,
; ,
, ,
(: . 198).
, ,
,
: ,
(, , .
, ., 1975, . 290).
, . . 66-65
; ( ,
, ,
),
, , .
, ,
,
.
,

 . ,
, ,
,
; ,

, . :
? ,
.
,

, , ,
.
. -
()
II- - (138161). (
) :
,
. ( ),
: , , , ,
. : ,
,
, ,
,
,
(. . 1955: . 51).
;
; ,
, ; ,
: ,
.
, ,
(), . , ,
, ,
. , , ,
,
.
. II-III - -
:
, [ ] ,
,
( , , ..)
[],
( : . 83).

 ,
,
. ,
. : ...
... ... [ ,
]... ... (: . 135).
() (fasti),
,
, , ,
.
, ,
.
; ,
, .
,


.
,
() .
,
,
(rex Iberorum)
. , , ,
-
, .


(: . 531).

,
. , ,
.
,
( )
, - .
, ,

(-)

;
. , , ,
,
. ,

.


, ,
. : ,
,
. (1
. 3:15), ,
(. 15:18-20). ,
, ,
. ,
, ,
. , , ,
. ,
, , , ,
, , .

, ,
(+101).

.
, ,
. ,
( ),
(286-305) , .
()
.
,
; , ,
( : . 330).
,
, , ,
. .
, .
,
. , .
: ...
.
,

. ,
... (: . 348-349).
,
, .
( ),

 . I- (314-335)
.
:

,
, ,
, .
(),
()



, ,
.

, ,

;
,

. ,


. , ,
,
, , ,

.
, .
.
: (625-638),

,
.

,
,
, .
,

,
. , ,
VII - ,
,
, .
. ,
. ,
, .
, ,
( : 2005).


, ..
IX-XI ?
(, ),
, .
,
IX -
.
( ,
)
. ,
.
,
II- 856 III-
( 1984: . 70; 2002: . 4950).
,

, .
. . (822-875),
,
,
, -
.
, IX -
, :
()
. ,
. . , .
,
. :
, .

,
(. 41:2)...
,

, .
,

.
, , ()
. , 870-872
. ,

 ,
.
. ,
, .
, . ,
- .
,

;
, ;
,
. .
, 870 , .

,

.

: ,
,
.
. ,
-
, 1054

.
, ,
,
. ,
, -. ,

( 1957: . 139).
, ,
, -9 -
, .
.
, - ,
, ,
(440-461) . , .

, ,
. ,
.
. . (+1005) ,
, -.
, , .

 .
. , ,
.
, (
), ,
, - ,
.
.
, :
;
. ,

.
.
.
.
. ,
,
,
(... II: . 54-55, 65-66).
. , .
(1009-1065) .
,
, , .
, 1065 ,
, () (1059-1067)
: , ,
, ,
? :
, ,
-
.
,
, ,
...
, ...
! ,
, []
. -

,
. ,
(... II: . 179).

 , :

- .

,
()
.
174 ,
. , .
() , ()
. :
. ,
( )
, . .

. .
,
. ,
, 29 , , .
, ,
, . .
,
.
: ...
. , , , ,
174

, .
, ,
. - :
...
- .
, ...

( 2002: . 52).

. (. 50-51) ,
.. (
), , , .
, (, )
: (= ). ,
. ,
: ... . ?
: .
() . :
,
..
,

,
..
, ? : (, )
: , (
!) ,
?!

 , ,
. ,
, :
. ,

(, : . 155).
. ,
,
. 1099 ,

,
,
. ,
, ,
. -
.

() .
( ) ,

.
- :
, ,
, ,
, ,
. ,
(
II: . 91-96).
. ,
1274
.
.
.
1280
, .
- . , , . ,
( )
( 1955, III: . 76-77).
, .
, ,
: (1204)

 ,
( 1994: . 43).
,
. .
,
,
.
.
XI-XII -
: ,
, ,
.
, (. . I: .
325-326). , , ,
. ,
, . ,
,
: , !
, ,
.
,
. ,
,
, ().
,
.
, . ,
.
. ,
,
. ,
:
...
,
, ...
,
- .
16 .
, .
, ,
... ( II:
.160).

 ,
, :
(XI-XIII), ,

; ,
,
. :

- .
, , , ,

...
,
, ,
, .

()

. , ,

, . ,
.
, , .

, III- , ,
XIII - 20-30-
; ,
. ,

() , , ,
. IX- .
, , ,

.
, ,

. :
. ,
, . ,
: -, ,
. ,
,

 ...
,
,
. ,
,
,
.
1240 ,
1240
( 1995: . 485).
:
.
( 1994: . 43).
,

XIII - . (
) , , ,
.
, -
.
(),
, (, ) ,
( )
. (
)
(
, , ).

XIII-XIV -
, .
,
,
.
.

).

,
. ,
1320 1321 , ,
, ,
(: . 92).

, V- (1314-1346)
. ,

(1335).

 ,
-
.
1318 (: . 97), 1328
() , , ,
. ,
XVI -
, 180 , (
: . 98-99).

-



,
.
. ,
.
.
,
, XV
- .
-
.
, (1438-1439 - -

. .
- , , ,

, . , ( )
,
, ;
,
. , , IV-,
. - , ,
.
, , ,
( .
2002: . 143).


. ,

 ,

: ,
,
, .
: , ,
, , , ,
, .
.
.
: ,
, ; , ,
. : , ?
!
, : ,
, , ,
- (: . 59-60)
,

, . ,
,
-
;
. ,
,
,
.
, :

?
, ,
,
, .
(), - ,
, . (.. ,
) , .
( ,
)
. XVII -
. ,

,
,

. ,
.



. IX-X -

. ,

. XVI - 60-70- ,
, ,

.
XIII - .
, , .
, 1280
.


.
(), 1318 , ()
, . ,
, ,
,
. .
,
1330
-
(, : 1983).
, ,
-,

: ,
, ,
. ()

, .
, :
;
. , (
) ,
, , ..
, . ,

(. 102-103). , ,
.

 XVI -
.
.
; ,

. ,
.
,
. 1629
.
:
. , ,
. , ,
; ,
... ,
, .
, .
. , ,
. 1634
.
,
(1640 ) -
. 26 ,
, , , -
, ,
(: .
189-191).
.
III- (16051639) . III- (1639-1660)
. ()175 .
I- (1752-1784) ;
.
,
II- (1789-1810)
.
-
.

XIX -
.
175

, . , . (= , . . )
(.).

 , , . .
.
, ,
( ), :
, -,

.

: , ,
. , , XIX
- 40-50- , ,
;

. ,

.

,

. ,
.

. ,
,
;
, . ,
,

. .
.
. ,
. , ,
,
(XVII - ).
.
- (.
) ; , :

,
.
, .
,

. ,
.
, ,
, (. , . ,
, ., 2006, . 4245).
.
, ,

, (1570-1624) . ,

,
,
.
, -
1614 , , .
, ,

. ,
.
. ,
, .
, ,
,

.
:
. , .



, , . , .
:
, ,
; , , ,
.

,
. : ,

?
.
. ,
: ,
.
, .

( ). ,
1640 , :
, .
, - ,
. ;
, .
, , , .
.
, ()
,
(. 22).
().

:
; 1629
: ,
- . .

.
,
, , - (1585-1658)
.
, ,
, ,
. .
(. : -) ,
.

, , ,
. 1628 20 .

. VIII-
,
. -
,

.

. ,
;

 ().
, : ,
; ,
,
.
- . ,
,
- (1658-1725)
. ,
(. , . , .
), :
. , ,
, 1687
; 15 , ,

. , , . .
,
(. ).
( ) ,
,
, 1698 , ,
.
, ,

(.
.
2009, 1, . 13-14). , XVII -
, ,
-
- .
. .
,
. ,
. ,

; , ,
,
() . ,
.
.
, , , .

(1698-1710) , ,
1709 15 .

 XI- :

, ,
...
,
...
, , (: . 311312). .
, .
(1713-1716)
. , 1714 17
, ,

; ,
. () XI-
. ; ,
; , ,
. , ,

,
, ,
, . .
, -
.
( ),
-.
, -
.

,
:
... .
. (, . .) .
... .
, ,
(,
. .).
. ,
.
. ,
.

, :
? 1724
, VI-,
. , 1725 26

,
,

.
, . , -
;
.
, , ,
.
,
( I-
)
. , -
.
,
? ,
( VI, I,
, , ) ,

(: . 109-111). ,
, , .
: ,
, ,

. ? , ?
-? ,
, , , :
, , ,
, ,
, ,
, ,

(: . 115).
I.
- ,
- ,
. , - I- (17201788) .
, -
,

. -
. ,
, , ,
:

(, ., 1892, . 604).
, -
.
1755 12 ,

.
, . .
, , .

,
,
. 1757

. : , ,
.
.
II- .
: ,
? , ,
. 50-
() ,
.
.
, ,
. :
.
, , ,
. XIII-

,
(. ,
, ., 1978, . 152).
, .
, I-
( :
, 1991, 1).

,
,
. ,
, :

1. (
),
2. (- ; ,
1643; 1670),
3. ( XVII - 70 ) ,
.
,
, , ,
. -18 -
.
-18 - 20-30-

:
.

(),

( 1798 ).
,
,
.

:
,
,
,
, , , ,
, , .
I- (1752-1784) ,
, .
.
,
,

.
-19-20
-

, , .
.
(., 1987),
,
, ,
.
- ,

 .
.
.

(),

,
,
:
, ,
, ,

. . ( )

;

1844-1845
.
,
. : XIX 40-50-
.
,
. ,
,
. ,

.

.
(1906;
-),
(. .)
.

(
).

.

 ,

( ).
. .
,
(: ).
,
(1905-1917)
.
, 1917
12 (. . 25) .
,

.
,
: 27
.
.

. 49 ,
. .
,
.
...
, ,
.
,
...

. ,
(.
,
. , 1917, 29.IV,
92).

. ,
, .
1921 .
,
.
,
(
-

),

 , 1937

,
: ,
.
. .
( 1958
).

,
, -
.

,
. , ,
,
.
.
, , : ,
, ,

. , ,
,
.
,
18-19 :

. .
: - ! (, 1992, 26.VIII, 92,
. 3).
-
II- 1999 8-9 . ,
II- ,


. , 1. ,
,
(
) 2. .
, ,
.
;
,

: !

 , , .
;
:
; ,
[]
,
( 1999, 10.XI, 310). ,
79,3
( ; 1999, 11.XI, 306).

?
, ,

. ,

. ? ,
, :

, ,
,
. ,

. , ,
(
), .
-
(),
. , (1917 14
) :

. () (),
,

- ,

...

,
, .
:
,
,
, ,
-.

 , -

.

, ,
,

.
,
( 2004).
, :
!
:
1.

, ,
.
, ., 1959
2. . ,
(- ). , V, 2002
3. . , .
1959, 9
4. ,
.
, ., 1966
5. , ( . ), ., 1971.
6. . , , ., 1902.
7. . , , ., 1994.
8. . ,
-16-17 .
, III, ., 1955.
9. . , (

).
,

, IV, ., 1957.
10 . , XIV . . , 1983,
243.
11. . , . ,
. , XVIII, ., 1999.
12. . , -
(1698-1713 .), ., 1959.
13. . ,
(), I, ., 1966.
14. . , , II, ., 1980.
15. . , . . I-III .
, . 1, ., 1970.

16. . , -

. -. 2009
().
17. . , - VI-XX ., ., 1995.
18. . , , ., 2002.
19. . , . II- XV-. // .
, 2004, 1.
20. . , (XIII-XVI), .,
1984.
21. ,
. , . 1, ., 1955
22. . , .-,
. III, ., 1973.
23. . , . //
. , 2005, 2.
24. , . II (XI-XV .),
., 1967.
25. X , .
. , ., 1979.

:

,
.
,

.
, ,
. ,
, ,
, .
,
.
,
. 1204 ,

.

,

,
. ,
:


.

;
, , ...
:

. ,
,
,
: ,

,
,

, ,
...
:

, , ,
! ,
.
, .
. ,

. .
.
:
.
,
1945
. ,

,
... .

. .
Magnum crimen,
...
,
,
...
,

...

.

,
,

,
,
, ...
. ...
:
, . XXIII,
, VI ...
, , .
.
: , ,
.
, .
. IV-


.
.
IV-, 1964 .

.
:

, ,
,

. ,

...
, ,

,

. .
:
.
(2 . 5.14.)
. ,
, ,
.
:
,

, ,
. ,
, ,
,
.
...
:

.
.
, . .
:
,
, .
.
. : ,

 . , :
?
.
. ,

, ,
. , ,
. , .
,

. -
.

.
.
,
.
,
, .
:
.

, .
,

, .
:
. ,
.
: ,
.
. .
, ,
. , ,
.
, ,

.
XXIII.
. :
, .
:
.
XXIII- .
XXIII, I-.

 . XXIII,
. 1939
XII .
,
.
XXIII- ,
1920 ,

. 1922 ,

,
... 1958 XIII
: ,

. ,
,
, .

... , ,
,
,
.
.
1920
XXIII- .
,
1959 .
:
XXIII-, ,
1920 , ,
. ,
,
.
,
. ,
.
,
, ,
.
, ,
,
, .

,
- .
,
koinonia () communio ()
agape () caritas ().

. ,
.
, , ,
,
, (1. 1. 3).

.
,
(, ,
). .

.

,
.

,
,
,
.
. ,
,

.

.
,

-
.

,
,

. -
, ,
Synodica .
.

,
.
,
... ,

.
.
1920
.
,
,
, .
1959 1960
,
, ,

.

,
,
,
. I- ,
. XIII ,

, ,,,
, ...
? ,
. , ,
1962 To Vima,
,
, ,
, . ,
...
, XIII
. 1961 ,
:
, ,
.
. ,

 , ,
,

. ,
,
, ,
, .
,
,
.
. ,
,
-

, ,
.
,
.
, .
,
, XIII-
. , .

,
.
:
,
, .
,
. , ,
,
.
,
.
,
.
***
1961

.
, .
, , ,
,


. , , ,

 ,
...

,
, ,
. ,

1920
.
,
.
, , ,

,
. ,
, .
. .
***



,
. -
,

.
. ,
.
,

, ,
, -

.

,
. ,
,
, ,
, ,

...

,
, ,
. , 1962

 1963
.
***
1963 , ,
,
. ,

,

, I-
.
,
, ,
- ( ,
XIII ).

:
.
,
.
:
,
, . ,
, . ,

. , ,

,
,
. ,
,
,

.
,

, ,
.
, , .
:
, ,
( ),
,
.
, ,
.

 , ?

-

? ,

,
. XIV
,
,
. ,
,
,
XVIII

(
)...
,

, , -
.
***
1963
. ,

.
,
.
,

, ,
.
.


.
.

.
,

, -

-,
. ,

,
. ,

 ,

. ,
. ,
.
. , ,

.
1963

26-28

.
, .
:
. - I- ,

.
: ,

. ,

.
***

. ,
,

,
.
,

,
15 .


.
, ,
.
, .

.
, .
***


;
,
,
,
.

,
. ,
,
,
.
. ,
,
. ,
.
,

.
,

,
,

.

. ,


,
, ,
.
.
;
, ,
.
***
VI ,
.
.
20 VI-
,
. . ,

 , ,
. ,
,
,
.
, 23 ,
,
,
,
; ,
, , ,
. (1 . 13, 7) ,

(. 1, 14)

(1 . 4, 1)

, ,
...

:
.
:
.

)
.
,
,

, ,
,

,
,
...
,

. ,
,
...
:
. . , 1993

:

?
,
, , -
.
,

,
, .
, , :
- , ,
. ,
. ,
,
, .

,
.
, , .
,
, , ,

. ,

,
. ,
,
,

. ,

.
,
,

 .
,
. , ,
-

)
.
,
.
, .
,

,
. ,
,

. ,


,
, .

, ,
, -
- .
,
,
.

,
.
,
.

,
,
,

.

CELAM-
(Conselho Episcopal Latino Americano)
.176
James C. Livingston, Francis Schssler Fiorenza, Modern Christian Thought, The twentieth century,
Volume 2, First Fortress Press, Minneapolis, 2006, . 288.
176

 -- 1955 . ,
1962-65 , , CELAM-
,
.
, ,
, CELAM-
-. (Emmanuel Suhard)
.
, ,
. 1950
: ?.
-
.


. , 1954
XII- - ,

. 1965 ,
.

,
(1929-1966) .
(ELN) ,

.
,
. ,
,
, , ,
, ,

.

(1929-1968)
.

,
.
, ,
( )
.

 , ,

(developmentalism )

.

, ,
, . ,

,
,

;
;

. ,
,
, ,
.

. ,
,
,
.
CELAM- .
CELAM-
. 1968 26
6
.
, ,
,177 ,


(Gaudium et Spes) .
VI- 1967
: (Populorum Progressio).
,
,
,
, 1968
177

The Church in the Present-Day Transformation of Latin America, Vol. I, II, ed. Louis Michail Colonnese

Bogota 1970.

 .
,
, .
,


.

, ,

.

.

.

.178

, ,


- .

1972
. , ,

.
. ,
, .
1972
. CELAM-
.
,
,
.
.
1979
. ,


. II- ,
1979 .
178

Paulo Freire, Pedagogy of the Oppressed, New York, 1970.

 ,
,

.
. ,

, .
,
,
.
.

. ,
,
. ,

.
. 60- ,
,

.
.

, ,
.

,
.
. :
10, 34; 22, 35-38; 26, 51-52. ,

,
.

.
- .

,
, (
1977
).


,
.

.
, ,

. .
2007 ,
,

.

.
.
, , ,
,
(World Values Survey)
, ,

.

:
1. , ,
,

.
2. ,
.
3.
.
4. .
5.

, .
6. .
7. ,
,
. ,
.
8. ,
. ,
.

9.
.
.
10.
.
,

. , ,
.
(Ignacio Ellacuia) ,
,
. ,

. , , (Jon
Sobrino) ,
. ,
,
, , .
,
,
.

(Christian base communities) .

.
.

, .
80 000 .

,
.
, ,

.

. , 1979
,
, ,
. ,
, ,

. ,

.

, 1984 1986 ,
. , ,
,
.


.
:
1. , ,
,
.
2. ,

.
3.
,

.
4.
.
,
.
5. ,
-
.
6. , ,
,
, ,
-
.
7.

.
,

.

, ,
.
- ,

 -
. , ,

. -
.
-
.
, , ,
, ,
,
. , ,
.
, ,
.

.


. - ,

, ,
-
.
,

. , ,
, ,

.
1928 .
, ,

.
. 1959
.
.


. ,

,
,

.
,
, .
, , ,

.

.
.

(dependency)
. , ,
,
. ,

,
. ,
,

.

. ,
, ,
, .
, ,
,
. ,
.
.179

.
, ,

.
179

Andr Gunder Frank, Capitalism and Underdevelopement in Latin America: Historical Studies of Chile
and Brazil, New York, 1967.

, ,

.
,
, ,
. ,

,
.

,
,
.
,
,
,
,
. ,
.

,
,
. ,
, .
,
,
.
, ,
.
(Catholic Action),
,
.

,

. ,
,
, . ,
,
, , ,
,
, .
,


.
, , , ,
, .

,
,
.180

. ,

. , ,
, ,
, ,
.
,

, , ,
. ,

.
,
, ,

.

. ,


. ,

.
. ,
; ,

.

: ,
180

Gustavo Gutirrez, A Theology of Liberation : History, Politics, and Salvation, rev.ed. Maryknoll, N.Y.
1988, . 37.


. .
, ,
,
. , ,
,

,181 , ,
,
,
. , ,

,
.

. ,

.
, , .182 ,
,
, .
, ,
, ,
,
.183 ,
,

.
,
. ,
,
.
, ,

. ,
,
, , ,
:
,
, ,
Gustavo Gutirrez, A Theology of Liberation, . 130-135.
Gustavo Gutirrez, A Theology of Liberation, . 210.
183 James C. Livingston, Francis Schssler Fiorenza, Modern Christian Thought . 293.
181
182


.

, .184
, ,
.
,
mysterion- ,
sacrament. , ,
,
, , sacrament-

(visible sacrament of this

saving unity) (Universal
sacrament of salvation) .185 ,

. , ,

.
, ,
, .

. ,

,
.

, , ,
.186 ,


.
,
. ,
, .

,
,

,
: ,
.187 ,
,
. ,
,
184
185

Gustavo Gutirrez, A Theology of Liberation, . 134.

James C. Livingston, Francis Schssler Fiorenza, Modern Christian Thought . 293.

186

Gustavo Gutirrez, A Theology of Liberation, . 147-148.

187

Gustavo Gutirrez, A Theology of Liberation, gv. 135-140.

 .
, ,
,

. ,
.
, ,

.
,
,
.

.
,
. ,
.188

,
-
. ,
. , ,
,
, . ,
, ,
. ,

.
.
.
,
.

.
.
.
,
,
-
.


.
188

Juan Luis Segundo, Faith and Ideology, Maryknoll, N.Y., 1982.


,
,

,
, ,

. ,
.

? .
,

,
, .
,
, .

( ,
. , ,
,
. ,
.
, ,
,
. ,
,

).
,

.

,

.
,
,
,

.
,

.
,
,
.

 ,
- .
, , ,
,
.


,

.
-

.
, .
,
, , ,
:
.
,
,
. ,
,
, ,

.

? .
,
, , ,

.

.
,
. ,

.
,
. ,

.
, ,
,

.
,
.


. ,
.

.

.
.
.
.
, ,

,
.

,
:
?
?
,
? ,
, ?
, ?
?
,

189
.
:
, ,
. [...] . [...]
, ;
, .
[...] ,
, [ ] (
1.19,32; 2.8).

, . ,
, .
( ):
:

( ),
; ,
, ( 2.16-17).

(:
urw bwf tudh {u - -
) .
189

,
. , () 15/17
(628/630-646 ) ,
,
. ,
, , ,
, , .
. G. Berthold, Did Maximus the Confessor Know Augustine? Studia Patristica 17 (1982), 1417.


:
: ,
, ,
.190 ,
, , :
,
. [...]
. ,
. [...]
.191

,
.
,
,
, ,
.192 ,

,
, []
,
.193
:
.
:
[ ] ,
. [...]


. ... ,
... , ,
,

. ,
, ,
, 16.6 PG 53 132-133: ,
, , []
(), ; ,
PG 87 161B: .
191 , ... 25, 358, 360 (PG 94 913A, 920D); . ,
18,3 PG 53 152: , ,
, , ,
, , , ; , 3, PG 85,
52C: (: ).
192
, PG 87, 161D. . ,
... 25, 361 (PG 94 928D-929C):
, ,
... , ;
, , ... ,
.
193 , 6,2 PG 54 607.
190

. [...] ,
,
, -
... ,
,
.194

, , .

. .
, : ,
, , ,
, , , ,
. ,
, .

, ,
, , , ,
. ,
.195 ,
,
, , .
, ,
() 196 ( ).
,
. , ,
,
, (
197). ,
194

, ... 25, 358-360 (PG 94 913B, 916D-917D, 919C-920A);

, 2,25 PG 6 1092A:
, . ,
, ; ,

4,38,1. 5,6,1 PG 7,1105. 1137: ,

, .
195
. , .
. 2001, 399-406; . , ,
, 1997, 74.
,
(. , ... 411).

,
.

, 14.4 PG 53 122B. . ,
2, http://www.krotov.info/library/06 e/efr/em sirin 024.htm:
,
196

197

, ,
(PG 90, 0308-0316)
( , ). ,
, . ,

 : ,
,
. ,
( . ); ,
, .
.
,
.

. 5- ,

198 (5,5). , :
!
(5,9). (
(5,6) ,
. ? ,
: ,

,
(5,6).
, , ,
.
( ),199
(5,10) ( , ,
).
() ,
:
(5,7) [ .
(. )].

, -
,
, - (5,10).
, []
(6,8).
(, ) ,
.
,
:
, ,
. ,
198
, (. , .
, 1/2008, , 71-154).
199
. 5,13: , , ,
, .

 (7,3). ,
:

, ,
, ,

(8,2).200

, , ,
, [ (5,7)],
, . ,
?
? ,
,
. ,
, , ,
. , ,
.
. ,
() . ,
,
, ,
(
201). ,
. ,
, , , ,
:

, -
,
- , , , :
(1 2,15) (7,2).

,
, (1 2, 13,15),
.

, .
, ,
(. 5,9).
. , 3, http://www.krotov. info/library/06 e/efr/em sirin
024.htm: , ,
200

, . ,
. ,
.
201 . . , . ... 58-69.

202
), ,
[ (5,5)]
,
/ [
(5,5)...

(5,9)].
,

.
,
.
,

. ,
( ,204 ).
.
. :
203

, ,
, ,
( ,
).205 ,
,
, ,
. :

,
. , ... [ ], 11:
, ,

202

203

. . , PG 0,32:
, ,
()
.
204
PG 91, 303: []

, ,
(, ). ,
( ). .
, ... 8 [ ]:
. [...]
; [] 25: ,

,
() , ()
. . 26 (PG 90, 2034D)
( ) (
, ).
.
, , ,
.
.
205
, ...4.

... ,
, , ,
() , . [...]
, ,
,
( ), , ,
, . ,
[]
( )
: .206

,
,
.
,
.

.207
, :
(, ), ,
( , ) ,
,
208 ( ).209

206

... PG 91, 295C-296A. . ,

... 4 ( );
8 []: ,
, , ,
. [...] , ,
U, , ,
.
- ,
, - (
).
207
ix. . (),

,
http://pravlib.narod.ru/ispovednik gefsim molenie.htm# ftn19; Ian A. McFarland, Naturally and by
grace: Maximus the Confessor on the operation of the will, Scottish Journal of Theology, UK 2005.
208
. , . ... 216: [] ...
; , . [...]
. ,
; .. ,
, ,
, 2003, 133-134: , ,
, (libertas, libera voluntas) (liberum
arbitrium). [...] ,
(liberius libero arbitrio) (
11,32).
209
. , . ... 216-217;
. . , (
14- ), 2002, 39-50; ,
(

 , , ,
, ? (. .
1.19,32; 2.8) ,
,
,
. , ,

, ,
.

: 1.
( ) 2.
( )
( ).
,
,
.

. ()
.
( , , )
(, ). :
, , , .
,
. ,
,
, ,
, .
, , ,
, ,
. , .

.
: 1.
; 2. ,
( ,
) 3.
. ,
. : .

. .
,
),
, , 2004, 128, 22-26.

 . ,
, , /
,
, , (
,
,
).
,
. , ,
,
.
.

, . ,
,
, ,
, ,
()
.210

.
,
( ),
, (
), ,
. , ,
, [ ,
(1 . 4,8)], ,
,
( ).
,
.
. , , ()
, ,
.211
, (
)
.
, ,

R.T. Wallis, , 2002, 131.

.. , ... 120-131; . ,
, 1997, 141-152; . , . , 2002,
115-123; . , , ? , 1999; Sdr. .
, , 2002, 23-34, 85-90.
210

211

. : , ,
,
, (),
(, ) [
/
]. , ,
,

.
, ,
,
, , ,

. :
, , .
, , : , ,
, , . [...]
,
. [...]
, ( 7,
14,23, 25)212

,
, .

( ). ,
:
, .

:

, , .213
, ,
, ,
, , .
. - ( ),
-,
, , 5-8 2001 ., , ., 2002, 29-32.
213
. . -, , ()
2001, 234, 274: ,
: ,
[] []. [...] ,
, ,
.
, ,
. () , ,
, , , .
212

 ,
: !

?
(, 7, 24-25). (
) :
.
(1-8
) .
.
13- :
( 1,20).
,
,214
, , .
, .
, ,
,
(
,
/
,

,
,
, ).
14:
:
( , )
( 1,25).
?

: ,

().
, ,
, ,

( , ). ,
,
.215

,
, ,
(, ,
, ). ,
,
.
,
214

. ... 54 PG 91, 1176

215

... PG 90,296D-297A

 ,
. ,

( )
.
18:
: ( 2,13),
,
? ( 5,4).
: ,
;
()
( 7,22)
() ()
(). ,
,
,
, ( 10,4), [ ]
.216

: 1.
( 13); 2. . ( 18) , 3.
( 14).
. ,
,
, ( 2,13-15). ,
,
(. 15) , , .
,

(. ).

,
( , ).

. ,
, , ,
()
. ,
. ,
. , . ,
, ,
.
,
. 19:
: : (, )
, ( ) ,

216

... PG 90, 305D-308A.

 , ? ( 1,12),
:
? ( 2,16). ,
?
: , ,
,
(-, ) ,
, (
). ( 10,4), ,
, . , ,

(), ,
(, ),
[, ]
(, , []
(, ) ,
). [ ] , ,

(
, ) ,
.
, ; [, ]
, ,
, .
, ;
, ()
. , ,
.217

, ,
. ,
.218 ,
, , ,

,

217

PG90, 308BC. , : .
. , ,
.
. ,
. . Anastasios Yannopoulatos (Arcbishop), Theological Approach to Understanding Other
Religions, A Facing the World, ST. Vladimirs Seminary Press, Chestwood, New York 10707, 2003, 150-151:
For Maximus Confessor the divine Logos of God the father is mystically present in each of His commandments
and through His seminal word in each human being. In this way, he who carries out a commandment as
seminal word receives mystically the Holy Trinity.
218 . . , ... 87-89: [] ...
. [...] ...
. [...] . [...]
, , [...]
,
, . [...]
. [...] ,
. ,
, .

 (
) :
: : ? (
17,27) ?
: , () []
,

([]
) ()

(). , []
(, ),
. [ ]

()
.
, ,

(), [] []
(, ).
[] ;
(); .
, ,
(, ) . [
] , , ( []
(, -) ), , [
]

.
[]
()
(, ) -
-,
(, ) .219
[, ]
, []
.220

,
.
, , ,
,
, ,

.
(, ),
(, ) (, ).
43- :
219

(.

... 39, 105; 23 ). ,

.
, , (.
5).
220 ... 32 PG 90, 372BD.

: (
3,18),
(. 2,9),
?
:
,
[],

, [] []. ,
[],
, , ,
.
, ,
. ,

. ,
[]
[], ,
.
, [] ,
, .
. , ,
[ ] (,
, [] ). ,
, ,
, [].
(, ),
(,
) (, ).
()
( , ), ,
( ,
) , (
, ),

[
]

, ,

[ ]. ,
(, ),
. ,
, . ,
[] [] ,
.

. , ,
.

,
,

, , ,
, . ,

 ,
,
[] ,
, , ,
, . ,
:
,
()
, ,
( )
( ) .
, , ,
,
; , ,
, ,
. ()
.221

.
,
: .
, 222
,
( ).
, , .

.
. , ,
.
, 44:
: : ,
( 3,22)? [] ,
, () ?
[], ,
: ?
: [] ,
(
,
) []
(, )

( , ). ,
: ,
221

... PG 412A-413B.

222

. . ,

, , , 2001, 79-92;
. , .
, XV
- , 2005, 23-29.

, , , [] 223. [ ]
[ ],
(, ),
. [], [] : ,
, : ,

( 3,22).
, :
,
, ( 3,5),
( )
:
[ ]
[]
[]. ,
(). []
:
(, ),
( 26,27), [] , [ ]
, ,
, ,
, [ ] ( .)
. []
[ .]
: ,
[] ,
[
]?
, , ,
() ( ) ,
, .
,
, []
,
. , -
.
(),

,
,
.
[,]
,
() ()
() .
[], [ ]
,
.

.
,
223

. ,
.

, [
] ,
.
[

, ].224

,
.
:
1. , , ,
(--) .
() () ( ). -
- ;
2. , - -
,
() ,
. - .
.
. , , ,
,
, ,
;
3.
, ,
, ,
;
4.
, -
(1878-1965) .225 ( , )
224

225

... PG 413C-417A.

. , , , 1999, 169. ,
- (168).
, ,
(167). ,
( -) .
, . -- ,
,
(- )
, (164-165, 168).
,
, ,
( ,
) (165)
, --.
( , .).
,

 ,
(.
) ,
, , , .
,
. ,
. ,
.
.

, ,
?

.
,
,
,
. ,
:
, , .

, ,
,
, .
, ,
,

, ,

:

.

( , .) , ,
, (
, .
-.). , ,
(168). ,
() - .

 ,
, ,
, ,

. , ,

,
.
: (
)
.

,
,

. ,
de facto ,
, .

,
(-
, ). ,

, , , ,
.
, ?

;

;
, :
, , .., ,
,
( , )
. ,
, .
:
() (,
);
( )
,
, ;
:

( );
: 1.

;
2.

( , )
( ).

1. -

:

(),
, ,
, ;

; ;
;

)...
: ,
,
, ..,
,
; (

), .:
,
.
,
. ,
,
: , .

2. -

.
1)

.
,

 .
.
,
. ,
(. . ,

, .
, , -
). (

, . . ,

,
), ,

( ).
-
,
.

(),

(),
.
,
, , ,
(. . ) ,
( ),
,
. ,
,

,
, , .
( )
,
.
2)

[ (), ,

],

,
.
.

 .
,
, , , .
(), -
, . . . ,
( )
, .
3) , ,

. ,
,
.

, .
,
.
, .
() ,
,
. , ()
,
.
,
.
, ,
.
, :
?
?
,

(, ).
.
, ,
, , ,
.
- .
.

.
,
,
.


() ,
,
,
.

3.

,

( ):

1. ,

, ,
.
2. , ,

-.
1) , ,

,
:
) ,
.

. , ,
,
,
,
, , ,
.
)
.

:
I. : ,
,
? : ,
, ,
,
,
.

. , : ,

 ,
;
, ,
;
,
.
(, ,
)

, .
II. , ,
,
,
.
, ,
.
,
, ,
.
,
. , ,
,
,

,
, , ,
,
,
.
, ,
, ,
. . , ,
,
, ,
,
, .

, ,
, . . . ,
,

,
,
:
(

 , ).
, ,
, ,
.
2) , ,

.
. :
, ,
. ,

?
, :

,
, ;
, ,
(-),
;
,
;

, ,
,

,
,
.
,
,
, ,
. ,
( ) ,
,
,
, , ,
, , ,

.
, , ,
, :
, ,

 ,
, .
:
. , .

,
,

,
(. 5, 1; 13).

.
, , .
,226 . ,227 . ,228 . 229 .
230 , , ,
. ,231 . ,232 . ,233 . 234
. 235 . ,
,
,
,
.

?
, .
,

.
, -
:
, , ,

?
.236 ,
226

. . . , 2003 (
: www.pravbeseda.ru/library/index.php?page=book&id=304 )
227
. . ., 1998. :
(www.universalinternetlibrary.ru/book/kuraev/ogl.shtml ).
228
. . . 5,3 // www.wco.ru/biblio/books/osip14/Main.htm
229
. . .,
, 2001.
230
. . , . ., , 2003.
231
. . .
232
. . . ., 1930.
233
. . . 1915.
234
. . . , 1988.
235
. . . ., 1995.
236
. . ... 2.

 ,
.
:
, .
,
.
,

(
).
, , -
: ,
.237 ,
, .238
,

,

.
(,
, ) ,

?
, ,
.

.
,

, .
,
. , .
: ...
, ,
, ,
.239 , , :
(, ..)...
. .
237

. 2, 1999; (
,
) , ,
(.
. 2, 2005; - ( ): www.religion.ge;
. -: http:// jvarosnebi.com/ index.php?option= com
content&view=article&id=96:2009-04-25-20-46-15&catid=40:2009-04-16-11-45-51&Itemid=58).
238 . 3, 2002.
239 . . IV.

 . -
: ...
.240 . : ,
, .241
.
, , .
,
,
, .
. ,
, . ,
? , .
: ...
,
, ,
,
, ,
, . ,
(, ..) ,
... 242
, .

.
. ,
: ,

,
.
,
.243


240

. . 29,1.
7: . ., 2000, gv. 50.
242 . . . 11;
,
, 2000.
243
. . ... . 124; , ,
:
, , ,
, ,
(. ().
. ., 2000, . 23).
241

.
:
1. . : (, ..)
, ,
, ,
, ...
. , ,
,
, ,
.244
2. . : ?
?
, ,
.
.245 ... ,
.246
.
247 :
1 . :
,
. ,
, ,

, ... ,
(= ,
..).
2.
.

(,
..)
.
,
, .
( , ..)
-

, ,
:
.
3. . : ... ,
...
,
. , ,
244

. . ... . 131.
, . 127.
246 , . 127.
247
. . ... . 337-8
245

: . ,
.
,
. ,

?
-16 -
.
. .
: , ,
...
... . .
,
. . ,
, ,
.248
, , , ,
( ): .
.
( ,
,
). .
, , ,
(. ).
, . : ,
. (...),
...
.249 . : .
.
, ,
,
, ...
. , ,
.250

. ,
:

. ...251
248

. . ... 5, 3.
. //
, - 1998,
, . 343-44.
250
. . , 27, M., 2002.
251
. . ... . 127-28
249

,
,
, :
,
, , ,
,
: ,
,
.252
,
,
-.
, , (),
- , .
:
.253
, ,

. ,
. .

, , ,
. ,

,

...

- : ...
. , -
,
.
( ),
.254
.
.
: ...,

.
, ,
...255 ,
252

. . ... 27.
(). . . 1, 2.
254 . :
. ., 2007, . 64.
255
. . ... . 318.
253

 ,


.
,
:
, ,
. .
44- ,
,
, , .
. ,
: ,
, ,
... 256

,
, .

( ,
). , ,
, ,
(). : ,

. ,
(),
.

, ,

, (
, , ): ,

.257
, (

)
,
. , .

:
, , ,
256

. . ... . 145.
. , . 3 // www.krotov.info/library/13
m/myen/2 1993rosh.html
257

 ,
(1 . 3:8). . .
, .258 .
: ,
, .259
. :
,
.260
.
, . , .
.261
, , .

. , ,
. . -
. (. 7:14),
(. 1:29), (1 . 2:21)
(. 1:4) .
,
,
. , : ...
,
(, ..) ,
,

.
,
.262

: -20
,

- ,
, (
, , , , ,
).263
. . // .
11-12, 1999, . 4.
259
. . 7:64; . 7:23.
260
. . . 74.
261
. . . ., 1997, . 85.
262
. . ... . 155.
263
. . . , 2000, . 41.
258


.
.
-
: ... ,
,
.264
. , ,
, .
.
: , ,

.265
,

(,

,
) ,
.
, , ,
,
,
,
.266
. :
,
. , .

,
.267 , , ,
, .
.268
. , ,
.
264

. . .,
, 2001, . 15.
265
. . 72:2.
266
. . . . 1992, . 43;
, ,
. , .
, `
(. . . . ., ,
1999, gv. 58). . , (.
. ... $ 57). ,
(, 60).
267
. . . ... . 50.
268
. , 1, 1.
. . ., 2000.

, . :
, ,

.269
:

, . ,
,
, , ,
.
, . (
)
, ,
, .
,
.270
. . -
( ,
) :
, ,
, ? . : ,
; ,
.
, , ,

,
, ,
, ,
, ,
.

, , ,
,
, ,
, .
, ,
. ,

269

... 45.
. . 29:11.

270

 ,
...271
, , .
.
: ,
. . 47
.272
, XX -
, .
:
. , ,
, .273
,

. , . ,
-
. ,
.274

. , .
: ... ( ,
.) ,
,
, ,
...275
.
, , .
,
, ,
.276
,
, .
. . ,
, ,
271

. . . 1, 1:5;
. // . , . ,
2001, . 156-7
272 . . 1
.
273
(). . . . .,
, 2002, 4, . 69
274
. . , 13, M., 2002, . 114.
275 . . , 5 // .
. 2, , .
- , 2007, . 390.
276
(). . . 1, 4.


!
....277 . :
,
...278 . ,
,
.

. ,279 . ,280
. ,
: ,
.
.
, :
.281

, ,
.
(, Fioretti, ), 19 , . -
(., 1908).282
, ,
,


.
( )
:
.283
, . -
(
): ,

. ,
, . .
277
. . . $ 14 // ().
. - . ., , 2001, . 592.
278 16.
279
. . ... . 46.
280
. . ... 5,3.
281
. . . 1915, . 129.
282
. . . . 5, ., 1998, . 208 (
, ,
).
283 , . 213.

, ,

.284 ,
285 (
) .
:

() ,
,
, : ...
()
,
.286
,
. : ... ,
.
.
. ,
,
.287
. , .
.
. :
, ,288
, ,
. .
, . :
,
.289
()
(
) . , ,
,
. .
.
,

284
. //
. . ., , 1997 . 28-9.
285
. .
. ., 2000.
286
. . . . 5, ., 1998, . 208.
287
... 2, . . 204.
288
. . ... . 46,
289
. . ... . 324.

 . ,
: ,
. . :
?
: ,
, ...
: ,

.

,

.
: (, ..)
.290
.
: :
, ;
.291 .
,
: ,


,
, . ,
? 292 (

).

.
,
.293
, . .
( )
,
, ()
?

? , .

. , .
(,
290

. ., 1899, . 84.
: . . ., 1991, . 27.
292
. . 26:88
293
. . ... 5:3.
291

). :
. ,
. , ,

,294

(

).
.
.
, .
:
,
, , .295
: ...
, .296
.
: ,
;297 ;298
(, , .
): ... 299
,
.
.300
,
,
() ,
(
), . ,
, ( )
,
, ,
, , ,

.
.

:
, ,

: . . . ., . , 1995 (. 20)
... 1, 9.
296
... 1, 8.
297 . . 3, 52:2; .
, 1890 (: ,
2007) . 350.
298 , 1, 14:1.
299
iqve, wigni 1, Tavi 9:1.
300
. . ... 11.
294

295

 .301
( .
).

, ,

,
. , ,
,
:
,
.

,
,
, .

.
,
,
. ,
, ,
, , :
, ... (2
. 4:8).302
, : ...
, (. 2:9). , ,

( ,
). , . :
,
.303 :
,
, .304
, .
: ,
,
301

... 1, 11.
, . ,
: ... (.
, 2 ).
303 . . 234 // ,
1991, . 277.
304 . . 32 // , . 174.
302

 ,
.305 42- . ,
,
: ...
.306
. :
. : , ,
. : ,
, , ? 307
, , .
,
: ...
? 308
.
,
, ,309
310 .
.
, ,
.
,
! ,
(
)
.
, , . : , , , ,
... ,
.311 :

( ),

305

. . 3 ( , 32- ).
. . 42 ( , -10 )
307
. . 23:14.
308 . . . 3:1 //
3, 1988.
309 . . . .
// . 1, 1994, . 17 (,
1994-96 ;
, 2000-2001
).
310
. . 90 // . . 2, -
1993; .
311
. . 90.
306

, ?
,
.
?
,

?
.
, .
( ):
, ,
, , ,
. ... ,
, ,
, .312

, , .
, ,
, ,
: ...
. :
, ,
.313 : -
, , .
. ,
, . .
0 :
..., ,
, .
, .314
(
)

.
?
, ,
, .
, :
, (. 2:20). .
, . , :

312

. . ... 5:3
... 6.
? ( . )
314
... 43.
313

 .315 .
: , ... 316
, .
, , ,
, ,
... 317 . ,
,

(, ..) .318
. , . .
.319 , . -
, ,
,
,
.320
! ,

? ,
-
?
(, ).
, . ,
:

: ...
, ,
.321 .
, ,
:

.322

315

. . 58.
. . 58.. . 58
317 . . 42 //
1991, . 179.
318
. . 55.
319
. . ... gv. 331.
320 , . 334-5.
321 : .
// . . ., , 1997 . 35; ,
- -
, .
).
322
. . // www.stjhouse.narod.ru/biblio/sofroni/way.htm
316

 , ,
.
. ,
.
(, , ) .
: ...
, ,
. ,
, .323
.
:

. ,
, ,
,
,

.324
, ,
,
.325 ,
! : .
,
.
. : ..
, . ,
(. 3:8).
. , a
priori

,

, :
,

.
.
323

... 2, : .
. . ... . 155.
325
. . //
4, 1986.
324

.
, , (1875-1941)
: ,
. .
.
:
.

, ,
.326
, ,

. - - :
... : ,
,
.
, ,
,
, , ,
.327

.
.
.
: .
, ,
,
, ,
(...)
, .
.
.328
(
. ):
,

326

. . ., , 2001, 242;
. 2007 15
2- ( PS) 19
, 12
. , ,
, ,
, , , , .
327
.
http://bishop.hilarion.orthodoxia.org/1 3 21 3).
328

(19.09.2009),

-:

. ... . 28-9.

,
.329
,
, .
,
( , .
,
).

. , ,
,

. ,

.

. ,
,
,
...

? ( )
?

?
, , :
... , , :
? , , ,
...330
. , , ,
. ,

:
, ?
,

,
,

, . :
() ? : ,
. ,
, . :

. : . .
, 11.

329

330

. . . 1, 3:8 // . 1, 1990.

 ,
.331

( ,
. ).
. . .
,

.

, ,
.332
:
1. , , ,
, ,
()
. .
, ,
, . . .

,
.
. ,

: ,
,
.333 ,
331

. . 27:47.
. . ... . 143.
333
... . 1, . 11; .
. . .
. - : ...,
, , ,
, ,
( (). .
. 3, 3; ., , 2001, gv. 168).
. . : ,
, ,
. . : , ,
, ( .
. . ., , 1999, . 220). ,
, , .
. :
, . , :
, , .
: ... ? :
: ,
332

.
2.
, . ()
. ,
,
, ... :
.
,
,
()... :
() , ,
, - ,
,
,
.334
3.

, ,
,
, .
:
. ,
. -
( )

? , ,
( .
6:37); , ... . 7:2).
,


. ,
: -3 (. 9 ),
,
, .
, ,
,
.
(. . . 1, . 12). ( ,
) , , :
, (1 . 8,1).
334
. :
. , 2007, . 110.

 , .
: , . , ,
,
(
, ...
,
). ,
,

? ,
,

?
. . , .
, ,
,
, , ,
,
.335 : , .
.
,336
, . (,
, . )...
, , .

.
, .
.
(): ,
, ,

. ()
:
...
335

. . ... . 19.
, , . . .
, ,
( .
... . 29). . .
,
Exempla Sanctorum (`wmindanTa magaliTebiT~)~... ( .
. . ., 2002, . 23).
. .
() .
. ,
( . ... . 57).
336

 ... - ,

:
,

,
, ,
..337
, ,
.

, , .

(, ),
. ,

:
, ,
.338
-15 ,
.
,
,
. , -20 ,
. .
,
, . ,
.
,

?
?
, . ( 4 )
, , ,
,
.
. . :
? .
: () !
.339
.
, ,
.
.

337

. . ... . 25-6.
// 3, 2004 . 80.
339
. . ., 2002, 107.
338

 . .
. , (,
): ,
,
.
. ,
... , -14
, , .
.
, .

:
, , ,
, , ,
, , ,
, , , , ,
, ,
, , , ,
...340
.
:
,
, ,
. ,
(, , .

).

, .
.

. -16
, VI- (A1978)
. ,
, .
:
(, . .) ...
: , , ,
! , ,
, .
,
, ,
, ...
340

... . 357-8.

 :
. . . 1998 (. 88 73).341

.
(, 1998) ,
,
. (
): ,
, ,
[ , ],
, ...342
, , (
), ,

.
,
,
,
. .
,
, , ,
- , , ,
, , ,
.
: , .

: ... , ,
,
() ,
. :
. (.
: (). .
. , 1980, . 1).343
,
() ,
.
,
, : ,
- ,

?
341

. . ... 5:3.
. . . 1998, 73
343
... . 73.
342

 :
,
( 62:5). , :
, , ( 2:18).
, ,
: ,
, ( ,
. 5:35).
, : ,
(2 . 11:2). ,

(. , . 5, 31:2).
( , ; ,

. 3:29).

. , . : ,
,
.344
. : ...[]
, (. 3:20) :
, (. 5:2).345
. : ... ,
, :
,
(2 . 11:2).346
.
: [ ]

.347

, . .
,
,

. . 5, 9:4 // . . . , 2000,
. 205.
345 120 . . Hist. Arian. ad Monachos, 33 // . . . . 4,
., 2002, . 60.
346 . . 60 //
, 1991 . 198.
347 . . . 22.
344

...348 .
, , .349
, ,
,
. , ,
: , ,
, ( )
.
()
. ,
.

. ,
: .
, ,
, ,
.350
. . ( ,
,
, ), .
:
, , , ,
.
: ,
,
(...) ,
, ,
, ,

. , , ,
, ()
.351
( ),
,
,
, ...
. , :

. . // .
1, . 67.
349 , . 67.
350 ... . 70.
351 , . 75.
348

 ( ),
.352
, , .
:
, , .353
- ,

, , .
. 354 355
.
, ,
, ,
,

.

. ,
, . .


. ,
: ... (. , . .)
.
, , ,
, : ...
, ,
( , . .)? (,
. .) , , ! ,
, ... (Hymn 15, 160177). .
: (1 . 6:15).
. .
. ,
.
,
, .
, : :
,
? : .
... . 76.
, . 33
354 , . 49.
355 , . 57.
352
353

 , (,
. .), ... (Hymn 15, 193-197). 356
. ,
, . ,
. . ,
() ,
.357

.


, . . ,
,
. ,
, , VI- (
) ,
. .
, (
, )
.

. . ,
( ) ( ).
, . ,
, .358 .
,
. ,
,
,
, ,
, .
, ,
, ,
.
, ,
. ,
, (
, ..) .
, . .
356

(). . . . 9,6; .,
, 2001, gv. 430, 431.
357
(). . . .
8, //
www.agnuz.info/library/vvedenie vbogoslovie.htm
358 . . ., 2002, . 322.

 : ,
! ,
: . .
: ,
: :
.359
,
, . ,

, . , .
: ...

, ,
,
...360
,
, .
, ,
,

.361

,
,
.
,
: ..., ,
, .
, ,
,
, .362 ,

, , :
... ,

. . . 602.
. . . 313.
361
, , .
( 4 ,
). , , .
, . ,
! :
. ,
! . , .
, ... (. .
65; .
., 2002.
362 . . . 122.
359
360

 , ,
.363
, : ...
, (, . .)
,
.364
, ,

.
,
. , :
, ,
,
, .365
. : ...
, .366
. ,
:
, , ,
.367

, : ...
. , ,368
.369
, , .

: ... , , , ,
,
.
, ?370
,
,
. .
363
().
// . ., 1994, . 21.
364 . . . 123.
365 . . 46.
366
. . 17, 6.
367
. . 25, 63.
368
- ,
, ) .
, .
, , (. - ,
., 1899 (. ., 1991). (,
) ).
369 . . 123.
370 . . // 4, 1992 . 16.

 , . , -
, ,
(. , . .), ,
, .

,
. .
, , ()
.371 , , .
: ( , . .),
, ,
.372
.
: ,
, ,

(...)

, , ,
,
...373
. ,
? , ,

: Filioque,
,

(
,
).
, , ( )
,
,
, - . .


.

,
(. Filioque... ).
, , : .
.
() . ,
, ,
371
372
373

. . 10.
. . ., 1998, . 10.
. . . 12-13.

 . .

,
. ,
:
:
, (
) ,

. ...374
, . . ,

.
, ,
, : (
, . .) ; ,
,
(...), .375

:
,
?
,
: 1831 5
. .
. . , ,
, , .
. , , ,
.376 ...

,

,

:
, , ()
. , ( ),
. ,
, , ,

374 . . // . 50
. , . -
2003, . 224).
375 . . . . ., 1998, . 252.
376 , . 130 250.

 ,
(?! ..): .377

. , ,

.
,

,

,
. ,
,

. ,

,
. .
. :
: ,

.
, , . ,
.378
, .
. ;
? ,
?
, (. 25:40).
. :
, .379 50- :
? ,
.380 , , ,
. .

(
, ) . . ,
, ,
, .
.381
.
. 5, 2001, . 14.
-. . . 1, M., 1999 . 178.
379 . . , 48:7.
380 . . , 50:3.
381 . . . 55.
377
378

 ,
:
, ,
, .
! , ,
.
,
: , ,
, ,
,
...382
, (
. ), ,
, .
.
, , : -
,
.
.
. - ;
,
. ? , ,
, .
,
, .383
?
? ?
(. )?
, ,
,
.
, . .
,
: ...
. , ,

,
,
, -16 ,
Lotta Invisible ( ) (...)
. Anima Christi (...)
Paul Tarazi. The Living Word the Effective Preaching of Gods Word Today // : Orthodox
Synthesis. New-York, SVS Press, 1981, p. 173.
383 -. ... gv. 178.
382

. ,
,

.384 :
...
,
.
, .
, ,
, , ,
, , (, . .).385
P. S. , ,

.
, ( )
,
.
,

.
,

( , ,
), ,
,
,

.

.

, , :
( )
, ,
.
( ),
.
, .
-
, (,
),
, ,
,
. . // . , ,
2005, . 151.
385 . 1918-1993, ., 1999, . 7-8.
384

 ,
(., ).386
, ,
, ( )
.
,
: , ,
(-
, ..) .387
, , ,
:
1.
, ,

, , ,

.
2. 1932 . ,
,
,
II (1962-65 .) .



. II -
: ... (, . .)

,
,
(Orientalum Ecclesiarum 5).
:
,
,
(Unitatis Redintegratio 14).
: ... ,

,
( 15). .
: , ()

,
(). . . . .,
, 2002, . 159.
387 , .160.
386

 .
,


.
3. , ,
(),
,
, .
, ,
, ?

, , ?
, ,
- ,

? ,
?
:
,

(
).
, ,
. , ,
, -, ,
,
?
, ,
388
, ,
- , .
: ,
, ,
, .

388

, , : ...,
...
, . ,
-
. : ? ? ?
, : ? ( .
. , 1999, . 69)

 ,
.389
4. , ( )
?
:
. , ,
: ,
,
?

389

. . 7:70; ( , -
: ,
,
:
. ,
, ( 26:69).

 ()

-
XX
.

,

. ,
1995

. 390

, : ,

- ,
,
,
. 391
,

,

,

390

, , 1995 . 24 ,
-, , 2001, No. 27-28, 2001, . 4.
391
,
, , :
2006,
, . 206.


().392
, ,
,
, , ,



, .
, 313
( )
.

, ,
.
. , 380 I-
.
De fide catholica :

, ,
, ,
. 393

, :

,
-, .
,
, ,

. ,
- .
, :
. VI : ,, ,

: () .
,
,
392

, ,
, ,

. .:
, 2005 (
: www.ombudsman.ge) 15/07/2008. . 72-87.
393 Pr. Prof. Dr. Liviu Stan, Relatii dintre Biserica si Stat, Studiu Istorico-Juridic, in Ortodoxia anul IV, nr. 34, 1954, p. 382.

 (), ,
,

. 394
, . CIX
: ,,
,
.395
VI , , , : ,,
,
.396
,

.
: ,,
,, ,

,
. ,
,
,
. , 451

,
,
,
.
,
,
. 397
, II (1185-1195)
: ,, ,
-
.
, ,
, . 398
II

Asterios Gerostergios, Iustinian cel Mare Sfant si Imparat, Editura Sofia, Bucuresti, 2004, p. 130.
, p. 131.
396 S. Bejan, Raporturile intre Biserica si Stat, in Biserica Ortodoxa Romana, seria II, anul XL, nr. 2 (488),
noiembrie, 1921, p. 191.
397 S. Bejan, Raporturile intre Biserica si Stat, p. 191.
398 Pr. Prof. Dr. Liviu Stan, Relatii dintre Biserica si Stat, Studiu Istorico-Juridic, p. 438.
394
395

 ,
-
. -12 69-
, , ,
-
- .
, ,


. , , ,

399
.
, , :
,, ,

.
,
.
, , ,
, , ,
,

,
, - ,
.400
,,
,
,401 .

.
.
, 476
.
,

.
,
. ,

Pr. Prof. Dr. Liviu Stan, Relatii dintre Biserica i Stat, Studiu Istorico-Juridic, p. 438, 439.
Asterios Gerostergios, Iustinian ce l Mare Sfant si Imparat, p. 128.
401 Pr. Prof. Dr. Liviu Stan, Relatii... p. 433.
399
400

 . ,
,
. 756
,
, II-, ,
. 781
.
.402 ,
IX ,
,
.403
1302
VIII- Unam Sanctam, , ,
, -
.
( 22:38)
,

, . . -
.
,
, ,
,
. , ,
, .404
: ,, XI
,
- ,
,
.

XI , XIV
.405

.

.

, p. 431.
.., , ,, 2002, . 337.
404
. ., , XV
- ,
2, , 2005, . 99-100.
405 Pr. Prof. Dr. Liviu Stan, Relatii dintre Biserica si Stat, Studiu Istorico-Juridic, p. 445.
402
403

 .
,
.
,

, .
,
.

:
,,

,
,

,
...
.
.

, 14 ,
,, - .406

: ,,


, . .
.407
, XVIII
. .
. ,
:
.408
, ,
.
, VI
. , , . VI, . , , 1982, . 38.
. , , :
, . III, . , , 1979, . 79.
408
.: David Chubinashvili, Historie de la Gorgie, Sankt-Peterburg, 1854, introducre, p. XXX;
, - VI,
, 1897, , . 56-59. , I,
VI- , ,
. . , , ,
1963. . 578-592; . , VI
, . .
, . XIX XXI,
, , 1957, . 81-90.
406

407


, ,, .
- ,

,
. ,

,
.409 ,

,
.
, ,
-
-

. ,
,
;
, , ;
;
.410
,
( 84- ; IV
18- ; VI 34- ).
, ,
,
,
,

.
, :
IX


: ,,

409 , . , . , . ,
. , , ., 1975, 93, 94.
410 Arhidiacon prof. dr. Ioan N. Floca, Drept Canonic Ortodox, Legisle i Administraie Bisericeasc, Vol. I,
Editura Institutului Biblic i de Misiune al Bisericii Ortodoxe Romne, Bucureti, 1990. p. 200.

 411

, .
, 1263
,
,
: ,, , ,

, ,

,
, , :
, ,
!
-,
, ;
!412
, ,
, ,
, ,
.
,
.

.
.
,

. , , ,

:
:

,, ,
,

.413

,
// , I, V-XI . , . ,
, ., 1981, . 293
412 , III, (XI-XIX .),
, . . , , ., 1970,
. 161.
413 , ., , (-, ),
, ., 1953, . 335.
411


: ,,, - ,

,
...414
- : ,,, ,
[] -
, , ,
,

,
. 415
,

,
: , .: ,,

,
, , ,
,
[ ].
, , ,
, . 416
,

, ,
.

: ,,,
.

.
.
, .


. ...

414 , ., ,
, ., 1957, . 103.
415 . , , . 285.
416 , I, VI- ,
, . . ,
, , 1963, . 393, 395.


.417

, , ,
:

, ,
, , ,
, . ,
, ,
. ,
Corpus Juris Canonici- ,
,
,
,
.418
, ,

,
. ,
, .
,
, -
.
,
. . : ,,

.419

.
, -
- ,
, ()
. ,
, ,
,
. , ,
,

,
. , , . 114.
. , , . VI, . 37.
419 , . 37.
417
418

.
,
,

, ,

, -
.
,


,

. ,

,
.






, 10-15 .
,
.

,
. ,
,
. 17 ,
.

.
, 1610 ,
,
.

.

. ,
,

.
-
,
.
-
. ,
, . -19
60-
.

 , .

,
. ,

, .
1926
,
-20 .

, ,
,
.
,
,

.
, .

.
.
,
,
, . .
,
.

.
, .
, ,

.

.
,
, ,
,
. ,
, ,

 ,
, .

, ,

. ,
,
,
. . ,

.
,
.

. -
,
.
, , ,
.
,
- ( , , , ,
, , , , ),
. , ,
,
, ,
.
.
- .
.

, .
,
. ,
,
, , , ,
. .
, ,
.

. .
, 53
53 .
,
, -5 .
,


.
.
,
. ,
.

.
, ,
. .
,

,
.
, .
,
.
,
- , ,
,
. , , -
,
. ,
.
,
. ,
, ,
- ,
, .

,
,
, ,
.
,
, , ,
. ,
, ,
.
, . ,
.
, ,
,
. ,
,
, .

.
,
.
.
, .
, .:
,
..

, .
,
. . ,
, ,
,
.
.
, , .
, ,
,
, .
, 2005 ,
:
(
) ;
, .
, .
. .
( ), (
), ( ),
( ),
( ), (
) ( ).
,
, , , ,
,
.
.
,
, ,
. ,

,
.
-
,
.
, ,
. 70-
,
2008 .
. ,
.
. , .
, .

. , .
;
. , . ,
,
, , ?
, -12 : ,
, .
,
:
- . -,
. , ,
, , ,
- (. 3:26-28).
,
.
.
, , ,
.
.
,
,
,
.

.
,
, ,
. .,

 . ,
, , .

: ,
, - ,
(1 . 14:34).
,

. ,
,
1.

. .
,

.
, ,
, , .

,
,

.
,
.
,
(. 2:36-38)
. . ,
,
.
, ,
, .
,

. ,
- .
,
.
, ,
:
() , , ...
,
, . :
, ? : ,
. ,
, . : , , ?

 : , , , ,
. : !
: ! ( : )...
,
(. 20:11-18). ,
:
(. 16:18).
,
. , ,
. , ,
, ,
. . ,
, , ,
. ,
, ,
, ,
. .
,
.
, -
, .
. ,
?
?

, ,
?!
,
: ()
. ,
, ,
.
(. 24:9-11). ,
, .
,
.
,
, ,
(. 16:1).
-

,

. ,


.
,
.
.

,
,
, .
: ,
,

, ,
,
...
,
. 2002

, -
.
,
,
.

. ,
,

. ,
.
,
,
.
:

.

,
.
,
. -
.
.

 , , ,
. ,
,

.
-
,

. 60-
,
- II- .
, ,

.

, ,
.
, ,
.

,
,
.

.
. 70-

.

,
. ,
, ,
,

, . ,
II-
,
.

, ,
.

, ,
.

 , -
1867
,
. 2005
16 V
:

.

.
-
, .
- ,
, ,


, .
, ,
:
,
,
?! , ?!
?! . .
,
,
,
. , XXI ,
,
.
: ,
. , , ,
(. 3:6-7).
( , ,
), , ,
.
,
.
.
, ,
.
. ,
,
, ,
, ,


.
. . ,
. ,
,
, ,
, .

, , ,
), - ,
.
,

,
, .
,
, , ,
, ,
.
,
.

:
, ,
, , ... :
, ,
? , : ,
, ?
, ? , ?
, ? (1 . 12:12-20).
,
, ,
, , . ,
,
, ,
.
,
,

,
.
, ,
. ,
,
.

, , .
, ,
.
, ,

,
,

, ,
; ?!
, ,
, ,
. - ,
, ,
,
.

,
. ,
,
: , , ,
(. 22:37).
,
. ,
.
, ,
, ,
, .
,
. , ,
, .

, ,
.

. ,

. ,

,
.
,
,
, , , .
.
,
, - ,

 ,
.

, ,
, ,
, .
,
,
.
, .
,
.
,
: ,
... (. 21:23).
: () ,
. ,
(. 4:16). ,
, ,

:
(),
,
(. 2:46).
,

. ,
-, .
,
-
.

: ,
,
.
.

. ,
,

. ,
.
, ,
, ,
, ,
.

 : ,
, ,
, . ,
: , , ,
... ,
(. 3:5-6). ,
, - ()
,
, ,
(. 21:23-26). ,
, .
, ,
, .
.
,
,
, .
, ,

.
,
,
, ,
, -
(. 15:9-50).

,
,
. ,
(.
1:17), (. 2:4).
,

.

.
, , ,
, , . .,
. ,
:
, ,
,
, ,

. ,

,
.

, , ,
. .
,
, .
, ,
,
- . ,
, ,
.
-
,
. ,

. ,
,
. ,
,
. ,

,
,
) ,
.
.
,

,
.

. ,
,

,
,
-
.
,
,
. ,
,

. ,

,
,

.
,
,

. ,


.



.

,
,
.
.
. ,
, ,

.

 , 1968
, ,

.
,
,
. , ,
,

,
.
.
, ,

,
,

.
,
( , . .)
,
.
.

, .

.
. ,
,
,
. ,
, .
, .
, ,
,
()
,
,
.
.

, , ,
,
, .

: J. Meyendorff. Witness to the World (New York, St.

Vladimirs Seminary Press, 1987)

(15, 2007, . 13-17), ,
,
. ,
, ,
; ,
. ,
, ,
. , ,
.
,
,

,

, ,
, . ,
, .

, , ,
.
? :
?
,
.
,

(,

). ,
,
.
: ( ), ( - !), ...
( ), ( ,
: ), (

; , -

 ), ... (), ...

, (
!), (
; ),
(!) .
, :
,
. , -
( ),

.

( , -7 -)
,
, ; , -3 -4
, -6 - ?
: , , , -
. ,
(
) :
: ?.... ,
(
). , , ,
.
: :
,
, .
, , , .
, .
, , , :
, , ,
,
, , , . ,
. ,
,
: , ,
, : , (
, ). : -.
: , . : . :
, . :
. : .
: . ,
, ,
, ,

 . ,
:
-. ,
, ( ) (
) , . , -
,
.

(Achmed Salman Rushdie) 1947
.
, 14 , , -
.

( ),
; 1964 .
1981
, - .
1988 ,
1989
14 .

, , , ,
.
- , ,
. ,
,
, . . .
,
, . ,
, (1989 3 )
. : 1991
. ,
:
.
,
. ,


. .

. .

2007 16 ,
II , 945

.
,
; 150 000
.

,

(Karan Nagarkar). Suddeutsche Zeitung
(21.06.07),
, ,
,
. ,
(. . , 2007, 3, . 69).
-
.

.
:
;
,
.

.
. ,

: , ,
,
,
.

SZ:
, , ,
, .
: , , ,
, ,
,
, .
SZ: , ,
.
: ,
. ,
. , , ,
! ? :
, .
SZ: ,
: : ,
?
: , ,
. .
, , ,
.
. 1 ,
.
,
,
.
SZ: ,
.
: , , ,
, ,
, -
( ).
, .
, ,
, . ,
. , .
SZ:

MCB-
, ,
, ()
. ()
;
.
:
,

 . ,
.
SZ: , ,
,
, ?
: . ,
( ). .
.
SZ: , Organization To
Commemorate The Martyrs of The Muslim World [
]-
150 000 ?
: , ,
. ? ,
, ,

?
SZ: ,

.
: ,
.
,
.
SZ: , ,
,
. , , ,
.
: , . ,

.
.
, :
, .
, .

: (Alex Ruehle)

 . ,




.

. ,
,
. .

(1, 2006)

, 1949


,
. .
.

. ,
,
.
. . .
. ( .
,
).
;
, ,

.
,
:
?
.
(
), .

 . : ,
,
.
,
.

,
.
,
- .
.
.
, ,
,
(. . .
// 1, 2006, . 38). ),
2005 .

(,
-)
,

(), ,
.

(

, . ).

,
, ( ),
,

( ,
),
(

)
,
() .
,

.

,
,
:

 (, ,
,

.
,

, ,
,
( )
. ...
,
( ,
- )
, (,
,
). .

17.04.2008

, . :
(, ,
, , ,
. ).
(...)
.
. .

.
,

. .
,
. (

).

, ,
.
, ,
. , , ,
. ,
, , , .
, .
.
. .
, , , .
, , ,
, .
.
,
.
. ,
.
:
, representation,

 .
,
,
. , ,
. , ,
.
http://kuraev.ru/smf/index.php?topic=142404.msg1523535#msg1523535

,

, .

-Credo.Ru: , , , ,
,
?
, , ,
, ?
,
?
: , , ,
12 (2008) . ,
,
, ,
-. 50 ,
. .
,
-.
?
.
,
. ,
, .
,

. , -,
, ,
, . ,
, ,

 ,
.
-
,
, .
, ,
, .
,
, .
, ,
, .
, :
, . , ,
. ,
, .
,
, . ,
( )
,

. ,
IX - XX .
.

. ?
, , ,
. ,
. ,
, :
? , ,
, .
,
, ,
,
. , .
- 21

. ,
, ,
.
. , , ,
?
. .
,

 , , 1949 , ,
,

: ?.
. ,

.
.
,

. .
. (),
,
. . , .
,
,
, .
?
, , 20
60 , - , ,
:
90- .
, ,
.
. : ,
(,
) .
, ,
, , ,
?
- ,
, ,
- .
,
, , ,
,
.
, ,
? ?
, . , ,
,
, , ,
, ,

 . ,
. , .
, ,
--, ,
, , ,
30 % ... ,
, , , , .
,
?

. ,
. . , ,
.

, ,
, .
, - -

.
,
?
, ,
, , , . , ,
, , , , 12 ,
. , ,

, , -
,
.
.
, - .
, ,
. ,
, .
, , ,
: , .
. .
.
-Credo.Ru

.
,

,
,

. o,
-

(...) . ,
. , , ,
,
, , .
:
,
. ,
.
, ,
, , , .
, ,
.
, .
,
.

.
.
III , , ,
, . ,
, ,
[, ],
.
,
,
.
,
,
, :
, , . ,
.
,

 ?

.
,
. 21 , ,
-,
(),
().
:
. ,
,
.
.
,
- . ,

-
.
?
, .
,
. , ,
,
. ,
. ,
, , . , ,
. ,
, -
. ,
, ,
.

, ,
.
,
. ,

. ,
, : ( )
. . (...)
, 12-18 2008 .




!
(...) ,
, . ,
, ,
(), ,
,
.
,
,
.
,
, .
III,
2008 ,
, . (...)
, ,
,
,

,
: .
-, 2009 .

 :
,

-
.
, ,
,

, ()
.
,
, -
, .
, () .
,
.
,
.
, .
.
. :
,
, ,
: . 2009 .
,

.
, () ,

().
, -
.
, ()

. .

- :
- .
, .
:
,
, .
1992 .

, -
,

,
, .
, XIX - ,
, . ,
. , . , .
. .
, -
.
, ()
. 35
.

. ;
: ,
, .

.
, /
, ()
.
()

.
.
,
.
,
,

, .
2007 .
, ()
, .
, ()
.

XX
, ,
,
.
,
,
.


,
.

. , , ,
. ,

. - ,

, .

.


.
,

. ,
.
,