Hseyin NOYAN Ziraat Mhendisi

ORDU NVERSTES ZRAAT FAKLTES BAHE BTKLER BLM

YETTRME ORTAMLARI

www.etarim.net

 Su kltr; durgun ve akan su kltr ile besin

zeltisinin bitki kklerine sis halinde verildii aeroponic eklinde uygulanabilmektedir Substrat kltrnde ise torf, tala, aa kabuu, eltik kavuzu, yer fst kabuu gibi . organik; kum, akl, perlit, vermiklit, volkan tf gibi inorganik ve kayayn, plastik kpk gibi sentetik materyaller kullanlmaktadr Substratlar yatak-tekne, torba veya sakslar ierisine yerletirilerek kullanlmaktadr

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

 Havadar ve drenajnn iyi olmas, znebilir tuz miktarnn az, katyon deitirme

kapasitesinin yeterli olmas, Katyon deiim kapasitesi (KDK): Yetitirme ortamnn belirli bir biriminin tutabildii toplam deiebilir katyonlarn milli edeer gram saysdr. Standart ve homojen olmas, Zararl bcek, nematod ve yabanc ot tohumlarndan arndrlm olmas, Sterilizasyondan sonra biyolojik ve kimyasal zelliklerini kaybetmemesi, Kimyasal bakmdan tesirsiz, inaktif olup, bitkiye toksik etki yapabilecek maddeleri iermemeli, www.etarim.net Kolay ve ucuz bulunabilmesi.

Bitki yetitirme ortamlarnn hazrlanmasnda dikkate alnmas gerekli fiziksel zellikler: Toplam porozite, Hava kapasitesi, Kolay yararlanlabilir su kapasitesi,

Hacim arldr.

www.etarim.net

norganik kkenli olanlarda kum, akl, patlatlm kil, vermiklit, perlit ve pomza (volkanik curuf) gibi doadan elde edilen ve kayayn, poliretan ve polistiren gibi kimyasal yolla elde edilenler olmak zere iki grup olutururlar. Organik olanlar arasnda ise torf, tala, aa kabuklar, tekstil endstrisi artklar, sap,saman, mantar endstrisi artklar, ehir artklar, kullanlm mantar kompostu, pirin kavuzlar saylabilir. Bu ortamlarn her iri tek tek kullanlaca gibi ikili veya l karmlar halinde de kullanlabilir www.etarim.net

 Kullanlacak kat ortamlarn pH, EC, N, P, K, Ca, Mg,

Na, Cl ve ar metaller asndan kimyasal zelliklerinin ve hacim arl, porozitesi, yarayl su ve su tutma kapasiteleri, partikl bykl gibi fiziksel zelliklerinin bilinmesinde byk yarar vardr. zellikle kat ortam karmlarnn daha salkl bir ekilde yaplmas ortamlarn bu zelliklerinin bilinmesi ile baarlabilir.

www.etarim.net

Perlit Cams yapdaki perlit kayacnn yksek scaklklarda patlatlarak genletirilmesi ile elde edilir. Saf silis kreciklerinden oluan bir maddedir. Doadan karlan ve perlit eldesinde kullanlan volkanik (perlit) kayalar ncelikle tlr, sonra 900-1000oC gibi yksek scaklklarda tutulur, bu scaklklarda ierdii suyun genilemesi sonucu msr patla grnmndeki silis krecikleri oluur. Silis kreciklerinin hacmi genelde eski hacimlerinin 5-20 katdr.

www.etarim.net

www.etarim.net

Perlit;
Beyaz renkli, hafif, steril,
Ntr (PH 6.5-7.5), Taneciklerinin bnyesinde ok kk hava kabarcklar vardr. Taneciklerin yzeyi saysz kk bolukla kapldr. Bu nedenle su tutma kapasitesi yksektir. Perlit gerek organik gerekse inorganik kkenli ortamlar arasnda su tutma gc en yksek olan ortam olup % 229-360lara varan bir su tutma gcne sahiptir.

Volm arl 0.389 g/cm3,

Porozitesi %66.4, ECsi sfrdr (eltek, 1992).
www.etarim.net

www.etarim.net

 ok iri taneli perlit: Taneciklerinin %80i 1.5-5 mm

byklndedir. ri taneli perlit: Taneciklerin %80i 1.0-2.5 mm byklndedir. nce perlit: Taneciklerin %80i 0.01-1.0 mm apndadr.

www.etarim.net

 Tane irilii 1.5-5 mm arasndakiler turbal karm

hazrlamada, 1-3 mm arasndakiler tohum imlendirmede ve fide retiminde kullanlmaktadr. Bunlarn hacim arlklar srasyla g/cm3 olarak 0.085, 0.162, 0.096dr. Hava kapasiteleri (iyice sulanp szldkten sonra) srasyla % hacim olarak %59, %49 ve %17dir. Havalanma bakmndan en uygun olan ok iri perlittir.

www.etarim.net

 Su sadece paracklarn yzeyinde ve arasndaki

boluklarda tutulduundan drenaj ve havalanma ok iyidir. Kuvvetli bir kapillar ekimi vardr. O nedenle suyun girii ve hareketi kolaydr. Bitki kkleri tarafndan su ve besin maddeleri rahatlkla alnabilir. Sterildir ve tanmas kolaydr. Kimyasal ve biyolojik ayrma gstermediinden yaps deimez, o nedenle de daha uzun yllar ard arda kullanlabilir .
www.etarim.net

 Perlitin KDK son derece dktr. Perlitin s iletkenlii ok dktr, o nedenle perlitten

oluan yetitirme ortamlarnda ani scaklk deiimleri olmaz. Bitki ani scaklk deiimlerinden olumsuz etkilenmez. Fideler perlitte skmadndan kk kaybna uramadan kolay karlabilir. Temiz ve kokusuz olmas daima tercih nedeni olmutur.

www.etarim.net

 %60

diabase, %20 kire, %20 kmr tozu karmnn 1500-2000oC scaklktaki frnlarda eritildikten sonra 0.5 mmlik tabakalar halinde karlarak preslenmesi sonucu elde edilir. Hzla dnen ubuklarn iine dklerek ok ince ipliklere ayrlr.

www.etarim.net

Souma srasnda scaklk yaklak 200oCa dtnde, su ekme zellii kazandrlmak iin phenolresin (reine) ilavesi yaplr, sktrlarak ekillendirilir

www.etarim.net

www.etarim.net

Kayaynnn gzenek oran %96dr ve balangta steril bir yapya sahiptir. Is yaltm iin retilen kayaynleri, fenolojik bileikler ierdikleri iin, tarmda kullanma uygun deildir. O nedenle tarmda kullanlanlar ncelikle fenolik bileiklerden arndrlr. zellikle skandinav lkelerinde topraksz tarmda geni apta kullanlan kayaynnn ilk bulunduu lke Danimarkadr ve bu lkedeki ticari ad Grodandr. Yine ayn lkede topraksz tarmda ilk defa 1969 ylnda kullanlmtr.

www.etarim.net

Steril kabul edilir. Olduka hafiftir. Strktrn uzun zaman korur.

pH 7-8 civarndadr.
Tamponluk kapasitesi ok dktr.

www.etarim.net

Si02 % 47
Fe203 %8 Mn0 %1

Al203 % 14
Ca0 % 16 Na20 %2
www.etarim.net

Ti02 %1
Mg0 %10 K20 %1

 Yaptrc ve isotropic lifli bnye zellii, Yksek su tutma kapasitesi, Gzeneklilik ve oksijen zenginlii ile iyi bir kk ortam

oluu,
Besin eriyiklerini yksek emme gc ve eit datmas

www.etarim.net

www.etarim.net

 Kullanm sonras kayaynnn PHs ok ykselir.

Baz hallerde 9-9.5e kabilir.

O nedenle tekrar kullanlmadan nce ykanmas

veya asit ilavesiyle pHsnn drlmesi gerei

vardr. Kayayn byk yetitirme plakas ve kk fide bloklar ile tohum ekimine uygun mini bloklar olmak zere farkl byklklerde pazarlanr.

www.etarim.net

Byk kayayn plakalarnn mrnn hyar yetitiriciliinde ise 5 kez kullanlmak kouluyla 3 yl olduu bilinmektedir. Kk fide bloklarnn mr ise 1 yldr. Tekrar kullanlacak olan kayayn plaka ve bloklarnn polietilen klftan karldktan sonra sterilize edilme koulu vardr. Sterilizasyondan sonra baz reticiler tekrar paketlemeyi tercih ederler.

www.etarim.net

 Kayayn ilk yl hyar, daha sonraki yllar domates

retimine daha uygundur.

Zira

zamanla oturur, retim sonras kayayn

bloklarnn yok edilmesi, toprakalt suyu ve evre kirliliine neden olacaklar iin gereklidir.
Ancak

kayayn

atklarn

yok

etmenin

yolu

kullanlan kayaynlerinin kklerden temizlendikten

sonra tekrar kayayn retiminde kullanlmasdr.

www.etarim.net

 Pomza veya ponza ad talyancadan gelmektedir.

Trkede snger ta, kpk ta, hr ta, nasr ta

ve kvek gibi adlarla bilinmektedir.

Pomza, asidik ve bazik karakterli volkanik faaliyetler

sonucu olumu volkanik bir kayatr.

Pomza, volkan bacasndaki gazlarn basn etkisiyle

patlayan volkanla birlikte fkran magmann kpk halini almasyla oluur.

www.etarim.net

www.etarim.net

Kpk atmosfer basncyla aniden sour ve katlaarak porozite kazanr. Asidik pomzann younluu 0.5-1 g/cm3, bazik pomzann younluu ise 1-2 g/cm3dr. Pomza sterildir, kimyasal reaksiyon vermez ve pastrizasyonda yapsal deiiklie uramaz. PHs 7-7.4dr.

Yeryznde yaygn olarak bulunan beyaz, kirli beyaz renkte olan asidik pomzadr.

www.etarim.net

 Kahverengimsi ve siyahms renkte olan ise bazik

pomzadr. Nevehir, Kayseri, Bitlis, Van, Ar ve Karsta bulunan ve detayl olarak jeolojik etd yaplm olan yataklar asidik pomza yataklardr.
Van, Bitlis, Ar, Urfa, Mardin ve Nidedeki baz

kk yerleim merkezlerindeki pomza yataklar Manisa Kulada olduu gibi bazik karakterlidir.

www.etarim.net

www.etarim.net

Pomzann tane irilii 1-5 mm arasnda deiir. Fazlaca slfat ierebilir, ancak ykanarak slfat bileiklerinden arndrlabilir. Normalde aktaki pomza ynlarnn yamurlarla ykanarak temizlenmesi de sz konusudur. Tarmsal amal kullanmdan nce zellikle ok kk paralardan arnmas iin elenmesi gereklidir.

www.etarim.net

Al203 % Fe203 Ca0 13-15 %1-3 % 1-2

Mg0 % 1-2

Na20 K20 SiO2 % 2-5 % 3-4 % 60-75

www.etarim.net

 z miktarda bulunan K, Ca, Mg gibi makro, Fe, Cu,

ve Zn gibi mikro elementler bitkiye yaraysz formdadr yada bitkiye yarayllk snrlar ok dktr.

www.etarim.net

 Tarmsal vermikulit ounlukla drt grupta

derecelendirilerek pazarlanr. Bu tiplerin isimlendirilmesi aadaki gibidir. No-1 No-2 No-3 No-4

www.etarim.net

 Tane bykl 5-8 mm olan tanecikleri ierir.

zellikle iyi havalanmann gereksinildii koullarda

kullanlr.

www.etarim.net

 Tarmsal amal olarak en yaygn kullanlandr. 2-3mm arasndaki tanecikleri ierir.

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

 Tane boyu 1-2mm arasndadr

No-4
Tane boyu 0,75-1,00mm arasndadr.
Bu snf ise daha ok tohum imlendirme ortam

olarak kullanlmaktadr.

www.etarim.net

 eitli firmalarca retilen ve ticari olarak pazarlanan

tarmsal vermikulitlerde pH garantisi aranmaktadr. Natkruit : pH 6,2-6,8 Collite : pH 6,5tur Dier ticari vermikulitlere; Microfil, Exflor rnek verilebilir.

www.etarim.net

 Daha ok torf veya dier organik materyallerle

kartrlarak kullanlr. akl veya kum tek balarna iyi bir drenaja ve dk su tutma kapasitesine sahip olmakla birlikte bunu etkileyen durum kumun irilik durumudur. Tane iriliinin etki ettii husus kullanlan blgenin iklimidir. Serin ve nemli yerlerde iri kum daha iyi sonu verir

www.etarim.net

www.etarim.net

 Kum seiminde nemli bir snrlayc faktr kumun

kire kapsamdr. Kumun kireten arndrmak iin %5lik HCl kullanlr. Fazla kire baz element noksanlklarna yol aar.

www.etarim.net

Torf (Peat) Torf bilindii gibi turba yataklarndan elde edilir. Turba, slak ortamlarda, bataklklarda hzla gelien turba bitkilerinin braktklar artklarn havasz koullarda ynlar halinde birikmesinden oluur. Turbalar ortam ve bitki eidine bal olarak farkl tiplerde olabilirler.

www.etarim.net

rnein kelti turbalar kam, su laleleri gibi bitkilerin devaml su bulunan bitki besinlerince zengin ukurlarda olumasna karn, lifli turbalar nemli, ya bol ve serin, bitki besin maddelerince fakir yerlerde, fukara sa, ty otu gibi spagnum tipi yosunlarn humuslamas sonucu oluurlar.

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

 Besin maddesi ierdii dnlrse de bu besin

maddelerinin paralanp yarayl hale gemesi ok uzun srer, mikroorganizmalarca ylda maksimum % 1 orannda ayrtrlabildii bilinir. Paralanmann gerekletii anda da agregatlk zelliini yitirir. Kireli ve bitki besin maddelerince zengin ortamlarda humuslama daha hzl olur. Turba profillerinde humuslamann stten alta hzl olduu grlr

www.etarim.net

 Humusun rengiyle paralanma derecesi arasnda byk

bir iliki vardr. Renk koyulatka humuslamann daha ileri olduu anlalr. Tam olumu bir turbada bitkileri tanmak mmkn deildir. Torf da st ste birka kez kullanlabilen bir agregatdr. Ancak 4 yl sonra ortaya kan oturma, skma kk gelimesini olumsuz ynde etkilemeye balar. lkemizde Bolu, Denizli, Van, Kahramanmara, Kayseri, Erzurum ve Kars yresinde torf yataklar vardr.

www.etarim.net

 Genelde su tutma kapasitesi kuru arlnn 10

katdr, pHs 3.8-4.5 arasndadr. Nispeten sterildir. yetitirme dnemi sterilize edilmeksizin kullanlabilmektedir. Bolu evresinde karlan bir torf rneinin volm arl 196 g/cm3, porozitesi % 84.07, su tutma kapasitesi %360.85, pHs 6.6, ECsi 0.45 mmhos/cm olarak saptanmtr.

www.etarim.net

P K Ca Mg Na Fe Cu Mn Zn 0.6 70 140 35 15 0.10 0.02 0.50 0.15

www.etarim.net

 Aa

kabuklar da ortam kltrnde kullanlan organik agregatlar arasnda yer alr. Yaplan aratrmalar bata gknar olmak zere, am, kayn, mee, sekoya ve porsuk aalarnn kabuklarnn rahatlkla kullanlabilecei gereini ortaya koymutur.

www.etarim.net

amlar arasnda zellikle ponderosa am, sar am, sahil am ve akam kabuklar en ok kullanlanlardandr. Genelde kabuklarn su tutma gleri ok yksektir. Gknar kabuklarnn, arlnn %165i kadar su tutabildii, doyma noktasnda bile % 31.5 hava ierdii grlmtr.

www.etarim.net

 Kabuklarn su tutma gleri ile irilikleri arasnda bir

iliki vardr. Kabuk iriletike su tutma gc artar, ancak hava ierii azalr. Gerek tala ve gerekse aa kabuklar fermente edildikten sonra kullanldklarnda herhangi bir hastalk ya da zararl tama riskleri ortadan kalkar.

www.etarim.net

am aalarnn kabuklarnn su tutma gc %218-267, volm arl 0.245 g/cm3, porozitesi %84, PHs 6.1, ve ECsi 0.20 mmhos/cm olarak saptanmtr

www.etarim.net

 Cocopeat

hindistan cevizinin kabuklarndan elyaf karldktan sonra kalan artklardr. lkelerinde bitki yetitirme ortam olarak ticari amal retilmektedir.
Hava ve su tutma kapasitesi ok yksek olduundan bitkilerin yetitirilmesinde ideal bir ortamdr.

Cocopeat zellikle Amerika, Sri Lanka, Asya ve Afrika

Daha az sklkla ve daha ksa srede sulamaya ihtiya

duyar.
www.etarim.net

www.etarim.net

 Ayrca fazla sulamadan meydana gelebilecek sulama

hatalar kolaylkla tolere edilebilir. Su tutma kapasitesi torftan daha dktr. Hafif asidik bir ortama sahip olup tuzluluk oran 0.4-6,0 dS m/l arasnda deiir. Iyon deiim kapasitesi 32-95 m.e/100grdr C/N oran ise yaklak 117dir. Lignin ve selloz oran peatden yksek, hemiselloz oran dktr. Fosfor ve potasyum bileikleri bakmndan olduka zengin bir materyaldir. Hindistan cevizi aatan topland iin hibir toprak hastal da iermemektedir.

www.etarim.net

 Bu avantajlarn yan sra ham formu olan hindistan

cevizinin bitki geliimini inhibe edici fitotoksik elementleri ierdii bilinmektedir. Bu yzden genelde dier organik veya inert materyallerin karm kullanlr.
Bu durumu nlemek amacyla yaplan bir almada

hindistan cevizine %0.75 azot ilave edilerek baz kf ve aa paralayan mikro-funguslar ile 25oC ay biyolojik paralanmaya tabi tutulmutur.

www.etarim.net

 Bylece

hindistan cevizinin C/N oran, katyon deiim kapasitesi ve humik asit orannn dt gzlenmitir. C/N orannn dmesinin sebebi ortama N eklenmesi ve hemiselloz, seliloz ve az miktardaki lignin bileiklerinin karbon reaksiyonudur.

Yaplan almalarda, farkl iek trlerinin gelime

ortamndan farkl ekilde etkilendikleri belirlenmitir. Ekonomik bir rn olup yaps bozulmadan uzun yllar kullanlabilmektedir

www.etarim.net

www.etarim.net

 Mantar retiminin youn olduu blgelerde

ekonomiktir. Organik maddece ve eitli mineral elementlerce zengindir. Hastalk ve zararllarla bulam olmalar yannda yksek pH ve ar tuzluluk sk rastlanan bir durumdur.

www.etarim.net

 9-12 ay sre ile kompost edildikten sonra

kullanlmalar iyi sonular verir. pH y drmek iinse S katlmas nerilir Kullanlm kompostlarda K ve P fazlal da sk grlmektedir.

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

 Torf fiyatlarnn ykselmesine bal olarak birok

lkede torf yerine kullanlmak zere eitli organik materyaller kullanlmaya balanmtr.
Torfun tamam veya bir blm yerine kullanlmaya

balanmtr.

www.etarim.net

 Bitkilerde toksik etkili maddelerin ortaya

kmas(sedir, kestane ve panderosa) Azot noksanl (C/N oran genitir yani fazla miktarda C ok az miktarda N ierir)

www.etarim.net

www.etarim.net

 Yetitirme ortamlarnn hazrlanmasnda organik

madde kayna olarak ahr gbresinin kullanlmas nerilmez nk dezenfekiyon gerektirir. Bu ilem maliyeti arttrr. Yksek s organik azotlu bileiklerin amonyum haline dnmesini salar bu da toksik etki yapar

www.etarim.net

 Tekstr ve bileim ynnden farkllk gsterir

Hzl paralanma sonucu, ahr gbresinin ortam

strktr zerine olan etkisi kalc deildir Ahr gbresi ve deiik oranlarda besin maddeleri iden gbreleme programnda glk olur Fazla miktarda yabanc ot tohumu ierir.

www.etarim.net

www.etarim.net

 Drenaj iyiletirmek iin yetitirme ortamna kolayca

kartrlabilir. ok hafiftir Nitelik ve byklke homojen ekilde salanabilir. Paralanmaya dayankllk ve azot noksanlna neden olma ynnden yerfst kabuklar ile kartrlabilirler. Dezenfeksuon nerilir.

www.etarim.net

www.etarim.net

www.etarim.net

 ounlukla aalya yetitiriciliinde drenaj ve

havalanmay iyiletirmek iin torfa katlarak kullanlr Hafif lifli ve ortamn zelliklerini dzeltmeye uygun para byklne sahiptir. Karmda azot eksiklii grlse de talata olduu kadar ok deildir. Kullanmadan nce buhar veya metil bromit uygulanmaldr.

www.etarim.net