Eticaret

T.C.
BABAKANLIK D Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd Merkezi
ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA
HRACATTA NTERNET ZAMANI: 1
Hazrlayan: Zeynep YLER Marmara Blge Mdr Yardmcs
Aralk 2009-ANKARA
Bu eserin telif hakk hracat Gelitirme Etd Merkezine aittir. 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu hkmlerine gre hracat Gelitirme Etd Merkezinden izin alnmadan bu eserin, herhangi bir blm veya tamam iktibas edilemez, fotokopi veya dier herhangi bir suretle oaltlamaz, baslamaz ve datlamaz.
NDEKLER
NSZ..............................................................................................................................IIV 1. NTERNET, BLG VE LETM TEKNOLOJLER, KULLANICILAR, UYGULAMALAR ...............................................................................................................1 1.1. YAKINsAMA (CoNvERGENCE) ......................................................................................4 1.2. DAMA ADA KALMA ..................................................................................................5 1.3. MoBL ALAR .............................................................................................................5 1.4 GPs (GLoBAL PosToNNG sYsTEM-KREsEL KoNuMLANDIRMA ssTEM) .................8 1.5 WEB 2.0: sosYAL NETWoRKLER, ER zLEME, DNLEME vE PAYLAMA ..................9 1.6. NAsIL BR GELECEK? ................................................................................................17 2. DNYADA VE BAZI LKELERDE NTERNET STATSTKLER ...................18 3. AVRUPA VE ABD ON-LINE KULLANICI ARATIRMASI ..................................23 3.1. AvRuPA NTERNET KuLLANICILARININ zELLKLER ...................................................23 3.2. ABD ON-LINE KuLLANICI ARATIRMAsI ......................................................................28 4. TRKYEDE BLG TEKNOLOJLER VE NTERNET STATSTKLER ...31 4.1 TEMEL GsTERGELER .................................................................................................31 4.2. TRKYEDE KuRuLu oLAN WEB sTELER ................................................................37 4.3 FRMALARDA BT KuLLANIMI .....................................................................................40 4.4 TRKYENN E-HAzIRLIK (E-READNEss) DuRuMu ...................................................48 4.5 DNYA EKoNoMK FoRuMu-KREsEL BLG TEKNoLojLER RAPoRu ........................52 4.6 TRKYEDE E-TCARET RAKAMLARI ..........................................................................53 4.7 NTERNET PERAKENDECL RAKAMLARI....................................................................57 5. BLG TOPLUMU STRATEJS EYLEM PLANI (2006-2010)...............................62 5.1 E-DEvLET...................................................................................................................69 6. TRKYEDE BLM TEKNOLOJS HUKUKU BAKIMINDAN DURUM ...72 6.1 AvRuPA BRL MEvzuATI ........................................................................................72 6.2 MEvCuT DuRuM ........................................................................................................73 6.3 TKETCNN KoRuNMAsI HAKKINDA KANuNDA DEKLK YAPILMAsINA DAR KANuN .............................................................................................................80 6.4 YRRLE GRECEK oLAN PozTF HuKuK KAYNAKLARI ........................................84 6.5 YuRT DIINA E-TCARET N MEvzuAT DzENLEMEs ..............................................86 7. YNETM SSTEMNN E, LETMEYE VE YNETME LKN TEMEL NERMELER ...............................................................................................................89
III
8. LETMELERDE E- .................................................................................................94 8.1 E- NEDR? ................................................................................................................95 8.2 E-E KMLER DAHL oLABLR? .................................................................................97 8.3 TEDARK zNCR YNETM ........................................................................................98 8.4 MTER LKLER YNETM (CRM) .....................................................................100 8.5 ALIANLARLA LKLERN YNETM ......................................................................102 8.6 KuRuMsAL KAYNAK PLANLAMAsI (ENTERPRIsE REsouRCE PLANNING-ERP) .............102 8.7 E-DNMDE DKKAT EDLECEK KoNuLAR ............................................................103 8.8 ALIANLARLA LKLERDE sosYAL PAYLAIM ALARI MANTIIYLA YEN BR BAKI: ANAKKALE sERAMK & KALEBoDuR ..........................................103 9. PAZARLAMA VE NTERNET ..................................................................................107 9.1 NTERNETN PAzARLAMAYA vE FRMALARA ETKs ...................................................108 9.2 NTERNETTE FRMALARIMIz NELER YAPABLR? ........................................................109 9.3 B2B oN-LNE ALICILARIN zELLKLER .................................................................... 116 9.4 E-PAzARLAMA, NTERNET PAzARLAMAsI .................................................................. 116 9.5 MKRosTE................................................................................................................ 119 9.6 oN-LINE PAzARLAMANIN TEMEL uNsuRLARI ............................................................ 119 9.7 oN-LINE PAzARLAMADA MTER GRLERNN NEM .........................................124 9.8 CHANEL FRMAsINDAN YEN MEDYA (E-PAzARLAMA) KuLLANILARAK YAPILAN BR RNEK ALIMA ................................................................................................125 9.9 ABD NTERAKTF PAzARLAMA RKETLERNN MTERLERNE suNDuu HzMETLER ...............................................................................................................126 9.10 KRzDE PAzARLAMA NERLER .............................................................................127 10. STRATEJ TASARIMI, DORULANMASI, PAZAR, MTER, RAKP ANALZNDE NTERNETN KULLANILMASI .................................................129 10.1 PoTANsYEL MTERLER NAsIL TANIMLANIR? ......................................................129 10.2 DI TCARET sTATsTKLER (ALIM TALEB/THALATI YKsEK LKELERN BELRLENMEs) .................................132 10.3 PAzAR ARATIRMAsINDA KuLLANILABLECEK TRKYEDEK vER KAYNAKLARI ...133 10.4 uLusLARARAsI KuRuLuLAR vE NEML LKE, KuRuLu WEB sTELER .............133 10.5 GMRK vERGLERNE LKN sTELER..................................................................135 10.6 FYAT BLGs KAYNAKLARI ....................................................................................135 10.7 uLusLARARAsI FuARLAR ........................................................................................136 10.8 EvR vE Dvz DNTRME sTELER ...............................................................136 10.9 sEKTREL PAzAR BLGs / YAPILACAK FRMA sMLER vEREN CRETL vER TABANLARI ...................................................................................................137 10.10 ITC (uLusLARARAsI TCARET MERKEz) PAzAR ANALz ARALARI .....................138 10.11 DI TCARETLE LGL DER NEML WEB ADREsLER .........................................139 10.12 PAzAR ARATIRMAsI RAPoRLARI vE sTATsTK sATIN ALINMAsI LE YELK GDERLERNN DEsTEKLENMEs DEsTE .............................................................140 10.13 PoTANsYEL MTER ADREsLER .........................................................................141
Iv
11. E-MALLE MTER BULMA, STEYE ZYARET EKME ......................144 11.1 E-MALLE TANITIMI PRoGRAMLAMA ........................................................................145 11.2 E-MAL YAzARKEN DKKAT EDLMEs GEREKEN KoNuLAR ......................................149 11.3 TCAR TALEPLERE YANIT vERME............................................................................150 11.4 FRMA TANITIM YAzIsI N RNEK DNME TABLosu .........................................151 11.5 B2B TCARETTE ALICI FRMAYA suNABLECENz FAYDALAR ................................151 11.6 E-MAL KoNu (suBjECT) BLMNE vE MEKTuBuN GRNE YAzILABLECEK BALIKLAR ....................................................................................153 11.7 E-BLTEN, E-MALLE DAITILAN E-DERG HAzIRLAMA ............................................154 12. ETKL WEB STES OLUTURMA ....................................................................156 12.1 WEB sTEs KuRMA NN YRTLMEs ...............................................................157 12.2 AMALAR vE HEDEF GRuPLAR ................................................................................159 12.3 WEB TAsARIMCIsI, HosTNG HzMET sELMEs ....................................................166 12.4 sTEDE RAHAT DoLAIM (NAvGAsYoN) ..................................................................167 12.5 BLGNN LETLME EKL (FADE vE YAzIM KuRALLARI) .........................................169 12.6 KoLAY ERM-YKLEME ........................................................................................170 12.7 sTE TRAFNN LM .......................................................................................171 12.8 WEB sTEsNN TANITIMI (E-PAzARLAMA) ...............................................................175 13. ARAMA MOTORU PAZARLAMASI .....................................................................178 13.1 FRMANIzI TANITMAK N ARAMA MoToRLARINDAN NAsIL YARARLANABLRsNz? ..........................................................................................178 13.2 ARAMA MoToRLARININ KuLLANIMIYLA LGL NEML sTATsTKLER .....................180 13.3 ARAMA MoToRu OPTMzAsYoNu N YAPILMAsI GEREKENLER ............................181 13.4 FRMANIzIN vE RAKPLERN LNK PoPLARTEsN LMEK.....................................185 13.5 DNYA vE TRKYEDEK ARAMA MoToRLARI ........................................................186 13.6 ARAMA MoToRu PAzARLAMAsI (AMP)..................................................................190 13.7 ARAMA MoToRLARINA CRETL REKLAM vERME....................................................193 14. ONLNE REKLAM YNTEMLER ......................................................................205 14.1 TRKYEDEK FRMA YNETCLERNN ON-LINE PAzARLAMAYA BAKII ..................209 14.2 oN-LINE REKLAMIN FAYDALARI .............................................................................. 211 14.3 oN-LINE REKLAM ETLER ...................................................................................213 15. E-TCARET ...............................................................................................................223 15.1 E-TCARETN TARAFLARINA GRE TANIMI ...............................................................224 15.2 MTER DAvRANILARI .........................................................................................224 15.3 FRMADAN MTERYE (B2C)DE ON-LNE PAzARYERLERNN FAYDALARI ..............225 15.4 zYARETLERN TKETM RNLER sTELERN ZYARET NEDENLER .....................227 15.5 NTERNETTE E- MoDELLER ..................................................................................229 15.6 E-TCARET PERAKENDE sATI sTELERNN BAARIsI...............................................237 15.7 E-TCARETTE BAARI ..............................................................................................243 15.8 GELECEN PAzARYERLER NAsIL OLACAK? ............................................................244
16. ELEKTRONK PAZARYERLER (B2B E-MARKETPLACES) ........................246 16.1 N HAzIRLIKLAR ....................................................................................................246 16.2 E-PAzARYER NEDR? .............................................................................................247 16.3 FRMALARA FAYDALARI ..........................................................................................248 16.4 ENGELLER ...............................................................................................................250 16.5 ELEKTRoNK PAzARYERLERN ANLAMAK................................................................250 16.6 MLKYET MoDELLER ...........................................................................................251 16.7 LEM MEKANzMALARI ..........................................................................................251 16.8 KATILIMCILARA suNuLAN EK FAYDALAR ................................................................251 16.9 CRETLENDRME MoDEL .......................................................................................252 16.10 E-PAzARYERLERN sEERKEN zLENECEK YNTEM ..............................................252 16.11 ELEKTRoNK TCARET sTELERNE YELKTE vERLEN DEvLET DEsTE ...............255 16.12 FRMANIzA EN uYGuN sTELER NAsIL BELRLEYEBLRsNz?...............................257 16.13 RETM TEDARKLERNN ON-LINE sPAR ToPLAMA, HALE vE sPARLE YAPILMAsI: oso LINE ...........................................................................266 17. GEMENN DNYASINA ON-LNE ORTAMDA SUNDUU E-TCARET VE BLG HZMETLER ...............................................................................................271 18. E-TCARETE, E-E VE ON-LINE TANITIMA YNELK DEVLET YARDIMLARI ...........................................................................................................277 18.1 2006/6 sAYILI PAzAR ARATIRMAsI vE PAzARLAMA DEsTE TEBL ....................277 18.2 YuRT DIINDA OFs-MAAzA AMA, LETME vE MARKA TANITIM YARDIMI (2005/4 sAYILI TEBL) .........................................................................................278 18.3 TRK RNLERNN YuRTDIINDA MARKALAMAsI, TRK MALI MAjININ YERLETRLMEs vE TuRQuALITYNN DEsTEKLENMEs HAKKINDA TEBL (2006/4)....................................................................................279 18.4 TRKYEDE HRACATA YNELK sEKTREL ON-LNE TANITIM GRMLER .............282 18.5 GEREK sANAL FuARLAR ...................................................................................290 KAYNAKLAR ..................................................................................................................291
vI
NSZ
Modern pazarlamann znde mteriyi anlamak yatmaktadr. Hedeflediiniz mteriler yurt iinde veya dnda, son kullanc bireyler veya firma/kurumlar olabilir. Her iki durumda da mteri istek ve ihtiyalarn bilmenin, onlarn satn alma davran ve alkanlklarna gre davranmann nemini anlamak, stratejimizin baarl veya baarsz olmasnda kendini gsterecektir. Firma yneticileri olarak sektrmzde, lkemizde ve dnyada yaanan gelimeleri, ynetim alannda uygulanan yeni ve etkili yntemleri, retim ve pazarlama ilevlerinin, bizi rekabette ne kartacak ekilde, teknoloji ve gelimi bak alar kullanlarak mkemmelletirilmesini salamak gibi bir zorunluluumuz var. Ksa bir sre ncesine kadar baarl ynetim iletmeler iin bir rekabet stnl iken, artk hiper rekabet aamasnda bu bir gerekliliktir. Tm dnyada zellikle son yllarda internetin firmalarn retim ve pazarlama ilevlerinde etkin kullanmnn nemi daha iyi anlalmaya balamtr. Dnyada nde gelen firmalara baktmzda tantm btelerinin gittike daha byk bir blmn on-line reklama ayrdklar grlmektedir. ngilterede 2009da on-line reklam harcamalar dnyada ilk kez dier klasik yntemleri geerek % 23.5a ulamtr. Her saat 25.000 yeni kullanc sanal ortama balanmaktadr. Kresel e-ticaret rakamnn 660 milyar dolar olduu tahmin edilmektedir1. Potansiyel mterileriniz kendi lkenizde deilse, onlara ulamann en etkili yolu interneti, Web 2.0 uygulamalarn, mobil hizmetleri, e-ticareti zamannda anlamak ve hzla kullanmaktr. sanal dnyalardaki ticaretin hacminin 1 ile 2 milyar dolar arasnda olduu tahmin edilmektedir. sanal fuar uygulamalar hzla artmaktadr. Henz ok yaygn olmasa da bu geliimi Trk firmalarnda grmek sevindiricidir. hracat firmalarmz tantm amal web sitelerine nem vermekte, bilinli ve programl olarak sitelerini gncellemektedir. nterneti etkili kullanan Trk firmalar mevcut ve potansiyel mterilerinin karsna sanal ortamda da gl kmakta, doyurucu ve farkllklarn gsteren bilgiyi istenen dillerde sunarak rekabette ne gemektedirler. 21. yzylda tm dnyay bir araya getiren internet ortamnda firmalarn high-tech/teknolojiyi i srelerinde en ileri dzeyde kullanan ve high-touch/toplumla, i ortaklar ve mterilerle ilikide onlar yakndan kucaklayan olmalar kanlmazdr.
Przemek Pluta, Cross-Border E-Commerce sunuu, 8 Ekim 2009, webit (E-Business and E-Marketing Exhibiton and Conferences for south Eastern Europe), sofya
vII
Bu yayn, firmalarmzn interneti, elektronik ticareti, elektronik i yntemlerini anlamalar ve ihracatta etkili ve yaygn ekilde kullanmalarn tevik etmek amacyla hazrlanmtr. Kitabn ierii; konu hakknda bilgi sahibi olmayan, ihracata yeni balam firmalarmz gz nnde tutularak, en geni boyutuyla oluturulmutur. Yaynmzn ilgililere ve ihracatlarmza yararl olmasn diliyoruz. hracat Gelitirme Etd Merkezi
vIII
1. NTERNET, BLG VE LETM TEKNOLOJLER, KULLANICILAR, UYGULAMALAR

Kreselleme byk okuluslu firmalar iin olan bir trend eklinde balad ama imdi artan lde kk ve orta byklktekiler iin de sz konusu. Bize gre 2007 (...) kk ve orta lekli firmalarn kreselleme iin daha sk bastracaklar bir yl olacak. [Onlar] nternette tpk dierleri gibi byk grnyorlar. Teknoloji bulunduklar yeri sanallatryor ve llerini kamufle ediyor. Bizden, her yere satabilmek iin pazarlarn geniletmemizi istiyorlar. 1 Mike ESKEW, CEO, UPS nternet yeni bir bulutur. Byle olmasna ramen ok ksa bir zaman diliminde teknolojiyi, inovasyonlar, sosyal ve ekonomik yaam derinden etkilemitir. Her trl ses, grnt ve verinin sabit ve mobil hatlar zerinden tanmasn salayan bilgi ve iletiim teknolojileri her geen gn dnyay birbirine daha sk balamaktadr. Financial Times yazar ekonomist Martin Wolfn 7 Ocak 2007 tarihli makalesindeki bir blm yaadmz dnemi gzel zetlemektedir: Bugn dnya ekonomisi birbiriyle yakndan bal drt g tarafndan ynlendirilmektedir: (1) Teknolojik inovasyon (en stte bilgiyi toplama, analiz etme ve aktarma maliyetlerindeki d; (2) Dnya ekonomisine ok byk insan topluluklarnn katlm (en bata tm insanln yarsn oluturan Dou ve Gneydou Asyadaki kesim); (3) Bu ekonomilerin [dnya ekonomisine] yetime sreci; (4) Kresel pazarlarn, kreselleme denilen mallarda, hizmetlerde ve sermayede entegrasyonu2 En somut rneini internette grdmz, bilginin alar zerinden iletilmesi ve dntrlmesi sayesinde 21. yzyln i dnyasnda nemli deiimler yaanmaktadr. Bir kere, ilem saysnda byk bir patlama ve ok sayda veri vardr. Mteriler hakknda, i zekas olarak, web ierii olarak kendini ksa bir zaman diliminde katlayan ve aan bir veri/bilgi ynyla kar karyayz. Teknolojilerin kullanmnda ok eitlilik var. Bilgiye yaygn eriimle her zaman her yerden ada olmak ve etkileimde bulunmak mmkn. ok sayda farkl kltrden taraf ak ve esnek standartlarla alabiliyor. Yeni kuak internetle geni bant, dk maliyet, ses, video ve verinin entegrasyonu gndemde.
1 2 Fortune, February 5, 2007, s. 26-27 Wolf, Martin Globalisations future is the big long-term question, Financial Times (http://www.ft.com), 9 Ocak 2007
Bilgi teknolojilerinin i dnyasna etkileri ok eitlidir. En genellerine bakldnda; a. b. c. d. retim, pazarlama ve datm maliyetlerinde deiim Katma deer zincirindeki deiim Yeni rn/hizmetlerin domas, yeni i yapma yntemleri Uluslararas rekabette deiim gze arpmaktadr.
Trkiyede kurulan bir iletmenin, daha nce sadece byklerin kulland teknolojileri kullanarak (video konferans, stok ynetimi, mteri ilikileri ynetimi-CRM, lojistik ve tedarik zinciri ynetimi), sadece webde satmak iin reterek, mterileri webde bularak ticaret yapmas ona byk avantajlar kazandracaktr. Bunu mmkn klan nemli trend yaanmaktadr: i. Yeni web-temelli teknolojiler ii. rn tasarmnda mteriye geen kontrol ve iii. sermayenin kresel dalm ile kk lkelere de kaymas. Daha nce sadece byk firmalarn karlayabildii aralara kk iletmeler de erimeye balamtr. nternette i yapan giriimcinin ad Netpreneur olmutur. 2019da tm dnyada 1 milyar kiinin gnlk rn/hizmet ihtiyac iin sadece webi kullanaca tahmin edilmektedir3. Bu geliimin istihdama olumlu katks olaca dnlmektedir. Kullanc tarafnda bireyleri dnrsek internetin faydalar unlardr; a. b. c. d. e. f. g. Bilgiye annda eriim, geni bilgi Aratrma kalitesi Kresel seim yapabilme stedii zamanda, yerde ve arala ilem yapabilme Kiiselletirilmi hizmet alabilme Kyaslama ve deiik tedarik kanallarna ulamla fiyat indirimi Kullanclarn tasarm srecine, rn dizaynna katlabilmesi.
Bilgi ve iletiim teknolojileri; kiilerin bilgilenme, zihinsel kapasitelerini gelitirme, tm insanln paras olduunu hissetme ve her an aa bal olma durumlarn zenginletiren teknolojik uygulamalardr. Tek bana ele alndna internetin ne kan zellikleri yledir: a. b. c. d. Herkesi balayan, arabulucu bir yaps vardr. Networklerin networkdr. Evrenseldir Zaman ksaltr. nternette zamann normal zamana gre 3-7 kat hzl olduu sylenmektedir.
Ma, Jack (Alibabann kurucusu ve CEOsu), Small is beautiful, International Herald Tribune, 27.10.2009
e. f. g. h. i. j.
Bilgi asimetrisini azaltr. Snrsz bir sanal kapasiteye sahiptir. Dk maliyeti ve ak standartlar vardr. lem maliyetlerini drr. nemli bir datm kanaldr. dnyasna ve tketicilere nemli avantajlar salamaktadr.
Bilgi teknolojilerinin kullanclar; Bireyler Firmalar lke snrlar iinde ticarete taraf olan kesimler Devlet kurumlar Uluslararas aktrler olabilir.
2007de ve devamnda Davosta yaplan Dnya Ekonomik Forumunda internet ve bilgi teknolojilerine geni yer verilmitir. Gazeteciler bu trden toplantlarda randevu alma ve klasik yntemlerle grme yapmakta zorlanrken, ilgili bir kiinin kk kamera veya cep telefonu ile yapt grmeleri annda web zerindeki sosyal paylam sitelerine ynlendirmesini eletirmilerdir. Bu rnekte de i yapma ve yaam tarzlarndaki deiim arpcdr. CNN yayn aknn bir blmn izleyicilerinden gelen video ve haberlere ayrmaktadr. Alar zerinden tanan ierik aadaki gibi veri, ses ve grnt olarak e ayrlmaktadr4:
VER E-mail PCden PCye Ortak alan paylam Veri ebekesi zerinde toplant Byk bilgi transferleri Annda mesajlama (IM) SES Ses temelli mesajlama Ses mesaj ynlendirme Ses postas (voice mail) Konferans arlar Kiiden kiiye gerek konumalar Dz ierik (MP3, radyo) Harmanlam ierik GRNT Videoblog/Moblog Uzaktan oylama TV ekrannda video pencereleri Arkadalk servisleri Bilgi portalleri Spor bahisleri Uzaktan ev gzlem ve inceleme servisleri Fotoraf, video mesaj Cep telefonu, PC ve TV arasnda konferans
Gnerman, Emre. Demokratikleen erik, 11-12 Aralk 2006, TIME 2006 Semineri, stanbul
1.1. Yaknsama (Convergence) letiim, bilgi ve elence dnyasndaki son geliim uygulamalarn ve kullanm cihazlarnn yaknsamasdr (convergence). Yaknsama, alar zerinden tanan TV grnts, sabit veya mobil alarla sesli ve grntl iletiim ve internetten tanan ses-veri-grntnn tek bir hizmet salaycnn sunduu platformda birlemesi demektir. nternet, TV, sabit ve mobil iletiim alar birbirine yaklamakta, gelecekte ise tm kullanmlarn tek bir a ve terminal zerinden gerekletirilmesi planlanmaktadr5. Geni bant teknolojisi sayesinde verinin dijital platformlar arasnda ak hz ve kalitesi artmaktadr. Bilgi, iletiim, medya ve elence sektrleri arasndaki snrlar belirsizleiyor. erik retimi ve datm zamanla deimektedir.6. Bu birlemede internet birletiricidir. nternetten bilginin datlmas daha ucuz ve etkilidir. Hedeflenen, tek bir IP adresi zerinde TV, ses, grnt ve bilginin iletilmesidir. Bu ynde yaplan almalara dnyadan baz rnekler verebiliriz: 2005de News Corporation MySpace.comu 580 milyon dolara ald. 2006da Google Youtubeu 1.65 milyar dolara satn ald. Google kendi deme sistemi Checkoutu yaratm, internet reklam yazlm firmas Doubleclicki almtr. E-ticaret sitesi eBay Skype isimli internet zerinden cretsiz uluslararas telefon sistemini alm, Paypal isimli internet zerinden gvenli deme sistemini kullanmaktadr. ABDli byk medya devi Time Warner ABDnin en byk internet hizmet salaycs AOLyi almtr. British Telecom televizyondan sesli arama yaplmas ve geni bant internet eriimi iin 10 milyar Sterlinlik yatrm yapmaktadr. Nokia ve Siemens network ekipmanlar blmlerini birletirmitir. Microsoft Xbox 360 oyun konsolu ile, ngilterede BSkyB firmasyla yaplan anlama sonras cretli TV kanallarna erimek mmkndr. Ayrca ngiliz Premiere Lig malarn izlemek, on-line sohbet ve arkadalarla birlikte sanal bir odada birlikte ma izlemek mmkn olacaktr.7
BRLEME-YAKINSAMA
5 6 7 A survey of telecoms convergence, The Economist, 14.11.2006 Gnerman, Emre. Avea Pazarlama Direktr, Demokratikleen erik, 11-12 Aralk 2006, TIME 2006 Semineri, stanbul Financial Times, Microsoft Xbox to gain Access to Sky channels, May 29 2009
1.2. Daima Ada Kalma Bireyi temel alan yeni yaklamda iinde, evinde, darda sosyal ortamda ve vatanda olarak devletle ilikisinde daima ala balantl kalmas ve istedii her trl deiim, ilem ve etkileimi az sayda cihaz zerinden gerekletirmesini salamak eklinde bir hedef vardr. Mevcut durumda henz bu dnce bir ideal olmakla birlikte plan ve yatrmlar bu yndedir. erii oluturan mailler, fotoraflar, videolar, mzik koleksiyonu, adresler, dosyalar ve ile ilgili her eye ayn anda eriilebilecek bir dzeye doru ilerlenmektedir. Bu ekilde bir sistem henz genellememi, ama teknoloji uygulamalarnda nde gelen lkelerde denenmektedir.
1.3. Mobil Alar Dnyada mobil (kablosuz) telefon kullanc says 4.16 milyara ulamtr8. Asya-Pasifik % 43,1 - 1.8 milyar abone; Bat Avrupa % 13,9 576 milyon; Latin Amerika % 11.5- 479 milyon; Dou Avrupa % 11 458 milyon; Afrika % 9.6 400 milyon; O.Dou % 3.8 156 milyon eklindedir. Trkiyede Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu tarafndan yrtlen Mobil Cihaz Kayt Sistemi (MCKS) kapsamnda, elektronik haberleme ebekelerinde hizmet alnabilmesi iin sahip olunan IMEI elektronik kimlik numaras sahibi 113 milyon abone vardr9. Bu geliime elik eden mobil jenerasyon 14-34 ya grubunda olan, geleneksel reklam mecralarnn kolayca ulaamad ipod jenerasyonu olarak adlandrlmaktadr10. Buna ilaveten ierik kua-content generation olarak tanmlanan baka bir demografik gruptan sz edilmektedir: 1988-1993 yllar arasndan doan, internetle bym, kendini ifade etmeyi seven, kendi rettii ierii paylaan bir kesim. Trkiyede bu gruba dahil olan ve aktif ierik reten 4 milyon kiinin olduu tahmin edilmektedir.
8 Informa Telecoms & Media, WCIS; March 2009dan aktaran: http://www.3gamericas.org/index.cfm?fuseaction=page&pageid=566, eriim: 25.05.2009 9 T.C. Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu, Basn Blteni, 10.03.2009, eriim tarihi: 25.05.2009, URL: http://www.tk.gov.tr/Basin_Duyurular/Bulten/2009/bb_mcks_10032009.pdf 10 Altan, Cihangir. Mobil Reklam, 12.12.2006, TIME sunuu
nternet ve mobil iletiim aralarndaki yeniliklerde amalanan, her eye tek bir arala eriim imkan salamaktr. Bylece masa st tanmayan bilgisayarlara ve evde salonlarda byk yer tutan TVlere ballktan kurtularak istenilen ierie mobil halde iken erimek mmkn olmaktadr. Elimizdeki ufak bir cihazla arama yapmak, ksa mesaj gnderip almak, fotoraf ekip gndermek, kamera ile video ekip bunu arkadalarla paylamak veya bloglara, sosyal network sitelerine gndermek, bir haber, elence veya eitim sitesindeki podcast denilen ses/ video dosyalarn indirerek izlemek ve dinlemek, canl/mobil TV, mobil navigasyon, bankaclk ilemlerini, bilet satn almlarn yapmak mmkn hale gelmektedir. Bunun en bilinen rnei, profesyonel i hayatnda kullanlan cep bilgisayar, kiisel dijital asistan (PDA) veya akll cep telefonlar ile 24 saat e-mail almak, gndermek, telefon grmesi yapmak, video izlemek, mzik dinlemek, nternete balanmak eklindeki alma ve yaam eklidir. Deiik markalarn deiik isimli cihazlar olmakla birlikte en bilineni Blackberry olup, bu ekilde a / e-mail bamllndan bahsedilmekte, 2006da Crackberry (uyuturucu berry gibi evrilebilir) deyimi yln yeni kelimesi seilmitir11. Mobil telefonlarda en st segmentte IPhone, Palm ve Blackberry bulunmaktadr. Bu alanda hizmet salayan kurululara gre kullanclarn ncelikli medya arac halen TVdir. rnein; Nokia YouTube ve Reuterse eriim imkan vermektedir. Vodafone YouTube, MySpace ve Ebayi mobil abonelerine getirmek iin anlama imzalamtr12. Informa aratrma kuruluuna gre mobil ieriin deeri 2006da 89 milyar dolardan 2011de 150 milyar dolara ulaacak, bunun 3.5 milyar dolar 2006da, 13.2 milyar dolar ise 2011de sadece kullanclarn yaratt ierikten gelecektir. Hizmet bana bedel almak gndemdedir. Yani indirilen resim, video, mzik says kadar cretlendirme yaplacaktr. Singapurda M1 isimli mobil hizmet salayc her indirme bana 14 ABD senti bedeli kullancnn faturasna eklemektedir. Mobil ierikle ilgili hala zlemeyen sorunlar vardr: Reklam verme olacak m, nasl? erik teknolojik olarak kullancya nasl ulatrlacak? Gelir, ierik reticileri, tayclar ve arac firmalar arasnda nasl paylalacak? Uzun bir dnem profesyonellerin oluturduu ieriin ar basaca tahmin edilmektedir.
11 12
Hrriyet, K, Sizinki Blackberry mi yoksa Crackberry mi?, 10 Haziran 2007 International Herald Tribune, Content gains new ground, Monday, February 12, 2007
Mesajlama dndaki mobil veri uygulamalar ok eitlidir13.

1945 Sonras Doanlar (Boomers) ve Daha Yallar (43+)
Mobil telefon/akll telefon (smartphone) veya elde tanan kablosuz cihazlarda aadaki etkinlikleri hangi sklkta yapyorsunuz?
Gen Y (18-28 ya)
Gen X (29-42 ya)
FORRESTER NORTH AMERICAN CONSUMER TECHNOGRAPHICS, Temmuz 2008 Yazl mesaj almak ve gndermek Resimli mesaj almak ve gndermek Mzik tonlar, oyun, video ve dier grafik ierikleri almak E-mail almak ve gndermek nternete balanmak Hava durumunu kontrol etmek Annda mesajlama Hizmet salaycnn web portalna girmek Oyun indirmek Bilgi aratrmak Haber okumak Mzik indirmek veya dinlemek Telefon rehberlerini aratrmak Ynlere veya haritalara bakmak Bir yarmaya girmek/oy kullanmak iin yazl mesaj gndermek Spor sonularn kontrol etmek Video/TV izlemek Mali hesaplar kontrol Uaklarn uu programn kontrol Satn almak iin rn aratrmak Hisse senedi fiyatlarn kontrol Bir CD almak Kupon veya promosyon edinmek
13
En azndan ayda bir defa 64% 37% 14% 23% 18% 13% 15% 10% 7% 11% 9% 12% 7% 7% 6% 8% 7% 6% 2% 4% 3% 4% 3%
Benchmark 2008: Mobile Is Everywhere, July 21, 2008. Forrester Research
1.4 GPS (Global Positioning System-Kresel Konumlandrma Sistemi) Navigasyon-Lokasyon ve Sosyal Lokasyon Bazl Hizmetlere Talep Googleun EarthMap/GoogleMap servisi Trkiyede de kullanlmaktadr. Uydudan alnan grntlerle adres ve yer bulma hizmeti navigasyon-lokasyon bazl hizmetlerin en basitidir. Bu hizmet cep telefonlarna artarak yerlemektedir. Nokia firmasnn CEOsu 2 Aralk 2008de Nokia N97nin tantmnda Sosyal Lokasyon-SoLo kavramn kullanmtr. Bu modelde entegre olan A-GPS sensrleri ve elektronik bir pusula sosyal alar tam zamanl bilgiyle beslemekte, onayl arkadalarn stat gncellemesi yapmasna, sosyal konumu paylamasna, fotoraf ve video gndermesine izin vermektedir14. Sadece mobil alan sosyal siteler de (BuzzCity, itsmy.com) vardr. SoLoda gen kuan mobil dnyada byyen sosyal alarla corafi temelli hizmetleri tercih etmesi bymeyi salamaktadr. Loopt, WHERE ve Twitterrific (mikroblog sitesi Twitterin corafya temelli aplikasyonu) Apple AppStoreda Kasm 2008de en ok tercih edilen 10 cretsiz networking aplikasyonu seilmitir.15 ABDde General Motors OnStar isimli, uydu araclyla kullanclara yer bilgisi ve acil durumda tamir ve ynlendirme hizmeti vermektedir. Trkiyede Navturk gibi firmalar bu hizmeti vermektedir Turkcellin kargo takip sistemi de bu kapsamdadr. zel sektrden yerli yazlm firmalarmzn bu ekilde GSP, GSM ebeke ve internet teknolojilerini birletiren baka zmleri de mevcuttur. Bulunduunuz yerdeki lokantalar, sinema, tiyatrolar, hastaneleri, trafik durumunu, ocuunuzun servisini, arkadalarnzn nerede olduunu, otoparklardaki yer durumunu bu hizmetlerle renmek mmkndr. stanbul Bykehir Belediyesinin (http://tkm.ibb.gov.tr) stanbulun nemli yol ve caddelerindeki trafik durumunu cep telefonundan izlemek isteyenlere sunduu BBCepTrafik iPhone mobil bazl corafi bilgi hizmetine iyi bir rnektir.
14 Kallasvuo, Olli-Pekka. Transforming The Way We Connect, Nokia World 2008, December 2, 2008 (http://events.nokia.com/ nokiaworld/assets/pdf/OPK.pdf). 15 Social Location On Mobile Phones: A Niche But Promising Trend. February 5, 2009, Forrester Research
NAVGASYON-LOKASYON BAZLI SERVSLER16 ZLEME HZMETLER Kargo zleme ocuk takibi YER BAZLI BLG HZMETLER Bilgi Hizmetleri Reklam Mobil Sar Sayfalar Yer/Yn Bildirme ehir Gezisi Trafik Alarm ELENCE HZMETLER Arkadam Nerede? Arkada Bulma ACL Acil Durum Uyarlar Kamu Gvenlii MOBL ARALARA BALI SERVSLER Yere Bal cretlendirme ar Ynlendirme
1.5 Web 2.0: Sosyal Networkler, erii izleme, Dinleme ve Paylama16 Web 2.0, 2004de kullanlmaya balayan bir szcktr. kinci nesil internet hizmetlerini toplumsal iletiim sitelerini, vikileri, iletiim aralarn vd.- yani internet kullanclarnn ortaklaa ve paylaarak yaratt sistemleri tanmlar. Bu tanm ilk kez yapan Tim OReillye gre Web 2.0n ksmi tanm yledir: Web 2.0 bilgisayar endstrisinde internetin bir dzlem olarak ilerlemesiyle bir iletme devrimi ve bu dzlemin kurallarn baar iin anlamaya almaktr. Bu kurallar arasnda balcas udur: A etkilerini daha ok insann kullanabilmesi iin programlar kurmak.17 Forrestern Web 2.0 tanm yledir18: Yeni i biimlerini, sosyal yaplar ve teknoloji sunumlarn tevik etmek iin insanlar, ierik ve veri arasndaki verimli etkileimi kolaylatran teknoloji ve uygulamalar dzenidir. Son dnemde Sosyal Medya da denilmektedir.
16 Keskin, Grkan. Location Based Services, 11-12 Aralk 2006, TIME 2006 Sunumu, stanbul 17 http://tr.wikipedia.org/wiki/Web_2.0. 18 Forrester. Global Enterprise Web 2.0 Market Forecast: 2007 To 2013, G. Oliver Young, April 21, 2008.
Web 1.0 ile Web 2.0n farklar19

Web 1.0 Modu Ana ierik birimi Durumu zlenme arac Mimarisi erik yaratlma Kimin alan Okuma Sayfa Statik Web taraycs Mteri sunucusu Web kodlayclar Bilgisayar dknleri Web 2.0 Yazma ve katkda bulunma Postalanan ey/kayt Dinamik Tarayc, RSS okuyucu Web hizmetleri Herkes Kitlesel amatrleme
Sosyal medya platformlar: Blog yazma, mikro bloglar, RSS, widgets, sosyal alar, chat (sohbet) odalar, mesaj boardlar, poscastler, video paylam, fotoraf paylam olarak, kullanlan aralarla da tanmlanabilmektedir. nternet teknolojisinde gelecein yazlm ve donanmda deil web uygulamalarnda olaca dnlmektedir. Web, metin ieriklilikten oklu medya kullanmna doru gitmekte, grsel ve iitsel unsurlar artan oranda kullanlmaktadr. Bu ortamda fotoraflar sadece saklanmamakta ayn zamanda flickr gibi ikon sitelerde paylalabilmektedir. Bilgi sadece aranmamakta, wikipedia gibi sitelerde kullanclar tarafndan oluturulmaktadr. erik ynetim sistemlerine ilaveten moderasyon ile ifade zgrl sunan network-sosyal alar domaktadr20. Kiisel web sitelerinin yanna bloglar eklenmektedir. Web 2.0 dnyasnn temel zelliklerinden biri samimi iletiim tonudur21. Web 2.0n temel unsurlarndan birisi de sosyal alardr. Bu alar genel veya belirli konularda ilgililerin eitli iletiim ve ierik oluturma aralaryla katld, bilgi, elenme, renme ve paylama isteklerini giderdikleri yerlerdir. Dnyadaki geliime paralel olarak lkemizde de sosyal alar kurulmutur. Dnyann en ok kullanlan sosyal paylam sitesi Facebooktur. Eyll 2009da kullanc says 250 milyonu gemitir. Facebook lke olsayd dnyann nc byk lkesi olacakt. eMarketerin yaynlad bir aratrmaya22 gre ngilterede Ocak 2007de mobil telefon kullanclarnn % 4 yarattklar ierii cep telefonlaryla sosyal network sitelerine, resim pay19 Lincoln, Susan Rice. Mastering Web 2.0, Kogan Page, 2009, sy. 9 20 TIME 2006, Avea sunuu 21 Serhat Akkl, Project House, Davostan Pazarlama Departmanlarna, Smart Marketing Journal, URL: http://www.ph.com.tr/smj/ serhatakkilic_eylul06.htm 22 eMarketer, Mobilizing Social Networking Sites, 26 January 2007, http://www.emarketer.com, eriim 30.1.2007
10
lam sitelerine, bloglara ve kiisel web sitelerine yklemektedir. Bu siteler srayla MySpace, Windows Live Spaces, YouTube, Bebo ve Hi$dir. Satlan telefonlar kameral ve fotoraf makinesi zellii tamaktadr. Mobil veri ierii kullanc yzdelerine gre srasyla SMS (% 85), MMS (% 35), oyunlar (% 26), nternet (%1 9), mzik tonu (% 15), mzik (% 14), e-mail (% 11), yklemeler (upload) (% 4) ve videodur (% 3).
ngilterede en ok kullanlan 10 Sosyal Paylam Sitesi, Mays 2009 letme Toplam nternet Kullancs Toplam ngiltere Sosyal Paylam Sitesi Kullancs Facebook Bebo Windows Live Profile MySpace.com Twitter Digg Friends Reunited Tagged deviantART Buzznet Ziyaretiler, Ziyaretiler, Mays 2008 (000) Mays 2009 (000) 34,489 36,855 Deiim (%) Toplam ngiltere On-line Ziyareti Saysna Oran, Mays 2009 (%) 100.0
27,118 15,195 11,895 N/A 8,335 80 1,311 3,271 669 900 939
29,444 23,860 8,546 6,891 6,531 2,670 1,759 1,629 1,625 1,453 1,370
9 57 -28 N/A -22 3,226 34 -50 143 61 46
79.89 64.74 23.19 18.70 17.72 7.24 4.77 4.42 4.41 3.94 3.72
Not: Kullanclar 15 yandan byk evden ve iten arama yapanlar kapsamaktadr. nternet kafe, mobil ve PDA girileri dahil edilmemitir. Kaynak: comScore Search, 2009
Sosyal ve i alar ile ilgili bir aratrmaya gre ABDde bu alar kullanan kiilerin kullanma nedenleri u ekildedir23:
23 Social and Business Networks, A Phenomenon in Search of a Business Model, May 3, 2004
11
Kullanclarn Sosyal ve Alarna lgi Duyma Nedenleri
Kaynak: JupiterResearch, 2004
Web 2.0n firmalar iin nemi ok byktr. Aada Forrestern bir aratrmasndan alnan, letmelerde Web 2.0 Uygulamalar24 ister retim isterse hizmet sektrlerinde alsn, internet kullanmn ok yaygnlat bir dnyada kullanmaya hazrlanmas gereken eitli bileenleri tanmlamaktadr.
Yaplan her giriin tarihi srada verildii, dzenli olarak kiisel gr ve yorumlarn yaynlad web siteleri (alayan Arkan blou, http://diyablog. diyalogo.com/main.ovt) Veri ve ilevsellikle ilgili, farkl kaynaktan uygulamalarn tek bir yerde birletirilmesi. igoogle, google maps kullanan siteler Sesli dosyalar Really Simple Syndication- Yeni bir ierik olutuunda kullanc haberdar edilir. Sosyal etkileimler iin kullanclarn oluturduu ieriin kullanlmas. (Facebook) eitli arama aralar, haritalarn PC, mobil, web sayfalarna yerletirilmesi Ortak allan, kullanclarn edit edebildii siteler.
BLOGLAR
MASHUPS PODCASTING RSS SOSYAL ALAR WIDGETS WKS
24 April 21, 2008, Global Enterprise Web 2.0 Market Forecast: 2007 To 2013, G. Oliver Young
12
lei ne olursa olsun firmalarn Web 2.0dan faydalanabilecei alanlar unlardr25: Talep yaratma Arama motoru optimizasyonunu glendirme Mteri ilikilerini gelitirme ortaklaryla balanty koruma Aratrma ve gelitirme yapma Mterileri yeni rnler hakknda eitme Mterilerin grlerini dorudan, filtresiz alma alanlarn mterilerle dorudan konumasn salama Mteri hizmeti ve destei salama alanlarla iliki Firmay sanayide dnsel lider olarak konumlandrma
1.5.1 Sosyal Sanal Dnyalar ve Second Life ngiliz danmanlk firmas kzero.co.uk verilerine gre sanal dnyalar 2009un ikinci 3 aynda % 39 bym ve kullanc says 579 milyona ulamtr26. Bunlarn hepsi aktif kullanc olmamakla birlikte ekonomik kriz srasndaki art ardikkat ekicidir. En nemli sanal dnyalardan; Second Life, Club Penguin, Habbo Hotel, Entropia Universe ve World of Warcraft kullanclarndan kar elde etmektedir. modelleri yelik creti ve site iindeki aktivitelerle ilgili kk demelere dayanmaktadr. Ayrca there.com, IMVU.com, Gaia, Wee World, Moove gibi siteler de vardr. Second Lifeta 10,000 Lindens, There.comda 70,000 Therebucks 40 dolara karlk gelmekte ve avatarlarn istek ve ihtiyalar iin sanal dnyada pek ok ey satn alnmaktadr27. 2009da avatarlar aras ticaretin rakamnn 1 ile 2 milyar dolar arasnda olduu tahmin edilmektedir. Second Life site iindeki perakende alveri tutarn rakam olarak deil art olarak vermektedir. Buna gre; 2008in Nisan-Haziran dnemi ile 2009un ayn dnemi kyaslandnda ekonomik faaliyet art % 94dr. Kzero.co.uka gre, genlere ynelik olanlar; poptropica.com (5-10 ya grubu, 76 milyon kullanc), Habbo (10-15 ya, 135 milyon kullanc), Neopets (10-15 ya, 54 milyon), Star Dolls (10-15 ya, 34 milyon) ve Club Penguindir (10-15 ya, 28 milyon). Bu sitelerde de ya durumuna gre farkllamalar olmaktadr. Sanal dnyalarn daha da byyecei tahmin edilmektedir. Forrestera gre 2011de aktif internet kullanclarnn % 80i (Fortune 500 iletmeleri) ikinci bir hayata sahip olacaktr. Bu
25 Lincoln, Susan Rice. Age., sy. 32 26 Virtual worlds are getting a second life, guardian.co.uk, eriim: 15.10.2009 27 No expense spared in the virtual world, International Herald Tribune, 27.10.2009
13
hzl bymenin eitli nedenleri vardr28: i. Teknoloji kullanm ve eidi artrmaktadr. ii. Gen nfusun ilgisi ok yksektir iii. Kresel snma gerek rn ve hizmetler yerine sanal rn ve dnyalar ne kartyor. Uluslararas toplantlarn burada yaplmas bir rnektir. Uak kullanmayarak zararl gazlarn oksijene karmas engellenmektedir. iv. Mikro demelerle sanal rnleri dk rakamlarla almak mmkn oluyor. Yakn gelecekte bu sitelerden dierlerine de gemek mmkn hale gelecektir. Sanal dnyalarn kendi ortamlarna zg para birimleri vardr. Bazlarnda kazanlan paray gerek dnyaya aktarmak mmkn iken (Second Life), Eve Onlinen ISKsnn sadece sanal dnyada deiimi mmkndr. There.comda Therebock kullanmaktadr. Bu para birimleri aras dnm ve gerek dnyaya nasl aktarlacaklar yeni bir uzmanlk ve aratrma alan yaratmtr. 2006dan beri en ok konuulan site Second Lifetr. Second Life yarma amal deildir. Gerek dnyadaki ekonomik-sosyal-siyasal-bireysel oluumlarn internette 3D ( boyutlu) imajlarla yeniden oluturulma giriimidir. Azdan aza pazarlama ile kullanclar hzla artmaktadr. 2003de ticari olarak kurulmutur. nsanlarn hayal gc ile oluturduu, kendilerini temsil eden avatarlar istenilen biimde ve aksesuarlarla Linden Labdan satn alnan sanal uzuvlarla oluturulmaktadr. Avatarlar uabilir, nlanabilir29. Kullanm kolay deildir. Harita okumak, avatar oluturmak ve hareket ettirmek zel bir beceri gerektirmektedir. Site sahipleri buray tamamen kullanclar tarafndan oluturulan ve mlklerinde olan 3-D sanal bir dnya ve insanlarla, elenceyle, deneyim ve frsatlarla dolu ok byk sanal bir kta olarak tanmlyor. Burada gerek hayattaki gibi toprak almak, ada oluturmak, iyeri kurmak mmkn. Dier rakamlar u ekildedir: - Kullanc says Ekim 2009da 19 milyondur. - IBM gibi iletmeler uluslararas toplantlarn buradan yaparak zaman ve maliyet tasarrufu yapmaktadr. - Burada bir alan ina etmenin maliyeti 75.000 dolar, alt etkinlik yapmak 50.000 dolar ve aylk olarak buralarn bakm 10.000 dolara mal olmaktadr. Toplamda iyi bir kampanyann 200.000 dolara kt sylenmektedir. - Burada Linden Dolar geerlidir. 1 Dolar = 265 Linden Dolardr. Alm satm serbesttir. LindeX para deiim borsasdr. 2009un Nisan-Haziran dneminde 144 milyon dolar burada ilem grmtr. 2008in son 3 aynda, ABDde ekonomi % 1 klrken, Second Lifeta ticari aktiviteler % 6 artmtr. - Her gn 250,000 yeni 3D obje yaratlmaktadr. - Sadece buraya zg markalar vardr. rnein Stiletto Moody bir ayakkab markasdr.
28 Is virtual boom our industrial revolution, guardian.co.uk, eriim: 15.10.2009 29 Virtual Online Worlds, Living a Second Life, The Economist, 28.09.2006; Get a (second) life, Financial Times, 17.11.2006; Second Life Goes Global, eMarketer, 9.5.2007, eriim: 10.05.2007; Alaz, zgr. Second Life Markam iin doru bir yer mi?, Marketing Trkiye, s. 80-81, http://www.ph.com.tr/smj/smart_facts_mart07.htm; http://secondlife.com/whatis/economy_stats.php
14
Giyim ve aksesuarlar toplam ticaretin % 40n oluturmaktadr. Sanal dnya kendi elence ortamna sahiptir. Xstreet sanal maazalarn olduu e-ticaret platformudur. Moda magazinleri, bloglar, moda gsterileri, TV kanal Treet TV (moda programn 15,000 kii izlemektedir) vardr. Kazancn buradan kartmak isteyenlerin ABD Gelir daresine bildirmesi gerekmektedir. Firmalar iin pazarlamada byk yenilikler sunaca kesindir. Burada deneyim pazarlamas ve marka etrafnda toplanm kiiler nemlidir. Reuters ve BBC gibi medya kurulularnn tam zamanl bir alanlar ve ofisleri vardr. Toyota ilk maaza aan otomobil firmasdr. ABN-AMRO Bank, Mercedes, Adidas, Versace, Nike, American Apparel, Starwood (otel zinciri), Wells Fargo (banka) burada ube aan firmalardandr. lkemizden bu alanda ube aan ilk firma Rixos Otelleridir. Rixos, Second Life Amsterdamda ina edilecek zel bir adada avatarlara hizmet verecektir30.
1.5.2. Bloglar Bireyler ya da gruplar tarafndan web gnl eklinde hazrlanm, kltrel ya da kiisel konularla ilgili ierik barndran web siteleridir. eriin demokratiklemesi olarak zetlenebilecek bloglarda bireyler kendilerini zgrce ifade ederek, eitli konularda srekli gncellenen sitelere sahip olmaktadrlar. Bu geliim sadece bireyler iin deil firmalar iin de ok nemli imkanlar sunmaktadr. Firmalar PR almas yrtme, firma imajn glendirme, mterilerle iliki kurma, alanlarn grlerini ifade edecei iletiim/takm almas ortamlar kurma ve ie eleman alma gibi aktiviteler iin bloglar etkili olarak kullanabilirler. Batda baz byk gda ve tketim rnleri ve otomotiv firmalarnn bloglar sayesinde tketici eilimleri ve ie eleman almak iin neler yazldna kulak verme konusunda ciddi eilimleri olduu belirtilmektedir. Klasik medya haber ve analiz iin bloglara dnmtr. Reuters medya haberleri toplaycs Plucka yatrm yaparak dnya apnda bloglarn haber ve analizlerini yayma karar almtr. Blogburst 2.800 blog sitesini nemli gazete ve dier medya kurulularna gndermektedir. Online kiilerin %2si blog sahibi, % 5i RSSden yararlanyor. Blogosferde hergn yaklak 1.2 milyon, her saat ise yaklak 50.000 yeni blog yazlyor. Blog amak iin kullanlabilecek yazlmlar: Google Blogger WindowLife Spaces MS SixApartType Pad
30 Trkiyenin ilk sanal oteli Second Lifeta, Milliyet, 1.6.2007
15
hoo 360 Ya Live Journal Xanga MySpace Facebook Blogcu.com 1.5.3 Webcast/Podcast Podcasting (podyaynlar) internette ses ve grnt dosyalarn yaynlamak, kullanc gerekli multimedya donanm uygulamalarna sahip ise push yayn yapmaktr. Cep telefonunda uygun yazlm varsa, laptop veya masa st PCde bunlar dinlemek mmkndr. lkemizde ve dnyada podcast yayn yapan nc sektr, medya ve basn sektrdr. Gazetelerin belli blmleri seilmi konularda ksa sreli grntl yaynlar kaydedip kullancya servis burada, dilediinizde elinizin altnda31 demektedirler. Podcast programlar sayesinde on-line olmadan bilgiye ulamak, zaman ve mekan bamllndan kurtulmak mmkndr. Podcast ismi IPoddan gelmektedir32. steyen her birey kendi podcastini oluturup dncelerini dnyaya duyurabilir. Pazarlama ve ynetim dnrleri, niversite retim grevlilerinin verdii seminerler, TV ve radyo syleileri, haberler bu ekilde o anda orada olup bilgiden yararlanamayanlar iin internet zerinden ilgililere sunulmaktadr. Bilgisayara indirilen dinlenmek veya izlenmek istenen programlar masastnde veya mobil cihazlara (mp3/mp4 gibi) yklenerek kiiye en uygun zamanda dinlenebilir. Firmalara yansmas ne ekilde olacaktr? ncelikle sat ekibi byk olan firmalarn bu ekibe ynelik talimatlar, eitimlerinde kullanlabilir. Teknik zellikleri ok olan bir makinenin bakm, kurulum ve tamir bilgilerini web sitenizde 24 saat 7 gn ak tutarak mterilere istedikleri dilde mkemmel bir servis hizmeti ve fayda salam olunabilir. Genlere ynelik rn sunan firmalar da bu yntemin imkanlarn dnebilir. RSS (Really Simple Syndication): RSS genellikle haber siteleri ve a gnceleri tarafndan kullanlan, yeni eklenen ieriin kolaylkla takip edilmesini salayan zel bir XML dosya formatdr. nternet kullanclar RSS teknolojisi ile dzenli olarak ierik sunan sitelere abone olabilir ve eitli RSS ilemcileri sayesinde ierii takip edebilir.
31 Frat Kayakran, CNNTURK.com, onunla yaplan sylei Smart Marketing Journalde yer almaktadr. Bkz: http://www.ph.com.tr/smj/ mayis06.htm 32 Gaye r, Smart Marketing Journal, http://www.ph.com.tr/smj/mayis06.htm
16
1.6. Nasl Bir Gelecek? Gelecekte bilgi teknolojilerinin ve zelde de a teknolojilerinin bireylere yansyacak etkileri u ekilde zetlenebilir: Sanal topluluklarn nemi daha da artacak; Aa girmede deiik terminaller kullanlacak; Kablosuz alar ve tanabilir veri terminalleri ile hizmetlere her yerden eriilebilecek; Elence ve iletiim birlikte olacak; Evden her trl hizmetlere eriilebilecek; Evde alma yaygnlaacak; letiim maliyeti decek, belki tamamen cretsiz bir kamu hizmeti haline gelecek; GPS ve yer bulucular daha ok kullanlacaktr.
Barselonada yaplan 3GSM Dnya Kongresinde katlan irketlerin yneticileriyle yaplan grmeler internette deiik sitelerden izlenebilmektedir. Podcast denilen yntemle kendisini izlediimiz, Googleun Kablosuz rnler Direktr Deep Nishar, internetin geleceinin teknolojiler etrafnda deil kullanc deneyimlerinde younlaacan sylemektedir33. Nishara gre temel nokta vardr: 1. Bilginin kiiselletirilmesi (doru bilgiye, hzl, mmknse 0 tklamayla eriim) 2. Kullanc deneyimi ve lokasyon bazl hizmetler. 3. Sosyal Networkler: Kullanclar birbiriyle konumak ve iletiimde bulunmak istiyorlar. E-mail, video, mesajlama bunun aralarndan. letiimin entegre, standartlatrlm ve ilgi ekici hale getirilmesi amalanyor.
33 Bu grme Financial Timesn web sitesinde (http://video.ft.com/3gsmworldcongress/) bulunmaktadr. Eriim tarihi: 2.3.2007
17
2. DNYADA VE BAZI LKELERDE NTERNET STATSTKLER

nternet World Stats rakamlarna gre Dnya nfusu 6,767,805,208, internet kullanc says 1,668,870,408, kullanclarn kresel nfusa oran ise % 24,7dir34. 20002009 aras bu oran 362.3 % artmtr.
DNYA NTERNET KULLANIMI VE NFUS STATSTKLER Nfus ( 2009 Tahmini) 991,002,342 3,808,070,503 803,850,858 202,687,005 % Nfus ( Yaygnlk) nternet Kullanm (en son veri) 65,903,900 704,213,930 402,380,474 47,964,146 31 Aralk 2000deki kullanc says 4,514,400 114,304,000 105,096,093 3,284,800 Dnya Nfusuna Oran (%) 3.9 % 42.2 % 24.2 % 2.9 % Kullanc Art Oran 20002009 1,359.9 % 516.1 % 282.9 % 1,360.2 %
Blgeler
Afrika Asya Avrupa Orta Dou Kuzey Amerika Latin Amerika/ Karayipler Okyanusya/ Avustralya TOPLAM
6.7 % 18.5 % 50.1 % 23.7 %
340,831,831
73.9 %
251,735,500
108,096,800
15.1 %
132.9 %
586,662,468
30.0 %
175,834,439
18,068,919
10.5 %
873.1 %
34,700,201 6,767,805,208
60.1 % 24.7 %
20,838,019 1,668,870,408
7,620,480 360,985,492
1.2 % 100.0 %
173.4 % 362.3 %
Aklamalar: (1) 30.06.2009da gncellenmitir. (2) Nfus bilgileri US Census Bureaudan alnmtr. (3) nternet kullanm bilgiler Nielsen Online, Uluslararas Telekomnikasyon Birlii (ITU), yerel kurulular ve dier gvenilir kaynaklardan toplanmtr.
34 http://www.internetworldstats.com eriim: 23.09.2009
18
Dnyada Nfus Asndan En ok Kullanan 20 lke

Dnyada nternet Kullancs Nfusuna Oran (%) 20.3 13.6 5.6 4.9 4.0 3.3 2.9 2.5 2.3 2.2 1.7 1.7 1.6 1.6 1.5 1.4 1.4 1.3 1.2 1.2 76.4 445.3 100.0
lkeler
Nfus ( 2009 Tahmini ) 1,338,612,968 307,212,123 127,078,679 1,156,897,766 198,739,269 82,329,758 61,113,205 62,150,775 140,041,247 48,508,972 58,126,212 40,525,002 111,211,789 76,805,524 240,271,522 33,487,208 66,429,284 88,576,758 38,482,919 40,913,584 4,317,514,564 2,450,290,644 6,767,805,208
nternet Kullanclar (Son veriler) 338,000,000 227,636,000 94,000,000 81,000,000 67,510,400 55,221,183 48,755,000 42,050,465 38,000,000 37,475,800 29,140,144 28,628,959 27,400,000 26,500,000 25,000,000 23,999,500 23,000,000 21,524,417 20,020,362 20,000,000 1,274,862,230 394,008,178 1,668,870,408
nternet Yaygnl (%) 25.3 74.1 74,0 7.0 34.0 67.1 79.8 67.7 27.1 77.3 50.1 70.6 24.6 34.5 10.4 71.7 34.6 24.3 52.0 48.9 29.5 16.1 24.7
200-2009 Byme Oran (%) 1,402.2 138,7 99.7 1,520.0 1,250.2 130.1 216.6 394.7 1,125.8 96.8 120.8 431.4 910.2 1,225.0 1,150.0 89.0 9,100.0 10,662.2 615.0 700.0 341.6 23.6 362.3
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20.
in H.C. A.B.D. Japonya Hindistan Brezilya Almanya ngiltere Fransa Rusya Fed. Gney Kore talya spanya Meksika Trkiye Endonezya Kanada ran Vietman Polonya Arjantin lk 20 lke Dnyann Geri Kalan Tm Dnya Kullanclar
19
Avrupa lkelerindeki Durum

Nfus (2009 Tahmini) 82,329,758 83,888 3,639,453 8,210,281 10,414,336 9,648,533 4,613,414 7,204,687 10,211,904 5,500,510 1,299,371 48,856 5,250,275 62,150,775 28,796 65,484 4,489,409 16,715,999 61,113,205 4,203,200 40,525,002 9,059,651 7,604,467 58,126,212 306,694 91,626 672,180 1,084,748 1,804,838 2,231,503 34,761 Avrupa Kullancsnn (%) 13.7 0.0 0.1 1.4 1.7 0.7 0.4 0.6 1.2 1.2 0.2 0.0 1.1 10.5 0.0 0.0 0.6 3.5 12.1 0.7 7.1 1.8 1.4 7.2 0.1 0.0 0.1 0.1 0.1 0.3 0.0 Kullanc Art Oran (%) (2000 2009) 130.1 1,300.8 23,100.0 166.7 250.3 1,461.0 20,485.7 450.7 399.1 137.4 133.1 1,150.0 125.9 394.7 515.8 80.0 1,022.2 266.0 216.6 261.0 431.4 80.2 170.0 120.8 63.1 256.3 0.0 170.7 0.0 783.2 155.6
AVRUPA
nternet Kullanclar 55,221,183 70,040 580,000 5,601,700 7,006,400 2,809,800 1,441,000 2,368,000 4,991,300 4,629,600 854,600 37,500 4,353,142 42,050,465 9,853 36,000 2,244,400 14,272,700 48,755,000 2,830,100 28,628,959 7,295,200 5,762,700 29,140,144 273,930 28,500 280,000 324,880 377,000 1,324,800 23,000
% Nfus (Yaygnlk) 67.1 83.5 15.9 68.2 67.3 29.1 31.2 32.9 48.9 84.2 65.8 76.8 82.9 67.7 34.2 55.0 50.0 85.4 79.8 67.3 70.6 80.5 75.8 50.1 89.3 31.1 41.7 29.9 20.9 59.4 66.2
Almanya Andorra Arnavutluk Avusturya Belika Beyaz Rusya Bosna-Hersek Bulgaristan ek Cumh. Danimarka Estonya Faroe Adalar Finlandiya Fransa Gibraltar Guernsey & Alderney Hrvatistan Hollanda ngiltere rlanda spanya sve svire talya zlanda Jersey Karada Kbrs Kosova Letonya Liechtenstein
20
Litvanya Lksemburg Macaristan Makadonya Malta Man, Isle of Moldova Monako Norve Polonya Portekiz Romanya Rusya Fed. San Marino Srbistan Slovakya Slovenya Svalbard & Jan Mayen Trkiye Ukrayna Vatikan Yunanistan TOPLAM
3,555,179 491,775 9,905,596 2,066,718 405,165 76,512 4,320,748 32,965 4,660,539 38,482,919 10,707,924 22,215,421 140,041,247 30,167 7,379,339 5,463,046 2,005,692 2,198 76,805,524 45,700,395 545 10,737,428 803,850,858
2,103,471 363,900 5,500,000 906,979 200,200 -700,000 20,000 3,993,400 20,020,362 4,450,800 7,430,000 38,000,000 16,000 2,602,478 3,018,400 1,300,000 -26,500,000 6,700,000 93 4,932,495 402,380,474
59.2 74.0 55.5 43.9 49.4 -16.2 60.7 85.7 52.0 41.6 33.4 27.1 53.0 35.3 55.3 64.8 -34.5 14.7 17.1 45.9 50.1
0.5 0.1 1.4 0.2 0.0 0.0 0.2 0.0 1.0 5.0 1.1 1.8 9.4 0.0 0.6 0.8 0.3 0.0 6.6 1.7 0.0 1.2 100.0
834.9 263.9 669.2 2,923.3 400.5 -2,700.0 185.7 81.5 615.0 78.0 828.8 1,125.8 540.0 550.6 364.4 333.3 -1,225.0 3,250.0 0.0 393.2 282.9
Forrestern Global Online Population Forecast, 2008 to 201335 raporuna gre 2013de dnya internet kullanc says 2.170,5 milyon olacaktr.
2008 On-line Nfus (milyon) 560.2 380.7 157.1 111.1 246.1 1.455,2 2013 Tahmini On-line Nfus (milyon) 937.7 482.1 238.8 224.6 287.3 2170,5
Asya/Asya Pasifik/Okyanusya Avrupa Latin Amerika/Karayipler Orta Dou/Afrika Kuzey Amerika Toplam
35 Wigder , Zia Daniell. Global Online Population Forecast, 2008 to 2013, July 23, 2009, Forrester
21
Baz lkelerdeki 2008 (gerekleen) ve 2013 tahminleri (%ler genel nfusa oran gstermektedir.)
2008 (milyon) K.Amerika Almanya ngiltere Fransa in Japonya G.Kore Brezilya Meksika 222.5 (73%) 56.2 (68%) 41.3 (69%) 37.2 (60%) 209.1 (16%) 100.2 (78%) 36.3 (75%) 66.6 (34%) 25.5 (24%) 2013 (milyon) 260.5 (82%) 62.5 (76%) 48.7 (81%) 45.9 (73%) 377.1 (27%) 106.4 (84%) 39.7 (81%) 94.3 (46%) 40.9 (36%)
22
3. AVRUPA VE ABD ON-LNE KULLANICI ARATIRMASI

3.1 Avrupal nternet Kullanclarnn zellikleri Forrestera gre 2009da Avrupada on-line penetrasyon36 % 67ye ulamtr. Bu art hala internet kullanm % 49 olan talya ve % 59 olan spanyann kullanmndaki arttan kaynaklanmaktadr. Avrupa ile ilgili dier veriler unlardr: 93 milyon civarnda Avrupa hanesinde genibant internet balants vardr. sve, Hollanda gibi penetrasyonun % 80den ok olduu lkelerde kullanm hz yavalamaktadr. Toplamda Avrupal kullanclarn % 71i her gn kullanmakta, % 42si ise en azndan yedi yldr kullanc konumundadr. Avrupal kullanclar haftada 7.7 saatini internette geirmektedir. Bu oran 2004e gre % 28 art demektir. nternet tketimi medya tketiminde TVden sonra gelmektedir. Klasik medya (basl yaynlar, radyo) tketiminde son 6 ylda azalma vardr. nternet ve video oyunlar 2004den beri artmaktadr. sveli kullanclar haftada 14.5 saatini internette, 12.4 saatini ise TV izleyerek geirmektedir. Avrupallar klasik medyay on-line ortamda da takip etmektedir. nterneti bilgilenmek ve elence amal kullanmaktadrlar. Halen % 39u haberleri dzenli olarak internetten okumaktadr. % 14 TVyi internetten seyretmektedir. BBCnin iPlayer hizmetinin baars, hzl internet balantsnn medya tketimine etkisini aka gstermektedir. 2007de kurulan iPlayerda ngiliz mterileri 180 milyondan fazla program on-line olarak izlemilerdir. Bu ise gnde ortalama 5 milyon sayfa izlemeye eittir. 25 yan altndakiler internette dier medya aralarna gre en fazla vakit geiren kesimdir. Ortalama gen Avrupallar haftada 11.7 saat harcamaktadr. Bu ya grubu TV ve radyodan vazgemezken bunu internetle birletirmektedirler. Avrupada Genibant Kullanm Tahmini (20042013)
(milyon) Evlerdeki PC says On-line Haneler Genibanta Sahip Haneler AB-7 Haneler 2004 79,3 65,5 27,6 138,0 2005 85,5 72,1 42,1 2006 90,9 79,1 55,7 2007 95,8 88,9 70,7 139,6 2008 96,8 83,4 2009 102,5 93,0 2010 106,7 105,9 99,1 140,9 2011 109,0 108,5 103,5 141,3 2012 111,2 110,4 106,7 141,7 2013 113,2 112,0 109,2 142,1
100,4 104,0
138,7 139,1
140,1 140,5
36 Klevchuk, Olesia. A Deep Dive Into European Consumers On-line Behavior, 2009, Forrester Research
23
Ortalama Olarak Haftada Ka Saatinizi u Aktivitelere Ayryorsunuz? 2004 TV izlemek nternet kullanmak* Radyo dinlemek (on-line deil) Video veya DVDde film izlemek Gazete okumak (basl) Dergi okumak (basl) Video oyunu oynamak (internet dnda) 11,5 5,5 7,7 2,9 2,5 1,8 N/A 2005 11,7 5,4 7,8 2,3 2,5 1,9 1,3 2006 11,0 6,2 7,5 2,9 2,5 1,8 1,5 2007 11,5 7,0 7,7 2,4 2,5 1,7 1,4 2008 11,7 7,1 7,3 2,3 2,4 1,7 1,9 2009 12,0 7,7 7,0 2,3 2,4 1,6 2,0 (2004-2009) Deiim 4% 28% -10% -26% -4% -13% 35%
Forrestern aratrmasna gre 20042009 dneminde internet kullanm % 28, video oyunu ise % 35 artmtr. Ya Grubuna Gre On-line Aktiviteler
16-24 nternet kullanmak TV izlemek (PCde deil) Video oyunlar oynamak Radyo dinlemek (off-line) Gazete okumak (basl) Dergi okumak (basl) 12,6 10,4 5,9 5,2 1,3 1,3 25-34 11,5 11,6 2,7 7,0 1,7 1,5 35-44 9,0 11,8 1,7 7,6 2,0 1,5 45-54 7,4 12,1 1,2 7,7 2,3 1,5 55-64 5,4 13,0 1,0 7,7 3,0 1,8 65 ya ve st 2,3 12,8 0,5 6,6 3,6 2,1
23,119 Avrupal internet kullancs ile yaplan aratrma Aadaki on-line aktivitelerden hangilerini en az ayda bir kere yapyorsunuz? 2009 E-mail kullanmak rn aratrmas yapmak cretsiz web temelli e-mail kullanmak (Hotmail gibi) On-line haber okumak Tatil yrelerini aratrmak Annda mesajlamay kullanmak (MSN/Yahoo! Messenger) Dier kullanclardan video izlemek Alveri yapmak On-line seyahat program yapmak (harita, yn gstergeleri, kamu tamacl) 84% 45% 42% 39% 34% 33% 32% 31% 31% 2008 84% 54% 42% 45% 46% 34% 30% 36% 43% 44% 47% 42% 45% 39% 2007
24
Sosyal paylam sitelerini ziyaret etmek Sosyal paylam sitelerinde profil hazrlamak, srdrmek Fiyat karlatrma sitelerini kullanmak Blog (a gnl) okumak Peer-to-peer (denkler aras, utan uca) denilen bir PCden dierine zel dosya paylam uygulamalarn kullanmak Soru yneltilen kii says
25% 24% 21% 15% 11% 7824
15% 14% 23% 15% 8% 7245
12% 5% 20% 16% 12% 13592
Marka Bamls, Fiyata Duyarl ve Arkada Tavsiyesi (Word-Of-Mouth)dan Etkilenen Mteri Profilleri
Marka Bamls Erkek 59% 34 yanda veya daha gen 42% Teknoloji optimisti 64% Haftada harcanan saat 12,1 Temel gd Kariyer (38 %) Yksek gelir 44% Yksek eitim 39% Grubun toplam says (milyon) 15,4 15,510 Avrupal on-line kullancya sorulmutur. Fiyata Duyarl 42% 36% 46% 10,1 Kariyer (26%) 28% 26% 25,3 Arkada Tavsiyesi 53% 48% 65% 12,3 Elence (35%) 38% 33% 73,8
Forrester toplamda 70 tane on-line aktiviteyi belirlemi ve drt gruba ayrmtr:

Medya ve Elence Podcast dinlemek nternet videosu/streaming video izlemek TV izlemek (canl veya arivden) Video/film indirmek nternet radyo/streaming audio dinlemek Mzik indirmek Kendi yaptnz video/audio yklemek Bakalaryla on-line oyun oynamak On-line bir dnyaya katlmak On-line oyunlar tek bana oynamak Alveri ve Perakende On-line ak artrmalara katlmak On-line ak artrmalarda sat yapmak Satn alma amal rn aratrmas yapmak rn satn almak cretsiz rn rnei indirmek veya istemek Alveri siteleri / karlatrma sitelerini kullanmak Mteri gr ve oylamalarn okumak Gr vermek veya oylama yapmak letiim Annda mesajlamay kullanmak E-maille fotoraf gndermek ve almak On-line forum ve tartma gruplarna katlmak E-mail kullanmak Sosyal Amal Kullanm Video paylam sitelerinde bakalarnn hazrlad videolar izlemek Fotoraf paylam sitelerini ziyaret etmek Fotoraf paylam sitelerine fotoraf gndermek RSSden gelen haberleri okumak Blog okumak Bir wikideki makaleye katkda bulunmak veya edit etmek Web sitelerini veya dier ierii taglemek Web sitelerine on-line oy vermek Sosyal paylam sitelerini kullanmak Blog yazmak ve korumak Kendi web sayfasn yapmak Makale, hikaye, iir vd. yazmak ve on-line olarak postalamak Bloglarda yorum yapmak Peer-to-peer denilen bir PCden dierine zel dosya paylam uygulamalarn kullanmak
25
Avrupal on-line alveri yapanlar daha yakndan tanmak ve bu lkelere ynelik e-ticaret almalarnda dikkate almak iin aadaki nemli bilgiler sunmaktadr:
lkeler Almanya Fransa Hollanda ngiltere spanya sve talya Sitenizde Uygulayacanz Taktikler Gizlilik, yerel deme metodlar rn resimleri, yerel dilde site Siteye gvenin kabul edilmi bir sertifika ile kantlanmas, azdan aza kampanyalarnn snrlandrlmas Teslimat seenekleri, yeniden alm yapanlar Geri iade, mteri hizmet yetkililerine ulam Kamusal hizmetler, tavsiyeler Marka isminin ne kmas, hediye ve hediye kartlar E-mail Pazarlamasnda zerinde Durmanz Gerekenler Kullanc grlerinin e-mailde verilmesi E-mail skl yelikten kma oran Gizlilik ve gvenlik politikalar E-mail mesajn bakalarna ynlendirme seenekleri Yaratc veya yeniliki teklifler Reklam btesinin e-mail pazarlamasna ayrlmas
Avrupada alveri iin site seerken hangi lke kullancs nelerden etkilenmektedir? 2009da yaplan ve her lkeden ok sayda kiiye yaplan aratrmaya gre; Almanyada; kiisel bilgilerin gizliliine dair kant (% 61), eitli deme alternatiflerinin varl (% 58) ve sitede mteri gr ve oylamalarnn varl (% 39) nemlidir. Fransada en nemli faktr (% 40) gvenilirlii gsteren iarettir. Hollandada sitenin gvenilirliinin nc bir kurum tarafndan onaylanm olmas (% 37) ngilterede bu siteden daha nceki alverite yaanan deneyim (% 65), tedarikinin farkl teslimat seenekleri sunmas (% 57) ve kiisel bilgilerin gizlilii (% 54) spanyada geri iade politikas (% 63), mteri temsilcisi ile rahat iletiim kurma (% 40) ve arkada tavsiyesi (% 37) svete sitede rn bilgisinin kolay bulunmas (% 68) talyada eitli deme alternatiflerinin varl (% 60) ve marka ismi (% 38) nemlidir. JupiterResearchn European Retail Consumer Survey, 200737 aratrmas ise Avrupal on-line mterileri anlamak iin nemli veriler sunmaktadr.
37 European Retail Consumer Survey, 2007, 22 Mart 2007
26
lkeler Baznda En Sk ve En Yksek Harcamay Yapanlarn Yzdesi

EN SIK HARCAMAYI YAPANLAR LKE SM ngiltere Fransa sve Almanya talya spanya Arlkl ortalama YZDE 64 50 46 43 41 19 49 EN YKSEK HARCAMAYI YAPANLAR LKE SM talya ngiltere Fransa Almanya sve spanya Arlkl ortalama YZDE 51 47 36 32 27 22 36
rn kategorilerinin poplerlii cinsiyete ve beklenen davrana uyumludur. Avrupal on-line bayanlar iin; giyim, ayakkab, kiisel bakm, oyuncaklar ve arkteri alm daha yaygndr. Erkekler ise kadnlarla kyaslandnda iki kere daha fazla bilgisayar oyunu, tketici elektronii ve yazlm almaktadrlar. Kadnlarn alveri aral daha ksadr. Eve teslimat nemli bir karar kriteridir. Fransada nc popler kategori kyafettir. lkedeki alveri yapan kadnlarn % 47si bu kategoriyi on-line olarak satn almtr. Avrupa dzeyinde kadnlarn % 8i, erkeklerin % 6s gda rnlerini on-line almtr. Sadece ngilterede bu kategoride art vardr. Kadnlarn % 15i, erkeklerin % 12si bu kategoride on-line alveri yapmtr. Waitrose, Sainsbury ve ASDA en nde gelen Tesco ile rekabet halindedir. Bu spermarketlerin on-line alveri deneyimi artan oranda kapsaml, kadnlar bamllk yaratc; yemek tarifi, yemek forumlar ve diyet planlar gibi programlarla kendilerine balamaya alyorlar. Erkek kullanclar alveri ncesi on-line aratrma yapmaktadr. Kadn on-line kullanclar ise birinci snf maazalarda yaadklar deneyimi tercih etmektedirler. Erkeklerin tercih ettii tketici elektroniinde ve teknolojide fiyat ve rn aratrmas ile ilgili kapsaml on-line kaynaklar sunulmaktadr. Bu aralar off-line alveri ncesi nemli kavray salar. oklu kanaldan sat yapan firmalar bu davran srekli marka, rn ve hizmet deneyimi ile desteklemelidir. Maaza stokunu on-line gsterme kanal atmasn nlemede etkilidir. Kadnlar arasnda en popler olan kyafette ise kuma, renk, bedenle ilgili tm seenekleri sunmak off-line satlan rnlerle bu rnleri kartrmasn engelleyecektir. Sat kolaylatrmak iin deneme amal al ve kolay iade seenekleri kullanlmaktadr. Franszlar tm kanallar etkili kullanmaktadr. La Redoute isimli oklu kanal perakende zinciri, yeni mterilerinin % 40n internetten kazandn belirtmektedir. nternet tm satlarn % 36sn oluturmaktadr.
27
3.2 ABD On-line Kullanc Aratrmas JupiterResearchn US On-line Consumer Survey, 2007 isimli aratrmas38 sonularna gre en nemli on-line aktiviteler unlardr: ABDdeki On-line Kullanclarn nterneti Kullanma Nedenleri
% E-mail Arama Motoru/Portal rn/Hizmet Aratrma rn/Hizmet Satnalma Yerel Bilgi On-line fatura/bilgi izleme Yarma veya toto Fatura deme Gnlk haberler On-line bankaclk On-line rehberler On-line gazete okuma Annda mesajlama Elektronik kutlama tebrikleri Seyahat aratrmas On-line sohbet le ilgili aratrmas cretsiz yazlm indirme On-line mzik/ses dinleme Salk siteleri ilanlar 87 79 64 60 59 56 50 50 49 46 42 37 37 33 30 29 27 27 26 26 26

letiim
Bilgi/Hizmet
Alveri/ Finansal
Elence
Kaynak: JupiterResearch/Ipsos-Insight Individual User Survey, ABD, 31.5.2007
38
JupiterResearch, US On-line Consumer Survey, 2007, Vision Report, 31 Mays 2007
28
Cinsiyete Gre On-line Aktiviteler

Kadn %4 % 13 % 20 % 15 %9 %6 %8 % 21 % 45 %8 % 23 %9 %5 Erkek % 28 % 33 % 34 % 28 % 21 % 17 % 19 % 31 % 54 % 17 % 32 % 17 % 13 Fark % 24 % 20 % 14 % 13 % 12 % 11 % 11 % 10 %9 %9 %9 %8 %8
Aktivite Yetikin elencesi Spor Siteleri cretsiz yazlm indirme On-line video izleme Hisse/quote kontrol On-line video ykleme Politika siteleri On-line ses dinleme Gnlk haberler Siteleri alanyla ilgili aratrma Araba Siteleri Yatrm/mali haberler ve tavsiye
Evlerin on-line olmasna ilikin 20022013 rakamlar u ekildedir39:

Yl 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Deer (milyon) 7,8 8,4 9,8 18 21,2 25,8 32,4 39,3 46,2 52,5 58,2 62,9
39 Matiesanu, Corina. US On-line Consumer Survey: Technology in The Home, 2008, May 2009, Forrester
29
Teknolojiyle ilikileri asndan on-line tketiciler segmente edildiinde u oranlar ortaya kmaktadr:
Demografi Cinsiyet Ya On-line olma sresi Hane halk Geliri (ABD Dolar) Balant Hz ocuklar Ev Bykl Grme Yaplan Kii Says Erkek 1824 2534 5+ yl <$35K $100K+ Genibant 18 ya altndaki ocuklar Hane halk Says 4 ve daha fazla Ortalama Online Kullanc 50% 12% 21% 68% 29% 16% 66% 18% 19% 2699 Liderler (25%) 53% 14% 26% 85% 16% 24% 89% 17% 21% 654 zleyiciler (32%) 46% 8% 21% 72% 27% 13% 66% 18% 19% 894 Geriden Gelenler (43%) 51% 14% 18% 56% 39% 13% 51% 18% 17% 1.151
30
4. TRKYEDE BLG TEKNOLOJLER VE NTERNET STATSTKLER

4.1 Temel Gstergeler Dokuzuncu Kalknma Plannda ulalmas hedeflenen be vizyondan birisi, bilgi toplumuna dnmn salanmasdr. DPTnin Mays 2009da yaynlanan Bilgi Toplumu statistikleri raporu, bilgi toplumuna dnm iin hazrlanan Bilgi Toplumu Eylem Plan (20062010) kapsamnda ngrlen hedeflere ne lde yaklaldn lerken son derece nemli verilere ulamamz salamaktadr. Trkiye Bilgi Teknolojileri sektr 2008 ylnda donanmda % 19, yazlmda % 20, hizmetlerde ise % 13 byyerek toplamda 7,7 milyar dolar seviyesinde ulamtr40. Aadaki tablo, TBSAD verileri temel alnarak hazrlanmtr: Bilgi ve letiim Teknolojileri Sektr Pazar Gstergeleri
2007 Bilgi ve letiim Teknolojileri sektr pazar bykl (Milyar ABD Dolar) letiim Bilgi Teknolojileri Bilgi ve iletiim teknolojileri sektrnn GSYH iindeki pay (yzde) letiim Bilgi Teknolojileri Donanm Yazlm Hizmetler Bilgi teknolojileri sektr pazar bymesi (yzde) Donanm Yazlm Hizmetler 16,8 11,3 11,9 19,0 20,0 13,0 20,3 15,5 4,8 4,16 3,18 0,98 0,74 0,10 0,14 2008 28,2 20,5 7,7 4,08 2,90 1,08 0,77 0,13 0.18
lkemizde sabit telefon abone says doyuma ulaarak azalmaya balamtr. Buna kar mobil telefon abone saysndaki art srmektedir. 2006da yzde 2,9 olan genibant younluu 2007de % 6,5e, 2008de ise % 7,7ye ykselmitir. Bu oran % 22 civarnda olan AB27 ortalamasnn olduka altndadr.
40 DPT, Bilgi Toplumu statistikleri, Mays 2009, s. 47
31
letiim Teknolojilerine likin Dier Gstergeler41

GSTERGE Telekomnikasyon hizmetleri abone saylar (milyon) Sabit Mobil Kablo TV Telekomnikasyon sektr alt pazar byklkleri (milyar TL)41 Sabit ses Sabit data Mobil ses Mobil data Telekomnikasyon sektr altyap yatrmlar (milyar TL) Sabit Mobil Telekomnikasyon tarife sepetleri ev kullanclar (ABD Dolar/Yl) Yurt ii Kompozit Mobil Genibant nternet abone younluu Genibant eriimde rekabet dzeyi pazar pay (yzde) Yerleik iletmeci Alternatif iletmeciler 2006 2007 2008
18,8 52,7 1,2
18,2 62 1,1
17,5 65,8 1,1
5,7 0,9 7,8 1
6 1,3 10,2 2
5,7 1,7 10,1 2,2
0,6 1,7
1 1,5
---
-----
396 424 165 6,5
391 419 175 7,7
---
96,8 3,2
97,2 2,8
The Economist Intelligence Unit verilerine gre, lkemizdeki genel durumu aadaki tablo genel hatlaryla gstermektedir:
2006 a Telefon hatlar (000) Telefon hatlar (nfusa yzdesi)
18,915 26.9
2007 b
18,314 25.7
2008 b
17,593 24.5
2009 c
16,894 23.3
2010 c
16,243 22.2
2011 c
15,623 21.1
2012 c
14,999 20.1
2013 c
14,383 19.1
41 2008 yl verileri TKin bu verileri derledii zaman henz belirlenmemi olduu iin Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumundan (BT) temin edilmitir.
32
Mobil telefon Aboneleri (000) Mobil telefon aboneleri (nfusa yzdesi) nternet kullanclar (000) nternet kullanclar (nfusa yzdesi) Genibant aboneleri (000) Genibant aboneleri (nfusa yzdesi) PC says (000) Kiisel PCler (100 kiiye den say) IT donanm harcamalar (ABD Dolar, milyon) IT hizmet harcamalar (yazlm) (ABD Dolar, milyon) Paketli yazlm sat (ABD Dolar, milyon)d
a d
52,048 73.9 14,048 20.0 2,848 0.7 6,698 9.5 5,533
61,416a 86.3 19,614 27.6 4,535 2.3 9,377 13.2 6,922
66,947 93.1 25,238 35.1 6,206 4.0 13,444 18.7 7,038
70,999 97.8 30,525 42.0 7,752 6.4 17,237 23.7 5,867
74,561 101.7 34,761 47.4 9,020 8.6 20,584 28.1 6,970
77,531 104.7 38,565 52.1 10,137 10.7 23,566 31.8 7,924
80,434 107.7 41,894 56.1 11,135 12.3 25,696 34.4 9,162
83,195 110.4 45,130 59.9 12,111 13.7 27,232 36.1 10,594
621
763
865
767
870
963
1,089
1,231
520
584
651
573
647
757
877
1,015
Gncel b Economist Intelligence Unit hesaplamalar c Economist Intelligence Unit tahminleri EIU dviz-dnm oranlar tahminleri kullanlarak gelecekteki deerlerin u anki deerlere evrimi. Kaynak: The Economist Intelligence Unit, Turkey Telecoms and TechnologyRreport, March 2009
TK tarafndan 2009 yl Nisan ay ierisinde gerekletirilen Hanehalk Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas sonularna gre hanelerin % 30,0 internet eriimine sahiptir. Bireylerin bilgisayar ve internet kullanm oranlar srasyla % 40,1 ve % 38,1dir. nternet eriimi olmayan hanelerin % 30,1i evden internete balanmama nedeni olarak internet kullanmna ihtiya duymadklarn belirtmilerdir. ADSL % 85,6 ile Trkiyede kullanlan en yaygn internet balant trdr.
33
nternete eriim imkan olan hane oran (%), 2009 nternete eriim imkan olan hane
Trkiye 30,0
Kent 35,9
Kr 15,9
Hanelerde Biliim Teknolojileri Sahiplik Durumu (%), 2009 Trkiye Masast bilgisayar (PC) Tanabilir bilgisayar (Laptop, Tablet PC) Cep telefonu Oyun konsolu (Playstation, vb.) El bilgisayar (Palm) Sabit telefon Dijital fotoraf makinesi / kamera DVD, VCD, DivX oynatc Yazc Tarayc Faks ok fonksiyonlu cihaz (yazc, tarayc, faks vb.nin iki veya daha fazlasn ieren) Yukardakilerden hi birine sahip olmayan hane oran 30,7 11,2 87,6 3,7 0,6 61,9 20,4 42,7 12,4 3,4 1,1 1,6 3,6 Kent 37,1 14,3 89,6 4,5 0,8 63,1 24,6 49,6 15,1 4,2 1,3 2,0 2,6 Kr 15,2 3,6 82,9 1,6 0,3 58,9 10,2 25,9 6,0 1,3 0,4 0,6 6,1
nternete Bal Aralara Sahip Olan Hane Oran (%), 2009

Tm haneler iinde oran Trkiye Masast bilgisayar Tanabilir bilgisayar Cep telefonu Oyun konsolu El bilgisayar 22,5 8,4 5,6 0,2 0,2 Kent 27,8 10,8 5,5 0,2 0,2 Kr 9,7 2,6 5,9 0,2 0,1 Evden internete eriim imkan olan haneler iindeki oran Trkiye 75,0 27,9 18,8 0,6 0,5 Kent 77,5 30,0 15,4 0,5 0,5 Kr 61,1 16,1 37,1 1,2 0,7
34
Son Ay* inde nternet Kullanan Bireylerin** nterneti Kiisel Kullanma Amalar (%), 2009
Amalar E - Posta gnderme Online haber, gazete ya da dergi okuma, haber indirme Sohbet odalarna, haber gruplarna veya online tartma forumlarna mesaj gnderme, anlk ileti gnderme (Chat, Msn, Skype, bakalar ile gerek zamanl yazma) Oyun, mzik, film, grnt indirme veya oynatma Mal ve hizmetler hakknda bilgi arama (satn almay kapsamyor) nternet zerinden telefonla grme / nternet zerinden video grmesi (webcam ile) Salkla ilgili bilgi arama (yaralanma, hastalk, beslenme, vb.) nternet zerinden web radyo dinleme ya da web TV izleme renme amacyla internete bavurma Okul, niversite, mesleki kurslar ile ilgili faaliyetler iin bilgi arama Kendi oluturduunuz metin, grnt, fotoraf, video, mzik vb. ierikleri herhangi bir web sitesine paylamak zere ykleme Seyahat ve konaklama ile ilgili hizmetlerin kullanm (otel rezervasyon, bilet sat, vb.) Yazlm indirme nternet bankacl arama ya da i bavurusu yapma Herhangi bir konuda online eitim alma (yabanc dil, bilgisayar vb.) Mal veya hizmet sat
* Ocak-Mart 2009, ** 16-74 ya, Kaynak: TK
Trkiye 72,4 70,0 57,8 56,3 52,9 49,8 45,1 43,3 31,7 25,7 24,1 22,5 15,2 14,0 13,2 5,8 2,0
Kent 73,7 70,1 58,3 55,9 55,0 50,7 47,3 44,0 33,4 25,7 25,0 24,2 16,1 14,9 13,2 6,3 2,2
Kr 64,9 69,4 55,3 58,2 41,6 45,2 33,3 39,8 22,0 25,3 19,3 13,0 10,0 8,9 13,2 3,0 0,9
2008in ve 2009 yllarnn ilk aynda yaplan anket sonularna gre en ok yaplan aktiviteler unlardr: E - Posta gnderme Online haber, gazete ya da dergi okuma, haber indirme Sohbet odalarna, haber gruplarna veya online tartma forumlarna mesaj gnderme, anlk ileti gnderme (Chat, Msn, Skype, bakalar ile gerek zamanl yazma) Oyun, mzik, film, grnt indirme veya oynatma nternet zerinden telefonla grme / nternet zerinden video grmesi (webcam ile) Mal ve hizmetler hakknda bilgi arama (satn almay kapsamyor) Salkla ilgili bilgi aratrma
35
Mal ve hizmetler hakknda bilgi arama bir nceki dneme gre art gstermitir. Ayn ekilde anlk grme, sohbet odas kullanm ile internet zerinden telefonla grme aktiviteleri gittike yaygnlamaktadr. Son Ay inde* Bireylerin** Ya Grubu, Eitim ve Anket Uygulama Dnemindeki*** gc Durumuna Gre Bilgisayar ve nternet Kullanm Oran (%)
Bilgisayar kullanm Ya grubu 16 - 24 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 - 64 65 - 74 Eitim Durumu Bir okul bitirmedi lkokul lkretim/Ortaokul ve dengi Lise ve dengi Yksekokul, faklte ve daha st gc Durumu gcne dahil olanlar cretli, maal, yevmiyeli veren Kendi hesabna alan cretsiz aile iisi siz gcne dahil olmayanlar Ev ileriyle megul Emekli renci almak istemiyor Engelli Dier 45,6 58,6 67,8 21,5 16,3 43,2 26,1 14,2 17,1 91,5 34,3 5,9 20,4 44,3 56,8 66,1 21,1 15,7 41,6 24,2 12,4 15,9 88,2 30,9 5,3 19,8 45,8 54,8 66,5 22,5 41,1 38,7 38,9 15,9 13,7 90,9 31,7 5,5 29,5 39,8 64,1 62,4 12,0 6,1 50,5 19,3 12,4 23,8 85,1 30,5 5,0 10,1 47,4 57,0 68,5 23,1 39,9 40,6 40,9 18,1 15,1 94,7 33,5 6,4 28,8 40,3 64,7 61,3 10,3 7,3 51,5 21,2 14,2 24,1 87,9 34,8 5,0 12,1 2,6 12,8 55,3 72,4 88,5 2,1 11,1 52,4 70,6 87,7 5,6 14,5 58,6 76,0 89,0 1,1 7,7 43,5 62,4 85,8 7,0 16,3 61,1 77,5 89,8 1,3 9,3 47,1 64,6 86,7 Toplam 62,2 46,6 31,8 20,2 6,7 2,2 Kadn 59,4 45,1 30,2 18,6 6,2 2,0 Erkek 74,1 57,2 40,3 26,7 9,5 3,1 nternet kullanm Kadn 46,0 32,9 19,9 10,5 3,1 1,2 Erkek 76,4 58,6 42,1 28,9 10,6 3,2 Kadn 49,1 34,5 21,3 11,6 3,1 1,4
* Ocak-Mart 2009, ** 16-74 ya, *** Anket uygulama dnemi: 6 - 12 Nisan 2009
36
Demografik yap asndan bakldnda Trkiyenin nnde orta vadede bilgi toplumuna dnebilmesi iin nemli frsatlar vardr. Nfusun ounluu 30 yan altndadr. 2020de nfus gruplar ierisinde 2539 ya grubu baskn olacaktr. Bu grup, yarnlarn bilgi ekonomisine en fazla katma deeri yaratacak olan alan kesimi oluturacaktr. Bu kesimlere yatrm yapmak gerekmektedir. Son yllarda yaplan yatrmlarla okullarda BT altyapsnn kurulmasnda byk aama kaydedilmitir. Ocak 2009 itibariyle 27.897 bilgisayar laboratuar kurulmu, altyaps yetersiz 17.261 ilkretim okuluna 15 renciye bir bilgisayar, her okula bir projeksiyon cihaz, bir yazc ve tarayc eklinde ekipman salanmtr. lkretim rencilerinin % 94, orta retim rencilerinin ise tamam okullarnda geni bant internet eriimine sahiptir. 4.2. Trkiyede Kurulu Olan Web Siteleri Alan Ad Tescil lemi Nedir? nternet zerinde her makinann kendine zg bir IP adresi bulunmaktadr. IP adresleri, bir ksm network numaras, dier ksm ise o network ierisinde yer alan makinann numaras olarak yorumlanan 32 bitlik saydan ibarettirler. Bu adresler sayesinde bilgi, paketler halinde bir makineden dierine ulaabilmektedir. Makinalarn balantlar salarken bu IP numaralarn kullanmalar son derece pratik olmasna karn herhangi bir makinann adreslerinin bu eit bir say ile temsil edilmesi insanlarn bu adresleri hatrlayabilmelerini ve gruplayabilmelerini zorlatrmaktadr. Bu amala nmerik IP adreslerine kar den ve hiyerarik olarak dzenlenmi bir isimlendirme sistemi gelitirilmitir. Bu sisteme Domain Name Service (Alan simlendirme Sistemi) denir.42 IP adresleri, alan adlar ve internet kullanmndaki oklu paremetrelere ait otorite sahibi kurulu, IANA (The Internet Assignment Numbers Authority - nternet Tahsisli Saylar Otoritesi) dir. Bu kurulu, 1998 tarihinden itibaren, ticari tescil ilemlerini, ICANN (Internet Corporation for Assigned Names and Numbers - nternet Tahsisli Saylar ve simler Kurumu) himayesinde yrtmektedir. ICANN, ABD Ticaret Bakanl ile anlamal alan ve dnyann tm internet alan adlarn ynetmekle grevli kurulutur. Eyll 2009da bu szleme bitecek olup, Avrupa Birlii Bilgi Toplumu Komiserlii bu grevin sorumluluunun uluslararas bir yapya devredilmesini nermektedir. Tm dnyada Austos 2009da, 20 jenerik st seviye (gTDL), 248 lkelerle ilgili lke st seviye alan ad (ccTLD) olmak zere 268 alan ad vardr. ICANNn Nisan 2010da bu sayy artrma plan vardr. Yeni bir alan ad kayd iin 186.000 ABD dolar kayt creti denmesi gerekmektedir. ICANN 500 yeni kaydn yaplacan tahmin etmektedir43. Kiiler, ehirler, kitap, alt meslekler gibi uygulamalarla internetin bugne kadar grlen en byk genilemelerinden birisini yaayaca tahmin edilmektedir. Olumlu ve olumsuz etkileri tartlmakla birlikte, aranan bilginin bulunmasn kolaylatrmas ve markalara byk imkanlar sunmas beklenmektedir. Bu sistemde byk firmalarn sadece kendi isimleriyle kullanabilecekleri web adresleri olabilecektir. 54 byk firmann bu ynde plan olduu belirtilmektedir.
42 https://www.nic.tr/content.tr/static_pages/files/press_17052005.pdf?PHPSESSID=124771275766249662531767, eriim: 23.09.2009 43 Dot organization, Financial Times, 16.07.2009
37
Jenerik st Seviye Alan Adlar44

ALAN ADI .AERO .ARPA .ASIA .BIZ .CAT .COM .COOP .EDU .GOV .INFO .INT .JOBS .MIL .MOBI .MUSEUM .NAME .NET .ORG .PRO .TEL .TRAVEL TR Sponsor Altyap Sponsor JenerikSnrl Sponsor Jenerik Sponsor Sponsor Sponsor Jenerik Sponsor Sponsor Sponsor Sponsor Sponsor Jenerik -Snrl Jenerik Jenerik Jenerik -Snrl Sponsor Sponsor AMA Havayolu-tamacl sanayii iindir. nternet Mimarisi Kurulunun tavsiyesi ynnde sadece operasyonel olarak kritik altyap kullanclarna tahsis edilmitir. Pan-Asia and Asia Pasifik Topluluu iindir. Bu alanda isteyen kii ve kurulular bavurabilir. Katalan dili ve topluluu iin. Jenerik st seviye alan ad. Bu alanda isteyen kii ve kurulular bavurabilir. Kooperatif birlikleri iin. ABDde orta retim zeri eitim kurulular iin kullanlmaktadr. zel olarak ABD devleti iin tahsis edilmitir. Jenerik st seviye alan ad. Bilgi alanndaki isteyen herkese aktr. Devletler arasnda imzalanan anlamalarla kurulan kurululara zeldir. Yetki: Internet Assigned Numbers Authority Sadece insan kaynaklar irketlerine zgdr. Employ Media LLC Sadece ABD askeriyesi iindir. Mobil rn ve hizmet salayclar iindir. Mzeler iin Kiiler iindir. Jenerik st seviye alan ad. Bu alanda isteyen kii ve kurulular bavurabilir. Jenerik st seviye alan ad. Bu alanda isteyen kii ve kurulular bavurabilir. Doktor, avukat, muhasebeci gibi sertifikal meslek gruplar iindir. letiim bilgilerini yaynlamak isteyen kii ve kurumlar iin, herkese aktr. Seyahat sanayii iindir.
lkemizde .tr uzantl alan adlarn verme yetkisi Orta Dou Teknik niversitesindedir. lgili site, http://www.nic.trdir. Bunun dnda .tr uzantl olmayan alan adlar iin alan ad vermeye yetkili herhangi bir firmadan ya da bu firmalarn alt bayiliinden alan ad alnabilir. lkemizde bata nternet Servis Salayclar olarak, bu hizmeti dorudan ya da alt bayilik yolu ile veren ok sayda firma mevcuttur. Alan ad alnrken dikkat edilmesi gereken husus ncelikle firmann gvenirlii, sorun kmas durumunda teknik servis destei olmaldr. Ayrca alan ad ilemlerinin internet zerinden bir kontrol paneli aracl ile yaplabilmesi, alan ad transferi srecinin kolay olmas, sitenin st dzey gvenlik zellikleri tamas gibi zelliklere dikkat edilmelidir. Uluslararas dzeyde alan ad vermeye yetkili firmalarn listesine http://www. icann.org/registrars/accredited-list.html adresinden ulalabilmektedir.
44 http://www.iana.org/domains/root/db/#, eriim: 27.07.2009
38
Trkiyede 22 Eyll 2009 itibariyle .com.tr uzantl web sitesi says 133.590, toplam ise 199.796dr.45
Alan Adlarnn Alt Alan Adlarna Gre Dalm com.tr web.tr gen.tr org.tr gov.tr k12.tr name.tr nom.tr net.tr edu.tr biz.tr bel.tr info.tr bbs.tr pol.tr mil.tr tsk.tr av.tr dr.tr tel.tr Toplam Serbest avukatlar, hukuk brolar ve avukatlk ortaklklar iin alnabilen alt alan addr. Doktorlar tarafndan alnabilen alt alan addr. Trkiyede yaayan kiiler ile faaliyet gsteren kurulularn, Trkiyede kullandklar her trl telefon numaras ile balantl olarak tahsis edilen alt alan addr. Kimler in? Yalnzca ticari faaliyet gsteren kii ve kurulular tarafndan-tescilleri dorultusunda-alnabilen alt alan adlardr. Kiisel ve kurumsal bavurunun (genel) yaplabildii ve ilk gelen alr ve alan ad - kii/kurulu ad ilikisi aranmaz ilkeleri ile ad tahsisi yaplan alt alan adlardr. Kiisel ve kurumsal bavurunun (genel) yaplabildii ve ilk gelen alr ve alan ad - kii/kurulu ad ilikisi aranmaz ilkeleri ile ad tahsisi yaplan alt alan adlardr. Vakf, dernek, kar amac bulunmayan oluumlar ve benzeri sivil toplum rgt ve kurulular tarafndan alnabilen alt alan addr. T.C. kamu kurum ve kurulular tarafndan alnabilen alt alan addr. T.C. Milli Eitim Bakanlnca onaylanm ilkretim, lise ve dengi okullar tarafndan alnabilen alt alan addr T.C. vatandalar ile Trkiyede yaayan yabanc uyruklu kiiler tarafndan alnabilen alt alan addr. Kiisel alan adlardr. Sadece o adn sahibi olan kii alabilir. nternete ilikin eriim hizmeti, internet zerinden portal, tarama, e-posta gibi katma deerli, geni lekli hizmetler ve uygulama servis salaycl hizmetleri veren kurum ve oluumlar tarafndan alnabilen alt alan addr. T.C. Yksek retim Kurumunca onaylanm yksek retim kurumlar tarafndan alnabilen alt alan addr. Yalnzca ticari faaliyet gsteren kii ve kurulular tarafndan -tescilleri dorultusunda- alnabilen alt alan adlardr. l, ile ve belde belediye tekilatlar tarafndan alnabilen alt alan addr Yalnzca ticari faaliyet gsteren kii ve kurulular tarafndan-tescilleri dorultusunda-alnabilen alt alan adlardr. BBS (Bulletin Board System) hizmeti veren kurulular ve oluumlar iin alt alan addr. Emniyet tekilat tarafndan alnabilen alt alan addr. T.C. askeri kurum ve kurulular tarafndan alnabilen alt alan addr. Adet (27.07.2009 itibariyle) 133.590 7.042 15.662 6.794 8.569 9.023 2.372 62 778 416 3.658 2.154 3.369 155 378 8 34 2.562 40 65 199.796
45
http://www.nic.tr, eriim: 27.07.2009
39
adsoyad.com.tr, adsoyad.biz.tr, adsoyad.info.tr alan adlar nfus czdan ve TC Kimlik No ile tahsis edilmektedir. Trkiyede nternet Hizmet Salayclarnn (ISP) says 2007 sonunda 75 civarnda olmakla birlikte, bunlarn en byk 10 tanesi tm internet hesaplarnn % 95ini oluturmaktadr46.. Dial-up balantdan ADSL genibanda geildike ISPlerin says azalmaya ve TTNetin arl artmaya balamtr. ISPler gelirlerinin % 80ini abonelik bedelinden, % 10unu reklamdan, % 3n e-ticaretten, geri kalan da deiik gelir kaynaklarndan elde etmektedir47. 4.3 Firmalarda BT Kullanm letmelerde bilgi ve iletiim teknolojileri kullanmnn yaygn olmamasnn balca nedenleri; bu konudaki yetkinliin az olmas, maliyetlerin yksek olmas, bilgi ve iletiim teknolojilerinin salad imkanlarn yeterince farknda olmamalar ve gvenlik kaygsdr. TK- Giriimlerde Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas, 2008 Trkiye statistik Kurumu tarafndan Avrupa Birlii statistik Ofisi (Eurostat) metodolojisine uygun olarak Giriimlerde Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas ilk defa 2005 ylnda gerekletirilmi ve sonular 07.06.2006 tarihinde yaymlanmt. TK 2008 yl aratrma sonularn verdii Bltende, 2007 ylnda gerekletirilen fakat teknik aksaklklar nedeniyle yaymlanmayan 2007 yl Giriimlerde Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas sonularn kamuya aklamtr. 2007 ve 2008 yl aratrmalar Eurostat tarafndan yenilenen metodolojiye uygun olarak yeniden dzenlenmi ve seilmi sektrlerdeki 10 ve daha fazla alan olan giriimlere uygulanmtr. Giriimlerde bilgisayar kullanm ve internet eriimi artarken web sayfas sahipliinde nemli bir deiim olmamtr. Giriimlerde bilgisayar kullanm ve internet eriimine sahiplik oranlar 2007 yl Ocak aynda % 88.7 ve % 85.4 iken, bu oranlar 2008 yl Ocak aynda srasyla % 90.6 ve % 89.2ye ykselmitir. nternet eriimine sahip giriimlerin web sayfasna sahiplik oranlar 2007 yl Ocak aynda % 63.1, 2008 yl Ocak aynda ise % 62.4 olarak gereklemitir.
46 The Economist Intelligence Unit, Turkey internet: Overview of e-commerce, August 1, 2009 47 The Economist Intelligence Unit, Turkey: Telecoms and Technology Forecast, March 12, 2007.
40
Giriimlerde yllara gre bilgisayar kullanm, nternet eriimi web sayfas sahiplii oranlar
Bilgisayar kullanm
nternet Eriimi
Web sayfas Sahiplii
2007 yl Ocak aynda internet eriimi olan giriimlerde en ok kullanlan internet balant tipi, % 94.2 ile DSL (ADSL, vb.)dir. Bu oran 2008 yl Ocak aynda % 95.3tr. 2007 yl Ocak aynda, internet eriimine sahip giriimlerin % 77.5i interneti bankaclk ve finansal hizmetler iin, % 75.9u piyasay takip etmek ve % 32.6s eitim ve retim iin kullanmaktadr. 2008 yl Ocak aynda bu oranlar srasyla % 77.6, % 77 ve % 33.4tr. 2007 yl aratrmas sonularna gre; 2006 ylnda web sayfasna sahip olan giriimlerin, bu sayfalar zerinden sunduklar hizmetler srasyla % 61.3 ile giriimin rnlerini pazarlamak, % 57.7 ile rn kataloglarna ve fiyat listelerine eriimi salamak ve % 39.6 ile sat sonras destek hizmetleri salanmasdr. 2008 yl aratrmas sonularna gre ise 2007 ylnda web sayfasna sahip olan giriimlerin, bu sayfalar zerinden sunduklar hizmetler srasyla % 78.4 ile rn kataloglarna ve fiyat listelerine eriimi salamak, % 44.5 ile giriim tarafndan retilen rnlerin pazarlanmas ve % 28.4 ile sat sonras destek hizmetleri salanmasdr. Giriimlerin kamu kurum ve kurulular ile iletiimlerinde internet kullanmlar artmtr. Giriimlerin biliim teknolojileri ile ilgili gvenlik problemleri artmaktadr. 2007 yl aratrmas sonularna gre 2006 ylnda internet eriimine sahip giriimlerin %16.4 biliim teknolojileri ile ilgili bir gvenlik problemi ile karlamtr. 2008 yl sonularna gre ise 2007 ylnda bu oran % 17.4tr. Giriimlerin % 12.5i biliim uzman istihdam etmektedir. 2007 yl Ocak aynda bilgisayar kullanlan giriimlerin % 10.3 biliim uzman istihdam etmitir. Bu oran 2008 yl Ocak aynda ise % 12.5dir.
41
Giriimlerin % 15.4 internet zerinden sipari vermekte, % 9.4 ise internet zerinden sipari almaktadr. 2008 yl sonularna gre 2007 ylnda internet eriimine sahip giriimlerin % 15.4 internet zerinden sipari vermekte iken, % 9.4 ise internet zerinden sipari almaktadr. Aadaki tabloda da grlecei gibi bilgisayar kullanm ve internete eriim iletme bykl ile artmaktadr. 250 ve daha fazla alan olan giriimlerde internet eriimi % 98,1, 50249 ii altran yerlerde % 95, 1049 alan olanlarda % 87,5dr. Ayn oran web sitesi sahipliinde de grlmektedir. Byk iletmelerde web sitesi oran daha oktur. 2007 ve 2008 Yl Ocak Aylarnda Bilgisayar Kullanlan ve nternet Eriimine Sahip Giriimlerin Oran
Byklk grubu Toplam (10+) 10-49 Ekonomik faaliyet kollar (NACE Rev. 1.1) Bilgisayar kullanm 2007 (%) Genel malat Sanayi (Ksm D) naat (Ksm F) Toptan ve perakende ticaret; motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm (Ksm G) Oteller ve moteller ile kamp yerleri ve dier ksa sreli konaklama yerleri (Grup 55.1 ve Grup 55.2) Ulatrma, depolama ve haberleme (Ksm I) Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri (Ksm K) 88,7 88,4 82,5 2008 (%) 90,6 90,8 83,3 nternet eriimi 2007 (%) 85,4 84,4 79,7 2008 (%) 89,2 89,1 83,1 Bilgisayar kullanm 2007 (%) 87,0 85,7 81,8 2008 (%) 89,3 88,9 79,7 nternet eriimi 2007 (%) 83,3 81,1 78,3 2008 (%) 87,5 86,8 79,4 Bilgisayar kullanm 2007 (%) 95,0 97,5 83,4 2008 (%) 95,3 95,7 94,3 50-249 Bilgisayar kullanm 250+
nternet eriimi
nternet eriimi
2007 (%) 93,6 95,6 83,4
2008 (%) 95,0 95,1 94,3
2007 (%) 99,3 99,5 100,0
2008 (%) 98,4 100,0 100,0
2007 (%) 99,2 99,4 100,0
2008 (%) 98,1 99,4 100,0
91,6
93,5
88,1
92,2
90,9
92,8
87,2
91,4
97,3
98,5
96,0
98,5
99,1
99,5
97,0
97,0
97,4
98,9
96,8
98,5
96,0
98,4
95,2
97,8
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
98,2
100,0
100,0
92,5
94,1
90,7
91,6
91,2
93,6
89,2
90,4
97,2
95,2
95,9
95,2
99,5
100,0
99,5
99,5
83,9
85,4
82,4
83,2
79,2
83,8
78,1
80,8
94,4
87,7
91,6
87,7
93,1
95,7
93,1
93,1
42
Sinema ve video filmleri ile ilgili faaliyetler ile radyo ve televizyon faaliyetleri (Grup 92.1 ve Grup 92.2)
93,4
96,9
93,4
96,9
92,1
96,3
92,1
96,3
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
2007 ve 2008 Yl Ocak Aylarnda Bilgisayar Kullanlan Giriimlerde Bilgi ve letiim Teknolojileri Sahiplik Oran
Bilgi ve letiim Teknolojileri Ekonomik faaliyet kollar (NACE Rev. 1.1) ve byklk grubu Kablolu Yerel A (LAN) 2007 (%) Genel malat Sanayi (Ksm D) naat (Ksm F) Toptan ve perakende ticaret; motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm (Ksm G) Oteller ve moteller ile kamp yerleri ve dier ksa sreli konaklama yerleri (Grup 55.1 ve Grup 55.2) Ulatrma, depolama ve haberleme (Ksm I) Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri (Ksm K) Sinema ve video filmleri ile ilgili faaliyetler ile radyo ve televizyon faaliyetleri (Grup 92.1 ve Grup 92.2) Byklk Grubu Toplam (10+) 10-49 50-249 250+ 84,0 81,9 91,5 94,6 87,7 86,2 91,9 97,7 31,4 28,3 38,8 64,4 42,3 38,6 52,5 68,9 31,9 29,8 35,2 62,8 27,3 24,4 34,0 53,6 6,9 5,2 9,7 30,4 5,7 4,1 9,2 22,2 84,0 83,1 77,6 84,7 2008 (%) 87,7 87,0 79,0 90,7 Kablosuz Yerel A (wireless LAN) 2007 (%) 31,4 26,9 27,1 34,3 2008 (%) 42,3 39,0 40,6 43,2 ntranet 2007 (%) 31,9 33,0 24,0 32,2 2008 (%) 27,3 28,7 19,2 27,1 Extranet 2007 (%) 6,9 6,3 3,7 6,4 2008 (%) 5,7 4,2 2,9 6,8
96,7
88,1
50,4
72,1
36,7
27,3
9,7
3,3
89,6 87,3
88,7 90,9
35,1 42,6
45,1 48,2
35,6 32,5
32,0 27,0
12,2 10,5
8,7 11,5
96,5
96,3
54,2
66,1
51,1
36,0
16,8
17,4
Not: Bir giriim birden fazla bilgi ve iletiim teknolojisi tipine sahip olabildii iin satr toplam bu tabloda 100 vermemektedir.
43
2007 ve 2008 Yl Ocak Aylarnda nternet Eriimi Olan Giriimlerde nternet Kullanm Amalar
nternet kullanm amac Bankaclk ve finansal hizmetler 2007 (%) Genel malat Sanayi (Ksm D) naat (Ksm F) Toptan ve perakende ticaret; motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm (Ksm G) Oteller ve moteller ile kamp yerleri ve dier ksa sreli konaklama yerleri (Grup 55.1 ve Grup 55.2) Ulatrma, depolama ve haberleme (Ksm I) Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri (Ksm K) Sinema ve video filmleri ile ilgili faaliyetler ile radyo ve televizyon faaliyetleri (Grup 92.1 ve Grup 92.2) Byklk Grubu Toplam (10+) 10-49 50-249 250+ 77,5 75,9 81,7 91,0 77,6 75,7 83,2 89,4 32,6 30,7 37,5 50,9 33,4 30,7 41,1 50,6 75,9 75,2 77,9 82,2 77,0 74,9 84,1 86,8 77,5 75,8 73,8 2008 (%) 77,6 76,7 69,8
Ekonomik faaliyet kollar (NACE Rev. 1.1) ve byklk grubu
Eitim ve retim
Piyasay takip etmek
2007 (%) 32,6 32,0 30,9
2008 (%) 33,4 35,0 26,0
2007 (%) 75,9 76,4 78,4
2008 (%) 77,0 78,1 76,3
80,5
80,5
31,2
33,2
75,5
77,1
67,7
71,0
34,1
31,2
71,4
87,3
84,2
83,4
35,5
29,9
71,6
72,2
76,9
79,6
41,6
39,3
76,5
73,5
79,4
77,8
39,2
47,1
69,2
78,9
Not: Birden fazla kullanm amac iaretlenebilecei iin satr toplam bu tabloda 100 vermemektedir.
44
2007 ve 2008 Yl Ocak Aylarnda nternet Eriimi Olan Giriimlerde Web Sayfas Sahiplik Oran
Byklk grubu Toplam (10+) Ekonomik faaliyet kollar (NACE Rev. 1.1) 10-49 2007 (%) 60,6 62,6 49,3 58,2 2008 (%) 58,4 65,4 45,7 50,3 50-249 2007 (%) 71,0 73,0 61,0 79,7 2008 (%) 74,4 80,5 63,2 67,7 2007 (%) 80,0 84,2 74,5 79,0 250+ 2008 (%) 86,6 90,3 76,7 95,2
2007 (%)
2008 (%) 62,4 69,9 50,9 52,8
Genel malat Sanayi (Ksm D) naat (Ksm F) Toptan ve perakende ticaret ; motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm (Ksm G) Oteller ve moteller ile kamp yerleri ve dier ksa sreli konaklama yerleri (Grup 55.1 ve Grup 55.2) Ulatrma, depolama ve haberleme (Ksm I) Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri (Ksm K) Sinema ve video filmleri ile ilgili faaliyetler ile radyo ve televizyon faaliyetleri (Grup 92.1 ve Grup 92.2)
63,1 65,7 52,2 60,7
86,2
85,7
81,1
81,4
95,9
95,4
90,6
89,5
70,2 62,7
64,9 68,7
69,3 66,5
59,8 71,2
67,8 54,6
80,4 60,8
94,6 58,0
93,1 69,0
76,7
80,9
74,3
80,1
84,7
81,5
100,0
100,0
Trkiyede 2008de 10+, 1049, 50249 ve 250+ ii altran iletmelerde web sitesi sahiplik oran srasyla % 62,4, % 58,4, % 74,4 ve % 86,6dr. 250 ve zerinde ii altran iyerlerinden sinema, radyo-televizyonda web sitesi sahiplii % 100dr. Bu durum anlalr ekilde, verilen hizmetin internet yayncl eklinde yazl ve grsel ierikle, canl yaynla desteklenmesinin sonucudur. Toptan ve perakende ticaret, motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm kategorisinde 250den ok ii altran iletmelerde web sitesi sahiplii hem dier kategoriler iin en ykseidir (% 95,2) hem de 2007 ile 2008 arasnda % 79dan % 95,2ye ykselile en byk art gstermitir. Bu artn eitli nedenleri olduu aktr. Bu yaynn kapsam iinde, dnyada ve Trkiyede yaanan kriz ortamnda, internetten bilgi alma ve alveri alkanlnn ve internet kullanc saysnn artnn firmalar internette alternatif perakendecilie ittii yorumu yaplabilir. yerlerindeki web sitesi sahipliine, en kkten (10+) en bye (250+) ii altran iyerlerine bakldnda, oteller ve moteller diye balatan ekonomik faaliyet kolunda her grupta yksek web sitesi sahiplii grlmektedir. Burada da; hem sektrn kendine tm dnyadan mteri bulma ihtiyac hem de tatil yapacak kiilerin kalacak yer aratrmada interneti ncelikle kullanmasnn getirdii, arz-talep odakl bir gelimilik sz konusudur.
45
2008 Yl Ocak Aynda Web Sayfas Olan Giriimlerin Bu Sayfa zerinden Sunduu Hizmetler
Web zerinden sunulan hizmet trleri rn kataloglarna ve fiyat listelerine eriimi salamak (%) Genel malat Sanayi (Ksm D) naat (Ksm F) Toptan ve perakende ticaret; motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm (Ksm G) Oteller ve moteller ile kamp yerleri ve dier ksa sreli konaklama yerleri (Grup 55.1 ve Grup 55.2) Ulatrma, depolama ve haberleme (Ksm I) Gayrimenkul, kiralama ve i faaliyetleri (Ksm K) Sinema ve video filmleri ile ilgili faaliyetler ile radyo ve televizyon faaliyetleri (Grup 92.1 ve Grup 92.2) Byklk Grubu Toplam (10+) 10-49 50-249 250+ 78,4 78,9 77,8 74,4 27,5 26,8 29,6 29,0 16,3 15,9 16,9 18,3 8,3 7,7 9,7 10,3 44,5 44,1 45,4 46,3 28,4 27,0 33,3 28,5 15,5 15,0 17,6 13,1 26,4 21,7 34,0 57,7 78,4 83,4 71,0 rnlerin siteyi ziyaret eden mterilerin arzusuna gre tasarlanmas veya hazrlanmas imkan (%) 27,5 30,6 23,2 evrimii (online) sipari, rezervasyon ya da kayt ilemi (%) 16,3 13,5 7,2 Dzenli/ srekli ziyaretiler iin web sitesinin ieriinin kiiselletirilebilmesi olana (%) 15,5 14,8 5,9
Ekonomik faaliyet kollar (NACE Rev. 1.1) ve byklk grubu
Online deme ilemleri
Giriim tarafndan retilen rnlerin pazarlanmas
Sat sonras destek hizmetleri salanmas
Ak i pozisyonlar iin ilanlar ve online i bavurusu
(%) 8,3 7,0 4,7
(%) 44,5 47,4 33,4
(%) 28,4 29,9 13,4
(%) 26,4 24,4 25,5
83,4
28,0
20,3
11,4
43,4
33,4
18,2
26,0
86,1
29,9
59,7
20,4
52,2
23,6
20,3
18,4
61,8
17,4
22,0
8,9
39,0
27,0
14,4
30,2
55,2
21,4
9,6
4,5
46,9
24,6
20,2
39,2
55,5
22,2
13,1
11,6
28,7
14,9
22,8
31,3
Not: Birden fazla hizmet tr iaretlenebilecei iin satr toplam bu tabloda 100 vermemektedir.
46
2007* Ylnda nternet zerinden Sat Yapan Giriimlerin Arasnda Satlarn Engelleyen veya Snrlandran Aadaki Kstlayclarn ok nemli Olduunu Dnen Giriimlerin Oran
Ekonomik faaliyet kollar (NACE Rev. 1.1) ve byklk grubu Giriimin rn/ hizmetlerinin nternet zerinden sat iin uygun olmamas (%) Genel malat Sanayi (Ksm D) naat (Ksm F) Toptan ve perakende ticaret; motorlu tat, motosiklet, kiisel ve ev eyalarnn onarm (Ksm G) Oteller ve moteller ile kamp yerleri ve dier ksa sreli konaklama yerleri (Grup 55.1 ve Grup 55.2) Ulatrma, depolama ve haberleme (Ksm I) Gayrimenkul, kiralama faaliyetleri (Ksm K) ve i 29,2 26,4 35,7 26,5 Mterilerin nternet zerinden alm yapmaya hazr olmamas (%) 25,4 26,7 22,7 26,6 demeler ile ilgili gvenlik problemleri (%) 34,9 34,5 35,1 37,2 e-ticaretin yasal erevesi ile ilgili belirsizlikler (%) 25,6 25,6 28,0 26,0 Lojistik sorunlar Dier
(%) 13,3 13,5 10,4 14,7
(%) 2,9 2,7 2,4 3,2
15,1
14,0
33,2
22,9
9,2
1,7
39,4
22,2
32,3
22,8
13,6
3,4
41,5
23,4
30,7
23,0
11,7
3,0
Sinema ve video filmleri ile ilgili faaliyetler ile radyo ve televizyon faaliyetleri (Grup 92.1 ve Grup 92.2) Byklk Grubu Toplam (10+) 10-49 50-249 250+
32,8
22,3
30,2
26,5
17,5
3,7
29,2 28,8 30,7 31,8
25,4 26,1 22,9 22,1
34,9 35,3 34,5 29,9
25,6 25,7 25,6 23,4
13,3 13,1 14,6 11,8
2,9 2,5 4,2 3,5
(*) 2008 yl Giriimlerde Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmasnda 2007 ylna ilikin olarak verilen cevaplara aittir. Not: Birden fazla kstlayc seilebilecei iin satr toplam bu tabloda 100 vermemektedir.
KOBlerin bilgi ve iletiim teknolojileri kullanmn artrmaya, giriimcilik ve yenilikilii gelitirmeye ynelik almalar eitli politika belgeleriyle ciddi biimde gndeme alnmtr. Dokuzuncu Kalknma Plan, KOB Stratejisi ve Eylem Plan, Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan, TBTAKn Vizyon 2023, hracata Ynelik Devlet Yardmlar kapsamnda uygulanan destekler, Avrupa Birlii ile 20072013 dnemini kapsayan Katlm ncesi Mali Yardm Arac (IPA) yrtlmektedir. Birbirinden ayr yrtlen bu almalar ortak bir vizyon erevesinde ynlendirilerek, bilgi ve iletiim teknolojilerinin nemi konusunda giderek artan farkndaln da katksyla; bilgisayar sahiplii, internet eriimi, e-ticaret ve kurumsal kaynak planlamas ile tedarik zinciri ynetimi gibi modern i uygulamalarnn yaygnlatrlmas iletmelerin rekabet glerinin artrlmas asndan nemli kazanmlar salayacaktr.
47
4.4 Trkiyenin e-Hazrlk (e-readiness) Durumu

The Economist Intelligence Unitin IBM-Institute for Business Value ile birlikte yapt deerlendirmede; e-Hazrlk bir lkenin ekonomik ve sosyal gelimesini artrmak amacyla iletiim, ticaret ve kamu hizmetlerinde dijital kanallar kullanma becerisini lmektedir. lkelerin bilgi ve iletiim teknolojileri altyapsnn kalitesini ve tketicilerin, iletmelerin ve kamunun bundan yararlanma becerisini gsterir. lkeler bilgi ve iletiim teknolojilerini mevcut aktivitelerinde kullanma dzeyini artrdka ekonomi daha ak ve verimli hale gelir. Bu indeksin iki amac vardr: lki, her lkenin kendisini dierleriyle kyaslamasn salar. kincisi ise BT bak ile i yapmak isteyen firmalara dnyann en cazip lkelerini gsterir48. 2008 ylnda Trinidad ve Tobagonun eklenmesiyle says 70 olan lkenin gelimilik dzeyi 6 kategoride llmektedir. 2007de bu kriterlere, Asya lkelerinin etkileyici performans nedeniyle devletin bilgi ve iletiim teknolojilerini kabul ve desteindeki rol de eklenmitir. Ana kategorilere yeni kriterler yllar iinde eklenmektedir. 2009 ylndaki kategoriler ve kriterler unlardr49: Balanma ve teknoloji altyaps (% 20 arl var): Genibant penetrasyonu ve uygun fiyatlarla kullanm, mobil telefon penetrasyonu, internet kullanc says, uluslararas internet balants bant genilii, internet gvenlii. ortam (% 15): Genel politik ortam, makroekonomik evre, pazar frsatlar, zel giriimcilere ynelik politikalar, yabanc yatrm politikas, d ticaret ve kambiyo rejimleri, vergi rejimi, finansman, igc piyasas. Sosyal ve kltrel ortam (% 15): Eitim dzeyi (okul hayatnn uzunluu ve nfusun eitime katlma oran), internet okuryazarl, giriimcilik derecesi, igcnn teknik becerileri ve yenilikilik dzeyi (patent-marka retimi ve ar-ge harcamalar). Yasal ortam (% 10): Geleneksel yasal erevenin etkililii, interneti dzenleyen yasal ereve, devletin interneti sansrleme dzeyi, yeni bir i kurma kolayl, elektronik kimlik kart. Kullanclarn ve iletmelerin kullanm (% 25): E-i gelitirme dzeyi, on-line ticaret dzeyi, kii bana BT harcama dzeyi, kiilerin on-line alverite ve bireysel konularda interneti kullanma dzeyi, vatanda ve iletmelerin on-line kamu hizmetlerini kullanmas. Devlet politikas ve vizyonu (% 15): Devletin kii bana yapt BT harcamas, dijital gelime stratejisi, e-devlet stratejisi, on-line tedarik, iletmelere ve vatandalara sunulan on-line hizmetler, BM e-katlm indeksi temelinde e-katlm
48 The Economist Intelligence Unit, e-readiness Rankings 2008 ve e-readiness Rankings 2009 raporlar 49 e-readiness rankings 2009. The usage imperative. The Economist Intelligence Unit, URL: http://db.eui.com
48
Trkiye 2009da 43., 2008de 43. ve 2007de 42. srada yer almtr.
2009 Trkiye Genel Puan
5.34
Balant ve Teknolojik Altyap 4.85
Ortam 5.94
Sosyal ve Kltrel Ortam 5.93
Yasal Ortam 5.45
Devlet Politika ve Vizyonu 5.35
Kullanc ve letmelerin Benimsemesi 4.98
Orta Dou ve Afrika e-hazrlk sralamalar

2009 sralamas 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 2008 sralamas (70 lke) 1. 2. 3. 4. 6. 5. 7. 8. 9. 10. 2007 sralamas (69 lke) 1. 2. 3. 4. 6. 5. 7. 8. 9. 10. 2006 sralamas (68 lke) 1 2 3 4 6 5 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 2005 sralamas lkeler srail BAE G. Afrika Trkiye rdn S. Arabistan Msr Nijerya Cezayir ran Tm sralamada -2009 (70 lke) 27 34 41 43 50 51 57 61 67 68 e-hazrlk puan - 2009 7.09 6.12 5.68 5.34 4.92 4.88 4.33 3.89 3.46 3.43
2009 yl, dnyada yaanan ekonomik krizle birlikte 70 lkeden 9u hari, hepsinde genel puanda de tank olunmutur. Danimarka, Norve, Estonya, srail, Letonya, B.A.E., Trinidad & Tobago, Kolombiya ve ran artla tabloda artla yer almtr.
49
Genel Sralama (20052009 kyaslamal)

GENEL SIRALAMADAK YER 2009 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 2008 5 3 7 11 1 4 6 2 12 13 16 9 8 10 22 19 14 21 15 20 17 18 23 28 26 25 24 27 29 32 31 38 30 35 2007 1 3 8 12 2 9 6 4 13 10 14 5 7 11 22 17 19 21 16 20 15 18 24 28 26 25 23 27 29 30 31 37 32 33 2006 1 4 6 11 2 8 13 10 9 7 14 3 5 14 19 23 12 16 18 17 20 21 -27 24 25 22 26 28 31 32 39 29 30 2005 1 3 8 9 2 10 11 6 12 6 16 4 5 14 19 22 12 15 18 17 -21 -26 23 24 20 25 27 31 29 37 28 -lke Danimarka sve Hollanda Norve ABD Avustralya Singapur Hong Kong Kanada Finlandiya Yeni Zelanda svire ngiltere Avusturya Fransa Tayvan Almanya rlanda G Kore Belika Bermuda Japonya Malta
ALDII PUAN 2009 8.87 8.60 8.67 8.33 8.15 8.35 8.14 8.64 8.45 8.30 8.02 8.63 8.33 8.21 7.71 7.81 7.86 7.69 7.85 7.71 7.84 7.89 7.09 7.46 7.09 7.24 6.86 7.28 6.63 6.49 6.46 6.33 6.12 6.04 2008 8.83 8.95 8.85 8.91 8.67 8.74 8.68 8.74 8.83 8.42 8.63 8.60 8.49 8.28 8.22 8.34 8.05 8.08 8.39 8.04 8.03 7.92 7.61 7.78 7.55 7.46 7.38 7.10 6.93 6.57 6.68 6.72 6.09 6.30 2007 8.88 8.85 8.85 8.72 8.61 8.60 8.59 8.50 8.46 8.43 8.39 8.35 8.30 8.19 8.15 8.08 8.05 8.01 8.00 7.90 7.86 7.77 7.58 7.56 7.45 7.29 7.14 6.84 6.66 6.47 6.32 6.31 6.22 6.16 2006 9.00 8.88 8.74 8.36 8.81 8.24 8.64 8.60 8.50 8.55 8.19 8.35 8.37 8.19 7.81 7.90 7.51 7.77 8.34 7.99 8.09 7.86 7.59 -7.14 7.34 7.07 6.71 6.43 6.19 6.14 6.42 6.32 6.14 2005 8.74 8.73 8.64 8.32 8.62 8.18 8.54 8.28 8.22 8.32 8.01 8.27 8.03 7.82 -7.66 7.13 7.42 8.03 7.71 7.98 7.61 7.45 -6.95 7.08 6.90 6.32 6.22 5.97 6.09 6.19 --6.07
Estonya spanya talya srail Portekiz Slovenya ili .Cumhuriyeti Litvanya Yunanistan BAE
50
35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
33 36 37 34 41 40 39 42 43 49 44 50 48 45 47 53 46 58 51 55 52 56 57 54 59 63 62 61 60 65 68 64 67 70 66 69
34 39 41 36 40 38 35 43 42 46 44 -48 45 49 52 47 53 51 55 50 56 58 54 57 59 62 60 61 65 67 63 66 69 64 68
32 36 38 37 34 39 35 41 45 43 42 -44 49 47 54 46 51 49 56 48 57 55 53 52 58 60 61 59 66 62 67 63 65 64 68
30 34 40 35 32 36 32 38 43 41 39 -42 47 44 -46 48 50 51 45 54 53 49 52 55 58 57 56 61 60 64 63 59 62 65
Macaristan Slovakya Letonya Malezya Polonya Meksika G Afrika C Brezilya Trkiye Jamaika Arjantin Trinidad & Tobago Bulgaristan Romanya Tayland rdn
5.68 5.87 6.34 5.73 6.02 5.80 5.97 5.42 5.34 5.25 5.07 5.33 5.14 4.88 5.11 5.00 4.40 4.75 4.92 4.84 4.17 4.58 4.33 3.98 4.33 3.97 3.85 3.85 3.89 3.50 3.31 3.80 3.46 3.51 2.97 3.43
5.95 6.16 6.03 5.88 6.06 5.83 6.03 5.65 5.64 5.56 5.46 5.17 5.07 5.23 5.19 5.22 5.06 5.07 5.03 4.71 4.96 4.90 4.85 4.42 4.81 4.17 4.31 4.35 4.25 4.10 3.89 4.03 3.61 3.59 3.29 3.18
6.10 5.97 5.88 5.86 5.84 5.80 5.78 5.45 5.61 5.40 5.32 5.05 -5.05 5.01 4.91 4.89 4.83 4.77 4.69 4.66 4.66 4.43 4.27 4.26 4.12 4.02 3.93 3.92 3.79 3.78 3.73 3.63 3.39 3.26 3.08
5.74 5.60 5.30 5.30 5.65 5.76 5.45 5.29 4.77 5.27 4.44 5.03 -4.67 4.86 4.63 4.47 4.44 4.22 4.41 4.25 4.04 4.02 4.30 4.14 3.88 3.62 3.75 3.69 3.03 3.22 3.12 3.32 3.39 2.92 3.15
5.53 5.43 5.11 5.21 5.51 5.53 5.04 5.07 4.58 5.05 4.19 4.82 -4.38 4.68 4.56 4.53 4.07 -4.18 4.17 4.03 3.85 3.98 3.90 3.83 3.51 3.80 3.46 2.93 2.97 3.06 2.94 3.07 2.72 3.08
S Arabistan Kolombiya Peru Filipinler Venezella in Msr Hindistan Rusya Ekvator Nijerya Ukrayna Sri Lanka Vietnam Endonezya Pakistan Cezayir ran Kazakistan Azerbaycan
2006da dahil edilmitir . 2007de dahil edilmitir. 2008de dahil edilmitir.
51
4.5 Dnya Ekonomik Forumu-Kresel Bilgi Teknolojileri Raporu Dnya Ekonomik Forumunun (World Economic Forum-WEF) INSEAD ile birlikte hazrlad Kresel Bilgi Teknolojileri Raporu (The Global Information Technology Report) lkelerin bilgi ve iletiim teknolojileri ana hazrlk (Networked Readiness Index) dzeyini lmektedir. Trkiye 2004de 52., 2005de 48., 2006da yeniden 52., 2007de 55. ve 2008de 61. srada yer almtr.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 2008 (134 lke) Danimarka sve A.B.D. Singapur svire Finlandiya zlanda Norve Hollanda Kanada Kore, Cumh. Hong Kong Tayvan, in Avustralya ngiltere Avusturya Japonya Estonya Fransa Almanya Lksemburg Yeni Zelanda rlanda Belika srail Malta Birleik Arap E. Malezya Katar Portekiz Slovenya ek Cumh. Gney Kbrs R. Y. spanya Litvanya Barbados Bahreyn Tunus ili Suudi Arabistan Macaristan Porto Rika Slovak Cumh. rdn talya in Tayland Letonya Hrvatistan Umman Mauritius Adas Gney Afrika Jamaika Hindistan Yunanistan Kosta Rika Kuveyt Romanya Brezilya Azerbeycan Trkiye Ukrayna Brunei Darussalam Kolombiya Uruguay 5.85 5.84 5.68 5.67 5.58 5.53 5.50 5.49 5.48 5.41 5.37 5.30 5.30 5.29 5.27 5.22 5.19 5.19 5.17 5.17 5.10 5.04 5.03 5.02 4.98 4.79 4.76 4.76 4.68 4.63 4.57 4.53 4.52 4.50 4.40 4.38 4.38 4.34 4.32 4.28 4.28 4.23 4.19 4.19 4.16 4.15 4.14 4.10 4.09 4.08 4.07 4.07 4.03 4.03 4.00 3.99 3.98 3.97 3.94 3.93 3.91 3.88 3.87 3.87 3.85 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 2007 (127 lke) Danimarka sve svire A.B.D. Singapur Finlandiya Hollanda zlanda Kore, Cumh. Norve Hong Kong ngiltere Kanada Avustralya Avusturya Almanya Tayvan, in srail Japonya Estonya Fransa Yeni Zelanda rlanda Lksemburg Belika Malezya Malta Portekiz Birleik Arap E. Slovenya spanya Katar Litvanya ili Tunus ek Cumh. Macaristan Barbados Porto Rika Tayland Gney Kbrs talya Slovak Cumh. Letonya Bahreyn Jamaika rdn Suudi Arabistan Hrvatistan Hindistan Gney Afrika Kuveyt Umman Mauritius Adas Trkiye Yunanistan in Meksika Brezilya Kosta Rika Romanya Polonya Msr Panama Uruguay 5.78 5.72 5.53 5.49 5.49 5.47 5.44 5.44 5.43 5.38 5.31 5.30 5.30 5.28 5.22 5.19 5.18 5.18 5.14 5.12 5.11 5.02 5.02 4.94 4.92 4.82 4.61 4.60 4.55 4.47 4.47 4.42 4.41 4.35 4.33 4.33 4.28 4.26 4.25 4.25 4.23 4.21 4.17 4.14 4.13 4.09 4.08 4.07 4.06 4.06 4.05 4.01 3.97 3.96 3.96 3.94 3.94 3.90 3.87 3.87 3.86 3.81 3.74 3.74 3.72 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 2006 (122 lke) Danimarka sve Singapur Finlandiya svire Hollanda A.B.D. zlanda ngiltere Norve Kanada Hong Kong Tayvan, in Japonya Avustralya Almanya Avusturya srail Kore, Cumh. Estonya rlanda Yeni Zelanda Fransa Belika Lksemburg Malezya Malta Portekiz Birleik Arap E. Slovenya ili spanya Macaristan ek Cumh. Tunus Katar Tayland talya Litvanya Barbados Slovak Cum. Letonya Gney Kbrs Hindistan Jamaika Hrvatistan Gney Afrika Yunanistan Meksika Bahreyn Mauritius Adas Trkiye Brezilya Kuveyt Romanya Kosta Rika rdn Polonya in Uruguay El Salvador Endonezya Arjantin Kolombiya Panama 5.71 5.66 5.60 5.59 5.58 5.54 5.54 5.50 5.45 5.42 5.35 5.35 5.28 5.27 5.24 5.22 5.17 5.14 5.14 5.02 5.01 5.01 4.99 4.93 4.90 4.74 4.52 4.48 4.42 4.41 4.36 4.35 4.33 4.28 4.24 4.21 4.21 4.19 4.18 4.18 4.15 4.13 4.12 4.06 4.05 4.00 4.00 3.98 3.91 3.89 3.87 3.86 3.84 3.80 3.80 3.77 3.74 3.69 3.68 3.67 3.66 3.59 3.59 3.69 3.58 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 40 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 2005 (115 lke) A.B.D. Singapur Danimarka zlanda Finlandiya Kanada Tayvan sve svire ngiltere Hong Kong Hollanda Norve Kore, Cumh. Avustralya Japonya Almanya Avusturya srail rlanda Yeni Zelanda Fransa Estonya Malezya Belika Lksemburg Portekiz Birleik Arap E. ili Malta spanya ek Cumh. Gney Kbrs Tayland Slovenya Tunus Gney Afrika Macaristan Katar Hindistan Slovak Cumh. talya Yunanistan Litvanya Mauritius Adas Kuveyt rdn Trkiye Bahreyn in Letonya Brezilya Polonya Jamaika Meksika Botswana Hrvatistan Romanya El Salvador Kazakistan Gana Kolombiya Msr Bulgaristan Uruguay 2.02 1.89 1.80 1.78 1.72 1.54 1.51 1.49 1.48 1.44 1.44 1.39 1.33 1.31 1.28 1.24 1.18 1.18 1.16 1.15 1.14 1.11 0.96 0.93 0.87 0.80 0.56 0.54 0.52 0.51 0.47 0.36 0.36 0.35 0.34 0.33 0.30 0.27 0.25 0.23 0.19 0.16 0.08 0.08 0.07 0.06 0.03 0.00 0.00 - 0.01 - 0.03 - 0.04 - 0.09 - 0.11 - 0.14. - 0.16 - 0.23 - 0.23 - 0.24 - 0.24 - 0.25 - 0.27 - 0.29 - 0.31 - 0.31
52
4.6 Trkiyede e-Ticaret Rakamlar Bu konuda temel bilgileri Bankalararas Kart Merkezi (www.bkm.com.tr) salamaktadr. Bu verilere gre, e-ticaretin gelimesinde nemli olan kredi kart says, 2009 Temmuz aynda 43.874.156e ulamtr. POS says, 1.682.778dir. 2009 ylnn ilk aynda internette kaytl iyeri says, bir nceki yla gre % 44 artmtr. Kredi kart kullanclar, internet ve telefon bankacln teknolojiye ve gven sorununun almasna paralel olarak artan lde kullanmaktadr. BKMnin yapt BKM Kart Monitr Aratrmas 2009a gre, 100 kiiden 87si halen internet veya telefon bankacl ile alveri yapmamaktadr. Yzde 13lk bir kesim ise bu kanalda kredi kartlarn srekli kullanmaktadr. Ya 18 ile 24 arasnda olan kitlenin yzde 19u internet ve telefon zerinden sipari verebilmekte, ya 25 ile 34 arasnda olan grup da buna eklenince oran yzde 33e kmaktadr. nternet veya telefonla alverite en ok tercih edilen deme yntemi % 86 ile kredi kartdr. Bunun en nemli nedeni gvenli olduuna inanlmas ve kullanm kolayldr. Kredi kartlar ve sanal kartlarla, ayda ortalama 136 TL internet veya telefon alverilerinde harcanmaktadr. Trkiye Bankalar Birlii verilerine gre 2007 ylnda bireysel mteri ve kurumsal mterilerin internet bankacl kullanm u ekildedir50: nternet Bankacl Kullanan Mteri Says
Mart 2006 BREYSEL MTER Aktif 2.350.461 2.976.292 16.603.617 18 391.565 828.053 47 3.367.857 17.431.670 19 3.059.573 17.385.363 18 404.350 852.838 47 3.463.923 18.238.250 19 780.703 2.842.250 96.066 806.531 71.591 198.448 12.785 24.785 709.112 2.643.802 Kaytl 14.741.561 Aktif/Kaytl Mteri 16 Oran (%) KURUMSAL MTER Aktif Kaytl Aktif/Kaytl Mteri Oran (%) TOPLAM MTER Aktif Kaytl Aktif/Kaytl Oran (%) Mteri 332.759 654.390 51 2.683.220 15.395.951 17 Aralk 2006 Mart 2007 Ocak-Mart 2006 Dnemine Gre Deiim EkimAralk 2006 Dnemine Gre Deiim 83.281 781.746
50 Aktaran: nfomag Dergisi, Haziran 2007, s. 147
53
BKMye51 gre elektronik ticaret tanm ve dier tanmlar yledir: Elektronik ticaretin tek bir tanm olmamakla beraber, her trl maln ve servisin bilgisayar teknolojisi, elektronik iletiim kanallar ve ilgili teknolojiler (akll kart-smart card, elektronik fon transferi-EFT, POS terminalleri, faks gibi) kullanarak satlmas ve/veya satn alnmas olarak kabul edilebilir. Burada yaplan almada bu kapsamdaki tanm daraltlm, deme ileminin internet zerinden yapld ve kredi kartnn deme arac olarak kullanld ilemler esas alnmtr. Sanal POS: Bankalar tarafndan iyerlerine salanan ve internet zerinden kredi kart aracl ile tahsilat yaplmasn salayan yazlmdr. Sanal Kart/ Sanal Kredi Kart: Fiziksel olarak mevcut olan veya olmayan ve kart sahibi tarafndan ierisine para aktarlmak suretiyle kullanlabilen kredi kartdr. Elektronik ticaretin artmasyla beraber gvenli ticaretin nemi artmtr. Elektronik ticaretin daha gvenli bir ortamda yaplmasn salamak amacyla, bankalar tarafndan Sanal Kart ve Sanal Kredi Kartlar karlmtr. Mektupla/Telefonla Sipari: Kredi kartnn fiziksel olarak bulunmad ortamda, mektup ile sipari, telefon veya internet aracl ile yaplan kredi kartyla alveri ilemidir. Sanal Kart/Sanal Kredi Kart lemleri (Milyon TL)
lem Adedi Sanal Kart ile Yaplan Yurtii 434.870 653.905 320.332 1.307.233 638.224 Yurtd 105.248 189.640 88.803 493.868 287.145 lem Tutar Sanal Kart ile Yaplan Yurtd 8,79 15,18 7,04 37,23 22,45 nternetten Yaplan dl Toplam Program 34,53 4,24 54,77 23,42 120,88 73,54 8,5 5,6 12,17 5,06
Dnem 2005 2006 2007 2008 2009 (OcakTemmuz)
nternetten Yaplan dl Toplam Yurtii Program 540.118 102.407 103.522 57.505 304.675 76.224 25,74 39,59 16,38 83,64 51,09
843.545 409.135 1.801.101 925.369
Aklamalar: Yurtii lem Adedi/lem Hacmi: Bankann kendi kard sanal kart yada sanal kredi kartlarnn yurtii kullanm adet ve hacmidir. Yurtd lem Adedi/lem Hacmi: Bankann kendi kard sanal kart yada sanal kredi kartlarnn yurtd kullanm adet ve hacmidir. Toplam lem Adedi/lem Hacmi: Bankann kendi kard sanal kart yada sanal kredi kartlarnn yurtii ve yurtd toplam kullanm adet ve hacmidir. nternetten Yaplan dl Program: Sadakat programlar dorultusunda kredi kart sahiplerine verilen puanlarn (bonus, world puan, ideal puan vb.) eer online kullanm mmkn ise bu kullanmlara ilikin ilem adetleri ve hacimlerdir.
51 URL: http://www.bkm.com.tr
54
Sanal POS le Yaplan E-Ticaret lemleri

lem Adedi Dnem 2005 2006 2007 2008 2009 (OcakTemmuz) Yerli Kartlarn Yurtii ve Yurtd Kullanm Yurtii 16.962.149 19.933.704 49.591.402 57.689.412 34.941.140 Yurtd 706.438 1.326.038 1.950.119 3.316.656 2.051.593 Toplam 17.668.587 21.259.742 51.541.521 61.006.068 36.992.733 Yerli ve Yabanc Kartlarn Yurtii Kullanm Yurtii 18.038.607 21.106.016 53.366.582 61.699.605 34.941.140 Yurtd 248.169 582.021 779.222 2.861.143 1.770.895 Toplam 18.286.776 21.688.037 54.145.804 64.560.748 36.712.035
(Devam)
lem Tutar (Milyon TL) Dnem 2005 2006 2007 2008 2009 (OcakTemmuz) Yerli Kartlarn Yurtii ve Yurtd Kullanm Yurtii 1.716,18 2.471,73 5.180,13 7.613,04 4.686,75 Yurtd 85,73 166,01 229,64 387,39 263,14 Toplam 1.801,91 2.637,75 5.409,77 8.000,43 4.949,89 Yerli ve Yabanc Kartlarn Yurtii Kullanm Yurtii 1319,69 2282,6 5.345,38 8.037,41 4.692,75 Yurtd 68,69 130,08 191,79 1.051,27 903,31 Toplam 1.388,38 2.412,68 5.537,17 9.088,68 5.596,06
Aklama: Yerli ve Yabanc Kartlarn Yurtii Kullanm bilgilerinde; Yurtii, yerli kartlarn yurtii kullanmn, Yurtd, yabanc kartlarn yurtii kullanmn gsterir. Yerli Kartlarn Yurtii ve Yurtd Kullanm bilgilerinde; Yurtii yerli kartlarn yurtii kullanmn, Yurtd, yerli kartlarn yurtd kullanmn gsterir.
4.6.1 Kullanclarla lgili statistikler TNS Piar Google Benchmark Survey, Mays 2006e gre rn ve hizmet satn almak iin en ok hangi arama motorunu tercih ediyorsunuz? sorusuna verilen cevaplar unlardr: Google: % 86 MSN: % 6 Mynet: % 4 Yahoo: % 3 Arabul: % 1
55
Off-line alveri iin internetten aratrma yapma sonucu u ekildedir: Toplam: % 84 Erkek: % 85 Kadn: % 82 18-24 ya: % 84 25-34 ya: % 85 35-44 ya: % 86 + ya: % 69 45 Dier lke e-ticaret davran alkanlklar lkemizde de grlmekte olup, off-line alveri ncesinde internetten bilgi almak, rn zelliklerini belirlemek yaygndr. Satn alma karar ncesi bilgi toplanan kaynaklar ve bu kaynaklarn yardmc olma seviyesine ilikin aratrma sonucu u ekildedir:
Kullanm (%) Arama motoru Portal rnn kendi sitesi Arkadalarn tavsiyesi nternet harici reklamlar Gazete haberleri Online maaza Haber Sitesi TV Haberleri rn karlatrma siteleri Dergi Haberleri Ak artrma sitesi Fihrist sitesi nternet reklamlar Sar sayfalar sitesi Radyo haberleri Tketici raporu sitesi Sar sayfalar katalou 97 43 21 19 18 12 11 11 9 9 8 7 7 5 3 3 2 2 Yardmc Olma (1= Hi olmad 5= ok yardmc oldu) 4.6 4.3 4.2 4.3 4 4.1 4.2 4.1 3.9 4.1 4.1 4 4.1 3.9 4 3.8
56
4.7 nternet Perakendecilii Rakamlar lkemizde ilk kez 1999da uygulanmaya balanan e-ticaret rakamlarnn daha da byyecei tahmin edilmektedir. nternet perakendecilii; internete eriim altyaps, hzl balant ve karlanabilir PClerle birlikte eriim kolaylatka artmaktadr. Balangta yava olan dial-up balant nedeniyle dk olan on-line alveri, 2002den itibaren geni bant ADSL balantnn Trk Telekom tarafndan sunulmasyla birlikte hzla artmaya balamtr52. 2008de 6 milyon ADSL olmak zere 8 milyon internet abonesine ulalmtr. Sk gvenlik nlemleri kullanclarn kredi kartna gvenini artrmaktadr. Ancak bu alanda yaplan sahtekarlklar da (fraud) artmaktadr. Visa firmas 3D Secure ve MasterCard SecureCode for MasterCard ile PIN kullanmn on-line ilemlerde gelitiren daha salam sistemler sunmaktadr. Bunlarn kullanm hemen kabul edilmitir. Kart sahiplerinin kayt ilemleri farkllk gstermektedir. Kayt esnasnda birka gvenlik sorusunun yantlanmas, sorularn ardndan aadaki iki tanmlamann kiiye zel olarak yaplmas gerekmektedir. Kartnz aldnz bankadan alacanz kiisel gvenlik mesaj Personal Assurance Message (PAM) ve ifre ile herhangi bir sanal maazadan alveri yaptnzda demeniz srasnda kiisel gvenlik mesajnz ekranda gzkecektir. Bu mesaj sadece siz ve kartnz size gnderen banka tarafndan bilinmektedir. Mesajn ekranda gzkyor olmas kart tarafnza gnderen bankann web sitesine gvenli olarak balandnz gstermektedir. BKM web sitesinde Trkiyede 3D Secure uygulayan internet perakendecilerinin listesi bulunmaktadr. BKM verilerine gre Eyll 2009da 3D Secure kullanan e-perakendeci says 3.949dur53. Bu alanda lkemizde yaanan nemli bir gelime, dnyann en byk e-ticaret sitelerinden eBayin gittigidiyor.com isimli e-ticaret sitesine yatrm yapmasdr54. nternet perakendecileri Elektronik Ticaret letmecileri Dernei (ETD) adyla sektrel rgtlenmeye gitmitir. Teknoloji ve evde kullanlan elektronik eyalarn sat artacaktr. Kullanclar internet alveriinin kolayl, fiyat ve rn kyaslama avantajlar, daha uygun fiyatlar, yukarda deinilen sk gvenlik nlemleri, nakliye kolayl, cretsiz rn kurulumu gibi ekici zellikleri nedeniyle daha ok on-line alverie yneleceklerdir. Euromonitore gre 20082013 dneminde internet perakendeciliinde ilem hacminde % 75lik bir byme olaca tahmini yaplmaktadr.
52 Consumer Finance Turkey, Euromonitor, Nisan 2009 53 Eriim: 17/09/2009 54 ebay gittigidiyorla Trkiye pazarna girdi, Milliyet, 4.5.2007
57
nternet Perakendecilii Deeri (2003-2008)

TL Milyon nternet Perakendecilii - Kozmetik ve Bakm rnleri - Ev Bakm rnleri - Evde Kullanlan Elektrikli Aletler - Tketici Elektronik Aletleri - Giyim ve Ayakkab - Dekorasyon ve Ev Eyalar - Kendin Yap (DIY), Bahe ve Donanm - Medya rnleri - Oyunlar ve Oyuncaklar - Vitamin ve Beslenme Takviyeleri - Gda ve ki - Dier 2003 463.4 8.9 143.5 251.5 15.0 4.5 40.0 2004 545.0 12.4 177.8 263.9 25.0 6.9 59.0 2005 664.0 15.1 226.5 274.6 48.0 8.9 91.0 2006 863.5 20.8 294.0 289.1 82.0 11.4 166.2 2007 1,092.5 24.5 385.1 306.4 105.0 13.5 258.0 2008 1,331.7 29.2 493.0 331.0 128.1 15.1 335.4
Kaynak: Euromonitor, Internet Retailing - Turkey
BKMnin Kart Monitr Aratrmas 2009a gre, internetten en ok kitap ve film satn alnmaktadr. nternet ve telefonla yaplan alverilerde yzde 69luk pay ile kitap, DVD ve CD siparileri ilk sray alyor. Daha nceki yllarda ilk srada yer alan elektrik, elektronik eya ve bilgisayar alverileri yzde 53 ile ikinci sray alyor. Ancak nceki yla gre burada 12 puanlk bir art yaand da gze arpyor. Geen yl olduu gibi nc srada yer alan sektr olan havayollar ve seyahat acentelerinin pay ise yzde 37. Bu sektrde de bir nceki yla gre 11 puanlk bir art sz konusu. Giyim ve aksesuar sektr internet veya telefonla alveri yapanlarn yzde 30u tarafndan tercih edilirken, daha ok alan kesimin ve rencilerin tercih ettii internetten yemek siparii yzde 21lik oranla sralamadaki yerini alyor. Yzde 12lik bir kesim markete gitmeden internet ve telefon zerinden sipari vermeyi tercih ederken, yap malzemeleri, mobilya, kuyumcular, ara sat ve yedek para gibi sektrler de dikkat ekiyor. Bu kullanclarn oran henz yzde 5, yzde 2 gibi tek haneli rakamlarda kalsa da, sanal alveriin Trkiyede giderek daha ok alanda yaygnlatn gstermektedir.
58
NTERNET YA DA TELEFONLA ALIVER YAPILAN SEKTRLER

69 53 37 30
21
14
12
Yap Malz./Hrdavat/ Nalburiye
Dorudan Pazarlama
Havayollar/Seyahat Acenteleri
Araba Kiralama
Kitap/DVD/CD
Kuyumcular
Konaklama
Saglk/Salk rnleri/Kozmetik
Yemek Siparii
Kaynak: BKM Kart Monitor 2009, s. 28
Euromonitor Internet Retailing Turkey raporunda yer alan dier veriler aaya tablolar eklinde sralanmtr. nternet Perakendecisi Firmalarn Deersel Olarak Yzdesi (2004-2008)
TL Milyon (Sat vergisi kartldnda % deeri) D-Market Elektronik Hizmetler A.. Biletix Bilet Datm Basm ve Ticaret A.. Elektronik Ticaret ve Sanal Maaza Hizmetleri A.. GittiGidiyor A.. Enucuz Pazarlama Turizm Reklam ve Telekomnikasyon Tic. Ltd. ti. Dell Datm (EMEA) Ltd. Trkiye Genpa Telekomnikasyon ve letiim Hizmetleri San. Tic. A.. Netsa Internet Hizmetleri Ltd. ti. Dierleri Toplam 2004 7.0 4.6 1.8 1.3 0.6 5.1 0.5 0.1 79.1
100.0
Market/Gda Alverii
Elektrik/Elektronik Eya/Bilgisayar
Giyim ve Aksesuar
2005 8.4 7.2 2.7 1.5 0.9 4.5 0.8 0.2 73.9
100.0
2006 11.0 9.5 4.1 2.9 1.1 3.8 0.8 0.2 66.8
100.0
Ara Sat/Servis/ Yedek Para
Mobilya ve Dekorasyon
2007 12.8 9.6 .5 3.7 1.6 2.7 1.2 0.2 62.7

100.0
Sigortaclk
2008 18.5 9.9 6.6 4.1 2.6 2.5 1.5 0.2 54.2
100.0
59
nternet Perakendeciliinde Markalarn Deer Olarak Pay (20052008)

Marka hepsiburada.com biletix.com estore.com gittigidiyor.com ebebek.com Dell genpatech.com 444cicek.com Dierleri Toplam Ait Olduu Firma D-Market Elektronik Hizmetler A.. Biletix Bilet Datm Basm ve Ticaret A.. Elektronik Ticaret ve Sanal Maaza Hizmetleri A.. GittiGidiyor A.. Enucuz Pazarlama Turizm Reklam ve Telekomniksayon Tic. Ltd. ti. Dell Datm (EMEA) Ltd. Trkiye Genpa Telekomnikasyon ve letiim Hizmetleri San. Tic. A.. Netsa Internet Hizmetleri Ltd. ti. 2005 8.4 7.2 2.7 1.5 0.9 4.5 0.8 0.2 73.9 100.0 2006 11.0 9.5 4.1 2.9 1.1 3.8 0.8 0.2 66.8 100.0 2007 12.8 9.6 5.5 3.7 1.6 2.7 1.2 0.2 62.7 100.0 2008 18.5 9.9 6.6 4.1 2.6 2.5 1.5 0.2 54.2 100.0
nternet Perakendecilii Tahminleri: Deer (20082013)

TL milyon nternet Perakendecilii - Kozmetik ve Bakm rnleri - Ev Bakm rnleri - Evde Kullanlan Elektrikli Aletler - Tketici Elektronik Aletleri - Giyim ve Ayakkab - Dekorasyon ve Ev Eyalar - Kendin Yap (DIY), Bahe ve Donanm - Medya rnleri - Oyunlar ve Oyuncaklar - Vitamin ve Beslenme Takviyeleri - Gda ve ki - Dier 2008 1,331.7 29.2 493.0 331.0 128.1 15.1 335.4 395.8 147.3 15.5 2009 1,525.4 32.7 591.6 342.5 2010 1,739.4 36.7 708.1 353.2 166.5 15.9 459.1 2011 1,961.4 41.0 835.6 363.4 186.4 16.2 518.8 2012 2,201.0 45.6 980.1 373.2 204.5 16.5 581.0 2013 2,461.6 50.5 1,144.8 381.1 223.5 16.7 644.9
60
nternet Perakendecilii Tahminleri: Deerdeki Artn Yzdesi (2008-2013)

Srekli Deer Art % nternet Perakendecilii - Kozmetik ve Bakm rnleri - Ev Bakm rnleri - Evde Kullanlan Elektrikli Aletler - Tketici Elektronik Aletleri - Giyim ve Ayakkab - Dekorasyon ve Ev Eyalar - Kendin Yap (DIY), Bahe ve Donanm - Medya rnleri - Oyunlar ve Oyuncaklar - Vitamin ve Beslenme Takviyeleri - Gda ve ki - Dier 14.0 92.3 2008-13 CAGR (Yllk Bileik Byme Oran) 13.1 11.6 18.4 2.9 11.8 2.1 2008-13 TOPLAM 84.8 73.1 132.2 15.1 74.5 11.2 -
61
5. BLG TOPLUMU STRATEJS EYLEM PLANI (2006-2010)

Devlet Planlama Tekilat tarafndan hazrlanm olan Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem plan55 20062010 ylnda lkemizde uygulanacak bilgi toplumuna gei hedefleriyle ilgili detayl almalar belirlemektedir. Bilgi Toplumu Stratejisi ve eki Eylem Plan 11.07.2006 tarihli ve 2006/38 sayl Yksek Planlama Kurulu Kararyla onaylanm olup, 28.07.2006 tarihli ve 26242 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. 58 ve 59. Hkmet Acil Eylem Plannda yer alan e-Dnm Trkiye Projesi 2003 ylnda balatlm, bylece lkemizde yrtlmekte olan mnferit almalar tek proje ats altnda toplanarak hzlandrlmtr. e-Dnm Trkiye Projesi; vatandalar, iletmeler ve kamu kesimi ile tm toplumun bilgi toplumuna dnmnn uyum iinde ve btnleik bir yapda yrtlmesini amalamaktadr. Bu alma AB tarafndan srdrlen 2010 Lizbon Stratejisine de uyum salamay iermektedir. Bilgi Toplumu Stratejisi ve eki Eylem Plan; vatandalar, kamu kesimi ve i dnyas ile sivil toplum kurulular, ksacas toplumun her kesimi iin nmzdeki 5 yllk dnemde temel referans belgesi olma ve gelecekte yrtlecek almalara yol gsterme amacndadr. Projenin genel koordinasyonu grevi Devlet Planlama Tekilatna verilmi, Devlet Bakan ve Babakan Yardmcs, Ulatrma Bakan, Sanayi ve Ticaret Bakan ve st dzey brokratlar ile sivil toplum kurulularnn katlmyla e-Dnm Trkiye cra Kurulu; kamu, zel sektr ve sivil toplum kurulularnn katlmyla da Danma Kurulu oluturulmutur. Bu srete, ilgili tm taraflarn katlmyla hazrlanan Trkiyenin Bilgi Toplumuna Dnm Politikas e-Dnm Trkiye cra Kurulu tarafndan kabul edilmitir. Politika Belgesinde, Trkiyenin bilgi toplumuna dnm vizyonu; Bilim ve teknoloji retiminde odak noktas haline gelmi, bilgi ve teknolojiyi etkin bir ara olarak kullanan, bilgiye dayal karar alma sreleriyle daha fazla deer reten, kresel rekabette baarl ve refah dzeyi yksek bir lke olmak eklinde belirlenmitir. Eylemler 2006 ylnda balatlmakta, talebin hzla tetiklenerek hedeflenen ekonomik ve sosyal faydalarn gerekletirilmesi amacyla 20072008 yllarnda younlap 20092010 yllarnda sonlanmaktadr. Bu blmde konu, iletmelerde bilgi ve iletiim teknolojileri ve e-ticaret kullanm asndan ele alnmaktadr. letmelerin kendi i srelerinde ve kamuyla olan i ve ilemlerinde bilgi ve iletiim teknolojilerinin yaygn kullanmyla bu skntlarn byk oranda giderilmesi, yeni ve daha et55 http://www.bilgitoplumu.gov.tr
62
kin i srelerinin gelitirilmesi, iletme maliyetlerinin azaltlmas, verimliliin artrlmas ve e-ticaretin yaygnlamas ile kresel pazarlara eriim imkanlar sayesinde sat potansiyelinin artmas mmkn olabilecektir. Dier taraftan, irketler arasnda oluacak etkin iletiim platformlaryla sektr ii ve sektrler aras sinerjiler ortaya karlabilecektir. lkemizde KOBler toplam iletmelerin yzde 99,8ini, istihdamn ise yzde 76,7sini oluturmaktadr. KOBler iinde 1 ile 9 arasnda alan olan mikro lekli iletmeler de toplam iletmelerin yzde 96,3n oluturmaktadr. Ancak, KOBlerin GSMH ierisindeki pay yzde 26,5 seviyelerinde kalmaktadr. KOBlerde retilen katma deerin dk olmasnda, bu iletmelerin teknik bilgi ve beceri seviyelerinin, bilgi ve iletiim teknolojilerine eriim frsatlarnn ve bu teknolojilerin salad avantajlardan faydalanma kabiliyetlerinin snrl olmasnn etkili olduu deerlendirilmektedir.56 Bilgi toplumuna ynelik tm bu giriimlerde ele alnan ncelikli alanlar ve almas gereken engeller genellikle aadaki hususlarda younlamaktadr57: Srdrlebilir byme ve rekabetiliin artrlmas Yaam kalitesinin artrlmas Saysal uurumun nlenmesi nsan kayna yetkinliklerinin ve istihdamn artrlmas Kamu hizmetlerinin oklu platformlardan, vatanda odakl ve etkin sunulmas e-Ticaretin yaygnlatrlmas Bilgi toplumu uygulamalarnda standardizasyon ve gvenliin salanmas Pazara uyumlu Ar-Ge ve yenilikiliin gelitirilerek deer yaratlmas Genibant iletiim altyaplarnn yaygnlatrlmas eriin ve bilgi toplumu uygulamalarnn zenginletirilmesi Teknolojilerin yaknsama potansiyelinden faydalanlmas Bilgi toplumunun geliiminde medya kanallarndan faydalanlmas
Bilgi Toplumu Stratejisinin temel hedefleri; Kamuda i srelerinin gzden geirilerek kamu ynetiminde ve ileyiinde modernizasyonunun salanmas, Kamunun vatandalara ve i dnyasna sunduu hizmetlerin daha etkin, hzl, kolay eriilebilir ve verimli sunulmas, Vatandalarn bilgi toplumu imkanlarndan azami dzeyde faydalanmalarnn salanmas, saysal uurumun azaltlmas, istihdamn ve verimliliin artrlmas, Bilgi ve iletiim teknolojilerinin, daha fazla katma deer yaratmak zere, iletmeler tarafndan yaygn ve etkin kullanmnn salanmas,
56 DPT, Bilgi Toplumu Stratejisi, Temmuz 2006, s. 10-11 57 DPT, Bilgi Toplumu Stratejisi, s. 5-6
63
letiim hizmetlerinde yaygn, nitelikli ve uygun fiyatlarla hizmet sunumunu salayacak rekabeti ortamn tesisi ile bilgi ve iletiim teknolojileri sektrnn bymesinin salanmas ve kresel rekabeti bir sektr olarak konumlanmasdr. Bilgi Toplumu Stratejisi 7 temel strateji altnda eylemlerin ynelecei mdahale alanlarn temalar eklinde belirlemitir. Trkiyenin stratejik ncelikleri unlardr58: 1. Sosyal Dnm; Herkes iin bilgi ve iletiim teknolojileri frsat Vatandalarn gndelik ve i yaamlarnda bilgi ve iletiim teknolojilerini etkin kullanm ile ekonomik ve sosyal fayda artrlacaktr. 2010 Yl Hedefleri-Sosyal Dnm59
Temel Gstergeler * nternet Kullancs Bireyler renciler alanlar sizler Eitim Amal nternet Kullanan renciler evrimii Bankaclk Yapan Bireyler evrimii Alveri Yapan Bireyler e-Devlet Hizmetlerini Kullanan Bireyler nternete Bal Bilgisayar Bulunan Haneler KEMden nternete Erien Bireyler Gvenlik Problemi Yaayan Kullanclar * 1674 ya aras bireyler iin Mevcut Durum60 (%) 14 53 17 21 34 2,1 2,2 5,9 7 0,2 24 Hedef (%) 51 96 77 56 78 33 30 35 48 5,1 24
2- TK 2004 hanehalk biliim teknolojileri kullanm anketi (1674 ya)(Genibant internet abone younluu hari)
2.
Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Dnyasna Nfuzu; letmelere bilgi ve iletiim teknolojileri yoluyla rekabet avantaj60
Bir yandan, KOBlerin bilgisayar sahiplii ve internet eriimi artrlarak e-ticaret yapmaya tevik edilmeleri, dier yandan stratejik nem tayan sektr ve blgelere ilikin bilgi ve iletiim teknolojileri ihtiyacnn belirlenerek bu ihtiyac karlamak zere sektre zel verimlilik programlar hayata geirilecektir.
58 DPT, Bilgi Toplumu Stratejisi, s. 20 59 Bilgi Toplumu Stratejisi, s. 24 60 TK 2004 hanehalk biliim teknolojileri kullanm anketi (16-74 ya) (Genibant nternet abone younluu hari)
64
2010 Yl Hedefleri-Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Dnyasna Nfuzu

Temel Gstergeler * Elektronik kanallardan sunulan kamu hizmetlerinden yararlanan iletme oran : Bilgi alma Form indirme evrimii Form Doldurma lemin tamamlanmas Bilgisayar olan iletme oran Genibant internet eriimine sahip iletme oran e-Ticaret satlarnn toplam ciroya oran Kurumsal Kaynak Planlamas kullanan iletme oran Tedarik Zinciri Ynetimi kullanan iletme oran Mteri likileri Ynetimi kullanan iletme oran
* Kk, orta ve byk lekli (10 ve daha fazla alan olan) iletmeler iin
Mevcut Durum (%)
Hedef (%)
61 20 0-3 0-3 0-1 0-0,5
90 80 60 30 95 70 15 15 12 5
Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Dnyasna Nfuzu Stratejik Hedefine Ynelik Eylemin ana temalar: Devlet ile Yapma Kolaylklarnn Salanmas
Eylem Aklama letmelerin evre izinleri ile ilgili i ve ilemlerini tek bir noktadan evrimii olarak yapabilmeleri salanacaktr. Yeni irket kurulumu, eitli lisans bavurular, mali destek ve tevik bavurular, alan SSK kaytlar, gmrk ilemleri, vergi beyan ve demeleri, iflas bavurular, nvan deiiklii ve genel kurul bildirimi gibi ilemler tek bir noktadan evrimii olarak yaplabilecek, onaylanacak ve arivlenecektir. Sorumlu (S) ve lgili () Kurulular evre ve Orman Bakanl (S) ileri Bakanl (Mahalli d. Gn. Md.) () Sanayi ve Ticaret Bakanl () Yerel Ynetimler () Sanayi ve Ticaret Bakanl (S) Maliye Bakanl (Gelir daresi Bk.) () D Ticaret Mstearl () Gmrk Mstearl () Sosyal Gvenlik Kurumu () KOSGEB () TRKSAT () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii ()
evrimii evre zinleri
evrimii irket lemleri
65
D Ticarette e-Belge Kullanm
D ticaret ilemlerinde kullanlan bilgi ve belgeler kurumlar arasnda elektronik ortamda paylalacak ve tm ilemler i srelerinde taraf olan kurumlarca standart d ticaret belgeleri kullanlarak elektronik ortamda gerekletirilecektir.
Gmrk Mstearl (S) Maliye Bakanl (Gelir daresi Bk.) () Salk Bakanl () Ulatrma Bakanl () Tarm ve Kyileri Bakanl () Sanayi ve Ticaret Bakanl () evre ve Orman Bakanl () D Ticaret Mstearl () Trkiye statistik Kurumu () Trkiye Atom Enerjisi Kurumu () Trk Standardlar Enstits () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii () Trkiye hracatlar Meclisi ()
Bilgi Edinme Ortamnn Salanmas

Eylem Aklama Sorumlu (S) ve lgili () Kurulular Sanayi ve Ticaret Bakanl (S) Ulatrma Bakanl () D Ticaret Mstearl () Trkiye Kurumu () KOSGEB () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii () Trkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu () lgili Kamu Kurum ve Kurulular () Hazine Mstearl (S) ileri Bakanl (Mahalli d. Gn. Md.) () Maliye Bakanl (Milli Emlak Gn. Md.) () Maliye Bakanl (Gelir daresi Bk.) () Sanayi ve Ticaret Bakanl () Tapu ve Kadastro Gn. Md. () Yerel Ynetimler () Yabanc Sermaye Dernei ()
Tek Nokta Bilgilendirme Portal
- Portal, KOB ve giriimcilere i kurma, i yapma, BT kullanm ve faaliyet gsterdikleri sektrler ile ilgili ihtiya duyacaklar her trl bilgiyi sunacaktr.
Yabanc Yatrmc Odakl Promosyon Portal
- Yabanc yatrmclar, Trkiyedeki mevzuat, sektrler ve verilen tevikler ile temel girdiler hakknda bilgilendirilecektir. Ayrca, yabanc yatrmclara deiik yatrm seenekleri sunulacaktr.
66
letme ve alanlarn Bilgi ve letiim Teknolojileri Yetkinliinin Gelitirilmesi

Eylem malat D Sektrler iin Destek Hizmetleri Verecek Kurum Gelitirilmesi Aklama - BT desteklerinden tm sektrlerdeki iletmelerin doru ve planl bir ekilde faydalanmas amacyla KOSGEBin faaliyet alan geniletilecektir. - e-renme yoluyla alanlarn mesleki bilgi ve beceri dzeyleri artrlacaktr. Dezavantajl blgelerde alanlar ve zrllerin mesleki eitim materyallerine ulamalarnn nndeki engeller de kaldrlarak insan kayna nitelii gelitirilecektir. - Turizm Portal oluturularak tantm ve pazarlamaya katk salanacak, turizm tesislerinin tantm, evrimii rezervasyon ve sektrde ilgili aktrler arasnda bilgi paylamna uygun ortam salanacaktr. - letmelerde bilgisayar ve nternet kullanmnn yaygnlatrlmas ve bilgisayar kullanan alan saysnn artrlmas amacyla, temel altyap maliyetlerinin bir ksmnn devlet tarafndan karlanmasna ynelik destek verilecektir. - Tm sektrlerdeki iletmelerin, i srelerini yeniden tanmlamalar ve tm srelerini elektronik ortama entegre ederek verimliliklerini artrmalar amacyla destekler verilecektir. - Bilgi ve iletiim teknolojileri kullanm asndan olduka geride olan krsal kesim alanlar BT ile tantrlacak ve reticilerin teknoloji, pazar ve sanayi ile entegrasyonunda bilgi ve iletiim teknolojilerinden azami lde faydalanmalar salanacaktr. Sorumlu (S) ve lgili () Kurulular Sanayi ve Ticaret Bakanl (S) KOSGEB () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii () Milli Eitim Bakanl (S) Sanayi ve Ticaret Bakanl () Trkiye Kurumu () KOSGEB () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii () i ve veren Sendikalar () Trkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu () Meslek Kurulular () Kltr ve Turizm Bakanl (S) Sanayi ve Ticaret Bakanl () TURSAB () lgili Sivil Toplum Kurulular () Sanayi ve Ticaret Bakanl (S) Milli Eitim Bakanl () Maliye Bakanl () Ulatrma Bakanl () KOSGEB () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii () lgili Sivil Toplum Kurulular () Sanayi ve Ticaret Bakanl (S) Maliye Bakanl (Gelir daresi Bk.) () KOSGEB () Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii () Sivil Toplum Kurulular () Tarm ve Kyileri Bakanl (S) Milli Eitim Bakanl () evre ve Orman Bakanl () Devlet Planlama Tekilat () lgili Kamu Kurum ve Kurulular ()
Sektrel Mesleki Eitimler
Trkiye Turizm Portal
BT Altyap ve Yetkinlik Gelitirme Destekleri
Srelerinin Elektronik Ortama Entegrasyonu
Krsal Kalknmada BT Kullanm
67
e-Ticaretin Gelitirilmesi
Eylem Aklama - Gvenli e-ticaret iin uygulanmas gereken standartlarn belirlenerek e-ticaret yapan firmalarn yetkilendirilmi kurulularca bu standartlara uygunluk asndan denetlenmesini esas alan bir sertifikasyon mekanizmas kurularak nternet zerinden yaplan alveriin gvenli ve gvenilir olmas iin uygun ortam oluturulacaktr. Sorumlu (S) ve lgili () Kurulular Trk Standardlar Enstits (S) D Ticaret Mstearl () TBTAK (UEKAE) () Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu () Trk Akreditasyon Kurumu () Bankalararas Kart Merkezi () lgili Sivil Toplum Kurulular ()
e-Ticaret Gvenlik Altyaps
e-Ticaretin Gelitirilmesi: e-Ticaret bata KOBler olmak zere iletmelerin dnya ticaretinden daha fazla pay almalarna imkan salamaktadr. letmelerin bu imkandan en st dzeyde faydalanabilmeleri iin e-ticaretin nnde engel tekil eden gvenlik problemi, e-imzann yaygnlamas ve dier mevzuat dzenlemeleriyle giderilecek, e-ticaret yapan firmalarn yetkilendirilmi kurulularca belirlenmi standartlara uygunluk asndan denetlenmesini esas alan bir sertifikasyon mekanizmas kurulacak ve iletmelerin bu konudaki farkndal artrlacaktr. letmelerin e-ticaret yapmalarn tevik edecek programlar oluturulacaktr. 3. Vatanda Odakl Hizmet Dnm; Yksek standartlarda kamu hizmeti sunumu 4. Kamu Ynetiminde Modernizasyon; Bilgi ve iletiim teknolojileriyle desteklenen kamu ynetimi reformu 5. Kresel Rekabeti Bilgi Teknolojileri Sektr; Uluslararas oyuncu bilgi teknolojileri sektr 6. Rekabeti, Yaygn ve Ucuz letiim Altyap ve Hizmetleri; Toplumun her kesimine yksek kalitede ve ucuz genibant eriim imkan 2010 Yl Hedefleri-Rekabeti, Yaygn ve Ucuz letiim Altyap ve Hizmetleri
Temel Gstergeler Sektrn rekabetiliinin AB lkeleri arasndaki yeri Genibant eriim altyaplar tarafndan kapsanan nfusun toplam nfusa oran (%) Genibant eriimin son kullancya maliyetinin kii ba gelire oran (%)
* 2004 ylnda ECTAnn yapt almada 10 AB lkesine yer verilmitir.
Mevcut Durum 10+* 75 5,4
Hedef 15 95 2
7. Ar-Ge ve Yenilikiliin Gelitirilmesi; Kresel pazarn taleplerine uygun yeni rn ve hizmetler
68
5.1 E-Devlet E-Devlet hizmetlerinde temel ilke, bilgi ve iletiim teknolojilerinin kamu i srelerinde etkinliin artrlmas iin nemli bir ara olarak kullanlmasdr. Hizmetler elektronik ortama dntrlrken; fayda-maliyet oranlar, kullanm youn ve getirisi yksek hizmetlere ncelik verilmesi, vatanda odakllk ve birlikte alabilirlie dikkat edilmektedir. e-Devletin omurgasnda devletle her temas noktasnda ve ilemde gerek ve tzel kiilere tek numara verilerek tannmann salanmas ve adres kaytlar ile gayrimenkul mlkiyet bilgileri zerinden gidilmesi planlanmaktadr. Balca e-Devlet Proje ve Uygulamalar Bilgitoplumu.gov.tr web adresine gre; e-Devlet hizmetlerinin mnferit kurumsal uygulamalar yerine, btnleik bir yapda sunulmasna, mkerrerliklerin ve kaynak israfnn nlenmesine, kurum ii ve kurumlar arasnda elektronik ortamda bilgi ve belge paylamna ynelik almalar eitli kademelerde srdrlmektedir. 18 Aralk 2008 tarihinde faaliyete geirilen e-Devlet Ana Kaps bu konularda nemli faydalar salayacaktr. Merkezi Nfus daresi Sistemi (MERNS), Kimlik Paylam Sistemi, Vergi Daireleri Otomasyonu Projesi (VEDOP I-II), Ulusal Yarg A Projesi (UYAP), Gmrk daresinin Modernizasyonu Projesi (GMOP), Polis Bilgi A (POLNET), Saymanlk Otomasyon Sistemi (Say2000i), elektronik ortamda SSK bildirgelerinin doldurulduu e-Bildirge ve Babakanlk Mevzuat Bilgi Sistemi yaygn olarak hizmet veren balca e-Devlet uygulamalardr. Avrupa Komisyonu adna 2001 ylndan bu yana Cap Gemini firmas tarafndan yrtlen 20 temel kamu hizmetinin elektronik ortamda sunumu kyaslama almasna 2007 ylnda Trkiye de dahil olmutur. AB tarafndan belirlenen 20 temel kamu hizmetinin tamamen elektronik ortamda sunumunda, 2007 yl itibaryla AB 27+ (AB27 ve Trkiye, zlanda, svire, Norve) ortalamas yzde 59 iken, Trkiye iin bu oran yzde 55tir. Bu hizmetlerin elektronik ortamda sunumunda ulalan olgunluk seviyesi, AB 27+ iin yzde 76 iken, Trkiyede yzde 69 olarak gereklemitir. dnyasna sunulan hizmetlerin olgunluk seviyesi asndan ise Trkiye yzde 86 ile yzde 84 olan AB 27+ ortalamasnn da zerindedir. Kullanc odakl hizmet sunumu, AB 27+ iin yzde 19, Trkiye iin yzde 12 seviyesindedir. e-Devlet Ana Hizmet Kaps: Turkiye.gov.tr e-Dnm Trkiye Projesinin Ksa Dnem Eylem Plan gerei balatlan ve TRKSAT A.. tarafndan yrtlen e-Devlet ana kaps projesi kapsamnda 2006 ylnda balayan almalar tamamlanmtr. Kamu Gvenli An hayata geirecek ekip oluturulmu, kamu kurumlarnn ihtiyalar tespit edilmitir. e-Devlet kaps hizmetlerinin yaygnlatrlmas kapsamnda
69
39 kamu kurumu ile yaplan e-Hizmetler Fizibilite Raporlar erevesinde 100n zerinde elektronik hizmetin e-Devlet Kaps zerinden verilebilmesi ile ilgili teknik ve teknolojik altyapsnn raporlamas tamamlanmtr. e-Devlet Kaps Projesi (www.turkiye.gov.tr) 23 evrim ii hizmetle 18 Aralk 2008 tarihinde hizmete almtr. Bu tarihten itibaren projenin oluturduu sistemin iletimi aamasna geilmitir. e-Devlet Kapsna Mart 2009a kadar entegre edilecek 23 yeni hizmet belirlenmi ve bir cra Kurulu Karar haline getirilmitir. Ayrca, mobil e-devlet uygulamalarnn 2009da devreye girmesi iin uygulama gelitirme almalar ile SMS entegrasyonu, altyap geniletme ve standardizasyon almalar devam etmektedir. e-Devlet Kaps, tm kamu hizmetlerine tek bir noktadan eriim imkan salayan byk bir internet sitesidir. Kapnn amac kamu hizmetlerini, vatandalara, iletmelere, kamu kurumlarna bilgi ve iletiim teknolojileriyle etkin ve verimli bir ekilde sunmaktr. e-Devlet Kaps, Vatanda, ve Devlet olmak zere ana sayfadan olumaktadr. ncelikli E-Devlet Projeleri Karar vericilerin ve uygulayclarn ilerlemeleri deerlendirebilmeleri amacyla Bilgi Toplumu Stratejisi (20062010) - lmleme Dokman hazrlanmtr. Temmuz 2007 ve Ocak 2009da birbirinin devam olan, iki tane Bilgi Toplumu Stratejisi (20062010) lmleme Dkman yaynlanmtr. Mart 2009da ise Deerlendirme Raporu:3 hazrlanmtr. Eylem Plannda yer verilen 111 eylemin, stratejik ncelikler itibariyle dalm yledir: Sosyal Dnm bal altnda 14, Bilgi ve letiim Teknolojilerinin Dnyasna Nfuzu basl altnda 12, Vatanda Odakl Hizmet Dnm bal altnda 41, Kamu Ynetiminde Modernizasyon bal altnda 21, Kresel Rekabeti Bilgi Teknolojileri Sektr bal altnda 13, Rekabeti, Yaygn ve Ucuz letiim Altyap ve Hizmetleri bal altnda 7 ve Ar-Ge ve Yenilikiliin Gelitirilmesi bal altnda 3 eylem. Eylem Plannn uygulama durumu, eylemler baznda Devlet Planlama Tekilat Mstearlnca izlenmekte ve belirli aralklarla e-Dnm Trkiye cra Kuruluna rapor edilmektedir. Eylem Plannn 2008 yl sonu itibariyle uygulama sonularna gre; eylemlerden 7 adedinin (% 6) tamamland, 56 eylemin (% 51) almalarnda nemli aama kaydedildii ve 36 eylem (% 32) ile ilgili almalarn ise henz balang aamasnda olduu grlmektedir. 111 eylem iinden henz gereklemeyenlerden; Vatanda en ok ilgilendiren, Kuyruklar bitirecek, Ticaret ve yatrm kolaylatracak, Ksa zamanda sonu verecek, Ek maliyet getirmeyecek
70
olduuna inanlan ncelikli 11 proje seilmitir. E-Devlet Danma Grubunun, E-Dnm Trkiye cra Kuruluna 12.06.2009 tarihinde yapt sunumda belirtilen ncelikli 11 e-devlet projesi unlardr:
PROJENN ADI 1. Online Ara Tescili 2. e-Adl Sicil 3. Online irket Kuruluu 4. Salkta e-Randevu 5. e-hale 6. Belediyelerde e-Vergi 7. Online Dava lemleri 8. Tketici Portal 9. Kltr Portal 10. Yurtdna e-Ticaret 11. e-evre zni SORUMLU KURUM ileri Bak. Adalet Bak. Sanayi ve Tic. Bak. Salk Bak. Kamu hale Kurumu ileri Bak. Adalet Bak. Sanayi ve Tic. Bak. Kltr ve Turizm Bak. Gmrk Mst., DTM evre ve Orman Bak. SRE (Ay) 12 6 12 6 8 9 9 www.tuketici.gov.tr 9 2 14
Bu projelerden Yurtdna e-Ticaret Projesi nin gereklemesine ynelik nemli mevzuat dzenlemeleri tamamlanmak zeredir. Bu konu 6. blmn son ksmnda anlatlmaktadr.
71
6. TRKYEDE BLM TEKNOLOJS HUKUKU BAKIMINDAN DURUM

6.1 Avrupa Birlii Mevzuat 3 Ekim 2005de balayan mzakere srecinde tm yasal mevzuatmz uyumlulatrmaya altmz Avrupa Birliinde bu konuda uygulanan mevzuata deinmek gerekiyor61: 2010 Ylnda Dnyann en dinamik ve rekabeti bilgi ekonomisi olma hedefi e-Avrupa Projesi Elektronik mza (99/93/EC Sayl Direktif) Elektronik Fatura (2001/115/EC Sayl Direktif) Elektronik Ticaret (2000 E-Ticaret Direktifi) Avrupa Birlii Bilgi Gvenlii Ajans Kuruluu ENISA (2004 Reglasyon) Elektronik Para Direktifi (2001 Direktifleri) Kiisel Verilerin Korunmas (19952001 Ylndaki Direktifler) nternet zerindeki Fikri Haklarn Korunmasna likin 2001 Ylndaki Copyright Direktifi Telekomnikasyon ereve Reglasyonlar (Eriim, Arabalant, Lisanslama, Tarife Direktifleri) E-Devlet Hizmetleri Tavsiye Kararlar Dijital Hak Ynetimi nternet zerinde Hukuka Aykr ve Zararl erikle Mcadele Tavsiye Kararlar Dijital Televizyon ve 3. Nesil Cep Telefonu Hizmetleri Tavsiye Kararlar Alar-Sistemler ve Cihazlar Aras Yaknlama (Convergence) Tavsiye ve lke Kararlar Biliim Sularyla Mcadele ve Adli Biliim (Computer Forensic) Konusunda Tavsiye Kararlar
AB mktesebatna uyumda Trkiye iin aciliyet tayan iki alan e-fatura ve saysal haklar ynetimidir. Bu konuda almalar yrtlmektedir. 20 Haziran 2006 tarihinde imzalanan Pan-Avrupa e-Devlet Hizmetlerinin dareler, Dnyas ve Vatandalara Birlikte ler Sunumu Konusundaki Topluluk Programna (IDABC) Trkiyenin Katlm Hakknda Avrupa Topluluu ve Trkiye Cumhuriyeti Arasnda Yaplan Mutabakat Zaptnn onaylanmas Bakanlar Kurulunca 6/2/2007 tarihinde kararlatrlm, Resmi Gazetede 11.03.2007de yaynlanmtr62.
61 Yrd. Do.Dr. Leyla Keserin 21.01.2006da Mersinde yaplan Biliim ve Hukuk Sempozyumunda yapt sunu. stanbul niversitesi Biliim Teknolojisi Hukuku Uygulama ve Aratrma Enstits, http://bthukuku.bilgi.edu.tr 62 DPT Bilgi Toplumu Dairesi Bakanl. http://www.bilgitoplumu.gov.tr/mevzuat
72
6.2 Mevcut Durum 6.2.1 Yrrlkte Olan Pozitif Hukuk Kaynaklar 5070 Sayl Elektronik mza Kanunu ve kincil Mevzuat Resm Yazmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik (2004/8125) /R.G. Say: 25658 Tarih: 02.12.2004 5237 Sayl Trk Ceza Kanunu Biliim Sular Kiisel Verilere Ynelik lenmi Sular Telekomnikasyon Hukuku Mevzuat (Yetkilendirme Rejimi-Telekom Sektrnde Kiisel Verilerin ve Tketicilerin Korunmas Hakkndaki Ynetmelik) Tketicinin Korunmas Hakkndaki Kanun (Mesafeli Sat - nternet zerinden Yaplan Satlar) Ceza Muhakemesi Kanunundaki Adli Biliime Ynelik Hkm (CMK 134) FSEK Bilgisayar Programlarnn ve Veritabanlarnn Korunmas Vergi Usul Kanunu Mkerrer 242. Madde 5651 Sayl nternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla lenen Sularla Mcadele Edilmesi Hakknda Kanun (Kabul tarihi: 4.5.2007) 5809 Sayl Elektronik Haberleme Kanunu (Kabul tarihi: 5.11.2008)
6.2.2 Elektronik mza Yasas Dnyadaki tm bilgisayarlar araclyla ok sayda kiinin katld internet ortamnda ticari ve yasal ilemlerin yaplmas iin gvenlik sorununu deiik boyutlaryla zecek yaklamlara ihtiya duyulmutur. Aadaki dzeyin salanmas iin elektronik/saysal/dijital imzann yasalamas gereklidir. Kimlik Dorulama: Mesaj gnderenin kimliinden emin olma Bilgi Btnl: Mesajlarn ierinin deitirilebilmesi Gizlilik: Mesajlarn ieriklerinin grlmemesi nkar Edilemezlik: Mesaj gnderip/gndermediini inkar edebilme Elektronik imzann; bankalar ve finans kurumlar, ube ana sahip sigorta irketleri, kamu kurum ve kurulular, holdingler ve dier byk irketler, niversiteler, yksek iletiim ve bilgi gvenlii gereksinimi olan organizasyonlar bata olmak zere orta ve uzun vadede yaygn bir uygulama alan bulabilecei deerlendirilmektedir.
73
E-imzann uygulanma alanlar unlardr63:

BANKACILIK VE SERMAYE PYASASI LEMLER Elektronik mza Hesap Ama/Kapama/ Szleme mzalama Kefilsiz Kredi Kart veya her tr kredi bavurusu yapma Hisse Senedi ve Dier Sermaye Piyasas Enstrmanlarnn Alm-SatmOpsiyon Talimatlarn Verme Talimat Emri Havale Emri EFT Emri Virman Fon Alp Satma Yatrm lemleri Dekont Gnderme Zaman Damgas Tm bankaclk ilemlerinin yaplma ve onay zamanlarn en kesin biimde tespit etme. Elektronik Sertifika ifre-parola olmakszn veya ifre/parola ile birlikte en gvenilir ekilde bankaclk ilemleri yaplacak ortama erime Dier Ak Anahtar Alt Yap Uygulamalar ifrelenmi veri gnderme ve saklama Alar, mteriler ve makineler arasnda gvenli/ifreli iletiim ortam yaratma KURUMLARARASI KURUM LEMLER Elektronik mza Personel zin /Performans Formlar Avans Talep/Masraf Onay Formlar Bordro lemleri Ynetim Kurulu Kararlar irket i Sirkler Cari Hesap Mutabakatlar Sipari Verme/Takip/ Onay lemleri Szleme yapma Kurumlar aras ve ii hukuki sonu douran tm iletiimler Elektronik deme Elektronik Sertifika Yalnzca yetkili kiilerin ilgili kaynaklara eriebilmesi ve ilem yapabilmesi Zaman Damgas Tm kurum ii ve Kurumlar aras ilemlerinin yaplma ve onay zamanlarn en kesin biimde tespit etme. Dier Ak Anahtar Alt Yap Uygulamalar ifrelenmi veri gnderme ve saklama Alar, mteriler ve makineler arasnda gvenli/ifreli iletiim ortam yaratma E-DEVLET LEMLER Elektronik mza Dava ve Takip Ama Ticaret Sicil lemleri Dileke Verme Oy Verme Elektronik Fatura Vergi Dairesi -Maliye lemleri Gmrk ilemleri D ticaret ilemleri Yerel Ynetim lemleri Zaman Damgas Tm e-devlet ilemlerinin yaplma ve onay zamanlarn en kesin biimde tespit etme. Elektronik Sertifika ifre-parola olmakszn veya ifre/parola ile birlikte en gvenilir ekilde e-devlet ilemleri yaplacak ortama erime Dier Ak Anahtar Alt Yap Uygulamalar ifrelenmi veri gnderme ve saklama Alar, mteriler ve makineler arasnda gvenli/ ifreli iletiim ortam yaratma E-TCARET VE MOBLTCARET LEMLER Elektronik mza E-deme ve M deme ans ve Talih Oyunlar Szleme imzalama Sipari/Talep/Sipari Onay/ptal Mteri ikayetleri, ade Talepleri Zaman Damgas Tm e-ticaret ve m-ticaret ilemlerinin yaplma ve onay zamanlarn en kesin biimde tespit etme. Elektronik Sertifika ifre-parola olmakszn veya ifre/parola ile birlikte en gvenilir ekilde e-ticaret veya m-ticaret ilemleri yaplacak ortama erime Dier Ak Anahtar Alt Yap Uygulamalar ifrelenmi veri gnderme ve saklama Alar, bireyler, kurumlar ve makineler arasnda gvenli/ ifreli iletiim ortam yaratma
Adalet Bakanl koordinasyonunda hazrlanarak 23 Ocak 2004 tarih ve 25355 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ve 23 Temmuz 2004de yrrle giren olan Elektronik mzann Dzenlenmesi Hakknda Kanununa gre64; 3/b) Elektronik imza: Baka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantksal balants bulunan ve kimlik dorulama amacyla kullanlan elektronik veri dir.
63 Elektronik mza ve Uygulamalar sunumu. Av. Yasin Beceni, Egven Ba Hukuk Danman. 21.01.2006, Mersin, Biliim ve Hukuk Sempozyumu 64 DPT. Bilgi Toplumu Dairesi Bakanl. http://www.bilgitoplumu.gov.tr/mevzuat/20040123_eimza.pdf
74
Gvenli elektronik imza ise; Madde 4.- Gvenli elektronik imza; a) Mnhasran imza sahibine bal olan, b) Sadece imza sahibinin tasarrufunda bulunan gvenli elektronik imza oluturma arac ile oluturulan, c) Nitelikli elektronik sertifikaya dayanarak imza sahibinin kimliinin tespitini salayan, d) mzalanm elektronik veride sonradan herhangi bir deiiklik yaplp yaplmadnn tespitini salayan, elektronik imzadr. Gvenli elektronik imzann hukuk sonucu ve uygulama alan Madde 5.- Gvenli elektronik imza, elle atlan imza ile ayn hukuk sonucu dourur. Kanunlarn resm ekle veya zel bir merasime tabi tuttuu hukuk ilemler ile teminat szlemeleri gvenli elektronik imza ile gerekletirilemez. Elektronik sertifika hizmet salaycs Madde 8.- Elektronik sertifika hizmet salaycs, elektronik sertifika, zaman damgas ve elektronik imzalarla ilgili hizmetleri salayan kamu kurum ve kurulular ile gerek veya zel hukuk tzel kiilerdir. Elektronik sertifikalarn uygulama alanlar nelerdir? Btnlk, Kimlik Denetimi ve nkar Edememezlik: Kurumlar mesajlarn doru kii tarafndan, ierii deitirilmeden ve kar tarafn inkar edemeyecei ekilde iletimini salamak iin saysal sertifikalar kullanrlar. Eriim Kontrol: Bilgisayar sistem ve terminallerine, internet sitelerine, intranetlere ve dier saysal alara eriim kontrol iin kullanlrlar. Belge letiminin spat: Hayati belgelerin hukusal adan zamann ve tarihini dorulamak iin zaman damgasna ihtiya vardr. Belge Arivi ve Edinilmesi: Kurumlar depolanm mesajlarn deitirilmediinin dorulanmasna gerek duyabilirler.

Elektronik imza, imza oluturma aralar olarak ifade edilen; elektronik imza oluturmak zere kullanlan yazlm ve akll kart veya token olarak adlandrlan donanmlar vastasyla oluturulur. Gvenli Elektronik mza ancak Nitelikli Elektronik Sertifika ile salanabilir. Nitelikli Elektronik Sertifika almak iin bavurulabilecek kurulular Elektronik Sertifika Hizmet Salayclardr.
75
Elektronik imza ile ilgili temel hatrlatmalar65: Nitelikli elektronik sertifika bireylerin (Gerek Kiilerin) elektronik ortamdaki resmi kimlik kartdr. Nitelikli elektronik sertifikalar yalnzca bireyler adna dzenlenebilir, tzel kiiler adna sertifika dzenlenmez. Nitelikli elektronik sertifikalar yalnzca elektronik sertifika hizmet salayclar tarafndan dzenlenebilir. Nitelikli elektronik sertifikalar ierisine kiisel ve mesleki bilgilerin yannda kullanma ve maddi kapsamna ilikin snrlamalar konulabilir. Nitelikli elektronik sertifikalara herkese eriilebilir olmas esastr. Elektronik imza alnr-satlr bir eya deil fiili bir olgunun addr. Elektronik imza atma fiilini gerekletirmek iin teknik olarak bir araca (gvenli elektronik imza oluturma arac) ve bu arac aktif hale getirecek ifreye (imza oluturma verisi) ihtiya vardr. Bahsi geen arac ve ifreyi nitelikli elektronik sertifika sahibi dnda nc kiilerin kullanmas yasaktr. Bir kiinin birden fazla nitelikli elektronik sertifikas olabilir. , Bir nitelikli elektronik sertifika; sertifika ierisinde belirtilmek koulu ile yalnzca sertifika ierisinde belirtilen hukuki ilemlerde kullanlabilir. Nitelikli elektronik sertifikalarn belli geerlilik sreleri vardr. Sresi gemi olan nitelikli elektronik sertifikalarla ilikili atlan elektronik imzalar geerli deildir. Elektronik imzal veriyi alan bir taraf bu veriyle ilikili sertifikann ierisinde yer alan bilgileri ve sertifikann geerliliini kontrol ederek ilem yapmaldr. Elektronik imza atma fiilini gerekletirmek iin gerekli olan aracn (gvenli elektronik imza oluturma arac) ve bu arac aktif hale getirecek ifrenin (imza oluturma verisi) tek sahibi ve zilyedi olabilecek kii olan adna nitelikli elektronik sertifika dzenlenmi kii aracn ve ifrenin gvenliinden phe ederse derhal sertifikasn iptal ettirmek zorundadr. Sertifika ierisinde yer alan bilgilerde deiiklik olduu durumlarda derhal sertifika sahibi bu deiiklii ESHSye bildirerek sertifikasn iptal ettirmelidir.
Elektronik imza oluturmak iin kullanlacak olan Nitelikli Elektronik mza Sertifikalar (NES) 5070 Sayl Elektronik mza yasas uyarnca Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumuna bildirimini yapm ve Trkiyede bu NESleri vermeye yetkili Elektronik Sertifika Hizmet Salayclara (ESHS) yaplacak bavuru ile alnabilir. Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu nitelikli elektronik sertifika vermeye yetkili olan kurulular internet sayfasnda duyurmaktadr. Buna gre mevcut durumda NES hizmet salayclar unlardr66:
65 Elektronik mza ve Uygulamalar sunumu. Av. Yasin Beceni, Egven Ba Hukuk Danman. 21.01.2006, Mersin, Mersin Noter Odas Biliim ve Hukuk Sempozyumu, URL: http://www.e-imza.gen.tr/index.php?Page=Sunumlar&Tur=FirmaSunumlari 66 http://www.btk.gov.tr/eimza/eshs.htm.eriim: 27.11.2009
76
ESHS Elektronik Bilgi Gvenlii A.. (E-Gven) TUBTAK-UEKAE (Kamu Sertifikasyon Merkezi) TrkTrust Bilgi, letiim ve Biliim Gvenlii Hizmetleri A.. EBG Biliim Teknolojileri ve Hizmetleri A..(E-Tugra)
Bildirim Tarihi 25.03.2005 31.03.2005 13.05.2005 20.06.2006
Faaliyete Balama Tarihi 24.06.2005 30.06.2005 16.07.2005 01.09.2006
Durum Faaliyetine devam etmektedir Faaliyetine devam etmektedir Faaliyetine devam etmektedir Faaliyetine devam etmektedir
10 Haziran 2004 tarihli e-Dnm Trkiye VI. cra Kurulu Toplantsnda kamu alanlarnn kurumsal sertifikalarnn tek merkezden salanmas ynnde karar alnmas salanmtr. Bu karar uyarnca Kamu Sertifikasyon Merkezi yapsnn kurulmas ve iletilmesi grev ve sorumluluu TBTAK-UEKAEye verilmitir67. Tm kamu kurum ve kurulularnn ayn kurumsal sertifika yaps altnda toplanmasn hedefleyen, sadece kamu kurum ve kurulularna kurumsal sertifikalarn oluturulmas ve sertifika yaam evriminin ynetilmesini salayacak bu yapnn gzden geirilmesi ve uygunluunun izlenmesi grev ve sorumluluu ise Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumuna aittir. 6.2.3 Elektronik mza Trk Hukuk Dzenine Neler Getirdi? Gvenli elektronik imza elle atlan imzaya edeer olup elektronik imza ile oluturulmu veriler senet hkmndedir. Ancak kanunlarn resmi ekle veya zel bir merasime tabi tuttuu hukuki ilemler ile teminat szlemelerinin gvenli elektronik imza ile gerekletirilememektedir. Dier bir deyile, kanunlarn merasimi ya da nc taraflarn ahitliini gerek grd emlak alm satm, veraset ve intikal, evlenme gibi ilemlerde elektronik imza kullanlamamaktadr. Ayrca gvenli elektronik imza elle atlan imza ile ayn ispat gcn haiz olacaktr. Usulne gre gvenli elektronik imza ile oluturulan elektronik veriler senet hkmnde saylacak, bu veriler aksi ispat edilinceye kadar kesin delil olarak kabul edilecektir. 6.2.4 Trkiyede E-imza Uygulamalarna rnekler D Ticaret Mstearlnn hracat Stratejik Plan kapsamnda Dahilde leme Rejiminin Elektronik Ortama Aktarlmas Projesi uygulamaya alnmtr68. Ksaca DR Otomasyon denilen uygulama, DR Rejimi kapsamnda ihracata ilikin ilemlerin istenilen yerden ve makineden balanp, gvenli elektronik imza kullanm ile yaplmasn mmkn klmaktadr69. Dahilde ve Harite zleme zin Belgeleri, Yurt i Sat ve Teslim Belgeleri ile Vergi Resim ve
67 http://www.btk.gov.trde bu konuyla ilgili dzenlemeler sunulmaktadr. 68 https://edtm.dtm.gov.tr/basvuru/giris.jsp 69 Kkylmazlar, Aysun. Elektronik Ticaret Rehberi. TO Yayn, 2006-3, ubat 2006, s. 53
77
Har stisnas Belgelerinin; firma bavurusundan taahht hesabnn kapatlmasna kadar geen btn sreci elektronik ortamda ve elektronik imzayla gerekletiren bir projedir70. Projenin amac yledir: amzn en nemli deerinden biri olan bilgiye sahip olmak Zaman tasarrufu salamak Yaplan ilemlerin; Takibini salamak lmek Deerlendirmek suretiyle karar srelerini hzlandrma Elektronik Evrak Ak ve Ariv gibi kazanmlarla i ykn hafifletme hangi bir yere baml olmakszn bilgiye ulaabilme ve ilem yapabilme. (Online Her Ofis) DR Otomasyonda gvenli elektronik imza alan firmalar aadaki ilemleri yapabilir:
Belge mracaat yapabilme thalat/ihracat listelerini on-line/off-line hazrlayabilme Hammadde sarfiyat tablolarn on-line/off-line hazrlayabilme Mevcut belge bilgileri veya firma bilgileri ile ilgili her trl revize talebi yapabilme thalat veya hracat listelerinde deiiklik talebi Ek sre talebi Yan sanayici revizesi H kodlu belgeler iin lke revizesi Y Kodlu belgeler iin faaliyet revizesi Kapatma mracaat yapabilme. Yurt ii alm ve satm faturalarn bildirme zel fatura ile yaplan satlarn bildirme Belge kapsamnda gerekleen ithalat ile ihracatlarn takip edebilme ptal talebinde bulunabilme Evraklarn takip edebilme

DR-Otomasyon kullancs olmak iin; Nitelikli Elektronik Sertifika Hizmet Salayclarndan elektronik imza temin edilmesi gerekmektedir. Yetkilendirme bavurusunda bulunulmas (www.dtm.gov.tr) hracat Birlikleri Genel Sekreterliklerine Verilecek Belgeler Dahilde leme Rejimi Uygulamasn Kullanmak istiyorum linki kullanlmaldr (www.dtm.gov.tr)
70 Memolu, Canfer. Dahilde leme Rejiminin Elektronik Ortama Tanmas Projesi (DR Otomasyon Projesi), D Ticaret Mstearl hracat Genel Mdrl (zleme ve Deerlendirme Dairesi), E-Ticaret Semineri GEME-ATO, 6 Haziran 2007, Ankara
78
Bavurusu kabul edilen ve geerli elektronik imzaya sahip firma yetkilisi elektronik imza ieren kartlarn kart okuyucularna takmas ve alan sayfada yer alan imzala butonuna basmas gerekmektedir. mzalama ilemi ifre kullanm ve teyitlerin ardndan gerekleir ve firma ana sayfas alr. Bu sistemde firmalarn kazanmlar unlardr71. 1. Her belge mracaat iin istenen evraklar sadece bir defa istenmekte, bu evraklar sresi bitimine kadar yeniden istenmemektedir. Belge mracaatlar iin ise herhangi bir evrak istenmemektedir. 2. Ortalama 2 haftada sonulanan belge mracaatlar ayn gn veya bir sonraki gn, revize mracaatlar ise ayn gn sonulandrlmaktadr. 3. Sisteme dahil olan firmalar btn ilemlerini kendi ofislerinden yapabilmekte (mracaat, her trl revize, kapatma, iptal vs), belge ile ilgili yaplan ithalat ve ihracat ilemlerini annda takip edebilmektedirler. 4. thalat esnasnda belgenin arkasna yaplan dmler yaplmamaktadr. 5. Gmrk memurlar GTP, miktar ve deer gibi kontrolleri yapmamakta, sistem tarafndan otomatik olarak (birka saniye iinde) yaplmaktadr. 6. Belge ile ilgili yaplan btn ilemler takip edilebildiinden kapatmada yaanan zaman kaybnn nne geilmitir. 7. Kapatma esnasnda istenen hammadde sarfiyat tablosu istenmemekte, sisteme tarafndan gerekleen deerler zerinden otomatik olarak hazrlanmaktadr. 8. Yine belge kapatlmasnda aranan beyanname teyitleri otomasyonlu gmrklerden yaplan ilemlerde aranmamaktadr. 9. Teminatlarn iadesinde yaanan skntlarn da nne geilebilecektir. DTM ayrca Serbest Blgeler Bilgisayar Uygulama Programn da bu ekilde yrtmektedir. 6.2.5 KOSGEB E-mza Destei KOBlerin e-imzaya geilerinin desteklenmesi amacyla, Telekomnikasyon Kurumu tarafndan yetkilendirilen Elektronik Sertifika Hizmet Salaycs (ESHS) tedariki ile KOSGEB arasnda bir birlii Protokol imzalanmtr. Bu protokol ile KOB Beyannamesi ve Yararlanc Durum Tespit Formu onaylanan iletmelerin, e-imza destei bavurusunda bulunmak suretiyle 3 yllk elektronik imza kullanm paketini, sadece KDV ksmnn tedarikiye denmesi suretiyle satn almalarna imkan hazrlanmtr72. 6.2.6 Mobil lemlerde E-imza E-imzann mobil telefonlarda ve bankaclk ilemlerinde kullanlmas konusunda mobil telefon operatr Turkcell cep telefonlar iin gelitirilmi, yasal olarak slak imzaya edeer elektro71 Memolu, Canfer. Dahilde leme Rejiminin Elektronik Ortama Tanmas Projesi (DR Otomasyon Projesi) 72 http://www.kosgeb.gov.tr/Haber/haber.aspx?hID=35, eriim: 5.6.2007
79
nik imza uygulamasn, SIM kart zerindeki ek gvenlik zellikleriyle beraber kullanclarnn hizmetine sunmaktadr. Turkcell, yasal olarak slak imzaya edeer yeni servisi Turkcell Mobil imzay, ilk olarak internet bankaclnda Akbank, Garanti, Trk Ekonomi Bankas, Trkiye Bankas, Yap Kredi ve HSBC ibirliiyle mterilerine sunmaktadr73. Turkcell Mobil mza, evlilik, tapu gibi kanunen belirli bir ekilde trenle gerekletirilmesi art olan ve nc kiilerin kefaletini gerektiren ilemler dnda, slak imza gerektiren tm zel, kamu ve banka ilemlerinin mobil olarak yaplabilmesine olanak salyor. E-imza teknolojisini mobil ortama tayan Turkcell Mobil imza ile ayr bir akll kart ve kart okuyucu kullanmaya gerek olmadan, imza gerektiren ilemlerin de internet bankaclna tanabiliyor, resmi bavurular uzaktan yaplabiliyor. Turkcell kullanclar, ekstra cihaz ve elektronik sertifika yatrm olmakszn mevcut telefonlaryla mobil imzann salad kolaylk ve ekstra gvenlikten yararlanabilecekler. Turkcell Mobil imza ile kiilerin imza atarken kullanacaklar Nitelikli Elektronik Sertifikalar E-Gven tarafndan salanacaktr. 6.3 Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun (Kanun No. 4822, Kabul Tarihi : 6.3.2003) 4077 sayl Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunla ilgili olarak; MADDE 3. - 4077 sayl Kanunun 3 nc maddesi aadaki ekilde deitirilmitir. c) Mal: Al-verie konu olan tanr eyay, konut ve tatil amal tanmaz mallar ve elektronik ortamda kullanlmak zere hazrlanan yazlm, ses, grnt ve benzeri gayri maddi mallar, ibaresiyle mal tanm elektronik ortamda kullanlmak zere hazrlanan yazlm, ses, grnt ve benzeri gayri maddi mallar eklinde geniletilmitir. MADDE 14. - 4077 sayl Kanuna 9 uncu maddeden sonra gelmek zere aadaki madde eklenmitir. Mesafeli Szlemeler MADDE 9/A. - Mesafeli szlemeler; yazl, grsel, telefon ve elektronik ortamda veya dier iletiim aralar kullanlarak ve tketicilerle kar karya gelinmeksizin yaplan ve maln veya hizmetin tketiciye annda veya sonradan teslimi veya ifas kararlatrlan szlemelerdir. Mesafeli sat szlemesinin akdinden nce, ayrntlar Bakanlka karlacak teblile belirlenecek bilgilerin tketiciye verilmesi zorunludur. Tketici, bu bilgileri edindiini yazl olarak teyit etmedike szleme akdedilemez. Elektronik ortamda yaplan szlemelerde teyid ilemi, yine elektronik ortamda yaplr.
73 21.02.2007, http://www.e-imza.gen.tr/index.php?Page=Haberler&HaberNo=168
80
Satc ve salayc, tketicinin siparii kendisine ulat andan itibaren otuz gn ierisinde edimini yerine getirir. Bu sre, tketiciye daha nceden yazl olarak bildirilmek kouluyla en fazla on gn uzatlabilir. Satc veya salayc elektronik ortamda tketiciye teslim edilen gayri madd mallarn veya sunulan hizmetlerin teslimatnn aypsz olarak yapldn ispatla ykmldr. Cayma hakk sresince szlemeye konu olan mal veya hizmet karlnda tketiciden herhangi bir isim altnda deme yapmasnn veya bor altna sokan herhangi bir belge vermesinin istenemeyeceine ilikin hkmler dnda kapdan satlara ilikin hkmler mesafeli szlemelere de uygulanr. Satc veya salayc cayma bildiriminin kendisine ulat tarihten itibaren on gn iinde alm olduu bedeli, kymetli evrak ve tketiciyi bu hukuk ilemden dolay bor altna sokan her trl belgeyi iade etmek ve yirmi gn ierisinde de mal geri almakla ykmldr. Mesafeli Szlemeler Uygulama Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik 14.06.2003de yrrle giren bu ynetmelik halen internet zerinden yaplan satlar dzenleyen temel belgedir. Madde 5 Mesafeli szlemenin akdinden nce aadaki bilgilerin tketiciye verilmesi zorunludur. a) Satc veya salaycnn isim, unvan, ak adres, telefon ve varsa dier eriim bilgileri, b) Szleme konusu mal ya da hizmetin temel zellikleri, c) Szleme konusu mal ya da hizmetin tm vergiler dahil sat fiyat, d) Satc veya salaycnn fiyat dahil tm vaatlerinin geerlilik sresi, e) Tketicinin demelerinin nasl yaplacana dair bilgiler, f) Teslimat ve ifann nasl yaplacana ve varsa buna ilikin masraflarn tutar ve kimin tarafndan karlanacana dair bilgiler, g) Cayma hakk ve bu hakkn nasl kullanlacana dair bilgiler, h) Tketiciye bir maliyeti varsa kullanlan iletiim yollarnn creti, ) Szleme konusu mal ya da hizmetin, teslim ve ifa tarihlerine ilikin program, j) Tketicinin talep ve ikayetlerini iletebilecei satc veya salaycnn ak adres, telefon ve varsa dier eriim bilgileri. n Bilgilerin Doruluunun Yazl Olarak Kantlanmas Madde 6 Tketici, n bilgileri doru ve eksiksiz olarak edindiini yazl olarak teyit etmedike szleme akdedilemez. Elektronik ortamda yaplan szlemelerde bu teyit ilemi yine elektronik ortamda yaplr. Tketici, mallar iin szleme konusu mal kendisine ulamadan, hizmetler iin de en ge szlemenin ifasndan nce n bilgileri ieren yazl onay almaldr.
81
Szlemede Bulunmas Gereken artlar Madde 7 Mesafeli szlemenin yazl olarak yaplmas ve bu szlemenin bir nshasnn tketiciye verilmesi zorunludur. Szlemede; a) Tketicinin, satc veya salaycnn isim, unvan, ak adres, telefon ve varsa dier eriim bilgileri, b) Szlemenin dzenlendii tarih, c) Maln veya hizmetin teslim veya ifa tarihi ve ekli, d) Teslimat ve ifaya ilikin masraflarn tutar ve kimin tarafndan karlanacana dair bilgiler, e) Szleme konusu maln veya hizmetin cinsi veya tr, miktar ve varsa marka ve modeli, f) Maln veya hizmetin Trk Liras olarak vergiler dahil pein sat fiyat, g) Vadeye gre faiz ile birlikte denecek Trk Liras olarak toplam sat fiyat, h) Faiz miktar, faizin hesapland yllk oran ve szlemede belirtilen faiz orannn yzde otuz fazlasn gememek zere gecikme faizi oran, ) Peinat tutar, j) deme plan, k) Borlunun temerrde dmesinin hukuki sonular, yer alr. Cayma Hakk Madde 8 Tketici; mal satna ilikin mesafeli szlemelerde, teslim ald tarihten itibaren yedi gn ierisinde hibir hukuki ve cezai sorumluluk stlenmeksizin ve hibir gereke gstermeksizin mal reddederek szlemeden cayma hakkna sahiptir. Hizmet sunumuna ilikin mesafeli szlemelerde ise, bu sre szlemenin imzaland tarihte balar. Szlemede, hizmetin ifasnn 7 gnlk sre dolmadan yaplmas kararlatrlmsa, tketici ifann balayaca tarihe kadar cayma hakkn kullanabilir. Cayma hakknn kullanmndan kaynaklanan masraflar satc veya salaycya aittir. Elektronik ortamda annda ifa edilen hizmetler ve tketiciye annda teslim edilen mallara ilikin szlemeler cayma hakk ve kullanmna ilikin hkmlere tabi deildir. Maln teslimi szlemeye taraf olan tketici dnda bir kiiye yaplsa dahi tketici cayma hakkn kullanabilir. Bu durumda satc mal 9 uncu maddenin drdnc fkras hkm uyarnca nc kiiden teslim alr. Tketicinin zel istek ve talepleri uyarnca retilen veya zerinde deiiklik ya da ilaveler yaplarak kiiye zel hale getirilen mallarda tketici cayma hakkn kullanamaz. Ayrca tketici, nitelii itibariyle iade edilemeyecek, hzla bozulma veya son kullanma tarihi geme ihtimali olan mallar sz konusu olduunda cayma hakkn kullanamaz.
82
Bu Ynetmeliin 6 nc ve 7 nci maddesindeki koullardan biri eksik olduu takdirde satc veya salayc en ge otuz gn ierisinde eksiklii giderir. Bu durumda 7 gnlk sre, sz konusu eksikliin giderildiine dair bilginin yazl olarak tketiciye ulatrld tarihten itibaren balar. Tketicinin dedii bedel ksmen veya tamamen satc veya salayc tarafndan ya da satc veya salayc ile kredi veren arasndaki anlamaya dayanlarak karlanyorsa, cayma hakknn kullanlmas halinde, kredi szlemesi de hibir tazminat veya cezai art tutarn deme ykmll sz konusu olmakszn kendiliinden sona erer. Ancak bunun iin, cayma bildiriminin kredi verene de yazl olarak iletilmesi gerekir. Satc ve Salaycnn Ykmll Madde 9 Satc veya salayc tketicinin siparii kendisine ulatrd andan itibaren en ge otuz gn ierisinde edimini yerine getirmekle ykmldr. Bu sre tketiciye daha nceden yazl olarak bildirilmek kouluyla en fazla on gn uzatlabilir. Satc veya salayc, tketicinin cayma bildiriminin kendisine ulat tarihten itibaren on gn iinde alm olduu bedeli, kymetli evrak ve tketiciyi bor altna sokan her trl belgeyi iade etmekle, ayrca yirmi gn iinde de mal geri almakla ykmldr. Satc veya salayc mesafeli szleme konusu maln veya hizmetin tketiciye teslimi veya ifasndan nce szlemenin bir nshasn ve n bilgilerin teyidine ilikin yazl onayn bir nshasn tketicinin kendi el yazs ile imzalanmasn salayarak teslim eder. Uyumazlk halinde ispat klfeti satc ve salaycya aittir. Hakl bir sebebe dayanmak artyla satc veya salayc, szlemeden doan ifa ykmllnn sresi dolmadan ve szlemede belirtmesi artyla, tketiciye eit kalite ve fiyatta mal veya hizmet tedarik edebilir. Satc veya salayc, sipari konusu mal veya hizmetin yerine getirilmesinin imkanszlatn ileri srerek, szleme konusu ykmllklerini yerine getiremiyorsa, bu durumu, szlemeden doan ifa ykmllnn sresi dolmadan tketiciye bildirir. demi olduu bedel ve bor altna sokan tm belgeleri 10 gn iinde tketiciye iade eder. Geri deme Madde 10 Mesafeli szlemelerde, demenin kredi kart veya benzeri bir deme kart ile yaplmas halinde tketici, kartn kendi rzas dnda ve hukuka aykr biimde kullanld gerekesiyle deme ileminin iptal edilmesini talep edebilir. Bu halde, kart karan kurulu itirazn kendisine bildirilmesinden itibaren 10 gn iinde deme tutarn tketiciye iade eder.
83
Kapsam D Szlemeler Madde 11 Bu Ynetmelik hkmleri; a) Banka, sigorta ile ilgili, b) Otomatik sat makineleri vastasyla akdedilen, c) Halka ak jetonlu telefonlar vastasyla akdedilen, d) Ak arttrma yolu ile akdedilen, e) Gda, iecek ve gnlk tketim iin tketicinin evine veya iyerine dzenli olarak salanan mallarn tedariki ile ilgili, f) Salaycnn stlendii, barnma, ulam, yemek tedariki, sportif ve kltrel faaliyetler ve elence hizmetlerini zel bir gnde veya srede tedarik etmesine ilikin hkmler ieren, szlemelere uygulanmaz. 6.4 Yrrle Girecek Olan Pozitif Hukuk Kaynaklar Trk Ticaret Kanunu Tasars: Tacirler arasndaki ihtar, ihbar, teyit mektubu, itirak taahhtnamesi, toplant arlar ve temerrde drmeye ilikin beyanlar Elektronik ticari defterler Elektronik Fatura Elektronik Konimento Elektronik Arivleme Elektronik Sigorta Poliesi Elektronik Tama Senedi Elektronik Genel Kurul Elektronik Ynetim Kurulu Her Ticari irkete Web Sitesi Zorunluluu Deniz Ticaret Hukukunda Tayan ile Tatan Arasndaki beyanlar Halka ak anonim irketlerde genel kurulun elektronik ortamda yaplma zorunluluu
Kiisel Verilerin Korunmas Hakkndaki Kanun Tasars Borlar Kanunu Tasars Yazl ekil ....... b. Unsurlar Madde 14- Yazl ekilde yaplmas ngrlen szlemelerde bor altna girenlerin imzalarnn bulunmas zorunludur. Kanunda aksi ngrlmedike, imzal bir mektup, asllar bor altna girenlerce imzalanm telgraf, teyit edilmi faks, teleks veya gvenli elektronik imzayla gnderilip saklanabilen metinler de yazl ekil yerine geer.
84
c. mza Madde 15- mzann, bor altna girenin el yazsyla atlmas zorunludur. Gvenli elektronik imza da el yazsyla atlm imzann btn hukuk sonularn dourur. Yeni Trk Ticaret Kanunu Tasarsna gre; i. letmeyle ilgili belgelerde web sitesi adresi ve numarasnn yer almas gerekecektir: NC KISIM-Ticaret Unvan ve letme Ad: (2) Tescil olunan ticaret unvan, ticar iletmenin giri cephesinin herkes tarafndan kolayca grlebilecek bir yerine, okunakl bir ekilde yazlr. Ayrca tacirin kulland iletmeyle ilgili belgelerinde, sicil numaras, ticaret unvan, merkezi, tacir sermaye irketi ise sermaye miktar, web sitesi adresi ve numaras da gsterilir. ii. Web sitesi kurulmas zorunluluu getirilmektedir. Madde 1524 - (1) Her sermaye irketi bir web sitesi amaya ve bu sitenin aka belirlenmi bir blmn, saylacak ierik ile snrl olmamak zere, irkete kanunen yapmas gereken ilnlara, pay sahipleri veya ortaklar asndan nem tayan aklamalara; ynetim ve mdrler kurulu ile genel kurul toplantlarnn hazrlklarna; anlan kurullarn yaplmasna ilikin bilgilere; ortaklara ve pay sahiplerine sunulmas gereken belgelerin yaymlanmasna; bu kurullara ait olanlar da dahil olmak zere her trl arya; oy verme, effaflk ve kamuyu aydnlatma ynnden zorunlu ve bilgi toplumu balamnda yararl grlen tm hizmetlerin ve bilgilerin sunulmasna; bilgi almaya ynelik sorulara, cevaplara ve benzeri dier ilemler ile bu Kanunda ve dier kanunlarda pay sahiplerinin veya ortaklarn aydnlatlmasnn ngrld konulara, zglemek zorundadr. Ayrca, finansal tablolar, bunlarn dipnotlar, ekleri, ynetim kurulunun yllk raporu dahil, hesap durumlarna, ara finansal tablolara, ynetim kurulunun kurumsal ynetim ilkelerine ne oranda uyulduuna ilikin yllk deerleme aklamasna; denetinin, zel denetinin, ilem denetilerinin raporlarna ve yetkili kurul ve bakanlklarn konulmasn istedikleri pay sahiplerini ve sermaye piyasasn ilgilendiren konulara ilikin olarak, irketin cevaplar ve bildirimleri ve dier ilgili hususlar irketin web sitesinde yaynlanr. Bu hkmdeki ykmlle uymama, kanuna aykrln ve ynetim kurulunun grevini yerine getirmemesinin btn hukuk sonularn dourur. Ceza hkmleri sakldr. Finansal tablolar ile her trl rapor yl sitede kalr.
ONKNC BLM-Ceza Hkmler
(11) Bu Kanunun 1524 nc maddesinde ngrlen web sitesini bu Kanunun yrrle girmesinden itibaren ay iinde oluturmayan veya web sitesi mevcut ise ayn sre iinde web sitesinin bir blmn bilgi toplumu hizmetlerine zglemeyen anonim irket ynetim kurulu yeleri, limited irket mdrleri ve sermayesi paylara blnm anonim irkette komandite ortaklar alt aya kadar hapis ve yz gnden yz gne kadar adl para cezasyla ve ayn madde
85
uyarnca web sitesine konulmas gereken ierii usulne uygun bir ekilde koymayan bu bentte saylan failler aya kadar hapis ve yz gne kadar adl para cezasyla cezalandrlrlar 6.5 Yurt Dna E-Ticaret in Mevzuat Dzenlemesi 7 Ekim 2009 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan (Karar Says : 2009/15481) 4458 Sayl Gmrk Kanununun Baz Maddelerinin Uygulanmas Hakknda Bakanlar Kurulu Karar ile, Babakanlk E-Devlet Danma Grubunun belirledii 11 ncelikli E-Devlet projesinden, lkemiz ihracat asndan ok nem tayan Yurt Dna E-Ticaret projesi fiilen ilerlik kazanmtr. Aada bu projenin Nisan 2008-Aralk 2009 arasnda belirlenen i tanm verilmektedir. (1) D Ticaret, Gmrk, Posta Mevzuatnn deitirilmesi (2) Yurtdna e-Ticaret Rehberinin hazrlanarak www.e-ticaret.gov.tr web sitesi zerinden sunulmas (3) e-Ticaret istatistiklerinin oluturulmas ve yaymlanmas Projenin faydalar ise unlar olacaktr: irket ve vatandalar iin: Yurt dna ynelik e-ticaretin yaplmas tevik edilecektir. Kapdan e-ticaretle ihracat yapabilecektir. hracata ynelik e-ticaret ve lojistik maliyeti azaltlacaktr. e-Ticaretle ilgili sorunlar koordineli olarak zlecektir. e-Ticarete balayanlarn ihracata geii kolaylaacaktr. Kurumlar iin: e-Ticaret yoluyla ihracatta uygulamada yeknesaklk ve effaflk salanacaktr. Yurt dna ynelik e-ticaret istatistikleri Bankalararas Kart Merkezi (BKM), Gmrk Mstearl ve TKle ibirlii halinde oluturulacak, e-ticaret llebilir hale gelecektir Bu alma ncesinde yaplan e-Ticaret iin nemli mevzuat deiiklikleri unlar olmutur: 18 Haziran 2009 tarihinde TBMMde yasalaan 5911 sayl Gmrk Kanunu ile Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun: Gmrk Kanununun 225. Maddesinde yaplan deiiklikle Dolayl Temsilci imkn getirilmitir.
86
12.7.2008 tarihli hracat Ynetmeliinde yaplan deiiklikle e-Ticaret Uzaktan iletiim aralaryla baka bir lkeye ynelik olarak gerekletirilen mesafeli mal sat olarak (1.Md.) tanmlanmtr. Yurtdna e-ticaret kapsamndaki mal ihracyla ilgili ilemler, d ticaret ve gmrk mevzuat hkmlerine tabidir. (13. Md.)
Bundan sonraki aamada, Posta Gnderilerinin Gmrk lemlerine likin Ynetmelii ve ihtiya duyulmas halinde hracat Ynetmeliindeki deiiklikler ile Yurtdna e-Ticaret Rehberinin tamamlanmas planlanmaktadr. 4458 SAYILI GMRK KANUNUNUN BAZI MADDELERNN UYGULANMASI HAKKINDA KARAR ONUNCU KISIM Posta daresi ya da Hzl Kargo Tamacl Yapan irketlerin Dolayl Temsilci Olarak Yetkili Klnmasna likin artlar Dolayl temsil yetkisi verilmesine ilikin koullar MADDE 126- (1) Kanunun 225 inci maddesi uyarnca, posta yolu ve hzl kargo tamacl kapsamnda gelen ya da gnderilen, miktar brt 30 kilogram ve deeri 1500 Avroyu gemeyen ihracat rejimine konu eya ile ayn miktar ve deeri gemeyen serbest dolama giri rejimine konu ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen eya ile numunelik eya ve modellerin gmrk beyan dahil tm gmrk ilemlerine ilikin faaliyetlerinin takip edilip sonulandrlmasnda, posta idaresi ile Mstearlka belirlenen koullar tayan hzl kargo tamacl yapan irketler dolayl temsilci olarak yetkili klnabilir. Bu yetkinin kullanlmasnda hzl kargo tamacl yapan irketler iin gmrk maviri istihdam aranr. lemlerin cretlendirilmesi MADDE 127- (1) 126 nc madde uyarnca yetkilendirilen posta idaresi ya da hzl kargo tamacl yapan irketler, Mstearlka kolaylatrlan gmrk beyan kapsamnda takip edip sonulandrdklar gmrk ilemleri iin verilen hizmet karlnda ilave cret alamaz. Sorumluluk ve yetkinin iptali MADDE 128- (1) 126 nc madde uyarnca dolayl temsilcilik yetkisi verilen posta idaresi ya da hzl kargo tamacl yapan irketlerin, ayn maddede belirlenmi nitelikleri tayan personelinin dzenleyip imzalad gmrk beyannamesi veya beyanname olarak kabul edilen dier belgelerden dolay gmrk mevzuat uyarnca vergi kaybna neden olan bir fiilin ilendiinin bilindii veya bilinmesi gerektii hallerde, ortaya kan kamu alacandan dolayl temsilci yet-
87
kisi verilen posta idaresi ya da hzl kargo tamacl yapan irketler tzel kiilik olarak, gelen eyada alc, gnderilen eyada ise gnderici ile birlikte mteselsilen sorumludur. (2) 126 nc madde kapsamnda yetkili klnan posta idaresi ya da hzl kargo tamacl yapan irketlerin sahte belgelere dayanlarak yanl beyanda bulunduunun, ancak bu durumun bilgileri dnda olduunun, bununla birlikte, bir aratrma sonucunda gerek durumun renilebileceinin Mstearln merkez denetim elamanlarnca rapora baland durumlarda, ilk defasnda gerekletirilen gmrk ileminde kusurlu sayld yazl olarak bildirilir. Bu hususun bir takvim yl ierisinde tekerrr etmesi halinde ay sreyle dolayl temsil yoluyla gmrk beyan yaplmasna izin verilmez. Sz konusu posta idaresi ya da irketler hakknda 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayl Kaaklkla Mcadele Kanununa muhalefetten kesinleen hkm bulunmas durumunda ise 126 nc madde kapsamnda verilen dolayl temsil yoluyla beyanda bulunma yetkisi iptal edilir ve iptal tarihinden itibaren yl gemedike 126 nc madde uyarnca dolayl temsil yoluyla beyanda bulunma yetkisi verilmez. (4) Mstearlka belirlenen koullar sonradan kaybettii ya da artlara uymad tespit edilen posta idaresi ya da hzl kargo tamacl yapan irketlere, bu koullar yeniden salayncaya kadar ya da artlar yerine getirinceye kadar bu yetkiden yararlanmalarna izin verilmez. (5) 126 nc madde uyarnca yetkilendirilen posta idaresi ya da hzl kargo tamacl yapan irketlerin, bu Ksmda yer alan hkmlere aykr davrandklarnn tespiti halinde, gerekletirilen gmrk ileminde kusurlu sayld yazl olarak bildirilir. Bu hususun bir takvim yl ierisinde tekerrr etmesi halinde ay sreyle dolayl temsil yetkisini kullanmaktan alkonulur.
88
7. YNETM SSTEMNN E, LETMEYE VE YNETME LKN TEMEL NERMELER

Ynetim Sistemi (Business Management System), BMS ITC-EMDS (BM-Uluslararas Ticaret Merkezi-letme Ynetimi Gelitirme Blm) tarafndan gelitirilmi bir ynetim dnme aracdr. Bu yntem firma ynetiminin iine, iletmesine, ynetime, stratejiye, i ve d pazara nasl bakmas gerektii konusunda pratie dnk, sistemli ve kapsaml bir i modelidir. Ynetim Sistemi i dnyasnn ve firma ynetiminin sahip olduu tm tanmlar, aralar, grevleri, amalar sistematik olarak doru yere oturtur74. GEME bnyesinde 2000 ylnda balatlan bir proje ile uzmanlarna Ynetim Sistemi (YS) eiticilii/danmanl eitimi verilmi, 20 GEME uzman eitici/danman olarak sertifikalandrlmtr. Bu birikim eitimlerle Trkiye genelinde firmalarmza aktarlmaya allmaktadr. Bu sistemin en nemli balang nermeleri unlardr: 1) Ynetici i ile ynetimi birbirinden ayr grmeye almaldr. Bu sayede hem ie hem de ynetime bak ve bunlarla ilgili sorunlar ele al kolaylaacaktr. 2) Rekabeti iletme; alclarna ve tedarikilerine kalite, miktar, maliyet ve zaman konusunda kendi isteklerini kabul ettiren iletmedir. 3) Ynetici iinin iki temel ilevi olduunu dnmelidir. Bunlar retim ve pazarlamadr. retim ve pazarlama ilevlerinin evrensel amalar unlardr:
RETMN AMALARI 1. Mterilerin istedii miktarda rn retmek ve teslim edebilmek (miktar) 2. Mterilerin istedii kalite standardndaki rn retip teslim edebilmek (kalite) 3. rn istenen zamanda teslim edebilmek (zaman) 4. rn mterinin istedii maliyette retip teslim edebilmek (maliyet)
PAZARLAMANIN AMALARI 1. Mevcut mterilerin iletmeden daha sk ve dzenli alm yapmalarn salamak ve aksine izin vermemek 2. Rakiplerin mterisinin firmadan almasn salamak ve kendi mterilerini rakiplere kaptrmamak 3. Pazara yeni giren mterilerin ilk kez firmadan almalarn salamak 4. Karll salamak
4) Ynetici iini dzeyde grmelidir. Strateji dzeyi, bu stratejiye uygun beceriler dzeyi ve nihayet gnlk ilemlerin yapld, sipariin alnp, retimin gerekletirilip teslim edildii ve alacaklarn topland ilemler dzeyi. 5) Bir iletmenin pazara egemen olmas ekilde olabilir: novasyonla rakipsiz duruma
74 Bkz: Ynetim Sistemi, GEME Yayn, 2005 ve Ynetim Sistemine Giri, GEME Yayn, 2008
89
gemek, bulunulan pazar blmnde rakipleri yenmek veya rekabetin hi olmad bir pazar bulmak. 6) Bir iletmenin karll salayarak setii pazar blmnde rakipsiz olmasnn yntemi firmann i tanmn ve stratejisini doru oluturmasndan gemektedir. yi bir i tanm; iletmenin rakiplerinden daha ok kazanmasn salayacak, pazarlk gcnn maksimum olduu bir pazar tanmlar. i retim ve pazarlama ilevi ile tanmlarz. Bu, KM iin NE retildiini doru belirlemek demektir. yi bir i tanm, alclarn ncelikleri ve rakiplerin ne nerdii hakknda detayl bilgiye dayanarak kim iin ne retileceini aka belirterek hazrlanabilir. yi bir i tanm, firmann rakiplerinden farkl olarak ne teklif ettiini iermelidir. 7) Firma ne sattn tanmlarken rnn alan kiilerin neden aldklarna bakmaldr. Kimin firmadan satn ald, firmann i tanmnda aka belirtilmemi olabilir, buna dikkat edilmelidir. 8) Rakipleri yenmenin bir yolu, pazar rakiplerin girmesinin onlar iin cazip olmad yeteri byklkteki alt blmlere ayrmaktr. Pazar alt blmlere ayrmaya blmlemeKM, bu blmn nceliklerine gre rn tasarlamaya rn konumlandrma-NE denir. Keskin rekabet ortamnda baarl olmak isteyen firma ynetimi blmlendirme ve konumlandrmada baarl olmak durumundadr. 9) Blmlendirme stratejinin iki temel bileeninden biridir. Bir pazar blm, firmann bir pazardan gereksinimlerin, satn almadan beklenen faydann ve satn alma davran ve alkanlklarnn benzerliine gre setii ve bunlarn henz hi karlanmadna veya kendisinin rakiplerinden daha iyi karlayacana inand bir alclar grubudur. Blmlendirmenin amac, rakiplerin girmeyecei kadar kk, bylelikle iletmenin hakim olabilecei bir pazar blm bulmaktr. 10) Konumlandrma hedeflenen pazar blmnn gereksinimlerini, bekledikleri fayday ve satn alma davran ve alkanlklarn rakipleri geride brakarak benzersiz biimde karlamak iin bir rnn fiziksel, genel ve btnleyici zelliklerini, retimde kalite, miktar, zaman ve maliyetini tasarlayarak dikkatlice ekillendirmektir. 11) letmenin mterilerine, tedarikilerine ve datm kanalna retim miktar, kalitesi, zaman ve maliyeti konusunda istediklerini kabul ettirmek iin yaplmas gereken ileri semesine strateji denir. 12) Pazarlama ilevinin iki temel becerisi vardr: Pazarlarla iletiim ve datm. Bu becerilerin oluturulmas iin yaplmas gereken grevler unlardr:
Pazarla letiim Becerisi: Sat Dokmantasyonu Hazrlamak Tantm Programlarn Hazrlamak Reklam Programlarn Hazrlamak Datm Kanallarn Kurmak Datm Kanal Kurma Becerisi:
90
retim ilevinin becerileri ve bu becerileri yerine getirmek iin gereken grevler:

stenen Miktarda retim Becerisi Fabrika Tasarm Yapmak ve Yerletirmek Endstri Mhendislii Fabrika Yerini Deerlendirmek ve Semek retim Cihaz ve Gerelerini Salamak Zamannda retim Becerisi Envanter Gereksinimlerini Saptamak Malzeme Ellelemek stenen Maliyette retim Becerisi retim Hattn Dengelemek Tamir Bakm Sistemlerini Gelitirmek retim Metodlarn Gelitirmek Maliyet Drme Programlarn Yerletirmek stenen Kalitede retim Becerisi Kalite Standartlarn Gelitirmek Kalite Kontrol Yntemlerini Gelitirmek rn Servis Blmleri Tasarlamak
Satn Alma ve Tedarik
Stok Ynetimi
lemler dzeyinde pazarlama ve retim ile ilgili grevler:

LEMLER DZEYNDE PAZARLAMANIN GREVLER 1. 2. 3. Fiyatlandrmak ve Teklif Sunmak rn zelliklerini Saptamak ve Pazarlk Yapmak Sat Bavurularn zendirmek ve Yantlamak LEMLER DZEYNDE RETMN GREVLER 1. 2. 3. 4. retim Maliyetlerini Tahmin Etmek Emirlerini Hazrlamak retimi Programlamak Nakliye lemlerini Yapmak
Etkili ynetim, iletmenin hedeflerine ulamasn etkileyecek grevleri belirlemeli ve bunlarn etkin biimde yerine getirilmesini salamaldr. letmenin hedefi onun stratejisi ile belirlenir. Bu strateji erevesinde firmann retim ve pazarlama ilevlerinin amalarna ulamas iin gereken ynetim girdileri, bu ilevlerdeki nceliklendirilmi grevlere ynetim aktiviteleri araclyla aktarlr. Ynetim 13) Bir yneticinin iletmenin amalarna ulamasn ve hayatta kalmasn salamak zere kullanabilecei drt temel girdi vardr. Bunlar; Bilgi ve Know-how; nsan Kaynaklar; Mali ve Maddi Varlklar; Network ve likilerdir.
91
Yneticiler ilerin planlama, yrtme ve kontroln bu drt ynetim kaynan kullanan ynetim aktiviteleri yoluyla yerine getirirler. 14) Yneticiden i tanm gereince beklenenler unlardr:
(1) Ne yaplacana karar vermesi, (2) lerin etkin ve etkili olarak yaplp yaplmadn gsterecek ltler oluturmas, (3) Beklenen sonular asndan yaplmas gerekenleri dorulamas, (4) lerin nasl yaplacana karar vermesi, (5) lerin kim tarafndan yaplacana karar vermesi, (6) lerin ne zaman yaplacan belirlemesi, (7) Uygulama iin gerekli kaynak ihtiyacn belirlemesi ve temin etmesi, (8) lerin tatmin edici yaplp yaplmadn kontrol etmesi, (9) lerin ne zaman yapldn gsterecek ltler gelitirmesi, (10) lerin gelecek sefere nasl daha iyi yaplabileceini deerlendirmesi.
PLANLAMA
YRTME KONTROL
15) Ynetici iletme ilevleri iin retim ve pazarlama ile ilgili grevleri yerine getirmelidir. Bu grevler toplam 26 tanedir. Aadaki tabloda i-ynetim ayrm ve ilikisini ve drt ynetim girdisini planlama-uygulama-kontrol yoluyla kullanan 45 adet ynetim aktivitesini bir arada grmek mmkndr. 16) Tablonun zeti udur: Firma ynetimi, blmlendirme ve konumlandrma bildirgelerinde detaylandrd pazarlama ve retim fonksiyonlarnn ncelikli amalarna ulamak iin firmada mevcut veya oluturulmas gereken becerileri seer; bu becerilerle ilgili ncelikli ve acil grevleri belirler; bu grevleri yerine getirmek iin ynetimin drt temel girdisini planlama-yrtme-kontrol yoluyla ynetecei ynetim faaliyetlerini uygular.
92
YNETM SSTEM RGS

YNETM GRDLER YNETM AKTVTELER 1. 2. 3. 4. 5. PLANLAMA YRTME KONTROL BLG VE KNOW-HOW 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. letme Ynetimi Gereksinimlerini zmleme Genel Muhasebe Sistemi Tasarlamak Maliyet Muhasebesi Sistemi Tasarlamak Mteri Tutum Aratrmalar Yapmak Standart Maliyetleri Hesaplamak ve Kullanmak rn Gelitirme almalarn Yrtmek Pazar Potansiyelini Saptamak Denetim Yapma Kaynak Gereksinimlerini Saptamak Pazar Deerlendirmek Sat Tahminleri Yapmak irket i Yaynlar Hazrlamak Fizibilite Etdleri Hazrlamak Temel Aratrma Yapmak letiim Kurma rgt Planlarn Gelitirme Tanmlama ve Deerlendirme Faaliyet Yerletirme cret ve Maa Planlar Hazrlama Gc Tahmini Tahkim Toplu Szlemelerini Yrtme Personel Danmanl Yapma Personel ile letiim Ynetici Gelitirme Programlar Yrtme Personel Hizmetleri Sunma e Alma Takm almas Personel Testleri Eitim Personeli Deerlendirme Personel Performans Deerlendirme Metodlar irket Politikalarn Belirleme Sistem ve Yntemlerini Gelitirme levsel Planlar Hazrlama Uzun Dnemli Planlar Hazrlama letme Sermayesini Yeterli Dzeyde Tutmak htiyat Akesi Ayrmak Bte Kontrol Ynetim Amal Denetim rn Gelitirme Srecini Gzden Geirme LETME FONKSYONLARI, BECERLER VE GREVLER PAZARLAMA FONKSYONU A. LETM BECERLER VE BALI GREVLER 1. Sat Dokmantasyonu Hazrlamak 2. Tantm Programlarn Hazrlamak 3. Reklam Programlarn Hazrlamak B. DAITIM KANALI KURMA BECERS VE BALI GREV 4. Datm Kanallarn Kurmak C. LEMLER DZEYNDE PAZARLAMA LE LGL GREVLER 5. Sat Taleplerini zendirmek ve Yantlamak 6. rn zelliklerini Saptamak ve Pazarlk Yapmak 7. Fiyatlandrmak ve Teklif Sunmak RETM FONKSYONU A. ZAMANINDA RETME BECERS VE BALI GREVLER - ZAMAN 8. Envanter Gereksinimlerini Saptamak 9. Malzeme Ellelemek 10. Satn Alma ve Tedarik 11. Stok Ynetimi B. STENEN MKTARDA RETME BECERS VE BALI GREVLERMKTAR 12. Fabrika Tasarm Yapmak ve Yerletirmek 13. Endstri Mhendislii 14. Fabrika Yerini Deerlendirmek ve Semek 15. retim Cihaz ve Gerelerini Salamak C. KABUL EDLEBLR MALYETTE RETME BECERS VE BALI GREVLER - MALYET 16. retim Hattn Dengelemek 17. Tamir Bakm Sistemlerini Gelitirmek 18. retim Metodlarn Gelitirmek 19. Maliyet Drme Programlarn Yerletirmek D. STENEN KALTEDE RETME BECERS VE BALI GREVLER KALTE 20. Kalite Standartlarn Gelitirmek 21. Kalite Kontrol Yntemlerini Gelitirmek 22. rn Servis Blmleri Tasarlamak E. LEMLER DZEYNDE RETM LE LGL GREVLER 23. retim Maliyetlerinin Tahminini Yapmak 24. retim Programlamak 25. Emirlerini Hazrlamak 26. Nakliye lemlerini Yapmak
PLANLAMA YRTME KONTROL
NSAN KAYNAKLARI
MAL VE FZKSEL VARLIKLAR
33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41.
NETWORK VE LKLER
42. 43. 44. 45.
D likiler Kurma Cemiyet Faaliyetlerine Katlm Stratejik ortaklklar kurma Hukuki Konularda Destek Alma
93
8. LETMELERDE E- Rekabet ve deien i dnyas firma yneticilerinin u temel sorular daha sk kendilerine sormalarna neden oluyor75: 1- Maliyetleri nasl azaltabilirim? 2- Gelirleri nasl artrabilirim? 3- zamanlarn nasl ksaltabilirim? Operasyonlar nasl daha etkin klabiliriz? Stoklar nasl azaltabiliriz? 4- Mterilerle, alanlarla, toplumla ilikileri nasl gelitirebilirim? 5- Stratejik kararlardan beklenen fayda salanabilecek mi? 6- alanlarn geliimini nasl salarm? 7- Yeni yatrmlar ne zaman yaplmal? (Teknoloji, depo, ube, datm filosu, vd.) Yeni i dnyasnn kendini gsteren zellikleri ise unlar: lem saysnda patlama Sper bilgisayarlar (artan bilgi ilem gc) Veri patlamas (web ierii, i zekas, mteri ilikileri) Artan eitlilik (yeni kullanmlar, yeni pazarlar) Yeni kuak internet (genibant, dk maliyet, ses, veri ve videonun entegrasyonu) Yaygn eriim (her zaman, her yerden) Birlikte alabilirlik (esneklik, ak standartlar) Firmalarn e-i veya e-dnm semeleri artk kanlmaz bir alma standard haline gelmektedir. Ama; farkllamak, daha hzl, daha ucuz ve daha iyi olmaktr. E-i dorudan ve sadece teknolojiyle ok har neir olmakla ilgili deil, gnlk i hayatnn zorunluluklaryla rekabette ne geerek ba etmede ynetimin ileri grllnn, i aktivitelerinin ynetimine teknoloji desteiyle yansmasdr. Daha yakndan bakarsak firmalar e-ie zorlayan gelimeler unlardr: Mterilere sunulan zm alternatifleri, bunlarn ierii ve mteriyle etkileim yollar gelitirmitir. Mteriler bunun farkndadr ve talep etmektedir. Bilgiye 24x7 saat eriim hizmet kadar nemli hale gelmitir. Yeni rakipler domaktadr. Kresel birlemeler rekabeti artrmakta, yaygn, etkin ve dk maliyetli iletmeler domaktadr. Teknoloji mteriye tasarlama, yaratma ve teslimde deiik etkileim eitleri sunmaktadr. Firmalarn grnen ve grnmeyen varlklarn yeniden biimlendirmeleri gerekiyor
75 Eslen, Gaye. e-Business ve KOBler (IBM) 30.04.2004 tarihli E-ticaret Semineri, stanbul
94
ortaklar e-i kullanmakta ve talep etmektedir. Her i sreci kkten deimekte ve sanayi standard haline gelmektedir.Standardizasyonun ve entegrasyonun nemi artyor. Bu geliim firma iinde, firmalar arasnda ve e-pazaryerleriyle oluyor. zellikle Tedarik Zinciri Ynetiminde artan d kaynak kullanm ve maliyet basks ile artan mteri taleplerini dengeleme gereklilii firmalar zorlamaktadr. Bu ortamda firmalarn ie bak asn kkten deitirmeleri, ie deil da, tedarikilere, mterilere, datm kanalna, topluma ve alanlara odaklanmalar gerekmektedir. Salam bir rekabet gc iin operasyonel mkemmellik (etkin/verimli olma) ve mteri hizmetleri en iyi baarlan konular olmaldr.
8.1 E-i Nedir? Mevcut ve potansiyel mterilere rakiplere kyasla daha stn deer sunmak amacyla; Yeni bir i sistemi yaratmak veya Mevcut bir i srecini gelitirmek, dntrmek veya Yeni bir icat iin elektronik alarn ve balantl teknolojilerin kullanm olarak tanmlanabilir.
E-i, iletmenin stratejisini baarmak iin insan kaynaklar, maddi ve mali varlklar, bilgi ve network/a girdilerini ynetmesinde bir ynetim aracdr. Mterileri hedefleyen stratejik bir giriimdir. E-ie geiin sresini ve aciliyetini belirleyecek olan;
95
Pazar koullar rn zellikleri Networkn eitli ilemleri kolaylatrmada bir kanal olarak uygunluudur.
8.1.1 in daresinde zlenecek Aamalar Baarl e-dnmler iin drt nokta kritiktir: a. b. c. d. Ynetimin sahip kmas ve ynlendirmesi. Kurum personelinde istek olmas, kurum kltrnn destekleyici olmas. Srelerin iyi tanmlanm, effaf ve entegre edilebilir olmas. Teknolojinin leklenebilir ve esnek olmas.
Ynetim katalizrlk yapmal, en st dzeyde deiimi sahiplenmeli; konuyu ierde ve darda duyurarak aciliyet duygusu yaratmal; tevik ve akl hocal ile motive etmeli; kullanclar eitmeli; uygulamay darya amal; doru yaplandrmay oluturmal; ie uygun eleman almaldr. Ynetimin cevaplamas gereken ncelikli sorular unlardr: a. b. c. d. Yaplan balantnn yaps, doas nedir? Beklenen sonular asndan e-i uygulamasnn nedenleri nelerdir? Kimler sisteme dahil olacak? Uygulama donanm/yazlm nerede olacak?
8.1.2 E-in Aamalar Aada en basitten karmaa srayla yaplabilecek almalar rneklenmeye allmaktadr: Pazar bilgilendirmek iin site kurma: Bror gibi web siteleri, statik, tek ynl Otomasyon: Baz srelerin otomasyonu; mteri bavurularn yantlamak, ofis malzemeleri iin on-line teklif isteme; pazarla iletiim ve mteriye ulamak iin marka oluturma Entegrasyon: ortaklarn srelere dahil etmek (Fedexin kargo takibi) Dnm (Yeniden cat): Daha nce hi yaplmam, yeniliki ekilde srete/i modelinde farkllk. 8.1.3 E-Dnmde Tanmlanmas Gerekenler Bir firma ne zaman tamamen dijital ortamda i yapmay dnebilir?: 1- rnn elektronik olarak sunulma imkan varsa;
96
2- Bilgi younluu oksa; Bilgi Fabrikas msnz? Baz firmalar iin entelektel sermaye en nemli rekabet stnldr. 3- Mteriye gre uyarlanabilirlik mmknse; 4- Paket olarak sunulma imkan varsa; 5- Aratrma maliyeti: Mterinin istedii doyurucu bilgiye ulamas mmknse; 6- Annda iletiimde bulunma gerei (on-line borsa) varsa; 7- Szleme riski (fiyata bal alm riski) varsa; 8- Network etkisi: ok sayda insann kulland bir standart haline gelmise; 9- B2b ilemlerinde standartlam srelerin kullanlmas mmknse; 10- Eksik beceriyi stratejik ortaklkla tamamlamak sz konusu ise. 11- Kanal eidi ve kademeleri: Ne kadar ok katmanl ise iliki ynetimi iin e-i zm uygulamak iin akn kolaylatrr. rnein Xerox firmasnn datm kanal iin e-i ile yaptklar: Deiik kategorideki satclar iin zel rn, fiyat, tantm ve eitim bilgileri, gnlk iliki ynetimi, performans izleme, dorudan sat gcnn yaratt sat bavurularn izlemek. 12- ok sayda hammadde ve makina paras kullanlyorsa satn almada e-tedarik, hizmetlerde e-ie alma kullanlabilir. 13- Mterilerin hangileri on-line ve yaplan ilemlerin younluu nedir? 14- Yeni rn gelitirme iin harcanan para oksa, rn gelitirmenin tasarm aamasnda i ortaklarnn katksn almak iin e-i dnlebilir. Baarl bir firma ynetimi e-ie geite kendi konumunu ve yaplabilecek almalarn kapsamn belirlemek iin aadaki unsurlara dikkat etmelidir: 1234 Sreleri rn ve Hizmetler Pazar (Alclar ve Tedarikiler) likiler - Tedariki ve Datclarla - Mterilerle - alanlarn Birbirleriyle - Ortaklaryla
8.2. E-ie Kimler Dahil Olabilir? Bir firmann iliki iinde olduu temelde drt kesim vardr. Bunlarla retim ve pazarlama ve bunlarn ynetimi amacyla eitli ilikilere girilmekte, ilemler gerekletirilmektedir. E-i bu ilerin ynetiminin teknoloji yardmyla yeniden yaplandrlmas, basitletirilip, hzlandrlmasdr.
97
Firma Operasyonlar
8.3. Tedarik Zinciri Ynetimi Mterinin istedii kalite fiyat ve miktarda rnn istenen zamanda ve yerde etkin ve etkili olarak sunulmas iin malzeme, bilgi, rn ve parann entegre ynetimidir.
98
Baarl Tedarik Zinciri Ynetimi unlar salar: Elle yaplan ilerin, tekrarlarn azalmas. letiim hz ve kalitesinin artmas. Maliyetlerin azalmas. alan memnuniyeti, verimlilii ve yaratcl artar. Tedariki ve datclarla ilikiler glenir. Sat tahminleri doru yaplr. Mteri memnuniyeti salanr. Planlara uyulur, kapasite kullanm artar. Stoklar azalr, yetersiz stoktan sat kayplar azalr.
Bata da sylendii gibi ama daima mterilerin isteklerini yerine getirmektir. Bu adan bakldnda rnein lojistik ve depo ynetim sistemlerine yaplan yatrmn mteri balln salamadaki katks u ekilde olacaktr: Kendi deponun olmas tedarik ve stok ynetiminde ve siparii gerekletirmede daha iyi kontrol demektir. Elleleme ve yklemede az hata yaplmas. Mteriye teslim sresinin ksalmas. Eksik stok olmamas. Teslimatta alternatiflerle mterilere kar esneklii artrma. Srat, eksiksiz sipari ve esneklik. Datm Kanal iin; ilemlerin verimliliini ve finansal geri dn artrmak iin e-i unlar salar: Uyarlanabilir bavuru ynetimi erik ynetimi Promosyon ynetimi Sipari/teklif konfigrasyonu Danmanlk sat E-ticaret sitesi Tahmin ve planlama
ABD meneli, dnyann en byk endstriyel aletler datmcs Grainger firmas web sitesi araclyla datmclarn; - 24/7 sipari vermesini salamaktadr. - Verimli, dk maliyetli satn almalarn salamaktadr (Datmc kendi hesabnda Kiisel Listesini kurarak kendi mteri evresinin en sk ald rnleri belirtiyor ve istedii zaman bu listeden sipari veriyor)
99
Fiyatlar grmelerini salamaktadr. Annda bilgi ile hangi rnn firma stounda olduunu grmesini salyor, online sipariin aamalarn ve gemi siparilerin tarihini izleme imkan vermektedir. Tasarruf: Kaytl datmclara zel teklif ve promosyonlar yaplmaktadr.
Outsourcing letmenin ana iiyle ilgili olmayan, kritik nem tamayan ilevler d kaynak kullanm ile yrtlebilir. Tpta, bankaclk ve danmanlk hizmetlerinde call center-ar merkezi uygulamalarnn baka lkelere kaydrlmas, gazete ve dergilerin datm ve yerelleme maliyetleri iin kaynak lkesinde deil datm blgelerinde baslmas outsourcing/d kaynak kullanm uygulamalarnn en nde gelen rnekleridir. 8.4 Mteri likileri Ynetimi (CRM) Mterilerle temas noktasnn ve mteri ile firma arasndaki ilemlere araclk eden teknolojilerin artan kullanmna tank oluyoruz. CRMe iletmenin en nemli varl olan mterilerin daha iyi ynetimi de denilebilir ksaca. Firmalar en karl mterilerini belirlemeli, ilikilerini buna gre yrtmelidir. Mterilerle ilikileri aamaya ayrrsak e-iteki zmleri de bu aamaya gre oluturulduunu anlayabiliriz: a. Pazarlama: Mteriyi elde etmek iin yaplacak almalar, kiisel ve zel bire-bir pazarlama imkan: Veri depolama, ileme, kampanya yrtme, cevap ynetimi aralar, kampanyalarn tasarm, yrtme ve adaptasyonunun gerek zamanl yaplmas, ok sayda e-mail gnderme
100
b. Sat: Mteriye doru teklifin sunulmas. Teklif sunma, annda rn konfigrasyonu, fiyat, performans bilgisine eriim, mteri hesap karllk bilgisi ile ncelik belirleme, rnleri sunma c. Mteri Hizmetleri: Mteriyi elde tutmak, mteri sadakati salamak iin yaplacak almalar
Mteri ilikileri Ynetiminin Teknoloji Desteiyle Yaplmasnn Yararlar Firmalara Mterilere ynelik strateji gelitirilmesi Mteri ynetim maliyetlerinin azaltlmas Mteri sadakatinin salanmas Talep tahminlerinin daha iyi yaplmas Kaynak kullanmnn optimizasyonu Destek sistemlerinin entegrasyonu Mterilere zel hizmet alnmas Eriim kanallarnn artmas ve iyilemesi Alnan hizmetlerin iyilemesi
Mteri ilikilerinde call center (ar merkezi) uygulamalar giderek artmaktadr. E-mail, faks, telefon, VOIP76, sesli mesaj ile mterilerle firmalarn ilikisinin yaknlamas, mterilerin kendileriyle ilgili hesab istedii zamanda, yerde ve arala yapabilmesi imkan artmaktadr. Burada deinilmesi gereken baka bir konu, ar merkezi uygulamalarnn outsourcingle hizmet lkesinden baka lkelere, Hindistan, in, Endonezya, Gney Afrika, Trkiye gibi yerlere kaydrlmasdr. Ayn ekilde avukatlk, salk hizmetleri gibi alanlarda da igcnn daha dk maliyetli olduu lkelerden hizmet alnmaktadr. Tpta video-konferans ile doktor kullanm yaygnlamaktadr. CRM yazlmlarnda rastlanan baz terimler unlardr: Kampanya Mdr: Pazarlama aktivitelerini yrten yazlm Kanal Mdr: Mteri etkileimi (mteri temas noktalar, sat gc, call center ve nternet temelli mteri etkileim kanallar tek bir merkezde toplanp, ynetilir) yazlm Sat Gc Otomasyonu: Sat konfigrasyonu, kiiselletirme, ierik ynetimi (rn kataloglar, bror, her trl malzeme) yazlm
lkemizde ve dnyada retim srelerini web zerinden ayn zamanl olarak isteyen mterilere aan, bu sayede mteri gvenini salayan, kalite ve effafla yapt vurgu ile mteri ilikileri ynetiminde farkl yaklamlar sergileyen firmalar vardr.
76 IP- nternet Protokol zerinden ses (Voice over IP; VoIP), IP zerinden ses iletimi iin kullanlan bir protokoldr. Pratikte bu i iin tasarlanm sunuculara zel telefon adaptrleri ile balanp nternet zerinden normal telefon grmesi yapmay kastetmektedir. (http:// tr.wikipedia.org/wiki/VoIP)
101
8.5 alanlarla likilerin Ynetimi Firma ynetimlerinin insan gc kaynaklarnn ynetimi ile ilgili ncelikle aada sralanan aktiviteleri teknoloji yardmyla yerine getirmesi imkan vardr: irket i Yaynlar Hazrlamak letiim Takm almas gc Tahmini Personel Danmanl E-Eitim
Firmalarn iinde bilgi paylam ve ynetimi iin iletmenin merkezi sinir sistemi de denebilecek intranet kurmas veya web temelli portal semesiyle her trl veri, bilgi, kii ve i uygulamalarna eriim mmkn olur, bireysel performans lm ve takm almas, endeksli bilgi salanr. Firmann iiyle ilgili kaliteli, engelsiz, annda, kapsaml bilgi ak ibirlii, renme ve ynetimin kontrol-yrtme-denetim becerilerini gelitirecektir. Geni bir alana dalm sat ekibi olan firmalarda satla ilgili otomasyon almalar mteri taleplerinin rn stoklar ve retim programlamas ile entegrasyonunu mmkn klacaktr. 8.6 Kurumsal Kaynak Planlamas (Enterprise Resource Planning-ERP) Firmalarn elindeki veri hacmi her 5 ylda bir iki katna kmaktadr. ERP bir kurumun i operasyonlarn, entegrasyonu ve ortak verilerin kullanmn salayarak optimize eden bir yaklam sunar. Bir kurumun i ilemlerini destekleyen bir dizi entegre yazlm hayata geiren teknolojik altyapdr. ERP aadaki tm i sreleri ve ilikilerini merkezi bir bilgi sistemi yaps zerinde birletirir: Pazarlama/Sat Ynetimi nsan Kaynaklar Ynetimi retim Ynetimi Tedarik Zinciri Finansal Sistemler
Stratejik ve operasyonel karar almay iyiletirmek, etkinlik ve etkilii artrmak iin (Karar Destek, Kontrol, Raporlama) amal kullanlr. ERP uygulamalar ile verimlilik ve etkililik salanr:
102
Operasyonel Maliyetleri Azaltmak lem maliyetleri Raporlama ve mutabakat maliyetleri Veri doruluk hassasiyeti srelerinin entegrasyonu Satn alma maliyetleri IT toplam satn alma maliyetleri
Operasyonel Etkinlii Artrmak Sadelemi, hzlanm i sreleri Tedarik zinciri ynetimi Operasyonel ve bte ynetimin sre seviyesine tanabilmesi nsan kaynaklarnn ynetimi Tm sreler iin ortak dil
8.7 E-Dnmde Dikkat Edilecek Konular Kk deiimler mi, devrimci deiimler mi? imizi glendirecek bir ey mi, yoksa onu yeniden mi icat edeceiz? ncelikle: Becerilerinizi gzden geirin. En iyi olduunuz alan e-ie daha nce tarsanz daha rahat edersiniz. yi Ynetim: Deiime gveni salayn, kk baarlarla ilerleyin, kurumun tm alanlarn dahil edin, hep bir adm tesini dnn. E-i rzgar ile ncelikleri ve asl yaplmas gerekenleri atlanmamaldr. rnein, ok byk bir alcya kiisel sat btesi sunmak yerine e-ticaret, telefonla sata gemek gibi hatalara dmek mteri ilikilerinin bozulmasna neden olabilir. 8.8. alanlarla likilerde Sosyal Paylam Alar Mantyla Yeni Bir Bak rnek Olay: anakkale Seramik & Kalebodurdan nteraktif Destekli Sektrel Sadakat Projesi77 anakkale Seramik & Kalebodur tarafndan yaplan ve dnyada da ilk olan nteraktif Destekli Sektrel Sadakat Projesi iki blmden olumaktadr. Microsoftun Trkiye Biliimle Kalknyor Projesi kapsamnda baar hikayesi olarak seilen projede; bayi a sat alanlar ve seramik uygulama ustalar iin web zerinde oluturulan iki ayr portal hazrlanmtr: KALEWORKS Bayi alanlar letiim Platformu (www.KALEWORKS.com) KALETECH Usta letiim Platformu (www.KALETECH.com)
Projede amalanan; Kurum kltrnn bayilerde yaygnlamasn salamak, Marka deerine olumlu katkda bulunmak, Deer zincirindeki tm oyuncular yakndan tanmak,
77 Firmann letiim ve Marka Grup Yneticisi Ayen Uz tarafndan yaplan basn Aklamas. Tarih: Mart 2009
103
reticiden nihai mteriye kadar akan srete etkin deer katan bayi sat alanlar, seramik ustalar ve sektr profesyonellerinin kendi aralarnda koordinasyonunu salamak, veriminin artmasn salamak, alanlar eiterek inaat sektrne kalifiye igc salamak ve Mteri memnuniyeti skalasn ykseltmektir. Portallarn her ikisi de topluluk bazl sosyalleme fikrinin gelitirilmesi amacyla bu anlamdaki ihtiyalara karlk verebilen Facebook benzeri sosyal iletiim a yaratlmas ile balamtr: letiim, eitim, sosyalleme ve performans gelitirme gibi ana fonksiyonlar zerine ina edilen portallar, firma asndan pazar ile ift ynl etkileime olanak salamaktadr. Pazar dinamikleri birebir operasyonu yneten ve son kullancnn satnalma davrannda etkili olan Portal kullancs uzmanlar sayesinde gncel olarak takip edilebilmektedir. Firmann sat ve pazarlama amal yenilikleri daha hzl olarak nihai mterilere ulamaktadr. lgili portallara hizmet vermek zere kurulan Mteri letiim Merkezi (burada bahsedilen mteri, i mteri dediimiz kendi alanlardr) sayesinde, kullanclara hem internet zerinden hem de telefon ile srekli destek verilmektedir. Bu sayede platform yeleri firma merkezinden ihtiya duyduklar her an, her konuda youn destek almaktadrlar. Projenin firmaya ite verimlilik, marka deerini artrmak, kurum kltr ve datm a ile yakn iliki kurma amacna ularken, sosyal boyutta da ayn hedefleri olan, ayn bak as ile hareket eden, benzer yaam tarzlarna sahip insanlar ayn iletiim platformu zerinden paylamda bulunur hale getirmektedir. Bunun sonucunda platform yeleri kiisel mutluluklarn, baar ve endielerini portal zerinden birbirlerine aktarma frsat bulmulardr. alan memnuniyeti ve altklar firmayla btnlemeleri teknolojinin basit ara yzlerle sunulmas sayesinden baarlmtr. rnein; anakkale Seramik & Kalebodur her iki platformun kullanclarna Sevgililer Gn nedeniyle hediyeler datmtr. Forum ve chat blmlerinde eitli konularda fikir gelitirilirken, mantar pano zerinde mutlu anlarnn fotoraflarn paylamalarna imkan verilmitir. Ksa vadede tm bu etkileimin, markalarn aidiyet duygusuna katk salad ve kullanc motivasyonunu artrd gzlemlenmitir. Platformlar aktive olduklar gnden itibaren kullanclar duyduklar memnuniyeti yzlerce teekkr mesajyla iletmitir. Platformlarn en fazla ilgi
104
gren fonksiyonlardan birisi de eitim balklardr. anakkale Seramik & Kalebodur srekli verdii gncel sektrel ierik ve yaatt soru bankas ile bayi alanlarnn ve ustalarn, bilgi ve kariyerlerine katkda bulunarak, sektrnn lider firmas olarak bir kez daha inaat sektrne kalifiye igc destei verme misyonunu da stlenmitir. lkemizde 2009 ylnda balatlan 3G teknolojisinin imkanlarn kullanarak uzaktan eitim verme aktiviteleri youn bir ekilde planlamaya balanmtr. Bu sayede sahadaki operasyonu ynetip nihai mteri ile yz yze kalan sat personelinin performansna katkda bulunabilmek iin en hzl ekilde, merkezi olarak desteklenmesi mmkn olacaktr. Projenin iki farkl yzne daha yakndan bakacak olursak: 1. KALEWORKS Bayi Sat alan letiim Platformu
anakkale Seramik & Kalebodur, ana bayilerindeki sat temsilcileri ile arasndaki sinerjiyi artrarak ortak kurum kltr yaratmak, aidiyet duygusunu gelitirmek ve sat performanslarn takip ederek artrmak amacyla, sektrnde bir ilk olan KALEWORKS projesini hayata geirmitir. Bu proje kapsamnda www.KALEWORKS.com portal aracl ile sat temsilcilerini daha yakndan tanmak, onlarn rnler hakknda gncel ve doru bilgi sahibi olmalarn salamak, anakkale Seramik & Kalebodur tarafndan dzenlenen kampanyalardan annda haberdar olup, saha operasyonlarn mkemmelletirmek iin sektrde ilk defa bu kapsamda bir proje hayata geirilmi oldu. KALEWORKS projesinin ne kan faydalar: Sat Temsilcileri le Uzun Vadeli Birliktelik: anakkale Seramik & Kalebodur, bu platform ile kendileri iin ok stratejik neme sahip olan, mterilerle direkt temasta bulunan sat temsilcilerini yakndan tanmaya balamtr. Sat temsilcilerinin performanslarn izleyerek, kariyer hedeflerini belirlemeleri ve bu hedefe doru ilerlemeleri iin gerekli destei salamtr. rnler ve mteriler konusunda deneyim sahibi olan temsilcileri tanyarak, bu temsilcilerin sektre fayda salamalarn uzun vadede destekleyerek paydalarn kazanmlarn artrmtr. Ortak Tek Hedefe Yneltmek: Firma bu proje ile iletiim an glendirip hzlandrarak sat performansn gelitirecek ekilde sat personellerini tetikleyecek ve heyecan verecek direk kampanyalar ile aktivitelerine hz kazandrd. Deer Zincirindeki Tm Oyuncular Yakndan Tanmak: Firma retici olarak yaratlan deer zincirinin son noktas olarak sadece bayilerini grmemektedir. retici firmadan nihai mteriye kadar akan srete etkin deer kattna inanlan bayi sat alanlar, seramik ustalar ve sektr profesyonellerinin tmnn kendi aralarnda da koordinasyonunu salayarak toplamda i veriminin artmasn ve mteri memnuniyeti skalasn ykseltmeyi amalamaktadr.
105
2.
KALETECH Usta letiim Platformu
KALETECH Usta letiim Platformu, anakkale Seramik & Kalebodurun 52 yllk tecrbesini seramik ustalaryla paylamak ve ustalarn bu birikimi mesleki tecrbeleri ile birletirerek karlkl katma deer yaratmak hedefi ile kurulmu bir iletiim platformudur. Kaplamalk seramik malzemeleri sektrnde son kullancnn beenisinde ve meknlarn doru kurgulanmasnda mterilerine fikir veren seramik ustalar aracl ile sektre canllk getirmeyi hedeflemektedir. KALETECH letiim Platformu; anakkale Seramik & Kalebodur markalarn, bayi sat personeli ve seramik ustalaryla bir araya getirecek bir projedir. Ayrca KALETECH, seramik sektrnde uygulama skntlarn ortadan kaldrarak mteri memnuniyetini arttrmak, firmann rnlerinin daha yakndan tannarak daha doru uygulanmasn salamak ve mterilerin sesini dinleyerek piyasa koullarna uygun almalar gerekletirmek asndan da byk nem tamaktadr. Projenin ustalarla iletiimi glendirmek iin kurulan www.KALETECH.com portal sayesinde Trkiyenin drt bir yanndaki sertifikal ustalarn iletiim bilgilerine ulalabilmektedir. Sektrde ilk kez yaplan bu uygulama ile nihai mterinin yaptraca seramik uygulamas iin eitimli ve tecrbeli ustalara kolay ulamas hedeflenmektedir. KALETECH letiim Platformu ve Kaleseramik Eitim Vakf (KSV) ile birlikte Seramik ve Yer Duvar Kaplamacl Gelitirme ve Uyum Kurslar organize edilmektedir. Ustalarn meslekleri KSV tarafndan Milli Eitim Bakanlndan onayl ulusal ve uluslararas geerlilii olan Kurs Baar Belgesi ile belgelendirilmektedir. Gelitirme ve Uyum Kurslar ile inaat sektrne kalifiye, bilgili, el becerisi arttrlm, kulland malzemenin fiziini bilen, bu malzemeye ait teknolojilerle donatlm ada, belgeli ustalar yetitirilmesi amalamaktadr. En yaygn bayi ana sahip olan anakkale Seramik & Kalebodur, kurduu KALETECH letiim Platformu sayesinde, Trkiyenin her bir kesindeki bayileri, ustalar ve son tketiciyi buluturarak, seramik uygulama kalitesini arttrma adna ilk zellii tayan nemli bir projeyi yrtmektedir.
106
9. PAZARLAMA VE NTERNET Strateji belirlerken nemli olan, uzakta olabilecekleri yakndan grebilme, yakndakilere ise uzaktan bakabilmektir. Miyamota Musashi/ 17. yzylda yaam bir Japon sava dnr Pazarlamann amac retimin rettii pazarlanabilir nitelikteki rn ve hizmetleri satacak mterileri bulmak, bu mterileri korumak, rakiplerin mterilerini kendine evirmek, rn ilk defa kullanacaklarn firmadan almalarn ve karll salamak olarak zetlenebilir. Her firmada iki ana ilev vardr; pazarlama ve retim. Gnmzde gncel pazarlamay baaryla yrtmek iin ncelikle u olgularn anlalmasnda fayda vardr78:

Pazarlar ve mteriler srekli deimektedir. Dnya tek bir pazar oluturmaya doru ilerliyor ama bu pazarn bireyleri corafya, kltr ve ekonomilerine gre ciddi farkllklar gsteriyor. Bu farkllklar iyi anlamak gerekiyor. Mteri odakl olmak gerekiyor. Optimum pazar arayna ynelmek nemlidir. Pazarlar eitlidir. Blmlere ayrlr. yi pazar blmlendirmesi ve rn konumlandrma her firmann etkili kullanmas gereken modern ynetim aralardr. Mteri rn deil, zm ve fayday satn almaktadr. Pazarlama tm firma alanlarnn grevidir.
Firmalarmz bilgi ve iletiim teknolojilerini ve modern an iletiim ve bilgi paylama ortam olan interneti, firmann hizmet etmeyi setii pazar blmlerine en iyi hizmeti vermek yani; istenen kalitede, miktarda, maliyet ve zamanda rn/hizmeti, firmay karda tutacak ileyi dzeyinde teslim etmek iin retim ve pazarlama grevlerinin ynetiminde nasl kullanacan acil olarak gndemlerine almak zorundadr. Artk en hzl, en ucuz ve en iyi (faster, better, cheaper) olarak tanmlanan rekabetin alt eii iin yaplmas gerekenler ilgilenen herkese ak, kullanm kolay ama srarl bir katlm, destek ve sabr gerektiren bilgi ve know-hown ynetimidir. Unutulmamas gereken, firmann var olma nedenidir: Mterilere ihtiya duyduklar rnleri satmak ve elde edilecek en ok kazanc salamak. Firmalarmz teknoloji kullanmnda hangi dzeyde olduklarn ve ne zaman bilgi ve iletiim teknolojilerine ve insan kaynaklar yatrm yapacaklarn kestirememektedir. nemli olan, kaynak sorununun yannda firmann bugnk konumunun ve teknolojiyle ilikisinin onu gelecekte nereye yerletireceine ve teknolojinin toplum ve i hayatna yansmasnn gelecekte
78 Hooley, Graham ve Saunders, John. Marketing Strategy and Competitive Positioning, FT Prentice Hall, 2004, s. 2327
107
firma ynetiminden neleri isteyebileceine doru karar vererek, yaplmas gereken almalar bir an nce balatmaktr. Bunun en zorunlu ilk adm ise ie, retime, pazarlamaya, allan pazarlara, teknolojiye/yenilie ve hepsinden nemlisi mterilere farkl bir bak asyla bakmak, i hayatnn tm bu girdilerini ivedilikle anlamak ve yorumlamaktr. Hi zaman kaybetmeden teknolojinin nimetlerini ie uygulamak gerekmektedir. Planl davranlmas nemlidir. ki veya beer yllk planlar hazrlanmaldr. Firmalarn genel pazarlama btesi iinde internete, e-ticarete ve on-line pazarlamaya yer ayrlmaldr. Ynetimin elindeki drt temel girdiden zellikle network/ilikiler ve insan kaynaklar bu ilerin yrtlmesinde kritik neme sahiptir. Firmalarmz sahip olduklar bilgiyi (i zekasn) lp, firma bilgi envanteri karmaldr. Teknolojiyi etkin ve etkili kullanan, mterilerine hzl dnen ve zm reten bir firma olmak ve bu imaj gstermek daima avantajldr. Artk, high-tech ve hightouch (mteriye temasta teknolojiyle en yakn ilikiyi kurmak) olma zamandr. 9.1 nternetin Pazarlamaya ve Firmalara Etkisi Genel olarak bakldnda pazarlamaya ve ynetime etkileri u ekildedir79: nternet snrszdr. Bilgi kapsaml ve dnyann her yresinden aa balanabilen herkese aktr. Kresel pazarlama ilk kez bir gerek olmutur.-(nternete Dnya Serbest Ticaret Blgesi de denilmektedir.) Firmalar aras ticarette (B2B) kullanm inanlmaz bir hzla artmaktadr. nterneti yaygnlatran bir baka olgu firmalarn i amal youn kullanmdr. Segmentasyon/blmlendirme ve hedefleme iin byk frsatlar sunmaktadr. nternette herkes ayn dzeydedir. Kkle byk eit ve herkes birbirine rakiptir. En kk bir firma bile internette byklerle eit grnebilir. Rekabeti aratrma ve i bilgisi edinmek mmkndr. Kiiselletirilmi teklif yaratma, ilem ve iliki srdrme imkanlar ok genitir. Ynetim iin video konferans, sanal ofis gibi uygulamalarla iletiimi kolaylatrr80. Ucuz ve etkili pazarlama bteleri (% 6065 daha ucuz) oluturulabilir. Yeni bir sat ve datm kanal (rnein; Amazon, Dell, Tariin www.ta-ze.comu) ortaya kmtr. Gvenlik salandnda internetten alm satm daha da yaygnlaacaktr. Batl firma yneticileri ve bilgili, zengin ve gl, karar verme konumundaki kiiler yeni tedariki aratrmasnda interneti ok sk kullanmaktadrlar. Firma uygulamalarna etkileri unlardr:
79 Bu blmde yararlanlan temel kaynaklar: Clarke III, Irvine (Editor). Advances in Electronic Marketing. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2005, s. 86101; Silverstein, Barry. Business-to-Business nternet Marketing. Gulf Breeze, FL, USA: Maximum Press, 2001, s. 1126, 4041, 324328 80 Centraldesktop, getdropbox, googlecalendar, iLinc, jott, simplevent firmalara web tabanl ortak alma aralar sunmaktadr.
108
nternet tek bana kurtarc deildir. Pazarlama iletiimi iinde dier pazarlama aralaryla birlikte kullanldnda baarl olunur. Kampanyay annda deitirebilirsiniz. rnler iin snrsz yer, raf sunar. Daha dk maliyetli kampanya yrtme imkan salar. Firmanzn tm dnyaya erimesini salar. Fiziksel engeller kalkar. Dnyay hibir baka ara bu kadar ucuza birbirine yaklatrmamtr. Doru ynetilirse bire-bir pazarlama bir gerek olur. Dnya apnda 7 gn/24 saat mteri hizmeti salanr. Sizi farkllatran verdiiniz hizmet olacaktr. Kresel pazarlama ortaklklar oluturur. alarna katlma ve etkili kullanma; ortaklk programlar yaratmak ve ynetmek iin kullanma mmkndr. Uluslararas i kltrne uyum salanr. 9.2 nternette Firmalarmz Neler Yapabilir? nternet hem i amal hem de iimizi ynetmek iin ynetim aktivitelerinin (haberlemek, iletiim, eitim vd.) yrtld bir ara olarak kullanlabilir. imizi tanmlayan kim iin ne rettiimiz, yani pazarlama ve retimin amalarnn hepsinin ya da bazlarnn bilinlice seiminden oluturulan, her pazar blmne zg stratejimizdir. Aada srayla interneti iimizde ve ynetimde nasl kullanacamz aklanmaktadr.
A- Strateji Tasarm/Dorulanmasnn Grevleri - Pazar Aratrmas - Rakip Analizi - Pazar Verisi ve Analizi B- Pazarlamann ki Ana Becerisinin Oluturulmas a. Datm b. Pazarla letiim i. Sat Dokmantasyonu Hazrlamak ii. Tantm Programlarn Hazrlamak iii. Reklam Programlarn Hazrlamak C- Mteri Bulma-retim-Teslimatla lgili Gnlk Operasyonlar (rn ve hizmetleri pazarlamak iin internet etkinliklerini kullanma) a. Sipari Alma i. Alc Bavurularn zendirme ve Yantlama (Alc talebi yaratma ve uygun olan seme) ii. Fiyatlandrma ve Teklif Sunma (Talebin siparie dnmesi iin gerekli yazmalar yapma) iii. rn zelliklerini Belirlemek ve Mzakere b. Teslimat: rn bilgi ierikli ise teslimat da nternet zerinden olabilir. c. deme: E-ticaret gvenli deme altyaplar ve lkeler aras ortak ticari prosedrlerin kabulu ile yakn bir tarihte yaygn bir uygulama haline gelecektir. d. Mevcut mterilerle ilikileri srdrme: Pazarlamann birinci amac mevcut mterileri elde tutmak, onlara daha sk ve daha ok satmaktr. Fiilen henz kefedilmemi rakiplerden alm yapanlar ve henz retilen rn kullanmayanlar iin nternette eitli yntemlerle almak nemlidir. e. Sat sonras hizmet
109
Buradaki grevlerden strateji tasarm/dorulanmas, pazarla iletiim, alc bavurularn zendirmek iin e-maille pazarlama ve ekici web siteleri oluturma, reklam verme gibi almalar sonraki blmlerde detayl olarak ele alnmaktadr. Datm: Firmalarn rn ve hizmetlerinin son kullancya ulancaya kadar fiziki naklinin, kanaldaki yelerle bilgi, rn/hizmet ve para deiiminin stratejiyle uyumlu olarak belirlenmesi, becerilerin buna gre oluturulmas ve operasyonlarn hzl, doru ve karl yaplmas konusunda bilgi teknolojileri byk imkanlar sunmaktadr. nternet ayn zamanda bir datm kanaldr. nternette kurulan ilerde tm ilevlerin tamamen sanal ortamda yaplmasna dayanan yeni i modelleri domutur. rnein; ngilterede kurulan Iglu (http://www.iglu.com) firmas sipari alma ve yerine getirmeyi tamamen web zerinden yapan modeliyle ok baarl olmutur. Kayak turizmi satyla balayan ilerinde byk turizm acentalarnn ok nem vermedii tatil kategorilerini seip, bunlarda hizmet salayc tesisleri belirleyip, daha sonra da uygun fiyatla tatilcilere web zerinden satmlardr.
110
Aada web dahil baz kanallarn firmalara sunduu avantajlar sralanmaktadr81:

Kanal Avantajlar Bir rne sanal olarak snrsz yer ayrlabilir. Perakende maazalar amadan kresel pazara ve pazarlara eriim 7 gn 24 saat sipari verebilme Kataloglarn bask ve postalama maliyetinin webde olmamas Mteri hizmet yetkilileri olmadan nakliye emrinin onaylanmas Sat sunumunda grnt (video) ve sesi kullanabilme Gemi ve mevcut mterilere zel e-mail gnderebilme Engelli kiilerin fiziksel hareket sknts olmadan aratrma yapabilmesi Az rabet gren rnlerin stounu verimli ayarlama Fiziksel maazalarda sunulmayan rn eitlerini sata sunabilme Web temelli alverii tercih eden segmentlere dorudan seslenme Otomatik arayz tekniklerini kullanma: ortaklaa filtreleme, cookiler, web log analizleri, gerek zamanl Grselletirme ve anketlerle mterilerin spesifik ihtiyalarna gre teklifler gelitirme Tketimde otomasyon (rn: ieklerin her ayn belirli gnnde gnderilmesi isteini gerekletirmek) Anndalk: Mteri rn grp beendiinde beraberinde gtrebilir. Eyay alan mteri ayrca nakliye creti demez. Tamamlayc rnleri grme, rn grme, deneme Sat personeli ile iliki Alveri sosyal bir aktivite olarak, dier kanallarda olmayan bir sosyalleme imkan sunar. Tanabilirlik: Katalog her yere gider, okunur. Uzun sre raf mr Katalogda renklerin orjinale yaknl webe gre daha kalitelidir. Kresel pazar ve pazarlara perakende maazalar olmadan eriim 7 gn 24 saat sipari verebilme Mteriler arasnda paylama ve deime Algsal duyular (grme, koklama) internete gre daha iyi tatmin eder. Mteriler web eriimi iin uramaz, kiosk araclyla balanr. Maaza ii kiosklar maazada stokta kalmayan rn nedeniyle mterinin kaybedilmesi durumu buradan verilecek siparile engellenir. st seviyede grsel/iitsel kalite
Web
Maaza
Katalog
Kiosk
Birden fazla kanaln kullanlmas durumunda tm bu kanallarda kullanlacak mesajlar ortak olmal, paralel ve birbirini destekleyen yapda olmaldr. Bu konuda unlar yaplabilir82:
81 Berman, Berry ve Thelen, Shawn. A guide to developing and managing a well-integrated multi-channel retail strategy, International Journal of Retail & Distribution Management, Volume 32- Number 32004, s. 147156 82 A.g.e.
111
Web adresine alveri torbalarnda yer vermek Kataloglarda ve ticari reklamlarda web sitesi adresine yer vermek Maazaya gelen mterilere stokta kalmayan rnleri web sitesinden, tama creti alnmakszn sipari verebilmeleri iin kiosklara ynlendirme En yakn maazalar, telefonlarn, alma saatlerini, harita ve yn tariflerini web sitesinde ve kataloglarda duyurma Mterilerin katalogdaki rn kodu ile webden sipari vermelerini salama Dorudan postalama, e-mail ve webde maazada kullanlabilecek indirim kuponlarn datma Maazalarda ve webde kataloglara yer verme Maazada webde ve katalogda alverite kullanlacak kuponlar datma Mterilere web araclyla belirli maazalardaki stok durumunu kontrol etme imkan verme Tek kanal tercih eden mterileri belirleyerek dierlerini de kullanmaya tevik etme Maaza mterilerine gemi alverilerine bakarak ilgilenecekleri rnle ilgili, nceden izin alarak zel e-mailler gnderme
ABDde Wal-Marts firmas yukarda deinilen noktalara gre on-line ve off-line alverii birletiren bir e-ticaret yaklamn kendi kaynaklaryla baarl biimde kullanmaktadr. Bu yaklamda mteriler, maazalara gelmeden nce web sitesinde aratrmasn yapmal, kyaslamalar grmeli, rnlerle ilgili terimleri renmelidir. Gazetelerde verilen insertlerin on-line hali e-maille de gnderilmekte, okuyan kii burada verilen linke tkladnda sipari verme sayfasna ynlendirilmektedir. Sitede dier sitelerde daha nce denenmeyen; on-line gnderilen dijital fotoraflarn en yakn maazadan bir saatte basl alnmas, araba lastii siparilerinin alnarak Tyre and Lube Express outletlerinde deitirilmesi hizmeti verilmitir. Wal-Marts ok zellikli ve pahal elektronik rnleriyle modern mobilyalar sadece web sitesinde sunmaktadr. Tipik bir maazada 110.000 rn varken webde bu say 200.000 bulmaktadr. Bu sayya 800.000 DVD, kitap ve CD dahil deildir83.
83 Birchall, Jonathan. E-commerce Strategy: Walmart.com integrates its clicks and bricks. Financial Times, 7.7.2005
112
nterneti ieren oklu bir kanal inas iin firma ynetimlerinin cevaplamas gereken baz sorular vardr:
Ynetim Konular Mali Konular Yeni kanallarla yeni pazar hedeflemeleri yaplabiliyor mu? Yeni kanal apraz sat imkan yaratyor mu? Mteri yeni kanaln getirdii ek masraflar (zaman, parasal, enerji, fizik) kabul edebilecek mi? Yeni kanal marka imajn nasl etkiliyor? Yeni kanal eklemenin maliyetlerini tam olarak biliyor musunuz? oklu kanal kullanarak varlklar kullanmann yarataca frsatlar nelerdir? Yeni kanal ynetecek know-howa sahip personel var m? Ynetim yeni kanalla mevcut olanlarn yarataca sinerjiyi tam anlamyla anlam mdr? Ek kanal verimli altracak operasyonel bilgiye sahip misiniz? Kanallarn hepsinde ayn imaj sergileyebilecek misiniz? dari know-how glendirmek iin stratejik ortakla gidilebilir mi? Kanallar arasnda srekli bilgi ak iin mekanizma var m? Tm kanal yneticileri perakendecinin genel vizyonunu biliyor mu? Mterinin bir kanalda verdii siparii dierinde teslim almas iin gerekli lojistik altyaps var m? Yeni kanal iin ek sermaye gereksinimi finanse edilebilecek mi? (Web sitesi kurma, bilgisayar yazlm ve donanm, lojistik altyaps) Yeni kanal kurumunun balarnda doabilecek kayplara dayanlabilecek mi? Yatrm maliyetlerini drmek iin stratejik ortak bulunabilir mi? Yeni kanal mevcut kanallar ypratacak m, glendirecek mi?
Mteriler
rnek: ngilterede kurulu http://www.thecakestore.com isimli dll sitenin yks u ekildedir84: Londrada babadan kalma pastanecilik meslei byk spermarketler tarafndan tehdit edilen Tim ve Kevin Slatter kardeler bu kt giditen i modellerini yenileyerek ve datm kanallarn farkllatrarak kmlardr. ncelikle tm pastane rnleri yerine kutlama pastalar retiminde uzmanlamay, yetenekli pasta dekoratrlerine gvenerek tercih etmilerdir. Ancak taze, sipari sonras retilen, istenen zamanda ve tek para olarak bir pastann datm hi de kolay deildir. in tutmas zerine 2001de web sitesi kurulmutur. Pastalarn fotoraf ekilmi, yazlma 200 sterlin, 200 sterlin fotoraf makinasna dendikten sonra arama motorlarna kayt iin dardan destek alnmtr. Site kurulduktan 6 ay sonra ilk sipariler alnmaya balanmtr. 2005de site ayda 200.000 hit, bir gnde 10 onayl sipari almaktayd. 30 sipari telefonla alnmakta olup, bunlar pasta resimlerini webden gren ama daha zellemi rnler isteyen kiilerdir. Reklam sadece evlilikle ilgili bir dergiye verilmektedir. Sitenin trafii arama motoru pazarlamas ve azdan aza, virtk reklamla salanmaktadr. Bu ite teslimatn zaman ok nemlidir. Firma baka alternatifleri denedikten sonra kendi aracn kullanmaya
84 Case Study: Icing on slice of web sales, Financial Times, 9.3.2005
113
balamtr. Firma kapatm olduu dkkanlarnn yerine 2004de webden yaplan sat desteklemek iin bir dkkan (bricks-and-mortar) amtr. Dkkanda alan, webe girmeye vakti olmayan anneler iin iki PC vardr ve buradan sipari alnmaktadr. Katalog ve fiyat listesi PC ekranndan gsterilmektedir.
Pazarla letiim: Pazarla iletiimde mterileri birbirine yakn gruplara ayrp (segment/blm) iletiim, datm ve sat almasn buna gre yapmak esastr. nternet ve kitle iletiim teknolojilerindeki gelimeler kiiye zel, bire-bir iletiimi mmkn hale getirmektedir. Pazarla iletiimin amac, stratejimizde belirlediimiz mterilere gre yarattmz teklifimizi onlara ulalabilecek tm aralarla mesaj haline iletmektir. Mesajmz ynelttiimiz ister son kullanc, isterse b2bde karar verme konumundaki kiiler olsun, amacmz bu kiilerin dikkatini ekmek, ilgisini uyandrmak, satn alma arzusu yaratmak ve sat aamasna geirmektir. Bunun iin ncelikle firmalarn sat dokmantasyonu dediimiz firmay tantc ve dier tm iletiim aralarnda kullanlacak materyali retmesi, hazrda bulundurmas gerekmektedir. Mektup zarf, antetli kat, kartvizit, fiyat listeleri, bror/katalog, tantm ve rn CDleri sat dokmantasyonun en bilinen rnekleridir. Aada sunulan iletiim aralar teknolojinin izin verdii snrlarda en geni listeyi sunmaktadr85: 1. 2. 3. 4. Reklam Kurumsal Kimlik rnn kendisi/ambalaj Marka
85 Bkz: yiler, Zeynep. Pazarla letiim. GEME Yaynlar, 2009. Sz konusu yayna http://www.igeme.gov.tr, Mevzuat-hracatta Pratik Bilgiler altnda PDF olarak eriim de mmkndr.
114
5. Web sitesi/nternet 6. Numune Gndermek 7. Kiisel Sat 8. Fuar 9. Dorudan Pazarlama (E-maille pazarlama dahil) 10. Sat Noktasnda Tantm 11. Mteri Gr 12. Halkla likiler 13. Sponsorluk Grld gibi, web sitesi sahibi olmak ve beraberinde internetin sunduu dier tantm/reklam yntemlerini kullanmak nemli bir pazarla iletiim aracdr. zellikle b2b ticarette kurumsal kimlik ve web sitesi firmalarn ve rnlerinin tantmnda gvenilirlik ve firma imaj asndan ne geen pazarla iletiim aralar haline gelmektedir. Firmalar aras ve firma-tketici ilikilerinin on-line ortamdaki durumu86 aadaki tabloda rneklendirilmeye allmtr:
MTER LKLER/ETKLEMN AAMALARI FRMALAR ARASI (B2B) Pazarlarla iletiim, fiyat ve datm Mteri demografisi Teklife eriim kolayl, verimlilik Saysal veri transferi zel bilgiye eriim Kaliteyi belgelemek Destek hizmetleri Geri alma garantisi Dk fiyatlar Zamannda, doru teslimat Mkemmel iletiim Beklentileri karlama Problem olmamas veya frsat davranmama Srekli tatmin olma deneyimi sunma stikrarl teslimat Yeniden almda uygun koullar Katma deer salama Mteri likileri Ynetimi (CRM) FRMA-MTER (B2C) Pazarlarla iletiim, fiyat ve datm Tketici demografisi Tketicinin psiko-sosyolojik zellikleri (yeniliki, aratrmac vd.) On-line alverie olumlu yaklam On-line ilevsellii tercih etmesi On-line deneyimi tercih etmesi Olumlu on-line deneyim Sonucun beklentileri karlamas levsel, mali, sosyal ve psikolojik risklerin azaltlmas Baarszlk durumunda tazmin etme, dzeltme Srekli tatmin olma deneyimi sunma stikrarl teslimat Sat sonras destek Web sitesini sklkla gncelleme Ballk programlar ve CRM Gven tesis etmek
CEZBETME
TATMN ETME
ELDE TUTMA
86 Clarke III, Irvine (Editor). Advances in Electronic Marketing. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2005, s. 4
115
9.3 B2B On-line Alclarn zellikleri Bu kesim ncelikle karar verme sreci iin bilgi toplar. Duruma uygun faktrlere ve rn zelliklerine dikkat ederler. Satn alma pozisyonundaki kiilerin demografik zellikleri, kltrel gemileri, teknolojiye kar tutumlar ve ekonomik faktrler karar verme srecini etkiler87. Gen olanlar daha uzun sreyi webde geirirken, bayanlarn webde daha az sre geirdii ama kiiler aras ilikiye daha ok nem verdii sylenmektedir. Eitim dzeyi yksek kiiler yine webde daha ok kalmaktadr. B2B satn alma birimleri fiyata, teslimat koullarna, daha spesifik bilgiye nem verirler. Kurumsal birimlerde kantlanm kalite belgelerine ve sat sonras destee nem verilir. likilerde geri dn sresi, kullanclarn grleri, garanti nemlidir. B2B mteriler byk miktarda alm yaparlar. likiler daha yakn ve kiiseldir. B2B on-line ilemler baz sektrlerde daha youndur. Batda ulatrma ekipmanlar, iki ve sigara, elektrikli malzemeler, aletler ve bileenler toplamn % 68ini oluturmaktadr. Toptanc tccarlk ise; ila, oto ara paralar ve yedek paralar, profesyonel ve ticari ekipman ve malzemeler toplamn % 64dr. Firmalar aras pazarlamada (b2b) satn alma kararndaki aamalar iyi bilmek, internet ve online veritabanlarn bu aamalara gre etkili kullanmada yardmc olabilir:
POTANSYEL ALICILARIN SATIN ALMA AAMALARI htiyacn Belirlenmesi FRMANIZ/RAKPLER NE YAPABLR? Mterileri daha iyi tanmak iin veritabanna bakmak, ihtiyalar ngrmeye almak, problemleri, sorular abuk yantlamak Web sitesi amak-webde reklam vermek-dier sitelere link vermek-rehberlerde yer almak-sitede kaliteli bilgi sunmak-proaktif davranp tantm yazlar gndermek Sanal topluluklar-Kullanc gruplarnn onay-Referans vermek-Simlasyon ve test etme imkan sunmak nternetten sipari, retimdeki aamalar izlemek ve faturalama gibi kar tarafa salanan ek kolaylklar Web sitesindeki bilginin gncellii
Potansiyel Tedarikilerin Aratrlmas Tekliflerin Toplanmas ve Deerlendirme Seim ve Satn Alma Geri Bildirim, Deerlendirme
9.4 E-Pazarlama, nternet Pazarlamas E-pazarlama, pazarlamann temel amalarna ulamak iin beceriler dzeyinde pazarla iletiim ve datmn ve operasyonel dzeydeki grevlerin internet ve bilgi teknolojileri kullanm ile firmalarda aamal olarak uyguland bir dizi programdan oluur. En basitinden en karmana sralarsak, ister ihracat dnn isterse bulunduunuz pazar blmlerinde, mutlaka uygulanmas gereken iler unlardr:
87 A.g.e., s.5-8
116
I. Pazar aratrmas, strateji oluturma II. E-maille mteri bulma III. Web sitesi kurma, yaatma IV. Sitenin/firmann reklamn yapmak V. On-line pazaryerlerinde, b2b e-pazaryerlerinde bulunmak VI. Kendi sat sitesini amak, e-perakende sitelerinde sat Devam eden blmlerde deinilen tm bu konular detayl olarak ele alnmtr. Ancak tm bu almalara balang oluturmas iin bir eylem plan rnei aada sunulmutur. 9.4.1 nternet Pazarlamas Eylem Plan 1- Firmanzn internet pazarlamasna hazrlk dzeyini ln 2- st ynetimin internet tarafndan belirlenecek olan pazarlamaya kendini hazrlamas gerekir. Gelecein baarl firmalar e-ticarete, internet pazarlamasna en hazr firmalar arasndan syrlacaktr. Ynetim anlaynz internetin egemen olaca gelecee, teknoloji odakl dzeye karn. 3- Eylem plan hazrlayn. yi bir internet eylem plannda u konulara yer verilmelidir88: Hedefler: Genel ve spesifik Tantlacak rn ve hizmetler Rekabet ortam Pazar frsatlar Pazarlama program stratejisi zleyici zellikleri ve seim kriterleri Medya kullanmlar ve entegrasyonu Teklif oluturma Yaratc yrtme Talepleri belirleme, yerine getirme ve cevap verme ynetimi Talep ve sat izleme Taleplere cevap verme ve sonularn analiz etme lme kriterleri Uygulama iin gerekli teknik zellikler Kurumsal ve personel ihtiyalar Program bteleri ve takvimleri
88 Silverstein, Barry. Business-to-Business Internet Marketing. Gulf Breeze, FL, USA: Maximum Press, 2001, s. 331-332
117
nternet Pazarlamas Eylem Plan89 Tablosu

letmenizde halen olan veya gelecek 12 ay iinde eklemek istedikleriniz EVET Firma ii network (LAN ve veya WAN) Kurumsal web sitesi - Firma iinden iletilen - Dardan Intranet - Firma iinden iletilen - Dardan Extranet - Firma iinden iletilen - Dardan nternet kullanmndan sorumlu bir web master veya bakas HAYIR
Halen kullanyor veya gelecek 12 ay iinde kullanmay planlyor Web sitesine trafik ekmek iin dorudan postalama ve dier klasik yntemleri kullanma Dorudan pazarlama kampanyalarnda cevap verme yeri olarak web sitesi Kampanyaya zg URLlerle geri dn lme Talep almak iin webe formlar koyma Firma dndan profesyonel bir yere e-mail kampanyas yaptrtarak bavurulara cevap verme, siparii yerine getirme veya izleme Dier web sitelerine link verme Banner, e-mail bltenlerine sponsorluk gibi on-line reklam yntemleri On-line etkinlikler, seminerler On-line bilgi taleplerini yerine getirme Mmknse on-line demo ve deneme imkanlar Mmknse on-line canl rn salama Web topluluklarna katlm Kendinizin oluturduu web topluluu Ballk (affliate) programlarna katlm Kendinizin ballk programn kurmak Web siteniz veya extranetiniz halen kullanyor veya gelecek 12 ay iinde yapacak Web cevap verme formlar Ziyareti verilerini izlemek iin internete entegre veritaban bileeni Ziyaretilere kiisel sayfalar sunacak web veri taban becerisi Otomatik e-mail cevaplama becerisi Ziyareti izleme iin cookie teknolojisi Elektronik (on-line) talep yerine getirme Elektronik zm merkezi: Mterilerin ihtiyalar olan uygun rn/ hizmeti bulma nternetle glendirilmi mteri pazarlamas: Mterilere zel alanlar Elektronik ticaret: Sipari girii, ileme, izleme
89 A.g.e., s. 329-330
118
9.5 Mikrosite Mini site de denilebilir. Ana bir siteyle ilgili destek hizmeti veren sitedir. rnein bir araba firmas yeni rnleri iin zel bir site aarsa bu mikro site olur. Mazdann ngilterede sata sunduu Mx-5 Roadster Coupe modeli iin Ekim 2006da alan ve hem rn tantm hem de n sipari almay yapt https://www.mx5roadstercoupe.co.uk/customer/maintenance.asp sitesi ilevini tamamlaynca dondurulmutur. lkemizde bu trde yaplan bir rnek kozmetik firmas The Body Shop iin hazrlanan www.parfumunuyarat.com web sitesidir. Uygulama, ziyaretinin o anki ruh halini anlamaya alan mini anket, anketin ardndan sitede yerleik bir programn 320 bin parfm kombinasyonu arasndan en uygununu semesi eklindeydi. Eer bu kii arkadana bu sitenin bilgisini gnderirse (virtik pazarlama) kaytta verilen referans numaras ile maazaya gittiinde srpriz bir hediye kazanyordu. Ayrca sitede 50, 100, 150. kullanclara parfm hediye ediliyordu. Firma proje sonunda mteri veritabann 9.5 kat artrmtr. Daha nce hi The Body Shop firmasna gitmemi kiiler maazalar ziyaret etmitir90. Tketim rnleri pazarnda mteri bamll, yeni rn sunumu, kampanya yrtmek iin esnek ve hzla kullanlabilecek bir yntemdir. 9.6 On-line Pazarlamann Temel Unsurlar Bu blmde ele alnan konular ounlukla e-ticaret, web zerinden sat da ieren siteler iin nerilen konular olmakla birlikte, pazarlamada farkllk yaratmak isteyen her firmann temel alabilecei bir iliki ynetimi modeli sunmaktadr. Bu blmn e-ticaret blmyle birlikte yeniden ele alnmas nerilir. Mteri ilikileri ve marka bamll yaratma asndan bakldnda zerinde srarla durulan ve gelitirilmesi tavsiye edilen drt temel unsur vardr. Bunlar srasyla91: A. B. C. D. Marka in Yaplacak letiim Hizmet Kiiselletirme nteraktivitedir.
90 Project House: http://www.ph.com.tr/referanslar.htm 91 Merisavo, Marko. The Effects of Digital Marketing on Customer Relationships, Helsinki School of Economics, Finland, Saarinen, Timo (Editor). Managing Business in a Multi-Channel World : Success Factors for E-Business. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2005, s. 91102
119
Dijital pazarlamada mteri ilikilerini gelitirmek iin temel unsurlar
Bu unsurlar hangi dzeyde bir site, hangi amala kurulursa kurulsun mevcut imkanlar ve teknoloji dzeyinde gelitirilecek zmlerle mutlaka uygulanmaldr. Bu balklar altnda deinilebilecek zellikler aada sunulmaktadr. A. Marka in Yaplacak letiim Marka iletiimi mteri ile firma arasndaki tm iletiim ekillerini kapsar. letiimde cevaplanmas gereken nemli nokta vardr: Sklk (haftada ka marka mesaj gidecek?) erik (promosyon nerileri veya bilgi) levsellik (mteriler sitede bilgiyi ne kadar kolay bulabiliyor?)
Marka iletiimi, kiiye gre onun tercih ettii kanaldan teklif, yaz sunmakla kiiselletirilebilir. nteraktif olabilir (bilgi aratrma, bavuruda bulunma, feedback verme, pazarlamaclarla deiik aktivitelere girme, dier mterilerle oyun oynama vd.). Marka iletiimi iin dijital pazarlama kullanldnda iletiimin bilgilendirici, elenceli, ilgi ekici ve interaktif olmas olmas gerekir. Sanal topluluklar ve marka gruplar da marka bilgisi ve deneyimini artrr. Bu gruplar sayesinde marka bamll yksek ve geri bildirimde bulunmaya daha istekli bir mteri profili tanmlanm olur. Topluluk yaratma yoluna gidilecekse en geni corafi katlm, daraltlm odaklanma, zengin ierik, srekli gncelleme ve uyarlama ve aktif tartma ortam salanmaldr. Marka bamll iin yaratlan topluluk sitelerinde kontrol az olmal ve mmknse az reklam verilmelidir.
120
rnek olarak: Finlandiyada kurulan Dynamiitti.com be Japon araba markasnn (Honda, Mazda, Mitsubishi, Toyota, Nissan) marka bamll sitesidir. B. Hizmet Yeniden alm salayan en nemli etken hizmettir. Baar iin elektronik hizmet kalitesinin ok yksek olmas gerekir. Self-servisin nemi on-line bankaclk, otel rezervasyonu, uak bileti rezervasyonu ve alm, kargo takibi gibi hizmetlerle daha da artmaktadr. On-line pazarlamada da firma-mteri ilikilerinde ilemden hizmete gei yaanmaktadr. Mteriler aldklar hizmetin rakiplerden iyi olduunu algladnda ve tatmin olduklarnda firma lehine bir durum olacaktr. On-line pazarlamada mterilerin ncelikli faydalar zamandan tasarruf, kullanm kolayl, esneklik, etkinlik, bilgi-dokmantasyon bulmann destei, sklmadan ilem yapabilme, zevk alma, baz kiiler iinde arada bir baka insann olmadan (kendi bana rahatsz edilmeden alveri) ilem yapabilmesidir. Mteri taleplerine hzla geri dnme hizmette deer verilen baka bir zelliktir. Finlandiyada 33 byk firmann yneticileriyle yaplan bir ankette en deerli e-hizmetler olarak unlar belirtilmitir: Elendirici ve kullanl sanal dnyalar (rnein; gda ev yemek piirme ile ilgili web siteleri) Kiisel bilgiyi kontrol etme ve deitirebilme Kiiye odaklanm teklif veya davetler Sosyal etkileim iin yaplandrlm ortamlar (rn; oyunlar, sohbetler) Kiisel mobil telefon modelindeki gibi kiisel hizmet ve iletiim Sporla ilgili annda sonular Dijital kanallarla mterilere zel hizmetler (dedikodu, sylenti vd.)
1.211 on-line mteri arasnda yaplan baka bir ankette marka bamllklarn etkileyen faktrler sorulduunda u cevaplar alnmtr: Kiiye zelletirme (customization) Temas interaktivitesi (uygun ve etkin mteri destek aralar, iki ynl iletiimin kolayl) Mteriye uygun bilgi ve tevii sunma zen: Siparilere, arzalar gidermeye, sipariin aamas hakknda bilgi Topluluk: Yorum linkleri, satn alma topluluklar, sohbet odas Seenek: ok sayda ve kategoride rn sunma Sitenin karakteri: Metin, sitil, grafik, renk ve logo ile kiilik yaratma ve sunma
121
C. Kiiselletirme Mteriyle etkileimde bulunma ve mteriler ve pazar hakknda onlardan bilgi alma olarak tanmlanabilir. Mterilerin bizzat yapt tercihler, bilgi vermeler, pazarlamaclarn mteriye gre yapt hedef teklifler, doum gnndeki zel davetler, pazarlamaclarca nceden tahminle yaplan, benzer davran, ilgi ve karaktere gre yaplan dzenlemeler bu almalar belirler. Mteri web zerinden bilgi formu doldurduu anda aadaki hizmetlerle kiiselletirme ve hizmet imaj yaratlabilir: Sipariin veya ziyaretinin talimatlarnn alndna dair yaz Siparie ilikin detayl bilgi Kullancnn zel ihtiyalarna gre dzenlenmi bilgi rnek, cretsiz kullanm yazlm, bilgisi cretsiz interaktif seminer
Mesajn, sitenin ierii u ekilde kiiselletirilebilir: simle hitap Tavsiye Kiiselletirilen dinamik, hizmet sayfalar Yeni rn bilgisi Kullanm tavsiyeleri Yaam tarz ve bo zaman deerlendirme aktiviteleri ile ilgili bilgi Etkinliklere davet zel sat teklifleri Kii iin nemli internet sitelerine link Tahmin motorlar (anticipation engine): Kiinin ne yapacan analiz eden, sofistike kiiselletirme
Bu konuda en iyi rnek ABDde 1995de aln yapan Landsend.comdur. Bugn dnyann en nemli kyafet satm sitesi haline gelmitir. 100 rnle balayan sat srecinde imdi tm satlarn % 20sinin internetten gerekletirildii belirtilmektedir. Sitede on-line alverite canl soru sorma, sat destei alma imkan vardr. Yaam tarz ve lye gre kyafet seebilmek mmkndr92. Benzer biimde, My Virtual Model (mvm.com) ok sayda moda/giyim firmasnn rnlerinin birbiriyle kombine edilebildii interaktif, 3D modeller zerinde denenerek alm yaplmasna izin veren ok baarl bir uygulamadr.
92 http://www.landsend.com
122
D. nteraktivite Kiiselletirme ile ok yakndan baldr. Kullancya faydalar unlardr: Annda tatmin Tam ve kapsaml cevap: Mteri hafzasnn her bilgiyi her an hatrlamas mmkn deildir. nteraktivite her seferinde kapsaml bilgiye eriimi salar. Ama bu sunulan bilgi miktarnda art getirecektir. Bire bir iletiim Kiisel yazma, iletiim Otomatik bir cevabn salad rahatlk
Uygulanma ekilleri: Self-servis: Bilgi arama, ilem yapma, Kiisel ses veya e-mail etkileimleri Satn alma ve talepleri izleme Bilgili mteri hizmet temsilcileri (mterinin gemiini, tarihini bilen)
roni urda: Mterilerimizle daha yakn olmak ve dkkanma gelen her mteriyi tandm 30 yl ncesindeki ilikileri canlandrmak iin teknolojiyi kullanyoruz. Jim McCann-CEO ABDnin ve dnyann en nde gelen iek sat sitesi www.1800flowers.comun kurucusu yukardaki szleriyle baarsnn ardnda yatan nemli gereklerden birini vurgulamaktadr.
123
nternetten sat ve pazarlama mevcut olann alternatifi deil, yeni bir mecrann ve teknolojinin kendine zg ynleriyle oluturulan yeni bir yzdr. Burada nemli olan, birebir mteri ilikilerinin, karlkl scaklk ve empatinin internet ortamnda insanlarn arasna giren makina ve yazlmlarla nasl yeniden kurulabileceine kafa yorulmasdr. Sitede Noelde elerin birbirine ses ve grntl mesaj brakmasna imkan tanyan yeni bir uygulama balatlmtr.
9.7 On-line Pazarlamada Mteri Grlerinin nemi nternet pazarlamay neredeyse her bir mteriyi tek bir blm/segment gibi grmemizi salayacak aralarla geniletmi, glendirmitir. Kiiselletirme ve karlkl etkileim iin firma ile mteri arasndaki bilgi kanalnn ak olmas gerekir. Gelecekte e-pazarlama uygulamalar daha da yeniliki yntemlerle devam ederken zellikle veri taban oluturma ve mteri grlerini toplama ve yorumlamaya zel ilgi gsterilmesi gerekecektir. Mterilerin e-mail adreslerini iyi tutmak, sk sk gncellemek gerekir. E-mail alnabilecek her iliki kanal bu konuda uyarlmal, bu bilginin ok deerli olduu belirtilmelidir. Mterilerin grlerine nem vererek on-line ortamda baarl olan ABDli Office Depot firmasnn deneyimine gre93; On-line ortamdaki satlar % 29 bymtr. Mterilerle her temas noktasnda onlardan geri bildirim alnmakta ve bu bilgilerin tm giriimlerde kullanlmas salanmaktadr.
93 Secret Behind Office Depots Online Success (Hint: They Listen to Their Customers, Yes, Really), http://www.marketingsherpa.com, eriim: 17.05.2007
124
Maazada, e-maille, web sitesinde, anketlerle, ar merkezinde, fokus gruplarda bilgi alnmakta ve ok kanall vizyonu ekillendirmede kullanlmaktadr. ABDde 1,158 ubesi vardr ve web sitesi ile ayda 1.4 milyon sat ilemi yaplmaktadr. Firma webden yaplacak satn dier kanallar etkilemeyeceine en batan inanm ve buna gre davranmtr.
Firmada kullanlan yntemler unlardr: a. Geri bildirim toplamada proaktif olmak - Her hafta kalite gvence elemanlar mterileri arayarak siparilerin doruluu ve zamanlarn dakiklii konusunda geri bildirim almaktadr. - Mteri Danma Panelleri ile oklu kanal konular tartlmaktadr. - Ziyaretilerin siteyi kullanm rahatln anlamak iin insanlar gerekten kullanmda iken lm yaplmaktadr. - Alanda alan personelin b2b mterilerin istek ve ihtiyalarn lmek iin gnderdii srekli raporlar vardr, bunlar deerlendirilmektedir. - E-mail kampanyalar ve tketici/b2b mteri sitelerinden elde edilen verilerle davransal analizler yaplmaktadr. - Maaza alanlar mterilere anket yapp bilgi toplamalar konusunda desteklenmektedir. b. Mterilerin pazarlama malzemesi, logo, kartvizit basm gibi ilerini yapabilecekleri bir site blm oluturulmutur. c. Az sayda rn olan web sayfalarn yenileriyle destekleyip, dolgun gstermek gerekmektedir. d. Maazada verilen sat hizmetinde on-line sat ilemlerini tamamlama konusunda bilgi vermek nemlidir. e. rn satyla ilgili tantma on-line, katalog, ar merkezi ve fiziki maazadaki satn detaylarn eklemek. f. On-line katalogda sayfa kvrma zellii ekleyerek, mterinin daha sonraki ziyaretlerinde iaretledii yere bakmasn kolaylatrmak etkili olmutur. g. Ziyaretilere sunulan yeni zelliklerle on-line alverii daha keyifli, kolay hale getirmek amalanmaktadr. 9.8 Chanel Firmasndan Yeni Medya (E-Pazarlama) Kullanlarak Yaplan Bir rnek alma nde gelen bir lks tketim, moda firmas olan Chanelin yeni kartt Coco Mademoiselle parfm iin yeni medya yntemleri yaplarak srdrlen medya plan u ekildedir94: nytimes.com ve nymag.com gibi web sitelerinde reklam Google ve Yahooda arama motoru pazarlamas
94 Russell S. Wniner. New Communications Approaches in Marketing: Issues and Research Directions. Journal of Interactive Marketing, 23 (2009), s. 108-117
125
Mademoiselle-forever.com isimli zel bir web sitesi. Burada Coco Chanelin Paristeki binas sanal tur eklinde gezilebiliyor. Sitenin ad daha sonra coco-mademoiselle.coma dntrld. Beautyaddict.blogspot.com ve blogdorfgoodman.blogspot.com gibi nemli blog yazarlaryla iletiime geme Blog yazarlar ve VIP mterilere gnderilen e-maillerde verilen ifrelerle ngiliz oyuncu Keira Knightlynin Pariste dolamasn konu alan zel bir TV reklamna zel eriim salanmas.
9.9 ABD nteraktif Pazarlama irketlerinin Mterilerine Sunduu Hizmetler Forrestern95 2009 yl iin ABDnin en byk interaktif pazarlama hizmeti veren 41 kurulula yapt aratrmann sonucuna gre, ou byk firmalar olan mterilerine en fazla nerdikleri pazarlama hizmetleri unlardr:
Mterilerinize dzenli olarak sunduunuz en nemli pazarlama hizmeti hangileridir? (%) Doal arama motoru optimizasyonu On-line grntl reklamlar E-mail pazarlamas cretli arama motoru pazarlamas Veri analizi/segmentasyon Mobil pazarlama Veritaban tasarm ve ynetimi Offline dorudan pazarlama Dierleri 24 19 18 17 14 9 8 2 6
En ok hizmet alan sektrler ise unlardr:

Son 24 ay iinde web tasarm, gelitirilmesi veya uygulamas ile ilgili en nemli projeleriniz hangi sektrlerden oldu? Ambalajl tketici rnleri Finansal hizmetler Perakende High-tech rnler Salk Medya ve elence Tketici elektronii 18 14 13 12 11 10 7
95 Drego, Vidya L. Where To Find Help For Web Design Projects, 2009, May 8, 2009
126
Profesyonel hizmetler la Seyahat ve elence Otomotiv Telekom tayclar Devlet Sanayi rnleri Dier
6 5 5 4 3 3 1 10
9.10 Krizde Pazarlama nerileri 2007de balayan, 2008de ngiltere ve ABDdeki byk bankalarn iflas ile daha da byyen kresel finansal krizin reel sektre de yansmasyla tm dnyada ekonomik byme ve ticaret yavalamtr. Geleneksel d ticaret pazarlarndaki daralma, pazarlamann daha doru ve dk maliyetli yntemlerle yaplmasn zorunlu hale getirmitir. Bu srete firma dzeyinde yaplabilecek almalara bakldnda, byk lde internetin ve e-pazarlamann sunduu imkanlara ynelme olduu gzlenmektedir. lkemizde sanayi rnleri reticisi firmalarn artan lde b2c mantyla e-ticaret sitesi ap, kendi datm alarn aradan kartp, dorudan son kullancya ulamaya altklarn gzlemlemekteyiz. Burada sunulan neriler, 20072009 dneminde zellikle b2b pazarlamada dnyada yaplan uygulamalarn izlenmesiyle oluturulmutur: Alt-marka yaratn. Mmknse rn dorudan kapya teslim etmek (DDU-DDP)96 iin aln. Pazarlamann etkinliini ln. Segmentasyon mutlaka uygulanmaldr: Alm skl, son alm tarihi, deere gre mteriler analiz edilmelidir. Mterileri elde tutma programlar yapn. Mteri hizmetini gelitirin En ksa srede geri dn. En ksa srede ulalr olma. lk grmede sorunu zme. E-maile cevap verme hz. Geri deme kolayl ve destek ekibi
96 DDP Delivered Duty Paid-Gmrk Resmi denmi Olarak Teslim terimi, mallarn ithalat lkede belirlenen yerde hazr bulundurulmasyla, satcnn teslim ykmllnn de yerine getirilmi olacan anlatr. Burada satc, mallarn gmrk giri ilemleri tamamlanm olarak tesliminde, gmrk resmi dahil olmak zere, vergiler ve dier demelerle birlikte btn risk ve masraflar stlenir. DDUda Gmrk Resmi denmemi Olarak Teslim- Delivered Duty Unpaid satcnn teslim ykmll, mallarn ithal lkesinde, belirlenen yerde emre hazr tutulmas ile sona erer. Satc, mallarn o noktaya kadar tanmas ve gmrk formalitelerinin yerine getirilmesi ile ilgili riziko ve giderleri stlenmek durumundadr (thalat iin denmesi gereken vergi resim ve harlar hari).
127
Mteriyle yakn ilikiyle satlan deeri ve miktar artrabilir. Mterinin daralmadan nasl etkilendiini anlamaya aln. Ambalaj ve iskonto zerinde durun. Hzla e-ticarete gein E-ticaret mdr atayn. Sitenizi her gn izleyin, gelitirin. nternetteki bloglardan, sosyal alardan azdan aza pazarlama iin yararlann. Arama motoru pazarlamasn kullann. Kiiselletirin. Webden satta sreci kolaylatrn. Stok kontrol ok nemlidir. Rakiplere yakn olun, izleyin. Teklifinize daima deer ekleyin.
128
10. STRATEJ TASARIMI, DORULANMASI, PAZAR, MTER, RAKP ANALZNDE NTERNETN KULLANILMASI
Bilgi iki trldr. Ya bir konuyu bizzat kendimiz biliriz ya da bu konuda bilgiyi nereden bulacamz (Samuel Johnson, 17091784) hracat dnen herkesin kapsaml bir e-pazarlama almasndan bamsz olarak, en bata internet sayesinde eriebilecei nemli bilgiler vardr. nterneti iinde deerli hazineler olan bir altn madenine benzetmek mmkndr97. lkeler hakknda, pazarlar, sanayiler, rnler, mteriler ve daha pek ok bilgiye cretsiz olarak erimek mmkndr. Burada ilk sorun, bu kaynaklarn hangileri olduunu belirlemek, ikincisi ise bunlar strateji-beceriler-operasyonlarmza hzla ve doru olarak yanstabilmektir. Bu alma temelde, pazar potansiyelinin llmesi ve pazarn deerlendirilmesi dediimiz, bilgi ve know-howla alakal iki nemli strateji oluturma ve gncelleme aktivitesinin masa banda, internet kaynaklarn kullanarak yerine getirilmesidir. nternetin de yardmyla ihracatta izleyeceinizi bilimsel ve sizin iin anlalmas kolay bir yntem var mdr? Doru bir pazara m yneldiniz? Aslnda sizin iin karl olabilecek baka pazarlar var m? Size en uygun pazar blmn nasl bulabilirsiniz? lke analizinden mteri bulmaya kadar izleyeceiniz yol nedir? Bu ve benzeri sorularn yantn internet ve bilgi teknolojilerinin yardm ile alarak kaynaklarnz ve zamannz yanl alanlarda harcamanz engellenebilir. 10.1 Potansiyel Mteriler Nasl Tanmlanr? ncelikle blmlendirme (segmentasyon) yntemi iyi anlalmaldr. Blmlendirme: Bir pazar burada rn/hizmet satmak isteyen firma iin almay karl klacak, rakipleri ekmeyecek, kendi kapasitesini amayacak ekilde kk paralara ayrmaktr. Blmlendirmede ama; potansiyel mterileri istek ve ihtiyalarna, satn almadan bekledikleri faydalara ve satn alma davran-alkanlklarnn benzerliine gre son derece homojen, benzer gruplara ayrmaktr. Bu ekilde tanmlanan bir pazar blm pazarlama ve retim almalarnda firmalarn ilerinin ynetimini kolaylatracaktr. Aslnda sre ksaca, ok geni kalabalklardan birbirine benzeyen insan gruplarna, oradan da tek tek profillerini net biimde izebildiimiz bireylere doru ilerlemektir. Bu bireyleri tesbit ettiimizde onlar etkileyerek firmamzdan satn almalarn salamak iin gerekli iletiim almalarn yapar, baarl olduumuzda sat ve servis hizmetlerini srdrrz. Balang olarak potansiyel mterileri onlar asndan anlam tayan, pazarlama almamzda olumlu tepki vermelerini salayacak programlarmza girdi tekil edecek kriterlerle tanmalyz. zlenecek admlar ksaca u ekilde zetlemek mmkndr:
97 CBI Export Manual-Digging For Gold (Internet as a source for marketing information), January 2006, s. 3. URL: http://www.cbi.nl
129
I. Pazar daha yakndan tanmlama kriterleri: A. Pazarlar nce tketim rnleri (b2c) ve sanayi rnleri/firmalar aras (b2b) olmak zere ikiye ayrlr. B. Bir firma iin mteri grubu vardr: Kendi mterileri, rakiplerin mterileri ve rn henz kullanmayanlar C. Pazar tanmlama kriterleri:
B2C Corafi deikenler Demografik deikenler Yaam tarz deikenleri Kiilik farkllklar deikenleri Kltrler ve alt kltrler arasndaki farkllklar Sosyal snflar gsteren deikenler B2B Corafi deikenler Sanayi snflandrmalar: Sektr, alan says, makina-tehizat, yatrm alanlar, teknoloji
II. Pazar blmlendirme kriterleri letmelerin ve son kullanclarn stek ve ihtiyalar

Bireysel istek ve ihtiyalar Baarma Teslim Olma zgrlk Koruma Egemenlik Zarardan kanma Bytme Oyun Uyma Ceza Yardm Sosyal liki Dnme Seks Farkl olma Sulama Direnme Dikkat ekme Dzen Alay (Henri Murraya gre) Firmalarn istek ve ihtiyalar 1. Mevcut mterilere daha fazla miktarda ve sklkla sat yapmak 2. Rakiplerin mterisini ekmek ve kendi mterisini rakiplere kaptrmamak 3. Henz rn kullanmayanlar alm yapmaya balaynca kendi mterisi yapmak 4. Karll salamak 5. stenen miktarda rn ve hizmeti retmek ve teslim etmek (miktar) 6. rn ve hizmetleri istenilen zamanda teslim etmek (zaman) 7. stenen rn ve hizmetleri kabul edilebilir maliyetlerde retmek ve teslim etmek (maliyet) 8. stenen rn ve hizmetleri arzulanan kalitede retmektir (kalite)
130
Satn almadan bekledikleri fayda: Bisiklet satan bir firma patlamayan bir teker yapmsa, bunu satn alacak kiiler asndan skntnn azl, tamir aletlerini yannda tamama gibi faydalar olacaktr. Alc firma sipariini internetten ve pazar gn de verebiliyorsa bunlar satn almadan beklenen faydalar demektir. Kiisel bir alc asndan bakldnda; pahal bir amar makinas daha ok rn daha az enerji ve deterjanla ykyorsa, enerji tasarrufu ve evreye az zarar veren bir makina kullanmann verdii gurur ilave faydalardr. Satn alma davran ve alkanlklar
Satn alan ve kullanan KM? Bireysel zellikler Kurumsal zellikler Satn alma biriminin zellikleri (kullanc kim? giri tutucu -sekreter vd.- var m? Etkileyen? Karar veren? Alc? Satn almada kullanlan SEM KRTERLER? rnn kullanm ekilleri: NASIL KULLANILIYOR? Satn alma ZAMANI? Satn alma yeri: NEREDEN? Satn alma nedeni: NN?
lkemizde segmentasyonu en etkili uygulayan, bunu web sitesine, sat maazalarnn sunumuna, reklam ve tantma yansta firmalarmzdan birisi de ilek Mobilyadr.
imdi bu bilgileri bulmamza yardmc olacak cretsiz ve cretli internet ve elektronik medya temelli kaynaklara bakalm.
131
10.2 D Ticaret statistikleri (Alm Talebi/thalat Yksek lkelerin Belirlenmesi) Uluslararas ve Trkiye d ticaret istatistiklerinden firmann rettii mal/hizmetleri halen alan, ithalatnda art olan lkelerin belirlenmesi. Firmamz bulunduu ortamdan, ticari basndan, derneklerden/birliklerden hangi lkelerden talep olduunu renmi olabilir. Bu bilgiyi dorulamak ve gelitirmek iin hedef lkeleri semede istatistikler nemli verilerdir. Bu veriyi bilgiye ve stratejimiz iin ngrye, i zekasna dntrmek ynetimin ve pazarlama biriminin grevidir. Bu istatistikler; rn nereye ihra ediliyor? Nereden ihra ediliyor? Pazarn boyutlar nelerdir? rnn ticari trendi nedir? sorularna yant vermemizi kolaylatrr.
Bunun iin her firma satt rnlerin Gmrk Tarife statistik Pozisyonunu (GTP)98 iyi bilmelidir.
540761 CN Kodu 90 AS Nom. Kodu 90 Milli alt alm kodu 11 statistik kodu
1- rn Snflandrmas: HS No iin aadaki web siteleri kullanlabilir. http://www.gumrukler.gov.tr http://www.igeme.gov.tr 2- Trkiyenin alm ve satm yapt lkeler ve deerleri - Trkiye statistik Kurumu web sitesi (www.tuik.gov.tr) -DTM (http://www.dtm.gov.tr): Trkiye hracatlar Rehberi ve D Ticaret statistikleri. - hracat Birlikleri 3- Dnya hracat ve thalat statistikleri Interactive TradeMap: http://www.trademap.org: Bu siteye gelimekte olan lkeler blmnde cretsiz herkes ye olup kullanabilir. World Trade Atlas: http://www.gtis.com/gta: GEMEnin cretli ye olduu, firmala-
98 ngilizcesi Harmonised System Codedur (HS Code)
132
rmza istenilen bilgiyi verdii nemli bir veri tabandr. 2009 ylnda kapsanan lkeler: Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, ili, in, Hindistan, Litvanya, Meksika, Rusya, Gney Afrika, Ukrayna, ABD. UN Stats: http://www.unstats.un.org/unsd/comtrade: cretsiz, herkese aktr. ITCnin TradeMapi de buray kullanmaktadr.
10.3 Pazar Aratrmasnda Kullanlabilecek Trkiyedeki Veri Kaynaklar Trkiyede DTM, GEME, Ticaret ve Sanayi Odalar, hracat Birlikleri, DEK gibi kurumlarn web siteleri ncelikle baklacak veri merkezleridir. - GEME lke Raporlar (basl) ve lke profilleri (on-line): http://www.igeme.gov.tr - GEME Ticari Bilgi Kaynaklar Rehberi: http://www.igeme.gov.tr - DTM Pazara Giri Servisi: http://www.dtm.gov.tr/pazaragiris/ilkgiris.htm - Mavirlikler Web Sitesi: http://www.musavirlikler.gov.tr - DEK: http://www.deik.org.tr - TO: http://www.ito.org.tr 10.4. Uluslararas Kurulular ve nemli lke, Kurulu Web Siteleri Aada ismi verilen lke veya uluslararas kurulularn web siteleri lke bilgileri, d ticaret dzenlemeleri, sektrel standart ve reglasyonlar, temasa geilmesi gereken kurum bilgileri gibi son derece nemli ve gncel verileri iermektedir. - Avrupa Birlii (http://europa.eu.int) - AB hracat Yardm sayfas: http://export-help.cec.eu.int/ - Dnya Ticaret rgt (http://www.wto.org) - Uluslararas Ticaret Merkezi-ITC (http://www.intracen.org) - Dnya Bankas (http://www.wb.org) - http://rru.worldbank.org (yatrmla ilgili, i yapma, yasal engeller vd.) - http://www.doingbusiness.org - Birlemi Milletler (http://www.un.org) - UNCTAD: (http://www.unctad.org) - OECD (http://www.oecd.org) - APEC (Asia Pacific Economic Cooperation)-http://www.apec.org - COMESA (Common Market for East and South Africa, 20 lke): http://www.comesa. int - Dnya Tarm rgt: http://www.fao.org - CIA World Fact Book: http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/ - GlobalEdge (Michigan State University) http://globaledge.msu.edu - The Economist Intelligence Unit Country Reports-http://db.eiu.com (lke raporlar, lke profilleri, Consumer Goods and Retail Forecast, Food, Beverages and Tobacco Forecast) Bu veri tabanna GEME kurumsal yedir; firmalarmz bu bilgileri GEME Ktphaneleri araclyla kullanabilirler.
133
FITA-http://www.fita.org Eurasianet Orta Asya lke ve Pazar Bilgileri: www.eurasianet.org
Aada sral ABD kaynakl sitelerde bu lke ihracatlarnn bak asyla dier lkelerin incelendii blmler son derece yararl bilgiler iermektedir: ABD Tarm Bakanl: http://www.fas.usda.gov-http://faostat.fao.org/ ABD Ticaret Bakanl-Trade Information Center (TIC): http://www.ita.doc.gov http://dataweb.usitc.gov/ The National Trade Data Bank (cretli): http://www.stat-usa.gov/tradtest.nsf Country Library of Tradeport: lke profilleri http://www.tradeport.org/ts/countries/ index.htmlS
Ayrca d ticaret iin son derece yararl olan aadaki siteleri de kullanmakta fayda vardr: statistik Siteleri - www.Eurostat.com (AB istatistikleri) - www.statistcis.gov.uk (ngiltere ulusal istatistikleri) - www.statistics.bund (Almanya istatistikleri) - www.statcan.ca (Kanada istatistikleri) - www.insee.fr (Fransz istatikleri) - www.abs.gov.au (Avustralya istatistikleri) - www.stats.govt.nz (Yeni Zelanda istatistikleri) - www.stats.go.jp (Japonya istatistikleri) - www.census.gov (ABD istatistikleri) - www.stats-usa.gov (ABD devlet bilgileri) - www.fedstats.gov (ABD) - http://www.stats.gov.cn, www.chinaonline.com, www.setc.gov.cn (in istatistik ve bilgi siteleri) AB retim ve d ticaret istatistikleri http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=0,1136217,0_45571467&_ dad=portal&_schema=PORTAL Baz lke kurulularnn nemli d ticaret siteleri: - Hollanda: http://www.cbi.eu - ngiltere: http://www.tradepartners.gov.uk, http://www.dti.gov.uk - Kanada: http://www.strategis.ic.gc.ca-http://www.infoexport.gc.ca - Australian Trade Commission: http://www.austrade.gov.au/ - Swiss Import Promotion Programme - http://www.sippo.ch - Japonya: http://www.jetro.go.jp - BDT lkeleri ve Rusya: http://www.itaiep.doc.gov/bisnis, http://www.bisnis.doc.gov
134
Hollandada Gelimekte Olan lkelerden thalat Gelitirme Merkezi olan CBI (http:// www.cbi.eu): Pazar aratrmas iin nemli bilgiler sunmaktadr. Sanayi, tarm ve tketim rnlerine ilikin olarak tm Avrupa Birlii yesi lkelerdeki pazarlar, tketici trendleri, mterilerin satn almada nelere nem verdikleri, kalite belgeleri, datm, standartlar, fiyatlar, vergiler, fuarlar, reklam verilebilecek ticari basn, yararl adresler gibi son derece nemli bilgiler vardr. cretli olan siteye GEME ye olup, firmalarmza talep ettikleri raporlar ulatrlmaktadr. Aada kapsanan sektrler grlmektedir.
123456789101112131415161718AUTOMOTIVE PART S BUSINESS PROCESS OUTSOURCING CASTINGS AND FORGING S CUT FLOWERS AND FOLIAG E ELECTRONIC COMPONENT S ENGINEERING PRODUCT S ENGINEERING SERVICE S FISHERY PRODUCT S FOOD INGREDIENT S FOOTWEA R FRESH FRUIT AND VEGETABLE S FURNITUR E GARMENT S GIFTS AND DECORATIVE ITEM S HOME TEXTILE S HOUSEHOLD UTENSIL S IT OUTSOURCING SERVICE S JEWELLER Y 19202122232425262728293031323334LEATHER GOOD S MEDICAL AND LABORATORY EQUIPMEN T NATURAL INGREDIENTS FOR COSMETIC S NATURAL INGREDIENTS FOR PHARMACEUTICALS NATURAL STONE PRODUCT S PAINTS AND COATING S PERSONAL PROTECTIVE EQUIPMEN T PHARMACEUTICAL PRODUCT S PIPE AND PROCESS EQUIPMEN T PLANTS AND YOUNG PLANT MATERIA L SANITARY WARE AND CERAMIC TILE S SPORTS AND CAMPING GOOD S STATIONERY, OFFICE AND SCHOOL SUPPLIE S TIMBER AND TIMBER PRODUCT S TOURIS M WIN E
10.5. Gmrk Vergilerine likin Siteler ITC Pazara Giri Haritas (Market Access Map): http://www.macmap.org Avrupa Birlii Gmrk Vergileri ve Dier lkeler http://mkaccdb.eu.int EU Helpdesk For Developing Countries - http://export-help.cec.eu.int ABD Gmrk Vergileri: http://www.dataweb.usitc.gov Asya-Pasifik lkeleri: http://www.apectariff.org World Customs Organization - http://www.wcoomd.org: Bir ok lkenin gmrk ilemleriyle ilgili sitelerine ynlendirme yapmaktadr. International Customs Tariffs Bureau-http://www.bitd.org MendelOnline: http://www.mendel-online.com: cretlidir.
10.6. Fiyat Bilgisi Kaynaklar ITC: http://www.p-maps.org Tarm rnleri: Public Ledger, Food News (Bu kaynaklar GEME ktphanesi araclyla kullanlabilir) UNCTAD-Commodity Price Statistics: http://stats.unctad.org/cpb
135
AB Fiyat Hareketleri http://www.ecb.int/pub/pdf/scpops/ecbocp57.pdf (G.Dou Avrupa) Bu kaynaklar dnda, internette rn zelliklerini ve fiyatlarn kyaslamada ne kan ok sayda web sitesi vardr. E-perakende/e-ticaret siteleri arasnda kyaslama yapmalaryla bir eit e-ticaret siteleri arama motorlar olarak grlebilirler. Bunlara rnekler: http://www.froogle.com (http://www.google.com/products): Ayn sitedir. http://shopping.yahoo.com http://www.kelkoo.com http://shopping.msn.com http://www.ciao.com (Microsoft Bing ile balantl) http://www.pricerunner.co.uk http://www.agricommodityprices.com http://www.akakce.com http://www.cimri.com Ayrca yukarda deinilen istatistik kaynaklarnda (trademap ve world trade atlas) lkelerin yllk ihracat ve ithalat miktar ve deer olarak verilmektedir. Nakliye masraflar ve gmrk vergileri bilindii takdirde rakiplerin fiyatn yaklak olarak renmek mmkn olabilir. 10.7 Uluslararas Fuarlar lkemizde uygulanan fuar destek ve dzenleme mevzuatnda fuarlara bireysel ve milli katlm eklinde katlarak devlet yardmlarndan yararlanmak mmkn olmaktadr. Bu fuarlarn listesi http://www.dtm.gov.tr ve ilgili hracat Birlikleri web sitelerinden99 alnabilir. Bu iki kategori dnda, hedef pazarnzda olan dier fuarlar aada verilen veritabanlarndan cretsiz olarak renebilirsiniz. http://www.auma-messen.de http://www.expodatabase.com (GEME yedir. Seilen fuarn detay bilgileri katlmc lkeler, sektrler, firma says vd.- ifre istenen blmleri GEME Ktphanesi araclyla renmeniz mmkndr.) http://www.expocentral.com http://www.fuarplus.com 10.8 eviri ve Dviz Dntrme Siteleri Potansiyel alclar, ticaret ortaklar, hedef pazarnzdaki datmclarn web sitelerinin ngilizce dnda, o lkenin yerel dilinde hazrlanm olmas doaldr. Bu durumda karnza kan sitenin veya size gnderilen bir mesajn ieriini ksa bir srede renmek istiyorsanz aadaki sitelerde sunulan imkanlarla eitli diller arasnda eviri yapmanz mmkndr. Google eviri dilleri arasna Trkeyi de eklemitir. Yabanc dildeki bir web sitesinin ieriini buray kullanarak Trke olarak incelemeniz mmkndr.
99 hracat Birlikleri web siteleri blm sonunda yararl adresler blmnde verilmektedir.
136
http://translate.google.com http://windowslivetranslator.com http://babelfish.yahoo.com http://europa.eu.int/eurodicautom/login.jsp http://dict.leo.org http://www.freetranslation.com Para Birimlerinin Deeri ve eitli Dviz Birimleri Arasndaki Dnm Oran T.C. Merkez Bankas: http://www.tcmb.gov.tr Oanda - http://www.oanda.com: Bu sitede tm global para birimlerinin deeri ve ayrca gemi tarihteki deerlerine eriim mmkndr. Universal Currency Converter - http://www.xe.com/ucc: Tm uluslararas para birimlerini dntrr. 10.9 Sektrel Pazar Bilgisi / Yaplacak Firma simleri Veren cretli Veri Tabanlar Aada sunulan siteler uluslararas alanda en nde gelen, tannm, raporlarn veya istatistiklerini genellikle cretli olarak kullandran yerler olup, liste bunlarla snrl deildir. Baka ok sayda bu trden hizmet veren kurulular da mevcuttur. Bazlarnda hem bilgi hem de firma bilgilerinin yer ald b2b firma katalog blmleri vardr. Firmanzn ihracat stratejisi iin ve girdiiniz pazar srekli olarak izlemek iin bu ekilde cretli veritabanlarn da kullanmakta yarar vardr. 1. 2. 3. 4. ACNielsen Trends and Insights: http://www.acnielsen.com Agricultural Market Access Database: http://www.amad.org Arab Net: http://www.arab.net Datamonitor:http://www.datamonitor.com,productscan.com, http://www.marketlineinfo. com (GEMEde mevcuttur) 5. http://www.globalbusinessinsights.com/login.asp (GEMEde mevcuttur) 6. Dun & Bradstreet: http://www.dnb.com; http://www.finar.com.tr/index/index.asp 7. Economist Intelligence Unit: http://db.eiu.com (GEMEde mevcuttur) 8. Euromonitor GMID-http://www.euromonitor.com, (GEMEde mevcuttur) 9. Frost & Sullivan: http://www.frost.com 10. World Markets Online (Automotive): http://www.globalinsight.com (GEMEde mevcuttur) 11. GfK, Growth from knowledge: http://www.gfk.com 12. http://www.cmaiglobal.com (petro-kimya) 13. http://www.freedonai.com 14. http://www.icislor.com (petro-kimya) 15. http://www.icongrouponline.com
137
16. http://www.imriresearch.com 17. http://www.internationalbusinessstrategies.com 18. http://usa.infores.com 19. http://www.isa-world.com 20. http://www.keynote.co.uk/GlobalFrame.htm 21. http://www.kellysearch.com 22. http://www.marketresearch.com (oklu) 23. http://www.marketsearch-dir.com 24. Htp://www.npd.com 25. http://www.researchandmarkets.com (oklu) 26. http://www.businessmonitor.com 27. http://www.snapdata.com 28. IRI Information Resources: http://www.infores.com 29. Mintel (http://www.mintel.com): Avrupa, ABD, ngiltere tketim rnleri pazar 30. Nielsen Netratings: http://www.nielsen-netratings.com 31. Reuters: Deiik medya kaynaklarndan annda bilgi, zel sanayi raporlar 32. Synovate (Research Reinvented): http://www.synovate.com 33. Textiles Intelligence: http://www.textilesintelligence.com (Tekstil) 34. Taylor Nelson EU tracking http://www.tns-sofres.com (Franszca) 35. WorldGlobalStyleNetwork: http://www.wgsn.com (Moda) 36. http://www.zawya.com (Ortadou) 37. http://www.luxuryboard.com 38. http://www.bizminer.com 39. http://www.onesource.com 40. http://www.warc.com nternette her bilgiye cretsiz erimek mmkn deildir. cretli, ok sayda uzmann geni ilikiler a iinde hazrlad bu trden raporlar da gvenilir bilgiler sunmaktadr. Firmalarmza nerimiz, bu trden veri kaynaklarn kullanrken kar taraftan cretsiz rapor zeti veya rnekleri talep edilmesidir. Ayrca kimlerin bunlar kullandna, referans listesine bakmak da size salayabilecei katma deeri anlamanza yardmc olacaktr. lkemizde firmalarmzn hala anlayamad bir geliim udur: Strateji oluturmak iin rakiplerinizden farkl olarak elde edeceiniz bilgiler, pazar daha iyi yorumlama ve buna gre datm, fiyatlandrma, tantm, reklam, ambalaj, ierik belirlemenize deeri llemez katklar salayacaktr. Pazar aratrmas raporlarn daha ok kullanmay bir alkanlk haline getirmelisiniz. 10.10 ITC (Uluslararas Ticaret Merkezi) Pazar Analiz Aralar nceki blmlerde deinildi ancak bir kere daha ITCnin sunduu hizmetlere toplu bakmakta fayda var. Ana sayfa intracen.orgdur. Buradan Market Analysis Tools blmne girildiinde be balk karmza kar. Gelimekte olan lkelerden kullanclar ifre alarak cretsiz olarak tek bir ifreyle hepsine birden giri yapabilirler.
138
Trade Map (http://www.trademap.org): lkelerin GTP 6l bazda ithalat-ihracat rakamlar Market Access Map http://www.macmap.org: Bir lkeden dierine bir rn gnderildiinde uygulanan gmrk rejimi, tarife oranlar ve kar tarafn gmrnde istenen belgeler. Investment Map (http://www.investmentmap.org/invmap/en/index.aspx?prg=): Yatrm durumunda baklacak verilere yer verilmektedir. Trade Competitiveness Map (http://www.intracen.org/countries): lkelerin ticari adan rekabet durumu ve ayrca bilgi almak iin bavurulacak ulusal adresler verilir. Burada baz lkelerde thalat Birlikleri bilgisi de verildii iin yakndan izlemekte fayda vardr. Product Map (http://www.p-maps.org): Firmalar asndan srekli izlenmesi gereken bir blmdr. rn ve sektrle ilgili bilgiler, internet zerindeki veri kaynaklar, nemli b2b site isimleri gibi bilgiler vardr. 10.11 D Ticaretle lgili Dier nemli Web Adresleri http://newarkwww.rutgers.edu/guides/business/busres.htm: le ve pazarla ilgili aratrma yapmada izlenecek yntemlerle ilgilidir. http://www.canadabusiness.ca: ngilizce blmde i plan, pazar aratrmas, ihracat plan ile ilgili nemli bilgiler vardr. http://www.corporateinformation.com: Firmalarn finansal durumu, rekabet analizi, sat ve fiyatlaryla ile ilgili cretli bilgi vermektedir. Forbes tarafndan en iyi site seilmitir. http://www.ecnext.com/commercial/index.shtml: nemli aratrma kurulularnn isimleri verilmektedir. http://www.export911.com: D ticaretin her boyutu ile ilgili bilgi veren, ngilizce, ok deerli bir web sitesidir. http://www.exportnavigator.com: nternette sunulan lke-sektr-rnlerle ilgili raporlar sizin iin aratrp, derli toplu sunan bir web sitesidir. Bu alanda zellemi bir arama motorudur. http://www.greenbook.org: ABD odakl olmasna ramen uluslararas blmnden deiik konularda pazar aratrmas yapan kurumlarn bilgisine ulalmaktadr. http://www.ic.gc.ca/epic/site/cid-dic.nsf/en/home (Kanadal ithalatlar): Kanadada yerleik ithalatlar rn-ehir-ithalat yaplan lkelere gre vermektedir. http://www.importgenius.com: ABDye giren her konteynra ilikin, hangi firmalardan hangi fiyata geliyor bilgisini cretli olarak vermektedir. http://www.iuacb.com: The International Union of Commercial Agents and Brokers: AB merkezli lkelerde kaytl resmi acenta ve araclarn listesine belirli bir cret karlnda erime imkan vermektedir. http://www.jurisint.org: BMe ait sitede eitli konularda szleme rnekleri bulunmaktadr. http://www.knowthis.com: Pazarlama ve pazar aratrmas ile ilgili yntemle ilgili bilgiler vardr.
139
http://www.panjiva.com: ABDdeki byk alclar iin, tekstil ve eitli sektrlerden, 190 lkeden 1 milyon tedariki firmann gvenilirliini, uzmanlk alanlar, sevkyat miktarlar, mterileri vd. nc taraflarca denetlenen objektif kriterlerle/bilgilerle takip ederek, alclara cretli olarak salayan, internetin son dnemdeki baarl i giriimlerindendir. http://www.secondarydata.com: Pazar aratrmas ile ilgili kuramsal bilgi ve pratikte dnyada belirli lkelerde bu hizmeti veren firmalarn adresleri gibi ok yararl bilgiler vardr. Aada, dnya apnda yaplan yenilikler, tketici tercihlerindeki deiim ve teknoloji gibi konularda bilgi veren web siteleri ve bloglardan bazlarna yer verilmektedir. Firmanzn teknolojik olarak gelikenliini, dier uygulamalarla kyaslamanzda fayda vardr. http://www.globalwatchonline.com: novasyon alanndaki son gelimeler. http://www.trendwatching.com: Dnyada tketici tercihlerinde yaanan gelimeleri ve buna gre yeniliki rnler gelitiren firmalar takip edebilirsiniz. cretsiz e-mail servisi ile az ama yararl bilgiler mailboxnza gelecektir. http://www.springwise.com: Trendwathing tarznda, yeni fikirleri ve yeni rnleri tantan nemli bir sitedir. http://www.trendhunter.com: En son yenilikler ve icatlar hakkndadr. http://www.treehugger.com: Yenilik/icat haberleri sitelerindendir. http://ww.inhabitat.com: Mimarlk ve ev tasarm ile ilgili yenilikler 10.12 Pazar Aratrmas Raporlar ve statistik Satn Alnmas ile yelik Giderlerinin Desteklenmesi Destei irketler ile Sektrel D Ticaret irketlerinin bir nceki blmde deinilen ve daha burada bahsedilemeyen baka aratrma kurulularndan; yurt dna ynelik pazarlama stratejileri ve eylem planlarnn oluturulabilmesi iin Pazar Aratrmas Raporlar ve statistik Satn Alnmas ile yelik Giderlerinin Desteklenmesi amacyla bir devlet destei mevcuttur. Pazar Aratrmas ve Pazarlama Destei Hakknda Tebli (Tebli No: 2006/6) Destein amac; Trkiyede snai ve/veya ticari faaliyette bulunan irketler ile yazlm sektrnde itigal eden irketlerin, potansiyel pazarlar hakknda sistematik ve objektif bilgi salanmas, yeni ihra pazarlar yaratlmas ve geleneksel pazarlarda pazar paymzn artrlmasna ynelik olarak gerekletirecekleri faaliyetlere ilikin giderlerinin belirli bir blmnn Destekleme ve Fiyat stikrar Fonundan karlanmasdr. (Madde 1- Ama) Pazar Aratrmas ve Pazarlama Destei Hakknda Tebliin 4nc maddesinin (b) bendi u ekildedir: b) Yurt dna ynelik pazarlama stratejileri ve eylem planlarnn oluturulabilmesi amacyla
140
Mstearlka uygun grlen pazar aratrmas hizmeti veren kurum ve/veya kurululardan satn alacaklar pazar aratrmas raporlar ve istatistikler vb.ne ilikin giderler ile bu kurum ve/veya kurululara yelik giderleri, irketler iin %50, SDler iin %60 orannda ve yllk en fazla 20.000 ABD Dolar,orannda desteklenir. Pazar Aratrmas ve Pazarlama Desteine likin Tebliin Uygulama Usul ve Esaslarnn ilgili maddeleri u ekildedir: Madde 9- Bu Uygulama Usul ve Esaslarnn 8inci maddesinde belirtilen destek unsurundan irketler ve SDler, en fazla yl sresince yararlanabilir. Destek sresinin balang tarihi olarak ilk destek demesine esas tekil eden fatura, banka dekontu, ek tarihi vb. esas alnr. Madde 10- irket ile SDlerin bu Uygulama Usul ve Esaslarnn 8inci maddesinde belirtilen destek unsurlarndan yararlandrlabilmesi iin Bavuru Formu (EK 2), imza sirkleri, rapor rnei ve/veya taslayla GEMEye mracaat edilmesi ve satn alnmas planlanan rapor, dkman, istatistik ve benzeri belgeler ile ye olunmak istenen kurum ve/veya kurulular iin GEMEnin n onaynn alnmas gerekmektedir. Uluslararas geerlilii olan kurum/kurulularca hazrlanm, kamuya ilan edilmi fiyat tarifesi olan raporlar hari olmak zere satn alnmak istenilen raporlarn aada belirtilen n Onay Kriterlerini tamalar gerekmektedir: Raporlarn sektr/lke baznda pazara giri ve ihracat imkanlarn ve pazar potansiyelini tespit etmeye yarayacak bilgiler iermesi, Ham madde ithalat veya retim teknolojisini gelitirmek amal deil, nihai mal ihracatn artracak ierikte olmas, Rapor ieriinin sadece yatrm, irket kurma ve d ticaret prosedrleri gibi genel mevzuat bilgilerine dayanmamas, (Pazara giri bilgileri ieriinde ilave olarak mevzuat bilgileri bulunabilir).
Madde 11- Pazar aratrma raporlarnn gncel (en fazla iki yllk) olmas gerekmektedir. (Mstearlka uygun grlmesi durumunda raporun ierik, kapsam, nitelik ve yaynlanma sklna gre bu sre uzatlabilir) Bu konuda detayl bilgi ve bavuru formlarna DTM web sitesinden (http://www.dtm.gov.tr) erimek mmkndr. Uygulayc kurulu GEME olup, raporlar iin nceden GEMEnin onaynn alnmas gereklidir.
141
10.13. Potansiyel Mteri Adresleri Blmn bandan beri deinilen veritabanlarndan bazlar ayn zamanda alc/retici/satc/ distribtr bilgilerine eriilebilecek kaynaklardr. Ancak zel olarak bu konuda aratrma yaplacaksa izlenecek yntem u almalar ierecektir: A. Arama Motorlar: Yahoo, Google gibi arama motorlarna ilgilenilen kelimeleri yazarak kan sonular deerlendirerek bir liste oluturabilir. Burada dikkat edilecek nokta aramada kullanlacak kelimeleri doru semektir. rnein Almanyaya iek satmak isteyen Trkiyeden bir firma aratrmasn nce ngilizce sonra Almanca kelimelerle yapabilir. Germany, flower, flowers, cut flowers, horticulture and/or floriculture kullanlabilir. B. Portal ve Rehberler: Bunlar elle, uzmanlarca kendilerine yaplan bavurular deerlendirip bu rehberlerde yer almak isteyen firmalar doru sektr kategorilerine koymalaryla oluturulmaktadr. Rehberler (Directory) www.yahoo, www.about.com ve REENIC- Russian and Eastern European Network Information Systems (http://reenic.utexas.edu/) gibi rehberlerde lkelere ilikin nemli bilgileri ayn sitede arama yaparak bulmak mmkndr. Portallar rehberlere gre daha az sayda kategoriyi kapsayan, eitli konularda internete giri kaplardr. rnein http://www.fita.org uluslararas ticaret alannda bir portal olarak kullanldnda Market Research altnda; i. ii. iii. iv. Really useful links Business Directories and Trade Information Industry Specific Directories Textiles and Apparel Directories seildiinde bu konuda nemli rehberlerin web adreslerine ulalabilir.
Bu ekilde son derece yararl bilgilere ynlendirme yapan baz portallarn isimleri unlardr: Leathernet - http://www.leathernet.com/ Fruitnet - http://www.fruitnet.com/ (Fish Information & Services) - http://www.fis.com/ Fis C. Hedef pazardaki kurululara/derneklere/ticaret ve sanayi odalarna e-posta veya faks yoluyla sormak. Bunlarn listesine u sitelerden eriim mmkndr: International Trade Center-http://www.intracen.org/countries blmnde Trade Contacts Network altnda World Directory of Importers Associations- Dnya thalat Birlikleri
142
Rehberi vardr. Buradan eitli lkelerdeki eitli sektrlerde kaydolmu ithalat birlikleri adresleri vardr. http://www.fita.org http://www.gksoft.com/govt (nternette bulunan devlet, kamu siteleri) World Factbook http://www.odci.gov/cia/publications/factbook/index.html International Chamber of Commerce http://www.iccwbo.org/ (Yabanc odalarla ilgili aratrma yapmak iin aadaki sitelerin incelenmesi nerilir) http://www.worldchambers.com http:// www.chamberofcommerce.com http://www.chamberfind.com http://www.webchamber.com http://www.chamberdirectory.worldchambers.com D. lkemizi temsil eden Ticaret Mavirliklerine sormak: Ticaret Mavirlikleri web sitesindeki (http://www.musavirlikler.gov.tr) bilgilere baktktan sonra yeterli bilgi yoksa firmay ve ilgi alann ksa ve z biimde ifade eden bir talep yazs e-maille gnderilebilir. E. GEME Kaynaklar: a. tbrh@tbrh.gov.tr e-posta adresine hedef pazar ve ilgi duyulan ticari ortak tr (ithalat/distribtr/retici) ve retim yaplan alan spesifik olarak belirtilerek talepte bulunmak b. GEME web sitesinde lke-Sektr-Yerinde Pazar Aratrmas-hracatta Pratik Bilgiler serilerinde sunulan yararl adreslere bakmak c. GEME Ticari Bilgi Kaynaklar Rehberi (http://www.igeme.gov.tr) F. Elektronik Pazaryerlerinin lev ve Faydalar blmnn sonunda verilen web adreslerini incelemek: Bu adreslerden eitli sektrlerde firma bilgilerine cretsiz eriim mmkndr. Bu listeden firmalarmza ilk elden nerebileceklerimiz unlardr: a. b. c. d. e. Europages.com (Avrupa lkeleri) Kompass.com (Tm dnya) Alibaba.com (Tm dnya) Kellysearch.com (ngiltere, Almanya, Hollanda arlkl) Thomas Global Register Europe http://www.trem.biz
G. Uluslararas Fuarlarn Web Siteleri: http://www.expodatabase.com ve http://www.aumamessen.deden sektrnzle ilgili fuarlarn isimlerini ve bir nceki dnem yaplan fuarn zel sayfasn bulup, oradan katlmc listesi iinden distibutor-agent-importeru seerek bilgi edinebilirsiniz. Ayn ekilde, arama motorlarna da fuar ad-yl-katlmc listesi eklinde arama yaptrabilirsiniz.
143
11. E-MALLE MTER BULMA, STEYE ZYARET EKME rn zellikleri bilgilendirir, sat faydalar yapar Fred E. Hahn 100 ABDde 50den fazla alan olan iyerlerinde yaplan ankette, firmalar aras pazarlamadan sorumlu 317 kiiye Kurumunuzda pazarlama birimi hangi yntemleri kullanyor? sorusu sorulmutur101. Aadaki tabloda verilen cevaplar yzde olarak sunulmaktadr. Buna gre, firma web sitesi, e-mail, fuarlar, halkla ilikiler, arama motoru pazarlamas, dorudan postalama (bror, mektup, vd.) en nde gelen yntemlerdir. E-mail dierlerine gre maliyeti en dk aralardan birisidir. Kurumunuzda pazarlama birimi hangi yntemleri kullanyor?
Yzde Firma web sitesi E-mail Fuarlar Halkla likiler Arama Motoru Pazarlamas Dorudan Postalama Basl materyaller erden Sat Sponsorluk Webinars st dzey yneticilere ynelik zel etkinlikler Online resimli reklamlar (banners) Video, podcasts, etc. Bloglar Forum ve topluluklar Dier Web 2.0 yntemler Ak Hava/Outdoor Radyo TV Sanal ticaret fuarlar 94% 84% 84% 81% 68% 67% 67% 62% 56% 56% 54% 47% 43% 32% 30% 25% 11% 9% 9% 9% x x x x x x x x x x %5 %3 %8 %7 % 14 %6 x x x x x x x x Klasik Yntemler nteraktif Yntemler x x Bteden Ald Pay % 11 %8 % 20 % 11 %9 % 15 % 13 % 13 %9 %7 % 10 %6 %5
100 Hahn, Fred E., Do-it-Yourself Advertising & Promotion, 3rd ed. 2003, John Wiley & Sons, s. 21 101 Forrester, April 24, 2009, B2B Marketers 2009 Budget Trends, Dollars Shift To Digital Tactics As The Recession Provokes Deep Cuts
144
E-maille pazarlamann firmaya katklar unlardr: Firma tantm, reklam Siteye trafik ekme Marka oluturma Yeni mteri bulma
Bazen bunlarn hepsi birden tek bir mesajda amalanabilir. Yurt dna ynelik mteri bulma almasnda firmalarmzn ncelikle uygulayabilecei, en basit ve dk maliyetli yntemdir. Hem firmann teklifi sunulur, hem de web sitesi tantlr. Genellikle dorudan pazarlama bal altnda geer. E-pazarlamada e-maili kullanrken bak amz udur: Virs korkusu varken, spam programlar alrken ve yzlerce e-mailin iinden mesajmz silinmekten nasl kurtarabiliriz? Okuyucunun dikkati nasl ekilebilir? E-pazarlama yaparken insan psikolojisinin baz ortak zelliklerini dikkate alabilirsiniz102: 1- Merak: Gl bir motivasyon olabilir. nsanlar bir eyleri karmaktan korkarlar. rnnzden yeni bir fayda salanacaksa ve bu ilk kez olacaksa bunu belirtin ve sipari vermelerini salayn. 2- Arlk, lszlk: nsanlar hem her eyin en iyisini almak isterler hem de dk rakamla. Pazarlk yapmak istekleri baskndr. kna iin rnn retilme srecini ve maliyetlerini anlatabilirsiniz. 3- Hata yapma, yanl karar verme korkusu: Bu genelde tm reklamlarda stesinden gelinmesi gereken en byk engeldir. Alclara daha nce sklkla yalan sylendii iin byledir. Bunun iin reklamnzda kantlar sunabilir, kullanclardan alntlar kullanabilirsiniz. kincisi ise memnun kalnmad taktirde geri alma garantisidir. nc yol denemelerine izin vermektir. 4- zel, tek olma: nsanlar sadece kendilerine zel yaplan teklifleri duymak isterler. simlerini sylemek bir yntemdir. Tekliflerinizi genele deil nvanlara gre, rnein sadece yneticilere, yapmak sonu getirici olabilir. 11.1 E-Maille Tantm Programlama yi bir kampanyann bileenleri unlardr: a) Doru adres listeleri (kendi listeniz, nemli b2b siteleri, webden kayt yaptranlar) b) Teklifiniz (Kar taraf iin ihtiyacn zecek, fayda sunan neriniz)
102 Milutinovic, s. 157, 158
145
c) Zamanlama (posta, e-mail, faks, telefon ibirlii, mterinin satn alma zaman) d) Yaratc ierik (kiisel hitap, firmay ve rn doru ve etkili tantm, firmann sunduu kalite belgeleri gibi kantlar, referanslar, ) e) Bavurularn sistemli ve abuk yantlanmas (en ge iki gn) 11.1.1 Doru Adres Listeleri Her frsatta grtnz kiilerin e-mailini almaya zen gsterin. Firmanz eitli vesilelerle fuarda, iyerinizde ziyaret edenler olabilir, telefonla, e-maille bilgi talep edenler; internet zerinde cretsiz firma bilgisi salayan kaynaklardan, b2b sitelerden; web sitenizden bu trden bilgi alyorsanz oradan gelenler; yurt dndan Ticaret Mavirliklerinden gelen listeler, GEME benzeri kurulularn Ktphanelerindeki, web sitelerindeki kaynaklar e-mail ve adres bilgisi iin nemli veri kaynaklardr. Ayrca hedef pazardaki retici/mesleki/profesyonel kurululardan, bu kurulularn Trkiyedeki temsilciliklerinden adres listeleri edinebilirsiniz. v v v v v Webden kayt aln Sat ekibinizden toplayn Fuarlarda toplanan veriler Firmanzla telefonla temasa geenler Gerekletirilen tm iletiim faaliyetlerinden toplanan adresler
11.1.2 Yaratc erik ve Teklif erii Pazarla iletiimin amac potansiyel alcda teklife kar ilgi uyandrmak, dikkatini ekmek, satn alma arzusu uyandrma ve sat aamasna geirmektir. ngilizce AIDA kelimesi ile zetlenen aamalardr bunlar: A-Attention (Dikkat) I-Interest (lgi) D-Desire (Arzu) A-Action (Satn alma) lgi uyandrmak iin yaplacaklar: Giriin arpc olmas, farkll sergilemesi, isme hitap etmesi Mesajn konu baln dikkatli ve ekici sein. Buraya alc iin en nemli fayday yazabilirsiniz. Mesajnz yakn evrenizde deneyerek, etkisinden emin olabilirsiniz. nemli bilgiyi mesajn ba ksmna yerletirin. E-mail okuyucular ilk iki satr okuEn duklarnda geri kalan ksma devam edip etmemeye karar vermektedirler. Mesaj mmkn olduunca kiiselletirin. Gven ve tanklk duygusu iin bire bir hitap edin, varsa isim kullann.
146
Mterinin bak asn bildiinizi gsterin. Onun diliyle, deyimleriyle yazn. Mesajnz ksa ve amac tam ifade eden ekilde olsun. Dikkat ekmek: Kiisel, i ve firma ihtiyalaryla ilgili zlmemi bir soruna seslenmek gerekir. Mesajnz okuyacak kiilere rakiplerden deil de sizden almalar iin nedenler sunmalsnz.103 Satn Alma Arzusu Uyandrma: htiyacn zm iin firmay ve rn konumlandrmak, yararlarna deinmek gerekir. Alcya birden fazla yarar, yani satn alma nedeni sunuyorsanz bunlar bullet larla, alt alta sralayn. Anlamay kolaylatrr. Blm banda vurguland gibi rn zellikleri bilgilendirir, sat faydalar yapar. Bir teklifin boyutu vardr: 1. Fiziksel zellikler: rnn/hizmetin oluturulmas iin gereken her trl maddi zellik (hammadde, tasarm, renk, koku, biim, vd.) 2. rnle karlanan ihtiya (ihtiyacn giderilirken elde edilen faydalar) 3. Btnleyici zellikler (imaj, fiyat, datm) E-maille yaplan tantmlarda bu bilgilere z ve ikna edici bir dille deinmek gerekir ama zellikle zerinde fikir yrtlmesi, beyin frtnas yaplmas gereken ihtiyalar ve bu ihtiyalarn giderilmesi srecinde elde edilecek olan faydalardr. nce zelliklerle balayp, liste haline getirin. Bu almaya firmadaki ilgili herkesi dahil edin. Daha sonra faydalarda younlan. Fayda mteriye kullanrlarsa rnde kendileri iin ilaveten neler olduunu anlatr104. Burada mterinin gerekten istedii yararlara deinmek nemlidir. Her bir rn iin en az alt tane fayda bulabilirsiniz: Patlamaz bisiklet lastiinin salam kauuktan yaplmas m nemlidir, yoksa kullancnn yannda kaynak takm ve pompa tamamas m? rnn daha uzun sre kullanlmas? 777 beygir gcnde motor mu, 3 saniyede 0dan 135 kmye kmas m? Kant Sunma: Her trl test, kalite ve retim belgesi, referanslar, mterilerden alntlar. 11.1.3 Teklif Teklif sizinle mteri arasndaki zel anlamadr. Onlara rn/hizmetinizi satn aldklarnda belirttiiniz eyleri elde etme sz vermi olursunuz.
103 Hahn, Fred E, a.g.e., s. 203 104 Hahn, Fred. E, a.g.e., s. 20
147
Teklifler indirimden, hizmete, szlere (her zaman glmseyerek hizmet gibi), garantilere (asla krlmaz veya paray geri deme), imalara (sve kalitesi vd.), ok vurgulu ifadelere (dnyann krlmayan tek borusu), snrl sreli (teklifin geerli olduu son gn belirtme), evrensel (yaam boyu garanti) eklinde olabilir105. Teklifiniz abartl olmamaldr. Yerine getiremeyeceiniz szler vermeyin. Burada karar verirken u sorulara cevap vermeye aln: Bir kerelik bir sat m yapacaksnz yoksa srekli bir iliki mi kuracaksnz? Bunlarn size maliyeti nedir? Tantm iin harcadnz paray ne kadar srede geri kazanabilirsiniz? Teklifi daha cazip hale getirirseniz bu geri dn hzlanacak m? Rakipleriniz ne teklif ediyor, bu seviyede mi yoksa daha cazip teklifte mi bulunacaksnz? Bu ekilde bir teklif savann size ve rakiplerinize etkileri neler olabilir? Bu seeneklerin acil maliyetleri ve kara geme noktalar nelerdir? Baarl olmalar iin ne kadar denmesi gerekiyor? 11.1.4 Alcy Harekete Gemeye Davet Etme Geri dn yntemleri, geri dn nedeni, faydas, motivasyonu ve aciliyet duygusu yaratma. Genelde e-maillerde bu noktaya gereken nem verilmemekte, kar taraf hareket geirmek iin bir arda bulunulmamaktadr. Alclara neden sizden almalarn belirttikten sonra; bu nedeni koula ve zamana balayarak hemen satn almalarn, sizinle temasa gemelerini salamalsnz. Mterinin hemen satn almasn m istiyorsunuz? Sizden fiyat teklifi istemelerini mi? Telefonla bilgi almalarn m? Sitenizi ziyaret etmelerini mi? View product specifications Download your white paper Register today for this Webinar Sizinle temasa geilmesi iin (formlara erimek iin link, cretsiz numaralar ve e-mail adresleri) kullanlabilecek yollar anlatn. Tm bunlar yaparken e-mail listenizdeki firmaya sizden mesaj almak istemiyorlarsa aka listeden kma seenei sunun.
105 A.g.e., s. 22
148
11.2 E-mail Yazarken Dikkat Edilmesi Gereken Konular Maillerinizi yazarken dikkat edilmesi gereken zellikleri u ekilde sralayabiliriz106: 3 Mesaj asla byk harfle yazlmamaldr. Bu yazm ekli kar tarafa barmak, hakaret etmek olarak alglanabilir. 3 Maildeki her bir satr en fazla 65 karakter olmaldr. 3 Subject/konu ksm 60 karakteri gememelidir. 3 Subject tanmlamas ierisinde kesinlikle ?,/,!,- karakterleri kullanlmamaldr. Firewall uygulamalar zellikle subject/konu alannda -?- (soru iareti) ieren maillere kar ok daha hassastrlar. 3 Mesajn konu baln dikkatli ve ekici sein. 3 En nemli bilgiyi mesajn ba ksmna yerletirin 3 Mesaj mmkn olduunca kiiselletirin. Gven ve tanklk duygusu iin bire bir hitap edin, varsa isim kullann. 3 Mterinin bak asn bildiinizi gsterin. Onun diliyle, deyimleriyle yazn. 3 Mesajnz ksa ve amac tam ifade eden ekilde olsun. 3 Okuyucudan ne yapmasn istiyorsanz belirtin (geri dn vd) 3 Geri dn salamak iin cretsiz bir ey nermek rn ve durum uygunsa dnlebilir. 3 Metinde cevap verme linkleri olabilir. Ayrca firmann sitesine yaplan ynlendirmelerde URLyi tam verin: http://www. eklinde balasn. Sitenizde verilen giri sayfas e-maille davet ettiiniz kiilere anlattnz bilgileri destekleyici, ilgili blm olsun. 3 Soru sorma, yorum yapma frsat verin. Varsa mini ankete ynlendirin. Bize fikirlerinizi iletin ars yapn yazda. 3 lk e-mailde attachement/ekleme dosya gndermemeye aln. 3 Mail boyutu 900 KB snrn amamaldr. Bu snr zerindeki mailler Firewalllar tarafndan ounlukla ierie baklmakszn SPAM olarak etiketlenirler. (erisinde ortalama 200 paragraf ve resim depolama sitelerine flickr gibi link barndran bir mail ortalama olarak 700 KB boyutunda olur.) 3 Mail ierisinde resim kullanlmas maile attach edilmi olarak deil, popler resim depolama siteleri zerindeki linkleri ile gnderilmelidir. 3 Bilgisayarlarmzdan mail yolladmzda MAIL SERVER her maile bir saya numaras ekler. Bu sebeple eer bir maili ayn anda 60 kullancya yolluyorsak Firewall srasyla 1den 20ye kadar olan maillerin datmna izin verecek ancak dier mailleri SPAM olarak iaretleyip gndermeyecek veya sistemin ayarna gre direkt olarak silecektir. Bu nedenle Mailing yaparken potansiyel alclar 15erlik gruplar halinde hazrlayarak, yollama ilemi yaplrsa sorun yaanmayacaktr. 3 Mutlaka imla kontrol yapn 3 Hzl ykleme iin HTML kullanmayn
106 CBI Export Manual: Website Promotion, s. 3739
149
3 3 3 3 3
Arka plan beyaz ve format basit olursa yklemesi kolay olur Hafta ortasnda ve youn olmayan saatte gnderin. Cevaba mutlaka cevap verin. Unutmayn: e-mail mesajlar sizin kiiliinizi de tayor. ok sayda kiiye gnderim yapyorsanz BCC-Grnmeyen Karbon Kopya kullann Kimden (From) ksm iin anlaml bir isim belirleyin. Kiisel olacaksa yanna firma adn yazn. 3 Mesajlarnzn ve adreslerin daima kopyasn baka bir PCde tutun. Sisteminiz kerse rahat edersiniz. Ayn ekilde baka bir kurumdan mail server hizmeti alyorsanz, maillerinizi sadece burada tutmayn, sistemin kmesi durumunda yedekleme de alnmyorsa son derece deerli bilgileriniz bir anda yok olabilir. 3 Mutlaka imza kullann: Deiik durumlar iin deiik imzalar retin. 45 satr, en fazla 60 karakter, on-line off-line tm iletiim bilgilerini verin, sitenizi belirtin ve hyperlink verin, mteri iin nemli bir fayday ksa bir slogan olarak yazn. Fuar, yarma, dl duyurusu da olabilir.
E-mail pazarlamasnda deneyimli uzmanlarn grne gre mailboxna e-mail gelen kiiler nce from-kimdene ardndan subject-konuya baktktan sonra silip silmemeye karar vermektedir. Ardndan da uygun bir zamanda n elemeden gen e-mailler okunmaktadr107. 11.3 Ticari Taleplere Yant Verme En nemli sorulara yant vermek iin materyalleri oluturun ve satn alma karar iin gerekecek kadar bilgiyi sunun E-maille gnderilebilecek ekilde rnlerinizin dijital kataloglarn oluturun. E-mailden sonra firmaya telefon ap ilgili kiiyle grmeye aln, ardndan rnnzle ilgili hazrlam olduunuz PDF veya PPT tantm dosyanz gnderin. Bu yntem, karar alma grup haline yaplyorsa veya sizin temasa getiiniz kii stlerine sunacaksa onun ikna etme srecini ksaltacak ekilde dzenlenmelidir. Fiyat listesini ve gncel grafikleri ayr dosya halinde tutun. Yabanc distribtr ve alclar alm kararn hemen vermezler. lk temastan itibaren 918 aylk bir sre beklemek gerekebilir. Alcy belirledikten sonra Ticaret Mavirlii, ilgili lkenin Ticaret ve Sanayi Odalar, profesyonel kurululardan (D&B, Coface gibi) gvenilirlii ve mali durumunu sorun. Baz lkelerde yasa gerei sadece tek bir distribtr ile anlaabilirsiniz. Bu ayrntlara dikkat edin. Gelen talepleri dikkatlice deerlendirin. Byk miktarlar isteyen ve hibir yerde ismine rastlamadnz teklifleri ciddiye almayn. letter of intent, letter of interest yazan taleplere dikkat. Bunlar dikkate almayn. Her trl rnn ticaretini yaparz diyenlere dikkat.
107 MarketinSherpa Annual ad: tech Study; Biggest Web Advertisers Rate Best & Worst Tactics of 2006 and Reveal 2007 Plans, http:// www.marketingsherpa.com/article.php?ident=29857, eriim: 2.2.2007, s. 20
150
Yazl dokmanlar yerine telefon grmesini tercih ederim diyenlerden phelenin. Vize almak iin sizden davetiye isteyenlere dikkat. Mterilerle grmelerinizi e-maille yazl olarak yapmaya aln. Ticari anlamazlklar durumunda yazl grmelerin size kant salamada faydas olacaktr. 11.4 Firma Tantm Yazlar in rnek Dnme Tablosu Aada tablo iinde firmanz ve rnleriniz iin verilen ana balklar hedef pazardaki mteri profili ve kltrn dnerek gelitirmeye aln.
FRMANIN Firma Kimlii Misyon, vizyon, strateji Kurum kimlii Yneticiler Firma gemii Ynetim ilkeleri Deerler HRACAT YNETM Firma ynetimi ile almann faydalar Genel zellikler (Karlanan ihtiya ve sizinle almasnn ve sizin rnlerinizi almann salayaca faydalar) Her rnn salad faydalar Mterinin rn kullanmasndan elde ettii katma deer nsanlarn yaamn nasl daha kolaylatryoruz? RNLERN Fiziksel zellikler Miktar Kalite Maliyet ve fiyat Zaman Geniletilmi zellikler rnn Nihai Fiyat Kalitesi, Servisi, Datm maj/Markas
Yukardaki tablonun mantn gsteren bir uygulamay, http://www.elden.com.tr web adresinden takip edebilirsiniz. Kavrulur Kavrulmaz slogan ile esiz nitelikte Giresun fndn web zerinden kk miktarlarda sipari alp, geleneksel tavalarda kavurup vakumlu ambalajlarda mterilere ulatran firmann ynetimi son derece baarl olan Hakkmzda blmyle teklif nasl oluturulur ve rn nasl konumlandrlr? sorularna doru yantlar vermektedir. 11.5 B2b Ticarette Alc Firmaya Sunabileceiniz Faydalar Tm pazarla iletiim aralarnda kullanlacak bir bak asyla, segmente ettiiniz ve hedeflediiniz pazar blmlerinizdeki ihtiyalar ve faydalar daha fazla dnmenizi nermek istiyoruz. Hem e-mail yazmalarnda hem de web sitenizdeki ilgili blmlerde bu yntemle kendinize zg olarak karttnz ifadeleri kullanarak etkileyici bir firma olabilirsiniz. Aadaki bilgiler, dnme srecinizi kolaylatrmak iin hazrlanmtr. Mterinizin yaad skntlar, bu skntlarn yaamlarn nasl zorlatrdn ve sizin bunlar nasl ortadan kaldrdnz dnn. Genel ihtiyalarn zlmesinin getirecei fayday, rnlerinizin tek tek faydalarn ve firmanzla almann faydalarn dnn
151
RETM Mterilerine istenen miktarda rn sunma Mterilerine istenen kalitede rn sunma Mterilerine istenen zamanda rn sunma Mterilerine istenen maliyette rn sunma Yeni rn gelitirme departman HIZ Hzl karar verme Hzl rn teslimat Hzl envanter dngs YKSEK RETKENLK Daha iyi i aklar Daha motive alanlar Daha az hata PROBLEMLER ENGELLEME Deneyimli, bilgili olma Yasal yollar kullanmama Riskleri tanmlama YNETM DESTE Yardmc olan personel hracatta deneyimli personel Gl ihracat pazarlama ve operasyon blm Hzl olma Haberleme, iletiim kolayl Sorunlarn hzl zm Tarafszlk Yeni projelere destek verme Pilot proje sunma Performansa gre deme Tatil gnlerinde teslimat nternetten sipari, faturalama, izleme Satlar artrma
PAZARLAMA Mevcut mterilerine daha ok sat yapma Rakiplerin mterisini alma rn ilk defa kullanacaklarn kendisinden almasn salama Karllk SATI AISINDAN Pazar payn artrma Daha bal mteriler yaratma KSEL TATMN Sizin firmanzla almann prestiji Konuma, bilgi alverii iin gvenilir yer Dnsel adan tevik edici, ilham verici
Mterilerinizin rn kullanm dngsn dnerek de fark yaratabilirsiniz: 1. Montaj: Mteri rn nasl kullanma geiriyor? Bu konuda ona nasl yardmc olunur? 2. Depolama ve tama: rnn depolama aamasnda mterinin ektii en byk sknt nedir? Ne yaparak hayranl arttrlabilir? 3. Kullanm: Mteri rn kullanrken ne oluyor? Mterinin kullanm esnasnda ne tr yardma ihtiyac oluyor?
152
4. Tamir ve iade: rnn tamire ihtiyac olduunda, ya da iade ya da iptal durumunda ne olur? 5. Servis: rnn servise ihtiyac olduu zaman ne oluyor? Bu servis nasl veriliyor? 6. Elden karma: rnn artk yarar kalmadnda mteri bu rn ne ekilde elden karr? 11.6 E-Mail Konu (Subject) Blmne ve Mektubun Giriine Yazlabilecek Balklar Faydadan bahsedin108. Zaman: Teklifinizin ksa sreli olduunu belirtebilirsiniz lgili: Hedef kitel iin en nemli eyler nelerdir? Spesifik: Soru sorabilirsiniz. Benzersiz yapn.
Deinebileceiniz faydalar (konu balnda ve metin iinde en bata) okuyan kiin i amalar ve firma hedefleri iin dikkat ekici halde kullann. - rnn dayanma sresinin uzunluu (rakiplerle kyaslayarak 3.7 sresi daha uzundur gibi) - Maliyeti % 28 dktr - 90 gn deneme ve iade garantisi ngilizce baz kullanm nerileri: - Value - Cost-savings (Save xxx $ over the course of a year.) - Increased revenue opportunities - Free trials, special discounts - Customer testimonials Would you like to see your factorys production increase by 15% or more? Wouldnt you prefer to have your wedding pictures taken by the leader in the field? In 1996 we helped over 250 small businesses like yours to increase their productivity. Electronic Sensor Features New Patented Technology Spring 2008 GearX Catalog Now Available Online Top Ten Resaons Why Hydraulic Pumps Fail Is you hydraulic pump at risk or failure? Just published CAD drawings now available Company x launches three diode lasers Discover how to.... Exclusive offers
108 Marketing Maven, Online Marketing for the Industrial Sector. Httop://marketingmaven.globalspec.cpm
153
30-second news on XX Save big on (Brand X) favorites X Company Launches Next Release of Market Leading ABC Product X rocks the data modeling world by adding profiling capabilites to ca XYZ Lesson #1: How to xxxx 13 Secrets to xxxx xxx Deadly Sins of xxxx xx Costly Mistakes xx Golden Rules of xxxx The truth about xxxx
E-mail filtrelerine taklma olasl olup asla kullanlmamas gereken szckler: Free Complimentary Act no Buy now Guaranteed 11.7 E-Blten, E-Maille Datlan E-Dergi Hazrlama E-dergi E-dergiler normal dergilerin sanal ortamdaki rnekleridir109. Hedef pazar blmnze hitap etmesini salarsanz nemli bir pazarlama arac haline gelebilir. Dorudan reklam aracdr, hedeflenen isimler bellidir. Yeni mteri bulmada etkilidir ama asl arl mevcut mterileri memnun etme, onlar yeni rn ve hizmetler hakknda bilgilendirme ilevindedir. Bunlar kendiniz de hazrlayabilirsiniz, bakalar da. Bakalar tarafndan hazrlananlara reklam vermeden nce iyi inceleyip, normal olarak reklam verenlerin ka kere verdiine, size reklam sonular hakknda bilgi salanmasna, sitenize hiperlink verilip verilmediine dikkat etmelisiniz. Burada firmalara nerimiz; dzenli, srekli, gncel ve ilgili haber gnderemeyeceklerse hi balamamalardr. Firma gerekten alannda uzman olmusa, sitesi ilgi ekici ise, veritaban oluturma becerisi varsa son derece yaratc ve st dzey bir ara olan e-dergiyi hazrlayabilir. E-dergiyle ilgili baka bir seenek, baka kurumlarn, firmalarn kard e-dergilere yaz, reklam, sponsorluk eklinde olabilir. Bir yandan da basn aklamalar gndermeyi ihmal etmeyin. E-dergiler iin unlara dikkat edilmelidir:
109 Sweeney, Susan. 101 Ways to Promote Your Web Site, Maximum Press, USA, s. 350
154
E-blten iin dzenli periyotlar (15 gnlk, aylk) belirlenmelidir. 5 dakikada okunabilir olsun. Okuyucunun arkadalarna gndermesini tavsiye edin. lgi ekici, bilgilendirici haberler, yazlar olmaldr. Zengin ierik oluturmak. Girite iindekileri gsterin. Konu bal iindekileri yanstsn, ilgi ekici olsun. Deiik tarayclarda nasl okunduunu kontrol edin. En nemli 4-5 haber/makaleye yer verin. En nemli haberinizin e-mailde okunmasn salayn. zel teklifler yapn, anketler sunun. nemli kaynak sitelerine linkler verebilirsiniz. Eski saylardan bazlarnn listesine en altta yer verin. Abonelerin adresini gizli tutun. Abonelikten kma seenei sunun. Her sayfada fiziki adresi ekleyin. mzanz ekleyin. abuk dn yapn.
155
12. ETKL WEB STES OLUTURMA

Bunlar biliyor musunuz? On-line ortamda iyi bir izlenim iin sadece 8 saniyeniz olduunu Bir sitede olumsuz deneyim yaadnda ziyaretilerin % 40 geri dnmemektedir. Web sitesi ziyaretilerinin % 83 ihtiya duyduklar bilgiyi bulamamaktadr. Sitenizin bilgisayarda grnen ekran dnyann en pahal gayrimenkul alandr. Firmalarn, zellikle de ihracat dnen, uluslararas pazarlar ve mterileri hedefleyenlerin etkili web siteleri olmaldr. Alman GfK firmasnn bir aratrmasna gre b2b pazarnda en nemli alclar interneti ok youn kullanmaktadr. rnein Almanyada satn alma kararnn verenlerin % 76s interneti satn alma srecinde nemli bir aratrma arac olarak kullanmakta, % 29u sadece on-line yntemlerle tedariki bulmaktadr110. nternette her saniye yeni bir web sitesi, kiisel blog almaktadr. Son sayma gre internetteki web sitesi says 156 milyondur111. Bu dinamik ortamn firmalara kurumsal imaj, marka, reklam ve tantm, sat, datm, mteri ilikileri ve retim grevlerinin ynetimi iin sunduu imkanlar kullanmamak, rekabette geride kalmak, vizyoner olmamak demektir. Pazarla iletiim aralar iinde en dk maliyetli ama bin kiiye eriim asndan en etkili olan web sitesi amaktr. nternet hem bir ynetim arac hem de pazarlama ve retim grevlerinin yerine getirilmesi, firmann strateji oluturma ve stratejiyi snama, rakip ve pazar analizi yapma aralarndandr. Site sahibi olmann yararlar firmann pazarlama, sat ve retimdeki amalarna gre farkllaacaktr ama genel hatlaryla unlar ne kar: Haberleme maliyetlerini drmek. Pazar aratrmas yapmak. Yeni mteri bulmak. Yeni datm kanal kurmak. Firma imajn glendirmek: Firmay sevdirmede, mteri ball yaratmada yeni bir ara. Sat sonras bilgi hizmeti verme. Yeni Trk Ticaret Kanun Tasars ile sermaye irketlerine zorunlu hale getirilmesi planlanyor.
110 CBI Export Manual: Website Promotion. s. 10 111 Lincoln, Susan Rice. Sy. 47
156
12.1 Web Sitesi Kurma inin Yrtlmesi 1234Pazarlama amacnn ve hedef gruplarn belirlenmesi. Siteyi oluturma ve gelitirme. Siteyi en yaygn ekilde tantma. Kontrol ve deerlendirme.
Bu konuda alt balklara gemeden nce bilinmesi gereken bir konu, dnyann en iyi web sitelerinin ortak zelliklerinin neler olduudur. lk izlenim iyi olmadnda bir daha sitenize gelinmeme olasl vardr. Bu zellikler tam olarak anlaldnda firmalarmzn kendilerini kyaslayacaklar bir referans noktas olacaktr: 123456Nitelikli erik Sitede Rahat Dolam Bilginin letilme ekli (ifade ve yazm kurallar) Kolay Eriim/Ykleme Etkili Ana Sayfa Srekli Gncelleme
Kullanc merkezli bir web sitesinin tasarmna baka bir adan bakldnda be zellikten bahsedilebilir112: 1- Ana Sayfa: Etkili arama arac olan, ana ilevlerin aka anlatld, basit ve net bir sayfa. 2- Kategoriletirme: Hizmetlerin, aralarn ve rnlerin basit yerletirimi ve snflandrlmas. 3- rn Bilgisi: Ak resimler, kesin ve yeterli aklamalar, rnlerin anlalr biimde kyaslanmas. 4- Mteri Hizmeti: Kolay eriim ve mteri problemleri ve ilgili konularda iletiim adresleri. 5- k ve kayt kolayl Altn rmcek Web dlleri lkemizde ilk kez 2002 ylnda balayan ve baarl web sitelerini dllendiren Altn rmcek Web dlleri113 ok eitli kategorilerde (aktivite-kampanya, bloglar, evrim ii bankaclk, e-ticaret, otomotiv, pazarlama, iletiim, retim/sanayi, iecek, vd.) verilmektedir. Burada kullanlan dokuz temel kriter vardr:
112 Urban, Amyx, Lorenzon, On-line Trust: State of the Art, New Frontiers, and Research Potential, Journal of Interactive Marketing 23 (2009), 179190 113 http://www.altinorumcek.com
157
Tasarm Navigasyon erik Teknoloji Etkileim Pazarlama Yaratclk/Yenilik Gizlilik/Bilgi Gvenlii Genel Deneyim/Kullanlabilirlik Grme Engellilere Uygunluk
Altn rmcek 2008 web dllerinde e-ticarette dereceye girenler www.sahibinden.com, www.hepsiburada.com ve www.biletix.com; moda kategorisinde www.hotic.com.tr, www.beymenclub.com.tr, ve www.twist.com.tr; perakendecilik/maazaclkta www.ta-ze.com.tr, www. arko.com.tr, www.kalede.comdur. retim/sanayide www.doluca.com, www.kaleplus.com ve www.istikbal.com.trdir. Bunlara ek olarak, sitenizin b2b veya b2c olmasna ve e-ticareti hangi seviyede gerekletirdiine bal olarak gelitirilecek zellikleri olacaktr. Firmalarn gerek yerel gerekse uluslararas pazarda e-pazarlama amal web sitesi iletmede u aamadan birinde yer almalar sz konusudur114: Dzey1: Bir site-ok sayda evre: Yaplan ey siteyi firma ve rn bror gibi konumlandrmaktr. Siteden ok sayda kesime bilgi verilir, etkileime geilir. Genelde firmalarn ou bunu yapmaktadr. Rakiplerden etkilenme ile site alr. Webde var olmalarnn gerekli olduunu hissederler ama belirli bir pazarlama amacna ulamak iin siteyi bir ara olarak grmezler. Site firmann evresine teknolojiyi izleyen, high-tech imaj vermesine yardm eder. Site sayesinde bror basma masraf azalr. Mteriler gncel bilgilerle desteklenir. Dzey2: Dorudan hedefleme: Bu dzeyde firmalar klasik pazarlama aralaryla internetin interaktivite ve kiiselletirme temelli farklln anlamtr. Site sahibi firma tek tarafl bilgi vermeye ek olarak siteyi ziyaret eden mteri ve potansiyel mterilerin rn/hizmete ilikin istek ve ihtiyalarna ilikin grlerini alr. Yine de bu seviyede karlkl etkileim e-maille yapld iin en st seviyede gereklemez. Firma paydalaryla (mteriler, tedarikiler, alanlar, yneticiler, evre) firmann vizyonunu, tarihini, rnlerini, organizasyon yapsn, ie alma duyurularn, eitli aktivitelerini paylar. Firma web sitesini on-line ve off-line tantarak ziyareti ekmeye alr.
114 Hollensen, Global Marketing, s. 389393
158
Dzey3: Bire-bir, interaktif pazarlama stratejisi: Alc ve satc arasndaki en st dzeyde etkileim gerekleir. Firma sanal ortamda tedarik zincirinin bir paras gibi alr. Firmalar bu srete e-pazarlamay ile ilgili tm stratejilerinin bir paras gibi oluturur, gelir kayna, maliyet drme arac ve i srelerini basitletirme yntemi olarak grrler. Webden sipari alma ve datm yaplr. Aslnda nc dzey e-ticaretin en gelimi aamasna geii gsterir. hracat iin firmalarmzn ncelikle ilk iki dzeyde younlamalar gereklidir. 12.2 Amalar ve Hedef Gruplar Web sitesi kuran firma ynetimi bu siteden ne beklendiini aka belirlemelidir. Bu amalar her yl gzden geirilmeli, teknolojide ve internet uygulamalarnda yaanan deiimlerle revize edilmeli, gelitirilmelidir. Ak ve detayl amalar olmadan sitenizi etkin kullanamazsnz. Sitenizin amalar genel olarak pazarlamann drt amacndan kaynaklanr. Bunlar; 1. Mevcut mterilere daha fazla miktarda ve sklkla sat yapmak; 2. Rakiplerin mterisini ekmek ve kendi mterisini rakiplere kaptrmamak; 3. Henz rn kullanmayanlar alm yapmaya balaynca kendi mterisi yapmak; 4. Karll salamaktr. Bunlara ek olarak bilgi youn bir rn sz konusu veya retim sreleri bilgi aknn web ile entegrasyonu mevcut ise retimin drt ana ilevinden miktar, zaman ve maliyet de internet sitesi araclyla yerine getirilebilir. Her ite olduu gibi web sitesi kurma ve gelitirmede de ynetimin tam katks ve konunun nemini alglamas birincil nemdedir. Firmadaki tm birimlerin grnn alnmas; 2-5-10 yl sonra firmay grmek istediiniz yerin gerektirecei web ve e-i uygulamalarn ngrmeye almak gereklidir. hracat ve pazarlamann ilk koulu ie uygun eleman istihdamdr. Ayn gerek kendisini, firmann web sitesi araclyla stlendii pazarlama grevlerinin srekli olarak bu ile grevlendirilmi elemanlarca takibini gerektirir. Her durumda firmada istenildii zaman webe ekleme yapma ve weble ilgili bilgileri yorumlama, uyarlama iinden anlayan bir kiinin istihdam nemlidir. Firmann datm stratejisi asndan internetteki sitesi ile hedef pazarndaki kanalnn birbiri ile akmamasna zen gstermesi gerekir. talyada deri anta satan bir firma spanyada bir butik maaza araclyla sat ve datm yaparken bir de site zerinden sipari kabul ederse, bu spanyadaki fiziksel kanaln katksn almasn engelleyebilir. Yine zerinde nemle durulmas gereken bir konu mterilere yaatlmak istenen deneyime karar verilmesidir.
159
Genel olarak firmalarn pazarlamann drt ana amacnn hepsini, farknda olarak veya olmayarak web sitesi zerinden gerekletirmeye altklarn gzlemliyoruz. hracat dnen firmalarmz sitelerini ihracatn gerektirecei bilgi ve grevlere gre dzenlemelidir. Balangta potansiyel alclar kendi teklifine ekmeye alan firma, daha sonra srekli ayn memnuniyeti sunarak mterilerini elinde tutmaya almaldr. Belirlenen hedef pazarn konutuu dilde hazrlanacak bir site ile belirli bir zaman diliminde115; Yeni mteri bulmak (1 ylda 50 gibi) Mevcut mterilere daha ok sat yapmak Maliyetleri azaltmak eklinde genel amalarla balatlp, performans bu erevede llmelidir.
Amalar belirlenirken aadaki kstaslar ereveyi belirlemede yol gsterebilir: Spesifik (web sitesi araclyla bir ylda 20 yeni mteri) llebilir (siteyi ziyaret eden kii says, verilen reklamlardan siteye yaplan tklama gibi llebilir) Gereki (gerekletirilebilir ama ayn zamanda zorlayc) Zamanla snrl imdi aamalarla web sitesi gelitirmeyi ele alalm: 12.2.1 Hedef Kitlenin, Pazar Blmnn Belirlenmesi Bu konuda, pazarn nasl tanmlanaca, ne trden kstaslarn kullanlaca nceki blmde aktarlmt. Yeni gireceimiz hedef pazarlardaki pazar blmnn, segmentin belirlenmesi nemlidir. Almanyay veya Fransay hedef pazarnz olarak setiinizde burada toptanclar m, son kullancy m, distribtrleri mi etkilemeye, sizden alm yapmalarn salamaya alacaksnz? Bu kiiler ister bireysel tketici olsun, isterse bir kurum adna karar veren, alm pozisyonundaki kii olsun, onlarn anlayaca i dilinden konumay baarmak gerekir. Hedef pazarn internet kullanma alkanlklar dikkatle incelenmelidir. Hangi saatlerde kullanlyor? Ticarette neye nem veriyorlar? Mteri ile ilgili dnme sorular:
115 CBI Export Manual: Website Promotion, s. 4-9
160
Mteri iinizin ne olduunu biliyor mu? Anlyor mu? Mterinizin mutlaka bilmesi gereken bilgiler nelerdir? Mteri sitede neyi grmeyi bekliyor? Firma mterilerine neleri aktarmak istiyor? Firmann sitesi sanayideki dier sitelerden hangi ynyle farkl olacak? Estetik ve bilgilendirme amal olarak metin ve grafikler nasl kullanlacak? Mteri bilgisi site araclyla veya dier e-pazarlama yntemleriyle toplanacak m? Nasl? Mteriden kendisi hakknda bilgi istemek onlar rahatsz eder veya gcendirir mi? Byleyse bu durum nasl engellenir?
Siteye konulan ieriin belirlenmesinde hedef pazar, potansiyel mterilerin on-line davran ve alkanlklar ve firmanzn d dnyaya aktarmak istedii bilgilere karar verilmesi gerekir. Ancak u eyi asla unutmamak gerekir116: 1. Mterilerin deerli zamann onlara ihtiyac olmayan bir eyi satmaya alarak, gereksiz bilgilerle boa harcamayn 2. Potansiyel mterilerin sitenizi detaylca aratrp rn ve hizmetleri kefedecek yeterli zaman yok. 3. Site profesyonel grnml, mteriye deer sunan, gvenli ilem salayan yapda ve grnmde olmaldr. 12.2.2 erik Belirleme erik belirlerken hedef pazarla birlikte sitenizi ziyaret edenlerin ne trde davranta bulunmalarn, sizin hakknzda ne dnmelerini, nasl bir imaja sahip olmalarn ve ne trden bilgi talep etmelerini bekliyorsanz netletirmelisiniz. Aadaki tablo bu konuda yardmc olacaktr:
116 Theriault, Michale J. Web Site Development Overview. http://www.marketingpower.com/content996.php (American Marketing Association), eriim tarihi: 03.04.2007
161
WEB ER MATRS
ERK AMALARI HEDEF GRUPLAR NE YAPMALARINI STYORSUNUZ? - Numune isteme (webdeki formu doldurarak) - Telefonla bror isteme - Fiyat teklifi isteme - ... - Sipari verme - Teklif isteme - Sipariin hangi aamada olduunu renme - ... SZN HAKKINIZDA NE DNMELERN STYORSUNUZ? (TUTUM) - Gvenilir - Kaliteye nem veren - Hzl Gvenilir Kaliteye nem veren Fedakar Hzl SUNACAINIZ BLG TR rn rnekleri Kalite belgeleri Deneyim, referans ......
Almanyadaki yeni ithalatlar
Almanyada halen firmadan alan ithalatlar
- Satlabilecek, dier tamamlayc rnler - .....
Kaynak: CBI Export Manual: WebSite Promotion
Sitenizde sunduunuz bilgi ve deneyimle sizinle alacak kesimlere firmanzn kimliini ve imajn sunarsnz. zellikle b2b pazarnda iseniz, web sitenizde sunduunuz bilgiler profesyonelliinizi ve gvenilirliinizi kantlamada nem kazanacaktr. Web siteleri internet ortamnda herkesin bilgi elisidir. Site oluturma/gelitirme aamasnda bulunduunuz sektrde Trkiyede, hedef pazarnzda ve genel olarak dnyada webde olan bilgiler, siteler, sektr nderlerini aratrmak, yararl siteleri kaydetmek nemlidir. Bir kada diyagram izerek, sitede nelere yer vereceinize, bunlarn yaplandrlma ekline, hangi dmelerle nereye gidileceine dair bir taslak oluturmak iinizi kolaylatracaktr. Site iin en uygun anahtar kelimeleri dnmeniz ierik yazmnda ve arama motoru optimizasyonunda iinizi kolaylatracaktr. Sitenin gncellenmesi iini web tasarmclar ile uramak yerine firma bnyesinde yrtmek yine iinizi kolaylatracaktr. Bir web yazm programn renmeniz zor olmayacaktr. Metin ekleme, yeni sayfa ve hyperlink yapma, grafik eklemeyi kolaylkla renebilirsiniz117. Aada, firma ynetimince aama aama dnlmesi ve gelitirilmesinde yarar grlen ierik balklar sralanmtr118: a. Doru bir i tanm, strateji ifadesi: Her firma kendisinden alm yapanlarn ne iin aldn, asl alcnn kim olduunu, rakiplere gre farkllamak iin stratejisini nasl oluturmas ve yanstmas gerektiini detaylandrp, sitesinde de ksa, z ama ikna edici biimde yanstmaldr.
117 Antion, Tom. The Ultimate Guide to Electronic Marketing for Small Business, s. 9-10 118 yiler, Zeynep. KOBlerin Pazarlamada Bilgi Teknolojisi Kullanm (Pazarlama Amal KOB Web Sitelerinin Etkinletirilmesi), GEMEden Bak, Ocak-Nisan 2005, say 29; ayrca http://www.e-ticaret.gov.trde yaynlanmaktadr.
162
Mterilerinize ulamak iin mesaj yazarken, bu mesajlarn yeknesak olmasna ve mteriyle her temas noktasnda srarla, vazgeilmeksizin kullanlmasna zen gsterilmelidir. Web sitesi de firmann yz olduu iin ayn ilke buras iin de geerlidir. kinci olarak, ok fazla bilgi yklemesi yaplmamaldr. Sitenizi ziyaret eden bir kii ilk olarak detayl tablolar, rn matrislerini grmek yerine z bir bilgi ile neyle karlaacaklarn, bu blmde hangi bilginin sunulduunu grmelidirler. Saylar metin iinde, anlatlanlar desteklemek iin kullann. Karmak, bilgi yn tablolar yerine info-grafikleri kullann. nemli i dergilerinde bunlarn rnekleri vardr. Bilgiyi vermek iin grsel adan ho ama toparlayc tablolar kullann. Kompleks rnleri anlatmada srekli mterilerinizin bu rnleri nasl tarif ettiklerine bakarak daha ekici anlatm yollar bulabilirsiniz. Ziyaretilerin iini kolaylatracak Sk Sorulan Sorular, cretsiz arama hatlar veya e-mail adresleri ile en ksa srede cevap verileceini anlatmak onlar rahatlatacaktr119. b. Kurumsal kimlik ve imajn belirlenmesi120: Kurumsal kimlik, firma kurucularnn firmalarna kazandrmak istedii kimliktir. Kurumsal kimlik iletme stratejisini logo, sembol, slogan ve tasarmla grnr hale getirir ve kim olduunuzu, ne yaptnz ve nasl yaptnz yanstr. Bu kimlik uzun yllar boyunca deimeden srecek, dnem dnem bazs daha ne kacaktr. Firma kendisini yeniliki, evre dostu, yatrmc, sosyal sorumluluk sahibi vd. zelliklerle tanmlarsa; hedef kitlede olumlu izlenim yaratacak ve firmayla etkileime getikleri her vesilede oluan imajyla, kiilik sahibi bir oluumu hissetmelerine katkda bulunacaktr. c. Firmann farkllklarnn belirlenmesi: Kar taraf sizden rn deil sunduunuz zm, fayday satn alr. d. rn/hizmetin yanstlmas: Bu balkta zerinde durulacak iki nokta var. Birincisi, sitenizi ziyaret eden kiilerin ilk bakta grp, hemen alglayabilecei ekilde, sayfann en stnde doru bir balk ve firma slogan (dnyann en nemli organik bal reticilerinden gibi) altnda mmknse en fazla 56 satrlk iki paragrafta, sektrnzde dnya apnda kullanlan en doru anahtar kelimelerle rn/hizmet seeneklerinizi vermeye aln. kincisi, sitenizde bir bror/katalog tarznda bilgi sunacaksanz zerinde durmanz gereken balklar unlardr121: rn ne yapyor? Nerede kullanlyor ve nasl? Hangi ilevi rakiplerden daha iyi yerine getiriyor? Nasl yaplm?
119 Warnock, Charles. Marketing Sherpa Wisdom Report, 2006, http://www.MarketingSherpa.com, s.14 120 yiler, Zeynep. Pazarlarla letiim. GEME Yayn, Aralk 2005, s. 60-62 121 A.g.e. s. 50-53
163
Genel olarak bir brorde yer verilecek bilgi balklar unlardr: Giri Faydalar zellikleri Nasl alt Kullanlan pazarlar Uygulamalar rnn hangi biim/llerde sunulduu Fiyatlandrma Teknik zellikler Alnan dller Soru ve Cevaplar Firma Tarihi rn Destei (Servis) Size ulamak iin ne yaplmas gerekli? Bunlar sunmada dz metnin yannda sitede kullanlacak teknik zmlerle; Etkileimli iletiim Elektronik kataloglar Multimedya tantmlar ve Tercihen ksa bir kayt formu doldurtarak yklenebilecek, tercihen PDF rn zellikleri ve kullanm klavuzlar da kullanlabilir. e. letme hakknda doru ve kaliteli bilgi: Firmann kuruluu, ksa tarihi, yneticileri, retim tesisleri, kalite belgeleri, ynetim politikas, organizasyon yaps f. Sosyal sorumluluk almalar g. i altrma ve evreye ilikin yaklam h. Datm politikas i. Referanslar j. Alnan dller k. Weble ilgili yazmalarda sorumlu birimin seilmesi l. En etkili karlkl iletiim imkanlarn sunmak (iletiim formu, e-mail, teklif isteme, bror isteme vd.): Geri dnte ne kadar ok yol sunarsanz o kadar ok bavuru alrsnz122. letiim blmnde ilgili kiilerin ad, e-mail ve cep telefonlar, MSN ve skype numaralar ve gml (embeded), sayfada hazr mesaj yazma blmleri mutlaka verilmelidir.
122 Gordon, Kim T. Maximum Marketing, Minimum Dollars: The Top 50 Ways to Grow Your Small Business, Chicago, USA: Dearbron Trade, 2006, s. 6
164
NEML: ADRES, LETM BLGS HER SAYFANIN ALTINDA OLMALIDIR. erikle lgili Dier Sorular: Sitede ka sayfa olacak? sayfada sunulacak metni ve grafik Her Grafikler nereden gelecek, metni kim yazacak? Masraflar ksmak iin pazarlamann halen kulland metin, fotoraf ve dier materyallerden yararlanlabilir mi? Renk? Yazda hangi sitil ve ifade ekli olacak? Sitede hangi diller kullanlacak? Firmann kulland, bilinen bir logosu varsa bu sitede nasl kullanlacak? Sitede ses olacak m? Neden? Mzik? Neden? Grntl video veya video klipler olacak m? Neden? Fabrika ve ofisleri gsteren harita/krokiler kullanlacak m? Basn duyurular ve makalelere yer verilecek mi? Evetse nasl? Telefon ve fask numaralar, adres Yatrmclar iin bilgi verilecek mi? almada kullanlacak m? e On-line ders, kurs, yardm bilgisi olacak m? Bal, ilikili dier sitelere link verilecek mi? Bu linklerle birlikte isim, logo, URL, reklam banner veya dier ierik de ilikilendirilecek mi? Siteden bilgi, dosya veya yazlm indirilmesine izin verilecek mi? E-ticaret sorular Siteden sat yaplacak m? rn ve hizmetler potansiyel mterilere nasl sunulacak? Mterilerin holand sunum ekilleri hangileridir? Mterilere sunulacak ilave fayda veya tevikler olacak m? tevik ve ilave destekler maksimum fayda iin nasl aktarlacak? Bu Ka tane rn satlacak? Sat srecinde resim veya grafik kullanlacak m? Kk veya byk imajlar kullanlacak m? Animasyon kullanlacak m? Neden? Bu mterinin ziyaretini daha elenceli yapacak m? rn veya hizmeti satn almalarna katkda bulunacak m? demeler nasl ilemden geirilecek? 12.2.3 Sitenin sminin Belirlenmesi Site ad (domain name) ile/sektrle ilgili, mantkl olmaldr. Eer daha nce bakas tarafndan kaydedilmemise en iyisi firma ismidir. Ama firma isminde sektr, ii gsteren bir kelime
165
olmas daha iyi olacaktr. yi, sektrle ilgili bir alan ad ve hatrlanabilir bir URL kullanclarn hatrlamasn ve arama motorlarnn sonularnda en stte kmay kolaylatracaktr. Alan ad uzants ile ilgili seilmelidir: .com, .org, .net, .tv gibi uzantlar vardr. le ilgili halen en yaygn .com veya .com.trdir. Birden ok site ismi kaydedip, hepsini ayn yere ynlendirebilirsiniz. Ayrca .eu uzants da dnlebilir. Firmalarmzn dikkat etmesi gereken baka bir konu, alan ad alndktan sonra, site tam olarak kurulmadan yapm aamasnda-under construction yazs ile eksik bir siteyi amamalardr. Acele edilmemeli, site tam ilevsel olduunda yayna gemelidir. 12.3 Web Tasarmcs, Hosting Hizmeti Seilmesi Sitenizin teknik olarak kurulmasnda eitli alternatifler olabilir: a. Firmadan bir kiinin amatrce renerek yapmas. b. Firmadan bir web programcsnn yapmas. c. Dardan web tasarmcsna yaptrmak. Web sitesi kurma iinin maliyeti bir ka yz dolardan balayp binlerce dolara kadar ulaabilir. Burada siteden beklenen ilevler ve hizmetleri yerine getirmek iin arka planda almas gereken sreler belirleyicidir. Site kurma maliyetleri, e-ticaret ve demenin de kapsand bir modelde, u balklarda toplanabilir123: 1. Site programlama ve grafik yazlmlarnn alnmas veya oluturulmas 2. Siteden toplanan bilginin elde edilmesi, depolanmas ve ilemden geirilmesi iin gerekli donanm ve yazlm: Veri taban yazlm Raporlama yazlm Sunucu (server) program yazlm Gvenlik yazlm Kredi kart ve kontrol sreleri yazlm Bilgi toplama yazlm E-mail ve otomatik cevaplama yazlm Dier arka plan yazlmlar 3. Alan ad kaydetme ve web sitesi hosting maliyetleri Sunucu (server) donanm, firewalls (gvenlik duvarlar) ve dier yazlmlar letiim hatlar ve hizmetleri
123 Theriault, Michale J. Web Site Development Overview
166
4. 5. 6.
Malzeme iin fiziksel ortam hazrlama ve dier bal maliyetler Destek personeli Donanm ve yazlmn srekli gncellenme ve bakm maliyetleri Bakm ve koruma masraflar Pazarlama ve reklam maliyetleri Personel istihdam
Ayrca web sitesi tasarm ve hosting hizmeti veren firmalarda ablon veya sizin iin zel yaplm site tasarmlar ile karlaabilirsiniz. ablon (template), nceden hazr, blmleri ve alt balklar belli, sadece iine konulacak ieriin ve resimlerin farkllat rnek site yaplardr. Sadece firmaya zel yaplan site tasarmlarna gre esneklikten yoksun, zgnlkten uzak siteler olacaktr. Ayrca, rn/hizmetin trne gre ablon sitenin balklar, adlandrmalarnn uygun olup olmad dikkatlice test edilmelidir. rnein bir anaokulu ynetimi rn odakl bir site tasarmn setiinde sknt yaayabilir. Hosting hizmeti almada teklif sunan firmay deerlendirirken u sorulara cevap aramakta fayda vardr124: 1- Autoresponder (gelen e-maillere otomatik cevaplama) veriyor mu? 2- Multimedia ve CGI-Script ynetebilir mi? 3- Back up var m? Ne kadar sklkta back-up alyorlar? Sitenizde yanl giden bir ey olursa yeniden kurulmas ne kadar zaman alacak? (Her durumda kendi back-upnz aln.) 4- Balant hz? 5- Serverlar gl m? Gvenli mi? 6- Sizin web zerinden siteyi ynetmenize izin var m? 7- E-mail says 8- Kesintisiz hizmet var m? (7/24) 9- Uzun sreli anlama yapmayn Sitenizin deiik browserlardan nasl grndn kontrol edin: http://www.anybrowser. com 12.4 Sitede Rahat Dolam (Navigasyon) Siteyi sol tarafta navigasyon ara ubuu ve stte navigasyon dmeleri ile organize edebilirsiniz. Siteniz iyi organize edilmi, ziyaretinin arad eyi kolayca bulaca biimde yaplmaldr. nsanlar kendilerini kaybederlerse sitenizi kullanamayacaktr. Burada tklama kural dnlebilir: Ana sayfadan en fazla tklama uzaklkta aranan rn ve hizmet bulunabilmelidir125.
124 Antion, Tom. a.g.e., s. 6-7 125 Gordon, Kim T. Maximum Marketing, Minimum Dollars. s. 6-9
167
indekileri aka gsteren plan (layout) alan kullanc arayzleri Ak hyperlinkler Etkili ana sayfa Sayfa dzenlemesinin ak olmas Word ve PDF dosyalar Site haritas, geri dnme (back)
NAVGASYONU DEERLENDRME
indekileri aka gsteren plan Ana kategoriler ve alt kategorilerin ak ismi var. Herkes ierie ilikin net fikir sahibidir. Bir mende 9dan fazla alt kategori vermeyin. alan kullanc arayzleri Her sayfada sunulan ana navigation ubuu sayesinde konu kategorileri grnr. En nemli dmeler (button) sola veya en ste yerletirilir. Ana kategorilerin dmeleri ile yardm-arama-dier konulardaki dmelerin ayrm nettir. Firma ismi her sayfada gsterilir. Ana sayfaya gtren dme her sayfada grnr. Ayrca logoya basnca da ana sayfaya gidilebilir. Ak hyperlinkler Okuyucunun dikkatinin dalmamas iin metinde az sayda hyperlink verilmelidir. Mmknse linkleri metin sonunda verin. Link rengi veya ekliyle ayrt edilebilir olmaldr. D hiperlinkler ayr bir pencerede almaldr. Etkili ana sayfa Ana sayfa kullancya kim olduunuzu ve sitenin amacn aka belirtmelidir. Logo, sekiz kelimede hedef kitleye sitenin katma deerini anlatan balk (tagline) ve ho bir hogeldiniz yazs Ziyaretinin ihtiya duymad, detay bilgiye yer verilmez. Ak sayfa dzenlemesi Sayfann grnm ak, sade ve bir bakta okunabilecek ekilde olmaldr. Word ve PDF dosyalar Word halinde az sayda bilgi verin. Yklenmesini istediiniz bilgiyi PDF olarak ve nnde bu dosyada ne olduunu gsteren bir aklama ile verin. Her sayfada print alndnda URL adresi ve varsa kontak bilgileri ksn. Dier konular Site haritas, zellikle byk sitelerde kullancya nerede olduunu gsterir. Kategorileri ve sayfalar gsteren iyi bir site haritas olmaldr. Kullanc back-geri dmesi ile geriye gitme ansna sahip olmaldr.
Kaynak: CBI Export Manual: Web Site Promotion
168
12.4.1 Ana Sayfann (Home Page) nemi Web sitesinin on-line katalogdan farkl ele alnmas gerekir. Ziyaretilere webde firmanzla ilgili deneyimi yaatmann en nemli yolu web sitenizdir. Genellikle firmalar kurumsal sitelerinde ayn anda tantm, pazarlama, teklif sunma gibi ilevleri birlikte yaparlar. Bunun tesine geip, mteri hizmeti ve ikna etmede yaamsal nemde bir ara olarak deerlendirmek gerekir. Artk b2b pazarnda potansiyel mteriler bir firma ile temasa gemeden nce mutlaka web sitesini ziyaret ederek bir kanaat sahibi olmaya almaktadr. Sat olmasa bile, kendi arivlerine alacaklar firmalar webden, sitelerinde sunulan bilginin ikna ediciliine gre seiyorlar. Siteye gelen bir kii ilk 8 saniyede sitenizden holanmazsa devam etmeyecektir126. Ana sayfada potansiyel mterilerinize sitenizin dier blmlerini de inceleme istei uyandracak bilgiyi ve estetii birlikte sunmalsnz. kna iin deneyimleriniz, kalite (sertifikasyon), retim yntemleri, sadece sizin rnnzde bulunan bir zellik, potansiyel mterilerin en ok nem verdii faydalar kullanabilirsiniz. kinci olarak ana sayfann bana yazacanz bir slogan (tagline) cmlesi, rnein We are the worlds only certifed organic shrimp farm Veya yerelliinizi vurguladnz bir ifade; special and organic production from clean mountains, ekici olabilir. Firma bilgilerini gruplandrarak verin. Firmamz Hakknda/About Us bal altnda istediiniz detay verin ama bunlar ana sayfaya ymayn. erikle ilgili en nemli maddeleri vurgulayn. ok fazla sayda grafik, resim, diyagram kullanmayn. 12.5 Bilginin letilme ekli (fade ve Yazm Kurallar) Bilginin iletilmesi iki konuyu kapsar: Bilginin sunumunun eriilebilir olmas ve anlalabilir metin ve sitil. eriin anlalr ve dzgn sunulmas nemlidir. Web iin yazm normal yazmdan farkldr. Bilgiler ksa, kesin, ilgili ve bir bakta gz gezdirme ile rahata anlalabilecek tarzda verilmelidir. Uzun ifadeler skc olabilir. letiimde baar iin bilginin sunulma ekline eriim, sitil ve metin zerinde dikkatle durulmaldr127:
126 CBI Export Manual: Website Promotion, s. 1314 127 Bu blm iin Bkz: Antion, Tom. A.g.e., s. 50-51, CBI Export Manual: Website Promotion, s. 12, Gordon, Kim T. Maximum Marketing, Minimum Dollars, s. 8-9
169
Hitapta kullanlan ton: Ne yukardan bir ifade ekli, ne de ok esprili, sokak dili olmaldr. Profesyonel ama okuyan kesimin anlad jargonla yazma zen gsterilmelidir. Aktif yazm ekli olmaldr, pasif deil. Ana bilgi hep sayfann banda verilmelidir. Bilgiler ksa, kesin, ilgili ve bir bakta gz gezdirme ile rahata anlalabilecek tarzda sunulmaldr. Her sayfada bir bold balk olmaldr. Yazlarn ortalayarak verilmesi profesyonel olmayan, amatr bir imaj oluturur. Metin 56 satrlk ksa paragraflarla verilir. Aralara bir boluk konulur. Metinle arka plan arasnda renk ztl olmaldr. Font kullanm uyumlu olmal, en fazla iki tr (Times, Helvetica) kullanlmaldr. talik kelimeleri ekranda okumak zordur. Mmknse kullanmayn, kullanrsanz bold yapn. Alt izgili yaz karakteri (underline) kullanmayn. Ziyareti bunun hyperlink olduunu dnebilir. Ksa balklarda Initial Cups-Byk Harfle Balklar kullanlabilir Sadece bir eyi ksaca vurgulamak istediinizde byk harf kullann. Dier durumlarda bu karnzdakine barmak anlamna gelir. Metinler ksa olmaldr. Yaz rengi asla arka plan rengiyle ayn veya onun tonunda olmasn. Arama motorunun robotu bunu grmeyebilir. Webde almayan formatlama rnekleri kullanmayn. Grafii azalt, trafii artr.
12.6 Kolay Eriim-Ykleme
Webde arama yapanlar abuk davranan, sabrsz kiilerdir. Web sayfalarnzn ykleme sresini sekiz saniyeden ksa tutmanzda yarar vardr128. Mmknse flash kullanmayn, web sitesinin toplam ierii 30 kbden az, resimler 25 kbden dk olsun. ok az grafik kullann. Sitenizin optimizasyonunu http://www.websiteoptimization.com/services/analyze/ web adresinden grebilirsiniz. Ykleme srasnda ne kadar sre kaldn gsterirseniz ziyareti memnun olacaktr. Farkl tarayclarda, farkl ekran boyutlarnda sitenizin nasl grndn kontrol edin. Platform ve taraycdan bamsz bir siteniz olursa dk teknolojili yazlm kullanan yerlerden de rahata okunabilir siteniz. Sitenizin deiik tarayclardan nasl grndn http://www.anybrowser.comdan test edebilirsiniz.
128 CBI Export Manual: Website Promotion. S. 12
170
Kullanclardan bilgiye eriim iin kayt olmalarn istiyorsanz neden istediinizi belirtin, istedii zaman abonelikten karma-unsubscribe olacan belirtin. 12.7 Site Trafiinin lm Bir maaza ileticisi nasl kimlerin geldiini, neyle ilgilendiklerini, en ok hangi saatte gelip, ne trden sorular sorduklarn inceliyorsa ayn ey web siteniz iin de geerlidir. Site trafiini ltnzde siteden beklediiniz amalar iin doru ve etkili yntemler kullandnzdan emin olabilir, srekli deien mteri ve pazar yapsna gre dzenlemeler yaptrabilirsiniz. Bu blmde ncelikle bilinmesi gereken tanmlamalar unlardr: Ziyareti (visitor): Sitenize bir oturumda giren ve deiik sayfalar izleyen, dosya indiren bireysel ziyareti Hit: Kendi bilgisayarndan balanan bir kullancnn ziyaret ettii siteden indirdii her bir dosya. Burada una dikkat edilmelidir: zerinde 10 tane grafik olan bir sayfada iseniz ziyaretiniz 11 saylr. Sayfa zleme (Page View): Ziyaretinin bakt sayfa says Log Filelar: Kimlik bilgisayarn IP numarasndan tespit edilir. Kullanlan bilgisayardan yaplan giriler llr, kullanan kii deil. Sitenize balanan bilgisayardaki kullancnn siteden talep ettii tm bilgiler HTML dosyalar olarak istenir ve bunlar trafik analizi yazlmlar tarafndan yorumlanr.
Sitemizi ziyaret edenlerin zellikleri, geldikleri blgeler, kullanm alkanlklar gibi bilgiler siteyi gelitirmek, potansiyel mterilerin istek ve ihtiyalarna gre ayarlamalar yapmak ve reklam programlarn dzenlemek iin nem tamaktadr129. 12.7.1. Ziyareti Profili Ne kadar ziyaretiyi ekiyoruz? Bunlar kim? Hedef pazarlarnzn olduu blgeler mi, farkl yerler mi? Ziyaretilerin neler yaptn, en ok neyle ilgilendiini bilmek almalarnza yol gsterecektir. En ok izlenen, giri ve k sayfalarn bildiinizde buralara daha ok nem verip, ierikte dzenlemeler yapmanz mmkn olacaktr. Sitenizde yeni alan bir blme ilgi tespit ettiinizde bu ngrden yola karak e-maille blten ve bilgilendirme hizmeti verebilirsiniz. Gelenlerin kulland tarayclar eski ise muhtemelen Java ve Flashla hazrlanm bilgileri gremeyeceklerdir. Flash kullanma durumunda daima Skip Flash seenei kullanlmaldr. Aslnda b2b sitelerde girite bir kap gibi Flash veya dier animasyonlarla karlamak ve geen zaman firmaya ulamda engel saylaca iin olumsuz olarak deerlendirilebilir. Mmknse
129 CBI Export Manual: Website Promotion. s. 52-53, Sweeney, Susan. 101 Ways to Promote Your Web Site, s. 397406
171
bu trden uygulamalardan kanmak gerekir. Ama sitenize gelen ziyaretiler gelimi tarayc ve yazlmlara sahipse istediiniz tarzda, onlarn bilgilenme satn alma srecini destekleyecek grsellikler yaratabilirsiniz. Anahtar kelimeler, firmanzn nemli olduuna inand ve bu ynde belirleme yapt kelimelerle aratrma yapan kiilerin aslnda neye gre arama yapp sitenize geldiklerini belirleme ve buna gre sayfa metinlerini, meta-taglar, alt taglar ve sayfa balklarn oluturma ve reklam metinlerini dzenleme imkan verir. Arama motorundan giri yaplan sayfalar (referral) hangi arama motorlarndan daha ok gelindiini gsterirken, tklama bana deme trnden reklam verecekseniz hangilerinde younlaacanz belirlemi olursunuz. Ne kadar kii tekrar geri dnyor? Ka sayfamza baklyor? Hangi arama motorlarndan geliyorlar? Tipik web-hosting dzenlemeleri nedir? Aramada hangi anahtar kelimeleri kullanyorlar? Ne zaman geliyorlar? Siteye nereden giriyorlar? Nereden kyorlar? Bedava ierik iin mi geliyorlar? Ka sayfa okuyorlar? Hangi linklere tklyorlar? En popler sayfalar? Ne tip balant kullanyor (DSL, dial-up vb.)? letim sistemi Ekran znrlkleri Site trafiini lmek iin kullanlan yntemler unlardr: a. nternet sitenizi internet hizmet salaycs (ISP)-hosting firmasnda tutuyorsanz normal olarak bu iletmelerin site trafii lm hizmetini de vermeleri gerekir. Firmalarmz site trafiini lmenin nemini yeni anlamaya baladklar iin bu konuda nceden talepte bulunmamaktadrlar. b. Siteniz kendi sunucunuzda ise cretsiz veya cretli trafik lm yazlmlar kullanabilirsiniz. Bunlara web trafik analizi yazlmlar-trackers denilir. Alexa.comdaki verilere gre lkemizde en ok kullanlan web sitelerinden birisi https://extremetracking. comdur. Bu sitede de cretsiz site trafii istatistikleri sunulmaktadr. ngilizce cretsiz tracker programlarn http://tellertest.com/en sitesinden renip, kyaslayabilirsiniz. En ok puan verilen trackerlar unlardr:
172
http://www.statcounter.com/ LetsStat X1 http://www.onestat.com/aspx/reports.aspx?nav=i http://www.google.com/analytics/ http://www.cqcounter.com WEBCOUNTER.BE Bunlarn dnda deneyebileceiniz trafik analizi hizmetleri unlardr: Analog (http://www.analog.cx) Funnel Web Analyzer (http://www.quest.com/funnel_web/analyzer) HitBox (http://www.hitbox.com) IBM Surfaid Analytics (http://surfaid.dfw.ibm.com/web/home/index.html) TheCounter (http://www.thecounter.com) Webalizer (http://www.mrunix.net/webalizer) Web Site Traffic Reports (http://www.websitetrafficreport.com) Web-Stat Traffic Analysis (http://www.web-stat.com) Kullandnz cretli veya cretsiz site analitii yazlmlarnn uygulamada baarl olup olmadklarn ve kalite seviyelerini lmek iin WASP (Web Analytics Solution Profiler) kullanlabilir. Firefoxun zel bir hizmetidir. Site trafii lm hizmetlerinde kapsanan balklar eitlidir. Aada TO-stanbul Ticaret Odas130 webinde tantm yaplan, TRPTEK Yazlm ve Biliim Hizmetleri A..nin sunduu istatistik hizmetleri bilgi salamas iin verilmektedir131:
ZLENME ANALZ Ziyareti Bana Sayfa Gsterimi Ort.Tekil Ziyareti Says Ort.Sayfada Kal Sresi Ort.Bir Oturum Sresi Saatlik Tekil Ziyareti Says Toplam Sayfa Gsterimi Tekil Ziyareti Says Ziyareti Frekans Saatlik Sayfa Gsterimi Ziyaret Says STRATEJK ANALZ Gelinen Domainler Siteye Giri Noktalar lke/Blge Ballk Oran ehir nternet Servis Salayclar (ISS) Siteden k noktalar Kta En ok Ziyaret Edilen Sayfa Sayfa Gsterimi Ziyareti ilikisi Siteye Nasl Giri Yapld
130 http://www.ito.org.tr 131 http://www1.trip.com.tr/ito_isbirligi.jsp, eriim tarihi: 04.04.2007, 28.10.2009
173
TEKNK ANALZ letim Sistemleri Ekran znrlkleri Balant Tipleri Browser Java Destei Cookie Destei Ekran Renkleri Flash Versiyonlar Flash Destei Dil ve Blgesel Ayarlar Adobe Acrobat Destei Windows Media Player Destei Real audio Player Destei Quictime Audio Player Destei Adobe SVG Viewer Destei Shockwave for Director Destei Autodesk Express Viewer Destei Acrobat Reader Versiyonlar
ARAMA MOTORU ANALZ Anahtar Kelime Arama motorlar Arama Motoru Bazinda Kelimeler Kelime Baznda Arama Motorlar Arama Motorundan Giri Yaplan Sayfalar
12.7.2 Google Analytics Trkiyede Marmara Blgesinde yerleik bir kimya firmasnn web sitesinin site trafii izlemesini de yapan web tasarmcs, Google Analyticsde son gnlerde Arjantinden giri olduunu belirler. Bunu firmann pazarlama yetkilisine iletir. Firmann ne Arjantine ynelik bir hedef pazar almas vardr ne de oradan gelen bir talep. Ksa bir sre sonra beklenen olur ve Arjantinden bir firma numune iin reticiyi firmay arar. Google Analytics sayesinde bu firmann hangi kentten olduu (Puerto Madero) da nceden bilinmekteydi132. Site analizi iin kullanlabilecek en basit ve cretsiz yntemlerden birincisi Google Analyticsdir. Google.com/analytics adresinden bir hesap ap, web sitenizin URLsini girerek almaya balayabilirsiniz. Daimi olarak kullanacanz bir e-mail adresi ile birlikte ifre oluturulmaktadr. Burada balangta Analyticsin sizin sitenize zg verdii bir Java Script kodunun web sitenizin sayfa kodlarna, her sayfaya </body> etiketinin hemen nne yerletirilmesi gerekir. Bunun iin profesyonel yardm gerekebilir. Bylece bu kodla birlikte siteniz Google Analytics tarafndan izlenmeye balar. Trke arayz olan yazlmda yapabileceiniz ok sayda ilem vardr. Aada en nemlileri sralanmtr.
132 DALAR, Koray. hracata Ynelik nternet Sitelerinin Etkili Kullanm, 11 Kasm 2009, orlu Ticaret ve Sanayi Odas
174
Ziyareti Profili: Ziyaret adedi, benzersiz ziyareti adedi, sayfa grntleme says, ortalama sayfa grntleme says, sitede geirilen sre, hemen kma oran ve yeni ziyaretler yzdesi vd. Teknik Profil: Sitenize gelenler hangi taraycy (browser) kullanarak gelmektedir. nemli tarayclar Internet Explorer, Firefox, Chrome, Opera ve Safaridir. Balant Hz: Sitenizin resim byklkleri, animasyon byklkleri, site bykl ksaca site optimizasyonu bu hz miktarlarna gre yeniden dzenlenebilir. Harita Yerleimi: hracatlar iin bu blm ok nemlidir. Gelenlerin hangi lkelerden geldiini, ka adet benzersiz ziyareti olduunu, sitede ne kadar ve hangi blmde vakit geirdiklerini gsterir. Tarayc Yetenekleri: Tarayc hzlar, iletim sistemleri, piksel bazda ekran znrlkleri ve ekran renkleri Trafik Kaynaklar: Hangi arama motorlarndan ve sitelerden geliyorlar? Anahtar Kelimeler: Hangi anahtar kelimelerle arama yapldnda size geliyorlar? 12.7.3 Google Webmaster Tools http://www.google.com/webmasters blmnde sunulan yeni bir Google hizmeti sitenizi eitli alardan deerlendirme imkan vermektedir. Burada sitenize hangi aratrma kelimeleriyle gelindii, sayfalara girmeye alrken yaanan sorunlar ve zmlerini, aramalarda siz nerede kyorsunuz, sizin ieriinizle arama kelimeleri arasndaki uygunluk, anahtar kelime belirleme, sitenize verilen linkler, tm sayfalarnzn indeksli olup olmad, sitenizde rahat dolalmas iin yapabileceiniz tag dzeltmeleri, siteniz dardan hacklendiinde haber verme gibi hizmetleriyle cretsiz bir aratr. 12.8 Web Sitesinin Tantm (E-Pazarlama) nternetin sunduu pazarlama (iletiim, datm) ve sat imkanlarndan st dzeyde yararlanmak iin ihracat dnen firmalarmzn etkili bir siteye sahip olmalarnn nemini ve bunun iin yaplmas gerekenleri nceki blmde aktarmaya altk. imdiki admmz ise sitemize hedef pazardaki potansiyel mterileri ve srekli mterileri ekerek teklifimize ilgilerini uyandrmak, satn alma istei yaratarak ilikiyi siparile sonulandrmaya almaktr. 1.6 milyardan fazla internet kullancs iinde kendimize hedef pazar olarak setiimiz lkede yaayan son kullanclar veya bizden alm yapacak olan firmalarn karar vericilerini firmamzn on-line varlndan haberdar etmek iin yaplmas gerekenler ncelikle unlardr:
175
i. Arama motorlarn etkili kullanmak (Arama Motoru Optimizasyonu) - Arama motorlarnda yaplan organik (doal) arama sonularnda ne kmak - Arama Motoru Pazarlamas (pay per click-tklama bana ve pay per action-hareket bana reklam yntemleri) ile grnmeyi salamak ii. Klasik pazarla iletiim aralarnda duyuru yapmak iii. Potansiyel mterilere e-maille ve posta ile bilgi vermek iv. rehberlerine kaydolmak v. cretli ve cretsiz b2b e-pazaryerlerine girmek vi. On-line reklam yntemlerini kullanmak vii. E-blten ve e-dergi hazrlamak WEB STESN AMA, LEY VE KULLANICILAR AISINDAN DEERLENDRME133
AMA Web sitesinin hedefi sradan gzlemci iin ne oranda anlalr grnyor? Bilgilendirmek Gven oluturmak Firma imajn glendirmek Firmann farklln vurgulamak Alm talebi yaratmak Sipari almak Mterilere hizmet salamak
Sitenin bir (veya daha ok) zel amac var m?
Site amacn yerine getirme becerisine sahip grnyor mu? ZIYARETILER Sradan ziyareti bu sitenin kimler iin hazrlandn anlayabilir mi? Site sadece zel bir (veya daha ok) izleyici kesimini mi semitir? Site hedefledii kesimi kendine ekme ve elinde tutma becerisine sahip grnyor mu? ZLEYC MEMNUNYET Yararll Site hedeflenen kesimin siteyi ve ieriini anlamasna yardmc olacak bir ekilde yaplandrlm m? Balklar, tanmlar, men ubuu Yaplandrlm grnm Tekrarlarn olmamas Site ii arama motoru Site Haritas Bilgiye erimek iin yaplacak tklama says Bulma srasn hatrlamak kolay m? Dikkatli seilmi meta-taglar Yardm Blm Login ile snrlanm eriim
Hedeflenen kesimin sitede arad eyleri bulmas kolay m?
133 ITC, e-Trade Bridge Programme, Winning With the Web, Guidelines for National Consultants
176
Site hedef kesimine yararl olabilecek tm potansiyel bilgiyi sunuyor mu?
Yararl Linkler rn bilgisi Perakendeci bilgisi FAQ zel bilgi ngr, tahmin chat room tartma grubu e-mail hizmeti mailing list elektronik gazete yelik on-line sipari gvenlik
Site hedefledii kesime ilaveten yardmc olabilecek tm hizmetleri sunuyor mu?
Sitenin ierii belirledii amacn ve izleyici kesiminin gereksinimlerini karlayacak sklkta gncelleniyor mu?
Sayfalara tarih konulmu mu? Son gncelleme ne zaman? Materyalin gncel olduunu gsteren baka belirti var m? Dokman talep formu Soru formu E-mail adresi Telefon ve faks numaras Kayt Kullanc profili seimi webcam Anlamay glendirmek iin flash animasyonlar veya color-coding
Sitede site sahibi ile etkileimi salamak iin sunulan mekanizmalar ne derecede uygun? Hedefledii kesim iin sitenin yararlln gelitirme durumunda site kullancya gre kiiselletirilmi bir deneyim sunuyor mu? Site hedefledii kesim iin sitenin yararlln gelitirmek iin web teknolojilerinin yaratc kullanmlarn gelitirdi mi? KULLANICI DENEYIMI
Web sitesini temel internet aralaryla bulmak kolay m?
Arama motoru sonular/sralamas Doal/grnen URL Bu sitenin doal/grnen URLsinde baka web sitesinin olmamas URL baka bir web sitesinin doal/ak web sitesi ile kartrlmyor Kopmayan linkler animasyonlar menus ok Ortalama ykleme zaman Sayfa hacmi ve karkl Hz artrmak iin daha basit versiyon Kk optimize grafikler PDF, MPG gibi ar formatlarn yeteri kadar kullanm Renk emas Hoa giden grnm Ar flash animasyonlar zorunlu plug-inler istenmeyen reklam ilgisiz reklam tam gz nnde olan reklam vahi pop-up pencereler Kullancnn yararna olmayan kaytlar Yersiz kiisel bilgi talebi Telaffuz hatalar Daima yapm aamasnda notu Srekli tekrarlar Doruluk
Site istendii gibi alyor mu?
Site hedefledii kesimin beklentilerini tatmin edecek kadar karlk veriyor mu?
Sitenin sunumu, ergonomisi ve kullanm kolayl hedefledii kesimde olumlu bir kullanc deneyimi salyor mu? Sitede gereksiz ar sslemeler var mdr?
Sitede skntl ve hoa gitmeyen hatalar var m?
177
13. ARAMA MOTORU PAZARLAMASI 13.1 Firmanz Tantmak in Arama Motorlarndan Nasl Yararlanabilirsiniz? imdiki admmz, sitemize hedef pazardaki potansiyel mterileri ve srekli mterileri ekerek teklifimize ilgilerini uyandrmak, satn alma istei yaratarak ilikiyi siparile sonulandrmaya almaktr. nternette sitesi olan firmalarn arama motorlarndan faydalanmada iki alternatifi vardr: Doal arama sonularnda iyi bir yer edinmek ve arama motorlarnn sunduu reklam imkanlarn kullanmak. Aratrmalara gre herhangi bir siteye gelenlerin ou bir arama motorundan gelmektedir. Sitenin hedef kitlesi tarafndan grlmesi ve firmann pazarlama amalarna ulamas iin Arama Motoru Optimizasyonu her zaman dikkatle izlenmesi gereken bir konudur. BMW, IBM, Microsoft gibi byk, tannan bir firma deilseniz arama motoru sralamasndaki yeriniz kritik neme sahiptir. Birincisi sitenin ierik, grnm, tasarm ve dier sitelerle link deiimini arama motorlarnn bilinen genel baz kriterlerine gre, robotlara/rmceklere sevimli grnme amac ile oluturmaktr. Bu durumda doal/organik arama sonularna gre ilk sayfalarda, en stte yer alarak potansiyel alclarn dikkatini ekmeye, ilgisini uyandrmaya doru nemli bir adm atlm olur. Web sitenizi arama motorlar araclyla pazarlamaya Arama Motoru Pazarlamas (Search Engine Marketing-SEM) denilmektedir. Genellikle sitenin ieriinin ve grnmnn tasarlanmas srasnda dikkat edilmesi gereken noktalar ve aada detaylca anlatlan konular ne karrlar. Mevcut bir site ise bu llere gre deerlendirilip gerekli dzeltmeler yaplmaldr. Sitenizin Arama Motoru Optimizasyonu (Search Engine Optimization-SEO) ile dzenlenmesi gerekir. Arama motorunda web sitesi sralamasn anlamak iin arama motorlarnn nasl altn bilmek gerekir. Arama motoruna bir kelime yazldnda robot, rmcek veya crawler denilen yazlmlar ok ksa bir zaman diliminde kendi indeksini ve referans ald rehber ve arama motorlarndaki bilgileri, linkleri tarayarak, mevcut web sitelerindeki metinleri, grntleri ve kaynak kodlarn tarayarak ilgililie gre sralar. Arama motoruna bir kelime yazldnda indeksi araclyla aramay yapar. Her arama motoru kendi web sitesi sralama algoritmas ile alr. Algoritmalar srdr ama nemli arama motorlarnn izledii baz genel kurallar vardr134. Sitenin ierii, meta-taglar ve sayfa sralamas en nde gelen ltlerdir.
134 http://mimech.com/search-engines/ranking.asp, eriim: 21.02.2007
178
Arama Motorlar Nasl alr?135 Spiders / Crawlers: Arama motorlar, WEB in hyperlink yapsn kullanarak hareket eden rmcek veya robot olarak adlandrlan programlar kullanr. Bu programlar periyodik olarak sayfalar ve dkmanlar gezer ve deiiklikleri yakalar. Indeksleme: Programlar tarafndan elde edilen veriler, ok byk bir veritabanna getirilir ve burada saklanr. Bu veritabanna arama motorunun indexi denir. Sorgulama: Arama motoru kullanclar, herhangi bir bilgiye ulamak adna bir sorgu yaptklarnda, bu sorgu arama motoru indeksine iletilir ve sonular kullancya gsterilir. Arama motorlar arasndaki temel rekabet unsurunun byk bir blm ilintili sonu gsterme, sralama aamasnda olur. Sralama: Yaplan sorgu ile ilgili dokuman ve sayfalar belirlendiinde, bunlarn sralanm bir ekilde kullanclara gsterilmesi gerekir. Bunda arama motoru algoritmalar rol alr ve kullancya en ilintili sonular en yukarda karmaya alrlar. Kullanclar organik sonular sponsor/paral sonulara gre daha ok tercih etmektedir. Normal olarak arama motoruna cretsiz kayt yapldnda sitenizin incelenmesi ve indekse kayd 12 ay gibi sreleri bulmaktadr. Bu sre uzundur ve srekli izlemeyi gerektirir. Arama motorlar bookmark (iaretlenmi favori site)lerin yerini almtr. Artk internette arama yapanlarn ou ksa srede aradklar sitenin ismini arama motoruna yazarak bulmay tercih ediyor. Mega marka denilebilecek eBay gibi siteler bu nedenle arama ilevine byk yatrmlar yapyor136. Gelecek dnemde ok sayda firmann AMPye daha ok yatrm yapaca beklenmektedir. Aadaki tabloda organik sonularla cretli (pay-per-click) arasndaki farka deinilmektedir137.
135 Sava, Hseyin. Arama Motorlarnda Pazarlama eitimi, 30 Mays 2007, Dorudan Pazarlama letiimcileri Dernei, stanbul 136 MarketinSherpa Annual ad: tech Study; Biggest Web Advertisers Rate Best & Worst Tactics of 2006 and Reveal 2007 Plans, http:// www.marketingsherpa.com/article.php?ident=29857, eriim: 2.2.2007 137 Sava, Hseyin. Arama Motorlarnda Pazarlama Eitimi
179
ARAMA MOTORLARINDA SONULARDA IKMAK
ORGANK
CRETL (PAY-PER-CLICK) Hemen sonular alnmaya balanr. Kontrol ve ynetimi daha kolaydr. stenildii anda sonlandrlabilir. Maliyeti daha fazladr. Rekabetin olduu yerlerde de trafik elde etmek mmkndr. lintili sitelerde reklam gsterimi salanabilir (Adsense) Lokal pazarlar hedeflemek mmkndr
2 hafta ile 4 ay gibi bir sre ierisinde sonular alnr. Srekli aba gerektirir. Trafii kontrol etmek ok zordur. Daha maliyet-etkindir. SERPler sponsor listelerden daha ok tklanr. Rekabetin ok olduu yerlerde baarl olmak ok zorlar. Lokal pazarlar hedeflemek ok zordur.
13.2 Arama Motorlarnn Kullanmyla lgili nemli statistikler Temmuz 2009da tm dnyada 113 milyar adet aratrma yaplmtr. Bu oran 2008e gre % 41 art gstermektedir. Temmuz 2009da Avrupada 36 milyar adet aratrma yaplmtr138. nternet kullanclarnn % 81i internete arama motoru sayfasndan giri yapmaktadr. rnein, araba almak isteyen kiilerin % 80i aratrmaya webden balamaktadrlar. On-line aratrma yapanlarn % 67si zel bir firma, rn, hizmet veya slogan aratrmasna off-line/klasik bilgi kanallarndan edindikleri bilgiyle balamaktadr. Comscoreun 2007de yapt bir aratrmaya gre; aratrma yapanlarn % 71i nemli markalarn aratrmada da en stte kmas gerektiini dnmektedir. % 36s linkin yerine gre firmann nemli veya nemsiz olduuna karar vermektedir. Uluslararas dzeyde en nemli arama motoru Googledr139. 13-15 ubat 2007de Londrada yaplan Arama Motoru Stratejileri Konferansnda Hitwise aratrma kuruluunun ngiltere ile ilgili verilerine gre: Google ngiliz arama motorlarnn % 77sine destek vermektedir. Arama motoru kullanclarn internete giri noktas olmutur. Kullanclar farkl arama motorlarnda farkl davranmaktadr. rnein ask.com aramalar daha ticari niteliklidir. Jupiter Researchn yapt SEMPO Europen User Studynin sonularndan bazlar yledir: Reklamclarn % 62si arama motoru harcamasn gelecek bir yl iinde artrmay planlyor. Mobil telefondan aratrma, video aratrmas ve arama bana deme (pay per call) yntemlerinden yararlanma planlar yaplmaktadr.
138 Pozniak, Andrew (Google, Industry Leader, Emerging Markets), Consumers and Marketing Strategies in the Digital Space, Webit, 8 Ekim 2009, Sofya 139 Greg Jarbo, Stats Show Google Dominates the International Search Landscape, http://searchenginewatch.com/showPage. html?page=3625072, eriim: 22.02.2007
180
iCrossing raporuna140 gre on-line alveri yapan yetikinlerin % 88i satn alma ncesinde arama motorlarn kullanmaktadr. On-line aratrma yapanlarn % 40 dorudan arama motorlarna gitmektedir. iProspect aratrmasna gre kullanclarn % 62si ilk sayfadaki sonulara tklarken % 90 ilk sayfaya bakmaktadr 141. Buradan kan sonu ilk sayfada yer almak dikkat ekmek ve incelenmek iin ok nemlidir. SEMPOya gre AMP 2005de 5.75 milyar dolard. 2010da bu rakamn ikiye katlanarak 11.1 milyar dolara ulaaca tahmin ediliyor. 2006da bu rakamn 7.2 milyar dolar, 2007de ise % 15.3 artla 8.3 milyar dolara ulaaca tahmin ediliyor. ABDde Austos 2009da arama motoru kullanm istatistii u ekildedir:
Arama Motoru Toplam Google Yahoo MSN/WindowsLive/Bing AOL Ask.com My Web Comcast Yellow Pages NexTag Local.com Arama Says (000) 10,812,734 6,986,580 1,726,060 1,156,415 333,231 186,270 128,432 50,328 37,923 31,830 16,314 Bir nceki aya gre byme (%) 2.9 2.6 -4.2 22.1 1.8 2.9 0.5 -21.6 2.7 0.4 2.9 Toplam Aramada Yzdesi 100 64.6 16 10.7 3.1 1.7 1.2 0.5 0.4 0.3 0.2
Kaynak: Nielsen MegaView Search (http://www.searchenginewatch.com)
13.3 Arama Motoru Optimizasyonu in Yaplmas Gerekenler142 Arama motorlar sitenizin tasarm aamasnda dnlmesi gereken yerlerdir. Site tasarm balamadan kendinize sormanz gerekenler: Arama motorlarna sitemize trafik/ziyareti ekmek iin yaamsal bir yntem olarak bakyor muyuz? Srekli grnmek istediimiz arama motorlar hangileri? Sralamada nerede olmak bizi tatmin edecek?
140 http://www.sempo.org/learning_center/research/industry/How_America_Searches_-_On-line_Shopping.pdf, eriim: 14.03.2007 141 http://searchmarketing.yahoo.com/srch/keystats.php, eriim: 14.03.2007 142 Bu balk iin yararlanlan kaynaklar: Exporting On-line, Austrade (Astralian Government), http.//www.exportingon-line.gov.au, Antion, Tom, The Ultimate Guide to Electronic Marketing for Small Business, John Wiley & Sons, 2005, s. 14-22, Secrets to Search Engine Positioning, s. 199-215, Web Site Promotion, CBI Export Manual, January 2006 (update) URL: http://www.cni.eu, s 10-14, Jay B. Lipe, The Marketing Toolkit for Growing Businesses, Chammerson Press, 2002, s. 199-215
181
13.3.1 Sitenin Tasarm Aamasnda: a. Sitenize alan ad (domain name) aln. Arama robotlarnn nem verdii bir noktadr. Profesyonel bir iletmenin kendi adna kaytl bir alan ad olmaldr. Site isminde yaptnz ile ilgili bir kelime olmas sitenin arama kelimesi ile ilgililiini gsterir. Ayn siteye ynlendirilen birden fazla domain name olmas da sitenizin daha fazla konu ve anahtar kelime aramasnda indekslenmesini salayacaktr. b. Sayfa rengi ile kullanlan yaz karakterinin rengi farkl olmaldr. Arka planda renk farkyla anahtar kelime gizlemek (rn; beyaz zemine beyaz karakterle anahtar kelimeler yazmak) robotlar kandrmada etkili deildir. c. Sayfa smi (Tag Line): Sitenizin en stnde yer alan yazdr. Site ismini belirlerken mmknse yaptnz ii, rettiiniz rn gsterecek ekilde isimler bulmaya aln. Hogeldiniz/Welcome, Anasayfa/Homepage gibi bo ifadeler arama motoru robotlarna sevimli grnmede etkisizidir. Bunun yerine, rnein bayan giyimi retiyorsanz XYZ Women Apparel, Fashion and Comfort Products/XYZ Bayan Giyim, Moda ve Rahatlk gibi bir balk yaptnz ii vurgulayacaktr. Ayrca bir ziyareti sitenizi favori sitelere eklediinde kayda alnan ismi titletagdr. Robotlar tanmlayc, sektrel kelimeler tayan sayfa isimlerini severler. 13.3.2 Anahtar Kelimeler Anahtar kelimelerin kullanlaca alanlar unlardr: Sayfa isminde (title-tag) Meta tanmlama etiketlerinde (meta description tag) Anahtar kelime meta etiketlerinde (keyword description tag) Heading taglarda Alt description taglarda Grafiklerde Link metinlerde Dz metinde
rnleriniz hedef pazarlarnzda hangi kelimelerle aranyor? Mterilerinize, datmclarnza, tedarikilerinize ve alanlarnza sorun143. Doru anahtar kelimeleri bulmaya zen gsterin yoksa siteniz asla bulunamayacaktr.144 Bu kelimeler firmann faaliyet tanm ve etkili tantm amacyla hazrlanan metinlerde, sayfann en banda verilmelidir. Bunun nedeni ncelikle sitenize gelenlerin ilk bakta ilgili bilgiyi almasn salamak, ikincisi ise arama robotlarn aramaya sayfann yukarsndan aaya doru bakmasdr. Kendinizi sektrnzde arama yapanlarn yerine koyun ve bir kada sizinle ilgili tm kelimeleri yazn.
143 Exporting On-line, Austrade (Astralian Government), http.//www.exportingon-line.gov.au 144 Antion, Tom, The Ultimate Guide to Electronic Marketing for Small Business, John Wiley & Sons, 2005, s. 14-22
182
Anahtar kelime (keyword) belirlemede ipular nternette arama motorlarn kullanan kiilerin hangi sektrde hangi kelimelerle arama yaptn bulabileceimiz siteler vardr. En bata gelenleri: http://searchmarketing.yahoo.com/rc/srch/(eski ad: Inventory) https://adwords.google.com/select/KeywordToolExternal http://www.wordtracker.com (cretli-deneme kullanm var) http://www.goodkeywords.com (cretli-deneme kullanm var) http://www.clicktracks.com/entrypoint.php?a=46673 (cretli, deneme kullanm var) http://www.webtrends.com/ http://www.seochat.com http://www.keyworddensity.com http://www.webjectives.com/keyword.htm Ayrca Googleun yeni balatlan Google Trends hizmetinde (http://www.google.com/trends) son gnlerde dnyada, seilen lkelerde ve kentlerde internete balanan kiilerin hangi kelimelerle arama yaptklarn izlemek mmkndr. Google Insight for Search de bu amala kullanlabilir. ngilizce Internet Explorer kullanyorsanz view-source seeneinden, Trkede grnmkaynak mensnden meta-taglar ve anahtar kelimeleri grebilirsiniz. Bu yntemi kullanarak dier sitelerin, rakiplerinizin hangi kelimeleri setiini grmeniz de mmkndr. Anahtar kelimelerde bir rnn/hizmetin hem ksa hem uzun kelimelerle kullanln yazn. kelime yerine birka kelimeden oluan tanmlamalar kullann: internet yerine nBir ternet Danmanlgibi. statistikler arama yapanlarn tek kelime yerine 2-3 kelime yazarak arama yaptklarn gsteriyor145. Tek kelimelerde rekabet de youndur. Ortak yaplan yazm hatalarn da kullann: Ukrayna yerine Ukranya, marketinge ek olarak marekting, markeitnig gibi Anahtar kelimeleri sayfada kullanma: En ba ksma, blm balklarna, grafik/resim isimlerine koyun. erikte % 6 younluu ilkesi nerilmektedir146. 100 kelimde 6 anahtar kelime olsun. En bata ve sklkla grlen anahtar kelimeler robotta sitenin aranan kelime ile en ilgili yer olduu dncesini uyandracaktr. Ayn anahtar kelime veya tanmlamalar defalarca sayfa ieriinde, metataglarda veya herhangi bir HTML alannda kullanmayn.
145 http://www.payperclicksearchengines.com/articles/68/1/Keyword-selection: Bu yazda, ilgilenenler iin anahtar kelime seiminde kullanlabilecek matematiksel (Anahtar Kelime Etkililik ndeksi-Keyword Effectiveness Index) yntemi aklanmaktadr. 146 Exporting On-line, s. 5
183
13.3.3 Meta-Taglar Bunlar sitenizin grnmeyen, kaynak kodlarnda bulunan tanmlamasdr147. Bir robot sitenize geldiinde metataglara bakarak o sayfann zetini grr. Meta tag yoksa sayfadaki yazlara bakar. Burada ise grafik veya houna gitmeyen karakterler grrse sitenizin ierii arama ekranna yanstlmayacaktr. Arama sonularnda gelen sonularda ilk grnen sayfa ismi (title tag), alttaki aklama ise sayfanzn gizli blmnde yer alan metatag aklamasdr. Maksimum uzunluk 874 karakterdir. META Tags <head> and </head> etiketleri arasna, tercihen </ title> Tagden sonra yazlmaldr. <META NAME=Description CONTENT= En fazla 150 kelime olabilir. En nemli mesaj ilk okunacak cmlede verilmelidir. ou arama motoru robotu sadece ilk 13 kelimeyi okur. Bu taglar crawler tarz, yava hareket eden arama motorlar iin uygundur. Burada bir anahtar kelime en fazla defa yazlabilir. Sitenizin metataglar ve doru kullanm nerileri iin http://www.scrubtheweb.com sitesini kullanabilirsiniz. 13.3.4 Robotlara Sevimli Grnmek in Dier neriler: Ayn sayfay ismini deitirerek defalarca arama motorlarna kaydetmeyin. Mmknse ok az grafik kullann: Grafii Azalt, Trafii Artr diye gzel bir deyim vardr148. Robotlar grafikleri sevmez, bu alan bo olarak alglar. zellikle Java Scriptleri kullanmayn. Kullanmanz gerekirse sayfann ba ksmnda olmasn ve HTML kaynak kodunda deil d bir kaynak olarak yerletirin. ereve (frame) kullanmayn. Frameler bir sayfay birden ok alana bler. Her alanda ayr metin ve rafik kullanlabilir. Bu yapda arama robotu her blm ayr bir sayfa gibi grmeye alaca iin zorlanr. Bazen aramalarda bu sayfa frameler kullanyor ama sizin taraycnz desteklemiyor yazs okunur. Site tantm iin, frame kullanan byk sitelerin site haritas olmaldr. Sitenin her sayfasndan buraya link verilmelidir. Bu robotlar asndan eriimi artracaktr. No Frames Tag: Frame kullanyorsanz ve arama yapldnda sitenizle ilgili bu mesajn kmasn istemiyorsanz no frames tag kullann. Tantm metnini <NOFRAMES/> bal arasna yazn. Ayrca site haritanza bir link ekleyin. Java script kullanmayn. Firma adresini ve iletiim bilgisini her sayfann altna yazn. Bu sayede arama robotu bu bilgiyi de tarayp indeksine alacaktr. Ayrca ziyaretiler genellikle ilgilendikleri sayfadan kt alrlar. Bu sayede iletiim bilginiz ellerinde olacaktr. Bir baka neden, fiziksel adres sayesinde firmann gvenilirliinin artmasdr. Birden fazla dilde site olmas ve farkl metataglar kullanlmas ngilizce en yaygn olmakla birlikte hedef pazarlarnz kendi dilinde i yapmay terci ediyorsa sitenizin ieriinin bu dillere evrilmesi gerekir. Site ieriini sunmak istediiniz dilleri ana sayfada indeksleyin, gsterin. Her bir dil iin farkl metataglar kullanp, bunlar lkesel,
147 Jay B. Lipe, The Marketing Toolkit for Growing Businesses, Chammerson Press, 2002, s. 204 148 Smith, PR, Great Answers to Tough Marketing Questions, 2nd ed. Kogan Page, 2004, s. 260
184
blgesel arama motorlarna, rehberlere, portallara kaydedebilirsiniz. lkelerin nemli arama motorlarn, portallarn http://www.alexa.comdan ve http://www.whitelines.comdan (Avrupa iin) bulabilirsiniz149.
Her dil iin farkl domain name alnmas: ok dilli bir sitede ikinci seenek budur. Her dil iin ayr bir alan ad (homepage) kaydedilir. Web siteleri ayr ekilde serverlarda host edilir. Arama motoru, portal ve rehberler ayrca kaydedilir. Masraf daha ok olmakla birlikte bu yntem firmanzn profesyonel alglanmasn glendirir. www.firma.ru www.firma.co.uk www.firma.fr 13.4 Firmanzn ve Rakiplerin Link Poplaritesini lmek Firmanzn ve rakiplerin web sitelerinin nemli rehberler ve arama motorlarnda ka linkle yer aldn grmek iin htp://www.iconinteractive.com/tools/pop/index.phpden arama yapabilirsiniz. Domain: yazan yere URLnizi yazn ve Goya basn. lk te yer alanlar alexadan trafik lm, DMOZ ve Zeal rehberlerindeki durumla 6 nemli arama motorunda (alltheweb, altavista, Google, Hotbot, MSN, Yahoo!) siteye verilen linkleri grebilirsiniz. 10005.000 link verilenler ortalama, 20.000 popler, 100.000in zerindekiler hit/icon site saylmaktadr. Sitenize verilen linkleri burada (view)a basarak grebilirsiniz. Sitenizle ilgili linkleri grmek iin dier bir yntem dorudan arama motoruna gidip search yaplacak blme link: www.siteismi yazmaktr. Bu ekilde sizin sitenizin getii dier siteleri, kaynaklar grmeniz mmkndr.
149 Web Site Promotion, CBI Export Manual, URL: http://www.cni.nl, s. 2425
185
13.5 Dnya ve Trkiyedeki Arama Motorlar ncelikle tm arama motorlarnn temel ald rehberlere (directory) kayt yaplmas gerekir. Bunlarn en nemlisi http://dmoz.org olup, Trkesi de vardr. Buna ek olarak http://www. business.com b2b aramalarna sklkla tercih edilmeye balamtr. zellikle deerlendirilmesi gerekir. Google ve Yahoonun da rehberleri vardr ve DMOZ Open Directory Projet olarak bilinen rehber ouna kaynaklk eder. Buraya kabul edilmeniz 23 hafta srebilir ama kendi rehberi bulunan arama motorlarnn ncelikle bakt ve sitenizi rehberlerine kendiliinden ekledii bir yerdir150. u anda dnyada en nemli drt arama motoru; Google, Yahoo, Microsoft MSN ve Ask.comdur. Yahoo ve Microsoft Temmuz 2009da 10 yllk bir arama motoru ibirlii anlamas imzalamtr. Kaboodlea ait www.allmyfaves.com pek ok kategorideki yzlerce dikey arama motorunu listeleyen nemli bir web hizmetidir. Dikey arama motorlar belirli alanlarda younlamtr. Yellowpages, LookSmart, Miva, Kanoodle.com, Busines.com, Blinkx (video arama), Kayak. com, Expedia, Cars.com, Zillow.com (emlak sektr), Shopzilla, Pricegarbber.com, Shopping. com en nemli dikey arama motorlardr151. nternet kullanclar dnya genelinde en ok aadaki siteleri kullanmaktadr:152
Dnya Arama Motoru Pazar (Temmuz 2008-Temmuz 2009 Kyaslamas) Arama Says (Milyon) Temmuz 2008 Toplam Google siteleri Yahoo! siteleri Baidu.com Inc. Microsoft siteleri eBay NHN Corporation Ask Network Yandex AOL LLC Facebook.com
Kaynak: comScore Search, 2009
Temmuz 2009 113,685 76,684 8,898 7,976 3,317 1,723 1,526 1,291 1,290 1,023 879
Deiim (%) 41 58 2 8 41 41 23 39 94 -11 18
Pay (%) 100 67.5 7.8 7 2.9 1.5 1.3 1.1 1.1 0.9 0.7
80,554 48,666 8,689 7,413 2,349 1,223 1,243 929 663 1,148 743
Notes: Kullanclar 15 yandan byk evden ve iten arama yapanlar kapsamaktadr. nternet kafe, mobil ve PDA girileri dahil edilmemitir.
150 Electronic Marketing for Small Business, s. 40 151 Andrews, Evan. Vertical Search: Maximizing the Second Tier, Forrester, 30 January 2009 152 http://searchenginewatch.com/3634922
186
Arama motorlarna kayt ekilde yaplabilir: a. Elle girmek: Yukarda birinci stunda verilen her bir arama motoruna tek tek giri yapmanz nerilir. CBIin rehberinde153 www.whitelines.netten de yararlanlabilecei belirtiliyor: www.whitelines.net: Major search engines blm seilir. Buradan seilen arama motoru ekrana gelince nce aklama sonra da submit dmesi grlr. Dmenin mavi olmas kaydn cretsiz, krmz olmas cretli olduunu gsterir. ncelikle cretsizlerden balamanz nerilir. Maviye basnca sizi dorudan rnein google semiseniz onun kayt sayfasna gtryor. b. Paral kayt: Baz arama motorlar bu hizmeti vermektedir. c. Dardan profesyonel destek almak: Normalde web sitesi tasarm hizmeti veren firmalarn bu hizmeti de veriyor olmas gerekir. Kayt iin tm sitelerde kullanacanz ekilde aadaki bilgileri hazr bulundurmanzda fayda vardr154: Sitenizin ana URLsi Sitedeki dier sayfalarnn URLleri Sitenizin bal (title) Site/sayfa ieriini anlatan 10-20 kelimelik tanm Site/sayfa ieriini anlatan daha uzun 30-50 kelimelik tanm Bavuruda bulunan kiinin e-maili Site sahibinin e-maili Firmanzn adres ve iletiim bilgileri
TRKYEYE YNELK TRKE ARAMA MOTORLARI
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. AdanZye.com acelebul.gen.tr arabul.com arabul.tr.cx arama.com arama.e-kolay.net arama.mynet.com arama.superon-line.com arama-tr.com arrama.com baybul.com bekliyorum.net bigglook.com/arama.asp hemenbul.com nternetrehberi.com mavinokta.com mynet.com nerede.com 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. netbul.com netteyim.net rehber.medyatext.com.tr rehber.turk.net sayfa.com sumengen.org tekbul.com tnn.net turkarama.com turkce-arama.com Turkdunya.de turkish-media.com usanba.com webgezgini.com web-reyting.net webtarama.com xarama.com
153 Web Site Promotion, CBI, s. 25-26 154 Lincoln, Susan Rice. Mastering Web 2.0, Kogan Page, 2009, sy.83
187
13.5.1 lkelere zg Arama Motorlar Nasl Bulunur? Hedef Pazar olan lkelerde bulunan nemli arama motorlarna kayt: Bunlar renmek iin google veya bir arama motoruna ilgilendiiniz lke Danimarka ise search engine-denmark gibi ifadeler girin. http://www.google.com/language_tools: Bu sitede googlen yerel sitelerinin adresleri var. Onlara da kayt yaptrlabilir. http://www.alexa.comdan her lkedeki en popler siteler iinden en nemli arama motorlarn grmek mmkn. Bunun iin lke seip, o lkedeki en ok ziyaret edilen 100 sitenin iinden zellikle arama motorunu aramak gerekir. http://www.whitelines.netin statistics blm Avrupadaki en popler arama motorlarn vermektedir. Google veya Yahoo!dan search engine-lke ismi eklinde arama yaparsanz nemlilerine ulaabiliyorsunuz. Sitede sizin anlayacanz bir dil yoksa eviri iin u siteleri kullanabilirsiniz: http://babelfish.altavista.com http://europa.eu.int/eurodicautom/login.jsp http://dict.leo.org http://www.freetranslation.com http://translate.google.com
a. b. c. d. e.
188
Avustralya ve Yeni Zelanda Search Engine > Access New Zealand Alta Vista Anzwers AOL The Aussie Index Google NineMSN Sensis WebWombat Yahoo
Danimarka Search Engine > Jubii Fransa Search Engine > CoCorico! cila France Pratique Lycos France Nomade Sharelook France Yahoo France
Jamaika Search Engine > CaribSeek Jamaica NetSEARCH Jamaica Top 5 Jamaica Japonya Search Engine > Google Japan Goo Infoseek Japan Lycos Japan Kenya Search Engine > KenyaWeb Search
Spain Search Engine > BIWE-Buscador Espaoles El ndice Ol! Oz tu Spain Ugabula sve Search Engine > Lycos Sverige svire Search Engine > Lycos Switzerland Swiss Search The Blue Window ngiltere Search Engine > BritIndex Interview Lifestyle.UK SearchUK UK Plus Yahoo UK & Ireland Yell
Belika Search Engine > WebWatch Brezilya Search Engine > Cad Almanya Search Engine > AdGuide Aladin AltaVista Germany bellnet.com Crawler.De Dino Fireball Focus Netguide Kostenlos LEO - Link Everything On-line Lycos Germany Sharelook Deutschland Suchmaschine.com Web.de Yahoo Germany YellowMap
Mexico Search Engine > Explora Mexico Mexico Web Guide Radar Netherlands Search Engine > Lycos Nederland Zoek
Kanada Search Engine > Alcanseek AltaVista Canada British Columbia Community Pages Canada.com Maple Square Pagemontreal Search Canada Ontario Web Guide Yahoo Canada National Library of Canada
Norve Search Engine > Fast
Portekiz Search Engine > AEIOU Sapo
srail Search Engine > Maven in Halk C. Search Engine > HKSrch Yahoo! Chinese Yahoo! Hong Kong Yahoo! Taiwan talya Search Engine > Abacho Italia Google Italia Il Trovatore Multisoft Italiano ShinySeek Virgilio Yahoo! Italia Gney Afrika C. Search Engine > Aardvark Ananzi South Africa South Africa On-line South Africa Web-Chart
ABD Search Engine > About.com AltaVista Direct Hit Fast Overture Google HotBot Lycos MSN Northern Light DMOZ What-U-Seek Yahoo Kaynak: Exporting On-line
189
13.6 Arama Motoru Pazarlamas (AMP) Arama motorlarnda yer almann ikinci yntemi bedelini deyerek arama motorlarnn genellikle sa tarafnda yer alan sponsored section da yer almaktr. Sponsor balantda ilanlarn performansn gerek zamanl izleme, lmleme ve mdahale etme imkan sunulmaktadr. Paral arama sonularndan, genellikle tklama bana deme (pay per click) yntemiyle yararlanmak isteyen firma yneticileri kendileri iin hedef pazar olan lkelerdeki kullanclarn, belirli kelimelerle ve belirli saatlerde yapt aramalarda yer almak istiyorlarsa bunu spesifik olarak programlayabilmektedirler. Bu yntem on-line reklam alternatiflerinden en yaygn kullanlandr.
Burada doru anahtar kelimeleri semek, tklama hareketini salayan metinle ilgili copywriting, tkladktan sonra ulalan ini sayfas (landing page) ve siteye gelen trafiin firmaya salad katma deerin lmlenip raporlanmas gibi detayl almann ve lmlemenin yaplmas gerekmektedir. Genellikle bu hizmetler dardan zel bir arama motoru pazarlamas firmasndan destek alnmasn gerektirebilir155. AMP beraberinde anahtar kelimeler iin ak artrma tekniiyle ilgili yazlmlar ve webi analitik adan izleyen aralar, raporlama yntemlerini kullanmay beraberinde getirmektedir. ABDde AMPi en yaygn kullanan kesimler perakendecilik (% 16), elence ve medyadr (% 9)156.
155 Arama Motorlar Pazarlamann Neresinde?, Marketing Trkiye, 2005 156 US SEM Executive Survey, 2006, Vision Report, May 23, 2006, s. 3
190
Arama motoru pazarlamaclarnn % 24 2005de 500.000 ABD dolarndan fazla harcamtr. Bu oran 2004de % 12 idi. Bu artn bir nedeni anahtar kelime fiyatlarnn artmas ve yeni arama hizmeti salayclara doru genilemedir. zellikle alveri arama motorlar (shopping search engines) hzla bymtr. Anahtar kelimelerde trafii salayacak en poplerden en az bilinene kadar tm kelimeler iin ak artrmaya klmtr. Arama motoru on-line satlar artrmak, marka bilinirlii yaratmak, marka genilemesi, online ve off-line rnlere talep yaratlmas ve ar merkezine yaplan aramalar artrmak iin kullanlmaktadr. Dorudan pazarlama ekli olsa da dier pazarla iletiim yntemleriyle birlikte kullanlmas firmalara nemli yararlar salar. Aada JupiterResearchn US SEM Executive Survey aratrmasndan iki grafikte sofistike arama motoru yntemleri kullanan pazarlamaclarla kullanmayanlarn arama motoru tercihi ve arama motoru pazarlamas hizmeti veren ajanlar seim kriterleri verilmektedir.
191
Kk bteli firmalar ile bykler arasnda AMP hizmeti almak istedikleri ajanslar semede farkllklar olmakla birlikte temel balklar ayndr.
Firmalara aras ticarette arama motoru pazarlamasnn kullanmna ilikin iki tablo aada verilmektedir157.
B2B Arama Motoru Pazarlamaclar Gl Dntrme Metrikleri Belirlemeli
Aratrmaclar Belirlemek
Anahtar Kelime Stratejisi Reklam Metni Arama motoru
Ziyaretileri Elde Tutmak
Eyleme Gemelerini Tevik

Blten Yklemeler/ Downloads Bilgi Talebi
Giri Yaplan Sayfa Optimizasyonu kna Edici erik Sitede Ak Ynlendirme
Source: JupiterResearch (7/06)

95
157 Sapna Satagopan, July 2006, B-to-B Search Marketing: Focusing on Business Leads in Consumer-Oriented Environment
192
B2B Pazarlamaclarn AMP Hedefleri Yaratc Taktikleri Gerektiriyor

Yeni anahtar kelimeler eklemek Giri sayfas optimizasyonu Reklam metnini deitirmek Dier kampanyalarla entegre etmek Teklif isteme saysn artrmak Off-line (klasik) ile aratrmay koordine etmek
Tm Paz arlamaclar B-to-B Paz arlamaclar 0%
58% 60% 45% 38% 36% 20% 19% 14% 14% 23%
70%
53%
28%
10% 20% 30% 40% 50% 60% Arama Motoru Paz arlamaclarnn Yz de si
Kaynak: JupiterResearch
13.7 Arama Motorlarna cretli Reklam Verme On-line reklam piyasasnn nasl altn, neye cret dendiini bilmek paral aramay ve gelecek yllarda ortaya kacak deiik modelleri anlamay kolaylatracaktr158. ster organik denilen trde isterse paral rehbere girme veya pay-per-click denilen arama motorlarnda yer almayla olsun her firmann hedefi, dnyadaki neredeyse tm internet kullanclarnn giri noktas olan arama motorlar ve dier trafii ok yksek veya endstri spesifik platformlarda yer almaya almak olmaldr. Dnyada en ok ziyareti eken site bir arama motoru olan Googledr. Googleun piyasa deeri Yahoonun 3.5 katdr159: 130 milyar dolar, yllk geliri 10 milyar dolar, alan says 8.000 civarndadr. En byk arama motoru olan Google iini dnyadaki tm bilgileri organize edip tm dnya tarafndan eriilir ve faydalanlabilir hale getirmek olarak tanmlamaktadr160. Google sunduu hizmetlerle mobil haldeki kiiler iin i ve zel hayatnda kullanabilecei zmler sunmaktadr.161 En byk arama siteleri srasyla Google, Yahoo!, Microsoft MSN ve Ask.comdur. Bu firmalar iinden bir tek Google ilk bata arama motoru olarak kurulmutur. Yahoo bir portal olarak
158 Goodman, Andrew. Winning Results with Google Adwords, McGraw-Hill Osborne, 2005, s. 76 159 Yahoo! Terry Semels long pause, The Economist, Sept 28, 2006 160 Google Trkiye sunumu 161 A.g.e., s. 327, JupiterResearch, Understanding Google, Concept Report, March 10, 2006,
193
on-line medya firmas grnmnde olmutur. Google sadece pay-per-click (tklama bana deme) trnde reklam alrken Yahoo! deiik trleri denemitir. Yahoo web mailden ve finans ve genel haberlerden para kazanmaktadr. Google Ekim 2006da, dnyann en byk video paylam sitesi YouTubeu 1.65 milyar dolara aldn duyurmutur. Google ayrca MySpace ile reklam ortakl anlamas yapmtr. Google ayrca AOLden nemli bir pay almtr. AOL sitesinde Googleun arama ve reklam teknolojisi kullanlmaktadr. Microsoft Facebook ile reklam anlamas yapmtr162. Googleun tm rnlerini http://www.google.com/labs adresinden grebilirsiniz. Google Print (fiki mlkiyet hakk alnm zel eserlerin baslmak zere saklanmas), Google Picasa (resim saklama ve izleme), GMail, Maps, Blogger, Toolbar/Deskbar, Video, Google Base, Check Out (on-line gvenilir deme sistemi) bunlardan bazlardr. nternetteki en byk iki e-ticaret sitesi Amazon ve eBaydir. eBay reklamda Google ve dier ortaklklar araclyla byk gelir elde etmektedir. eBay ABDnin en byk seri ilan sitesi Craiglisti alm, dnya iin ise Kijiji.comu (Swahili dilinde ky demektir) kurmutur163. Sitede Trkiyedeki bal site olarak ntoko.com.tr verilmektedir. MySpace, Facebook, YouTube ve eBay gibi sitelerden bahsedilmesinin nedeni, on-line reklamda rekabetin arttn, site operatrlerinin ektikleri trafikten para kazanr dzeye geldiini gstermektedir. eBay (ak artrma, e-ticaret sitesi) Googledan gelen arama sonularndan son derece memnundur164. eBay Googleun en byk reklam ortaklarndandr. Sitenin gelirlerinin % 12sinin dolayl olarak Googledan geldii, Googleun ise bu ortaklktan istedii dzeyde deil, %3lk gelir pay ile yararland belirtilmektedir. eBay siteden sat yapan mterilerinin kendi web sitelerini amas ve reklam iin dorudan Google ile almay semeleri nedeniyle zor duruma dmektedir. eBay Mays 2006da bu defa Yahoo! ile anlaarak oradan gelen reklamlara sitesinde yer vermeye balamtr. Yahoo! Bu ortaklkta eBayin deme sistemi PayPali kendi sitesi zerinde yaplacak deme ilemleri iin kullanarak yararlanmaktadr. 13.7.1 Arama Motorlarnda Reklamn Gemii165: Inktomi firmas dnyada ilk en nemli cretli arama indekslemesi yapan firmayd. Webmasterlar Inktomiye bir URLyi kaydederek reklam tarznda deil ama listede ierilmesini, gsterilmesini saladlar. Inktomi daha sonra Yahoo! tarafndan satn alnd.
162 USA nternet: Investors sceptical of Yahoo strategy, Finacial Times, 26.10.2006 163 A.g.e., s. 326 164 The alliance against Google, The Economist, August 10, 2007 165 The ultimate marketing machine, The Economist, July 6, 2006, Goodman, s. 13-15
194
GoTo.com (sonradan ad Overture oldu ve Yahoo! satn ald) cretli aramapaid search ve tklama bana deme (pay-per-click/PPC)i gelitirdi. 2001de firmann kurucusu siteyi Googlea satmak istedi ama Google buna yanamad. Yahoo Indexde grlmek istenen siteler, imdi Site Match olarak adlandrlan hizmete dahil olmak ve listede grlp tklandnda da pay per click tarz, karma bir cretlendirme dediler. Google CPM temelli adwordsn bir versiyonunu Ekim 2000de balatt. ubat 2002: Google pay-per-click Adwords programn balatt. Bu uygulama, Overturedan esinlenen, herhangi bir aramada anahtar kelime/reklam gruplar iin cret deyen firmalarn reklamlarn organik aramann yanna, ayr bir blme koyan yntemdir. Bylece sabit fiyat ve reklamcyla yayncnn pazarlk etmesi ortadan kalkarak, kendi kendine hizmet (self-serving) ve pazar talebinin reklam fiyatlarn belirledii sisteme geildi166. Yaz 2003: Google AdSense sistemi ile reklamlar daha geni ortamda yaynlatabilecei teknik yapy ve yaync networkn kurdu. Googleun gelirinin % 98inin reklamdan geldii dnlmektedir. 2005de Google Adwords ve AdSense ile 6.1 milyar dolarlk gelir elde etmitir. 2003de Yahoo! Overture 1.6 milyar dolara satn ald. Yahoo! daha nce arama teknolojisi iin Googlea yksek lisans cretleri dyordu. Microsoft adCenter kurdu. eBay AdContexti kurdu. Ingenio isimli firma arama bana deme (pay-per-call) da gelime salad. Yerel arama sayfalarna cretsiz arama numaralar yerletirilerek ziyaretinin bu numaray arayarak sunulan teklifi satn almas tevik edilmektedir. imdilik yerel dzeyde, avukatlar, muhasebeciler, tamirciler ve dier hizmet salayclar bu sayede kendilerine talep gelmesini salayabilirler. eBay Skype aldktan sonra pay-per-callu gelitirmek iin reklam alan yaynclarn sitesine Skype buttonu yerletirerek reklamdaki numaralarn annda aranmasn tevik etmeye almay planlamaktadr. Bu durumda uluslaras aramalar cretsiz olarak yaplp, ticaretin genilemesi salanabilir. Google, eBayin PayPaline rakip on-line deme sistemi Checkout ile reklamlara tklayan bir ziyaretinin ilemi getii sitede srdrerek satn alma ve deme yapmasn izleyebilecektir.
Anlalaca zere, sabit cretli bin kiinin izleme oran (CPM) temelli reklamlardan dinamik tklama bana demeye ve anahtar kelimeler iin ak artrmaya gei sayesinde internet arama motoru reklamlar daha dk btelerle ve herkesin yapabilecei bir hale gelmitir.
166 Goodman, s.78
195
Bu ve devamnda Google Adsense ile reklam ana ok sayda sitenin katlarak bir reklamn ve firma tantmnn sadece arama srasnda deil, balamsal reklam yazlm ve firmalarn zellikle setii sitelerde (affliates) de grnmesi ile cretli arama motoru reklamcl ileri doru byk bir atlm gerekletirmitir167. Google (Ask Jeeves, AOL) ve Yahoo! ayrca dier arama motorlar ile ibirlii yaparak bu reklamlarn grnme ortamlarn ve sklklarn artrmlardr. Zeytinya konusunda internette arama motorlarnda aratrma yapan kiiler sitenin uygulama biimine gre ekrann belirli yerlerinde ilgili firmalarn reklamlarn grmektedirler. Reklam metn onlar aradklar konuyla ilgili bir firmayla karlatklar izlenimini uyandrrsa tkladklarnda dorudan o firmann sitesine giderler. Ayrca reklam veren zeytinya firmas reklam anda kendi hedef kitlesine uygun olanlar setiinde, balamsal reklam kapsamnda baka yerlerde de reklam grnebilir. Pay-per-click modeli klasik reklamlara gre aktr. Reklam verenler kk bir bte ile reklam tecrbesi, kendilerine ynelik odaklanm talep istei ile karlarlar. Her bir tklama iin denen fiyat 0.10 dolarla en fazla 30 dolar arasnda olabilir ama ortalama 0.50 dolar civarndadr168. Kullanclara Googleun AdWords sistemini kullanmay rendikten sonra Yahoo veya dierlerine geilmesi nerilmektedir169. Birincil arama motorlar olan Google, Yahoo (Overture), MSN, Ask.com ve FindWhatdan sonra veya Business.com veya IndustryBrains gibi zellikle b2b veya high-tech rnler arayanlarn bavurabilecei siteler dnda ikincil arama motorlar da deerlendirilebilir ama nceliin bu saylanlara verilmesinde fayda vardr.
ABDDE EN BYK DRT PORTALIN REKLAM GELRLER (Toplamn yzdesi, 2004-2007) 2004 Google Yahoo! AOL MSN TOPLAM 13.1 % 18.4 % 6.8 % 9.4 % 47.8 % 19.2 % 19.4 % 7.2 % 7.8 % 53.7 % 2005 25 % 18.3 % 7.5 % 6.7 % 57.4 % 2006 32.1 % 18.7 % 9.1 % 6.8 % 66.6. % 2007
Kaynak: eMarketer Daily (22.03.2007), www.eMarketer.com,

167 Goodman, s. 15 168 Trouble clicks, the Economist, 23 Nov. 2006 169 Goodman, A.ge., s. 227-229
196
13.7.2 Baz Tanmlar Arama motoru reklamcl ile bilinmesinde fayda olan baz deyimler unlardr: Balamsal Reklam (Contextual Advertising): Google veya Overture/Yahoodan pay-per-click hizmeti alan bir firmann reklam, balamsal reklam kapsamnda istenirse reklam orta olan sektr/konu/bilgi ile ilgili bir sitede grnebilir170. Bu aslnda performans temelli bir reklam yntemidir. Arama motorlarnn sayfa tarama teknii (spidering) web sitelerinin ieriini ileri dzeyde tespit etmektedir. Googleda bu seenee AdSense Yahooda Publisher Network denilmektedir. Hem Google hem de Yahoo kendi reklamclar networklerini kurmulardr. Yaync (Publisher): Network iinde yer alan ve reklamn kendi sitesinde gtsreilmesine izin veren taraf. Balamsal reklam gelitike yaynlayc site bal olduu network sistemindeki ortak mteri veri tabanndan bilgi alma ve ileri dzey filtreleme teknii ile reklamlarn tutulduu serverdan seim yapma imkanna da kavuacaktr. Reklamc (Advertiser): Reklam veren firma Ajans (agency): Reklamlar hazrlayan, programlayan kurum Gn saat dilimlerine blme (Dayparting): Bannernza tklanma gnleri ve saatleri belirli aralklarda toplanyorsa bu srelere dikkat edip zellikle bu zamanlarda gsterilmesi salanabilir171. per Action (Hareket Bana deme) Pay Inktominin yaratcs Idealabn kurucusu, pay-per-click modelinin yaratcs Bill Gross ubat 2006da Snap.comu kurarak eylem bana deme (cost-per-action/CPA) ynetimini gelitirmeye almaktadr. Bu sitede ilan veren bir havayolu firmas ancak mteri bilet alrsa veya sitesinden ykleme yaparsa reklam paras deyecektir. Google benzer bir modeli Turn. com ile denemektedir172. Tklama Oran/CTR (Click through rate): Tklama reklamnz gren bir kiinin buna tklamas ve sizin sitenize gemesidir. Bunun iin deyeceiniz miktar, kampanyada setiiniz anahtar kelime fiyatdr. CTR = Tklama/grnme Eer reklamnz 100 kere grnd ama 8 tklama aldysa CTRniz % 8 olur. Burada Googlen hesab ile reklamcnn sitesindeki istatistik hesab arasnda bazen farkllk olduu grlr. Nedeni, siteye gelen kiinin hemen bir bakla tekrar kmas ama analiz programnn kayda almas iin daha fazla sre veya sayfa yklemesinin gerekmesi olabilir.
170 Sweeney, a.g.e., s. 170 171 Sweeney, a.g.e., s. 171 172 Trouble clicks, The Economist, 23 Nov. 2006
197
CPC konusunda ne Google ne de Overture ak veriler yaynlamamaktadr. ABDde Fathom On-line isimli zel bir aratrma kurumu Anahtar Kelime Fiyat ndeksi (Keyword Price Index) yaynlamaktadr. Anahtar kelime iin dediiniz fiyattan daha fazla demezsiniz nk Google bid discounterteklif indirimi uygular. Diyelim ki 2. sradasnz ve 0.95 dolar nerdiniz. 3. sradaki 0.90 dolar verdi ama okuyucu sizin reklamnz tklad ise 0.95 deil 0.91 dolar dersiniz. Dntrme Oran: Reklam sonrasnda oluan sat veya firmadan bilgi talebi. Kampanyaya dediiniz parann deip demediine karar vermede kullanacanz en iyi iki l; bir mteri edinmenin maliyeti (cost-per-acquisition) ve ROI (yatrmn geri dn)dr. Google bunu Conversion Tracking-Dntrme zlemeden sunmaktadr. Bu blm sk sk ziyaret edip baklmas gerekir. Dntrme Oran = Sat Says/Toplam Tklama Says Bir gnde 200 tklama sonras 3 sat yaplyorsa dntrme oran % 1.5dr. nemli olan bu satn Adwordsden kaynaklandn kantlamaktr. Bunun iin siteye gelenleri izleme yazlm ile nerden geldiklerini grebilirsiniz. Baz durumlarda ise sadece sat deil, bilgi formu doldurma, bltene abone olma da hesaba katlabilir. Dnme oranlarna ilikin spesifik rakamlar henz telaffuz edilmemekle birlikte genelin %1, bazen de % 5 olduu sylenmektedir173. ROI (Return on Investment-yatrmn geri dn oran): Diyelim ki hafta boyunca Adwords iin 300 dolar harcadnz ve cretsiz deneme kullancsnn ikisini mteriniz yaptnz. dedikleri rakam 150 dolar. ROI bu durumda % 50dir. Bu teknik olarak para kayb anlamna gelir. Ama pazarlamaclar mterilere ve pazarlamaya uzun dnemli bakmaldr. hafta sonra bu srede siteyi renen ve hizmeti deneyen mteri adaylarndan bazlar gelirse gelir 375 dolar olursa ROI % 125 olmu demektir. JupiterResearchn bir aratrmasndan alnan aadaki tabloda174 ABDde arama motoru pazarlamasnda reklamn etkililiini artrmak iin izlenen yntemlerin yzde dalm grlmektedir. Balamsal reklamlar % 20 orannda tercih edilmektedir.
173 Goodman, s. 109 174 Publishers Ad Sales Strategies. Addressing Advertisers Hot Buttons. JupiterResearch, Concept Report, August 17, 2006
198
Arama Pazarlamasn Daha Etkili Yapma Stratejileri

Yeni anahtar kelimeler eklemek Reklam metnini deitirmek Tklannca gelinen site sayfasn deitirmek Kelime iin ak artrma fiyatn ykseltmek Eletirmeyi kullanmak Yeni arama motorlarn kullanmak Aramay off-line yntemlerle birletirmek Balamsal reklam kullanmak Reklam gnn saatlerine gre ayarlamak 13% Arama Pazarlamaclarnn Yzdesi
Kaynak: JupiterResearch, Publishers Ad Sales Strategies
72% 56% 45% 40% 33% 27% 26% 20%
13.7.3 Click Fraud-Tklama Bana deme Sorunlar Sahte tklamalarla o linkle/reklamla aslnda ilgilenmeyen kiilerin reklam maliyetini artmas sorunu yaanmaktadr. Bu sahtekarl reklam veren firmalar da yapabilir (kendi sitesine ynelik tklama saysn artmak iin bakalarndan veya bu i iin gelitirilen makinalarla srekli tklama). Reklam demelerini artrp kar taraf zor duruma sokmak amacyla rakipler tarafndan da yaplabilir. Tam oran llemiyor olsa da sahte tklamalarn tm tklama trafiinin % 10unu oluturduu dnlmektedir175. Ayrca reklam alan sitelerin istismar da sz konusu olabilir. Bunlar nlenmek iin baz yntemler gelitirilmitir: - katmanl savunma sistemi: Daha nce belirlenmi sahtekarlarn tklamalarn eleme statistikilerin ve yazlmlarn pheli tklamalar belirlemesi Reklam verenlerle ibirlii
175 Trouble clicks, the Economist, 23 Nov. 2006
199
Hareket Bana deme (Pay per Action): ABDde Snap ve Turn.com ile eylembana-deme (pay per action) denenmeye balanmtr.
Yahoo! Haziran 2006da tklama sahtekarln tespit eden CheckMate firmas ile anlarken, bu konuda bir mterisine tazminat deyen Google kendi bnyesinde trafik kalitesi avukat atamtr. Interactive Advertising Bureau (IAB) sanayi tarafndan fonlanan, pay-per-clickle ilgili bir izleme ve sertifikasyon kurarak, 2007de bu reklam tryle ilgili standartlar oluturma almasna balamtr. 13.7.4 Pay Per Click (Tklama Bana deme) CPMin (1000 kiinin grme maliyeti) performansla ilgili a (yani bakan kiinin reklam tam anlad ve kendisinden bekleneni yapt varsaym) nedeniyle bu modelin tam dier ucunda yer alan satn alma maliyeti veya eylem maliyeti vardr. Yahoonun ve dier arama motorlarnn firmalar nce cretli rehbere dahil etmesi de istenen talebi yaratmamtr176. PPC, reklam vermek isteyenlere byk esneklik salayan, kampanyalarn gn gnne, gn iinde saatlere gre deitirebildikleri bir reklam sistemidir. Reklamnzn istediiniz sitede, lkede, saatte ve biimde gsterilmesini planlamak tamamen reklam veren olarak giriimcilerin insiyatifindedir. Bakldnda en baarl olduu kantlanan iki PPC program Google AdWords (http://adwords. google.com) ve imdi Yahooya geen Overture (http://www.overture.com) dur177. Firma yneticisi sisteme kredi kartn girer. Adwords veya dier PPC yazlmlar ok kontroll, sk programlardr178. Kontrol ok nemlidir. Raporlama en ge iki saat sonra yaplan, gerek zamanl raporlardr. Reklamnz yeteri sayda tklama almazsa yayndan kalkar. Setiiniz reklema anahtar kelimeleri veya gruplar istediiniz sonucu vermezse bunlarn da kaldrlmasn ister sistem sizden. Burada aama aama izlenecek yntem zetle yledir: Anahtar kelime seimi Kampanya organizasyonu Ak artrma stratejisi Reklam metni Reklama eklenecek URLler (sitenizde tklama sonras gelinmesini istediiniz sayfann linki) En uygun site sayfalarnn tespiti
176 Goodman, a.g.e., s. 77 177 Sweeney, a.g.e.161 178 Goodman, a.g.e., s. 79
200
13.7.5 Google Adwords Googleun baarl olmasnn nedenleri: Anahtar kelime sponsorluu (satn alma ve bu kelimeler arandnda sa blmde grnme) ve kelime gruplarn CPC temelinde almak ve hedeflenmi bir tantm salamak Googleun sisteminde en ok paray veren deil, yapt ak artrmada setii anahtar kelime ile balantl gelen reklam sonras en ok tklanan firma en stlerde yer alr179. Bu durum en dk bteli firmalarn bile denemesini mmkn klar.
Adwordsde 24-72 saat iinde reklama gsterilen ilgiyi lerek reklam metni veya anahtar kelime gruplar seiminde yenilikler yapabilirsiniz. Reklamnz hem alclarn ilgisini ekme hem de talep yaratmada btnleik alan bir sistemin parasdr. Burada nemli olan mteriyi iyi tanmak, onun kafasndan neler getiini iyi anlamaktr. Google Adwords 1520 dakikada tamamlanan, kolay bir sre deildir. En bata dnmeniz ve karar vermeniz gereken konular vardr: Reklamnzn baka hangi sitelerde grnmesini istiyorsunuz? Kullanc ismi ve password oluturulmas (kullanc ismi genellikle e-mailinizdir). Bu e-mail ayrca Googlen sizinle temasa getii e-mail olacaktr. yi seilmi ve kullanlan bir e-maili atayn. Raporlamada etkisiz reklamlarla ilgili bilgilendirme gnderildiinde annda grerek kampanyanz deitirmeniz gerekebilir. Reklam Grubu (Ad Group) oluturmak: Google veya orta olan sitelerde grnmesini istediiniz bir veya birden fazla reklam. Her reklam bir balk ve tanmdan oluur. Bu balk ve tanmla seilen anahtar kelimeler eletirilir, ilikilendirilir. Her bir Adgrouptaki reklamlar belirlenince bununla ilikilendirilecek anahtar kelimeler seilir. Kampanya organizasyonu180: Adwords ile birden fazla kampanya yrtebilirsiniz. Tm reklam gruplarn tek bir balk altnda toplamak ynetimi gletirebilir. Basit hesaplarda 2-3 kampanya idealdir. Reklamn yapacanz rn says, temalar, corafi blge seimleri, ierik odakl reklam veya farkl hesap yneticileri varsa ayrmak ynetimi kolaylatrr. Ayrca bte kontrol kolaylar. Farkl lke ve dil parametreleri oluturabilirsiniz. lke ayrm kelime satn almada farkllk yaratabilir. Kampanya Btesi Oluturmak: Her bir reklam grubuna ilikin maksimum CPC ve kampanyanza ilikin gnlk btenizi oluturabilirsiniz. AdWords reklamclara kampanyada istenen sonu iin oluturulmas gereken yaklak bteyi tavsiye etmektedir.
179 Sweeney, a.g.e., s. 162 180 Goodman, a.g.e., s. 94- 110
201
Maksimum CPC 0.05 ile 50 dolar arasnda deiebilir181. Bte iin Googleda tavsiye edilen rakama dikkat edin, mmknse bununla balayn. Bte gnlktr. Adwords gnlk btenizi oluturmada seilmi kelime ve kelime gruplarnda gnlk olarak yaplan aramalar gsteren bir blmyle gnlk trafie gre izlenme ve tklanma orannz tahmin etmenize yardmc olmaktadr. Ayn hizmet Yahooda da vardr. Kampanyalar numaralarla adlandrn. Bu numaralar reklam tklandnda gidilecek sayfay reklamla ilikilendirmede kullanabilirsiniz. Her bir AdGroupun birden fazla reklam iermesinin nedeni; bunlarn iinden istenen trafii yaratmayan, etkisiz olanlarn elenerek geriye kalan iyilerin gsterilmeye devam edilmesidir182. Diyelim ki bir konu ile ilgili bir reklam grubunda 5 tane deiik reklam oluturdunuz. Google bunlar srasyla arama yapldnda gsterir. Sonuta bazlar istenen tklamay salayacak, bazs etkisiz olacaktr. Bu kez sistem sadece en etkili olanlar gsterir. Reklamlarnz Nerelerde Grnecek? Adwords reklam networkn seerseniz reklamlarnz Google dnda baka sitelerde de grnecektir. New York Times, AOL, Ask Jeeves, Netscape gibi sitelerde de, bunlarn arama motorlarnda yaplan aramalarda da reklamlarnz grnebilir183.Search Network sein. erik A (Content Network): Baka sitelerde yaynlanmas iin seim yapmak. Reklam veren ierik hedeflemesi-balamsal reklam semi olurken, yaynlayan, reklam Google araclyla kabul eden siteler ise Adsense anda yer alm olurlar. Reklamnzn yaynlanmas ierik sayfasndaki anahtar kelimelerle sizin setiklerinize ve dediiniz crete baldr. Arama srasnda grlen reklamn tklanma oranyla balamsal sayfalardaki tklanma farkldr. Google bir makale veya bilgi okurken grlen reklama da sklkla tklanabileceini, hatta CTR orannn daha yksek olduunu belirtmektedir184. lk defa baladnzda bu seenei bo brakp deneyim kazandka tercih edebilirsiniz. lke ve Dil Seimi: Her bir dil iin ayr kampanya oluturup farkl anahtar kelimeler seip, farkl reklamlar yazabilirsiniz. Tek bir reklam tm lkelere gstermeye almak doal olarak para harcanmas demektir. rnnzn hangi lkelerde satlabileceini dnyorsanz oralar semelisiniz. Reklam Yazmak: Googleda yazmak iin kk bir alannz vardr. Balk iin 25 karakter, alttaki iki satrlk tanmlama iin her satra 35 karakter185. Adwordsde grafik, renk, font eidi veya dier gz cezbedecek eyler kullanlmaz. Reklamn altnda grnecek URL en fazla 35 karakter olabilir. Ak, dorudan bir dil kullanmak faydaldr. Dikkat ekmek iin hile yaplmamal, ksaltmalar dnda byk harf kullanlmamal, gereksiz tekrar, noktalama yaplmamaldr.
181 A.g.e., s. 163 182 Sweeney, a.g.e., 162 183 A.g.e., s. 164 184 Goodman, s. 102 185 A.g.e. s. 120
202
On-line reklamda da klasik bir pazarlama gerei gizlidir186: Reklamnz okuyan kii bir istek, ihtiya veya beklentisine cevap grrse ilgilenecektir. Bunun iin kiiselletirmeyi baarmalsnz. Hitap ekli ve tklama sonras gelinen sayfada sunulan bilgi bunu salama aralardr. Reklam gelitirmede ikinci nokta, reklam test etmektir. Reklam okuyucuda eyleme geme istei uyandracak kadar konuyla ilgili ama bu eyleme sadece gerek ilgilileri davet edecek ekilde snrlandrc olmaldr. Dar bir alanda aka dillendirilmi bir teklif ilaveten de unlardan birisini yapabilirsiniz: a. Deer nerisi veya nc bir taraftan onaylama b. Spesifik bir eyleme davet c. Rakipleri elimine edecek zel ifadeler. Detay tklama sonras gelinen sayfaya brakn. Ksa reklamda bir en faazla iki mesaj yollayabilirsiniz. Okuyan kiinin anlayamayaca ksaltmalar kullanmayn. Doru Kesimlere Grnmek: Kampanya amacnz sadece reklamnzn grnmesi ve tklanmas olmamaldr. Reklamnz arama yapanlar cezbedecek ekilde yaplm olabilir ama bu defa da ilgisiz kiiler tklayabilir. Bu kiilerin mteriye dntrlmesi zor olacaktr. Bunu nlemenin yolu, reklamlarnzn dikkatli seilmi, size en uygun kelimelerle ilikilendirilmesi ve reklam metninin ak, anlalr olmasdr. Bakan ve okuyan evet, bu tam aradm ey demelidir. ni Sayfas/Landing Page: Tklama sonras gelinen sayfann satn alma kararn tevik edip, eyleme dntrecek bilgiyi ieren doru sayfalar olmasdr. Burada tklama ile aranan ilgiyi eyleme dntrecek olan bilgidir. Gelinen sayfada teklifin zelliklerini ve faydalarn anlatan ve mteriyi hemen sipari verine gtrecek bak as sunulmaldr. Reklam olutururken sitedeki ilgili sayfalar da yenilemeli, bir ka alternatif oluturarak deneme sonras en iyisine karar vermelisiniz. B2b bir reklamcnn sitesinde tklama le gelindiinde bilgiyi kar tarafa bir kiisel bilgiler formu doldurtarak vermek de bir yntemdir. Helezonik yaylar aratran bir kii bununla ilgili reklama tkladnda adres/iletiim veya hakkmzda blm yerine dorudan doruya helezonik yaylar, bunlarn zelliklerini, sipari ve teslim koullarn anlatan sayfaya indirilmelidir. Deer nerinizin anlalr ve etkileyici ekilde iletilmesi hepsinin temelindedir. Bteyi Artrmamak in: Balangta en yksek artrma yaplan kelimeler yerine etkili olduu belirlenen ikincil, ncl kelimeleri seebilirsiniz. Ayrca sralamada en stte yer almak yerine grnebileceiniz daha alt sralar tercih edebilirsiniz. Reklam Yeri Nasl Belirlenir?: Googleda 10 sra vardr reklamlar iin. Ama mutlaka birinci srada grnmek olmamaldr187. 2-5. sralarda olmann iyi bir seim olduu sylenmektedir. Googledaki sralamada anahtar kelimeye yaplan ak artrma nemlidir ama belirleyici bir dier unsur ziyaretilerin gsterdii ilgidir188. Gerek zamanl olarak bu ilgi llr ve tklama oran nemlidir.
186 A.g.e., s. 159-185den yararlanlmtr. 187 A.g.e. s. 108 188 A.g.e., s. 86
203
Belirli bir kelime grubunda reklam sralamas = Bu kelimelerdeki CTR (tklama oran) x Maksimum teklif Bunu yle aklayabiliriz: A firmas keten bayan gmlei kelimeleri arandnda kendi reklamnn grnmesi iin tklama bana 1.08 dolar teklif etti. B firmas ise ayn kelime grubu iin 1.53 dolar verdi. A firmasnn reklamn grenlerden tklayanlarn oran % 2, Bninki % 1.4 ise; Ann reklam sras 1.08 x 2 = 2.16, B 1.53 x 1.4 = 2.14 iken, daha dk kelime satn almasna karn, gsterilen ilgi ve tklama nedeniyle daha stte olacaktr. Rekabete C firmas girdi ve kelimelere 48 sent verdi ama CTRsi % 4.7 ise yeri 2.26 ile iki firmann reklamnn zerinde olacaktr. Bu yaklamnn Googlea faydas; bir arama motoru olarak saygnln srdrmesi arama sonucunun doruluu ve finansal adan salaml tklama orannn ykseklii sayesinde olacaktr. 13.7.6 Dier Yntemler Yahoo!, MSN ve Alta Vista bata olmak zere kendi networkne sahiptir. Yahooda grnme reklam verenin btesine baldr byk lde. Sayfann en stnde ilk srada grnen arama sonucu, cretli reklamdr. Reklamc en ok demeyi yapt srece en sttedir. En st sray en nemli anahtar kelimeleri satn alarak tutmak hemen reklam btesini de iirecektir. Yahoo birden fazla oluturulmu reklam srasyla gstererek en etkilisini bulmak eklinde bir hizmet vermemektedir. Yine tek bir reklam birden fazla arama yaplan kelime ile ilikilendirilebilir. Bu ynetim The Direct Traffic Center da yaplr. Buradan deme yntemi, anahtar kelime sponsorluu (satn alma), reklam seenekleri ve raporlama grevleri yrtlr. Bu merkezde arama yaplan kelimeler ve bunlar satn alma creti gsterilir. Ayrca geen ay en ok yaplan anahtar kelime ve kelime gruplar ile siz bu kelimeleri seerseniz ka kere tklanma olaslnz olduu tahmin edilir. Anahtar kelime neri blm (keyword suggestion tool) ok ie yarayan, nemli bri karar destek blmdr. Oluturulan reklamn bal ve alttaki tanm spesifik olarak arama yaplan kelimelerle ilikilendirilmelidir. Reklam eitleri arasnda hangisinin daha iyi gittiini bu merkezden izlemek ve bu arada anahtar kelime iin yaplan dier cret artrmlarn grerek teklif vermek mmkndr.
204
14. ONLNE REKLAM YNTEMLER

On-line reklam piyasasnn deerine ilikin eitli tahminler yaplmaktadr189: Bat Avrupa on-line reklam harcamalar
(Avro, milyar) cretli Arama Grntl Reklam (Banner) lanlar Toplam 2007 3,9 2,7 1,8 8,4 2008 4,8 3,0 1,9 9,7 2009 5,6 3,1 2,0 10,7 2010 6,2 3,4 2,0 11,6 2011 6,9 3,7 2,1 12,7 2012 7,5 4,0 2,2 13,7 2013 8,1 4,4 2,2 14,8
2008de Bat Avrupada lkeler baznda on-line reklam harcamalar tutarlar aada verilmektedir. ngiltere, Almanya ve Fransa Bat Avrupa on-line reklam pazarnn % 66sn oluturmaktadr. Danimarka, Hollanda, Norve ve sve byk art yaam ve oran olarak on-line nfusu daha ok olan dier lkelerden daha ok harcama yaplmaktadr. talya ve spanyada kullanclar sosyal paylam siteleri veya arama motorlarnda daha az vakit harcamaktadr. Bu nedenle Gney Avrupada on-line reklam harcamas daha dktr.
lkeler ngiltere Almanya Fransa talya Hollanda Norve Danimarka sve spanya svire Belika Finlandiya Avusturya Portekiz Yunanistan rlanda Lksemburg Deer (Avro, milyon) 3099 2138 1158 506 501 440 411 399 340 149 144 108 107 72 69 62 7
189 Elliott, Nate. European Online Advertising Through 2013, February 4, 2009, Forrester
205
Arama Motoru harcamas en byk blm oluturmaktadr. Kriz ortamnda reklam verenlerin on-line ortam daha ok kullanmas beklenmektedir. Aada Bat Avrupada toplam reklam harcamalarnn on-linea ayrlan yzdesi grlmektedir.
2007 9,4% 2008 10,8% 2009 12,3% 2010 13,5% 2011 14,3% 2012 14,8% 2013 15,1%
2013de video ve zengin medya (rich media) grntl reklam harcamalarnn % 59unu oluturacaktr.
2007 Zengin Medya Metin Video maj Toplam (Avro, milyon 650 646 155 1.291 2.742 2008 789 790 239 1.186 3.004 2009 927 830 323 1.058 3.138 2010 1.086 893 434 946 3.359 2011 1.249 977 606 828 3.660 2012 1.432 1.073 797 708 4.010 2013 1.634 1.183 986 608 4.411
nternette yaplan reklam harcamalarnn yakn gelecekte toplam reklam harcamalarnn % 20sine ulamas beklenmektedir. On-line reklamlarda en hzl byyen kesim, byk kk tm firmalarn kullanabildii pay-per-clickdir. On-line reklamda en byk pay srasyla; ngiltere, ABD, Japonya, Almanya, Fransa ve talyadadr190. Dnyada 2009da ilk olarak Danimarka, sonra da ngiltere 2009da on-line reklamn TV reklamcln getii lkeler olmutur. ngilterede 2009un ilk alt aynda reklam harcamalar iinde internete ayrlan ksm 1.752 milyon Sterlinle toplamn % 23,5ne ulamtr191. Bu rakamn % 60, 1.05 milyon Sterlin, Google bata olmak zere arama motoru pazarlamasnda kullanlmtr. 385 milyon Sterlinle % 22si on-line seri ilanlar, 316,5 milyon Sterlin ve % 18 oranla grntl reklamlar gelmektedir. Bu kategoride % 5,2 d olmutur. On-line video reklamlar yllk % 300 artla 12 milyon Sterline ulamtr. Video en fazla byme potansiyeli olan on-line reklam blmdr.
190 Adlands test tube, December 13, 2006, The Economist 191 UK advertisers spend more on internet than TV, the Guardian, 30.09.2009
206
2009, Ocak-Haziran Reklam Harcamalar

Reklam Mecras nternet Televizyon Basl yayn (gazete, dergi) Dorudan Postalama Basl yayn ilanlar Ak Hava Rehberler Radyo Sinema
Kaynak: The Guardian, 30.09.2009
Harcama Tutar (Mn. Sterlin) 1752 1638 1383 860 820 358 330 248 75
Pazar Pay (%) 23,5 21,9 18,5 11,5 11 4,8 4,4 3,3 1
nternet Reklamclk Brosu (IAB) ilk kez 1998de ltnde harcanan rakam 19.4 milyon Sterlindi. TV reklamcl 2009un ilk aynda % 17 d gstermitir. Bat Avrupa dnda dnyann dier blgelerinin on-line reklam rakamlarna bakarsak192 ABDnin tek bana en byk pazara sahip olduu grlmektedir.
(Deer: milyar ABD Dolar) Bat Avrupa ABD 2007 10.9 19.9 2008 12.9 23.8 2009 14.8 27.7 2010 16.4 31.1 2011 18.1 34.9 2012 19.7 39.0
nternetin snr tanmayan yaps iinde ABDli ve Avrupal reklamclarn dnyann dier blgelerinde verdii reklamlarn yzdesine ilikin tabloya bakldnda Avrupal reklamclarn daha aktif olduu grlmektedir. Kanada ABDnin en ok reklam verdii lkedir. Ancak bu oranlar ABDnin klasik reklam harcamalarndaki bykln gizleyemez. Procter & Gamble Olay yz kremi iin 2008in ilk alt aynda inde yaklak 500 milyon ABD dolar harcamtr. On-lineda kresel pazarda en ok rabet grenler banner reklamla arama motoru kampanyalardr.
Kanada ABDli Reklamclar Avrupal Reklamclar % 41 % 19 ngiltere % 32 % 42 Almanya % 19 % 39 Fransa % 20 % 32 Dier Avr. lkeleri % 16 % 32 in % 11 % 32 Latin Amerika % 14 % 19 Japonya % 15 % 16 Dier Asya lkeleri %3 % 19 O. Dou veya Afrika %8 % 16 % 45 ABD
192 Global Online Advertising, Volume 2, 2008, Forrester
207
Reklamda ierik nemlidir ve yerel dilde olmas kullanclar asndan tercih edilenidir. P&G, Pampers, Pantene gibi markalarn 50den fazla yerel dilde siteleri mevcuttur. ABDli firmalar on-line reklam almalarnda; % 35 orannda kullanclar kendi ABD sitelerine ekmeye almakta, % 28le ABDdeki sitelerinden alveri yapmalarn istemekte, % 18le yerel siteden alverii arzulamakta, % 17 ile yerel sitedeki ierie ekmeye almakta, % 12 oranla off-line satn almaya yneltmeye almakta, % 11i ilgili lkede rn tantm kampanyas ncesi farkndalk yaratmay amalamaktadr.
Aadaki tablo, 20082011 yllar arasnda ABDdeki sektrlerin on-line reklama ayrdklar rakam, bunun toplam on-line harcamalarda ve off-line (klasik reklam aralar) harcamalardaki yzdesini ve yllk byme hzn gstermektedir193:
2008 2009 2010 2011
Online %
Giyim Ambalajl Tketim rnleri Salk Oyun, Oyuncak ve Spor Aletleri Tketici Elektronii Bilgisayar Yazlm ve Donanm Haberleme Medya ve Elence Finansal Hizmetler Otomotiv Seyahat Dier Toplam 3,3 4,3 4,6 2,5 3,7 7,2 7,1 23,0 18,0 7,6 8,5 10,3 100
Offline %
8,3 1,8 3,7 9,4 14,5 15,1 6,8 15,6 10,7 2,5 10,7 3,8 6,4
Tutar (milyar $)
501 666 712 383 566 1.111 1.097 3.535 2.764 1.172 1.304 1.584 15.395
Online %
3,2 4,5 4,6 2,5 3,6 7,1 7,0 22,3 17,5 8,3 8,8 10,4 100
Off-line %
8,8 2,0 3,9 10,0 15,0 15,6 7,0 16,1 11,0 2,9 11,9 4,1 6,7
Tutar (milyar $)
548 765 784 423 611 1.194 1.182 3.761 2.959 1.408 1.491 1.748 16.874
Online %
3,2 4,8 4,7 2,5 3,6 7,0 7,0 21,5 17,2 9,0 9,1 10,4 100
Off-line %
9,2 2,2 4,0 10,4 15,4 16,0 7,2 16,3 11,1 3,3 12,8 4,3 7,0
Tutar (milyar $)
601 889 866 462 662 1.285 1.292 3.979 3.175 1.672 1.691 1.917 18.491
Online %
3,3 5,1 4,7 2,5 3,5 6,8 7,0 20,7 16,8 9,7 9,4 10,5 100
Offline %
9,7 2,5 4,2 10,8 16,2 16,6 7,6 16,7 11,4 3,8 14,0 4,6 7,4
Tutar (milyar $)
661 1.044 962 500 721 1.392 1.427 4.202 3.418 1.972 1.912 2.129 20.341
Byme Hz (%) (0611)

10,3 16,6 11,3 12,0 8,8 8,1 8,9 7,5 8,1 21,9 16,0 10,4 10,7
On-line %: On-line ortamda yaplan tm sektrel harcamalar iinde bu sektrn oran Off-line %: Online dnda yaplan reklam harcamalar iinde onlinen yzdesi Tutar: On-line reklam harcamalarnn tutar; byme hz: 20062011 yllar arasndaki yllk byme hz
193 Jupiter Research Internet Advertising Model, 10/06 (US Only)
208
ABDli reklam verenlerden birden ok lkede alma yapanla i pazara ynelik olanlarn sosyal medya taktiklerine yakndan bakarsak;
0 10 20 30 40 50 45 22 12 22 22 16 13 4 1 7 Sadece ABD 15 26 25 32 31 31 36 49 60
Azdan Aza veya Viritk Kampanya Sosyal networklerde profil sayfalar Bloglarda metin reklam veya banner Yalnz bir blog yaratmak Video ve sosyal paylam sitelerine video ykleme Mterilerin ierik yaratmasna yol aan reklam Sosyal networklerde banner/metin reklam RSS feeder'larda reklam verme Sanal dnyalarda reklam verme
ok lkede alan
14.1 Trkiyedeki Firma Yneticilerinin On-line Pazarlamaya Bak Firmalar genelde reklam mecralarnn sadece TV, gazete ve radyodan olutuunu dnmektedir. On-line pazarlama ikinci planda kalmaktadr. Trk firmalarndan deiik on-line imkanlar denemeler ve yatrm yapanlar kazanl kacaktr. Aada 2007de Googlen Trkiyede Halkla likiler faaliyetini yrten MMD Trkiye Ofisi tarafndan hazrlanan bir sunuta yer alan, kaynak olarak Reklamclar Dernei verilen, Trkiyedeki medya tketimi ve reklam harcamalarn gsteren veriler sunulmaktadr. Trkiyedeki internet kullanclarn satn alm ncesinde arama motoru kullanmna ilikin aadaki tablo da incelenebilir194:
194 MMD Trkiye, Google lke Mdr Erem Karabeyin sunumu, iletim tarihi: 09.02.2007
209
Satn Alm ncesi Aratrma in Kullanlan Arama Motorlar

Google MSN Yahoo Mynet.com Arabul.com Netbul.com Arama.com TNN.net Lycos Dier Arama Motoru Kullanmadm 0%
1% 6% 1% 2%
97% 39% 32% 22% 13%

88%
6%
5% 1% 1% 1% 2%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
Kullanlan Arama Motorlar
En S k Kullanlan Arama Motoru
lkemizde de Batl lkelerdeki gibi detayl ve dzenli aratrmalar son dnemlerde, zellikle pazarn yabanc firmalara almasyla birlikte artmtr. rnein MSN (Microsoft) ve Millward Brown firmalarnn Trkiye medya trendleri ile ilgili aratrmasna gre195; Trkiyede on-line reklam pazar 2006da 40 milyon dolar olmutur. Bu rakamn 2010da 200 milyon dolara kaca tahmin edilmektedir. Buna gre on-line medya trendleri hzla deimektedir ve on-line pazarlama dier geleneksel medya pazarlama aktiviteleri arasnda ikinci byk penetrasyona sahiptir. Reklam verenler interneti hedef kitleye eriim salamas ve lmlenebilir olmas asndan tercih etmektedirler. Dk maliyetli ve hzl olmas, yaratc fikirlere imkan tanma195 Aktaran: nfomag Dergisi, Haziran 2007
210
s olumlu zelliklerdir. Gelecek 3 ylda on-line reklamn toplam reklam btelerindeki paynn srasyla % 17, % 20 ve % 24 orannda olaca tahmin edilmektedir. 2009da Sofyada yaplan Webit konferansnda Trkiye on-line reklam pazarnn, Gney Dou Avrupann en by olarak, 131 milyon Avroya ulat belirtilmitir. 14.2 On-line Reklamn Faydalar Gnmzde firmalarn pazarlama btesi iinde internet ve mobil iletiim temelli reklam uygulamalarna yer vermesi kanlmaz olmutur. On-line reklamn eitli avantajlar vardr196: Bu reklamlarn geri dn web trafii analizleriyle ayn gn llebilir, baarsz uygulamalara annda mdahale edilir. stediiniz kadar bilgiyi sitenizde sunarak klasik reklamlarn limitinden kurtulursunuz. On-line reklamn hazrlanmas ve srdrlmesi klasik medyaya gre daha dk maliyetlidir. nternetin reklamda savurganl engelledii ve deerini daha llebilir hale getirdii dnlmektedir197. Interactive Advertising Bureaunun tahminine gre ylda ABDde 112 milyar dolar, dnyada ise 220 milyar dolar reklam harcamas doru kitlesine ulaamamaktadr. Klasik reklam medyasnda CPM (Bin Kiilik Maliyet) ortalama 20 dolar iken, yeni medyada 50 senttir. Fathom On-linen yapt Keyword Price Indexe gre on-line reklamclarn anahtar kelimeler iin arama motorlarnda yaptklar ak artrmada ortalama kelime maliyeti 2006da 1.51 dolara ykselmitir198. On-line reklam kampanyas ile; marka bilinirlii yaratmak, siteye ziyareti ekmek, alm talebi ve sat yaratmak mmkndr.
On-line reklam kampanyasnda firmalarn cevaplamas gereken sorular unlardr199: Hedef pazar blmnz kimlerden oluuyor? Ka kii? Hangi lkede yayorlar? Hedef kitlenizin demografik ve davransal zellikleri nelerdir? Kampanyann spesifik hedefleri nedir? Marka bilinirlii mi, ziyareti ekmek mi, sat bavurusu yaratmak m? Bu hedefler dar veya geni bir kesime ynelik kampanya yrtmenizi gerektirecektir. Bte imkanlarnz ne kadar? Devlet yardmlarn biliyor musunuz?
196 Sweeney, a.g.e., s. 308-309 197 Ashridge, Advertising and Public Relations Industry, The Ultimate Marketing Machine, July 6, 2006, The Economist, Business Special, Internet Advertising 198 Average Keyword Price for Online Advertising Rises % 2 in the Fourth Quarter to $ 1.51., PR Newswire, Feb. 6, 2007, http://www. infotrac.london.galegroup.com 199 Sweeney, a.g.e., s. 309-310; Goodman, Andrew. Winning Results with Google Adwords, USA, McGraw-Hill Osborne, 2005, s. 76
211
Reklam verilecek site hedef kitlenizce izleniyor mu? Baka hangi siteler olabilir? Banner verilecekse o sayfada ka tane reklam var? Reklam alan sitenin rakiplerinin fiyat nedir? Banner deiebileceiniz siteler var m? Reklam metninizi srekli test etmek iin sisteminiz var m? Anahtar kelime kefi ve gelitirilmesi iin srekli bir almanz olacak m? Reklamdan tklama veya ynlendirmeyle sitenizde gelinen sayfa (landing page) sizi en iyi ifade edecek ekilde dzenlendi mi? Krk, bo sayfalar elimine edildi mi? Sitenizin kullanm kolay m? Baarnz nasl deerlendireceksiniz? Gelen bilgi alma talebi mi, satlar m?
Tketim rnleri pazarn aklayan verilere gre ABDde kadn ve erkek internet kullanclar satn alma karar verirken u aralar kullanyorlar:
212
2006da on-line reklamcl olumlu etkileyecek unsurlar nedir eklinde yaplan bir aratrmaya verilen cevaplarn yzdesi u ekilde sralanmaktadr200: Reklamclar (Firmalar) 33 % 32 % 28 % 23 % 22 % 21 % 18 % 15 % 10 % Ajanslar 24 % 43 % 21 % 21 % 37 % 29 % 24 % 8% 6%
Corafi hedefleme Planlama ve lme aletleri erik/balam hedeflemesi Yeni yaratc formatlar Davransal hedefleme Reklam server, trafik teknolojisi CPCnin (Tklama bana deme) daha ok yaygnlamas Otomatik optimizasyon aralar, networkler Byk boyutlu reklam birimleri 14.3 On-line Reklam eitleri
On-line reklam mobil ve masast (desktop) pazarlamas olarak ikiye ayrlabilir. 14.3.1 Mobil Pazarlama rnleri Mobil reklam cep telefonlarmza SMS, MMS, Banner veya Video olarak gelen reklamlardr201. Gen nesle ulamak iin zerinde en ok durulan ve efektif yntemdir. Dorudan hedef kitleyi hedef alr, kullancnn ekranna gelir. Kiiye zel kampanya imkan sunar. Klasik reklam yntemleriyle ulalamayan kesime ulamak iin etkilidir. Mobil reklamn faydalar:

Mteri datas oluturur. Etkinliklere katlmay kolaylatrr. Direkt sat geliri (m-commerce) salar. apraz sattan gelir imkan. Mteri sadakatini gelitirir. Direkt pazarlama iin uygun zellikler tar. Cep telefonu kullancs daha ucuza konuur. Yeni model cep telefonunu daha ucuza alr.
200 Publishers Ad Sales Strategies. Addressing Advertisers Hot Buttons. JupiterResearch, Concept Report, August 17, 2006 201 Cihangir Altan, Telemedya Grubu, Ynetim Kurulu Bakan, Mobil Reklam, 12.12.2006, TIME Seminerinda yaplan sunuu
213
eitleri202 Mobil Kaz & Katl (Mobile Text & Win): Cep telefonu ekranna gelen soruya doru cevap verdiinizde ok sayda kii arasndan yaplan ekilie katlma ve kazanrsanz dl alma hakk kazanyorsunuz. M-Crm/Cross Promosyon: rndeki ifreyi yaz 9999a SMS gnder ve hediyeyi kazan!! En ok rastlanan trlerdendir. Mobil Anket: Genel kltr, mzik, elence, sanat ile ilgili bir ankette grnz sorulabilir. Mobil Yarma: Gnn sorusu olarak sorulan soruya doru yant verenler dl kazanr. Mobil Oylama: Herhangi bir konuda belirli sayda taraf arasnda tercih yaparsnz. M-Voucher/M-Kupon: Cep telefonuna gelen bir ifre ile indirim salayan bir yerden alveri yaplmas mmkn olur. lkemizde sk kullanlan bir yntemdir. nternet zerinden olan trnde ise ya dorudan tketim rnleri reticisi firmann webinden veya kupon sitelerinden print edilen kuponlarla kampanyaya katlan kurululardaki indirimlerden yararlanmak mmkndr. kup10.com Trkiyeden, coolsavings.com, eversave.com, coupons.com ABDden rnek kupon siteleridir. Sadakat zmleri: Mevcut mterilere interaktif ve dk maliyetli mobil zmler sunarak ballklarn gelitirme. Mobil rn Reklam Yerletirilmesi (grafik banner veya click to call): rn ambalajndan kan ifreyi SMS ile belirtilen numaraya gnderip sunulan mobil seeneklerden birine kavuma imkan salamaktadr. En iyi bilinen rnei McDonalds tarafndan yaplan Finding Nemo isimli reklam almasdr. ABDde cep telefonu reklam harcamalar 2005 ylnda 45 milyon dolardr. Bu rakamn 2009 ylna kadar 1,26 milyar bulaca tahmin edilmektedir. Gnmzde baz reklam verenler btelerinin %78 ini mobil medyada kullanmaya balamtr. 10 yl iinde ABDde reklam verenlerin btelerinin %25ini mobil mecralarda harcayaca varsaylmaktadr.
202 Aradiom Online Pazarlama zmleri, TIME 2006 sunumu
214
14.3.2 Desktop Pazarlama rnleri - E-Ticaret Siteleri: Bu sitelerde genellikle tketim rnleri sat yaplmaktadr. Ama firmalar buralarda yer alarak hem tantm hem de reklam imkanlarn deerlendirebilirler. - Sosyal Alar (Social Networking): Aile, bebek, ocuk, cinsiyet, rencilik, eitli hobiler, meslekler vd. sosyal temalar etrafnda, teknolojinin ve eitli pratiklerin yardmyla, sosyal paylam (fikir paylam, tahmin, deneyim, bak as) amacyla oluturulmu sitelerde banner reklamla hedef kitleye ulamaya almaktr. Dnyada en bilinen rnei ABDden iletilen Facebookdur. Sosyal alardan profesyonel amal, i odakl olanlar vardr. Bloglar da bu kategoridedir. Aile ile ilgili bir sosyal network sitesinde hastanelerin, bebek bakm, giyim, beslenme, salk hizmetleri, kre gibi kurumlarn reklamlarn vermesi mmkndr. Aadaki rnekte 2006 Altn rmcek yarmasnda Topluluk/Sosyal letiim grubunda ikinci seilen, niversite rencilerinin buluma noktas http://www.akampus.comda verilen biskvi reklam sa tarafta, bir bankann niversite rencilerine ynelik hizmetinin tantld interaktif reklam ite burdaym sol stte grlmektedir203. Bu reklamlar, Googleun AdWords hizmeti kapsamnda verilmektedir. On-line Topluluklarda Reklam Vermenin En nemli 5 Faydas204: Sanal topluluklarn katlmclar en batan ilgilerini ve katlmlarn gsterdikleri iin st dzeyde katlmc bir izleyici grubu vardr. Bunlar bloglarda, gruplarda, wikilerde bizzat yaratma srecinde yer alrlar. Yaratlan ierik odaklandklar konudur. Reklamclar iin gvenilir ve etkileimde bulunulacak bir kesim vardr. Ele alnan, her gn yeniden yaratlan ierii izleyen kavramsal eletirme yazlmlar ile deien konuya gre reklam konumlandrmak kolaylaacaktr. Bu ekilde ROI yksektir. Sanal topluluklar ye kaydederken demografik zellikleri en bata kaydederler. Reklamclar iin, demografik hedeflemede bulunmaz bir kaynaktr bu bilgiler. Kullanclar ierii srekli yeniler ve tartrken verilecek, konuyla ilgili reklamlar, ekme-pull yapacak ve interaktivite salanacaktr. Sanal topluluklarda yaplacak yaratc reklam almas, markayla reklam verilen alandaki etkileimin daha geni bir alanda devamn salar. Sanal topluluklarda virtk pazarlama ile etki alan ok genileyebilir. rnek: MySpacede Aquafino firmas bir video yaratma yarmas (Beastie Boys) ile kazanana Sundance Film Festivaline gitme imkan tanmtr. Bu kampanyada dorudan mzikle ve yaratc konularla ilgili bir kesim hedeflenmitir.
203 http://www.altinorumcek.com/Kazananlar.aspx; siteyi inceleme tarihi: 19.03.2007 204 ITtoolbox, The Top 5 Benefits of Advertising in Online Communities, URL: http://www.btobonline.com, eriim: 12.06.2007
215
Dnyada Sosyal A Reklam Harcamalar (20062011), milyon dolar 2006 ABD Dier lkeler Tm Dnya 350 95 445 2007 900 335 1,235 2008 1,380 530 1,910 2009 1,810 745 2,555 2010 2,170 970 3,140 2011 2,515 1,115 3,630
Not: Tanm, temel aktivitesi sosyal a kurmak olan siteler dahil edilmitir. Google, Yahoo, MSN gibi sosyal a hizmeti sunan portallar, zel konulu ni sosyal alar, pazarlamaclarn sponse ettii ayr veya byk bir pazarlama sitesinin paras olan sosyal alar ve hem buralarda yaplan reklam harcamalarn hem de site/ profil sayfa gelitirme maliyetlerini kapsyor.
Kaynak: eMarketer, Mays 2007, eriim: 31.5.2007, http://www.emarketer.com
- Web 2.0/ Wikis: Dnyada bilinen rnei http://www.wikipedia.orgtur. erii kullanclarn oluturduu, edit ettii, birbiriyle bal sayfalardan oluan, ibirliki bilgi yaratma, depolama ve organize etmeye izin veren bu tarzda mega sitelerden Trkiyedeki Eki Szlk (http:// sozluk.sourtimes.org) arka plana reklam almakta, bunlar sk sk deimektedir. Bu siteler topluluun ortak bilgisini yanstr. Uygulanan reklam modeline Page Skin denilmektedir. Sabit olarak kullanlan ve lansman zaman ve tm imaj kampanyalar iin yaratlm olan bir modeldir. Boyut: 1000 x 600 piksel, dosya boyutu: 100.000 bytedr.
216
- Annda Mesajlama-Instant Message (IM): lkemizde bata MSN olmak zere annda mesajlama yaygn kullanlmaktadr. Bu ekranlarda verilecek reklamlardr. IM kullanclar daha gen ve interneti daha youn kullanan bir kesimdir205. nemli portallar ve arama motorlar IM hizmetleri sunmaktadr: AOL, Windows Live MSN Messanger, Yahoo! Search, Google Talk (Gmaille entegre edildi). Kullanclar sohbet amal balandklarnda ok uzun sreler geirmektedir. rnein Yahoo Carls Jr. IMVironment, annda mesajlama srasnda on-line oyunlara katlma ve en yakn Carls JR. lokantasn bulma hizmeti vermektedir. - Peer to Peer: Skype gibi internet telefonlarnn kullanma ekranlarnda grnen reklamlar. - Advergaming: PC oyunlarna, konsollara ve on-line oynanan oyunlara hard coded veya dinamik olarak yerletirilen ve oyun srasnda oyunun doal evresinde bilboard ve rn grntlerinin/nesnelerinin yerletirilmesi biiminde kullanlan reklamlardr206. ncelikli amac pazarlama amal mesajlarn verilmesini salamak ve marka bilinirliini artrmaktr. Daha ok geni reklam btesine sahip byk firmalar tarafndan kullanlan, ok yaygn olmayan ama gelecekte daha ok kullanlaca dnlen bir yntemdir. On-line oyunun kullanlma nedenleri unlardr207: Pozitif/elenceli marka tecrbesi salamak, bamllk, etkili bir veri toplama arac, etkili bir eitim arac ve esneklii.
205 JupiterReseach, Instant Messaging (Reaching a Young, Engaged Audience via an Underused Medium), April 24, 2006 206 Jupiter Research, In-Game Advertising, 24 January 2007 207 Kalaora Murat, (Genel Mdr, Magiclick). Advergaming, Tanmlar, Nedenler, rnekler, TIME 2006 sunumu
217
Bilgisayar oyunu oynayan kesim sk ve keyfi oyuncular olarak ikiye ayrlabilir. Advergaming keyfi, yani ksa srede rahatlama, kafa datma, sosyalleme amal oynayanlar hedeflemektedir. Bu kesim 3060 ya aras, % 50.4 kadn, % 49.6s erkeklerden olumaktadr. Oyunlar bulmacal/esrarengiz (puzzle/mstery), hafif aksiyonlu (platform/Shoot Em Up), kart oyunlar eklinde, 3 dakika ile 20 dakika arasnda olabilir. Oynayanlardan elence karlnda dikkatini markaya vermesi istenmektedir. Reklama doymu bir pazarda farkllama modeli sunmaktadr. Markaya ait bir mesaj kullanma, hedef kesimin oyunlar kullanma ile ilgili demografik zelliklerini renmek, dikkati datan pop-up tarz tasarmlara yer vermemek ve gerek hayatta kullanlan durumlar yanstan grntleri oyuna yerletirmek advergaming stratejisi iin dlmesi gereken noktalardr208. lkemizde bu alanda en nemli almalar yapan firmalardan birisi MagiClicktir. Efes Pilsen iin yaplan Escape From Artemis, salk sektr iin hazrlanan Turuncu Gece (Bayer Healthcare) ve Fortis Trkiye Kupas On-line advergaminge en iyi rneklerdendir. 14.3.2.1 Grntl Reklam (Banner) Bu tr masa st reklamcla girmektedir ancak yaygnl nedeniyle geni ele alnmay hak etmektedir. Bu reklam tarz ilk kez 1994de tamamen metne dayal, statik banner olarak HotWired isimli internet dergisi tarafndan uygulanmtr209. Banner reklamn amac, reklam veren siteye ziyareti ekmek iin, potansiyel mterilerin en fazla ziyaret ettii, trafii youn, portal, arama motoru, reklam siteleri, on-line gazete/dergiler, sektrel site, b2b vd. sitelere reklam vermektir. Bannera tklandnda reklamc siteye ynlendirme olur. Tek bana ilk hedefi budur bannerlarn: Okuyan kiinin tklayarak reklamc siteye gelmesi. Bannern iyi hazrlanmas ve en doru siteye ve yere yerletirilmesi gerekir. Firmalarn on-line reklam stratejisi olmaldr. Web reklamlar pazarla iletiimde; mterinin dikkatini ekme (kullancy o anda sitede bulunan tm dier grntlerden koparp reklama ekmesi) ilgi uyandrma (bannera tklayarak reklamn arkasndaki teklifi grme istei) ve satn alma arzusu uyandrma (ziyaretinin beklentilerini karlama, ihtiyalarna gre zmler sunma) aamalarnn hepsini yerine getirmek durumundadr.
208 Jupiter Research, In-Game Advertising, 24 January 2007 209 Janoschka, Anja. Web Advertising. New forms of communication on the nternet. John Benjamin Publishing Company, 2004, s. 54. http://site.ebrary.com
218
Web reklamlarnda grnt ve mesajn ksaca ifade edilmesi, duygusal boyut ok nemlidir. Ayrca reklam verilen sitenin editoryal ierii de reklamn etkisini artrr210. Yerin snrl olmas mesajn, grntnn, hedef kitlenin ilgi alannn ve demografik zelliklerinin iyi analiz edilmesini gerektirir. Reklamn istenen sonucu yaratmas iin211; yerletirildii yer (sa tarafta, aa doru kaydrma barna yakn olanlar ve nce grnmeyip daha aada kanlar daha etkilidir), reklam verilen sitenin ve reklama tklandnda gelen sitenin ksa srede yklenmesi (10 saniyenin altnda, ortalama 8.57 sn) gerekmektedir. Genelde reklam iin reklam networklerinin temsilcilerine bavurulur. Web reklamlar banner, dme (button) ve pop-up windows eklinde olabilir. Bannerlar statikten animasyona ve interaktiflere doru gelimitir212. l olarak IABnin (the Interactive Advertising Bureau-http://www.aib.net) belirledii boyutlar yledir: Full Banner: 468 piksel en, 60 piksel ykseklik (468 x 60 pixels). Halen en yaygn kullanlan trdr. Bu alanda grafik ve metin daha rahat kullanlr. Reklamn alglanmas ve hatrlanmas boyutunun bykl ile dorudan ilgilidir.
Half Banner: 234 x 60 piksel. Dikey (Vertical) Banner: 120 x 240 piksel Butonlar (Buttons): 120 x 90 piksel. Daha ok irket ad ve adresini n plana alrlar, fazla animasyon iermezler213. Rectangle: 180 x 150 piksel Aniden Frlayan Kare Banner (square pop-ups): 150 x 150 piksel. Sayfaya girildiinde aniden ortaya kar. Engellenmesi mmkn deildir. Bu ynyle TV reklamlarna benzer. Dikkat ekmede etkilidir. Rahatsz edicilik dzeyi yksek olabilir. Kule Banner (Skyscraper): 120 x 600 piksel. Full bannerdan sonra en ok tercih edilen boyut skyscrapersdr. lleri bu ekilde olmayan ok sayda bannera rastlanmaktadr. Bir baka reklam yntemi -reklam tuza- diye evrilebilecek olan ad trapsdir: Sitenizde virs tehdidi var tarznda ilanlar buna rnektir. Unicast reklamlar: Ayr alan bir pop-up pencerede ksa sreli TV reklam tarznda grntl reklamdr. 10-30 saniye arasnda sresi deiebilir. Animasyon reklamlarda grafik format GIF kullanlr. Ard ardna sunulan resimlerle hareket duygusu yaratlr. Srekli veya bir noktada biten sras olabilir. Her durumda,
210 211 212 213
A.g.e., s. 76 A.g.e., s.77-78 A.g.e., s. 50-51 Dolanbay, Cokun. E-ticaret, Strateji ve yntemler, Meteksan Sistem yaynclk, Austos 2000, s. 89
219
gl ve eyleme davet eden (tklayarak teklife ulama) bir yaps olmaldr214. nteraktif reklamda kullancyla etkileim vardr; kullancya kiisel bir ihtiyacnda karar vermede kulland llerden birisi ile ilgili arama yapma imkan veren penceresi vardr. Yer deitiren (rotating) bannerlar ayn sitenin deiik sayfalarnda grnr. Bazlar 1530 saniyede bir ayn sayfada da grnebilir215. Bu yntem trafii ok youn siteler iin uygundur.
lkemizde en byk on-line reklam irketi olan Medyanetin web sitesinde (http://www.medyanet.net) reklam trlerine ilikin grntl aklamalar bulunmaktadr. Java, Flash ve Shockwave bannerlar zengin medya dediimiz hareketli, interaktif reklamlar yaratma imkan veren tekniklerdir. Java teknik olarak en gelimii olmakla birlikte yklenmesi uzundur ve izlenmeme riski olabilir. Flash daha hzl web siteleri, animasyonlar ve reklam retmede kullanlr. Bannern hzla grlmesi iin flash veya shockwave ncelikle dnlebilir. Bannnerlarla ilgili bilinmesi gereken dier deyimler yledir: Etki/zlenme/Grnme (Impression): Banner bir grldnde buna izlenme, etki denir. Banner reklam bedelinin hesaplanmasnda kullanlr genellikle. Bir kii ayn sayfay 6 kere ziyaret etmise izlenme 6dr.
Banner reklam fiyatlar belirlenirken grlme says ile maliyet kartlacaksa o sitenin trafiinin youn olaca ve bu trafii yaratmada reklam yaynlaycsnn sorumlu olduu dnlebilir. Eer fiyatlandrma tklama (click-through) bana yaplacaksa iin byk ksm reklam verendedir. Hazrlanacak bannern bakan kiide tklama istei yaratmas iin ierik ve grsellikte ekici olmas gerekir. Normalde izlenmenin tklamadan dk olmas beklenir. En ok kullanlan hesaplama yntemi izlenmedir. CPM (Cost per thousand-Bin kiilik maliyet): Eer reklam izlenme, etki says ile fiyatlandrlacaksa CPM hesaplamas yaplr. Corafi Hedefleme (Geotargeting): Yeni bir eilimdir. internette her lkeden balanan bilgisayarlarn tek bir IP adresi vardr. Bu adres o lkeye zg olarak verilir. Reklamlar programlarken sadece belirli lkelerden balanan kiilere gsterilmesi istenebilir. Hedef corafi gruba ynelik odaklanm bir reklam yaplm olur. Banner Deiimi: Sizin hedef kitlenizin kulland bir site tespit ederseniz onlarla yazp, sitenizi tarif ederek o sitenin bannern sitenizde nereye yerletirebileceinizi belirterek sizin banner yaynlama imkanlarn sorabilirsiniz.
214 Janoschka, a.g.e., s. 56 215 Sweeney, a.g.e., s. 314
220
Reklamn Etkisinin lm216: Tklanma Oran (Click-through rate-CTR): Reklamn etkisini lmek iin ka kere gsterildii ile zerine ka kere tklandn lek iin kullanlan bir yntemdir. 1000 kere grlen bir reklama 10 kii tklamsa CTR oran % 1dir. Log-files ve cookies: Kullanclarn siteye gelii, kal, k gibi bilgileri izlemek iin kullanlan programlardr. Log-filesda kimlik bilgisayarn IP numarasndan tespit edilir. Kullanlan bilgisayardan yaplan giriler llr, kullanan kii deil. Daha kiisel bilgiler iin cookies kullanlr. Bankaclk, on-line alveri gibi sitelerde, kullanc siteye girdiinde onun bilgisayarna cookies aktarlr. Cookies kullancnn siteye kaytta verdii bilgileri hatrlar, geri dndnde tanr. Sitedeki davranlar izler. Baz siteler kullancdan cookies iin izin ister. Baz tarayclarda yasaklanm olabilir. http://www.coder.com/creations/banner The Media Builder: http://www.3dtextmaker.com (animasyon bannerlar) Animated Communications: http://www.animation.com (animasyon bannerlar) Animation Online: http://www.animationonline.com The Banner Generator: http://www.coder.com/creations/banner Banner hazrlanmasyla ilgili baz pratik neriler217: 1- Bannern yklenmesi abuk olmaldr. Hacmi 5 Kdan kk olsun. Ge yklenen bir sitede hemen alan banner izleyicinin dikkatini ekecektir. 2- Internet Explorer kullanyorsanz banner dosyasnn bykln anlamak iin bannern stnde mouseun sa tuuna tklayn, propertiesi (zellikler) sein. 3- Banner basit olmaldr. Metin, animasyon, renk, font renklilii bilgi ylmas ve sklmaya neden olabilir. 4- Grsellii ve okunup alglanmas kolay olsun. Renk ve font seiminde dikkatli olun. 5- Bannerda mutlaka Alt tags kullann. Bylece grafik izleme zellii kapatlm ziyaretilerin en azndan bannerda ne olduunu anlamas ve tklamas mmkn olur.
Kendi bannernz yapabilirsiniz: nternet zerinde cretsiz banner oluturma siteleri vardr.
6- Bannera tklannca sitenizde gelinen sayfann optimum bir sayfa olmas gerekir. Bannerlar sk sk kontrol ederek linkin aktif kalmasn salayn.
216 A.g.e., s. 79-80 217 Sweeney, a.g.e., s. 315-317
221
7- Animasyonlu banner kullanacaksanz en fazla 4 ereve kullann. 8- Bannerda mutlaka ne yaplmasn istediinizi belirtin: Ltfen tklaynz! gibi. nsanlarda psikolojik olarak kendilerine syleneni yapma eilimi vardr. Sadece bununla da yetinmeyin, bunun iin ksa, z ama etkileyici nedenler sunun. 9- Banner farkl tarayclarda ve ekran znrlklerinde deneyin. Grlmesini istediiniz gibi grleceinden emin olun. 10- Reklamdan ve grafik tasarmndan anlamyorsanz bu ii profesyonellere brakn. Seri lanlar blm iin neriler: Seri ilanlar basl medyadaki gibidir. Bal ekici olmaldr. Okuyan kiinin sizden daha fazla bilgi talep etmesini salarken, dili hafif ve arkadaa olabilir. Okuyucudan ne trde eylemde bulunmasn istiyorsanz belirtin. Farkl seri ilan rnekleri hazrlayp farkl e-mailler vererek hangisinin daha ok ilgi grdn test edebilirsiniz. Gelen bavurulara verdiiniz cevaplar kaydedin218.
218 Sweeney, a.g.e., 323-324
222
15. E-TCARET
E-ticaretin eitli tanmlar vardr. E-ticarete; Dorudan fiziksel balant kurmaya ya da fiziksel dei toku ilemine gerek kalmadan taraflarn elektronik olarak iletiim kurduklar her trl ticari i etkinlii denilebilir219. rn, hizmet ve bilginin interneti de ieren bilgisayar alar araclyla almn, satmn veya deiimini tanmlamaktadr. E-ticaret e-iin bir blmdr ve firmalar asndan dnldnde pazarlama ve satla ilgili temel faaliyetlerin internet ve dier bilgi ve iletiim teknolojileri yardmyla yrtlmesidir. E-i firmann ne olduu, e-ticaret ise ne yaptdr denebilir220. letme ynetiminin vizyonunun, ticari ortaklar ile ilikisinin etkinliini artrmak iin gelimi bilgi teknolojisi yardmyla hayata geirilmesi olarak bakmak da mmkndr221. Gnmzde e-ticaret pek ok eyi kapsayan, geni bir deyim olarak kullanlmaktadr. Bu adan bakldnda aadaki kategorileri e-ticaret iinde tanmlamak mmkndr: Pazarlama Sat nternetten rn, hizmet alma Bankaclk On-line kamu hizmetleri Gmrk, d ticaret ilemleri
Kaynak: Goottschalk, E-Business Strategy, s. 6

219 Ersoy (yiler), Zeynep, Elektronik Ticaret ve Ticaret Noktalar, GEME Yayn, 1999, s. 36 220 Goottschalk, Petter. E-Business Strategy, Sourcing and Governance. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, s. 16 221 Hollensen, Global Marketing, s. 373
223
nternetten sat yaplan rn ve hizmetler iki gruba ayrlabilir: Fiziksel rn ve hizmetler ve tamamen saysallatrlm (digitalized) rn ve hizmetler. Fiziksel rnlerin pazarlanmasnda kullanclara sunulan ara yz ve aa balanma ortamnn etkisi byktr. PC, kitap, giyim, hediyelik eya, elektronik cihazlar, ambalajl gda rnleri, kiisel bakm rnleri webde en ok sat yaplan rnlerin banda gelmektedir. eBay ve Amazon e-ticarette dnyann en byk iki firmas olarak bu alanda baarl olan modeller yaratmtr. Etsy, eBay firmas olarak daha ok el iilii ile yaplan zgn rnlerin satndaki modeli ve kullanc saysyla baarl bir rnektir. Saysal hizmetlere; mali, finansal hizmetler, elenme, bilgi amal ierik, basm-yaym, mzik ve film, yazlm datm hizmetleri, veritaban hizmetleri (istatistik, piyasa haberi, fiyat bilgisi), ktphanecilik, oyun, sohbet, reklam, sertifikasyon, sar sayfalar (yellow pages) ilk akla gelen rneklerdir. 15.1 E-Ticaretin Taraflarna Gre Tanm Firmadan Tketiciye (B2C): Dell, amazon.com, etoys, gap Tketiciden Tketiciye (C2C): eBay, gittigidiyor.com Firmadan Firmaya (B2B): EDI, GM-Ford ve DaimlerChryslerin oto paralarn ortak satn ald, tedarikilerin kaydolduu sistem, Grainger.comun datm sistemi Firmadan Devlete (B2G): SSK ilemleri Tketiciden/Vatandatan Devlete (C2G): Belediyelerin on-line ilemleri Bunlara son dnemde sanal topluluklarn ve mobil an jenerasyonunun youn kullanma alkanlyla belirlenen, peer-to-peer (P2P) denilen, C2Cnin bir baka tr olarak, arkadalar aras denebilecek bir tr daha eklenmitir. Firmalar aras ticaret (B2B) hacmi en byk kategori olup, B2Cden be kat byk olduu tahmin edilmektedir222. 15.2 Mteri Davranlar Firmalarn mterilerin internet ortamnda alveri yaparken nasl davrandklarn, satn alma alkanlklarn iyi anlamalar, gelitirilecek zmlerin etkililii asndan son derece nemlidir. On-line alverite mterilerin genelde sergiledikleri davran zellikleri unlardr: Maazay ziyaret edip on-line alveri ncesi bilgi toplamak, rn deerlendirmek nternet vastasyla rn/satcy tespit edip maazadan alverie gitmek nternetten bir katalog sayesinde satn alma karar vermek
222 Hollensen, Global Marketing, s. 376
224
Hem satn alma kararn hem de satn almay internet/on-line kaynaklar araclyla yapmak 15.3 Firmadan Mteriye (B2C)de On-line Pazaryerlerinin Faydalar B2Cde on-line pazaryerlerinin mterilere sunduu avantajlar unlardr223: rne 7 gn, 24 saat ulaabilme Geni rn yelpazesi, ok zel rnlerin bulunmas Daha dk fiyatlar Hzl teslimat Mteri hizmetleri Kiisel muamele grme ki ynl iletiim frsat Evden veya iyerinden alveri yapabilme Sat grevlisinin basksnn olmamas Aratrma ve kyaslama yapma kolayl Allm biz maazadan bir bakasna gemenin maliyetinin dk olmas birliki eleme faydalar
Firma bak asndan interneti pazara alan bir sat kanal olarak kullanmann faydalar unlardr224: Satlarn artmas rnlerinizin Google ve dier arama motorlarnda daha sk grnmesi: Kullanclar nihai olarak alverii off-line veya on-line yapsa da rn ve hizmet bulmak iin arama motorlarn kullanyorlar. Corafi snrlamalardan kurtulma: Tm dnyaya sat imkan. Mterilerin benzer sorularna telefonla veya bire bir cevap vermenin yknden kurtulma E-ticaret sitesi iletmek gittike ucuzlamaktadr. ASP225ler KOBlere ekonomik pazaryerleri salamaktadr. Kk olsanz bile byklerle rekabet edebilirsiniz. Gelir dzeyi yksek kesimler alverilerini daha ok on-line yapmaktadr. gn 24 saat alveri: Aratrmalar alan kiilerin alverilerini i saatleri dnde 7 evden yaptklarn gstermektedir. On-line alveriin % 38i i d saatlerdedir. E-ticaret tm dnyada artmaktadr. Kriz dneminde perakende satlar derken bile e-ticaret artmaktadr.
223 A.g.e. s. 9-10 224 E-Commerce, Beginners Guide, e-Consultancy, August 2008 225 application service provider (ASP ): uygulama hizmet salaycs
225
rnlere yerel pazarda talep az olsa bile e-ticaretle dnyann dier blgerindeki ihtiya sahiplerine ulalabilir. Mterilerin sitedeki davran ekilleri onlar hakkndaki davransal bilgilerinizi artrr, yeni tekliflerin etkililik dzeyini artrr. Potansiyel dezavantajlar unlar olabilir: Kiisel gizliliin, bilginin olmamas Yava teslimattan doan memnuniyetsizlik Siparii tamamlamada zorluk olmas Kandrlma potansiyeli On-line maaza ileticileri ile olumsuz etkileim rn satn almadan nce grememe, inceleyememe On-line alveri deneyiminin dk marka bamll PC sahibi olma ve networke balanma maliyeti Yava modemler ve sitede yava yklenme olmas
Mteriler iin deerli e-servisler unlar olabilir: Elenceli ve yararl on-line dnyalar (yemek, salk) Kiisel bilgiyi kontrol etme ve deitirme imkan Son derece odaklanm teklif ve davetiyeler Sosyal interaktivite iin yaplandrlm ortamlar (oyun, sohbet) Mobil telefon biiminde haberleme ve kiisel servisler Annda spor haberleri
Avrupal On-line Alveri Yapanlarla Yapmayanlarn Ana zellikleri

On-line Olup Alveri Yapmayanlar - % 32si be yldan fazla sredir on-line - Haftada ortalama 3 saat internette - % 50si interneti sk kullanyor - % 57si genibant eriimine sahip - % 50si bayan - % 41i 45 ya ve stnde - % 28i satn almay dnd rnn web sitesini ziyaret etmi - % 27si off-line alveri ncesi on-line aratrma yapyor
Kaynak: JupiterResearch226
226 European Retail Consumer Survey-Leveraging Online Presence to Drive Off-line Sales,Vision Report March 22, 2007
On-line Alveri Yapanlar - % 46s be yldan uzun sredir on-line - Haftada ortalama 7 saat internette - % 79u interneti sk kullanyor - % 74 genibant eriime sahip - % 60 erkek - % 31i 45 ya ve st - % 61i satn almay dnd rnn web sitesini ziyaret etmi - % 55i of-line alveri ncesi on-line aratrma yapyor
226
lkelere Gre Sk Alveri Yapanlarla En Fazla Harcamay Yapanlarn Yzdesi

Sk Alveri Yapan lkeler (%) ngiltere Fransa sve Almanya talya spanya Arlkl Ortalama
Kaynak: JupiterResearch227
En Fazla Paray Harcayan lkeler (%) talya ngiltere Fransa Almanya sve spanya Arlkl Ortalama 51 47 36 32 27 22 36
64 50 46 43 41 19 49
rn Kategorilerinde Cinsiyete Gre Online Alverilerin Yzdesi Oyuncak Kiisel Bakm Bakkaliye Bilgisayar Oyunu Spor Malzemeleri Giysi CD Kitap Erkek Kadn
Kaynak: JupiterResearch Kapsanan lkeler: ngiltere, Fransa, Almanya, spanya, sve, talya
6 6 6
11 12
8 10 5 11 8
22
36 34 37 40%
45
59 60% 80%
0%
20%
15.4 Ziyaretilerin Tketim rnleri Sitelerini Ziyaret Nedenleri JupiterResearchn ABD iin yapt aratrmaya gre ambalajl tketim rnleri web sitelerini ziyaret edenleri kuponla tevik edince sitelerin dier nedenlerle ziyaret orannda da art olduu tespit edilmitir. Siteye daha ok ziyareti ekmek iin kuponla indirim salamak, tarifler, grler, tavsiyeler, oyun oynama, e-maille bilgi verme gibi interaktif ierik hazrlamak zerinde nemle durulmaldr228.
227 European Retail Consumer Survey 228 JupiterResearch, Online Coupons (Coupon Clippers Most Valuable to Web Sites), March 31, 2005
227
Bu rapora gre genel olarak ziyaretiler; ambalajl tketim rnleri sitelerini marka bazl arama (% 24), rn ismiyle arama (% 19), rn ambalajnda sitenin ismini grerek bulma (% 18), firmann e-maili ile (% 13), TV/radyo/basl reklam (% 8) ve on-line reklamlarla (% 5) bulmaktadr.
Tketim rnleri Sitelerinin Ziyaret Edilme Nedenleri
Oyun oynama Tavsiye isteme Maaza yeri bulma Geri bildirim Tarif almak Yarmaya katlm cretsiz hediye 0% 10% 20%
16% 10% 19% 26% 28% 33% 49% 54% 75%

50% 60% 70% 80%
20% 17%
22% 27% 31%

30% 40%
Normal ziyareti
Kupon beklentisi olanlar
Kaynak: Jupiter Research,
228
15.5 nternette E- Modelleri modeli bir iletmenin varln srdrmesi, kar elde etmesi iin kendini deer zincirinde nerede konumlandrdn, hangi metodu izlediini gsterir229. 15.5.1 Araclar Araclar piyasa yapcdr. Alclarla satclar bir araya getirir ve ilemleri kolaylatrrlar. B2B, B2C ve C2Cde nemlidirler. Genelde arac her bir ilem iin cret veya komisyon alr. Bu tutar belirlemede deiik formller kullanlabilir. Bu modelde deinilebilecek olanlar yledir: Tam Pazaryeri: lemlerin yaplmas, piyasa deerlendirmesi, pazarlk ve sipariin yerine getirilmesi dahil gerek bir pazaryerinde olan tm ilemler burada yerine getirilir. leticileri bamsz veya sanayi konsorsiyumlar tarafndan destekleniyor olabilir. rnekleri: Orbitz, ChemConnect Alm/Satm Tamamlama: Mterilerden fiyat ve teslimat koullar ile ilgili talepleri alarak bir rnn alm veya satmn yapar. rnekleri: CarsDirect, Respond.com Talep Toplama Sistemi: Bu sistemin patentli kurucusu Priceline.comdur. Potansiyel alc bir rn veya hizmete deyecei nihai rakam kredi kart ile birlikte bildirir, sistem ileticisi (Priceline) katlmclara veya kendi zel veritabanna duyuru yaparak akdin yerine getirilmesini salar. Bir kii San Franciscoda ismi belli bir otelde bir gece kalmak iin 100 dolar deyeceini sisteme belirtirse Priceline bu otele teklifi gtrr. Otel kabul ederse ilem tamamlanr. Havayolu ve otel gibi son dakikada rezervasyon iptali olan yerlerse mterilerin az da olsa dk fiyata yararlanma imkan doar. Hizmet salayclarn ise klasik datm kanaln bozmalar engellenmi olur230. rnekleri: Priceline.com, autobytel.com Ak Artrma Araclar: Bireysel veya ticari satclar iin ak artrma dzenlerler. letici satcya hem sitede listelendii iin hem de ilem deerinin belli orannda masraf yazar. Ak artrma takdim ve artrma kurallar ok eitlidir. rnek: eBay, QXL lem Aracs : Alc ile satc arasnda ticari bir alm-satm ileminin gereklemesi iin nc taraf olarak deme mekanizmas vd. hizmeti salarlar. rnek: PayPal, Escrow.com, E*Trade, Expedia Distribtrler: Katalog operasyonudur. ok sayda rn reticisini yine ok sayda hacimli alm yapan perakendecilerle buluturur. mtiyazl datclarla onlarn ticaret ortaklar arasndaki ilemleri kolaylatrrlar.
229 Rappa, Michael. Business Models on the Web, http://digitalenterprise.org/models/models.html, eriim: 28.05.2007 230 Hollensen, a.g.e., s. 379
229
Arama Ajan: Bir yazlm veya robot alcnn zelliklerini belirledii rn/hizmetin fiyatn ve mevcut olup olmadn veya bulunmas ok zor bir bilginin yerini aratrr. Sanal Pazaryeri: On-line perakendeciler iin yer ve iletme hizmeti salayan, kurulum, listeleme ve ilem maliyetlerini tccarlardan alan sanal maaza. Ayrca otomatik ilem ve ilikisel pazarlama hizmetleri de verebilirler. rnek: Amazon.com
15.5.2 Reklam Modeli Klasik medya yayn modelinin on-line ortamdaki versiyonudur. Burada yaync web sitesi sahibi olup, sitede cretli veya cretsiz ierikle birlikte e-mail, Annda Mesajlama (IM), bloglar gibi hizmetler de sunulabilir. Reklam bannerlar ya tek ya da en nemli gelir kaynadr. Bu model siteye gelen ziyareti saysnn ok veya sitenin zellemi bir konuda olup buna gre ziyaretileri ekmesi durumunda en iyi sonucu retir. Portal: Genellikle deiik konularda ierik ve hizmetleri ieren arama motorlardr. Yksek ziyareti hacmi reklamdan geliri artrd gibi site hizmetlerinin daha da eitlendirilmesine imkan verir. rnek: Yahoo!, Superonline, http://www.e-kolay.net, Mynet.com Seri lanlar (Classifieds): Satlk veya satn alnmak iin aranan eylerin listelendii site. Listelenme creti sabit, ayn zamanda bir de yelik bedeli alnyor olabilir. rnekler: Monster.com, Craigslist, Match.com, sahibinden.com Kullanc Kayd: Eriimi cretsiz ama kullanm iin kayt isteyen ierik siteleridir. Kayd yaplan kiilerin demografik bilgileri ve site iindeki dolamlar izlenerek davransal zelliklerle hedeflenmi reklam kampanyalarna veri retirler. rnek: NYTimes, Radikal Arama Sonras cretli Reklam Yerletirmesi: Kullanclarn belirli bir kelimede arama yapmas srasnda gze grneni en favori yerlerde cretli bavurusunu yapm olanlarn reklam niteliindeki linkinin verilmesi (sponsor linkler) rnek: Google, Yahoo Balamsal Reklam / Davransal Pazarlama: Reklamla rn yakndan balanr. rnein kayt isteyen bir tarayc kullanc bunu doldurunca burada verilen bilgilerle ilikili olarak ziyareti webde olduu sre iinde reklam linki veya pop-uplar gsterir. rnek: Claria erik Hedefleyen Reklam: Googleun bulduu bu sistemde Google ziyaretinin bulunduu sayfann ieriini tespit edip, bu konuda reklam vermi olanlarn reklamn
230
otomatik olarak bu sitelerde gsterir. rnek: Google Adsense, balamsal reklama en iyi rnektir. Pek ok site bir a oluturur. Profili belirlenen ziyareti belirli bir konuda aratrma yaparken ayn yerde bir reklam kabilir. Intromercials: Kullanc istedii ieriin olduu siteye girmeden nce karsna kan tam sayfa anime reklamlar. rnek: CBS MarketWatch Ultramercials: Bunlar da interaktif on-line reklamlardr ve ziyareti ulamak istedii siteye girmeden nce bunlara cevap vermeden geemez. rnek: Mercedes-Benz ile ibirlii iinde Salon.
15.5.3 Bilgi Aracl Modeli Mteriler ve onlarn tketim alkanlklar hedeflenmi pazarlama kampanyalar yrtrken ok nemlidir. reticiler ve rnleri hakknda bamsz bir yerin toplad bilgiye mteriler nem verirler. Bilgi araclar alc ve satclarn pazar anlamalar srecinde her iki tarafa da yardmc olurlar. Reklam Alar: Banner reklamlar network yesi sitelere datarak reklamclarn daha geni lekli kampanya yrtmelerine yardmc olurlar. Reklam alar web kullanclar hakknda bilgi toplayarak pazarlamann etkililiini analiz etmeye yardmc olurlar. rnek: DoubleClick zleyici lm Hizmetleri: Tamamen on-line kullanclarn zelliklerini aratran pazar aratrmas kurulular. rnek: Nielsen//Netratings Tevik Pazarlamas: Mterilere deitirme noktalarn bildirme veya katlmc perakendecilerden alveri iin kupon salama gibi mteri ball salama programlar. Kullanclar hakknda toplanan veri hedeflenmi reklam iin satlr. rnek: Coolsavings Meta Araclar (Metamediary): Alc ve satc arasnda kapsaml bilgi ve destek hizmetleri salayan ama rn/hizmetlerin gerek deiiminde yer almayan, ilem kolaylatrclar. rnek: Edmunds (arabalarla ilgili)
15.5.4 Maaza Modelleri rn ve hizmetlerin toptan veya perakende satn yapanlar. Satlar liste fiyatna gre veya ak artrma ile oluabilir. Sanal Maaza ( e-tailer): Sadece web zerinde sat yapar. rnek: Amazon.com.
231
Katalog Tccar: Web temelli katalogla postayla sipari sistemi. Posta, telefon ve online siparii birletiren bir modeldir. rnek: Lands End Click and Mortar: Klasik maazalarn webde maaza amas. rnek: Barnes & Noble BT Datcs (Vendor): Bu modelde maaza ileticisi tamamen saysallatrlm rnlerin sat ve datmn webden yapar. rnek: Apple iTunes Music Store rnek-1: ABDnin en byk zincir maazalarndan Target, Lazaro Hernandez ve Jack McCollough isimli tasarmclarn ykseliteki markas Proenza Schouler ile bir anlama imzalad. Hi/lo isimli akm kapsamndaki nl tasarmclarn zincir maazalarla anlaarak orta-st segmentlere satabilecei trde ve fiyatta rnleri retmesi ile geni bir alc kesimine ulamas amalanyor. Proenza Schouler Target isimli kolleksiyondaki baz paralar yanllkla target.comda sergilenince ok ksa srede 4.000 hit alm ve internetten ucuza alnan giysiler annda eBayde daha yksek fiyatla sata sunulmutur.231 rnek-2: American Apparel firmasnn Second Life isimli 3D ( boyutlu) sanal dnyada at maazasndan grntler232 sunulmaktadr. Burada yaayan kiilerin avatarlar paras 1 dolardan kyafet alabilmekte, isteyen kiiler ise avatarlara tklayarak American Apparelin webdeki gerek sanal maazasna gidip, gerek kyafetler satn alabilmektedir.
231 IHT, With Proenza Schouler, Colette will hit a low-price target, Tuesday, February 6, 2007 232 http://www.marketingsherpa.com/article_print.html?id=29916, eriim: 04.03.2007
232
15.5.5 retici Modeli reticinin dorudan mterilere ulat, araclar kullanmad model. Bu modelde verimlilik, artan mteri hizmeti ve mterileri daha iyi anlamak nemlidir. rnek: Dell Computer ve tasarmclarn kendi satlarn yapt siteler. Sat: Mlkiyet alcya devredilir. Kiralama: Belirlenen srenin sonunda kullanm hakk dolar ve rn yeniden reticiye dner. Bazen srenin sonunda mlkiyet alcya geebilir. Lisanslama: Kullanm Anlamas ile kullanm hakk alcya geer ama mlkiyet reticidedir. rnek: yazlm lisanslar Markayla Entegre erik: cretli reklamdan farkl olarak retici yeni rn tantmnda markayla btnleik ierik hazrlar. rnek: bmwfilms
Tariin www.ta-ze.com e-ticaret sat sitesi drt lkeye dorudan sat yapmaktadr. Site tasarmyla uluslararas dl kazanmtr.
15.5.5.1 retici Firmalarn Web Sitesi Taktikleri Burada ne kan soru vardr: 1. Mteriler retici firma web sitelerini satn alma srecinde nasl kullanyor? 2. reticiler hangi rn kategorileri ve kanal yapsnn kendilerine dorudan satta en byk frsat sunduuna hangi kriterlerle karar verecekler? 3. On-line reticiler on-line datclarn pazarn ellerinden almakta mdr?
233
Jupiter Researchn yapt bir aratrmaya gre233 dikkatli dnlerek alnmas gereken rnlerde on-line alveri yapanlarn % 25i alverilerini dorudan retici firma web sitelerinden yapmtr. Bu rakam reticilerin dorudan mterilerle ilikisinde webin nemli frsatlar sunduunu gstermektedir. Dorudan mteriye satan firmalarn benzersiz rnler sunmaya, gelimi mteri hizmeti salamaya ve farkllatrlm pazarlama kampanyalar uygulamaya odaklanmas gerekmektedir. On-line satlar halen toplam perakende satlarn dk bir orandr ve faydalanlabilecek bir blm reticiler ve perakendeciler iin mevcuttur. Mterilerin % 43 aratrmaya retici firmann web sitesinden balamtr. Bu trden alclar rn konfigrasyon aralarn ve sitelerin nerilerini nemsemektedir. Alm yapacaklar sitenin tannrlna bakmaktadrlar. Dk fiyatl, abuk karar verilen emtia rnlerinde retici siteleri kullanlmyor ve cazip mteriler deiller. retici firmalarn sunduu zengin bilgi mterileri kendine ekmektedir. Kaliteli marka imaj olan rn satan ve rnlerinin teknik zellikleri olan reticilerin on-line dorudan sat yapmas dorudur. Burada hem yksek kar hem de artan sat sz konusu olacaktr. Bunlar somut yararlar gibi grnmektedir. Ek olarak marka bilinirliini artrmak, mteri bilgisi toplama ve mteri memnuniyeti de salanacak yararlardandr. retici firmalarn on-line dorudan sat stratejisi belirlerken dnmesi gereken be faktr vardr: 1. On-line toplam perakende satlarn rn kategorisinin on-line penetrasyonundan dk olmas: yle bir rnekle aklarsak; tketici elektronik rnlerinde perakendedeki tm satlar 500 milyon dolar iken on-line datclar 20 milyon dolar yapmaktadr. Bu % 4 demektir. te yandan on-line tm reticilerin yapt satlar genelin % 7,1i ise, retici firmann halen elde edebilecei % 3,1lik bir blm var demektir. 2. rn farkl datclarn sunduu farkl tekliflerle glgede kalm mdr? 3. On-line datc pazarlama destei greli olarak basit mi? 4. rn uzman sata ve mteri desteine gerek duyuyor mu?: Geni rn bilgisi, kullanm senaryolaryla ilgili aratrma kapasitesi, tamir ve hizmet modelleri dnlmelidir. 5. On-line rn portfy datc karmasnn tesine geniletilebilir: Perakendecilerin kendinde tutmad rnler iin, tamir ve yenileme paralar iin web dnlebilir. On-line imkanlar dnen pazarlamaclar konuya btnsel olarak yaklamal ve markann geni resmi iinde internetin nereye uyduuna karar vermelidir.
233 Manufacturer Tactics, Evaluating the Online Opportunity, Jupiter Reseach, September 9, 2004
234
rnek-3: www.orlakiely.cm/uk: 1993de Royal College of Art bitirdikten sonra nemli ngiliz markalarnn maaza blmlerini yneten ve rn tasarlayan Orla Kielynin rnleri ok deiik kanallardan satlmaktadr. ABDde Target 1,684 maazasnda onun adyla ev dekorasyon rnlerini sata kartmtr. Kendisine ait olan www.orlakiely.com 2008de 863,000 hit almtr. Satlar 2007ye gre % 24 artmtr. Sitede giysi, anta, aksesuar, ev eyalar ve krtasiye rnleri dorudan son kullancya satlmaktadr. ABDde Target dnda Neiman Marcus, Nordstrom, Bloomingdale ve Antropholigiede de tasarmlarn tayan zel rnler satlmaktadr. 1960 ve 70lerin neeli, ok renkli desenleri bugn iin haval ve kaliteli grnmektedir. Japonyada da hayranlar vardr. rnleri en genten en yalya ne istediini bilen, kendine gvenen ve modaya kurban olmam kadnlar iindir. Drt lkede dorudan sat maazalar var. Ayrca New York Modern Sanatlar Mzesinin satt krtasiye rnlerini tasarlyor.234 15.5.5.2 Perakendecilikte oklu Kanal Kullanm Fiziksel maaza ile internetteki sanal maazann farkllklar unlardr235:
Fiziksel Maaza: Pazaryeri Tezgahtarlk hizmeti Maazann tantm Maaza vitrin dzenlemeleri Maaza atmosferi Orta yerlere konulan toplu rn sepetleri Maaza dzeni Maazadaki kat saylar Maazann giri saylar ve outlet/ubeleri k deme noktas rn grme ve dokunma Maazay ziyaret eden kii says Periyodik satlar On-line Perakende Maazas: Pazar Alan rn tarifleri, bilgi sayfalar, hediye hizmetleri, arama ilevi, telefonla/e-maille tezgahtara balanma zel teklifler, on-line oyun ve ekililer, ilgili dier sitelere linkler, evklendirici bilgi Ana sayfa Arayz sreklilii, maazann organizasyonu, grafikler Maazann hiyerarik seviye balanglarnda gsterilen rnler Ekran derinlii, arama ve tarama ilevleri, gstergeler, imaj haritalar Maazann hiyerarik seviyeleri zel bir on-line maazaya verilen linkler On-line alveri sepeti ve sipari formu maj kalite ve tanmyla snrldr, ses ve grsel uygulamalarda potansiyel vardr On-line maazaya yaplan bireysel ziyaretler Periyodik satlar
234 In overwrought times, a gift for understatement, International Herald Tribune, June 6-7, 2009. 235 Hollensen, a.g.e., s. 384
235
15.5.6 Ortaklk (Affiliate) Modeli Ortaklk iinde olan sitelerden birinde bu ortak sitelerden birinin reklam grnr ve bununla balantl olarak dier siteye geilerek satn alma veya arzulanan dier ilemler yaplrsa gelirden, reklama yer veren siteye de verilir. Performansa dayal bir deme sistemidir. Webin karakterine uygun bir sistemdir. Trleri unlardr: Banner deiimi: Network yesi sitelerde bannerlarn srekli yerletirilmesi Pay-per-click (tklama bana deme): Ziyareti baka bir sitede banner veya reklam grnce tklayarak bu siteye gelince yaplan deme Gelir paylam: Tklayan kii alveri yaparsan gnderen siteye sat komisyonu denmesi. rnek: Amazon.com, Google ve eBay
15.5.7 Topluluk Modeli Topluluk modelinin baars kullanc ballna dayanr. Kullanclar toplulua zaman ve tutku gsterirler. Sosyal network sitelerinde deinildii gibi bu alan webin en geliime ak alanlarndandr. Sitede ek rnlerin/hizmetlerin satndan, gnll katklardan, yelik cretlerinden veya ieriksel reklamdan salanabilir. Ak Kaynak (Open Source): Kodlar ak olarak paylaan dnya apndaki programclarn kurduu bir sistemdir. Bir kodu lisans creti ile kullandrma yerine sistem entegrasyonu, rn destei veya kullanc dokmantasyonu ile elde edilen gelire dayanr. rnek: Red Hat Ak erik: Gnll alan kresel katkda bulunuculardan oluan eriimi ak ierik. rnek: Wikipedia, Eki Szlk Kamusal Yaymclk: Gnll katklar ile radyo ve TV yayncl desteklenir. rnek: The Classical Station (WCPE.org) Sosyal Network Siteleri: nceden belirlenmi ortak noktalar etrafnda bireylerin dier bireylerle balanmasn salayan siteler. Bu konular; mesleki, hobisel, iliki olabilir. Bu siteler ierik reklam ve yelik creti gibi cretler alabilirler. rnek: Flickr, Friendster, Orkut, IVillage, Onpunto.com, YouTube, herkesdinlesin.com, sosyomat.com, Pilli Network, Ortakantin.com, Gayet.net, bebek.com
236
15.5.8 Abonelik Modeli Kullanclar bir hizmetten yararlanmak iin dnemsel cretler der. yelik bedeli ve reklam iki ana kaynaktr. erik Hizmetleri: Metin, ses, video ierii salar. (Listen.com, Netflix) Kiiden Kiiye Networking Hizmetleri: Bireylerin yaratt ierie ulamak iin araclk yapar. rnein eski okul arkadalar (Classmates), Yonja.com, Cember.net Gvenilirlik Servisleri: Truste nternet Hizmet Salayclar (ISPs) Dnemsel yelik bedeliyle network balants ve bununla ilgili dier hizmetleri salar. rnek: America Online, TTnet
15.5.9 Kullandka de Modeli Dnyann baz yerlerinde internetle ilgili rnein balant hizmetleri kullanldka, lmle cretlendirilir. Kullanmn lm: Kullanclar bir hizmeti kullandka ler ve faturalandrr. Aboneliin lm: erie nceden belirli llere gre faturalandrr. rnein, izlenen sayfa says gibi. rnek: Slashdot
15.6 E-Ticaret Perakende Sat Sitelerinin Baars ABDde hazr giyim rnlerinin internette satnda mterilerin on-line satn alma alkanlklar, demografik zellikleri ve satn alma srecinde e-ticaret sitesi ileticilerinin sunduu zelliklerin hangilerine daha ok nem verdii ile ilgili bir aratrmann sonucuna gre236 ; on-line alverite yaplan alveriin toplam ilem maliyeti, kullancnn siteden kendine gre istedii bilgiyi eitli interaktif yntemlerle alabilmesi, sitenin giysilerin denenmesi iin tasarlanmas ve tevik programlar nem srasyla belirlenmitir.
236 Kim, Young Eun ve Kim Youn-Kyung, Predicting online purchase intentions for clothing products, Europen Journal of Marketing, Vol. 38, No. 7, 2004, s. 883-897
237
Aada bu balklarn alt detaylar da grlmektedir. Benzer sonular yine ABD temelli iki baka aratrmada, on-line giysi almndaki en byk ekincenin, satn alma ncesi deneme imkannn olmamas olduu belirtilmitir237. Buna ynelik olarak rn bilgisini ok doyurucu seviyede verme, interaktiviteyi artrma ve Lands End firmasnn sunduu boyutlu imaj zerinde sanal deneme imkan sunulmas ilk akla gelen zmlerdir. Hazr giyim-deerli taklar-saat ve hediyelik eya sektrnde e-ticaret sitelerinin baars iin bu konulara Trkiyedeki kullanc profili gz nnde tutularak dikkat edilmesi gerektii aktr.
lem Maliyeti (1) Kredi kart gvenlii Hzl teslimat Dk fiyat Nakliye masrafnn azl Paray geri deme garantisi Kiisel bilgilerin saklanmas nemli kredi kartlarn kullanabilme Satcnn gvenilirlii hakknda bilgi Site Tasarm (3) 3D rn simlasyonlar Eitimli, lisansl deerlendirici Sanal tur/deneyim Sesli onaylama zel deneme maazalar cretsiz ikayet hatlar
nteraktivite (2) rnleri inceleme Bilgiyi tarama ve update etme Hangi kiisel bilgilerin toplandn bilme Satcnn kiisel bilgi alma hakkn seme
Tevik Programlar (4) Hediye datm Sk ziyaret edilen sayfalar bildirme cretsiz deneme Elence On-line klp yelii yararlar On-line indirime dnen kuponlar
Kuzey Avrupann (sve) en byk e-perakendecisi MTG firmasnn coon.com, nelly.com, gymgrossistem.com, bodystore.com gibi e-ticaret siteleri var. Baarllar nk: ekici rn bileimi sunuluyor. Siteye ziyareti ekiyorlar. Gelen trafiin alveri yapmasn salyorlar. Gvenilir sipari ve deme sistemi var. Mterinin yeniden gelerek daha ok almasn salyorlar.
237 Siddiqui, Noreen. OMalley Antonia vd. Retailer and Consumer Perceptions of Online Fashion Retailers. Journal of Fashion Marketing and Management, Vol. 7, No: 4, 2003, s. 345-335; Eunyoung, Jang. Components of apparel retailing web sites. Journal of Fashion Marketing and Management, Vol. 8, No: 4, 2004, s. 375-378
238
Giyim sat amal sitelerde yer verilecek bilgi trleri:

I- RN BLGS plik ierii Kuma yaps Fiyat rn fotoraf (2D, 3D) Fotoraf geniletmesi Renk tanmlar (grsel, szl) Stil ve modaya uygunluk Diki zellikleri Bakm Giyim ekli (grsel, szel) Hediye edilme zellii l bilgileri (S, M, L, XL) Ayarlama, tamir Mene lkesi Mevcut llerin stoktaki durumu II-MTER HZMETLER Teslimat masraf Uluslararas teslimat bilgisi zel hizmetlerin fiyatlar deme bilgisi (kabul edilen yntemler, kartlar) Sat vergisi Teslimat trleri Teslimat zaman ade koullar En uygun iade bilgisi Paray geri deme garantisi rn sipariinin onaylanmas rn sre bilgisi Mteri hizmetleri iletiim bilgisi Interaktif chat Gizlilik koullar
III- WEB KALTES Arama motoru var m? Faydal sitelere balant Arama deneyimini glendirecek multimedya dosyalar Dier alveri kaynaklar hakknda bilgi (katalog, maaza) Firma profili ve bilgisi Fazla stok veya indirim bilgisi
ABDdeki e-ticareti yanstan perakende rakamlar u ekildedir238:

Tahmini 2007 On-line perakende satlar* (US$ milyar) Toplam ABD perakende satlarna yzdesi 125,1 5% 2008 141,3 5% 2009 156,1 6% 2010 176,9 6% 2011 194,4 7% 2012 211,7 8% 2013 229,1 8%
*Buradaki rakamlarda otomotiv, seyahat ve reeteli ilalar dahil edilmemitir.
238 Mulpuru, Sucharita The State Of Retailing Online 2009: Marketing, June 5, 2009, Forrester Research
239
E-ticaretin sektrel dalm ise u ekildedir:

Gerekleen 2008 Toplam ABD on-line satlar (ABD , milyar) Byme Hazr Giyim, Ayakkab ve Aksesuarlar Ev Bakm ve Aletleri Sanat ve Elden karlabilir Deerli rnler Otomotiv Paralar Kitap Bilgisayar Donanm, Yazlm ve Bununla lgili Kullanm rnleri Tketici Elektronii Organziasyon biletleri iek Gda ve ecek Mobilya Mcevherat Film biletleri Mzik/video Ofis rnleri Serbest Alnp Satlan lalar ve Kiisel Bakm rnleri Ev Hayvanlar Spor Malzemeleri Oyuncak ve video oyunlar Dierleri 141,3 13% 23,6 17,2 1,7 3,2 5,1 25,5 11,1 5,0 2,2 7,3 1,6 3,1 1,0 5,5 5,2 5,0 1,5 2,7 6,7 7,2 2009 156,1 11% 27,0 19,2 1,8 3,6 5,4 27,2 12,5 5,2 2,4 8,6 1,8 3,4 1,1 6,2 5,5 5,9 1,8 2,9 7,2 7,4 2010 176,9 13% 30,9 22,5 2,2 4,2 5,9 30,1 14,6 5,6 2,7 10,3 2,3 4,0 1,2 7,1 6,0 6,9 2,1 3,2 7,6 7,5 Tahminler 2011 194,4 10% 34,1 25,2 2,5 4,7 6,3 32,4 16,3 6,0 2,9 11,9 2,7 4,5 1,3 7,8 6,5 7,8 2,5 3,4 8,0 7,6 2012 211,7 9% 37,2 27,8 2,9 5,2 6,7 34,3 17,8 6,3 3,1 13,6 3,2 5,0 1,4 8,4 6,9 8,7 2,9 3,6 8,9 7,7 2013 229,1 8% 40,3 30,3 3,2 5,8 7,1 36,0 19,2 6,7 3,3 15,4 3,7 5,5 1,5 8,8 7,4 9,6 3,3 3,9 10,4 7,8
Kaynak: Forrester Research Internet Shopping Model, 12/08 (US)
ABDde on-line alveri tarihinde ilk defa 2006da giysi satlar PC, printer ve kelime ilemcisi programlarn satn gemitir. Buna gre on-line giyim satndan elde edilen ciro 18.3 milyar dolar, ikinci kategori ise 17.2 milyar dolar olarak gereklemitir239. Bu art webden giysi satma ile ilgili baz nyarglarn yava yava kaybolmakta olduunu da gstermektedir.
239 Barbaro, Michael, Clothing sales make big inroads on the Web, IHT, 14.05.2007
240
ABDde 2006da toplam kyafet almnn % 8i, bilgisayarlarn % 41i, kitaplarn % 21i ve bebek malzemelerinin % 15i on-line olarak yaplmtr. Seyahat ve bilet satlar dahil ABDde on-line satlar 2006da % 25 byme ile 220 milyar dolara ulamtr. Bu rakam toplam satlarn halen % 6sna denktir. 2007de on-line kyafet satlarnn % 10a ulamas beklenmektedir240. Toplamn ise 2007de $259 milyar dolar olmas bekleniyor. Bu artta sat sitelerinin rn geri alma garantisi vermelerinin, nakliyenin cretsiz olmasnn ve genibant internet eriimi ile rn imajlarnn ksa srede yklenerek, byk grntlerle renk, kuma, grmne ilikin daha ikna edici bilgiye sahip olunmasnn rol byktr. Ayrca GAPin ayakkab satan Piperlime, Amazonun ayakkab ve anta satan Endlessi, eBagsin ayakkab ve anta satan 6pm.comu ile dev firmalarn on-line alverie gsterdii ilgi de alclarn buraya ynelmesini tevik etmitir. Ayn ekilde Timberland firmasnn Timberland.com sitesinde mteriler ayakkablarn kendilerini tasarlayabilmektedir. Oluturulan modeli kendi etrafnda dndrebilmekte, bkebilmekte ve grnty daha da bytebilmektedirler. Forrestern ABDdeki e-ticaret satlarla ilgili olarak yapt aratrmada site ileticilerine sorduu iki soru ve buna verilen cevaplar aada sunulmaktadr: Soru: On-line iinize 2009da daha ok harcama yapacanz belirttiniz. Bundan en fazla etkilenecek alanlar hangileridir?
Arama motoru harcamasn artrmak E-mail harcamasn artrmak Sosyal siteler harcamasn artrmak Byk giriimlerde ncelikle younlamak nemli yeniden platform oluturmay hzlandrmak Personeli artrmak veya ayn seviyede tutmak Ortaklk programlar pazarlama harcamalarn artrmak Kk giriimlerde younlamak Cevaplayan: 20 on-line perakendeci (oklu cevaplar kabul edilmitir) 80% 65% 60% 50% 45% 45% 30% 30%
240 http://www.shop.org/soro07/pr-051407.asp
241
Soru: On-line iinize 2009da daha az harcama yapacanz belirttiniz. Bundan en fazla etkilenecek alanlar hangileridir?
Personel almn azaltmak veya ayn seviyede tutmak Arama motoru harcamasn azaltmak Kk giriimlerde ncelikle younlamak nemli yeniden platform oluturmalar durdurmak Ortaklk programlar pazarlama harcamalarn azaltmak
4
88% 56% 48% 44% 28% 24% 12% 4%
Sosyal sitelerde yaplan harcamalar azaltmak Byk giriimlerde ncelikle younlamak E-mail harcamasn azaltmak Cevaplayan: 25 on-line perakendeci (oklu cevaplar kabul edilmitir)
Arama Motorlar En nemli Mteri Bulma Aralar

Baarl Mteri Kazanma Taktikleri Arama Motoru Pazarlamas Organik Arama Sonucu Ortaklk Programlar Kataloglar Alveri Kyaslama Siteleri Off-line Reklam Sosyal paylam Siteleri Bahisler Banner (grntl) reklamlar Potansiyel Mteri Listelerine E-Mail Gndermek Dier Sitelere Ortak Kayt Kredi Kart/Maaza Kart laveleri Yeni Portal Anlamalar Klasik Portal Anlamalar SMS/Mobil Alveri Uygulamalar Bloglar Dierleri Cevaplayan: 81 on-line perakendeci 83% 51% 41% 25% 22% 20% 11% 11% 9% 6% 2% 2% 2% 2% 1% 0% 0%
242
En Baarl Taktikler
Kendi E-mail Listesine Gndermek Performansa Gre (Pay-for-performance) arama motoru yerletirmeleri Arama Motoru Optimizasyonu (SEO)/Doal Arama Alveri Karlatrma Siteleri Davransal Hedefleme Potansiyel Mteri Listelerine E-Mail Gndermek On-line bannerlar Yeni Portal Anlamalar Klasik Portal Anlamalar Cevaplayan: 81 on-line perakendeci 89% 80% 53% 16% 11% 9% 7% 5% 1%
Yukardaki tabloda da grld zere en nemli mteri bulma arac e-maildir. E-mailin 2009da ncelikle hangi amalar iin kullanlacana verilen cevaplar ise unlardr:
Mterileri belirttikleri tercihlere veya sayn alma verilerine gre segmente ederek e-mail gndermek Mteri geri bildirimi veya anketlere katlmaya davet etmek Yeni rn varlndan haberdar etmek Sadece on-line promosyonlar Alveriteki iptali takip etmek rnlerin yklenmesini bildirme Newsletter (E-Blten) Mteri davranlar veya satn alma verilerine gore kiiselletirilmi/ zel e-mailler ok kanall tantm kampanyalar Mteri satn aldnda bunun onaylamak iin e-mail gnderme Mteri satn aldnda baka rn satma frsat iin e-mail gnderme Sizi zledik e-maili veya promosyonlar Mteri davranlarna cevaben Sadece maaza veya katalog promosyonlarn duyurmak Ortaklarn promosyonu Cevaplayanlar: 80 on-line perakendeci 71% 55% 55% 53% 51% 48% 48% 46% 44% 43% 40% 35% 33% 19% 13%
15.7 E-Ticarette Baar Her ite olduu gibi e-ticarette baar da nceden yaplacak ciddi fizibilite analizlerini, planlama, yrtme ve kontrolde baary ve ynetim girdilerinin istenen etkinlik ve etkililikte olmasn gerektirir. Burada deinilen, iin z bir ka nokta var:
243
Sahip olduunuz i fikrini pazar aratrmas yaparak snayn. Gerekleri isteklerinizle eletirin. ou giriimci sadece yapmay dnd ie odaklanp, bunun karlnda pazarda bu ynde bir talep, istek ve ihtiya var m sorgulamas yapmamakta, yapanlar ise doru parametreler kullanmamaktadr. Her anlamda farkl olmaya almak gerekir: yi bir strateji, pazar iyi anlamak ve tabii ki stratejiyi uygulayacak kaynaklara sahip olmak gerekir. yi network ve ilikiler e-ticarette ok daha kritiktir. Her i zaman, enerji ve tam isteklilik gerektirir. 100 metre mi, maraton mu? Bir e-ticaret sitesinden kurulduu ilk gn sipari almay beklemek gereki deildir, pazarda mterilerde gven uyandrmak iin belirli srelere ihtiya vardr. 15.8 Gelecein Pazaryeleri Nasl Olacak? AOLnin Strateji ve ngrler Yneticisi Andrew Bradforda gre be yl sonra ortaya kacak drt senaryo vardr241. Bunlar, bireylerin istekli ve ekingen katlm ve deerin bireyde veya toplulukta olmasna gre drt eksende zetlenmitir. Buna gre en byk olaslk bireydeki deer-katlmc bamllk blmndeki, griyle belirtilen ortamdr.
241 Bradford, Andrew (Director of Insights & Strategy, AOL). The Near Future of Internet Marketing, webit, (E-Business and E-Marketing Exhibiton and Conferences for South Eastern Europe), Sofya, 7 Ekim 2009
244
FORRESTER FRMASININ WEB STES DEERLENDRME KRTERLER (7.0) Forrester, aratrma kurulularnn e-i ve e-ticaret alannda kresel bir bak as oluturmasna katk salamak amacyla pratik ve ileriye dnk neriler sunmakta, raporlar ve aratrmalar yaynlamaktadr. Siteye ye olan dnya apnda yaklak 2.500 irket, veritabanndaki aratrma raporlar ve analizlere ulamaktadr. DEER 1. Giri yaplan sayfa(lar) kullancda (sitede) amalarna ulaaca dncesi uyandryor mu? 2. Gerek duyulan bilgi olmas gereken yerde midir? 3. Gerekli ilevler ihtiya duyulan yerde sunulmakta mdr? 4. Gerekli bilgi ve ilevler sayfadaki tasarmda ne kartlm mdr? NAVGASYON/STEDE DOLAIM EKL 5. Kategori ve alt kategori isimleri ak ve birbirinden ayrt edilebilir ekilde midir? 6. Men kategorileri hemen alt kategorilerini gsterir veya aklar ekilde midir? 7. rnler mantksal olarak snflandrlm mdr? 8. Grev ak verimli midir? 9. Hiperlink ve kontrollerdeki kelimeler ak ve bilgilendirici midir? 10. Anahtar kelime temelli aratrmalar kapsaml ve net midir? SUNUM 11. Sitede anlalmas kolay bir dil/anlatm ekli kullanyor mu? 12. Sitede anlalmas kolay grafik, ikon ve semboller kullanlyor mu? 13. Metnin okunmas kolay m? 14. Metnin biimlendirilmesi ve sayfaya yerleimi hzl gz taramasn destekliyor mu? 15. Alann kullanm etkili mi? 16. Form alanlar ve interaktif unsurlar mantksal olarak yerletirilmi midir? 17. nteraktif unsurlar kolaylkla fark edilebiliyor mu? 18. nteraktif unsurlar beklendii ekilde davranyor mu? 19. Site kullancnn el ve gz koordinasyonuna uygun muduru? GVEN 20. Site gizlilik ve gvenlik politikalarn toplu ekilde, birlikte sunuyor mu? 21 Lokasyon iaretleri kullancy ynlendiriyor mu? 22. Sitenin ilevsellii kullancnn eylemlerine ak geri bildirim salyor mu? 23. nemli noktalarda aklama metinleri kullancya yardm ediyor mu? 24. Site kullancnn hata yapmasn engelliyor ve yaplan hatalar hemen dzelttiriyor mu? 25. Sitenin performans iyi mi?
245
16. ELEKTRONK PAZARYERLER (B2B E-MARKETPLACES)

Gnmzn rekabet ortamnda bilgi ve iletiim altyaplar; network ve ilikilerin nemini stratejik dzeyde alglamay ve firma uygulamalarn buna gre biimlendirmeyi dayatmaktadr. Bireysel bakldnda rekabet edenler firmalardr ama firmalarn iinde yer aldklar network rekabetteki dayankll yakndan etkilemektedir. Artk birbiriyle rakip olan ama yine de bir network iinde, bu ortamn imkanlarn birlikte oluturan ve kullanan firmalar dardakilere gre daha avantajl konumdadr242. Nitekim, internet networklerin networkdr. Dijital dnyada, iliki networkleri araclyla birbirine bal firmalardan oluan kresel bir dnya ngrlmektedir. Rekabet firmalarn kendilerini srekli farkllatrmalarn gerektiriyor. Firmalar kendilerini hizmet kurumu gibi yeniden konumlandryorlar. likileri sre ynetimi asndan ele almalar gerekiyor. Taktik adansa mterilerle ok yakn olunacak ilikiler, veri tabanlar kurma, mteri odakl hizmet sistemleri ile bire bir etkileimi mmkn klmaya ihtiya duyuluyor. Networkler; Gerekli, minimum altyapnn maliyetlerini drme; Networkteki her ortan eriimini artrmak; Tm network yelerinin ayn anda rn ve hizmetleri deiimini ve bilgilenmesini salama grevlerini yerine getirir.
nternet temelli i modelleri mterilerin zellikle hz, kyaslama ve fiyat asndan hizmet beklentilerini artrmaktadr. Bu gelimeler pazarlama stratejilerini temelden deitirmitir. Bilginin hzla yayld, iletiim yntemlerinin gelimesiyle ticaretteki ilem maliyetleri ve sresinin ksald gnmzde; internetin ve zel alarn sunduu imkanlardan faydalanmann bir baka boyutu sektrel veya genel, kresel/blgesel veya lke bazl elektronik pazaryerlerinde, doru bir yaklamla yer almaktr. 16.1 n Hazrlklar Firmanz elektronik rehberlerde ve e-pazaryerlerinde yer alrken ncesinde yaplm olmas gereken almalar vardr. Ksaca bakarsak243: Siteniz mmkn olduunca profesyonel grnmelidir. Sitenize bakacak olanlar gerek kiilerdir. Firma ismine uygun, etkileyici bir logo olmaldr.
242 Kandampully, Jay. (2003) B2b relationships and networks in the Internet age, Management Decision, 41/5 (2003), s. 445-451 243 Antion, Tom, a.g.e., s. 40-41
246
Sitenizin tm blmleri ilevsel, alr halde olmaldr. Krk, almayan sayfalar, yapm aamasnda gibi ibareler firmanzn imajn bozar. Sayfadaki imajlar tam ve hzl yklenmelidir. Rehber ngilizce ise sitenizin ngilizce blm olmaldr. Siteniz haftann her gn ulalabilir olmaldr. Adresinizin her sayfada aka grnmesini salayn. Telefon numaralar ve e-mail adresi doru, alr durumda olmaldr. Ana sayfann bal firma ismini dorulayacak ekilde olmaldr. Rehberde doru kategoride yer almaya zen gsterin. Bulunduunuz sektr ve sektrle ilgili deyimleri doru tespit edin. Sitenizle, iinizle ilgili tanm yapacaksanz abartmadan, gereki yapn. Rehberlere kayt iin otomatik deil, elle takip edeceiniz yntemleri sein. Mmknse firmanzn ismi A harfi ile balasn nerisi yaplmaktadr. Firmalarn sralamas alfabetik olduu iin en stte yer alma imkan olacaktr. Rehberlerde yer almak ve sitenize link verilmesi site poplaritesini artracaktr. E-pazaryerleri iin gerekli, firmay tantacak bilgiler nceden titizlikle hazrlanmal, kontrol edilmelidir: Firma ismi, faaliyet alan, rn eitleri, kalite belgeleri, sahip olunan markalar (trademarks), distribtrlk varsa hangi firmalar iin yapld, sat ofisi ve fabrikann fiziki adresleri, telefon, faks, varsa belirli dillerde iletiim kurulacak yetkililer, e-mailler ve web sitesi, rnlerin resimleri, rn spesifikasyonlar, retimdeki minimum ve maksimum eitler, teslim ekilleri gerekli dilde ve kapsamda (ne uzun, ne ksa) hazrlanmaldr. 16.2 E-Pazaryeri Nedir? Tanm 1: Katlmc olan alc ve satclarn fiyatlar ve rn zellikleri hakknda bilgi deiimine imkan veren kurumsal bilgi sistemleri olarak tanmlanabilir. Tanm 2: Tedarikiler, datmclar, ticaret hizmet salayclar, altyap salayclar ve interneti iletiim ve ilem amal kullanan mterilerden oluan ayr bir sistemdir244. Tanm 3: ok sayda alc ve satcnn ve baka katlmclarn ek hizmetlerle desteklenen dinamik ve merkezi bir pazaryeri sayesinde iletiimde bulunmalarn ve ilem yapmalarn salayan kurumlar aras bilgi sistemidir.245
244 Stockdale, Rosemary ve Standing, Craig. (2002) A framework for the selection of electronic marketplaces: a content analysis approach, nternet Research: Electronic Networking Applications and Policy, Volume 12, Number 3, 2002, s. 221234 245 Stockdale, Rosemary ve Standing, Craig. Benefits and barriers of electronic marketplace participation: an SME perspective, The Journal of Enterprise Information Management, Volume 17-Number42004, s. 302
247
Bu sitelerin trleri; Alc ve/veya satc firma profili ve rn detaylarn ieren rehberler, Alm ve satm talebine yer verenler, Ya da her ikisini birden yapanlar eklinde olabilir.
B2b pazaryerleri yaplan ticari ileme gre u ekilde snflandrlabilir: 1. 2. 3. 4. Ayrca; lke bazl tedariki firma listeleri (Trkiyede bu trde ok sayda b2b sitesi vardr) Blgesel bazl tedariki ve/veya alc siteleri (Karadeniz, O.Dou) Belirli bir lkeye ynelik ithalatlarn/tedarikilerin sitesi (rnein Rusya, AB, ABD) Sektrel-snrl katlmc (otomotiv iin covisint) veya tm dnya (petrol ekipmanlar) Genel-tm dnya eklinde de olabilir. (alibaba, kompass, globalsources) Alm ve Satm lan Verme (Matchmaking) Satm lanlar (2. El, Kullanlm Makina gibi) Ak Artrma (Auction) Ters Ak Artrma (Reverse Auction)
Otomotiv sektrnde 2000de kurulan Covisintte 250 mteri olarak byk otomobil retim firmalar vardr. Ayrca tm dnyadan 25.000 tedarikiye ulamak mmkndr. 16.3 Firmalara Faydalar246 Satn alma maliyetlerinin dmesi: B2B e-ticaret ortamlarn kullanan firmalar dorudan malzeme almnda % 15lik bir tasarruf olduunu belirtmektedirler. Bunun nedeni israf ve arac marjlarn engellemektir. Fiyatlar ak hale gelir. lem maliyetlerinin dmesi: Anlamalarda, bavuruda, deme ve tahsilde ve sipari srelerinde otomasyon ve standardizasyon ilem maliyetlerini azaltr, i yapma metodlarn basitletirir. Yeni i orta bulma ve i yapmay salar. Tedarik zincirinde otomasyon sistemlerini kullanarak verimlilii artrr.
246 Ghazaly, Sammy El, Benefits and Barrires on B2B E-Marketplaces, http://www.emarketservices.com
248
Genel Olarak E-pazaryerlerinin KOBlere Faydalar247

Avantaj ok sayda geni pazara eriim Faydalar Tedarikiler iin: Firmann hedef pazarlarn kresel alm olan pazaryerleri sayesinde geniletmek Alclar iin: Tedariki listesi daha dk fiyatl ve yeni rnlere ulamak iin geniletilir. Elektronik iletiimde kullanlan e-mail ve multimedya programlar sayesinde birbirinden ok uzak blgeler arasnda iliki kurmak, alc/tedariki tabann geniletmek mmkdr. Elektronik ortamlarn kullanlmas ile idari prosedrlerin esneklii ve doruluu salanr, firma ii ve d ortaklklar aras iletiim kolaylar. Ticaret ortaklaryla etkileimin kolaylamas. rnein elektronik iletiimde zaman farkllklar daha az problem yaratr, mteriler siparilerini kendi zamanlaryla verebilirler. Ancak kresel on-line ak artrma zamanlarna ok dikkatli uymak gerekir. ou e-pazaryerinin faydas bilgiyi tek bir sitede toplamasdr. Hem site ileticileri hem de katlmc firmalarn iyi bilgilenmesi herkesin yararnadr. Bilgi kaynaklarnn gvenini salamak iin zel aba gsterilmesi gerekebilir. Bilginin daha ok deiimi pazarlama, ihaleye kma ve tasarm amalaryla multimedya uygulamalaryla desteklenir. halede tasarmlar ve planlar izim imkan veren yazlmlarla sunulabilir. Baz siteler yelerine pazarlama destei de verir. E-pazaryerlerinin salad becerilerle mteri hizmetleri kiilere greletirilebilir. rnein Ford bayilerinden on-line ortamda rn zelliklerini aldktan sonra iki hafta iinde retimi teslim edebileceini aklamtr. ou e-pazaryeri kataloglarn, fiyat listelerinin, rn zelliklerinin ve konfigrasyonlarnn annda deitirilmesine imkan verir. Klasik basl kataloglarn basm ve datm daha pahal ve zaman alcdr. On-line gncellemelerin maliyeti daha dktr. Yeni alc/tedarikileri aratrma maliyeti olduka dktr. Ayrca elektronik ilem sreleri (sipari girii, deme ve takip) daha etkili ve dk maliyetlidir. Ayn sektrde alan firmalar rakiplerinin rnlerini inceleyerek kendilerinin nerelerde farkl olduklarn grebilirler. Byk firmalar tedariki veritabanlarn e-pazaryerleri sayesinde geniletmektedir. Maliyet ve hz avantaj sayesinde daha nce byk firmalara teklif sunamayan kk firmalar da deerlendirme srecine girebilmektedir.
Yeni ortaklklar iin daha byk potansiyel
Ynetim ve haberlemede esneklik
Uygunluk (24/7 saat eriilebilme)
Bilgi
Gelimi mteri servisi
Bilginin gncellenmesi
Dk ilem maliyetleri rn/hizmetlerin farkllatrlmas Byk firmalarn tedarik zincirine girme becerisi
247 Stockdale, Rosemary ve Standing, Craig. Benefits and barriers of electronic marketplace participaiton: an SME perspective
249
16.4 Engeller Genel olarak bakldnda KOBlerin e-pazaryerlerine uzak kalmalarnn nedenleri u ekilde zetlenebilir: a. E-pazaryerlerini kuran ileticilerin kk firmalar deil, bykleri hedeflemeleri ve giri cretlerini yksek tutmalar b. Firmada ynetimin ve i ortamnn deiime direnmesi, faydalar anlamamas. c. KOBlerin e-pazaryerlerinin kendilerine salayaca faydalar anlayamamas ve bu nedenle gerekli yatrm yapmamas d. Her pazaryerinin kendine zg standard gelitirmesi, sanayiye veya teknolojiye gre ortak uygulamalarn kullanlmamas. Ne kadar e-pazaryeri varsa neredeyse o kadar firma/rn tanmlama standard vardr. Kullanlan teknolojinin says ve karmakl KOBleri rktmektedir. e. KOBler genellikle internetin ve e-pazaryerlerinin yapsn, firma iinde, ynetim ve pazarlamadaki pozisyonunu anlayamamaktadr. f. Kk firmalar uluslararas tedarik zincirindeki gelimeleri, dnyann deiik blgelerinde yaplan retimlerin tek bir rnde birletirilmesi srecini, bu srete elektronik yntemlerin kolaylatrc ve destekleyici roln anlayamamtr. E-pazaryerleri ve elektronik ortam sayesinde bilginin paylam, elektronik sipari verme ve almay, zaman ve maliyet tasarruflarn ve siparii izlemedeki nemini anlamalar gerekmektedir. g. KOBlerin iinde bulunduu sanayi ortam inovasyonu ve teknolojide uygulama cesaretini gstermiyorsa bu firmalara da yansmaktadr. rnein otomotiv sektr yan sanayisi ile birlikte daha atak ve uygulamalarda ileri dzeydedir. h. Ksa dnemde fayda alnamayacan dnme, bu ie uzun dnemli bakamama. i. Elektronik ortamda iliki kurmak, zaman ve mesafeyi kapatmak belirli lde mmkndr. Ticaretin fiziksel taraf yabanc dil, kltr farklln ve ihracat/ithalat prosedrlerini ayrca ele almay, yani zaman, emek ve katlm gerektirir. j. Baz e-pazaryeleri alclar iin avantajldr. Satclar bunu bildiklerinde girmeyeceklerdir. k. Mterilerle bire bir, mteri temsilcileri araclyla ilgilenme, zm gelitirme zorunluluu olduunda bire bir ilikinin azalmasndan da endie duyulabilir. l. E-pazaryerlerinde yaplan ilemlerde bilgi gvenliine gvenmeme. m. Planlama, yazlm ve donanm, bakm ve haberleme masraflar. 16.5 Elektronik Pazaryerlerini Anlamak E-pazaryerinin klasik, off-line yntemlerle kyaslandnda en az onlar kadar zengin, kompleks ve tam olmas, kullanclara ilave deerler sunmas gereklidir248.
248 Stockdale, Rosemary ve Standing, Craig. Benefits and barriers of electronic marketplace participaiton: an SME perspective, s. 301311
250
E-pazaryerlerinin yaps sz konusu olduunda nem tayan konu vardr: Pazaryerinin sahibi ve ileticisi kim? Pazaryerinde sunulan ilem mekanizmalar nelerdir? Katlmclara sunulan ek faydalar, hizmetler Katlm hizmetlerini cretlendirme modelleri
16.6 Mlkiyet Modelleri Araclar: eitli sanayi sektrlerini kapsayan, alclarla satclara ak artrma ve dier kayma deerli hizmetlerle hizmet sunan modeller. Konsorsiyum: Ayn sanayide yer alan rakipler ortak bir pazar yerinde toplanarak tedariki olarak byk firmalarn alm listesine girmeye alrlar. Hiyerarik Yaplar: zel olarak ok byk kurulular ve kamu otoriteleri kendi pazaryerlerini kurarak alm ve ihale ilemlerini buradan gerekletirirler. Byk yatrm ve teknik uzmanlk gerektirirler. Kooperatifler: Gelecekte saylarnn artaca tahmin ediliyor. zel bir amala kurulmu veya belirli bir blgeyi ve sanayiyi kapsyor olabilirler. Katlmclarn belirli pay vardr. 16.7 lem Mekanizmalar ok sayda ilem mekanizmalar vardr: On-line kataloglar Ak artrmalar Alm satm (exchange) Mzakare
Bunlarn kendi iinde de alt kategoriler olduu belirlenmitir. On-line ak artrmada 30 eit vardr. Katalog trleri saylamayacak kadar oktur. rnein www.FreeMarkets.com ak artrmada, www.Quadrem.com ise mzakere, katalog ve ak artrmada uzmanlamtr. Borsalar ise deiime rnektir. 16.8 Katlmclara Sunulan Ek Faydalar Pazaryeri ileticileri buray daha ekici hale getirmek ve rakiplere gre ne kmak iin ek hizmetler tasarlayabilir. rnein sanayideki etkinliklerin duyurulmas, aratrma raporlar, haberler, ilem odakl kolaylklar ilk bata sralanabilir. lem odakl olanlar; sigorta, on-line deme,
251
emanet, gmrk belgelerinin tamamlanmas, veri depolama, siparilerin takibi olabilir. Gven konusu potansiyel ticaret ortaklarnn aratrlmas ve kimlik dorulanmas (verification) ile salanabilir. 16.9 cretlendirme Modeli lem bana alnan cret, lisans creti, reklam ve pazarlama verilerinin sat, yllk/dnemlik yelik bedeli gibi modeller olabilir. E-pazaryerlerinin ana gelir kaynaklar unlardr: yelik bedeli Temel/basit hizmetlerden daha fazla rn bilgisi sunulmas durumunda talep edilen bedel Reklam (banner ve link) lem tutarnn yzdesi Tamamlanan her ilem iin sabit bir tutar Firmann rn katalounu host etmek iin alnan bedel E-ticaret yazlmnn satm veya leasingi Derlenen, sanayi ile ilgili bilginin sat Lojistik ve finansal hizmetler gibi ilave hizmet bedelleri Danmanlk bedeli
16.10 E-Pazaryerlerini Seerken zlenecek Yntem KOBler iin fiziki bir fuara katlmn zaman, emek ve yaplacak ilerin karmakl asndan byk bir grev olduunu biliyoruz. Bu apta olmasa da katlacanz e-pazaryerini semede titiz ve bilgili olmak doru ortamlarda bulunmak iin nemlidir.
252
Aada firmalarmza yol gsterecek bir eylem plan sunulmaktadr249:

1- Kendi sanayi dalnzda yurt iinde ve dnda ve hedef pazarlarnzda bulunan e-pazaryerlerinin listesini oluturun a. Aratrma iin: - www.emarketservices.com - GEME web sitesi (www.igeme.gov.tr) Ticari Bilgi Kaynaklar Rehberi b. - GEME sektr ve lke uzmanlar 2- Sahipleri ve gemiine bakarak mali adan salam siteleri sein Hangi nedenlerle e-pazaryerlerini kullanmak istiyorsunuz? Tantm, sat, satn alma ? Mevcut e-pazaryerleri hangileridir? a. b. c. d. Sahibi ve ileticisi kimdir? Site ne kadar sredir almaktadr? Kar elde ediyor veya masraflarn karlayabiliyorlar m? E-pazaryerini destekleyecek byk yatrmclar, giriimciler var m? - Genellikle About us blmnde bulunur - nemli stratejik ortaklklarn ismi - Baz siteler mali bilgilerini gven salamak iin sitelerinde yaynlarlar. - Baz siteler byk sanayi oyuncular tarafndan desteklenirler. Bu finansal destek salar. - nemli bir rakibiniz veya mteriniz sitenin sahibi olabilir!
3- yelerine, kullanclarna bakarak buradan nasl yararlanacanz anlamaya, ayn alanda hizmet veren dier siteleri maliyet/fayda asndan kyaslamaya aln a. ye says katr? b. nemli referans mterilerin isimleri c. Yaklak olarak site araclyla gerekleen ticaret hacmi - Baz siteler bu bilgileri aka verir. - Baz e-pazaryerleri yaratlan ticaret hacmini gsteren istatistik verirler: - Satlarn deeri - Tamamlanan sat says - Sunulan i frsatlarnn, teklif isteme saylar - nemli i balantlar hakknda rnek olaylar
4- yelik ve Maliyeti: Profesyonel e-pazaryerlerinde kayt iin bir blm bulunur. Bu trden bir kaytla ciddi bir e-pazaryerinde, ciddi firmalarla karlalaca dnlebilir. cret yapsn inceleyip, dier sitelerle kyaslamaya aln. -Firmanzn buray kullanmas iin zellikleri uygun mu? - Kayt olmak gerekli mi? - Anlamann ierii nedir? - cretler nelerdir ve ne zaman toplanmaktadr? -cretleri kim demektedir? - Genellikle FAQ (Sk Sorulan Sorular) blmnde bu bilgi verilir. - Genel bilgi Terms and Conditions blmnde bulunabilir. - Baz siteler yeni yelerinin meruluunu onaylar. Bazs kredi eki salar. - Hangi trden yelik bedelleri var? Sabit bir ilem bedeli/yelik bedeli/ ilemden alnan yzde/ katalogda yer verme bedeli/ talep yaynlama bedeli/ hepsinden bir para ieren karma sistem
249 Checklist-Selecting an e-markeplace, URL: www.emarketservices.com
253
5- Ticaretle lgili Sunulan Aralar: E-pazaryerinden yararlanma kapasitesini belirleyen bir baka unsur sizinle potansiyel ticaret ortaklar arasndaki ilikiyi salayacak olan ara eitleridir. rnnz sabit, deimeyen zelliklere sahipse katalog trnden hizmetler, karmak ve siparie gre deien trdeyse takas (exchange), ne zaman satp ne zaman alacanza, fiyat-kalite-teslimat-dier koullar mzakere etmenize imkan salad iin daha yararl olacaktr. - E-pazaryerinde sunulan ticari ilem aralar nelerdir? - Bu aralar sanayideki skntl ilemlere hitap ediyor mu? - Bu aralar firmanzn ihtiya duyduu eyler mi? eit says e-pazaryerinin kalitesini gsterdii gibi, sadece bir veya ikisine younlamak ise burann ni bir alan setiini gsterir.
6- Etii: Hileli davranlara, fiyat maniplasyonlarna kar bu konular deerlendirmelisiniz. - E-pazaryeri bamszln koruyacak bir ortakla/ hissedar dalmna sahip mi? - Firmanz, fiyatlar ve ticaret tarihi kaydediliyor mu? - E-pazaryeri firmanzla ilgili hassas bilgilere ilikin yaklamn aklyor mu? - Katlmc firmalar nasl seiliyor? Kabul ediliyor? - E-pazaryeri yelerinin kimliini aklyor mu? - Belirli lde kimlik gizlenmesine izin veriliyor mu? - Firmanzn ERP sistemine kimler eriebiliyor? - Firmanzn bilgisi e-pazaryerinin veya sizin servernzda m saklanyor? ifreli mi, ak m? - Sistemin gvenlik denetlemesi yaplyor mu? - Bilgi Teknolojisi Gvenlii Politikas var m? Personel gvenliin nemini anlyor mu? - E-pazaryerlerinin Privacy policy blmn okuyun. - Etik konusu ise operasyonel dzeydedir ev daha ok sanayi konsorsiyumlarnca kurulan yerler iin sz konusudur.
7- Gvenlik ve Gizlilik: Baz kullanclar kimliklerini gizlemek isteyebilir. - Veri gvenlii hem teknik altyap hem de operasyonel srelerle ilgilidir. Teknik adan gvenlik ikiye ayrlr: lem gvenlii ve veri saklanmas. lem gvenlii iin salanan yntemlere bakn. - lem gvenlii iin server temelli SSL veya bireysel sertifikalara dayanan PKI kullanlyor olabilir.
8- deme yaplmamas veya dk standartl rn gnderilme riskleri: E-pazaryeri riskleri nlemek iin u hizmetleri sunuyor mu?: - Emanet servisi: Belirli bir ilem oluncaya kadar muhazafa edilmesi ve olay vukuu bulunca veya koul yerine gelince verilmek zere nc tarafa yaz, belge veya senet verilmesi. nternette bu amala kurulmu www.escrow.com sitesi vardr. - Kredi deerlendirme kurumlaryla on-line link/ stratejik ortaklk (rn: Dun & Bradstreet, www.dnb. com) - Gzetim irketleriyle on-line link/stratejik ibirlii (www.sgs.com, www.bureauveritas.com) - Bamsz bir deerlendirmeciye satcnn retim ve ticaret yapma becerisini ltren on-line link/ stratejik ortaklk
Site bu iki konuda riski ynetmenize yardmc oluyor mu?
254
9- Yasal Risk Ynetimi: Yapacanz ilemin yasal risklerini ve ykmllklerini renin. -Yasal Uyarlar (Legal Notices) ve Kayt ve artlar (Terms and Conditions) blmn dikkatli okuyun. -Kullanc Anlamas imzalamanz gerekebilir. Taraflarn ykmllkleri, grevleri ve sorumluluklar burada belirtilir. - Baz e-pazaryerleri anlamazlk durumunda hzl ve mahkemeye gitmeden sorunu zmek iin araclk hizmeti de verebilir.
- Yasal koullar, maddeler nelerdir? - Anlamazlk durumunda adil bir anlamazlk zm olabilir mi?
10- Lojistik ve cif fiyat ve buna eklenen gmrk vergilerini de ieren tm dier maliyetleri (landed cost) hesaplamada destek: lemin lojistikle balantl maliyetlerinin hesaplanmas nemli bir hizmettir. - E-pazaryerinin on-line link/stratejik ortaklk eklinde lojistikle ilgili bir e-pazaryeri veya hizmet salaycs ile ilikisi var m? - rnler ne kadar srede ve maliyetle teslim edilebilir? - Baz siteler landed cost iin hesap makinas sunar. - Baz e-pazaryerlerinde gmrk vergileri ile ilgili sitelere ynlendirme vardr. rn: International Customs Tariffs Bureau-www.bitd.org lkelere gre gmrk oranlarn vermektedir.
11- Karlkl ileyililikle (interoperability) ilgili ihtiyalarnz. nemli olabilir nk her bir e-pazaryeri iin ayr bir dzenleme yaplmadan firmann mevcut sistemleri ile e-pazaryerlerinin sistemleri konuabilir. - Firmanzn e-pazaryeri ile firmanzdaki ERP sistemi arasnda ileyi kurulmasna ihtiyac olacak m? Karlkl ileyililik, bir e-pazaryerinin eitli yazlm uygulamalaryla iletiimde bulunabilmesi demektir.
12- Hizmet Yaklam: E-pazaryeri kullanclarna eitim ve kullanm destei vermesi, sitenin hizmet ynelimini anlamak iin nemlidir. Servis, alan saysn gsteren bir gstergedir, probleminiz olduunda ok nemli hale gelir. Destek zaman kaybn nlemede ve e-pazaryerlerini kyaslamada bir kriter olarak mutlaka deerlendirilmelidir. - E-pazaryeri haftada 7 gn 24 saat alyor mu? - letiim bilgileri kolay bulunuyor mu? - Kendi zaman diliminizde destee ihtiya duyduunuzda bunu sunabiliyorlar m? - Siteye yelik ncesi nasl altn gsteren demo var m? - Telefonla veya yz yze eitim destei veriliyor mu? - E-pazaryeri kullanma balamadan nce iletiim kurulabilir olmaldr. - yelik ncesi size geri dn dzeylerini mutlaka ln.
16.11 Elektronik Ticaret Sitelerine yelikte Verilen Devlet Destei nternetin ve elektronik yntemlerin firmalarmzn uluslararas pazarlama strateji ve uygulamalarna kataca deer, bu blme kadar tm detaylaryla anlatlmaya allmtr. D Ticaret Mstearlnn 2006nn son dneminde uygulamaya ald e-ticaret sitelerine yelikte yllk yelik ve ayn sitede on-line reklam bedelinin % 50sinin yl boyunca, yllk 10.000 ABD dolarna kadar denmesi destei, maddi bir girdi olmasnn tesinde firma ynetimlerine sunulan ileri grl, yaratc, e-ticaret alkanlklarn artrc bir destek olarak deerlendirilmelidir.
255
Pazar Aratrmas ve Pazarlama Destei Hakknda Tebli (Tebli No: 2006/6) Destekten yararlanabilecekler: Madde 2 (1) Bu Tebli kapsamndaki desteklerden, Trkiyede snai ve/veya ticari faaliyette bulunan veya yazlm sektrnde itigal eden irketler yararlandrlabilir. Pazar Aratrmas ve Pazarlama Desteine likin Tebliin Uygulama Usul ve Esaslarnn Madde 17-19da dzenlenen destek kalemi u ekildedir: - Elektronik Ticaret (e-ticaret) Sitelerine yelik Giderlerinin Desteklenmesi Madde 17- irketler ile SDlerin rnlerinin yurt dna ynelik olarak elektronik ortamda pazarlanabilmesi amacyla Mstearlka uygun grlen ve nihai tketiciye ynelik olmayan e-ticaret sitelerine yelik giderleri, irketler iin %50, SDler iin %60 orannda ve yllk en fazla 10.000 ABD Dolarna kadar desteklenir. Madde 18- Bu kapsamdaki destek unsurundan irketler ve SDler, en fazla yl (birbirini takip eden) sresince yararlanabilir. Destek sresinin balang tarihi olarak ilk destek demesine esas tekil eden fatura tarihi esas alnr. e-ticaret sitelerine yelik giderleri desteinden faydalanmak isteyen irketlerin en az bir yabanc dilde hizmet veren web sitesi olmas zorunludur Bavurudan sonra yaplan / hazrlanan yabanc dildeki arayzn hizmete girdii tarih firma tarafndan beyan edilir ve ilgili sayfalarn GEME tarafndan ktsnn alnd tarih demeye esas alnr GEME, irket, SD ve e-ticaret sitelerinden gerekli grd tm bilgi/belgeleri ister. Gerekli aklama ve bavuru belgeleri www.igeme.gov.tr ve www.dtm.gov.tr web adreslerinde, Devlet Yardmlar blmnde elektronik ortamda bulunmaktadr. GEME Merkez, Marmara Blge Mdrl ve Ege Blge Mdrl destek bavurularn kabul etmektedirler. 2006 - Austos 2009 dneminde 42 ilden 982 firma 1183 bavuru yapmtr. Bunlarn bir ksm ayn sitelere 2. ve 3. kez yaplan yelikleri de kapsamaktadr. stanbul (% 39), Konya (%18), Ankara (% 9), zmir (% 6), Bursa (% 5), Kayseri (% 3), Kocaeli (%3) Mersin, Denizli, Gaziantep (% 2) oranla en ok bavuru yapan iller olmutur. GEME tarafndan n onay verilmi olan ve firmalarn dorudan deme belgeleri ile bavurabilecei b2b sitelere ilikin bilgiler; www.igeme.gov.tr - Devlet Yardmlar / 4.3. e-Ticaret
256
sitelerine yelik giderleri destei kapsamnda GEMEden n onay alm e-ticaret siteleri listesi blmnde sunulmaktadr. Bu konuda, GEME web sitesinde sunulan B2B e-Ticaret ve e-Pazaryerleri adl yayndan faydalanabilirsiniz. GEMEden n onay alm siteler unlardr (Aralk 2009)250:
www.alibaba.com www.archiexpo.com www.army-technology.com www.bau-portal.com www.bizeurope.com www.bncnetwork.net www.directindustry.com www.europages.com www.fibre2fashion.com www.go4worldbusiness.com www.globalsources.com www.kompass.com www.mfg.com www.nauticexpo.com www.sourcingparts.com www.steelorbis.com www.stonebtb.com www.techpilot.net www.todl.com www.tradekey.com
GEME tarafndan Temmuz 2009da destekten yararlanan 433 firmaya anket gnderilmi, 97 cevap alnmtr. Buna gre; % 31.6lk ksm e-ticaret sitelerine yaplan yelii takiben site vastasyla en az bir ihracat balants gerekletirdiini ifade ederken, yelii takiben site vastasyla herhangi bir ihracat balants gerekletiremediini belirtenlerin oran % 68,4dr. yelie bal olarak ihracat balants kurduunu belirtenlerin % 28,6s 03 ay iinde, % 23,8i 46 ay iinde, % 47,6s ise 712 ay ve sonrasna ait dnemde ihracat balants gerekletirdiini ifade etmitir. % 82.4 e-ticaret sitesi zerinden gelen talepler yoluyla toplam ihracatlarnda % 10a varan artlar olduunu ifade ederken, % 25e varan artlar olduunu ifade edenlerin oran % 13,7, % 100 ve zeri artlar olduunu ifade edenlerin oran ise % 3,9 olarak gereklemitir.
16.12 Firmanza En Uygun Siteleri Nasl Belirleyebilirsiniz? Aada eitli uluslararas kurulularn yararl adresler blmnde nerilen, ayrca lkemizde bu konuda ilk giriimleri yapm firmalarmzn evreleriyle paylat nemli b2b e-ticaret web sitelerinin, tarafmzca derlenen web adresleri verilmektedir. Burada hemen belirtilmeliyiz ki, bu bilgi firmalarmza aratrma yapacaklar sitelere ait n fikir vermesi, balang noktas oluturmas iin sunulmaktadr. Bu paylamdan listedeki tm sitelerin ayn etkinlikte, kapsam ve eriimde olduu, mutlaka nerildii sonucu kartlmamaldr. Firmalarmzn grevlendirecekleri bir kiinin srf bu siteleri incelemek ve ilerinden hangilerinin gerekten kendi hedef pazarlarna ulamada etkili olacan aratrmalar en doru yoldur. Sitelerin bazs cretli, bazs cretsizdir.
250 http://www.igeme.gov.tr
257
Bu siteleri deerlendirirken yukarda deinilen kriterlerle birlikte ksa srede bir fikir sahibi olmak iin; cretli/cretsiz ye olmay dnen veya sadece firma bilgisi bulmak isteyen firmalar iin birka tane ksa kritere bakmalarn nerebiliriz: Bu sitenin link poplaritesi nedir? Belirli bir konuda arama yapldnda nemli arama motorlarnda bu site ka kere grnecektir? ok az yere kendi reklamn yapm, hedef kitleyi kendine ekmek iin bilinli bir tantm almas yapmayan sitelere olumlu puan verilmemelidir. Bunun iin http://www.iconinteractive.com/toolsdan link poplaritesi blmne baklabilir. Sitenin izlenme trafii nedir? Azalyor mu, artyor mu? En ok hangi blmlerinden yararlanlyor?
Bu bilgi iin http://www.alexa.coma baklabilir. Alexann bize sunduu bir dier yararl bilgi, deerlendirme amal URLsini yazdmz siteye gelenlerin ayrca baka hangi siteleri kulland ve hangi lke kkenli olduklar bilgisidir. Bir dier trafik izleme yntemi http://www.compete.coma bakmaktr. Ayrca Google Insights for Search ile yine site trafiini dier sitelerle kyaslayarak grme imkannz vardr. Ka yesi var? Byme hz? Site kaynakl ticaretin hacmi? Kurulu yl? Sitenin kullanm kolay m? Alc firma aratrmada zorlanyor mu? Trkiyeden ye firmalar var m? Varsa bunlarla temasa geerek gr sorabilirsiniz. Sitenin ynetim ekibinde ka kii var? Site firmann gvenilirlii iin ayr bir aratrma yapyor mu?251 GEME web sitesinde, Devlet Yardmlar blmnde n Onay Kriterleri (Ek-10) seeceiniz b2b firmasn dardan, objektif bir gzle deerlendirmeniz iin ok sayda kriter sunmaktadr. Bu almann Dnyada ilk olduu dnlmektedir.
16.12.1 nemli b2b Web Siteleri hracatta iddial ve kararl olan bir firmann en az be veya alt tane cretli b2b sitesine kayt yaptrmas, bunun dnda da nemli ve cretsiz sitelerde firma profili veya sat teklifiyle bulunmas gereklidir. Hangi sitelere hangi tarihte ye olunduu ve ifre bilgileri firmada herkesin ulaabilecei elektronik dosyalarda tutulmaldr.
251 Alibaba firmas cretli ald firmay tam kabul etmeden nce dardan hizmet alarak Global Signa arattrmaktadr.
258
Firmalarmza internette yapacaklar; kendilerine en uygun siteleri bulma, ticaret yaplan ortamlar kefetme ve ileyi mantn anlamada yardmc olmas amacyla aadaki genel liste sunulmaktadr. Bunlarn byk ksm genel/eitli sektrleri kapsayan (yatay) b2b e-pazaryeri iken bir ksm tek bir lkeyi veya blgeyi hedef alan, yani temelde o lkedeki/blgedeki alc firmalara servis vermeyi hedefleyen sitelerdir.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. http://www.africa-business.com http://www.algomtl.com/ http://allactiontrade.com http://allproducts.com http://arabtradepoint.com http://www.asiakingworld.com/ http://auriga.ice.it/opportunitaaffari/offertaitaliana/web_new/Visualizza11.asp?pagina=Prepara RicercaAttivita.asp (talyan Ticaret Merkezi-ICE) http://b2b.tradeholding.com http://elcamino.citd.org http://eng.trade.su (Rusya, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kazakistan vd.) http://exportbureao.com http://gbx.worldchambers.com http://iserve.wtca.org http://marketmeeting.com http://mintportal.bvdep.com http://tradescandinavia.com http://tradeturkey.com http://tradewithlatinamerica.com http://www.aimlink.com/partner.html http://www.abc-d.fr (Fransaya zg) http://www.abcinfos.com (Balkan lkeleri Ticaret Odalar st kuruluu) http//www.about.com http://www.alibaba.com http://www.allactiontrade.com http://www.allproducts.com http://www.ameinfo.com (Ortadou lkeleri- Bahreyn, Msr, ran, Kuveyt, Lbnan, Umman, Katar, Suriye, Suudi Arabistan, BAE) http://www.arabia.com (Arap Dnyas) http://www.asia.manufacturers.globalsources.com http://www.asiannet.com http://www.asiatrade.com/forum/index.php http://www.b2bpointer.com http://www.bikudo.com http://www.bisnis.doc.gov (Trki Cumhuriyetler) http://www.bizeurope.com (Dnya geneli ithalat ve distribtr firma profilleri)
259
35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72.
http://www.bsbin.com http://www.business.com (nternetin en ok ziyaret edilen i sitelerinden. Alexada 1.786. srada. Buraya mutlaka kaydolun) http://www.busytrade.com (cretsiz tantm, cretsiz satn alm talebi yerletirme, alm taleplerine cevap verme) http://www.buysellco.com/ (Teknoloji, savunma) http://www.chinabusinessworld.com http://www.citd.org http://www.cometotrade.com (globaltradevillage.com ile ayn site) http://www.commerce.com.tw http://www.commerceasia.com/services.htm http://www.consupro.net http://www.corporateinformation.com (Yatrmclar iin firma aratrmas) http://www.directindustry.com (nemli bir sitedir) http://www.distributorcentral.com http://www.distributormatch.com (Distribtr ve retici-cretsiz) http://www.distributor-search.com http://www.dubai-bizdirectory.com http://www.e-worldtrade.com (cretsiz talep ve tantm yerletirme) http://www.easytrade.com http://www.ebr.org (cretli) European Business Register) http://www.ec21.com http://www.ec51.com http://www.eceurope.com http://www.ecoframeb2b.com/sell.asp http://www.ecplaza.net http://www.ecvv.com http://www.ecrobot.com http://www.emarketservices.com (b2b site rehberidir. lke, sektr, blge olarak nemli sitelere yer verir.) http://www.emerix.de http://www.exportbureau.com http://www.exporters.sg http://exportid.com (alm-satm acentalar iin) http://www.europages.com (Avrupa) http://www.europeansourcing.com http://www.eurotradeconcept.nl (International Distribution Network Associated Importers & Distributors ) http://www.eximinfo.com http://www.eximturk.com http://www.export.gov/eac/trade_leads.asp http://www.exporthotline.com
260
73. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. 86. 87. 88. 89. 90. 91. 92. 93. 94. 95. 96. 97. 98. 99.
100. 101. 102. 103. 104. 105. 106. 107. 108. 109.
http://www.export-leads.com http://www.exportpages.com http://www.export-worldguide.com http://www.exportyellowpages.com (ABDdeki ihracat firmalarn iletiim ve kontak bilgileri. B2b alyorsanz, ara mal retiyorsanz buradan firma adresi bulabilirsiniz.) http://www.extrade.net http://www.fita.org http://www.foreign-trade.com http://www.freetradefront.com http://www.freemarkets.com http://www.fuzing.com http://www.germanybusinesshub.com http://www.globalsources.com http://www.go4worldbusiness.com http://gulfbusiness.tradeholding.com (Krfez ve slam lkelerinde izlenme oran yksek. Alexa sralamas yksek) http://www.hellotrade.com http://www.hoovers.com http://www.ibo.or.jp (Japon talep eletirme kuruluu) http://www.impexpobiz.com http://www.importers.com http://www.importers-trade-leads.com http://www.import-export-guide.com http://www.indiamart.com http://www.inetgiant.com http://www.infousa.com (ABD ve Kanada) http://www.infobel.com/en/world/index.aspx (telefon rehberi) http://www.industrystock.com (talya, Brezilya, Almanya, Trkiye ve Fransadan ziyareti says ok) http://www.jigsaw.com (nternetin en nemli i ve firma bilgisi toplayan bilgi sitelerinden. Burada yer almak sadece talep bulmak olarak deil, nemli bir ortamda bilgi sergilemek asndan ok nemlidir.) http://www.KobiExport.com http://www.kobinet.org.tr http://www.kompass.com http://www.mac.doc.gov (Merkezi ve Dou Avrupa) http://www.made-in-china.com http://www.manaonline.org http://www.mbendi.co.za/orgs/co4s.htm (COMESA) http://www.mercantil.com (L. Amerika) http://www.nambuyerseller.com/english/html/default.asp http://www.onesource.com
261
110. http://www.openrussia.ru 111. http://www.panjiva.com 112. http://www.premierbc.com 113. http://www.proodle.com (Avrupa, 15 lke) 114. http://www.retail-index.com 115. htp://www.rusbiz.com 116. http://www.scoot.co.uk 117. http://www.sales8europe.com (Avrupal ithalatlar ve distribtrler)- cretli-reticiler kendini kaydediyor. 118. http://www.schober.com (Almanca-Avrupa pazar) 119. http://www.scoot.co.uk (ngiltere merkezli firma rehberi) 120. http://www.sectorpages.com 121. http://www.seibt.com 122. http://www.sektorel.com 123. http://www.selectoryonline.com/Selectory/Login.aspx (ABD, Kanada) 124. http://www.smetc.com 125. http://www.tbc-world.com 126. http://www.thomasnet.com (ABD) yeni hali: http://beta.thomasnet.com 127. http://www.toboc.com/ 128. http://www.tootoo.com (Alexa sralamasnda 9.146) 129. http://www.tpage.com 130. http://www.tradeasy.com 131. http://www.tradeattache.com/userinterface/list.aspx 132. http://www.tradecenterturkey.com 133. http://www.tradechannel.com 134. http://www.trade-directory.com
135. http://www.tradeget.com 136. http://www.tradexpro.com

137. 138. 139. 140. 141. 142. 143. 144. 145. 146. 147. 148. 149. 150. 151.
152. http://www.turkishtradeguide.net 153. http://www.turk-trade.net.
http://www.tradekey.com http://www.tradeleadscenter.com http://www.tradepoint.org http://www.traderlisting.com http://www.tradescandinavia.com http://www.tradeturkey.com http://www.tradefromturkey.com http://www.tradexpro.com http://www.tradewithlatinamerica.com http://www.tradetuber.com http://www.tradezone.com http://www.trem.biz http://www.turbolinker.com (ok sayda rehber hakknda toplu bilgi) http://www.turkfreezone.com http://www.turkishexporter.net
262
154. http://www.iucab.nl/nl (Avusturya, Belika, Kanada, Kbrs, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, ngiltere, Yunanistan, rlanda, talya, Litvanya, Meksika, Hollanda, Norve, spanya, sve, svire, ABDdeki acenta ve araclar listesi) 155. http://www.usgtn.net 156. http://vendigital.com/en/ 157. http://www.venexport.com/index2-in.html (Venezuella) 158. http://www.wand.com 159. http://wdtrade.com/ 160. http://www.webstersonline.com (ABD) 161. http://www.wlw.de/start/DE/en/index.html 162. http://www.worldbid.com 163. http://www.worldtradeaa.com 164. http://www.worldtradedb.com 165. http://www.WorldTradExnet.com 166. http://www.worldvideobusiness.com 167. http://worldyellowpages.com 168. http://www.wtcankara.org.tr 169. http://www.yescoltd.com 170. http://www2.thomasregister.com (ABD-Kanada) 171. http://www.thomasglobal.com 172. Trk Firmalar Rehberi: http://trfirms.com 173. http://www3.jetro.go.jp/ttppoas/index.html (JETRO Business Matching Database)
Sektrel Odakl nemli Siteler

Ambalaj http://www.trpackaging.com http://www.packing-technology.com Cam http://www.glassonline.com http://www.glassglobal.com Havaclk http://www.partsbase.com Hediyelik Eya-Promosyon rnleri http://www.europeansourcing.com http://www.psionline.de http://www.distributorcentral.com Maden-Metal http://www.endorsia.com http://www.quadrem.com http://www.metals.about.com(dvme-dkm) http://www.forgefinder.com (dvme-dkm) http://www.subcontractsolutions.com http://www.steelorbis.com Elektrik-Elektronik-Mhendislik http://www.globalspec.com http://www.netwron.net http://www.electrexnet.com Enerji http://www.petrolplaza.com http://www.eutilia.com (elektrik, su, gaz, telekom, demiryolu) http://www.theice.com Filtreleme-Ayrma http://www.filtraguide.com naat/Yapm http://www.bravobuilt.it http://www.edilportale.com http://www.econstroi.com http://www.constructionexnet.com http://www.emporis.com Salk-la http://www.ghx.com http://www.wtopharma.com
263
Makina-Ekipman http://www.sourcingparts.com http://www.mfgquote.com http://www.machinetools.com http://www.bearingnet.net (rulman ve g aktarclar) http://ez-oem.com/ (180 gnde teklifler siliniyor) http://www.process-cooling.com/ Mermer http://www.worldstonex.com http://www.stoneexpozone.com http://www.marbleinstitute.com http://www.findstone.com Metal-Sentetik leme (Tasarm, retim) http://www.techpilot.net Mobilya http://www.archiexpo.com/index.html Boru ve Sre Ekipmanlar Ariba http://www.freemarkets.com Gulfoilandgas http://www.gulfoilandgas.com/ Spaix http://spaix.net SteelTubesTrade http://www.steeltubestrade.net Tube First - http://www.tubefirst.com http://pump-manufacturers.com Tubenet - http://www.tubenet.org/ Water Online - http://www.wateronline.com/ Water-waste-environment-marketplace http://www.water-waste-environmentmarketplace.com/ Kimya http://www.ask4plastic.com http://www.buyersguidechem.com http://www.chemagility.com http://www.chemconnect.com http://www.chemdeals.com http://www.elemica.com http://www.chemchannels.com http://www.chemdeals.com http://www.chemexnet.com http://www.chemorbis.com http://www.chemicalregister.com http://www.industrial-chemical-s.com http://www.ChemDeals.com
Gda/Tarm Sektr http://efresh.com/content/home_welcome/english/? http://www.21food.com/ http://www.agrelma.com http://www.agriculturexnet.com http://www.agroterra.com (spanyolca) http://www.beverageonline.com http://www.bio-e-market.com http://www.efoodcommerce.com http://www.efreshportal.com/Content/01_01_Home.aspx http://www.foodandbeverage-network.com http://www.foodexnet.com http://www.foodforsale.com http://www.foodsfortrade.com http://www.foodmarketexchange.com/tradeleads/ http://www.foodonline.com http://www.foodservice-index.com http://www.foodshowcase.com http://www.foodtime.eu http://www.foodtrader.com http://www.freshplaza.com http://www.fruchtportal.de (Almanca) http://www.greentrade.net http://www.intracen.org/organics http://www.oliveoilturkey.com http://www.organicts.com (sertifikal organik rnler) http://www.productscan.com/search/index.cfm http://www.tarimsalpazarlama.com http://www.tomatoland.com http://www.virtualmarket.fruitlogistica.de/ http://www.zipmec.com/default.asp?lin=2 (Meyvesebze) Orman-Orman rnleri (ABde en ok kullanlanlar) 123 Madeira http://www.123madeira.com Fordaq- http://www.fordaq.com Global wood http://www.globalwood.org IHB http://www.timbertrade.net Timberweb - http://www.timberweb.com Wood me - http://www.wood-me.com Wood web http://www.woodweb.com Woodplanet http://www.woodplanet.com Derevo-http://www.derevo-info.com/ (Ukrayna) Woodbusinessportal.com
264
Tekstil Anton Dell. www.antondell.co.uk TextileExnet: http://www.textilexnet.com (Trkiye) http://www.textile.com Textilemarketplace: http://www.textilemarketplace.com Textileclub: http://www.textileclub.ru (Rusya) Textileonly: http://www.textileonly.com (Trkiye) Textile Source: http://www.textilesource.com Textile Web: http://www.textileweb.com Bharattextile.com (Hindistan) Texindex: http://www.texindex.com Webtex: http://www.webtex.ag Yarns & Fibers: http://www.yarnsandfibers.com Fibre2Fashion: http://www.fibre2fashion.com Eximinter: http://www.eximinter.com (Trkiye, 7 dil) Texmondo: http://www.texmondo.com (talya) Textilebuyers: http://www.textilebuyers.com Global Search Light: http://www.globalsearchlight.com Modemonline http://www.modemonline.com/fashion http://www.brands2match.com http://www.wotol.com China Texnet - http://www.chinatexnet.com Fahion United http://www.fashionunited.com Texwatch - http://www.texwatch.com Virtual Rags - http://www.virtualrags.com Worldwide Retail Exchange- http://www. worldwideretailexchange.org http://www.eparsmart.com (ran kkenli, hal sektr)
Otomotiv http://www.allworldautomotive.com http://www.supplyon.com http://www.truckscout.com http://www.automotiveexnet.com http://www.tecdoc.de (Almanca) http://en.bau-portal.com/index.php Tasarm/Mimari http://www.todl.com http://www.bncnetwork.net Yatlk http://www.nauticexpo.com Yazlm http://www.softreseller.com hale http://www.tendersinfo.com http://www.intengo.com (Trkiye)
265
16.13 retim Tedariklerinin On-line Sipari Toplama, hale ve Siparile Yaplmas: OSO Line rnek: OSO Ortak Satnalma Organizasyonu Elektronik Ticaret, Veri ve letiim Hizmetleri A.252. Gnmzde elektronik tedarik sistemleri ile giderek artan oranda internette karlalmaktadr. 2005 ylnda makine sektrne ynelik bir pilot uygulama olarak balatlan ve st at halinde dier imalat sektrlerine hizmet vermeye balayan OSO Ortak Satnalma Organizasyonu Elektronik Ticaret, Veri ve letiim Hizmetleri A. bu tr yaplara lkemizden baarl bir rnek olarak gsterilebilir. OSO A.. makine sektrnde imalat-ihracat niteliinde faaliyet gsteren firma ve temsilcilerin bir araya gelerek, Orta Anadolu Makine ve Aksamlar hracatlar Birlii yeleri ve ynetim kurulu katlm ve D Ticaret Mstearl destei ile oluturulan geni tabanl bir satnalma organizasyonudur. Ortaklar ve yelerinin alm miktarlarn birletirerek yaratt pazarlk gc ile satnalma maliyetlerinde ciddi avantaj salamakta, bylelikle yurt d pazarlarda onlarn rekabet gcn arttrmaktadr. Kresel rekabetin giderek hzlanmas lkelerin daha yaratc, farkl ve aklc yntemlerle hareket etmesine sebep olmutur. Uzak Dou ve Gney Asya irketlerinin devlet kanal ile yaplan toplu almlardan yararlanmas sureti ile lek ekonomisi uygulayabilmesi, bu irketlerin ok uluslu batl irketlerle rekabet edebilir ve pazardan pay alabilir hale gelmesi dengeleri deitirici yn ile en arpc rnektir. Trkiyede mikro, kk ve orta lekli ok sayda firmann oluturduu dank yap lek ekonomisine ulamada en byk engeldir. Yksek girdi maliyetleri ile imalat yapan firmalarmz yurtd rekabette in ve Tayvan gibi ithal girdileri ortak alan devletlerin reticilerinin ve de ok uluslu irketlerin karsnda haksz rekabete uramakta ve zorlanmaktadr. Bu gelimeler Trk imalat sanayiinin rekabetiliini koruyacak bir mekanizmaya olan ihtiyac acil hale getirmitir. OSO A. imalatlar ve ihracatlar satnalma faaliyetleri zelinde disipline ederek alm taleplerini tek bir merkezde toplam ve oluan byk hacimden ald pazarlk gc ile girdi maliyetlerini minimize eden bir zm projesi olarak devreye sokulmutur. OSO maliyet avantajlarnn yannda, satnalma fonksiyonunu stlenerek ortak ve yelerin retim, ynetim ve sata konsantre olmasn salamaktadr. Bylelikle rn kalitesinin ykseltilmesi, yeni rnlerin gelitirilmesi iin firmalara imkan yaratlmaktadr.
252 OSO A.. Ynetim Kurulu Bakan Yrd. Sayn Merih ESKN ve Genel Koordinatr Sayn Abdurrahman YILDIRIMn deerli katklaryla bu yayn iin hazrladklar, 07.09.2009 tarihli yaz bu blmde deitirilmeden kullanlmtr.
266
Alc Firma Asndan Avantajlar Girdi maliyetlerinde ortalama %15 - %40 orannda d salanmaktadr. Alc Tedariki arasnda; satn alma srecinde zamansal kayplar en aza inmektedir. En iyi kalitede, en ucuz fiyata ve en ksa zamanda rn alm salanmaktr. Fiyatlar ve indirim oranlar anlama sresince sabitlendii iin alc firma maliyet hesaplamalarn kolayca yapabilmektedir. Yeni bir sanal pazar ve rekabet ortam sunmaktadr. Satn alma internetten katalog sistemi zerinden yapld iin rnleri ve bunlarn fiyatlarn grme ve dier markalarn fiyatlar ile kyaslama ans bulunabilmektedir. Sipariler internet zerinden gerekletii iin hem zaman ynnden hem de; telefon faks, krtasiye ve dier maliyetler minimum seviyeye inmektedir. Alc iin satn alma karar aamasnda rahat bir ortam sunulmaktadr. Ksa sreli kazan deil, uzun sreli kalite ve kazan kazanm salanmaktadr. Alcnn istenilen zellikte ve miktarda rne en ksa srede ulamas salanmaktadr. Tedariki firma bilgilerine rahatlkla ulam salamaktadr. Tedariki portfy gelimektedir.
Tedariki Firma Asndan Avantajlar
Depolama ve stok maliyetleri azalmaktadr. Reklam, pazarlama maliyetleri azalmaktadr. Salkl retim planlamas imkan olumaktadr. Pazar hakknda daha geni boyutta bilgi sahibi olmaktadr. Kk tedarikilere byk pazarlarda rekabet olana salanmtr. Daha kaliteli ve dnya standartlar dzeyinde retim yapmalarnn yolu alacaktr
OSO A. satnalma faaliyetlerine 2006 ylnda balamtr. Bugn ortaklk yapsnda 96 firma bulunmaktadr ve ortak firmalarn toplam konsolide cirosu 2 milyar dolarn zerindedir. OSO A. ortaklarn makine imalats firmalarn yan sra , ortak satn almada g kazandracak stratejik nem arz eden firmalardan semektedir. Yine daha kk lekli firmalarn da sistemde belirli lde faydalanabilmesi ve baz tketimlerde lee katk salamalar iin 2008 yl ikinci yarsnda yelik sistemi iletilmeye balanmtr. OSO ortaklar teknik alm ve hizmetlerden, ye firmalar ise u an iin yalnzca hizmet szlemelerinden yararlanabilmektedir. Oluan talep ve sisteme duyulan ihtiya gznne alndnda, belirlenen OSO genileme stratejisi sisteme finansman destei salayarak kontroll byme ile tabana yaylm salamak eklinde zetlenmektedir. OSOnun byme srecinde hantal bir organizasyona dnmesini engelleyecek, hzn ve esnekliini srekli klacak bir sistem oluumu planlanm ve ift ynl strateji uygulamasna gidilmitir:
267
1) Sisteme ye alm srecini ynetecek stratejik neme sahip ortaklar almak: Operasyonel yklerin paylald, karlnda ise edindii gelirlerin bir blmnn aktarld bu ortaklar sayesinde tabana yaylrken, sistemin hem srekliliini hem de denetimini salamak mmkn olacaktr. Personel istihdam bu ortaklarca yaplacandan, OSO hzl ve esnek kararlar alabilen, fikirsel-bilgiye dayal bir organizasyon olarak faaliyetlere devam edilecektir. (Bu nedenle yelik almlar izleyen dnemde yenin faaliyet gsterdii sektr temsil eden sektrel dernekler ve kmelenmeler vastas ile operasyonel yk ve sorumluluk paylamna dayal olarak yaplacaktr.) 2) Sistemin srekliliini salamak iin ise tedarikileri daha dk fiyat vermeye motive edecek, ortak ya da yeleri ise retimin kesintisiz devamn salamak iin dzenli alma yneltecek OSO sistemine zg bir finans mekanizmas tasarlanmtr. (OSO sisteminden geen almlara ynelik ; alcya fatura karl mal alm kredisi sunan, tedarikiye ise deme garantisi veren bir sistemin KGF teminat ile salanmas ynnde almalar balatlmtr.) Ayn zamanda lek oluturmak amac ile balatlan uygulamalar ve oluturulan yaplar, OSO ats altnda toplanarak, OSOnun altyaps ve edindii tecrbeden faydalanmalar salanacak ve renme maliyeti minimize edilecektir. Daha nce olumu ve ortadan kaybolmu alm leklerinin yaratt kt rnekler sebebiyle bu tr yaplarn gvenilirliinin sarslmas engellenecek,daha hzl byyen ve tam olarak tabana nfus edebilen bir lek oluturulacaktr. OSO, elektronik satnalma prensibine dayal, web tabanl bir alma sistemidir ve satn alma organizasyonunda sre genel olarak u ekilde ilemektedir: 1) lgili alt mal grubuna gre satnalma anlamas yaplacak alanlarda;ortaklardan gelen bilgiler, nem arz eden girdiler, lek oluturmaya msait yani en ok kullancy bir araya getiren almlar gz nnde bulundurularak satn alma ihalelerine konu olacak kalemlerde nceliklendirme yaplr. 2) haleye klacak alana ilikin bilgilerin toplanmas iin, tedariki ile grmelerin alt yapsn oluturan ve marka, kalite, kullanm miktar, vade vb. gibi detaylar ieren veri seti belirlenir. 3) Temel satnalma verilerinin toplanmas iin, tm paydalarn beklentisini karlayacak standart talep toplama veri cetvelleri oluturulur, ortak ve yelere yollanr. 4) Talep toplama veri cetvellerinde yeralan veriler derlenir ve analiz edilerek ihaleye klacak toplam talep belirlenir. 5) Bu srece paralel olarak; irket ortaklar ierisinde ilgili konuda en fazla alm yapan ve teknik bilgiye sahip olan firmalarn satnalma mdrleri ve ortaklarndan oluturulan Satnalma Komitesi oluturulur. Satnalmaya ynelik temel standartlar, ihaleye ynelik uyulmas gereken kriter ve kurallar, artnameler ile ilgili detaylar, satnalma ve taleplerinin konsolidasyonu gibi konularda satnalma komisyonun karar yetkili klnr. 6) Bu dorultuda potansiyel tedariki firmalar ile kontak kurularak kategoriler baznda fiyat teklifleri toplanr, incelenir, gerekirse tedarikiler tekrar fiyatlamaya arlr. 7) Komite tarafndan deerlendirilen teklifler sonucunda fiyat, kalite ve operasyon gc bakmndan OSO A.nin beklentilerini en st dzeyde karlayabilecek firma seilir.
268
8) Seilen firma ve teklifi Ynetim Kurulunda gre alr. Onay sonrasnda imzalanan szleme sonras yllk kullanm miktarlarna gre fiyat kataloglarndan belirli indirimler eklinde veya net fiyat zerinden anlalan rnler kataloglar eklinde elektronik sisteme yklenir ve kullanm balatlr. 9) Yklenen bu kataloglar anlama devam ettii srece sistemde durur. OSO A. ortak ve yeleri kendilerine verilen kullanc adlar ve ifreleri ile sisteme giri yaparak anlamal tedariki kataloglarndan diledii miktar ve eitteki rn fiyat fark olmakszn sipari vererek satn alr. Ayrca; sistemin, dolays ile oluturulan lein zarar grmemesi iin kullanc baznda deme ve dier hususlardaki olas aksaklklar takip edilerek gerektiinde ortak, ye veya tedarikinin sistem kullanm durdurulmakta, gerekli dzeltme veya iyiletirilmenin gerekletirilmesini mteakip OSO A. ynetiminin onay ile tekrar almakta veya sistemden kartlmaktadr. letim ve denetim mekanizmasnn yukardaki admlar ierecek ekilde kurulmas, sistemin btnne koruma ve sreklilik salayan dinamik , gvenilir bir yap oluturmaktadr. Elektronik satn alma sisteminde bulunan bir dier arayz ise tedarikiler iin kurgulanmtr. Anlamal tedarikilere verilen kullanc ismi ve ifre vastas ile firmalar sisteme girebilmekte ve sadece kendi rnleri ile ilgili ilem yapabilmektedirler. Bu ekilde kampanya talepleri, deien market koullar ve rekabet sebebi ile fiyat drme talepleri, muadil veya yeni rn ekleme talepleri gibi tedariki ilemleri on-line olarak sistem zerinden OSO A. ynetimine ulamakta ve onaylamas durumunda annda sistemde gerekli deiim kontroll bir ekilde gereklemektedir. Yaplan halelerin Ekonomik Faydas
Daha nce en ucuza alan firmaya getirilen avantaj Rulman halesi Elektrik alt satn almasnda Metal Balant Elemanlar El Aletleri satn almasnda %11 %14 %11.4 %8 Daha nce en pahalya alan firmaya kazandrlan avantaj %65 %47 %87.5 %63
Haziran 2007 ylnda sistem iletim altyapsnn oluturulmas tamamlanmakla birlikte, yaayan organizmalarn hcre yenilemesi gibi OSO sisteminde de srekli bir gncel duruma uygun yazlmsal eklemeler yaplmaktadr. Buna rnek olarak on-line kampanya ve spot sat duyuru a kullanm sunacak ekilde tedariki ara yznde yaplan gelitirmeler verilebilir. Alt gruplar zelinde ise firma ilgililerine ynelik bilgi portal oluturulma almalar; d market raporlar, piyasa ve borsalara ynelik detay bilgilendirme planlamaya alnmtr.
269
Bugne kadar teknik almlarda rulman, balant elemanlar, elektrik alt malzemeleri, hz kontrol cihazlar, madeni yalar, boru profil, elektrik panolar, klemens, tama - istifleme yardmc ekipmanlar anlamalar, hizmet grubunda ise akaryakt, yurtii yurtd kargo, sigorta, ara kiralama, bilgisayar, gmrkleme, antrepo, krtasiye anlamalar yaplarak sistem zerinden kullanma sunulmutur. OSO A. yakn gelecekte fizibilite ve fiyat aratrma almalar yrtlmekte olan elektrik motorlar, redktrler, pinomatik piston ve valflar, kaynak telleri, kesici ve andrclar, paslanmaz sac boru profil gibi teknik malzemeler ile uak bileti, konaklama, eitim, yazlm, kalite ve ynetim danmal gibi hizmet anlamalarn da yaparak sitemine dahil edecektir.
270
17. GEMENN DNYASINA ON-LNE ORTAMDA SUNDUU E-TCARET VE BLG HZMETLER

GEME (www.igeme.gov.tr) hracat Gelitirme Etd Merkezi-GEME 1960 ylnda kurulmutur. Trkiye ihracatnn gelitirilmesi ve salkl bir yapya kavuturulmas amacna ynelik faaliyetleri, deien koullara uyarlayarak ve yenileyerek srdrmektedir. Kurumun misyonu: Trkiyenin srekli ve istikrarl ihracat artnn salanmasna ynelik, firmalarmzn kresel rekabet gcnn artrlmas amacyla ulusal ve uluslararas dzeyde aratrma, eitim, ticari bilgi salama ve tantm hizmetlerini firma odakl ve gncel bir yaklamla sunmak tr. Vizyonu: D ticaretin gelitirilmesi alannda markalam, nc, dinamik ve yeniliki ilk bavuru merkezi olmak.tr. GEME, bakanln D Ticaret Mstearnn yapt Ynetim Kurulu tarafndan ynetilmektedir. hracattan sorumlu Mstear Yardmcs GEME Genel Sekreteri olup, Genel Sekreter Yardmcs GEME birimlerinin yneticisidir. Kurum Merkezi Ankarada, stanbulda Marmara Blge Mdrl, zmirde Ege Blge Mdrl, eitli illerde l Temsilcilikleri ve Rotterdam ve Lefkoede iki yurt d ofisi ile d ticaret evrelerine hizmetlerini ulatrmaktadr. GEME faaliyetleri 6 ana grupta toplanmaktadr: Ticari Bilgi ve Danmanlk Hizmetleri Aratrma- Gelitirme Yayn ve Tantm Eitim Devlet Yardmlarnda Uygulama Uluslararas Projelere Katlm
GEMEnin hedef kitlesi temel olarak u kesimlerden olumaktadr: hracatlar / reticiler Potansiyel ihracatlar renciler ve akademik evreler Yabanc thalatlar D Ticaret le lgili Ulusal Kurumlar: hracat Birlikleri, Tic. ve San. Odalar, Meslekurulular ve dernekleri vb. ulusal kurulular D Ticaret le lgili Yabanc Kurumlarla likiler
271
GEMEnin e-ticaret almalar ve hizmetleri; i. ii. iii. iv. v. vi. Firmalarda pazarlama ynetimi, yeni pazarlar bulma ve bunlar yorumlama Bu pazarlara ynelik etkili strateji ve beceriler oluturma Firma tantmn btnleik pazarla iletiim yaklamyla yapma letiim ve datmda nemli elektronik ortamlar anlama ve buralarda yer alma, Gnlk ihracat ilemlerini yrtme ve yeni mteri bulma Szleme imzalama-dzenli sipari almada e-ticaret bilgi ve yntemlerinin
renilmesi ve yaygnlatrlmas amacyla srdrlmektedir. Bunu ticari bilgi, danmanlk, eitim, uygulaycs olduu devlet yardmlar ve eitli e-ticaret aralarn firmalara sunarak yerine getirmeye almaktadr. GEMEnin lettii Web Siteleri GEME drt adet web sitesi kurmu ve iletmektedir: - Merkez: http://www.igeme.gov.tr - Hollanda Trk Ticareti Gelitirme Ofisi: http://www.ttponl.org - KKTC Temsilcilii: http://www.igemekktc.org - Balkan Ticareti Gelitirme Blge Merkezi: http://www.balkantrade.org GEME web sitesi 2009 ylnn ilk 10 aynda; hafta ii gnlk mkerrer olmayan 1.250 kullanc tarafndan ziyaret edilmitir. Toplam ziyaret says 500.000 olmutur. Ziyaret edilen toplam sayfa says 2.200.000 olup, ziyaretilerin 163 lkeden geldii bilinmektedir. Sitedeki tm hizmetlerden yararlanmak iin Kaytl Kullanc olmak gerekmektedir. GEME alanlarnn tm faaliyetleri girebildii web sisteminde bir duyuru yapldnda otomatik olarak e-posta ile kaytl kullanclara da bilgi gitmektedir. Kiisel ve kurumsal kaytl kullanc says 38.000e yaklamtr. HZMETLER253 1- E-Devlet Ana Kaps (www.turkiye.gov.tr) GEMEye ait 20 adet e-hizmet e-Devlet Ana Kaps zerinde yer alan Bal altnda kullanclara sunulmaktadr.
253 GEMEnin Dnyasna Sunduu e-Hizmetler ve Yrtt e-Ticaret Faaliyetleri, http://www.igeme.gov.tr/ Mevzuat/hracatta Pratik Bilgiler altnda
272
2- Ticari Bilgi Rehberlik Hizmetleri (TBRH) TEK NOKTADAN - EN KISA ZAMANDA - GNCEL - STANDART EKLDE Ticari Bilgi Rehberlik Hizmetleri Birimi ile GEMEde verilmekte olan ticari bilgi hizmetlerinin tek noktadan, en ksa zamanda, gncel ve standart bir ekilde ihracat ve ithalat firmalara iletilmesi, rehberlik hizmeti salanmas ve firma veritaban oluturulmas amalanmtr. hracat firmalar birimin GEME web sitesi (www.igeme.gov.tr) ana sayfasndaki Ticari Bilgi Talebi bal altnda yer alan web tabanl bavuru formunu doldurarak faydalanmaktadr. Bylece GEME firma veritabanna otomatik olarak eklenmektedir. Yurt dndaki ithalatlar web sitesinin ngilizce ara yznde Trade Information Inquiries bal altnda yer alan formu doldurarak taleplerini iletmektedirler. Aratrma gerektiren ve dorudan uzman kadro tarafndan cevaplandrlmas gereken talepler ilgili birimlere ynlendirilmekte ve cevaplar yine ilgili birimlerden firmalarmza iletilmektedir. Kurumsal kimlie sahip olmayan talep sahipleri taleplerini dorudan tbrh@igeme.gov.tr adresine gnderebilmektedir. Taleplerin cevaplandrlmasnda ortalama 3 gnde yant ilkesi benimsenmitir. Salanan bilgi trleri unlardr:
hracat firmalara Yurtdndaki ithalat/ toptanc/ datc/ retici adresleri, Trkiyedeki ihracat firma listeleri, Uluslararas d ticaret istatistikleri, Uzman kadro tarafndan hazrlanm sektr ve d pazar bilgileri, Merkezimizin yurtd milli katlmn dzenledii ticari fuarlar ile yurtdnda dzenlenen ticari fuarlarn listesi, Bilgi temin edilebilecek dier yerli ve yabanc kurulularn listesi/ yararl balantlar ve benzeri bilgiler
lkemizden ithalat yapmak isteyen firmalara Trkiyedeki ihracat firma listeleri, Uluslararas d ticaret istatistikleri, Uzman kadro tarafndan hazrlanm sektr bilgileri, Trkiyede dzenlenen ticari fuarlarn listesi, Ticari talep, ibirlii ve tekliflerinin D Ticaret Blteninde yaynlanmas, Bilgi temin edilebilecek ilgili dier kamu ve zel kurululara ynlendirme
3- Ticari Bilgi Kaynaklar Rehberi - TBKR hracat firmalarmzn ihtiya duyduklar ticari bilgiye en ksa zamanda, dorudan ve bulunduklar yerden ulamalarn temin etmek amacyla hazrlanm olan web tabanl Ticari Bilgi
273
Kaynaklar Rehberinde 100 lke ve 36 bilgi trne ait 1.178 elektronik ticari bilgi kayna mevcuttur. TBKRde drt kriterle arama yapmak mmkndr;: lke Kurulu tipi Bilgi tr rn grubu
4- D Ticaret Blteni Farkl kaynaklardan GEMEye ulaan d ticaret talepleri, uluslararas ihaleler, mevzuat deiiklikleri, fuarlara ilikin duyurular ile GEME faaliyetlerinin gnlk olarak yaynland ve e-posta yoluyla abonelere ulatrlan D Ticaret Blteni 2006 yl Ocak ay itibariyle web sitesi zerinden verilmeye balanmtr. Tarih, lke ve konu kategorileri baznda sorgulanabilir sistem kaytl kullanclara ak ve cretsizdir. 5- Ticari Talep Eletirme (TTE) Hizmeti GEME web sitesi zerinde Trk ihracats ile yabanc ithalatnn bulumasn kolaylatrmak iin Ticari Talep Eletirme (TTE) blm hizmet vermektedir. Sistem web sitesinin Trke ve ngilizce olarak yaynlanan blmlerinde Trk ve yabanc firmalar iin ayr olarak hazrlanm dinamik sayfalarla iletilmektedir. Frsatlar blmnde 18.000 yerli 3.000 yabanc olmak zere 21.000 firma kaytldr. Buray kullanmak iin ayrca ye olmak gerekmektedir. 2008 ylnda 554 adet, 2009 ylnn ilk 10 aynda 494 adet talep kaydedilmitir. Sisteme giri yapan kullanc: Yeni girilen talepleri firma bilgileri ile birlikte grebilir. Talepleri rn grubuna gre listeleyebilir. Kendi firmas adna yeni talep girii yapabilir. Otomatik mesaj gnderme fonksiyonu ile alm/satm/ibirlii taleplerini girildii anda elektronik mesaj olarak alabilir.
6- Ankara Ticaret Noktas /TP Ankara (Trade Point) GEME, 70 lke ve 100n zerinde Ticaret Noktasnn katlmyla oluturulan Dnya Ticaret Noktalar Federasyonu (WTPF) yesi olarak, Ankara Ticaret Noktas (ATN) faaliyetlerini yrtmektedir. Sistem zerinde Trk firmalarna ait 560 satm, 40 adet alm talebi mevcuttur. KOBlerin uluslararas ticarete etkin katlmlar ve nihai olarak kresel ticaret a oluturulmasn hedefleyen Federasyonun web sitesi http://www.tradepoint.org, ticari bilgi hizmetlerinin yan sra, iletmeler aras (B2B) e-ticaret odakl olarak, kar amac gtmeyen ve sistemdeki firmalarn gvenilirliini belli llerde kontrol eden bir site olarak tasarlanmtr. Kar amac
274
gtmemesi WTPF web sitesini dier B2B sitelerinden farkl klan en nemli zelliktir. Federasyonun (http://www.tradepoint.org) web sitesi zerinden sunulan Kresel Ticaret Rehberi (Global Trade Directory System) GTDS ve dier hizmetleri ile ilgili ayrntl Trke aklamaya GEME web sitesi Ankara Ticaret Noktas blmnden ulaabilir. 7- GTP Kod Rehberi Sitenin kaytl kurumsal kullanclarna ak olan bu blme ana sayfada yer alan Rehberler bal altndan ulalmaktadr. GTP cetveli olarak bilinen ve ticarete konu olan btn mal gruplarnn nmerik snflandrlmasndan oluan Cetvele e-szlk niteliinde eriimin salanmas amacyla hazrlanmtr. 2, 4 ve 6 fasll HS (Harmonized System-Armonize Sistem) kodlarna, ngilizce veya Trke rn adlarna gre ayr ayr sorgulama yaplabilmektedir. 8- KOB Web siteleri Web sitesi sahibi ihracat KOBlerimizin web site adresleri ve site aklamalar KOB Web siteleri blmnde yaynlanmaktadr. KOB Web siteleri blmnn firmalarmza faydalarndan birisi, internette nemli bir referans noktas olan GEME web sitesinden kendi sitelerine verilen linkin sitelerinin link popularitesini ykseltmesidir. KOB web siteleri GEME web sitesinin Trke Blmnde Firma Veri Bankas bal altnda ve ngilizce blmnde Company Databases bal altnda Company Web Sites ismiyle verilmektedir. 9- E-Ktphane GEME Ktphanelerinde bulunan tm basl kaynaklarn katalou tam bibliyografik knye ve ile web sitesi zerinden eriilir durumdadr. Kaynaklarn tamamna z (abstract) karma ilemi devam etmektedir. Ana sayfada Ktphane bal altndaki yayn arama blmnden ulalabilir. 10- Ktphane GEME Merkez ve Blge Mdrlkleri ktphaneleri Trkiyenin d ticaret alannda ihtisaslam nde gelen hizmet birimleridir. 2009 ylnda 12 adet elektronik veri taban ve 9 adet elektronik dergiye abone olunarak ihracat firmalara hizmet sunulmaktadr. Zengin ktphane koleksiyonuna sahip Merkezimiz ktphaneleri tarafndan 13.383 yayn ile ihracat firmalarmza hizmet sunulmaktadr. hracatlarmz ve ilgili dier kullanclarmz e-posta yoluyla veya bizzat gelerek bilgi taleplerini Merkezimize iletmektedirler. Bilgi taleplerinin TBRH grev tanm dnda olanlar uzman kadro tarafndan dierleri ise Birimimiz tarafndan yukardaki ilgili veritabanlar kullanlarak cevaplandrlmaktadr.
275
GEMEnin hem kendi aratrmalar hem de ihracat firmalarn ihtiyalarna cevap vermek iin ye olduu elektronik veritabanlar ve e-dergiler unlardr:
-PAZAR-MTER BLGS SALAYAN VERTABANLARI Business and Company Research Center with Newspaper and PROMT Business Insights CBI Market Information Database CBI Market Information Database The Economist Intelligence Unit Country Reports Export-Leads Forrester Global Trade Atlas (World Trade Atlas) Kompass International Marketline Libraries Passport GMID/ Global Market Information Database Product Launch Analytics World Markets Online: Automotive E-DERGLER Foodnews (www.agra-net.com) Freshinfo (www.freshinfo.com) Industrial Minerals (www.indmin.com) Metal Bulletin (www.metalbulletin.com) Organic Standard (www.organicstandard.com) Public Ledger (www.agra-net.com) Technical Textile Markets (http://www. textilesintelligence.com) Textile Outlook International (www. textilesintelligence.com/tisttm) Tomatonews (http://www.tomato.news.com)
276
18. E-TCARETE, E-E VE ON-LINE TANITIMA YNELK DEVLET YARDIMLARI

Bakanlar Kurulunun 27.12.1994 tarih ve 94/6401 sayl Kararnn 4nc maddesinin verdii yetkiye dayanlarak Mstearlmzca AB ve GATT normlarna uygun olarak hazrlanan; 98/10 ve 2001/3 sayl AR-GE Teblii, 2006/3 sayl evre Maliyetlerinin Desteklenmesi Teblii, 2006/6 sayl Pazar Aratrmas ve Pazarlama Destei Teblii, 2005/4 sayl Yurt D Ofis-Maaza Yardm Teblii, 2000/1 sayl stihdam Yardm Teblii, 2007/6 sayl Eitim ve Danmanlk Yardm Teblii, 2004/6 sayl Yurt D Fuar Yardm Teblii, 2006/4 sayl Marka Yardm Teblii, 95/7 sayl Yurt i Fuar Yardm Teblii
uygulamalar yrtlmektedir. Bu destekler batl lkelerin uygulamalarna paralel bir ekilde ve bir faaliyetin yaplmas artna bal olarak salanmaktadr. Bu destekler D Ticaret Mstearl yetki alannda olup, destein uzmanlk alanna gre uygulanmas GEME, hracat Birlikleri gibi kurumlara verilmitir. Nihai onay mercii DTMdir. Bu konuda tam bilgiye http://www.dtm.gov.tr web adresinden ulamak mmkndr. Aada e-ticaret, on-line tantm ve pazarlama, e-ile ilgili devlet yardmlarna ksaca deinilmektedir. 18.1 2006/6 sayl Pazar Aratrmas ve Pazarlama Destei Teblii Kimler yararlanabilir?: Sektrel D Ticaret irketleri ve Trk Ticaret Kanunu hkmleri erevesinde snai ve/veya ticari faaliyette bulunan irketler, yazlm sektrnde itigal eden irketler bavurabilir. Bu irketlerin, potansiyel pazarlar hakknda sistematik ve objektif bilgi salanmas, yeni ihra pazarlar yaratlmas ve geleneksel pazarlarda pazar paymzn artrlmasna ynelik olarak gerekletirecekleri faaliyetlere ilikin giderlerinin belirli blm karlanmaktadr. Bu destek kapsamndaki drt ana faaliyet grubu iin ayr bavurmak gerekmektedir. Burada e-ticaretle ilgili olanlarna yer verilmitir. 18.1.1 Pazar Aratrmas Projelerinin Desteklenmesi Bu destekten yazlm sektrnde yer alan firmalar da yararlanmaktadr.
277
irketler ile SDler tarafndan rnleri ve/veya sektrleriyle ilgili olarak gerekletirilen pazar aratrmas projelerine ilikin giderleri, irketler iin % 70, SDler iin % 80 orannda ve proje bana en fazla 10.000 ABD Dolarna kadar desteklenir. Limitler dahilinde bir irketin yllk en fazla 5 adet, SDnin ise yllk en fazla 10 adet pazar aratrmas projesi desteklenebilir. Destek sresinin balang tarihi olarak ilk bavuru tarihi esas alnr. SD veya bir firmadan en fazla iki alann aratrma yaplacak lkelere ulam, konaklama, tercmanlk, ara kiralama, dokman alma, numune gnderme giderleri limitler dahilinde sunduklar dosya uygun grlrse desteklenmektedir. Bavuru mercii GEME ve hracat Birlikleridir. 18.1.2 Pazar Aratrmas Raporlar ve statistik Satn Alnmas ile yelik Giderlerinin Desteklenmesi irketler ile SDlerin yurt dna ynelik pazarlama stratejileri ve eylem planlarnn oluturulabilmesi amacyla Mstearlka uygun grlen; a) Pazar aratrmas hizmeti veren kurum ve/veya kurululardan satn alacaklar pazar aratrmas raporlar ve istatistikler vb.ne ilikin giderleri ile b) Bu kurum ve/veya kurululara yelik giderleri, irketler iin % 50, SDler iin % 60 orannda ve yllk en fazla 20.000 ABD Dolarna kadar, en fazla yl boyunca desteklenir. Pazar aratrma raporlarnn gncel (en fazla iki yllk) olmas gerekmektedir. n onay mercii GEMEdir. Bu konuda detayl bilgi yaynn 10.10 balkl blmnde bulunabilir. 18.1.3 Elektronik Ticaret (e-ticaret) Sitelerine yelik Giderlerinin Desteklenmesi irketler ile SDlerin rnlerinin yurt dna ynelik olarak elektronik ortamda pazarlanabilmesi amacyla Mstearlka uygun grlen ve nihai tketiciye ynelik olmayan e-ticaret sitelerine yelik giderleri, irketler iin % 50, SDler iin % 60 orannda ve yllk en fazla 20.000 ABD Dolarna kadar, en fazla yl sresince desteklenir. lgili bavuru mercii GEMEdir. Bu konuda detayl bilgiye yaynn 16.11 balkl blmden ulamak mmkndr. 18.2 Yurt Dnda Ofis-Maaza Ama, letme ve Marka Tantm Yardm (2005/4 Sayl Teblii) Yararlanan irketler: Trkiyede yerleik, snai/ticari veya ticari faaliyette bulunan firmalar, SDler, DTSler ve yazlm sektrnde itigal eden irketler. Bu destek kapsamnda yurt dnda ofis, maaza, depo/showroom eklinde alacak birimlerin demirba ve kiras belirli llerde karlanmaktadr. Destekte ayrca tantma ve marka tesciline ilikin kalemler de vardr. Tebliin Uygulama Usul ve Esaslarna gre bunlar u ekilde zetlenebilir:
278
18.2.1 Tantm Faaliyetlerinin Desteklenmesi Reklam, tantm ve pazarlama faaliyetlerine ilikin giderler irketlerin yurt d birimi bulunup bulunmamasna gre aada belirtilen limitler dahilinde karlanmaktadr. Bu faaliyetler, Uygulama Usul ve Esaslarna gre aadaki tabloda belirtilmektedir:
[YURT DII BRM OLAN] Madde 22-a) DTS ve SDlerin rnleriyle ilgili olarak yurtdnda gerekletirecei reklam, tantm ve pazarlama giderleri, % 50 orannda ve yllk en fazla 300.000 ABD Dolar, b) Yurtii marka tescil belgesine sahip irketlerin rnleriyle ilgili olarak yurtdnda gerekletirecei reklam, tantm ve pazarlama giderleri, % 50 orannda ve yllk en fazla 150.000 ABD Dolar, c) Yurtii marka tescil belgesi bulunmayan irketlerin Trk rnleriyle ilgili olarak yurtdnda gerekletirecei reklam, tantm ve pazarlama giderleri, % 50 orannda ve yllk en fazla 75.000 ABD Dolar, desteklenir. (Yurt d birimi olan ve olmayan, Teblide sralanan zelliklere sahip firmalarn desteklenecek reklam, tantm ve pazarlama faaliyetlerini hayata geirecekleri aktiviteler) (Madde 24) Grsel ve yazl tantm (Avrupaya ynelik yayn yapan Trk televizyonlar, gazeteleri, vb. basn yayn organlarnda verilecek reklamlara ilikin harcamalar destek kapsamnda deerlendirilmez.) Show, defile, Sponsorluk, Kokteyl, Seminer, konferans, vb Web sayfasna ilikin tasarmlar, Reklam panolar, Yabanc dilde hazrlanm firma kataloglar, brorler, Eantiyon ve promosyon malzemeleri, Elektronik ortamda tantm sitelerine verilen reklam, vb. harcamalar mezkur maddelerde belirtilen oran ve limitler dahilinde desteklenir. Madde 23- Yurtd birimi bulunmayan ancak yurtii ve tantm yapaca lkede marka tescil belgesine sahip irket/ DTS/SDlerin rnleriyle ilgili olarak yurtdnda gerekletirecei reklam, tantm ve pazarlama giderleri, % 50 orannda ve yllk en fazla 50.000 ABD Dolar desteklenir [YURT DII BRM OLMAYAN]
18.3 Trk rnlerinin Yurtdnda Markalamas, Trk Mal majnn Yerletirilmesi ve Turqualitynin Desteklenmesi Hakknda Tebli (2006/4) Yararlanan irketler: hracat Birlikleri, retici Dernek/Birlikleri, Trkiyede ticari ve/veya snai faaliyette bulunan irketler.
279
Bu destekle ilgili http://www.turquality.com web sitesi takip edilebilir. 18.3.1 hracat Birlikleri, retici Dernek/Birliklerinin Faaliyetlerinin Desteklenmesi Tebliin Uygulama Usul ve Esaslarnda dzenlenen, yurt d pazarlarda markalama amacyla yaplacak tantm, reklam, pazarlama almalar;
HRACATI BRLKLERi Destek kapsamna alnan Birlikler tarafndan, itigal sahasna giren rnlerinin yurtd pazarlarda markalamas amacyla destek kapsamna alnd tarihten sonra gerekletirilecek; Grsel ve yazl tantm (Avrupaya ynelik yayn yapan Trk televizyonlar, gazeteleri, vb. basn yayn organlarnda verilecek reklamlara ilikin harcamalar destek kapsamnda deerlendirilmez.) Show, defile, zel sergi, imaj kampanyas, lke aratrmas, Pazar Sponsorluk, Kokteyl, Seminer, konferans, vb., sayfasna ilikin tasarmlar, Web Reklam panolar, Yabanc dilde hazrlanm kataloglar, Marka-promosyon ajans ve stratejik danmanlk giderleri, Eantiyon ve promosyon malzemeleri, Elektronik ortamda tantm sitelerine verilen reklam, vb. tantm, reklam ve pazarlama faaliyetlerine ilikin harcamalar, % 80 orannda ve yllk en fazla 250.000 ABD Dolarna kadar desteklenir. Birlikler, destek kapsamna alnd tarihten itibaren en fazla drt yl sreyle destek demesinden yararlandrlabilir. RETC DERNEKLER/BRLKLERNN DESTEKLENMES Destek kapsamna alnan retici Dernei/Birlii tarafndan, ilgili olduklar retim alannda yer alan rnlerinin yurtd pazarlarda markalamas amacyla destek kapsamna alnd tarihten sonra gerekletirilecek Grsel ve yazl tantm (Avrupaya ynelik yayn yapan Trk televizyonlar, gazeteleri, vb. basn yayn organlarnda verilecek reklamlara ilikin harcamalar destek kapsamnda deerlendirilmez.) Show, defile, zel sergi, sunum, imaj kampanyas, lke aratrmas, Pazar Sponsorluk, Kokteyl, Seminer, konferans, vb., sayfasna ilikin tasarmlar, Web Reklam panolar, Yabanc dilde hazrlanm kataloglar, Marka-promosyon ajans ve stratejik danmanlk giderleri, Eantiyon ve promosyon malzemeleri, Elektronik ortamda tantm sitelerine verilen reklam, vb. tantm, reklam ve pazarlama faaliyetlerine ilikin harcamalar, %50 orannda ve yllk en fazla 100.000 ABD Dolarna kadar desteklenir. En fazla drt yl sreyle destek demesinden yararlandrlabilir.
18.3.2 irketler TURQUALITY Destek Program ve Marka Destek Program kapsamna alnan irketlerin dnya markas olmalar iin ynetim ve i asndan hemen hemen her konuda desteklenmeleri, gelitirilmeleri amalanmaktadr. Bu erevede verilen desteklerden tantm, reklam ve pazarlamann on-line yntemlerle yaplamasna ilikin deerlendirilebilecek olanlar unlardr:
280
18.3.2.1 Tantm, Reklam ve Pazarlama Faaliyetlerinin Desteklenmesi TURQUALITY Destek Program ve Marka Destek Program kapsamndaki irketlerin markal rnleriyle ilgili olarak Stratejik Planlarnda hedef pazarlar olarak belirtecekleri lkelerde destek kapsamna alnd tarihten sonra gerekletirecei;
Grsel ve yazl tantm (Avrupaya ynelik yayn yapan Trk televizyonlar, gazeteleri, vb. basn yayn organlarnda verilecek reklamlara ilikin harcamalar destek kapsamnda deerlendirilmez.) Tantm ve pazarlama organizasyonlar (Show, defile, zel sergi, sunum vb.) dzenleme ve katlm giderleri, lke imaj kampanyas, Pazar aratrmas (segmentasyon, rekabet, imaj, alg, gizli mteri, mteri memnuniyeti, lokasyon, datm kanal, iletiim fiyat, vb. aratrmalar), Sponsorluk (kltrel, sosyal sorumluluk, imaj amal ve sportif sponsorluklar vb.), Kokteyl (al, sezon al, kampanya uzants, rn lansman vs), Seminer, konferans, vb., Web sitesine ilikin tasarmlar ve bu tasarmlarn uygulamalar, Her trl reklam panolar ve duvar reklamlar, Yabanc dilde hazrlanm firma kataloglar ile her trl basl iletiim malzemesi, retilen kataloglarla ilgili her trl giderler, Marka-promosyon iletiim ajans harcamalar, Halkla likiler-Basnla likiler ajans harcamalar, Medya satn alm ajans harcamalar, Direct mailing ile ilgili harcamalar, Stratejik danmanlk giderleri (rn tasarm-ynetimi-gelitirmesi, fiyatlama, datm kanal ve iletiim-tantmla ilgili her trl stratejik danmanlk giderleri), Zincir marketlerin raflarna girebilmek iin bir defaya mahsus denen listeleme bedeli, Periyodik maaza dergilerinde yer alma, Eantiyon ve promosyon malzemeleri, Elektronik ortamda tantm sitelerine verilen reklam, Radyo reklamlar, tantmlar, promosyonlar, rnlerin yurt dna ynelik olarak elektronik ortamda pazarlanabilmesi amacyla Mstearlka uygun grlen ve nihai tketiciye ynelik olmayan e-ticaret sitelerine yelik giderleri, vb. harcamalar % 50 orannda desteklenir.
281
18.3.2.1 Danmanlk Destei TURQUALITY Destek Program kapsamna alnan irketlerin destek kapsamna alndklar tarihten sonra; Kurumsal kimlik oluturulmas, Stratejik irket yaplandrlmas, Kalite kontrol sistemi oluturulmas, Numune tesis yaplandrlmas, Moda ve trendler,rn ve ambalaj tasarm, Modelizm (tasarmcnn/endstriyel rn tasarmcsnn izdii rnlerin ilk numunelerinin retilmesi, bu numunelerin zerinde gerekli dzeltmeler yapldktan sonra son numunelerin retilmesi ve ana kalplarnn dijital ortamda hazrlanmas) satn alma ve tedarik, Stratejik pazarlama, perakende operasyonlar, irket kuruluu, maaza almas ve iletilmesi, (rn tasarm-ynetimi-gelitirmesi, fiyatlama, datm kanal ve iletiim-tantmla ilgili her trl stratejik danmanlk giderleri), Uluslararas hukuk, ihracat, ticari bariyerler, lkeleraras ilikiler gibi uluslararas ticareti ve bununla ilgili irket ve operasyon yaplanmasn ilgilendiren her trl danmanlklar, Maliyet muhasebesi, Risk ynetimi, Mteri ilikileri ynetimi (CRM), Bilgi-ilem
gibi uluslararas pazarlarda rekabet avantajn artrc alanlarda Mstearlk tarafndan akredite edilmi danmanlk firmalarndan satn alacaklar danmanlk giderleri, %50 orannda desteklenir. 18.4 Trkiyede hracata Ynelik Sektrel On-line Tantm Giriimleri lkemiz iin deer olarak nem tayan tekil ihra rnlerinin ve sektrlerin tantm iin elektronik yntemlerden yararlanma almalar uzun sredir devam etmektedir. Yukarda deinilen, ksaca Marka ve Turquality destei denebilecek dzenlemede; hracat Birlikleri ve retici Dernekleri/Birliklerinin retim alannda yer alan rnlerinin yurtd pazarlarna girii, tutundurmas, Trk mal imaj oluturulmas ve yerletirilmesi iin proje sunarak sektrel tantmn yaygnlatrlmas ngrlmektedir. Bu almalarn iinde;
282
Web sayfasna ilikin tasarmlar, Elektronik ortamda tantm sitelerine verilen reklam, rnlerin yurt dna ynelik olarak elektronik ortamda pazarlanabilmesi amacyla Mstearlka uygun grlen ve nihai tketiciye ynelik olmayan e-ticaret sitelerine yelik giderleri de kapsanmtr. an trendine uygun olarak, en nemli pazarlarmz oluturan AB lkeleri bata olmak zere, ABD, Rusya, Japonya, in gibi lkelerde yaplacak on-line reklam, o lke dillerinde hazrlanan rn bazl tantm siteleri ve sektrel apta hazrlanacak etkili web sitelerinin yeni pazarlar bulma ve mevcutlarla interaktif iliki srdrmedeki faydalar ksa srede grlecektir. Halen hracat Birlikleri tarafndan srdrlen almalar u ekilde zetleyebiliriz: Bu Birliklerden MMBe bal stanbul Deerli Maden ve Mcevherat hracatlar Birlii tarafndan ilk olarak Jewellery Trk Craft (http://www.taj.org.tr) olarak kurulup daha sonra Turkish Jewellery Associationa evrilen (http://www.jtr.org.tr) site ve OABnin seramikle ilgili (http://www.turkishceramics.com) web sitesi destekten yararlanarak kurulmutur. Bu sitelerin genel zellikleri sektr tantmlar, haberler, fuar bilgileri ve retici/ihracat firma bilgilerine yer vermeleridir. Bir ksm sektrel tantm gruplarnn almalar kapsamndadr. Sektrel tantm sitelerinden bazlarnn zaman iinde bal olunan hracat Birliinin resmi sitesi haline dnt, rn ve firma tantmnn kurumsal tantmla birlikte verildii gzlenmektedir. Aada ncelikle destek kapsamnda yrtlen projelere deinilecektir: 1- Fndk Tantm Grubu Faaliyetleri254: Site: http://www.ftg.org.tr ABDde 1997 ylnda balayan almalar 2006 ylnda da devam etmitir. lkenin bykl ve fndk reticisi olmas dikkate alnarak Oregon Fndk Pazarlama Bordu ve American Gda thalatlar Birlii itirakiyle Fndk Konseyi kurulmutur. Site (http://www.hazelnutcouncil.org) srekli gncellenmekte, e-blten ile ilgililere ulalmaya allmaktadr. Japonya: Bu lkede almalar 2000de balamtr. Bu lke iin hazrlanan site: www.turkishhazelnut.orgdur.
254 stanbul Fndk ve Mamulleri hracatlar Birlii, 2006 Yl Faaliyet Raporu, s.24
283
2- Antep Fst Tantm Grubu Site: http://www.aftg.org.tr Antep Fst Tantm Grubu (AFTG)nun amac; geleneksel ihra rnlerimizden olan Antep Fstnn i ve d tketiminin ve ihracatnn artrlmas amacyla yaplacak ar-ge ve tantm almalarn organize etmek ve yrtmektir. Ege, Gneydou Anadolu ve stanbul Kuru Meyveler ve Mamulleri hracatlar Birlii Ynetim Kurullarnn uygun grd 2er ye, D Ticaret Mstearlndan 1 ye (hracat Genel Mdrl Tarm rnleri Dairesi Bakan) olmak zere 7 yeden oluur. Sitede iller baznda ihracat firma listesi, antep fstnn besin deeri, yemek tarifleri gibi bilgiler vardr. 3- Deri Tantm Grubu Site: http://www.turkishleather.com/dtg/home.aspx Deri Tantm Grubu (DTG), Trk derisini i ve d pazarlarda tantmak, pazar ve ihracat potansiyelini artrmak, hazrlanacak projeleri hayata geirmek amacyla 2005 ylnda kurulmu bir rgttr. DTG, deri sektrnde faaliyet gsteren firmalarn destei ile D Ticaret Mstearl koordinasyonu, stanbul Deri ve Deri Mamlleri hracatlar Birlii ve Ege Deri ve Deri Mamlleri hracatlar Birlii organizasyonunda kurulmutur. Deri Tantm Grubu, D Ticaret Mstearl ve Trk deri sektr ibirliinde; Trk deri ve deri mamlleri ve ayakkab sektrlerinin ihracatna ivme kazandracak bir pazarlama, pazar gelitirme, tantm stratejisi oluturmak, bata ihracat pazarlar olmak zere btn dnyada sektrn pazar payn artrmak, dnyada Trk derisi imajn yerletirmek, Ar-Ge ve pazarlama, tantm ve markalama konusunda kalc faaliyetleri organize etmek amacyla kurulmutur. Deri Tantm Grubu yurtd tantm faaliyetlerine 2006 ylndan itibaren balam ve ABD hedef pazar seilmitir. Sitede rn, firma ad ve HS kodu ile arama yapmak mmkndr. 4- Doal Ta/Doal Mineraller Site: www.turkishstones.org ve http://www.turkishminerals.org MMBe bal stanbul Maden hracatlar Birliinin tantm sitesi ve firma tantm bilgileri birlikte verilmektedir. ngilizce ve Trke olan sitede yeler ehir, isim ve ta eidiyle aranabilmektedir. Doal talarla ilgili gncel bilgilere, fuar haberlerine yer verilmektedir.
284
5- Seramik Tantm Grubu Site: http://www.turkishceramics.com Orta Anadolu hracat Birlikleri Genel Sekreterlii tarafndan yrtlen ve sektrn nemli kurumlarnn da destekledii proje kapsamnda ngilizce web sitesi kurulmutur. Sitede seramik fayans ve shhi tesisat rnleri sektrleri tantlmakta, retici bilgileri hem sitede verilmektedir. Sektrden haberler, fuarlar, sektrle ilgili kurumlar, istatistikler sitede sunulan bilgilerdir. 6- JTR Trk Mcevhercileri Birlii Site: http://www.jtr.org.tr stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri iinde yer alan stanbul Deerli Maden ve Mcevherat hracatlar Birlii tarafndan sunulan projede sektrel tantm iin bir de web sitesi almtr. Altn ithalat rakamlar, fuar takvimleri, altn piyasalar, ye ihracat firmalar, aratrma raporlar gibi bilgilerle hem yurt iindeki ihracatlar bilgilendirmekte, hem de ngilizce blm araclyla sektr tantm yaplmakta, adres bilgisi dzeyinde firma bilgileri ve varsa web adresleri verilmektedir. 7- Rusya Kat-Karton Ambalaj Projesi Site: http://www.turkishpackology.com Byk bir potansiyele sahip olan Trk kat-karton ambalaj sektrnn ihracatnn artrlmas, ihracat yaplan lke portfynn geniletilmesi ve sektr ihracatnda istikrarn salanmas amacyla 2004 yl banda bir tantm projesi balatlmtr. Bu kapsamda ngilizce ve Rusa dillerinde www.turkishpackology.com sitesi almtr. Proje stanbul, Akdeniz, Ege ve Orta Anadolu Aa Mamulleri ve Orman rnleri hracat Birliklerinin katlmyla oluturulmu olup, koordinasyon almalar B Genel Sekreterlii tarafndan yrtlmektedir. 8- Orta Anadolu hracat Birliklerinin Dier Siteleri Makine Birlik (Orta Anadolu Makine ve Aksamlar hracatlar Birlii) (www.makinebirlik.com) (www.turkishmachinery.org) Site Trke, ngilizce, Almanca, Arapa, spanyolca, Japonca ve Rusa olmak zere yedi dilde hazrlanmtr. Orta Anadolu Makine ve Aksamlar hracatlar Birliine aittir. Site; Trke, ngilizce, Arapa ve Almanca dillerinde hazrlanmtr. Makina sanayii hakknda bilgi, istatistikler, tevikler, aratrma raporlar, ye bilgi bankas (firma, lke, rn adyla arama yaplmaktadr).
285
Makine Tantm Grubu-MTG (www.makinetanitimgrubu.org) Makine Tantm Grubu (MTG), Orta Anadolu Makine ve Aksamlar hracatlar Birlii Ynetim Kurulu tarafndan makine sektrnn yurt dnda daha etkin bir ekilde tantlabilmesi, makine ve aksamlar sektrnn ihracatnn artrlmas, yurt iinde ve yurt dnda imajnn gelitirilmesine ynelik faaliyetlerinin gerekletirilmesi, markalama, AR-GE ve ortak tantm almalarnn organize edilmesi amacyla gerekli finansmann salanmasna ynelik olarak kararlatrlm ve sz konusu Birliin 11 Nisan 2007 tarihinde gerekletirilen 2006 yl Olaan Genel Kurulunda kararlatrlarak faaliyete gemitir. Grup; DTM hracat Genel Mdrlnden Bakan olarak grev yapan bir temsilci ile Makine ve Aksamlar hracatlar Birlii Ynetim Kurulunca, Ynetim Kurulu ve/veya anln Birliin Genel Kurul yeleri arasndan seilen dokuz kii olmak zere toplam 10 yeden olumaktadr. Ayrca, Birlik Ynetim Kurulu yeleri arasndan bir kii ebakan olarak seilmektedir. Site Trke ve ngilizce olarak iki dildedir. ye bilgisi yoktur. Sektrel ve kurumsal bilgiler mevcuttur. Site: http://www.turkishfurniture.org http://www.turkishpaper.org http://www.turkishwood.org
Bu siteler Orta Anadolu Aa Mamulleri ve Orman rnleri hracatlar Birliine aittir. ngilizce ve Trke, iki dilde hazrlanmtr. OAB hakknda, sektr hakknda bilgiye, ye firma bilgilerine (firma, sektr, rn ve anahtar kelimelerle arama yaplmaktadr) yer verilmitir. 9- stanbul Maden ve Metaller hracat Birliklerinin Dier Siteleri Mutfak Eyalar Site: http://www.turkishkitchenware.org Mutfak eyalar reticisi firmalar iin oluturulmutur. Haberler, MMBin tasarmla ilgili almalar, uluslararas fuarlar, sektrel retim ve ihracat bilgilere de yer verilmitir. Firmalar; cam, porselen ve seramik, kak takm, hediyelik eya, plastik mutfak eyalar, paslanmaz elik, alimnyum-bakr, elektrikli mutfak aletleri kategorilerinde, ksa firma bilgileri eklinde verilmektedir. Kozmetik rnleri Site: http://www.turkishcosmetics.org Kozmetik sektrndeki kiisel bakm, makyaj malzemeleri, cilt bakm rnleri ve parfm retici/ihracatlarn tantan, marka ve estetik vurgusu ok baarl olan bir sitedir. Fuarlar ve sektrle ilgili detayl bilgi ve haberler vardr.
286
10- stanbul hracat Birlikleri (B) B-Fndk ve Mamulleri hracatlar Birlii Site: http://www.ieuhazelnut.org Birliin yelerini, fndk sektrn tantc bir sitedir. Turkey is Ready (http://www.turkeyisready.com) Bne bal eitli sektrlerin tantm iin ana bir sayfadan toplam yedi dilde ayr sektr sitesine geilmektedir.

Mobilya Tantm Grubu Kat, Karton Ambalaj Tantm Grubu Kat rnleri ve Krtasiye Tantm Grubu Orman Tali rnleri Tantm Grubu Baharat ve ifal Bitkiler Tantm Grubu
11- Narenciye Tantm Grubu (www.ntg.org.tr) Mandalin, limon, greyfurt ve portakal reticilerinin hedef pazarlarda tantm iin on-line ve klasik pazarlama yntemlerinin kullanlmas ve Trk Mal imajn glendirmek iin 2007de kurulmutur. Sekretaryas Akdeniz hracat Birlikleri tarafndan yaplan grupta, DTM bakanlnda Akdeniz Ya-Meyve Sebze hracatlar Birlii ve stanbul, Ege, Karadeniz, Antalya ve Uluda Ya Meyve Sebze hracat Birlikleri temsil edilmektedir. NTGnin lansman 8.2.2009da yaplmtr. 12- Su rnleri Tantm Grubu (www.turkishseafood.org.tr) 2008de DTM bakanlnda kurulmutur. Ege, stanbul, Akdeniz Su rnleri ve Hayvansal Mamuller hracat Birlikleri Ynetim Kurulu yelerinden olumaktadr. Sekretaryasn Ege hracat Birlikleri Genel Sekreterlii yrtmektedir. Hedef lkeler belirlenmi ve nemli uluslar aras fuarlara katlm salanmaktadr. ye firmalar siteden ngilizce olarak tantlmaktadr. 13- Ya Meyve Sebze Tantm Grubu (www.yms.gov.tr) Ya Meyve Sebze hracat Birlikleri Ortak Ynetim Kurulu, itigal konularna giren maddeler itibariyle ihracat ve madde politikalarnn gelitirilmesi, sektrde ve sektre ynelik uygulamalarla ilgili uyum ve koordinasyonun salanmas ve uluslararas kurulularla mesleki ilikilerin kurulmas amacna ynelik olarak halihazrda kurulu;
287
Akdeniz Ya Meyve Sebze hracatlar Birlii, Ege Ya Meyve Sebze hracatlar Birlii, Uluda Ya Meyve sebze hracatlar Birlii, Antalya Ya Meyve Sebze hracatlar Birlii, stanbul Ya Meyve Sebze hracatlar Birlii, Karadeniz Ya Meyve Sebze hracatlar Birlii
6 Ya Meyve Sebze hracatlar Birlii temsilcilerinin bir araya gelmesinden olumutur. ngilizce ve Trke olan sitede Firmalar blmnde firma ad, ehir, bal olunan birlik, sertfikalar ve ihracat yaplan lkeler kriterlerinde arama yapmak mmkndr. 14- Zeytin ve Zeytinya Tantm Grubu Ege Zeytin ve Zeytinya hracatlar Birlii Trk zeytin ve zeytinyann uluslararas piyasalarda daha etkin bir ekilde tantlabilmesi ve dnya ihracatndan Trkiyenin daha fazla pay alabilmesi iin kurulan grubun Ynetim Kurulu Nisan 2007de belirlenmitir. Tantm almalarndaki ana eksenin zeytin ve zeytinyann insan salna faydalar ve doall olaca belirtilmitir. 15- http://www.designturkey.org.tr Design Turkey Endstriyel Tasarm dlleri, Trkiyede kullancnn ihtiyalarn gzeten, ihracatta ve ulusal pazarda rne katma deer ve rekabeti stnlk kazandran iyi tasarm dllendirmek amacyla TURQUALITY program dahilinde, D Ticaret Mstearl (DTM), Trkiye hracatlar Meclisi (TM) ve Endstriyel Tasarmclar Meslek Kuruluunun (ETMK) ibirlii erevesinde dzenlenen bir tasarm deerlendirme sistemidir. 16- iek Tantm Grubu http://www.cicektanitimgrubu.org Antalya Kesme iek hracat Birlikleri ile birlikte pek ok ilin iekiler Dernei ve drt ilin Ticaret Odas ve iek retim ve Pazarlama Kooperatiflerinin kurduu grup i pazardaki tketimi artrma amacna ynelik almalar yapmaktadr. 18.4.1 Tantm Amal Sitelerin Deerlendirilmesi 12. blmde ele alnan Etkili Web Sitesi Oluturma konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar ana hatlaryla sektrel tantm amal siteler iin de geerlidir.
288
likli erik Nite Sitede Rahat Dolam Bilginin letilmesi Kolay Eriim/Ykleme Srekli Gncelleme Sektrel tantm sitesi araclyla amalanan nedir? Sektrel marka imaj yaratmak? Alm talebi yaratmak ? Sipari almak ? Sektrlerin tantm ve bilinirliliini salamak? Site b2b (firmalar iin mi), son kullanc iin mi (rnn faydalar, sala, estetie, yaam tarzna faydas), yoksa her ikisi birlikte mi? Bu durumda b2b ve b2c mteriler iin ciddi segmentasyon almas yaplmal, onlar iin nemli konulara yer verilmelidir. Site ile ulalmak istenen hedef mteri kesimlerine sunulan temel ve destek hizmetleri nelerdir? Bunlar nem srasna gre sitede anlalr biimde sunuluyor mu? Firma bilgileri aratrma yapan kiileri tatmin edecek, doru ynlendirecek ierikte mi? hracat firmaya link veriliyor mu? Firma web sitesi doyurucu mu? Yabanc alclar site araclyla sunulan bilgiler araclyla ihracat firmayla temasa gemek istediinde bu firmada yeteri dzeyde yabanc dil bilgisi ve gerekli eleman olmazsa bu sknt verebilir. Bu durumda site kurucularnn firmalar bilinlendirme, gerekirse tercme ve teknik yardm destei vermesi nemli bir hizmet olacaktr. Gelen her trl bilgi talebine en ksa srede geri dn yaplmaldr. Sitede tantlan firma alanlarna ynelik e-ticaret yntemleri, yurt d ile yazma teknikleri, mteri ilikileri ynetimi konularnda srekli eitim ve teknik yardm destei verilmelidir. Bu sitelerin ilgili evrelere duyurulmas, srekli ziyareti salanmas iin dikkatle izlenmesinde byk yarar vardr. B2b arama motorlar, nemli sektrel siteler, on-line ve offline reklam yntemleri, yurt d ve ii fuarlarda tantm brorleri datlmas, info-standla katlm nemlidir. Sitelerin srekli gncellenmesi, firma adreslerinde, telefonlarnda deiiklik olduunda derhal yanstlmas gerekir. Sitelerden firma bilgisi aramann kolay ve kullancnn kendi bilgisayarna indirmesine uygun yapda sunulmas nemlidir. Firmann, ehir-ticareti yaplan rn gruplarretici/ihracat-ihracat yaplan lkeler-sahip olunan kalite belgeleri/sertifikalar gibi kriterlerle aranmas kullanc dostu siteler olmalarna katk salayacaktr. Sitenin yklenmesi kolay, sade, ok fazla frame kullanlmayan yapda olmas kullanmn kolaylatracaktr.
289
nternet kullanclarnn ile ilgili de olsa bulunduklar web alanlarnda elenmeyi, interaktiviteyi ve bilgilenmeyi nemsedikleri aktr. lkemiz adna kurulan siteler de hem sektrleri hem de lke imajn sergiledikleri iin dinamik, profesyonel, kullanm kolay, ierii etkili sanal bilgi ve reklam merkezleri olmaldr. Podcast, video, mikro site, e-dergiler rn ve sektr tantmnda yaygnlkla kullanlmaldr. zellikle retim birimlerinden canl veya 2-3 dakikalk videolar interaktif pazarlamann zne, an trendlerine uygun olacaktr. Yresel adan tarih/kltr/mutfak/doa vd. alardan ne kan zellikler varsa, rn/ sektrle birlikte blgeyi de marka olarak konumlandracak almalar yaplmaldr.
18.5 Gerek Sanal Fuarlar nternette 3 boyutlu ve interaktif uygulamalarla ekran banda birisi oturuyor olsa da olmasa da gerek fuarlarn bire bir yanstld sanal fuar uygulamalar gittike yaygnlk kazanmaya balamtr. Aada bu alanda dnyadaki en nemli drt firmann adresi verilmektedir. Hem firma hem de sektrel kurulular asndan bu uygulamalarn yakndan izlenerek lkemize uygun projelerin gelitirilmesi ok nemlidir. http://www.unisfair.com http://www.expo3d.com http://www.on24.com http://www.inxpo.com
290
KAYNAKLAR
DOKMANLAR TK Haber Blteni, 16 Kasm 2005, Say : 179 Dokuzuncu Kalknma Plan (20072013) 2007 Yl Program TK, Hanelerde Biliim Teknolojileri Ekipman Durumu, 2005 TK, Hanehalk Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas, 2004 TK, Giriimlerde Bilgi Teknolojileri Kullanma Aratrmas, (2005) TK Haber Blteni, Say: 93, 7 Haziran 2006 TK 2004 Hanehalk Biliim Teknolojileri Kullanm Anketi TK- Giriimlerde Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas, 2008 TK- Hanehalk Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas, Nisan 2009 DPT, Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010) DPT- Bilgi Toplumu Eylem Plan (20062010) DPT-Bilgi Toplumu statistikleri, Mays 2009 Bilgi Toplumu Stratejisi (20062010) - lmleme Dokman, Temmuz 2007, Ocak 2009 Bilgi Toplumu Stratejisi Deerlendirme Raporu:3, Mart 2009 KOB Stratejisi ve Eylem Plan DPT, Bilgi Toplumu Stratejisi ve Eylem Plan, Temmuz 2006 TBTAK Vizyon 2023 hracata Ynelik Devlet Yardmlar Mevzuat Avrupa Birlii, Katlm ncesi Mali Yardm Arac (IPA), Strategic Coherence Framework Elektronik mzann Dzenlenmesi Hakknda Kanun (23 Ocak 2004 tarih ve 25355 sayl Resmi Gazetede yaymlanan ve 23 Temmuz 2004de yrrle giren) Tketicinin Korunmas Hakknda Kanunda Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun (Kanun No. 4822, Kabul Tarihi: 6.3.2003) Mesafeli Szlemeler Uygulama Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik (14.06.2003) Yeni Trk Ticaret Yasas Tasla Pazar Aratrmas ve Pazarlama Destei Hakknda Tebli (Tebli No: 2006/6) ITC, e-Trade Bridge Programme, Winning With the Web, Guidelines for National Consultants stanbul Fndk ve Mamulleri hracatlar Birlii, 2006 Yl Faaliyet Raporu Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu (BT) statistikleri BKM Kart Monitr Aratrmas 2009 Gmrk Kanunu ile Baz Kanun ve Kanun Hkmnde Kararnamelerde Deiiklik Yaplmasna Dair Kanun 5911 sayl Kanun (18.06.2009) hracat Ynetmeliinde yaplan 12.07.2008 tarihli deiiklik 7 Ekim 2009 tarihli Resmi Gazetede yaynlanan (Karar Says: 2009/15481) 4458 Sayl Gmrk Kanununun Baz Maddelerinin Uygulanmas Hakknda Bakanlar Kurulu Karar anakkale Seramik & Kalebodur nteraktif Destekli Sektrel Sadakat Projesi basn aklamas, Mart 2009 OSO A.. Ynetim Kurulu Bakan Yrd. Sayn Merih ESKN ve Genel Koordinatr Sayn Abdurrahman YILDIRIMn 07.09.2009 tarihli yazs Informa Telecoms & Media, WCIS; March 2009dan aktaran: http://www.3gamericas.org/index. cfm?fuseaction=page&pageid=566, eriim: 25.05.2009 T.C. Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu, Basn Blteni, 10.03.2009, eriim tarihi: 25.05.2009, URL: http://www.tk.gov.tr/Basin_Duyurular/Bulten/2009/bb_mcks_10032009.pdf
291
SUNULAR Altan, Cihangir. Mobil Reklam, 12.12.2006, TIME sunuu Aradiom Online Pazarlama zmleri, TIME 2006 sunumu Beceni, Yasin (Av.) Elektronik mza ve Uygulamalar sunumu. 21.01.2006, Mersin, Mersin Noter Odas Biliim ve Hukuk Sempozyumu, URL: http://www.e-imza.gen.tr/index.php?Page=Sunumlar&Tur=F irmaSunumlari Bradford, Andrew (Director of Insights & Strategy, AOL). The Near Future of Internet Marketing, webit, (E-Business and E-Marketing Exhibiton and Conferences for South Eastern Europe), Sofya, 7 Ekim 2009 Cihangir Altan, Telemedya Grubu, Ynetim Kurulu Bakan, Mobil Reklam, 12.12.2006, TIME Seminerinde yaplan sunuu Dalar, Koray. hracata Ynelik nternet Sitelerinin Etkili Kullanm, 11 Kasm 2009, orlu Ticaret ve Sanayi Odas Eslen, Gaye. e-Business ve KOBler (IBM) 30.04.2004 tarihli E-ticaret Semineri, stanbul Gndz, Meral, Dr., GEMEnin e-Ticaret Konusundaki almalar ve e-Hizmetleri, hracatta E-Pazarlama Uygulamalar Semineri, Dou Karadeniz hracat Birlikleri, Trabzon, 21 Mays 2009 Gnerman, Emre. Avea Pazarlama Direktr, Demokratikleen erik, 11-12 Aralk 2006, TIME 2006 Semineri, stanbul yiler, Zeynep. E-Ticaret ve KOBlere Faydalar, 5. KOBler ve Verimlilik Kongresi, stanbul Kltr niversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blm, 25-26 Kasm 2008 yiler, Zeynep. hracatta E-Pazarlama Uygulamalar (nternette Mteri Bulma ve Pazarlama), 24.6.2008, GEME-SATSO, Adapazar yiler, Zeynep. E-Ticaret ve Etkili Web Ynetimi, 23 Mart 2009, Akdeniz hracat Birlikleri, AB D Ticaret Kolar Projesi yiler, Zeynep.D Ticarette Bilgi Kaynaklar, hracat Plan Uygulama, hracata Hazrlk altay, 3 Haziran 2009, Gemlik Ticaret ve Sanayi Odas, GEME-UB yiler, Zeynep. hracat Pazar Hakknda Bilgi Toplama, Hedef Pazarda Kullanabileceiniz Tantm Yntemleri, rn-Pazar Eletirme, hracat Plan Hazrlama, Devlet Yardmlar, Yeni Balayanlar in hracata Hazrlk altay, 4-5 Mays 2009, SO yiler, Zeynep. hracatta E-Ticaret, GEMEnin E- Hizmetleri, E-Ticaret Sitelerine yelik Giderleri Destei, D Ticaret Bilgilendirme Semineri, 20 Ekim 2009, Elaz Ticaret ve Sanayi Odas yiler, Zeynep. hracata Ynelik Pazar Aratrmalarnda nternet Kullanm, 22 Ekim 2009, stanbul, SO-GEME Keskin, Grkan. Location Based Servivces, 11-12 Aralk 2006, TIME 2006 Sunumu, stanbul Memolu, Canfer. Dahilde leme Rejiminin Elektronik Ortama Tanmas Projesi (DR Otomasyon Projesi), D Ticaret Mstearl hracat Genel Mdrl (zleme ve Deerlendirme Dairesi), E-Ticaret Semineri GEME-ATO, 6 Haziran 2007, Ankara MMD Trkiye, Google lke Mdr Erem Karabeyin sunumu, iletim tarihi: 09.02.2007 Murat Kalaora, Genel Mdr, Magiclick, Advergaming, Tanmlar, Nedenler, rnekler, TIME 2006 sunumu Przemek Pluta, Cross-Border E-Commerce sunuu, 8 Ekim 2009, webit (E-Business and E-Marketing Exhibiton and Conferences for South Eastersn Eurpe), Sofya Sava, Hseyin. Arama Motorlarnda Pazarlama eitimi, 30 Mays 2007, Dorudan Pazarlama letiimcileri Dernei, stanbul Twomey, Paul (President and CEO, ICANN), The Future of the Internet, IGF Internet Governance Workshop, Tokyo, Japan, 9 Mays 2007 Yrd. Do. Dr. Leyla Keserin 21.01.2006da Mersinde yaplan Biliim ve Hukuk Sempozyumunda yapt sunu. stanbul niversitesi Biliim Teknolojisi Hukuku Uygulama ve Aratrma Enstits, http://bthukuku.bilgi.edu.tr
292
MAKALELER-HABERLER A survey of telecoms convergence, The Economist, 14.11.2006 Arama Motorlar Pazarlamann Neresinde?, Marketing Trkiye, 2005 Dot organization, Financial Times, 16.07.2009 ebay gittigidiyorla Trkiye pazarna girdi, Milliyet, 4.5.2007 In overwrought times, a gift for understatement, International Herald Tribune, June 6-7, 2009. Is virtual boom our industrial revolution, guardian.co.uk, eriim: 15.10.2009 No expense spared in the virtual world, International Herald Tribune, 27.10.2009 The alliance against Google, The Economist, August 10, 2007 UK advertisers spend more on internet than TV, the Guardian, 30.09.2009 Virtual Online Worlds, Living a Second Life, The Economist, 28.09.2006; Get a (second) life, Financial Times, 17.11.2006; Virtual worlds are getting a second life, guardian.co.uk, eriim: 15.10.2009 Yahoo! Terry Semels long pause, The Economist, Sept 28, 2006 Adlands test tube, December 13, 2006, The Economist Alaz, zgr. Second Life Markam iin doru bir yer mi?, Marketing Trkiye, s. 80-81, http://www. ph.com.tr/smj/smart_facts_mart07.htm; http://secondlife.com/whatis/economy_stats.php Ashridge, Advertising and Public Relations Industry, The Ultimate Marketing Machine, The Economist, Business Special, Internet Advertising, July 6, 2006 Average Keyword Price for Online Advertising Rises % 2 in the Fourth Quarter to $ 1.51., PR Newswire, Feb. 6, 2007, http://www.infotrac.london.galegroup.com Barbaro, Michael, Clothing sales make big inroads on the Web, IHT, 14.05.2007 Berman, Berry ve Thelen, Shawn. A guide to developing and managing a well-integrated multichannel retail strategy, International Journal of Retail & Distribution Management, Volume 32- Number 32004, s. 147156 Birchall, Jonathan. E-commerce Strategy: Walmart.com integrates its clicks and bricks. Financial Times, 7.7.2005 Case Study: Icing on slice of web sales, Financial Times, 9.3.2005 eMarketer, Mobilizing Social Networking Sites, 26 January 2007, http://www.emarketer.com, eriim 30.1.2007 Eunyoung, Jang. Components of apparel retailing web sites. Journal of Fashion Marketing and Management, Vol. 8, No: 4, 2004 Frat Kayakran, CNNTURK.com, onunla yaplan sylei Smart Marketing Journalde yer almaktadr. Bkz: http://www.ph.com.tr/smj/mayis06.htm Financial Times, (http://video.ft.com/3gsmworldcongress/), Eriim tarihi: 2.3.2007 Financial Times, Microsoft Xbox to gain Access to Sky channels, May 29 2009 Fortune, February 5, 2007, s. 26-27 Gaye r, Smart Marketing Journal, http://www.ph.com.tr/smj/mayis06.htm Greg Jarbo, Stats Show Google Dominates the International Search Landscape, http://searchenginewatch.com/showPage.html?page=3625072, eriim: 22.02.2007 http://mimech.com/search-engines/ranking.asp, eriim: 21.02.2007 http://searchenginewatch.com/3634922 http://searchmarketing.yahoo.com/srch/keystats.php http://tr.wikipedia.org/wiki/Web_2.0. http://www.altinorumcek.com/Kazananlar.aspx; siteyi inceleme tarihi: 19.03.2007 http://www.e-imza.gen.tr/index.php?Page=Haberler&HaberNo=168, 21.02.2007 http://www.iana.org/domains/root/db/# http://www.kosgeb.gov.tr/Haber/haber.aspx?hID=35, eriim: 5.6.2007
293
http://www.marketingsherpa.com/article_print.html?id=29916, eriim: 04.03.2007 http://www.payperclicksearchengines.com/articles/68/1/Keyword-selection http://www.sempo.org/learning_center/research/industry/How_America_Searches_-_On-line_Shopping.pdf, eriim: 14.03.2007 https://www.nic.tr/content.tr/static_pages/files/press_17052005.pdf?PHPSESSID=1247712757662496 62531767, eriim: 23.09.2009 Hrriyet, K, Sizinki Blackberry mi yoksa Crackberry mi?, 10 Haziran 2007 IHT, With Proenza Schouler, Colette will hit a low-price target, Tuesday, February 6, 2007 International Herald Tribune, Content gains new ground, Monday, February 12, 2007 ITtoolbox, The Top 5 Benefits of Advertising in Online Communities, URL: http://www.btobonline. com, eriim: 12.06.2007 nfomag Dergisi, Haziran 2007, s. 147 yiler, Zeynep. KOBlerin Pazarlamada Bilgi Teknolojisi Kullanm (Pazarlama Amal KOB Web Sitelerinin Etkinletirilmesi), GEMEden Bak, Ocak-Nisan 2005, say 29 yiler, Zeynep. hracat ve Pazarlama Yntemleri, Sakarya Ticaret ve Sanayi Odas Sakarya Ekonomi Dergisi, Ocak-Mart 2009 yiler, Zeynep. hracatta Teklif Oluturma ve Bror Hazrlama, Sakarya Ekonomi Dergisi, Sakarya Ticaret ve Sanayi Odas, Nisan-Haziran 2009 Kandampully, Jay. (2003) B2b relationships and networks in the Internet age, Management Decision, 41/5 (2003) Kim, Young Eun ve Kim Youn-Kyung, Predicting online purchase intentions for clothing products, Europen Journal of Marketing, Vol. 38, No. 7, 2004 Ma, Jack (Alibabann kurucusu ve CEOsu), Small is beautiful, International Herald Tribune, 27.10.2009 MarketinSherpa Annual ad: tech Study; Biggest Web Advertisers Rate Best & Worst Tactics of 2006 and Reveal 2007 Plans, http://www.marketingsherpa.com/article.php?ident=29857, eriim: 2.2.2007 MarketinSherpa Annual ad: tech Study; Biggest Web Advertisers Rate Best & Worst Tactics of 2006 and Reveal 2007 Plans, http://www.marketingsherpa.com/article.php?ident=29857, eriim: 2.2.2007 Olli-Pekka Kallasvuo, Transforming The Way We Connect, Nokia World 2008, December 2, 2008 (http://events.nokia.com/ nokiaworld/assets/pdf/OPK.pdf). Pozniak, Andrew (Google, Industry Leader, Emerging Markets), Consumers and Marketing Strategies in the Digital Space, Webit (E-Business and E-Marketing Exhibiton and Conferences for South Eastern Europe )8 Ekim 2009, Sofya Project House: http://www.ph.com.tr/referanslar.htm Russell S. Wniner. New Communications Approaches in Marketing: Issues and Research Directions. Journal of Interactive Marketing, 23 (2009) Second Life Goes Global, eMarketer, 9.5.2007, eriim: 10.05.2007; Secret Behind Office Depots Online Success (Hint: They Listen to Their Customers, Yes, Really), http://www.marketingsherpa.com, eriim: 17.05.2007 Serhat Akkl, Project House, Davostan Pazarlama Departmanlarna, Smart Marketing Journal, URL: http://www.ph.com.tr/smj/serhatakkilic_eylul06.htm Siddiqui, Noreen. OMalley Antonia vd. Retailer and Consumer Perceptions of Online Fashion Retailers. Journal of Fashion Marketing and Management, Vol. 7, No: 4, 2003 Stockdale, Rosemary ve Standing, Craig. (2002) A framework for the selection of electronic marketplaces: a content analysis approach, nternet Research: Electronic Networking Applications and Policy, Volume 12, Number 3, 2002, s. 221234 Stockdale, Rosemary ve Standing, Craig. Benefits and barriers of electronic marketplace participation: an SME perspective, The Journal of Enterprise Information Management, Volume 17- Number 42004, s. 302
294
The ultimate marketing machine, The Economist, July 6, 2006 Theriault, Michale J. Web Site Development Overview http://www.marketingpower.com/content996. php (American Marketing Association), eriim tarihi: 03.04.2007 Trouble clicks, the Economist, 23 Nov. 2006 Trkiyenin ilk sanal oteli Second Lifeta, Milliyet, 1.6.2007 Urban, Amyx, Lorenzon, On-line Trust: State of the Art, New Frontiers, and Research Potential, Journal of Interactive Marketing 23 (2009), 179190 USA Internet: Investors sceptical of Yahoo strategy, Financial Times, 26.10.2006 Wolf, Martin Globalisations future is the big long-term question, Financial Times (http://www.ft.com), 9 Ocak 2007
ARATIRMA RAPORLARI April 21, 2008, Global Enterprise Web 2.0 Market Forecast: 2007 To 2013, G. Oliver Young Benchmark 2008: Mobile Is Everywhere, July 21, 2008. Forrester Research Consumer Finance Turkey, Euromonitor, Nisan 2009 Drego, Vidya L. Where To Find Help For Web Design Projects, 2009, May 8, 2009 Elliott, Nate. European Online Advertising Through 2013, February 4, 2009, Forrester e-readiness rankings 2009. The usage imperative. The Economist Intelligence Unit, URL: http://db.eui. com European Retail Consumer Survey-Leveraging Online Presence to Drive Off-line Sales,Vision Report March 22, 2007 Andrews, Evan. Vertical Serach: Maximzing teh Second Tier, Forrester, 30 January 2009 Forrester, April 24, 2009, B2B Marketers 2009 Budget Trends, Dollars Shift To Digital Tactics As The Recession Provokes Deep Cuts Forrester. Global Enterprise Web 2.0 Market Forecast: 2007 To 2013, G. Oliver Young, April 21, 2008. Global Online Advertising, Volume 2, 2008, Forrester JupiterResearch, In-Game Advertising, 24 January 2007 JupiterReseach, Instant Messaging (Reaching a Young, Engaged Audience via an Underused Medium), April 24, 2006 JupiterResearch, Online Coupons (Coupon Clippers Most Valuable to Web Sites), March 31, 2005 JupiterResearch, Social Networking Sites-Defining Advertising Opportunities in a Competitive Landscape, Vision Report, 9.3.2007 JupiterResearch, Understanding Google, Concept Report, March 10, 2006, JupiterResearch, US On-line Consumer Survey, 2007, Vision Report, 31 Mays 2007 Klevchuk, Olesia. A Deep Dive Into European Consumers On-line Behavior, 2009, Forrester Research Manufacturer Tactics, Evaluating the Online Opportunity, Jupiter Reseach, September 9, 2004 Matiesanu, Corina. US On-line Consumer Survey: Technology in The Home, 2008, May 2009, Forrester Mulpuru, Sucharita The State Of Retailing Online 2009: Marketing, June 5, 2009, Forrester Research Publishers Ad Sales Strategies. Addressing Advertisers Hot Buttons. JupiterResearch, Concept Report, August 17, 2006 Publishers Ad Sales Strategies. Addressing Advertisers Hot Buttons. JupiterResearch, Concept Report, August 17, 2006 Sapna Satagopan, July 2006, B-to-B Search Marketing: Focusing on Business Leads in ConsumerOriented Environment Social and Business Networks, A Phenomenon in Search of a Business Model, May 3, 2004 Social Location On Mobile Phones: A Niche But Promising Trend. February 5, 2009, Forrester Research
295
The Economist Intelligence Unit, e-readiness Rankings 2009, 2008 Raporlar The Economist Intelligence Unit, Turkey internet: Overview of e-commerce, August 1, 2009 The Economist Intelligence Unit, Turkey Telecoms and Technology Report, March 2009 The Economist Intelligence Unit, Turkey: Telecoms and Technology Forecast, March 12, 2007. TNS Piar Google Benchmark Survey, Mays 2006 US SEM Executive Survey, 2006, Vision Report, May 23, 2006, s. 3 Wigder , Zia Daniell. Global Online Population Forecast, 2008 to 2013, July 23, 2009, Forrester World Economic Forum-WEF, The Global Information Technology Report, Networked Readiness Index, 2005, 2006, 2007, 2008
KTAPLAR Antion, Tom. The Ultimate Guide to Electronic Marketing for Small Business, John Wiley & Sons, New Jersey, 2005 B2B E-Ticaret ve e- Pazaryerleri, GEME, Aralk 2008 CBI Export Manual: Digging For Gold (Internet as a source for marketing information), January 2006 CBI Export Manual: Website Promotion. How to promote your website in the EU, January 2006 Chaffey, Dave. E-Business and E-Commerce Management, FT Prentice Hall, 3rd ed., 2007 Checklist-Selecting an e-markeplace, URL: www.emarketservices.com Clarke III, Irvine (Editor). Advances in Electronic Marketing. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2005 Dolanbay, Cokun. E-ticaret, Strateji ve Yntemler, Meteksan Sistem yaynclk, Austos 2000 E-Commerce, Beginners Guide, e-Consultancy, August 2008 Ersoy (yiler), Zeynep, Elektronik Ticaret ve Ticaret Noktalar, GEME Yayn, 1999 Exporting On-line, Austrade (Astralian Government), http.//www.exportingonline.gov.au Ghazaly, Sammy El, Benefits and Barriers on B2B E-Marketplaces, http://www.emarketservices.com Goodman, Andrew. Winning Results with Google Adwords, McGraw-Hill Osborne, 2005 Goottschalk, Petter. E-Business Strategy, Sourcing and Governance. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing Gordon, Kim T. Maximum Marketing, Minimum Dollars: The Top 50 Ways to Grow Your Small Business, Chicago, USA: Dearbron Trade, 2006 Hahn, Fred E. Do-it-Yourself Advertising & Promotion, 3rd ed. 2003, John Wiley & Sons Hollensen, Svend. Global Marketing, A Decision Oriented Approach, FT Prentice Hall, 3rd ed., 2004 Hooley, Graham, Saunders John, Marketing Strategy and Competitive Positioning, FT Prentice Hall, 2004 GEMEnin Dnyasna Sunduu e-Hizmetler ve Yrtt e-Ticaret Faaliyetleri, http://www.igeme. gov.tr/ Mevzuat/hracatta Pratik Bilgiler altnda Ynetim Sistemi, GEME Yayn, 2005 Ynetim Sistemine Giri, GEME Yayn, 2008 yiler, Zeynep. Pazarla letiim. GEME Yaynlar, 2008. (http://www.igeme.gov.tr, Mevzuat-hracatta Pratik Bilgiler altnda PDF olarak mevcut) Janoschka, Anja. Web Advertising. New forms of communication on the Internet. John Benjamin Publishing Company, 2004 Kriz Dneminde ve Sonrasnda Pazarlama, MRKTNGZONE (Management Center Turkey), Nisan 2009 Kkylmazlar, Aysun. Elektronik Ticaret Rehberi. TO Yayn, 2006-3, ubat 2006 Lincoln, Susan Rice. Matering Web 2.0, Kogan Page, 2009 Lipe, Jay B. The Marketing Toolkit for Growing Businesses, Chammerson Press, 2002 McNeill, Ruth. Business to Business Market Research, MRS, 2007
296
MRKTNGZONE 11.Pazarlama Zirvesi Hazrlk altay ve Notlar, 11 Mays 2009 Marketing Maven, Online Marketing for the Industrial Sector. http://marketingmaven.globalspec.cpm Merisavo, Marko. The Effects of Digital Marketing on Customer Relationships, Helsinki School of Economics, Finland, Saarinen, Timo (Editor). Managing Business in a Multi-Channel World : Success Factors for E-Business. Hershey, PA, USA: Idea Group Publishing, 2005 Milutinovic, Veljko (ed), E-Marketing on the Internet, E-Business and E-Challanges, Amsterdam, NLD, IOS Pres, 2002 zmen, ule Insu (Prof. Dr, A Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu, e-ticaret, Bilgi n., 3. Bask, Temmuz 2009 Rappa, Michael. Business Models on the Web, http://digitalenterprise.org/models/models.html, eriim: 28.05.2007 Silverstein, Barry. Business-to-Business Internet Marketing. Gulf Breeze, FL, USA: Maximum Press, 2001 Smith, PR, Great Answers to Tough Marketing Questions, 2nd ed. Kogan Page, 2004 Sweeney, Susan. 101 Ways to Promote Your Web Site, Maximum Press, USA, 7th Edition (2008) Warnock, Charles. Marketing Sherpa Wisdom Report, 2006
KAYNAK OLUTURAN WEB STELER (Yaynn 10. ve 15. blmlerdeki web adresleri listeyi uzatmamak iin ayrca burada verilmemitir.) http://bthukuku.bilgi.edu.tr http://digitalenterprise.org http://ihracat.dtm.gov.tr http://jott.com http://tr.wikipedia.org http://www.1-800-flowers.com http://www.aftg.org.tr http://www.alexa.com http://www.altinorumcek.com http://www.amazon.com http://www.bilgitoplumu.gov.tr http://www.bkm.com.tr http://www.btk.gov.tr http://www.btobonline.com http://www.business.com http://www.centraldesktop.com http://www.cicektanitimgrubu.org http://www.cilek.com.tr http://www.designturkey.org.tr http://www.dtm.gov.tr http://www.egeliihracatcilar.com http://www.e-imza.gen.tr http://www.eMarketer.com http://www.etsy.com http://www.expo3d.com http://www.ft.com http://www.ftg.org.tr http://www.getdropbox.com
297
http://www.globalspec.com http://www.google.com http://www.grainger.com http://www.guardian.co.uk http://www.hazelnutcouncil.org http://www.iana.org http://www.icann.org http://www.iconinteractive.com http://www.ieuhazelnut.org http://www.igeme.gov.tr http://www.iglu.com http://www.iht.com http://www.iib.org.tr http://www.iLinc.com http://www.internetworldstats.com http://www.intracen.org http://www.inxpo.com http://www.ito.org.tr http://www.jtr.org.tr http://www.kosgeb.gov.tr http://www.landsend.com http://wwww.lonak.com http://www.makinebirlik.com http://www.makinetanitimgrubu.org http://www.marketingsherpa.com http://www.mvm.com http://www.nic.tr http://www.ntg.org.tr http://www.on24.com http://www.orlakiely.com http://www.osoline.net http://www.parfumunuyarat.com http://www.ph.com/smj http://www.searchenginewatch.com http://www.shop.org http://www.ta-ze.com http://www.thecakestore.com http://www.turkeyisready.com http://www.turkishceramics.com http://www.turkishcosmetics.org http://www.turkishfurniture.org http://www.turkish-hazelnut.org http://www.turkishkitchenware.org http://www.turkishleather.com http://www.turkishmachinery.org http://www.turkishminerals.org http://www.turkishpackology.com http://www.turkishpaper.org http://www.turkishseafood.org.tr
298
http://www.turkishstones.org ve http://www.turkishwood.org http://www.unisfair.com http://www.yahoo.com http:// www.yms.gov.tr http://www1.trip.com.tr/ito_isbirligi.jsp https://edtm.dtm.gov.tr/basvuru/giris.jsp
HRACATI BRLKLER WEB STELER

Akdeniz hracat Birlikleri Antalya hracat Birlikleri Denizli Tekstil ve Konfeksiyon hracat Birlikleri Dou Anadolu hracat Birlikleri: Dou Karadeniz hracatlar Birlii Ege hracat Birlikleri Gney Dou Anadolu hracat Birlikleri stanbul hracat Birlikleri stanbul Maden ve Metaller hracat Birlikleri stanbul Tekstil ve Konfeksiyon hracat Birlikleri Karadeniz hracat Birlikleri Orta Anadolu hracat Birlikleri Uluda hracat Birlikleri www.akib.org.tr www.aib.org.tr www.detkib.org.tr www.daib.org.tr www.dkib.org.tr www.egebirlik.org.tr www.gaib.org.tr www.iib.org.tr www.immib.org.tr www.itkib.org.tr www.kib.org.tr www.oaib.org.tr www.uib.org.tr
299

Eticaret

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Eticaret

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

BABAKANLIK D Ticaret Mstearl hracat Gelitirme Etd Merkezi

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

HRACATTA NTERNET ZAMANI: 1

Hazrlayan: Zeynep YLER Marmara Blge Mdr Yardmcs

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

1. NTERNET, BLG VE LETM TEKNOLOJLER, KULLANICILAR, UYGULAMALAR

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

Mesajlama dndaki mobil veri uygulamalar ok eitlidir13.

Gen Y (18-28 ya)

Gen X (29-42 ya)

En azndan ayda bir defa 22% 9% 2% 9% 6% 5% 4% 3% 1% 4% 4% 2% 2% 3% 2% 3% 1% 2% 1% 1% 2% 1% 1%

Benchmark 2008: Mobile Is Everywhere, July 21, 2008. Forrester Research

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

Web 1.0 ile Web 2.0n farklar19

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

9 57 -28 N/A -22 3,226 34 -50 143 61 46

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

Kullanclarn Sosyal ve Alarna lgi Duyma Nedenleri

Kaynak: JupiterResearch, 2004

MASHUPS PODCASTING RSS SOSYAL ALAR WIDGETS WKS

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

2. DNYADA VE BAZI LKELERDE NTERNET STATSTKLER

6.7 % 18.5 % 50.1 % 23.7 %

34 http://www.internetworldstats.com eriim: 23.09.2009

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

Dnyada Nfus Asndan En ok Kullanan 20 lke

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

Avrupa lkelerindeki Durum

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

3. AVRUPA VE ABD ON-LNE KULLANICI ARATIRMASI

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

25% 24% 21% 15% 11% 7824

15% 14% 23% 15% 8% 7245

12% 5% 20% 16% 12% 13592

Forrester toplamda 70 tane on-line aktiviteyi belirlemi ve drt gruba ayrmtr:

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

37 European Retail Consumer Survey, 2007, 22 Mart 2007

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

lkeler Baznda En Sk ve En Yksek Harcamay Yapanlarn Yzdesi

ELEKTRONK TCARET VE PAZARLAMA

Kaynak: JupiterResearch/Ipsos-Insight Individual User Survey, ABD, 31.5.2007