Programlanabilir Lojik Kontrol (PLC)

PLC NEDR ?
Bir bilgisayar ya da zel programlama cihazyla hafzasna zel bir dilde kaydedilen programn girilerine uygulanan lojik veya analog bilgileri ileyerek knda yine istee bal olarak lojik ya da analog deerler retebilen mikroilemci tabanl endstriyel cihazlardr. PLC lerin bu ileri yapabilmesi iin baz temel ilevlere sahip olmas gerekir: - temel kombinasyon ve lojik ilemler - zamanlama ilemleri - sayc ilemleri

PLC
Genel olarak PLC, endstri alannda kullanlmak zere tasarlanm, dijital prensiplere gre yazlan fonksiyonu gerekleyen, bir sistemi yada sistem gruplarn, giri k kartlar ile denetleyen, iinde barndrd zamanlama, sayma, saklama ve aritmetik ilem fonksiyonlar ile genel kontrol salayan elektronik bir cihazdr. Aritmetik ilem yetenekleri PLC lere daha sonradan eklenerek bu cihazlarn geri beslemeli kontrol sistemlerinde de kullanlabilmeleri salanmtr.

SMATIC S7-200 MICRO PLC

PLC Neden Dodu

1960 ylnda yksek verimlilik, gvenilirlik ve yeni devreler iin bilgisayarlar kullanlmaya baland Buda beraberinde endstriyel retimde otomasyonu ortaya kard. Bilgisayarlar kullanlmas Mikroilemciler ile yaplan kontrol ilemi, yksek fiyat, programlarn karkl, bilgisayar teknolojisi iin gerekli eitilmi eleman eksiklii gibi dezavantaj lar ortaya koydu.

PLC nin Tarihesi

lk PLC 1960l yllarda Amerikan otomobil endstrisinde alan mhendislerin yeni bir retim teknii gelitirme almalar esnasnda gelitirilmitir. 1969 ylnda, klasik (Elektrik) kumandann Elektronik karl olan ilk PLC yapld. 1978 ylnda ise drt yllk bir almann rn olarak , NEMA (National ElectrIc Manufaktureres Associaton) kuruluu tarafndan ilk PLC ler piyasaya srld. l980li yllarla birlikle PLC endstrisinde yeni teknolojik ilerlemeler kaydedildi.

PLC nin Geliimi

Yeni teknolojilerin kullanm ile daha hzl bir tarama yaplabilmesi ok az sayda rle kullanan sistemler yerine kullanlabilecek dk fiyatl PLC ierin piyasaya srlmesi Mikroilemci akll giri/klarna s ve basn len alclarn dorudan PLC ye balanabilmesine olanak salayan arabalar yapld.

Dier nemli bir ilerleme de eitli denetleyicilerin ortak bir yol (bus) zerinden balanabilmelerine olanak salayan aile yaklam oldu.

PLCnin kullanm yerleri

Fabrikalarda otomasyon, asansr tesisatlar, otomatik paketleme, tama band sistemlerinde, doldurma sistemlerinde ve daha birok alanda retimi destekleyen ve verim artnn yan sra rn maliyetinin minimuma ekilmesidir.Tm bu sistemlerin ortak zellikleri sistemin temel elemanlarnn motorlar olmasdr. PLC sistemlerinin gelitirmeleri ile otomatik kontrol sistemlerinde hz, kontrol, gvenlik, rn kalitesi yan sra, yeni bir rn imali iin kumanda devrelerinin yeniden oluturulmas montaj ve balantlar yerine sadece PLC programlama ile giderilmesi ok byk bir avantaj salamtr.

PLC YAPISI
Aada bir programlanabilir denetleyicinin blok diyagram verilmitir. Buna gre PLC ler giri/k mdlleri, CPU, program ykleyiciler, bellek ve g kayna blmlerinden oluurlar.

Cpu (Merkezi lemci)

Merkezi ilem birimi PLC nin beynidir. almas aadaki ilemlerin srayla ve srekli yenilenmesi eklindedir: 1. Girii kontrol eden srecin durumunu srekli olarak gzetleme 2. Giri bilgilerini deerlendirerek bellekte yazl program altrma 3. k iaretlerinin gerekli olup olmadna karar verme 4. k gerekiyorsa ilgili k birimine bilgi gnderme 5. Birinci adma dn ve ayn admlarn tekrar

Bellek Elemanlar
Bellek deiik trde bilgileri ikili (binary) yapda saklamakta kullanlr. Bir bellein kapasitesini hz ve kapasitesi belirler. Belleklerde 4 grup bilgi yer alr:

Ynetim program veya iletim sistemi: Btn PLC iletim sistemlerinde birbirine ok benzeyen iletim sistemi programlar kullanlr. Bu programlar ROM da bulunur ve retim aamasnda sisteme yklenir.
Kontrol uygulama program: Belirli bir kontrol program iin yazlm programdr.

Bellek Elemanlar
Veri tablolar: Kontrol programnda kullanlan denklem sabitleri, zaman, sayma ilemleri iin n deerler ve son olarak okunan programdaki giri ve klarn grnts bulunur.
Yaz-boz (stratch) alan: Programda kullanlan geici deerler burada bulunur. Eriimi ok hzldr.

Giri/k Birimleri
PLC ile kontrol edilen sistem arasndaki iletiimi salarlar. I/O nun temel ilevleri unlardr: -Girilerin herhangi birine iaret gelip gelmediini srekli kontrol etmek, gelmise bunu deerlendirmek(giri birimi) -Merkezi ilem biriminden gelen iaretleri k seviyesine dntrmek (k birimi)

Ayrk giri/k birimleri:

Ayrk giri birimleri:
"1" ve "0" trnden k veren elemanlarn CPU ya balar. -seici anahtarlar -rle kontaklar -seviye anahtarlar -butonlar -alglayclar -motor start kontaktrleri Ayrk giri arabirimlerinin giri elemanlarndan aldklar giri sinyalleri deiik tip ve deerde olabilir. 24 v, 48 v, 240 v DC veya AC olabilir.

Ayrk giri/k birimleri:

Ayrk k birimleri:
Lojik "1" ve "0" eklinde iki duruma sahip k elemanlarna sinyal verirler. -Alarmlar -Valfler -Fanlar -Sinyal lambalar -Kontrol rleleri
Ayrk k birimlerinin de gerilim seviyeleri farkl ekil ve deerlerde olabilir.

Analog Giri/k Birimleri:

Analog iaretlerin zamanla genlii srekli deiir. Bu yzden "0" "1" yada "var", "yok" gibi bilgilerden daha faza bilgiye ihtiya duyulan yerlerde kullanlr. PLC ler binary iaretleri kabul eder ve retirler. Bu nedenle giri ve k elemanlar ile balantnn salanabilmesi iin a/d, d/a eviricilerin kullanlmas gerekir. Giri elemanlarndan elde edilen analog gerilim ve akm iaretleri a/d modl sayesinde dijitale, ilenen ve dijital olarak ka gelen bilgiler de d/a converter sayesinde analog bilgilere dntrlr. Analog giri birimleri : -Scaklk dntrcleri -Basn dntrcleri -Nem dntrcleri -Ak dntrcleri

zel Giri/k Birimleri:

Baz zel uygulamalarda kullanlan, ilemcinin ilerini kolaylatran ve temel giri / k kartlarnn yetersiz kald yerlerde kullanlrlar:

-PID kontrol veya ileri dzeyde konum kontrol gerektiren uygulamalarda -ok hzl deiimlerin yer ald uygulamalar -Youn matematik uygulamalarn yer ald uygulamalarda -Youn ASCII veri transferi gerektiren uygulamalarda Bu birimlerin zel mikroilemcileri, bellekleri vardr.

PLC NASIL ALIIR

PLC kendisine yklenmi program vastasyla, giri iaretlerini izleyip uygun k iaretlerini vermek suretiyle alr. Program PLC nin dahili ilemlerinin bir paras olarak alr. Tarama Zaman PLC nin btn bu dahili ilemleri yapmas iin gerekli zamana denir. Yani bir PLC nin giriine bal bilgilerden herhangi birini ilk okuyuu ile ikinci okuyuu arasnda geen zamana tarama zaman bu ileme de tarama ilemi denir.

PLC Denetim Mant -Girilerin okunmas ve bellee transferi -Programn srasna gre altrlmas ve klarn hesaplanmas -klarn fiziksel k olarak gnderilmesi

BR PLCNN BLMLER

PLC aadaki ekilde gsterildii gibi ana 3 blme ayrlmtr; Bu blmler: 1- Central Processing Unit (CPU) Merkezi lem Birimi 2- The Input/Output (I/O) Section : Giri/k Blm 3- The Programming Device: Programlama Makinesi

(CPU) Merkezi lem Birimi PLC sisteminin beyni olup ierisinde ok eitli lojik kap devreleri mevcuttur. CPU bir mikroilemci tabanl sistem olup kontrol rleleri, sayc, zamanlayc gibi fonksiyonlar yerine getirir. CPU; ok eitli sensr devrelerinden gelen giri bilgilerini okuyarak memorydeki depolanm kullanc programn yerine getirerek, uygun k komutlarna ve kontrol devrelerine gnderir. Merkezi ilem birimleri PLC sisteminin beyni olarak dnlebilir. Bu birimler kumanda edilen sisteme ait yazlmn(sadece mantk yazlmnn) sakland ve bu yazlmn ilendii kartlardr.Merkezi ilemci haricinde program hafzas ve programlama cihaz balants iin bir interface ierir.Ayrca baz modellerde baka PLC guruplar ile beraber alabilmeleri iin zel interfacelerde bulunur

 CPUlar oklu ilemci sistemi ile dizayn edilmitir.Bir standart mikroilemcinin yan sra CPU tipi ile balantl olarak bir yada daha fazla Gate-Array Teknii ile zel olarak gelitirilmi dil ilemcisi bulunur. Bu dil ilemcileri tanmlanm olan kumanda komutlarn ok ksa srede Standart mikroilemci ile dil ilemcisinin yada ilemcilerinin Co-Procsssing diye adlandrlan bu alma tarz ile almalar, PLC kumanda programnn ok ksa zaman aralklarnda ilenmesini salar.Standart mikroilemci ayn zamanda iletim sisteminin almasndan ve interfacelerin sorgulanmasndan sorumludur.Sadece okumaya ynelik (ROM) hafza iinde iletim sistemi bulunur.Kullanc tarafndan yazlan PLC program ise CPUnun okunabilir-yazlabilir (RAM) hafzas iinde yer alr.

Kullanm Avantajlar
PLC nin en byk avantaj, dk voltajlarda, bakm maliyetlerinin elektromekanik rle kontrol sistemlerine gre olduka ucuz olmasdr. BASTLK: PLC nin modller yaps her trl zel uygulamalara ve sistemleri deitirebilmelidir. OZELLKLERI: PLC nin modler yaps her trl zel uygulamalara ve sistemlerin uzantlarna cevap verecek biimde almaldr.

Kullanm Avantajlar
UYGUNLLUK: Elektro mekanik sistem kontrolleri ve bunlarn devre balantlar gz nne alnrsa PLCnin yapt ie gre kaplad alan ve teferruat olduka farkl lde olduundan yerden tasarruf edilir. DEGKENLK: PLC nin mekanik paralar olmayp genel amal kontrol aygtlardr. PLC nin tekrar tekrar program yapacak biimde birok deiik balantlar yerine getirebilecek ilave devre dizaynlar yaplabilir. GERCEKCLK: PLC lerin elektromekanik ksmlar olmad iin krlacak bozulacak paralar yoktur. PLC ler sonra kullanlmak zere komple olarak depolanabilirler

Bilgisayar le PLC Arasndaki Fark Nedir?

PLCnin merkezi ilem nitesinde mikroilemci veya mikrokontrolc nite bulunur. Bu yzden her PLC bir bilgisayardr. Fakat her bilgisayar bir PLC deildir. PLCler retimin yapld tozlu, kirli ve elektriki grlt gibi ar artlarda alacak ekilde dizayn edilmitir. Bununla birlikte farkl bir programlama dili , arza bulma ve bakm kolaylklarnn olmas gibi zellikleri ile sanayi uygulamalarnda bilgisayardan farkldrlar. Bilgisayarlarn arza ve bakm servisi ile programlama dillerinin renilmesi iin zel bir eitime gerek vardr. PLC programlama dili klasik kumanda devrelerine uygunluk salayacak ekildedir. Btn PLClerde hemen hemen ayn olan AND, OR, NOT (VE,VEYA, DEGL ) gibi Boolen ifadeleri kullanlr. Programlarda klasik kumanda sistemini bilen birisi tarafndan kolayca yaplabilir.

Bilgisayar le PLC Arasndaki Fark Nedir?

Byk apl kontrol sistemleri iin bilgisayarn ve mikroilemcilerin kullanlmas. 10 adet rle-kontaktr elemanlarndan daha az eleman gerektiren kontrol devrelerinde de klasik kumanda devrelerinin kullanlmas daha avantajl ve gereklidir. Sonu olarak; kk ve orta byklkteki her trl kumanda sisteminde,kk yapl yksek gvenirlikli ve deiebilir (flexile) beyin olarak PLC ler otomasyon retiminin vazgeilmez birer elemandr. PLC cihaz, giriten alnan bilgi ve komutlar iler. Giri komutlar; buton , seici anahtar, dijital anahtar veya sensr girii olan snr anahtar, yaknlk (proximity) anahtar, fotoelektrik anahtar dr. Bu elemanlarla yklerin alma artlar gzlenir veya kontrol edilir. Giri sinyallerine karlk k sinyallerinin iletimi, PLCde yazl olan programa baldr. Selenoid valf, sinyal lambas, rle, gibi kk ykler PLC tarafndan direkt olarak srlebilir. Fakat, byk kapasiteli selenoid valf, 3 fazl motor gibi ykler kontaktr veya rle zerinden srlmelidir.

PLC le Pic Arasndaki Fark Nedir?

Plc ile Pic arasndaki en byk fark, plc'nin endstriyel uygulamalarda kullanlmak zere tasarlanmasdr. plc'ler endstride sk sk karlalan kirli elektrik, nem, ar scaklk, toz gibi d etkilere kar korumaya sahip ve kararl alan cihazlardr. Pic mikrodenetleyiciler ise bu tr d etkilere kar plc cihazlar kadar kararl almazlar. Bu yzden elektromekanik, kimyasal proses gibi ar endstrilerde Plc'ler youn olarak tercih edilmektedir. Pic daha ok elektronik uygulamalarnda kullanlr yani besleme gerilimi ve k gerilimi dktr .Pic ile srecein devre elemann da dk gerilimle almas gerekir.. Plc ise daha ok elektrik alannda kullanlr yani besleme gerilimi ve k gerilimi yksektir. Plc ile yksek gteki elemanlar srebilirsin.

PROGRAM YAZILIM EKLLER

PLC uygulamalarnda 3 eit programlama biimi vardr. ou PLC bu eit programlamaya imkn salar. 1- Kontak plan ( Ladder ) 2- Komut listesi ( STL ). 3- Lojik kap diyagram

1- KONTAK PLN (LADDER PLN )

Temel semboller Kontak plnlar, soldan itibaren dikey bir izgi ile balar. Sinyal ak soldan saa, ve yukardan aaya doru gider. Bir bobin soldaki enerji izgisine direkt balanamaz. Byle bir balant gerekiyorsa her zaman kapal bir kontak kullanlmaldr.

2- KOMUT LSTES ( STL ) :

Komut listesinde problemler, komut paracklar halinde dzenlenmektedir. rnein ; AND, LD, OR, NOT, E , A vb. ksaltmalarla programlar yazlr. PLCnin trne ve markasna gre bu komutlar deiiklik arz eder.

BALA KOMUTU ( LD )
Normalde ak kontakla balayan hattn balang komutudur.

SER BALAMA KOMUTU ( A ) :

3- Lojik kap diyagram

Referans
Aksa ZER Salih SOYLU