KPSS GELM PSKOLOJS DERS NOTLARI Psikoloji: nsan ve hayvan davranlarn inceleyen, bireyin davranlarn ve onun altnda yatan

sebepleri aratran bilim daldr. Eitim Psikolojisi: Geliim ve renme psikolojisi bulgularndan hareketle eitim retim nasl gerekletiini aratran bilim daldr. SEBEPLER PSKOLOJ DAVRANI DETRLMES ETM Geliim psikolojisi= nsan davranlarnda doumdan lmne kadar, tm yaam boyunca gzlenen biyolojik ve psikolojik deiiklikleri inceler. Bireyin belli dnemler halinde geliimini ve bu evrelerde renmesi gereken davranlarn inceleyen bilim daldr. renme psikolojisi= Bireyin nasl rendiini ve nasl retebileceini aratran bilim daldr. PSKOLOJ AKIMLARI 1. Yapsalclk: Temsilcisi W. Wundt tur. nsan davranlarnn kontroll koullarda (laboratuar) gzlenmesine ynelik almalar yapmtr. nsan zihni eitli bilin elerine ayrlr. Psikolojinin amac bilin elerini birletirmek ve zmlemektir. Bilinci zmek iin ie bak yntemi kullanlmaktadr. sel duygular, seziler ve dnceler zerinde odaklanmtr. 2.Davranlk:Temsilcileri Watson,Pavlov,Skinner dr. Davran gr yapsalcl yetersiz grerek, sezgilerin, duygularn ve dncelerin gzlenemeyeceini iddia ederek ie bak yntemini reddetmitir. Psikolojinin gzlenebilen ve llebilen davranlar zerinde allmas gerektiini aklar. Davrann niin olduuna deil, nasl olduuna nem vermitir. evredeki uyarc koullara nem vermitir. Uyarc-tepki-pekitirme ilkesine gre davran aklamtr. 3.Psiko-analitik Yaklam(=Psikanaliz):Temsilcileri Freud, Erikson dur. Davrann sebeplerini bilin d etkinlikler (biyolojik etkenler) asndan ele almtr. nsan iki temel igdnn etkisinde davranmaktadr. Cinsellik ve saldrganlk. Toplum tarafndan ho karlanmayan bu duygulara ait istekler bilin dna itilirler ve arada kaybolmazlar. Kiiliin oluumunda ve olaylarn analizinde ocukluk yaantlar (06) ve bu dnemdeki anne-baba tutumunun nemi zerinde durur. Eriksona gre kiiliin oluumunda ve geliiminde biyolojik etkenler ile birlikte sosyal evre de(toplumsal etmenler) nemlidir.(Psiko-sosyal geliim kuram) Eriksona gre benlik geliimi dnemler halinde olur. Her dnemin, atlatlmas gereken atma(kriz) alanlar bulunur. Bireyin geliiminin yaam boyu srdn savunmutur. 4.Bilisel Yaklam: Temsilcileri Getalt Ekol, Piaget, Bruner, Ausubeldir. Bireye ve davranlara btnsel bakmlardr. Davranlar zihinsel bir sre iinde ele almlar, ilgi, alg, dnme, kavrama gibi srelere yer vermilerdir. 5.nsancl(=Hmanist) Yaklam:Temsilcileri Maslow,Rogers,Kohlberg dr. Psiko-analitikilerin insann tehlikeli bir varlk olduu grne kar karak, insann deerli olduu grne kar karak, insann deerli olduu ve doasnn iyilik temelleri zerinde kurulu olduu grn ileri srmlerdir. Davranlarn temelinde ihtiyalar (gdler) bulunur. Birey kendisini gerekletirmeye alan bir varlktr. Bireylerde alglama ve benlik kavram(tasarm) zerinde durur. Birey tek ve benzersizdir, deerlidir. Eitim, birey(renci) merkezlidir. Eitim bireylerin potansiyelinin ortaya karlmasna ve kiisel geliimine yardmc olmaldr. 6.Nrobiyolojik Yaklam:Temsilcileri James,Hebb dr. Davranlarn incelenmesini beyin, sinir sistemi, beyin hcreleri(nronlar) arasn-

daki sinaps balarna gre ele almlardr. GELM PSK LE LGL KAVRAMLAR Geliim: Bireyin dllenmeden balayarak bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ynlerden geirdii srekli ve dzenli deiimdir. Geliim bir sretir. Gelime: Byme, olgunlama, hazr bulunululuk, renme etkileimlerinin bir rndr. Gelime bir rndr. Olgunlama ve renme olmadan geliim olmaz. rnein bir ocuun aaca trmanmas definsel bir gelimedir. ocuk kas ve kemikleri yeterli bykle ve olgunlua erimeden aaca trmanmay renemez. Kas ve kemikleri yeterli olgunlua eritikten sonra aaca trmanmay renmemise de aaca trmanma davrann gsteremez. Demek ki, gelime; renmeyi ve olgunlamay kapsayan temel bir kavramdr. Gelime organizmadaki hem nitelik hem de nicelik olarak meydana gelen deimeleri ierir. Byme: Vcudun sadece boy, kilo ve hacim olarak artmasdr. Bireyde fiziksel zelliklerdeki deimedir. r Bir bebee, doduktan bir ay sonra arlk ve boy uzunluu bakmndan art gstermesi. Byme ile geliim kavramlar arasndaki temel fark, bymede sadece niceliksel deiim gzlenirken, gelimede ise niceliksel ve niteliksel deiiklik beraber olur. Yani bymede fiziksel deiim(boy, arlnn artmas, i organlarn deimesi) vardr. Gelilimde ise fiziksel zelliklerin yan sra zihinsel, duygusal, sosyal zellikleri kapsar. r Bir ocuun somut ilemler dneminden sonra soyut ilemler dnemine girip soyut dnebilmesi onun bydn gstermez. nk bu zellik nitelikseldir. Olgunlama: Bireyin organlarnn renmenin etkisi olmakszn tamamen biyolojik ve kaltmsal olarak kendilerinden beklenen fonksiyonlar yapabilecek dzeye ulamasdr. Yani yaa bal olarak organizmann kendisinden beklenen davran yerine getirebilecek duruma gelmesidir. r Anaokuluna giden bir ocuun parmaklaryla makas tutabilecek dzeye gelmesi bir olgunlamadr. Olgunlamada fiziksel geliim ve bilisel geliim diye 2 boyut vardr. Olgunlama byk oranda renme yaantlar ve evresel faktrlerden bamsz olarak org. belli bir yetkinlie ulamasdr. Olgunlamann sonucunda meydana gelen davranlar renme olarak saylmazlar. Olgunlamada renmenin etkisi yoktur. r Balangta annesinin yardmyla beslenebilen, ka kullanamayan bir ocuk belirli devimsel ve zihinsel gelilimi saladktan sonra kendisi ka alp tabaa uzanarak beslenmeyi ister ve kendi kendine dkmeden yiyebilir. r(KPSS 2006) Geliimde olgunlama kavram aadaki srelerden hangisini anlatmak iin kullanlmaktadr? A) Sosyal normlara uygun davranlarn renilmesine sergilenmesi B) Genetik olarak belirlenen bir plan erevesinde yaantlardan bamsz olarak gerekleen biyolojik gelimeler C) lk ergenlik dneminde balayan ve yetikinlik ana kadar sren fiziksel ve cinsel deimeler D) Byme ve gelimeye elik eden renilmi davran rntlerinin kazanlmas E) lerleyen yala birlikte ar davranlarn yerlerini yava yava arbal davranlarn almas Hazr bulunululuk: Hazr bulunululuk; bireyin zihinsel, sosyal ve bedenen renmeye hazr dnemde olmas demektir. Hazr bulunululuk olgunlamay, duyusal zellikleri(ilgi, tutum),bireyin konuyla ilgili n renmelerini ve bireyin genel salk durumunu kapsar. r Bir ocuun bisiklet kullanmaya hazr olmas iin yani hazr bulunululuu iin; Byk kaslarn bisiklete binmek iin gerekli olgunlua ulamas.(olgunlama) Birisinin bisiklet binmeyi gstermesi veya retmesi.(n renmeler) Bisiklete binmeyi istemesi.(duyusal zellikleri)

 Bisiklete binmek iin genel salk durumunun elverili olmas gerekmektedir.(salk) renme: Bireyin evresiyle etkileimi sonucu meydana gelen nispeten kalc izli davran deiikliidir. Bireyin davranlarnda yaants yoluyla kalc izli deiikliktir. r ocuun dzgn bir ekilde kalem tutabilmesi iin el ve parmak kaslarnn, kemiklerinin yeterli bykle ve olgunlua erimesi yetmez. ocuun kalemin nasl tutulduunu grmesi, kalem tutma denemelerini yapmas, dzgn tuttuunda bundan haberdar edilmesi, pekitirilmesi gerekir. Geliimin salanabilmesi iin, ocuun evresiyle belli dzeyde etkileimde bulunmasna yani renmesine ihtiya vardr. Kritik Dnem: Bireyin ya deikenine gre renmesi gereken davranlar sergileyebilmesi iin avantajl(uygun) olduu dnemdir. Eer birey sergilemesi gereken sz konusu yetenei bu dnemde kazanamazsa ileriki yllarda kazanmas daha da zor olur. r 1800l yllarnda Fransann dalarnda hayvanlar tarafndan bytlm 10 11 yalarnda bir ocuk bulunur. Bulunduunda hayvanlar gibi drt ayakstnde yrtlmekte, insanlardan korkmaktayd hibir dili konuamamaktayd. Eitimcilerin youn abalarna kar 5 yllk bir eitim sonunda sadece birka kelime ve ad renebilmitir. nsanlarla iliki kurmay kendi bana yaamay renemedi. Bu ocuun renememesinin sebebinin nedeni kritik dnemindir. r Bebein yrmesi iin 12 ya aras kritik dnemdir. Dier bir tanmla, ocuklar baz geliim dnemlerinde ve yalarda belli tr renmelere kar yksek duyarllk gsterme eilimindedirler. evre etkilerine kar daha duyarldrlar ve evrede dzenlenen renme yaantlarn dier dnemlerden daha hzl kazanabilirler. Burada can alc nokta zamanlama dr. Eer rencilere yaamlarnn belirli zamanlarnda renme frsatlar salanamasayd geliim ya yavalayabilir ya da tamamen durabilir. SONU Gelimede nce byme ve olgunlama, sonra renme oluur. Olgunlama renmenin temelidir. Olgunlama kaltmsal(genetiksel) zellikler tar. Olgunlama kiinin doutan getirmi olduu potansiyelin zaman ierisinde ortaya kmasn ifade eder. Kiinin herhangi bir aba gstermesine gerek yoktur. Kendiliinden meydana gelen bir sretir. Hazr bulunululuk olgunlama ve renme etkileiminin bir sonucudur. Geliim: Org. bedensel, zihinsel, dil, duygusal ve sosyal ynlerden dzenli ilerlemesidir. Geliim bir sretir. Gelime: Olgunlama, byme, renme etkileiminin bir rndr. Gelime bir rndr.