Büyük Melen Barajı ÇED Raporu

DEVLET SU LER GENEL MDRL
BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU
SAKARYA ve DZCE LLER, BYK MELEN AYI, AYST VE DKENL TEPE MEVKLER STANBUL TEKNK NVERSTES NAAT FAKLTES EVRE MHENDSL BLM
ED Raporu
Nihai ED raporu
STANBUL- UBAT 2009
DS GENEL MDRL
Proje Sahibinin Ad Adresi Telefon ve Faks Numaralar Projenin Ad
Devlet Su leri (DS) Genel Mdrl nn Bulvar, 06100, Ycetepe, ANKARA 0312- 417 83 00 - 0312- 418 24 98 Byk Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi Sakarya ve Dzce lleri, Byk Melen ay, ayst ve Dikenli Tepe Mevkileri .T.. naat Fakltesi evre Mhendislii Blm Yeterlik Belgesi Verili Tarihi: 20.11.2007 Yeterlik Belgesi No: 42 Maslak 34469, stanbul 0 212 285 37 90 - 0 212 285 65 45 iozturk@ins.itu.edu.tr 3 ubat 2009
Proje in Seilen Yerin Ak Adresi: (li, lesi, Beldesi, Mevkii) Raporu Hazrlayan Kuruluun/alma Grubunun Ad
Adresi Telefon ve Faks Numaralar e-posta Rapor Sunum Tarihi
DS GENEL MDRL
ONAMA SAYFASI ADI SOYADI VE ALIMA ALANI mza
Prof. Dr. zzet ZTRK naat Mhendisi, evre Yksek Mhendisi (Koordinatr)
Do.Dr. Mustafa S. YAZGAN Ziraat Mhendisi, evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)
Do.Dr. Ali Fuat AYDIN evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)
Do.Dr. Sleymen VEZ Biyolog (Flora / Fauna)
Do.Dr. Recep Hayri EREN Jeoloji Mhendisi (Jeolojik zellikler)
nci KARAKAYA evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)
Mustafa Evren ERAHN evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)
Azize AYDENZ KALAYCI naat Yksek Mhendisi (Proje Planlama)
ii
DS GENEL MDRL
NDEKLER NDEKLER...................................................................................................................iii TABLO DZN .................................................................................................................. ix EKL DZN..................................................................................................................xiii EK DZN ......................................................................................................................... xv BLM I. PROJENN TANITIMI VE AMACI ............................................................. 1 I.1. Proje Konusu Faaliyetin Tanm, mr, Hizmet Amalar, Pazar veya Hizmet Alanlar ve Bu Alan erisinde Ekonomik ve Sosyal Ynden lke, Blge ve/veya l leinde nem ve Gereklilikleri ................................................................................... 1 BLM II. PROJE N SELEN YERN KONUMU............................................... 5 II.1. Faaliyetin yeri (lgili Valilik veya Belediye tarafndan doruluu onanm olan faaliyet yerinin, lejant ve Plan notlarnn da yer ald onanl evre Dzeni Plan ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi) ......................................................................................................................... 5 II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu.................................................................. 11 BLM III. PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI......................... 13 III.1. Projenin Gereklemesi le lgili Yatrm Program ve Finans Kaynaklar.......... 13 III.2. Projenin Gereklemesi le lgili Akm emas veya Zamanlama Tablosu...... 13 III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi............................................................................ 19 III.3.1. Faydalar........................................................................................................ 19 III.3.2. Maliyetler ve Yllk Giderlerin Hesaplanma Esaslar .................................. 20 III.3.3. Maliyetler ..................................................................................................... 20 III.3.4. Yllk Giderler .............................................................................................. 22 III.3.5. Dviz htiyac............................................................................................... 22 III.3.6. Gelir-Gider Oran ......................................................................................... 23 III.3.7. Karllk Oran ........................................................................................... 23 III.4. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, faaliyet sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap faaliyetleri........................................................................................... 23 III.5. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve faaliyet sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap faaliyetleri......................................................................... 27 III.6. Kamulatrma ve yeniden yerleim....................................................................... 27 III.6.1. Kamulatrmann Yaplaca Ett Sahasnn Tantlmas ........................... 27 III.6.2. Kamulatrmann Yaplaca Alandaki Sosyal Durum ............................... 28 III.7. Dier hususlar ....................................................................................................... 33 BLM IV. PROJEDEN ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI ...... 34 iii
DS GENEL MDRL
IV.1. Projeden Etkilenecek Alann Belirlenmesi (etki alannn nasl ve neye gre belirlendii aklanacak, etki alan harita zerinde gsterilecek).................................. 34 IV.2. Etki Alan erisindeki Fiziksel ve Biyolojik evrenin zellikleri ve Doal Kaynaklarn Kullanm................................................................................................... 34 IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel zellikler .............................................................. 35 IV.2.2. Jeolojik zellikler (proje alan ile malzeme ocaklarnn jeolojik yapsnn fiziko-kimyasal zellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluumlar, , sel, kaya dmesi balklar altnda incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000'lik jeolojik harita ve lejant).............................................. 50 IV.2.3. Hidrojeolojik zellikler (yeralt su seviyeleri; halen mevcut her trl keson, derin, artezyen vb. kuyu; emniyetli ekim deeri; suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik zellikleri; yeralt suyunun mevcut ve planlanan kullanm)............ 72 IV.2.4. Hidrolojik zellikler (yzeysel su kaynaklarndan deniz, gl, dalyan akarsu ve dier sulak alanlarn fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik zellikleri, bu kapsamda akarsularn debisi ve mevsimlik deiimleri, taknlar, su toplama havzas oligotrofik, mezotrofik, trofik, distrofik olarak snflandrlmas, sedimantasyon, drenaj, tm su kaynaklarnn ky ekosistemleri) ........................... 73 IV.2.5. Yzeysel su kaynaklarnn mevcut ve planlanan kullanm (ime, kullanma, sulama suyu, gl, glet, su rnleri istihsali, ulam, turizm, spor ve benzeri amal su ve/veya ky kullanmlar, dier kullanmlar) ...................................................... 81 IV.2.6. sulardaki (gl, akarsu) canl trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme, snma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar) .......... 85 IV.2.7. Madenler ve fosil yakt kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi ve ekonomik deerleri).................................................................................. 86 IV.2.8. Toprak zellikleri ve kullanm durumu (topran fiziksel ve kimyasal zellikleri, arazi kullanm kabiliyeti snflamas, erozyon, topran mevcut kullanm, tabii bitki rts olarak kullanlanlardan mera, ayr vb.)...................... 86 IV.2.9. Tarm alanlar (tarmsal geliim proje alanlar, zel mahsul plantasyon alanlar), sulu ve kuru tarm arazilerinin bykl, rn desenleri ve bunlarn yllk retim miktarlar ............................................................................................. 86 IV.2.10. Koruma alanlar ......................................................................................... 87 IV.2.11. Orman alanlar ........................................................................................... 88 IV.2.12. Flora ve Fauna............................................................................................ 89 IV.2.13. Hayvanclk ve su rnleri (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin lke ekonomisindeki yeri ve deeri)................................ 101 IV.2.14. Peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlar, benzersiz zellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluumlarn bulunduu alanlar...................................... 103 IV.2.15. Devletin Yetkili Organlarnn Hkm ve Tasarrufu Altnda Bulunan Araziler (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar vb.)....................................................................................... 103
iv
DS GENEL MDRL
IV.2.16. Proje yeri ve etki alannn hava, su, toprak ve grlt asndan mevcut kirlilik yknn belirlenmesi ................................................................................. 104 IV.2.17. Dier zellikler ........................................................................................ 104 IV.3. Sosyo - Ekonomik evrenin zellikleri............................................................. 104 IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler, yresel igcnn bu sektrlere dalm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, dier bilgiler) ............................. 104 IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art oranlar, ortalama hane halk nfusu, dier bilgiler).............................................. 105 IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dalm, ikollar itibariyle kii bana den maksimum, minimum ve ortalama gelir)..................................................... 106 IV.3.4. sizlik (yredeki isiz nfus ve faal nfusa oran).................................... 106 IV.3.5. Salk (blgede endemik ve sklkla grlen hastalklar).......................... 107 IV.3.6. Yredeki sosyal altyap hizmetleri (eitim, salk, kltr hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumu) ....................................................................... 107 IV.3.7. Kentsel ve krsal arazi kullanmlar (yerleme alanlarnn dalm, mevcut ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, limanlar, konutlar, turizm alanlar vb.) ................................................................................................. 108 IV.3.8. Dier zellikler .......................................................................................... 109 BLM V. PROJENN BLM IVDE TANIMLANAN ALAN ZERNDEK ETKLER VE ALINACAK NLEMLER.................................................................. 110 V.1. Arazinin Hazrlanmas, naat ve Tesis Aamasndaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik evre zerine Etkileri ve Alnacak nlemler (baraj, HES, malzeme ocaklar, su temin ve iletim sistemleri dahil) ,............................................................................ 110 V.1.1. Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yaplaca, arazinin hazrlanmas sonrasnda yaplacak hafriyat almalarnn ayr ayr yerlerinin 1/1000lik haritada gsterimi, toplam hafriyat miktar, hafriyatn nerede kullanlaca, kullanlmayacak hafriyat art toprak, ta, kum vb. maddelerin nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, hafriyat srasnda kullanlacak malzeme ve ekipmanlarn saylar ve teknik zellikleri................................................................................................................ 110 V.1.2. Proje kapsamnda yaplacak olan kaptaj almalar, kullanlacak boru tipleri ve dier nitelerin zellikleri, bu nitelerde kullanlacak kimyasal maddelerin zellikleri, nerede, nasl, ne miktarda ve hangi amala kullanlaca.................... 111 V.1.3. Arazinin hazrlanmas ve faaliyet nitelerinin inas srasnda ve ayrca nitelerin inasnda kullanlacak maddelerden, parlayc, patlayc, tehlikeli ve toksik olanlarn, tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, bu iler iin kullanlacak aletler ve makineler............................................................................ 112 V.1.4. Takn nleme ve drenaj ile ilgili ilemlerin nerelerde nasl yaplaca ..... 112 V.1.5. Baraj yapm dolaysyla alacak olan taoca, kum oca, kil oca gibi malzeme ocaklarnn says, ocaklarn alan byklkleri, kapasiteleri, iletme alan byklkleri, kapladklar alan ve ayr ayr koordinatlar, yllara bal planlanan retim miktarlar (i akm emas), uygulanacak retim yntemleri, basamak v
DS GENEL MDRL
ykseklii, genilii, ev as, basamak says, ocaklarn balang ve nihai durumlarnn imalat haritalar zerinde gsterimi.................................................. 113 V.1.6. Malzeme ocaklarnda patlatma ileminin ne ekilde yaplacann aklanmas, patlatma paterni, bir atmda kullanlacak patlayc madde miktar, tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, hava oku ve kaya frlamalar hesaplarnn yaplarak etkilerinin deerlendirilmesi .............................................. 120 V.1.7. Malzeme ocaklarnda retim miktarlarnn alma sreleri (gn-ay-yl), nakliye gzergahlar, ulam altyaps plan, altyapnn inas ile ilgili ilemler, kullanlacak makine ekipmanlar ........................................................................... 121 V.1.8. naat esnasnda krma, tme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler, kmlatif deerler .................................................................................................. 125 V.1.9. Zemin emniyeti, baraj glnden su kaa olmamas iin yaplacak ilemler ................................................................................................................................ 129 V.1.10. Proje alan iindeki kara/su ortamlarnda herhangi bir amala gerekletirilecek kaz ve dolgu ilemleri sonucu meydana gelecek kat atk maddeler, inaat art malzemeler, bu kazlarn nerelerde, ne kadar alanda, nasl yaplaca ve bu ilemler nedeni ile karlacak ta, kum, akl ve benzeri maddelerin miktarlar, nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanacaklar, meydana gelecek kat atk miktar, ne ekilde bertaraf edilecei........................... 130 V.1.11. Proje kapsamndaki ulam altyaps plan bu altyapnn inas ile ilgili ilemler; kullanlacak malzemeler, kimyasal maddeler, aralar, makineler; altyapnn inas srasnda krma, tme, tama, depolama gibi toz yayc mekanik ilemler, alnacak nlemler .................................................................................... 130 V.1.12. naat aamasndaki su temini sistemi, suyun temin edilecei kaynaklardan alnacak su miktarlar ve bu sularn kullanm amalarna gre miktarlar............. 131 V.1.13. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek yerine getirilecek ilemler sonucu oluacak atk sularn cins ve miktarlar, dearj edilecei ortamlar................................................................................................... 131 V.1.14. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, grltnn kaynaklar ve seviyesi, kmlatif deerler ................................................................................... 131 V.1.15. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla kesilecek aalarn tr ve saylar, ortadan kaldrlacak tabii bitki trleri ve ne kadar alanda bu ilerin yaplaca ve fauna zerine olabilecek etkiler............................ 137 V.1.16. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla elden karlacak tarm alanlarnn bykl, bunlarn arazi kullanm kabiliyetleri ve tarm rn trleri ............................................................................................... 138 V.1.17. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek yerine getirilecek ilerde alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal altyap ihtiyalarnn nerelerde ve nasl temin edilecei.... 139 V.1.18. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek srdrlecek ilerden, insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli olanlar.......... 139
vi
DS GENEL MDRL
V.1.19. Proje alannda peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemelerinin (aalandrmalar, yeil alan dzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasl yaplaca, bunun iin seilecek bitki ve aa trleri .................................... 140 V.1.20. Dier faaliyetler......................................................................................... 140 V.2. Projenin letme Aamasndaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik evre zerine Etkileri ve Alnacak nlemler ..................................................................................... 141 V.2.1. Proje kapsamndaki tm nitelerin zellikleri, hangi faaliyetlerin hangi nitelerde gerekletirilecei, kapasiteleri, nitelerde retilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan rnlerin retim miktarlar ............................................... 141 V.2.2. Kaynaa ait varsa dier kullanm ekilleri, projenin bunlara etkileri ve alnacak nlemler ................................................................................................... 147 V.2.3. Faaliyet niteleri iin gerekli hammadde, yardmc madde, mamul madde miktarlar, tanmlar, depolanmalar .................................................................... 148 V.2.4. Su tutulmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara olabilecek etkiler...................................................................................................................... 148 V.2.5. Su tutulmas ile oluabilecek iklim deiiklii ve bu deiiklik sonucu bitki rts, fauna, habitat ve biyotoplar zerine olabilecek etkiler .............................. 148 V.2.6. Ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken alanlar zerine etkiler ................................................................................................................................ 149 V.2.7. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas sonucu mansapta olabilecek deiimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelii, su kalitesi vb.) ................................................................................................................................ 149 V.2.8. Yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olabilecek etkiler ............................... 149 V.2.9. Orman alanlarna olabilecek etkiler ve bu etkilere kar alnacak tedbirlerin tanmlanmas .......................................................................................................... 150 V.2.10. Proje alannda peyzaj unsurlar oluturmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemeleri ................................................................................................. 150 V.2.11. Proje iin nerilen salk koruma band mesafesi..................................... 150 V.2.12. Projenin iletilmesi aamasndaki faaliyetlerden insan sal ve evre asndan riskli ve tehlikeli olanlar......................................................................... 154 V.2.13. dari ve sosyal nitelerde ime ve kullanma amal sularn kullanm sonrasnda oluacak atk sularn artlmas iin uygulanacak artma tesisinin karakteristii, prosesinin detaylandrlmas ve artlan atk sularn hangi alc ortamlara, ne miktarlarda, nasl verilecei ............................................................. 154 V.2.14. Konut, sosyal ve idari tesislerde oluacak kat atk miktar ve zellikleri, bu atklarn nerelere ve nasl tanacaklar veya hangi amalar iin ve ne ekilde deerlendirilecei, nasl bertaraf edilecei ............................................................ 155 V.2.15. Proje nitelerinin iletilmesi srasnda oluacak grlt kaynaklar, seviyeleri ve grlt kontrol iin alnacak nlemler............................................ 155 V.2.16. Proje alan ve yakn evresinde, yeralt ve yerstnde bulunan kltr ve tabiat varlklarna (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalntlara, korunmas
vii
DS GENEL MDRL
gerekli doal deerlere) materyal zerindeki etkilerinin iddeti ve yaylm etkisinin belirlenmesi ............................................................................................................ 155 V.2.17. Projenin iletilmesi srasnda alacak personel says, bu personelin ve bu personele bal nfusun konut, ulam ve dier sosyal/teknik altyap ihtiyalarnn nerelerde, nasl temin edilecei.............................................................................. 155 V.2.18. Dier faaliyetler......................................................................................... 156 V.3. Projenin sosyo-ekonomik evre zerine etkileri.................................................. 156 V.3.1. Proje ile gereklemesi beklenen gelir artlar; yaratlacak istihdam imkanlar, nfus hareketleri, gler, eitim, salk, kltr, dier sosyal ve teknik altyap hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumlarnda deiiklikler vb. ................................................................................................................................ 156 V.3.2. evresel fayda-maliyet analizi .................................................................... 156 BLM VI. LETME FAALYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER........... 158 VI.1. Arazi slah (baraj, HES, iletim kanallar ve malzeme ocaklarnda yaplacak arazi slah ve reklamasyon almalar, orman alan dnda kalan sahalarda malzeme ocaklar varsa Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doaya Yeniden Kazandrlmas Ynetmelii hkmlerinin yerine getirilmesi) ................................. 158 VI.2. Baraj, HES, su iletim tesisleri ve malzeme ocaklarnda yaplacak rehabilitasyon almalar .................................................................................................................... 158 VI.3. Mevcut su kaynaklarna etkiler, olabilecek hava emisyonlar............................ 159 BLM VII. PROJENN ALTERNATFLER.......................................................... 160 VII.1. Depolama le lgili Alternatifler...................................................................... 160 VII.2. Enerji Tesisleri le lgili Alternatifler............................................................. 160 VII.3. me ve Kullanma Suyu Tesisleri le lgili Alternatifler................................ 160 BLM VIII. ZLEME PROGRAMI.......................................................................... 162 VIII.1. Faaliyetin inaat iin nerilen izleme program, faaliyetin iletmesi ve iletme sonras iin nerilen izleme program ve acil mdahale plan..................................... 162 VIII.2. ED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri balnn ikinci paragrafnda yer alan hususlarn gerekletirilmesi ile ilgili program.................................................... 164 BLM IX. HALKIN KATILIMI................................................................................ 165 BLM X. YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA VERLEN BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET ............................................................................... 166 BLM XI. SONULAR .............................................................................................. 176 EKLER ............................................................................................................................. 177 KAYNAKLAR ................................................................................................................. 201 YETERLLK BELGES KAPSAMINDA ALITIRILMASI TAAHHT EDLEN PERSONEL TABLOSU ................................................................................................. 203 ED RAPORUNU HAZIRLAYAN ALIMA GRUBU ........................................... 204
viii
DS GENEL MDRL
TABLO DZN Tablo I.1 Proje alanna ait hidrolojik zellikler..................................................................... 2 Tablo I.2 Baraj gvdesinin zellikleri ................................................................................... 3 Tablo I.3 Baraj gl............................................................................................................... 3 Tablo III.1 Byk Melen Baraj ve HES Maliyetleri (YTL)............................................... 13 Tablo III.2 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (20092014 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile) ...................................... 14 Tablo III.3 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (I. AAMA) (2009-2014 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)........... 15 Tablo III.4 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (II. AAMA) (2019-2022 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)........... 16 Tablo III.5 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (III. AAMA) (2030-2031 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)........... 16 Tablo III.6 Melen Baraj Enerji Tesisleri Uygulama Plan (2009-2010 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile) .................................................................... 17 Tablo III.7 Byk Melen Baraj ve HES projesinin ime ve kullanma suyu faydas deerleri ............................................................................................................................... 20 Tablo III.8 Byk Melen Baraj ve HES projesinin yllk enerji retimi faydas deerleri 20 Tablo III.9 Melen Sistemi pompa istasyonlar kapasiteleri ve kurulu gleri.................... 25 Tablo III.10 Rezervuar ve mutlak koruma alan ierisinde kalan yerleim niteleri .......... 29 Tablo III.11 Rezervuar ve Mutlak koruma alan ierinde kalan, tamamyla veya ksmen de olsa etkilenen yerleim nitelerinin nfuslar ve 17 yllk periyottaki nfus art hz ....... 29 Tablo III.12 Kotlara Gre Arazi Miktarlar % Dalmlar ................................................. 31 Tablo III.13 Mutlak Koruma Alanndaki Arazi Varlklar Ve % Dalm......................... 31 Tablo III.14 Byk Melen Baraj Mutlak Koruma alan Fiili deme sonu tablosu........... 32 Tablo III.15 Byk Melen Baraj Rezervuar alan Net Gelir Kayplar sonu tablosu ....... 32 Tablo III.16 Byk Melen Baraj Mutlak Koruma alan Fiili deme sonu tablosu........... 33 Tablo III.17 Byk Melen Baraj Mutlak Koruma alan net gelir sonu tablosu................ 33 Tablo IV.1 Byk Melen Baraj rezervuar ve mutlak koruma alann gsteren 1/25 000 lekli paftalarn numaralar................................................................................................ 34 Tablo IV.2 Dzce Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Ya Normalleri ..................... 36 Tablo IV.3 Sakarya Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Ya Normalleri................... 36 Tablo IV.4 Proje Alanndaki Meteoroloji stasyonlarnn Yllk Ortalama Yalar Ve Aylara Gre Dalmlar (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008) ............... 37 Tablo IV.5 Dzce iline ait Kar, Dolu, Sis ve Kra Durumu ............................................. 38 Tablo IV.6 Sakarya iline ait Kar Durumu ........................................................................... 38
ix
DS GENEL MDRL
Tablo IV.7 Proje Alanndaki Aylk Ortalama Scaklklar (0C) (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Rap, 2008)................................................................................................ 39 Tablo IV.8 Dzce Meteoroloji stasyonu 2005 Yl Scaklk Normalleri ........................... 39 Tablo IV.9 Sakarya Meteoroloji stasyonu 2005 Yl Scaklk Normalleri......................... 40 Tablo IV.10 Dzce line Ait 2005 Yl Buharlama Deerleri ........................................... 40 Tablo IV.11 Sakarya line Ait 2005 Yl Buharlama Deerleri......................................... 40 Tablo IV.12 Dzce line Ait 2005 Yl Gnlk Buharlama Miktar (mm)........................ 41 Tablo IV.13 Dzce ve Hasanlar Barajnn gzlem periyotlarndaki aylk ortalama buharlama deerleri ........................................................................................................... 42 Tablo IV.14 Melen Baraj Rezervuar Net Buharlama Derinlikleri................................ 42 Tablo IV.15 Dzce ve Kocaali stasyonlarndaki Ortalama Aylk Toplam Class A Plan Buharlama Gzlemleri (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008) ................ 43 Tablo IV.16 Dzce Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Rzgar Rejimi Rasat Normalleri ............................................................................................................................................. 44 Tablo IV.17 Esme saylarna gre aylk ve yllk rzgar dalm ...................................... 44 Tablo IV.18 Sakarya Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Rzgar Rejimi Rasat Normalleri............................................................................................................................ 46 Tablo IV.19 Dzcedeki 2005 Yl Basn Deerleri ......................................................... 47 Tablo IV.20 Sakarya li 2005 Yl Basn Deerleri ........................................................... 47 Tablo IV.21 Dzce Meteoroloji stasyonundaki Bal Nem Normalleri ............................ 48 Tablo IV.22 Sakarya Meteoroloji stasyonundaki sisli gn says ve nispi nem oranlar ... 48 Tablo IV.23 ekil IV.5deki Jeolojik Harita Simgelerinin Aklamas ............................. 53 Tablo IV.24 YSKY (2005)de belirtilen parametreler ile DS tarafndan izlenen parametrelerin karlatrlmas ........................................................................................... 75 Tablo IV.25. Byk Melen ay Aydoan Kprs izleme istasyonu iin persentil hesaplarna dayal su kalitesi snflandrmas ...................................................................... 76 Tablo IV.26 Melen Baraj iin ilgili AGlerin gzlenmi anlk takn debileri yardmyla blgesel ve noktasal yntemler ile eitli yinelenmeli takn debilerinin hesab ................ 77 Tablo IV.27 Melen baraj takn almalarnda kullanlan alt havzalarn karekteristikleri ............................................................................................................................................. 78 Tablo IV.28 Melen baraj eitli yntemlerle bulunan ve eitli yinelenmeli takn debileri ............................................................................................................................................. 78 Tablo IV.29 Byk Melen Barajndan mansap su haklar ve imesuyu iin ekilecek su miktarlar ............................................................................................................................. 81 Tablo IV.30 Melen baraj gl alannda her arazi snfnda yetitirilen rnlerin rantlar ve toplam rant........................................................................................................................... 87 Tablo IV.31 Gl ve mutlak koruma alanna gre toplam orman arazileri ve ait olduklar Orman Mdrlklerine gre dalmlar ............................................................................. 88
DS GENEL MDRL
Tablo IV.32 Gl alan ve mutlak koruma alan iersinde bulunan orman arazilerindeki Mecere tipleri miktarlar,birim alanndaki servet ve servet artlar.................................. 89 Tablo IV.33 Memeli Hayvanlar (Mammalia)...................................................................... 94 Tablo IV.34 Srngenler (Reptilia)..................................................................................... 94 Tablo IV.35 ki Yaamllar- Amfibiler (Amphibia)............................................................ 95 Tablo IV.36 Kular (Aves) .................................................................................................. 95 Tablo IV.37 stasyonlara Gre Balk Trlerinin Dalm ................................................ 100 Tablo IV.38 Tablo F.8. stasyonlara Gre Balk Etd Sonularnn zeti ..................... 101 Tablo IV.39. 2004 ylnda Dzce ili ve ilelerinde hayvanclk durumu .......................... 102 Tablo IV.40. Toplam kmes hayvan says ...................................................................... 102 Tablo IV.41. Dzce ili ve ileleri alabalk tesisleri ........................................................... 103 Tablo IV.42. Sakarya li Su rnleri retimi (kg) ........................................................... 103 Tablo IV.43. Dzcede alan Nfusun Sektrlere Gre Yzde Dalm ..................... 106 Tablo IV.44 Dzce Yerleim Yeri Tiplerinde sizlik Oranlar (%) ................................. 107 Tablo IV.45 .Dzce lindeki Salk Kurum ve Kurulular .............................................. 107 Tablo IV.46 Sakarya linde lelere gre salk kurumlarnn dalm............................. 108 Tablo V.1 Byk Melen Baraj Hafriyat Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar .... 112 Tablo V.2 Gere alanlarnn yer ald pafta numaralar................................................... 117 Tablo V.3 C Geirimli Gere Alan koordinatlar............................................................. 118 Tablo V.4 K Geirimsiz Gere Alan Koordinatlar.......................................................... 118 Tablo V.5 E Geirimli Gere Alan Koordinatlar ............................................................ 119 Tablo V.6 KAYA I Gere Alan Koordinatlar ................................................................. 119 Tablo V.7 Melen Baraj Zamana Bal Olarak Kaya-I Gere Alan retim Miktarlar .. 122 Tablo V.8 Melen Baraj Zamana Bal Olarak E Geirimli Gere Alan retim Miktarlar ........................................................................................................................................... 122 Tablo V.9 Melen Baraj Zamana Bal Olarak C-Geirimli Gere Alan retim Miktarlar ........................................................................................................................................... 123 Tablo V.10 Melen Baraj Zamana Bal Olarak K Geirimsiz Gere Alan retim Miktarlar ........................................................................................................................... 124 Tablo V.11. Melen Baraj Toz Hesaplamalarnda Kullanlan Toz Emisyon Faktrleri.... 125 Tablo V.12 Byk Melen Baraj Hafriyat Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar .. 132 Tablo V.13 Baraj Aks naat Aamasnda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks) ............................................................................................................ 132 Tablo V.14 Kaya-I Malzeme Ocanda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks) ............................................................................................................... 132 Tablo V.15 C ve E Geirimli Malzeme Ocanda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks).................................................................................................. 133
xi
DS GENEL MDRL
Tablo V.16 K Geirimsiz Malzeme Ocanda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks) ............................................................................................................... 133 Tablo V.17 Farkl antiyelerdeki i makinelerinden kaynaklanan toplam edeer grlt dzeyleri ............................................................................................................................ 133 Tablo V.18. Vibrasyon Hznn Binalar zerinde Yaratabilecei Etkiler (Olofsson, 1991) ........................................................................................................................................... 136 Tablo V.19. Amonyum nitrat htiva Eden Patlayc Maddeler le lgili Uzaklklar (Stresiz Binalardan Uzakl*)........................................................................................................ 152 Tablo V.20. Patlayc Madde yerlerinin ve Depolarnn evreye Olan Gvenlik Uzaklklar ......................................................................................................................... 153
xii
DS GENEL MDRL
EKL DZN ekil II.1 Trkiye haritasnda Sakarya ve Dzce ilinin yeri.................................................. 5 ekil II.2 Melen Havzasn ve havzann konumunu gsteren harita.................................... 5 ekil II.3 Byk Melen Baraj glnn 1/25 000lik memleket haritasnda gsterimi.......... 7 ekil II.4 Byk Melen Baraj proje sahasnn ve baraj glnn ilendii uydu resmi ........ 8 ekil II.5 Melen Reglatr .................................................................................................. 9 ekil II.6 Byk Melen Barajnn yaplmas iin planlanan Melen ay Blgesi .............. 10 ekil III.1 Projenin Gereklemesi le lgili Akm emas ............................................. 18 ekil III.2 Melen I. Merhale kapsamnda inaat tamamlanm ve devam eden imesuyu tesislerinin ematik boy kesiti.............................................................................................. 27 ekil IV.1 2005 Yl rzgar gl ......................................................................................... 45 ekil IV.2 2005 Yl mevsimlere ait rzgar glleri ............................................................. 45 ekil IV.3 Sakarya li 2005 Yl rzgar gl....................................................................... 46 ekil IV.4 Dzce Havzas Jeoloji Haritas .......................................................................... 52 ekil IV.5 Dzce Ovas ve Yakn evresinin Kaya Tr Haritas. Simgelerin aklamas Tablo (zmen, 2000)........................................................................................................... 53 ekil IV.6 Trkiyenin Deprem Kuaklar inde Dzcenin Yeri (deprem.gov.tr). ......... 59 ekil IV.7 Kuzey Anadolu Fay Kuann Dzce Yaknlarndaki Diri Faylar Haritas (mta.gov.tr). ......................................................................................................................... 60 ekil IV.8 Dzce evresinin Diri Faylar (zmen, 2000). ................................................ 60 ekil IV.9 Bat Karadeniz Havzas Hidrometeoroloji Haritas .......................................... 80 ekil IV.10 Byk Melen Barajndan mansap su haklar ve imesuyu iin ekilecek su miktarlar ve stanbul li arz talep erisi.............................................................................. 82 ekil IV.11 Byk Melen Baraj Kot-Alan-Hacim grafii ................................................ 83 ekil IV.12 Proje sahasnn genel grnm ve floristik yaps ......................................... 92 ekil IV.13 Proje sahasnn genel grnm ve floristik yaps ......................................... 93 ekil IV.14 Proje sahas ierisinde grlm olan bir ylan tr ile krlang tr ............ 98 ekil V.1. Baraj nasnda kullanlacak olan malzeme ocaklarnn yerleri ....................... 111 ekil V.2 Kaya I Malzeme Alanna Ait Ulam Altyaps ................................................ 122 ekil V.3 E Geirimli Malzeme Alanna ait ulam altyaps............................................ 123 ekil V.4 C Geirimli Malzeme Alanna ait ulam altyaps ........................................... 124 ekil V.5 K Geirimsiz Malzeme Alanna ait ulam altyaps......................................... 125 ekil V.6. Kaya I Malzeme oca toz dalm grafii ....................................................... 129 ekil V.7 Baraj aks Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii ...................................................................................... 134
xiii
DS GENEL MDRL
ekil V.8 Kaya I Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii ...................................................................................... 134 ekil V.9 E ve Geirimli Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii....................................................................... 135 ekil V.10 K Geirimsiz Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii....................................................................... 135 ekil V.11 Kaya I malzeme ocanda yaplacak patlatma srasnda tahmini vibrasyon seviyesi .............................................................................................................................. 137
xiv
DS GENEL MDRL
EK DZN Ek 1 Melen Baraj Proje Alann Gsteren 1/25 000 lekli Topografik Harita .............. 178 Ek 2 Byk Melen Baraj 1/1000 lekli genel vaziyet plan........................................... 179 Ek 3 Byk Melen Baraj Gvde En Kesiti ...................................................................... 180 Ek 4 Byk Melen Baraj Gvde Boykesiti ve Maksimum Tip Enkesiti ......................... 181 Ek 5 1/500-1/1000 lekli dolusavak boy ve en kesiti...................................................... 182 Ek 6 Byk Melen Baraj derivasyon-dipsavak boy ve en kesiti...................................... 183 Ek 7 Melen Baraj Proje Alan Yaknnda Bulunan Meteoroloji stasyonlar................... 184 Ek 8 Byk Melen Baraj alanna ait Jeoloji Haritas (1/1000) ........................................ 185 Ek 9 Byk Melen Baraj Gl alan Jeoloji haritas (1/25 000) ........................................ 186 Ek 10 l Kltr ve Turizm Mdrlklerine yazlan yazlar ve alnan cevaplar................. 187 Ek 11 Melen havzas ile ilgili Bakanlar Kurulunun 07/05/2008 Tarihli ve 2008/13681 sayl kararlar .................................................................................................................... 188 Ek 12 Byk Melen baraj alan 1/25 000 lekli Mecere Haritalar .............................. 189 Ek 13 Orman Blge Mdrlklerinde alnan Grler ve ED nceleme ve Deerlendirme Formu ....................................................................................................... 190 Ek 14 Byk Melen baraj alan 1/25 000 lekli malzeme ocaklar haritas................... 191 Ek 15 Malzeme Ocaklar 1/5000 lekli Hafriyat Alanlar Haritas ................................ 192 Ek 16 Baraj alan 1/2000 lekli vaziyet plan.................................................................. 193 Ek 17 Malzeme alanlarnn ruhsatlandrma bavurular.................................................... 194 Ek 18 Malzeme ocaklar imalat haritalar.......................................................................... 195 Ek 19 Doaya Yeniden Kazandrma Plan ........................................................................ 196 Ek 20 Malzeme alanlarna ait koordinatl haritalar ........................................................... 197 Ek 21 Patlatma Kaynakl evresel Etkilerin Azaltlmasna Ynelik Tedbirler ................ 198 Ek 22 Hava Kalite Modelleme Sonular .......................................................................... 199 Ek 23 Acil Mdahale Plan................................................................................................ 200
xv
DS GENEL MDRL
BLM I. PROJENN TANITIMI VE AMACI I.1. Proje Konusu Faaliyetin Tanm, mr, Hizmet Amalar, Pazar veya Hizmet Alanlar ve Bu Alan erisinde Ekonomik ve Sosyal Ynden lke, Blge ve/veya l leinde nem ve Gereklilikleri Bu evresel Etki Deerlendirme (ED) Raporunun konusu, stanbulun ime suyu ihtiyacn karlamak amacyla Byk Melen ay zerine yaplmas planlanan Byk Melen Baraj, Hidroelektrik Santrali (HES) ve Malzeme Ocaklar Projesidir. Byk Melen baraj 30o 57 57 - 41o 00 24 koordinatlar arasnda yer alan ime ve kullanma suyu temini ile birlikte elektrik retimi amacyla kullanlmas planlanan n yz beton kaplamal kaya dolgu tipi bir baraj olup baraj gvdesi, kapakl dolusavak, iki adet derivasyon tneli, imesuyu pompa istasyonlar, iki adet 3000 mm apnda isale hatt, artma tesisleri ve HES tesislerinden olumaktadr. Projenin amac stanbulun giderek byyen ve mevcut kaynaklarla karlanamayan ime, kullanma ve endstri suyu ihtiyacndaki an karlanmasdr. Melen Barajnn ikinci amac ise elektrik retimidir. Proje 2007 ylnda stanbulda yaanan kuraklk sebebiyle ok byk nem ve aciliyet kazanm ve bu nedenle yapmna hz verilmitir. Byk Melen ayndan ilk ekilen su, baraj yapm ncesinde tamamlanm olan Melen Reglatr ile 20 Ekim 2007 tarihi itibariyle stanbula verilmeye balanmtr. 2014 ylnda devreye girmesi planlanan Byk Melen Baraj iin 50 yllk hizmet mr boyunca nfus artna kar gelen stanbul Su ve Kanalizasyon daresi Genel Mdrl su ihtiyalar gz nnde bulundurularak arz ve talep erisi dzenlenmi ve barajdan, nfus iin temin edilecek su arzlar oluturulmutur. (Melen Sistemi Byk Melen Baraj ve HES Su Temini ve letme almas erikli Mhendislik Hidrolojisi Planlama Raporu) stanbulun 1950 ylndan itibaren hzl artan nfusuna ve bununla birlikte gelien sanayiye ime, kullanma ve endstri suyu temini byk nem kazanmtr. Bu problemin zm hakknda almalar DSce 1960 ylndan sonra younlam, blgede mevcut su kaynaklarnn potansiyeli ve kalitesi ile bunlardan faydalanma eklini, srasn ve yaplmas gereken mhendislik yaplarn tespit eden birbirini tamamlayc nitelikte adet ett ve planlama raporu hazrlanmtr. Bu raporlar: stanbul me Suyu Projesi stikaf Raporu DS-TAMS tarafndan hazrlanan stanbul-zmit me, Kullanma ve Endstri Suyu Projesine ait rapor DS, SK ve stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan DAMOC firmasna hazrlattrlan stanbul Blgesi Su Temini ve Kanalizasyon Master Plan Raporudur. 1980li yllarda stanbul ehrinin, Damoc Master Plan tahminlerinden daha hzl artan nfus ve yerleme nedeniyle Mudurnu ayndan Su Temin Projesi ve Istranca derelerinden su temini istikaf raporlar hazrlanmtr. 1998 ylndan itibaren ise Melen ayndan su temini projesi gelitirilmitir. Projeleri DS XIV Blge Mdrl ve DS ett ve Plan Dairesi Bakal hazrlamtr. Yaplan almalar sonucu 2040 yl iin stanbul metropoliten alannda 17 milyon nfus ve 1997 hm3/yl su ihtiyac olaca tahmin edilmektedir. Bu ihtiyacn
DS GENEL MDRL
karlanabilmesi iin yaplan almalar Yeilay Sistem I ve Melen Sistemi ad altnda yrtlmektedir. Melen Projesi ile ilgili fizibilite etd 1991 ylnda, DS ve mavir firma Nippon KOEI tarafndan hazrlanmtr. stanbulun uzun vadeli ime suyu ihtiyacn karlamak amacyla gelitirilmesi gereken en byk su kayna Byk Melen aydr. Melen ayndan stanbul ehrine ime ve kullanma suyu temini ile ilgili almalar 1988 ylndan itibaren balatlmtr. Baraj aksnn yeri ve yksekliinin tespiti amacyla DS uzmanlar tarafndan incelemeler yaplm ve eitli alternatifler deerlendirilmitir. Bu inceleme ve deerlendirmeler sonrasnda Byk Melen vadisinde en fazla ya alann iine alabilecek, jeolojik ve topografik koullar uygun yerin ayst tepesi ile Dikenli tepe arasndaki nokta olduu tespit edilmitir. Ayrca topografik olarak yaplan aratrmalar sonucunda optimum miktarda su temini asndan baraj kreti yksekliinin 110 m olmas gerektii belirlenmitir. Drt aamada gerekletirilmesi dnlen bu projenin birinci aamasnda bir reglatr yapsyla 268 hm3/yl, Melen Baraj inaat bittikten sonra iki, ve drdnc aamalar dahil toplam 1077.27 hm3/yl su bu kaynaktan temin edilecektir. Projenin 22 Mart 1997 tarih ve 22941 sayl Resmi Gazetede yaymlanan TrkiyeJaponya szlemesi ile gerekletirilmesi ve toplam maliyetinin 1.181 Milyon Dolar olmas ngrlmtr. Byk Melen Havzasndaki su kaynaklar mevcut planlamaya gre, 2014 ylnda devreye girecek ve 2040 ve sonras iin stanbulun en nemli su kayna olacaktr. Byk Melen ay zerine kurulacak barajn glnde su toplanp buradan boru hatt ile stanbula tanacaktr. lk aamada ylda toplam 268 hm3, son aamada ise ylda 1.077 hm3 su verecek olan Byk Melen Sistemi 2040 ylna kadar stanbulun su ihtiyacn karlayacaktr. Barajn yaplaca proje alanna ait hidrolojik zellikler Tablo I.1de Baraj gvdesine ait zellikler ise Tablo I.2de verilmitir. Baraj sebebiyle oluacak olan baraj glnn normal su seviyesi 110 m olup, bu seviyedeki gl hacmi 689.1 hm3 civarnda olacaktr (Tablo I.3). Melen Projesi ime, kullanma suyu ve enerji amal olarak ina edilecektir. Projenin takn koruma amac yoktur. Bu sebeple proje kapsamnda herhangi bir takn koruma tesisi ina edilmeyecektir. Barajn ina edilmesi halinde olas takn problemleri de baraj vastas ile bertaraf edilerek ortadan kalkacaktr.
Tablo I.1 Proje alanna ait hidrolojik zellikler
Yllk Ortalama Ya Yllk Buharlama Yllk ortalama Scaklk Aks Yeri Drenaj Alan Aks yeri yllk ortalama akm Regle edilen akm Reglasyon Oran
950 mm 796,60 mm/yl 12,8 oC 2 317 km2 1 599,42 hm3/yl 1077, 27 hm3/yl % 67
DS GENEL MDRL
Tablo I.2 Baraj gvdesinin zellikleri
Amac Tipi Talveg kotu Kret kotu Talvegden ykseklii Temel Kotu Temelden ykseklii Kret uzunluu Kret genilii Memba evi Mansap ev Memba Batardosu kret kotu Memba Batardosu kret genilii Memba Batardosu evleri Mansap Batardosu kret kotu Mansap Batardosu kret genilii Mansap Batardosu evleri
Tablo I.3 Baraj gl
me, kullanma ve endstri suyu temini + HES n Yz beton kaplamal kaya dolgu 13,00 m 110,00 m 97 m 8m 102 m 709 m 12 m 1,4 / 1 1,4 / 1 33,00 m 8,0 m 2/1 1,5/1 25,00 m 7,0 m 2/1 2/1 37 m 55 m 110m 110 m 112 hm3, 5,60 km2 689,10 hm3, 17,15 km2 577,10 hm3 % 67 1077,27 hm3/yl
Minimum su seviyesi Minimum letme Seviyesi Normal su seviyesi Maksimum su seviyesi Min. l.sev. gl hacmi ve gl alan Mak.su sev. Gl hacmi ve gl alan Aktif Gl Hacmi Reglasyon Oran me ve Kullanma Suyu miktar.
Baraj inaat srasnda, ortaya kmas beklenen kirleticiler hava, su ve grlt ile atk kirliliine yol aacaktr. naat aamasnda, ta ocaklarnda ve tnel inas srasnda yaplacak patlatmalardan, baraj inaat srasnda yaplacak kaz, doldurma, boaltma ve tama ilemlerinden ve beton santrallerinden toz ve grlt problemi ortaya kacaktr. Ortaya kmas beklenen atk su ise alanlardan kaynaklanacak evsel atksudan ibaret olacaktr. Atk olarak ise alanlardan kaynaklanacak evsel nitelikli kat atklar, inaat almalarnda ortaya kacak inaat atklar, tehlikeli atklar ile madeni ve bitkisel atk yalar oluacaktr. Bu kirleticiler baraj inaat tamamlannca ortadan kalkacaktr. letme aamasnda ise sadece baraj iletmesinde alacak personelden kaynaklanacak evsel nitelikli atksu ve kat atklar sz konusu olacaktr. ou baraj projelerinde olduu gibi, baraj rezervuarnn dolmaya balamas ile birlikte daha nce kara paras olarak kullanlan nemli miktarda bir alan su ile kaplanacaktr. Bu durum blgedeki flora ve faunann etkilenmesine neden olacaktr. Ayrca blgenin iklim yapsnda da baz deiikliklerin olmas muhtemeldir. Projenin inaat aamasnda ortaya kmas beklenen dier bir evresel sorun da grltdr. Grltnn ana kayna, kaz, dolgu ve malzeme tanmas srasnda kullanlan aralar olacaktr. naat srasnda oluacak grltnn seviyesi ve dalm, evresel
DS GENEL MDRL
Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii hkmlerine gre raporun ilerleyenin blmlerinde hesaplanm ve deerlendirmeler yaplmtr.
DS GENEL MDRL
BLM II. PROJE N SELEN YERN KONUMU II.1. Faaliyetin yeri (lgili Valilik veya Belediye tarafndan doruluu onanm olan faaliyet yerinin, lejant ve Plan notlarnn da yer ald onanl evre Dzeni Plan ve mar Planlar zerinde, bu planlar yoksa mevcut arazi kullanm haritas zerinde gsterimi) Proje sahas Karadeniz Blgesinde stanbul Boaznn 170 km dousunda, Sakarya ilinin 70 km kuzeydousunda yer alan Ortaky beldesi Uurlu kynn 2.5 km gneybatsnda, Melen aynn dkld Karadenizin yaklak 7 km gneyinde ve Dikenli Tepe ile ayst Tepesi arasnda yer almaktadr (ekil II.1ve ekil II.2).
ekil II.1 Trkiye haritasnda Sakarya ve Dzce ilinin yeri
ekil II.2 Melen Havzasn ve havzann konumunu gsteren harita
stanbul ime suyu temini projesi kapsam ierisinde yer alan ve Byk Melen ay ile Lahna deresinin besleyecei Melen Barajnn aks ayst Tepesi ile Dikenli Tepe
DS GENEL MDRL
arasndadr. Rezervuar alan Sakarya ve Dzce illeri snrlar ierinde kalmaktadr (Melen Baraj Kamulatrma Planlama Raporu, 2006). Barajn iinde bulunduu Melen Havzas 41 5 00 - 40 40 00 kuzey enlemleri ve 30 50 00 - 31 40 00 dou boylamlar arasnda yer almakta olup, 2317 km2lik alan kapsamaktadr. Planlama aamasnda olan Byk Melen Baraj, Byk Melen ay ve Lahna Deresinin Karadenize dklmeden nce birletii blgenin mansabndadr (DS, 2005). ki akarsuyun drenaj alanlar, birlikte Melen Havzasnn toplam alann oluturmaktadr. Kk Melen ay, Asar Deresi, Uur Deresi ve Aksu Deresi, Efteni Glne dklmektedir. Ana akm Efteni Glnden kmakta ve Byk Melen ay adn alarak Karadenize dklmektedir. Byk Melen Baraj ve Melen Havzasnn konumunu gsteren 1/25000 lekli memleket haritas ekil II.3de, proje sahasnn uydu grnm ekil II.4te, daha nceden yaplm olan reglatrn fotoraf ekil II.5da, barajn kurulaca blgenin panoramik fotoraf ise ekil II.6de verilmitir. Proje sahas denizden yaklak 13 m ykseklikte olup, 1250 mye varan tepelerden ibarettir. Baraj membasnda Dzce Ovas yer almakta ve 110 m kotuna kadar yaylmaktadr. Dzce ovasnda ve akarsu yatann geniledii dzlklerde youn olarak tarm yaplmaktadr. Dier alanlar fndklk ve ormanlktr (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008).
DS GENEL MDRL
ekil II.3 Byk Melen Baraj glnn 1/25 000lik memleket haritasnda gsterimi
DS GENEL MDRL
ekil II.4 Byk Melen Baraj proje sahasnn ve baraj glnn ilendii uydu resmi
DS GENEL MDRL
ekil II.5 Melen Reglatr
DS GENEL MDRL
ekil II.6 Byk Melen Barajnn yaplmas iin planlanan Melen ay Blgesi
10
II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu

(Baraj gvde ve savak tesisleri (dolu savak-dip savak), iletim kanallar, sulama sistemleri, hidroelektrik santral nitesi ile ilgili bina ve tesisler, teknik altyap niteleri, idari ve sosyal niteler, varsa dier niteler, bunlar iin belirlenen kapal ve ak alan byklkleri, bu nitelerin proje alan iindeki konumlarnn vaziyet plan veya kroki zerinde gsterimi, dier tekniklerle temsili resim veya maket benzeri gsterimler, proje kapsamnda yer alan geici ve nihai depolama alanlarnn, ina edilecek baraj sahas iinde gerekletirilecek olan inaat alannn ve Maden Kanununa gre alacak olan ta, kum, akl vb. ocak alanlarnn 1/25000, 1/5000 ve/veya 1/1000'lik haritalar zerinde gsterimi)
Melen Sisteminin en nemli paras olan Byk Melen ay zerinde ina edilecek n Yz Beton Kaplamal Kaya Dolgu tipinde Melen Baraj, 5 aklkl ve kapakl dolusavak yaps, 2 adet 7 m apl derivasyon tnelleri, dipsavak yaps, su alma aft, enerji imesuyu tneli (derivasyon tnellerinden birisi), 3 niteden oluan 45 MW kurulu gce sahip HES tesisleri , 2 adet basnl 3500 mm apl ime suyu cebri borusu, 3 adet 3 branmanl Melen Pompa istasyonundan olumaktadr (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). Projenin antiye sahas ise 4 adet malzeme oca ile 400 000 m3/yl kapasiteli krma-eleme tesisi, agrega ykama tesisi ve beton santrali binasndan olumaktadr. Byk Melen Baraj inaatnn 2009 ylnda balayp, 5 yl ierisinde bitirilmesi planlanmaktadr. Kademeli olarak enerji retecek ve ime suyu temini salayacak baraj, 2014-2022 yllar aras 536,11 hm3/yl. 2022-2032 yllar aras 804,17 ve 2032 yl sonras 1077,27 hm3/yl ime ve kullanma suyu salayacaktr. Enerji retimi, ime ve kullanma suyu teminine gre ters orantl ve yine kademeli olarak retilecektir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). Proje Alan ve Baraj Gl Snrlarn Gsterir 1/25.000 lekli Genel Yerleim Plan Ek 1de verilmektedir. Byk Melen Baraj 1/1000 lekli genel vaziyet plan Ek 2de, baraj projesi baraj en kesiti Ek 3de, gvde boy kesiti ve maksimum tip enkesiti Ek 4de, 1/500-1/1000 lekli dolusavak boy ve en kesiti Ek 5'de ve 1/500-1/1000 lekli derivasyon-dipsavak boykesit ve en kesiti ise Ek 6de verilmitir. n Yz Beton Kaplama Kaya dolgulu olarak yaplacak olan baraj gvdesi iin 7.290.811 m3 malzeme kullanlacaktr. Baraj gvdesinin yaplaca alandaki toplam kaz ise 431.231 m3civarnda olacaktr. Melen rezervuarnn normal iletme seviyesi, Dzce ovasnn su altnda kalmamas iin snr seviyesidir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). Talveg kotu 13 m olup kret kotu 110 mdir. Barajn talvegden ykseklii 97 m olup temelden ykseklii 102 mdir. Baraja ait iki adet 7 m i apl derivasyon tnelleri mevcut olup baraj gvde inaat tamamlandktan sonra tnellerden birisi imesuyu ve enerji amal dipsavak yaps olarak grev yapacaktr. Baraj gvdesinin sa sahilinde 5 aklkl ve radyal kapakl dolusavak yaps ina edilecektir. Barajn hemen eteinde 45 MW kurulu gce sahip 3 niteden oluan Melen HES tesisleri mevcuttur (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). Melen Baraj Kamulatrma Planlama Raporuna gre arazi ettleri, Rezervuar ve Mutlak Koruma Alan olarak iki ayr blm de yaplmtr. Rezervuar sahasnda maksimum su kotu 110 m olup gl alan kamulatrma etd 110 m kotuna gre yaplmtr. Bu kota gre rezervuar alan 17150 dadr. Bu sahann % 17sinin tarm arazisi % 63'nn fndklk , % 9unun orman ve % 11nin de bo alan ve dere yata ile kapl olduu belirlenmitir (Melen Baraj Kamulatrma Planlama Raporu, 2006).
DS GENEL MDRL
110 m maksimum su kotundan itibaren 300 m'lik erit ierisindeki mutlak koruma alannda ise % 1,5 orannda tarm arazisinin % 71 orannda fndkln, % 19 orannda orman arazisinin ve % 8 orannda da tarm d arazinin kald tespit edilmitir. Mutlak koruma alan ierisinde yaklak 18.615 da arazi bulunmaktadr. Rezervuar ve mutlak koruma alanndaki toplam arazi miktar ise 35.765 da'dr (Melen Baraj Kamulatrma Planlama Raporu, 2006). Byk Melen Baraj rezervuar alan kamulatrma ettleri ilk olarak 1997 ylnda DS Genel Mdrl Ett ve Plan Daire Bakanl Tarmsal Ekonomi ube Mdrl elemanlarnca yaplm ve ilk rapor 1996 yl birim fiyatlar ile hazrlanmtr.stanbul ime suyu temini projesi kapsamnda yer alan Byk Melen Baraj rezervuar ve mutlak koruma alan kamulatrma arazi ettleri ikinci kez DS 14. Blge Mdrl teknik elemanlarndan Ziraat Yksek Mhendisi Turgay ERN tarafndan 2006 ylnda yaplm ve Kamulatrma Planlama Raporu 2005 yl birim fiyatlaryla hazrlanmtr (Melen Baraj Kamulatrma Planlama Raporu, 2006).
12
DS GENEL MDRL
BLM III. PROJENN EKONOMK VE SOSYAL BOYUTLARI III.1. Projenin Gereklemesi le lgili Yatrm Program ve Finans Kaynaklar Halihazrda finans kayna olarak bir bilginin tam netlememesi ile birlikte, stanbul linin acil su ihtiyac da gz nne alnarak, projenin finansman kaynann DS kendi finansman veya d finans kaynaklarndan yararlanarak yaplmas dnlmektedir. Proje kapsamnda ina edilecek olan yaplarn maliyetleri Tablo III.1de verilmektedir. Tesisin toplam yatrm bedeli 2006 yl birim fiyatlarna gre 183.374.213,57 YTLdir. (2006 B.F. 1$ = 1,42 YTL)
Tablo III.1 Byk Melen Baraj ve HES Maliyetleri (YTL)
TESSLER Baraj mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar TOPLAM Enerji tesisleri GENEL TOPLAM
KEF BEDEL 194 380 007,41 2 021 956 827,51 2 21 6 336 834,93 26 799 567,78 2 243 136 402,71
TESS BEDEL 223 537 008,53 2 325 250 351,64 2 548 787 360,17 30 819 502,95 2 579 606 863,11
PROJE BEDEL 653 021 757,26 2 674 037 904,38 3 327 059 661,64 35 561 927,52 3 362 621 589,16
YATIRIM BEDEL 860 842 972,41 3 109 941 337,22 3 970 784 309,63 38 946 385,09 4 009 730 694,72
Dviz Miktar
: 448 168 015,25 YTL
Yllk Gider (Nihai Durum) : 440 390 835,79 YTL Yllk Gelir (Nihai Durum) : 616 790 705,00 YTL Gelir Gider Fark Gelir Yatrm Oran : 0,15 Rantabilite Karllk Oran : 1,10 : % 9,83 : 176 399 869,00 YTL
Dviz Yatrm Oran : 0,112 III.2. Projenin Gereklemesi le lgili Akm emas veya Zamanlama Tablosu Byk Melen Projesi II. Merhale kapsamnda olan Melen Baraj ve HES inaat, aamada gerekletirilecektir. Baraj inaatna 2009 yl sonunda balanlacak ve yapm 5 yl srecektir. Proje 2014 ylnda hizmete alacaktr. Melen Projesi II.Merhale inaat kapsamnda, Melen Baraj HES tesislerinin inaat da tamamlanacaktr. I. Aamada 20092014 yllar arasnda 5 ylda, Melen Baraj, Melen mesuyu 2.sale Hatt ve tesisleri ile HES tesisleri yaplacaktr. II. Aamada 2019-2022 yllar arasnda 3 yl iinde mesuyu 3. sale hatt ve tesisleri, III. Aamada 2030-2032 yllar arasnda 2 yl iinde Cumhuriyet Artma Tesisi, 4 nolu Pompa stasyonlar ve istasyona ait Trafo binas ile ENH tesisleri yaplacaktr. Her aama iin projenin uygulama plan Tablo III.2, Tablo III.3, Tablo III.4, Tablo III.5 ve Tablo III.6da, i akm emas ise ekil III.1de verilmitir. Mutlak koruma alannn kamulatrlmas iin planlama raporuna gerekli olan bte konulmutur. Baraj ve ocaklardaki kamulatrma projenin ilk senesi ierisinde tamamlanacaktr. Dier kamulatrma ilemleri ise barajda su tutulmaya balanmasyla birlikte yaplacaktr. 13
Tablo III.2 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (2009-2014 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile) TESSN ADI Yeni Yol Rlakasyonu PTT Hatt Site Tesisleri Hizmet Yollar Baraj gvdesi, memba ve mansap batardolar Dolusavak Yaps Derivasyon Tnelleri Dipsavak, su alma yaps, cebri boru branman Kamulatrma (Yeni yol Rl.,Hizmet Yol.,Site T.) Rezervuar Kamulatrmas Mutlak Koruma Alan Kamulatrmas TOPLAM PROJE BEDEL (YTL) 9 177 243.58 1 173 466.25 354 883.95 33 190.12 142 449 554.02 49 819 132.36 23 488 212.24 30 571 877.28 461 972.77 186 310 005.84 209 182 218.84 653 021 757.26 SU TUTMA 1 2 Y I 3 L L A 4 R 5 6
DS GENEL MDRL
Tablo III.3 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (I. AAMA) (2009-2014 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)
TESSN ADI Melen ve Cumhuriyet Pompa Tesisleri Melen ve Cumhuriyet Terfi Hatlar Melen ve Cumhuriyet Terfi Depolar Toplam sale Hatlar Cumhuriyet Artma Tesisi Melen ve Cumhuriyet Trafo Binalar ve ENH TOPLAM PROJE BEDEL (YTL) 71 206 590.96 Y 1 2 I 3 L L A R 4 5 6
33 032 952.64 992 708 257.52
64 535 607.39 1 245 187 981.89
15
SU
47 919 742.26
TUTMA
35 784 831.11
DS GENEL MDRL
Tablo III.4 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (II. AAMA) (2019-2022 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)
PROJE BEDEL TESSN ADI (YTL) Melen ve Cumhuriyet Pompa Tesisleri Melen ve Cumhuriyet Terfi Hatlar Melen ve Cumhuriyet Terfi Depolar Toplam sale Hatlar Cumhuriyet Artma Tesisi Melen ve Cumhuriyet Trafo Binalar ve ENH TOPLAM 71 206 590.96 35 784 831.11 33 032 952.64 992 708 257.52 47 919 742.26 64 535 607.39 1 245 187 981.89 2019 1
L L 2020 2
R 2021 3
Tablo III.5 stanbul mesuyu Projesi Byk Melen Baraj ve HES Uygulama Plan (III. AAMA) (2030-2031 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)
PROJE BEDEL TESSN ADI (YTL) Melen ve Cumhuriyet Pompa Tesisleri Cumhuriyet Artma Tesisi Melen ve Cumhuriyet Trafo Binalar ve ENH TOPLAM 71 206 590.96 47 919 742.26 64 535 607.39 183 661 940.61
I L 2030 1
R 2031 2
16
DS GENEL MDRL
Tablo III.6 Melen Baraj Enerji Tesisleri Uygulama Plan (2009-2010 Yllar Aras Yaplacak Tesisler) (2006 Birim Fiyatlar ile)
PROJE BEDEL TESSN ADI (YTL) HES Cebri Borular+Vanalar+Cebri boru kazlar Trbin ve Jenaratr Trbin Binas Vana ve Kapak Tehizat Elektromekanik Tehizat alt Sahas ve Trafo Binas ENH HES Kuyruksuyu ve Mansap Suyu Kanal Kamulatrma TOPLAM 2 224 276.36 11 758 258.10 7 678 862.43 1 511 776.04 3 047 548.53 8 450 775.00 657 282.50 113 649.43 119 499.13 35 561 927.52 Y I L 2009 1 L A R 2010 2
17
NAAT NCES HAZIRLIK DNEM
STE TESSLERNN KURULMASI
ANTYE ULAIM YOLLARININ YAPILMASI
DERVASYON TESSLER NAATI
BARAJ GVDES NAATI
DOLU SAVAK NAATI
CEBR BORU
KUYRUKSUYU KANALI
ELEKTRO MEKANK TEHZAT SLER
LETMEYE ALMA
ekil III.1 Projenin Gereklemesi le lgili Akm emas
Planlanan Byk Melen baraj projesinin inaatnn balangcndan, barajn su tutmasna kadar olan saha d inaat faaliyetleri ve olas gecikmeleri de ieren toplam inaat sresi yaklak 5 yldr. naat ilerinin sresinde en fazla vakit alan n yz beton kaplamal kaya dolgu baraj gvdesi inaatdr. Yeni yol relkasyonu, hizmet yollar, PTT ve enerji hatlar, site tesisleri, derivasyon tneli ve kamulatrma almalar 1. yl yaplacak olup, dier nitelerin inas srasyla nitelerin yapm planna uygun olarak 2., 3., 4. ve 5. yllarda yaplacaktr.
DS GENEL MDRL
III.3. Projenin Fayda-Maliyet Analizi III.3.1. Faydalar III.3.1.1. me, Kullanma ve Endstri Suyu Temini Faydas Byk stanbul imesuyu II.Merhale Projesi, Melen Sistemi ad altnda yrtlen almalarn su kayna Melen ay ve bunun depolamas Melen Baraj ve HESdir. naat tamamlanm olan Melen I. Merhale Melen Reglatr projesinin 2007 ylnda tamamlanmasyla, stanbul ehrinin su temini iin bugne kadar eitli kaynaklardan 1293,4 hm3/yl su ehre tahsis edilmitir. Ancak hzla byyen stanbul ilinin nfusu, yaanan kuraklk ve kresel snma senaryolar dikkate alndnda, ehrin uzun vadede tm ime ve kullanma suyu ihtiyalarna cevap verecek kullanlabilir en byk su kayna Melen aynn Melen Baraj vastas ile kullanlmasdr. Melen barajndan 1077,27 hm3/yl su, yaklak 185 km uzunluundaki isale hatt ve tnellerle stanbul ehrine iletilecek olup, 2040 yl ve sonrasnda ime ve kullanma suyu ihtiyacna cevap verebilecektir. me suyu faydas hesabnda, 1 m3 suyun barajdan k fiyat olarak hesap edilen 52,69 Kuru deeri imesuyu geliri olarak alnmtr. Baraj ina edildiinde ilk amada 536 hm3/yl su 8 yl boyunca, 804 hm3/yl su 10 yl boyunca ve full devalopmanda toplam 1077,27 hm3/yl su 32 yl boyunca stanbul ehrine verecektir. Hizmet mr boyunca salanacak toplam su faydasnn bugnk deerleri toplam 6 178 919 285 YTLdir. III.3.1.2. Enerji Faydas Proje ime ve kullanma suyu temini maksatldr. Enerji retimi ikincil ama olup, imesuyu sistemi (I. , II. ve III aamalar) devreye girdike aamal olarak azalacaktr. 45 MWlk kurulu gce sahip olan enerji santrali barajn iletmeye alaca 2014 yl ile 2022 yllar arasnda I. Aamada 8 yl boyunca 183,33 Gwh/yl, 2022-2032 yllar arasnda II. Aamada 10 yl boyunca 140,60 Gwh/yl ve baraj mr tamamlanncaya kadar 20322064 yllar aras 32 yl boyunca 92,92 Gwh/yldr. Hizmet mr boyunca retilen firm, seconder ve pik g enerji faydas 338 862 941 YTL olarak bulunmutur. Firm enerjinin faydas 6 cent/kWh, sekonder enerjinin faydas 3,3 cent/kWh olarak alnmtr. Pik g; Kurulu G (Firm G / 0,64) olarak tayin edilmi ve pik g faydas bulunan bu pik gcn 85$ ile arplmas sonucu bulunmutur. Enerji faydalar bulunurken dolar kuru 2006 yl iin 1,42 YTL olarak alnmtr. III.3.1.3. Sulama Faydas Melen Baraj ime kullanma suyu ve enerji amal olduundan sulama amac bulunmamakta olup sulama faydas dikkate alnmamtr. III.3.1.4. Toplam Fayda Proje ile stanbul iline 2014 yl ile 2022 yllar arasnda 8 yl boyunca 536 hm3/yl su, 2022-2032 yllar aras 10 yl boyunca 804 hm3/yl ve nihai durumda ve baraj mr tamamlanncaya kadar 2032-2064 yllar aras 32 yl boyunca 1077,27 hm3/yl su, ime ve kullanma amal olarak verilecektir. Ayn dnemler iin toplam enerji retimi ise; 20142022 yllar aras 183,33 Gwh/yl, 2022-2032 yllar aras 140,60 Gwh/yl ve 2032 yl sonras 92,92 Gwh/yldr. Yllk me ve Kullanma suyu faydas Tablo III.7de, yllk enerji retimi faydas deerleri hesap esaslar ise Tablo III.8de verilmitir. Melen Baraj ve HES tesisleri inaat 19
DS GENEL MDRL
ile salanacak faydalar 3 aamadan olutuu iin yllk fayda yerine toplam faydann bugnk deerleri toplam hesap edilmi ve 3 586 168 890 YTL olarak bulunmutur.
Tablo III.7 Byk Melen Baraj ve HES projesinin ime ve kullanma suyu faydas deerleri
YILLAR 2014-2022 2022-2032 2032---Ortalama
TOPLAM HZMET YILI 8 10 32 50 yl
ME SUYU
Yllk Su Arz (hm3) 536.11 804.17 1077.27 Birim Gelir (YTL/m3) 0.568 Gelir
Toplam Gelir (YTL)
304510480 2436083840 456768560 4567685600 611889360 19580459520 531684579.2
Not: 1 m3/s Deniz suyunun artlmas maliyeti projenin birim geliri olarak alnmtr. Firmalardan alnan bilgilere gre 1 m3/s deniz suyunun artlma iletme maliyeti 0.40 $ ila 1.00$ arasnda deimektedir. En dk deer olan 0.4 $ deeri birim gelir deeri olarak alnmtr.
Tablo III.8 Byk Melen Baraj ve HES projesinin yllk enerji retimi faydas deerleri
TOPLAM HZMET YILI 8 10 32 TOPLAM HZMET YILI 8 10 32 50 FRM ENERJ SECONDER ENERJ (GWH/YIL) KURULU G 73.20 64.90 15.36 FRM FAYDA 110.14 75.70 76.56 SECONDER FAYDA 183.34 140.60 91.92 PK G FAYDASI YTL 3 802 3 927 5 071 8.64 7.98 1.91 YILLIK FAYDA 11 401 602 9 080 709 4 901 345 31.50 32.53 42.02 TOPLAM FAYDA TOPLAM ENERJ FRM G PK G
YILLAR 2014-2022 2022-2032 2032----
YILLAR 2014-2022 2022-2032 2032---TOPLAM
6 236 640 5 529 480 1 308 672
5 161 160 3 547 302 3 587 602
91 212 820 90 807 085 156 843 036 338 862 941
Not: 1) 1 $=1.42 YTL olarak alnmtr. (2006 Yl DS) 2) Firm Enerji 6 cent/kwh, Sec. Enerji 3.3 cent/kwh 3) Pik G faydas = Npikg x 85
III.3.2. Maliyetler ve Yllk Giderlerin Hesaplanma Esaslar Melen Baraj, mesuyu sale Hatt ve HES tesisleri metraj hesaplar, 1/1000 lekli haritalar zerinde projelendirilen baraj, barajn dier niteleri ve isale hatlar iin ayr ayr yaplmtr. Hesaplanan keif bedellerine % 15 bilinmeyen giderler eklenerek tesis bedelleri bulunmutur. Tesis bedellerine % 15 mhendislik ve genel giderler pay ve kamulatrma bedelleri eklenerek proje bedelleri, proje bedellerine inaat dnemi faizi eklenerek toplam yatrm bedeli bulunmutur. naat dnemi faizi ve yllk giderler iin sosyal iskonto deeri ime ve kullanma suyu tesisleri iin % 8, Melen HES ve Pompa tesisleri iin % 9,5 olarak alnmtr (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). III.3.3. Maliyetler III.3.3.1. Tesis Maliyetleri Byk Melen Baraj tesis bedelleri hesabnda her bir tesis iin ayr ayr 2006 yl birim fiyatlar dikkate alnarak kefi zetleri karlmtr. Melen Baraj nitelerinden olan baraj gvdesi, dolusavak yaps, dipsavak yaps, dipsavak giri aft, derivasyon tnelleri, HES cebri borular, imesuyu cebri borular, isale hatlar, terfi hatlar ve HES kuyruk suyu
20
DS GENEL MDRL
kanal iin ayr ayr keif bedelleri, DS Barajlar ve HES Dairesi ve Proje naat Dairesi 2006 yl birim fiyatlary1a karlmtr. Melen Baraj Tesis Maliyeti 223 537 009 YTL, mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar Tesis Maliyetleri 2 325 250 352 YTL ve Melen Baraj HES Tesis Maliyetleri ise 30 819 503 olup Projenin toplam tesis maliyeti 2 579 606 863 YTLdir. III.3.3.2. Yatrm Maliyetleri Melen Baraj ve HES planlama raporunda nerilen tesislerin proje bedelleri, tesis maliyetlerine % 15 mhendislik ve genel giderler pay ve kamulatrma bedelleri toplam sonucunda bulunmutur. Melen Baraj Proje Bedeli 653 021 757 YTL, mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar Proje Bedeli 2 674 037 904 YTL ve Melen Baraj HES Proje Bedelleri ise 35 561 928 YTL olup Projenin toplam proje bedeli 3 362 621 589 YTL olup bu proje bedellerine inaat dnemi faizleri eklenerek yatrm bedelleri ayr ayr bulunmutur. Melen Baraj sala Hatt iinde bulunan tm tesislere ait kamulatrmalarn yaklak % 80i tamamlanm olup geri kalan ksm 2009 ylna kadar tamamlanarak faaliyete girecek olan Melen Reglatrne hizmet edecektir. Melen I. Merhale kapsamnda yaplm olan isale hatt kamulatrmalar toplam 7 szleme paketi iinde DS 14. Blge Mdrl Emlak ve Kamulatrma ube Mdrl tarafndan yaplmaktadr. 2001 ylndan balayp 2007 ylna kadar yaplan kamulatrmalar ad geen ube Mdrlnden 22.09.2006 tarih ve 201-1050 ve 23.08.2006 tarih ve 949-8694 sayl yazlar ile istenmi ve bu yllarda arasnda yaplan kamulatrma fiili deme deerleri 2006 ylna birim fiyatlarna ekilerek fiili kamulatrma bedelleri hesaplanmtr. Geri kalan % 20 oranndaki kamulatrma fiili deme deerleri bu deerler esas alnarak birim alanda yaplan kamulatrma fiili deme deerleri dikkate alnarak hesaplanmtr. Buna gre Melen I. Merhale kapsamnda inaat tamamlanm ve/veya halen inaat devam eden tesisler iin 2006 yl birim fiyatlarna gre yaplan toplam fiili kamulatrma miktar 39 344 136,28 YTL olarak hesaplanmtr. Melen I Merhale kapsamnda bulunan tesislerden, Melen Reglatr hari dier tm birimler, Melen Baraj ve HES tesislerine de hizmet edecektir. Melen I. Merhale kapsamndaki kamulatrmalar, Melen II. Merhale Projesi ile nerilen isale tesislerinin full devaploman iin yapldndan, Melen Baraj ve HES kapsamnda ina edilecek olan mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar iin herhangi bir kamulatrma yaplmayaca iin fiili kamulatrma bedeli denmeyecektir. Melen Baraj ve HES Planlama Raporunda nerilen baraj yeri, rezervuar alan ve mutlak koruma alan iin fiili kamulatrma deerleri alnmtr. Santral yeri, site tesisleri ve hizmet yollar iin yaplan kamulatrmalar, Kamulatrma Raporunda verilen YTL/da birim fiili kamulatrma deerleri kullanlarak hesaplama yaplmtr. Melen Barajnn birinci amac stanbul linin imesuyu ihtiyacnn karlanmasdr. Bu sebeple baraj yaps ve tesisleri ile imesuyu tesisleri ve isale hatlar iin % 8 sosyal iskonto oran uygulanmtr. Ancak pompaj tesisleri ve HES tesisleri iin % 9,5 sosyal iskonto oran uygulanmtr. mesuyu amal Melen Baraj tesisleri iin inaat dnemi faizi, inaatn 5 ylda tamamlanabilecei kabul ile tesislerin ncelik sras ve hizmete giri durumlarna gre uygun ekilde dalm yaplarak belirlenmitir. Melen Baraj ile beraber Melen Baraj I. Aama imesuyu tesisleri ve isale hatlarnn da 5 yl iinde tamamlanaca kabul edilerek proje bedelleri eit olarak yllara datlmtr. Ancak Melen Baraj II. Aamas 2022 ylnda hizmete alacandan, bu aamaya ait imesuyu tesisleri ve isale hatlar inaat 2019 ylnda balayacak ve 3 yl iinde tamamlanacaktr. Proje bedelleri bu inaat sresine uygun olarak datlmtr. Melen Baraj nihai aamas olan III. Aamas ise 2032 ylnda 21
DS GENEL MDRL
hizmete alacandan, bu aamaya ait imesuyu tesisleri ve isale hatlar inaat 2030 ylnda balayacak ve 2 yl iinde tamamlanacaktr. Proje bedelleri bu inaat sresine uygun olarak datlmtr. Melen Baraj HES Tesislerinin, baraj inaat ile birlikte ve 2 yl iinde tamamlanaca kabul edilmi ve proje bedeller iki yla yaylmtr. Proje bedellerine inaat dnemi faizi bedelleri eklenerek yatrm bedelleri bulunmutur. Buna gre Melen Baraj Yatrm Bedeli 860 842 972 YTL, mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar Yatrm Bedeli 3 109 941 337 YTL ve Melen Baraj HES Yatrm Bedelleri ise 38 946 385 YTL olup Projenin toplam Yatrm Bedeli 4 009 730 695 YTL olarak hesap edilmitir. III.3.4. Yllk Giderler Raporda nerilen tesislerin yllk giderlerin hesaplanmasnda Proje Esaslarnn Tespitine Ait Talimat a uyulmutur ve projenin toplam yllk gideri Melen II. Merhale kapsamnda ina edilen tesislerin yllk giderleri Melen Baraj, imesuyu tesisler ve isale hatlar ile HES tesisleri iin ayr ayr hesap edilmitir. Buna gre Melen Baraj yllk giderleri 71 465 693 YTL, mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar yllk giderleri 364 562 333 YTL ve Melen Baraj HES yllk giderleri ise 4 362 810 YTL olup Projenin toplam yllk gideri 440 389 695 YTL olarak hesap edilmitir. III.3.4.1. Faiz, Amortisman Giderleri Melen Baraj Faiz ve Amortisman giderleri 70 367 765 YTL, mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar Faiz ve Amortisman giderleri 264 048 384 YTL ve Melen Baraj HES Faiz ve Amortisman giderleri ise 3 739 915 YTL olup Projenin toplam Faiz ve Amortisman giderleri 338 156 065 YTL olarak hesap edilmitir. III.3.4.2. letme Bakm ve Yenileme Giderleri Melen Baraj iletme bakm ve yenileme giderleri 1 097 928 YTL, mesuyu Tesisleri ve sale Hatlar iletme bakm ve yenileme giderleri 46 431 033 YTL ve Melen Baraj HES iletme bakm ve yenileme giderleri ise 622 894 YTL olup Projenin toplam iletme bakm ve yenileme giderleri 48 151 856 YTL olarak hesap edilmitir III.3.4.3. Enerji Giderleri Melen Baraj inaatnn tamamlanmasndan sonra baraj dipsavandan alnacak olan sular melen pompa istasyonlar marifeti ile 210 m kota baslarak buradan cazibe ile isale hatlarna aktarlacak ve 55,00 m kotunda bulunan Cumhuriyet Su Artma Tesislerinde artldktan sonra 135 m kotunda cumhuriyet pompa istasyonlar marifeti ile baslarak stanbul iline verilecektir. Projenin enerji giderleri, ime suyunun melen ve cumhuriyet pompa istasyonlarndan isale hatlarna baslmas iin harcanacak olan giderlerdir. Projenin enerji giderleri, barajdaki su seviyesine bal olarak deimektedir. Ancak ortalama deer baznda incelendiinde Melen II. Merhale kapsamnda 2006 yl birim fiyatlar ile Melen ve Cumhuriyet pompa istasyonu enerji yllk giderleri srasyla I. Aamada 17 287 759 YTL, II. Aamada 17 907 947 YTL ve III. Aamada (nihai durum) 18 887 209 YTLdir. III.3.5. Dviz htiyac Melen II. Merhale kapsamnda yaplacak olan Melen Baraj, mesuyu ve sale Hatlar ile HES tesisleri iin gerekli dviz miktarlar hesaplanmtr. Buna gre projenin toplam dviz ihtiyac 448 168 015 YTLdir.
22
DS GENEL MDRL
III.3.6. Gelir-Gider Oran Melen Baraj Projesi, stanbul ehrine ime ve kullanma suyu temini gayesiyle gndeme gelmi ve gelitirilmitir. Melen nehri sularnn % 67sini regle edecek olan tesis ile elektrik enerjisi retimi de yaplacak olup barajn ekonomik mr 50 yl olarak alnmtr. Ancak Melen Baraj projesinin ekonomik olarak yaplabilirliinin grlebilmesi iin projenin yllk gelir ve gider hesaplar dikkate alnarak bugnk deerler tekniine gre rantabilite analizi yaplmtr. Melen Baraj ncelikli olarak imesuyu amal olarak mutlaka ina edilecektir. Ancak enerji retimi amac ikinci ama olup, barajn einde yaplacak HES tesisleri ile mansaba braklacak sulardan ve baraj dsnden yaralanmak iin dnlmtr. Bu sebeple enerji retimi ksm projeden ayr olarak da mtalaa edilip zel mteebbisler tarafndan yaplabilir. Bu sebeple rantabilite analizi barajn; imesuyu ve enerji, sadece imesuyu ve sadece enerji amal olarak iletilmesi durumlarna gre ayr ayr olarak irdelenmitir. Melen Barajnn imesuyu ve enerji amal olarak ina edilmesi halinde rantabilitesi 2008 ylnda hazrlanan Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporunda 1,10 olarak belirlenmitir. Barajn sadece enerji amal olarak ina edilmesi halinde rantabilitesi 1,09 olarak hesaplanmtr. Baraj zaten imesuyu amal olarak ina edileceinden, enerji retiminin rantabilitesi sadece enerji gider ve gelirleri dikkate alnarak hesap edilmitir. Bu deer enerji retimi iin 2,50 olarak bulunmutur. stanbul ilinin artarak byyen nfus ve sanayi yaps ve yaplan teknik ve ekonomik hesaplar Byk Melen Baraj ve HES projesinin ivedilikle uygulamaya alnmas gerektiini gstermektedir. III.3.7. Karllk Oran mesuyu ve enerji amal olan projenin i karllk hesaplarnda proje yatrm bedelleri, ylk giderler ve yllk gelirler kullanlm ve i karll % 9,828 olarak hesap edilmitir. Melen barajnn sadece imesuyu amal olmas durumunda i karll % 9,652 olarak hesap edilmitir. Baraj imesuyu olarak ina edildikten sonra sadece enerji tesislerinin i karll ise 26.013 olarak hesap edilmitir. mesuyu ve enerji amal olan barajdan salanan 1 m3 suyun 2006 yl fiyatlar ile depolama maliyeti: (Baraj Yatrm Bedeli / Regle Edilen Su) = 3,72 YTL/m3 olarak bulunmutur. mesuyu amal olan barajdan salanan 1 m3 suyun 2006 yl fiyatlar ile depolama maliyeti: (Baraj Yatrm Bedeli / Regle Edilen Su ) = 3,69 YTL/m3 olarak bulunmutur. Birim su maliyeti, giderlerin bugnk deerleri ile yllk imesuyu ve enerji gelirlerinin bugnk deerleri hesap edilmi ve Byk Melen Barajndan kan 1 m3 suyun maliyeti ise 52,59 Kuru olarak bulunmutur. Barajn sadece imesuyu amal olarak ina edilmesi durumunda barajndan kan 1 m3 suyun maliyeti ise 52,10 Kuru olarak bulunmutur. (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008) III.4. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, faaliyet sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi tasarlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap faaliyetleri Melen Sistemi letmede Olan Melen Pompa stasyonu ve Terfi Hatt: 1 nolu pompa istasyonu Melen I. merhale kapsamnda yaplarak iletmeye almtr. Toplam debisi 8,5 m3/s olan 5 adet her biri 1,70 m3/s (1 adet yedek) kapasiteli toplam 6 adet pompa bulunmaktadr. Pompa istasyonu kurulu gc 4 500 kW/nitedir. Melen I. Merhale 23
DS GENEL MDRL
kapsamnda hizmete alan 1 nolu pompa istasyonu binasnn genilii 55,0 m, uzunluu 87,0 mdir. Pompalar vastasyla alnan imesuyu 2540 mm apnda, 1743 m uzunluunda mevcut 1 adet terfi hatt ile 210 m kotundaki terfi istasyonuna baslmaktadr. Melen Reglatrnden alnan su, 196 m basma yksekliine sahip olup normal su seviyesi 19,00 mdir. Melen Sistemi Tasarlanan Melen Pompa stasyonu ve Terfi Hatt: Byk Melen Baraj ve HES projesi tamamlandktan sonra 3 adet pompa istasyonu kademeli olarak devreye girecektir. Melen II Merhale kapsamnda ina edilecek olan 2 nolu pompa istasyonunda toplam kapasitesi 8,5 m3/s olan toplam 6 adet pompa (5 + 1 adet yedek -her biri 1,70 m3/s kapasiteli), 3 nolu pompa istasyonunda toplam kapasitesi 8,5 m3/s toplam 5 adet pompa (her biri 1,70 m3/s kapasiteli) ve 4 nolu pompa istasyonunda toplam kapasitesi 8,66 m3/s olan toplam 5 adet (her biri 1,73 m3/s kapasiteli) pompa tekil edilecektir. Pompalar vastasyla alnan imesuyu 3000 mm apnda, 1743 m uzunluunda 2 adet terfi hatt ile 210 m kotuna baslacaktr. Melen Baraj inaat ile barajdaki su seviyesine bal olarak pompalarn basma ykseklikleri deiecektir. Bu durumda barajdaki su seviyelerine gre en fazla basma ykseklii 128,14 m ve en dk basma ykseklii 110,51 m olacaktr. Pompa istasyonu kurulu gleri ise srasyla I. Aamada 2600, II. Aamada 2800 ve III. Aamada 3000 kW/nite olacaktr. Melen II. Merhale kapsamnda Melen Baraj inaat ile projelendirilecek pompa istasyonlar ebatlar srasyla; 2, 3 ve 4 nolu pompa istasyonu 70 x 55 m olacaktr. Sonu olarak; Melen Projesi I ve II Merhale kapsamnda toplam 4 adet pompa istasyonu, 20 adet asl ve 2 adet yedek olmak zere toplam 22 adet pompa tehiz edilecektir. Melen pompa istasyonlar kapasiteleri ve kurulu glerini gsterir Tablo III.9da verilmitir. letmede Olan ve nerilen Melen Terfi Depolar: Melen I. merhale kapsamnda 26 000 m3 hacimli melen terfi deposu ina edilmitir. Terfi deposunun boyutlar 60 m x 80 m olup normal iletme kotu 210 mdir. Melen II. merhale kapsamnda Melen Baraj inaat ile birlikte 32 000 m3lk 2 adet terfi deposu daha nerilmitir. Terfi depolarnn ebatlar 90 m x 60 m x 6 m olacaktr. Cumhuriyet Artma Tesisleri: Melen I Merhale kapsamnda ina edilen ve klasik artma tipinde projelendirilen Cumhuriyet Artma Tesisinin (SAT) gnlk nominal kapasitesi 720 000 m3 olup, tesis iki akm kollu olarak tasarlanmtr. Tesis giriindeki hidrolik seviye 55.00 m kotu civarndadr. Cumhuriyet Artma Tesisi, durultucu, hzl kum filtresi, kimyasal ilem, dezenfeksiyon ve amur atma birimlerinden olumaktadr. lk aamada 720 000 m3/gn (8.30 m3/s) kapasitesinde tertip edilmitir. Tesis, Melen Projesinin gelimesine paralel olarak daha sonra kapasitesi 2 970 000 m3/gne karlacak ekilde geniletilecektir. Melen II. Merhale kapsamnda Melen Baraj ile birlikte I., II. ve III. Aamalarda bu kapasiteler 750 000 m3/gn (8.68 m3/s) arttrlacaktr.
24
Tablo III.9 Melen Sistemi pompa istasyonlar kapasiteleri ve kurulu gleri
I., II. ve
AAMALAR MELEN REG. MELEN B. (I) MELEN B. (II) MELEN B. (IIII) Q
III. AAMA
(m3/s)
N CUMHURYET
Pompa Says (nite) 8.50 8.50 8.50 8.66 5 5 5 5
POMPA
STASYONU KAPASTELER
kW/nite 4500 2618 2785 2885 kW/nite 4500 2600 2800 3000 letmede Planlanan Planlanan Planlanan
VE
KURULU GLER
Enerji ihtiyac Kwh 197100000 114686270 121965480 126371770.5 Enerji Gideri YTL 16792920 9771270 10391459 10766875
Pompa Debisi
Pompa Debisi Kurulu G nerilen Kurulu G (m3/s/nite) 1.70 1.70 1.70 1.73
(m3/s) 8.50 17.00 25.50 34.16
Durumu
I., II. ve III. AAMA N CUMHURYET POMPA STASYONU KAPASTELER VE KURULU GLER
AAMALAR MELEN REG. MELEN B. (I) MELEN B. (II) MELEN B. (IIII) Q (m3/s) 8.33 16.66 24.99 33.99 Pompa Debisi Pompa Says Pompa Debisi Kurulu G nerilen Kurulu G 3 (nite) kW/nite kW/nite (m /s) (m3/s/nite) 8.33 5 1.666 2500 2100 8.33 5 1.666 2014 2100 8.33 5 1.666 2014 2100 9.00 5 1.800 2176 2200 Durumu Yatrm Pro. Planlanan Planlanan Planlanan Enerji ihtiyac Kwh 91980000 88221697 88221697 95309087 Enerji Gideri YTL 7836696 7516489 7516489 8120334
Cumhuriyet Pompa stasyonu ve Terfi Hatlar: Melen I Merhale Kapsamndaki Cumhuriyet Pompa stasyonu ve Terfi Hatt, 1 nolu pompa istasyonu Melen I. merhale kapsamnda ina edilmekte olup toplam debisi 8,33 m3/sdir. 5 adet her biri 1,66 m3/s (1 adet yedek) kapasiteli toplam 6 adet pompa bulunmaktadr. Pompa istasyonu kurulu gc 2 100 kW/nitedir. Pompalar vastasyla alnan imesuyu 2540 mm apnda, 3896 m uzunluunda 1 adet terfi hatt ile 135 m kotundaki terfi istasyonuna, 93 m statik basma ykseklii ile baslmaktadr. nerilen Cumhuriyet Pompa stasyonlar ve Terfi Hatlar: Byk Melen Baraj ve HES projesi tamamlandktan sonra 3 adet cumhuriyet pompa istasyonu kademeli olarak devreye girecektir. Melen II merhale kapsamnda ina edilecek olan 2 nolu pompa istasyonu toplam kapasitesi 8,33 m3/s olan 5 adet her biri 1,66 m3/s (1 adet yedek) kapasiteli toplam 6 adet, 3 nolu pompa istasyonu toplam kapasitesi 8,33 m3/s olan 5 adet her biri 1,66 m3/s kapasiteli toplam 5 adet ve 4 nolu pompa istasyonu toplam kapasitesi 9,00 m3/s olan 5 adet her biri 1,80 m3/s kapasiteli toplam 5 adet pompa adedi olacaktr. Pompalar vastasyla alnan imesuyu 3000 mm apnda, 3896 m uzunluunda 2 adet terfi hatt ile 135 m kotuna baslacaktr. Pompa istasyonu kurulu gleri ise srasyla I. Aamada 2100, II. Aamada 2100 ve III. Aamada 2200 kW/nite olacaktr. Melen II. Merhale kapsamnda Melen Baraj inaat ile projelendirilecek Cumhuriyet pompa istasyonlar ebatlar srasyla; 2, 3 ve 4 nolu pompa istasyonu 70x55m olacaktr. Cumhuriyet pompa istasyonlar kapasiteleri ve kurulu glerini gsterir Tablo III.9da verilmitir. Cumhuriyet Terfi Depolar: Melen I. Merhale ve II. Merhale kapsamndaki Cumhuriyet Terfi Depolar Melen I. merhale kapsamnda 26 000 m3 hacimli Cumhuriyet terfi deposu ina edilmektedir. Terfi deposunun boyutlar 60 m x 80 m olup normal iletme kotu 135 mdir. Melen II. merhale kapsamnda Melen Baraj inaat ile birlikte 32000m3lk 2 adet Cumhuriyet terfi deposu daha nerilmitir. Terfi depolarnn ebatlar 90 m x 60 m x 6 m olacaktr. Melen sale Hatlar: Melen I. Merhale Kapsamnda Mevcut ve na Halinde Olan sale Hatlar Melen I Merhale kapsamnda yaplan ve ina halinde olan isale hatlar cebri boru, kondvi ve tnel halinde, deiik uzunluk ve aplarda projelendirilmitir. Tnel olarak imal edilmekte olan isale hatlar, projenin full devalopman olan Melen Barajnn tm aamalarnn tamamland nihai durum iin ve ina edilmektedir. Melen isale hatt kapsamnda yer alan cebri boru aplar Cumhuriyet terfi deposuna kadar 2540 mm, Cumhuriyet terfi deposundan sonra 2500 mm olarak projelendirilmitir. Cebri borudan oluan isale hatlar toplam uzunluu 157 kmdir. sale hatt kapsamnda projelendirilen tnel ve kondviler srasyla; 4.50 m ap 3764 m uzunluunda ile-Alaal Tneli, 4,5 m ap ve 5416 m uzunluunda Yeilvadi kondvisi, 4.50 m apnda ve 8097 m uzunluunda Alaal-merli-Hamidiye Tneli, 2 032 m uzunluunda Bekleme Tneli, 2 833 m uzunluunda Beykoz Tneli, 983 m uzunluunda Ortaeme Tneli, 2 577 m uzunluunda Ayazaa Tneli, 2 175 m uzunluunda Osmankuyu Tnelidir. Boaz tneli ap 4,00 m olup toplam uzunluu 5551 mdir. Yeilvadi kondvisi ve dier tnellerle beraber toplam tnel uzunluu ise 25 kmdir. Melen I. Merhale kapsamnda inaat tamamlanm ve devam eden imesuyu tesislerinin ematik boykesitti ekil III.2de verilmitir.
DS GENEL MDRL
KAITHANE DAITIM TESS
CUMHURYET TERF DEPOSU

CUMHURYET ARITMA SALE HATTI
MELEN TERF DEPOSU
CUMHURYET POMPA STASYONU
MELEN POMPA STASYONU YELVAD (ALAALI) GE MELEN REGLATR
BOAZ TNEL
ekil III.2 Melen I. Merhale kapsamnda inaat tamamlanm ve devam eden imesuyu tesislerinin ematik boy kesiti
Melen II. Merhale Kapsamnda Melen Baraj le nerilen sale Hatlar: Melen I. Merhale kapsamnda ina edilmekte olan tnel ve kondviler Melen projesinin nihai aamasna gre projelendirildii iin II. Merhale kapsamnda nerilen isale hatt tesisleri sadece elik borulardan olumaktadr. sale hatt platform kamulatrmas ve kazlar I Merhale kapsamnda yapld iin II. Merhale kapsamnda sadece boru kesiti kaz ve dolgular yaplacaktr. II. Merhale kapsamnda yaplacak olan sale hatt elik borular, 2 adet 3000 mm apnda ve toplam 157 km uzunluunda olacaktr. III.5. Proje kapsamnda olmayan ancak projenin gerekleebilmesi iin zaruri olan ve faaliyet sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan dier ekonomik, sosyal ve altyap faaliyetleri Projenin kapsamnda olmayan ancak projenin gereklemesine bal olarak, proje sahibi veya dier yatrmclar tarafndan gerekletirilmesi planlanan faaliyetler, blgedeki konutlarn ve arazilerin kamulatrlmas, mevcut karayolunun relokasyonu olarak tanmlanabilir. III.6. Kamulatrma ve yeniden yerleim III.6.1. Kamulatrmann Yaplaca Ett Sahasnn Tantlmas Proje Karadeniz Blgesinde stanbul boaznn 170 km dousunda, Sakarya ilinin 70 km. kuzeydousunda yer alan Ortaky beldesi Uurlu kynn 2,5 km gneybatsnda ve Melen aynn dkld Karadenizin yaklak 7 km gneyindedir. stanbul ime suyu temini projesi kapsam ierisinde yer alan ve Byk Melen ay ile Lahna deresinin besleyecei Melen barajnn aks ayst Tepesi ile Dikenli Tepe arasndadr. Rezervuar alan Sakarya ve Dzce illerinin snrlar ierinde kalmaktadr. Kamulatrma arazi ettleri, rezervuar ve Mutlak koruma alan olarak iki ayr blm de yaplm, tespit edilen tanmazlar her iki saha iinde ayr ayr deerlendirilmitir. Rezervuar sahasnda maksimum su kotu 110 m olup gl alan kamulatrma etd 110 m kotuna gre yaplmtr. Bu kota gre rezervuar alan 17150 da dr. Bu sahann % 17sinin tarm arazisi % 63nn fndklk, % 9unun orman ve % 11inin de bo alan ve dere yata ile kapl olduu belirlenmitir. 110 m maksimum su kotundan itibaren 300m lik erit ierisindeki mutlak koruma alannda ise % 1,5 orannda tarm arazisinin % 71 orannda fndkln, %19.45 orannda 27
DS GENEL MDRL
orman arazisinin ve % 8 orannda da tarm d arazinin kald tespit edilmitir. Mutlak koruma alan ierisinde yaklak 18615 da arazi bulunmaktadr. Rezervuar ve mutlak koruma alanndaki toplam arazi miktar ise 35765 da dr. Melen ay suyuna Dzce ilinde bulunan sanayi tesislerinin artma tesislerinden kan artlm atksular dearj edilmektedir. Melen baraj rezervuar alan kamulatrma ettleri ilk olarak 1997 ylnda DS Genel Mdrl Ett ve Plan Daire Bakanl Tarmsal Ekonomi ube Mdrl elemanlarnca yaplm ve ilk rapor ayn elemanlarca 1996 yl birim fiyatlar ile hazrlanmtr. stanbul ime suyu temini projesi kapsam ierisinde yer alan Melen Baraj rezervuar ve mutlak koruma alan kamulatrma arazi ettleri ikinci kez DS 14. Blge Mdrl teknik elamanlarndan Ziraat Yksek Mhendisi Turgay ERN tarafndan 2006 ylnda yaplmtr. Kamulatrma planlama raporunda yine Turgay Erin tarafndan 2005 yl birim fiyatlaryla hazrlanm Melen baraj rezervuar ve mutlak koruma alann gsteren 1/25000 lekli topografik harita Ek 1de verilmitir. III.6.2. Kamulatrmann Yaplaca Alandaki Sosyal Durum III.6.2.1. Nfus Kamulatrma sahas iindeki nfus Rezervuar sahasnda, tamamyla su altnda 5 yerleim kalmaktadr. Bunlar srayla Ortaky (Lahna) buca, bu bucaa bal Cuma mahallesi, Beyler, Karalar ve Kyyeri Kyleridir. Ayrca rezervuar alannn etrafnda ve zellikle Mutlak koruma alan ierisinde kalan baz yerleim nitelerindeki nfus da ksmen etkilenmektedir. Gl alan ierisinde kalan bucak ve kyler Sakarya ili Kocaali ilesine baldr. Melen baraj yapld takdirde gl alan ierinde kalan nfusun tamamnn kaldrlmas gerekmektedir. Kamulatrlan saha ile ilgili nfus Rezervuar alan ierisinde kalan yerleim nitelerindeki nfusun dnda, 300 mlik mutlak koruma bandn da ksmen de olsa etkilenen bir nfus mevcuttur. Bu nfusun bazlar Sakarya ili Kocaali ilesine, bazlar da Dzce ilinin Cumayeri ve Akakoca ilesi bal yerleim nitelerine aittir. Rezervuar ve Mutlak koruma alan ierisinde kalan yerleim nitelerinin bal bulunduu il ve ileler Tablo III.10da gsterilmitir. Rezervuar ve Mutlak koruma alan ierinde kalan, tamamyla veya ksmen de olsa etkilenen yerleim nitelerinin 1990, 1997, 2000 ve 2007 yl nfus saym sonularna gre tespit edilen nfuslar ve 17 yllk periyottaki nfus art hz hesaplanarak Tablo III.11de verilmitir.
28
Tablo III.10 Rezervuar ve mutlak koruma alan ierisinde kalan yerleim niteleri
L VE LE ADLARI
YERLEM BRMLER Ortaky (Lahna) Buca Beyler Ky Kyyeri Ky Karalar Ky Kovukpelit Ky Karapelit Ky Amaba Ky Hamasck Ky Dokuzdeirmen Ky Idr Ky Harmankaya Ky Esentepe Ky Byk Melen Ky Yeiltepe Ky Esmahanm Ky Dilaver Ky Davutaa Ky
Sakarya li - Kocaali lesi
Dzce li - Cumayeri lesi
Dzce li - Akakoca lesi
Tablo III.11 Rezervuar ve Mutlak koruma alan ierinde kalan, tamamyla veya ksmen de olsa etkilenen yerleim nitelerinin nfuslar ve 17 yllk periyottaki nfus art hz
NFUS SAYIM SONULARI 1997 2000 Ortaky (Lahna) Buca 2563 2073 Beyler Ky 214 244 Kyyeri Ky 144 157 Karalar Ky 340 351 Esmahanm Ky 332 456 Dilaver Ky 212 239 Davutaa Ky 195 247 Hamasck Ky 393 494 Dokuzdeirmen Ky 395 424 Kovukpelit Ky 516 588 Karapelit Ky 305 330 Idr Ky 209 224 Amaba Ky 330 557 Harmankaya Ky 237 143 Esentepe Ky 102 194 Byk Melen Ky (neselli) 92 Avut (Yeiltepe Ky) 174 TOPLAM 8648 6487 6987 Proje sahasnda nfus art hz r 10 = - 0,02156 YERLEM NTELER 1990 1929 263 211 447 535 313 297 582 803 1344 404 400 561 559
2007 1501 127 113 254 255 136 130 182 186 364 223 110 296 96 120 71 52 6223
Nfus hareketleri ve faaliyet sahalar Proje alanyla ilgili nfusta azalma ynnde bir hareketlilik grlmektedir. Gerek nfusta bir hareketlilik gerekse almalar esnasnda yazlan tespitlere gre rezervuardaki yerleim yerlerinde nfus hareketlerinde 2000 ylndan sonra bir azaln olduu grlmektedir. Bu yredeki nfusun byk bir blm geimini tarmsal rnden salamaktadrlar. Blgede birim alandan elde edilen deer yksektir. Fakat veraset yolu ile arazilerin blnmesi ve blnme sonucu kalan arazilerin kullanmnn ekonomik olmamas arazilerin aileden birinde toplanmasna neden olmutur. Bundan dolay ailenin dier fertleri ya topraklarnn bedelini ya da kirasn alarak byk yerleim yerlerine g etmilerdir. Ayrca uzun yllardan beri yaplmas gndemde olan Byk Melen Barajnn da yrede yaayanlar iin uzun vadeli planlamalar yaplmasn engellemi ve yredeki insanlarn baka yrelere yerlemesine neden olmutur. Nfus art hznn negatif olmas genel olarak bu tr nedenlerden kaynaklanmtr. Proje sahasnn bulunduu blgede eitime ilgi byktr. Orta retimi tamamlayan genler, yksek retim iin byk kentlere g etmektedir. skn ekli ve Tipleri Rezervuar sahasnda iskan ekli toplu yerleim biiminde olup, tipik Karadeniz yerleim birimine de artlamak mmkndr. Gl alan ierisindeki yerleim nitelerinde bir btnlk arz etmemektedir. Mutlak koruma alannda ise biraz daha dank bir yap gze arpmaktadr. Ett sahasnda ki konut ve samanlklar yma tula duvarl olup, at kiremit ya da galvanizli sac ile rtldr. zellikle konut ve yardmc binalarn (Ahr,samanlk ve Fndk ba evleri) yapm yllar 20-50 yl arasnda deimekle beraber fndk bahelerinin arasna serpilmi olan 60-80 yalar arasnda ba evlerine rastlamak mmkndr. Rezervuar alannda kalacak olan kylerde yaayan insanlar, ED ncesi yaplan halkn katlm toplantlarnda baraj inaat sonrasnda nerede iskan edileceklerini bilmediklerini ve bu konuda yardma ihtiyalar olduklarn belirtmilerdir. Bahse konu olan blgeyi de iine alan (Sakarya) 1/100.000 lekli evre Dzeni Plan onaylanm bulunmaktadr. Yeni yerleim alanlarnn belirlenmesinde bu plann plan notlar V.47 maddesinde yer alan ve aada verilen hkmlere gre ilem yaplacaktr. Madde V.47: "Uygulama aamasnda baraj gvdesi ve sulan altnda kalacak olan tanmazlann kamulatmlarak tanmas DS Genel Mdrl'nn ilgili ynetmelikleri uyannca yaplacaktr. Tanacak veya tasfiye edilecek yerleme' alanlannn yeniden iskn halinde ncelikle bu planda belirtilen gelime alanlannda yer seimi yaplacak ve iskn sahas alacaktr. Bu planda Melen Baraj Gl altnda kalacak yerleme olarak belirlenen Ortaky yerlemesinin tanaca alan olarak Gmoluk Ky ve yakn evresi belirlenmi olup, ilgili kurumca yaplacak ett almalan neticesinde bu alann alamayacann ngrlmesi halinde bugnk arazi kullanm devam ettirilecektir. Her iki durumda da ilgili kurum ve kurulularn uygun grleri alnarak Valilie bavurulacak, bu plann ilke ve hederlerine gre yer seimi yaplacak ve alt lekli imar plan/planlan hazrlanacaktr."
DS GENEL MDRL
Ulam Rezervuar sahasnda yer alan Ortaky Bucan Kocaali kazasna balayan asfalt yol gl alanndan gemektedir. Bu yol her mevsim ulama aktr. Ayrca rezervuar besleyecek olan byk Melen aynn gln kuyruk ksmnda kalan kesimlerine E-5 devlet karayolundan ayrlarak Dzce iline bal Cumayeri ilesinden geerek ulamakta mmkndr. III.6.2.2. Ekonomik Durum Rezervuar sahasnda kotlara gre arazi miktarlar ve % dalmlar Tablo III.12de, Mutlak koruma alanndaki arazi varlklar ve % dalmlar ile Tablo III.13de detayl olarak gsterilmitir.
Tablo III.12 Kotlara Gre Arazi Miktarlar % Dalmlar
KOTLAR (m) Talveg - 95 95 105 105 110 TOPLAM % Oran
ST1 (da) 1650 220 56 1926 11,23
KTT (da) 791 159 70 1020 5,94
YT (da) 9547 603 720 10870 63,40
Arsa (da) 15
Orman (da) 607 193 660
Tarm d arazi Toplam arazi (da) (da) 1859 14469 1175 1506 1859 10,84 17150 100,00
15 0,09
1460 8,50
Tablo III.13 Mutlak Koruma Alanndaki Arazi Varlklar Ve % Dalm
KOTLAR (m) 110 - 300 m % Oran
ST1 (da) 124 0,67
KTT (da) 155 0,83
YT (da) 13226 71
Arsa (da)
Orman (da) 3620 19,45
Tarm d arazi Toplam arazi (da) (da) 1490 8,00 18615 100,00
Kamulatrma Raporunun hazrlanmasnda kullanlan her trl done DS Genel Mdrl Ett ve Plan Dairesi Bakanl ve DS Projelerinin Planlanmas iin Kamulatrma (Kymet Takdiri) Rehberi kitabnda aklanan yntemler ile kiisel bulgu ve grlerin katksyla deerlendirilmitir. Tarmsal alanlarn deerlendirilmesinde getirilen kapitaliasyonu yntemi kullanlm ve arazi almalar srasnda yaplan anketlerle dikkate alnarak geree en yakn deerler bulunmaya allmtr. Binalarn deerlendirilmesinde Bayndrlk ve skn Bakanlnn yaynlam olduu 2005 yl m2 birim fiyatlar kullanlmtr. Kamulatrma ylndaki deerini bulmak iin Maliye Bakanlnn 2 Aralk 1982 ylnda yaynlam olduu (Kamulatrma manueli 1997 Sayfa 26 ) binalarn ya ve yap malzemelerine gre anma paylarn gsteren tablolardan yararlanlmtr. Kamuya ait dier tanmazlarla ilgili tm dokman ve veriler ise ilgili resmi ve zel kurulularla yaplan yazmalar sonucu elde edilmi olup, yazmalar sonucu yetersiz veya eksik bilgi alnan kurululara bizzat bavurularak szl grmeler yaplmtr. Elde 31
DS GENEL MDRL
edilen bilgiler, bro almalarnda deerlendirilmi ve rapor ierisinde gerekli olan yerler kullanlmtr. Gl alan hem Sakarya ilinin hem de Dzce ilinin snrlar ierisinde kaldndan dolay yaplan tm yazmalar her ildeki resmi ve tzel kurulularla olmutur. Her kurulu gl alan ierisinde kendi sorumluluklar altndaki tanmazlarla ilgili bilgileri vermilerdir. Baraj gl alannda bulunan tanmazlarn ve bunlarn deerlendirilmeleri srayla aada aklanmtr. Baraj gl alannda bulunan tanmazlar: 1. Tarm arazileri 2. Meyveli ve meyvesiz aalar 3. Konut ve yardmc binalar 4. Devlet ve Yardmc binalar 5. Yollar 6. Telekom hatt (PTT) 7. Elektrik hatt (TEK) 8. Orman arazileri 9. Deirmen 10. me suyu ebekesi Baraj gl alan ve mutlak koruma alan iersinde kalan tm tanmazlarn fiili deme ve net gelir kayb zet tablolar kotlar itibari ile hesaplanarak Tablo III.14, Tablo III.15, Tablo III.16 ve Tablo III.17 de gsterilmitir.
Tablo III.14 Byk Melen Baraj Mutlak Koruma alan Fiili deme sonu tablosu
KOTLAR Talveg 95 Talveg 105 Talveg 110
Fiili deme Tutar (YTL) 130 886 489 138 740 609 147 865 084
% 20 Emniyet Faktr (YTL) 26 177 298 27 748 122 29 573 017
Top Fiili deme (YTL) 157 063 787 166 488 731 177 438 101
Dekar bana toplam fiili deme: 10 346 YTL / da

Tablo III.15 Byk Melen Baraj Rezervuar alan Net Gelir Kayplar sonu tablosu
KOTLAR Talveg 95 Talveg - 105 Talveg - 110
Tarmsal Net Gelir Kayb Alan Net Gelir Kayb (da) (YTL) 11988 12970 13816 8198 152 8740 925 9351 500
Tarm D Net Gelir Kayb Alan Net Gelir Kayb (da) (YTL) 2481 2674 3334 40825 42050 46259
Toplam Net Gelir Kayb : 9 397 759 YTL Dekar bana net gelir kayb : 548 YTL / da Dekar bana net gelir kayb : 677 YTL / da Dekar bana net gelir kayb : 14 YTL / da
32
DS GENEL MDRL
Tablo III.16 Byk Melen Baraj Mutlak Koruma alan Fiili deme sonu tablosu
KOTLAR 110 + 300 m
Fiili deme Tutar ( YTL ) 166 017 634
% 20 Emniyet Faktr ( YTL ) 33 203 527
Top Fiili deme( YTL ) 199 221 161
Dekar bana toplam fiili deme: 10 702 YTL / da

Tablo III.17 Byk Melen Baraj Mutlak Koruma alan net gelir sonu tablosu
KOTLAR 110 + 300 m
Tarmsal Net Gelir Kayb Alan Net Gelir Kayb ( da ) ( YTL ) 13 505 10 996 175
Tarm D Net Gelir Kayb Alan Net Gelir ( da ) Kayb (YTL) 5 110 32 956
Toplam Net Gelir Kayb : 11 029 131 YTL Dekar bana net gelir kayb : 593 YTL / da Dekar bana net gelir kayb : 814 YTL / da Dekar bana net gelir kayb : 6.5 YTL / da
Ziraat Ett alannda ekonomik etkinliklerin banda tarm gelmektedir. Fndk tarm kyllerin en byk tarm koludur. Rezervuar sahasnda tarm ve orman alanlar i iedir. u anda fndk bahesi olduu halde orman amenajman haritalarnda orman ve orman akl eklinde belirtilmi birok ziraat arazisi mevcuttur. iftilerin % 90nn geim kayna fndk tarmna baldr. Fndk baheleri yama alanlarda yer almaktadr. Proje sahasnda tek yllk bitki olarak sadece Msr ziraat yaplmaktadr. ST ve KKT snf arazilerde msr ekimi yaplmaktadr. Topografik yaps sulamaya uygun olan sahalarda ise kavak ziraat mevcuttur. Kavaklar kapal bahe eklinde bulunmakla beraber yer yer mnferit olarak da grlmektedir. Son senelere kadar rezervuar sahasnda say itibariyle kavaklar olduka fazlalam. Ama zamanla ou kesilmi ve saylar giderek son 10 yl ierisinde olduka azalmtr. Yine proje sahasnda son senelere kadar ziraat yaplan budaydan tamamyla vazgeilmitir. ST arazilerinde tarm yaplan Msr, Melen ay ve Lahna deresinden alnan sularla yaplmaktadr Ticaret Rezervuar sahasndaki yerleim nitelerindeki ticaretin tamam tarmsal rnlere dayanmaktadr. Msr genellikle i tketimde kullanlmaktadr. Ticari rn olarak yetitirilen tek rn fndktr. Fndk i ve d pazarda her zaman alc bulan bir tarmsal rndr. Fndk genellikle Fiskobirlike verilmekte, bazen de tccarlarla yaplmaktadr. Sanayi Ett sahasnda byk lde nem arz eden bir sanayi kuruluu mevcut deildir. Rezervuar sahasnda sanayi kuruluu olarak Fiskobirlikin fndk temizleme ve depolama tesisi vardr. Ayrca proje sahasnda Ortaky Beldesinin yerleim yerinin st kotlarnda, Mutlak koruma alan snrna yakn blgede ta ocaklar bulunmaktadr. III.7. Dier hususlar mar planlar onandktan sonra yaplacak uygulamalarn balad yazl olarak Dzce l zel daresine bildirilecektir. 33
BLM IV. PROJEDEN ETKLENECEK ALANIN BELRLENMES VE BU ALAN NDEK MEVCUT EVRESEL ZELLKLERN AIKLANMASI
(Bu Blmde Proje in Seilen Yerin evresel zellikleri Verilirken Etki Alan Dikkate Alnmaldr. Bu Blmde Sralanan Hususlar tibar le Aklanrken, lgili Kamu Kurum Ve Kurulularndan, Aratrma Kurumlarndan, niversitelerden Veya Benzeri Dier Kurumlardan Temin Edilen Bilgilerin Hangi Kurumdan Ve Kaynaktan Alnd Raporun Notlar Blmnde Belirtilir Veya lgili Harita, Dokman Vb. Belgeye lenir. Proje Sahibince Kendi Aratrmalarna Dayal Bilgiler Verilmek stenirse, Bunlardan Kamu Kurum Ve Kurulularn Yetkileri Altnda Olanlar in lgili Kurum Ve Kurululardan Bu Bilgilerin Doruluunu Belirten Birer Belge Alnarak Rapora Eklenir.)
IV.1. Projeden Etkilenecek Alann Belirlenmesi (etki alannn nasl ve neye gre belirlendii aklanacak, etki alan harita zerinde gsterilecek) Byk Melen Baraj Dzce ili snrlar ierisinde yer almaktadr. Baraj rezervuar ise arlkl olarak Dzce ilinde yer alacak olmasna karn, rezervuarn bir ksm da Sakarya il snrlar ierisinde yer alacaktr. Bu nedenle birinci derecede Dzce ili, ikinci derecede ise Sakarya ilinin baraj rezervuarna yakn olan alanlar barajn etki alan olarak belirlenmitir. Byk Melen Baraj rezervuar ve mutlak koruma alann gsteren 1/25000 lekli paftalarn numaralar Tablo IV.1de verilmitir. nceleme alannn 1/25000 lekli haritalar Ek 1de sunulmaktadr.
Tablo IV.1 Byk Melen Baraj rezervuar ve mutlak koruma alann gsteren 1/25 000 lekli paftalarn numaralar
Adapazar Adapazar Ereli Ereli Ereli
G25-b1 G25-b2 F25-c3 F25-c4 F25-d4
Rezervuar sahasnda, tamamyla su altnda kalan 5 yerleim merkezi bulunmaktadr. Bunlar srayla Ortaky (Lahna) buca, bu bucaa bal Cuma mahallesi, Beyler, Karalar ve Kyyeri Kyleridir. Ayrca rezervuar alannn etrafnda ve zellikle Mutlak koruma alan ierisinde kalan baz yerleim birimlerindeki nfus da ksmen etkilenmektedir. Gl alan ierisinde kalan bucak ve kyler Sakarya ili Kocaali ilesine baldr. Byk Melen Baraj yapld takdirde gl alan ierinde kalan nfusun tamamnn yer deitirilmesi gerekmektedir. Rezervuar alan ierisinde kalan yerleim birimlerindeki nfusun dnda, 300 m'lik mutlak koruma bandn da ksmen de olsa etkilenen bir nfus mevcuttur. Bu nfusun bazlar Sakarya ili Kocaali ilesine, bazlar da Dzce ilinin Cumayeri ve Akakoca ilesi bal yerleim nitelerine aittir. Rezervuar ve mutlak koruma alan ierisinde kalan yerleim niteleri Tablo III.10da gsterilmitir (Melen Baraj Kamulatrma Planlama Raporu, 2006). IV.2. Etki Alan erisindeki Fiziksel ve Biyolojik evrenin zellikleri ve Doal Kaynaklarn Kullanm Dzce li, Marmara iklimi ile batdan komu olup; zaman zaman bu iklimin etkilerini almaktadr. lde ayn iklim tipi alannda yer alan blmlerde de yine baz
DS GENEL MDRL
etkenler (ykselti ve yzey ekilleri gibi) nedeniyle, farkl zellikler ortaya kar. rnein Bat Karadeniz iklim tipi ierisinde yer alan Akakoca, Ylca ve Dzce birbirinden farkl zellikler gstermektedir. Sakarya linde Marmara ve Karadeniz Blgesi iklimi zellikleri yaanmaktadr. Sakarya, rutubetli bir havaya ve lman iklime sahiptir. Klar bol yal ve az souk, yazlar ise scak olur. IV.2.1. Meteorolojik ve iklimsel zellikler Meteoroloji stasyonlar Proje ya alann; Hendek, Gmova Saku, Abant, Hasanbey, Dzce, Hasanlar Baraj ve Kocaali meteoroloji istasyonlar etkilemektedir. Meteoroloji istasyonlarnn tmnde ya rasad yaplmaktadr. stasyonlarn bir ksmnda ya gzlemlerine ek olarak scaklk, buharlama nispi nem, rzgar, radyasyon v.b gibi meteorolojik rasatlarda yaplmaktadr. Bunlardan Saku, Hasanlar Baraj, Abant DS, dierleri DM tarafndan iletilmektedir. Proje alannda bulunan Meteoroloji stasyonlar Ek 7de 1/800.000 lekli haritada gsterilmitir. Saku, Hendek, Gmova, Hasanbey, Abant Meteoroloji stasyonlarnda sadece ya gzlemleri yaplmaktadr. Dzce istasyonunda ya scaklk, buharlama, nispi men ve rzgar Hasanlar Baraj istasyonunda ya ve buharlama, Kocaali istasyonunda da ya ve scaklk gzlemleri yaplmaktadr (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). ED almalar kapsamnda, Dzce meteoroloji istasyonuna ait 1975-2006 yl aras uzun yllar meteoroloji blteni ve 2006 yl Temmuz ve Kasm aylarna ait saatlik rzgar hz, rzgar yn, bulutluluk, scaklk verileriyle Dzce ili karma tabakas yksekliklerine ilikin veriler Devlet Meteoroloji leri Genel Mdrlnden temin edilmi olup toz modellemesi kapsamnda kullanlmtr. Yalar Melen Baraj havzasnda ya, senenin her mevsiminde grlmektedir. Batdan gelen rzgarlar ya arttrmaktadr. Sahil eridinde ya fazladr. Gneye inildike ya azalr. Engebeli yerlerin ya Melen vadisine gre daha fazladr. Havzay etkileyen istasyonlarn yalarnn mevsimlere gre dalm ile Avrupa yakasndaki istasyonlarn mevsimlere gre dalm yzdeleri aada verilmitir. Proje Havzasnda % lkbahar : 21.8 K : 20.2 Sonbahar : 32.7 Yaz : 18.3 Yamur Dzce linde 2005 ylnda en ok ya alan ay Kasm, en az ya alan ay ise Austos aydr. Ortalama ya miktar m2ye 69.4mmdir. Tablo IV.2 Dzce Meteoroloji stasyonu Ya Normalleri Tablo IV.2de verilmitir. Avrupa Yakasnda % lkbahar : 19.6 K : 36.4 Sonbahar : 30.6 Yaz : 13.4
35
DS GENEL MDRL
Tablo IV.2 Dzce Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Ya Normalleri
Ortalama Toplam Gnlk En ok Ya Miktar Ya Miktar (mm) (mm) Ocak 94.4 15,4 ubat 60.5 11.7 Mart 79.4 14.4 Nisan 66.1 17.6 Mays 25.1 10.0 Haziran 68.5 19.2 Temmuz 80.1 51.4 Austos 6.5 3.8 Eyll 68.4 21.4 Ekim 100.3 23.4 Kasm 120.2 29.4 Aralk 63.9 15.4 Yllk 69.4 ----Kaynak: Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005
Aylar
Ya0,1 mm Olduu gnler says 17 16 18 13 10 10 6 6 11 16 21 17 ------
Ya10 mm Olduu gnler says 15 10 12 7 8 7 6 2 6 15 17 11 ------
Sakarya linde 2005 ylnda en ok ya alan ay Kasm, en az ya alan ay ise Austos aydr. Ortalama ya miktar m2ye 85.4mmdir. Tablo IV.3de Sakarya Meteoroloji stasyonu Ya Normalleri verilmitir.
Tablo IV.3 Sakarya Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Ya Normalleri
Ortalama Toplam Ya Miktar (mm) Ocak 139,5 ubat 83,2 Mart 87,3 Nisan 50,5 Mays 28,2 Haziran 59,7 Temmuz 163,9 Austos 11,5 Eyll 67,9 Ekim 91,8 Kasm 165,7 Aralk 76,6 Yllk 1025,8 Kaynak: Sakarya Meteoroloji Mdrl, 2005
Aylar
Gnlk En ok Ya Miktar (mm) 36 31,6 15,2 14,6 8,3 28,2 86,4 7,3 44,3 19,2 32,6 21,8 86,4
Rezervuardan net buharlama hesaplarnda, baraj glne hem topografyas ve hem de yaknl nedeniyle Kocaali meteoroloji istasyonunun yalar kullanlmtr. Kocaali ya istasyonu 1997 ylnda kapanm olup mevcut gzlenmi yalar da Tablo IV.4 verilmitir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008)
36
Tablo IV.4 Proje Alanndaki Meteoroloji stasyonlarnn Yllk Ortalama Yalar Ve Aylara Gre Dalmlar (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008)
Meteoroloji stasyonu Ad HENDEK GMOVA SAKU ABANT HASANBEY Gzlem Periyodu 1950-1995 1965-1997 1962-1994 1973-1996 1958-1988 Gzlem Sresi 31 26 30 16 30 49 20 24 stasyon Kotu (m) 175 250 100 1330 350 120 273 50
OCAK UBAT MART NSAN MAYIS
AYLAR
HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL EKM KASIM ARALIK
YILLIK (mm) 954.2 885.2 1050.2 628.4 1057.5 842.2 935.4 1065.4
100.5 96.9 98.9 68.9 122.1 91.8 95.9 122.2
81 72.7 81.7 49.3 99.4 73.9 68.7 73.3
85.1 74.3 85.7 58.9 98.2 73.6 68.3 72.4
77 60.2 76.2 53.1 83.5 61 62.8 63.4
72.8 60.7 82.8 72.4 86.9 59.3 72.4 52.2
78 62.8 86.9 44.4 78 64.2 64.8 45
61.2 51.9 69.6 27.6 65.6 47.8 70.5 71.3
41.9 66.1 66.2 34.8 59.7 50.9 54 69
66.9 49.9 61.8 24.4 58.6 51.1 49.3 85.7
80.7 83.3 108.9 57.6 80.8 81.4 93.1 147.4
90.3 93.3 109.3 54.5 97.4 85.3 101.7 134.5
118.8 113.1 122.2 82.5 127.3 101.9 133.9 129
1944-1997 DZCE HASANLAR BRJ. 1970-1996 1966-1997 KOCAEL
Kar, Dolu, Sis ve Kra Dzce ilinde kar yal gn saysnn olduu aylar Kasm (3 gn), Aralk (6 gn), Mart (6 gn), Ocak (1 gn) ve ubat (7 gn)tr (Tablo IV.5). Dolulu gn 2005 ylnda bir gn olmak zere Mays aynda grlmtr. Sisin en yksek olduu ay Aralk (7 gn) , hi grlmedii aylar ise Nisan, Temmuz, Austos ve Eyll aylardr. Kra ise Mart aynda (7 gn) olarak grlm olup; Mays ve Kasm aylar arasnda Dzcede kra grlmemitir.
Tablo IV.5 Dzce iline ait Kar, Dolu, Sis ve Kra Durumu
Temmuz
Austos
Haziran
Kasm
Aralk 6 9 16 ---7 ---1 Aralk 5 -------
Mays
Nisan
Kar/Dolu/Sis/Kra Kar yal gnler says Karla rtl gn says En yksek kar rts kalnl cm) Donlu gn says Sisli Gn says Dolulu gn says Kral gn says
1 3 3 ---6 --5
7 9 27 ---2 ---3
6 4 2 ---3 --7
-------------2
--------------1 1 ---
---------------2 ------
-----------------------
-------------------------
-------------------------
-----------2 -------
3 3 4 --3 -------
Sakarya linde kar yal gn saysnn olduu aylar Mart (2 gn) ve ubat (3 gn)tr (Tablo IV.6).
Tablo IV.6 Sakarya iline ait Kar Durumu
Temmuz
Austos
Haziran
Kasm
Mays
Nisan
Kar/Dolu/Sis/Kra Kar yal gnler says
1 Karla rtl gn says --En yksek kar rts kalnl cm) ---
8 3 12
3 2 3
1 ------
-----------
-------------
-----------
-----------
----------
--------
1 ------
Scaklk Dzce istasyonunda ya scaklk, buharlama, nispi men ve rzgar Hasanlar Baraj istasyonunda ya ve buharlama, Kocaali istasyonunda da ya ve scaklk gzlemleri yaplmaktadr. Bu istasyonlara ait aylk ve yllk ortalama scaklk deerleri de verilmitir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). Bat Karadeniz Blgesinde yer alan Dzce, Karadeniz kliminin az yal katnda yer almaktadr. Toplam ya kayalk alanlar dnda yeil rtnn srekli kalmasn salamaktadr. Blgede sonbahar ve k en yal iki mevsim olup, en kurak mevsim yazdr. Maksimum deerler ile minimum deerler arasndaki scaklk fark sahil kesiminde i kesimlere gre daha azdr. Vadi ve gneyine inildike gnlk scaklk farklar fazlalar.
Yllk 19 5 ---
ubat
Eyll
Ekim
Ocak
Mart
Yllk 25 28 ----26 1 18
ubat
Eyll
Ekim
Ocak
Mart
DS GENEL MDRL
Havzay en iyi karakterize eden Dzce meteoroloji istasyonun 31 yllk scaklk rasat deerlerine gre Dzce ovas iin yllk ortalama scaklk 12,9oC, en souk ay olan Ocak aynda 3,4oC, en scak ay olan Temmuz aynda 21,9oCdir. Dzce stasyonunun aylk ortalama scaklk deerleri Tablo IV.7de verilmitir.
Tablo IV.7 Proje Alanndaki Aylk Ortalama Scaklklar (0C) (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Rap, 2008)
Meteoroloji stasyonu Ad
Dzce
1962-1995 Gzlem Periyodu 31 Gzlem Sresi 120 stasyon Kotu (m) Aylk Ortalama Scaklklar
OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL EKM KASIM ARALIK YILLIK
Kocaali 1987-1991 3 50 4.9 6.1 8.4 12.4 15.2 19.9 22.4 21.7 16.4 15.8 10.3 7.6 13.43
(oC)
3.4 4.9 7.5 12.1 16.2 20.2 21.9 21.6 18.3 14.0 9.1 5.6 12.80
2005 yl verilerine gre ise Dzce linde en dk scaklk 7,2 C Aralk aynda, en yksek scaklk ise 37,8 C scaklk ile Austos aynda kaydedilmitir (Tablo IV.8). En souk aylar ubat, Mart ve Aralk aylar olup, en scak aylar ise Temmuz ve Austos aylar olarak llmtr. Scaklk Mart ay itibari ile Austos ayna kadar dzenli olarak artmakta, buna karn Eyll ayndan Aralk ayna kadar da dzenli olarak azalmaktadr.
Tablo IV.8 Dzce Meteoroloji stasyonu 2005 Yl Scaklk Normalleri Temmuz Austos Haziran Kasm Aralk 7.2 3.2 12.7 26.2 2. Gn - 7.2 22. Gn 18.4 Mays Nisan Yllk 13.7 9.0 19.6 28.2 ---2.5 ----18.9 ubat Eyll 19.6 14.5 26.4 31.5 18. Gn 10.8 6. Gn 17.2 Ekim 12.8 8.6 18.8 27.7 1. Gn 1.0 18. Gn 22.4 Ocak Meteorolojik Elemann Ad
Ortalama Scaklk (C) En Dk Scaklk Ortalamas (C) En Yksek Scaklk Ortalamas (C) En Yksek Scaklk (C) En Yksek Scaklk Gn En Dk Scaklk (C) En Dk Scaklk Gn Gnlk En Yksek Scaklk Fark (C)
5.6 2..3 10.3 18.4 27. Gn - 2.4 12. Gn 17.7
6.3 2..3 11.5 20.1 23. Gn - 5.5 12. Gn 16.4
Mart 7.3 2.6 13.6 22.5 28. Gn - 3.1 22. Gn 19.6
13.2 7.7 20.3 32.2 11. Gn - 1.4 6. Gn 22.2
16.9 11.6 23.7 31.8 19. Gn 2.8 4. Gn 19.9
18.8 13.2 25.1 30.4 7. Gn 9.0 3. Gn 18.6
23.0 17.6 29.3 33.6 20. Gn 13.8 17. Gn 17.6
23.8 18.7 30.3 37.8 14. Gn 15.1 31. Gn 21.0
9.3 6.2 13.7 26.2 28. Gn -3.4 22. Gn 15.5
Kaynak:Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005
39
DS GENEL MDRL
2005 yl verilerine gre ise Sakarya linde en dk scaklk 2,9 C Aralk aynda, en yksek scaklk ise 38 C scaklk ile Austos aynda kaydedilmitir (Tablo IV.9). En souk aylar Kasm, Mart ve Aralk aylar olup, en scak aylar ise Temmuz ve Austos aylar olarak llmtr. Scaklk Mart ay itibari ile Austos ayna kadar dzenli olarak artmakta, buna karn Eyll ayndan Aralk ayna kadar da dzenli olarak azalmaktadr.
Tablo IV.9 Sakarya Meteoroloji stasyonu 2005 Yl Scaklk Normalleri Temmuz Austos Haziran Aralk 9,5 26,.2 - 2,9 ----Kasm Yllk 3,0 5,8 Aralk --0 Mays Nisan Yllk 15,1 37 -3,0 Yllk ---8 ubat Eyll Ekim 14,7 30,2 2,90 Kasm ----Eyll 94,6 5,9 Ekim 46,1 3,6 Ocak Meteorolojik Elemann Ad Ortalama Scaklk (C) En Yksek Scaklk (C) En Dk Scaklk (C) Kasm 11,0 25,4 -2,0 Aralk 0
7,5 18.3 - 0.4
7,4 19,8 - 3,0
8,3 23,6 -2,1
Mart
13,6 32,8 - 0,7
17,6 31,2 4,6
20,5 32,4 11,0
24,4 33,6 15,1
25,1 37,0 17,3
21 32,5 12,9
Kaynak:Sakarya Meteoroloji Mdrl, 2005
Buharlama ve Evapotranspirasyon Scaklk havadaki nem oranna bal olup; nem dtke buharlama artmaktadr. Ayrca gneyden esen scak rzgarlar buharlamaya neden olmaktadr. Yapraklar zerindeki buharlamay tespit eden Pi aletinden elde edilen verilerde yllk ortalama 3.0 olup; Nisan aynda 3.6 ve Austos aynda 3.5 olup en yksek deerlere ulalmaktadr (Tablo IV.10). Sakarya ve Dzcede 2005 ylna ait gnlk buharlama miktarlar ise Tablo IV.11 ve Tablo IV.12de verilmitir.
Tablo IV.10 Dzce line Ait 2005 Yl Buharlama Deerleri Temmuz Mays Nisan ubat Eyll 2,7 4,6 159,1 7,0 Austos 145,9 7,2 Ekim 1,5 3,2 Ocak Buharlama Durumu Buharlama (P) Maks. Buharlama Austos 3,5 5,3 Temmuz Haziran 3,2 5,2 Mays 102,2 5,6
-------
--------
Mart -------
3.6 10,9
2,9 6,3
3,3 4,8
Kaynak:Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005

Tablo IV.11 Sakarya line Ait 2005 Yl Buharlama Deerleri Ocak Mart Buharlama Durumu Ortalama Buharlama Gnlk en ok buharlama Haziran 135,4 8,1 Nisan 86,7 6,4 ubat ----0
---0
---0
---
Kaynak:Sakarya Meteoroloji Mdrl, 2005
40
DS GENEL MDRL
Tablo IV.12 Dzce line Ait 2005 Yl Gnlk Buharlama Miktar (mm) Temmuz Austos Haziran Kasm ---------------------------------------------------------------------------Aralk ---------------------------------------------------------------------------Mays Nisan AYLAR ubat Ocak GNLER 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Ortalama Mart Eyll 9,0 6,0 6,2 1,4 0,3 4,0 5,0 5,0 7,5 7,0 4,0 6,5 6,5 4,0 5,7 5,5 2,6 6,5 6,0 4,0 3,9 5,0 3,2 2,0 0,6 2,5 2,0 2,6 2,4 4,0 --4.4 Ekim 2,0 5,0 4,4 0,2 2,0 3,2 3,4 5,0 3,0 3,5 2,5 0,3 1,0 1,4 1,2 0,3 0,4 1,4 1,0 0,4 0,3 1,0 1,5 3,0 2,7 1,6 1,8 3,0 0,6 0,2 ---1,8
----------------------------------------------------------------------------
-----------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------
4,6 1,2 1,4 0.8 0,4 1,0 4,0 3,2 3,0 5,0 5,2 5,0 3,0 2,9 5,4 3,6 5,0 3,0 7,0 2,0 3,6 6,0 1,5 0,5 2,2 3,5 2,8 3,3 3,0 1,9 ---3.1
1,3 0,7 1,9 3,3 5,0 2,0 3,6 2,5 0,6 4,0 4,8 5,0 3,5 2,4 3,5 4,0 4,5 5,5 5,2 5,6 4,4 1,4 4,2 5,0 4,2 5,0 4,0 4,0 2,9 3,5 2,2 3.5
---19,2 1,1 4,4 6,5 7,0 5,0 7,5 8,0 4,5 2,5 4,0 6,8 9,2 2,6 6,5 8,0 8,2 7,5 13,4 3,4 10,6 0,6 7,0 9,9 5,0 6,8 7,2 6,0 4,4 --6.4
6,1 8,0 5,6 3,3 2,2 1,4 6,0 8,0 6,5 8,0 7,5 9,0 6,0 6,4 6,2 1,3 1,2 5,0 6,5 7,5 7,2 6,7 7,0 7,2 6,4 8,0 7,6 7,8 7,7 7,8 8,2 6,2
8,0 6,0 5,2 9,0 9,2 8,0 9,5 4,2 9,0 8,6 3,2 3,8 5,0 8,6 9,0 7,0 8,0 3,4 5,0 6,0 6,2 7,2 8,0 8,2 6,0 7,0 6,2 8,5 8,5 8,6 8,0 7.0
Kaynak: Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005
Proje sahasnda Dzce ve Hasanlar Barajnda Class A Pan buharlama gzlemleri yaplmaktadr. Bunlardan 120 m kotunda olan Dzce meteoroloji istasyonu hem kot olarak hem de yaknl nedeniyle baraj glnden buharlama hesaplarnda kullanlmtr. Normal su kotu 110 m olup aradaki kot fark 10 m gibi olduka kk bir deerde olduundan scaklkla buharlama dzeltilmesi yaplmamtr.Tablo IV.13de Dzce ve Hasanlar Barajnn gzlem periyotlarndaki aylk ortalama buharlama deerleri birlikte verilmitir. Baraj glnden olabilecek net buharlama derinlikleri Tablo IV.14de, hesaplarda kullanlan Dzce istasyonunun Class A Pan buharlama gzlemleri yllk ve aylara gre dalm ise Tablo IV.15de verilmitir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008).
41
Tablo IV.13 Dzce ve Hasanlar Barajnn gzlem periyotlarndaki aylk ortalama buharlama deerleri
Meteoroloji stasyonu Ad DZCE KOCAAL Gzlem Periyodu 1962-1998 1970-1994 stasyon Kotu (m) 120 273
OCAK UBAT MART NSAN MAYIS
AYLAR
HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL EKM KASIM ARALIK
YILLIK (mm) 795.14 629.37
---------
---------
---------
73.05 30.42
110.35 105.72
139.98 124.04
156.26 139.74
139.22 112.67
95.19 86.09
51.74 30.69
29.35 -----
---------
Tablo IV.14 Melen Baraj Rezervuar Net Buharlama Derinlikleri

Ortalama Rezervuadan Ortalama Ortalama Buharlama Class A Pan Buharlama Aylk Toplam Ya ( mm ) ( mm ) ( mm ) (2) 51.74 29.35 ----------------73.05 110.35 139.98 156.26 139.22 95.19 795.14 (3) 36.22 20.55 ----------------51.14 77.25 97.99 109.38 97.45 66.63 556.61 (4) 147.36 134.49 128.99 122.18 73.34 72.41 63.44 52.20 45.03 71.30 68.98 85.65 1065.37 Rezervuadan Ortalama Net Buharlama (mm) (5) ----------------------------25.05 52.96 38.08 28.47 ----144.56
AYLAR
(1) EKM KASIM ARALIK OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL TOPLAM
DS GENEL MDRL
Tablo IV.15 Dzce ve Kocaali stasyonlarndaki Ortalama Aylk Toplam Class A Plan Buharlama Gzlemleri (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008)
YILLAR OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL EKM KASIM ARALIK YILLIK.TOP
1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 TOPLAM ORTALAMA MAX. MN. S.SAPMA
-----50.70 -----------------------------------------------------------------------------------------------, -----------
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------37.40 ------------------------------------------------------------------------------------------------
, ,
, ,
, ,
50.70 ---------------------
---------------------
37.40 ---------------------
-----56.10 104.70 58.60 73.20 92.70 120.10 54.00 88.70 53.50 76.10 61.90 51.50 76.10 65.60 68.50 49.50 70.40 66.80 73.70 53.10 77.90 58.00 79.80 113.00 86.90 62.20 109.70 68.30 51.90 76.40 64.60 114.50 65.90 70.80 42.10 -----2556.80 73.05 120.10 42.10 68.50
148.10 91.80 105.20 113.80 130.40 92.60 180.90 113.00 84.80 97.90 116.50 101.10 98.40 81.00 100.40 113.00 126.50 94.50 111.00 97.60 93.30 98.80 134.70 131.40 99.00 119.50 125.10 112.30 105.30 84.60 95.20 78.30 145.20 126.20 118.20 107.00 -----3972.60 110.35 180.90 78.30 106.15
161.80 135.20 125.10 176.30 135.10 124.30 182.00 160.40 133.90 129.90 122.70 109.70 131.00 121.10 148.80 131.10 168.50 168.50 141.00 158.20 143.20 104.50 135.20 150.80 141.20 144.70 126.10 132.90 148.20 107.50 108.10 141.00 176.90 143.10 148.90 122.30 -----5039.20 139.98 182.00 104.50 138.10
172.60 157.00 197.80 165.10 163.20 195.90 180.30 145.80 160.10 135.90 117.50 158.00 161.50 142.20 194.90 171.00 162.80 150.00 164.70 117.00 130.30 125.80 149.10 168.70 152.70 183.60 182.50 153.40 152.90 125.70 104.30 150.60 192.80 163.90 140.30 135.40 -----5625.30 156.26 197.80 104.30 157.50
177.00 182.80 132.30 136.80 139.30 160.40 116.70 169.00 147.60 137.20 116.00 119.20 126.90 122.00 116.00 160.20 107.60 138.60 139.40 118.00 122.80 118.70 134.70 138.20 176.30 138.70 -----162.60 149.60 125.10 138.50 130.40 178.00 155.90 144.90 95.40 -----4872.80 139.22 182.80 95.40 138.20
142.70 120.30 78.10 105.30 98.60 97.70 87.50 116.30 93.40 92.20 71.00 101.70 89.50 73.20 84.00 101.00 80.80 79.40 70.00 82.70 92.30 102.60 133.50 107.40 114.70 125.80 117.50 85.40 76.60 67.30 91.00 74.90 124.30 79.50 100.10 71.70 92.20 3430.00 95.19 142.70 67.30 92.20
72.60 59.10 100.50 48.80 67.10 52.00 44.90 55.90 39.80 46.10 36.80 39.00 60.40 37.50 41.90 42.00 44.30 37.40 49.40 56.20 47.60 42.80 75.70 45.10 63.60 56.30 54.20 53.80 44.30 48.30 47.60 53.10 68.70 41.10 48.10 40.80 -----1862.80 51.74 100.50 36.80 48.20
65.40 33.00 -----26.40 30.50 17.50 23.30 32.80 17.90 18.90 17.30 -----17.60 -----19.40 35.90 -----19.90 ----------61.90 -----26.00 -----35.20
85.30 ---------------10.10 --------------------------------------------------------------------------------------
498.90 29.35 65.40 17.30 26.00
95.40 ---------------------
1025.50 886.00 843.70 831.10 884.90 833.10 935.70 847.20 766.20 711.60 673.90 690.60 736.80 653.10 771.00 822.70 740.00 758.70 742.30 703.40 744.50 671.10 846.90 821.40 895.70 855.50 667.60 810.10 745.20 610.40 661.10 692.90 1000.40 775.60 771.30 614.70 92.20 28041.90 795.14 -----------
43
Rzgar Rzgar rejimi incelenmesi sonucunda en hzl esen rzgar ubat aynda gney dou (SE) ynnden 14,0 m/s hzndadr. Tablo IV.16 ve Tablo IV.17de Dzce Meteoroloji stasyonu Rasat kaytlar grlmektedir. Rzgarn blgede az olmas ve bundan dolay hava sirklasyonunun salanamamas nedeniyle hava kirlilii k aylarnda ilde youn ekilde yaanmaktadr.
Tablo IV.16 Dzce Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Rzgar Rejimi Rasat Normalleri
Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk
Ortalama Rzgar Hz (m/s) 0,7 1,1 0,8 1,0 1,3 0,9 0,9 1,0 0,8 0,6 0,7 0,8
En Hzl Esen Rzgar Yn ve Hz m/s) ESE (12,1) SE (14,0) SW11,2) W (11,5) NW (7,3) NNE (7,2) SW (8,2) NNW (6,4) NNW (7,7) WSW (8,4) E (12,6) SSE (13,5)
Ortalama Frtnal Gnler Says (Rzgar hz17,2 m/s) ------------------------------------------------
Ortalama Kuvvetli Rzgar Gnleri Says (Rzgar hz 10,817,2m/s) 3 gn 5 gn 1 gn 1 gn --------------------1 gn 1 gn ----
Kaynak :Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005

Tablo IV.17 Esme saylarna gre aylk ve yllk rzgar dalm
Aylar N NNE NE ENE E ESE SE SSE S SSW SW WSW W WNW NW NNW
I II III IV V VI 26 6 155 93 46 30 94 66 42 1 2 11 9 5 55 21 22 A 7 5 34 25 8 23 42 57 4 9 R 9 5 43 19 27 5 14 19 16 35 I 7 6 12 61 9 26 8 12 30 5 Z 6 23 96 71 11 4 275 149 83 51 A 17 212 37 30 35 6 25 23 59 26 30 15 10 17 11 2 36 50 47 29 Kaynak :Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005
VIII 93 63 31 13 2 19 3 4 5 19 18 97 48 68 44 188
IX 76 80 16 10 12 27 43 20 12 18 68 74 22 32 67 104
X 86 79 26 76 9 11 4 15 3 35 69 87 14 19 42 112
XI 67 90 8 31 20 16 13 8 15 16 127 142 24 9 38 63
XII 45 75 10 41 21 72 61 16 29 27 55 81 45 28 48 69
Yllk 768 694 128 424 166 271 231 160 186 204 597 1119 499 371 407 854
Tablo IV.16 ve Tablo IV.17den faydalanarak 2005 yl iin hazrlanan rzgar gl ve mevsimlere ait rzgar glleri ekil IV.1ve ekil IV.2de grlmektedir.
DS GENEL MDRL
YILLIK RZGAR GL-2005
1500 NNW NW 1000 WNW W WSW SW SSW 500 0
N NNE NE ENE E ESE SE SSE S
ekil IV.1 2005 Yl rzgar gl

LKBAHAR MEVSM
SONBAHAR MEVSM
N NNW NW WNW W WSW SW SSW S SSE SE 250 200 150 100 50 0 E ESE
W WSW SW SSW
NNE NE ENE
WNW NW
NNW
400 300 200 100 0
N NNE NE ENE E ESE SE SSE S
a)lkbahar mevsimine ait rzgar gl

YAZ MEVSM
b) Sonbahar mevsimine ait rzgar gl

KI MEVSM
N NNW NW WNW W WSW SW SSW S SSE SE 400 300 200 100 0 NNE NE ENE E ESE
WNW W WSW SW SSW NW NNW
N 600 500 400 300 200 100 0 NNE NE ENE E ESE SE SSE S
c) Yaz mevsimine ait rzgar gl

ekil IV.2 2005 Yl mevsimlere ait rzgar glleri
d) K mevsimine ait rzgar gl
45
DS GENEL MDRL
Sakarya Meteoroloji stasyonundan elde edilen veriler Tablo IV.18de grlmektedir. Sakarya linde yllk ortalama rzgar hz 1 m/sndir.
Tablo IV.18 Sakarya Meteoroloji stasyonundaki 2005 Yl Rzgar Rejimi Rasat Normalleri
Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk
Ortalama Rzgar Hz (m/s) 1,2 1,7 1,5 1,2 0,7 0,7 0,7 0,7 0,6 0,5 1 1,9
En Hzl Esen Rzgar Yn ve Hz m/s) S (11,7) SEE (13,1) WSW(12) N(9,7) SSE (4,5) WSW (4,0) NNW (3,5) NNW (4,7) SSW (6,7) SSW(9,2) S (13,1) S (19,5)
Ortalama Frtnal Gnler Says (Rzgar hz17,2 m/s) --------------------------------------------1
Ortalama Kuvvetli Rzgar Gnleri Says (Rzgar hz 10,817,1m/s) 1gn 4gn 1 gn ----------------------------2 gn 6 gn
Kaynak :Sakarya Meteoroloji Mdrl, 2005
Tablo IV.18den faydalanarak 2005 yl iin hazrlanan rzgar gl ve mevsimlere ait rzgar gl ekil IV.3de grlmektedir.
ekil IV.3 Sakarya li 2005 Yl rzgar gl
Basn Hava basnc yer yzeyindeki havann hareketli veya hareketsiz olmasn nemli lde etkiler. Yksek basn artlarnn olduu bir alanda hava devaml kelme eilimindedir. Bu yzden kirli hava ykselip dalamaz. Yksek basn sahalar hava kirlilii bakmndan olumsuz artlar ierir.
46
DS GENEL MDRL
Alak basnlarda ise hava hareketleri ykseltici zellik gsterdiinden bu hareket trblans yolu ile kirli havay atmosferin st katlarna tayarak yksek katlarda dalmasn salar. Alak basn sahalar hava kirliliinin dalmas asndan nemlidir. Dzcedeki basn incelendiinde aylar ierisindeki ortalama basncn deitii grlmektedir. 2005 yl itibari ile Yllk ortalama basn 998,4 olup; 2005 ylndaki En Yksek Basn ubat aynda 1015,9 mb, En Dk Basn da 977,0 mb.la ubat aynda llmtr (Tablo IV.19). Aylk Basn ortalamalar Ekim aynda (1003.9 mb) en yksek seviyeyi bulurken; Temmuz aynda (994,1 mb.) en dk seviyede kalmtr.
Tablo IV.19 Dzcedeki 2005 Yl Basn Deerleri Austos Haziran Basn Deerleri Ortalama Basn En Yksek Yerel Basn En Dk Yerel Basn Temmuz
Kasm
Aralk
Mays
Nisan
999,2
996,8
998.3
997.6
996.7
997.3
994.1
994.6
998.3
1003.9
1002.9
1001.0
1013,6 984,0
1015,9 977,0
1019,2 983,9
1010,9 983,8
1013,5 982,9
1004,0 991,8
1003,9 981,5
1003,1 985,0
1005,0 988,8
1009,6 994,5
1013,2 990,0
1013,8 981,0
Sakarya linde ise 2005 donemi aktel basn deerleri ortalamas Tablo IV.20de verilmitir.
Tablo IV.20 Sakarya li 2005 Yl Basn Deerleri Austos Haziran Basn Deerleri Ortalama Basn Temmuz
Kasm
Aralk
Mays
Nisan
1014,5
1012,0
1014,0
1012,6
1010,7
1011,3
1008,2
1008,5
1012,3
1018,3
1017,1
1015,3
Nem Dzce Meteoroloji stasyonu tarafndan llen bal (nispi) nem oran %69,2 ile % 81,4 arasnda deimektedir (Tablo IV.21). En yksek nem % 99 ile ubat, Austos ve Eyll aylarnda, en dk nem ise % 22 ile Nisan aynda llmtr. Dzcede 2005 yl ortalama Bulutlu gn says 177 gndr. Ak gn says 67; Kapal Gn says ise 122 gndr. Dzcede 2005 ylnda Sisli Gn says 24 gndr. Ocak 7 gn, ubat 2 gn, Mays 1 gn, Haziran 2 gn, Ekim 2 gn, Kasm 3 ve Aralk 7 gn olarak tespit edilmitir. Sakarya Meteoroloji stasyonu tarafndan llen ortalama nispi nem oran ve sisli gn says Tablo IV.22de verilmitir. Tablo IV.22den de grld gibi ortalama nispi nem oran %68 ile % 72 arasnda deimektedir
47
Yllk 1012,9
ubat
Eyll
Ekim
Ocak
Mart
Yllk 998.4 1008,9 985,4
ubat
Eyll
Ekim
Ocak
Mart
DS GENEL MDRL
Tablo IV.21 Dzce Meteoroloji stasyonundaki Bal Nem Normalleri
BAIL NEM Aylar Minimum Ortalama Ocak 34.0 79.7 ubat 32.0 72,0 Mart 23.0 75.3 Nisan 22.0 69.2 Mays 28.0 73.3 Haziran 35.0 72.4 Temmuz 38.0 75.3 Austos 30.0 75.3 Eyll 38.0 75.9 Ekim 36.0 80.8 Kasm 25.0 81.4 Aralk 26.0 76.1 Ortalama 30.6 75.6 Kaynak:Dzce Meteoroloji Mdrl, 2005
Maksimum 97.0 99.0 97.0 97.0 96.0 96.0 98.0 99.0 99.0 98.0 98.0 98.0 97.7
Tablo IV.22 Sakarya Meteoroloji stasyonundaki sisli gn says ve nispi nem oranlar
Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Ortalama
Sisli gnler 3 2,4 2,4 2,4 1,3 0,9 1,8 2,4 3,8 5,6 4,6 3,4 34
nispi Nem Oran 73 72 72 70 71 68 70 71 73 75 73 72 72
Seller Kavram olarak Sel, youn yalar veya hzl kar erimesine bal olarak, bir akarsu ya da bir kuru dere yatanda normalin zerinde su akm meydana gelmesi olayn ifade eder. Sel srasnda, yataktaki suyun bir ksmnn yatak dna kmas ise takn szc ile tanmlanr. Sel ve takn; yaplara, yollara, kprlere, tarm arazilerine zarar verebilecei gibi, zaman zaman can kayplarna da sebep olabilmektedir. Dzce linde arazi yapsna, iklime ve ksmen de insanlarn arazi kullanmnda yaptklar hatalara dayal olarak, zaman zaman olduka ciddi sel ve takn olaylar meydana gelmektedir. Dzce ovas ile ovann gneyindeki dalk arazi arasndaki ykseklik farklar, youn ya sularnn sel haline dnmesinde nemli etkenlerdendir. Bu etken, sarp yamalarda ormanlarn yok edilmesiyle bymektedir. Dzce havzas, kendisini evreleyen 800 ile 1500 m. yksekliklerde temel kayalar arasnda deniz seviyesinden ortalama 150-1665 m. yukarda bulunan taban dz bir ovadr. Eimi 0,5 derece ile 3 derece arasnda olup, ovada genel su ak en gneydeki Efteni glne dorudur. Dik yamal evre kayalar ve dze yakn ova taban topografyas nedeni ile hemen btn havza kenarlarnda alvyon yelpazesi olumutur. Akarsular ile alvyon 48
DS GENEL MDRL
yelpazelerinin d ksmlarnn ortalama yatak eimleri ile geici kaide seviyeleri (Efteni Gl) arasnda ok dk kot fark bulunuu, d yelpazelerin yanal ynde yayvan olarak bymesine, akarsu yataklarnn ise ok s kalmasna sebep olmaktadr. Bu drenaj zellikleri dzce havzas iin nemli takn riski oluturur. Mevcut durum ise engellenemeyecek fiziksel gereklerdir. Bu blge, Trkiye ortalamasnn zerinde ya almasna karlk, yine de tipik Akdeniz iklimi zelliklerine sahiptir. Yazlar scak ve kurak klar ise souk ve yaldr. Bu da kanlamayacak bir gerek olup Dzce Havzasndaki akarsu kanallar k ve ilkbahar aylarnda daha fazla su tarlar. Gneydoudan gelen Asar Deresi ise Kuzeydoudan gelen Kk Melen ay, Dzce Kent Merkezinin hemen gneybatsnda birleirler. Dzce Kenti bu kavuma noktas ve dorudan Asar Deresi kanal zerine yerlemitir. Bu akarsularn s ve geni olan kanallar ile iinde dzenlenerek kenarlar ykseltilmitir. Dzce Kenti ve evresi Kk Melen ve Asar Deresinin takn dzl zerinde kurulmutur. zetle kanallar daraltlarak aklar snrlandrlmtr. Bu yzden olaan k yalarnda bile yataklarn tamas beklenmelidir. Bu gerek veya doal bir takn deildir. rnein son yllarda 12 Temmuz 1995, 25 Temmuz 1995, 11 Austos 1997 ve 21 Mays 1998 tarihlerinde su basknlar olay srasnda Dzcede ciddi hasarlar ortaya km bir kiide cann kaybetmitir. Bu dorultudan akarsu yatann daraltlmas neticesi yaratlm bir su basmasdr. te yandan kentlemenin tmyle takn dzlnde olmas srekli bir risk oluturmaktadr. Sakarya linde ise 1966 ylnda Hendek lesinde 62 adet ev yklm kylnn zarar devlet tarafndan karlanmtr. Dier bir sel tahribat ise 21.06.1972 gn anormal yalar sonucu meydana gelmi ilce ve kylerde evler yklmtr. Tm ekili araziyi, mahalle ve kyleri sel sular basmtr. Can kayb olmamtr. 1990l yllarda Akyaz Mudurnu ay zerinde ulam amal kylerin ilce ve merkezine ve kyleri devlet yollarna balayan kprler Haydarlar -limbey Koy yolu zerindeki kprler ile Hendek ilesi Kargal Deresi zerindeki ulam amal kprler sele maruz kalmtr. Ayrca Geyve ilesi ve baz kyleri Karasu lesinin baz kyleri feyezan geirmitir.25.5.1998 tarihinde Gkeren Gl evresi, Mudurnu ay ile Sakarya Nehrinin getii yerlerde sel ve su basknlar meydana gelmitir. Kuraklk T evre Mhendislii Blm tarafndan 2006 ylnda hazrlanan Byk Melen Havzas Kuraklk Riski Analizi Raporuna gre Byk Melen Havzas, hidrolojik ve meteorolojik olarak stanbula su temin eden dier havzalardan nemli farkllklar gstermektedir. Byk Melen Havzasnda 50 yl tekerrrl ve 3 yl sreli minimum ortalama ya ykseklii dier havzalardan 100-150 mm/yl daha yksektir. Dolaysyla stanbuldan farkl ve daha yal bir hidrolojik havzada yer alan Byk Melen kayna, stanbulun kuraklk riskinin azaltlmasnda vazgeilmez bir nem ve arla sahiptir. Byk Melen Baraj ile 100 ylda bir beklenen en kurak dnemlerde bile 840x106 m3/yl su temini mmkn olabilmektedir. Sakarya linde bu konuyla ilgili bir yaplm bir almaya rastlanmamtr..
49
DS GENEL MDRL
IV.2.2. Jeolojik zellikler (proje alan ile malzeme ocaklarnn jeolojik yapsnn fiziko-kimyasal zellikleri, tektonik hareketler, mineral kaynaklar, heyelan, benzersiz oluumlar, , sel, kaya dmesi balklar altnda incelenmesi, 1/100000, 1/25000 ve/veya 1/5000'lik jeolojik harita ve lejant) Jeolojik Yap ve Stratigrafi Dzce li Dzce ek-ayr (pull-apart) havzasnda yer alan ve son 17 Austos 1999 depreminde nemli miktarda hasara urayan ile dzeyindeki yerleim yerleri Dzce, Glyaka, Gmova, ilimli ve Cumayeridir (ekil IV.4 Dzce Havzas Jeoloji Haritas). Bunlar iinde en az hasar Gmovada, en fazlas Glyakadadr. Ayn ekilde Dzce ile merkezi de nemli hasara uramtr. ilimli, depremi nispeten az hasarla atlatmtr. Bu ilelerin yerletii blgeler ve yakn civarnn jeolojik zellikleri aada aklanacaktr. Ar hasar gren yerlerin (Cumayeri, Glyaka, Dzce) ortak taraf Ge Kuvaterner yal Gen keller zerine yerlemi olmalardr. Dzce (Merkez le): Blgenin en geni yaylml ve en fazla nfusa sahip ilesidir. Temel kayalardan uzak (en yakn 5 km) gneybatya doru 0.5-30'lik eime sahip ovada yerlemitir. le merkezi halen akarsu kanal ve takn ovas kel alanlar (QAk ve QAt) zerinde bulunmakta ve genilemektedir. Bu kesimlerde Ge Pleyistosen tortul kalnl 175-225 m arasndadr. Asar Deresi ve Melen ay ehrin iinden geer ve dzenlenmemi kanal yerlerinde tama yapar. zerinde yerletii litoloji byk lde silt ve kil, daha az oranda kum ve akllardan oluur. Dzce ile merkezi, gneyindeki aktif krk hattna (Dzce fay) ~ 7 km mesafededir . Takn ovasnn, takndan korunan blgelerinde kaln bir toprak rts gelimitir. Buralarda yzeyden itibaren su tablas derinlii 2,5-3,5 m arasndadr ve gneye doru gittike slar. Bu dk su tablas seviyesi byk lde kanal dzenlemeleri ve Melen aynn 2,5-4,0 m arasnda yatana gmlm oluu ile sonradan salanmtr. Glyaka: Bu ile inceleme blgesi ve/veya Dzce Havzasnn gneybatsnda, son depremde krlma gsteren aktif fayn zerinde bulunmaktadr. Gneyindeki temel kayalardan (Ylca yesi volkanitleri) ~1 km, kuzeyindeki aycuma Formasyonundan ~1,5 km uzaklkta akarsu egemen alvyon yelpazesi ve glsel kel blgesinde (Qey) geni alan kaplar. zerinde yerletii yerde litoloji akl, kum, silt, kildir. Efteni Gl tm havzann hem su toplama merkezi, hem de gittike derinleen ve genileyen depolanma merkezidir. Bu nedenle gl civarnda 260 m. olan tortul kalnl gittike artma eilimindedir. Ayn ekilde, tortullarn alttan ste doru tane boylar incelme gsterir. Bu geliimin devam etmesi ile Glyaka ile merkezi jeolojik gelecekte gl iinde kalacaktr. Glyaka ilesinden geen akarsu yata dzenlenmi ve derinletirilmitir. Bu nedenle yer alt su tablas 1,5-2,5 m. arasnda bulunur. ilimli: ilimli ile merkezi Dzce Havzasnn kuzey kenarnda, aycuma Formasyonu iinde saplanm greceli eski bir alvyon yelpazesinin zerinde (QEy), ksmen temel kayalar zerinde oturmaktadr. Hemen nnde ilimli Fay uzanr. Gncel akarsu yelpazeyi derince yarm ve dk bir rlyef yaratmtr. ilimlinin hemen kuzeyindeki heyelanlarn oluumunda bu derin deilmenin de rol vardr. lenin bulunduu kesim ve kuzeyi fazlaca engebelidir. Ancak buradaki faylarn (ilimli Fay dahil) yakn dnemde bir aktivitesi izlenmemitir. Gmova: Dzce Havzasnn batsnda Ylca yesinin volkanitleri bre ve tflerdir. Birimin zerinde, topografyaya bal olarak 0,5-1,5 m kalnlnda toprak rts gelimitir. 50
DS GENEL MDRL
Cumayeri: nceleme alannn en bat ucunda yer alr . Batdan gelen mevsimlik bir akarsuyun Melen ayna ulat yerde yerlemitir. zerine oturduu litoloji QEy ve QAt ile ayrlan gen kellerdir. Temel kayalar (Ylca yesi) kuzeyden 1 km, gney batdan 2 km. mesafede bulunur. Alvyal kkenli tortul kalnl 100-130 m. arasnda tahmin edilmektedir. Egemen litoloji ince kum-silt ve kildir. Melen aynn menderesli ak hem drenaj hem de yredeki tortul tipini (ince kum-silt-kil) belirlemitir. Blgede grlen bir baka jeolojik oluum da maaralardr. Ylca ilesinin gneybatsnda Sarkaya ve Aksu kyleri arasndaki blgede yer alan Sarkaya ve Aksu maaralar st Kretase-Paleosen yal, bol atlakl ve erimeye uygun (karstik) kiretalar iinde, belirgin bir fay hatt zerinde gelimilerdir. Belirtilen maaralar ayn yeralt drenaj sisteminin u noktalarn (dden ve kaynak k) oluturmaktadrlar. Sarkaya ddeni byk bir knt dolininin tabannda yer alr. Ana galeri uzunluu 510 m, girile son noktas arasnda -152 m. kot fark var. Sarkt, dikit, stun, damlata havuzu, duvar ve perde damlatalar var. Maarada belirgin ak olan ve elaleler oluturan yeralt deresi ve ok sayda gl vardr. Sarkaya maarasnn ku uuu 700 metre kuzeybatsnda bulunan Aksu maarasnn girii Sarkayaya girii 310 m aadadr, Kuzeybat-gneydou ynl belirgin bir fay zerinde gelien bu maarann toplam uzunluu 896 m ve son noktas girie gre +119 m yukardadr. inde deiik byklkte ok sayda salon ve gller bulunan maaradaki yer alt deresi, ykseklii 5-10 metre arasnda deien 3 elale olumutur. Grnmler son derece gzel, her trden damlata ile kapldr. Aksu maarasndan kan su, borulara alnarak alabalk iftliine ve yaknda bulunan evlere kullanm suyu amal verilmektedir. Bu iki maara ve yakn evresi turizm amal kullanm iin uygun geliim zelliklerine ve konuma sahiptirler. Bir baka maara da Akakocaya 7 km uzaklkta, eski Dzce yolu zerinde Fakll kyndeki Fakll maarasdr. Maara iinde oluan sarkt ve dikitler maara iine giren ocuklar tarafndan bilinsizce krlm, tahrip edilmitir. Korunmas, ziyaret iin dzenlenmesi ve tantlmas durumunda turistik potansiyeli olan bir jeolojik oluumdur (Okan, 1997).
51
DS GENEL MDRL
ekil IV.4 Dzce Havzas Jeoloji Haritas
52
DS GENEL MDRL
Dzce ilinde yer alan balca kaya trleri ekil IV.5 deki haritada, bu trlerin arazideki dalmlar ise Tablo IV.23deki simgelerde aklanmtr. Burada vurgulanmas gereken iki nemli nokta Dzce ovasnn kaln ve gevek alvyonlarla dolu ve ovann gney kenarnn byk depremler reten Dzce fay ile snrl olmasdr.
ekil IV.5 Dzce Ovas ve Yakn evresinin Kaya Tr Haritas. Simgelerin aklamas Tablo (zmen, 2000). Tablo IV.23 ekil IV.5deki Jeolojik Harita Simgelerinin Aklamas
Simge Q PlQk
Aklama Pleyistosen-Holosen; talamam keller. Pliyo-Kuvaterner Karaprek formasyonu; zayf tutturulmu aklta, kumta, amurta. Tersiyer aycuma formasyonu (T) ve Ylca yesi (Ty); Kumta-konglomera-marn-tfit (volkanik kumta). Kretase Akveren formasyonu; Kilta, siltta araseviyeli killi kireta-marn ve resifal kireta. Kretase Yemiliay formasyonu; Volkanik kumta, kilta, aglomera, andeziitik-bazaltik lav, tfit ve mikritik kireta. Kaynak ; zmen, 2000
Simge PTr DCy
Aklama Permo-Triiyas akraz formasyonu; aklta, kumta, amurta. Devoniyen-Karbonifer Ylanl formasyonu; Dolomitik kireta ve dolomit. Ordovisiyen-Devoniyen Ereli formasyonu; Kireta ara seviyeli eyl ve kumta Ordovisiyen Kurtky formasyonu; amurta, siltta, aklta araseviyeli kumta. Ordovisiyen Kocatngel formasyonu; Kumta araseviyeli silisli amurta.
T, Ty
ODe
KTa
Ok
Ky
Oko
Sakarya li Sakarya ilinde ise birimin temel litolojisi olan amfibolitler, yeil, gri-yeil veya ok koyu yeil renkli homojen ktleler halinde bulunur. Hornblend ve plajiyoklaslar amfibolitlerin ana bileenlerini oluturur.Hornblend, sfen, epidot, ve klorit amfibolitlerin
53
DS GENEL MDRL
ana parajenezini tamamlar. Mineralojik bileimi ve homojen yapsndan dolay blgedeki Karapnar amfibolitleri irili-ufakl bir ok granitik plutonlar tarafndan kesilmitir. Sakarya ili Karapnar amfibolitlerine ait seviyelerden alnan el rneklerinde yaplan mikroskobik incelemelerinde birim iinde su mineraller grlmtr. Yeil Hornblend: Genellikle kesitin tamamna yakn ksmn oluturmaktadr. Pleokronik, tabii kta sar renkli otomorf iri kristaller halindedir. Klorit: Hornblend kristalleri arasnda son alterasyon rn olarak tali oranda bulunmaktadr. Kuvarsitleri ekillendiren kuvarslar z ekilsiz olup, basncn etkisiyle belirli ynde basn istikametine dik ynde uzanm gsterirler. Muskovit: Bunlar gerek kuvarslarn arasna ve gerekse iki mikal sistlere yakn ksmlarda biyotitlerle yan yana basn ynne dik olarak levhams kristaller halinde uzanmaktadr. Muskovitlerin uzanm ynne paralel olarak yer alan dilinimlerde bazen bklmeler dikkati ekmektedir. Biyotit: Baz ksmlarda, zellikle Yrk Tepe mermerlerinin alt ksmlarndaki kuvarsca zengin blmlerde biyotitler grlmektedir. Bunlar pleokroizmalaryla muskovitlerden kolayca ayrt edilirler. Biyotitler muskovitler gibi basn istikametine dik ynde dizilerek kayaca sistik bir yap kazandrmlardr. Bunlar pullu minerallerden olup, yeil renkli bir pleokrizmaya sahiptir. Yrede yzeylenen btn birimlerin yntemli ve yntemsiz olarak kaya birimi adlandrlmas yaplmtr. Yrede en yal litelojiyi Triyasa ait Hayrettin Kuvarsitleri, Yrk Tepe mermerleri, Karapnar amfibolitleri ve Harman Tepe metakonglomeralar oluturmakta olup, tum bu birimleri Ta Tepe metagranitleri kesmektedir. Bunlarn ayrntl jeolojik ve petrografik deskiripsiyonlar yaplmstr. Alt Kretasede ise Akay kalksistleri, Alacam yesilsistleri ve Karkaya metavolkanitleri yer almaktadr. Tum bu birimlerin stratigrafi, jeoloji ve petrografisi hakknda ayrntl acklamalar yaplmstr. Alt Kretase uzerine uyumsuz olarak gri renkli ve tabakal pelletli dokuda Acelma formasyonu yer almaktadr. Bunlarn s deniz ortamnda cokeldikleri vurgulanmstr. Konglomera, kumtas, marn ve kirectas ardalanmas seklinde kendisini gosteren Bakacak formasyonunun filis fasiyesine tipik bir ornek sunduu ve havzaya malzeme birikiminden sonra subsudans gostererek yeni malzemenin keldii ve bylece kaln bir serinin ortaya kt aklanmtr. Blgede Hersiniyen ve Alpin da olusumu hareketlerine paralel olarak blgesel nitelikte rejyonel metamorfizma ortaya kmtr. Bakalamn Barrow tip bir metamorfizma olduu uzerinde durulmu ve anahtar minerallere dayanlarak metamorfizmann mertebesi aklanmtr. Metamorfizma Barrowian tip olup, bu tipin yesilsist alt fasiyelerinde klorit ve biyotit gibi bakalam karakterize eden anahtarminerallere rastlanlmtr. Blgede paleozoyik olarak kabul edilen kristalen sistlerinin oluumu esnasnda serpantin ve muhtelif lavlar, kristalen sistlerin teekklnden sonra granit ve grandiyoritler, eosen esnasnda da cesitli lav ve muhtelif faaliyetler yer almstr. Metamorfizma ve Magmatizma a) Prekambriyen Metagranitoydler: Tipik olarak Efteni Gl ile apayakbey Ky arasnda yzeyler. Burada Kuvarterner tortullar ile dokana Dzce fay (arolu vd. 1992) oluturur. Ayrca harita alannn kuzeybatsnda, Hzardede ve Dverdz kyleri
54
DS GENEL MDRL
yaknlarnda ince dilim halinde gzlenir. Bu yzleklerin litoloisi fazlaca altere olmu yer yer istozite gsteren granit, granodiyorittir. Baz blgelerde yeil renkli Amfibolit ve metavolkanitler kapsar birim daha douda Bolu ve Yedigller blgesinde burada olduundan ok eitli litolojidedir ve Yedigller formasyonu adyla tantlmtr. zerine gelen birimlere gre Prekambriyen olarak yalandrlr (Aydn vd. 1987). Bu metamorfizma izleri tayan kristalin kayalar Bolu civarnda Karadere metamorfitleri olarak da adlandrlmaktadr (Cerit 1990; Cerit ve Baysal 1999). b) Paleoziyik Kocatngel Formasyonu: Karacaren-Grchseyinaa kyleri arasnda Bolu Masifi temel kayalar zerine uyumsuz olarak izlenir. Koyu yeil gri renklerde, orta-kaln tabakal, yer yer laminal siltta ve eylerden oluur. Ara tabakalar halinde kumta dzeyleri bulundurur. Bunlar ounlukla silis imentoludur. Ayrca eyl dzeylerinde silisleme yaygndr. zerine gelen birimlere gre Erken Ordovosoyen yandadr. (Emre vd. 1999). Kurtky Formasyonu: Kaynal civarnda yzeylenir. Krmz, mor ve alacal renkli olan birimin bu yredeki litolojisi seyrek konglomera dzeyleri ieren kumtadr. Kumtalar orta-kaba taneli yer yer silis imentolu, orta-kaln tabakaldr. Erkan Ordovisiyen yaldr. Fosil bulunamam olup, ya greli stratigrafiye dayanmaktadr. Ereli Formasyonu: Bolu da tneli giriinin kuzeyinde snrl alanda yzeylenir. Kumta-eyl-kireta ardalanmasndan oluan litolojiye sahiptir. Harita alannda kalan ksmda fazlaca silisleme gsterir ve yer yer silisli eyl nitelii kazanmtr. Stratigrafik olarak alt dzeylerde gri, siyah, yeil renklerde ve ince-orta tabakal iken st seviyelerde yeil renkli, laminal eyllere dnr. Ktle hareketleri bakmndan greceli olarak salam, durayl bir birimdir. Harita alannda, altndaki ve stndeki birimlerle tektonik dokunakldr. Fosil verilerine gre Ordovisiyen-Alt Devoniyen yanda S denizel kkenli oluuklardr. Ylanl Formasyonu: ok snrl alanda gzlenir. Koyu-gri, yer yer beyaz renkli olan birim dolomitik kireta ve dolomitten oluur. Alttan ve stten tektonik dokanaklarla snrlanmaktadr. Ya gen Devoniyen- Erken Karbonferdir. c) Mesozoyik akraz Formasyonu: Ereli formasyonu ile dokanakta grlr. Harita alan dnda douya doru geni yaylm vardr. Tip yerinde morumsu krmz renkte orta-sk tutturulmu aklta-kumta-amurta ardalanmasndan oluur. amurtalar ince-orta tabakaldr. Baz dzeylerde tmyle apraz tabakal kumta litolojisindedir. Fosil kapsamaz. Altndaki ve stndeki birimlere gre ya st Premiyen-Alt Triyas olup, byk olaslkla karasal ortam rnleridir. Kaln apraz tabakal kumta seviyelerinin eoliyen kkenli olduu dnlmektedir. Aydn vd. (1987) tarafndan bu isim altnda haritalanan yzlekler metamorfizma izleri tarlar. Yer yer dilimlenmi, zayf derecede istleme gsterirler. Egemen litoloji mor renkli kumtalardr. Heyelan potansiyeli tamayan salam zeminler tekil ederler. Bu zellikleriyle Kurucaile-akraz yresindeki tip litolojisinden olduka farkllk gterir. Metamorfizma izleri tamasnda nemlidir. Yemiliay Formasyonu: Ylanl formasyonu ile birlikte snrl yaylml olarak bulunur. Kark bir litolojisi vardr. Alt dzeylerde gri-yeil, sar kahverenkli, ince-orta tabakal volkanik kumtalar egemendir. Bunlar kilta, aglomera, tf, tf,t ile blnr. Orta ve st dzeylerine doru istife krmz-pembe renkli mikritik kireta bolca katlr.
55
DS GENEL MDRL
Genel olarak sedimenter seviyelerin katld tf, tfit, aglomera egemen volkanotortul bir istiftir. Bu volkanikler kaba bakla Eosen volkanitleriyle benzeirse de istif dzenlilii ve pelajik kiretalarnn varl ile onlardan ayrlr. nceleme alannn kuzeyinde AndezitBazalt lavlar da kapsar. Birimin ya Turoniyen-Kampaniyendir. Saha dalm iinde alttaki ve stteki birimlerle uyumsuz ou yerde tektonik iliki iinde grlr. Bu kesimlerde melanj karakteri kazanmtr. Akveren Formasyonu: apayakbey ile Kaynal arasnda kuzeydouda Domuzgl tepe yresinde yzeyler. Aslnda bat Karadeniz blgesinin en geni yaylml birimidir. Stratigrafik olarak alt dzeylerinde kumta, aklta ve krntl Kireta tabakalarnn ardalanmas eklinde bir litoloji izleneen birim stlere doru kumta ara seviyeleri ieren killi kireta-marn litolojisine dnr. Alterasyona gre sar, beyaz, yeil yer yer krmz renklidir. En st seviyelerinde masif grnl, gri-beyaz renkli resifal kiretalarn bulundurur. Tip yerinde altndaki ve stndeki birimlerle uyumlu olan birim Ge Kretase-Paleosen yaldr (Aydn vd.1987). nceleme blgesindeki yzlekler ekseri killi kireta-marn ardalanmas eklinde olup Paleozoik kayalar zerinde gzlenir. Yer yer fazlaca kvrml birimin kumta ve marn ardalanmal seviyelerinde dzlemsel kaymalar izlenir. Kireta seviyeleri ise erime bolukludur. alma alan ierisinde heyelan tekil ettii izlenememitir. d) Senozoyik aycuma Formasyonu: Bu formasyon orta-kat Karadeniz blgesinin en yaygn birimidir. Melendere ve Kusuri Formasyonu adlar ile de tannmaktadr (Gm 1982; Aydn vd. 1987; Cerit 1990). Kumta-konglomera-marn-tfit (volkanik kumta) ardalanmasndan oluan bir litolojisi vardr. Kumtalar baz yerlerde iyi baz yerlerde kt tutturulmutur. Ardalanma dzenli olmayp yerel olarak kumta, marn veya volkanitlerin egemenlii dikkat eker.baz yerlerde volkanitler aglomera, lav, tf, tfit olarak grlr ve geni rtler tekil ederler. Bunlar zayf birim olarak haritalanmtr. Sar, gri, yeil renklerde, ounlukla gri-yeil olarak bulunurlar. Alterasyona ve anmaya kar dirensizlikleri derin vadilerin gelimesine imkan vermitir. Sk heyelanldr. Birim, zerledii Akveren formasyonu ile uyumlu, baz blgelerde geili gzkr (Yergk vd. 1987). Erken-orta Eosen yatadr. indeki geni yaylml volkanitler Ylca yesi olarak saylr. Ylca yesi: aycuma formasyonu iindeki volkanik kumtalar baz blgelerde tmyle volkanitlere dnr. nceleme alannn gneyi ve bats ve kuzeydousu bu kayalarla rtlmektedir. Balca volkanik kumta, tf, tfit, andezit-bazaltik lavlar veya volkanik brelerden oluan birimin rengi koyu gri-kahverengimsi griden ak yeile kadar deiir. Volkanik brelerin saha konumu dzensizdir ve ounlukla masif grnldrler. Yer yer dayklar izlenir. Yzey alterasyonu fazlaca gelimi ancak olduka salam zemin zelliklerine sahiptir. inde bulunduu aycuma formasyonunun alt dzeyleri ile yanal geilidir. Erken-Orta Eosen yaldr (Emre vd. 1999). Karaprek Formasyonu: Temel kayalarn nnde etek dzlkleri tekil edecek ekilde bulunur. Ayrca gneyde Efteni Gl ile Beyky arasnda fay ile telenmi srtlar eklinde gzlenir. Birimin litolojisi, yama molozu ve alvyon yelpazesi kellerinin karmndan olumu gevek tutturulmu konglomera-kumta-amurta karmdr. Konglomeralar yer yer breik ve merceksi dzeyler halindedir. Kumta-amurta baskn tortullardr. Rengi kaynak kayalara ve ksmen alterasyona bal olarak sarms krmz, ak kahverenkli ve alacaldr. Kendinden daha yal tm kayalar asal uyumsuzlukla rterler. Ya denetirme ile Pliyo-Kuvaterner olarak nerilen Adapazar ve Bolu havzalarnda yaygn olan rencik formasyonu ile karlatrlabilir. Karaprek Formasyonunun Erken 56
DS GENEL MDRL
Kuvarterner yanda olduu mikro memeli faunasna dayal olarak ortaya konulmutur (Emre vd. 1999). Formasyonun saha konumu ve litolojik zellikleri Pliyo-Kuvaterner havzalarnn kenar tortullar (alvyon yelpazesi, talus, koni) olduunu gstermektedir. Dzce Havzas taban dolgusunun alt blmn olaslkla bu formasyon oluturmaktadr. e) Kuvaterner Gen keller: Dzce Havzasn dolduran tm krntl kellerin (Ge Pleyistosen-Holosen), depolanma yerine bakmakszn akl-kum-silt ve killerden olutuu grlr. Havza kenarlarnda ok az miktardaki dknt veya yama molozunun dnda alvyal ve glsel alanlarda depolanm olduklar dikkat eker. Temel kayalarn faylarla ykseltilmi morfolojisi ve havza ii drenaj dzeni bunu salamtr. Havzann gneyindeki Efteni Gl depolanma merkezini oluturur. Kuzeydoudan gelen Melen ay bu gle dklr ve buradan tekrar darya boalr. Bunun dnda doudan, batdan ve kuzeyden gelen mevsimlik sular birleerek nce alvyon yelpazeleri olutururlar ve gl dzlne ilerlerler. Melen ay aya hari endoreik bir drenaj sz konusudur. Havza kenarndaki temel kayalarn fazlaca altere oluu mevsimlik akarsularn bile ok fazla miktarda tortul tamasna, yelpazelerin hzl bymesine imkan vermitir. Tortullar depolanma alanlarna gre haritalanmtr. Dzce Havzasndaki tortul kalnl hakkndaki bilgiler snrl sayda sondaja esas itibariyle jeofizik verilere dayanr yaklak 260 metre olduu sanlmaktadr. Havzann jeolojik evrimi iinde, depolanma alanlar yanal ynde yer deitirmi, bu yzden dey istiflenme farkllamtr. Gney kenardaki fayn yanal hareketi ile birlikte dey hareketinin olmas nedeniyle Efteni Glnn gittike derinletii ve geniledii sanlmaktadr. Olaslkla, Melen ay, havzann ilk evrelerinde bugnknden daha kuzeyden, kesintiye kuzeye doru ilerlemitir. Daha yakn zamanda Efteni Gl dzl olumu ve Meleni kapmtr. Bu tahmini geliime gre havza tortullar alttan ste doru genel tane boyu klmesi iindedir . Bunun yakn dnem rnei gncel gl dzl ve takn ovas tortullarnn kanal-yatak tortullarn rtmesi gsterilebilir. Bu sebeple havzann ou yerinde, yzeye yakn 1-1,5 mlik silt-kil rts kaldrlarak altndaki akll kumlar ocak olarak iletilmektedir. Havza gneyinde eski dnem yelpazelerinin 8-12 m yksekte ve burunlarnn andrlm olmas bu jeolojik evrim yorumunun delilidir. Dzce Havzas, zemin svlamasna imkn veren tortul yaps ile kt bir yerleim alan olmakla beraber sedimantasyon-tektonik ilikileri asndan ok ilgin bir rnektir. Sismik kesitler ve sondajlarla daha ayrntl incelenmesi yararl olacaktr. Bu tr veriler istif dzeni geliimini daha ak ortaya koyar. Ayrca alvyonun yatay ve dey ynde dalm ile jeoteknik zellikleri hakknda detayl bilgiler elde edilir. Dzce linde bulunan ve zgnlkleri nedeniyle zerinde durulmas gerekli olan bir jeolojik oluum da maaralardr. Ylca ilesinin gneybatsnda Sarkaya ve Aksu kyleri arasndaki blgede yer alan Sarkaya ve Aksu maaralar st Kretase-Paleosen yal, bol atlakl ve erimeye uygun (karstik) kiretalar iinde, belirgin bir fay hatt zerinde gelimilerdir. Bu maaralar, ayn yeralt drenaj sisteminin u noktalarn (dden ve kaynak k) oluturmaktadrlar. Sarkaya ddeni byk bir knt dolininin tabannda yer alr. Ana galeri uzunluu 510 mdir. Girile son noktas arasnda -152 m kot fark vardr. Sarkt, dikit, stun, damlata havuzu, duvar ve perde damlatalar bulunmaktadr. Maarada belirgin ak olan ve elaleler oluturan yeralt deresi ve ok sayda gl vardr. Sarkaya maarasnn yaklak 700 m kuzeybatsnda bulunan Aksu maarasnn girii Sarkaya giriinden topografik olarak 310 m aadadr. Kuzeybat-gneydou ynl belirgin bir fay zerinde gelien bu maarann toplam uzunluu 896 m ve son noktas 57
DS GENEL MDRL
girie gre +119 m yukardadr. inde deiik byklkte ok sayda salon ve gller bulunan maaradaki yer alt deresi zerinde ykseklii 5-10 m arasnda deien 3 elale olumutur. Grnmleri son derece gzel, her trden damlata ile kapldr. Aksu maarasndan kan su, borulara alnarak alabalk iftliine ve yaknda bulunan evlere kullanm suyu amal verilmektedir. Bu iki maara ve yakn evresi turizm amal kullanm iin uygun geliim zelliklerine ve konuma sahiptirler. Bir baka maara da Akakocaya 7 km uzaklkta, eski Dzce yolu zerinde Fakll kyndeki Fakll maarasdr. Maara iinde oluan sarkt ve dikitler maara iine giren ocuklar tarafndan bilinsizce krlm, tahrip edilmitir. Korunmas, ziyaret iin dzenlenmesi ve tantlmas durumunda turistik potansiyeli olan bir jeolojik oluumdur. Dzce Havzas ve dolgusu, Trkiye neotektonik dneminde gelimi olmasna karn, havzann temel kayalar, paleotektonik dnemin farkl kkenli birliklerinden olumutur. Okay (1989) tarafndan ortaya konulduuna gre, Orta ve Bat Anadolu paleocorafyasnn iskeletini, en kuzeyde stanbul Zonu, ortada Sakarya Zonu, gneyde Menderes-Toros Platformu, batda Istranca Masifi, douda ise Krehir Masifi tekil eder. Bu tektonik birlikler, Neotetis Okyanusunun (intra-pontid okyanusu) Eosen-Oligosen dneminde kapanmas sonucu bugnk Marmara blgesinde birbirlerine yaklamlardr. zellikle, Sakarya Zonu rnleri ile stanbul Zonu rnleri ntrapondit str zonu ad verilen bu kapanma kua boyunca birbirlerine girmilerdir. Ad geen str zonu zerinde daha sonraki dnemde Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ) meydana gelmitir (engr ve Ylmaz, 1981; Okay ve Tansel, 1992). Sakarya zonu, metamorfik bir temel ve zerindeki sedimanter rt kayalarndan oluur. rt, byk lde Jura-Kretase krntl ve karbonatlardr. stanbul Zonu ise metamorfizma izlerini ok az gsteren Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik birimlerinden meydana gelir. Ordovisiyen-Karbonifer krntl istifi (az karbonat) Triyas krntllar ile (ayraz Formasyonu) uyumsuz ekilde rtldr. Bu rt de st Kretase-Tersiyer karbonatlar ile dzenlenir. Dzce Havzas temelindeki en yal metamorfikler (Bolu Masifi) muhtemelen Sakarya Zonuna ait oluuklardr. Bunun iinde ve metamorfikleri kesen granit-granitoidler ise Istranca masifinin paralardr. Dzce Havzasnn kuzeyindeki Ordovisiyen-Tersiyer yal tortul birimlerinin tm stanbul Zonuna aittir. Blgedeki st Kretase yal volkanitleri, Istranca masifini kesen yay volkanizmasnn rn olduu sanlmaktadr (engr vd., 1984). zetle, Dou Marmara blgesinin jeolojik iskeleti, Eosen-Oligosen srasnda ntrapontid Okyanusunun kapanmasyla kurulmutur. Bu srada oluan yaygn bir ktasal volkanizma yrede geni alanlar rten Ylca yesini retilmitir. Tektonik ykselme srasnda tabandaki krlmalar nedeniyle, ykselti farkllklar ortaya km, ovalarn yaps belirlenmitir. Eosen sonunda deniz yzeyine kmaya balayan blgenin ukur yerlerinde Neojen Glleri olumutur. Neojen gllerinin olutuu ukur alanlarn, akarsularn tad alvyonlarla dolmas sonucu neojen glleri kurumutur. Bylece ova bu gnk morfolojik yapsn kazanmtr. Tektonik ve Paleocorafya a) Faylar ve Deprem Alanlar Trkiyenin I. Derecede deprem kuaklarndan biri de Kuzey Anadolu Deprem kuadr. Dzce yresinin de iinde yer ald bu kuak Marmara gneyi ve zmit krfezinden balayarak Adapazar, Dzce, Bolu, Kastamonu evresinden geerek Kelkit ve Aras vadileri boyunca dou snrlarmza kadar uzanr.
58
DS GENEL MDRL
Dou Bat istikametinde uzanan ve devamllk gsteren fay hatt Dzce, Bolu Gneyi ve Gerede zerinde yer aldndan buralar birinci derecede deprem alan iinde yer almakta ve imdiye dek olan depremlerden en fazla hasar buralarda meydana gelmektedir. Bunun dnda kalan lelerde ise ikinci derecede deprem alan iinde yer almaktadr. b) Aktif Faylar ve Depremsellikler Dzce havzas lkemizin en nemli aktif faylarndan olan Kuzey Anadolu Fay (KAF) zerinde yer almaktadr. Bu fay, Douda Karlova yresinden balayarak lkenin Kuzey yarsnn D-B ynnde boydan boya kat eder. Bolu yresine kadar genelde tek krklardan meydana gelen dar bir zonda izlenen bu fay, Bolu batsnda (Dokurcum Vadisi) atallanr ve iki ana kola ayrlarak Marmara denizine doru uzanr. Sakarya- Dzce yresinde Hendek ve Dzce faylar da KAF sistemine katlr ve 40 kmye ular. Dzce havzasnda yer alan yerlemeler son yzylda bu zonda bulunan aktif faylarn oluturduu byk depremlerin ykc etkisinde kalmtr. 1944,1957 (M=7) ve 1967 (M=7.1) ylarndaki depremler bu fayn Bolu- Abant ve Dokurcun segmentleri zerinde gelimitir. Bu depremlerle Bolu- Abant ve Abant Gl Adapazar Ovas arasnda yzey faylanmas olumutur. Dzce havzasna en yakn olan ve deprem potansiyeli tayan aktif faylar ise bu havzann oluumuna yol am bulunan Dzce, Hendek faylar aktif fay karakterindedir. ilimli fay ise olas aktif bir faydr. Trkiye deprem kuaklar haritas Dzce ilinin tamamnn 1. derece deprem kua iinde bulunduunu gstermektedir (ekil IV.6). Trkiyenin deprem reten diri faylarn gsteren harita zerinde de Dzce blgesinin hem Kuzey Anadolu faynn, hem de bunun bir kolu olan Dzce faynn etki alan iinde olduunu grmekteyiz. Bu faylar zerinde son yz ylda meydana gelen depremler hakkndaki baz bilgiler de (ekil IV.7) zerinde yer almaktadr. Dzce faynn daha kuzeybatsnda kalan Hendek ve ilimli faylar da ekil IV.8da grlmektedir. Bu haritadaki verilerden baka blgeye ait uydu grntleri zerinde de ilimli faynn KDya doru Ylca ynnde devam ettiine dair belirtiler bulunmaktadr.
ekil IV.6 Trkiyenin Deprem Kuaklar inde Dzcenin Yeri (deprem.gov.tr).
59
DS GENEL MDRL
ekil IV.7 Kuzey Anadolu Fay Kuann Dzce Yaknlarndaki Diri Faylar Haritas (mta.gov.tr).
ekil IV.8 Dzce evresinin Diri Faylar (zmen, 2000).
Sakarya ili Hersiniyen ve Alp orojenezlerinin etkisi altnda kalmtr. Siluriyen ve Devoniyen yal sedimentasyonla beraber ilk kvrmlama hareketleri Hersiniyen Orojenezi etkisi altnda olmutur. Birimler kvrmlanmaya uram ve genel olarak eksen dalm ynleri kuzey istikametinde gelimitir. Devrilme ve yatmlar gneye dorudur. Gney sahada metamorfizma etkisi kendini gstermi, kuzey blgede ise metamorfizma etkileri yok denecek kadar az olmutur. Blgemiz Alp Orojenizine bal hareketlerin kuaternere kadar devam ettii grlmektedir. Bu zaman zarfnda keller tektonik hareketler neticesinde kvrmlanmaya uramlardr.Eosen ve Neojende blge tektonik olarak olduka aktif bir dnem gecirmitir.Etkin tektonizma neticesinde Adapazar Ovas cokmeye 60
DS GENEL MDRL
urams ve Kuzey Anadolu Fay Sistemi bu zamanda ortaya kmtr. Bu fay zonuna paralel irili ufakl bir ok fay olumutur. Bu faylar incelendiinde gney bloklarn kt veya kuzey bloklarn ykseldii grlmektedir. Ferizli Maara Koyu uzanmda olan fay hattnda Paleozoyik yal birimler uzerine bindirdii grlmektedir. Kuzey Anadolu Fay Zonu, oluumundan itibaren srekli aktivitesini korumu ve Adapazar Ovasnn deprasyonlarna sebep olmutur. Bu zelliinden dolay Ova devaml ken subsidans havza ortam haline gelmitir. Tektonik: Sehir, tamamen nehir cokelleri uzerindedir. zmit korfezinden itibaren Adapazarna ve buradan da Hendeke kadar uzanan bir cokuntu sahas icinde bulunmaktadr. Bu ova Sakaryann, ark suyu Mudurnu, Uludere gibi sularn getirip biriktirdii kaln aluvyondan ibarettir. Adapazarnn guneyinde doudan -batya doru sralanan tepeleri Kretase flisleri teskil etmektedir. Serdoan deresi, bu flis tepeleri ve andezitik tuflerden olusmus, Karahabi tepesini birbirinden ayrmaktadr. Batda ise, bu formasyonlar zerine Eosen yal kirec talarnn geldii grlr. Ovann kuzey kenarnda dik falezlerle ykselen tepeler, Devoniyene ait krmz renkli killi sist ve kumtaslarndan olumutur. Daha yukarlarda bu tabakalar U. Kretase yal kiretalar ile rtldr. Ovann gney ve kuzeyinde ayn dzeydeki tabakalarn ve jeolojik yapnn farkl olmas Adapazarnn bir tektonik knt (graben) ierisinde bulunduunu ve kuzey snrn tekil eden dik falezlerde dou-bat dorultusunda bir dislokasyon hattna karst geldiini gstermektedir. Bu fay cizgisi Talgecit ile ingene bayr arasnda acka, grlr. Alvyon iinde yeralt suyu cok yksek seviyede, baz ksmlarda ise, batak durumundadr. Deprem durumu: 1.Derecede tehlikeli deprem bolgesindedir. Kuzey Anadolu Deprem hatt zerindedir. Zeminin gen nehir kellerinden ibaret ve yeralt suyunun da yksekte bulunmas nedeniyle deprem siddetini arttrc rol oynayaca bilinmelidir. Tarihi depremlerden de etkilenmi bulunan Adapazar, son yllarda iddetli depremler geirmitir. a) 20.06.1943 Msiddet= 6,3; I= 8-9 Adapazar-Hendek: Bu depremde, Adapazarnn kuzey mahalleleri ve kuzeyde bulunan kyler, gneydeki mahallelere ve kylere nazaran daha fazla hasar grmtr. 1000 bina yklm, 318 kii lmtr. Hendekte binalarn %25 tamamen yklmtr. Adapazarnda ise % 20 tamamen yklmtr. b) 22.07.1967 Msiddet = 7,2 Adapazar-Mudurnu Depremi genel durumu: 89 l, 235 yaral, 5569 ykk veya ar hasarl, 5936 konut yeniden yaplmtr. Daimi iskan icin 60.000.000-TL harcanmtr. Deprem sonras 7. ve 8. aylarda 20 den fazla Msiddet= 4,3 byk deprem kaydedilmitir. c) 17.08.1999 Msiddet = 7,4 Adapazar-Glck depreminde; 20.000 l, binlerce yaral, 38.000 hane ykk ve ar hasar olumutur. Art sarsntlar 5-5.8 iddetinde devam etmitir ve halen ufak sarsntlar devam etmektedir. IV.2.2.1. Baraj Yeri ve Gl Alan Jeolojisi Baraj Yeri Jeolojisi Baraj aks yerinde temelde Eosen yal kilta kumta ardalanmasndan oluan fili ile talvegde Kuvaterner yal, kalnl gncel dolgularla birlikte yer yer 34.0 metreye varan killi, siltli, akll, kum niteliinde alvyon bulunmaktadr. Alvyonun geirimlilii (K=10-5 10-6 cm/s), olduu saptanmtr. Baraj yerine ait Jeoloji Haritas Ek 8de (2 Pafta) verilmitir.
61
DS GENEL MDRL
Yamalarda filiin 3.08.0 metrelik kesimi genellikle ok-tamamen ayrm, 8.0 metreden sonras yer yer ok, genelde orta derecede ayrmadan etkilenmitir. Tabaka eim ynlerine bal olarak yama yzeyleri boyunca kaymalar beklenmelidir. Bu nedenle duraylln salanmas iin yamalarda ortalama 3.0-7.0 metrelik ksmn kaldrlmas uygun olacaktr. Beton kaplanacak memba yz altnda, yaklak 18,5 m kalnlndaki alvyon kaldrlarak, temel fili zerine oturtulmaldr. Bu durumda gerek tama gc ve gerekse oturma ynnden bir sorunla karlalmayacaktr. Gvde altnda, sol sahilde yaklak 65.0m derinliinde, sa sahilde yaklak 45.0 m derinliindeki, enjeksiyon perdesi ile szdrmazlk salanacaktr. Alvyonun gvde altnda kalacak kesimi iin, farkl zemin oturmalarna msaade edilmemesi amacyla alvyonun kaldrlmas nerilir. Bu durumda gerek tama gc ve gerekse oturma ynnden bir sorunla karlalmayacaktr. Gl alan Jeolojisi Gl alannda yaldan gence doru Mesozoyik fili, st Kretase yal kireta, st Kretase-Paleosen yal killi kireta ve marnlar, Eosen fili ve vadi yataklarnda alvyal dolgu yer almaktadr. st Kretase yal kiretann karstlama zellikleri gstermesi nedeni ile alan aratrma kuyularnn yansra, hidrojeolojik incelemeler ve boya izleme deneyi yaplmtr. Aratrmalar sonucunda Cumayeri ky civarnda iletme kotu olan 110.0 m altnda kalacak yaklak 0.200 km2lik alandan su kaaklar olaca belirlenmitir. Bu nedenle seilecek uygun iyiletirme yntemleri ile szdrmazln salanmas gerekecektir. Gl alan Jeoloji haritas Ek 9de verilmitir. Baraj Yeri ve Gl Alannn Geirgenlii ve Durayl Baraj Yerinin Geirgenlii Genel jeoloji blmnde bahsedildii zere baraj yerinde temelde Eosen yal fili yzeylenmektedir. Bu formasyon, kilta, siltta, kumta ve marn ardalanmasndan olumu, sarms-kahve ve gri renklidir. Tabaka kalnlklar birka cm ile 2 m arasnda deimektedir. Kumtalar farkl iki zellik gstermektedir. Bir ksm gri renkli, sert, karbonat imentolu, bir ksm da sarms kahverenkli olup muskovit paralar iermektedir. Fili zerinde ise diskordan olarak vadi boyunca uzanan alvyon olumutur. Fili killi ve siltli seviyelerde geirimsiz, kumlu seviyelerde ise az orta yer yer de ok geirimlidir. Sol sahilde flint pla gzergahndaki YSK-1 (110.0 m ) sondajnda 14 ile 38nc metreler arasnda geirimlilik 20 Lugeon ile 44 Lugeon arasnda, 38 ile 64 nc metreler arasnda ise 10 Lugeon ile 17 Lugeon arasnda deimektedir. 64 nc metrelerden sonra lugeon deerleri 3 ve altna dmtr. Yine sol sahilde aks zerinde YSK-2 (100.0 m ) nolu sondajda, 8 ile 32 inci metreler aras manometre 2 atmosferden fazla ykselmemitir. 32-66 nc metreler aras ise 3.70-6.68 Lugeon, 66 nc metreden sonra 5 Lugeonun altnda deerler tespit edilmitir. YSK-3 nolu 50 metrelik sondajda lugeon testleri srasnda kuyu boyunca manometrenin 2,5 atmosferden fazla ykselmediini gstermektedir. Kuyu boyunca zeminin geirimli olmasna ramen sandaki ve solundaki kuyulara bakldnda YSK-2 nolu kuyuda 50 inci metreden sonra, YSK-4 nolu kuyuda ise 66 nc metreden sonra geirimliklik deerlerinin istenilen deerlere ulat grlmektedir. YSK-3 nolu kuyuda da daha derinlere doru lugeon deerlerinin decei beklenmekle beraber, perde enjeksiyonu almalar aamasnda bu blge dikkate alnmaldr. Yine sol sahilde flint pla gzergahnda alan YSK-4 (61.0 m ) nolu kuyuda 8-18inci metreler arasnda 17-39 Lugeon arasnda deerler tespit edilmitir.18-44 nc metreler arasnda ise manometre basnc 1,5 atmosferden fazla ykselmemitir.44 nc metreden sonra lugeon deerlerinde iyilemeler olduu, 48-56nc
62
DS GENEL MDRL
metreler aras lugeon deerlerinin 5in altna indii grlmtr. Yine bu kuyunun yaknnda alan YSK-5 (60.0 m ) nolu kuyuda 32inci metrelere kadar Lugeon deerleri deiken olup 32inci m den sonra Lugeon deerleri 4 n altna dmektedir. BSK-6 nolu kuyuda 18.5 metre alvyon kesilmitir. Alvyonun altnda yeralan fili birimlerindeki basnl su deneyi sonular 5 lugeonun altndadr. BSK-10 nolu kuyudaki basnl su deneyleri geilen kademelerdeki litoloji deiikliklerine gre farkllklar gstermekle beraber kuyu sonunda 5 lugeonun altnda deerler vermitir. YSK-10 (24.0m) nolu kuyu flint pla gzergahnda talveg sa sahilde alm, 13.0 metre alvyonda ilerlenmitir. Alvyon killi, siltli, akll kum eklinde olup, permeabilite deerleri K:10-5-10-6 cm/s civarndadr. 13.0 ncu metreden sonra geilen kayata Lugeon deerleri, 5 in altndadr. YSK-11 (50.0m) nolu kuyu ise talvegde, aksn mansabnda alm, 28.0 metre alvyonda ilerlenmitir. Alvyonun permeabilite deerleri K:10-5 cm/s civarndadr. 34.0 ncu metreden sonra geilen kayata Lugeon deerleri deiken olmakla birlikte baz seviyelerde basn 6 atmosferden fazla ykselmemitir. BSK-1 (60.0 m) nolu kuyu incelendiinde lugeon deerlerinin kuyu sonuna kadar 4 lugeonun altnda kald, BSK-5 (75.0 m) nolu kuyuda ise yine kuyu sonuna kadar yaplan basnl su deyeleri lugeon deerlerinin 4 lugeon deerleri altnda kald, 40 nc metrelerden sonra ise 2 lugeon mertebelerine kadar dt grlmtr. Sa sahilde daha nceden alm olan DSK-1 (50.0 m ) nolu kuyuda tespit edilmi olan Lugeon deerleri, 5 Lugeonun altnda kalmtr. Byk Melen Barajnda biri sa, dieri sol sahilde olmak zere 2 adet derivasyon tneli bulunmaktadr. Sa sahildeki derivasyon tnelini aratrmak amal alan temel sondaj kuyular incelendiinde; BSK-12 nolu kuyu derivasyon tneli yaklam kanal gzergahnda ilk 24,5 metresi alvyon ierisinde alm olup ilk 4,5 metresinde kil, daha sonra 11. metreye kadar kumlu, akll seri, daha sonra tekrar kil ierinde devam etmi olup nemli mertebede su kaaklar gzlenmemitir. BSK-13 (65.0 m) nolu kuyu tabana kadar kilta, kumta ardalanmas eklinde devam etmi, lugeon deerleri nadiren 3 deerlerini grmtr. BSK-14 (105.0 m) nolu kuyudaki basnl su testi deerleri ilk 48 metrede 3-5 lugeon arasnda, daha sonrasnda ise 3 lugeonun altnda kmtr. SK-1 nolu kuyuda ilk 48 metreden sonra lugeon deerleri tek haneli rakamlara inmi olup, 78 inci metrelereden sonra deerler 5 in altna inmitir. SK-11 (60.0 m) nolu kuyuda basnl su testi deerleri kuyu boyunca 5 lugeonun altndadr. SK-12 (60.0 m) nolu kuyuda ise 18inci metreden sonra basnl su deneyi sonular 5 lugeonun altnda kmtr. Sol sahildeki derivasyon tnelini aratrmak amal alan temel sondaj kuyularnda ise; BSK-8 (25.0 m) nolu sondaj kuyusunda (derivasyon tneli yaklam kanal zeri) gerek permeabilite gerekse basnl su deneyi sonular sorun beklenmiyecek mertebelerdedirler. Sa sahildeki derivasyon tnel ekseni zerindeki YSK-1 (110 m) nolu kuyuda ise 64 nc metrelerden sonraki lugeon deerleri 3n altndadr. BSK-11 nolu kuyuda ise lugeon deerleri 3 ile 10 arasnda deimekle birlikte tnelin geecei seviyelerdeki deerler 3-7 lugeon mertebelerindedir. Bu deerlere gre; sol yamada perde enjeksiyonu derinlii ortalama 65.0 m, sa yamada perde enjeksiyonu derinlii ise ortalama 45.0 m olarak ngrlmektedir (Perde enjeksiyon derinliinin tespitinde, Lugeon deerlerinin 1-5 aras olduu seviyeler esas alnmtr). Enjeksiyon perdesinin memba ve mansabnda bir sra 15.0 m derinliinde kapak enjeksiyonu, bir sra da 5.0 m derinliinde konsolidasyon enjeksiyonu yaplmas uygun olacaktr.
63
DS GENEL MDRL
Baraj Yerinin Durayll Baraj yerinde temeldeki filiin st seviyeleri altere olmu, killi, akll, bloklu yama molozu niteliindedir. Her iki yamata da toprak akmalar ve heyelanlar mevcut olup bunlar 1/1000 lekli mhendislik jeolojisi haritas zerine ilenmitir. Yama molozu niteliindeki fili kaldrlmaldr. Yamalarda st ksmlardaki zayf ve ayrm malzemenin syrlmas iin sol yakada yaklak 7.0-8.0 metrelik, sa yakada ise 3.0-4.0 metrelik bir syrma kazsnn yaplmas uygun olacaktr. Filiin kilta seviyeleri suya doygun hale geldiinde mukavemet parametreleri olduka dmekte, ksmen erime ve dalma zellii gstermektedir. Kilta ve kumta tabakalar arasndaki dolgu malzemelerinin suya doygun hale gelmesi durumunda ise dolgunun kesme parametreleri (c, ) deceinden yamalarda tabaka eimi ynlerine bal olarak bu yzeyler boyunca kaymalar beklenmelidir. Byk Melen ay yatanda bir nceki baraj aksnda yaklak olarak 33.0 m kalnlndaki alvyon zerinde PSK-5, PSK-6, PSK-10, PSK-11, PSK-12 nolu pressiometre kuyular almtr, Bu kuyulardan elde edilen sonulara bakldnda alvyonun killi, siltli, akll kum niteliinde olup yer yer bloklar ierdii, genel olarak 0.0 m-5.0 m lik kesimi yumuak zemin snfnda, 5.0 m-30.0 m lik kesimi ise baz yerler yumuak zemin zellii gstermekle beraber genel olarak orta-sk zemin snfndadr. Pressiometre deneylerinden elde edilen PL ve Ep verilerine bal olarak Menard ve Calhoonun nerdii yar ampirik yaklamlarla Cu ve deerleri elde edilmitir. Alvyonun 5.0 m 30.0 m kesimi iin; Cu: 0.3-0.5 kg/cm2, : 150 -350 gibi geni aralklarla deien deerler bulunmutur. Dere yatanda yer alan alvyonun geirimlilik ve tama gc deerleri gz nne alnarak, eski baraj tipine gre geirimsiz kil ekirdek altnda alvyon tamamen kaldrlmas uygun olaca uygun grlmtr. Kil ekirdek hendei tama gc (qu: 50 kg/cm2 ) olan yaklak 30.0 m derinlikte yer alan salam fili zerine oturtulmas gerektii belirtilmitir. Bu durumda gerek tama gc ve gerekse oturma ynnden bir sorunla karlalmayacaktr. Gvde altnda kalacak alvyonun, pressiometre deney sonularna bal olarak hesaplanan tama gc ve birim oturma (birim oturma; 1m2 alann 1 bar yklenmesi sonucu meydana gelen oturmadr) miktarlarna bakldnda yaklak 8.00-10.00 m lik kesiminin kaldrlmas uygun olaca belirtilmitir (Proje ykleri, pressiometre kuyu az kotu ve dolgu kotu dikkate alnarak eitli kademeler seilmitir.). Baraj tipi n yz beton kaplamal olarak deitirilen Byk Melen Baraj yeni aks yerindeki alvyon birimler zerinde alan temel sondaj kuyularna bakldnda litolojik ve jeoteknik zellikleri daha ncekilere benzer bir zemin ile karlalmtr. ok ksa mesafelerde litolojik deiikliklere sahip bu tr alvyonlarda, daha nceki raporlarda da belirtildii gibi Cu ve deerlerinin geni aralklarla deiecei dnlmektedir. Yukardaki veriler ve yaplan sondaj almalarna gre DS 14. Blge Mdrl Jeoteknik Hiz. ve YAS ube Mdrlnce, nyz beton kaplama yaplacak kesim altndaki yaklak 18.00 metre derinliindeki alvyonun da kaldrlmas nermitir. DS Genel Mdrlnde Baraj inaat konusunda danmanlk grevi yapan ve n Yz Beton Kaplama Baraj tipi inaatlarnda uzman olan zcan DALKIR ile yaplan mtalaalarda, svlamann ilk 5 mlerde olduu bu sebeple Byk Melen Baraj gvdesi altndaki alvyon malzemede, kesin proje aamasndan nce svlama deneylerinin yaplmas ve bu malzemenin ne kadarnn kaldrlacana karar verilmesi gereklilii
64
DS GENEL MDRL
belirlenmitir. Svlama deneyi sonras gvde altndaki alvyon malzemenin ksmen kaldrlmas halinde talvegde 5-8 m syrma kazs yaplacaktr. Topuk pla, geirimsizlik duvar ile memba yz plana balanarak barajn geirimsizlii salanacaktr. Geirimsizlik duvar, memba etei boyunca uygulanacak ve syrma kazsndan sonra 4-5 m derinlie kadar salam zemin iine girilecektir. Memba yz pla ile topuk pla mafsall bir ekilde birbirlerine balanacaklarndan memba yz ve topuk plaklarnda farkl oturmalar tolere edilecek ve herhangi bir krlma sz konusu olmayacaktr. Gvde Jeolojik enkesitleri ve boykesiti Ek 8de verilmitir. Gl alannda yzeylenen kiretanda durayllk ynnden sorun yoktur. Fili serisinde yer yer st kotlarda ayrma nedeniyle olumu kayma izlerine rastlanmaktadr. Ayrca gl alannn gneyinde bulunan kiretanda, sol sahilde kaya kopmalar gzlenmitir. Ancak bunlar gl alannn durayllna olumsuz ynde etki edecek boyutlarda deildir. Kaaklarn nlenmesi iin kiretann yzeylendii 0.22 km2 lik bu temizlenerek beton kaplanmal veya maksimum su seviyesi ile alttaki fililer arasnda enjeksiyon perdesi tekil edilecektir. Baraj yerinde temeldeki filiin st seviyeleri altere olmu, killi, akll, bloklu yama molozu niteliindedir. Her iki yamata da toprak akmalar ve heyelanlar mevcut olup yama molozu niteliindeki fili kaldrlacaktr. Yamalarda st ksmlardaki zayf ve ayrm malzemenin syrlmas iin sol yakada yaklak 7.0-8.0 metrelik, sa yakada ise 3.0-4.0 metrelik bir syrma kazs yaplacaktr. Gl Alannn Geirimlilii Genel jeoloji blmnde aklanan st Kretase yal kireta (Yemiliay formasyonu), st Kretase-Paleosen yal kireta (Akveren formasyonu), Eosen yal fili (Kusuri formasyonu) ve Kuaternere ait alvyon kelimi, deiik boyutlarda gl suyu ile temasta olacaktr. Gl alannn byk bir blmnde yzeylenmi olan Eosen fililerin st seviyeleri olan aglomera-tf-piroklastik kumta birimleri gneyde Hamasck civarnda grlr. Bu birimler geirimsiz olup, geirimlilik ynnden herhangi bir sorun beklenmemektedir. Eosen fili (Kusuri formasyonu) Melen havzasnda ok geni alanlarda yzeylenmektedir. Kilta-siltta-kumta ve marn ardalanmasndan olumutur. Killi, siltli seviyelerde geirimsiz, kumlu seviyelerde az-orta geirimli niteliktedir. Geirimli kumlu zonlar dey ve yatay ynde killi-siltli seviyelerle kesilmektedir. Gl alannda filide geirimlilik ynnden sorun yoktur. Gl alannda iki ayr kesimde yzeylenen kiretalarnn geirimlilik durumunu belirlemek amac ile yaplan almalar, hidrojeoloji blmnde de akland gibi, iki ayr grupta incelenmitir. 1.Gl alan gneyinde, Hamasck batsnda yer alan st Kretase-Paleosen (Akveren Formasyonu) kireta, killi kireta-marn ardalanmas ile detritik kireta katmanlarndan olumutur. Bu blgedeki kiretanda ARSK-4 (kot:107.0 m) ve ARSK5A (kot: 64.95 m) nolu sondajlar almtr. ARSK-4 nolu kuyuda 5.0 m yama molozu altnda, kuyu taban olan 95.0 m ye kadar kireta devam etmektedir. Gri renkli, dikey ve verev ynde atlakl olup orta ve sert ksmlarda atlak yzeylerinde su izleri vardr. Arada marnl, daha yumuak seviyeler geilmitir. 60.0 95.0 m arasnda marnl kiretann zayf zonlarnda, tabakalanma yzeyleri yer yer ayrm durumdadr. 85.0 m den sonra atlak sistemleri kalsit dolguludur. ARSK-5A kuyusu alvyonda almtr. 13.0 m siltli, kumlu ufak akll alvyon, altnda 55.20 m ye 65
DS GENEL MDRL
kadar kireta devam etmektedir. Gri renkli, ince taneli, masif dokulu, verev atlakl ve atlak sistemlerinde su izleri vardr. 55.20 m ile kuyu taban olan 160.0 m arasnda marnms kireta geilmitir. Beyaz renkli, sert ksmlarda atlakl, paral, killi, yer yer yumuak marn bantl, zayf zonlarda tabakalanma yzeyleri ayrm haldedir. Bu kuyularda yaplan basnl su deneylerinde baz seviyeler geirimli deerler vermitir. Ancak (55.0 60.0) m lerden sonra marnl kiretanda yaplan basnl su deney sonularnda bu ksmlarn az geirimli olduu grlmtr. 1991 ile 1995 yllar arasnda yaplan lmlere gre yeraltsuyu seviyeleri ARSK-4 kuyusunda (11.80 16.65) m ler arasnda, su kotu ortalama 93.0 m, ARSK-5A kuyusunda (1.10 2.80) m ler arasnda, su kotu ortalama 2.0 m dir. Yeraltsuyu akm yamalardan vadiye dorudur. Yalarn fazla olduu ve yeraltsuyu seviyelerinde ani deiimler olmad grlmtr. st Kretase-Paleosen kireta SW-NE ynnde uzanan antiklinal ve senklinallerle evrelenmi durumdadr. 110 m kotu olan normal su seviyesi altnda gl suyu ile temasta olacak bu kiretanda geirimlilik sorunu beklenmemektedir. 2. Gl alan kuzeyinde, Cumayeri kynden balayarak kuzey batya doru st Kretase-Paleosen kireta ve bunlarla dokanakl st Kretase (Yemiliay formasyonu) kireta yzeylenmektedir. Bu kiretalar karst oluumunun polye, dolin, suyutan ve karst kayna eklindeki zelliklerini gstermektedir. Bu nedenle karstlamay aydnlatmak amac ile yaplan almalar hidrojeoloji blmnde ayrntl olarak aklanmtr. Baraj gl alannn bu kesimindeki kireta, 0.22 km2 lik bir alanda gl suyu ile temasta olacaktr. Gneyinde Mesozoyik ve Eosen fili ile fayl dokanakl olup bu ynde bir kaak beklenmemektedir. Kuzeye doru st Kretase-Paleosen (Akveren formasyonu) kiretann altna dalm yapmaktadr. Boalm noktalar Demirama ve Hzardere kaynaklar ynnde olup, normal su seviyesi altnda kalan kiretandan bu ynde su kaaklar olacaktr. Kaaklarn nlenmesi iin kiretann yzeylendii 0.22 km2 lik bu alan temizlenerek beton kaplanmal veya maksimum su seviyesi ile alttaki fililer arasnda enjeksiyon perdesi tekil edilmesi uygun olacaktr. Gl alann durayll Gl alannda yzeylenen kiretanda durayllk ynnden sorun yoktur. Fili serisinde yer yer st kotlarda ayrma nedeniyle olumu kayma izlerine rastlanmaktadr. Ayrca gl alannn gneyinde bulunan kiretanda, sol sahilde kaya kopmalar gzlenmitir. Ancak bunlar gl alannn durayllna olumsuz ynde etki edecek boyutlarda deildir. Dier Yaplarn Mhendislik Jeolojisi Derivasyon Tnelleri Byk Melen Baraj derivasyon tnelleri 2 adet 7 apl olarak (T1,T2) ilkin sol sahilde planlanm olup, derivasyon tnellerinin batk almas sebebi ile bir tanesi sa sahile alnmtr. Tnellerin giri ve k azlarnda eski heyelan oluumlar ve toprak akmalar grlmtr. Tnel giri azlarnn bulunduu blgede meydana gelebilecek heyelan ve toprak akmalar neticesinde tnel azlarnn kapanmamas iin tnellerin giriine kadar konduvi eklinde bir yap oluturulacaktr. T1 tnel giri aznn yaklak 45.0m yamaca doru (k azna doru) telenerek bu kesimde konduvi inaa edilmesi nerilmi olup, bu kesimde, tnel tavan st kotu ile tabii zemin kotu arasnda yaklak 15.0 metrelik kot fark elde edilmi olacaktr. T2 tnel giri aznn ise yaklak 15.0 m yine yamaca doru telenmesi halinde tnel tavan kotu ile tabii zemin st kotu arasnda yaklak 15.0 metrelik kot fark oluacak, tnel giri
66
DS GENEL MDRL
portalnn oluturulabilmesi daha uygun olacaktr. Tnellerin k azlarnda, tnel portal yaplarnn zerindeki et kalnlklarnn azl, yama molozu ve toporafik faktrler dnldnde birimin stabilitesinin bozulabilecei nedeniyle T1 tnel k aznda yaklak 20.0 m, T2 tnel k aznda ise yaklak 20.0 m yamaca doru telenerek bu kesimlerde konduvi inaa edilmesi nerilmitir. Baraj yeri mhendislik jeolojisi blmnde bahsedildii gibi fililerin killi seviyelerinin su ile temaslarnda mukavemet parametrelerinin dt, bu seviyelerin erime ve dalma zellii gsterdii belirtilmiti. Kilta ve kumta tabakalar arasnda bulunan dolgu malzemelerinin suya doygun hale gelmesi durumunda dolgunun kesme parametreleri (C,) deceinden, yamalarda tabaka eim ynlerine bal olarak bu yzeyler boyunca kayma potansiyeli artacaktr. Bu nedenle tnel giri k azlarnda portal yaplarn oluturulmas esnasnda durayllk ynnden gerekli nlemlerin alnmas uygun olacaktr. T1 ve T2 Tnellerinin am esnasnda Eosen filii ierisinde ilerlenecektir. Fili genel olarak kilta, siltta, kumta ve marnlardan ibarettir. Bu birimler sarms-kahve, gri renkli, tabakalar orta ile kaln katmanldr. Yer yer atlakl ve krkl yap gsterirler. Filiin kumta seviyeleri geirimli olup krk ve atlak sistemleri boyunca su hareketleri mevcuttur. Tnel YAS seviyesinin altnda alacaktr. Tnel iindeki fili, krkl, atlakl ve ok paral olduundan Terzaghi kaya snflamasna gre 4 nolu kaya snfna girmektedir. Destek tipi ve aralklar bu snflama dikkate alnarak yaplmaldr.(Terzaghiye gre 4 nc snf; 0.60-1.20 m aralkl elik kemer destek veya tavan bulonu kullanlr.) DS 14. Blge Mdrl Jeoteknik Hiz. ve Y.A.S. ube Mdrl tarafndan Melen Baraj derivasyon tnelleri alrken meydana gelebilecek heyelan ve toprak akmalar neticesinde tnel azlarnn kapanmamas iin tnellerin giri ve k ksmlarna konduvi yaplmas nerilmitir. Ancak tnel giri ve k aynalarn tespit iin genel kaidelerden faydalanlarak tnel d apnn 1,5 misli kadar toprak yk tnel stnde braklacaktr. Tnel stndeki toprak yapsnn zelliklerine uygun eimle ve gerekirse pskrtme beton ile giri ve k aynalar dzenlenecektir. Bu sebeple giri ve k azlarnda konduvi yaplmasna gerek duyulmamtr. Melen Baraj derivasyon tnelleri Jeolojik boykesitleri Ek 6de verilmitir. Dolusavak Yaps Sa sahilde filiin zerinde yer alacak olan dolusavan gzergahnda alm olan nceki aks yeri sondajlar (DSK-1, CSK-1, BSK-15) incelendiinde, DSK-1 sondaja gre yaklak ilk 5.0 m lik ksmda yama molozu yer almaktadr. 5 inci metreden sonra kuyu sonuna kadar siltta- kumta ardalanmas devam etmektedir. Su kaaklarna bakldnda, lugeon deerlerinin kuyu boyunca 5 Lugeonun altnda kald grlmektedir. RQD indeksi 5 inci metreden sonra yaklak 25 inci metreye kadar 0-20 aralnda deerler verirken, bu metreden sonra deerlerde gzle grlr artmalar tespit edilmitir, hatta dolusavak yaklam kanalnn oturaca 30 uncu metrelerde RQD %60-%90 deer aralndadr. Daha nceki aks yeri derivasyon tneli zerinde alm olan SK-2 nolu temel sondaj kuyusu, son aks yerindeki dolusavak ekseni ile akmtr. SK-2 (86,0 m) nolu kuyuda ilk 4.0 metre yama molozu, daha sonra kuyu sonuna kadar fili geilmitir.lk 14 metre RQD deerleri % 30lu mertebelerde olup, daha derinlere doru artmakta; 14-30 uncu metreler aras % 60-90 aralnda, daha derinlere doru siltta seviyelerinin hakim olduu seviyelerde % 40 mertebelerine kadar dmekte, kumta kesilen seviyelerde ise yeryer % 90 mertebelerine kadar kabilmektedir. Kuyu boyunca lugeon deerleri 5 ve altnda kalmakta nadiren 6-7 deerleri gzlemlenmektedir. 67
DS GENEL MDRL
Dolusavak yapsnn oturaca 20 inci metreler ve civarndaki lugeon deerleri 5, RQD deerleriise % 60 dr. Dolusavak enerji krc havuzun planland kesimde yer alan BSK-15 (15.0 m) nolu temel sondaj kuyusunda ise ilk 6.30 m lik kesimin kil, siltli kil nitelii gze arpmaktadr. Enerji krc havuzun oturtulmas planlanan 13-15 inci metreler 2-3 lugeon, %15 RQD deerleriyle temsil edilmektedir. Tama gc ynnden, zayf, ayrm (W3-W4) kiltalarna kar kaz aamasnda dikkatli olunmaldr. Kaya ve Zemin Mekanii ube Mdrl tarafndan hazrlanan Byk Melen Baraj Aks Yeri Temel Zemin Etd raporundaki yksek deformasyon modl deerleri yaklak 8.0 m - 40.0 m lik kesim ierisinde yer alan kumta ve kilta tabakalarnn bozunma ve alterasyondan fazla etkilenmedii ibaresi dikkate alnrsa yaplacak olan 8 metreden daha derin syrma kazlar temel zemini asndan yeterli olacaktr. Dolusavak yama evleri; zellikle filiin st seviyelerinde yer alan kiltalarnn suya doygun hale geldiinde mukavemet parametrelerinin decei, ksmen erime ve dalma zellii gsterecei, kilta ve kumta tabakalar arasndaki dolgu malzemenin suya doygun hale gelerek c ve parametrelerini de drecei dnlerek 1 dey, 2 yatay olarak alnabilir. Yeraltsu seviyesi kaz kotlarnn stnde kaldndan, ayrca zellikle dolusavak yapsnn oturtulmas planlanan kotlardaki Lugeon deerlerinin nadiren ve yer yer de olsa yksekliinden kaz almalar esnasnda su gelimine kar hazrlkl olunmaldr. Su gelmesi durumunda kuru ortamda alabilmek iin pompajla suyun uzaklatrlmas uygun olacaktr. Melen Baraj Dolusavak yeri jeoloji boykesiti Ek 5te verilmitir. Batardolar Byk Melen Baraj memba ve mansap batardolar, baraj yerinde ana kaya olan filiin zerinde yer alan Kuvaterner yal, kalnl en fazla memba batardosu altnda 18,5 mye, mansap batardosu altnda 23 mye ulaan killi, siltli, akll kum zelliindeki alvyon zerinde ina edilecektir. Alvyonun geirimlilik deerleri K=10-4-10-6 cm/sn dir. Byk Melen Baraj n yz beton kaplama tipinde ina edileceinden memba batardosu, gvde dolgusu dnda, mansap batardosu ise gvde dolgusu iinde ina edilecektir. DS 14. Blge Mdrl Jeoteknik Hiz. ve YAS ube Mdrl tarafndan gvde altndaki zeminde farkl oturmalara msaade edilmemesi iin gvde ve batardolar altndaki alvyonun kaldrlmas nerilmektedir. Ancak memba batardosu gvde dnda ina edileceinden gvdeden ayr olarak alacak ve baraj inaat tamamlandktan sonra gvdeye olumlu veya olumsuz herhangi bir etkisi olmayacandan alvyonun kaldrlmasna gerek duyulmamtr. Jeofizik Ett almas Jeofizik Ett almasnn amac memba batardosunun yer ald blgede Alvyon biriminin kalnlnn saptanmasdr. alma alannda memba batardosu zerinde farkl derinliklerde alm adet temel sondaj kuyusu mevcuttur. Sondaj kuyularndan bir adedi Fli birimi, 2 adedi Alvyon birimi zerinde almtr. alma alannda, Kuaterner yal (K) Alvyon birimi yer almaktadr. Litolojik olarak silt, kil , kum, akl dan oluan alvyon biriminin altnda fliler yer almaktadr. Fli olarak tanmlanan birim kilta, siltta, kumta, killi kumtandan olumaktadr. Yaplan ettde; Elektrik zdiren Yntemi kullanlm, Elektrik sondaj lleri Schlumberger diziliminde, arazi artlar nedeniyle 6 noktada, 40 60 m derinlie nfuz edecek ekilde dzenlenmitir.
68
DS GENEL MDRL
Rezistivite llerinin deerlendirilmesi iki aamada gerekletirilmitir. 1. aama, matematik analize dayal tabaka kalnlnn ve rezistivite deerlerinin ortaya konulmas, 2. Aama rezistivite deerlerinden yola karak birimlerin litolojik zelliklerinin yorumlanmasdr. Aratrma alannda jeolojik ve jeofizik bilgilerin korelasyonu yaplarak yeralt yaps ortaya karlmtr. Elektrik Sondaj l noktalarnn koordinat deerleri ve deerlendirme sonular aada verilmitir: Sonu olarak arazide topuk plann bulunduu kesimde 6 noktada, Jeofizik Elektrik Sondaj (E.S.) ls alnmtr. (E.S.) llerinin deerlendirilmesi sonucu Alvyon kalnlnn 18 21 m. aralnda deitii gzlenmitir.
69
DS GENEL MDRL
70
DS GENEL MDRL
71
DS GENEL MDRL
10 numaral E.S. l noktas, BH6 Temel Sondaj Kuyusu zerinde alnmtr. Alvyon kalnl 18.50 m. dir. 10 numaral E.S lsnn deerlendirme sonucu alvyon kalnl 18.41 m. bulunmutur. Sondaj kuyusu ve E.S.ls birbirini dorulamaktadr. Topuk Pla bu kalnlkta alvyon zerine oturtularak geirimsizlik duvar toplam alvyon kalnlndan 4-5 m daha derine indirilerek salam kayaya saplanacaktr. IV.2.3. Hidrojeolojik zellikler (yeralt su seviyeleri; halen mevcut her trl keson, derin, artezyen vb. kuyu; emniyetli ekim deeri; suyun fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik zellikleri; yeralt suyunun mevcut ve planlanan kullanm) Byk Melen Baraj ve rezervuar alannda yeralt suyu hareketi yamalardan vadiye doru olup Melen nehrini beslemektedir. Baraj yerinde alvyonda alan kuyularda yeraltsuyu seviyesi 1,0-4.0 m dzeylerindedir. nceleme alannda iki ayr formasyon olarak belirlenen kiretalar, karstlama gstermesi nedeni ile hidrojeolojik zellikleri aratrlarak szdrmazlk ynnden incelenmitir. st Kretase ve st Kretase-Paleosen kiretalar gl alannda, Hamask kynn batsnda ve Cumayeri ky kuzeyinde yer almaktadr. Hamasck kynn batsnda st Kretase-Paleosen kiretalarnda alan kuyulardan elde edilen sonulara gre; yeraltsuyu akmnn yamalardan dereye doru olduu, gl alannda suyla temasta olacak olan bu kiretalarnda szdrmazlk ynnden bir sorun beklenmeyecei ve bnyelerinde bir miktar yeraltsuyu tayabilecekleri belirlenmitir. Cumayeri kynden balayarak kuzeybatya doru devam eden kiretalar iki litolojik zellik gstermektedir. Bunlar stte st Kretase-Paleosen kireta ve bu formasyonun altnda yeralan st Kretase kiretadr. st Kretase kireta karst oluumunun polye, dolin, suyutan ve karst kayna biimindeki zelliklerini gstermektedir. st Kretase kireta kuzeye doru st Kretase-Paleosen kireta altna dalm yapmakta olup arazide karst oluumlar mevcuttur. Arazide belirlenen boalm 72
DS GENEL MDRL
noktalar; Demirama, Cumayeri ve Hzardere kaynaklardr. Kaynaklar kiretann geirimsiz birimlerle olan dokanaklarndan kmaktadr. Kaynaklar: 1-Cumayeri kayna: Cumayeri Mahallesi iinde, kireta ile filiin dokananda olumu boalm noktasdr. Gl alan iinde kalmaktadr. Kaynak boalm kotu 48.00 m dir. 1991 ile 1995 Yllar arasnda 15 gn aralklarla debi lmleri yaplmtr. K aylarnda ortalama debi 50 l/s, yaz aylarnda ise 10 l/s civarndadr. 2-Demirama kayna: Cumayeri mahallesinin 2.5 km kuzeyinde, gl alan dnda, Demirama deresi iindedir. Kireta ile filiin dokanandan kmaktadr. Kaynak kotu 55.00 m dir. Debisi k aylarnda ortalama 40 l/s, yaz aylarnda 10 l/s kadardr. 3-Hzardere kayna: Cumayeri mahallesinin 7.2 km kuzey batsnda, Hzardere iinde ve gl alan dnda kalmaktadr. Kaynak boalm kotu 55.00 m dir. Kireta ile filiin dokananda olumutur. Debisi ortalama 70 l/s civarndadr. Yakn evredeki Akakoca, Adapazar ve Dzce meteoroloji istasyonlarnn 1990 ile 1995 yllar arasndaki aylk ya deerleri alnarak kaynaklarn debi lmleri ile karlatrlmtr. Yal periyotlarda kaynak debilerinin artt gzlenmitir. Sonu olarak; Cumayeri civarnda 48.00 m kotu ile 110.0 m kotu arasnda baraj gl altnda kalacak olan kiretandan su kaaklar olacaktr. Boalmn Demirama ve Hzardere kaynaklar ynnde olaca beklenmektedir. Sakarya ilinde sehir tamamen nehir kelleri zerindedir. knt sahas iinde bulunan Adapazar ovas; Sakarya, ark suyu Mudurnu ve Uludere gibi akarsularn getirip biriktirdii kaln aluvyondan ibarettir. Bu alvyon iinde yeralt suyu ok yksek seviyededir, baz ksmlarda ise batak durumdadr. Karasu, Kocaali ve Kaynarca ilelerinde yeralt su seviyesi topografyaya bal olarak 0-10 m arasnda deimektedir. Sapanca ilesinde yeralt su seviyesi gle yakn ksmlarda 2 m olup, gneydouya doru derinlemektedir. IV.2.4. Hidrolojik zellikler (yzeysel su kaynaklarndan deniz, gl, dalyan akarsu ve dier sulak alanlarn fiziksel, kimyasal, bakteriyolojik ve ekolojik zellikleri, bu kapsamda akarsularn debisi ve mevsimlik deiimleri, taknlar, su toplama havzas oligotrofik, mezotrofik, trofik, distrofik olarak snflandrlmas, sedimantasyon, drenaj, tm su kaynaklarnn ky ekosistemleri) Su Kalitesi stanbul ehrine ime, kullanma ve endstri suyu salayacak olan Melen sisteminin su kayna Byk Melen aydr. Efteni glnden beslenen bu kaynak zerinde baraj aksna olduka yakn, baraj mansabnda olan Aydoan kprsnden 1991 ylnn Ocak ayndan beri DS tarafndan rnekler alnarak, su kalite lmleri periyodik olarak yaplmaktadr. Bu su kalitesi verileri Melen sisteminin zelliklerini deerlendirmek iin analiz edilmitir. Mevcut su kalitesi deerlendirmeleri me Suyu Elde Edilen veya Elde Edilmesi Planlanan Yzeysel Sularn Kalitesine Dair Ynetmelike gre yaplmtr.
73
DS GENEL MDRL
Ynetmelikte farkl su kaliteleri iin (kategori A1, A2 ve A3) farkl artma sreleri tanmlanmaktadr. Kategori A1 Basit fiziksel artma teknikleri ve dezenfeksiyon. rnein hzl filtrasyon ve dezenfeksiyon. Kategori A2 Fiziksel artma, kimyasal artma ve dezenfeksiyon. rnein n klorlama, phtlatrma, yumaklatrma, ktrme, filtrasyon, dezenfeksiyon (son klorlama). Kategori A3 Youn fiziksel ve kimyasal artma, ileri artma ve dezenfeksiyon. rnein krlma noktas klorlamas, phtlatrma, yumaklatrma, ktrme, filtrasyon, adsorpsiyon (aktif karbon), dezenfeksiyon (ozon, son klorlama). YSKY (2005)de yer alan parametre konsantrasyonlar ve DS tarafndan izlenen parametreler bir karlatrma tablosunda verilmektedir (Tablo I.1). Tabloda 46 parametrenin su kalitesi iin, zorunlu (Z) ve klavuz (K) deerler verilmitir. DS bu parametrelerden 26sn izlemektedir. DS tarafndan izlenen ve ynetmelikte zorunlu deer aralklar tanmlanm olan su kalitesi parametreleri kullanlmtr. YSKY (2005) Madde 8de ime ve kullanma amacyla kullanlan veya kullanlmas planlanan yzeysel sularn kategorilerinin aadaki esaslar dikkate alnarak belirlenmesi gerektii belirtilmektedir: a) me ve kullanma amacyla kullanlan veya kullanlmas planlanan yzeysel sudan ayn rnekleme noktasndan dzenli aralklarla rnek alnmas durumunda, alnan rneklerin % 95inin her bir parametre iin Ynetmeliin Ek- I inin (Z) stunlarnda verilen deerleri salamas ve salamayan % 5'lik ksm iin; 1) Scaklk, pH, znm oksijen ve mikrobiyolojik parametrelerin haricinde kalan parametre deerlerinin % 50 den fazla sapma gstermemesi, 2) Kamu salna ynelik tehlike oluturacak bir sonu yaratmamas, 3) statistiksel olarak uygun aralklarla alnan ardk su rneklerinin ilgili parametrik deerlerden sapmamas, durumunda suyun ilgili snfa ait olduu kabul edilir. b) Dier durumlarda ise alnan rneklerin %90'nn her bir parametre iin bu Ynetmeliin Ek-I inin (Z) stunlarnda verilen deerleri salamas ve salamayan %10'luk ksm iin yukardaki koullar tamas art ile ilgili snfa ait olduu kabul edilir. Ynetmeliin bu maddesi uyarnca mevcut verilerin %95 ve %90 persentil hesaplarnn yaplmas gerei ortaya km ve bu amala Hazen Forml kullanlarak DSnin su kalitesi verisi bulunan ve baraj mansabnda olan Aydoan kprs izleme istasyonu iin su kalitesi deerlendirilmesi yaplmtr (Uurluolu, 2007). Bu deerlendirmelerde Tablo IV.25 sunulmaktadr. Byk Melen ay Aydoan Kprs izleme istasyonu iin verilmi olan sonular aada parametre baznda zetlenmektedir: Bor parametresi A1 kategorisine girmektedir. BO5 parametresi A3 kategorisine girmektedir.
74
DS GENEL MDRL
Tablo IV.24 YSKY (2005)de belirtilen parametreler ile DS tarafndan izlenen parametrelerin karlatrlmas
No 1 2 3 4 5 6 7* 81 9 10* 11* 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30* 31 32 33 34 35* 36* 37* 38 39 40 41 42 43 44 45 46
1
YSKY (2005)e gre parametreler pH Renk (basit filtrasyondan sonra)(mg Pt/L) Toplam Askda Kat Madde (mg/L) Scaklk (C) letkenlik (20C) (S/cm) Koku (seyrelme faktr, 25C) Nitratlar (mg NO3/L) Florr (mg F/L) Toplam ekstrakte edilebilen organik klorlular (mg Cl/L) znm demir (mg Fe/L) Mangan (mg Mn/L) Bakr (mg Cu/L) inko (mg Zn/L) Bor (mg B/L) Berilyum (mg Be/L) Kobalt (mg Co/L) Nikel (mg Ni/L) Vanadyum (mg V/L) Arsenik (mg As/L) Kadmiyum (mg Cd/L) Toplam krom (mg Cr/L) Kurun (mg Pb/L) Selenyum (mg Se/L) Civa (mg Hg/L) Baryum (mg Ba/L) Siyanr (mg CN/L) Slfat (mg SO4/L) Klorr (mg Cl/L) Surfaktanlar (metilen mavisi ile reaksiyona giren) (mg/L loril slfat) Fosfatlar (mg P2O5/L) Fenoller (fenol indeksi) (mg/L C6H5OH) znm ya da emlsifiye olmu hidrokarbonlar (mg/L) Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (mg/L) Toplam pestisitler (parathion, BHC, dieldrin) (mg/L) Kimyasal Oksijen htiyac (KO) (mg O2/L) znm Oksijen Doygunluu (%) Biyokimyasal Oksijen htiyac (BO5) 20Cde nitrifikasyon hari (mg O2/L) Kjeldahl Azotu (mg N/L) Amonyak (mg NH4/L) Kloroform ile Ekstrakte Edilebilen Maddeler (mg/L SEC) Toplam Organik Karbon (mg C/L) Floklasyon ve membran (5m) filtrasyonundan sonra geriye kalan organik karbon TOC (mg C/L) Toplam koliformlar 37Cde (/100ml) Fekal Koliformlar (/100ml) Fekal Streptokok (/100ml) Salmonella (1/5000ml)
DSnin izledii Evet Evet Evet Evet Evet
A1 K 6,5- 8,5 10 25 22 1000 3 25 0,71 0,1 0,05 0,02 0,5 1
A1 Z 20 () 25 ()
YSKY, (2005) A2 A2 K Z 5,5-9 50 100 () 22 1000 10 0,71,7 1 0,1 0,05 1 1 2 25 ()
A3 K 5,5-9
A3 Z
22 1000 20 0,71,7 1 1 1 1 1
25 ()
50 () 1,5 0,3 0,05 () 3
50 ()
50 ()
Evet 2 Evet Evet Evet Evet
Evet Evet Evet Evet Evet Evet Evet Evet Evet

3
0,01 0,001
0,0005
150 200 0,2 0,4
0,05 0,005 0,05 0,05 0,01 0,001 0,1 0,05 250
0,001
0,0005
150 200 0,2 0,7
0,05 0,005 0,05 0,05 0,01 0,001 1 0,05 250 ()
0,05 0,001
0,0005
150 200 0,5 0,7
0,1 0,005 0,05 0,05 0,01 0,001 1 0,05 250 ()
Evet
0,001 0,05 0,0002
0,001
0,005 0,2 0,0002 0,0025
0,01 0,5
0,1 1 0,001 0,005
Evet Evet Evet 4 Evet Evet Evet >70 <3 1 0,05 0,1
0,001 >50 <5 2 1 0,2
30 >30 <7 1,5 3 2 0,5 4 ()
Evet Evet Evet
50 20 20 5000 ml de
5000 2000 1000 1000 ml de
50000 20000 10000
Notlar: K: Klavuz, Z: Zorunlu, : stisnai iklim veya corafi koullar, * : Madde 12 (d)ye baknz 1 : Verilen bu deerler yllk ortalama scaklk iin belirlenen en yksek limit deerlerdir. (st ve alt) 2 : Toplam demir olarak llmtr 3 : PO43- olarak llmtr. 4 : znm oksijen (mg/L) llmtr.
75
DS GENEL MDRL
Tablo IV.25. Byk Melen ay Aydoan Kprs izleme istasyonu iin persentil hesaplarna dayal su kalitesi snflandrmas Parametre Arsenik (mg/L As) Bor (mg/L B) Biyokimyasal Oksijen htiyac BO5 (mg/L) Kadmiyum (mg/L Cd) Klorr (mg/L Cl-) Siyanr (mg/L CN-) Kimyasal Oksijen htiyac (mg/L KO) letkenlik (S/cm)(20Cde) Toplam Krom (mg/L Cr) Bakr (mg/L Cu) Florr (mg/L F) Fekal Streptokok (/100mL) Civa (mg/L Hg) Mangan (mg/L Mn) Amonyum (mg/L NH4+) Nitrat (mg/L NO3-) *Fosfat (mg/L P2O5) Kurun (mg/L Pb) pH Fenol (mg/L C6H5OH) Persentil (%) 95 90 90 95 90 95 90 90 95 95 90 95 95 90 95 95 90 95 95 95 Numune says 9 81 146 14 146 21 130 146 26 31 99 130 9 139 145 146 146 32 138 99 hazenpersentil 0,0106a 0,24 5,41 0,005 15,16 0,0145 47,6 486,6 0,175 0,025 0,3 7000 0,003a 0,554 1,14 2,83 0,72 0,043 8,22 0,012 A1 Kategorisi 0,01(K) 0,05(Z) 1(K) <3(K) 0,001(K) 0,005(Z) 200(K) 0,05(Z) A2 Kategorisi 0,05(Z) 1(K) <5(K) 0,001(K) 0,005(Z) 200(K) 0,05(Z) A3 Kategorisi 0,05(K) 0,1(Z) 1(K) <7(K) 0,001(K) 0,005(Z) 200(K) 0,05(Z) 30(K) 1000(K) 0,05(Z) 1(K) 0,71,7(K) 10000(K) 0,0005(K) 0,001(Z) 1(K) 2 (K) 4(Z)() 50 (Z)() 0,7 (K) 0,05(Z) 5,5-9(K) 0,01(K) 0,1(Z) 150(K) 250(Z)()
1000(K) 0,05(Z) 0,02(K) 0,05(Z)() 0,71(K) 1,5 (Z) 20(K) 0,0005(K) 0,001(Z) 0,05(K) 0,05(K) 25 (K) 50 (Z)() 0,4 (K) 0,05(Z) 6,5-8,5(K)
1000(K) 0,05(Z) 0,05(K) 0,71,7(K) 1000(K) 0,0005(K) 0,001(Z) 0,1(K) 1(K) 1,5(Z) 50 (Z)() 0,7 (K) 0,05(Z) 5,5-9(K) 0,001(K) 0,005(Z) 150(K) 250(Z)()
0,001(Z) 150(K) Slfat (mg/L SO42-) 95 146 28,04 250(Z) AKM (mg/L) 90 144 282 25(K) 22(K) 22(K) 22(K) Scaklk (C) 95 134 24 25(Z)() 25(Z)() 25(Z)() Toplam Koliform (/100mL) 95 113 100000 50(K) 5000(K) 50000(K) TKN (mg/L N) 90 75 1,37 1(K) 2(K) 3(K) 0,5(K) 1(K) 1(K) inko (mg/L Zn) 95 35 0,16 3(Z) 5(Z) 5(Z) *: Fosfat standart deerleri YSKY (2005)de mg/L P2O5 olarak verilmitir. DS bu parametreyi mg/L PO43- olarak lmektedir. Bir karlatrma yapabilmek iin hesaplanan hazen deeri 0,747 ile arplp mg/L P2O5e evrilmi ve tabloya bu ekilde ilenmitir. Kaln: Standartla karlatrldnda hesaplanan persentil deeri aralk deerlerin stnde kmaktadr. : Hazen persentil hesaplarna gre uygun su kalite kategorisi gri renkle iaretlenmitir. Altizgi : Geri kalan %5 ve %10luk deerler standardn 1,5 kat deerini amaktadr. (K) Klavuz (Z) Zorunlu () stisnai iklimsel ya da corafik artlar. a Hazen hesab iin veri saysnn yeterli olmamas sebebiyle Excel ile persentil deeri hesaplanmtr.
Kadmiyum parametresi A1 kategorisine girmektedir. Klorr parametresi A1 kategorisine girmektedir. Siyanr parametresi A1 kategorisine girmektedir. KO parametresi A3 kategorisinin de dnda kalmaktadr. letkenlik parametresi A1 kategorisine girmektedir. Toplam Krom A3 kategorisinin dnda kalmaktadr.Bakr parametresi A1 kategorisine girmektedir. Florr parametresi A1 kalitesini salamaktadr 76
DS GENEL MDRL
ancak hesaplanan hazen persentil konsantrasyonu standardn alt snr olan 0.7 mg/Lden dktr. Fekal streptokok standardn 1,5 kat deerini amakta dolaysyla hibir kategoriye girmemektedir. Civa A3 kategorisinin dnda kalmaktadr. Mangan standardn 1,5 kat deerini amakta dolaysyla hibir kategoriye girmemektedir. Amonyum A2 kategorisine girmektedir.Nitrat A1 kategorisine girmektedir. Ortofosfat standardn 1,5 kat deerini amakta, dolaysyla hibir kategoriye girmemektedir.Kurun standardn 1,5 kat deerini amakta dolaysyla hibir kategoriye girmemektedir. pH, A1 kategorisine girmektedir. Fenol A3 kategorisine girmektedir. Slfat A1 kategorisine girmektedir. Askda kat madde A3 kategorisinin dnda kalmaktadr. Toplam koliform A3 kategorisinin dnda kalmaktadr. Toplam Kjeldahl azotu standardn 1,5 kat deerini amakta dolaysyla hibir kategoriye girmemektedir.inko A1 kategorisinde yer almaktadr. Melen havzas, Bakanlar Kurulunun 07/05/2008 Tarihli ve 2008/13681 sayl kararlar ile stanbul li mesuyu Havzas olarak ilan edilmitir (Ek 11). Mevcut durumda su kalite parametrelerinden bazlarnn standartlarn dnda olmas, Melen aynn u ana kadar herhangi bir koruma nlemi alnmadan kullanlm olmasndan kaynaklanmaktadr. Baraj inaatnn tamamlanmas yl olan 2014 ylna kadar Melen Baraj Havza Eylem Plannda nerilen tm nlemlerin titizlikle uygulanmas halinde su kalitesi asndan bir problemle karlalmayacaktr (Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan Projesi, 2008). Projenin inaat ve iletme aamasnda gerekleecek olan faaliyetlerde 17.05.2005 tarih ve 25818 sayl Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliine uygun hareket edilecektir. Proje Taknlar Byk Melen Barajnn Proje Taknlar; Sneyder Sentetik Yntemi, Mockus (Sper pozesiz) Yntemi, DS Sentetik Yntemi, Blgesel Takn Yntemi ve Noktasal olarak da 1340 nolu Beyler AGnin 21 yllk anlk maksimum debileri analiz edilerek incelenmitir (ekil IV.9). statistiki Yntemlerle Takn Frekans Analizi: Melen Baraj iin ilgili AGlerde gzlenmi anlk takn debileri kullanlarak baraja ait noktasal ve blgesel yinelemeli takn debileri bulunmu ve sonular Tablo IV.26de verilmitir. Melen baraj yinelemeli takn debileri seiminde, Noktasal Yinelemeli Takn Debi hesab yntem sonular kullanlm ve hidrograflar Pafta 3.4de verilmitir.
Tablo IV.26 Melen Baraj iin ilgili AGlerin gzlenmi anlk takn debileri yardmyla blgesel ve noktasal yntemler ile eitli yinelenmeli takn debilerinin hesab
Akm Gzlem istasyonu No Ya Alan 2 ( km ) Uyduu Dalm Gzlem Sresi ( Yl )
YNELENME YILLARI
2 5 10 25 50 100 3 3 3 3 3 3 ( m /s ) ( m /s ) ( m /s ) ( m /s ) ( m /s ) ( m /s )
1338 104.8 LP3 1981-2001 ( 21 ) 1302 1988.0 LN2 1953-2001 ( 49 ) 1340 2174.0 LP3 1981-2001 ( 21 ) 1243 55321.0 G 1961-1998 ( 38 ) Blgesel Katsaylar Blgesel Takn Debileri Noktasal Hesap 1340 Nolu AG'den Katsay = ( Abrj./A1340)1.88
78.9 234.2 292.4 524.3 1.00 300.0 330
145.9 319.5 439.1 694.7 1.51 453.0 496
205.4 375.7 553.9 807.4 1.91 573.0 626
300.8 388.7 492.1 446.7 499.5 552.3 719.9 860.0 1014.9 949.9 1055.6 1160.5 2.50 3.00 3.57 750.0 900.0 1071.0 813 972 1147
Sentetik Yntemlerle Takn Frekans Analizi: Sentetik yntemlerde; Melen barajnn menbanda Efteni glne suyunu boaltan yan kollardan kk Melen deresi
77
DS GENEL MDRL
zerindeki Hasanlar barajndan Melen barajna kadar olan blm alt havzaya ayrlmtr. Bu havzalarn hidrolojik karakteristikleri Tablo IV.27da verilmitir.
Tablo IV.27 Melen baraj takn almalarnda kullanlan alt havzalarn karekteristikleri
ALT HAVZA SMLER Hasanlar Baraj Aksu ay - Efteni Gl Arahavzas Uursuyu - Efteni Gl Arahavzas ( Asarsuyu - Has. Baraj ) Efteni Gl Arahavzas Hasanlar Baraj - Efteni Gl Arahavzas Efteni Gl - Melen Baraj Arahavzas Lahana ay - Melen Baraj Arahavzas A 2 ( km ) 665 318 352 537 -----349 106 L ( km ) -----46,5 33,0 47,0 30,5 32,0 21,0 Lc ( km2 ) -----27,0 19,0 19,0 -----14,5 13,0 Sh ( Har.Meyil ) -----0,0210 0,0110 0,0044 0,0018 0,0006 0,0130 Tc ( Sa.) -----5,56 5,48 10,23 10,00 16,39 3,63 CN II/III -----65/81,5 65/81,5 65/81,5 65/81,5 65/81,5
DS Sentetik Yntem: Melen Baraj takn hesaplarnda DS Sentetik Yntem kullanlm ve sonular Tablo IV.28de verilmitir. Mockus Yntemi: Melen Baraj takn hesaplarnda Mockus Yntemi superpozesiz olarak kullanlm ve sonular Tablo IV.28de verilmitir. Sneyder Yntemi: Melen Baraj takn hesaplarnda Sneyder Yntemi kullanlm ve sonular Tablo IV.28de verilmitir.
Tablo IV.28 Melen baraj eitli yntemlerle bulunan ve eitli yinelenmeli takn debileri
DS - Sentetik Yntemine Gre MOCKUS 24 Saat Yntemine Gre ( m /s ) 182 330 456 645 806 984 3494
3
Yinelenme Yl
SNAYDER 24 Saat Sentetik Yntemine Gre ( m /s ) 165 284 386 539 670 814 2877
3
Blgesel Takn almasna Gre ( m /s ) 300 453 573 750 900 1071 -----3
Noktasal ( 1340 ) 1340 - Nolu - Beyler AG'ye Gre
( Yl ) 2 5 10 25 50 100 DOLUSAVAK
( m /s ) 184 332 462 661 834 1085 3670
( m /s ) 330 496 626 813 972 1147 ------
Proje Debilerine Kar Suyunun Etkisi: Proje yeri, kot ve iklim itibari ile karasal iklim zelliklerini tamadndan ve daha lman olan Bat Karadeniz iklim tipine hakim olduundan proje debilerine kar suyunun etkisi yoktur. Bu sebeple proje debilerinin hesabnda dikkate alnmamtr. Proje Debilerine Baz Akmn Etkisi: Proje debilerine olan baz etkinin analizi 1340 nolu Beyler AG istasyonu dikkate alnarak yaplm ve yinelemeli takn debileri iin bu deer 88 m3/s, dolusavak takn debisi iin 231 m3/s olarak sentetik debi yineleme yntemleri sonularnda dikkate alnmtr. Dolusavak Proje Giri Debisi: Hasanlar barajnn bulunduu Kk Melen deresi, Aksu ay, Uursuyu deresi sularn Efteni glne boaltmaktadr. Bu nedenle nce Efteni glne gelen sular, DS sentetik ynteme gre hesap edilmi MMF-pik debileri bulunmu sonra Efteni glndeki MMF-hidrograf Melen baraj aksna telenip, burada Melen barajEfteni gl ara havzasndan gelen ile Lahana deresi-Melen baraj ara havzasndan gelen hidrograflar toplanp baz akmda ilave edilerek dolusavak takn hidrograf elde edilmitir 78
DS GENEL MDRL
Neticede dolusavak iin DS-sentetik yntem sonucu esas alnmtr. Buna gre dolusavak takn debisi ve hacmi srasiyla QDolusavak = 3670 m3/s , VDolusavak =480.7 hm3 dr.
79
DS GENEL MDRL
ekil IV.9 Bat Karadeniz Havzas Hidrometeoroloji Haritas
80
DS GENEL MDRL
IV.2.5. Yzeysel su kaynaklarnn mevcut ve planlanan kullanm (ime, kullanma, sulama suyu, gl, glet, su rnleri istihsali, ulam, turizm, spor ve benzeri amal su ve/veya ky kullanmlar, dier kullanmlar) Sulardan Yararlanma ekilleri ve Su Haklar Melen Barajnn membanda Dzce ovas sulamas yaplmaktadr. Dzce Ovas sulamas, Melen nehri zerinde bulunan Hasanlar Baraj vastas ile yaplmaktadr. Melen Baraj su temini almalarnda Dzce Ovas Sulamas iin ekilen sular dikkate alnm ve Hasanlar Barajnn devreye girdii 1972 ylndan itibaren su temini deerleri kullanlmtr. Melen Mhendislik ve Mavirlik Hizmetleri Ortak Giriim grubunun Ocak 1997 ylnda hazrlad Melen System Feasibility Study, Review Report, Greater stanbul Water Supply Project Stage II. Raporunda mansap haklar iin 1 m3/s su braklmas vurgulanmtr. Ancak Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan Projesi kapsamnda yaplan almalarda, baraj mansabna can suyu olarak 2,25 m3/s suyun braklmas gerektiini hesaplanmtr. Baraj mansabna mansap haklar kapsamnda lokal olarak yaplan kk apl sulamalar ve can suyu olarak 2,25 m3/s su braklacaktr. Bu sebeple Melen baraj iletme almalarnda 2,25 m3/s su mansap art olarak braklmtr. Byk Melen Baraj ime ve kullanma amal bir proje olup, enerji retimi ikinci gayesidir. Byk Melen Baraj sularndan, sulama amal olarak yararlanlmayacaktr. Byk Melen Barajndan mansap su haklar ve imesuyu iin ekilecek su miktarlar Tablo IV.29de verilmitir
Tablo IV.29 Byk Melen Barajndan mansap su haklar ve imesuyu iin ekilecek su miktarlar
HZMET NFUS (X VERLEN 1000) NFUS % HZMET VERLEN NFUS (X 1000) 5980 7463 9099 10825 12584 13728 14683 15492 16120 16601 16963 NET HTYA (l/kii/gn) FATURA EDLEMEYEN KAYIP % BRT ARITILMI HTYA (l/kii/gn) 204 214 223 232 237 249 260 270 279 289 300 HAM SU HTYACI (%7 kaak ) TOPLAM HTYA (hm3/yl)
YILLAR 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 2035 2040
7475 80 140 31.3 219 478 8780 85 150 29.8 230 626 10110 90 160 28.4 240 798 11395 95 170 26.6 249 984 12584 100 180 24.0 255 1170 13728 100 190 23.6 267 1340 14683 100 200 23.2 280 1501 15492 100 210 22.2 290 1641 16120 100 220 21.2 300 1766 16601 100 230 20.3 310 1880 16963 100 240 20.0 323 1997 (*1) (*2) (*3) (*4) (*5) *1 *2 *4 *5= BYK STANBUL MESUYU II. MERHALE PROJES MELEN SSTEM FZBLTE ETD NCELEME RAPORU ORTALAMA ARTI DEER ALINMITIR. (SYF5-4-11) *3 = RAPOR VE SK GNCEL VERLER DKKATE ALINARAK DS MESUYU ve KANALZASYON DA. BAK. PLANLAMA UBES TARAFINDAN TESPT EDLMTR.
Su htiyalar mesuyu htiyalar: Melen Baraj stanbul ehrinin ime kullanma ve endstriyel su ihtiyacn karlamak amacyla yaplacaktr. Dnyann sayl metropollerinden olan stanbul ilinde, srekli artan nfus ve bunun paralelinde artan ime ve kullanma suyu gereksinimini karlamak iin Avrupa ve Asya yakasnda eitli baraj yaplar inaatlar yaplmtr. 2006 yl itibari ile iletmede olan imesuyu tesisleri ile stanbul iline ylda 1025,4 hm3 su verilmekte olup 2007 yl sonunda hizmete alan Melen Reglatr ile bu deer 1293,40 hm3/yldr. stanbul li ime suyu ihtiyalar ve buna bal olarak salanacak su arz grafik gsterimi ise ekil IV.10da verilen Arz-Talep erisinde gsterilmitir. 81
DS GENEL MDRL
STANBUL L
2500
3 TOPLAM HTYA (hm /yl)
MESUYU ARZ - TALEP ERS
2000
MELEN IV 273 hm3/yl 1880

1766 1641
1997
MELEN III 268 hm3/yl
1500 1340 1170 1000
1501
MELEN II 268 hm3/yl MELEN I 268 hm3/yl
984
798
MEVCUT KAYNAKLAR TOPLAM 1025,40 hm3/yl

1. TERKOS 2. ALBEY 3. B.EKMECE 4. ELMALI I-II 5. MERL BARAJI 6. DARLIK BARAJI 7. ISTIRANCA I 8. ISTIRANCA II 9 SAZLIDERE 133,92 32,88 82,20 15,00 188,40 92,00 44,00 191,00 51 00
2038 2040 YILLAR
626 500 478
0 1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014
2016
2018
2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
ekil IV.10 Byk Melen Barajndan mansap su haklar ve imesuyu iin ekilecek su miktarlar ve stanbul li arz talep erisi
82
DS GENEL MDRL
Dier htiyalar: Melen Baraj me ve Kullanma Suyu amal bir proje olduundan dier su ihtiyalar dikkate alnmam ve hesaplara dahil edilmemitir. Ancak mansap artlar iin baraj mansabna 2,25 m3/s su devaml olarak braklacaktr. letme almalar Bilindii gibi stanbul ili Trkiyenin nfus younluu ve sanayii asndan en byk ehri olup dnyada da sayl metropoller arasnda bulunmaktadr. stanbul ilinin ime ve kullanma suyu iin gnmze kadar DS tarafndan bir ok barajlar yaplm ve hizmete sunulmutur. Ancak byle byk bir ehrin ime ve kullanma suyu temininin entegre bir ekilde ynetilmesi gerekmektedir. Bunun iin DS tarafndan yaplan ve hizmete alan barajlar stanbul Su ve Kanalizasyonu daresince entegre bir ekilde iletilmektedir. Melen Projesi ile ilgili fizibilite etd 1991 ylnda, DS ve mavir firma Nippon KOEI tarafndan yaplmtr. Kentin uzun vadeli ime suyu ihtiyacn karlamak amacyla gelitirilmesi gereken en byk su kayna Byk Melen aydr. Melen Barajnn Ocak 1997 ylnda hazrlanan Melen System Feasibility Study, Revew Report, Greater stanbul Water Supply Project Stage II raporuna gre nihai durumda Melen Barajndan 38.5 m3/s su temin edilebilecei belirtilmi ve Melen Sistemine bu suyun verilecei dnlerek sistemin dier ksmlar bu kapasiteye gre boyutlandrlmtr. Ancak daha nce 1/25 000 lekli haritalara gre yaplm olan alan hacim deerlerine ve o zamanki akm rasat deerlerine gre hesaplanm olan 38.5 m3/s deeri, alan-hacim deerlerinin 1/5000 lekli haritalardan okunmas ve akm donelerinin gncellenmesi ile 110 m maksimum su seviyeli barajdan, ime - kullanma suyu ve mansap artlar iin 36,41 m3/s debi ekilebilmektedir (ekil IV.11). Bu da Melen Barajndan stanbul iline nihai durumda en fazla 34,16 m3/s su ekilebileceini gstermektedir. 2,25 m3/s ise mansap art olarak dereye braklacaktr.
MELEN BARAJI KOT - ALAN- HACM GRAF

ALAN (km ) 35
2
65 120 110 100 90 80 KOT (m) 70 60 50 40 30 20 10 0
60
55
50
45
40
30
25
20
15
10
0 120 110 100 90 80 KOT (m) 70 60
HACM ALAN
50 40 30 20 10 1200
100
200
300
400
500
600 700 3 HACM (hm )
800
900
1000
1100
ekil IV.11 Byk Melen Baraj Kot-Alan-Hacim grafii
83
DS GENEL MDRL
Melen Baraj maksimum su kotunun en fazla 110 m olarak alnmasnn sebebi, 110 m kotunun zerinde Dzce Ovasnn bulunmasdr. Barajn 110 m maksimum su seviyesi zerinde iletilmesi halinde Dzce Ovas sular altnda kalmaktadr. 110 m kotundaki su altnda kalacak olan alan 17.15 km2 iken 38.5 m3/s su verimine karlk gelen baraj kotu 113 m olmakta ancak sular altnda kalacak olan alan 34 km2ye kmaktadr. Bu ise ilave 17 km2 alann kamulatrlmas demektir ki kamulatrma maliyeti baraja ekonomik anlamada ar yk getirmektedir. Zira bahse konu alanlar genellikle fndklk alanlar olup olduka deerli olan bu alanlarn sular altnda kalmas uygun grlmemitir. Bu sebeple Baraj maksimum kotunun Dzce Ovasnn alt snr kotu olan 110 m kotunda tutulmasna karar verilmitir. Sonu olarak Byk Melen Barajnn tam devalopmannda Melen sistemine 34,16 m3/s su, ime ve kullanma suyu olarak verilecek ve stanbul ilinin artarak devam eden su ihtiyacna cevap olacaktr. Byk Melen Baraj, nce sadece ime suyu amal olarak iletilmi ve 110 m normal su seviyesi sabit alnarak barajn aktif hacmi belirlenmitir. Ayn zamanda enerji amac da olan Melen Baraj kapakl olarak inaa edileceinden normal su seviyesi ile maksimum su seviyesi ayn olarak alnm ve l hacim de katlarak baraj maksimum hacmine karar verilmitir. Belirlenmi olan baraj maksimum hacmi dikkate alnarak, imesuyu ve enerji retimi amal olarak iletme almas yaplmtr. Memba ve mansap artlar ve imesuyu arz talep erisi dikkate alnarak kademede yaplm olan baraj iletme almalarnda ime ve kullanma suyu barajdan kapal sistemle basnc krlmadan alnacandan ve pompa marifeti ile sisteme baslacandan iletme almalarna rezervuardan ekilen sular olarak girilmi ve enerjisi alnmamtr. Zira pompa basma yksekliini azaltmak iin suyun basnl olarak alnmas gerekmektedir. me suyunun kademeli olarak verilmesi sebebiyle ime suyuna verilmeyen sulardan enerji retimi de yaplacak ve bu retim de kademeli olacaktr. htiyaca binaen verilen ime suyu arttka retilen enerji de buna ters orantl olarak azalacaktr. 2014 ylnda devreye girmesi planlanan Byk Melen Baraj iin 50 yllk hizmet mr boyunca nfus younluuna karlk gelen arz ve talep erisi dzenlenmi ve barajdan, nfus iin temin edilecek su arzlar oluturulmutur. Bu projenin birinci aamasnda Melen reglatr yapsyla Melen ayndan ylda 268 hm3 su alnmaktadr. Melen Baraj inaat bittikten sonra nihai durumda toplam 1077,27 hm3/yl su, bu kaynaktan temin edilecek, kentin yaklak 2070 ylna kadar olan su ihtiyac mevcut kaynaklarla beraber karlanacaktr. Baraj mansabnda ina edilmi olan Melen Reglatr 2007 yl sonunda tamamlanm, Yeilay sistemi ile entegre edilerek hizmete sunulmutur. Barajn devreye girecei yl olan 2014 ylna kadar 5 yl srecek olan baraj inaat srasnda, barajn T1 nolu derivasyon tnelinden Melen reglatrne 268 hm3/yl su devaml olarak salanacaktr. Melen Baraj ve HES tesisleri, Melen Reglatrnn yaklak 700 m membasnda yaplarak hizmete sunulacaktr. Doal olarak barajn devreye girecei yl olan 2014 ylnda I. Kademede barajdan 268+268=536 hm3/yl su arz salanacaktr. 2014-2022 yllar aras II. Kademede 268+268+268=804 hm3/yl ve 2032 yl sonras iin III. Kademede 268+268+268+273,27=1077,27 hm3/yl su hizmete sunulacaktr. Melen Baraj kurulu gc hesaplarnda srasyla 25,30,35,40,45,50 ve 55 MW kurulu g alternatifleri denenmi ve Kurulu G ve Maliyet Optimizasyonu yaplmtr. 2006 Yl Birim Fiyatlar kullanlarak yaplan HES - Kurulu G Optimizasyonu gre 45 MWlk kurulu gcn en ekonomik kurulu g olduuna karar verilmitir. Barajn iletmeye alaca 2014 yl ile 2022 yllar arasnda 8 yl boyunca 536 hm3/yl su, 20222032 yllar aras 10 yl boyunca 804 hm3/yl ve nihai durumda ve baraj mr 84
DS GENEL MDRL
tamamlanncaya kadar 2032-2064 yllar aras 32 yl boyunca 1077,27 hm3/yl su ime ve kullanma amal olarak verilecektir. Ayn dnemler iin toplam enerji retimi ise; 20142022 yllar aras 183,33 Gwh/yl, 2022-2032 yllar aras 140,60 Gwh/yl ve 2032 yl sonras 92,92 Gwh/yldr. Byk Melenin yukarda detayl olarak bahsedilen ime-kullanma suyu ve enerji retimi maksatl planlanan kullanm yannda halen gerekletirilen dier bir kullanm ekli ise sportif amal olarak yaplan ve ayn zamanda turistik bir deeri de bulunan rafting sporudur. Baraj yapldktan sonra mansap ksmndaki mevcut hidrolik akm regle bir karakterde olacandan rafting amal sportif kullanm sz konusu olamayacaktr. Projenin sulama amac olmad iin proje yeri toprak kaynaklar asndan incelenmemitir. IV.2.6. sulardaki (gl, akarsu) canl trleri (bu trlerin tabii karakterleri, ulusal ve uluslararas mevzuatla koruma altna alnan trler; bunlarn reme, beslenme, snma ve yaama ortamlar; bu ortamlar iin belirlenen koruma kararlar) Faaliyet alan ierisinde endemik, nadir ve nesli tehlikede olan trlerle, ulusal ve uluslararas szlemelerle koruma altna alnm olan trler proje sahas ierisinde bulunmamaktadr. Melen Sistemine likin Fizibilite Raporunun hazrlk aamasnda alg trlerini belirlemek zere Melen ayndan da rnekler alnm ve Bacillariophyta sp. 16 adet, Chlorophyta sp. 4 adet, Cyanophyta sp. 5 adet olmak zere toplam 25 tre rastlanmtr. Melen ay ve kollarndaki tatl ve ac sularda Prosobraciann drt trne rastlanmtr. Bunlar, Thedoxsus fluviatidis, Viviparus conectus, Viviparus conectus, Viviparus costae ve Belgradiella carvernica trleridir. Melen aynda tatlsu plumonatlarna ait iki tr bulunmutur. Bunlar: Galba truncatula ve Lymnaea stagnalistir. Melen reglatrnn mansabndaki istasyonda yaplan rneklemede 14 balk tr bulunmu olup, balk says asndan Vimbo vimbo tr Leuciscus cephalus ve Barbus plebejus trleri ile beraber en baskn trdr. artc bir ekilde az sayda Cyprinus carprio, C. Capoeta ve Silurus glanis yakalanmtr. Melen reglatrnn membandaki istasyonda yaplan rneklemede ise 10 ayr balk tr bulunmu olup, L. cephalus en baskn trdr. Melen aynn bir kolu durumundaki Dokuzdeirmen Deresinde ise 8 farkl balk tr bulunmu, bulunan balk trleri arasnda en baskn tr olarak B. plebejus dikkati ekmitir. Son olarak yine Melen aynn bir kolu olan Lahna Deresinde yaplan rneklemelerde 8 farkl balk tr bulunmu, B. plebejus ve L. Cephalus mevcut ana trlerdir. Yaplan etdler byk bir olaslkla nehir yatann kazlm olmas sebebiyle, Melen aynda ok zayf bir sucul mikroflora ve fauna eitlilii olduunu gstermitir. Kayt dnemi boyunca btn rnek noktalarndan alnan rneklere gre, nehir zerinde ve kollarnda toplam 20 balk trnn bulunduu belirlenmitir. Toplam balk tr saysnn yksek olduu deerlendirmesine karn, bu trlerin az bir nfusu gzlenmitir. zellikle Cyprinus carpio, C. Capoeta ve Silurus glanis trlerine ait yakalanan balk says beklenenden azdr.
85
DS GENEL MDRL
Mevcut balk trlerinin ou ticari kullanma aktr. Yerel balklarla yaplan grmelerde, zellikle mercanbalnn (Acipenser spp.) nerilen reglatr boyunca grld, son be yl iinde ancak bir iki kez yakalanabildii belirlenmitir. IV.2.7. Madenler ve fosil yakt kaynaklar (rezerv miktarlar, mevcut ve planlanan iletilme durumlar, yllk retimleri ve bunun lke veya yerel kullanmlar iin nemi ve ekonomik deerleri) Proje sahasnda madencilik gelimemitir. Ayrca bu blgedeki deerli maden ve fosil yaktlarn varl hakknda nemli bir aratrma/tarama bulgusuna rastlanmamtr. IV.2.8. Toprak zellikleri ve kullanm durumu (topran fiziksel ve kimyasal zellikleri, arazi kullanm kabiliyeti snflamas, erozyon, topran mevcut kullanm, tabii bitki rts olarak kullanlanlardan mera, ayr vb.) Yaplan kamulatrma raporu sonularna gre, rezervuar sahasnda kotlara gre arazi miktarlar ve % dalmlar Tablo III.12de, mutlak koruma alanndaki arazi varlklar ve % dalmlar ise Tablo III.13de ayrntlaryla gsterilmitir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). Ett alannda ekonomik etkinliklerin banda tarm gelmektedir. Fndk tarm kyllerin en byk tarm koludur. Rezervuar sahasnda tarm ve orman alanlar i iedir. u anda fndk bahesi olduu halde orman amenajman haritalarnda orman ve orman akl eklinde belirtilmi birok ziraat arazisi mevcuttur. iftilerin % 90nnn geim kayna fndk tarmna baldr. Fndk baheleri yama alanlarda yer almaktadr. Proje sahasnda tek yllk bitki olarak sadece Msr ziraat yaplmaktadr. ST ve KKT snf arazilerde msr ekimi yaplmaktadr. Toporafik yaps sulamaya uygun olan sahalarda ise kavak ziraati mevcuttur. Kavaklar kapal bahe eklinde bulunmakla beraber yer yer mnferit olarakda grlmektedir. Son senelere kadar rezervuar sahasnda say itibariyla kavaklar olduka fazlalam. Ama zamanla ogu kesilmi ve saylar giderek son 10 yl ierisinde olduka azalmtr. Yine proje sahasnda son senelere kadar ziraat yaplan budaydan tamamiyle vazgeilmitir. ST arazilerinde tarm yaplan Msr, Melen ay ve Lahna deresinden alnan sularla yetitirilmektedir. IV.2.9. Tarm alanlar (tarmsal geliim proje alanlar, zel mahsul plantasyon alanlar), sulu ve kuru tarm arazilerinin bykl, rn desenleri ve bunlarn yllk retim miktarlar Melen baraj gl alannda yaplan arazi almalar sonucunda 3 tip arazi snf saptanmtr. Bunlar ST, KTT ve YT arazi snflardr. Her arazi snfnda yetitirilen rnler, ekim sahalar ve % dalm gl alannda her arazi snfnda yetitirilen rnlerin artlar ve tartl ortalama ile bulunan toplam artlar ise Tablo IV.30de gsterilmitir. Tartl ortalama ile bulunan toplam rant o arazi snf iin net gelir kayb olarak kullanlmtr. Her arazi snf iin bulunan ortalama rantn kapitalize edilmesiyle bulunan deerde o arazi snf iin fiili deme deeri olarak kullanlmtr. Baraj gl alannda plantasyon ve mnferit olarak meyveli ve meyvesiz aalar bulunmaktadr. Meyveli aa olarak fndk, meyvesiz aa olarakta kavak bulunmaktadr.
86
DS GENEL MDRL
Tablo IV.30 Melen baraj gl alannda her arazi snfnda yetitirilen rnlerin rantlar ve toplam rant
Arazinin cinsi retim kolu ST KTT YT Msr Toplam Msr Toplam Fndk Toplam
Rant Dalm Tartl ortalama ile rant (YTL / da) (%) (YTL/da) 118.11 100 118.11 118.11 100 118.11 93.74 100 93.74 93.74 100 93.74 829.20 100 829.20 829.20 100 829.20
Gl alannda bulunan meyveli aalar plantasyon eklinde bulunmaktadr. Meyveli aa olarak bulunan fndk YT arazi snfnda yetitirilmektedir. Gl alannn % 63 ve mutlak koruma alannn ise % 71i fndklktr. Dekar bana elde edilen rant o rn iin net gelir kayb olarak kullanlmtr. Bulunan yllk rant kapitalize edilerek o rn ve arazi snf iin fiili deme deeri elde edilmitir. Fndk kaplad toprak ile birlikte deerlendirilmitir. Fndn tesis dnemine ait maliyet tablosu ve dekar bana bulunan rant hesaplama yntemi raporun ekleri blmnde verilmitir. Melen baraj gl alnnda meyvesiz aa olarak plantasyon eklinde 40 da kavaklk bulunmaktadr. Dekara den kavak adeti proje sahasnda farkllk arz ettiinden ortalama olarak 75 alnmtr. Buna gre rezervuar alannda toplam 3000 adet kavak mevcuttur. Gl alannda bulunan kavaklarn deerlendirilmeleri mnferit olarak yaplmtr. Kapladklar saha ise ait olduklar ST snfnda deerlendirilmitir. Gl alannda yaplan arazi almalarnda kavaklar yalarna gre gruplandrlmtr. Kavaklarn kesim ya ortalama 12 alnmtr. Gl alannda bulunan kavaklar kesim ya ve zerindekiler ile 8 ya olarak iki grupta deerlendirilmitir. Buna gre kesim yanda 750 adet kavak, 8 yanda ise 2250 adet kavak belirlenmitir. Barajn rezervuar alan ve mutlak koruma alan ierisinde kalan tarm alanlar iin 5403 sayl Toprak Koruma ve Arazi Kullanm Kanunu hkmlerine gre izin alnacaktr. Ayn ekilde barajn rezervuar alan ve mutlak koruma alan ierisinde kalan mera alanlar iin 4342 sayl Mera Kanunu hkmlerine gre izin alnacaktr. IV.2.10. Koruma alanlar
(Milli Parklar, Tabiat Parklar, Sulak Alanlar, Tabiat Antlar, Tabiat Koruma Alanlar, Yaban Hayat Koruma Alanlar, Yaban Hayvan Yetitirme Alanlar, Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alanlar, Boazii Kanununa gre koruma altna alnan alanlar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Biyosfer Rezervleri, zel evre Koruma Blgeleri, zel evre Koruma Alanlar, me ve kullanma su kaynaklar ile ilgili koruma alanlar, Turizm Alan ve Merkezleri ve koruma altna alnm dier alanlar)
Proje Alan ve etki alannda yaplan ilk incelemelere gre milli parklar, tabiat parklar, sulak alanlar, tabiat antlar, tabiat koruma alanlar, yaban hayat koruma alanlar, yaban hayat yetitirme alanlar, kltr varlklar, tabiat varlklar, sit ve koruma alanlar, Boazii Kanuna gre koruma altna alnan alanlar, biyogenetik rezerv alanlar, biyosfer rezervleri, zel evre koruma blgeleri, zel koruma alanlar, turizm blgeleri ve koruma altna alnm dier alanlar bulunamamtr. Konuyla lgili l Kltr ve Turizm Mdrlklerine yazlan yazlar ve alnan cevaplar Ek 10da verilmitir. 87
DS GENEL MDRL
IV.2.11. Orman alanlar

(Aa trleri, miktarlar, kaplad alan byklkleri ve kapall bunlarn mevcut ve planlanan koruma ve/veya kullanm amalar, Orman Blge Mdrl gr ile birlikte ED nceleme Deerlendirme Formu)
Melen Baraj rezervuar alannda 110 m su kotuna gre 1460 da , mutlak koruma alannda ise 3620 da olmak zere toplam 5080 da orman arazisinin bulunduu tespit edilmitir. Ett sahas ierisinde, Dzce orman letme Mdrlne bal Gmova iletme efliine, Sakarya ili Karasu Orman letme Mdrlne ve Dzce ili Akakoca Orman letme Mdrlne ait orman arazisinin % 28.7si gl alannda % 71.3 ise mutlak koruma alan ierisinde kalmaktadr. Toplam orman arazilerinin ait olduklar Orman Mdrlklerine gre dalmlar hem gl hem de mutlak koruma alanna gre Tablo IV.31de gsterilmitir.
Tablo IV.31 Gl ve mutlak koruma alanna gre toplam orman arazileri ve ait olduklar Orman Mdrlklerine gre dalmlar
Dzce Orman l. Md. Akakoca Orman l. Md. Karasu Orman l. Md. TOPLAM
Gl Alan (da) 170 1000 290 1460
Mutlak Koruma Alan(da) 2290 270 1060 3620
Toplam (da) 2460 1270 1350 5080
Gl alan iersinde 290 da ve mutlak koruma alannda 145 da olmak zere toplam 435 da Orman akl mevcuttur. Bu araziler plak olup zerlerinde aa yoktur. Bu sahalar iin herhangi bir deerlendirme yaplamamtr. Sadece geriye kalan 5080435=4645 da orman arazisi zerindeki emvali ile birlikte deerlendirilmitir. Orman alannn byk ounluu kayn koru ormandr. Bu sahalara ait deerlendirmeler, yukarda bahsedilen Orman letme Mdrlklerinden gerek resmi yazmalar ve gerekse szl olarak yaplan grmeler neticesinde elde edilen bilgilere gre yaplmtr. Proje sahasnda ok eitli mecere tipi bulunduundan, ayn gurup iersindeki olupta snflar farkl olan aalar bir btn olarak ele alnm ve ayn mecere tipi altnda gsterilmitir. Her snfn servet ve servet artlarnn arlkl ortalamalar ile bulunduklar mecere tipine ait servet ve servet artlar elde edilmitir. Gl alan ve mutlak koruma alan iersinde bulunan orman arazilerindeki Mecere tipleri miktarlar, birim alanndaki servet ve servet artlar Tablo IV.32da detayl gsterilmitir. Projenin ED almalar tamamlandktan sonra inaat aamas balamadan nce gerekli bavurular yaplarak T.C. evre ve Orman Bakanl Orman Genel Mdrl'nden gerekli izinler alnacaktr. Bu aamada ncelikle arazi ve kadastro aratrmalar gerekletirilecek, haritalar hazrlanacak kesin mlkiyet durumlar belirlenecektir. Sz konusu projede orman alanlar in kamulatrma sz konusu olmayp, 6831 sayl Orman kanununun 5192 sayl kanun ile deiik 17/3.maddesi gereince gerekli izinler ina ncesinde alnacaktr. Orman Genel Mdrl'nden 1/25.000 lekli Mesere Haritalar (Ek 12) alnarak, proje alan zerinde iaretlenmitir. lgili Orman Blge Mdrlklerinden alnan grler ile ED nceleme ve Deerlendirme Formu Ek 13de verilmitir.
88
DS GENEL MDRL
Tablo IV.32 Gl alan ve mutlak koruma alan iersinde bulunan orman arazilerindeki Mecere tipleri miktarlar,birim alanndaki servet ve servet artlar
Bal bulunduu Orman letme Mdrl
Mencere tipi Kn ( b2,bc1) M (b2,b3) Aklk Nkbt .B.K.B.t .B.K.B.t 49 (a,b,e) 50 a 51 a 34 (a,b) 33 (a,b,c) 32 (a,b,c,d,e) Aklk Kn ( b3,c3,bc3,cd3) KnDy(bc3,c3,cd3,d2,d3) BKn 5080 da
Dzce li Orman letme Mdrl
Akakoca ilesi Orman letme Mdrl
Karasu lesi Orman letme Mdrl Toplam Toplam
Alan (da) Gl Mutlak Alan Kor.Alan 10 431 1 120 45 10 438 9 1256 140 92 23 96 24 24 6 52 13 280 70 166 34 290 100 57 214 190 714 43 132 1460 3620
Servet ( m3 / da) 15,2 13,1 10,0 7,2 7,0 21,3 19,0 9,0 9,6 18,2 9,0 20,9 21,4 1,2 -
Servet Art (m3 / da) 0,291 0,478 1,250 0,120 0,110 0,426 0,380 0,200 0,214 0,364 0,200 0,480 0,440 0,015 -
IV.2.12. Flora ve Fauna

(Trler, endemik/lokal endemik bitki trleri, alanda doal olarak yaayan hayvan trleri, ulusal ve uluslararas yasalarla koruma altna alnan trler, nadir ve nesli tehlikeye dm trler ve bunlarn alandaki bulunu yerleri, av hayvanlarnn adlar ve poplasyonlar ve bu trler ile ilgili olarak alnan Merkez Av Komisyonu Kararlar) proje alanndaki vejetasyon tiplerinin ve flora almasnn rnekleme alanlarnn bir harita zerinde gsterilmesi. Proje faaliyetlerinden etkilenecek canllar iin alnmas gereken koruma nlemleri (inaat ve iletme aamasnda). Arazide yaplacak flora almalarnn vejetasyon dneminde gerekletirilmesi ve bu dnemin belirtilmesi)
Flora ve fauna bilgileri literatr ve inceleme sonularna dayanmaktadr. Raporda resimleri verilen flora ve fauna trleri faaliyet sahasna eitli zamanlarda yaplan ziyaretlerde belirlenmitir. Dier flora ve fauna trleri literatrden yararlanlarak verilmitir. BERN, IUCN, v.s. gibi szleme ve anlamalarla koruma altna alnan trlere faaliyet sahasnda rastlanmamtr. Ancak literatre gre korunacak ve tehlike altndaki trlerden Dzce il snrlarnda olmas muhtemel flora ve fauna raporda verilmitir. Flora Dzce ilinde hakim bitki rts ovada yaplan kltr bitkileri retimi ve ormanlardr. Ormanlarda egemen aa trleri; kayn, grgen, kestane, hlamur, dibudak, mee, kzlaa, karaaa, kavak, kknar ve saramdr. Aalandrma alanlar, bozuk amlk ve orman iindeki ak alanlar ile tarm ve mera alanlar rty tamamlayan bitki rts bileenleridir. Faaliyet alan zerinde ulusal ve uluslararas mevzuatlarla koruma altna alnan, nesli tkenmekte olan endemik flora trleri bulunmamaktadr. Dzce ovasn evreleyen bitki rts eitlilik gstermektedir. Ormanlar, verimlilik derecesine gre alt gruba ayrlmaktadr. Buna ek olarak, bozuk amlk, baltalk alanlar, aalandrma alanlar ve orman iindeki ak alanlar tarm ve mera alanlar rty tamamlayan bitki niteleridir.
89
DS GENEL MDRL
Karadeniz Blgesinin zengin ve eitli doal rt zellikleri Dzce linin byk blmnde de gzlenmektedir. Hareketli corafi yap, bitki nitelikli ve niceliklerinde de deiiklikler yaratr. Ky kesimlerde dar bir erit, maki bitki topluluklar ile kapldr. Yaz k yeilliini koruyan sz konusu bodur bitkilerin balcalar katran aac, eitli fundalar, sumak, taflan kzlck, tespih ve sarmak trleridir. Maki eridinin yannda yer yer orman aalarnn kyya dek sokulduu da gzlenebilir. Ky eridinden hemen sonra gelen sradalarda ormanlar balar. Burada orman rtsn arlkla kayn oluturmaktadr. Grgen, kestane trleri, hlamur, nar, mee, adi kzlaa, yabani fndk, dibudak, beyaz st, titrek kavak bu kesimdeki br aalardr. Yaprakl orman eridinde orman alt bitki rts olduka zengindir. ne yaprakl aalara doudaki dalk kesimde daha ok rastlanr. 600 m. ykseltiden sonra, bu tr aalar orman aalar iinde arlk kazanr. Birinci knt alan olarak anlan Dzce Dzl ve dousu, ormann nemli oranda yok edildii ve kltr bitkilerinin egemenliinin artt bir yredir. Ttn ekimine elverili bu alanda ormann azalmasna karlk, douda Ylca yresinde ormanlar arln korumaktadr. kinci dalk alan, zelikle kuzeye bakan yamalar sk bir orman rts ile kapldr. Bu orman alannda kayn tr egemendir. Grgen, kestane, hlamur, mee, dibudak, karaaa, kzlaa, kavak, kknar ve saram, rastlanan br aalardr. Bu alanda orman alt bitki rts de daha zengindir. Dalarn gneye bakan yamalarnda ise aa trlerinde belirli deimeler gzlendii gibi, orman alt bitki rts de zayftr. Orman rts olarak Ak tohumlulardan (Gymnosperm); ine yaprakl trleri ieren amgiller (Pinaceae) familyasna ait; Saram (Pinus silvestiris), Karaam (Pinus nigra) ve kknar (Abies bornmlleriana) aalarnn meydana getirdii saf ve kark ormanlar doal olarak bulunmaktadr. Ayrca; Kapal tohumlulardan (Angiosperm) Fagacea familyasna ait Kayn (Fagus oriantalis), Mee (Quercus robus) aalarnn meydana getirdii saf ve kark ormanlar ile bunun yan sra Ihlamur (Tilia tomentosa), Kestane (Castanea sativa), Yabani Fndk (Coryllus avellana), Titrek kavak (Populus tremula), Kzlaa (Alnus gulitinosa), St (Salix alba), gibi aalar da yukarda ifade edilen ormanlar iinde tek tek ya da gruplar halinde bulunur. Hem yaprakl hem de ine yaprakl orman kuanda dank olarak, orman gl (Rhododendron ponticum), lgn (Tamarix nobilis), imir (Bulux sempervirens), Al (Creataegus oxychanta), Ard (Juniperus sabina) gibi al ve aacklar bulunur. Orman ii boluklarda gramine ve legmnze familyasna ait otsu bitkiler; ayrk otu (Agropyron repens), Brtlen (Rubus), Kuburnu (Rosa canina), erbetiotu, Adi fi ve bunlarn yansra mantarlar, Isrgan Otu (Urtica), Siil Otu (Heliotropium), Ay Gl (Paenoia), Kekik (Thymus), Papatya (Matricaria hamomilla), Ahududu (Rubus idavus), Nane (Mentha), At Kuyruu Otu (Guisetum aruonse), oban Pskl, Erelti, Stleen, Tarla Sarma (Convolvulus arvensis), Papatya (Anthemis coelopoda ssp. Bourgaei), Hardal Otu (Sinapis alba), Stleen (Euphorbia peplis), Karahindiba (Taraxacum officinale), Ebegmeci (Malva sylevestris), uha iei, Yabani ilek, Geven ve Likenler vardr. Proje sahasnn yer ald blgede genel flora zellikleri incelendiinde 11 endemik bitki trnn mevcut olduu grlmtr. Ancak bu flora blgesel trler arasnda mevcut olup sadece lokal floraya zgn deildir. Bunlar geni yayll ve poplasyon younluu yksek olmas sebebi ile Ulusal ve Uluslararas mevzuat gerei koruma altnda deildir. 90
DS GENEL MDRL
Endemik olmayan ancak Bern Szlemesi gerei koruma altnda bulunan Cyclamen coum ssp. Coum tr faaliyet alan ve blgede geni yayl gstermektedir. Blge florasnda bulunan endemik bitkiler aada sralanmtr. Lathyrus tukhtensis L. Czeczottianus Trifolium pannonicum var. Elongatum Jurinea pontica Onosma tauricum ssp. brevifolium Verbascum bithynicum Orobanche hadroantha S. cretica ssp. anatolica Asperula lilaciflora ssp. Phygia Galium fissurence Irs purpurobracteata Ancak bu trlerin tamam lokal floraya dahil deildir. Lokal florada tespit edilen endemik tr olarak Trifolium pannonicum var. Elongatum ve Verbascum bithynicum bulunmaktadr. Sz konusu trler lokal floraya dahil olmakla birlikte blgede geni bir yayl gstermektedir. Proje sahasnda yer alan hakim flora da st rt olarak; Ak tohumlulardan (Gymnosperm) kknar (Abies bornmlleriana), Kapal tohumlulardan (Angiosperm) Fagacea familyasna ait Kayn (Fagus oriantalis) ve Mee (Quercus robus) aalarnn meydana getirdii saf ve kark meereler bulunmaktadr. Bunun yan sra yer yer gruplar halinde veya tek tek Ihlamur (Tilia tomentosa), Kestane (Castanea sativa), Yabani Fndk (Coryllus avellana), Titrekkavak (Populus tirimula) ve vadi tabanlarnda Kzlaa (Alnus gulitinosa) yer almaktadr. Proje sahasnda yer alan hakim flora da alt rt olarak; Orman Gl (Rhododendron ponticum), Karayemi (Prunus laurocerassus), Kzlck (Cormus australis), imir (Buxus sempervirens), Al (Creataegus oxychanta), Kuburnu (Rosa canina), Brtlen (Rubus), Funda (Erica arborea), Ate Dikeni (Prycantha coccines) gibi al ve aak formunda bitkiler bulunmaktadr. Bunun yansra otsu bitkiler olarak; Ayrkotu (Agropyron repens), erbetiotu, Sakalotu, Adi fi, mantarlar, Isrganotu (Urtica), Siilotu (Heliotropium), Ay Gl (Paeonia), Kekik (Thymus), Papatya (Matricaria hamomilla), Nane (Mentha), At Kuyruu Otu (Guisetum aruonse), Similax, Lupinus, oban Pskl, Erelti, Orman Sarma (Hedera helix), Papatya (Anthemis coelopoda ssp. Bourgaei), Hardal Otu (Sinapis alba), Stleen (Euphorbia paplis), Karahindiba (Taraxacum officinale), Ebegmeci (Malva sylvestris), uha iei, Yabani ilek, Koyun Kran (Hypericum calcineum), Geven ve likenler, Graminea ve Legminosaea familyasna ait otsu bitkiler vardr. Faaliyet sahasnn ait olduu Dzce linde Trkiye Bitkileri Veri Servisi TUBVESte kaytl 3 Takson, 3 Familya, 3 cins ve 3 tr yer almaktadr. Bu trler faaliyet sahas ierisinde bulunamamtr. 3 familyaya ait toplam 3 cins ve 3 tr aada verilmektedir.
91
DS GENEL MDRL
Familya:Asteraceae Centaurea kilaea BOISS. Familya:Dipsacaceae Knautia L. Familya:Orchidaceae Epipactis ZINN Epipactis pontica TAUB. Faaliyet alan ierisinde endemik, nadir ve nesli tehlikede olan trlerle, ulusal ve uluslararas szlemelerle koruma altna alnm olan trler proje sahas ierisinde bulunmamaktadr. Elde edilen resimlerdeki flora yaps dndaki bilgiler literatr bilgilerinden faydalanlarak kaydedilmitir. Resimlerde grld gibi faaliyet alannn byk bir blmnde snr olan fndk plantasyonu sahalar bulunmaktadr. Bu ynyle sahada dier orman bitkileri ve aalarnn miktarlar ok fazla olmamakla birlikte deiik trler Melen ay boyunca eitlilik arzetmektedir. Proje sahasnn genel grnm ve floristik yaps aada resimlerde (ekil IV.12 ve ekil IV.13) grlmektedir.
ekil IV.12 Proje sahasnn genel grnm ve floristik yaps
92
DS GENEL MDRL
ekil IV.13 Proje sahasnn genel grnm ve floristik yaps
93
DS GENEL MDRL
Fauna Literatrlerden elde edilen blgede yaayan memelilerin listesi Tablo IV.33de Srngenler Tablo IV.34de ve ki yaamllar ise Tablo IV.35 verilmektedir. Demirsoy almalarnda Red Data Bookta kullanlan kategori simgeleri ile verilmitir (Demirsoy, 1996). Bunlar: E: Tehlikede EX: Soyu Tkenmi I: Taksonun durumu bilinmiyor K: Bilgi eksikliinden dolay taksonun durumu belirsiz. nt: Henz takson tehlike altnda deil O: Takson tehlike d R: Nadir V kategorisine girmeye aday V: Zarar grebilir. Soyu hzla tkenen ve nlem alnmazsa yakn gelecekte yok olma riski yksek taksonlar.
Tablo IV.33 Memeli Hayvanlar (Mammalia)
ADI Crocidura leucondon Crocidura suaveolens Erinaceus concolor Talpa caeca Rhinolophus mehelyi Myotis capaaccinii Pipistrellus pipisttrellus Lepus europaeus Cricetulus migrotorius Spalax leucodon Ratturs rattus Rattus norvegicus Apedemus sylvatcus Apedemus mystacinus Mus musculus Canis aureus Canis vulpes Mertes martes Meles meles Urcuss arctus Sus scrofa
Tablo IV.34 Srngenler (Reptilia)
TRKE ADI Sivri burunlu kr faresi Sivri burunlu bahe faresi Kirpi Kstebek Nalburunlu yarasa Uzun ayakl yarasa Cce yarasa Yabani tavan Cce avurtlak Kr fare Siyah san Siyah san Kahverengi san Kayalk faresi Ev faresi akal Tilki Aa sansar Prosuk Boz Ay Yaban Domuzu
DEMRSOY 1996 RSK nt nt nt nt V V V nt nt nt nt nt nt nt nt nt nt nt R nt nt
ADI Testudo graeca Crytopodion kotschyi Anguis fragilis Ophisaurus apodus Lacerta (podarcis) Lacerta saxicola ssp tristis Lacartaviridis ssp meridionalis Ablepharus kitaibeli Typlos vermicularis Coluber caspius Eirenis modestus Elaphe longissima Elaphe situla Natrix natrix ssp persa
TRKE ADI Tosbaa nce parmakl keler Ylan kertenkele Oluklu kertenkele Duvar kertenkelesi Kaya kertenkelesi (endemik) Yeil kertenkele nce kertenkele Kr ylan Hazer ylan Uysal ylan Esklap ylan Ev ylan Yarsucul ylan
DEMRSOY 1996 RSK nt nt nt nt nt I nt nt nt nt nt nt nt nt
94
DS GENEL MDRL
Tablo IV.35 ki Yaamllar- Amfibiler (Amphibia)
ADI Triturus karelini Pelobates syriacus Bufo bufo B. Viridis Hyla arborea Rana dalmatina
TRKE ADI Prtkl semender Toprak kurbaas Siilli kurbaa Gece kurbaas Aa kurbaas evik kurbaa
DEMRSOY 1996 RSK nt nt nt nt nt nt
Trkiyenin Kular (Kizirolu I, 1993)adl kitaba dayanarak baz ku trlerinin Red Data Book kategorilerine gre tehlike snrlar Tablo IV.36da verilmitir.Kizirolu (1993) tarafndan kular iin kullanlan risk snflar: A1 : nesli tkenmi veya tkenme tehlikesinde olan trler A1.1 : soyu tkenmi A1.2 : tkenme tehdidi altnda olan A2 : iddetli tehlikede olan A3 : tehlikede A4 : potansiyel olarak tehlike sinyali veren B : biyotoplarnn yok olma riski ile risk altna girecek olan geici olarak Trkiyeye gelen trler B1 : Anadoluyu klak olarak kullanan ancak Anadoluda remeyen trler B2-B3: iddetli tehlikede, tehlikede (yerel olmayan)
Tablo IV.36 Kular (Aves)
ADI CICONIIDAE Ciconia ccona ACCIPPITRIDAE Milvus nigrans Accipiter gentilis Circus cyaneus Butes rufinus Buteo buteo Aqila chrysactos FALCONIDAE F. tinnunculus F. noumannii F. peregrinus F. subbuteo F. columbarius F. vespertinus PHASIANIDAE Alectoris chukar Coturnix coturnix SCOLOPACIADE Scolopax rusticola COLUMBIADE Columba livia Columba palumbus Strestopelia decaocto Sterstopolia turtur CUCULIADE Cuculus canorus STRIGIDE Asio otus Otus scops
TRKE ADI LEYLEKLER Akleylek YIRTICI KULAR Karaaylak akr kuu Mavi doan Kzl ahin ahin Kaya kartal DOANGLLER Kerkenez Kzl kerkenez Gezginci doan Delici doan Gvercin doan Kzlayak doan TAVUKSULAR Knal keklik Bldrcn ULLUKGLLER ulluk GVERCNGLLER Kaya gvercini Tahtal gvercin Kumru veyik GUGUK KULARI Guguk kuu BAYKUGLLER Kulakl orman baykuu shak kuu
RSK DURUMU A3 A4 A3 A3 A2 A3 A3 A4 A3 A2 A3 B2 A2 A2 A4 A3 A4 A2 A2 A3
95
DS GENEL MDRL
Athena noctua CAPRIMULGIDAE Caprimulgus europeus APODIDAE Apus apus Apus melba MEROPDAE Meros apiaster CORACIIDAE Coracias garrulus UPUPIDAE Upupo epops PICIADE Picus viridis Drycopus maritus D. major D. medius D. leucotos D. minor ALAUDIDAE Calandrella rufescens Galerida cristata Alauda arvensis Eremophila alpestris HIRUNDINIDAE Hirundo rustica Ptyonpronge rupestris Delichon urbica MOTACILLIDAE Anthus campestris Anthus trivralis Anthus pratensis Anthus spinoletta Motacilla flava Motacilla cnerea Motacilla alba TROGLODYTIDIAE Tropladytes troglodytea PRUNELLIADE Prunella modularis TURDIDAE Erithagus rubecula Lusciniz luscinia Luscinia megarhynchos Phoenicurus ochruros Phoenicurus Saxicola rubetra Saxicola torquata Oenanthe oenanthe Oenanthe hispanica Oenanthe isabellina Turdus merula Turdus pilaris Turdus philomelos Turdus iliacus Turdus viscivorus SYLVIDAE Locustella fluviatilis
Kukumav kuu OBANALDATANLAR obanaldatan EBABLGLLER Ebabil Akkarn ebabil ARIKUUGLLER Arkuu KUZGUNGLLER Kuzgun AVUKUUGLLER avukuu AAKAKANLAR Yeil aakakan Kara aakakan Byk alaca aakakan Alba aakakan Aksrt aakakan Kk aakakan TARLAKUUGLLER Bozkr toygar Tepeli toygar Tarlakuu Kulakl tarlakuu KIRLANGIGLLER krlangc Kaya krlangc Pencere krlangc KUYRUKSALLAYANGLLER Kr incirkuu Aa incirkuu ayr incirkuu Dere incirkuu Sar kuyruksallayan Da kuyruksallayan Ak kuyruksallayan TKULARI itkuu BOZBOAZGLLER Bozboaz ARDIKUUGLLER Narblbl Alacags Blbl Ev kzlkuyruu Bahe kzlkuyruu Kahvegerdan Karagerdan Kuyrukkakan Karakulak kuyrukkakan Toprakrenkli kuyrukkakan Karatavuk Ard arkc ard Kzl ard kseotu ardc TLEENLER Irmak ardkuu
A3 A2 A4 A4 A2 A2 A2 A2 A3 A3 A3 A2 A4
A3 A3 A4 A3 A4 A4 A4 A3 A3 A3 -
96
DS GENEL MDRL
Acrocephalus sciirpaceus Hippolais olivetorum Hippolais icterina Hippolais pallida Sylvia melanocephala Sylvia hortensis Sylvia curruca Sylvia communis Sylvia atricapilla Phyloscopus collybita Regulus regulus Regulus ignicapillus MUSCICAPIDAE Muscicapa striata Ficedula hypoleuca Ficedula albicollis Ficedula semitorquata TIMILIDAE Panurus biarmicus PARIDAE Parus ater Parus caeruleus SITTIDAE Sitta europaea Sitta neumayer Sitta krperi CERTHIIADAE Certhia brachydactyla RENIZIDAE Remiz pendulinus ORIOLIDAE Oriolus oriolus LANIIDAE Lanius collurio Lanius minor Lanius nubicus CORVIDAE Garrulus glandarius Pica pica Corvus monedula Corvus frugilegus Corvus corone cornix Corvus corax STURNIDAE Sturnus vulgaris Sturnus roseus PASSERIDAE Passer domesticus Passer hispaniolensis Petronia petronia FRINGILLIDAE Fringilla coelebs Serinus serinus Serinus pusillus Carduelis chloris Carduelis carduelis Carduelis spinus Carduelis cannabina Coccothraustes
Saz ardkuu Zeytinlik mukalliti Sar mukallit Gri mukallit Kabata kk tleen Orfe tleeni Akgerdan tleen al tleeni Bahe tleeni Cifs caf Altn tavukuk Srmeli altn tavukuk SNEKKAPANGLLER Gri sinekkapan Kara sinekkapan Bantl sinekkapan Yarm bant sinekkapan BIYIKLIBATANKARALAR Bykl Batankara BATANKARAGLLER am batankaras Mavi batankara SIVACIKULARI Svac Kaya svac Anadolu svac AATIRMAIKLARI Bahetrma ULHAKULARI ulhakuu EKRGEKULARI Sarasma EKRGE KULARI ekirgekuu Karaaln ekirgekuu Maskeli ekirgekuu KARGAGLLER Kestane kargas Saksaan Cce karga Ekinkargas Lekargas Karakarga SIIRCIKGLLER Srck Pembe srck SEREGLLER Ev seresi Bataklk seresi Kayalk seresi SPNOZLAR spinoz Kanarya Kzlaln iskete Florya Saka Karaba iskete Keten kuu Kocaba
A3 A2 A2 A4 A4 A4 A4 -
97
DS GENEL MDRL
Corpodacus erythrinus Pyrrhula pyrrhula EMBERIZIDAE Emberiza citrinella Emberiza cirlus Emberiza cia Emberiza hortulana Emberiza melonocephala Emberiza calandra Kaynak: Kizirolu I, 1993
Karmen akra akrak KRAZ KULARI Sar kirazkular it kirazkular Kaya kirazkuu Kirazkuu Karaba kirazkuu Tarla Kirazkuu
A3 A3 A3 -
Bern szlemesine gre koruma altna alnm trler aada verilmitir. Memeliler; Dryomys laniger, Canis lupus Kular; Podiceps auritus, Tachybaptus ruficollis, Podiceps nigricollis, Phalacrocorax pygmeus, Botaurus stellaris, Ixobrychus minutus, Nycticorax nycticorax, Ardeola ralloides, Egretta garzetta, Thareskionithidae familyasnn btn bireyleri, Anser erythropus, Oxyura leucocephala, Falconiformes takimi btn bireyleri, Porzana porzana, Crex crex, Grus grus, Otis tarda, recurvirostra avosetta, Charadius Leschenaulti, Larus genei, Pterocles orientalis, Calamator glandarius, Strigiformes takm btn bireyleri, Caprimulgus eurpaeus, Upupo epops, Piciformes takm btn bireyleri, Melanocorypha bimucaluata, Calandrella rufescens, Hirundo daurica, Motalcilla cinerea, Prunella ocularis, Cercotrichas galactotes, Irania gutturalis, Oenanthe isabellina, Oenanthe oenanthe, Carduelis flavirostris, Carpodacus erythrinus, Emberiza cia, Emberiza schoeniclus Srngenler; Mauremys caspica, Testudo graeca, Lacerta parva, Ophisops elegans, Ablepharus kitabeli, telescopus fallax, Vipera xanthina ki yaamllar; Bufo viridris, Pelobates syriacus Blgede yer alan amfibillerden evik kurbaa (Rana dalmatina) ve srngenlerden kaya kertenkelesi (Lacerta saxicola ssp Tristis) Bern Szlemesi gerei koruma altna alnmtr. Fakat bu trler proje sahas iinde yer almayp lokal faunaya dahil deildir. Proje sahas zerinde kurbaalar (Amphibi), srngenler (Reptil) ve risk snf dk olan rtc kular familyasndan serelere rastlanmtr. Proje sahas zerinde fauna iin nemli reme alanlar tespit edilmemitir. Proje sahas zerinde uluslararas mevzuatla koruma altna alnan herhangi bir tr olmad tespit edilmemitir. Proje sahas ierisinde grlm olan bir ylan tr ile krlang tr resimleri aada resimlerde (ekil IV.14) verilmektedir.
ekil IV.14 Proje sahas ierisinde grlm olan bir ylan tr ile krlang tr
98
DS GENEL MDRL
Melen ay Sucul Flora zerine Yaplan Aratrma Sonular Tatlsu algleri sucul sistemlerin birincil retici canllar olarak bilinirler. Bu adan su sistemlerinde nemli rol oynarlar. Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan Raporunun (2007) hazrlk aamasnda alg trlerini belirlemek zere Melen ayndan da rnekler alnm: Bacillariophyta sp. 16 adet, Chlorophyta sp. 4 adet, Cyanophyta sp. 5 adet, olmak zere toplam 25 tre rastlanmtr. Melen ay Sucul Fauna zerine Yaplan Aratrma Sonular Akarsu sistemlerinde zooplanktonlara, Melen Havzasnda Chrinomidae trlerine rastlanmamtr. Melen ay ve kollarndaki tatl ve ac sularda Prosobraciann drt trne ratlanmtr. Bunlar, Thedoxsus fluviatidis, Viviparus conectus, Viviparus conectus, Viviparus costae ve Belgradiella carvernica trleridir. Melen aynda tatlsu plumonatlarna ait iki tr bulunmutur. Bunlar : Galba truncatula ve Lymnaea stagnalistir. Balk trlerinin boyutlar, belirgin zellikleri, remeleri, habitatlar, gda kaynaklar ve ekonomik deerlerine ait bilgiler Tablo IV.37 ve Tablo IV.38da verilmitir. Yaplan etdler byk bir olaslkla nehir yatann kazlm olmas sebebiyle, Melen aynda ok zayf bir sucul mikroflora ve fauna eitlilii olduunu gstermitir. Kayt dnemi boyunca btn rnek noktalarndan alnan rneklere gre, nehir zerinde ve kollarnda toplam 20 balk trnn bulunmduu belirlenmitir. Toplam balk tr saysnn yksek olduu deerlendirmesine karn, bu trlerin az bir nfusu gzlenmitir. zellikle Cyprinus carpio, C. Capoeta ve Silurus glanis trlerine ait yakalanan balk says beklenenden azdr. Mevcut balk trlerinin ou ticari kullanma aktr. Yerel balklarla yaplan grmelerde, zellikle mercanbalnn (Acipenser spp.) nerilen reglatr boyunca grld, son be yl iinde ancak bir iki kez yakalanabildii belirlenmitir. Faaliyetin Fauna zerine Etkileri Faaliyet sahas ierisinde 29 Mays 2008 tarih ve 26890 say ile yaymlanan 20082009 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Karar (No:7) ile Dzce linde Yaban Hayat Gelitirme Sahas olarak ayrld iin Avlanmann Yasak Olduu Sahalar ierinde sadece Glyaka-Efteni GlYaban Hayat Yetitirme sahas (16.10.2005 tarih ve 25968 nolu Resmi Gazete) bulunmaktadr. Bu saha Melen Suyu Projesinin kapsad alann dnda kalmaktadr. Bu ynden bir kstlama ierisine girmemektedir. Sz konusu faaliyetin fauna zerine olas etkileri zellikle inaat aamasnda oluacak; toz, grlt ve habitat tahribidir. naat aamasnda byk memeliler ve kular hemen tepki vererek ortamdan uzaklaacaklar ve benzer habitatlara doru ynleneceklerdir.
99
DS GENEL MDRL
Tablo IV.37 stasyonlara Gre Balk Trlerinin Dalm
Gobio gobio Vimba vimba Alburnoides bipunctatus Leuciscus + + + + cephalus Phoxinus phoxinus Chalcalburnus + chalcoides Cyprinus carpio + + + Tinca tinca + Scardinius erythrophthalmu s Leuciscus borysthenicus Capoeta capoeta + + + Rhodeus + + sericeus Barbus plebejus + + + + Alburnus + + + oronthis Orthrias angorea + + Salmo trutta macrostigma Esox lucius + + + Silurus glanis + + + Neogobius + cyrius Mugil cephalus + Acipenser sp. + Kaynak: evre Dzeni Plan Aratrma Raporu, 2004
Melen ay stasyon 1 + + +
Melen Dokuz Lahna Ilcz Darlk Ilcz Gmova ay deirmen Deresi Deresi Barajnn Deresin Deresi stasyon Deresi Aas in 2 Yukars + + + + + + + + + + + + + + +
Gubi Deresi
+ + + + + +
naat aamasnda kular inaat alanlarndan uzaklaacaktr. Kularn yumurtlama dnemleri dnda faaliyetlerin srdrlmesi ku yumurtalarnn zarar grmesini engelleyecektir. Karada hareket kabiliyeti olan canllar inaat baladktan sonra uzaklaacandan yapmdan etkilenmeyeceklerdir. Blgede yaayan canllarn, Bern Szlemesi ile Avrupa Krmz Listesi ve Merkez Av Komisyonu hkmlerine girip girmedii aratrlacak ve buralarda belirtilen hkmlere gre hareket edilecektir. Faaliyet alannda koruma altna alnm trlere rastlanrsa, zarar verilmeyecek; herhangi bir yuvaya (yumurta bulunan) rastlanrsa faaliyet alanna yakn zarar grmeyecei bir yere tanacaktr. Yredeki av hayvanlarnn korunmas iin evre ve Orman Bakanlnca yaynlanan ve faaliyetin yapld sezona ait olan Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlarna uyulacaktr. Ayrca 20.02.1984 tarih ve 18313 sayl Resmi Gazetede yaynlanan Avrupann Yaban Hayatn ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi hkmlerinden Trlerin Korunmas ile ilgili Maddelere uyulacaktr.
100
DS GENEL MDRL
Tablo IV.38 Tablo F.8. stasyonlara Gre Balk Etd Sonularnn zeti
Balk rnekleme satasyonu Melen stasyon 1- reglatrn mansab Melen stasyon 2- reglatrn memba Dokuzdeirmen DeresiMelen aynn Kolu Lahana Deresi-Melen aynn kolu Ilcz Deresi Darlk Barajnn aas
Balk Trlerinin Says 14
Nfus Dalm Konusundaki Dnceler Melen ay Balk says asndan Vimbo vimbo tr Leuciscus cephalus ve Barbus plebejus trleri ile beraber en baskn trdr. artc bir ekilde az sayda Cyprinus carprio, C. Capoeta ve Silurus glanis yakalanmtr L. cephalus en baskn trdr B. plebejus en baskn trdr B. plebejus ve L. Cephalus mevcut ana trlerdir
10 8 8 6 7
Ilcz Deresi V. vimbo ve L. Cephalus mevcut ana trlerdir L. cephalus ve Chalcalburnus chalcoides mevcut ana trlerdir Ilcz Deresinin zeri 2 Bu blgede az sayda Leuciscus borysthenicus ve Scarnidius erthophthalmus trleri yakalanmtr Dier Dereler Gmova Deresi 1 Sadece Phoxinus phoxinus tr bulunmutur Gubi Deresi 1 Temiz akan bir ancak sadece Salmo trutta macrostigma yakalanmtr. Kaynak: evre Dzeni Plan Aratrma Raporu, 2004
Barajn yaplmas ile birlikte ortaya kacak olan muhtemel flora ve fauna deiimlerini tm boyutlaryla ngrlemesi mmkn grlmemektedir. Baraj yapm sreci 5-6 yl gibi uzun bir sre olacandan ve bahse konu deiimler belirli bir zamana yaylm bir ekilde gerekleeceinden, yeni duruma uygun gerekli tedbirler ve nlemler zaman ierisinde alnabilecektir. IV.2.13. Hayvanclk ve su rnleri (trleri, beslenme alanlar, yllk retim miktarlar, bu rnlerin lke ekonomisindeki yeri ve deeri) 1998de Dzcede toplam kkba hayvan says 15.265dir. Bu da lke genelinin % 0,04ne karlk gelmektedir. Dzcede kkba hayvan yetitiriciliinde en byk pay koyun yetitiriciliidir. Dzcede 1998 ylnda 69.505 ba bykba hayvan bulunmaktadr ki bu pay Trkiye genelinde %0,6lk payla manda ve srlardr. Sakaryada hayvansal retime ynelik olarak et, st ve yumurta retiminde kayda deer atlmlar gereklemitir. Yaanan ekonomik artlar sebebiyle sektrn GSH iindeki pay dmesine ramen birinci sradadr. lde srclk sektr yannda tavukuluk sektrnde de nemli gelimeler meydana gelmitir. Modern beyaz et ve yumurta tesisleri faaliyete geirilmi ve bunlara bal kesim haneler kurulmutur. lin tarmsal retim deerinin yaklak %43 hayvansal rnlerden salanmaktadr. Kkba ve Bykba Hayvanclk Dzce li genelinde kkba hayvan yetitiriciliinin % 93n koyunlar ve ok azn keiler oluturmaktadr. 2000 yl itibaryla kkba hayvan saysnn yars Merkez ile ve Ylcadadr. Glyakann pay % 22 iken Kaynal kkba hayvanlarn % 16,4ne sahiptir. Akakoca, Cumayeri ve ilimli kkba hayvan yetitiriciliinin yaplmad ilelerdir.
101
DS GENEL MDRL
Gmova ilesinin pay az olmasna ramen hayvan saysnn art eiliminde olduu bir iledir. Bykba hayvan saysnda her yl nemli deiimler grlmektedir. 2000 yl itibariyle ilde bykba hayvanlarn % 66s halen yerli rktr. Bykba hayvanclkta arlk Merkez ilededir. Toplam bykba hayvanlarn % 47,7si bu ilededir. Cumayerinin pay dk grnmekte ve kalan hayvan says ileler arasnda oransal olarak neredeyse eit ekilde paylalmaktadr. 2004 ylnda ilede yaplan hayvanclk envanteri Tablo IV.39de verilmektedir.
Tablo IV.39. 2004 ylnda Dzce ili ve ilelerinde hayvanclk durumu
leler Merkez Akakoca Cumayeri ilimli Glyaka Gmova Kaynal Ylca Toplam
Bykba (Say) 21.444 3.375 2.700 3.611 4.097 3.300 3.500 7.000 49.027
Kkba (Say) 3.050 300 400 250 2.500 700 1.000 3.500 11.700
Sakarya linde kkba hayvanclk faaliyetleri youn olamamakla birlikte zellikle Geyve, Pamukova ve Tarakl ilelerinde arlk kazanmtr. Kkba hayvan varlnn %78ini koyun, %22sini ise kei oluturmaktadr. Kmes Hayvancl Dzcede kmes hayvancl arlkl olarak Merkez ile ile Akakocada younlamtr. Ylca ilesi ise ulam konusunda yaad olumsuzluklar ve merkezlere olan uzakl nedeniyle zamanla nemini kaybetmitir. lede szlemeli iftilik modeli uyguland iin, ilenin bu dezavantajlar mevcut kmeslerin atl kalmasna neden olmaktadr. Tablo IV.40de toplam kmes hayvan says verilmektedir.
Tablo IV.40. Toplam kmes hayvan says
Tavuk Hindi Toplam
8.120.000 1.000 8.121.000
Sakaryada yaplmakta olan tavukuluk faaliyetleri eti tavuk retimi zerinde younlamtr. 2001 yl itibariyle ilde toplam 1313 adet iletmede 14.397.000 adet/devre retilmektedir. Ylda ortalama 5 devre besi yapldnda 71.985.000 adet eti tavuk yetitirilmektedir. Ylda retilen beyaz et miktar ise 86.382 tondur. Bu iletmeler genellikle Kaynarca (IV. Alt Blge), Akyaz ve Hendek (III. Alt Blge) ve Merkez (II. Alt Blge) ilelerinde younlam olup gerek kapasite gerekse teknoloji bakmndan son derece gelimitir. Et tavukuluu yapan iletmeler entegre firmalar ile balantl olarak retim yapmaktadr. Bunun yan sra ilde yumurta tavukuluu iletmeleri mevcuttur. Hindi, rdek ve kaz yetitiricilii ise ok kk aile iletmelerinde yaplmaktadr. Su rnleri Dzcede doal gller (400 ha), Hasanlar Baraj Gl (279 ha), rmak ve aylar (505 ha) olarak yaklak 1.034 ha yzeysel su bulunmaktadr. Dzce linde alabalk ve 102
DS GENEL MDRL
sazan yetitirilmektedir. Alabalk tesislerinin says ve retim oranlar Tablo IV.41da verilmektedir.
Tablo IV.41. Dzce ili ve ileleri alabalk tesisleri
leler Merkez Akakoca Glyaka Gmova Kaynal Ylca TOPLAM
letme Says 22 5 7 1 5 4 44
retim (say) 597.000 48.000 148.000 18.000 42.000 57.000 910.000
Sakarya linde, alabalk retimi youn miktarda yaplmaktadr. 2000 ylnda toplam 511 yeni ruhsat verilmi, 94 adet ruhsatn vizesi yenilenmitir. Yrrlkte olan toplam ruhsat says 667dir. Ayrca AB lkelerine ihra edilen Kum Midyesi ile ilgili olarak ilimizde mevcut (34) Melenaz, (35) Denizkoy, (36) Kefkeni istasyonlarnda yl boyunca izleme ve rutin program dahilinde, 55 ayr kum midyesi ve deniz suyu numuneleri alnarak mikrobiyolojik-kimyasal, alg tayini ve biotoksin analizleri, ilgili laboratuarlarda yaptrlm, analiz sonularnn uygun kmasn mteakip 475 adet Menei belgesi ile 10.905 ton kum midyesi ilenmek amacyla onay numaral tesislere gnderilmitir. Karadeniz sahili ile i sularda younluk gsteren l tarmsal GSHs iinde su rnleri retimi %0,35lik bir paya sahiptir. Tesisler ile ilgili istatistik bilgiler Tablo IV.42de verilmitir.
Tablo IV.42. Sakarya li Su rnleri retimi (kg)
Yllar Tatl su Kltr Deniz Toplam Kum Midyesi
2005 81.250 147.250 925.000 1.153.500 -
2006 83.050 221.000 886.250 1.190.300 12.231.050
2007 85.000 250.000 894.000 1.229.000 14.213.650
Su rnlerinden kaynaklanan edeer kirlilik ykleri projenin daha ileri aamalarnda deerlendirilecektir. IV.2.14. Peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlar, benzersiz zellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluumlarn bulunduu alanlar Proje alan genel itibariyle aalk alanlar iermekle birlikte ierisinde peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlar, benzersiz zellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluumlarn bulunduu alanlar bulunmamaktadr. IV.2.15. Devletin Yetkili Organlarnn Hkm ve Tasarrufu Altnda Bulunan Araziler (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar vb.) Proje alannda devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar vb.) araziler bulunmamaktadr. 103
DS GENEL MDRL
IV.2.16. Proje yeri ve etki alannn hava, su, toprak ve grlt asndan mevcut kirlilik yknn belirlenmesi Melen havzasnda proje ncesi hazrlanan Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan kapsamnda yaplan almalarda, havzada herhangi bir dzenli depolama alan bulunmad grlmtr. Havzada kapasitesi yetersiz olmakla birlikte Dzce Belediyesine ait bir atksu artma tesisi bulunmaktadr. Ad geen Master Plan kapsamnda blgedeki atksularn artlmas amacyla bir atksu artma tesisi kurulmas planlanmtr. Ayrca kat atklarn uzaklatrlmas amacyla da Dzce yaknlarnda bir adet dzenli depolama tesisi yaplacaktr. Bu projeler Melen Baraj iletmeye alnmadan devreye girecek ve havzadaki bu tr kirlilik yklerinin nemli lde azaltlmas salanacaktr. Hava kalitesi asndan bakldnda ise proje alan ve yakn evresinde sanayi tesisi, youn ulam yk olan yol veya hava kalitesine etkisi olabilecek herhangi bir yaplama bulunmamaktadr. Proje sahasn hava kalitesi asndan etkileyebilecek en nemli kaynak evsel snmadan kaynaklanan emisyonlardr. Kaliteli kmrn kullanld varsaylan blgede evsel snmadan oluan kirlilik ihmal edilebilir seviyededir. Planlanan projenin uygulamaya konmas halinde blgedeki mevcut hava kalitesini olumsuz ynde etkilemesi beklenmemektedir. Proje alan ve yakn evresinde nemli bir sanayi tesisi bulunmadndan sanayiden kaynaklanan toprak kirlilii sorunu grnmemektedir. Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan toprak kirlilii sorunu ise Trkiye genelinde olduu gibi sentetik gbre ve pestisitlerden kaynaklanan toprak kirlilii eklinde sz konusudur. Bu durum havzann ime suyu kayna olarak ilan edilmesi sonrasnda koruma alanlarnn belirlenmesi ve bu alanlarda pestisit ve gbre kullanlmadan tarm yaplmasna geilmesi ile birlikte dzelme trendine girecektir. Blgede sanayiden kaynaklanan toprak kirlilii hakknda yaplm bir alma olmamakla birlikte, Dzce ve Sakarya illeri genelindeki byk sanayi kurulularnn bir ounun birinci, ikinci ve nc snf tarm arazileri zerinde kurulduu bilinmektedir. IV.2.17. Dier zellikler Bu blmde deerlendirilmesi gereken bakaca bir husus bulunmamaktadr. IV.3. Sosyo - Ekonomik evrenin zellikleri IV.3.1. Ekonomik zellikler (yrenin ekonomik yapsn oluturan balca sektrler, yresel igcnn bu sektrlere dalm, sektrlerdeki mal ve hizmet retiminin yre ve lke ekonomisi iindeki yeri ve nemi, dier bilgiler) 1999 ylna kadar Bolu iline bal olan Dzce, 1999 depreminden sonra il ilan edilerek Trkiyenin 81. ili olmutur. Dzce nfusunun byk ksm tarmsal faaliyetlerle uramaktadr, ancak krsal alandan kente yaplan gler sonucunda tarmn nemi gittike azalmtr. 1999 depreminden sonra tarmsal faaliyetler ve nfustaki azalma daha da art gstermitir. Tarm sektrndeki i gc, inaat, tekstil, ticaret ve sosyal hizmetlere kaymtr. 2000 yl nfus saymna gre sektrlere gre alanlarn dalm aadaki gibidir; Tarm: %62,3 Sosyal hizmetler: %11,34 Tekstil: %8,72 104
DS GENEL MDRL
Ticaret: %6,07 naat: %5,16 Madencilik: %2,27 Dier: %4,21
alanlarn %80i zel sektrde almaktadr. Yeni il olmas nedeniyle Dzcede kamu sektrnde alanlarn pay azdr. 1998 verilerine gre Sakarya linde ise alanlarn %83i zel sektrde almaktadr Dzce ili zel sektrnn corafi bakmdan bir takm avantajlar bulunmaktadr. Birinci avantaj ilin iki byk metropol arasnda bulunmasdr. kincisi ise, ilin iki metropol birbirini balayan yolun zerinde konulanm olmasdr. nc avantaj ise; stanbul ve evresindeki sanayi tesislerine yakn olmasdr. Ancak il, bu avantajlarn yeterince kullanamamtr. IV.3.2. Nfus (yredeki kentsel ve krsal nfus, nfus hareketleri; gler, nfus art oranlar, ortalama hane halk nfusu, dier bilgiler) Melen Baraj Rezervuar sahasnda, 5 tane yerleim merkezi su altnda kalacaktr. Bunlar srayla Ortaky (Lahna) buca, bu bucaa bal Cuma mahallesi , Beyler, Karalar ve Kyyeri Kyleridir. Bunlarn dnda rezervuar alannn etrafnda ve zellikle Mutlak koruma alan ierisinde kalan baz yerleim nitelerindeki nfus da projeden ksmen etkilenmektedir. Gl alan ierisinde kalan bucak ve kyler Sakarya ili Kocaali ilesine baldr. Melen barajnn yaplmas ile gl alan ierinde kalan nfusun tamamnn baka blgelere nakledilmesi gerekmektedir. Rezervuar alan ierisinde kalan yerleim nitelerindeki nfusun dnda , 300 mlik mutlak koruma bandn da ksmen de olsa etkilenen bir nfus mevcuttur. Bu nfusun bazlar Sakarya ili Kocaali ilesine, bazlar da Dzce ilinin Cumayeri ve Akakoca ilesi bal yerleim nitelerine aittir. Rezervuar ve Mutlak koruma alan ierisinde kalan yerleim nitelerinin bal bulunduu il ve ileler Tablo III.10da gsterilmitir. Rezervuar ve Mutlak koruma alan ierinde kalan ve barajdan etkilenen yerleim birimlerinin 1990 ,1997 ve 2000 yl nfus saym sonularna gre tespit edilen nfuslar ve 10 yllk periyottaki nfus art hz hesaplanarak daha nceki blmde Tablo III.10 ve Tablo III.11de verilmitir. Proje alanyla ilgili nfus hareketlerinde son 10 yl boyunca byk oranda olmamakla birlikte bir azaln olduu grlmektedir. Bu azaln nedenleri aada verildii ekilde deerlendirilmektedir. Yredeki nfusun byk bir blm geimini tarmsal rnlerden salamaktadrlar. Blgede birim alandan elde edilen tarmsal gelir dzeyi yksektir. Ancak veraset yolu ile arazilerin blnmesi ve blnme sonucu kalan arazilerin kullanmnn ekonomik olmamas arazilerin aileden birinde toplanmasna neden olmutur. Bundan dolay ailenin dier fertleri ya topraklarnn bedelini ya da kirasn alarak byk yerleim yerlerine g etmilerdir. Ayrca Melen barajnn uzun yllar ncesinden planlanm olmakla birlikte inaatn gecikmi olmas blge halknda bir kafa karkl meydana getirmi ve halkn uzun ve orta vadeli projeler gelitirmesine engel olmutur. Bu durum da blge halknda g eilimini arttrmtr. 105
DS GENEL MDRL
Proje sahasndaki dier bir g nedeni de blgede eitime olan ilginin bykl ve orta retimi tamamlayan genlerin yksek retim iin byk kentlere g etmeleridir. Ayrca i bulma amacyla byk ehirlere g te sz konusudur. IV.3.3. Gelir (yredeki gelirin ikollarna dalm, ikollar itibariyle kii bana den maksimum, minimum ve ortalama gelir) Dzcede alanlarn alt sektrlerdeki dalm incelendiinde, alanlarn yzde 72,7sinin 10 alt sektr tarafndan kapsand grlmektedir (Tablo IV.43). Tabloda alan pay yzde 3ten fazla olan alt sektrler alnmtr. alanlarn yzde 27,3 kadar olan geri kalan ksm ise her birinin pay yzde 3ten az olan 37 alt sektre dalmaktadr.
Tablo IV.43. Dzcede alan Nfusun Sektrlere Gre Yzde Dalm
Alt sektr Tarm Perakende tic. naat Hizmet+tic. Kk sanayi Ulam Aa imalat Dokuma san. Kimya san. Makine imalat Toplam Dier
Yzde 21,0 11,3 7,4 6,4 5,9 4,6 4,6 4,1 4,1 3,3 72,7 27,3
Kaynak: Nfus ve Sosyal Yap Projesi Hane halk rnekleme Aratrmas, 2001
Tabloda grld gibi, dokuma, kimya, orman rnlerine dayanan retim eitlenmesi Dzcede toplam yzde 12,8 kadar arla sahiptir. Bir dier dikkat eken nokta, yzde 4,6ya varan ulam sektrnn paydr. zellikle ulam sektrnde alanlarn paynn, eitim sektrnde alanlarn payndan (yzde 3ten az) yksek oluu dndrcdr. alanlarn yzde 80 gibi olduka byk bir ksm zel sektrde almaktadr. Yeni il olmas nedeniyle Dzcede kamu sektrnde alanlarn pay azdr. Sakarya ilinde ise geim kayna olarak bata tarmsal faaliyetler ile orman ileri gelmektedir. Ayrca il yaknnda yer alan otomotiv ve gda endstrisi alanndaki nemli endstriyel tesisler de yre de yaayanlar iin nemli bir i kolu durumundadr. IV.3.4. sizlik (yredeki isiz nfus ve faal nfusa oran) sizlik oranlar, Tablo IV.44da verilmitir. rnekleme aratrmasnda 15 ya altnda alan ocua rastlanmamtr. Bu nedenle, 15 ya st isizlik oranlarn deerlendirmek daha doru olacaktr. Dzce li genelinde isizlik yzde 21,5 olup, kylerde yzde 25e kadar ykselmekte, ile merkezlerinde yzde 13,7ye kadar inmektedir. Dzce l merkezinde ise yzde 21,6dr. Dzce ile merkezlerinin sosyal gstergelerdeki greli iyi durumu isizlik oranlarnda da gzlenmektedir.
106
DS GENEL MDRL
Tablo IV.44 Dzce Yerleim Yeri Tiplerinde sizlik Oranlar (%)
Baz nfus grubu 15+
Kent 21,6
le 15,7
Ky 25,1
Toplam 21,5
Kaynak: Nfus ve Sosyal Yap Projesi Hane halk rneklem Aratrmas, 2001
lke genelinde olduu gibi Sakarya linin de en nemli sorunlarndan biri isizliktir. 17.08.1999 depremi ve sonrasnda yaanan ekonomik kriz sebebi ile Sakarya ilindeki isizlik oran % 25 orannda art gstermitir. IV.3.5. Salk (blgede endemik ve sklkla grlen hastalklar) A ile korunabilir hastalklar (Bomaca, Difteri, Tetanos, Verem, ocuk Felci, Kzamk, Hepatit B) bebek ve ocuk saln, bebek ve ocuk lmlerini ok yakndan ilgilendiren ve etkileyen hastalklardr. Dzce ili asndan deerlendirildiinde: 17 Austos ve 12 Kasm 1999 depremlerinden sonra il olmas, Salk Mdrl tekilatnn yeni kurulmas gz nne alndnda; alama oranlarnn Trkiye ortalamasnn ok stnde olduu grlmektedir. Blgede endemik olarak grlen ve ska rastlanan bir hastalk bulunmamaktadr. Sakarya ilinde de endemik olarak blgeye zg bir hastalk grlmemektedir. IV.3.6. Yredeki sosyal altyap hizmetleri (eitim, salk, kltr hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumu) Kltrel Durum Proje sahasnn iinde yer ald blgenin kltrel durumu, Trkiye geneline gre ortalama veya ortalamann zerinde yer almaktadr. Kylerde ilkretim okullar, kasaba ve lelerde ise liseler vardr. lde Merkez kampusu Boluda olan Abant zzet Baysal niversitenin Dzce Kampusunda Faklte ve Yksek okullar yer almaktadr. Salk Durumu Ett sahasnda sal tehdit edici hastalk yoktur. Salk hizmetleri iin en yakn yerleim yeri olan Akakoca Devlet Hastanesinden istifade edilmekte, tehlikeli ve acil durumlar iin ise Dzce, Sakarya ilinin tm salk hizmetlerinden yararlanlmaktadr. Dzce lindeki Salk Kurum ve Kurulular Tablo IV.45te verilmitir.
Tablo IV.45 .Dzce lindeki Salk Kurum ve Kurulular
Salk Merkezleri Dr.Tandoan Tokgz Devlet Hastanesi Tp Fakltesi Salk Merkezi Atatrk Devlet Hastanesi Salk Oca VSD ASAP Merkezi Salk Meslek Lisesi Halk Sal Lab.
Kaynak: l Salk Mdrl, 2004
Toplam 3 1 4 1 32 1 1 0 1
Sakarya linde ise lelere gre salk kurumlarnn dalm Tablo IV.46da verilmitir.
107
DS GENEL MDRL
Tablo IV.46 Sakarya linde lelere gre salk kurumlarnn dalm
leler Hastane Merkez 8 Akyaz 1 Ferizli Geyve 1 Hendek 1 Karaprek Karasu 1 Kaynarca Kocaali Pamukova 1 Sapanca Stl Tarakl Toplam 13 Eitim Durumu
Salk Oca 34 13 4 3 9 2 8 4 3 2 4 1 1 88
Salk Evi 197 43 12 26 38 7 30 18 17 16 17 7 10 438
Dispanser 1 1 1 1 1 5
Dzce ve Sakarya illerinde okuma yazma oran % 90nn zerindedir. lkretim ve Ortaretim kurumlar yeteri derecede bulunmaktadr. Dzcede Merkez kamps Boluda olan Abant zzet Baysal niversitesinin Dzce Kampsnde Faklte ve Yksek Okullar yer almaktadr. Orman, Teknik Eitim ve Tp Faklteleri, Dzce Meslek Yksek Okulu, Dzce Salk Yksek Okulu ve Salk Bilimleri Enstits; Akakocada ise Turizm letmecilii ve Otelcilik Yksek Okulu ile Meslek Yksek Okulu bulunmaktadr. Dzce li snrlar iindeki faklte, yksek okullar ile enstitde 277 akademik personel, 4230 renci bulunmaktadr. Sakaryada ise 1992 ylnda kurulan Sakarya niversitesi bnyesinde 7 Faklte, 2 Enstit, 2 Yksekokul , 1 Konservatuar ve 11 Meslek Yksekokulu ile eitim alannda faaliyet gstermektedir. IV.3.7. Kentsel ve krsal arazi kullanmlar (yerleme alanlarnn dalm, mevcut ve planlanan kullanm alanlar, bu kapsamda sanayi blgeleri, limanlar, konutlar, turizm alanlar vb.) Melen Baraj kamulatrma arazi ettleri, rezervuar ve mutlak koruma alan olarak iki ayr blm de yaplm ve tespit edilen tanmazlar her iki saha iin de ayr ayr deerlendirilmitir. Rezervuar sahasnda maksimum su kotu 110 m olup gl alan kamulatrma etd 110 m kotuna gre yaplmtr. Bu kota gre rezervuar alan 17150 da dr. Bu sahann % 17sinin tarm arazisi % 63nn fndklk , % 9unun orman ve % 11inin de bo alan ve dere yata ile kapl olduu belirlenmitir. 110 m maksimum su kotundan itibaren 300 mlik erit ierisindeki mutlak koruma alannda ise % 1,5 orannda tarm arazisinin % 71 orannda fndkln, %19 orannda orman arazisinin ve % 8 orannda da tarm d arazinin kald tespit edilmitir. Mutlak koruma alan ierisinde yaklak 18615 da arazi bulunmaktadr. Rezervuar ve mutlak koruma alanndaki toplam arazi miktar ise 35765 da dr.
108
DS GENEL MDRL
Rezervuar sahasnda iskan ekli toplu yerleim biimindedir. Gl alan ierisindeki yerleim nitelerinde bir btnlk arz etmemektedir. Mutlak koruma alannda ise biraz daha dank bir yap gze arpmaktadr. IV.3.8. Dier zellikler Bu blmde belirtilecek ilave bir zellik bulunmamaktadr.
109
DS GENEL MDRL
BLM V. PROJENN BLM IVDE TANIMLANAN ZERNDEK ETKLER VE ALINACAK NLEMLER
ALAN
(Bu blmde; projenin fiziksel ve biyolojik evre zerine etkileri, bu etkileri nlemek, en aza indirmek ve iyiletirmek iin alnacak yasal, idari ve teknik nlemler V.1 ve V.2 balklar iin ayr ayr ve ayrntl bir ekilde aklanr)
V.1. Arazinin Hazrlanmas, naat ve Tesis Aamasndaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik evre zerine Etkileri ve Alnacak nlemler (baraj, HES, malzeme ocaklar, su temin ve iletim sistemleri dahil) , V.1.1. Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yaplaca, arazinin hazrlanmas sonrasnda yaplacak hafriyat almalarnn ayr ayr yerlerinin 1/1000lik haritada gsterimi, toplam hafriyat miktar, hafriyatn nerede kullanlaca, kullanlmayacak hafriyat art toprak, ta, kum vb. maddelerin nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, hafriyat srasnda kullanlacak malzeme ve ekipmanlarn saylar ve teknik zellikleri Byk Melen Barajnn inaat esnasnda baraj gvdesi ve malzeme ocaklarnda kaz ve hafriyat almalar yaplacaktr. Barajn planlanma aamasnda hazrlanan ve 2007 ylnda revize edilen Doal Yap Malzemeleri Raporuna gre proje inasnda kullanlmak zere proje alan civarnda 7 adet geirimli, 4 adet geirimsiz ve 3 adet kaya malzemesi olmak zere toplam 14 adet malzeme oca tespit edilmitir. Tespit edilen malzeme ocaklarnn toplam kapasitesi baraj iin gerekli olan kapasitenin ok zerinde olduundan bu ocaklardan bir ksm rezerv olarak tutulmu ve malzeme ocaklarndan sadece K geirimli, E ve C geirimsiz ve Kaya I malzeme alann kullanlmas ngrlmtr. Proje kapsamnda gerekleecek olan hafriyat almalar bu malzeme ocaklar ile baraj gvdesinin bulunduu noktada gerekleecektir. Kullanlacak olan malzeme ocaklarn yerleri ayrntl olarak Ek 14teki 1/25000 lekli haritada ve ekil V.1de verilmitir. Ayrca malzeme ocaklar 1/5000 lekli haritas Ek 15te verilmitir. Baraj inasnda gerekleecek toplam kaz hacmi: 431 231 m3dr. Malzeme ocaklarndan elde edilen malzemeler, Ek 16da verilen 1/2000 lekli Baraj alan vaziyet plannda verilen malzeme hazrlama tesislerine getirilecektir. Krmaeleme tesisleri, beton santrali ve agrega ykama tesisinden oluan hazrlama tesilerinde hazrlanan malzemeler kullanlacaklar yerlere iletilecektir
110
DS GENEL MDRL
ekil V.1. Baraj nasnda kullanlacak olan malzeme ocaklarnn yerleri
Barajn inaat aamasnda ortaya kacak olan tm hafriyat malzemesi ve bitkisel toprak Kaya I, ve E geirimli malzeme alanlarnn rehabilitasyonu amacyla tekrar kullanlacaktr. Dolaysyla projeden herhangi bir miktarda atk hafriyat oluumu sz konusu olmayacaktr. Arazinin hazrlanmas almalarnda kullanlacak olan balca ekipmanlar Tablo V.1de verilmitir. K Geirimsiz ve C Geirimli malzeme ocaklarnn tamam baraj gl alan ierisinde kalmaktadr. Bu nedenle ikinci bir istimlak sorunu yaanmayacaktr. Kaya I malzeme alan ise ksmen baraj rezervuar altnda ksmen de Mutlak Koruma Alan altnda kalmaktadr. Bu alan iin de istimlak sorunu yaanmayacaktr. V.1.2. Proje kapsamnda yaplacak olan kaptaj almalar, kullanlacak boru tipleri ve dier nitelerin zellikleri, bu nitelerde kullanlacak kimyasal maddelerin zellikleri, nerede, nasl, ne miktarda ve hangi amala kullanlaca Baraj inasnda kullanlacak olan sular, reglatr inas srasnda blgede alan yeralt suyundan karlanacaktr. me ve kullanma suyunun yeterli olmamas durumunda ihtiya duyulacak olan su Ortaky Belde Belediyesinden karlanacaktr. Bu nedenle proje kapsamnda su temini asndan kaptaj almalar yaplmayacaktr.
111
DS GENEL MDRL
Tablo V.1 Byk Melen Baraj Hafriyat Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar
naat makineleri Ykleyici Damperli Kamyon Greyder Silindir Kompresr Ekskavatr Riperli dozer Beton pompas Arazz Delici Patlatma Krma-Eleme
Baraj Aks 4 12 3 2 2 2 1 1 1
Kaya-I Geirimsiz Malzeme Oca Malzeme Oca 2 2 13 4 1 1 1 1 1 1 1 1
Geirimli Malzeme Oca 2 4 1 1 1
V.1.3. Arazinin hazrlanmas ve faaliyet nitelerinin inas srasnda ve ayrca nitelerin inasnda kullanlacak maddelerden, parlayc, patlayc, tehlikeli ve toksik olanlarn, tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, bu iler iin kullanlacak aletler ve makineler Kaya malzemesinin temini amacyla yaplacak olan patlatma almalarnda ANFO tr patlayc madde ile bunu yemleyecek emlsiyon veya jelatin tipi yemleme patlaycs kullanlacaktr. Kullanlacak olan patlayc maddeler gerekli salk koruma band mesafesi ayarlanarak Baraj gvdesi ile mevcut melen reglatr arasnda kalan alanda depolanacaktr. Depolama alan derin vadi yapsnda olup yerleim merkezlerinden uzak ve izole bir yapdadr. Patlayc maddelerin kullanm ile ilgili olarak 29 Eyll 1987 tarih ve 12028 sayl Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, ithali, tanmas, Saklanmas, Depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslar tzk hkmlerine uyulacaktr. Ayrca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle girmi olan "Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle alan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk" hkmlerine uyulacaktr. Patlatma yaplaca zaman anons ve duyuru yntemleriyle, yre sakinlerinin bilgilendirilmesi salanacaktr. Kullanlacak aralarn ya deiimi ve atk yalarla ilgili olarak; her trl malzemenin naat sal ve evreye ynelik zararl etkisini en aza indirebilmek amac ile 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren "Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ile 21.01.2004 Tarih ve 25353 sayl Resmi Gazete'de yaymlanan "Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine riayet edilecektir. V.1.4. Takn nleme ve drenaj ile ilgili ilemlerin nerelerde nasl yaplaca Proje inas aamasnda nemli faaliyetlerden olan derivasyon almalar, takn, drenaj ve sediment kontrol ve takn nleme asndan zellikle dikkat edilmesi gereken almalar arasndadr. Derivasyon ileminin dnda; tnel inaat, inaat sahalar ve yeni yollarn yapm aamasnda da takn nleme ile ilgili almalarn yaplacaktr.
112
DS GENEL MDRL
Mevcut yollarn ve yaplacak olan yeni yollarn yzey drenajlar, mmkn olan yerlerde, en yakn su kaynana ynlendirilecektir. Bu tr bir uygulamann mmkn olmad yerlerde ise menfezler ve talar ile desteklenmi suni su yataklar yaplarak drenaj salanacaktr. Erozyonu asgariye indirebilmek iin, zelikle dik kesimlerde, asfalt ve beton kaplamal yollar tercih edilecek ve heyelana dnk mcadele salanacak, hem de atk hafriyat malzemesinin geri kazanm salanacaktr. V.1.5. Baraj yapm dolaysyla alacak olan taoca, kum oca, kil oca gibi malzeme ocaklarnn says, ocaklarn alan byklkleri, kapasiteleri, iletme alan byklkleri, kapladklar alan ve ayr ayr koordinatlar, yllara bal planlanan retim miktarlar (i akm emas), uygulanacak retim yntemleri, basamak ykseklii, genilii, ev as, basamak says, ocaklarn balang ve nihai durumlarnn imalat haritalar zerinde gsterimi Byk Melen Baraj planlama aamasndaki arazi almalar 1990-1992 yllar arasnda yaplmtr. Baraj gvdesi nce kil ekirdekli kaya dolgu olarak planlanm ancak daha sonra nyz beton kapl kaya dolgu tipine dnlmtr. Bu nedenle ilk yaplan malzeme alan ettleri tekrar yaplarak, revize rapor eklinde 2007 ylnda tekrar hazrlanmtr. Hazrlanan bu rapora gre proje inasnda kullanlmak zere proje alan civarnda 7 adet geirimli, 4 adet geirimsiz ve 3 adet kaya malzemesi olmak zere toplam 14 adet malzeme oca tespit edilmitir. Tespit edilen 14 malzeme ocann toplam kapasitesi baraj iin gerekli olan kapasitenin ok zerinde olduundan bu ocaklardan bir ksm rezerv olarak tutulmu ve malzeme ocaklarndan sadece K geirimsiz, E ve C geirimli ve Kaya I malzeme alann kullanlmas ngrlmtr. Kaya malzemeleri barajn kaya dolgusunda, geirimsiz malzeme kil ekirdek inasnda, geirimli malzeme ise barajn beton kaplamas ile dier beton ilerinde kullanlacaktr. Ad geen malzeme alanlarnn ruhsatlandrma ilemlerine balanlmtr. (Ek 17) Ocaklarla ilgili alnacak olan GSM Ruhsat iin l zel dare Mdrlne bavurulacaktr. Malzeme ocaklarna ait imalat haritalar (Ek 18) verilmitir. letme sonrasnda, K ve C malzeme ocaklar baraj rezervuar altnda kalacak, E malzeme oca ise Melen ay altnda kalacaktr. Kaya I malzeme oca ksmen rezervuar altnda kalacak olup iletme sonras duruma ait bilgiler hazrlanan ve Ek 19da verilen Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doaya Yeniden Kazandrlmas Ynetmeliine gre hazrlanan Doaya Yeniden Kazandrma Planna gre yaplacaktr. Malzeme ocaklarnn ayrntl olarak tmnn yerleri Ek 14de, proje aamasnda kullanlmas beklenen malzeme ocaklarnn yerleri ise ekil V.1de verilmitir. Baraj inaat iin kullanlmak zere belirlenen tm malzeme ocaklarna ait detayl bilgiler ise aadaki blmlerde verilmitir. 1. Geirimsiz Malzeme Alanlar Geirimsiz malzeme alanlar planlama aamasnda kil ekirdekli kaya dolgu baraj tipi iin allmtr. Son dnemde baraj n yz beton kaplamal kaya dolgu tipinde dnlmektedir. Bu nedenle kil sahalarnda yeni almalar yaplmtr. Memba ve mansap batardolar dolgusunda kullanlacak kil malzeme, gl alanndaki en yakn sahalardan temin edilecektir.
113
DS GENEL MDRL
A-Malzeme Alan Baraj yerine 5 km uzaklkta Ortaky Buca ile Cumayeri Mahallesi arasndaki dz ve hafif meyilli alan kapsar. Baraj yerine ulam ham yol ile salanmaktadr. Yolun geniletilmesi gerekir. Malzeme alan gerek kiilerin iyeliinde olup alan zerinde kavak ve fndk aalan mevcuttur. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 67 adet aratrma kuyusu alm olup kuyu derinlikleri 3.0 m dir. Alandaki malzeme CL, CH karakterindedir. Malzeme alanndaki kullanlabilir nitelikli malzeme 4 ksmda gsterilmitir. Ortalama 0.50 m syrma yaplarak A1 sahasndan 160 000 m3, A3 sahasndan 160 000 m3, A4 sahasndan 240 000 m3 olmak zere 700 000 m3 geirimsiz malzeme alnabilir. K-Malzeme Alan Baraj aksnn gneyinde Byk Melen ay ile Osmanca dz arasndaki meyilli ve taban araziyi kapsar. Malzeme alan yerel kiilerin iyeliinde olup zeri kavak ve fndk aalan ile kapldr. Baraj yerine 5 kmlik ham yol ile ulam salanmaktadr. Yol geniletilerek stabilize duruma getirilmelidir. Malzeme alann nitelik ve niceliini tespit iin 66 adet aratrma kuyusu alm olup, rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Laboratuar sonular ve arazi gzlemlerine gre malzeme CL, CH karakterindedir. Malzeme alanndan 0.50 m ortalama syrma yaplarak 2,0 mlik kaz derinliine gre 1200000 m3 geirimsiz malzeme alnabilir. N-Malzeme Alan Baraj yerinin kuzeydousunda, Bolazlar kynn dousundaki fndkl kapsayan alandr. Malzeme alan yerel kiilerin iyeliinde olup mevcut 7 kmlik ham yol ile ulam salanabilir. Malzeme alannn zeri fndk ve meyve aalar ile kapldr. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 95 adet aratrma kuyusu almtr. Alnan rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Laboratuar ve arazi gzlemlerine gre malzeme CL,SM-ML,ML karakterindedir. Maksimum kuru birim arlklar 1.40 gr/cm3 olup, 1.17 gr/cm3 e kadar dmektedir. Malzeme alannda iyi karakterde malzeme devamll tespit edilemediinden malzeme alan olarak gsterilmitir. P-Malzeme Alan Baraj yerinin kuzeydousunda Uurlu ky ile Bezirgan ky arasndaki meyilli fndklk alan kapsar. Baraj yerine mevcut 4 kmlik stabilize yol ile ulam salanmaktadr. Malzeme alannn melen ayna doru olan ksmlarnda msr tarlalar vardr. Malzeme alan yerel kiilerin iyeliindedir. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 33 adet aratrma kuyusu atrlm ve alnan rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Arazi gzlemleri ve laboratuar sonularna gre malzeme CL,CH karakterindedir. Malzeme alan baraj ekseninin mansabnda ve zeri fndk aalar ile kapl olduundan ilave kamulatrma gerekecektir. Malzeme alannda ortalama 0.50 m syrma yapldktan sonra 2.0 m lik kaz ile 700 000 m3 geirimsiz malzeme alnabilir.
114
DS GENEL MDRL
R-Malzeme Alan Baraj aksnn gneybatsnda Ortaky Buca ile karalar mahallesinin gneyindeki hafif meyilli fndklar kapsar. Baraj yerine 7 kmlik mevcut stabilize-ham yol ile ulalr. Malzeme alan yerel kiilerin iyeliinde olup zerinde fndk aalar vardr. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 100 adet aratrma kuyusu almtr. Alnan rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Arazi gzlemleri ve laboratuar sonularna gre malzeme Cl,CH ve ML karakterindedir. Kt kaliteli olan ksmlar saha dnda braklmtr. Saha glalan ierisindedir. Malzeme alanndan 0.50 m syrma kazs yapldktan sonra ortalama 2.0 m derinlikte kaz ile 800 000 m3 kadar geirimsiz malzeme alnabilir. T-Malzeme Alan Baraj yerinin gneyinde K geirimsiz malzeme alann devam saylabilecek fndklk alandr. Baraj yerine mevcut 6 km lik ham yol ile ulam salanabilir. Malzeme alan yerel kiilerin iyeliinde olup zerinde fndk aalan mevcuttur. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 60 adet aratrma kuyusu alm ve alnan rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Arazi gzlemleri ve laboratuar sonularna gre malzeme Cl,CH karakterindedir Malzeme alanndan 0.50 m syrma yapldktan sonra ortalama 2.0 m kaz ile 1000000 m3 kadar geirimsiz malzeme alnabilir. Malzeme alan glalan dnda kaldndan ayrca istimlak gerekecektir. S-Malzeme Alan Baraj yerinin gneybatsnda Beyler mahallesinin kuzeyindeki meyilli fndklk arazidir. Baraj yerine mevcut 7 kmlik ham yol ile ulalr. Malzeme alan yerel kiilerin iyeliinde olup zer. Fndk aalan ile kapldr. Malzemenin nitelik ve niceliinin tespiti iin 52 adet kuyu almtr. Alman rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Arazi gzlemleri ve laboratuar sonularna gre malzeme CL,CH karakterindedir. Maksimum birim arl 1.40 gr/cm3 den dk olan malzeme kuyular saha dnda braklmtr. Malzeme alan baraj gl alannn dnda kaldndan ek istimlak gerekecektir. Malzeme alanndan 0.50 m syrma yapldktan sonra ortalama 2.0 m kazyla 400000 m3 geirimsiz malzeme alnabilir 2. Geirimli Malzeme Alanlar Geirimli malzeme alanlar nceki planlama almalar srasnda tespit edilen alanlardr. Alan snrlar ve rezervleri yeniden kontrol edilmitir. Melen reglatr ve dier yaplarda kullanlmak zere B geirimli malzeme alanndan bir miktar beton agregas alnmtr. Bu nedenle sadece B alannn snrlar ve rezervi revize edilmitir. B-Malzeme Alan Ortaky Bucana bal Beyler kynn hemen kuzeyinden balayarak ak aa devam eden Byk Melen aynn depozitleridir. Malzeme alanndan baraj aksna ulamak iin iki yol vardr. Birincisi; stabilize ham yoldan oluan 9 000 mlik mevcut Beyler-Ortaky-Cumayerinden aksa giden yoldur. kincisi 4.5 kmlik ham yol-stabilizeden oluan Salba kprs-baraj aks yoludur. 115
DS GENEL MDRL
Malzeme alannn orijinini kiretalarnn akl ve kumlar meydana getirmektedir. Beyler ky yaknlarnda % 5-10 orannda 1.0 m apl bloklarn bulunmas karn, genelde tane boyutu 7.5 cmden kktr. Alandaki malzemenin byk blm syrma gerektirmemektedir. Malzeme alanndan, 0.5 m ile 2.0 m den sonra yeralt suyu altnda malzeme alnacaktr. Malzeme alannn nitelik ve niceliini tespit iin nceki almalarda 12 adet aratrma kuyusu atrlmtr. Arazi gzlemleri ve laboratuar sonularna gre malzeme GP, SP Karakterindedir. Malzeme alannn bir blm, Melen reglatr ve dier yaplarn inaat iin ihtiya duyulan beton agregas temini iin iletilmitir. Malzeme alannn geri kalan iletilebilir blmnn alan snrlar ve malzeme miktar yeniden belirlenmitir. Malzeme alanndan syrma yaplmakszn 5.0 m derinlie gre en az 500 000 m3 geirimli malzeme alnabilir. C-Malzeme Alan Ortaky Bucana bal, Cumayeri mahallesinin dousundaki Salba kprsnn batsndan balayarak baraj aksn doru devam eden Byk Melen aynn depozitleridir. Malzeme alannn orijinini kiretalarnn akl ve kumlar oluturmaktadr. Daha nceden eitli amalar iin buradan malzeme alnmasna karn, Byk Melen ay tekrar bu ksmlar doldurmutur. Malzeme alannn kenarlarndan 2.0 metreye varan syrmalarn olmasna ramen, yatak boyunca syrma kazs gerekmemektedir. Malzeme 3.5 metreden sonra yer alt suyunun altndan alnacaktr. Malzeme alannn nitelik ve niceliini tespit etmek amacyla 6 adet aratrma kuyusu alm ve rnekler laboratuarda testlere tabi tutulmutur. Arazi gzlemleri ve laboratuar sonularna gre malzeme GP-SP karakterindedir. Malzeme alanndan syrma gerektirmeyen ksmlardan 5 m derinlikte en az 350000 m geirimli malzeme alnabilecektir.
3
E-Malzeme Alan Baraj yerinin 3,5 km kuzeydousunda Uurlu deresinin Byk melen ay ile birletii yer ile uurlu kprs arasndaki Byk Melen ay depozitleridir. Mevcut ham yol stabilize yol ile ulam salanabilir. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 5 adet aratrma kuyusu atrlmtr. Laboratuar sonular ve arazi gzlemlerine gre malzeme GP-SP karakterindedir. 7,5 cmden iri blok yzdesi yaklak % 10-20 civarndadr. Malzeme alanndan 5 m derinlie kadar malzeme alnacaktr. D-Malzeme Alan Baraj yerinin dorusunda, uurlu deresinin alvyon depozitleridir. Mevcut 3 kmlik ham yol stabilize yol ile ulam salanmaktadr. Malzemenin nitelik ve niceliini tespit iin 5 adet aratrma kuyusu atrlmtr. Kuyularda 7,5 cm den iri blok yzdesi fazla olduundan ve 1,0-1,5 metrelik bloklar grldnden malzeme sahas olarak gsterilmemitir. 3. Kaya Malzeme Alanlar KayaI Malzeme Alan Baraj yerinin 2 km batsnda Cumayeri mahallesinin kuzeyinde kiretalarn kapsar. Malzeme alannn zerinde nitelik ve nicelik tespiti iin 16 adet sondaj kuyusu atrlmtr. Malzeme alannn kuzey ksmlarndan st kotlarda 2,0-4,0 mlik CL-CH
116
DS GENEL MDRL
karakterinde kil rts, yama eteklerinde ise 5.0-6.0 metrelik yama molozu eklinde syrma vardr. Karotlardan alman rneklere gre gere yer yer killi kiretalar, kristalize kiretalar eklindedir. Malzeme alannn st fndk aalar ile kapldr. Cumayeri mahallesine doru olan ksmlarda ise meyve aalar ile baheler mevcuttur. Malzeme alan yerel kiilerin iyiliindedir. Malzeme alannn nitelik ve niceliini tespit iin rnekler alnmtr. Malzeme kullanlabilir nitelikte olup deney sonulan paftada gsterilmitir. Baraj yerine ulam 2500 mlik yeni yol yapm ile mmkn olacaktr. Malzeme alanndaki fndk aalarnn temizlenmesi, bitkisel toprak rtsnn syrlmasndan sonra yaklak 1.500.000 m3 toprak rts kazs yapldktan sonra 15.000.000 m3 kaya dolgu ve riprap malzemesi alnabilecektir. Kaya I malzeme ocandaki basamak ykseklikleri 12-13 m, genilikler 2,5 m olarak belirlenmitir. Basamak says ise 4 olarak planlanmtr. Kaya II Malzeme Alan Baraj yerinin 25 km batsnda kestanepnar kynn gneyindeki Keltepe ile Gltepedeki kiretalardr. zeri bitkisel toprakla kapl olup, yer yer fndk aalan vardr. Malzeme alanna mevcut kestanepnar-Kocaali-Cumayeri mahallesi-aksa giden ham yol stabilize yol ile ulalabilir. Glalan dnda kald iin 1 adet rnek alnmtr. Test sonulan limitlere uygun olup, kaya gere olarak kullanlabilir. Sert ve salam yapya sahiptir. Gri-beyaz renkli az atlakldr. Malzeme alannn baz ksmlar syrldktan sonra 2 500 000 m3 kaya malzemesi alnabilir. Kaya-III Malzeme Alan Baraj yerinin 25 km batsnda erbetpnar ukurlar. Srt mahallesi ile adryeri mahallesi arasnda kalan Aralk tepedeki kiretalarn kapsar. zeri yer yer mee. Kayn ve fndk aalar ile kapldr. Baraj yerine mevcut olan Kestanepnar-Kocaali-Cumayeri ham yol-stabilize yolu ile ulalr. Malzeme alannn nitelik ve niceliini tespit iin 2 adet rnek alnmtr. Test sonular limitlere uygun olup sert, salam ve az atlakldr. Malzeme alannn baz ksmlarnn zerindeki toprak syrldktan sonra 10 000 000 m3 kaya malzeme alnabilir. Ocan kuzey ksmlarnda (erbetpnar taraf) daha nce iletilmi mermer oca vardr. Gere alanlarnn yer ald pafta numaralar Tablo V.2de verilmitir. Kullanlacak olan C geirimli, E geirimli, K geirimsiz ve Kaya I malzeme alannn koordinatlar srasyla Tablo V.3, Tablo V.5 ve Tablo V.6 da verilmitir. Alanlara ait koordinat haritalar ise Ek 20de verilmitir.
Tablo V.2 Gere alanlarnn yer ald pafta numaralar
Gere Alan C Geirimli E geirimli K geirimsiz Kaya I
Yer ald pafta no EREL F-25-C3 ve G25-b2, EREL F-25-C3 ve F26-d4 EREL F-25-C3 ve ADAPAZARI G25-b2 EREL F-25-C3
117
DS GENEL MDRL
Tablo V.3 C Geirimli Gere Alan koordinatlar
NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Y 327613,2 327723,6 327780,2 327929,3 328194,3 328464,8 328492,5 328484,2 328427,6 328355,8 328172,2 328074,2 327998,3 327973,5 327936,2 327800,9 327766,4 327711,2 327691,9 327654,6
X 4541188 4541217 4541265 4541265 4541141 4541147 4541130 4541007 4540988 4541010 4541015 4541000 4541071 4541120 4541140 4541018 4540807 4540815 4540926 4540997
Tablo V.4 K Geirimsiz Gere Alan Koordinatlar
NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
Y 328005 328640,1 328901 328977,6 329032 329022,3 329064,8 329070,6 328981 328916,7 328830,6 328797,3 328819,1 328809,9 328718,1 328761,3 328486,9 328216,6 328105,6 328033,3 327994,7
X 4540903 4540941 4540992 4540972 4540890 4540125 4540015 4539915 4539740 4539735 4539713 4539748 4539948 4540008 4540216 4540597 4540746 4540758 4540742 4540752 4540802
118
DS GENEL MDRL
Tablo V.5 E Geirimli Gere Alan Koordinatlar
NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Y 331414,8 331556,4 331638 331664,3 331596,8 331479,5 331373,5 331254,3 331245,9 331013,3 330960,7 330864,1 330823,8 330833,1 330966,4 330982,3 331031,1 331132,4 331272,2 331351,9
X 4544353 4544361 4544328 4544270 4544221 4544228 4544200 4544051 4544023 4543786 4543747 4543777 4543840 4543865 4543931 4543946 4544023 4544214 4544312 4544330
Tablo V.6 KAYA I Gere Alan Koordinatlar
NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Y 327183,7 327382,4 327538,7 327652,6 327611,6 327395,6 327313,5 327219,4 327175,7 326946,5 326833,9 326717,4 326636,6 326550,4 326547,8 326604,8 326688,2 326778,3 326935,9 326996,9
X 4542372 4542392 4542325 4542207 4542088 4541981 4541931 4541952 4541854 4541659 4541509 4541485 4541511 4541629 4541709 4541746 4541842 4541982 4542180 4542241
119
DS GENEL MDRL
V.1.6. Malzeme ocaklarnda patlatma ileminin ne ekilde yaplacann aklanmas, patlatma paterni, bir atmda kullanlacak patlayc madde miktar, tanmlar, depolanmalar ve kullanmlar, hava oku ve kaya frlamalar hesaplarnn yaplarak etkilerinin deerlendirilmesi Proje inasnda kullanlacak olan Kaya-I Malzeme Sahas nda yaplmas planlanan patlatma almalar balamadan nce yakn civarda yer alan ve Melen Baraj rezervuar altnda kalacak olan Cumayeri Mahallesinin kamulatrma ilemleri tamamlanacandan yakn yerleimler zerinde olumsuz baz etkilerin ortaya kmas engellenecektir. Proje alanna en yakn dier yerleim yeri olan Aydoan ise alana ku uuu 1.8 km uzaklkta yer aldndan projenin etki sahasnn dnda kabul edilmektedir. Patlatmann titreim, hava oku ve ta savrulmas bakmlarndan olas etkilerinin iyi bir patlatma pratii ile nlenmesi mmkndr. yi bir patlatma uygulamas ise, jeolojik yapnn dikkate alnarak patlayc miktarnn uygun miktarlara ekilmesi ve ayn anda patlayan patlayc miktarnn minimize edilmesi gereklidir. Gnmz patlatma teknolojisinde, ayn anda patlatlacak patlayc madde miktarnn azaltlabilmesine ynelik (mili saniye gecikmeli ateleme) ateleme sistemleri mevcuttur (elektrikli mili saniyeli ateleme, elektronik mili saniyeli ateleme, ok tpl ateleme gibi). Bylece ayn anda patlatlan patlayc madde miktarna snrlama getirerek, titreim, hava oku ve ta savrulmas bakmdan uygun sonular elde edilebilmektedir. Genel bir kural olarak, titreim ve hava oku bakmndan ayn anda patlayan patlayc miktarnn minimize edilmesi ile titreim ve hava oku etkileri istenen snr deerlerin altna (titreimler iin kozmetik hasar snr olan 50 mm/sn lik parack hz ve hava oku iin cam krlmasna kar 134 dB lik snr) ekilebilmektedir ; Blm 2 Patlatma Kaynakl Yer Sarsnts ve Blm 3 Patlatma Kaynakl Hava oku). Bunun iin patlatmalarda mili saniyeli ateleme (elektrikli mili saniyeli ateleme, elektronik mili saniyeli ateleme, ok tpl ateleme gibi) tekniinin uygulanmas gerekli olmaktadr. Ta savrulmas asndan ise; Ek 21de de belirtildii gibi teknolojik ve jeolojik faktrlerin gz nne alnaca iyi bir patlatma pratii iinde zgl arj miktar (kg patlayc/m3 kaya) zel bir nem kazanmaktadr. Yerleimlerin patlatma yerlerine bitiik olduu hallerde, zgl arjn 0.2 kg/m3 civar olduu (genelde bu rakam tek bana belirleyici olmayabilmektedir) veya bundan yksek spesifik arjlarla alld hallerde dikkatli olunmas, deneme atmlarnn sonularna gre, gerekirse ek tedbirler (delik stlerinde zel hazrlanm rt kullanlmas gibi) alnmaldr. Ancak hemen her patlatma ileminde ta savrulmas riski gz nnde bulundurulmal ve risk altndaki nokta ile atmn yapld yerin yar mesafesini aan ta savrulmalarna ve zellikle atmlar srasnda insan girmesine yasaklanan alanlara ulaabilecek ta savrulmalarna izin verilmemelidir. Bu ifade edilen bilgilerin altnda; 3.5 m delik yk (dilim kalnl), 3.5 m delik aras mesafe, 5.5 m arj boyu ve 89 mm lik delik aplar ile 10m basamak boyu (delik boyu 11 m) iin 0,224 kg/m3 mertebesinde bir zgl arj ile delik bana 27.5 kg ANFO ile bunu yemleyecek emlsiyon veya jelatin tipi 0.5-1.0 kg lk yemleme patlaycs kullanarak evresel etkilerin eik deerlerin altna ekildii patlatma ilemlerini yapmak mmkndr. Prensipte titreim ve hava oku etkileri asndan, ayn anda patlatlacak olan azami patlayc miktar belirleyici olduundan patlatlacak delik saysnn, mili saniye gecikmeli ateleme ile istenilen sayda belirlenmesi mmkndr. Bu bakmdan, ayna ve dolaysyla atm yerine ait zellikler (jeolojik durum) gvenlik asndan (zellikle ta savrulmas asndan) incelenerek, daha yksek zgl arjla da almak mmkn olabilmektedir. Genelde 0,400 kg/m3 lk zgl arj uygulamalarda sk rastlanan bir miktardr. Bu ise kazlacak malzemeye ait 15 000 000 m3 120
DS GENEL MDRL
yerinde hacim iin 6000 ton patlaycya ihtiya duyulacan gstermektedir. Ancak baraj gvdesinde belirtilen miktarda malzemenin yars kadar kullanlacaktr. Bu miktar kaya iin toplam 3000 ton civarnda patlayc madde kullanlmas sz konusu olacaktr. artlarn gvenlik asndan elverili olduu kabul edildiinde, 2,5x2,5 m lik bir patern ve 11 m lik delik boyu iin bir deliin verecei yerinde hacmi 2,5x2,5x10= 62,5 m3 olarak verecektir. Bu durumda bir atmda atmn delik saysna bal olarak ortaya kacak yerinde malzeme hacmini verecek olan formle gnlk retim miktar (Q, m3) ile ilikili olarak ulalabilir; Delik bana den yerinde hacim x atmdaki delik says= Q Atmlarn delik saylar ise tamamen patlatma teknii ile ilikili olarak ve Ek 21de yazl nlemlere uyarak gerekletirilecek olup, 10, 20, 30, 40 veya daha byk delik saysna sahip atmlar sz konusu olabilecektir. Bu ise Q miktarlarn; 625 m3 (10 delik iin); 1250 m3 (20 delik iin), 1875 m3 (30 delik iin); 2500 m3 (40 delik iin) olarak verecektir. Buna paralel olarak, patlayc madde miktarlar ise; 275 kg (10 delik iin); 550 kg (20 delik iin); 825 kg (30 delik iin); 1100kg (40 delik iin) olarak bulunacaktr. Bu delik saylarnn hangisini seilecei ise emisyon deerleri bakmndan teknik olarak bir zorluk karmayacak olup, tamamen gnlk retim miktar ve gnlk atm saysna bal olarak kararlatrlacaktr. Grlecei gibi, bir patlatmada esas olarak emisyon deerleri geerli olduundan, yukarda bahsedilen temel prensiplere uyulduunda, patlatma kaynakl etkiler ngrlen eik deerlerinin altnda kalacaktr. V.1.7. Malzeme ocaklarnda retim miktarlarnn alma sreleri (gn-ayyl), nakliye gzergahlar, ulam altyaps plan, altyapnn inas ile ilgili ilemler, kullanlacak makine ekipmanlar Barajdaki inaat faaliyetlerinin geirimli ve geirimsiz alanlar iin 5 yl ve kaya alan iin 4 yl srecei kabulyle, malzeme ocaklarnn 4 ve 5 yl sre ile almas ngrlmektedir. Buna gre malzeme ocaklarnn ylda 12 ay boyunca faaliyette olaca ve ayda 25 gn, gnde iki vardiya olmak zere 16 saat allaca ngrlmtr. Barajn planlama aamasnda tespit edilen 14 malzeme ocann toplam kapasitesi baraj iin gerekli olan kapasitenin ok zerinde olduundan bu ocaklardan bir ksm rezerv olarak tutulmu ve malzeme ocaklarndan sadece K geirimsiz, E ve C geirimli ve Kaya I malzeme alann kullanlmas ngrlmtr. Bu alanlara ait ulam altyaps ile retim miktarlarna ilikin bilgiler aadaki blmlerde verilmitir. Kaya I Malzeme alan Melen baraj iin kullanlacak malzeme ocaklarndan olan Kaya-I Gere Alannn toplam rezervinin yaklak 15,000,000 m3 olduu tahmin edilmektedir (Tablo V.7). Gere alanndan fndk aalarnn temizlenmesi, bitkisel toprak rtsnn syrlmasndan sonra yaklak 1,500,000 m3 toprak rtsnn kazs yapldktan sonra 15,000,000 m3 kaya dolgu ve riprap malzemesi alnabilir.
121
DS GENEL MDRL
Kaya I Malzeme Alanna ait ulam altyaps ekil V.2de verilmitir. Alan, baraj yerinin 2 km batsnda Cumayeri mahallesinin kuzeyinde yer almaktadr. Baraj yerine ulam 2 500 mlik ilave yol yapm ile mmkn olacaktr.
Tablo V.7 Melen Baraj Zamana Bal Olarak Kaya-I Gere Alan retim Miktarlar
Zaman Periyotlar 4 Yllk Yllk Aylk Gnlk Saatlik
retim Miktar (m3) 15,000,000 3,750,000 312,500 12,500 781
retim Miktar(ton) 40,500,00 10,125,000 843,750 33,750 2109
ekil V.2 Kaya I Malzeme Alanna Ait Ulam Altyaps
E Geirimli Malzeme Alan Melen baraj iin kullanlacak malzeme ocaklarndan olan E-Geirimli Gere Alannn toplam rezervinin yaklak 500,000 m3 olduu tahmin edilmektedir (Tablo V.8). Gere alanndan 5.0 m derinlie kadar 500,000 m3 malzeme alnabilir.
Tablo V.8 Melen Baraj Zamana Bal Olarak E Geirimli Gere Alan retim Miktarlar
Zaman Periyotlar 5 Yllk Yllk Aylk Gnlk Saatlik
retim Miktar (m3) 500,000 100,000 8333 333,32 20,08
retim Miktar(ton) 900,000 180,000 15,000 600 36,14
E Geirimli Malzeme Alanna ait ulam altyaps ekil V.3de verilmitir. Alan baraj yerinin 3.5 km kuzeydousunda Uurlu deresinin Byk melen ay ile birletii yer 122
DS GENEL MDRL
ile Uurlu kprs arasndaki Byk Melen ay depozitleridir. Mevcut ham yol stabilize yol ile ulam salanabilir. Ancak mevcut yol Uurlu kynn ierisinden getiinden proje ncesi Melen reglatr inaat yaplm olan alternatif yol ile inaat makinelerinin ve kamyonlarn ky ierisine uramadan nakliye yapmalar salanacaktr.
ekil V.3 E Geirimli Malzeme Alanna ait ulam altyaps
C Geirimli Malzeme Alan Melen baraj iin kullanlacak malzeme ocaklarndan olan C-Geirimli Gere Alannn toplam rezervinin yaklak 350,000 m3 olduu tahmin edilmektedir (Tablo V.9). Gere alanndan syrma gerektirmeyen ksmlardan 5.0 m derinlikten 350,000 m3 geirimli malzeme alnabilir.
Tablo V.9 Melen Baraj Zamana Bal Olarak C-Geirimli Gere Alan retim Miktarlar
Zaman Periyotlar Yllk Yllk Aylk Gnlk Saatlik
retim Miktar (m3) 350,000 70,000 5833 233,32 14,58
retim Miktar(ton) 630,000 126,000 10,500 420 26,24
123
DS GENEL MDRL
C Geirimli malzeme alanna ait ulam altyaps ekil V.4de verilmitir. Alan, baraj yerinin 2 km gney batsnda yer alan Byk Melen aynn depozitleridir.Alana ulam mevcut stabilize yol ile salanabilecektir.
ekil V.4 C Geirimli Malzeme Alanna ait ulam altyaps
K Geirimsiz Malzeme Alan Sahada ak ocak iletmecilii yntemi ile allacaktr. Ocakta retime balanmadan nce o ylki alma alannda bitkisel toprak syrlarak alnacaktr. Bitkisel toprak syrldktan sonra, ekskavatr yardmyla malzeme yerinden sklecek, kamyonlara yklenerek Melen Barajnda kullanlmak zere baraj aks yerine gtrlecektir. letmede herhangi bir patlatma olmayacandan herhangi bir vibrasyon etkisi olmayacaktr. Melen iin kullanlacak malzeme ocaklarndan olan K Geirimsiz Gere Alannn toplam rezervinin yaklak 1,200,000 m3 olduu tahmin edilmektedir (Tablo V.10). Malzeme alanndan 0.50 m ortalama syrma yaplarak 2.0 mlik kaz derinliine gre 1,200,000 m3 geirimsiz malzeme alnabilir.
Tablo V.10 Melen Baraj Zamana Bal Olarak K Geirimsiz Gere Alan retim Miktarlar
Zaman Periyotlar Yllk Aylk Gnlk Saatlik
retim Miktar (m3) 1,200,000 100,000 4000 250
retim Miktar(ton) 1,920,000 160,000 6,400 400
K Geirimsiz Malzeme Alanna ait ulam altyaps ekil V.5de verilmitir. Alan, baraj yerinin 1 km gneyinde yer almaktadr. Baraj yerine 5 kmlik ham yol ile ulam salanmaktadr. Yol geniletilerek stabilize duruma getirilecektir.
124
DS GENEL MDRL
ekil V.5 K Geirimsiz Malzeme Alanna ait ulam altyaps
naat sresince kullanlacak olan servis yollarndan su aynas altnda kalmayan ancak baraj havzas altnda kalacak olanlar barajn su tutmaya balamas ile birlikte kapatlacaktr. V.1.8. naat esnasnda krma, tme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler, kmlatif deerler Melen Baraj inaat esnasnda krma, tme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler ve bunlardan kaynaklanacak toz miktarlarna ilikin bilgiler kullanlacak olan malzeme alanlar iin ayr ayr hesaplanm ve aadaki blmlerde verilmitir. Toz hesaplamalarnda Tablo V.11daki toz emisyon faktrleri kullanlmtr.
Tablo V.11. Melen Baraj Toz Hesaplamalarnda Kullanlan Toz Emisyon Faktrleri
Emisyon Faktrleri Patlatma Skme Ykleme Nakliye(gidi-dn toplam mesafesi) Boaltma Depolama Birincil Krc (kontroll) kincil Krc (kontroll) K-Geirimsiz Gere Alan Toz Oluumu:
0.080 kg/ton 0.025 kg/ton 0.010 kg/ton 0.7 kg/km-ara 0.010 kg/ton 5,8 kg toz/ha gn 0.0243 kg/ton 0.0585 kg/ton
K-Geirimsiz Gere Alannda yrtlecek iletme almalar, malzemenin sklmesi, malzemenin ykleyici yardmyla kamyonlara yklenmesi, kamyondan
125
DS GENEL MDRL
boaltlmas ilemleridir. Bu ilemler srasnda oluacak toz emisyon deerleri aada hesaplanmtr: Skme + Ykleme + Boaltma 0.025 kg/ton + 0.010 kg/ton + 0.010 kg/ton = 0.045 kg/ton 0.045 kg/ton x 400 ton/saat = 18 kg/saat Nakliye Saatte 400 ton malzeme retilecei varsaylrsa, 1 saatte 40 tonluk 4 ara hareketi sz konusudur. 0.7 kg/km-ara x 5 km x 4 ara/1 saat = 14 kg/saat Toplam toz emisyonu: 18 + 14 = 32.00 kg/saat Taoca iletmeciliinden kaynakl toplam toz emisyonu; 32.00 kg/saat olarak elde edilmitir. Geirimsiz malzeme alanlarndan K-Gere Alanndaki toplam rezerv, 1,200,000 m3tr. Buradaki rezerv Melen barajnda ihtiya duyulan Geirimsiz malzeme ihtiyacn karladndan dier gere alanlarnda herhangi bir ilem yaplmas gerekmemektedir. C-Geirimli Gere Alan Toz Oluumu: C-Geirimli Gere Alannda yrtlecek iletme almalar, malzemenin sklmesi, malzemenin ykleyici yardmyla kamyonlara yklenmesi, kamyondan boaltlmas ilemleridir. Bu ilemler srasnda oluacak toz emisyon deerleri aada hesaplanmtr: Skme + Ykleme + Boaltma 0.025 kg/ton + 0.010 kg/ton + 0.010 kg/ton = 0.045 kg/ton 0.045 kg/ton x 26.25 ton/saat = 1.18 kg/saat Nakliye Saatte 26.25 ton malzeme retilecei varsaylrsa, 1 saatte 40 tonluk 4 ara hareketi sz konusudur. 0.7 kg/km-ara x 0.5 km x 4 ara/1 saat = 1.4 kg/saat Toplam toz emisyonu: 1.18 + 1.4 = 2.58 kg/saat Taoca iletmeciliinden kaynakl toplam toz emisyonu; 2.58 kg/saat olarak elde edilmitir. Geirimli malzeme alanlarndan C-Gere Alanndaki toplam rezerv, 350,000 m3tr. E-Geirimli Gere Alan Toz Oluumu: E-Geirimli Gere Alannda yrtlecek iletme almalar, malzemenin sklmesi, malzemenin ykleyici yardmyla kamyonlara yklenmesi, kamyondan boaltlmas ilemleridir. Bu ilemler srasnda oluacak toz emisyon deerleri aada hesaplanmtr:
126
DS GENEL MDRL
Skme + Ykleme + Boaltma 0.025 kg/ton + 0.010 kg/ton + 0.010 kg/ton = 0.045 kg/ton 0.045 kg/ton x 36.14 ton/saat = 1.62 kg/saat Nakliye Saatte 36.14 ton malzeme retilecei varsaylrsa, 1 saatte 40 tonluk 4 ara hareketi sz konusudur. 0.7 kg/km-ara x 3.5 km x 4 ara/1 saat = 9.8 kg/saat Toplam toz emisyonu: 1.62 + 9.8 = 11.42 kg/saat Taoca iletmeciliinden kaynakl toplam toz emisyonu; 11.42 kg/saat olarak elde edilmitir. Geirimli malzeme alanlarndan E-Gere Alanndaki toplam rezerv, 500,000 m3tr. Kaya-I Gere Alan Toz Oluumu: Kaya-I Gere Alannda yrtlecek iletme almalar, malzemenin sklmesi, malzemenin ykleyici yardmyla kamyonlara yklenmesi, kamyondan boaltlmas ve ksa bir sre depolanmas ilemleridir. Bu ilemler srasnda oluacak toz emisyonu deerleri aada hesaplanmtr: Bir patlatmadan meydana gelecek malzeme miktar : 33.75 ton Patlatma 0.080 kg/ton x 33.75 ton/patlatma x 25 patlatma/25 gn x 1 gn/16 saat= 168.75 kg/saat Skme + Ykleme + Boaltma 0.025 kg/ton + 0.010 kg/ton + 0.010 kg/ton = 0.05 kg/ton 0.045 kg/ton x 2.109 ton/saat = 94.921 kg/saat Nakliye Saatte 1.089 ton malzeme retilecei varsaylrsa, 1 saatte 40 tonluk 4 ara hareketi sz konusudur. Ocak alanndan ana yol balant olarak 2 500 metrelik servis yolu kullanlacaktr. 0.7 kg/km-ara x 2.5 km x 4 ara/1 saat = 7 kg/saat Birincil Krc 0,0243 kg/ton x 2.109 ton/saat = 51.25 kg/saat kincil Krc 0,0585 kg/ton x 2.109 ton/saat = 123.39 kg/saat Depolama Sadece 1 hektarlk alanda ta kullanlaca kesime tanncaya kadar geici olarak depolanacaktr. 5.8 kg toz/ha gn x 1 ha x 1 gn / 16 saat = 0.36 kg/saat
127
DS GENEL MDRL
Toplam toz emisyonu: 168,75 + 94.921 + 7 + 51.257 + 123.398 + 0.362= 445.69 kg/saat Taoca iletmeciliinden kaynakl toplam toz emisyonu; 445.69 kg/saat olarak elde edilmitir. Taoca iletmeciliinde patlatmadan kaynaklanan toplam toz emisyonu 168.75 kg/saat, retim aamasndaki (skme, ykleme, boaltma, nakliye, birincil krc, ikincil krc, ve depolama) toplam toz emisyonu ise 276.94 kg/saattir. Taoca iletmeciliinden kaynakl toz emisyonu Kaya I ta ocandan 276.94 kg/saat, C-Geirimli Gere Alanndan 2.58 kg/saat, E-Geirimli Gere Alanndan 11.42 kg/saat ve K-Geirimsiz Gere Alanndan ise 32.00 kg/saat olarak hesaplanmtr. Bu emisyonlar 1.5 kg/saat deerinin zerinde olduundan Hava Kalitesine Katk deerinin hesaplanmas amacyla hava kalitesi modellemesi yaplm ve modelleme sonular Ek 22de verilmitir. Hava Kalitesine Katk deerinin hesaplanmas amacyla yalnzca iletme ve patlatma ile iletme birlikte kabul edilmek suretiyle hava kalitesi modellemesi yaplm ve modelleme sonular aada verilmitir. Hava Kalitesi Dalm Modellemesi almalar kapsamnda Industrial Source Complex Short Term Modeli (ISCST) version 3 kullanlmtr. Bu model tipik bir gauss dalm modeli olup 3 boyutlu olarak gaz veya toz eitli kirleticilerin dalmnn hesaplanmasnda kullanlmaktadr. Model kapsamnda alan, nokta, dorusal veya hacimsel kaynaklarn kirletici dalmnn modellenmesi mmkndr. Model Amerikan evre Koruma Tekilat (EPA) tarafndan onaylanm ve tavsiye edilmektedir. Modelleme kapsamnda proje sahasn ierisine alan ve UTM ED 50 koordinatlar cinsinden (-400, -3700) noktasndan balayan bir sahada toz modellemesi yaplmtr. Modelleme kapsamnda 1000 metrelik grid aralklar alnm olup 500 metre x 500 metrelik bir alanda toz oluumuna sebep verecek faaliyetlerde bulunulaca varsaymndan hareketle Dzce ili meteoroloji istasyonuna ait 2006 yl Temmuz ve Kasm aylar iin saatlik meteoroloji verileri DM Genel Mdrlnden temin edilerek modelleme almalar yrtlmtr. letme aamasnda patlatma dikkate alnmadan Kontrolsz Krclar kullanld takdirde yaplan dalm modellemesi almas neticesinde elde edilen veriler nda srasyla Temmuz ve Kasm ay iin en yksek toz kelmesi 46,935 g/m3 ve 46,065 g/m3 olarak hesaplanmtr. Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii kapsamnda Hava Kalitesi Snr Deerleri asndan ksa vadeli snr deer (KVS) genel blgeler iin 300 g/m3 dr. Hesaplanan deerler, bu deerden kk olduu iin KVS nin almad kanaatine varlmtr. Kaya 1 malzeme ocandaki tm toz yayc faaliyetlerin ayn anda olaca varsaymna gre hesaplanan toplam toz emisyonu (445.69 kg/saat) iin toz dalm haritas ekil V.6de verilmitir. Ayrca toz emisyonlarnn ilk 700 metre iinde snmlendii ve snmlenme yerinin barajn mutlak koruma alan ierisinde yer alan ksmen fndklk, ksmen dier aalk alanlar olduu grlmtr. Bu alan ierisinde yerleim yeri bulunmamaktadr. Temmuz aynn en yksek bir saatlik ortalama konsantrasyonu ve en yksek yirmi drt saatlik ortalama konsantrasyonu ile Kasm aynn en yksek bir saatlik ortalama toz kelmesi ve en yksek yirmi drt saatlik ortalama toz kelmesi Ek 22de verilmitir.
128
DS GENEL MDRL
Projede yer alan inaat, krma, tme, depolama ve tama ilemlerinden kaynaklanacak olan tozlarn azaltlmasna ynelik gerekli tedbirler alnacaktr. Malzeme nakliyesi esnasnda aralarn zeri brandalarla kapatlacaktr. Ayrca zellikle yaz aylarnda yerleim yerlerine yakn yol gzergahlarnn sulanmas ile toz oluumu azaltlmaya allacaktr.
ekil V.6. Kaya I Malzeme oca toz dalm grafii
V.1.9. Zemin emniyeti, baraj glnden su kaa olmamas iin yaplacak ilemler Sahann hazrlanmas ve kaz ilerinde, zemin emniyetinin salanmas ilemi nemli bir yer tutmaktadr. Zemin emniyetinin salanmas, projenin geliimi sresince yeni yollarn yapm ve mevcut yollarn iyiletirme almalar srasnda ve tnel, baraj ve su alma yaplarnn inaatlar srasnda olmak zere, iki aamada gerekletirilecektir. En kt hava artlarnda bile inaat faaliyetlerinden kaynaklanan trafik younluuna cevap verebilmek iin, bilinen tm inaat mhendislii teknikleri uygulanacak, istinat duvarlar, drenaj kanallar, erozyon alanlarnda asfalt ve ta blokaj uygulamalar gerektii yerlerde yaplarak yollarda youn yamurlarda bile ilerlik salanacaktr. Yollarn periyodik bakm program tm inaat sresince uygulanacaktr. Hizmet mrlerini uzun tutmak iin yeni yaplacak yollarn gevek zeminler yerine, sert kaya zeminlerde yaplmasna dikkat edilecektir.
129
DS GENEL MDRL
V.1.10. Proje alan iindeki kara/su ortamlarnda herhangi bir amala gerekletirilecek kaz ve dolgu ilemleri sonucu meydana gelecek kat atk maddeler, inaat art malzemeler, bu kazlarn nerelerde, ne kadar alanda, nasl yaplaca ve bu ilemler nedeni ile karlacak ta, kum, akl ve benzeri maddelerin miktarlar, nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanacaklar, meydana gelecek kat atk miktar, ne ekilde bertaraf edilecei Proje kapsamnda dip taramas yaplmamakla birlikte proje alan iindeki su ortamlarnda, baraj inaat iin gerekletirilmek zere, geirimsiz malzeme ocaklarnda gere alanlarnda kazlar yaplacaktr. Bu kazlar ile ilgili detayl bilgi Blm V.1.1. (Arazinin hazrlanmas iin yaplacak iler kapsamnda nerelerde ve ne kadar alanda hafriyat yaplaca, hafriyat miktar, hafriyat art toprak, ta, kum vb. maddelerin nerelere tanacaklar veya hangi amalar iin kullanlacaklar, hafriyat srasnda kullanlacak malzemeler)de verilmitir. Arazi hazrlama ve inaat almalarndan; para demir, elik, sac, ambalaj malzemesi ve benzeri kat atklarla birlikte elek st malzeme (ta, blok, akl vb.) atklar oluacaktr. Bu atklar hurda olarak toplanarak, proje alan iinde uygun bir yerde depo edilecek ve geri kazanm mmkn olan atklar yeniden kullanlacak, geri kazanm mmkn olmayan atklar ise yine Dzce Belediyesinin gsterecei depolama alanna gtrlecektir. Hafriyat art malzemeler ise Kaya I b-ve E yar-geirimli malzeme alannn rehabilitasyonunda kullanlacaktr. naat ve iletme aamasnda alacak aralarn bakm ve onarmlar, antiye alanna kurulacak zemini geirimsiz ve st kapal tamir ve bakm istasyonlarnda yaplacaktr. Bu aamada oluan atk yalar iin Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii ve Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii hususlarna uyulacaktr. Byk Melen Baraj arazi hazrlama ve inaat aamasnda alacak personelden kaynakl evsel nitelikli kat atk ve inaat almalarndan dolay atk oluacaktr. Arazi hazrlk ve inaat almalarnda 400 kiinin grev alaca kabulyle; bunlardan kaynakl evsel nitelikli kat atk miktar (kii bana oluan gnlk kat atk miktar 1,34 kg/gn-kii alnarak); 400 kii x 1,34 kg/gn-kii = 536 kg/gn olacak ve oluacak bu atklar; proje sahas ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanarak; en yakn dzenli kat atk depolama alanna iletilecektir. V.1.11. Proje kapsamndaki ulam altyaps plan bu altyapnn inas ile ilgili ilemler; kullanlacak malzemeler, kimyasal maddeler, aralar, makineler; altyapnn inas srasnda krma, tme, tama, depolama gibi toz yayc mekanik ilemler, alnacak nlemler Blm V.1.7de de bahsedildii zere projede kullanlmak zere belirlenen malzeme alanlarndan sadece K geirimsiz, E ve C geirimli ve Kaya I malzeme alannn kullanlmas ngrlmektedir. E ve C malzeme alanlar iin ulam mevcut yollarla yaplacaktr. lave bir yol yapmna gerek duyulmamaktadr. Kaya I malzeme alan iin ise 2.5 km lik ilave bir yol yapm sz konusudur. K geirimsiz malzeme alan iin ise mevcut ham yolun stabilize hale getirilmesi sz konusu olacaktr. Kaya I malzeme alanna ulam iin yaplacak olan 2.5 kmlik yol ile K Geirimsiz Malzeme alannn yolunun iyiletirilmesi amacyla patlatma yaplmayacaktr. Yol inasnda ekskavatr, dozer, kamyon ile toz oluumunu engellemek zere arazz kullanlacaktr.
130
DS GENEL MDRL
V.1.12. naat aamasndaki su temini sistemi, suyun temin edilecei kaynaklardan alnacak su miktarlar ve bu sularn kullanm amalarna gre miktarlar Projenin inaat faaliyetleri srasnda beton yapm, toz kontrol ve personelin gnlk kullanm iin su ihtiyac ortaya kacaktr. Ayrca antiye alanlar iinde ime suyuna ihtiya duyulacaktr. Projenin inaat almalar srasnda 400 kiinin alaca dnlmektedir. Kii bana gnlk su tketim miktar 150 litre alnarak; Personel su kullanm miktar = 150 lt/gn x 400 kii = 60.000 litre/gn olacaktr. me suyu damacanalarla ve kullanma suyu ise kamp alanna alacak kuyulardan veya civar kylerden bedeli mukabili antiye sahasna getirilecektir. Projenin inaat almalar srasnda beton yapm, toz kontrol ve temizlik iin gerekli olacak kullanma suyu alm olan kuyulardan ve Uurlu Belediye ebekesinden salanacaktr. Kullanma suyu iin ilgili DS Blge Mdrlnden gerekli izinler alnacaktr. V.1.13. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek yerine getirilecek ilemler sonucu oluacak atk sularn cins ve miktarlar, dearj edilecei ortamlar Baraj inaatnda.almas planlanan toplam 400 kiilik personel iin gerekli olan 60 m /gn ime ve kullanma suyunun tamamnn atksu olarak geri dnecei kabul ile antiyelerde 60 m3/gn evsel atk su oluacaktr. Ortaya kan atksu saha ierisinde yaplacak olan paket biyolojik artma sistemi ile artlarak Melen Reglatr mansabnda Melen ayna dearj edilecektir. Oluacak bu atklarn bertaraf srasnda Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii (31.12.2004 tarih ve 25687 sayl Resm Gazete'de yaymlanarak yrrle girmitir) hkmlerine uyulacaktr.
3
naat aamasnda agrega ykamadan ve beton santralinden oluan atksular, Melen Baraj ve HES genel vaziyet plannda gsterilen antiye tesisi iin kurulacak olan atk su dearj hattna balanacaktr. Dearj suyunun kalitesine gre bir ksm da baraj mansabnda bulunan ve iletmede olan reglatr keltim havuzuna braklacaktr. V.1.14. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek vibrasyon, grltnn kaynaklar ve seviyesi, kmlatif deerler Grlt: Projenin inaat sresi iin 5 yllk bir sre ngrlmektedir. Arazinin hazrlanmasndan balayarak baraj ve HESin tm inaat dnemi boyunca yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek grlt esas olarak alacak i makinelerinden kaynaklanacaktr. naatlar drt farkl alanda yaplacandan, meydana gelecek grlt her bir alan iin ayr hesaplanmtr. Byk Melen Baraj nas Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar Tablo V.1de verilmitir.
naat aamas boyunca, proje alan ierisinde gerekletirilecek olan inaat faaliyetlerinin yol aaca, nemli grlt emisyonu kaynaklar, eitli kaz makineleridir (buldozerler, ekskavatrler, tama kamyonlar, vb.). Dier yandan, inaat trafiinin malzeme tanmas ve iilerin sahaya getirilip gtrlmesinden kaynaklanaca dnlmektedir. Ancak naat srasnda mevcut yolar kullanlmayp baraj aks antiye sahas ile Baraj ve HES binas gzergahnda yeni bir yol ina edilecektir. Kaya-I, Geirimli ve Geirimsiz Malzeme Ocaklarna ulamda ise mevcut
131
DS GENEL MDRL
yollar kullanlacaktr. Bu sebeple hali hazrda bulunan yollarda mevcut grlt seviyesinde ve trafik yknde bir art olmayacaktr. naat aamasndaki grlt kaynaklar ve Lmaks grlt seviyeleri Tablo V.12, Tablo V.13, Tablo V.14,
Tablo V.15 ve Tablo V.16da verilmektedir.

Tablo V.12 Byk Melen Baraj Hafriyat Srasnda Kullanlacak Balca Ekipmanlar
naat makineleri Ykleyici Damperli Kamyon Greyder Silindir Kompresr Ekskavatr Riperli dozer Beton pompas Arazz Delici Patlatma Krma-Eleme
Baraj Aks 4 12 3 2 2 2 1 1 1
Kaya-I Geirimsiz Malzeme Oca Malzeme Oca 2 2 13 4 1 1 1 1 1 1 1 1
Geirimli Malzeme Oca 2 4 1 1 1
Tablo V.13 Baraj Aks naat Aamasnda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks)
Ekipman Buldozer Ekskavatr Ykleyici Kompresr Arazz Kamyon Beton Pompas Greyder Silindir
Adet 1 2 4 2 1 12 1 3 2
Lmaks (dBA) 90 82 84 80 88 88 82 83 90
Tablo V.14 Kaya-I Malzeme Ocanda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks)
Ekipman Ekskavatr Ykleyici Kompresr Arazz Kamyon Krc Delici
Adet 1 2 1 1 13 1 1 132
Lmaks (dBA) 82 84 80 88 88 115 100
DS GENEL MDRL
Tablo V.15 C ve E Geirimli Malzeme Ocanda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks)
Ekipman Buldozer Ykleyici Kompresr Arazz Kamyon
Adet 1 2 1 1 4
Lmaks (dBA) 90 84 80 88 88
Tablo V.16 K Geirimsiz Malzeme Ocanda Kullanlacak Ekipmanlarn Says ve Grlt Seviyeleri (Lmaks)
Ekipman Ekskavatr Ykleyici Arazz Kamyon
Adet 1 2 1 4
Lmaks (dBA) 82 84 88 88
Proje sresince kullanlacak olan i makinelerinden ve antiyelerden kaynaklanan grlt seviyelerinin tespit edilmesi amacyla gelitirilmi olan TEM Traffic and Construction Noise Control Reportda (UNDP, 1990) aklanan yntemle hesaplanmtr. Hesaplamada kullanlmak zere i makinelerinin Lmaks deerleri ise EPA tarafndan 1971 ylnda hazrlanan Noise from Construction Equipment and Operations, Building Equipment, and Home Appliances adl rapordan ve National Transportation Library, U.S. Department of Transportation adl rapordan alnmtr. Btn makinelerin ayn anda alt varsayldnda faaliyet alannda oluacak edeer grlt seviyesi;
forml yardmyla hesaplanmtr. Buna gre farkl antiyelerdeki makinelerinden kaynaklanan toplam edeer grlt dzeyleri Tabloda verilmitir.
Tablo V.17 Farkl antiyelerdeki i makinelerinden kaynaklanan toplam edeer grlt dzeyleri
antiye Baraj Aks Kaya I E ve C Geirimli K Geirimsiz
Edeer grlt dzeyleri (dBA) 86,83 102,25 87,23 86,78
Her bir kaynaktan oluan grltnn, uzakla gre azalma miktar aadaki formlle hesaplanmaktadr.
A = 4 r2 133
DS GENEL MDRL
Q= ynelme katsays (=1) r = Kaynaktan uzaklk (m) Lp= Ses basn seviyesi Baraj aks iin 25 metrelik uzaklk iin: Lp = 86,83+10 Log(1/(4*3,14*25*25))=47,88 dBA olarak bulunmutur Dier antiyeler iinde uzakla bal edeer grlt deerleri hesaplanarak ekil V.7, ekil V.8, ekil V.9 ve ekil V.10de verilmitir.
100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 0 200 400 600 uzaklk, m 800 1000
dBA
dBA
ekil V.7 Baraj aks Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii
120,00 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 0 200 400 600 uzaklk, m 800 1000
ekil V.8 Kaya I Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii
134
DS GENEL MDRL
100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 0 200 400 600 800 1000
uzaklk, m
ekil V.9 E ve Geirimli Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii
dBA
dBA
100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 0 200 400 600 800 1000
uzaklk, m
ekil V.10 K Geirimsiz Arazi Hazrlk ve naat Aamalarnda Tm Kaynaklardan Oluacak Mesafelere Gre Grlt Grafii
antiye alannda oluan grlt; evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii Madde. 26 kapsamnda Lgndz< 70 dBA snr grlt kaynandan 25 m mesafeden itibaren salanmaktadr. Proje alanna en yakn yerleim alan 1.8 km uzaklktaki Aydoan kydr. Bu nedenle grltnn etkili olaca alanda hibir yerleim yeri bulunmamaktadr. Tesisin iletilmesi srasnda grlt dzeyinin en az seviyede tutulabilmesi iin yaplarn, yap malzemelerinin seimine ve mimari tasarm srasnda grlt izolasyon konusuna nem verilecektir. Ayrca projenin inaat ve iletme aamasnda tavsiye edilen grlt seviyelerinin ald, grlt ve vibrasyonlarn kaynanda azaltlmas iin teknik imkanlarn yetersiz olduu durumlarda, iilere 1475 Sayl Kanununda belirtilen balk, kulaklk, kulak tkalar, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereler salanacaktr.
135
DS GENEL MDRL
Vibrasyon naat Aamas Titreim Etkisi Kaya-I sahasnda yaplacak patlatma ilemi, kaynaktan uzaa doru yaylan bir vibrasyona neden olacaktr. Patlatma yapld anda bulunduklar yerin zemin koullarna bal olarak, patlatma yaplan alandan yaklak 1 km mesafe iinde vibrasyon insanlar tarafndan alglanabilmektedir. ok nadir grlmekle birlikte, patlatmadan kaynaklanan vibrasyon ok yakndaki yaplarda hasara neden olabilmektedir. Hava oku da patlatma faaliyetleri nedeniyle olumakta olup; vibrasyonda olduu gibi kaynaktan uzaa doru yaylmaktadr. Hava okunun yapsal hasara neden olmas olasl ok dk olmakla birlikte, arma ya da rkmeye neden olduu iin hava oku insanlar ve fauna elemanlar tarafndan kolaylkla alglanabilmektedir. Hava oku ayn zamanda pencere camlarnda ve ss eyalarnda, hasar vermemesine ramen, titreim yaratabilmektedir; ve zellikle cam eyalarn neden olduu sesler hava okunun alglanma derecesini artrabilmektedir. Vibrasyon Seviyesinin Tahmini Tek atmda kullanlan patlatc miktarna bal olarak, patlatma sonrasnda oluacak vibrasyon miktar aadaki formlle hesaplanabilir (Olofsson, 1991)
Q V=K. R3 2
Burada;
12
V: Oluan vibrasyonun maksimum parack hz (mm/sn) Q: Birim zamanda patlayan arj (patlayc) arl (kg) R: Patlatma alanna uzaklk (m) K: Transmisyon Katsays (< 400) Bununla birlikte, Tablo V.18'de, jeolojik yapya bal olarak patlatmann yapld alann evresindeki yaplar zerinde olas etkiler hakknda literatr bilgisi verilmektedir.
Tablo V.18. Vibrasyon Hznn Binalar zerinde Yaratabilecei Etkiler (Olofsson, 1991)
Vibrasyon hz (mm/sn)
Kum, kil ve yeralt suyu 9 13 18 30 40 60
Yumuak kireta 18 25 35 55 80 115
Granit, sert kireta, kuvars 35 50 70 100 150 225
Yaplarda olabilecek etkiler Hasarsz Kk atlaklar Belirgin atlaklar nemli deformasyon
Patlatma planna gre, birim zamanda patlatlacak olan maksimum patlayc miktar baraj aksnn bulunduu saha iin 27,5 kgdr.Gecikme bana 27,5 kg patlayc kullanmnn neden olaca vibrasyon seviyesinin proje alanna olan uzakla gre deiimi ekil V.11de sunulmutur.
136
DS GENEL MDRL
ekil V.11 Kaya I malzeme ocanda yaplacak patlatma srasnda tahmini vibrasyon seviyesi
Patlatma; Kaya-I malzeme alannda baraj gvde dolgusunda gerekli olan materyalin elde edilmesi iin gerekletirilecektir. Kaya-I malzeme ocanda yaplacak patlatmalara ait vibrasyon seviyesine gre, 118 m'den daha uzak yaplarda herhangi bir hasar olmayaca grlmektedir. Malzeme alanna en yakn yerleim olan Cumayeri patlatma almalar balamadan kamulatrmas yaplacandan herhangi bir yerleim alan riski olumayacaktr. Mansap tarafna doru ku uuu 1,8 km uzaklkta olan Aydoan yerleimi de uzakl sebebiyle patlatmadan kaynakl bir hasar olma ihtimali yoktur. V.1.15. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla kesilecek aalarn tr ve saylar, ortadan kaldrlacak tabii bitki trleri ve ne kadar alanda bu ilerin yaplaca ve fauna zerine olabilecek etkiler Baraj yapmnn gereklemesi durumunda doal bitki rtsnn baraj gl rezervuarndan temizlenmesi srasnda, gl alan ierisinde ve su altnda kalacak ksmlarda doal bitki rts temizlenecektir. Baraj gl alannda plantasyon ve mnferit olarak meyveli ve meyvesiz aalar bulunmaktadr. Meyveli aa olarak fndk,meyvesiz aa olarak ta kavak bulunmaktadr. Gl alannda bulunan meyveli aalar plantasyon eklinde bulunmaktadr. Meyveli aa olarak bulunan fndk YT arazi snfnda yetitirilmektedir. Gl alannn % 63 ve mutlak koruma alannn ise % 71i fndklktr. Arazi almalar srasnda alanda endemik bitki trne rastlanmamtr. Melen baraj gl alannda meyvesiz aa olarak plantasyon eklinde 40 da kavaklk bulunmaktadr. Dekara den kavak adeti proje sahasnda farkllk arz ettiinden ortalama olarak 75 alnmtr. Buna gre alannda toplam 3000 adet kavak mevcuttur. Gl alannda bulunan kavaklarn deerlendirilmeleri mnferit olarak yaplmtr. Kapladklar saha ise ait olduklar ST snfnda deerlendirilmitir. Gl alnnda yaplan arazi almalarnda kavaklar yalarna gre gruplandrlmtr. Kavaklarn kesim ya 137
DS GENEL MDRL
ortalama 12 alnmtr. Gl alannda bulunan kavaklar kesim ya ve zerindekiler ile 8 ya olarak iki grupta deerlendirilmitir. Buna gre kesim yanda 750 adet kavak, 8 yanda ise 2250 adet kavak belirlenmitir. Projede kullanlacak orman alan miktar, kesilecek aa miktar ve aa trleri v.s. izin aamasnda hazrlanacak 1/1000 lekli aa rleve planlar ile belirlenecektir. Projenin saha hazrlanmas ve inaat aamasnda karasal fauna etkilenecektir. naat aamasnda eitli lokasyonlarda bitki rtsnn syrlmas, zellikle inaat, antiye, rezervuar alanlarnda aalarn kesilmesi, yollarn almas, antiyelerin kurulmasna bal olarak oluacak habitat kayplar, oluacak grlt nedeniyle karasal faunann alandan uzaklamas beklenmektedir. Baraj inas srasnda alanda yaplacak syrma kazlar yznden bir miktar topran suya karmas nedeniyle nehir suyunda belirli zaman aralklarnda bulanklk meydana gelebilecektir. Ayrca baraj tipine gre dolgu ve beton dkm srasnda da suda bulanklk meydana gelmesi beklenmektedir. Bu durum geici bir karakterde olup belirli bir sre canl yaam iin uygun ortamn bozulmasna neden olacaktr. Bulankla bal bu tr etkilerin azaltlmas amacyla, akarsu kylarnda yaplacak hafriyat faaliyetleri minimize edilecektir. Ayrca Kaya I malzeme ocanda yaplacak olan patlatmalardan etkilenmemeleri iin, canllarn reme dnemi olan 15 Mart-15 Haziran aras ak sistemde patlatma yaplmayacaktr. V.1.16. Arazinin hazrlanmas ve inaat alan iin gerekli arazinin temini amacyla elden karlacak tarm alanlarnn bykl, bunlarn arazi kullanm kabiliyetleri ve tarm rn trleri Proje alannda ekonomik etkinliklerin banda tarm gelmektedir. Fndk tarm kyllerin en byk tarm koludur. Rezervuar sahasnda tarm ve orman alanlar i iedir. Mevcut durumda fndk bahesi olduu halde orman amenajman haritalarnda orman ve orman akl eklinde belirtilmi bir ok ziraat arazisi mevcuttur. Fndk baheleri yama alanlarda yer almaktadr. Proje sahasnda tek yllk bitki olarak sadece Msr ziraat yaplmaktadr. ST ve KKT snf arazilerde msr ekimi yaplmaktadr. Yaplan kamulatrma raporu sonularna gre , rezervuar sahasnda kotlara gre arazi miktarlar ve yzde dalmlar Tablo III.12da , Mutlak koruma alanndaki arazi varlklar ve % dalmlar ile Tablo III.13de ayrntlaryla gsterilmitir. Topografik yaps sulamaya uygun olan sahalarda ise kavak ziraat mevcuttur. Kavaklar kapal bahe eklinde bulunmakla beraber yer yer mnferit olarak da grlmektedir. Son senelere kadar rezervuar sahasnda say itibaryla kavaklar olduka fazlalam. Ama zamanla ou kesilmi ve saylar giderek son 10 yl ierisinde olduka azalmtr. Yine proje sahasnda son senelere kadar ziraat yaplan budaydan tamamyla vazgeilmitir. ST arazilerinde tarm yaplan Msr, Melen ay ve Lahna deresinden alnan sularla yaplmaktadr.
138
DS GENEL MDRL
V.1.17. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek yerine getirilecek ilerde alacak personelin ve bu personele bal nfusun konut ve dier teknik/sosyal altyap ihtiyalarnn nerelerde ve nasl temin edilecei Proje kapsamnda inaat aamasnda yaklak 400 kii alacaktr. alacak olan personelin ncelikle baraj evresindeki belde ve kylerden temin edilmesi planlanmaktadr. Ancak bu yerleimlerden yeterince ii temin edilememesi durumunda yakn civardan bu ihtiya karlanacaktr. Proje kapsamnda inaat aamasnda alacak olan personelin her trl teknik ve sosyal altyap ihtiyalar iin yemekhane, mutfak, soyunma yeri, du, tuvalet, lavabo, ardiye, idari ve teknik brolarn yer ald bir merkezi antiye oluturulacak olup, ina almalar sonunda bu antiye kaldrlacaktr. V.1.18. Arazinin hazrlanmasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek srdrlecek ilerden, insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli olanlar Projenin inaat aamasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek meydana gelebilecek insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli iler, hemen her inaat almasnda meydana gelmesi muhtemel yaralanma, antiye ii trafik kazalar, malzeme sramas, i makineleri kazalar vb. olaylardr. Bu tr kazalar nlemek iin alma alanna gerekli uyarc levhalar konulacak ve alanlara i gvenlik eitimi verilecektir. naat almalarnda i kazalarna kar 4857 sayl Kanunu ve bu kanuna bal olarak kartlm olan "i Sal ve Gvenlii ile ilgili Tzk ve Ynetmelii " ilgili maddelerinin hkmlerine uyulacaktr. Bunun dnda yrrlkteki ynetmelik ve mevzuatlara uygun bir iyeri gvenlii ve kaza nleme plan hazrlanarak uygulamaya konulacaktr. Personel ve iiler yaplacak iin gerektirdii i gvenlii malzemeleri ile donatlacak ve bunlarn salk ve i gvenlii kurallarna uygun artlar altnda almalar salanacaktr. i ve personelin sal asndan gereken durumlarda toz maskeleri kullanlacaktr. ilerin genel salk sorunlarnn izlenmesi ve ilk yardm amal olarak antiye sahasnda bir revir kurulacaktr. nemli hastalk ve yaralanmalarda ise en yakn yerleim yerinde bulunan hastane imkanlarndan faydalanlacaktr. Proje kapsamnda gerekletirilecek olan patlatma ilemleri, insan sal ve evre asndan en riskli olan faaliyetlerin banda gelmektedir. Bu riski azaltmak iin ilgili blmde anlatlan gerekli nlemler alnacak ve patlayc yerletirilen deliklerde ok iyi sklama yaplarak para savrulma riski nlenecektir. Patlatma ileminde geciktirmeli kapsller kullanlarak ve patlatma kalibrasyonuna uygun hareket edilerek patlatma esnasnda tehlikeli ok byk ta paralarnn uzak mesafelere frlamas engellenmi olacaktr. Patlayc maddelerin kullanm ile ilgili olarak 29 Eyll 1987 tarih ve 12028 sayl "Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, thali, tanmas, Saklanmas, Depolanmas, sat, kullanlmas, yok edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslar tzk hkmlerine uyulacaktr. Ayrca 24.12.1973 tarih ve 14752 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle girmi olan "Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle alan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk" hkmlerine uyulacaktr. Patlatma yaplaca zaman anons ve duyuru yntemleriyle, yre sakinlerinin bilgilendirilmesi salanacaktr. naat esnasnda kullanlacak aralardan ortaya kan ve tehlikeli atk olarak deerlendirilen atk yalarla ilgili olarak 14.03.2005 tarih ve 25755 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren "Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii" ile 21.01.2004 tarih ve 25353 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren "Atk yalarn Kontrol Ynetmelii" hkmlerine riayet edilecektir. Proje almalarnda kullanlacak i
139
DS GENEL MDRL
makinelerinin yakt ikmalleri ve ya deiimleri sahada yaplmayacak olup, yakn evredeki ruhsatl akaryakt istasyonlarnda yaptrlacaktr. Proje alannda iiler iin kurulacak olan revirden kacak tbbi atklar 22.07.2005 tarih 25883 sayl Resmi Gazete'de yaymlanarak yrrle giren "Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii'"ne uygun olarak dier tm atklardan ayr olarak toplanacak, Ynetmelie uygun olarak en yakn tbbi atk bertaraf tesisine iletilecektir. Yemekhanede oluacak olan atk yalar uygun kaplarda biriktirilerek, en yakn atk ya deerlendirme tesislerine iletilecektir. Ak ve kullanlm lastikler yenileri ile deiim yaplarak, satcsna teslim edilecektir. V.1.19. Proje alannda peyzaj eleri yaratmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemelerinin (aalandrmalar, yeil alan dzenlemeleri vb.) ne kadar alanda nasl yaplaca, bunun iin seilecek bitki ve aa trleri Baraj yapmn mteakiben oluacak olan baraj glnn kenarlarnda yer alan plak ky eridi gerek erozyon oluumunu azaltmak, gerekse rekreasyon amal olarak blgeye uyumlu aa eitleri ile bitkilendirilecektir. Aalandrma; blge artlarna uyum salayabilen mevcut bitki gruplarndan topra tutabilecek otsu trler ile kk kuvvetli odunsu trlerle salanacaktr. Blge genel olarak aala kapl bir blge niteliindedir. Ortaya kacak olan Melen Baraj Gl ile alan rekreasyon asndan daha deerli bir nitelie kavuacaktr. letme dnemiyle beraber, baraj alan yre halk iin mesire alan olarak da kullanabilecektir. Bu amala sportif amal balklk, piknik, yry, ku gzlemi, fotoraflk, gibi hobi ve spor zellii tayan kullanmlar ile baraj, rekreasyon alan olarak da deerlendirilebilecek ve buna ynelik dzenlemeler de alana kazandrlacaktr. Bu dorultuda yeni alan kullanmlarna zellikle 300 metrelik mutlak koruma band iin peyzaj projeleri hazrlanacaktr. V.1.20. Dier faaliyetler Melen Baraj ve Mutlak Koruma alanlarnda kalan yol ve yol sanat yaplar snr dna kartlmak zere DS tarafndan yaplan Baraj Planlamasnda bte ayrlm olup, bu yollar ayrlan bu bte ile ilgili kurum tarafndan yaplacaktr. Melen Baraj ve Mutlak Koruma alanlarnda kalan yol ve yol sanat yaplar snr dna kartlmak zere DS tarafndan yaplan Baraj Planlamasnda bte ayrlm olup, bu yollar ayrlan bu bte ile ilgili kurum tarafndan yaplacaktr. Projede kullanlacak olan yol ve yol sanat yaplarnn bakm, onarm ve ikmalleri DS tarafndan yklenici firmaya yaptrlacaktr. Malzeme nakillerinde kullanlacak yol ve yol sanat yaplar iin uygun tonaj snrlamas getirilecektir. Bununla birlikte inaat srasnda bu yollarn bakm ve onarm yklenici firma tarafndan salanacaktr. Nakliye aralarnn gzergahlarnda okul ve dinlenme saatleri dikkate alnacaktr. Ancak belirlenen yollar yerleim yerleri dnda kalacak ekilde seilmitir. Malzeme nakillerinde kullanlacak olan yol ve yol sanat yaplar iin l zel dare Mdrlnden gerekli izinler alnacaktr. Ayrca Melen Baraj ve Mutlak Koruma alanlarnda kalan su isale hatt, terfi merkezi, su ebekelerinin yenilenmesi v.b. iin DS tarafndan yaplan Baraj
140
DS GENEL MDRL
Planlamasnda bte ayrlm olup, bu tesisler ayrlan bu bte ile ilgili kurum tarafndan yaplacaktr. V.2. Projenin letme Aamasndaki Faaliyetler, Fiziksel ve Biyolojik evre zerine Etkileri ve Alnacak nlemler V.2.1. Proje kapsamndaki tm nitelerin zellikleri, hangi faaliyetlerin hangi nitelerde gerekletirilecei, kapasiteleri, nitelerde retilecek mal ve/veya hizmetler, nihai ve yan rnlerin retim miktarlar Byk Melen Baraj Baraj Tesisi niteleri Ve zellikleri Baraj Tipi ve Yksekliinin Seimi Blgedeki mevcut inaat malzemeleri ve jeolojik koullar dikkate alnarak kil ekirdekli kaya dolgu ve n yz beton kaplamal kaya dolgu baraj tipi alternatifleri denenmitir. Yaplan almalar ve maliyet analizlerinden sonra n Yz beton kaplamal kaya dolgu baraj tipine karar verilmitir. Melen rezervuarnn normal iletme seviyesi, Dzce ovasnn su altnda kalmamas iin snr seviyesidir. Normal su seviyesi 110 m olan baraj, n Yz beton kaplamal kaya dolgu baraj tipine projelendirildii iin kret kotu da 110 m olarak alnmtr. Barajn 55,0 m seviyesinde nerilen minimum iletme kotu ve nerilen normal su seviyesi, % 67 reglasyon oran ile Melen ay kaynandan azami faydalanmay salayacaktr. Byk Melen Baraj genel yerleim Plan Ek 1de verilmitir. a) Hidroloji Yllk Ortalama Ya : 950 mm Yllk Buharlama : 796,60 mm/yl Yllk ortalama Scaklk : 12,8oC Aks Yeri Drenaj Alan : 2 317 km2 Aks yeri yllk ortalama akm : 1 599,42 hm3/yl Regle edilen akm : 1077,27 hm3/yl Reglasyon Oran : % 67 Baraj Aks Koordinatlar : 30o 57 57 - 41o 00 24 b) Baraj Gvdesi Amac: me, kullanma ve endstri suyu temini + HES Tipi: n Yz Beton Kaplamal Kaya Dolgu Talveg kotu: 13,00 m Kret kotu: 110,00 m Talvegten ykseklii: 97 m Temelden ykseklii: 102 m Kret uzunluu: 709 m Kret genilii: 12 m Memba evi: 1,4 /1 Mansap evi: 1,4 /1 Memba Batardosu kret kotu: 33,00 m Memba Batardosu kret genilii: 8,00m Memba Batardosu evleri: 2/1 1,5/1 Mansap Batardosu kret kotu : 25,00 m Mansap Batardosu kret genilii: 7,0 m Memba Batardosu evleri: 2/1 2/1 141
DS GENEL MDRL
Gvde dolgu hacmi Beton Kaplama malzemesi : 84 687,24 m3 Krmata malzemesi (2B) : 198 410,87 m3 Kaya Ufa malzemesi (Ku) : 153 791,96 m3 Riprap malzemesi (R) : 18 593,00 m3 akl Filtre malzemesi (F) : 416,67 m3 Geirimsiz malzeme : 32 806,83 m3 Dolgu malzemesi (D)(Kazdan kan) : 266 966,63 m3 Kaya malzemesi (1000 mm dane apl): 4 312 854,05 m3 Kaya malzemesi (2000 mm dane apl): 2 215 283,57 m3 T o p l a m: 7 290 811,27 m3 Toplam kaz hacmi: 431 231,27 m3 Barajn gvde maksimum enkesit ve boykesit izimleri Ek 4de verilmitir c) Baraj gl Minimum su seviyesi Sediment hacmi Minimum letme Su Seviyesi Min. l.sev. gl hacmi ve gl alan Normal su seviyesi Maksimum su seviyesi Mak.su sev. gl hacmi ve gl alan Aktif Gl Hacmi Reglasyon Oran me ve Kullanma Suyu miktar. Feh Uzunluu d) Dolusavak Yeri Tipi Kapak Adedi Kadastrofal Debi (Qkad.) Dearj Kapasitesi Yaklam Kanal Kotu Eik Ykseklii Eik Genilii Dolusavak kret kotu Dolusavak kret Uzunluu Dolusavak kapak adedi ve boyutu Dolusavak boaltm kanal genilii daralma Boaltm kanal uzunluu D havuzu uzunluu Enerji Krc Havuz Tipi Enerji Krc Havuz Taban Kotu : 37 m : 46,34 hm3 : 55 m : 112 hm3, 5,60 km2 : 110 m : 110 m : 689,10 hm3, 17,15 km2 : 577,10 hm3 : % 67 : 1077,27 hm3/yl : 27,50 m : Sa sahil : Kardan All, Radyal Kapak : 5 Adet : 3 670 m3/s : 2 068 m3/s : 97,00 m : 3,00 m : 22,00 m : 100,00 m : 38,00 m : 5 Adet 6,00 m x 10,50 m :km : 0+ 070,00kadar 38 mden 25ye km : 0+ 341,58 de 25,00 m : 341,58 m : 100,00 m : III. : 6,001 m
Dolusavak boykesit ve enkesitleri iseEk 5de verilmitir.
142
DS GENEL MDRL
e) Derivasyon Yeri Tipi Adedi ve i ap Tnel Hesap Debisi (Q50 ) Tnel dearj kapasitesi Sa sahil Tneli uzunluu Sa sahil Tneli Giri Kotu Sa sahil Tneli k Kotu Sa sahil Tneli Eimi Sol sahil Tneli uzunluu Sol sahil Tneli Giri Kotu Sol sahil Tneli k Kotu Sol sahil Tneli Eimi
: Sa sahil, Sol sahil : Beton Kaplamal, Dairesel : Tnel, 2 adet, 7 000 mm : 972,0 m3/s : 725,0 m3/s : 673 m : 19,00 m : 11,00 m : 0,011887 : 571 m : 19,00 m : 12,50 m : 0,011384
f) Dipsavak Yeri Amac me ve kullanma Suyu Miktar me Suyu htiya Debisi ( Qiht ) Su Alma Yaps Kotu elik kaplama elik kaplama Uzunluu me Suyu Branman
: Sa Sahil, Derivasyon Tneli i : me,kullanma+Enerji Suyu Temini : 177,27 hm3/yl : 35,41 m3/s : 55,0 m : 7,00 m : 120,00 m :
Branman Uzunluu : 305+6 + 59 + 55= 425 m -1 Adet 3500 (II Nolu st.) : 60,00 m - 1 adet 2540 (mevcut 1 Nolu st.) Branman Uzunluu : 305+6 +59=370 m - 1 Adet 3500 (IV ve III Nolu st.) mesuyu Branman k Kotu Branman k Kotu Branman k kotu mesuyu Branman k Kotu Branman k Kotu Branman k kotu : Minimum Su Seviyesinde (55,00 m) : 49,9 m (Pompa stasyonlar Emme taraf) : 44,3 m (Pompa stasyonlarna Basma taraf) : Maksimum Su Seviyesinde (110,00 m) : 104,9 m (Pompa stasyonlar Emme taraf) : 99,3 m (Pompa stasyonlarna Basma taraf)
MELEN POMPA STASYONLARI: Pompa stasyonlar Cebri Boru Uzunluklar ve aplar (Emme taraf) 1 Nolu Pompa stasyonu emme taraf: 50 m 1 adet 2540 (mevcut) :
143
DS GENEL MDRL
2 Nolu Pompa stasyonu emme taraf: 50 m 1 adet 2500 (I. Aama ) 3 Nolu Pompa stasyonu emme taraf: 50 m 1 adet 2500 (II Aama) 4 Nolu Pompa stasyonu emme taraf: 50 m 1 adet 2500 (III.Aama) Pompa stasyonlar adedi 1 Nolu Pompa stasyonu 2 Nolu Pompa stasyonu 3 Nolu Pompa stasyonu 4 Nolu Pompa stasyonu : 5 asl + 1 yedek Toplam 6 adet pompa (mevcut) : 5 asl + 1 yedek Toplam 6 adet pompa (I. Aama) : 5 adet pompa (II Aama) : 5 adet pompa (III. Aama) : 20 adet asl - 2 adet yedek 22 adet pompa
Toplam (Full devalopmanda) Pompa Kapasiteleri: 1 Nolu Pompa stasyonu 2 Nolu Pompa stasyonu 3 Nolu Pompa stasyonu 4 Nolu Pompa stasyonu
: 5 x 1,7 m3/s = 8,5 m3/s (Mevcut) : 5 x 1,7 m3/s = 8,5 m3/s (I. Aama) : 5 x 1,7 m3/s = 8,5 m3/s (II. Aama) : 5 x 1,73 m3/s = 8,66 m3/s (III.Aama
Pompa stasyonlar Tehizat : 1 Nolu Pompa stasyonu 2 Nolu Pompa stasyonu 3 Nolu Pompa stasyonu 4 Nolu Pompa stasyonu Melen Terfi Hatlar Mevcut Melen Reglatr ap Uzunluu Basma Ykseklii : 1 Adet 2540 mm : 1743 m : 196 m : 4500 kW/nite (mevcut) : 2600 kW/nite (I. Aama) : 2800kW/nite (II. Aama) : 3000 kW/nite (III. Aama)
Melen Baraj ile nerilen (I, II,III. Aamalar) ap Uzunluu Basma Ykseklii Melen Terfi Depolar : 2 adet 3000 mm : 1743 m : En Yksek 128,14 m, En Dk 110,51 m
144
DS GENEL MDRL
Kotu
: 210 m
Kapasitesi (Mevcut) : 1 adet 26 000 m3 Kapasitesi (nerilen) : 2 adet 32 000 m3 (Melen Baraj)
Cumhuriyet Artma Tesisleri Tipi Nominal Kapasitesi :Klasik : 720 000 m3/gn (Mevcut ve Melen Reg.ile) : 750 000 m3/gn (Melen Baraj I. Aama) : 750 000 m3/gn (Melen Baraj II. Aama) : 750 000 m3/gn (Melen Baraj III. Aama) Toplam Kapasite Kullanlan Kimyasallar Dezenfektasyon : 2 970 000 m3/gn : Demir klorr, polielektrolit : Klor
CUMHURYET POMPA STASYONLARI: Pompa stasyonlar adedi 1 Nolu Pompa stasyonu 2 Nolu Pompa stasyonu 3 Nolu Pompa stasyonu 4 Nolu Pompa stasyonu : 5 asl + 1 yedek Toplam 6 adet pompa (Mevcut) : 5 asl + 1 yedek Toplam 6 adet pompa (I. Aama) : 5 adet pompa (II Aama) : 5 adet pompa (III Aama) : 20 adet asl - 2 adet yedek 22 adet pompa
Toplam (Full devalopmanda) Pompa Kapasiteleri: 1 Nolu Pompa stasyonu 2 Nolu Pompa stasyonu 3 Nolu Pompa stasyonu 4 Nolu Pompa stasyonu
: 5x1,666 m3/s = 8,33 m3/s (Mevcut) : 5x1,666 m3/s = 8,33 m3/s(I. Aama) : 5x1,666 m3/s = 8,33 m3/s (II. Aama) : 5 x1,800 m3/s = 9,00 m3/s (III.Aama)
Pompa stasyonlar Tehizat : 1 Nolu Pompa stasyonu 2 Nolu Pompa stasyonu 3 Nolu Pompa stasyonu : 2100 kW/nite (mevcut) : 2100 kW/nite (I. Aama) : 2100 kW/nite (II. Aama)
145
DS GENEL MDRL
4 Nolu Pompa stasyonu Cumhuriyet Terfi Hatlar Melen I Merhale ap Uzunluu Basma Ykseklii ap Uzunluu Basma Ykseklii
: 2200 kW/nite (III. Aama)
: 1 Adet 2540 mm : 3896 m : 93 m : 2 adet 3000 mm : 3896 m : 93 m
Melen Baraj ile nerilen (I, II,III. Aamalar)
Cumhuriyet Terfi Depolar Kotu Kapasitesi (Mevcut) Kapasitesi (nerilen) Melen sale Hatlar Melen I. Merhale Kapsamnda Mevcut ve na Halinde Olan sale Hatlar Toplam Cebri Boru sale Hatt Uzunluu Cebri Boru ap Toplam Tnel sale Hatt Uzunluu Tnel ap : 157 km : 2540 mm 2500 mm : 25 km : 4,5 m - 4,0 m : 135 m : 1 adet 26 000 m3 (Mevcut) : 2 adet 32 000 m3 (Melen Baraj)
Melen II Merhale Kapsamnda melen Baraj le nerilen sale Hatlar Toplam Cebri Boru sale Hatt Uzunluu Cebri Boru ap g) Melen Baraj HES Yeri Kurulu G nite Adedi Trbin Tipi : Sa Sahil Dipsavaktan Branmanla : 45 MW : 3 (3 x 15 ) : Francis : 157 km : 2 Adet 3000 mm
146
DS GENEL MDRL
Cebri Boru Adedi Cebri Boru ap Cebri Boru Uzunluu
:3 : 2 x 2,20 + 1 x 1,90 : 170 m, 145 m, 120 m
Yllk Enerjiye ekilen Su Miktar : 2014-2022 yllar aras Reglasyon Oran 2022-2032 yllar aras Reglasyon Oran 2023Reglasyon Oran Enerji retimi 2014-2022 yllar aras Toplam 2022-2032 Toplam 2032Toplam : : : : : : 842,92 % 52,6 660,55 % 41,17 423,91 % 26,42 hm3/yl hm3/yl hm3/yl
: 73,20 GWh/yl firm enerji : 110,14 GWh/yl sekonder enerji : 183,34 GWh/yl : 64,90 GWh/yl firm enerji : 75,70 GWh/yl sekonder enerji : 140,60 GWh/yl : 15,36 GWh/yl firm enerji : 76,56 GWh/yl sekonder enerji : 91,92 GWh/yl
Ulam yolu, Kamp Tesisleri ve Servis Yollar Melen Baraj yeri, Sakarya iline bal Karasu ilesi Aydoan ky mevkiindedir. Yollar genellikle asfalt yapda olup proje yerine ulam Devlet Karayolu (E5) veya TEM otoyollarndan gidilerek salanlabilir. Baraj yapm ve iletmesi srasnda teknik ve idare personelin iyeri ve konut gereklerini karlayacak bir daimi site tesisi kurulacaktr. Site yeri olarak barajn mansabnda sa sahildeki yama uygundur. Zira baraj inaat tamamlandktan sonra da bina tesisleri kullanlmaya devam edecektir. Site yeri iin seilen alandan HES tesislerine, trafo ve alt sahasna, baraj gvdesine ve dolusavak yapsna ulamak kolaylkla salanacaktr. Site alann inaat sahalarna balayan servis yollar 10 m geniliinde ve yaklak toplam 1000 m uzunluunda stabilize olarak dnlmtr. V.2.2. Kaynaa ait varsa dier kullanm ekilleri, projenin bunlara etkileri ve alnacak nlemler Barajn 750 m mansabnda 2007 yl sonunda iletmeye alan Melen Reglatr bulunmaktadr. Melen reglatrn ile Melen ayndan ylda 268 hm3 su, ksmi olarak tamamlanm Melen sale hatt ve Yeilay sale hatt ile ime suyu olarak ekilmektedir. Melen barajnn ina edilmesinden sonra 3 kademede toplam 1077,27 hm3/yl su pompa marifetiyle, bir ksm halen ina edilmekte olan Melen sale hattna ilave yaplacak tesisler ile stanbul ehrine tahsis edilecektir. letmede olan Melen Pompa stasyonuna ilaveten baraj inaat ile beraber 3 adet pompa istasyonu daha devreye girecektir.
147
DS GENEL MDRL
V.2.3. Faaliyet niteleri iin gerekli hammadde, yardmc madde, mamul madde miktarlar, tanmlar, depolanmalar Projenin temel amac su temini ve elektrik retimi zerine olup bu konuda iletme aamasnda herhangi bir hammadde, yardmc madde ve mamul madde oluumu ve kullanm sz konusu deildir. Burada mamul eer su ise su temininde kullanlacak isale hatlar suyun tamasnda kullanlacak ana tesisler olacaktr. V.2.4. Su tutulmas sonucu su kalitesine ve su ortamndaki canllara olabilecek etkiler Reglatrde su tutulmas sonrasnda su kalitesinde scaklk ynnden ok kk bir farkllk olumas muhtemeldir. Dier su kalitesi parametrelerinde herhangi bir etkinin olmas mmkn grlmemektedir. Su scakl biriken suyun daha fazla bir zaman ierisinde beklemesinden ve duraanlamasndan kaynaklanacaktr. Ancak bu scaklk farknn 1 0C nin altnda olmas beklenmektedir. Bu fark, su canllar bakmndan baz etkilere sebep olabilmekle birlikte ok nemli olumsuz sonulara neden olabilecei dnlmemektedir. zellikle bu scaklk farknn olumas durumunda daha ok su yzeyinde olabilecei ve ekilen su ile birlikte bu sularn fazla beklemeden sistemden ekilecei sylenebilir. Ancak scaklk fark 1-2 0C den fazla olmas durumunda tatl su balk ve canllarnn hayat devrelerinde zellikle yumurtlama, larva ve genlik dnemlerinde tolerans snrlarn aabileceinden olumsuz etkisi olabilecektir. Scaklk artndan ayr olarak su seviyesinin ykselmesinin, su ortamnda su canllar iin daha iyi evre koullarnn olumasna neden olabilmesi de sz konusudur. Suyun ykselmesiyle birlikte yaam alanlar genileyerek avlanma ve beslenme sahalar artacaktr. Ayrca suyun derin ve dip ksmlarnda mevsimlere gre souk ve scaa kar korunakl ve daha emniyetli su ortam oluacaktr. Bu bakmdan su ierisinde yaayan trler genel olarak suyun ykselmesinden pozitif olarak etkileneceklerdir. V.2.5. Su tutulmas ile oluabilecek iklim deiiklii ve bu deiiklik sonucu bitki rts, fauna, habitat ve biyotoplar zerine olabilecek etkiler Melen barajnda su tutulmas ile birlikte tesisin etki alan ve civarnda byk alanlarda etkili olabilecek bir iklim deiiklii beklenmemektedir. Genel olarak baraj ve rezervuar yapmlaryla blgedeki mevcut nispi nem deerinin ykselmesi sz konusu olabilmektedir. Ancak proje alan zaten yksek nispi neme sahip bir blgede ve Karadenize ku uuu 7 km mesafede yer almaktadr. Bu nedenle baraj ve rezervuarnn blge nemli derecede bir iklim deiiklii oluturmas beklenmemektedir. Bununla birlikte barajn mikro lekte baz scaklk ve ekolojik ortam deiikliklerine yol amas da beklenmektedir. Su tutulmas ile su yata ierinde kalacak blgelerde vejetasyon ortadan kalkm olacaktr. Su tutulacak sahann sanda ve solunda yer yer bo veya seyrek aalkl, makilikli ve allkl alanlar gze arpmakta ayrca ykselen yamalara doru fndk baheleri bulunmaktadr. Bu sahalarda karasal alanlarda kayplarn yaanlmas kanlmazdr. alma ve etki alannda nemli bitki rts, bitki biyotoplar ve bunlara bal olarak faunal habitatlar bulunmamaktadr. Su ve su ortam civarda yaayan bir ksm faunal yapy olumlu bir ksmn ise olumsuz olarak yaam devrelerini etkileyecektir. rnein balklar ok daha fazla yaama alanlar sahip olurken karasal kesimde su toplanmasndan nce su yata kenarnda bulunan baz hayvanlarn yuvalar ve habitatlar daha daralacak veya ortadan kalkacaktr. Hatta baz faunal yapnn yaam faaliyetlerinin engellenmesi ynnde nemli bir engel olarak ortaya kacaktr. Suyun derinlemesi
148
DS GENEL MDRL
zellikle kn suyun donmasyla ortaya kabilecek olumsuz durumlara engel tekil etmesiyle su hayatna nemli olumlu etkiler getirecektir. V.2.6. Ulusal ve uluslararas mevzuatla korunmas gereken alanlar zerine etkiler Proje yeri bulunmamaktadr. ve etki alan evresinde uluslararas neme sahip alanlar
Proje etki alannda bulunmamakla birlikte alana en yakn koruma alan Dzcenin 14 km gneybatsnda Hamamst Ky evresinde yer alan Efteni gldr. 1992 ylnda Orman Bakanlnca Yaban Hayat Koruma Alan olarak tescil edilmitir. V.2.7. Suyun temin edilecei kaynan kullanlmas sonucu mansapta olabilecek deiimler (erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelii, su kalitesi vb.) Byk Melen Barajnn, mansap tarafnn hidroloji ve sucul hayat asndan etkilenmesinin nlenmesi amacyla ekolojik su ad verilen ve akarsu ierisindeki hayatn devamll asndan son derece nemli olan 2.25 m3/sn miktarnda bir debi en kurak artlarda dahi verilecektir. Bu miktar en ekstrem artlar iin sz konusu olup, dier durumlarda nehirdeki akm srekli ve dzenli bir ekilde devam edecektir. Barajn yaplmasnn akmdaki sreklilie ve taknlarn nlenmesi katks dolaysyla erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelii ve su kalitesine olumlu etkide bulunmas beklenmektedir. Baraj gl evresinde erozyon oluumu ve gl alannn ksa zaman ierisinde dolmasnn engellenmesi amacyla peyzaj projeleri hazrlanmak suretiyle peyzaj dzenlemeleri yaplacaktr. Melen aynn Karadenize dkld Melen az blgesinde zellikle yaz aylarnda akarsu seviyesinin dmesi ile birlikte denizden Melen ay ierisine doru tuzlu su giriimi grlmektedir. Tuz oran yksek olan bu sularla sulama yaplmas sonucu tarm alanlarnda tuzluluk problemleri yaanmaktadr. Melen Barajnn yaplmas ile akarsu rejiminin dzelmesi sonucu bu durum eskisine oranla daha az grlecektir. V.2.8. Yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olabilecek etkiler Byk Melen Baraj, Byk Melen ay zerinde kurulmaktadr. Su tutulmaya baladktan sonra barajn 2 ana kolu ortaya kacaktr. Birinci kolu Byk Melen aynn yataklarn doldururken, 2. kolu da Lahna deresinin yataklarn dolduracaktr. Daha nceki blmlerde anlatld gibi proje kapsamnda sadece alan personelden kaynakl evsel nitelikli atksular oluacak olup, bu sular paket artma tesisleri ile artldktan sonra reglatr mansabna dearj edilecektir. Bu sebeple oluan evsel nitelikli atk sularn yeralt ve yzeysel su kaynaklarna olumsuz bir etkisinin olaca dnlmemektedir. Yaplmas planlanan baraj ile 110 metre kotunda geni bir alanda yzeysel bir su ktlesi oluacaktr. Oluan bu su ktlesi blgede yeralt suyu seviyesinin ykselmesine ve miktarnn artmasna neden olabilecektir. Bu durumun baraj rezervuar evresinde yeralt suyu ile yaplacak olan tarmsal sulama ve ime suyu temini asndan bir avantaj olaca dnlmektedir.
149
DS GENEL MDRL
V.2.9. Orman alanlarna olabilecek etkiler ve bu etkilere kar alnacak tedbirlerin tanmlanmas Melen baraj sahas kylarndaki ykseltilerde genelde fndk baheleri, eitli aalar, fundalklar ve allklardan bulunmaktadr. Blgede yaplan inceleme ve alnan fotoraflara bakldnda vejetasyon rtsnn Melen ay yatandan tepelere doru kldka daha youn bir bitki rtyle kapland grlmektedir. Civar evre ormanlarda egemen aa trleri kayn, grgen, kestane, hlamur, dibudak, mee, kzlaa, karaaa, kavak, kknar ve sar amdr. Baraj evresinde fndk kltr alanlarnn hakimiyeti de gze arpmaktadr. Barajn devreye girmesiyle ayn yatak ksm reglatrn membandan balamak zere ayn membana doru su ykselmesiyle blge vejetasyonunun dk kodlarndaki topluluklar su altnda kalarak olumsuz olarak etkilenecek ve ortadan kalkacaktr. Baraj yapsndan sonra salnacak suyun debisinin derenin kurumasn ve biyolojik hayatn srmesini engelleyebilecek minimum su deerlerinin zerinde olmasna dikkat edilmelidir. Barajda canl hayatnn geilerine imkan verecek yaplarn tasarlanarak yaplmas ve uygun iletilmesine olanak salanmaldr. Baraj civarnda saf tr aalar bulunan ve iyi vejetasyonu olan ormanlardan ziyade zirai kltr fndk baheleri daha fazla yer tutmaktadr. Bu bahelerin dk kodlarnn su altnda kalmas mmkn olup bu sahalarda baz vejetasyon ve rn kayplar oluacaktr. Dere yatann kenarlarnda ve dk kodlarnda bulunan st, nar ve kavak gibi seyrek ve tekil aalar su ykselmesiyle su altnda kalarak yok olacaktr. Bu yzden dk kodlarda su altnda kalacak aalar sklp alnarak uygun orman, peyzaj ve aalandrlmas gereken alanlara tanabilir ve kaynak olarak kullanlabilir. Barajlar hem inaat hem de iletme aamasnda yangn riski ok yksek olmayan inaat yaplardr. Ancak HESler yangn riski yksek olan birimlerdir. Bu nedenle zellikle HES civarnda muhtemel yangnlarn olumasnn ve bu yangnlarn etraftaki aalk alanlara sramasn nlemek iin gerekli tm tedbirler alnacaktr. Baraj ve HES binas evresi, ynetmeliklerde beliritilen genilikte salk koruma bantlar ile evrilecektir. Ayrca her 2 yapda, dier barajlarda ve HESlerde olduu ekilde uygun yangn sndrme ekipmanlar yerletirilecek ve bunlar kullanmak zere kalifiye elemanlar bulundurulacaktr. V.2.10. Proje alannda peyzaj unsurlar oluturmak veya dier amalarla yaplacak saha dzenlemeleri Baraj yapmn mteakiben oluacak olan baraj glnn kenarlarnda yer alan plak ky eridi gerek erozyon oluumunu azaltmak, gerekse rekreasyon amal olarak blgeye uyumlu aa eitleri ile bitkilendirilecektir. Blge genel olarak aala kapl bir blge niteliindedir. Ortaya kacak olan Melen Baraj Gl ile alan rekreasyon asndan daha deerli bir nitelie kavuacaktr. Bu dorultuda yeni alan kullanmlarna zellikle 300 metrelik mutlak koruma band iin SKnin gerekli grmesi durumunda peyzaj projeleri hazrlanacaktr. V.2.11. Proje iin nerilen salk koruma band mesafesi 10 Austos 2005 tarih ve 25902 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik Madde 16ya gre sanayi blgesi, organize sanayi blgesi ve endstri blgeleri ile bu blgeler dnda kurulacak birinci snf gayri shh messeselerin etrafnda, salk koruma band konulmas mecburdir. Salk koruma band mlkiyet snrlar dnda belirlenemez ve bu alan iinde mesken veya insan ikametine mahsus yaplamaya izin verilmez.
150
DS GENEL MDRL
Yine ayn maddeye gre, sanayi blgesi, organize sanayi blgesi ve endstri blgesi iindeki tesisler ile ikinci ve nc snf gayrishhi messeselerin etrafnda da messesenin faaliyeti gerektirdii takdirde, inceleme kurulunun kararna istinaden yetkili idarenin en st amiri veya grevlendirecei kii tarafndan salk koruma band oluturulmasna karar verilir. Salk koruma band, inceleme kurullar tarafndan tesislerin evre ve toplum salna yapaca zararl etkiler ve kirletici unsurlar dikkate alnarak belirlenmektedir. Salk koruma band, sanayi blgesi snr esas alnarak tespit edilmekte ve ED raporu dzenlenmesi gereken tesislerde bu rapordaki mesafeler esas alnmaktadr. yeri Ama ve alma Ruhsatlarna likin Ynetmelik Ek-2de birinci, ikinci ve nc snf gayri shhi messeseler listelenmitir. Bu listeler ierisinde Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi kapsamnda yer alan patlayc depolar birinci snf gayri messeseler; kum ocaklar, kum ykama ve eleme tesisleri ile hazr beton tesisleri ikinci snf gayri shhi messeseler listeleri ierisinde yer almaktadr. Proje kapsamnda Kaya I malzeme ocandan kaya malzemesi elde edilmesi amacyla patlayc madde kullanlacaktr. Malzeme ocanda bulunan toplam 15 000 000 m3 malzemenin yars kadar baraj gvdesinde kullanlacaktr. Bu miktar kaya iin toplam 3000 ton civarnda patlayc madde kullanlmas sz konusu olacaktr. Patlatma almalarnn 4 sene srecei gz nne alnrsa aylk kullanlacak olan patlayc miktar 62.5 ton olmaktadr. Bu malzemenin alanda depolanmas planlanmaktadr. Alanda yer alan yerleim yerleri projenin ilk senesinde kamulatrlacaktr. Dolaysyla alan en yakn yerleim yeri olan Cumayeri ve Lahna beldesi birinci sene sonrasnda tahliye edilmi olacaktr. Tahliye sonrasnda alana en yakn yerleim yeri ku uuu 1.8 km mesafede olan Aydoan ky olacaktr. Bu nedenle patlayc maddelerin depolanmasnda uyulmas gereken salk koruma mesafesi iin yeterli uzaklk salanm olacaktr. Bahse konu patlayc maddeler belirli oranlarda amonyum nitrat ihtiva etmektedir. Bu nedenle, proje alan ierisinde yer alacak patlayc depolar etrafndaki salk koruma band iin nerilecek olan mesafe belirlenirken, 24 Aralk 1973 tarih ve 14752 sayl Resmi Gazete yaynlanarak yrrle giren Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle alan yerlerinde ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk izelge IV.dde belirtilen patlayc maddeler ile ilgili mesafeler dikkate alnmtr. izelge Tablo V.19de verilmektedir. Ayrca, 23 Mays 2001 tarih ve 24410 sayl Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle lgili Av Malzemesi ve Benzerlerinin Usul ve Esaslarna likin Tzk Ek1de patlayc madde iyerlerinin ve depolarnn evreye olan gvenlik uzaklklar verilmitir. Tablo V.20Tablo V.19de bu uzaklklar grlebilmektedir.
151
DS GENEL MDRL
Tablo V.19. Amonyum nitrat htiva Eden Patlayc Maddeler le lgili Uzaklklar (Stresiz Binalardan Uzakl*)
Patlayc Maddenin Miktar (kg)
Kara ve Demir Birbirlerinden Olan Yollarndan Olan Uzaklklar (m) Uzaklklar (m) 1 4 2 0 5 8 4 1 10 10 5 1 50 25 13 3 100 35 18 4 500 75 38 8 1,000 100 50 10 5,000 250 125 25 10,000 350 175 35 *erisinde Amonyum nitrat, Sv Oksijen, Sv Hava ve bunlar ihtiva eden patlayc maddeler ile benzerlerinin bulunduu streli binalarla ilgili olarak uzaklklar hesaplanrken, mevcut strenin zellikleri gz nnde tutularak izelgedeki uzaklklar % 50 orannda azaltlabilir.
Meskun Binalardan Olan Uzaklklar (m)
152
DS GENEL MDRL
Tablo V.20. Patlayc Madde yerlerinin ve Depolarnn evreye Olan Gvenlik Uzaklklar
Sra 1
Bina ve Depolar Patlayc Madde retilen ve Depolanan Her Trl Tesislere Ait Depo ve yeri Binalar ile Patlayc Madde Depolar, Demiryolu, Karayolu, Deniz, Gl, Irmak, skele ve Limanlar Ky ve Orman Yollar, Madenlere Ait zel Kara, Deniz veya Su Yollar Okul, Hastane, Mabet, Kla, Cezaevi, Tiyatro, Sinema, Pazaryeri, Resmi ve zel yerleri, Sanayi, Tarm ve Telekominikasyon Tesisleri, Havaalanlar, Konut, Frn, ar gibi nsan Topluluklarnn Bulunduu Bina ve Yerler Patlayc Madde retilen veya Depolanan Ayn yeri Snrlar indeki Btn yeri Binalar le Patlayc Madde Depolar Stresiz Streli 2000 186 160 5000 253 214
(Q) = Toplam Patlayc Madde Miktarlar (Kilogram) 10000 20000 30000 40000 50000 60000 319 402 460 506 545 579 269 339 388 427 460 489
70000 610 515
75000 624 527
2 3
Stresiz Streli Stresiz Streli
117 100 280 270
159 100 380 270
200 101 478 330
252 128 603 415
289 146 690 475
318 161 759 523
343 173 818 564
364 184 869 599
383 194 915 631
392 198 936 645
Stresiz* Streli
30 21
41 29
52 37
65 46
75 53
82 58
88 63
94 67
99 70
101 72
*Stresiz hafif yapl depolar iin izelgede belirtilen streli uzaklklarn iki kat alnr. NOT: A)Bu cetvelde yer almayan miktarlardaki patlayc madde depolar iin en az gvenlik uzaklklar 1. Sra iin en az 160, 2. Sra iin 100, 3. Sra iin ise 270 metre olmas artyla aadaki formllere gore hesaplanr Stresiz Streli 1. Sra iin D = 14,8xQ D = 12,5xQ 2. Sra iin D = 9,3xQ D = 4,7xQ (D) = Gvenlik Uzaklklar (metre) 3. Sra iin D = 22,2xQ D = 15,3xQ (Q) = Toplam patlayc madde miktar(Kilogram) 4. Sra iin D = 2,4xQ D = 1,7xQ B) Av malzemesi (barut hari) depolanacak depolar iin bu tablo ile belirlenmi olan gvenlik uzakllklar ve giriimci tarafndan satn alnmas, kiralanmas veya muvafakatnn alnmas gereken uzaklklar yarya indirilir. C) Yeralt galeri depolar iin gvenlik uzaklklar Ek-6 da verilmitir. (st toprakla rtl ve galeri tipi gmme depolardan *galeri tipi depolar hari* mevcurt gmme depolarn stnde bulunmas gereken toprak kalnl santimetre olarak hesaplanacak ve gvenlik uzaklklar da D bendi dorultusunda deerlendirilecektir.) D) Gvenlik uzaklklar ayn kalmak kouluyla depodan itibaren, depo istiap haddine gore giriimci tarafndan satn alnmas, kiralanmas veya muvafakatnn alnmas gereken uzaklklar aada gsterilmitir. Toplam Patlayc Madde Miktar (Ton) 2-75 Ton 76-100 Ton 101-150 Ton 151-200 Ton 201 Ton ve Yukar s 1. Sra iin 16 18 200 220 240 2. Sra iin 0 0 140 160 180 3. Sra iin 310 330 350 10 12
153
kinci snf gayri shhi messeseler listesinde yer alan kum oca, kum ykama ve eleme tesisleri ile hazr beton tesislerinin bulunduu alan etrafndaki salk koruma band snr belirlenirken, projeden kaynaklanacak olan hava emisyonlar ve grlt deerleri dikkate alnmtr. Salk Koruma Bandnn belirlenmesinde kullanlmak zere, proje inaat ve iletme faaliyetlerinden kaynaklanabilecek hava kirletici emisyonlarnn (gaz ve toz) maksimum konsantrasyonlarnn hesaplanmas iin modelleme (USEPA - ABD evre Koruma Ajans tarafndan gelitirilmi, ISCST3 Modeli) almalar gerekletirilmitir. Benzer ekilde, proje alan evresindeki grlt dzeyi UNDPnin TEM Trafik ve naat Grlt Kontrol Raporu isimli dokmannda nerilen metodun kullanm ile hesaplanmtr (UNDP, 1990). ISCST3 hava modellemesi sonular, inaat ve iletme aamalar boyunca PM ve gaz emisyonlar iin hesaplanan proje alan etrafnda tahmin edilen maksimum yer seviyesi konsantrasyon deerlerinin HKKYde tanmlanan snr deerlerin altnda olduunu gstermektedir. Bu nedenle, ilgili blmlerde belirtilen emisyonlar azaltc nlemler alnd taktirde proje inaat ve iletme faaliyetlerinin alan etrafnda nemli bir etkisi olmayaca dnlmektedir. Sonu olarak, Salk Koruma Band mesafesi belirlenmesinde hava kalitesi kstlayc bir parametre olmayacaktr. V.2.12. Projenin iletilmesi aamasndaki faaliyetlerden insan sal ve evre asndan riskli ve tehlikeli olanlar Projenin iletme aamasndaki faaliyetlerin evre iin riskli bir durum ortaya karmas beklenmemektedir. Projede yer alan hidroelektrik santral binas i kazalar asndan en kritik faaliyet alan olarak grlmektedir. Bu alana giri-k kontroll olacak ve gerekli uyarc levhalar konularak, alanlara i gvenlii eitimi verilecektir. Muhtemel i kazalarna kar 4857 sayl Kanunu ve bu kanuna bal olarak kartlm olan " i Sal ve Gvenlii ile ilgili Tzk ve Ynetmelii " ilgili maddelerinin hkmlerine uyulacaktr. Bunun dnda yrrlkteki ynetmelik ve mevzuatlara uygun bir iyeri gvenlii ve kaza nleme plan hazrlanarak uygulamaya konulacaktr. Personel ve iiler yaplacak iin gerektirdii i gvenlii malzemeleri ile donatlacak ve bunlarn salk ve i gvenlii kurallarna uygun artlar altnda almalar salanacaktr. V.2.13. dari ve sosyal nitelerde ime ve kullanma amal sularn kullanm sonrasnda oluacak atk sularn artlmas iin uygulanacak artma tesisinin karakteristii, prosesinin detaylandrlmas ve artlan atk sularn hangi alc ortamlara, ne miktarlarda, nasl verilecei Melen barajnda iletme aamasnda idari ve sosyal nitelerde 30 kiinin alaca dnlmektedir. Kii bana gnlk su tketim miktar 150 litre alnarak; Kullanlacak su miktar = 150 lt/gn x 30 kii = 4.500 litre/gn olacaktr. me suyu iin hazr damacana sular kullanlacaktr. Temizlik ve dier amal kullanlacak su ise baraj alan yaknndaki mevcut yeralt suyu kuyularndan temin edilecektir. Kullanlacak suyun tamamnn atksu olarak geri dnecei kabul ile antiyede 4.5m3/gn evsel atk su oluacaktr. Ortaya kan atksu saha ierisinde inaat aamasnda yaplacak olan paket artma sistemi artlarak Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii esaslarna gre baraj mansabna dearj edilecektir.
DS GENEL MDRL
V.2.14. Konut, sosyal ve idari tesislerde oluacak kat atk miktar ve zellikleri, bu atklarn nerelere ve nasl tanacaklar veya hangi amalar iin ve ne ekilde deerlendirilecei, nasl bertaraf edilecei Melen Barajnda iletme aamasnda konut, idari ve sosyal nitelerde 30 kiinin alaca dnlmektedir. Kii ba evsel nitelikli kat atk miktar (kii bana oluan gnlk kat atk miktar 1,34 kg/gn-kii alnarak); 30 kii x 1,34 kg/gn.kii = 40,2 kg/gn olacak ve oluacak bu atklar; proje sahas ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanarak; en yakn kat atk dzenli depolama alanna iletilecektir. Konut sosyal ve idari tesislerde alacak insanlarn aralarnn bakm ve onarmlar en yakn tamir ve bakm istasyonlarnda yaplacaktr. Bu aamada oluan atk yalar iin Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii ve Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii hususlarna uyulacaktr. V.2.15. Proje nitelerinin iletilmesi srasnda oluacak grlt kaynaklar, seviyeleri ve grlt kontrol iin alnacak nlemler letme aamasnda ngrlen tek grlt kayna HES binas ierisinde yer alan jeneratr ve trbinler olacaktr. HES binas en yakn yerleimleri yeterli uzaklkta olduundan ve bina izolasyonlu olarak ina edilecei iin grlt ve vibrasyonun bina iinde kalmas salanacaktr. letme Aamasnda olumas muhtemel grlt ile ilgili olarak 07.03.2008 tarih ve 26809 sayl "evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii" Madde 44 hkmlerine riayet edilecektir. V.2.16. Proje alan ve yakn evresinde, yeralt ve yerstnde bulunan kltr ve tabiat varlklarna (geleneksel kentsel dokuya, arkeolojik kalntlara, korunmas gerekli doal deerlere) materyal zerindeki etkilerinin iddeti ve yaylm etkisinin belirlenmesi ED almalar kapsamnda yaplan aratrmalara gre proje alan ve evresinde yaplan tespit edilmi tescilli bir kltr varl bulunamamtr. Ancak baraj inaat ve malzeme alanlarnda yaplacak almalar srasnda herhangi bir kltr ve tabiat varlna rastlanlrsa, inaat durdurularak en yakn Mze Mdrl'ne haber verilecektir. Melen Baraj inaat ve iletme almalar kapsamnda 21.7.1983 tarihli ve 2863 sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununa uyulacaktr. V.2.17. Projenin iletilmesi srasnda alacak personel says, bu personelin ve bu personele bal nfusun konut, ulam ve dier sosyal/teknik altyap ihtiyalarnn nerelerde, nasl temin edilecei Proje kapsamnda iletme aamasnda yaklak 30 kii alacaktr. alacak olan personelin byk bir ksm ncelikle civar kylerden temin edilecektir. Bu personelin konut ihtiyalar kendilerine ait mevcut konutlarla salanm olacaktr. Barajda alacak olan az saydaki yabanc personel iin lojman veya misafirhane ina edilecek ve personel konut ve dier sosyal ihtiyalarn buralardan salayacaktr. Ayrca baraj alannda ina edilecek olan idari ve sosyal tesislerde personelin her trl sosyal altyap ihtiyalar ve idari ve teknik ihtiyalar karlanacaktr.
155
DS GENEL MDRL
V.2.18. Dier faaliyetler Melen barajnn uzun yllar ncesinden planlanm olmakla birlikte inaatn gecikmi olmas blge halknda bir kafa karkl meydana getirmi ve halkn uzun ve orta vadeli projeler gelitirmesine engel olmutur. Blge halk evinde yapaca tadilat ve tamiratlar bile gnbirlik zmlerle halletmeye almtr. Bu nedenle blge halk baraj yapm ile ilgili kararlarn mmkn olan en ksa srede netlemesini ve inaatn bir nce sonulandrlmasn talep etmektedirler. Bylece blge halknn kendi hayatlar ve gelecekleri ile ilgili kararlar alma konusunda n alm olacaktr. V.3. Projenin sosyo-ekonomik evre zerine etkileri V.3.1. Proje ile gereklemesi beklenen gelir artlar; yaratlacak istihdam imkanlar, nfus hareketleri, gler, eitim, salk, kltr, dier sosyal ve teknik altyap hizmetleri ve bu hizmetlerden yararlanlma durumlarnda deiiklikler vb. Projenin zellikle 5 yl srecek olan inaat sresince yerel halk iin byk lde i imkanlar yaratlm olacaktr. Bunun neticesinde ise yerel halkn yasam standartlarnda bir ykselme gzlenmesi beklenmektedir. Proje kapsamnda oluacak olan baraj gl sayesinde peyzaj deeri yksek bir alan elde edilmi olacaktr. Bu alanda gerekli dzenlemelerin yaplmas sonrasnda rekreasyon ve turizm gibi faaliyetler ile yerel halkn sosyal ve ekonomik olarak fayda elde etmesi beklenmektedir. Proje ile blgeye ulam, haberleme ve salk hizmetleri konusunda ek katklarn gelmesi kanlmazdr. Proje sahasnda isizlik nedeniyle grlen darya gn proje ile tersine dnmesi beklenmektedir. V.3.2. evresel fayda-maliyet analizi Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi; Melen havzasnda, Melen ay zerinde planlanm olup, enerji ve su temini amal entegre bir projenin parasdr. Melen havzasnda proje ncesi hazrlanan Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan kapsamnda yaplan almalarda, havzada Sadece Dzce ilinde kapasitesi yetersiz bir atksu artma tesisi bulunmutur. Dzenli depolama alan ise bulunmamtr. Bu nedenle mevcut durumda atksularn bir ksm ile kat atklar havzada herhangi bir ileme tabi tutulmadan dearj edilmekte ve depolanmaktadr. Melen baraj rezervuarnda tutulacak olan suyun kalitesini korumak amacyla Master Plan kapsamnda blgedeki atksularn artlmas amacyla bir atksu artma tesisi kurulmas planlanmtr. Ayrca kat atklarn uzaklatrlmas amacyla da Dzce yaknlarnda bir adet dzenli depolama tesisi yaplacaktr. Bu projeler Melen Baraj iletmeye alnmadan devreye girecek ve havzadaki bu tr kirlilik yklerinin nemli lde azaltlmas salanacaktr. Btn bu almalar projeden beklenen evresel faydalardr. 50 yl ekonomik mre sahip olmas beklenen Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi`nin enerji retimi ve ime suyu salamasnn yan sra Melen aynn akmlarn dzenleme kabiliyeti ile takn koruma ilevine de katkda bulunacaktr. Melen ayndaki su akmnn dzenlenmesi, su ierisindeki canllarn yaam artlarnn kolaylamasna da neden olarak ekosistem zerinde olumlu etkilerde bulunacaktr. Melen barajndan elde edilecek olan enerjinin nemli bir evresel yk getiren termik veya nkleer santral gibi bir tesis yerine, yenilebilir bir enerji kazanm ekli olan hidroelektrik santral (HES) eklinde elde edilmi olmas da, enerji kazanlrken evresel 156
DS GENEL MDRL
anlamda da bir fayday beraberinde getirmektedir. Bununla birlikte bu tr evresel faydalarn ekosistem zerindeki karlnn rakamsal olarak hesaplanmas ou zaman mmkn olamamaktadr.
157
DS GENEL MDRL
BLM VI. LETME FAALYETE KAPANDIKTAN SONRA OLABLECEK VE SREN ETKLER VE BU ETKLERE KARI ALINACAK NLEMLER VI.1. Arazi slah (baraj, HES, iletim kanallar ve malzeme ocaklarnda yaplacak arazi slah ve reklamasyon almalar, orman alan dnda kalan sahalarda malzeme ocaklar varsa Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doaya Yeniden Kazandrlmas Ynetmelii hkmlerinin yerine getirilmesi) Baraj gl evresinde erozyon oluumu ve gl alannn ksa zaman ierisinde dolmasnn engellenmesi amacyla peyzaj projeleri hazrlanmak suretiyle peyzaj dzenlemeleri yaplacaktr. Gln ky eridi gerek erozyon oluumunu nlemek, gerekse rekreasyon amal olarak blgeye uyumlu aa eitleri ile bitkilendirilecektir. Aalandrma; alanda mevcut bitki gruplarndan topra tutabilecek otsu trler ve kk kuvvetli odunsu trlerle salanacaktr. Baraj tamamlandktan sonra SKye devredilecektir. SK tarafndan barajn iletmeye almasndan nce olmak zere 300 metrelik mutlak koruma bandnda zellikle bitkilerle kapl olmayan alanlar iin peyzaj projesi hazrlanmas planlanmaktadr. Malzeme ocaklarndan K geirimsiz ve E geirimli malzeme alan baraj rezervuar altnda kalmaktadr. C geirimli alan ise Byk Melen ay zerinde ve barajn mansabnda kalmaktadr. Baraj tamamlanmadan nce doal ekli bozulacak olan bu alann rehabilitasyonun yaplacaktr. Bu amala baraj inaatnda kullanlmayan artk ocak malzemeleri ile uygun hafriyat atklar kullanlacak ve akarsu yata eski haline getirilecektir. VI.2. Baraj, HES, su iletim tesisleri ve malzeme ocaklarnda yaplacak rehabilitasyon almalar VI.1. konuda da anlatld zere, Baraj gl evresinde erozyon oluumu ve gl alannn ksa zaman ierisinde dolmasnn engellenmesi amacyla peyzaj projeleri hazrlanmak suretiyle peyzaj dzenlemeleri yaplacaktr. Gln ky eridi gerek erozyon oluumunu nlemek, gerekse rekreasyon amal olarak blgeye uyumlu aa eitleri ile bitkilendirilecektir. Aalandrma; alanda mevcut bitki gruplarndan topra tutabilecek otsu trler ve kk kuvvetli odunsu trlerle salanacaktr. Blge genel olarak aal bir blge niteliinde olup plak araziler nadiren bulunmaktadr. SK tarafndan barajn iletme aamas ncesinde olmak zere 300 metrelik mutlak koruma bandnda zellikle bitkilerle kapl olmayan alanlar iin peyzaj projesi hazrlanmas planlanmaktadr. Malzeme oca olarak bir adet geirimsiz malzeme alan, iki adet geirimli malzeme alan ve bir adet kaya malzemesi alanndan olumaktadr. Geirimli malzeme alanlarndan biri ile geirimsiz malzeme alan baraj rezervuar altnda kalmaktadr. Kaya malzeme alan ksmen rezervuar altnda ksmen de mutlak koruma alan ierisinde yer almaktadr. Rezervuar altnda kalacak olan alanlar iin rehabilitasyon almas ncelikli olmayp zellikle baraj mansabnda ve Melen akarsuyu zerinde yer alan geirimli malzeme alannn, hafriyat art malzemeyle ve/veya dier malzeme alanlarndan alnacak malzemelerle eski haline getirilecektir.
158
DS GENEL MDRL
Su altnda kalmayacak olan malzeme alanlarnda yaplacak olan bu kapsamndaki almalarda Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doaya Yeniden Kazandrlmas Ynetmelii hkmlerine uyulacaktr. VI.3. Mevcut su kaynaklarna etkiler, olabilecek hava emisyonlar letme faaliyete kapandktan sonra su kaynaklarna olumsuz herhangi bir etki beklenmemektedir. letme faaliyetinin sona ermesi ile me ve kullanma suyu baraj kapsamnda alnan su artk alnmayacandan dolay akarsu yatanda akna devam edecektir. Baraj ksmnda ise baraj gleti ile yzeysel bir su kayna oluacandan iletme faaliyete kapandnda da su kaynaklar iin olumsuz bir etki beklenmemektedir. Benzer ekilde evreye zararl herhangi bir hava emisyonu da beklenmemektedir.
159
DS GENEL MDRL
BLM VII. PROJENN ALTERNATFLER

(Bu blmde teknoloji alnacak nlemlerin alternatiflerin karlatrlmas yaplacak ve tercih sralamas belirtilecektir.)
VII.1. Depolama le lgili Alternatifler 2007 Yl sonunda hizmete alan Melen Reglatr yeri reglatr inasndan nce Melen Baraj olarak dnlm ve temel sondajlar Reglatr aksnda yaplmtr. Ancak Reglatr yapmna karara verildikten sonra, bu raporda nerilen baraj aks, Melen reglatrnn 700 m membasna ekilmitir. Baraj yeri olarak seilen aksta gerekli jeolojik ettler yaplm ve incelenen alternatifler iinde daha nce DS III. Blge Mdrl tarafndan sadece enerji projesi olarak planlama almalar tamamlanan Beyler Baraj aks yeri ett edilmitir. Beyler Baraj yeri, Sakarya ili Karasu ilesi Beyler mahallesi Mevkii evriktepe ile Aycba tepe arasndadr. Kret kotu 115 m olan Beyler Baraj ile 5,70 km2 alan rezervuar alannda kalmakta olup stanbul iline ekilebilecek yllk maksimum imesuyu 470 hm3dr. Bu deer Melen Baraj ile stanbul iline verilecek olan deerin sadece % 44 kadardr. Ancak Melen Baraj ile nihai durumda 45 MW kurulu gce sahip HES tesisleri retilecek olan enerji yllk 91,92 Gwh deerindeyken Beyler baraj ile 90 MW kurulu gce sahip Beyler HES Tesisleri ile ylda toplam 276 Gwhdr. Bu deer Melen Baraj ile retilecek olan enerji deerinin katdr. Jeolojik adan uygun ancak stanbul ilinin ime suyu ihtiyacn karlayamayan Beyler Baraj alternatifi uygun bulunmamtr. Beyler baraj mansabnda bulunan ve ylk verimi yksek olan Lahna deresi de baraj rezervuarnda depolanacak ekilde raporda teklif edilen Melen Baraj aks yeri uygun grlmtr. Ancak Dzce Ovasnn su altnda kalmamas iin barajn normal su seviyesi 110 m olarak tespit edilmitir. Bu kotun zeri olan ve ihtiya debisinin tamamn karlayan 113,62 m maksimum su seviyesi alternatifi de denenmitir. Fakat bu durumda kamulatrma alan % 50 artarak 17,15 km2den 34,00 km2 deerine kmakta ve Dzce Ovasnn byk bir blm sular altnda kalmaktadr. Tarm arazisi asndan olduka deerli olan bu alanlarda daha fazla kamulatrma yaplamayacaktr. Bu sebeple bu raporda nerilen Melen Baraj ve HES projesi iin 110 m maksimum su kotu nihai deer olarak alnmtr. Gvde dolgu tipi olarak kil ekirdekli kaya dolgu tipi gvde yaps yannda, n yz beton kaplama alternatifleri de denenmitir. Yaplan ekonomik analizler sonucu kil ekirdekli kaya dolgu baraj tipi maliyeti 140 230 543 YTL ve n yz beton kaplama baraj gvde tipi maliyeti ise 107 712 328 YTL olarak hesap edilmitir. Yaplan ekonomik analizler sonunda n yz beton kaplama gvde yapsnn uygunluuna karar verilmitir. VII.2. Enerji Tesisleri le lgili Alternatifler Enerji tesisleri ile ilgili alternatif almalarda eitli kurulu g alternatifleri almalar yaplm ve HES-Kurulu G optimizasyonu yaplarak 45 MW kurulu gcn en ekonomik kurulu g olduu sonucuna varlmtr. Santral Yeri ve Trafo-alt sahas iin arazide ettler yaplarak seilen alann jeolojik adan uygunluu tespit edilmitir. Sonu olarak raporda nerilen yerin en uygun alan olduuna kanaat getirilmitir. VII.3. me ve Kullanma Suyu Tesisleri le lgili Alternatifler Melen I. Merhale kapsamnda ina edilen pompa istasyonu ve isale hatlar Melen II. Merhale kapsamnda da hizmet verecektir. I. sale hatt kamulatrmalar, Melen II. ve III. sale hatlar iin de yaplmtr. Melen I. sale hatt platform kazlar, II. ve II. isale hatlar geniliine gre yaplmtr.
160
DS GENEL MDRL
Melen mesuyu alternatifi almalarnda, Melen I. sale hatt iin yaplm olan sistemin deitirilmesi ve tehizatlarnn demonte edilmesi, II. ve III. ime suyu elik borusu iin yeni platform kazs yaplmas ve heyelan tehlikesi sebepleri, imesuyu tesisleri iin baka alternatif alma yaplmasna gerek brakmamtr. Zira yaplan kamulatrmalar full devalopman iin yapldndan rezervuardan ime suyunun alnmas halinde, ilave maliyetler ve net gelir kayplar sz konusu olacaktr. Yukarda izah edilen sebeplerden dolay Melen baraj ime suyunun, baraj mansabndan basnl sistemle alnarak halihazrda platform kazlar ve kamulatrmalar yaplm olan pompa istasyonlarna pompa marifeti ile baslmas alternatifine karar verilmitir.
161
DS GENEL MDRL
BLM VIII. ZLEME PROGRAMI VIII.1. Faaliyetin inaat iin nerilen izleme program, faaliyetin iletmesi ve iletme sonras iin nerilen izleme program ve acil mdahale plan Melen Barajnn inaat aamasndaki izleme raporlar ynetmelikler erevesinde belirlenecek kurum ve kurulular tarafndan yaplarak evre ve Orman Bakanl'nn belirleyecei periyotlar halinde Bakanla sunulacaktr. Bu kapsamda barajn EDini yapan kurulu olan T evre Mhendislii Blm de bakanlka belirlenen periyotlarla izleme raporlarn hazrlayarak bakanla sunacaktr. Projeye ait Acil Mdahale plan Ek 23te verilmitir. Projenin izleme almalar, inaat, iletme ve iletme sonras izle almalar olmak zere 3 balk altnda incelenmitir. 1. naat Aamasnda zleme Program Projenin inaat aamasnda ortaya kabilecek evresel etkiler ve bu etkilere kar uygulanmas planlanan izleme program aada verilmitir. Sz konusu projenin almalarndan nce evre zleme Program oluturulacak ve izleme bu program dorultusunda gerekletirilecektir. evre zleme Program aadaki ana balklarla verilen hususlar ierecektir. Sv Atklarn zlenmesi Baraj inaat aamasnda kullanlan su ve buna bal ortaya kan atksuyun biriktirilmesi ve artlmas, projeden kaynaklanacak sv atklarn izlenmesi konusunda ncelikli olarak izlenmesi gereken hususlardan olacaktr. naat aamasnda ortaya kacak olan atk sularn, Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii ile Su rnleri Ynetmeliinde verilen standartlara uygun olarak artldktan sonra, ynetmelie uygun olarak dearj edilip edilmedii izlenecektir. Kat Atklarn izlenmesi naat aamasnda oluacak olan inaat artklar ve personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat atklarn dzenli olarak ve uygun koullarda depolanp depolanmad izlenecektir. naat aamasnda oluacak inaat artklarn Hafriyat Topra, naat ve Yknt Atklarnn Kontrol Ynetmelii ve Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda bertaraf izlenecektir. Personelden kaynaklanacak ambalaj atklarnn ayr toplanmas, uygun nitelikte kapal kaplar ierisinde biriktirilmesi Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliine gre bertaraf edilmesi izlenecektir. Emisyonlarn izlenmesi naat aamasnda yaplacak almalardan kaynaklanacak emisyonlar arasnda toz emisyonu ve egzoz emisyonlar yer almaktadr. Faaliyetler esnasnda oluacak toz emisyonunun snr deerleri amamas iin alnmas gereken nlemlerin uygulanmas izlenecektir. Ayrca inaat srasnda kullanlacak aralarn egzoz emisyon lmlerinin yaptrlmas ve bununla ilgili belgelerin alnmas izlenecek hususlar arasnda yer almaktadr. Grltnn zlenmesi
162
DS GENEL MDRL
Proje kapsamnda, kullanlacak makinelerden ve arazide yaplacak patlatmalardan ve dier almalardan grlt oluacaktr. almalar srasnda makine ve ekipmanlardan kaynaklanacak grlt seviyesinin snr deerleri amamas iin gerekli lmler yaplarak nlemlerin uygulanmas izlenecektir. Tehlikeli ve Tbbi Atklarn zlenmesi Proje alannda inaat aamasnda antiye alannda yaplacak olan revir kaynaklanacak olan tbbi atk malzeme; dier tm atklardan ayr olarak ve Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii'ne uygun olarak toplanmas iaretlenmesi ve bertaraf edilmesi, bu konu ile ilgili olarak tm ilemlerin Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii'ne uygun yaplmas izlenecektir. Tesisin inaat almalar srasnda kullanlacak i makinelerinin yakt ikmalleri ve ya deiimleri srasnda oluacak olan tehlikeli atklarn izlenmesi de izleme programnn nemli bir blmn oluturmaktadr. makinelerinin bakmlar, yakt ikmalleri ve ya deiimlerinin, Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii ile Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak yaplp yaplmad izlenecektir. Ayrca Proje kapsamnda kullanlacak patlayc maddelerin kullanm ile ilgili olarak Tekel D Braklan Patlayc Maddelerle, Av Malzemesi ve Benzerlerinin retimi, ithali, tanmas, Saklanmas, Depolanmas, sat, kullanlmas, Yok edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslar Tzk hkmlerine uyulup uyulmad izlenecektir. 2. letme Aamas zleme Program Projenin iletme aamasnda ortaya kabilecek evresel etkiler ve bu etkilere kar uygulanmas planlanan izleme program da aada verilmitir. Sz konusu projenin iletme nce evre zleme Program oluturulacak ve izleme bu program dorultusunda gerekletirilecektir. evre zleme Program aadaki ana balklarla verilen hususlar ierecektir. Sv Atklarn zlenmesi Barajn iletme aamasnda su temini, personel kaynakl evsel atksuyun biriktirilmesi ve dearj, mevsimsel artlara bal olarak oluan yamur suyu ynetimi izlenmesi gereken hususular arasndadr. Baraj alanndaki personelden kaynaklanacak atk sularn, Su Kirlilii ve Kontrol Ynetmelii hkmlerine uygun olarak bertaraf izlenecektir. Kat Atklarn izlenmesi letme aamasnda oluacak kat atklar personelden kaynaklanacak evsel nitelikli kat atklar olup bu atklarn alanda dzenli olarak ve uygun koullarda depolanp depolanmad, yalarla kayma riski tayarak evreye zarar verip vermeyecei Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii hkmleri dorultusunda izlenecektir. Personelden kaynaklanacak ambalaj atklarnn ayr toplanmas, uygun nitelikte kapal kaplar ierisinde biriktirilmesi Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmeliine gre bertaraf edilmesi izlenecektir. Emisyonlarn izlenmesi letme aamasnda yaplacak almalardan kaynaklanacak emisyonlar egzoz emisyonlar olacaktr. letme srasnda kullanlacak aralarn egzoz emisyon lmlerinin yaptrlmas da izlenecek hususular arasnda olacaktr.
163
DS GENEL MDRL
Grltnn zlenmesi letme aamasnda kullanlacak olan makine ve ekipmanlardan kaynaklanacak grlt seviyesinin snr deerleri amamas iin gerekli lmler yaplarak nlemlerin uygulanmas izlenecektir. 3. letme Sonras zleme Program Projenin iletime kapatlmasndan sonraki durumu arazi slah bal altnda verilen hkmler uyarnca izlenecektir. VIII.2. ED Olumlu Belgesinin verilmesi durumunda, Yeterlik Tebliinde Yeterlik Belgesi alan kurum/kurulularn ykmllkleri balnn ikinci paragrafnda yer alan hususlarn gerekletirilmesi ile ilgili program ED raporunu hazrlayan T evre Mhendislii Blm, inaat sresi boyunca ortaya kacak olan olumsuz etkilerin raporda belirtilen nlemlerle ilgili ynetmelik snr deerlerini ap amad ve/veya bertaraf edilip edilmediinin kontroln salayarak, evre ve Orman Bakanlnn belirleyecei periyotlar halinde evre ve Orman Bakanl'na zleme Raporlar sunacaktr.
164
DS GENEL MDRL
BLM IX. HALKIN KATILIMI

(Projeden etkilenmesi muhtemel yre halknn nasl ve hangi yntemlerle bilgilendirildii, proje ile ilgili halkn grlerinin ve konu ile ilgili aklamalarn ED Raporuna yanstlmas)
Byk Melen Baraj ve rezervuar alan, Dzce ve Sakarya illerinin snrlar ierisinde yer almaktadr. Bu nedenle projeyle ilgili halkn grlerinin alnmas iin hem Dzcede hem de Adapazar (Sakarya)da Halkn Katlm Toplantlar yaplmtr. Dzce ilinde yaayan halkn bilgilendirilmesi amacyla yaplan toplant 03.04.2008. tarihinde Akakoca retmen Evinde, Sakaryadaki halkn bilgilendirilmesi iin yaplan toplant ise 13.03.2008 tarihinde Ortaky Beldesinde yaplmtr. Toplantlara katlm salamak amacyla; toplant tarihlerinden nce yerel ve lke apnda yayn yapan 2 ayr gazetede toplantlar ilan edilmi, Dzce Valilii ve Sakarya Valilii l evre ve Orman Mdrlkleri ile temasa geilmi ve etkilenmesi muhtemel btn ky muhtarlarna haber verilmitir. Dzcede yaplan toplantya T.C. evre ve Orman Bakanl, Dzce l evre ve Orman Mdrl, DS 14. Blge Mdrl, ve ED almalarn yrten T evre Mhendislii Blmnden uzman akademisyenlerle birlikte yakn civar yerleim yerlerinden yaklak 100 kiilik katlm olmu ve toplantya katlan katlmclara faaliyet ile ilgili olarak; proje kapsamnda yaplacak almalar, projeden kaynaklanacak evresel etkiler ve bu etkilere kar alnacak nlemler hakknda vatandalara bilgi verilerek yneltilen sorular cevaplandrlmtr. Benzer ekilde Sakarya Ortakyde yaplan toplantya da T.C. evre ve Orman Bakanl, Sakarya Valilii l evre ve Orman Mdrl, DS 14. Blge Mdrl, ve ED almalarn yrten T evre Mhendislii Blmnden uzman akademisyenlerle birlikte yakn civar yerleim yerlerinden yaklak 150 kiilik katlm olmutur. Katlmclar tarafndan genel olarak yaplmas planlanan Melen Barajnda gerekletirilecek olan kamulatrma ile ilgili beklentilerini ve tereddtlerini belirtmilerdir. Ayrca barajn yllardr yaplacann sylendiini ancak inaatnn gecikmesi nedeniyle yredeki halkn madur olduundan bahsetmilerdir. Ayrca blgede yaplan Melen Reglatrnn inaat srasnda gerekli evresel hassasiyetin gsterilmediini ve bu konuda blge halk ile yklenici firma arasnda bir takm sorunlar yaandn belirtmilerdir.
165
DS GENEL MDRL
BLM X. YUKARIDAK BALIKLAR ALTINDA BLGLERN TEKNK OLMAYAN BR ZET
VERLEN
(Projenin inaat ve iletme aamalarnda yaplmas planlanan tm almalarn ve evresel etkiler iin alnmas ngrlen tm nlemlerin, mmkn olduunca basit, teknik terim iermeyecek ekilde ve halkn anlayabilecei sadelikte anlatlmas, zellikle Halkn Katlm Toplantsnda ve ED sreci ierisinde tm paydalardan Bakanla iletilen soru, gr ve nerilere yer verilmesi, bu grlerin nasl karlandnn vurgulanmas)
Bu evresel Etki Deerlendirme (ED) Raporunun konusu, stanbulun ime suyu ihtiyacn karlamak amacyla Byk Melen ay zerine yaplmas planlanan Byk Melen Baraj, Hidroelektrik Santrali (HES) ve Malzeme Ocaklar Projesidir. Byk Melen baraj ime ve kullanma suyu temini ile birlikte elektrik retimi amacyla kullanlmas planlanan n yz beton kaplamal kaya dolgu tipi bir baraj olup baraj gvdesi, kapakl dolusavak, iki adet derivasyon tneli, imesuyu pompa istasyonlar, iki adet 3000 mm apnda isale hatt, artma tesisleri ve HES tesislerinden olumaktadr. Projenin amac stanbulun giderek byyen ve mevcut kaynaklarla karlanamayan ime, kullanma ve endstri suyu ihtiyacndaki an karlanmasdr. Melen Barajnn ikinci amac ise elektrik retimidir. Proje 2007 ylnda stanbulda yaanan kuraklk sebebiyle ok byk nem ve aciliyet kazanm ve bu nedenle yapmna hz verilmitir. Byk Melen ayndan ilk ekilen su, baraj yapm ncesinde tamamlanm olan Melen Reglatr ile 20 Ekim 2007 tarihi itibariyle stanbula verilmeye balanmtr. 2014 ylnda devreye girmesi planlanan Byk Melen Baraj iin 50 yllk hizmet mr boyunca nfus artna kar gelen stanbul Su ve Kanalizasyon daresi Genel Mdrl su ihtiyalar gz nnde bulundurularak arz ve talep erisi dzenlenmi ve barajdan, nfus iin temin edilecek su arzlar oluturulmutur. Melen Projesi ile ilgili fizibilite etd 1991 ylnda, DS ve mavir firma Nippon KOEI tarafndan hazrlanmtr. stanbulun uzun vadeli ime suyu ihtiyacn karlamak amacyla gelitirilmesi gereken en byk su kayna Byk Melen aydr. Melen ayndan stanbul ehrine ime ve kullanma suyu temini ile ilgili almalar 1988 ylndan itibaren balatlmtr. Baraj aksnn yeri ve yksekliinin tespiti amacyla DS uzmanlar tarafndan incelemeler yaplm ve eitli alternatifler deerlendirilmitir. Bu inceleme ve deerlendirmeler sonrasnda Byk Melen vadisinde en fazla ya alann iine alabilecek, jeolojik ve topografik koullar uygun yerin ayst tepesi ile Dikenli tepe arasndaki nokta olduu tespit edilmitir. Ayrca topografik olarak yaplan aratrmalar sonucunda optimum miktarda su temini asndan baraj kreti yksekliinin 110 m olmas gerektii belirlenmitir. Drt aamada gerekletirilmesi dnlen bu projenin birinci aamasnda bir reglatr yapsyla 268 hm3/yl, Melen Baraj inaat bittikten sonra iki, ve drdnc aamalar dahil toplam 1077.27 hm3/yl su bu kaynaktan temin edilecektir. Projenin 22 Mart 1997 tarih ve 22941 sayl Resmi Gazetede yaymlanan TrkiyeJaponya szlemesi ile gerekletirilmesi ve toplam maliyetinin 1.181 Milyon Dolar olmas ngrlmtr. Byk Melen Havzasndaki su kaynaklar mevcut planlamaya gre, 2014 ylnda devreye girecek ve 2040 ve sonras iin stanbulun en nemli su kayna olacaktr. Byk Melen ay zerine kurulacak barajn glnde su toplanp buradan boru hatt ile stanbula tanacaktr.
166
DS GENEL MDRL
lk aamada ylda toplam 268 hm3, son aamada ise ylda 1.077 hm3 su verecek olan Byk Melen Sistemi 2040 ylna kadar stanbulun su ihtiyacn karlayacaktr. Proje sahas Karadeniz Blgesinde stanbul Boaznn 170 km dousunda, Sakarya ilinin 70 km kuzeydousunda yer alan Ortaky beldesi Uurlu kynn 2.5 km gneybatsnda, Melen aynn dkld Karadenizin yaklak 7 km gneyinde ve Dikenli Tepe ile ayst Tepesi arasnda yer almaktadr Proje sahas denizden yaklak 13 m ykseklikte olup, 1250 mye varan tepelerden ibarettir. Baraj membasnda Dzce Ovas yer almakta ve 110 m kotuna kadar yaylmaktadr. Dzce ovasnda ve akarsu yatann geniledii dzlklerde youn olarak tarm yaplmaktadr. Dier alanlar fndklk ve ormanlktr Byk Melen Baraj inaatnn 2009 ylnda balayp, 5 yl ierisinde bitirilmesi planlanmaktadr. Kademeli olarak enerji retecek ve ime suyu temini salayacak baraj, 2014-2022 yllar aras 536,11 hm3/yl. 2022-2032 yllar aras 804,17 ve 2032 yl sonras 1077,27 hm3/yl ime ve kullanma suyu salayacaktr. Enerji retimi, ime ve kullanma suyu teminine gre ters orantl ve yine kademeli olarak retilecektir (Byk Melen Baraj Planlama Taslak Raporu, 2008). n Yz Beton Kaplama Kaya dolgulu olarak yaplacak olan baraj gvdesi iin 7.290.811 m3 malzeme kullanlacaktr. Baraj gvdesinin yaplaca alandaki toplam kaz ise 431.231 m3civarnda olacaktr. Melen rezervuarnn normal iletme seviyesi, Dzce ovasnn su altnda kalmamas iin snr seviyesidir Rezervuar sahasnda maksimum su kotu 110 m olup bu kota gre rezervuar alan 17150 dadr. Bu sahann % 17sinin tarm arazisi % 63'nn fndklk , % 8,5'inin orman ve % 11nin de bo alan ve dere yata ile kapl olduu belirlenmitir. 110 m maksimum su kotundan itibaren 300 m'lik erit ierisindeki mutlak koruma alannda ise % 1,5 orannda tarm arazisinin % 71,05 orannda fndkln, % 19,45 orannda orman arazisinin ve % 8 orannda da tarm d arazinin kald tespit edilmitir. Mutlak koruma alan ierisinde yaklak 18.615 da arazi bulunmaktadr. Rezervuar ve mutlak koruma alanndaki toplam arazi miktar ise 35.765 da'dr. Projenin halihazrda finans kayna olarak bir bilginin tam netlememesi ile birlikte, stanbul linin acil su ihtiyac da gz nne alnarak, projenin finansman kaynann DS kendi finansman veya d finans kaynaklarndan yararlanarak yaplmas dnlmektedir. naat ilerinin sresinde en fazla vakit alan n yz beton kaplamal kaya dolgu baraj gvdesi inaatdr. Yeni yol relkasyonu, hizmet yollar, PTT ve enerji hatlar, site tesisleri, derivasyon tneli ve kamulatrma almalar 1. yl yaplacak olup, dier nitelerin inas srasyla nitelerin yapm planna uygun olarak 2., 3., 4. ve 5. yllarda yaplacaktr. Melen baraj rezervuar sahasnda, su altnda 5 tane yerleim merkezi kalmaktadr. Bunlar srayla Ortaky (Lahna) buca, bu bucaa bal Cuma mahallesi, Beyler, Karalar ve Kyyeri Kyleridir. Ayrca rezervuar alannn etrafnda ve zellikle Mutlak koruma alan ierisinde kalan baz yerleim nitelerindeki nfus da ksmen etkilenmektedir. Gl alan ierisinde kalan bucak ve kyler Sakarya ili Kocaali ilesine baldr. Melen barajnn yaplmas ile gl alan ierinde kalan nfusun tamamnn kaldrlmas gerekmektedir.
167
DS GENEL MDRL
Rezervuar alan ierisinde kalan yerleim nitelerindeki nfusun dnda, 300 mlik mutlak koruma bandn da ksmen de olsa etkilenen bir nfus mevcuttur. Bu nfusun bazlar Sakarya ili Kocaali ilesine, bazlar da Dzce ilinin Cumayeri ve Akakoca ilesi bal yerleim nitelerine aittir. Proje alanyla ilgili nfusta azalma ynnde bir hareketlilik grlmektedir. Gerek nfusta bir hareketlilik gerekse almalar esnasnda yazlan tespitlere gre rezervuardaki yerleim yerlerinde nfus hareketlerinde 2000 ylndan sonra bir azaln olduu grlmektedir. Bu yredeki nfusun byk bir blm geimini tarmsal rnden salamaktadrlar. Blgede birim alandan elde edilen deer yksektir. Fakat veraset yolu ile arazilerin blnmesi ve blnme sonucu kalan arazilerin kullanmnn ekonomik olmamas arazilerin aileden birinde toplanmasna neden olmutur. Bundan dolay ailenin dier fertleri ya topraklarnn bedelini ya da kirasn alarak byk yerleim yerlerine g etmilerdir. Ayrca uzun yllardan beri yaplmas gndemde olan Byk Melen Barajnn da yrede yaayanlar iin uzun vadeli planlamalar yaplmasn engellemi ve yredeki insanlarn baka yrelere yerlemesine neden olmutur. Nfus art hznn negatif olmas genel olarak bu tr nedenlerden kaynaklanmtr. Proje alannda ekonomik etkinliklerin banda tarm gelmektedir. Fndk tarm kyllerin en byk tarm koludur. Rezervuar sahasnda tarm ve orman alanlar i iedir. u anda fndk bahesi olduu halde orman amenajman haritalarnda orman ve orman akl eklinde belirtilmi birok ziraat arazisi mevcuttur. Topografik yaps sulamaya uygun olan sahalarda ise kavak ziraat mevcuttur. Kavaklar kapal bahe eklinde bulunmakla beraber yer yer mnferit olarak da grlmektedir. Son senelere kadar rezervuar sahasnda say itibaryla kavaklar olduka fazlalamtr.Gl alannn % 63 ve mutlak koruma alannn ise % 71i fndklktr. Melen baraj gl alnnda meyvesiz aa olarak toplam 3000 adet kavak mevcuttur. Proje Alan ve etki alannda milli parklar, tabiat parklar, sulak alanlar, tabiat antlar, tabiat koruma alanlar, yaban hayat koruma alanlar, yaban hayat yetitirme alanlar, kltr varlklar, tabiat varlklar, sit ve koruma alanlar, Boazii Kanuna gre koruma altna alnan alanlar, biyogenetik rezerv alanlar, biyosfer rezervleri, zel evre koruma blgeleri, zel koruma alanlar, turizm blgeleri ve koruma altna alnm dier alanlar bulunmamaktadr. Melen Baraj rezervuar alannda 110 m su kotuna gre 1460 da , mutlak koruma alannda ise 3620 da olmak zere toplam 5080 da orman arazisinin bulunduu tespit edilmitir. Dzce ilinde hakim bitki rts ovada yaplan kltr bitkileri retimi ve ormanlardr. Ormanlarda egemen aa trleri; kayn, grgen, kestane, hlamur, dibudak, mee, kzlaa, karaaa, kavak, kknar ve saramdr. Aalandrma alanlar, bozuk amlk ve orman iindeki ak alanlar ile tarm ve mera alanlar rty tamamlayan bitki rts bileenleridir. Faaliyet alan zerinde ulusal ve uluslararas mevzuatlarla koruma altna alnan, nesli tkenmekte olan endemik flora trleri bulunmamaktadr. Dzce ovasn evreleyen bitki rts eitlilik gstermektedir. Ormanlar, verimlilik derecesine gre alt gruba ayrlmaktadr. Buna ek olarak, bozuk amlk, baltalk alanlar, aalandrma alanlar ve orman iindeki ak alanlar tarm ve mera alanlar rty tamamlayan bitki niteleridir.
168
DS GENEL MDRL
Bara inaatnn faaliyetin fauna zerine olas etkileri zellikle inaat aamasnda oluacak; toz, grlt ve habitat tahribidir. naat aamasnda byk memeliler ve kular hemen tepki vererek ortamdan uzaklaacaklar ve benzer habitatlara doru ynleneceklerdir. naat aamasnda kular inaat alanlarndan uzaklaacaktr. Kularn yumurtlama dnemleri dnda faaliyetlerin srdrlmesi ku yumurtalarnn zarar grmesini engelleyecektir. Karada hareket kabiliyeti olan canllar inaat baladktan sonra uzaklaacandan yapmdan etkilenmeyeceklerdir. Faaliyet alannda koruma altna alnm trlere rastlanrsa, zarar verilmeyecek; herhangi bir yuvaya (yumurta bulunan) rastlanrsa faaliyet alanna yakn zarar grmeyecei bir yere tanacaktr. Yredeki av hayvanlarnn korunmas iin evre ve Orman Bakanlnca yaynlanan ve faaliyetin yapld sezona ait olan Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Kararlarna uyulacaktr. Proje alan genel itibariyle aalk alanlar iermekle birlikte ierisinde peyzaj deeri yksek yerler ve rekreasyon alanlar, benzersiz zellikteki jeolojik ve jeomorfolojik oluumlarn bulunduu alanlar bulunmamaktadr. Proje alannda devletin yetkili organlarnn hkm ve tasarrufu altnda bulunan (Askeri Yasak Blgeler, kamu kurum ve kurulularna belirli amalarla tahsis edilmi alanlar vb.) araziler bulunmamaktadr. Melen havzasnda proje ncesi hazrlanan Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan kapsamnda yaplan almalarda, havzada Sadece Dzce ilinde kapasitesi yetersiz bir atksu artma tesisi bulunmutur. Dzenli depolama alan ise bulunmamtr. Bu nedenle mevcut durumda atksularn bir ksm ile kat atklar havzada herhangi bir ileme tabi tutulmadan dearj edilmekte ve depolanmaktadr. Ad geen Master Plan kapsamnda blgedeki atksularn artlmas amacyla bir atksu artma tesisi kurulmas planlanmtr. Ayrca kat atklarn uzaklatrlmas amacyla da Dzce yaknlarnda bir adet dzenli depolama tesisi yaplacaktr. Bu projeler Melen Baraj iletmeye alnmadan devreye girecek ve havzadaki bu tr kirlilik yklerinin nemli lde azaltlmas salanacaktr. Hava kalitesi asndan bakldnda ise proje alan ve yakn evresinde sanayi tesisi, youn ulam yk olan yol veya hava kalitesine etkisi olabilecek herhangi bir yaplama bulunmamaktadr. Proje sahasn hava kalitesi asndan etkileyebilecek en nemli kaynak evsel snmadan kaynaklanan emisyonlardr. Kaliteli kmrn kullanld varsaylan blgede evsel snmadan oluan kirlilik ihmal edilebilir seviyededir. Planlanan projenin uygulamaya konmas halinde blgedeki mevcut hava kalitesini olumsuz ynde etkilemesi beklenmemektedir. Proje alan ve yakn evresinde nemli bir sanayi tesisi bulunmadndan sanayiden kaynaklanan toprak kirlilii sorunu grnmemektedir. Tarmsal faaliyetlerden kaynaklanan toprak kirlilii sorunu ise Trkiye genelinde olduu gibi sentetik gbre ve pestisitlerden kaynaklanan toprak kirlilii eklinde sz konusudur. Bu durum havzann ime suyu kayna olarak ilan edilmesi sonrasnda koruma alanlarnn belirlenmesi ve bu alanlarda pestisit ve gbre kullanlmadan tarm yaplmasna geilmesi ile birlikte dzelme trendine girecektir. Blgede sanayiden kaynaklanan toprak kirlilii hakknda yaplm bir alma olmamakla birlikte, Dzce ve Sakarya illeri genelindeki byk sanayi kurulularnn bir ounun birinci, ikinci ve nc snf tarm arazileri zerinde kurulduu bilinmektedir.
169
DS GENEL MDRL
Byk Melen Barajnn inaat esnasnda baraj gvdesi ve malzeme ocaklarnda kaz ve hafriyat almalar yaplacaktr. Barajn planlanma aamasnda hazrlanan ve 2007 ylnda revize edilen Doal Yap Malzemeleri Raporuna gre proje inasnda kullanlmak zere proje alan civarnda 7 adet geirimli, 4 adet geirimsiz ve 3 adet kaya malzemesi olmak zere toplam 14 adet malzeme oca tespit edilmitir. Tespit edilen malzeme ocaklarnn toplam kapasitesi baraj iin gerekli olan kapasitenin ok zerinde olduundan bu ocaklardan bir ksm rezerv olarak tutulmu ve malzeme ocaklarndan sadece K geirimli, E ve C geirimsiz ve Kaya I malzeme alann kullanlmas ngrlmtr. Kaya malzemesinin temini amacyla yaplacak olan patlatma almalarnda ANFO tr patlayc madde ile bunu yemleyecek emlsiyon veya jelatin tipi yemleme patlaycs kullanlacaktr. Kullanlacak olan patlayc maddeler gerekli salk koruma band mesafesi ayarlanarak Baraj gvdesi ile mevcut melen reglatr arasnda kalan alanda depolanacaktr. Depolama alan derin vadi yapsnda olup yerleim merkezlerinden uzak ve izole bir yapdadr. Proje inas aamasnda nemli faaliyetlerden olan derivasyon almalar, takn, drenaj ve sediment kontrol ve takn nleme asndan zellikle dikkat edilmesi gereken almalar arasndadr. Derivasyon ileminin dnda; tnel inaat, inaat sahalar ve yeni yollarn yapm aamasnda da takn nleme ile ilgili almalarn yaplacaktr. Mevcut yollarn ve yaplacak olan yeni yollarn yzey drenajlar, mmkn olan yerlerde, en yakn su kaynana ynlendirilecektir. Bu tr bir uygulamann mmkn olmad yerlerde ise menfezler ve talar ile desteklenmi suni su yataklar yaplarak drenaj salanacaktr. Erozyonu asgariye indirebilmek iin, zelikle dik kesimlerde, asfalt ve beton kaplamal yollar tercih edilecek ve heyelana dnk mcadele salanacak, hem de atk hafriyat malzemesinin geri kazanm salanacaktr. Melen Baraj inaat esnasnda krma, tme, tama ve depolama gibi toz yayc ilemler ve bunlardan kaynaklanacak toz miktarlarna ilikin bilgiler kullanlacak olan malzeme alanlar iin ayr ayr hesaplanm ve rapor iinde ilgili blmlerde verilmitir. Alann baraj inaat ncesi kamulatrma yaplmas sonrasnda en yakn yerleim merkezine yaklak 2 km mesafede olmas bu tr etkilerden yrede yaayan insanlarn en az seviyede etkilenmesine neden olacaktr. Byk Melen Baraj arazi hazrlama ve inaat aamasnda alacak personelden kaynakl evsel nitelikli kat atk ve inaat almalarndan dolay atk oluacaktr. Arazi hazrlk ve inaat almalarnda 400 kiinin grev alaca kabulyle; bunlardan kaynakl evsel nitelikli kat atk miktar 536 kg/gn olacak ve oluacak bu atklar; proje sahas ierisinde eitli noktalara yerletirilen az kapal p bidonlarnda toplanarak; en yakn dzenli kat atk depolama alanna iletilecektir. Kullanlacak olan malzeme ocaklarndan olan E ve C malzeme alanlar iin ulam mevcut yollarla yaplacaktr. lave bir yol yapmna gerek duyulmamaktadr. Kaya I malzeme alan iin ise 2.5 km lik ilave bir yol yapm sz konusudur. K geirimsiz malzeme alan iin ise mevcut ham yolun stabilize hale getirilmesi sz konusu olacaktr. Yol inasnda ekskavatr, dozer, kamyon ile toz oluumunu engellemek zere arazz kullanlacaktr. Projenin inaat faaliyetleri srasnda beton yapm, toz kontrol ve personelin gnlk kullanm iin su ihtiyac ortaya kacaktr. Ayrca antiye alanlar iinde ime suyuna ihtiya duyulacaktr. Projenin inaat almalar srasnda 400 kiinin alaca dnlmektedir. Kii bana gnlk su tketim miktar 150 litre alnarak; Personel su kullanm miktar = 150 lt/gn x 400 kii = 60.000 litre/gn olacaktr. 170
DS GENEL MDRL
me suyu damacanalarla ve kullanma suyu ise kamp alanna alacak kuyulardan veya civar kylerden bedeli mukabili antiye sahasna getirilecektir. Projenin inaat almalar srasnda beton yapm, toz kontrol ve temizlik iin gerekli olacak kullanma suyu alm olan kuyulardan ve Uurlu Belediye ebekesinden salanacaktr. Kullanma suyu iin ilgili DS Blge Mdrlnden gerekli izinler alnacaktr. Baraj inaatnda.almas planlanan toplam 400 kiilik personel iin gerekli olan 60 m3/gn ime ve kullanma suyunun tamamnn atksu olarak geri dnecei kabul ile antiyelerde 60 m3/gn evsel atk su oluacaktr. Ortaya kan atksu saha ierisinde yaplacak olan paket biyolojik artma sistemi ile artlarak Melen Reglatr mansabnda Melen ayna dearj edilecektir. Projenin inaat sresi iin 5 yllk bir sre ngrlmektedir. Arazinin hazrlanmasndan balayarak baraj ve HESin tm inaat dnemi boyunca yaplacak iler nedeni ile meydana gelecek grlt esas olarak alacak i makinelerinden kaynaklanacaktr. naatlar drt farkl alanda yaplacandan, meydana gelecek grlt her bir alan iin ayr hesaplanmtr. Proje alanna en yakn yerleim alan 1.8 km uzaklktaki Aydoan kydr. Bu nedenle grltnn etkili olaca alanda hibir yerleim yeri bulunmamaktadr. Tesisin iletilmesi srasnda grlt dzeyinin en az seviyede tutulabilmesi iin yaplarn, yap malzemelerinin seimine ve mimari tasarm srasnda grlt izolasyon konusuna nem verilecektir. Ayrca projenin inaat ve iletme aamasnda tavsiye edilen grlt seviyelerinin ald, grlt ve vibrasyonlarn kaynanda azaltlmas iin teknik imkanlarn yetersiz olduu durumlarda, iilere 1475 Sayl Kanununda belirtilen balk, kulaklk, kulak tkalar, vb. gibi koruyucu giysiler ve gereler salanacaktr. Patlatma; Kaya-I malzeme alannda baraj gvde dolgusunda gerekli olan materyalin elde edilmesi iin gerekletirilecektir. Kaya-I malzeme ocanda yaplacak patlatmalara ait vibrasyon seviyesine gre, 118 m'den daha uzak yaplarda herhangi bir hasar olmayaca grlmektedir. Malzeme alanna en yakn yerleim olan Cumayeri patlatma almalar balamadan kamulatrmas yaplacandan herhangi bir yerleim alan riski olumayacaktr. Baraj yapmnn gereklemesi durumunda doal bitki rtsnn baraj gl rezervuarndan temizlenmesi srasnda, gl alan ierisinde ve su altnda kalacak ksmlarda doal bitki rts temizlenecektir. Baraj inas srasnda alanda yaplacak syrma kazlar yznden bir miktar topran suya karmas nedeniyle nehir suyunda belirli zaman aralklarnda bulanklk meydana gelebilecektir. Ayrca baraj tipine gre dolgu ve beton dkm srasnda da suda bulanklk meydana gelmesi beklenmektedir. Bu durum geici bir karakterde olup belirli bir sre canl yaam iin uygun ortamn bozulmasna neden olacaktr. Proje kapsamnda inaat aamasnda alacak olan personelin ncelikle baraj evresindeki belde ve kylerden temin edilmesi planlanmaktadr. Ancak bu yerleimlerden yeterince ii temin edilememesi durumunda yakn civardan bu ihtiya karlanacaktr. Proje kapsamnda inaat aamasnda alacak olan personelin her trl teknik ve sosyal altyap ihtiyalar iin yemekhane, mutfak, soyunma yeri, du, tuvalet, lavabo, ardiye, idari
171
DS GENEL MDRL
ve teknik brolarn yer ald bir merkezi antiye oluturulacak olup, ina almalar sonunda bu antiye kaldrlacaktr. Projenin inaat aamasndan balayarak nitelerin faaliyete almasna dek meydana gelebilecek insan sal ve evre iin riskli ve tehlikeli iler, hemen her inaat almasnda meydana gelmesi muhtemel yaralanma, antiye ii trafik kazalar, malzeme sramas, i makineleri kazalar vb. olaylardr. Bu tr kazalar nlemek iin alma alanna gerekli uyarc levhalar konulacak ve alanlara i gvenlik eitimi verilecektir. ilerin genel salk sorunlarnn izlenmesi ve ilk yardm amal olarak antiye sahasnda bir revir kurulacaktr. nemli hastalk ve yaralanmalarda ise en yakn yerleim yerinde bulunan hastane imkanlarndan faydalanlacaktr. Proje kapsamnda gerekletirilecek olan patlatma ilemleri, insan sal ve evre asndan en riskli olan faaliyetlerin banda gelmektedir. Bu riski azaltmak iin ilgili blmde anlatlan gerekli nlemler alnacak ve patlayc yerletirilen deliklerde ok iyi sklama yaplarak para savrulma riski nlenecektir. Patlatma ileminde geciktirmeli kapsller kullanlarak ve patlatma kalibrasyonuna uygun hareket edilerek patlatma esnasnda tehlikeli ok byk ta paralarnn uzak mesafelere frlamas engellenmi olacaktr. Baraj yapmn mteakiben oluacak olan baraj glnn kenarlarnda yer alan plak ky eridi gerek erozyon oluumunu azaltmak, gerekse rekreasyon amal olarak blgeye uyumlu aa eitleri ile bitkilendirilecektir. Aalandrma; blge artlarna uyum salayabilen mevcut bitki gruplarndan topra tutabilecek otsu trler ile kk kuvvetli odunsu trlerle salanacaktr. Blge genel olarak aala kapl bir blge niteliindedir. Ortaya kacak olan Melen Baraj Gl ile alan rekreasyon asndan daha deerli bir nitelie kavuacaktr. letme dnemiyle beraber, baraj alan yre halk iin mesire alan olarak da kullanabilecektir. Bu amala balklk, piknik, yry, ku gzlemi, fotoraflk, gibi hobi ve spor zellii tayan kullanmlar ile baraj, rekreasyon alan olarak da deerlendirilebilecek ve buna ynelik dzenlemeler de alana kazandrlacaktr. Bu dorultuda yeni alan kullanmlarna zellikle 300 metrelik mutlak koruma band iin peyzaj projeleri hazrlanacaktr. Baraj yapm ve iletmesi srasnda teknik ve idare personelin iyeri ve konut gereklerini karlayacak bir daimi site tesisi kurulacaktr. Site yeri olarak barajn mansabnda sa sahildeki yama uygundur. Zira baraj inaat tamamlandktan sonra da bina tesisleri kullanlmaya devam edecektir. Site yeri iin seilen alandan HES tesislerine, trafo ve alt sahasna, baraj gvdesine ve dolusavak yapsna ulamak kolaylkla salanacaktr. Site alann inaat sahalarna balayan servis yollar 10 m geniliinde ve yaklak toplam 1000 m uzunluunda stabilize olarak dnlmtr. Reglatrde su tutulmas sonrasnda su kalitesinde scaklk ynnden ok kk bir farkllk olumas muhtemeldir. Dier su kalitesi parametrelerinde herhangi bir etkinin olmas mmkn grlmemektedir. Su scakl biriken suyun daha fazla bir zaman ierisinde beklemesinden ve duraanlamasndan kaynaklanacaktr. Ancak bu scaklk farknn 1 0C nin altnda olmas beklenmektedir. Bu fark, su canllar bakmndan baz etkilere sebep olabilmekle birlikte ok nemli olumsuz sonulara neden olabilecei dnlmemektedir. zellikle bu scaklk farknn olumas durumunda daha ok su yzeyinde olabilecei ve ekilen su ile birlikte bu sularn fazla beklemeden sistemden ekilecei sylenebilir. Ancak scaklk fark 1-2 0C den fazla olmas durumunda Tatls balk ve canllarnn hayat devrelerinde zellikle yumurtlama, larva ve genlik dnemlerinde tolerans snrlarn aabileceinden olumsuz etkisi olabilecektir. 172
DS GENEL MDRL
Scaklk artndan ayr olarak su seviyesinin ykselmesinin, su ortamnda su canllar iin daha iyi evre koullarnn olumasna neden olabilmesi de sz konusudur. Suyun ykselmesiyle birlikte yaam alanlar genileyerek avlanma ve beslenme sahalar artacaktr. Ayrca suyun derin ve dip ksmlarnda mevsimlere gre souk ve scaa kar korunakl ve daha emniyetli su ortam oluacaktr. Bu bakmdan su ierisinde yaayan trler genel olarak suyun ykselmesinden pozitif olarak etkileneceklerdir. Melen barajnda su tutulmas ile birlikte tesisin etki alan ve civarnda byk alanlarda etkili olabilecek bir iklim deiiklii beklenmemektedir. Genel olarak baraj ve rezervuar yapmlaryla blgedeki mevcut nispi nem deerinin ykselmesi sz konusu olabilmektedir. Ancak proje alan zaten yksek nispi neme sahip bir blgede ve Karadenize ku uuu 7 km mesafede yer almaktadr. Bu nedenle baraj ve rezervuarnn blge nemli derecede bir iklim deiiklii oluturmas beklenmemektedir. Bununla birlikte barajn mikro lekte baz scaklk ve ekolojik ortam deiikliklerine yol amas da beklenmektedir. Byk Melen Barajnn, mansap tarafnn hidroloji ve sucul hayat asndan etkilenmesinin nlenmesi amacyla ekolojik su ad verilen ve akarsu ierisindeki hayatn devamll asndan son derece nemli olan 2.25 m3/sn miktarnda bir debi en kurak artlarda dahi verilecektir. Bu miktar en ekstrem artlar iin sz konusu olup, dier durumlarda nehirdeki akm srekli ve dzenli bir ekilde devam edecektir. Barajn yaplmasnn akmdaki sreklilie ve taknlarn nlenmesi katks dolaysyla erozyon, nehir hidrolojisi, sucul hayat, sediment gelii ve su kalitesine olumlu etkide bulunmas beklenmektedir. Baraj gl evresinde erozyon oluumu ve gl alannn ksa zaman ierisinde dolmasnn engellenmesi amacyla peyzaj projeleri hazrlanmak suretiyle peyzaj dzenlemeleri yaplacaktr. Melen aynn Karadenize dkld Melen az blgesinde zellikle yaz aylarnda akarsu seviyesinin dmesi ile birlikte denizden Melen ay ierisine doru tuzlu su giriimi grlmektedir. Tuz oran yksek olan bu sularla sulama yaplmas sonucu tarm alanlarnda tuzluluk problemleri yaanmaktadr. Melen Barajnn yaplmas ile akarsu rejiminin dzelmesi sonucu bu durum eskisine oranla daha az grlecektir. Byk Melen Baraj, Byk Melen ay zerinde kurulmaktadr. Su tutulmaya baladktan sonra barajn 2 ana kolu ortaya kacaktr. Birinci kolu Byk Melen aynn yataklarn doldururken, 2. kolu da Lahna deresinin yataklarn dolduracaktr. Yaplmas planlanan baraj ile 110 metre kotunda geni bir alanda yzeysel bir su ktlesi oluacaktr. Oluan bu su ktlesi blgede yeralt suyu seviyesinin ykselmesine ve miktarnn artmasna neden olabilecektir. Bu durumun baraj rezervuar evresinde yeralt suyu ile yaplacak olan tarmsal sulama ve ime suyu temini asndan bir avantaj olaca dnlmektedir. Melen baraj sahas kylarndaki ykseltilerde genelde fndk baheleri, eitli aalar, fundalklar ve allklardan bulunmaktadr. Blgede yaplan inceleme ve alnan fotoraflara bakldnda vejetasyon rtsnn Melen ay yatandan tepelere doru kldka daha youn bir bitki rtyle kapland grlmektedir. Civar evre ormanlarda egemen aa trleri kayn, grgen, kestane, hlamur, dibudak, mee, kzlaa, karaaa, kavak, kknar ve sar amdr. Baraj evresinde fndk kltr alanlarnn hakimiyeti de gze arpmaktadr. Barajn devreye girmesiyle ayn yatak ksm reglatrn membandan balamak zere ayn membana doru su ykselmesiyle blge vejetasyonunun dk kodlarndaki topluluklar su altnda kalarak olumsuz olarak etkilenecek ve ortadan 173
DS GENEL MDRL
kalkacaktr. Baraj yapsndan sonra salnacak suyun debisinin derenin kurumasn ve biyolojik hayatn srmesini engelleyebilecek minimum su deerlerinin zerinde olmasna dikkat edilmelidir. Barajda canl hayatnn geilerine imkan verecek yaplarn tasarlanarak yaplmas ve uygun iletilmesine olanak salanmaldr. Baraj civarnda saf tr aalar bulunan ve iyi vejetasyonu olan ormanlardan ziyade zirai kltr fndk baheleri daha fazla yer tutmaktadr. Bu bahelerin dk kodlarnn su altnda kalmas mmkn olup bu sahalarda baz vejetasyon ve rn kayplar oluacaktr. Dere yatann kenarlarnda ve dk kodlarnda bulunan st, nar ve kavak gibi seyrek ve tekil aalar su ykselmesiyle su altnda kalarak yok olacaktr. Bu yzden dk kodlarda su altnda kalacak aalar sklp alnarak uygun orman, peyzaj, ve aalandrlmas gereken alanlara tanabilir ve kaynak olarak kullanlabilir. Baraj yapmn mteakiben oluacak olan baraj glnn kenarlarnda yer alan plak ky eridi gerek erozyon oluumunu azaltmak, gerekse rekreasyon amal olarak blgeye uyumlu aa eitleri ile bitkilendirilecektir. Blge genel olarak aala kapl bir blge niteliindedir. Ortaya kacak olan Melen Baraj Gl ile alan rekreasyon asndan daha deerli bir nitelie kavuacaktr. Bu dorultuda yeni alan kullanmlarna zellikle 300 metrelik mutlak koruma band iin SKnin gerekli grmesi durumunda peyzaj projeleri hazrlanacaktr. ED almalar kapsamnda yaplan aratrmalara gre proje alan ve evresinde yaplan tespit edilmi tescilli bir kltr varl bulunamamtr. Ancak baraj inaat ve malzeme alanlarnda yaplacak almalar srasnda herhangi bir kltr ve tabiat varlna rastlanlrsa, inaat durdurularak en yakn Mze Mdrl'ne haber verilecektir. Projenin zellikle 5 yl srecek olan inaat sresince yerel halk iin byk lde i imkanlar yaratlm olacaktr. Bunun neticesinde ise yerel halkn yasam standartlarnda bir ykselme gzlenmesi beklenmektedir. Proje kapsamnda oluacak olan baraj gl sayesinde peyzaj deeri yksek bir alan elde edilmi olacaktr. Bu alanda gerekli dzenlemelerin yaplmas sonrasnda rekreasyon ve turizm gibi faaliyetler ile yerel halkn sosyal ve ekonomik olarak fayda elde etmesi beklenmektedir. Proje ile blgeye ulam, haberleme ve salk hizmetleri konusunda ek katklarn gelmesi kanlmazdr. Proje sahasnda issizlik nedeniyle grlen darya gn proje ile tersine dnmesi beklenmektedir. Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi; Melen havzasnda, Melen ay zerinde planlanm olup, enerji ve su temini amal entegre bir projenin parasdr. Melen havzasnda proje ncesi hazrlanan Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan kapsamnda yaplan almalarda, havzada Sadece Dzce ilinde kapasitesi yetersiz bir atksu artma tesisi bulunmutur. Dzenli depolama alan ise bulunmamtr. Bu nedenle mevcut durumda atksularn bir ksm ile kat atklar havzada herhangi bir ileme tabi tutulmadan dearj edilmekte ve depolanmaktadr. Melen baraj rezervuarnda tutulacak olan suyun kalitesini korumak amacyla Master Plan kapsamnda blgedeki atksularn artlmas amacyla bir atksu artma tesisi kurulmas planlanmtr. Ayrca kat atklarn uzaklatrlmas amacyla da Dzce yaknlarnda bir adet dzenli depolama tesisi yaplacaktr. Bu projeler Melen Baraj iletmeye alnmadan devreye girecek ve havzadaki bu tr kirlilik yklerinin nemli lde azaltlmas salanacaktr. Btn bu almalar projeden beklenen evresel faydalardr.
174
DS GENEL MDRL
50 yl ekonomik mre sahip olmas beklenen Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi`nin enerji retimi ve ime suyu salamasnn yan sra Melen aynn akmlarn dzenleme kabiliyeti ile takn koruma ilevine de katkda bulunacaktr. Melen ayndaki su akmnn dzenlenmesi, su ierisindeki canllarn yaam artlarnn kolaylamasna da neden olarak ekosistem zerinde olumlu etkilerde bulunacaktr. Melen barajndan elde edilecek olan enerjinin nemli bir evresel yk getiren termik veya nkleer santral gibi bir tesis yerine, yenilebilir bir enerji kazanm ekli olan hidroelektrik santral (HES) eklinde elde edilmi olmas da, enerji kazanlrken evresel anlamda da bir fayday beraberinde getirmektedir. Bununla birlikte bu tr evresel faydalarn ekosistem zerindeki karlnn rakamsal olarak hesaplanmas ou zaman mmkn olamamaktadr. Melen Barajnn inaat aamasndaki izleme raporlar ynetmelikler erevesinde belirlenecek kurum ve kurulular tarafndan yaplarak evre ve Orman Bakanl'nn belirleyecei periyotlar halinde Bakanla sunulacaktr. Bu kapsamda barajn EDini yapan kurulu olan T evre Mhendislii Blm de bakanlka belirlenen periyotlarla izleme raporlarn hazrlayarak bakanla sunacaktr.
175
DS GENEL MDRL
BLM XI. SONULAR

(Yaplan tm aklamalarn zeti, projenin nemli evresel etkilerinin sraland ve projenin gereklemesi halinde olumsuz evresel etkilerin nlenmesinde ne lde baar salanabileceinin belirtildii genel bir deerlendirme, proje kapsamnda alternatifler aras seimler ve bu seimlerin nedenleri).
Melen Projesi ile ilgili baraj aksnn yeri ve yksekliinin tespiti amacyla DS uzmanlar tarafndan incelemeler yaplm ve eitli alternatifler deerlendirilmitir. Bu inceleme ve deerlendirmeler sonrasnda Byk Melen vadisinde en fazla ya alann iine alabilecek, jeolojik ve topografik koullar uygun yerin ayst tepesi ile Dikenli tepe arasndaki nokta olduu tespit edilmitir. Ayrca topografik olarak yaplan aratrmalar sonucunda optimum miktarda su temini asndan baraj kreti yksekliinin 110 m olmas gerektii belirlenmitir. Melen havzasnda proje ncesi hazrlanan Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan kapsamnda yaplan almalarda, havzada Sadece Dzce ilinde kapasitesi yetersiz bir atksu artma tesisi bulunmutur. Dzenli depolama alan ise bulunmamtr. Bu nedenle mevcut durumda atksularn bir ksm ile kat atklar havzada herhangi bir ileme tabi tutulmadan dearj edilmekte ve depolanmaktadr. Ad geen Master Plan kapsamnda blgedeki atksularn artlmas amacyla bir atksu artma tesisi kurulmas planlanmtr. Ayrca kat atklarn uzaklatrlmas amacyla da Dzce yaknlarnda bir adet dzenli depolama tesisi yaplacaktr. Bu projeler Melen Baraj iletmeye alnmadan devreye girecek ve havzadaki bu tr kirlilik yklerinin nemli lde azaltlmas salanacaktr. Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi; Melen havzasnda, Melen ay zerinde planlanm olup, enerji ve su temini amal entegre bir projenin parasdr. 50 yl ekonomik mre sahip olmas beklenen Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi`nin enerji retimi ve ime suyu salamasnn yan sra Melen aynn akmlarn dzenleme kabiliyeti ile takn koruma ilevine de katkda bulunacaktr. Melen ayndaki su akmnn dzenlenmesi, su ierisindeki canllarn yaam artlarnn kolaylamasna da neden olarak ekosistem zerinde olumlu etkilerde bulunacaktr. Melen barajndan elde edilecek olan enerjinin nemli bir evresel yk getiren termik veya nkleer santral gibi bir tesis yerine, yenilebilir bir enerji kazanm ekli olan hidroelektrik santral (HES) eklinde elde edilmi olmas da, enerji kazanlrken evresel anlamda da bir fayday beraberinde getirmektedir. Bununla birlikte bu tr evresel faydalarn ekosistem zerindeki karlnn rakamsal olarak hesaplanmas ou zaman mmkn olamamaktadr. Melen Barajnn inaat aamasndaki izleme raporlar ynetmelikler erevesinde belirlenecek kurum ve kurulular tarafndan yaplarak evre ve Orman Bakanl'nn belirleyecei periyotlar halinde Bakanla sunulacaktr. Bu kapsamda barajn EDini yapan kurulu olan T evre Mhendislii Blm de bakanlka belirlenen periyotlarla izleme raporlarn hazrlayarak bakanla sunacaktr. Tm inaat faaliyetlerinde olduu gibi baraj inaatlarnda da evresel adan bir takm olumsuzluklarn ortaya kmas kanlmazdr. Bu tr olumsuzluklar hibir zaman sfrlanamayacak niteliktedir. Ancak bu tr etkilerin uygun mhendislik pratikleri ile minimize edilmesi mmkndr. Bu proje kapsamnda ortaya kacak etkilerin de bu kapsamda deerlendirilmesi gerekmektedir.
176
DS GENEL MDRL
EKLER
177
DS GENEL MDRL
Ek 1 Melen Baraj Proje Alann Gsteren 1/25 000 lekli Topografik Harita
178
DS GENEL MDRL
Ek 2 Byk Melen Baraj 1/1000 lekli genel vaziyet plan
179
DS GENEL MDRL
Ek 3 Byk Melen Baraj Gvde En Kesiti
180
DS GENEL MDRL
Ek 4 Byk Melen Baraj Gvde Boykesiti ve Maksimum Tip Enkesiti
181
DS GENEL MDRL
Ek 5 1/500-1/1000 lekli dolusavak boy ve en kesiti
182
DS GENEL MDRL
Ek 6 Byk Melen Baraj derivasyon-dipsavak boy ve en kesiti
183
DS GENEL MDRL
Ek 7 Melen Baraj Proje Alan Yaknnda Bulunan Meteoroloji stasyonlar
184
DS GENEL MDRL
Ek 8 Byk Melen Baraj alanna ait Jeoloji Haritas (1/1000)
185
DS GENEL MDRL
Ek 9 Byk Melen Baraj Gl alan Jeoloji haritas (1/25 000)
186
DS GENEL MDRL
Ek 10 l Kltr ve Turizm Mdrlklerine yazlan yazlar ve alnan cevaplar
187
DS GENEL MDRL
Ek 11 Melen havzas ile ilgili Bakanlar Kurulunun 07/05/2008 Tarihli ve 2008/13681 sayl kararlar
188
DS GENEL MDRL
Ek 12 Byk Melen baraj alan 1/25 000 lekli Mecere Haritalar
189
DS GENEL MDRL
Ek 13 Orman Blge Mdrlklerinde alnan Grler ve ED nceleme ve Deerlendirme Formu
190
DS GENEL MDRL
Ek 14 Byk Melen baraj alan 1/25 000 lekli malzeme ocaklar haritas
191
DS GENEL MDRL
Ek 15 Malzeme Ocaklar 1/5000 lekli Hafriyat Alanlar Haritas
192
DS GENEL MDRL
Ek 16 Baraj alan 1/2000 lekli vaziyet plan
193
DS GENEL MDRL
Ek 17 Malzeme alanlarnn ruhsatlandrma bavurular
194
DS GENEL MDRL
Ek 18 Malzeme ocaklar imalat haritalar
195
DS GENEL MDRL
Ek 19 Doaya Yeniden Kazandrma Plan
196
DS GENEL MDRL
Ek 20 Malzeme alanlarna ait koordinatl haritalar
197
DS GENEL MDRL
Ek 21 Patlatma Kaynakl evresel Etkilerin Azaltlmasna Ynelik Tedbirler
198
DS GENEL MDRL
Ek 22 Hava Kalite Modelleme Sonular
199
DS GENEL MDRL
Ek 23 Acil Mdahale Plan
200
DS GENEL MDRL
KAYNAKLAR Byk stanbul Su Temini Melen Sistemi II. Merhale Projesi Byk Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan, T evre Mhendislii Blm, 2007 OB, 2003, Ak Alanda Kullanlan Tehizat Tarafndan Oluturulan evredeki Grlt Emisyonu le lgili Ynetmelik (2000/14/AT), T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl, 22.01.2003 tarih ve 25001 sayl Resmi Gazete. OB, 2004, T.C. evre ve Orman Bakanl, Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii, 01.11.2004 tarih ve 19269 sayl Resmi Gazete, Ankara OB, 2008, evresel Grltnn Deerlendirilmesi ve Ynetimi Ynetmelii, T.C. evre ve Orman Bakanl, 07.03.2008 tarihli 26809 sayl resmi gazete. OB, 2007, T.C. evre ve Orman Bakanl, Endstri Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii, 22.07.2006 tarih ve 26236 sayl Resmi Gazete, Ankara SGB, 2003, Grlt Ynetmelii, T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, 23.12.2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazete. SGB, 2003, Titreim Ynetmelii, T.C. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl, 23.12.2003 tarih ve 25325 sayl Resmi Gazete. DAVIS, P.H. et all 1988, Flora of Turkey and East Aegean Islands, (Supplement), Vol. 10, Edinburg University Press, Edinburgh. DEMRSOY, A. 1996, Memeliler, Meteksan A.., Ankara DEMRSOY, A. 2002, Genel Zoocorafya ve Trkiye Zoocorafyas, Meteksan A.., Ankara DS, 1993, Barajlara ait Teknik artname, DS Genel Mdrl, Ankara EKM, T. ve ark. 2000, Trkiye Bitkileri Krmz Kitab, T.T.K.Dernei, Ankara. EPA, U.S. Environmental Protection (http://www.epa.gov/scram001/dispersion_alt.htm), Agency, A.B.D.
ERE Hidroelektrik retim Ve Ticaret A., Sargzel Baraj, Hes Ve Malzeme Ocaklar Projesi ED Raporu, 2007 GNER, A. ve ark. 2000, Flora of Turkey and East Aegean Islands, (Supplement 2), Vol.11, Edinburg University Press, Edinburgh. http://www.tubitak.gov.tr/tubives/index.php (Trkiye Bitkileri Veri Servisi TBTAK) ISTVN L. VR AND LEO L. BERANEK, HOBOKEN, N.J., 2006, Noise and vibration control engineering: principles and applications / edited by : Wiley,. SK Osmangazi (saky) Baraj Projesi Degol evre Mhendislik Mavirlik Ticaret LTD. T. 2008 Metcalf and Eddy. (2004). Wastewater Engineering; Treatment, Disposal and Reuse, Mc Graw Hill Book Company, New York, ABD. MEZZNOLU, AYSEN , 1987, Hava Kirliliinin ve Kontrolnn Esaslar, Blm IV., Sf. 111, zmir 201
DS GENEL MDRL
www.meteor.gov.tr Yedigze Elektrik retim ve Ticaret Ltd. Sti., Yedigze Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar ED Raporu, DOKAY-ED evre Mhendisligi Ltd.Sti., 2007 YT, N. ve ark. 2002, evresel Etki Deerlendirme "ED", Klavuz, Ankara
202
DS GENEL MDRL
YETERLLK BELGES PERSONEL TABLOSU Projenin Ad Proje Sahibi Projenin Mevkii Yeterlilik Belge No
Tebliin lgili Maddesi Kapsamnda altrlacak Personel
evre Mhendisi (Madde 5/1-a)
KAPSAMINDA ALITIRILMASI TAAHHT EDLEN : Byk Melen Baraj, HES ve Malzeme Ocaklar Projesi : Devlet Su leri (DS) Genel Mdrl : Sakarya ve Dzce lleri, Byk Melen ay, ayst ve Dikenli Tepe Mevkileri : 42
-Sorumlu Olduu Blm, Sayfa, blm, ekler vb.
Ad Soyad
Meslei
mzas
Mustafa Evren Erahin
evre Mhendisi Blm I, II, III, IV, V, VI, Ziraat Mhendisi, Blm V, evre Yksek VI, VII, Mhendisi VIII, Ekler Blm IV.2.6, IV.2.12, IV.2.13, V.2.5, V.2.7 Blm IV.2.2., IV.2.3. Blm I, II, III Blm III, IV, Raporun tamam Blm I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII, Ekler
Mhendislik veya mimarlk faklteleri veya faklte veya akademi veya drt yllk yksek okul veya fen veya edebiyat fakltelerinin mezunu personel (Madde 5/1-b)
Mustafa Yazgan
Sleyman vez
Biyolog
Kapsam Belirleme ve nceleme Deerlendirme Komisyonunca veya PTD nceleme deerlendirme komisyonunca belirlenmi meslek grubundaki personel
Recep H. Eren
Jeoloji Yksek Mhendisi naat Yksek Mhendisi evre Yksek Mhendisi naat ve evre Yksek Mhendisi evre Yksek Mhendisi
Azize Aydeniz Kalayc
nci Karakaya
Rapor Koordinatr (Madde 5/1-c)
zzet ztrk
Ali Fuat Aydn
203
DS GENEL MDRL
ED RAPORUNU HAZIRLAYAN ALIMA GRUBU ZGEM (Prof. Dr. zzet ZTRK) T.C. KMLK NO ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL 4861089914 zzet ztrk Mehmet Zonguldak - 15.06.1954 naat Yksek Mhendisi evre Yksek Mhendisi ngilizce
MEZUN OLDUU Lisans - T naat Mhendislii Blm, 1977 OKUL VE BLM Y. Lisans - T evre Mhendislii Blm, 1979 Doktora - T evre Mhendislii Blm, 1982 Adres: T, naat Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Maslak, /EV- ADRES 34469, stanbul TELEFONU Tel : 0212 285 37 90 E-posta: GSM: 0532 693 25 87 E-posta: iozturk@ins.itu.edu.tr GREV YAPTII 1978 - Bugne, T evre Mhendislii Blm KURUM/KURULULAR 1978 ylnda girdii T evre Mhendislii Blmnde Aratrma Grevlisi, Doktor, Yardmc Doent, Doent. ve Profesr olarak devam ettirmitir. alma alanlar: Su ve Atksu Artm Endstriyel Kirlenme Kontrol Deniz Kirlenmesi ve Deniz Dearjlar Havasz (Anaerobik) Artma evre Etki Deerlendirmesi Kat Atk Ynetimi Bu konularda lisans ve yksek lisans dzeyinde dersler vermektedir. Ayn konularda 100n zerinde uluslararas yayn yapmtr. 50ye yakn projede, 20nin zerinde evresel Etki Deerlendirme Raporunun hazrlanmasnda grev almtr. 11 tane uygulama ve aratrma projesinin yrtcln de yapan ztrk, 1994 ylnda TBTAK Bilimsel Aratrma Tevik dl almtr. Projenin evresel Etkileri ve Genel Deerlendirme; ED Koordinatr
KISA ZGEM
RAPORA KATKISI
204
DS GENEL MDRL
ZGEM (Dr. Mustafa S. YAZGAN) T.C. KMLK NO ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL 51769693040 Mustafa Sait Yazgan Mehmet Yasin Halfeti 14 Nisan 1967 Ziraat Mhendisi evre Yksek Mhendisi ngilizce
MEZUN OLDUU Lisans - Dicle niversitesi, Ziraat Fakltesi, 1993 OKUL VE BLM Y. Lisans - Harran niversitesi, evre Mhendislii Program, 1995 Doktora T evre Mhendislii Blm, 2001 Adres: T, naat Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Maslak, /EV- ADRES 34469, stanbul TELEFONU Tel : 0212 285 65 43 E-POSTA: GSM: 0533 663 14 16 E-posta: yazgan@itu.edu.tr 1994 - 1997, Aratrma Grevlisi, Harran niversitesi, evre GREV YAPTII Mhendislii Blm KURUM/KURULULAR 1997 - 2001, Aratrma Grevlisi, T evre Mhendislii Blm 2001 - 2005, retim Grevlisi, T evre Mhendislii Blm 2005 - Bugne, Yardmc Doent, T evre Mhendislii Blm 1994 ylnda Harran niversitesinde balad akademik hayatna 1997 ylndan itibaren T evre Mhendislii Blmnde devam etmektedir. alma alanlar: Sularnn Artlmas Su ve Toprak Kaynaklarnn Korunmas Yayl Kirletici Kaynaklar Tarmsal Kirlilik evresel Etki Deerlendirme Bu konularla ilgili 50nin zerinde ulusal ve uluslararas yayn yapmtr. 10a yakn projede ve 10un zerinde evresel Etki Deerlendirme Raporunun hazrlanmasnda grev almtr. RAPORA KATKISI Proje Alannn Konumu ve evresel Etkilerinin Deerlendirmesi
KISA ZGEM
205
DS GENEL MDRL
ZGEM (Dr.Ali Fuat AYDIN) T.C. KMLK NO ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL 27350007060 Ali Fuat AYDIN Hayreddin stanbul, 1967 evre Mhendisi ngilizce
T Fen Bilimleri Enstits evre Mh. Bl. Doktora Program (2002) MEZUN OLDUU T Fen Bilimleri Enst. evre Mh. Bl. Yksek Lisans Program (1993) OKUL VE BLM T naat Fakltesi evre Mhendislii Blm (1990) ADRES: stanbul Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm 34469 Ayazaa - stanbul EV ADRES: T Lojmanlar C2 Blok Daire :16. Maslak stanbul TEL: (212) 285 37 87 EV TEL: (212) 328 05 95 E-mail: afaydin@ins.itu.edu.tr
/EV- ADRES TELEFONU E-mail:
T naat Fak., evre Mh. Bl., Yardmc Doent Dr. (Eyll 2005- ) GREV YAPTII T naat Fak., evre Mh. Bl., Aratrma Gr. Dr. (2002-Eyll 2005) KURUM/KURULULAR T naat Fakltesi, evre Mh. Bl., Aratrma Grevlisi (19932002) KISA ZGEM 1990 ylnda T evre Mhendislii Blmnden mezun oldu. Yksek lisansn ve doktorasn T Fen Bilimleri Enstitsnde evre Programnda tamamlad. Balca alma alanlar; endstriyel kirlenme, deniz dearjlar, su temini ve atksularn uzaklatrlmas, evre mevzuat, ime suyu artm, evresel etkilerin deerlendirilmesi. 40n zerinde bilimsel makale ve teblii, 30un zerinde teknik rapor yayn bulunmaktadr. ED Raporlar: MARMARA ERELS KOMBNE EVRM SANTRAL (EDTekirda.), ASSAN-HYUNDAI Motorlu Aralar (n ED-stanbul), YILDIZ KONFEKSYON ATLYES (n ED-stanbul), OTOCENTER (n ED-stanbul), KOPET Akaryakt stasyonu ve Merkezi (EDstanbul), CEML VE YAAR DALKIRAN Merkezi (ED- stanbul), BALTA Konfeksiyon Merkezi (ED- stanbul), TRO KONUTLARI (n ED, stanbul), DOA MADENCLK Dzce Taoca ve Konkasr Tesisi (ED, Dzce) Proje yeri ve etki alannn mevcut evresel zelliklerinin belirlenmesi Projenin nemli evresel etkileri ve alnacak nlemlerin belirlenmesi
REFERANSLAR
RAPORA KATKISI
206
DS GENEL MDRL
T.C. KMLK NO ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL MEZUN OLDUU OKUL VE BLM /EV-ADRES
ZGEM (Do.Dr.Sleyman VEZ) 47410552828 SLEYMAN VEZ MEHMET AL AKHSAR, 1959 RETM GREVLS, BYOLOG DR NGLZCE ATATRK NVERSTES, BYOLOJ BLM FEN FAKLTES,
.T.. NAAT FAKLTES, EVRE MHENDSL BLM, MASLAK-34469STANBUL 0 212 285 6883 sovez@ins.itu.edu.tr STANBUL TEKNK NVERSTES 01.01.1959 tarihinde Manisa-Akhisar'da dodu. 1976 ylnda girdii Atatrk niversitesi Fen Fakltesi Biyoloji Blm'nden 1980 ylnda mezun oldu. 1986' ylnda stanbul niversitesi Deniz Bilimleri ve Corafya Enstitsnde balad Yksek Lisansn Deniz Biyolojisi dalnda 1988 ylnda tamamlad ve 1990 ylnda kazand YK bursuyla Amerika Birleik Devletlerinin Colorado State Universitesinde Doktora almasna balad ve 1996 ylnda University of Northern Colorado niversitesinden doktora diplomas alarak mezun oldu. Evli ve drt ocuk babas olan Sleyman vez T evre Mhendislii Blmnde 1981 ylndan beri grev yapmaktadr. Raporda alma sahasnn karasal ve denizel flora ve faunas ile dolgu alannda yaplacak almalarn olas evresel etkilerinin incelenmesi almalarna katk.
TELEFON E-Mail GREV YAPTII KURUM/ KURULULAR KISA ZGEM
RAPORA KATKISI
207
DS GENEL MDRL
ZGEM (Dr. Recep H. EREN) T.C. KMLK NO ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL MEZUN OLDUU OKUL VE BLM 18341400168 Recep H. EREN Abdlkadir Kayseri - 01.02.1945 Jeoloji Yksek Mhendisi ngilizce
Lisans - T Maden Fakltesi, 1968 Doktor a- T Mhendislik Mimarlk Fakltesi Maden Blm, 1980 Adres: Perpa Ticaret Merkezi A Blok, Kat: 5, No: 157 Okmeydan/EV- ADRES stanbul TELEFONU Tel : 0212 220 52 92 E-POSTA: GSM: 0532 432 38 92 E-posta: anadoluyer@hotmail.com 1968 -1972, Etibank 1972 -1980, Aratrma Grevlisi, T Mh. Mim. Fakltesi Maden Blm GREV YAPTII 1980 -1983, retim Grevlisi, Dr. T Maden Fakltesi KURUM/KURULULAR MineralojiMaden Yataklar Krss 1983 -1993, retim Grevlisi, Dr. T Maden Fakltesi Mineraloji Petrografi Ana Bilim Dal 1993 - 2001 Doent, Maden Fakltesi 2001 - bugne, Anadolu Yerbilimleri Ltd. ti. niversitede akademik faaliyetinin yannda aada sralanan alanlarda uygulama ve aratrmalarda bulunmutur: KISA ZGEM Maden yataklar, endstriyel mineral, hammadde kaynaklar ve mermer oluumlarnn etd Jeolojik ve jeoteknik etd raporlar ehir ve evre jeolojisi
1994-2001 yllar arasnda, BB iin stanbul Metropol Alannda Yerleime Uygunluk Ettlerini gerekletiren Yerbilimleri Grubu danmanlk grevi stlenmitir. Zemin Deprem Aratrma Mdrlne danman yapmtr RAPORA KATKISI Jeolojik, Jeoteknik ve Hidrojeolojik Yap
208
DS GENEL MDRL
ZGEM (nci KARAKAYA)
T.C. KMLK NO ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL MEZUN OLDUU OKUL VE BLM
22334257288 nci Karakaya Hseyin Kayseri 25 Nisan 1983 evre Mhendisi ngilizce Lisans Y.Lisans - stanbul Teknik niversitesi, evre Mhendislii, 2006 - stanbul Teknik niversitesi, evre Bilimleri ve Mhendislii, 2008
/EV- ADRES TELEFONU E-mail:
T, naat Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Maslak, 34469, stanbul Tel : 0212 285 37 94 GSM: 0505 664 52 27 karakayainci@yahoo.com 2007- Proje Mhendisi, T evre Mhendislii Blm Danmanlk Projeleri 2001 ylnda Karatay Lisesi (Yabanc Dil Arlkl) Antalya, 2006 ylnda T naat Fakltesi evre Mhendislii Blmnden mezun olmutur. 2003 ylnda Antalya Bykehir Belediyesi Denetim Ekibinde, 2004 ylnda Ataky Atksu Artma Tesisi Laboratuvarnda, 2005 ylnda Aksaray SK Su Proje Mdrlnde ve DEVA Holding A..Atksu artma tesisinde staaj yapmtr. 2007 ylnda T evre Mhendislii Blmnde proje mhendisi olarak almaya balamtr. alma alanlar: Kat Atk Ynetimi Endstriyel Kirlenme Kontrol
GREV YAPTII KURUM/KURULULAR
KISA ZGEM
RAPORA KATKISI
Projenin evresel zellikleri
209
DS GENEL MDRL
ZGEM T.C. KMLK NO

ADI VE SOYADI BABA ADI DOUM YER VE YILI MESLE YABANCI DL Azize AYDENZ KALAYCI 26930432896 Azize AYDENZ KALAYCI Dervi Balarba/DYARBAKIR - 1965 naat Yksek Mhendisi ngilizce
1994 Training Programe on Water Engineering niversity of

MEZUN OLDUU OKUL Southampton, U.K. VE BLM 1990 Frat niversitesi naat Mhendislii Blm Yksek Lisans 1987 Frat niversitesi naat Mhendislii Blm Lisans / EV ADRES VE DS XIV. Blge Mdrl K.amlca/skdar/ STANBUL TELEFONU 0 216 325 63 20-115 E-POSTA aaydenizk@yahoo.com GREV YAPTII KURUM / KURLULAR
1 - DS X. Blge Mdrl, Proje Mhendisi, Diyarbakr 2 - DS Genel Mdrl, Proje Mhendisi, Ankara 3 - DS XIV. Blge Mdrl, stanbul 4 - DS XIV. Blge Mdrl, evre Bamhendisi, stanbul
Lisans Eitimini1987de Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi naat Mhendislii Blmnde tamamlayarak ayn yl DS X. (Diyarbakr) Blge Mdrlnde Proje Mhendisi olarak greve balamtr. 1990 ylnda Yksek Lisans eitimini tamamlam,1994te ngiliz Hkmeti Bursunu kazanarak Southampton niversitesi ve HALCROWda Su Mhendislii Konusunda Eitim Programna katlmtr. 1994 -1998 Yllar arasnda DS Genel Mdrl Proje ve naat Dairesi Bakanl GAP ube Mdrlnde proje Mhendisi olarak grevine devam etmitir. DS X. Blge ve Genel Mdrlkteki hizmeti boyunca GAP Projelerinde birok Kati Proje almalaryla birlikte Proje Kontrolln yrtmtr. 1998-2004 Yllar arasnda DS IV. Blge (stanbul) Mdrl Proje ve naat ube Mdrlnde Byk stanbul mesuyu Projelerinde Proje Mhendisi olarak; 2004ten bu yana Ett ve Plan ube Mdrlnde evre Bamhendisi olarak DS 14. Blge Mdrlnn grev ve sorumluluk kapsamna giren her trl evre sorunlar, Marmara Havzas Su Kalitesi zleme almalar ve Byk stanbul mesuyu II. Merhale Projesi Melen Sistemi kapsamnda Melen Havzas Entegre Koruma ve Su Ynetimi Master Plan Projelerinde almalarna devam etmektedir. Haziran 2008 de Hollanda Hkmetinin dzenlemi olduu Avrupa Birlii Komisyonu tarafndan yaymlanan Yksek Maliyetli evresel Direktiflerin uygulanmas aamasnda karlalan sorunlar ve dikkat edilmesi gereken hususlar kapsayan IPA/EnvironmentMTEC Program kapsamnda Avrupa Birliine Katlm ncesi Mali Yardm Arac ve evre konulu eitim programna katlmtr.
KISA ZGEM
RAPORA KATKISI
Proje almalar, Kontrol ve Deerlendirme
210
DS GENEL MDRL
211
DS GENEL MDRL
212
DS GENEL MDRL
213
DS GENEL MDRL
215
DS GENEL MDRL
216
DS GENEL MDRL
217
DS GENEL MDRL
219
DS GENEL MDRL
220
DS GENEL MDRL
221
DS GENEL MDRL
222
DS GENEL MDRL
223
DS GENEL MDRL
224

Büyük Melen Barajı ÇED Raporu

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Büyük Melen Barajı ÇED Raporu

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DEVLET SU LER GENEL MDRL

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

STANBUL- UBAT 2009

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

Proje Sahibinin Ad Adresi Telefon ve Faks Numaralar Projenin Ad

Adresi Telefon ve Faks Numaralar e-posta Rapor Sunum Tarihi

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

ONAMA SAYFASI ADI SOYADI VE ALIMA ALANI mza

Do.Dr. Ali Fuat AYDIN evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)

Do.Dr. Sleymen VEZ Biyolog (Flora / Fauna)

Do.Dr. Recep Hayri EREN Jeoloji Mhendisi (Jeolojik zellikler)

nci KARAKAYA evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)

Mustafa Evren ERAHN evre Yksek Mhendisi (evresel Etkiler)

Azize AYDENZ KALAYCI naat Yksek Mhendisi (Proje Planlama)

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

Tablo I.2 Baraj gvdesinin zellikleri

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

ekil II.1 Trkiye haritasnda Sakarya ve Dzce ilinin yeri

ekil II.2 Melen Havzasn ve havzann konumunu gsteren harita

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

ekil II.5 Melen Reglatr

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

II.2. Proje kapsamndaki nitelerin konumu

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

: 448 168 015,25 YTL

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

33 032 952.64 992 708 257.52

64 535 607.39 1 245 187 981.89

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

NAAT NCES HAZIRLIK DNEM

STE TESSLERNN KURULMASI

ANTYE ULAIM YOLLARININ YAPILMASI

DERVASYON TESSLER NAATI

BARAJ GVDES NAATI

DOLU SAVAK NAATI

ELEKTRO MEKANK TEHZAT SLER

ekil III.1 Projenin Gereklemesi le lgili Akm emas

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

BYK MELEN BARAJI, HES VE MALZEME OCAKLARI ED RAPORU

YILLAR 2014-2022 2022-2032 2032---Ortalama

TOPLAM HZMET YILI 8 10 32 50 yl

Toplam Gelir (YTL)

304510480 2436083840 456768560 4567685600 611889360 19580459520 531684579.2