You are on page 1of 4

Aile irketleri neden kurumsallaamyor?

04 Nisan 2011

Trkiyede kamu kurumlarn bir kenara brakrsak irketlerin yzde 99unu aile irketleri oluturuyor. Aile irketlerinin en byk sorunu kurumsallaamama. irketlerin kurumsallamasnn nndeki engeller neler, ocuklarn ynetime nasl hazrlyorlar, aile irketlerinin sonunu ne getiriyor, irket anayasas ve bamsz ynetim kurulu yelii ne kadar ie yaryor? Uzmanlara sorduk.

Trkiyede toplam irket saysnn 2 milyon civarnda olduu tahmin ediliyor. Devlet kurumlarn bir kenara brakrsak Trkiyede irketlerin yzde 99unu aile irketleri oluturuyor. Grld gibi Trk ekonomisini aile irketleri ynetiyor. Dnyada da durum farkl deil. Dnyann en byk 500 irketinin yzde 40n dahi aile irketleri oluturuyor. Avrupada irketlerin yzde 60n, Latin Amerikada yzde 65-90n, Kuzey Amerika ve Asyada ise yzde 95ini aile irketleri oluturuyor.

Trkiyede aile irketlerinin en byk sorunu kurumsallaamama. Profeyonelleme ve kurumsallama iie gemi kavramlar. Diyelim ki pazarlamada, finansta, retimde o iin eitimini alm, konuya profesyonelce yaklam bir kiiyi istihdam etmeye baladnz zaman, kurumsallamaya doru bir adm atmaya balyorsunuz. Tabii burada kurucu yneticinin bak as ok nemli. Kurumsallama kurucuyu da balyor nk.

Nuh imento Ynetim Kurulu Bakan Atalay ahinolu, 4. Aile letmeleri Kongresinde yapt konumasnda yle diyor: Ben Vehbi Beyden (Ko) u cmleleri duymuumdur Bir irketimin genel mdryle tepedeki patron olarak konuup, ona bir eyler sorarak irketin gidiatn ondan renmek iin burnum szlar, ama yapamam demitir. Niye? nk kurumlamak yolunda kadrolar kurmuum. O genel mdrle benim aramda baka yneticiler var, koordinatrler vs var... Bu rnekte olduu gibi kurucunun vizyonu, tavr kurumsallamada ok nemli. Kurucunun Biz bu kural koyduk ama ben bugn bu kurala uymayacam demesiyle kurumsallama olmuyor. PwC Kdemli Orta Adnan Nas, kurumsallamay esas itibariyle, irkette ilerin yrtlmesinin kiilerden bamsz kurallara balanmas olarak tanmlyor. Nas, kurumsallamann kurum imajna, marka bilinirliine olumlu katk yaptn, yetenekli profesyoneller iin cazip bir alma yeri, bankalar iin cazip mteri ve potansiyel ortaklar (halka arzda yatrmclar) iin cazip yatrm olmann en kestirme yolu olduunu sylyor.

Ailenin iindeki ilikiler irkete szyor stanbul Kltr niversitesi Aile letmeleri ve Giriimcilik Uygulama ve Aratrma Merkezi (AGMER) kurucusu Prof. Dr. Tamer Koel, ynetim asndan aile irketlerinin nndeki en byk engelleri yle sralyor: - Firmann kurucusunun, giriimci yneticinin o firmayla ilgili hayal gc veya vizyon eksiklii. - Ailenin iindeki ilikilerle, iletmenin iindeki ilikileri birbirinden tam olarak ayramama problemi var ki kurumsallama burada devreye giriyor. letme piyasa koullarna gre karar almas gerekirken, aile iindeki dengeleri gzetmek zorunluluuyla karar alamyorsa rnein kritik mevkide olan baarsz bir

aile bireyine sen baarszsn, bu ii brak diyemiyorsa, onun baarszln telafi edecek yan yollar aryorsa, aile iindeki ilikiler iletmeye szyor demektir. - Bir aile bir iletmeyi kurmusa o iletmenin ynetimini o aile yapacaktr eklindeki genel bir anlay var. st kademelere doru profesyoneller getirmek baz aile kltrlerinde ailenin bu ii yapamad eklinde alglanyor, bu psikolojik bir alg. Bunu aamayanlar byyemiyor.

3. kuak kritik Aile iletmelerinde genelde nc jenerasyon kritik grnyor. O aamay geenlerin kurumsallamay daha fazla baardklar syleniyor. Birinci kuak yani dede ii kurar, ikinci kuak baba ii gelitirir, nc kuak, torun da ii batrr gibi klie sylemleri ehir efsanesi olarak kabul eden bir kesim de var. Aile irketlerinin sonunu getiren nedenler yle; - Aile iletmelerinin sonunu getiren aile iindeki atmalar - in niteliinin piyasaya uymamas. Mesela odun sobas reten bir firmann yapt ii ok sevmesi ve gaz sobas kt halde odun sobas retmeye devam etmesi - Vizyon eksiklii, - Yeniliklere ayak uyduramama, - Bilgi altyaps ve raporlama dzeyinin yetersizlii, - nsan kaynaklar fonksiyonunun gelimi olmamas, - Kaytd problemini tmyle aamamalar, aile varlklar ile irket varlklarnn tmyle ayrtrlmamas, - Gelecek kuaklara mlkiyet ve ynetim devrinin gereince planlanp uygulanmamas, - Hissedarlar arasnda i stratejileri ve ynetim felsefesi konusunda derin gr ayrlklarnn ortaya kmas, - Aile yesi hissedarlarn kendi arzularyla borsada ya da zel sat yoluyla ortaklktan kmalar da etken olabiliyor. - Baz durumlarda elerin irkette almas veya ocuklar arasndaki farkl kariyerlerin de ihtilaflar byterek krize dntrmesi aile irketlerinin sonunu getiriyor.

ocuklar nasl yetitiriyorlar? Trkiyede bugnk byk iletmelerin byk ksm 1950-60 arasnda kurulan iletmeler. ounluu birinci jenerasyonu zaten devretmi ya da devretmek zere olan iletmeler. Bunlarn bir ksm iyi eitim alm insanlarn kurduu bir ksm ise i insanl becerileri yksek olan giriimcilerin kurduu iletmeler. Bu iletme sahipleri kendi ocuklarnn daha iyi yetimesi iin bir aray peindeler, byk fedakarlklarda bulunuyorlar.

Birinci kuak i banda ise, gelecek kuaklarn eitimi ve hazrlanmasndan ok ncelik bymede ve bazen de kurumsallamada oluyor. kinci kuak i bana gemise, gelecek kuan eitimi ve kariyer plan daha fazla dnlyor. Bu balamda yurt dnda eitim, kresel irketlerde deneyim ya da kk bir sermaye tahsisiyle pilot giriimcilik eitimi zendiriliyor. Adnan Nas, Yaplmas gereken, eitim ve kariyer plan ile birlikte yeni kuan sorumluluk stlenme ve karar verme yeteneklerinin de arttrlmas, ayrca dier miraslar ve hissedarlar ile iletiim ve uzlama deneyimi kazandrlmas. Esas itibariyle yeni kuan kontrol odakl ynetim kurulu ve hissedarlk grevlerine hazrlanmas, fiili irket yneticiliinin sadece ii tanma iin planlanmas gerekir diyor.

Dnyann en eski aile irketleri Dnyada en eski ve gen kuaklarn iyi hazrlayan aile irketleri arasnda svete 7nci kuaa ulaan medya grubu Bonnier ailesi, Hollandada C&A zincirinin sahibi Brenninkmaijer ailesi ve Portekizde 5inci kuaktaki Espirito Santo ailesi dikkati eken rnekler arasnda yer alyor. Byk leklere

ulamasa da halen devam eden irketler arasnda 578de kurulan Japon Konga Gumi (inaat), Fransz Chateau de Goulaire (baclk) irketleri saylabilir.

Trkiyede ise en eski aile irketleri 1777de kurulan Hacbekir ve 1871de kurulan Kurukahveci Mehmet Efendi.

Aile irketinin tanm Aile irketlerinin tanm konusunda bir kavram kargaas var. Hangi irketleri aile irketi olarak tanmlayacaz? Prof. Dr. Tamer Koel, aile iletmelerini 5 kritere gre deerlendiriyor: 1) Aile bireylerinin ynetim kurulunun altndaki kademeden balayarak ynetim kademelerinde olmas 2) Eer bu birka kuaktr devam eden bir aile irketiyse st kademedekilerin daima aileye mensup birisi tarafndan igal edilmi olmas 3) Ynetim kurulundaki ye ounluunun aile bireylerinden olumas 4) Stratejik kararlarn daima aile onayna bal olmas 5) Hisse dalmnda ounluun ailenin elinde olmas durumunda irket aile irketidir. Koel, nemli bir noktaya dikkat ekiyor: Ynetim kurulundaki yelerin ounluu aileden olmayabiliyor, ama o yeler yle yeler ki, soyisimleri farkl ama aile yelerinin ok yakn kiiler. Bu aile iletmesi midir, deil midir? Sadece ynetim kurulu kompozisyonuna bakarsanz deildir ama bu yanltc oluyor.

Son trend aile anayasas Bamsz ynetim kurulu yelii ve irket anayasalar gibi kavramlar son dnemde ska duyuyoruz.

Gnlk ilere karmayan, fakat hissedarlar ve yatrmclar adna irketteki anahtar sreleri izleyen bamsz yeler, ayn zamanda aile temsilcileri arasnda kabilecek gr ayrlklarnda tarafsz kimlikleriyle de ok nemli bir rol stleniyorlar. Aile anayasas olarak anlan uzlama metinleri ise aile yelerinin ortak deerleri, amalar, ynetim felsefesi, gelecee ynelik mlkiyet ve ynetim sreleri konusundaki taahhtlerini ieriyor. Bylece aile yelerine tm hissedarlarna, alanlarna, herkese irketin kurumsal istikrar ve gelecei ynnden teminat vermi oluyor.

Aile anayasas meselesi Trkiyede son dnemde ok popler oldu, herkes aile anayasas oluturmaya alyor ama henz alnm bir sonu yok. ounlukla yaplm olmak iin yaplyor gibi bir izlenim var. Kltr farkllklar dikkate alnmadan dardan getirilen bu tr uygulamalarn baar ans az grlyor.

Birinci kayg byme Uluslararas denetim, vergi ve danmanlk irketi PwCnin 2010/2011 Kresel Aile irketleri Aratrmasna gre Trk irketlerinin yzde 56s nmzdeki 5 yl iinde el deitirmeyi hedefliyor. Deiiklik ngrenlerin yzde 53 halka arz veya baka bir irkete sat ihtimaline arlk verirken, gelecek kuaa devir yzde 37lik bir oranla daha dk. Yine aratrmaya gre Trk irketlerinin birinci kaygs byme. Bymeye odaklandklandklar iin gelecek kuaklarn yetitirilmesi geri planda kalyor. 4 irketten 3nde patronun lmesi, grevden aniden ayrlmak zorunda kalmas vs durumunda bir acil durum plan yok. Aile yeleri karar alrken ynetim dndaki aile yelerine ok danmyor. (Bkz: Hrriyet K 16 Ocak 2011)

You might also like