Professional Documents
Culture Documents
Kayp oran
,
lave kayplar
Tablo 2.2: Transformatr sarm hesabnda kullanlan semboller
39
2.2. Formller
ANLAMI FORML
Manyetik nve kesiti
9
10
. . .
. x
P
P
x
B j f
S
C S
Fe
CU
n
=
Primer gc
q
2
1
S
S =
Manyetik ak
B.Sn =
Primer sipir says
8 -
1
1
.f.10 4,44.
U
N
|
=
Sekonder sipir says
8 -
2
2
.f.10 4,44.
U
N
|
=
Primer iletken akm
1
1
1
U
S
I =
Sekonder iletken akm
2
2
2
U
S
I =
Primer iletken kesiti
J
I
S
1
1iletken =
Sekonder iletken kesiti
J
I
S
2
2iletken =
Primer ve sekonder iletken ap
t
1il.
1
.S 4
d = ,
t
2il.
2
.S 4
d =
Sekonder iletken ap
h k
s N
Cp
cu
il
. . 100
. . 4
2 2
=
Makarann iten ie ykseklii
2 2
. N hm d =
zgl bakr katb p
CU
= 2,7 . J
2
zgl demir kayb
p
Fe
= P
10
., .
|
.
|
\
|
10000
B
2
Demir ekirdek dna izilen dairenin
ap
677 , 0 .
. 4
t
Sn
D =
Tablo 2.3: Transformatr sarm hesaplamasnda kullanlan formller
40
2.3. OG / YG Transformatrn Hesab
fazl transformatrlerin yapm hesaplar, bir fazl transformatrlerin yapm
hesabna benzer. Nve eit kesitli ayaktan olutuundan bir ayak iin hesaplanan deerler
dier ayaklarda da ayn kaca iin hesaplama sadece bir ayak iin yaplr.
2.3.1. Verilen Deerler
S = 100 kVA , U
1
= 20000 V = 20 kV , U
2
= 231 V , f=50 Hz , B= 13500 Gauss
e = % 4 , / Bal
2.3.2. Hesaplama
2.3.2.1. Manyetik Nve Kesitinin Hesaplanmas
ekirdek tipi olarak hesab yaplacak olan bu transformatrn sarglar, silindirik
tipten yaplacak ve soutma ekli kendi kendine sour tipten olacaktr.
Hesaplama yaplrken kabul edilen demir ve bakr kayplar ekil 2.1den bulunabilir.
ekil 2.1: 5 - 500 kVAa kadar olan fazl yal transformatrlerin f=50 Hzde demir ve bakr
kayplar grafii
41
ekil 2.2: 500 - 50000 kVAa kadar olan fazl yal transformatrlerin f=50 Hzde demir ve
bakr kayplar grafii
P
CU
= 2000 Watt ve P
Fe
= 700 Watt
Hesabn yapacamz transformatr yukardaki bu kayplara ( ekil 2.2 ) sahip
olacandan kayp oran:
= 86 , 2
700
2000
= =
Fe
P
cu P
zgl bakr ve demir kayplarnn tayini:
p
CU
= 2,7 . J
2
= 2,7. ( 2,6)
2
= 18,2 Watt / kg
na olunmu transformatrlerde saclarn ilenmesi sonucunda meydana gelen ilave
kayplarn dikkate alarak , = 1,15 kabul edelim:
p
Fe
= P
10
., .
2
10000
|
.
|
\
| B
= 1,3.1,15.
2
10000
13500
|
.
|
\
|
= 2,72 Watt / kg
Burada 0,35 mmlik silisyum alaml sac iin P
10
= 1,3 Watt / kg kabul edilmitir
(Tablo 2.3).
Sac kalnl Eppstein cihaznda
tespit edilen kayp
mal olunmu trafodaki
kayp Watt/kg
Doldurma
faktr % plak Yaltlm
0,35 0,38 ( 0,4 ) 1,1 ( 1,3 ) 1,2 (1,5 ) 92,5 ( 0,87 )
0,5 0,53 ( 0,55 ) 1,3 (1,7 ) 1,4 ( 2,5 ) 94,3 ( 0,9 )
Tablo 2.3: 0,35 ve 0,5 mmlik yksek alaml saclarn kayp faktrleri
42
C faktr Tablo 2.4ten baklarak bulunabilir.
Bir fazl
transformatr
fazl
transformatr
Yuvarlak bobinli ekirdek tipi transformatrler 0,45 0,40
Dikdrtgen bobinli ekirdek tipi transformatrler 0,55 0,45
Mantel tipi transformatrler 0,85 0,55
Tablo 2.4: C faktrnn ortalama deerine ait cetvel
Bulduumuz bu deerleri formlde yerlerine koyarsak bacak kesitini bulmu oluruz.
2.3.2.2. Primer ve Sekonder Sipir Saylarnn Bulunmas
1957500 145 . 13500 . = = =
n
S B | Maxwell
2657
50 . 1957500 . 44 , 4 . 3
10 . 20000
. . 44 , 4 . 3
10
8 8
. 1
1
= = =
f
U
N
|
Sipir
31
50 . 1957500 . 44 , 4 . 3
10 . 231
. . 44 , 4 . 3
10
8 8
. 2
2
= = =
f
U
N
|
Sipir
2.3.2.3. Primer ve Sekonder Akmlarnn Bulunmas
Primer giri gcn bulmak iin verimi Tablo 2.5ten bakarak tespit edebiliriz. Burada
100 kVAlk transformatr iin verim 97,3 olarak tespit edilir.
S(kVA) 1 5 10 20 50 100 200 500 1000
q (%) 92 95,3 95,8 96,2 96,7 97,3 97,7 98,1 98,5
Tablo 2.5: Transformatr glerine gre verim tablosu
Primer (giri) gc transformatrn veriminin deeri kadar azalarak sekonder (k)
gc oluur.
7 , 102
973 , 0
100000
2
1
= = =
q
S
S kVA
2 9 9
145 10
72 , 2
2 , 18
13500 . 6 , 2 . 86 , 2 . 50
100
4 , 0 10
. . .
. cm x x x
P
P
x
B j f
S
C S
Fe
CU
n
= = =
43
A
U
S
I 96 , 2
20000 . 73 , 1
102700
20000 . 3
1000 . 7 , 102
. 3
1
1
1
= = = =
A
U
S
I 249
231 . 73 , 1
100000
. 3
2
2
2
= = =
2.3.2.4. Primer ve Sekonder letken Kesitlerinin Bulunmas
Soutma ekli
Akm younluu
( Amp / mm
2
)
Hava ile soutulan transformatrlerde 1,7 ~ 2,0
Kendi kendine soutulan yal transformatrlerde 2,2 ~ 3,5
Suni olarak soutulan transformatrlerde 3,5 ~ 5,0
Tablo 2.6: Soutma ekillerine gre akm younluu
Transformatrn soutma ekli; srekli, ksa mddetle veya aralkl alma ekline
gre Tablo 4teki deerlerden seilir. Seilen bu akm younluklar ile akm iddetlerinden
primer ve sekonder iletken kesitleri hesaplanr.
2 1
1
13 , 1
6 , 2
96 , 2
mm
J
I
s
il
= = =
2 2
2
96
6 , 2
249
mm
J
I
s
il
= = =
2.3.2.5. Primer ve Sekonder letken aplar
mm
s
d
il
2 , 1
14 , 3
13 , 1 . 4 . 4
1
1
= = =
t
Primer iletken ap
mm
s
d
il
11
14 , 3
96 . 4 . 4
2
2
= = =
t
Sekonder iletken ap
2.3.2.6. Manyetik Nve llerinin Hesaplanmas
plak alt gerilim iletkeninin profili her iki tarafta olmak zere 0,8 mmlik yaltkan
tabakada dikkate alnarak alt gerilim silindirinin ykseklii;
h
m
= N
2
x d
2
= 31 x 11.8 = 365,8 mm olarak bulunur.
Sarg balar ile alt ve st boyunduruklar arasnda 3er cm kalnlnda takozlar
bulundurulacana gre pencere ykseklii;
44
h = hm+ 2.30 = 425,8 mm olarak bulunur.
Primer iletken ap izole kalnl ile birlikte
1
d = 1,2 + 0,2 = 1,4 mm olur. Primerin
bir katna sarlacak iletken says 365,8 / 1,4 = 261 sipir sarlr. 2657 / 261 =10,18 olarak
bulunur ve 11 kat olarak hesaplamalarda kullanlr.
Sekonder iletken ap izole kalnl ile birlikte
2
d = 11 + 0,4 = 11,4 mm olur.
Sekonderin bir katna sarlacak iletken says 365,4 / 11,4 = 31 sipir sarlr. 31 / 31= 1
olduundan 1 kat olarak hesaplamalarda kullanlr.
Primer sargnn katlar arasna 0,30 mm sarg zerine 0,50 mmlik presbant
kullanldnda:
11.(1,4)+10.(0,30) +0,50=18,9 mm bulunur.
Primer sarg kabarma pay ile birlikte 20 mm alnr.
Sekonder sarg kalnl, sarg zerine 0,50 mmlik presbant kullanldnda
1.(11,4 ) + 0,50=11,9 mm bulunur. Sekonder sarg, kabarma pay ile birlikte 13 mm
alnr.
Genelde silindirik makara eklinde yaplr. Sarglar desteklemek maksadyla altna
tahta takozlar konulur (Resim 2.1 ).
Resim 2.1: Silindirik aa makara
Ayn zamanda st gerilim sargs ile alt gerilim sargs arasnda soutma ve yaltm
iin kanallar bulundurulmaldr ( Resim 2.2).
45
Resim 2.2: Soutma ve yaltm iin braklm kanal (hava aral)
ekirdek tipi transformatrlerde komu iki bacak sargs arasndaki mesafe, normal
olarak 5-20 mm olarak alnr. Bunun amac, transformatr olabildiince ucuza imal
etmektir.
ayet gerilim bykse bu taktirde komu iki bacak sarglar arasna pertinaks veya
presbant levha konulur.
Hesap edilen ekirdek, basit ha eklinde imal edilecektir. Saf demir kesiti ile bunun
etrafna izilen daire arasndaki oran 0,677 olduundan, demir ekirdek dna izilen
dairenin ap;
mm
Sn
D 165
677 , 0 . 14 , 3
145 . 4
677 , 0 .
. 4
= = =
t
olarak bulunur (ekil 2.4).
ekil 2.3: Bacak kesit grn
46
Bacak ile yerletirilen silindirik makara arasndaki hava boluu (Hb);
mm
D D
Hb 25 , 12
2
5 , 140 165
2
815 , 0
=