Professional Documents
Culture Documents
Gazalt kaynaklarnda eriyen tel elektrod, ark blgesine tel srme mekanizmas yolu ile
itiklenerek tor paketi elemanlarndan sipral iinden gnderilir. Dolays ile bu itikleme yolu ile
gndermenin salkl olmas iin tor boyunun da snrl olmasn kalmazdr.Buna gre
karbon, paslanmaz veya alaml eliklerin kaynaklar iin kullanlan masif (dolu kesitli) ve
zl teller iin, tor boyu 4,5 metreyi amamas nerilir. Bu uzunluk alminyum ve
alamlarnn kaynaklarnda daha ksa rnein 1,5 2 metre gibi tutulmaldr. Ancak bu
uzunluklar push-pull (itme-ekme) sistemli tor paketleri ile 12 metreye kadar
uzatlabilmektedir.
Resim 36:Compact makina rnei Resim 37: Ayr tel srmeli makina rnei
Genelde kaynak makina reticisi ve satcs firmalar ayrlabilir tel srme niteli tip
makinalarnn g nitesi ile tel srme nitesi arasndaki gaz hortumu, kaynak akm kablosu,
varsa su soutma gidi/dn hortumlarnn bulunduu ara paket olarak adlandrlan,
kabloyu 5 metre olarak planlayp sata sunarlar. stee bal olarak bu ara paketin uzunluu
30 metreye kadar uzatlabilmektedir.
Makina seim ve almlarnda kullanclar bu snrlarlamalar bilmeleri ve ilerine uygun trde
makina seimi yapmallar.
Gazalt kaynak sisteminde nemli ekipmanlardan biri tortur. Su ile veya hava (gaz) ile
soutmal tor olarak iki eittir. Makinann k kaynak gcne gre farkl amperlerde
torlarda mevcuttur.
Tor kabzeden balayarak birka elemandan olumaktadr. Bunlar;
kabze, tor (kuu)boynu, izalatr, datc (gaz ve kaynak akmn), kontak meme (akm
borusu), gaz nozuludur.
Torcun devamnda, tel srme nitesine balant ekleman olan euro connectre kadar
tor paketi olarak adlandrlan ve iinde;
tel siprali, kaynak akm kablosu, varsa su soutma gidi ve geli hortumlarn kapsayan
blm bulunmaktadr.
Resim 38: MIG/MAG Torcu ve paralar
M Me em me e
e el li ik k S Si ip pr ra al l
G Ga az z N No oz zu ul lu u
D Da a t t c c
Y Ya al l t t c c
( ( z za al la at t r r) )
T Te et ti ik k
T To or rc c B Bo oy yn nu u
K Ka ab bz ze e
Teknik Egifim soyfo:33
Dier ok nemli ekipman tel srme mekanizmalardr. Gnmzde gazalt kaynak
makinalar iki veya drt makaral sistem olarak pazarda bulunmaktadr. ki makaral
sistemlerde bir adet tel apna gre seilen tel srme makaras, bir adet de bask makaras
bulunmakta ve tel elektrod tek noktadan ilerletilmektedir. Drt makaral sistemlerde ise, iki
adet tel ap ve cinsine gre seilen tel srme makaras ile iki adet bask makaras
bulunmakta, bylece tel elektrod iki noktadan temas ile ilerletilmektedir. Drt makaral sistem
doal olarak tel elektrodu daha rahat ve salkl ilerletmekte, hatta baz durumlarda tel
elektrodda olumu olan eriliklerin de dzeltilmesine yardmc olmaktadr.
Resim 39: Tel srme mekanizmas rnei
Tel srme makaralar kullanlacak tel elektrodun aplarna gre seilip kullanlmaldrlar.
Yaygn ve standart olarak 0,80mm, 1,00mm, 1,20mm ve 1,60mm apl teller kullanlmakta ve
genelde de makina reticileri makinalar ile birlikte bu apl tel srme makaralarn
vermektedirler. Ancak zel ap kullanmlar da mmkndr. Bu durumda makina retici veya
satcsndan kullanlacak tel elektrod ap ve cinsine uygun tel srme makara (lar) temin
edilmelidir.
Genelde karbon eliinden imal edilerek, semantasyon ile sertletirilmi tel srme makaralar
kullanlmakla birlikte, zeri titanyum kaplamas ile sertlik (amaya kar dayanm)
kazandrlm tel srme makaralarda bulunmaktadr.
Tel srme makaralar tel elektrod apna uygun seilmekle birlikte, tel elektrodun cinsine
gre de makara kesit formlar deimektedir. Buna gre;
Karbon elii, zel alaml elik, paslanmaz elik, sert dolgu vb.malzemelerde (V) kesitli tel
srme makaralar kullanlrken, alminyum ve alamlar trnde hafif metallerin kaynaklar
iin tel srme makara kesiti (U) eklinde olmaldr. zl tel kullanlmas durumunda ise
makara kesiti yine (V) kesitli ancak tel srme yzeyleri trtrl (iz yaplm) olmaldr. Ayrca
zl tel kullanmlarnda bask kuvveti solid (dolu kesitli) tellere gre daha azalatlmaldr. Ayn
bask kuvveti kullanlrsa zl teller birleme yerlerinden alp iindeki rt malzemesini
dkmeye balarlar.
Resim 40: Tel srme makara tipleri
Bask Makaras
Tel srme
Makaras
V Oluklu DZ Tel
Sevk Makaras
V Oluklu Trtrl
Tel Sevk Makaras
U Oluklu Tel Sevk
Makaras
Bask Makaras
Tel srme
Makaras
Bask Makaras
Tel srme
Makaras
V Oluklu DZ Tel
Sevk Makaras
V Oluklu Trtrl
Tel Sevk Makaras
U Oluklu Tel Sevk
Makaras
Teknik Egifim soyfo:34
Gazalt kaynann hata yaplmadan kullanlmas gereken en nemli unsurlardan biri de
koruyucu gaz ve bu gaz ark blgesine ayarlanan miktarda sevk eden ak reglatrleridir.
Erimi kaynak banyosu ve dolgu metalinin kirlenmesini engellemek iin kaynak blgesindeki
atmosferin bir koruyucu gazla yer deitirmesi salanr. Bu kirlenme esas olarak
atmosferdeki azot, oksijen ve su buhar nedeniyle olur.
Azot, elik kaynak metalinde sneklii ve darbe dayanmn azaltr ve atlamaya neden olur.
Azot ayrca gzenee de yol aar.
Oksijen elikte mevcut olan karbonla birleerek karbon monoksidi (CO) oluturur. Bu gaz
ise, katlaan kaynak banyosunda hapsolarak gzenee neden olur. Buna ek olarak, oksijen
elikteki dier elementlerle birleir ve kaynak metalinde metalik olmayan kalntlar oluturur.
Su buharndaki hidrojen, erimi elikte znr ve gzenek veya baz ana metallerde dikialt
(ITAB) atla oluturur.
Kaynak banyosunun kirlenmesiyle ilintili bu sorunlardan kanmak iin, koruyucu olarak
temel gaz kullanlr: argon, helyum ve karbon dioksit. Baz uygulamalar iin dk oranda
hidrojen ve oksijen ilavesi yararl olmaktadr. Bu gazdan argon ve helyum kimyasal olarak
soydur/asaldr.
Karbon Dioksit
Karbon dioksit kimyasal olarak aktif bir gazdr. Kaynak ark gibi youn bir s kaynanda,
karbon monoksit ve serbest oksijene ayrarak aktif hale geer. Serbest oksijen kaynak
banyosundaki dier elementlerle reaksiyona girer.
Karbon dioksit ounlukla alamsz karbon eliklerin kaynanda kullanlr. Bu gazla sprey
metal iletimi mmkn deildir, yani ksa-devre ve globler (kresel) modda metal iletilir.
Kolay bulunabilirlii, dk maliyeti ve kaynak performans nedeniyle poplaritesi yksektir.
En nemli dezavantaj, sert ve sesli ark ile yksek sramadr.
Argon
Argon, demir esasl ve demir d metallerin kaynanda tek bana veya dier gazlarla
birlikte kullanlr. Argon ve dier gazlarla karmlar tm metal iletimi modlarnda
kullanlabilir. Bylece iyi kaynak kabiliyeti, mekanik zellikler ve ark kararll elde edilir.
Argon, dar bir ark kolonu ve yksek akm younluu oluturarak, kk bir yzey alannda
enerjiyi konsantre eder.
Helyum
Helyum yksek s girdisi gerektiren uygulamalarda kullanlr. Kaynak metalinin yaylmasn
(esas metali slatmasn: wetting), nfuziyet derinliini ve ilerleme hzn artrr. Kaynak
banyosunun akkanl sayesinde alminyum, magnezyum ve bakr alamlarnn
kaynanda avantajldr. ounlukla argonla kartrlr.
Teknik Egifim soyfo:3b
Gazalt Ark Kaynanda Gaz Seimi
Metal
Tipi
Kalnlk letim Modu
nerilen
Koruyucu Gaz
Avantajlar/Tanmlar
Karbon
elii
Maks. 2 mm
Ksa Devre Ar+CO
2
/
Ar+CO
2
+O
2
Yeterli nfuziyet ve distorsiyon
kontrol.
2 mm-3.2
mm
Ksa Devre
Ar+8-25 % CO
2
Ar+He+CO
2
Daha yksek metal yma hz. En
az distorsiyon ve srama.
Pozisyon kaynanda iyi banyo
kontrol.
3.2 mmden
ok
Ksa Devre
CO
2
Ar+15-25 % CO
2
Yksek kaynak hz. yi nfuziyet
ve banyo kontrol. Pozisyon
kaynana uygun.
Ksa Devre /
Kresel
Ar+25 % CO
2
Yksek akm ve yksek hz
kaynana uygun.
Ksa Devre Ar+50 % CO
2
Derin nfuziyet, dk srama,
yksek ilerleme hz. Pozisyon
kayna iyi.
Ksa Devre +
Kresel
(gml ark)
CO
2
Derin nfuziyet ve en yksek
ilerleme hz fakat delme riski
yksek. Yksek akmla mekanize
kaynak.
Sprey Ar+1-8 % O
2
yi ark kararll. O
2
arttka
daha akkan kaynak banyosu
oluur. Gzel diki grnts ve
esas metalle kaynama. yi banyo
kontrol.
Sprey Ar+5-20 % CO
2
Banyo akkan. CO
2
arttka esas
metalin oksidasyonu ile cruf ve
tufal oluumu artar. Kararl ark,
salam kaynak metali ve artan
diki genilii.
Ksa Devre
Sprey letim
Ar+CO
2
+O
2
Ar+He+CO
2
He+Ar+CO
2
Ksa devre ve sprey iletim
modlarna uygun. Geni kaynak
akm aral ve iyi ark
performans. yi banyo kontrolu
ve dzgn diki biimi.
Yksek Akm
Younluu
Ar+He+CO
2
+O
2
Ar+CO
2
+O
2
Yksek metal yma hz salar
(3.5-7 kg/saat). Bu deerlere
erimek iin zel ekipman ve
kaynak teknikleri gerekebilir.
Dk ve
Yksek
Alaml
elik
Maks. 2.4
mm
Ksa Devre
Ar+8-20 % CO
2
He+Ar+CO
2
Ar+CO
2
+O
2
yi kaynama ve dikii grn.
yi mekanik zellikler.
Ksa Devre /
Kresel
Ar+20-50 % CO
2
Yksek kaynak hz. yi nfuziyet
ve banyo kontrol. Pozisyon
kaynana uygun. Yksek akm ve
yksek hz kaynana uygun.
2.4 mmden
ok
Sprey (Yksek
Akm
Younluu)
Ar+2 % O
2
Ar+5-10 % CO
2
Ar+CO
2
+O
2
Ar+He+CO
2
+O
2
Kenaryann (undercut) azaltr.
Yma hz daha yksek ve yaylma
daha iyi. Derin nfuziyet ve iyi
mekanik zellikler.
Darbeli Sprey
Ar+2 % O
2
Ar+5 % CO
2
Ar+CO
2
+O
2
Ar+He+CO
2
Hem ince hem de kaln malzemelerin
pozisyon kaynanda kullanlr.
Geni bir ark karakteristii ve
ylan metal aralnda kararl
kaynak imkan salar.
Paslanmaz
elik,
Nikel,
Nikel
Alamlar
Maks. 2 mm Ksa Devre Ar+2-5 % CO
2
yi nfuziyet ve distorsiyon
kontrol. Sprey ark ile de
kullanlr. Esas metale gre
bazan banyo akkanl azalr.
2 mmden
ok
Ksa Devre
He+7.5 % Ar+2.5
% CO
2
Ar+2-5 CO
2
Ar+He+CO
2
He+Ar+CO
2
He ile dk oranda CO
2
karmyla, baz alamlardaki
taneleraras korozyon riskini
yaratan C almay en aza indirir.
He yaylmay ve diki formunu
iyiletirir. % 5ten daha fazla
CO
2
baz alamlarda dikkatle
kullanlmaldr. Tm pozisyonlara
uygundur.
Sprey
Ar+1-2 % O
2
Ar+He+CO
2
He+Ar+CO
2
Kararl ark. Akkan fakat
kontrol edilebilir banyo bsalar,
iyi kaynama ve diki formu.
Kaln kesitli paralarda
kenaryann azaltr.
Paslanmaz 2 mmden Darbeli Sprey Ar+1-2 % O
2
Hem ince hem de kaln malzemelerin
Teknik Egifim soyfo:3o
elik ok Ar+He+CO
2
He+Ar+CO
2
Ar+CO2+H2
pozisyon kaynanda kullanlr.
Geni bir ark karakteristii ve
ylan metal aralnda kararl
kaynak imkan salar.
Bakr,
Bakr-
Nikel
Alamlar
Maks. 3.2
mm
Ksa Devre
He+10 % Ar
He+25 % Ar
Ar+He
Kararl ark, iyi banyo kontrol,
iyi yaylma.
Bakr,
Bakr-
Nikel
Alamlar
3.2 mmden
ok
Sprey
He+Ar
Ar+50 % He
Ar veya He
He karmlarnn yksek s girdisi,
kaln malzemelerdeki yksek sl
iletkenliin stesinden gelir. yi
yaylma ve diki formu. Pozisyonda
kullanlabilir. 100 % He veya daha
kaln malzeme kullanm yaylma ve
nfuziyeti iyiletirir.
Darbeli sprey Ar+He
Hem ince hem de kaln malzemelerin
pozisyon kaynanda kullanlr.
Geni bir ark karakteristii ve
ylan metal aralnda kararl
kaynak imkan salar.
Alminyum
Maks. 12 mm.
Sprey, Darbeli
Sprey
Ar
En iyi metal iletimi, ark kararll
ve yzey temizlii. ok az veya sfr
srama. DC + ile oksidi temizler.
12 mmden
ok.
Sprey, Darbeli
Sprey
He+20-50 % Ar
Ar+He
Yksek s girdisi. Akkan banyo, dz
diki formu ve derin nfuziyet salar.
Gzenek en aza iner.
Magnezyum,
Titanyum ve
dier
reaktif
metaller
Tm
kalnlklar
Sprey Ar
Mkemmel temizleme. He oran yksek
karmlara gre daha kararl ark.
Sprey Ar+20-70 % He
Daha yksek s girdisi ve dk
gzenek riski. Daha akkan banyo ve
iyi yaylma.
Kaynakl uygulamalarda kullanlan reglatrler iki eit olarak karmza karlar. Bunlar;
Basn Reglatrleri (r: Oksijen, asetilen reglatrleri gibi) ve Ak Reglatrleri dir (r:
Karbondioksid, argon, karm gaz reglatrleri gibi). Basn reglatrlerinin her iki
gstergeside basn cinsinden, ak reglatrlerinde tp gstergesi basn, alma
gstergesi ise debi (lt/dak) cinsinden gsterime ayarlanmlardr.
Gazalt kaynaklarnda kullanlan reglatrler ak reglatrleridir ve mutlaka kullanlan gazn
cinsine uygun seilmelidir. Pratikte alma debisi olarak ise tel apnn on kat ve kk
kayplarn karlanmas iin bu sonuca iki litre/dak. Daha gaz ilave edilerek kullanlr.
rnein, 0,80 mm apnda gaz kullanmnda : (0,80 x 10) + 2 = 10 lt /dak. Gaz kullanm
ayarlanmaldr.
Resim 41: Gaz ak reglatr ve flowmetre rnei
Reglatrlerin kullanmlarnda dikkat edilmesi gereken konulardan birka unlardr:
ncelikle di kaptrmadan ve szdrmazla dikkat edilerek tpe rakor blmnden
zellikle ay azl anahtar ya da kurback anahtar kullanlarak balanmal, kesinlikle boru
anahtar trnden alet ve edavat kullanlmamaldr.
zellikle oksijen reglatrlerinde geerli olan, bunun dnda ise bir alkanlk ve standart
davran biimi olarak kazanlmas ve dikkat edilmesi gereken davran ise; yal el,
Reglatr gvdesi
Ayar kelebei
Rakor
Tp ventili
Reglatr gvdesi
Ayar kelebei
Rakor
Tp ventili
Rakor
Tp ventili
Teknik Egifim soyfo:37
eldiven, stb, bez vb. ile tp ventili almamal, reglatr montaj veya skm
aplmamaldr.
Herhangi bir nedenle (paydoslar, tp deiimleri vb) tp ventilini kapatlmak durumunda
kalnyorsa, mutlaka ayar kelebeinin gevetilmesi gerekmektedir. Aksi durumda ayarl
(sk) braklrsa, ventil tekrar aldnda tpdeki sktrlm yksek basnl gaz sratle
reglatrn iine dolmacak ve hassas olan ikinci blmeye (alma basn yada debisini
gsteren) ani giri yaparak bata gsterge hassasiyetini bozacak, muhtemelen diyaframn
ani esnemeden dolay yrtlmasna (patlama) neden olacaktr.
Karbondioksit gaz kullanmlarnda elektirikli zel imal edilmi
reglatr stclar kullanlmas nerilmektedir. Karbondioksit
sktrlarak tp ierisinde servise sunulur Gaz tpde 2/3 orannda
likit, 1/3 oranda gaz eklinde bulunur. st ksmda bulunan gaz
tketildike, likit halde bulunan karbondioksid dardan (tp ve
reglatr gvdesindeki) s alarak gaz fazna dnr. Isy veren tp
gvdesi ve zellikle reglatr, s kaybettiinden hzl sour ve
karlanma/buzlanma balar. Dolays ile bir sre sonra tkanan gaz
iletim yollar nedeni ile gaz ak zayflar ve durur. Istc kaybedilen
bu sy karlamak iin kullanlmaldr. Hatta, zellikle souk
ortamlarda karbondioksid bakmndan yksek oranl karm gazlarn,
daha ok kaln apl tel elektrodlar ile youn kaynakl imalatlarda
kullanlmas durumlarnda da stc kullanlmas nerilebilir.
Kaynak torcunun i parasna gre konumu ve kaynak srasndaki hareketi kaynak dikiinin
biimini etkileyen paremetrelerden bir tanesidir.Bu alar, alma ve hareket alardr.
alma as 90
0
etrafnda yaplan 5
0
10
0
derece arasnda sarka hareketidir.
Hareket as ise dik eksenden max.30
0
derecelik (yataydan 60
0
) ilerlemede torca kaynak
dikii ekseni paralelinde verilen adr. Hareket as 30yi amad srece, ark banyosu
kaynak tarafndan kolay kontrol edilebilir. Kaynak kaynak banyosunu ve elektrod ucunun
ergimesini rahatlkla grebildii iin dikiin kalitesi ykselir.Buna karlk bu deer aldnda
nfuziyet azalr , diki incelir, ayrca gaz koruma emsiyesi tam olarak ark banyosunun
zerini (ergimi ve snm blgeyi) koruyamyacandan gzenekli bir kaynak dikii
olumasna neden olunur.
1/3
Gaz
CO2
2/3
Likit
CO2
Resim 42:
CO
2
tp aklamas
5-10
5-10
M
a
x
.
3
0
0
M
a
x
.
3
0
0
M
a
x
.
3
0
0
KT
Y
DERN
AZ
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
ORTA
ORTA
ORTA
ORTA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SRKLEME KAYNAK DKEY KAYNAK
KAYNAK YN KAYNAK YN
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SAPLAMA KAYNAK
KAYNAK YN
KT
Y
DERN
AZ
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
KT
Y
DERN
AZ
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
ORTA
ORTA
ORTA
ORTA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
ORTA
ORTA
ORTA
ORTA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SRKLEME KAYNAK DKEY KAYNAK
KAYNAK YN KAYNAK YN KAYNAK YN KAYNAK YN
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SAPLAMA KAYNAK
KAYNAK YN
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
Y
KT
DK
FAZLA
Aralk doldurma
Ark kararll
Nfuziyet (yanma)
Srama
:
:
:
:
SAPLAMA KAYNAK
KAYNAK YN KAYNAK YN
Teknik Egifim soyfo:38
Tor hareketleri, alma pozisyonlar ile iin biim ve konumuna gre seilir. rnein, yatay
oluk pozisyonunda yan (korni) kaynaklarnda torcu testere dii gibi zig-zag hareketleri ile,
yatay pozisyonda i ke dikiinde dairesel hareket ettirmek gibi.
Bu hareketlerin neredeyse tamamnda mutlaka ksa duru anlar sz konusudur. Metal
transferi iin bu son derece nemli ve uyulmas gereken bir el hareketi ayrntsdr. Benzer
ekilde, aadan yukar kaynak pozisyonunda da geri adm hareketi de nemli bir harekettir.
Ksa duru noktalar
Yatay oluk pozisyonunda tek paso ile kaynak
LERLEME YNLER
1
kk paso
2
4
6
5
3
Yatay oluk pozisyonunda ok paso ile kaynak
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Ksa duru noktalar
Yatay oluk pozisyonunda tek paso ile kaynak
LERLEME YNLER
Ksa duru noktalar
Yatay oluk pozisyonunda tek paso ile kaynak
LERLEME YNLER LERLEME YNLER
1
kk paso
2
4
6
5
3
Yatay oluk pozisyonunda ok paso ile kaynak
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
1
kk paso
2
4
6
5
3
Yatay oluk pozisyonunda ok paso ile kaynak
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Korni pozisyonu(Karya yan kaynak)
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
Tavan pozisyonu
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER LERLEME YNLER
Korni pozisyonu(Karya yan kaynak)
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Korni pozisyonu(Karya yan kaynak)
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER
Korni pozisyonu(Karya yan kaynak)
Ksa duru noktalar
Korni pozisyonu(Karya yan kaynak)
Ksa duru noktalar
LERLEME YNLER LERLEME YNLER
L
E
R
L
E
M
E
Y
N
L
E
R
n
o
k
t
a
l
a
r
L
E
R
L
E
M
E
Y
N
L
E
R
L
E
R
L
E
M
E
Y
N
L
E
R
L
E
R
L
E
M
E
Y
N
L
E
R
n
o
k
t
a
l
a
r
L
E
R
L
E
M
E
Y
N
L
E
R
Yukardan Aaya
Dik Kaynak
D
u
r
u
n
o
k
t
a
l
a
r
L
E
R
L
E
M
E
Y
N
L
E
R
Teknik Egifim soyfo:39
Resim 45: Pozisyonlar ve ilerlemede tor hareket ekilleri
Gazalt kaynaklarnda metal transferi :
Malzemenin ark boyunca elektrottan i parasna geii drt farkl tipte olabilmektedir.
Ksa devreli gei: Bu tip metal transferinde dolgu teli kaynak havuzuna temas ettiinde ark
sner, gerilim der ve akm ykselir. Bu noktada tel elektrot ucundaki erimi metal damlas
kaynak havuzuna geer. Bu sayede elektrot ile kaynak havuzu arasndaki temas kopmu
olur ve ark yeniden yanarak telin ucunda yeni bir erimi metal oluuturur. Bu yntemde
dk akm ve gerilim kullanldndan kaynak havuzu olduka youn ve bu sebeple kontrol
edilmesi daha kolay olduundan zor pozisyonlarda ve kk pasolarnda tercih edilen bir gei
trdr. Bu tip metal transferi karbondioksite zengin karm gazlar kullanlarak demir
alamlarnn kaynanda kullanlr.
Resim 46: Ksa devreli metal transferi
ri damlack geii: Bu tipte damlack boyutu tel apnn iki veya katna ular. Kullanlan
akm ve gerilim deerleri ksa devreli geie gre biraz daha yksektir. Damlack geii ark
boyunca olduka dzensiz ve srantl olur. Kaynak metalinin grnm de dzensizdir.
Yatay Pozisyonda Ke Kaynak Yatay Pozisyonda Ke Kaynak
Damla geii KISA DEVRE ile yaplr.
Damla geii yaklak 70 damla / saniyedir
Dk gerilim altnda gerekleir (16 22 V arasnda)
Is girdisi dktr (30 200 A arasnda)
nce kesitlerin birletirilmesinde, zor pozisyonlarda ve byk kk aklklarnn
kapatlmasnda gerekli olan kk ve hzl kaynak banyolar oluturmak amac
ile kullanlr.
G
e
r
i
l
i
m
(
V
)
Akm iddeti ( A )
50 100 150 200 250
40
30
20
10
0
rnek :
D
h
3 mm ise
D
<
=
h = 3 x
D
3 mm ise
D
>
h = 2 x
D
kk veya eit ise
bykse
Teknik Egifim soyfo:bI
Resim 74: Yeil renkli (Alminyum vb. metaller iin) tungusten elektrod bileme ls
Bilemede nem verilmesi gereken nokta, elektrodun bileme tana tutulmas eklidir. Eer
elektrod taa yan biimde tutulursa , anma izleri elektrod eksenine dik ekil halinde setler
biiminde oluacak, bu da elektronlarn ak srasnda hem kayplar arttracak, hem de
tungusten elektrodun gereinden fazla snmasna dolays ile abuk tkenmesine neden
olacaktr. Doru ekil, elektrod taa dik gelecek ekilde tutulmasdr.
Resim 75: Tungusten elektrod bilenmesinde doru ve yanl alma ekli
TIG kaynak ynteminde alminyum ve dier hafif metellerin kaynaklarnda kullanlacak
kaynak akm tipi (AC) alternatif akm olmaldr. Bunun dnda kalan metallerin kaynaklarnda
ise (DC) doru akm kullanlmakta ve bu durumda tor mutlaka negatif (-) kutba
balanmaldr.
d
45
1/2
d =
YANLI
Talama izleri
Elektrod
dndrme yn
DORU
Teknik Egifim soyfo:bZ
Resim 76: Malzeme cinsine gre akm tipi ve kutuplama
Alminyum malzemelerin kaynaklarnda AC akm tipi kullanlmasnn nedeni, alminyumun
d yzeyinin ok sratle oluan bir oksit filmi ile kapl olmasdr. Bu oksit filmi Almina
olarak adlandrlmakta ve ergime scakl 2030
o
C civarlarndadr. Alam oranlarna gre
deimekle birlikte alminyumun ergime scakl yaklak 659
o
C dir. Dolays ile kaynak
ilemi srasnda eer bu almina tabakas temizlenmeden kaynaa balanacak olursa TIG
dndaki yntemlerde zorluk ve olumsuzluklar kanlmazdr. Bu tabakann temizlenmesi ve
kaynaa hazr hale getirilmesi ek maliyetleri dourmaktadr. Oysa TIG ynteminde AC akm
kullanlarak kaynak srasndaki akm ynnn deiiklii srasnda oluan geilerde
alminann paralama yolu ile kaldrlmas dolays ile salkl bir kaynan gerekletirlmesi
olanaklldr.
Resim 77: Alminyum ve AC akm etkisi
zellikle ila ve gda tesilerinin ounlukla paslanmaz elikten yaplan boru hatlarnda
mutlaka kullanlan TIG yntemi, gnmzde karbon eliinden mamul endstriyel tesislerin
boru donanmlarnda, gemilerin boru donanmlarnda , doalgaz kolon ve daire / tesis ii
hatlarnnda gerek kk paso gerek dolgu kaynaklarnda youn olarak kullanlmaktadr.
Boru hatlarndan geirilen akkan zelikle insan sal ile direkt ilgili ise (gda ila vb) kk
pasolarn uygulamasnda, boru hattna mutlaka tampon (kk) gaz doldurulmaldr. Bu gaz
ALMNYUM AC
*
MALZEME
CNS
AKIM
TP
KUTUPLAMA
MAGNEZYUM AC
*
PASLANMAZ ELK DC
(-) (NEGATF)
%0,3 Clu ELK DC
BAKIR DC
TTANYUM DC
NKEL DC
MONEL DC
NKONEL DC
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
(-) (NEGATF)
Saf Alminyum
Ergime Scak noktas : 659
C
ALMNA
(Alminyum Oksit)
Ergime Scak noktas: 2030
C
_ _
+ +
AC
Alminyumun oksit tabakas akmn her frekansta (-) den (+) ya
geerken paralanmas sonucu uygun kaynak olana salanr.
Teknik Egifim soyfo:b3
saf argon, azot veya argon ile azot karm olabilecei gibi, gaz firmalarnn bu ama ile
rettikleri kk gaz da kullanlabilir. Bu ilem yaplmad taktirde, kaynak boru iinde sarma
veya kntler eklinde ekil bozukluklar ile oluacaktr. Bu noktalara taklan akkan
kalntlara ve eitli bakterilerin olumasna neden olacaktr. Daha sonra hattan geirilen
akkan da bu istenmeyen bakteriler nedeni ile bozulacaktr. Oysaki tampon gaz doldurulan
hatta yaplan kaynaklarda, kaynan arka (boru iindeki) blmndeki yzeyi de ayn d
yzeydeki gibi srt formu eklinde akkann kalnt brakmadan geebilecei bir yzey
oluturacaktr.
Resim 78: Boru TIG kaynanda boru iine tampon gaz uygulamas (ematik)
Kayna
k
Tampon
gaz
Tka
Tka
Kat Bant
GR
IKI
Boru (kesit)
kaynak
yn