T.C.

YILDIZ TEKN K N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

TEDAR K Z NC R YNET M VE B R UYGULAMA

Hakan YILDIZZ

S.B.E. letme Anabilim Dal letme Ynetimi Programnda Hazrlanan

YKSEK L SANS TEZ

STANBUL, 2006

T.C. YILDIZ TEKN K N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS

TEDAR K Z NC R YNET M VE B R UYGULAMA

Hakan YILDIZZ No: 1713017

S.B.E. letme Anabilim Dal letme Ynetimi Programnda Hazrlanan

YKSEK L SANS TEZ

Tez Danman: Prof. Dr. brahim KIROVA

STANBUL, 2006

 NDEK LER ............................................................................................................................................Sayfa EK L L STES ..................................................................................................................... iv TABLO L STES .................................................................................................................. vii KISALTMALAR L STES ................................................................................................. viii ZET ...................................................................................................................................... ix ABSTRACT..............................................................................................................................x G R ........................................................................................................................................1 1. TEDAR K Z NC R VE UNSURLARI ............................................................................5 1.1 Tedarik Zinciri ve Tedarik Zinciri Ynetimi Kavramlar....................................................5 1.2 Tedarik Zinciri A ve Tedarik Zinciri Unsurlar ..............................................................13 1.2.1 Tedarik Zinciri A .................................................................................................13 1.2.2 Tedarik Zinciri Unsurlar ........................................................................................13 2 TEDAR K Z NC R YNET M .....................................................................................17 2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar ve Evrimi...................................................................17 2.1.1 Tedarik Zinciri Kararlar.........................................................................................17 2.1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar.........................................................................20 2.1.3 Tedarik Zinciri Ynetiminin Evrimi .....................................................................21 2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sistemine Gei Uygulamalar................................................23 2.2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Mevcut Durumun Belirlenmesi ..................23 2.2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama....................................................25 2.2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminin Avantaj ve Dezavantajlar ...........................26 2.2.4 Tedarik Zinciri Ynetimini Uygulamadaki Zorluklar ............................................27 2.2.5 Etkin Bir Tedarik Zinciri Ynetiminin letmelere Kazandrdklar ......................28 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi lkeleri ......................................................................................29 2.4 rne Uygun Tedarik Zincirinin Belirlenmesi..................................................................35 2.4.1 tme Ve ekme Stratejisi........................................................................................37 2.5 Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler................................................................................38 2.6 Tedarik Zinciri YnetimindePerformans Ynetimi...........................................................40 2.6.1 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar: Envanter, Nakliye/Lojistik, retim Faaliyetleri, Bilgi............................................................40 2.6.2 Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarmnda Karlalan Glkler ve Dikkate Alnmas Gereken Faktrler ............................43 2.6.3 Tedarik Zinciri Ynetiminde Performans ltleri................................................45 2.7 Tedarik Zinciri Ynetiminin Geliimini ve Etkinliini Etkileyen Faktrler .....................55 2.8 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli (SCOR)..................................................59 2.8.1 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Projesi Yol Haritas ....................62 2.8.2 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas Uygulanmas..........63 2.9 Tedarik Zincirinde Bilgi Paylamnn nemi....................................................................66 ii

2.10 Global Tedarik Zinciri Ynetimi .....................................................................................68 2.11 E-Ticaret ve E-Tedarik ....................................................................................................71 2.11.1 E-Ticaret ...............................................................................................................71 2.11.2 Tedarik Zinciri Ynetiminde Elektronik Veri Deiimi ve nternet ...................74 2.11.3 E-Tedarik ..............................................................................................................76 2.12 E-Tedarik Zinciri Ynetimi .............................................................................................81 2.12.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Ve E-Ticaret ................................................................81 2.12.2 E-Tedarik Zinciri Stratejisi Gelitime ve E-Tedarik Zinciri Tasarm .................85 2.12.3 Tedarik Zinciri Ynetimi: Zincirin Kurulmas .....................................................88 2.12.4 Tedarik Zinciri Ynetimi ve E-Ticaret Kavramlarnn Karlatrlmas .............89 2.13 Geleneksel Tedarik Zinciri ile E-Tedarik Zincirinin Karlatrmas ..............................92 2.13.1 Geleneksel Tedarik Zinciri tme Modeli ...........................................................92 2.13.2 E-Tedarik Zinciri ekme Modeli ......................................................................92 2.13.3 E-Tedarik Zinciri Ynetiminin Salad Faydalar ..............................................93 2.14 Tedarik Zinciri Ynetiminin Rekabet Gcne Katks....................................................93 2.15 Tedarik Zinciri Ynetiminin letme Ynetimi le likisi ..............................................94 3. UYGULAMA: UZEL HOLD NG TEDAR K Z NC R YNET M .......................102 3.1 Uzel Holding Hakknda ...................................................................................................102 3.1.1 UZEL Agri ............................................................................................................103 3.1.2 Otomotiv ...............................................................................................................104 3.1.3 UZEL Kapital .......................................................................................................104 3.2. UZEL F4F ( Fit For Future) Tedarik Zinciri Ynetimi ..................................................105 3.2.1. Proje Hedefleri .....................................................................................................105 3.2 Organizasyon Yaps ve Grevler:...................................................................................108 3.2.1 Roller ve Sorumluluklar........................................................................................108 3.2.2 Projede Kullanlan Metodlar.................................................................................110 3.3 Tedarik Zinciri Tasarmnn Yol Haritas ........................................................................113 3.4 UZEL Tedarik Zinciri Performasn Etkileyen Faktrler ve Performans Kriterleri ........118 3.5 Talep Tahmini..................................................................................................................127 3.6 Tedarik Zinciri Srelerde Yaanan Deiiklikler ..........................................................132 3.7 UZEL Para Sipari Ynetimi Sreci ..............................................................................133 3.7.1 Sipari Alma Sreci ..............................................................................................133 3.7.2 Siparilerin Tedariki Tarafndan Grntlenmesi ..............................................146 3.7.3 E-Faturalama Srecinin Web Ortamnda Yrtlmesi.........................................151 SONU .................................................................................................................................155 KAYNAKA........................................................................................................................158 ZGEM .........................................................................................................................161

iii

EK L L STES Sayfa ekil 1.1 Tedarik Zinciri ............................................................................................................7 ekil 1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi.........................................................................................10 ekil 1.3 Tedarik Zinciri ..........................................................................................................12 ekil 1.4 Temel Tek Safhal Tedarik Zinciri ...........................................................................13 ekil 1.5 Basit ve Geniletilmi Tedarik Zinciri......................................................................14 ekil 1.6 ok Safhal Tedarik Zinciri ......................................................................................15 ekil 2.1 5 Temel Tedarik Zinciri Karar ................................................................................17 ekil 2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Hiyerarisi........................................................20 ekil 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar ..........................................................................21 ekil 2.4 htiya Tabanl Segmentasyon ................................................................................30 ekil 2.5 Market Seviyesi Lojistii..........................................................................................31 ekil 2.6 Market Sinyalleri ....................................................................................................32 ekil 2.7 ndeks Fiyatlandrma ...............................................................................................33 ekil 2.8 Tedarik Zinciri Teknoloji Stratejisi in Kritik Grnler .....................................34 ekil 2.9 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar ...........................................40 ekil 2.10 Tedarik Zincirleri iin Performans ltleri Geliimi ...........................................47 ekil 2.11 Envanter ve Hizmet dzeyi iin takas erisi ..........................................................47 ekil 2.12 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yaps .........................................59 ekil 2.13 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas...............................63 ekil 2.14 SCOR Proje Yaklam...........................................................................................64 ekil 2.15 E-Tedarikin safhalar.............................................................................................77 ekil 2.16 E-Ticaret ve Kompleks Tedarik Zinciri..................................................................82 ekil 2.17 Tedarik zinciri kapsam ..........................................................................................84 ekil 2.18 E- Formlar Ve TZY zerine Etkileri .................................................................88 ekil 2.19 SCOR Tedarik Zinciri Prosesi ................................................................................89 ekil 2.20 E-Ticaret ve TZY Arasndaki liikinin Karlatrlmas ......................................90

iv

ekil 2.21 Tedarik Zinciri ve letme Stratejisi Balants ......................................................95 ekil 2.22 Portern Deer Zinciri Yaklam.........................................................................96 ekil 2.23 Strateji Uygulama Alannn Geniletilmesi ............................................................96 ekil 2.24 retim Girdi Sistemi ............................................................................................100 ekil 2.25 letmelerin Planlama Sreci ................................................................................100 ekil 2.26 retim Girdisini Tedarik Becerisi ........................................................................101 ekil 3.1 UZEL Tedarik Zinciri Mevcut Durumu ve 2010 Hedefi .......................................107 ekil 3.2 UZEL Tedarik Zinciri Yaps .................................................................................107 ekil 3.3 UZEL Tedarik Zinciri Proje Grubu Organizasyon Yaps .....................................108 ekil 3.4 UZEL Tedarik Zinciri Projesi Zaman izelgesi.....................................................110 ekil 3.5 UZEL Tedarik Zinciri Kapsam .............................................................................112 ekil 3.6 UZEL Tedarik Zinciri Stratejik nkoullar ve Tasarm ......................................113 ekil 3.7 UZEL Tedarik Zinciri Stratejik nkoullar ..........................................................113 ekil 3.8 Engelleyici Faktrler in zm nerisi Yaps .................................................122 ekil 3.9 Tedarik Zinciri: Sipari zerine retim................................................................132 ekil 3.10 Tedarik Zinciri: Tedarik Zinciri: Stoa retim...................................................132 ekil 3.11 UZEL Para Sipari Alma Sreci Ak ..........................................................134 ekil 3.12 www.uzelparca.com Sisteme Giri......................................................................135 ekil 3.13 www.uzelparca.com Duyurularn Grntlenmesi .............................................136 ekil 3.14 www.uzelparca.com Kampanyalar......................................................................137 ekil 3.15 www.uzelparca.com Para Arama.......................................................................138 ekil 3.17 www.uzelparca.com Sipari Girii ......................................................................139 ekil 3.18 www.uzelparca.com Sipari Girii ......................................................................139 ekil 3.19 www.uzelparca.com Taslak Sipari Girii ..........................................................140 ekil 3.20 www.uzelparca.com Teklif Girii .......................................................................141 ekil 3.21 www.uzelparca.com Teklif Dzenleme ..............................................................142 ekil 3.22 www.uzelparca.com Raporlama Sistemi.............................................................143 ekil 3.23 www.uzelparca.com Cari Hesaplarn Kontrol...................................................144

ekil 3.24 www.uzelparca.com Para Al Bilgileri ............................................................144 ekil 3.25 www.uzelparca.com Deien Paralarn Takibi.................................................145 ekil 3.26 www.uzelparca.com Sevkiyat Listelerinin Grntlenmesi ...............................145 ekil 3.27 www.uzelparca.com Bekleyen Siparilerin Grntlenmesi ..............................146 ekil 3.28 Bayi Siparilerinin Sap zerinden lenmesi ......................................................147 ekil 3.29 Tedariki Siparilerinin www.uzeltedarikzinciri.com Gncellenmesi................148 ekil 3.30 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Mesajlarnn Grntlenmesi ...............149 ekil 3.31 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Sipari Ekran.......................................149 ekil 3.32 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Bakiyelerinin Analizi...........................150 ekil 3.33 www.uzeltedarikzinciri.com Planlanan Siparilerinin Grnts ......................151 ekil 3.34 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Mesajlarnn Grntlenmesi ..............151 ekil 3.35 www.uzeltedarikzinciri.com Faturalama Ekran ................................................152 ekil 3.36 www.uzeltedarikzinciri.com rsaliye Grntleme............................................153 ekil 3.37 www.uzeltedarikzinciri.com Fatura Grntleme .............................................154 ekil 3.38 www.uzeltedarikzinciri.com Haftalk Fatura Grntleme ...............................154

vi

TABLO L STES Sayfa Tablo 2.1 Tedarik Zinciri Optimizasyonunun letmeye Salad Katma Deer ..................28 Tablo 2.2 Tedarik Zinciri Uygulamalarnda Yaanan Deimeler..........................................29 Tablo 2.3 Talep zellikleri Baznda Fonksiyonel ve Yeniliki rn zellikleri ...................38 Tablo 2.4 Lojistik Maliyetleri ..................................................................................................41 Tablo 2.5 Tedarik Zinciri Performans ltleri in Temel Bir Yap.....................................49 Tablo 2.6 E-Tedarik Zaman izelgesi .....................................................................................79 Tablo 2.7 E-Tedarikin Yararlar .............................................................................................80 Tablo 2.8 Klasik Tedarik Sreci ile Internet Tabanl Arasndaki Farklar ...............................83 Tablo 3.1 Dier letiim Aralar...........................................................................................110 Tablo 3.2 Toplantlar .............................................................................................................111 Tablo 3.3 Raporlar .................................................................................................................112 Tablo 3.4. UZEL Segmenti Matrisi (AS-IS)......................................................................114 Tablo 3.5. UZEL Segmenti Matrisi (AS-IS)......................................................................115 Tablo 3.6. UZEL Tedarik Zincirleri ve Stratejileri ( AS-IS) .................................................115 Tablo 3.7. UZEL Tedarik Zincirrleri Detayl Gsterimi (AS-IS)..........................................116 Tablo 3.8 Ciro hedeflerinin Tedarik Zinciri Yapsnda zlenmesi.........................................117 Tablo 3.9 Proje Sonunda Oluturulan UZEL Tedarik Zinciri Yaps....................................117 Tablo 3.10 UZEL Tedarik Zinciri Kritik Baar Faktrleri ...................................................119 Tablo 3.11 Engelleyici Faktrlerin Kritik Baar Faktrleri zerine Etkileri .......................120 Tablo 3.12 Kritik Baar Faktrlerinin UZEL Para in Etkilenme Dereceleri ...................121 Tablo 3.13 Kritik Baar Faktrlerinin tm UZEL in Etkilenme Dereceleri.....................121 Tablo 3.14 Kritik Baar Faktrlerinin UZEL Para in Etkilenme Dereceleri ...................123 Tablo 3.15 ABC-XYZ Analizi Gruplandrma .......................................................................128 Tablo 3.16 UZEL Para ABC-XYZ Analizi .........................................................................130 Tablo 3.17 UZEL Para ABC-XYZ Analizi Sonular .........................................................131

vii

KISALTMA L STES a.g.e. ATP BSC CRM DP EDI EOQ ERP E-Tedarik E-Ticaret F4F IGEME IT KPI MRP NCPDM OEM OES ROL SC SCM SCOR TZY WIP Ad Geen Eser Available to Promise ( Sz Yerine Getirme) Balanced Scorecard Customer Relations Management (Mteri likileri Ynetimi) Demand Planning (Talep Planlama) Electronic Data Exchange (Elektronik Veri Deiimi) Economic Order Quantity (Ekonomik Sipari Miktar) Enterprise Resources Planning (Kurumsal Kaynak Planlamas) Elektronik Tedarik Elektronik Ticaret Fit For Future ( Gelecee Uyum) hracat Gelitirme Etd Merkezi Information Technologies (Bilgi Teknolojileri) Key Performance Indicators ( Kritik Performans Gstergeleri) Material Resources Planning (Malzeme htiya Planlamas) National Council of Physical Distribution Management (Fiziksel Datm Ynetimi Ulusal Konseyi Original Equipmant Manufacturer (Orjinal Ekipman reticisi) Original Equipment Supplier (Original Equipment Tedarikisi) Re Order Level ( Yeniden Sipari Seviyesi) Supply Chain (Tedarik Zinciri) Supply Chain Management (Tedarik Zinciri Ynetimi) Supply Chain Operations Reference Model (Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli) Tedarik Zinciri Ynetimi Warehouse Inventory Process (Depo Envanter Prosesi)

viii

ZET Tedarik zinciri ynetimi; tedarikiler, reticiler, datmclar ve mteriler zerinde oluan bir adaki malzeme, bilgi ve parasal aklarn ynetimini iermektedir. Bu aklarn farkl iletmeler arasnda ve kendi iindeki koordinasyonu ve entegrasyonu ise tedarik zinciri ynetiminin baarl olmasn salamaktadr. Bir irketin tedarik zinciri; hammadde reticileri, hammadde ve yar mamulleri ilenmi rne dntrmesi yani imalat ilemleri srasnda tedarik ileri ile uraanlar ve bunun ardndan bitmi rnleri datm kanallarnda nihai tketiciye kadar ulatrlmas srasnda deer yaratan btn unsurlardr. Gnmzde rekabet irketler arasnda deil bu irketlerin iinde bulunduklar tedarik zincirileri zerinde yaplmaktadr. Tedarik zincirlerini en iyi ekilde kuranlar ve ynetenler pazara daha yakn, mterinin isteklerini bilen ve hzl ekilde cevap veren irketler olacaklardr. yi bir tedarik zinciri ynetimi sayesinde iletmeler trendlerin takibini daha iyi yapacaklar, mteri isteklerine en uygun rn doru zamanda, doru yerde, doru fiyattan salayarak rakiplerine kar avantaj salayacaklardr. Maliyetlerin azalmas belirsizliklerin minimuma inmesi ancak baarl bir tedarik zinciri ynetimi stratejisi ile elde edilebilmektedir. letmeler fark yaratmann sadece kendi irketlerinde, arge, pazarlama vb olarak gerekleemeyeceini bilmelidirler. Rekabette ne geebilmek hatta ayakta kalabilmek iin tedarik zincirlerinin tm halkalarnda yaratmay hedeflemelidirler. UZEL Holding, global rekabette nc olma hedefine ulamak iin 2005 ylnda Tedarik Zinciri Ynetimi almalarn balatm ve tm srelerini buna gre yeniden dzenleyerek elektronik ortama aktarmay salamtr. Anahtar Kelimeler: Tedarik Zinciri, Tedarik Zinciri Ynetimi fark

ix

ABSTRACT Supply chain management is the management of material, information and monetary flows of a network that is including suppliers, distributors and customers. Internal and external entegration and coordination of this flows among different companies provide the supply chain management to be succesful. A supply chain consists of all the values from begining suppliers of raw material supplier to distribution final products to end users as well returning processes. Compitition is not between the companies in todays world, between the supply chains. The companies which set up and maintain their supply chains well will be the ones closest to the market, feel the customers requirements better and responses these requirements faster. Good supply chain management provides the companies to follow up the trens in the market better, to supply the required product / service at the right place, at the right price and at the right time. All these will be advantages against the competitors. Cost reduction and the minimazition of the indefineteness can only be done by successful supply chain management. Because of the globalisaiton, prices and profits go down dramatically. If the companies want to take role in future, they have to be different from other companes and have to reflect this diversification into their supply chains. The have to aim to integrate the diversification not only into their departmants but olsa into their supply chains. UZEL Holding aims to become leader in global competition and to achive this goal it started supply chain management project in 2005. The company arranged its organization according to new supply chain management process and transformed paperwork based processes into electronic enviroment. Key words: Supply Chains, Supply Chain Management

GR Teknoloji devrimi ile birlikte oluan yeni ekonomi; irketlerin i yap biimlerini deitirmeye balam ve bata tedarikiler olmak zere iletiimde olduu tm unsurlarla olan ilikilerini yeni modeller zerine kurmalarn gerektimitir. Yeni ekonomide yeni bir pazarlama anlay olumu ve bu anlayn temeline mteri oturtulmutur. irketler mterilerini anlamak ve isteklerini doru zamanda, doru yerde ve doru fiyattan karlamak iin mterileriyle srekli ve dinamik bir iletiim iinde olmaldrlar. Artan rekabet ortamnda anlalmtr ki yeni mteri bulmann maliyeti mevcut mteriyi elde tutmann maliyetinden olduka pahaldr. Ayn ekilde tedariki deitirmenin maliyeti de mevcut tedarikiler ile ilikilerin yrtlmesinin maliyetinden olduka fazla olmaktadr. irketler ncelikler mevcut tedarikilerden mevcut mterilere kadar uzanan tm sereci en iyilemek zorunda kalmaktadrlar. Tm iletmeler artan rekabet ortamnda tedarik zincirlerini daha iyi ynetmenin gerekliliini daha iyi anlamlardr. Yeni rekabet irketler arasnda deil irketlerinm iinde bulunduklar tedarik zincirleri arasnda gereklemektedir. Son kullancy hedefleyen tm iletmeler pazardan daha fazla pay kapabilmek ve karllklarn da artrabilmek iin kendi tedarik zincirleirni en etkin, en verimli ve en ekonomik ekilde modellemek zorundadrlar. letmelerin; rekabetin yaand kresel pazar ve bu pazardaki yeni trendleri ok iyi incelemesi, sataca rn tedarikilerinden en uygun koullarla ve zamannda salayarak, zamannda retip mterisine teslim etmesi, rakiplerine kar daha avantajl hale gelmesini salayacaktr. Ayn zamanda, iletmelerin tedariki olduu zincir iinde yerini ve roln bilerek teklif sunmas rakiplerine gre daha avantajl hale gelmesini salayacaktr. Her iletmenin kendi iletme stratejisi bulunmaktadr. Baarl iletmeler, iletme stratejilerine paralel ve uyumlu olan tedarik zinciri ynetimi stratejisini uygulayan irketlerdir. Baarl bir tedarik zinciri ynetimi ile maliyetler azalacak, belirsizlikler ortadan kalkacak ve iletmelerin rekabet gleri de artacaktr. Mevcut rekabet ortamnda irketlerin rn fiyatlarn, dolaysyla maliyetlerini ve verimliliklerini daha iyi kontrol 1

etmeleri kanlmaz olmaktadr. Maliyetleri ve verimlilii kontrol atnda tutabilmenin yolu irketlerin sadece kendi i srelerini kontrol etmeleri ile gerekleememektedir. Doru olan tedarik zincirini oluturan unsurlar olan satc, mteri, datmc ve nakliyeci ile karlkl gvene dayal bir ibirliine gidilmesidir. Tm zincir halkalarnn bilgiye ayn anda ve karlkl ulaabilmeleri sayesinde etkin bir tedarik zincirine ulalmas salanacaktr. Tedarik zincirleri; tedarikinin tedarikisinden balayp son kullanya kadar olan srete yer alan ve deer yaratan tm unsurlar kapsar. Burada nemli olan bu zincir yelerinin tek bir iletme gibi davranabilmesini salamaktr, daha doru tm bu yelerin glerini biretirerek bir sinerji yaratmaktr. Bu sinerjinin sonucu ise yksek kaliteli, dk maliyetli, piyasaya hzl bir eklide sunulan ve mteri memnuniyeti salayan hizmet ya da rn olarak ortaya kmaktadr. irketlerin varolu nedeni kar elde etmektir. Bunu salamann arac da bugnk ve gelecekteki pazar talebinin tahmin edilerek karlanmasdr. letmeler bir yandan pazara eriim zamann ve maliyetleri drmeyi planlarken, dier yandan karlln ve etkinliin artmasn istemektedirler. Bu da iletmeleri gerek anlamda rekabet avantaj yaratabilmeleri iin mevcut tedarik zincirlerini sorgulayarak ynetimsel, mhendislik ve ilikiler baznda tekrar tanmlamalarn zorunlu klmaktadr. Tedarik zinciri ynetiminin her geen gn artan nemi yeni yaklamlar ve yntemler ortaya karmtr. Tedarik zinciri ynetimini etkin bir ekilde gerekletirmek isteyen irketlerin karsna analiz safhasndan tasarma, implementasyondan elektronik ortama dklmesine kadar olan srelerde yardmc olabilecek bir ok seenek bulunmaktadr. Konunun nemini anlayan birok yazlm ve danmanlk firmas irketlerin hedeflerine ulaabilmeleri iin farkl modeller sunmaktadrlar. Etkin bir tedarik zinciri ynetimi ile bu zinciri oluturan halkalarn daha verimli ve ekonomik almalar salanmaktadr. Bu sayede doru rnn doru zamanda, doru fiyat ve maliyetle uygun kalitede mteriye ulatrlmas gereklemektedir. Byle bir tedarik

zinciri ynetimi, irketlerin pazar paylarn ve karllklarn artmalar iin farkllk yaratan bir avantaj haline gelmektedir. almann birinci blmnde tedarik zinciri ve tedarik zinciri ynetimi kavramlar aklanmaya allm ve bunlar oluturan unsurlar zerinde durulmtur. kinci blmde Tedarik Zinciri Ynetimi zerinde durulmutur. Tedarik zinciri ynetiminin gemiten bugne durumu ve evrimi, tedarik zinciri ynetiminde alnan kararlar irdelenmitir. Tedarik zinciri ynetimine gei aamalar, tedarik zinciri ynetiminde uygulanmas gereken ilkeler ve rne uygun tedarik zinciri ynetimi stratejisinin seilmesi zerinde durulmutur. Tedarik zinciri yeleri arasndaki ilikiler ve bu yelerin performanslarnn lm, tedarik zinciri ynetiminde uygulanan SCOR modeli ayrntlar ile aklanmtr. Ayrca bilginin ayn anda tm yeler ile paylalabilmesi ve kat ilerinin ortadan kaldrlmas ile ilgili olarak e-ticaret, e-tedarik ve e-tedarik zinciri ynetimi zerinde incelemeler yaplmtr. almann nc ve son blmnde ise uygulama olarak; lkemizde otomotiv, tarm, hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren UZEL Holding bnyesinde gerekletirilen Tedarik Zinciri Ynetimi uygulamalar incelenmitir. UZEL Holdingde Ynetim Kurulu Bakan tarafndan yaplan duyuru ile 2005 ylnda balatlan tedarik zinciri ynetimi almalar, irketin btnnde tedarik zinciri ynetimi planlarnn yaplmas ve uygulamalarn balatlmas iin st ynetimin liderliinde ekipler oluturulmutr. UZEL Tedarik Zinciri Projesi tm UZEL grubunun gelecekteki rekabetilii ve gelimesi iin bir temel yaratacaktr. Bu, UZELin stratejik varsaymlar ile balantl olarak tedarik zincirlerinin mteri ihtiyalarna gre dzene sokulmas ile salanacaktr. Bakan ve Ynetim Kurulu bu projenin sonuna kadar arkasdadr. Daha da nemlisi, Uzel ynetimi ve alanlar projenin baars iin destek vermektedirler.

almann sonu blmnde tedarik zinciri ynetiminin irketler zerine etkileri, projenin balangcndan itibaren UZEL Holding bnyesinde yaanan deiimler zetlenmitir. yararlar zetlenmi ve pazarlama konusunda elde ettii baz saysal deerler verilmitir. almann hazrlanmasnda yerli ve yabanc dilde yazlm birok kitap, makale ve dier almalardan yararlanlmtr. Yararlanlan kaynaklar almann sonunda yeralan kaynaklar blmnde belirtilmitir.

1. TEDAR K Z NC R VE UNSURLARI 1.1 Tedarik Zinciri ve Tedarik Zinciri Ynetimi Kavramlar 1990 yllar ile birlikte, iletmeler, tedarik zincirlerinin bir yesi olacak biimde iletme faaliyetlerini gelitirme yollarn aratrmaya balamardr. letmeleri, bu alanda aratrma yapmaya ynelten en nemli gelimelerden birisi, iletmelerin, tek bir iletme olarak bamsz bir biimde rekabet edebilme yeteneklerinin azalmas ve rekabetin, tedarik zincirleri arasnda yaanmasdr.. Tedarik zinciri, malzemelerin elde edilmesi, bu malzemelerin son rnlere dntrlmesi ve bu son rnlerin de mterilere datm ilevlerini gerekletiren tesis ve da tm seeneklerinin a olarak belirtilebilir. Tedarik zinciri; arzn ve talebin ynetilmesi, hammaddelerin tedariki, retim ve montaj, depolama, envanter ynetimi, sipari ynetimi ve mterilere rnlerin datm vb. faaliyetleri kapsamakta ve tm bu faaliyetlerin srdrlebilmesi iin gerekli olan bilgi sistemlerini de iermektedir.1 Jayashankara gre tedarik zinciri; zerk veya yar zerk i birimlerinin ortaklaa sorumlu olduklar bir an, bir veya daha fazla rn aileleri ile ilgili tedarik etme, retim ve datm aktiviteleridir. Lee ve Billington da buna benzer bir tanmlama yapmlardr: Tedarik zinciri birok iletmenin oluturduu, hammaddelerin tedarik edilmesi, bunlarn yar mamullere dntrlmesi ve son rnn retilip datm kanallar ile mterilere datld bir adr. Ganeshan ve Harrison gre ise: Bir tedarik zinciri, malzemelerin tedarik edilmesi, bunlarn yar mamul ve mamullere dntrlmesi ve bu bitmi rnlerin mterilere datlmas fonksiyonlarn yerine getiren datm seimlerinin ve iletmelerin oluturduu bir adr.2

Dr. Hilmi YKSEL, Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarm, Ynetim ve Ekonomi (Ocak 2004), Cilt 11, Say: 1, s.11. 2 R. TEIGEN, Supply Chain Management Introduction, International Journal of Flexible Manufacturing Systems (April 2000), s. 12.

Mteri siparilerinin alnmasyla hammadde bulunmas, tedarik etme, retim ve rnlerin mterilere datmna kadar rnlerin hareketleri ile ilgili prosesin akdr.3 Lambert, Stock ve Ellrama gre tedarik zinciri; rnleri veya hizmetleri pazara sunan firmalar dizisidir. Chopra ve Meindle gre ise: Bir tedarik zinciri mteri isteklerini ieren, direkt veya indirekt tm blmleri ierir. Tedarik zinciri sadece tedarikiler ve imalatlar iermez ayrca mteriler, depolar, perakendeciler ve tayclar da bu zincirin ierisindedirler.4 Tedarik Zinciri Konseyine gre tedarik zinciri; son rnn retilmesi ve datm (tedarikinin tedarikisinden mterinin mterisine kadar) ile ilgili btn abalar kapsar. Lummus ve Vokurkaya (1999) gre; bu abalar plan, (tedarik ve talebin ynetimi), kaynak (hammadde ve yar mamullerin temini), retim (imalat ve montaj), teslim (depolama ve stok takibi, sipari alm ve ynetimi, btn kanal boyunca datm ve mteriye teslim) olmak zere drt temel sreten oluur. Quinn (1997) ise konseyin tanmna benzer bir tanmlama yaparak deinilen aktivitelerin yannda btn bu aktivitelerin denetimini salayan bilgi sistemlerini de tedarik zinciri aktivitesi olarak tanmlamtr.5 Tedarik zincirleri; tedarikiler, imalatlar, perakendeciler ve mteriler arasnda; iletiim, projeleri ortak bir alan zerinden takip etme ve retme, mteri isteklerinin en etkine ve verimli bir ekilde karlanabilmesi, kaynaklar en etkin biimde kullanmak, verimlilii artrmak, maliyetleri azaltmak, planl, hzl ve esnek bir tedarik, retim ve datm zincirini ortaya karabilmek ve gerekletirmek temelleri zerine ortaya km bir projedir. Bir irketin tedarik zincir; hammadde reticileri, hammadde ve yar mamulleri ilenmi rne dntrmesi yani imalat ilemleri srasnda tedarik ileri ile uraanlar ve

3 4

Supply Chain Management, www.rockfordconsulting.com (Eriim: 5 ubat 2004). Basic Concepts of Supply Chain Management, http://www.mediawiley.com/index/index41.php (Erisim: 17 Mays 2004). 5 R. BAKOLU ve E. YILMAZ, Tedarik Zinciri Tasarmnn Rekabet Avantaj Yaratmas Asndan Deerlendirilmesi: Fast Food Sektr rnei, 6. Ulusal Pazarlama Kongresi, Erzurum: Ekim 2001, s.17.

bunun ardndan bitmi rnleri datm kanallarnda nihai tketiciye kadar ulatrlmas srasnda deer yaratan btn unsurlardr.6 Hammaddenin temin edilmesinden son rnn satn alan mteriye kadarki aamalarda yer alan tm iletmeler tek bir iletme olarak dnlrler, bylece zincirin daha etkin almas salanm olur.

ekil 1.1 Tedarik Zinciri Kaynak: www.balnak.com.tr. Tedarik zinciri ynetimi ise, iletmelerin, rekabet edilebilir fiyatlarla yksek kaliteli malzemeleri ve bileenleri salayabilmeleri iin tedarikileriyle birlikte alabilme yetenei olarak tanmlanabilir. Tedarik zinciri ynetimi, iletmelerin, tedarikilerinin srelerini, teknolojilerini ve yeteneklerini hangi lde etkin olarak kullandklar ve iletmelerinde retim, lojistik, malzeme datm ve ulam fonksiyonlarnn koordinasyonunu ne lde aarl olarak saladklar zerinde odaklanmaktadr.7 Lojistik Ynetimi Konseyine gre Tedarik Zinciri Ynetimi; mteri ihtiyalarn karlamak amacyla hammaddelerin, stoklarn, son rnlerin ve balangtan tketime

6 7

Z. GKALP, Tedarik Zinciri Ynetimi, www.bilgiynetimi.com (Eriim: 30 Mays 2004). Dr. Hilmi YKSEL, a.g.e., s.13.

kadar zincirdeki bilgilerin maliyet etkin aknn ve depolanmasnn planlanmas, uygulanmas ve kontrol srecidir 8 Tedarik zinciri ynetimi mteriyi memnun etmek amacyla daha iyi bir ekilde rn ve hizmet retip sunmak iin genileyen bileenleri planlama ve kontrol etme amacyla ileri teknoloji, biliim ynetimi ve yneylem aratrmalar matematii kullanr.9 Tedarik zinciri ynetimi (TZY); geleneksel i fonksiyonlarnn ve taktiklerinin tm tedarik zinciri ve irketlerin tek tek uzun dnemli performanslarn gelitirmek amacyla sistematik ve stratejik koordinasyonudur. Tedarik Zinciri Ynetimi; zincir boyunca tm malzeme aknn tek irket tarafndan yrtld, btn kanal, zincir yelerinin bamsz altklar tamamen boyuna kurulmu irketlerde grlr. Zincirin ynetiminin sonularn etkileyen kilit faktr zincir yeleri arasndaki koordinasyondur. Cooper ve Ellram (1993) Tedarik Zinciri Ynetimini iyi dengelenmi ve iyi alm bir bayrak yar takmyla kyaslarlar. Her oyuncunun knda nasl pozisyon alacan bilmesi, bu tip bir takm daha rekabeti yapmaktadr. Bayra direkt olarak geiren oyuncular arsndaki iliki en gls iken, takmn btnnn de yar kazanmak iin koordine aba sarf etmeye ihtiyac vardr. Fostera gre (1999) TZY sistemi; irketin dndaki tedarik ilerini salayanlarn ynetilmesi ve bunlarla etkin almas iin irketin i kaynaklarn bir btn halinde ele alan temel bir iletme sistemi olarak tanmlanmaktadr. Burada ama, irketin imalat kapasitesinin artrlmas, piyasaya kar duyarlln gelitirilmesi ve tketici ile tedarik ilerini stlenenler arasnda ilikilerin iyiletirilmesi yoluyla irketin almasn ileriye gtrlmesidir.10

N. RADJOU, "Supply Chain Processes Replace Applications: 2003 to 2008," Ascet (July 2003), Vol. 5, , s.33. 9 J. P. MEITZ, "Demystifying Supply Chain Management," Supply Chain Management Review (Winter 1998), s.22. 10 Z. YAMAN, Tedarik Zinciri Ynetimi'nde (TZY) Bilgisayar Yazlmlar ve TZY'ye Gei Uygulamalar, KT Bilim Dergisi (Kasm 2001), s. 24.

Tedarik zinciri ynetimi, sipari oluturma, sipari alma ve siparilerin yerine getirilip, rn, hizmet veya bilgi programlarnn datlmasnn koordinasyonunu ve rn ve hizmetlerin tedarik edilmesi, retilmesi, envanterleri ve mteriye datlmalarnn kontroln ierir.11 Tedarik zinciri ynetimi; tm tedarik zinciri boyunca malzeme, bilgi ve sermaye aknn, tedarikilerden para reticilerine, montaj irketlerinden datclara kadar ynetilmesidir. 12 Genel olarak, Tedarik Zinciri Ynetimi; rn bilgi ve hizmet aknn, balang noktasndan tketildii son noktaya ulancaya kadar tedarik zinciri ierisindeki hareketliliin etkin ve verimli bir ekilde planlanmas, depolanmas, tanmas hizmetidir. Tedarik zinciri, tedarikinin tedarikisinden balayp mterinin mterilerine kadar giden dolam zincirinde rn, bilgi ve hizmet aknn doru miktar ve zamanlarda gereklemesidir. Etkin bir tedarik zinciri ynetiminde, zincirin tm farkl paralarnn kalite, mteri memnuniyeti ve dk maliyet de dnlerek ok iyi bir ekilde koordine edilmeleri gerekir. Bir zincir en zayf halkas kadar gldr dncesiyle, tedarik zincirindeki tm yelerin ok iyi ynetilmesi gerekmektedir. Etkin tedarik zinciri ynetimi mteri hizmet seviyesini en st seviyede tutarken iletme iindeki ve zincir iindeki operasyonlarn da en etkin bir ekilde yaplmasn gerektirir. Mteri asndan etkinlik siparilerin zamannda yerine getirilmesi, temrin zamanlarna uyum ve hatasz rn teslimidir. Zincir iindeki organizasyonlardaki etkinlik ise ksa envanter evrim sresi, dk operasyon ve sat maliyetleridir. Ayn zamanda nakit ak da nemlidir. Zincir ierisinde iletmelerin nakit ak hzlarnn yksek olmas gerekir. yi bir tedarik zinciri ynetimi iin aadakilere dikkat edilmelidir:

Dr. E. WATSON, "Supply Chain Management, 2004, isds.bus.lsu.edu/isds/faculty-andstaff/faculty/watson/watson.htm (Erisim: 10 ubat 2004). 12 M. E. JOHNSON ve F. D. PYKE, "Supply Chain Management," Production and Operation Management (Ekim 2003), Vol.. 9, No. 1, s. 2.

11

a) Mteri odakllna nem verilmesi: Tm tedarik zincirinde yaplan uygulamalar son mteriler dikkate alnarak uygulanmal ve buna gre kararlar alnmaldr. b) Bilgi teknolojilerinin kullanm: Veri ve bilgilerin tm tedarik zinciri yeleri boyunca ok iyi paylalmas ve ynetilmesi gereklidir. c) Performans ynetiminin saysallatrlmas: oklu performans faktrlerinin lm tedarik zincirindeki her blmde vardr. d) oklu fonksiyonel takmlarn kullanm: Birbirleri ile ilikili ancak farkl organizasyonlarda yer alan alanlar bir araya gelip takmlar oluturarak normal organizasyonlarda bulunan mesafeleri ortadan kaldrmaldrlar. e) Organizasyon dinamiklerine ve insan faktrne dikkat edilmelidir: En iyi insan ve organizasyon tekniklerinin kullanm tedarik zinciri geliimine ve uygulamasn kolaylatrmaktadr.13 Bunlarn yannda zincir yeleri kendileri iin ok byk bir psikolojik engel olan birbirlerine gvenmeyi renmelidirler. Ancak bilgilerini birbirleriyle paylaan iletmeler tek bir iletme gibi davranabilirler. Beraber alarak mteri isteklerine daha hzl cevap verebilirler ve son mterileri daha iyi anlayabilirler. kinci olarak, tedarik zincirine geilmesi ile birlikte hem organizasyon iinde hem de dnda ok byk kltrel deimeler olmaktadr. tanmlar, meslekler ve bilgiler deimektedir. Tedarik zinciri maliyetli ve karmaktr. letmeler bunlar da dikkate almaldr.14

ekil 1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kaynak: www.e-cozumevi.com.

J.P. METZ, a.g.e., s.23. T. STEIN ve J. SWEAT, Killer Supply Chains, 9 Kasm 1998, http://www.informationweek.com/708/08iukil.htm (Eriim: 12 Nisan 2004).
14

13

10

Tedariki, retici, datmc ve mteri tedarik zinciri bilgi sisteminde birbirleriyle balantl olmak zorundadr. Bu iletiim a, tedarik zinciri elemanlarn tek bir organizasyon gibi birbirine yaknlatrmaktadr. Swaminathan, Smith ve Sadehe gre (1998) yeni yaklamlarda bilgi paylam yaps, direk ulalabilir tam zamanl bilgi ve periyodik bilgi olmak zere iki ayakl olarak tanmlanmaktadr. Periyodik bilgi, firmann stratejilerindeki bir deiimi, bir fiyat dzenlemesi, yeni rn ve hizmetlerin tantm vb. bilgilerin tedarik zinciri elemanlarna iletilmesini salar. Periyodik bilgi, tam zamanl bilginin aksine btn tedarik zinciri elemanlarna mesaj biiminde gnderilir. Tam zamanl bilgi paylam, geleneksel hiyerarik bilgi ak yapsnn aksine, tm zincir yelerinin bal olduu bir bilgi ak a ile gerekletirilir. Bu a zerinden zincirin tm elemanlar birbirleriyle direk iletiim kurabilir, ihtiya duyduklar bilgileri ilk elden, tam zamanl olarak alabilirler. Tedariki Ynetimli Stok (Vendor Managed Inventory) yaklam bu deiime gsterilebilecek en gzel rnektir. Simchi-Levi, D., Kaminsky, Simchi-Leviye gre tedariki ynetimli stok yaklamnda perakendecilerinin sat ve stok bilgilerini tam zamanl olarak takip eden tedariki firma, gerekli grd zamanlarda gerekli grd miktarda rn perakendecisine gndermektedir.15 Aadaki ekil 1.3te bir tedarik zinciri rnei grlmektedir. Malzemeler hammadde kaynaklarndan hammaddeleri yar mamullere dntren imalat seviyesine aaya doru akarlar. Bunlar son rnlere ekil vermek zere bir sonraki aamada birletirilirler. rnler datm kanallarna yklenirler ve buradan da perakendecilere mterilere aktarlrlar.16

R. BAKOLU ve E. YILMAZ, "Tedarik Zinciri Tasarmnn Rekabet Avantaj Yaratmas Asndan Deerlendirilmesi: "Fast Food" Sektr rnei," 6. Ulusal Pazarlama Kongresi, Erzurum: 28 Haziran-1 Temmuz 2001, s.14. 16 R. TEIGEN, a.g.e., s.16.

15

11

Aaya doru ak

Yukarya doru ak

Hammadde tedarikisi

Datm merkezi

retim yeri

Perakendeciler / Mteriler

Malzeme ak ve tama

ekil 1.3.Tedarik Zinciri Kaynak: R. TEIGEN, "Supply Chain Management Introduction," International Journal of Flexible Manufacturing Systems (April 2000), s.12. En basitiyle bir tedarik zincirinde 3 irket bulunur. Bunlar: retici, tedariki ve mteridir. Geniletilmi tedarik zincirlerinde ise bunlara 3 ortak daha eklenir. Bunlar: Tedarikinin tedarikisi, mterinin mterisi ve zincir iindeki dier irketlere hizmet salayan irketler. 17 reticiler: reticiler veya imalatlar rn yapan organizasyonlardr. Bu reticiler hammaddeninin ve bitmi rnlerin imalatn yapan irketlerdir. Datclar: Datclar; byk miktarlarda envanterleri reticilerden alan ve bunlar mterilere ileten irketlerdir.

AYERS, B. James, Handbook of Supply Chain Management, Boca Raton, Fla, Alexandria, Va: St. Lucie Press, 2001, s.27.

17

12

Perakendeciler: Perakendeciler ise tedarik zinciri ierisinde satclardan aldklar rnleri stoklarlar ve bunlar kk miktarlar halinde halka satarlar. Mteriler: Mteriler veya tketiciler son rn alan ve kullanan organizasyonlardr. Bir mteri baka bir rnle birletirmek iin bir rn satn alabilir ve birletirdikten sonra bunlar dier mterilere satabilir. Yada mteri son rn satn alr ve direkt olarak tketir. Hizmet Salayclar: Bunlar reticilere, datclara, perakendecilere ve mterilere hizmet salayan organizasyonlardr. 18
Fatura Tedariki demeleri Mteriye faturalar Fatura

Tedariki siparileri

Malzeme siparii

Planlama ve kontrol

Sipari ynetimi

Mteri siparileri

Elde etme

retim/dntrme

Datm

Teslimat

Fonlar Bilgi Bilginin ilenmesi Malzemenin ilenmesi

ekil 1.4 Temel Tek Safhal Tedarik Zinciri Kaynak: J. P. METZ, "Demystifying Supply Chain Management," Supply Chain Management Review ( Winter 1998), s.22.

18

James B. AYERS, a.g.e., s.28.

13

Geniletilmi Tedarik Zinciri

Son tedariki Tedariki retici Mteri Son mteri

Servis salayclar Lojistik Pazar aratrmas Bilgi teknolojileri

Finans rn dizayn

Hizmet salayclar

Geniletilmi Tedarik Zinciri rnei

rn tasarmcs Pazar Aratrmacs

Hammadde reticisi

retici

Datc

Perakendeci

Perakende mterisi

Lojistik salayc

Finans salayc

mterisi

ekil 1.5 Basit ve Geniletilmi Tedarik Zinciri Kaynak: www.mediawiley.com. Tedarik zincirleri artan komplekslilie gre eitlililk gstermektedir. Yukardaki ekil basit bir tedarik zincirini gstermektedir. Hammaddenin veya alt montaj paralarnn elde edilmesi, retilmesi, datlmas ve teslim edilmesi esnalarndaki malzeme aklarn birletirir. Tedarik zinciri esnasnda oluan bilgi aklarndan yansyan bilgi ve karar verme srelerini ierir. Bunlar tipik olarak ok irketli tedarik zincirleridir, ancak zellikle de tek safhal tedarik zincirlerinin oklu kopyalardr.19

19

J.P. METZ, a.g.e., s.23.

14

1. Safha rnek: tedariki

$

2. Safha rnek: retici

$

3. Safha rnek: Satc

Fonlar Bilgi Bilginin ilenmesi Malzemenin ilenmesi

ekil 1.6 ok Safhal Tedarik Zinciri Kaynak: J. P. METZ, a.g.e., s. 23. 1.2 Tedarik Zinciri A ve Tedarik Zinciri Unsurlar 1.2.1 Tedarik Zinciri A Hammaddelerin elde edilmesi ve yar mamul haline getirilmesi ve datm sistemiyle rnlerin mterilere teslimini ieren iletme birimleri ve yardmc birimlerin oluturduu a sistemine tedarik zinciri a denir. Swaminathan, Smith ve Sadeha gre (1998) tedarik zinciri a; tedariki, nakliyeci, retici, datm merkezleri, perakendeci ve tketici ile ortaya kan tedarik zincirini oluturan sistemler, alt sistemler, operasyonlar, aktiviteler ve bunlarn birbirleriyle olan ilikilerini ieren karmak bir btndr. Harland (1997), hzl bir ekilde, ok eitli rnn, arzulanan fiyat ve kalitede sunumunun salanabilmesi iin a elemanlarnn mmkn olduunca azaltlmas ve yapnn yaln hale getirilmesi gerektiini belirtir.20 1.2.2 Tedarik Zinciri Unsurlar Planlama: Tedarik zincircinde hem operasyonel ihtiyalarn hem de mteri taleplerinin karlanmas rn ve hizmet senkranizasyonu ve yaylmnn planlanmasdr.

20

R. BAKOLU ve E. YILMAZ, a.g.e., 2001, s.19.

15

Satnalma: Bu unsur en iyi malzemelerin en dk fiyattan alnmasn ierir. Bir tedariki seilirken dk fiyatl olann seme veya fiyat dk tutmaya devan eden tedarikiyi semenin yannda gelime hz, kalite ve esneklik de dikkate alnmaldr. malat: retim yapan iletmeler iin yeni stratejlier, rnein yaln retim, esnek alma ve siparie gre imalat, maliyet, hz ve kalitede kayda deer gelimeler elde etmede nemlidir. Hareket (Datm ve Tama): Tama, datm ve depolama, ak optimizasyonu, apraz ykleme, birleme gibi yeni metodlarla deer yaratan hizmetlere srekli gelierek adapte olmaktadrlar. Satma (Mteri ve sipari ynetimi): Sat ve pazarlama destei ierisinde mteriler, kanal ynetimi, rn ve kanal blmlendirmesi, rn-hizmet toplanmas, sipari ynetimi vb. ieren alanlarda gelir yaratma rekabeti iersindedirler.21

21

Dr. E. WATSON, a.g.e., isd.bus.isd.edu (Eriim: 10 ubat 2004).

16

2 TEDAR K Z NC R YNET M 2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar ve Evrimi 2.1.1 Tedarik Zinciri Kararlar Her tedarik zincirinin kendine zg pazar talepleri ve retim zorluklar vardr. Tedarik zincirlerinde yer alan irketler bunlar dikkate alarak hareket alanlarn da gz nnde bulundurup ortaklaa kararlar almaldrlar. Tedarik zincirlerinde kararlar alnrken 2 nokta gz nnde bulundurulur: Talebe hzl cevap ve etkinlik. ou zaman bu iki nokta birbirleri ile akmaktadrlar. letmeler alma artlarna gre bu iki nemli noktay dikkate eitli kararlar almak zorundadrlar.22
1. RET M Ne, ne kadar ve ne zaman retilecek? 2. ENVANTER retime ve depolamaya ne kadar malzeme gerekli?

5. B LG Dier tm kararlarn temelidir

4. TAIMACILIK Ne kadar ve ne zaman rnler hareket edecek?

3. YERLE M Hangi rn en iyi nerede yaplyor?

ekil 2.1 5 Temel Tedarik Zinciri Karar Kaynak: www.mediawiley.com. 2.1.1.1 retim retim mterilerin istekleri ve pazar talepleri zerine odaklanr. retim kararlar ayn zamanda mteri talepleri ve tatminleri de hesaba katlarak kapasite, kalite ve retim
22

L. FREDENDALL, Basics Of Supply Chain Management, Boca Raton: St. Lucie Press, 2001, s.45.

17

miktar gibi konular zerine odaklanr. Bu blmde iletme kapasitesi, i ykleme dengeleri, kalite kontrol ve ekipman bakmlar dikkate alnarak ana retim planlar yaratlr. Pazar hangi rnleri talep ediyor, hangi rnden ne kadar ve ne zaman retilecek, retilecek mi ya da d kaynak m kullanlacak gibi sorulara cevap aranr. Tedarik zincirinin retim ve depolama kapasitesini belirler.23 Eer iletmeler ve depolar fazla kapasite ile oluturulurlarsa bu iletmelere esneklik ve talebe hzl cevap vermeyi getirecektir. Ancak kapasitelerinin tamamn veya tamamna yaknn kullanan iletmeler talebe hzl cevap verme ve talep dalgalanmalarna kar daha az yeteneklidirler. Dier taraftan fazla kapasite fazla sermaye yatrm gerektirmektedir ve kullanlmad taktirde atl kapasite olumaktadr. letmeler ne kadar fazla kapasiteye sahip olurlarsa operasyonlarndaki etkinlik de bir o kadar azalr 2.1.1.2 Envanter Envanter bir tedarik zinciri ierisinde reticiler, datclar ve perakendeciler tarafndan tutulan her trl hammadde, yarmamul ve mamulden oluur. Envanterin iletmeler iin temel amac tedarik zincirindeki belirsizlikler iin tampon grevi yapmaktr. Ancak yksek miktarlarda envanter iletmeler iin ok maliyetli olmakta ve yeniden sipari noktalar belirlenmektedir. Bir tedarik zincirinde hangi aamalarda ne kadar stok yaplacak, ne kadar hammadde, yarmamul ve mamul stou yaplacak gibi sorulara cevap aranr. Envanter tutma ve yaratma hakknda 3 farkl karar alnabilir a) Envanter evrimi: rn iin satn alma talebi verilmesi ile satn alnmas arasnda geen zamana karlk tutulan envanterdir. letmeler lek ekonomisinden faydalanmak iin fazla miktarda rn retir veya satn alrlar. b) Emniyet Stou: Belirsizlie kar tutulan envanterlerdir. Talep tahminleri doru yaplrsa emniyet stouna gerek kalmaz ve evrim envanteri yeterli olur.

23

"Basic Concepts of Supply Chain Management," .http://www.mediawiley.com/index/index41.php (Eriim: 17 Mays 2004).

18

c) Sezonluk Envanter: Yln belirli zamanlarnda nceden tahmin edilebilen talep artlarna kar tutulan envanterdir. Buna alternatif esnek bir retim sistemine sahip olmaktr. Bylece artan taleplere daha hzl cevap verilebilmektedir. 2.1.1.3 Yerleim Yerleim kararlar pazar taleplerine ve mteri tatmin kararllna baldr. Yerleim tedarik zincirinin corafi ksmn konu alr. Ayrca hangi kuruluta hangi aktivitelerin yaplabilecei kararlarnn verilmesinde de rol oynar. retim ve depolama kurulular nerelerde bulunacak, retim ve depolama iin en az maliyetli yerler nereleridir, mevcut iletmeler yeterli midir yoksa yenileri mi yaplmaldr gibi sorulara cevap aranr. Hedef Pazar belirlendikten sonra retim ve stoklama faaliyetleri iin uzun dnemli kararlar alnmaldr. Tedarik zincirlerinde yer alan iletmeler aktivitelerini daha dar bir alanda yaparak merkeziletirmeye gidip lek ekonomisinden faydalanabilirler ya da taleplere daha hzl cevap verebilmek iin mteri ve tedarikilere daha yakn olmak amacyla iletmelerini databilirler. 2.1.1.4 Tamaclk Tamaclk, bir tedarik zinciri ierisinde bulunan hammaddeden bitmi rne kadar her eyin farkl iletmeler arasnda hareketini ifade eder. Hem envanter hem de mteri taleplerinin karlanmas ile ok yakndan ilikilidir. Envanterler bir tedarik zinciri yerleiminden dierine nasl hareket edecekler, hangi eit tamaclk kullanlacak gibi sorulara cevap aranr. Tamaclk maliyetlerinin bir tedarik zinciri ierisindeki operasyonel maliyetlerin te birini oluturur. 2.1.1.5 Bilgi Bilgi, bir tedarik zincirindeki tm aktiviteler ve operasyonlar arasndaki balanty salar. Doru ve zamannda gelen bilgi ile daha koordine ve doru kararlar alnabilir. Bilgi, bir tedarik zinciri ierisinde 2 amala kullanlr:

19

a) Gnlk aktivitelerin koordinasyonu: Bu koordinasyon dier tedarik zinciri kararlar olan retim, envanter, yerleim ve tamaclk kararlar ile ilikili yaplr. b) Tahmin ve planlama: Taleplerin nceden belirlenmesi ve karlanmas iin yaplr. letme kalabalk bir pazara hitap ediyorsa ve dk fiyat ile rekabet ediyorsa, dk maliyetler iin optimize edilmi tedarik zincirine, belirli bir pazar segmentine hitap ediyorsa ve mteri memnuniyeti ve hizmeti zerinden rekabet ediyorsa tedarik zinciri talebe hzl olmaldr.24 2.1.1.6 Tedarik Organizasyonlar rnlerin retilip retilmeyeceine veya d kaynak kullanmna karar vermelidirler. D kaynak, zellikle kendi iletmelerinde baz rnleri etkin ve ekonomik olarak retemeyen iletmeler tarafndan kullanlr. Tedarikiler seilirken dk fiyatn yannda gelime hz, kalite ve esneklik gibi konular da dikkate alnmaldr.25 2.1.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Tedarik zinciri ynetimi uzun dnemli, orta dnemli ve ksa dnemli kararlar iermektedir. Bu kararlar bir piramit eklinde dndmzde, piramidin en stnde yer alan kararlar alttakilerin almalarn belirler.
Uzun dnemli kararlar Orta dnemli kararlar Ksa dnemli kararlar

Stratejik seviye

Taktik seviye Operasyonel Seviye

ekil 2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Hiyerarisi Kaynak: R. TEIGEN, a.g.e., s.14.

24

"Basic Concepts of Supply Chain Management," .http://www.mediawiley.com/index/index41.php (Eriim: 17 Mays 2004). 25 "Supply Chain Management," www.rockfordconsulting.com, (Eriim: 5 ubat 2004).

20

Talep ynetimi Stratejik seviye Aylk tahminler Haftalk tahminler

Datm Kurumsal datm planlamas Datm ihtiyalar planlamas Envanter datm

retim Kurumsal retim planlamas Ana retim izelgelemesi Proses seviyesinde izelgeleme

Malzemeler Kurumsal malzeme planlamas Malzeme ihtiya planlamas Malzemenin serbest braklmas

Taktik seviye Operasyonel seviye

Sipariler

ekil 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Kararlar Kaynak: M. E. JOHNSON ve F. D. PYKE, "Supply Chain Management," Production and Operation Management (Oct 2003), Vol. 9, No. 1, s.2. Stratejik seviyede uzun dnemli kararlar verilir. Bu kararlar tedarik zinciri kararlarnda incelediimiz yerleim, retim, envanter ve tama kararlardr. Taktik kararlarda haftalk talep tahminleri, datm ve talep planlamalar, retim planlamas ve malzeme ihtiya planlamas konular ele alnr. Operasyonel seviyede ise ksa dnem, gnlk kararlar alnr.26 2.1.3 Tedarik Zinciri Ynetiminin Evrimi Tedarik Zinciri Ynetimi u 3 safhadan gemitir: Birinci safha; bitmi rnlerin fiziksel datmna odakland envanter dnemi olarak ortaya kmtr. Bu periyot boyunca, yaklak olarak 1960tan 1975e kadar olan srede irketler retim prosesleri ve hammadde olarak iki ayr i blm eklinde alyorlard. retim ktlar bitmi rnlerin bulunduu yerleim blgelerine iletiliyordu. kinci safhada i dnyasnn liderleri operasyonlarn iletme ile entegre edilmesinin nemini fark etmeye balamlardr. Bu periyot boyunca (1975-1990) daha hzl gelien irketler envanter yerine mteriye ynelmeye balamlardr.
26

R. TEIGEN, a.g.e., s.17.

21

1980lerin sonlarna doru son safhada ise Tedarik Zinciri Ynetimi kavram gelimeye balamtr. irketler, verimliliin sadece iletmedeki bilgi, iliki ve malzeme aknn ynetimi ile artabileceini fark etmilerdir. Bu dnce tarz ve uygulama Tedarik Zinciri Ynetiminin gelimesi ile sonulanmtr. Tedarik zinciri ynetimi irketlerin dikkatini ekmeden nce firmalar eitli ynetim tekniklerini uygulamaktaydlar. Esas olarak baktmzda tedarik zinciri ynetimi lojsitik ynetimindeki gelimelerin bir devamdr. 1963 ylnda Ulusal Fiziksel Datm Ynetimi Konseyi (NCPDM - National Council of Physical Distribution Management) kurulduunda uygulamaclar depolama ile nakliye fonksiyonlar arasndaki ilikiyi kefetmilerdir. Fiziksel datm ynetimi envanter temini, gvenilir nakliye kullanm ile elde edilen yararlarn azaltlmas fonksiyonlarn birbirleri ile entegre etmilerdir. Bu iki fonksiyonun entegrasyonu sayesinde depo idaresi ve nakliye yolu ile siparie abuk cevap verme zaman tahmin periyodunun sresini azaltlr ve bylelikle tahminlerin doruluu artmaktadr. Tedarik Zinciri Ynetimindeki ikinci safha lojistik admdr. retim, satnalma ve sipari ynetimi fonksiyonlarnn bir yardmcs olarak karmza kmaktadr. nc -u andaki- adm ise entegrre Tedarik Zinciri Ynetimidir. Entegre edilen zincirin fonksiyonlarn artrmak iin tedarikiler ve mteriler ilikilendirilir. Tedarik zincirindeki bir sonraki adm ise "Sper Tedarik Zinciri Ynetimi"dir. Bu admda rn geliimi, pazarlama ve mteri hizmetleri gibi birok fonksiyon birletirilecektir. leri seviyede iletiim, kullanc uyumlu bilgisayar karar destek sistemleri ile mmkn olacaktr. Sper Tedarik Zinciri Ynetiminde rn tasarmclar (tedarik zinciri takmnn bir parasdr) retimin eidinin daha kolay olmas iin rn tasarlayacaklardr. Bylece rnn daha kolay kullanlmas salanacaktr. Sipari ncesi ve sipari srasndaki bilgiler tm tedarik zinciri katlmclarn gnderilecektir. Bylece katlmclar ok daha abuk ve doru cevap verebileceklerdir.27
27

J.P. METZ, a.g.e., s.25.

22

2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sistemine Gei Uygulamalar 2.2.1 TZY Sisteminde Mevcut Durumun Belirlenmesi Arntzene gre (1995), tedarik dzeni seviye belirleme ve uygulama almalar iin, ncelikle iletmelerde tedarik dzeni aratrma ekibi oluturulmal ve bir proje lideri nderliindeki aratrma ekibinin, irketin st dzey yneticilerinden, imalatlara ve perakendecilere kadar grmeler yaplmas salanmaldr. Grme konular hammadde temininden datmna kadar, tketiciler dahil olarak ele alnmaldr. Zaman erevesi; tedarik dzeni almalarnn balad andan tedarik zincirinin gelecekte alaca role kadar uzanmaldr. Bu grmelerden kartlacak gzlemler, uygulama aamasnda arlk verilmesi gereken konular hakknda bilgi verecek ve yn gsterecektir. Bu gzlemlere temel salamak zere ortaya kan konular aada belirlenmitir. (1) TZY iin oluturulacak stratejiler, irket stratejilerini desteklemelidir. (2) TZYde rgtlenmenin belirlenmesi zor olduundan alt yap gelitirilmelidir. (3) Baz sanayilerde fiyat ve kalite asndan nemli rekabet stnlkleri grlse de, ilerideki tedarik zincirlerinde en ok retim artnda gelitirme rol beklenmelidir. (4) TZY ou kez maliyete odaklandndan byk yararlar ele alnamamtr. (5) Tam potansiyelin gerekletirilmesine karn bir yere odaklanmam amalar nedeniyle mevcut engeller, kaynaklarn yetersizlii ve abalarn elverisizlii, rgtn direnme iinde olmas hem zm hem de ama olarak grlmelidir. (6) D kaynak kullanm nemli potansiyel oluturduundan kaynak kullanm oranlar iyi belirlenmelidir. (7) TZY; imalat ve iletme seviyelerinde yeterlilik gerektirmekte, imalatn ileyiini de srklemektedir.28 Tedarik zinciri uygulamasna gei srasnda mevcut durum belirlendikten sonra iletmelerin art ve eksileri de ortaya karlm olur. Mevcut durumun belirlenmesi almalarndan kan sonulara gre tedarik zincirinin mevcut durumu iin hedefler konur.
28

M. HUGOS, Essentials of Supply Chain Management, Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2003, s.29.

23

2.2.1.1 TZY Sisteminde Mevcut Durumu Belirleme Hedefleri Burnere gre (1999) TZY sistemine gei uygulamalarnn belli bal iki hedefi bulunmaktadr. Bunlardan ilki; stratejik TZY hakknda yksek kaliteye dayal verilerle mevcut tedarik zinciri bilgi tabann desteklemektir. kincisi ise; tasarlanm bulunan uygulama srasnda zerinde duraca alanlar iin kullanlmak zere tedarik zinciri snrlarn belirlenmesidir 2.2.1.2 TZY Sisteminde Mevcut Durumu Belirleme Metodolojisi Uygulama; sanayiden st kademe TZY yneticileriyle kiisel mlakat yaplmasn gerektirmektedir. Mlakatlar, eitli tedarik zinciri konular zerinde odaklanm ortak bilgi toplanmasna yneliktir. Bu yaklam sadece bir dizi ortak soruna yant salamakla kalmayp, ayn zamanda da bir irketin benzeri bulunmayan deneyim veya perspektif gr hakknda bilgi toplanmasna da olanak verecektir. irketlerin nasl hareket ettiklerini belirlemek iin; irketlerin genel stratejik hedeflerle kendi tedarik zinciri hedeflerini nasl uyumlu hale getireceini, tedarik zinciri fonksiyonunu desteklemek iin kendi rgtlerinin yapsn nasl oluturacan, tedarik zincirinin ileyiinin llmesi iin hangi metodolojileri ve lm standartlarn seeceini, tedarik zincirini nasl gelitirecei, giriimlerinde nasl baarl olunaca veya baarszl ne ekilde deerlendirilecei, irketlerin tedarik zincirini internete dayal veya dayal olmayan teknolojiyle nasl donatlaca, kendi tedarik zincirleri zerinde etkisi olabilecek sanayideki eilimleri nasl sezinleyecekleri veya bunlara kar nasl hazrlanaca konusunda aratrma yaplmaldr.29 2.2.1.3 TZYde Mevcut Durumun Belirlemesinde Genel Gzlemler Alt yapnn tam olarak ifade edilemedii ve nemli bir rol oynad, hereye tek bir l uymad, tedarik zincirindeki engeller nedeni ile sratle deien teknoloji, tedarik zincirinin belirsiz gelecei ve dinamik kanal gelitirilmesi konularnn her birinde deiiklik yaplabilmesi iin inanlmaz bir dirilik gerektirmektedir. Eksiklikler giderilerek veya mevcut sistemin yeterli olduu grne varldnda tedarik zinciri ynetimi sisteminin uygulamasna geilir.

29

Z. YAMAN, a.g.e., s. 26.

24

2.2.1.4 Tedarik Zinciri Tasarm Tedarik zinciri tasarm temel alt balkta ele alnabilir: Geniletilmi Organizasyon Yaps, Bilgi Paylam Yaps ve retim Ynelimi. 1. Geniletilmi Organizasyon Yaps: Tedarik zinciri ynetimi, rnn tasarmndan, retim ve satna kadar tm aamalarda yer alan retici, satc, mteri, datc ve bayi gibi kanallarn geniletilmi irket ats altnda birbirine baland ve mterinin almak isteyebilecei rn ve servisin bu at altnda oluturulduu bir deer ibirliidir. 2. Bilgi Paylam Yaps: Bilgi paylamna esas olan dosya balklar unlardr: Sat-rn/pazar (tarihsel ve tahmini), Tama-ekil/miktar/snf (nakliye zellikleri, oranlar/maliyetler, ykler), Stok-para/blge (stok seviyesi, maliyet faktrleri, hizmet seviyeleri), retim-para/fabrika/hat (retim seviyesi, maliyetler, kapasite), Depolama-para/blge (miktar, kapasite, maliyetler). 3. retim Ynelimi : retim ynelimi, temelde retimin stok iin mi yoksa sipari iin mi yaplaca noktasnda odaklanmaktadr ve kararlar rne gre deiir.30

2.2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama Dyer (1998), bu aamann tedarik zincirinde seviye belirlenmesi, en iyi uygulamalarn ve gelecekle ilgili tahminlerin derlenmesi ve analizinin yaplmas zerine yaplacan belirtmitir. Bu aamada belirtilen grler sadece TZY'nin mevcut durumu hakknda gr elde edilmesi iin deil ayn zamanda da olas gelitirme alanlarnn belirlenebilmesi iin; irketlerin rgtlenme modelleri, irketlerin stratejik hedefleri, irketlerin salad yararlar, tedarik zinciri btnletirme teknikleri, irketlerin ekonomik iletme uygulamalar, TZY
30

O. ONAT, Tedarik Zinciri Ynetimi ve B2B Uygulamalar, GEMEden Bak (Ocak-Nisan 2002), Say:20, s.6.

25

iin d kaynak salanmas, irketlerin tedarik taban, sipari ve retim stratejilerinin belirlenmesi, tedarik zincirinde kalite ve servis, tedarik zincirinde rekabet ve tketicinin duyarll, tedarik zincirinde bilgi teknolojisinin durumu, tedarik zincirinde stok devri ve devir sreleri, tedarik zinciri olanlar ile olmayanlar arasndaki farkllklar, irketlerin bykl ve performans konularnda salam bir zemin salanacaktr. Salam bir zemin salanmasnn ardndan tedarik zincirinde performans ile ilikili bulgularn bir zeti gerekmektedir. TZYde maliyetin drlmesi, kymetlerin ynetimi ve tketici servisi / kalite gzlemleri elde edilmesi gerekecektir. 2.2.2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama Hedefleri Uygulama aamasnn; uygulamadan sonra ilerlemeyi ve TZYdeki farkllklar ortaya karmak ve bunlar deerlendirmek, uygulama aamasnn bulgularn geerli klmak ve aratrmak, kendini belli eden eilim ve uygulamalar belirlemek, tedarik zinciri ileyiinin srkleyicilerini anlamak gibi drt ana hedefi vardr. 2.2.2.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminde Uygulama Metodolojisi Veri toplanmas; irket kuruluu, alt yaps, uygulamalar ve stratejisi hakknda bilgi edinilmesini salar. Buna tedarik zincirinin ileyii ile ilgili lm standartlarnn derlenmesini de eklemek gerekir. Tedarik zincirinin tm alanlarn, tketici ara biriminden, retime ve d kaynaklar yoluyla tedarik ilerini yrtmeye kadar sorunlar kapsar. Uygulama; strateji ve rgtlenme, imdiki ve gelecekteki rgtlenme, birincil ve ikincil i stratejisi, bilgi teknolojisi ve elektronik ticaret stratejisi, gelecekteki tedarik zincirinin tahmin edilmesi zerine yaplr. Tedarik zincirinin gereklemesini salayan faktrler; d kaynaklara dayanlmas, retimin ynetilmesi, ekonomik uygulamalar, tamaclk ve datmn ynetilmesi, ve bilgi teknolojisi uygulamalardr.31 2.2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi Sisteminin Avantaj ve Dezavantajlar Thayer gre (1998); balang noktas tketici, u noktas ise hammadde tedarikileri olan bir yn iletme yerine bunlarn tamamn ifade eden tek bir firma
31

L. FREDENDALL, a.g.e., s.55

26

grnmndeki tedarik zinciri; irketlerin i almalarn en uygun ve basit bir ekle getirirken, ayn zamanda tm tedarik zincirinin almas incelemekte ve almalar iyiletirmek suretiyle de irketlerin tketiciye kar yapmalar gerekenleri en uygun duruma getirme olanaklarn da salamaktr. TZY; fiyat, kalite ve teknoloji gibi ktlarn gelitirilmesini ve uygulamalarn uyumlu, btnlemi ve yksek performansl olmalarn salamaktadr. TZY uygulamalar; ok ynl ve ok kullanl geliim aktivitesi iin temel oluturur. Uyumlu strateji, haberleme liderlii ve i sreci ynetimini gelitirirler. Mteri/tedariki younlamasn salar ve sanayinin vizyonunu ve aratrmasn en iyi uygulamalar iinde birletirir. Dolaysyla TZYin beklenen yararlar hammadde kaynaklarndan son tketiciye kadar btn alanlarda ortaya kmaktadr. TZYin gerek etki derecesi; tedarik zincirinde yaratt gr yeteneindedir. Dezavantajlar : retim firmalarnn tamam TZY sistemlerine sahiptir. Ancak bunlardan birou gelitirilmemi, karmak veya kontrol edilmez durumdadr. Benzer ekilde baz firmalarda tam entegrasyonu ve birleik fonksiyonel sistemi gerekletirememitir. Rekabet pozisyonunun gelitirilmesi durumunda firmann sreklilik iinde nerede olduunun incelenmesine ihtiya vardr. TZY; bazen ncelikli aktiviteler nedeniyle ok zaman kaybna neden olur ve bu nedenle istenilen seviyede TZY uygulamas elde edilemez. Yanl giriimler zerine younlama gereksiz masraflara sebep olur.32 2.2.4 Tedarik Zinciri Ynetimini Uygulamadaki Zorluklar Mterilerin ihtiyalarn karlamak ve tatmin olmalarn salamak iin zincir yelerindeki israfn ve maliyetlerin azalmas salanmaldr. Ama bu stratejiyi uygulamak ve ynetmek olduka zor bir itir. ou durumda bilgi sistemlerinin uygulanmasnda, uygun bilginin elde edilememesi gibi sorunlar ortaya kar. Baz durumlarda da bilgiye ulalr fakat bu seferde tedarik zinciri yeleri gvensizlik ve rakip firmalarn eline gemesi gibi kayglardan dolay paylamak istemeyebilir.

32

L. FREDENDALL, a.g.e., s.57.

27

Stok ynetimi de en az bilgi sistemi ynetimi kadar zordur. Stok sistemlerinin srekli gelimesine ramen ge teslimlere tamamen bir zm bulmak mmkn deildir. 33 2.2.5 Etkin Bir Tedarik Zinciri Ynetiminin letmelere Kazandrdklar Tedarik zinciri ynetiminin etkin olmas iletme asndan; Girdilerin teminini garantileyerek, retimin devamlln salar. Tedarik sresini azaltarak, pazar deiikliklerine ksa srede cevap verilmesini salar. Tketici taleplerini en iyi ekilde karlayarak kaliteyi artrr. Teknoloji kullanarak, yenilii tevik eder. Toplam maliyetleri azaltr. letmenin tm bilgi, materyal ve para ak ynetilebilir duruma gelir. Tablo 2.1 Tedarik Zinciri Optimizasyonunun letmeye Salad Katma Deer (PRTM ISC Benchmark almas)

Kaynak: C. KOCH, "The ABCs of Supply Chain Management," The Magazine For Information Executives (June 2002), s.52. letmenin tedarik zincirinin kt ynetimi nedeniyle urad kayplar: 1. Gerektiinden fazla ve ilevsiz envanterden kaynaklanan kar kayplar, 2. Beklenmeyen taleplerin karlanmasndan ve yanl yrtlen tahsis ilemlerinden kaynaklanan gelir kayplar,

33

Z. YAMAN, a.g.e., s.27.

28

3. Taleplerin karlanmamas ve beklentilerin yanl ynlendirilmesi neticesinde oluan mteri kayplar, 4. Mteri hizmetleri ve rn iyiletirme taleplerini daha iyi karlayabilen rakiplere kar kaybedilen pazar pay, 5. Operasyonel belirsizlikleri ortadan kaldrabilmek iin ok fazla zaman ayrlan planlama evrimleri neticesinde oluan retim zaman kayplar, 6. Zamannda ve istenilen miktarda rn teslim etmek konusunda yaanan yetersizlik nedeniyle ortaklk frsatlarnn karlmasna yol aar.34 Tablo 2.2 Tedarik Zinciri Uygulamalarnda Yaanan Deimeler

Kaynak: O. ONAT, Tedarik Zinciri Ynetimi ve B2B Uygulamalar, GEMEden Bak (Ocak-Nisan 2002), Say:20, s.7. 2.3 Tedarik Zinciri Ynetimi lkeleri 1. lke: Tedarik Zincirinin Mterilere Adaptasyonu Farkl gruplarn servis ihtiyalarna dayanan mteriler gruplara ayrlmal ve tedarik zinciri bu gruplara hizmet vermek zere adapte edilmelidir.
34

J. T. MENTZER, Supply Chain Management, Calif: Sage Publications, 2000, s.79.

29

Bir iletmede bu ayrmlar ile, daha nce de mteriler endstri kolu, rn veya ticaret kanal bakmndan gruplara ayrlm ve ardndan da gruplar iinde ve arasnda maliyetleri ve krllnn ortalamasn alarak onlara hizmet vermek iin bir yaklam izlenmitir. Sonuta tipik olarak iletmelerin hizmet tekliflerine mterilerin verdii deer tam olarak anlalmamtr. Ancak, mterilerin belirgin ihtiyalar bakmndan gruplara ayrlmas, iletmeyi eitli gruplarn ihtiyalarna cevap veren bir hizmet portfy gelitirmek zere donatr. Bugn, yneticiler mteri seimlerini lmek ve her bir grubun marjinal krlln ngrebilmek iin btnleik analizler gibi bu tr ileri analitik tekniklere geri dnmektedir. Hedef, karll maksimize etmek iin gerekli gruplara ayrma ve eitlilik derecesini bulmaktr.35

ekil 2.4 htiya Tabanl Segmentasyon Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, "The Seven Principles Of Supply Chain Management," Logistics Management (April 1997), s.12. Servis paketleri bir kr getirmelidir ve birok iletme ise olas krll lmek zere mterilerinin ve kendilerinin maliyetleri hakknda yeterli bir finansal anlaytan yoksundur. Hangi mterilere hizmet verilmesinin en krl olaca, hangilerinin en uzun sreli krll retecei, veya hangisiyle allmas gerektii bilinmemektedir. letmelerin bunu yapmak iin, yatrmlarnn makul bir miktarla geri dnmesi ve kaynaklarn en krl
35

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, "The Seven Principles Of Supply Chain Management," Logistics Management (Nisan 1997), s. 12.

30

ekilde tahsisini garanti etmek iin ksmlarn krlln, alternatif hizmet paketlerinin maliyet ve faydalarn da analiz etmelidir. 2. lke: Lojistik Ann Uyarlamas Lojistik a, hizmet ihtiyalar ve mteri gruplarnn krllna gre uyarlanmaldr. Baz iletmelere gre lojistik a tm mterilerin ortalama servis ihtiyalarn karlamak iin, dierlerine gre tek bir mteri grubunun en zor ihtiyalarn karlamak iin tasarlanmtr. Her iki yaklam da stn niteliklerin kullanmna ulaamaz ve mkemmel bir Tedarik Zinciri Ynetimi iin gerekli olan gruba zel lojistik iin yeterli olmamaktadr. Bir kat iletmesi, temel iki grupta farkl mteri hizmet istekleri bulmutur. Bu gruplar uzun temin srelerine sahip byk yaynevleri ile 24 saat ierisinde teslimata ihtiya duyan kk yerel basmevleridir. retici her iki gruba da hizmet verebilmek ve kr getirecek bymeye erimek iin, adet tam kapasite stok yapan datm merkezi ile yerel basmevlerinin yaknna yerletirilen sadece hzl tanan kalemleri depolayan 46 adet abuk cevap verebilen apraz ykleme platformu bulunduran ok seviyeli bir lojistik a tasarlamtr. stratejisine bal bulunmaktadr.

Kiisel optimizasyon Tedariki

Endstriyel Optimizasyon

Datm merkezi

Pazar-seviyesi depo
Yiyecek parekendecisi Maazalar

ekil 2.5 Market Seviyesi Lojistii Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.13.

31

3. lke: Tahminlerin Tedarik Zincirine Gre Dzenlenmesi Tutarl tahminler ile optimal kaynak tahsisi garanti edilerek pazar sinyalleri izlenmeli ve buna bal olarak tedarik zinciri erevesinde talep planlamas sraya dizilmelidir. rnein bir irkettte; tahminler her bir silo tarafndan gerekletirilmitir. Birden fazla blm her biri kendi varsaymlarn, llerini ve detay seviyelerini kullanarak ayn rnler iin bamsz olarak tahminler yrtmtr. ou pazarn grn resmi olmayan bir ekilde almaktadr, biraz ise bu prosese kendi en nemli tedarikilerini dahil etmektedir. 36
retici Son kullanc

Tek sidtributor

Dengeli son kullanc talebi

Talep (Tahmin)
Zaman -- Distributor talebi -- retici Tahmini Zaman

Talep (Tahmin)

-- Distributor talebi -- Satcnn ynettii stok tahminleri

ekil 2.6 Pazar Sinyalleri Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.14. 4. lke: rn Tantm rn mteriye tantlmaldr ve tedarik zinciri boyunca olan dnmler hzlandrlmaldr. Bir irkette reticiler retim hedeflerini geleneksel olarak tamamlanm rnler iin olan talep gsterimlerine dayandrm ve tahmin hatalarn telafi etmek iin envanter stoku yapmlardr. Hazrlk indirimi, hcresel imalat ve tam zamannda retim teknikleri vastasyla maliyetleri ksma konusunda ilerlemeler kaydedilirken, kitlesel uyarlama gibi daha az geleneksel olan stratejilerde daha byk bir potansiyel bulunmaktadr. rnein, kitlesel

36

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s. 13-14.

32

uyarlama gibi stratejiler vastasyla bireysel mteri ihtiyalarn verimli bir ekilde karlamaya alan reticiler, ertelemenin faydal olduunu fark etmektedir. rn tantmn mmkn olan en son ana brakmakta ve bylece, bir bakm rnleri deposu yneticisi tarafndan tanmlanan problemin stesinden gelmektedir. 5. lke: Tedarik Kaynaklarnn Ynetilmesi Tedarik kaynaklar, malzeme ve hizmet sahibi olmann maliyetini azaltmak iin stratejik bir biimde ynetilmelidir. Malzemeler iin mmkn olduunca dk bir fiyat demek amacndaki yneticiler tedarikilerle iyi ilikiler gelitirmemitir. Tedarikilerin maliyetleri, iletme maliyetlerini etkilemektedir. reticilerin tedarikilere yksek talepler vermesi gerektii gibi, ayrca ortaklarnn pazardaki fiyatlar drmek ve snrlar arttrmak iin tedarik zincirindeki maliyetleri azaltma hedefini paylamas gereklidir. Tm mallarnn maliyetleri, sadece direkt malzemeler deil, ayrca bakm, onarm ve altrma kaynaklar ile faydalar, geziler, ve dier her ey iin harcanan paralar hakknda bilgi anlamna gelmektedir. Ksa sreli fiyat teklifleri vermek, uzun sreli kontratlara ve dardan kaynak alarak veya yatay olarak btnleerek stratejik tedariki ilikilerine girmek Mkemmel Tedarik Zinciri Ynetimi yaratclk ve esneklik gerektirmektedir. 37

ekil 2.7 ndeks Fiyatlandrma Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.15.
37

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s. 17.

33

6. lke: Strateji Gelitirme Birden fazla karar verme seviyesini destekleyen ve rnlerin, hizmetlerin ve bilgilerin akn ak bir ekilde gsteren, tedarik zinciri kapsamnda bir strateji gelitirilmelidir. Birok biliim sistemi veri elde edebilmekte ancak ne yazk ki gnlk ilemlerini arttrabilecek, faal hale getirilebilecek bilgilere dntrememektedir. Bu noktada eit yetenei birletiren bir biliim teknolojisi sistemi ina edilmelidir. Sz konusu sistem, ksa vadede gnlk muameleleri ve tedarik zinciri erevesindeki elektronik ticareti ynetebilmeli ve bylelikle sipariler ve gnlk izelgelemeler hakkndaki bilgiyi paylaarak tedarik ve talebi sralandrmaldr. Sistem orta vadede kaynaklarn etkili bir ekilde tahsis edilmesi iin gerekli izelgelemeyi kolaylatrmaldr. Uzun vadede bir deer eklenmesi iin sistem, btnleik bir a modeli gibi, yneticilerin imalathaneleri, datm merkezlerini, tedarikileri ve nc parti hizmet alternatiflerini deerlendirmelerinde yardmc olma amal yksek seviyeli senaryo planlamasnda kullanlacak veri sentezleyecek aralar salayarak stratejik analizleri mmkn klmaldr.

ekil 2.8 Tedarik Zinciri Teknoloji Stratejisi in Kritik Grnler Kaynak: L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s.16.

34

7. lke: Performans ltleri Son kullancya etkili ve verimli bir ekilde ulamada toplam baary lmek iin kanal erevesindeki performans ltleri benimsenmelidir. Yneticiler hizmeti ncelikle, sz verildii anda gelen, tam, doru bir biimde fiyatlandrlm, faturalandrlm ve hasar grmemi olmalar ile lmektedirler. Birok iletme kanal erevesindeki performansn lmn kolaylatrmak iin ortak rapor kartlar gelitirmektedir. Bu rapor kartlar her bir iletmenin ortakla ne getirdii ve btnleyici zellik ve becerilerini anlamann en byk avantajlarna ne ekilde destek olarak kullanacaklarn gstererek ortaklarn ayn hedefler dorultusunda almasn salar. Ortak bir rapor kart, ortaklarn tedarik zinciri boyunca olan sinerjilere younlamalarnda ve fayda salamalarnda yardmc olabilir. 38 2.4 rne Uygun Tedarik Zincirinin Belirlenmesi Tedarik zincirinin, firma ve firmann kanal ortaklar apnda senkronize edilmesi sayesinde satlarn arttrlmas, maliyetlerin drlmesi ve varlklarn daha verimli kullanlmas salanacak ve bunun sonucunda da firmann ve tedarik zinciri ortaklarnn irket deerleri artrlm olacaktr. Tedarik zinciri stratejileri, rn liderlii ve marka oluturma konularna odaklanan i stratejilerini dorudan destekleyen stratejilerdir; Pazara hakim olma anlay: gl markalar ve yaygn pazarlama ve datm kanallar ile yksek kar marjlar elde etmeye odaklanmak Operasyonel eviklik: Kaynaklarn ve operasyonlarn, farkl rn gruplar ve farkl corafi blgeler baznda aniden ortaya kabilecek tketim eilimlerini karlamaya ynelik olarak dzenlenmesini amalar. Yenilikilik: rakiplerin sunduu rnlerden daha yeni ve daha taze rnleri tketiciye ulatrmak yoluyla ekstra kazanlar elde etmeye ynelir.

38

L. D. ANDERSON, E. F. BRITT ve J. D. FAVRE, a.g.e., s. 18-19.

35

Stratejilerin ikinci nemli oda ise; zincir yeleriyle, mterilerle ve/veya son kullanclarla daha sk ilikiler kurulabilmesiyle ilgilenir: Mteriye uygunluk: Direkt sat yoluyla son kullanclarla yakn ilikiler kurulmas ve bunlarn srdrlmesini amalar Ticaret odakllk: Lojistik stratejisindeki gibi kullanc iin en dk fiyata en yksek deeri yaratmaya ncelik verir. Bu stratejinin tek fark, markadan ok mterilere sunduu hizmete odaklanmasdr. Lojistik optimizasyonu: Tedarik zinciri verimlilii ile etkinlii arasndaki dengenin kurulmasn amalar. Etkin bir tedarik zinciri sisteminin kurulmas iin firmalarn pazara sunduklar rnlerin zelliklerini analiz etmeleri ve rnlerine uygun tedarik zinciri sistemlerini gelitirebilmeleri gerekmektedir. rnn zellikleri: rnn yaam dngs Talebin ngrlebilirlii rn eitlilii rnler bu faktrler asndan farkl zelliklere sahip olmakla birlikte iki kategoride snflandrmak mmkndr. Fonksiyonel rnler; Tketicilerin zaman iinde fazla deimeyen temel ihtiyalarn karlamaya ynelik ve bu sebeple de ngrlebilir ve istikrarl bir talebi olan ve uzun yaam dngs srelerine sahip rnlerdir. Fonksiyonel rnlerin bu zellikleri youn rekabeti ve dolaysyla dk kar marjlarn da beraberinde getirmektedir. Dier yandan, daha ok moda ve teknolojik rnler alannda karmza kan yeniliki rnler tketicilerin kullanmna daha nce sunulmayan deerler sunan ve bu yolla tketicinin daha fazla para demeye raz olaca rnlerdir. Yeniliki rnler bu nedenle daha yksek kar marjlaryla alma olanan sunar. 39
39

Talebin eldeki stoklarla karlanabilme oran Tedarik sresi n plana kan unsurlar olmaktadr.

Amy ZUCKERMAN ve NetLibrary, Inc, Supply Chain Management, Oxford, U.K: Capstone Pub, 2002, s.124.

36

Bununla beraber, fonksiyonel rnlerden farkllat bir dier unsur da talepteki istikrarn yerini byk lde belirsizlie brakmas ve rn yaam dngsnn bir aya kadar inmesidir. letmelerin kendisine uygun tedarik zinciri sistemini kurabilmesi iin ncelikle rnnn fonksiyonel mi, yoksa yeniliki mi olduunu netletirmeleri, daha sonra da mevcut tedarik zincirlerinin fiziksel etkinliinin mi, yoksa pazara uyum derecesinin mi daha n planda olduunu tespit etmeleri gerekir. Bylelikle mevcut durumun bir haritas karlm olacak ve firmann bundan sonra neler yapmas gerektii daha kolay grlebilecektir. tme stratejisinde araclara ynelik reklam yaplr, ekme stratejisinde ise tketicilere ynelik reklama arlk verilir. letmeler itme ve ekme stratejilerini bir arada uygulamaktadr. ekme stratejisi, tketim mallar iin daha uygundur. 2.4.1 tme Ve ekme Stratejisi Stok ynetiminde iki temel yaklam szkonusudur; itme ve ekme sistemi. tme sisteminde stoklarn dzeyi daha nceden belirlenen yeniden sipari verme noktas (ReOrder Level-ROL) dzeyine dtnde, yine daha nceden belirlenen Ekonomik Sipari Miktarlarna (Economic Order Quantity-EOQ) gre sipari verilir. Yeniden sipari verme miktar, gemiteki taleplere ve evrim (temin) srelerine bal olmaktadr. ekme sisteminde ise sipari miktarlar tmyle tedarik zincirindeki deiimlere gre belirlenir. ekme sisteminde ihtiyaca en ksa srede yaplr. Mteri ihtiyalar dorultusunda retim, tedarik/itme (push) metodundan talep/ ekme (pull) metoduna geebilmelidir. retim sreleri, hzl deiim yetenekleriyle pazar deiimlerine esnek yant verebilmelidir. En az parti miktarlar, siparie gre, retim ortamna gre planlanmaldr. retim ncelikleri istenen teslim zamanlarna gre belirlenmelidir. Her mteri grubu iin zel retim stratejileri gelitirilmelidir. Fonksiyonel rnleri reten firmalarn tedarik zincirlerinin etkinliini artrmak iin uyguladklar ve genelde maliyet drme esasna dayanan yntemlerin yerini tedarik zinciri yeleriyle ortak stratejiler gelitirmeye yneldii grlmektedir. Ayn durum belirsizlii azaltabilmek iin yeniliki rnler iin de geerlidir.

37

Tablo 2.3 Talep zellikleri Baznda Fonksiyonel ve Yeniliki rn zellikleri

Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.19. Araba 15 gn, buday 105 gnde mteriye sunulmaya hazr hale gelmektedir. Dolays ile iki rnn retim sreleri farkldr. Buday fonksiyonel rn tanmna girerken, araba yeniliki rn grubuna girmektedir. Piyasaya srlen yeni model bir arabann ne kadar sre iin cazibesini koruyabilecei, rakiplerine gre tercih edilir kalabilecei rn yaam dngsn oluturmaktadr. Tedarik zincirinde ilk adm olan girdilerin tedariki mterinin talebini doru okumakla balar. letmeler mterinin gerek ihtiyacn ortaya koyan bilgiye eritikleri anda tedarik zincirinin dizaynn yapabilirler. Bu bilginin olmad durumda iletmeler gereksiz mkemmellik tuzana derek gereinden fazla hizmet seviyesi, gereinden hzl evrim sresini yakalama riskine girer.40 2.5 Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler Tam entegre bir tedarik zincirinin ynetimi konusunda organizasyonlar giderek iin insan boyutuyla ilgilenmeye balamaktadr. ou zaman tedarik zinciri iin gerekli bilgi ve iletiim teknolojileri zaten hazrda bulunabilmekte ve baz kk aksilikler hari kolayca ve ksa bir zamanda kurulabilmektedirler. Organizasyonlardaki farkl insanlar arasnda karlkl ilikiyi ynetebilmek ve gven salamak tedarik zinciri ynetiminin en zor

40

O. ONAT, a.g.e., s. 19-20.

38

tarafdr. birlii ihtyacina cevap verecek nitelikteki iletmeler arasndan seim yapilirken dikkat edilmesi gereken noktalar unlardr: Ynetim yetenei Personel yetenei Sre ve teknolojik yetenek Toplam kalite ynetimi felsefesi Finans srdrlebilirlii ve kaynak bulma yetenei Maliyet bilgileri Bilgi sistemleri yetenei retim sistemleri Uzun dnemli iliki potansiyeli planlamas ve kontrol

birliinden beklenen performans gerekleir ya da bunun stne klrsa taraflar memnun olur. Baarl bir ibirlii nitelemesi yalnzca performans beklentisini gerekletiren ibirlii demek deil, anlamazlklar da iyi yneten bir ibirlii anlamna gelir. Problem zme, ibirliinin srekliliinde anahtar neme sahiptir. Bu nedenle taraflar bir sorun ktnda; sorunun saptanmas, analizi, nceliklerin yeniden gzden geirilmesi, performans lmleri, yetimeyen ilerin belirlenmesi gibi sreleri dikkatle izlemelidir. Tedarik zinciri gelitirme iinin banda firmalar misyonla uzlaamayan tedarikiler ve mterileri kaybedeceklerdir. Geriye kalan firmalar ile organizasyonun zel bir iliki gelitirilmelidir. Bu; kimi gizli i bilgilerinin paylalmas, ikili projelere yatrm yaplmas ve birleik i gelitirmelere ynelmek gibi ibirlii faaliyetleri olabilir. Bu trden bir organizasyonlar aras iliki biimi genelde stratejik bir ibirliidir. Stratejik ibirlii, katlmclarn performansn arttrrken israf azaltma yoluna gittikleri bir sretir.41

41

E. ERASLAN, Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler, www.baskent.edu.tr/eraslan (Eriim: 27 Ekim 2005).

39

2.6 Tedarik Zinciri YnetimindePerformans Ynetimi 2.6.1 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar: Envanter, Nakliye/Lojistik, retim Faaliyetleri, Bilgi

ekil 2.9 Tedarik Zinciri Performansnn Ynlendirici Unsurlar Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.20. Tedarik zinciri ynetimi ncelikli olarak iletme iinde ve iletmeler arasnda temel i fonksiyonlarn ve i srelerini birbirine balayarak daha yksek performansl ve birbirine kuvvetle bal i modelleri yaratmaktr. Tedarik zinciri ynetimi tm lojistik aktivitelerini ve retim faaliyetlerini de bnyesine alarak pazarlama, sat, rn gelitirme, finans ve bilgi teknolojilerini de kapsayacak ekilde koordinasyonu salar. Tedarik zincirinde ak vardr: Mal ak, Parasal Ak, Bilgi Ak ve bu ak olduka i ie gemitir. Mal ak tek ynl olarak tedarikiden mteriye doru hareket ederken, bilgi ak karlkl olarak hareket etme zelliine sahiptir. rnler fakllk gsterdike tedarik zincirleri de farkllaacaktr: Tedarik sreleri farkl olan rnlerin tedarik zinciri yaplar da farkl olacaktr. Nakliye, Depolama, retim Faaliyetleri ve Envanter, Bilgi tedarik zincirinin ynlendirici unsurlarn oluturmaktadr. 42

42

M. HUGOS, a.g.e., s. 67.

40

a. Lojistik (Nakliye) Lojistik, tedarik zinciri deildir, onun nemli ve byk bir parasdr. Lojistik ynetimi ilemleri giren ve kan malzemenin tanmasn, depolanmasn, ellelenmesini, sipari almn, lojistik a tasarmn, stok ynetimini, arz talep planlamasn, 3. parti servis salayclarn ynetimini kapsamaktadr. Tedarik zinciri ynetiminin baarsn; lojistik zincirinin etkinlii ve hzl yant verebilme zellii etkiler. Tablo 2.4 Lojistik Maliyetleri

Kaynak: L APPLETON, "Supply Chain Brain," CFO Magazine (July 1997), s.21. Lojistik ynetimi mterilerin ihtiyalarn karlamak zere, ham maddenin balang noktasndan, rnn tketildii son noktaya kadar olan tedarik zinciri iindeki malzemelerin, servis hizmetlerinin ve bilgi aknn etkili ve verimli bir ekilde, her iki yne doru hareketinin ve depolanmasnn, planlanmas, uygulanmas ve kontrol edilmesidir. 43 b. Envanter Tedarik zinciri ynetiminde envanterin rol; Yakn gelecekte olabilecek talebi tahmini retim ve datm maliyetlerinin drlmesi/lek ekonomileri asndan nem arz eder. Envanter : Hammaddeden mamul rne, mamul rnden son kullancya kadar olan ilemlerin envanterini kontrol etmeye ynelik planlama yapmak iletme yneticisinin yapmas gereken kritik ilerden biridir. Tama srasnda meydana gelen kayp ve alnma
43

M. HUGOS, a.g.e., s. 69.

41

oran ve tutumlar envanter kaytlar ile aa karlabilir. Depolanm malzemeye tahsis edilen sermaye miktar ve depolama yerine ilikin masraflarn azaltlmas olmak zere iki nedenden dolay envanter kontrol zorunludur. Uluslararas bir ilem iin depolama tesisleri planland zaman gz nnde bulundurulmas gereken drt ana faktr boyut, koul, sistem ve yerletirmedir. c. retim Faaliyetleri Gei sresinin yaval bir rn almak iin gerekli olan teslim sresini ne kadar kolay uzatabiliyorsa, siparii yerine getirmede etkisiz olmak da o kadar kolay uzatabilir. te yandan, sipari verme sreci tipik olarak ierden kontrol edildiinden, firmann pazarlamaya ilikin birimi sipariin dzgn ilemesinin btn sorumluluunu mutlaka kabul etmelidir. d. Bilgi Bir irketin deer zinciri ve tedarikileri ile mterileri arasnda bilginin kolay yolla paylalmasn, alnan kararlarn ksa srede uygulamaya konmasn salayacak sistemler kurmas dnn daha iyi raporlanmasn, bugnn daha kolay ve iyi ynetilmesini salamaktadr. Tedarik zinciri ynetiminde ibirlii ve e zamanl alma salandnda; zellikle retim planlama, tasarm ve mhendislik, sipari, sevkiyat, sipari durumu izleme, iade uyarlar, fatura bilgileri, szlemeler, tedariki performansna ilikin bilgiler kaytl ve paylalabilir hale getirildiinde rekabet avantaj salanacaktr. Bilginin artmas sistem iindeki verimsizliklerin ortaya karlmasna ve giderilmesine olanak verecektir.44 Zincir ortaklarnn, tedarikiden balayarak nihai tketiciye kadar bilgi paylam arttka her bir ortak iin karllk da artacaktr. Etkin ve esnek tedarik zinciri, yaps salam bir bilgi alt yapsn gerektirmektedir.

44

M. HUGOS, a.g.e., s. 70.

42

2.6.2 Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarmnda Karlalan Glkler ve Dikkate Alnmas Gereken Faktrler Tedarik zincirlerinin; farkl stratejileri ve zellikleri olan iletmelerden olumas ve iletmelerin, ayn zamanda birden fazla tedarik zincirinin yeleri olabilmeleri, tedarik zincirindeki faaliyetlerin performansnn lmnde nemli etkileri bulunmaktadr. Ayrca, tedarik zincirindeki bir iletmenin tm srelerinin, tedarik zincirindeki baka bir iletmenin tm sreleri ile ayn oranda btnleik olmamas ve tedarik zincirindeki ilikilerin dzeyinin, yeler arasnda ve zamana bal olarak da deikenlik gstermesi, tedarik zincirinin performansnn lmn ve deerlendirilmesini gletirmektedir . Tedarik zincirini btnsel olarak deerlendirecek bir sistem dncesinin eksiklii ve tedarik zincirinin btnsel olarak grnmne ilikin bilgi salanmasnda ve tedarik zincirini btnsel olarak deerlendirecek bir analizin yaplmasnda mevcut raporlama sisteminin yetersiz kalmas, tedarik zincirlerinin performansnn llmesinde de problemlerle karlalmasna neden olmaktadr. Tedarik zincirinin performans lmnde karlalan dier nemli problemlerden bazlar; bilgi teknolojilerinin yetersiz olmas, bilgileri toplayanlar ile kullananlar arasnda iletiim dzeyinin dk olmas, finansal ve finansal olmayan ltlerin birletirilmesinin gl ve ltlerin stratejilerle balantsnn kurulmasnn zorluudur. Tedarik zincirinin yelerinin hedefleri arasnda ortak ynlerin az olmasnn yannda, bu hedefler birbirleri ile de akabilmektedir45. Tedarik zincirlerinin, ynetim yaplar farkl olan ve farkl hedefleri olan iletmelerden olutuu dnldnde, performans ltlerinin birbirleriyle balantl olarak oluturulmasnn nemi artmaktadr.46 Tedarik zincirinde kontrol, sadece bir iletmede olmamakta ve iletmeler arasndaki aa dayal olmaktadr. Bu nedenle de, tedarik zincirinin performansnn

45

S. CHIDAMBARAM, L. WHITMAN ve S. H. CHERAGHI, "A Supply Chain Transformation Methodology," Proceedings of 4 th Annual International Conference on Industrial Engineering Theory, Application and Practice (17-20 Oct 1999), San Antonio/Texas/USA, s.61-63. 46 Dr. H. YKSEL, a.g.e., s.14.

43

deerlendirilmesinde, tedarik zincirinin yelerinin ayr ayr performansnn llmesi yerine, btn olarak tedarik zincirinin performans llmelidir. Tedarik zincirleri iin performans lm sistemleri gelitirilirken, tedarik zinciri tek bir sre olarak grlmeli, ynetim tarafndan kontrol edilen ayrk bileenler olarak deerlendirilmemeli ve iletmeler, kendilerini sadece eitli fonksiyonlarn topland bir organizasyon olarak grmekle kalmamal, ayn zamanda btnletirilmi sreler olarak da deerlendirmelidirler.47 Tedarik zincirlerinin etkinliinde kritik bir faktr, tedarik zinciri boyunca gerekletirilen faaliyetlerin ezamanl olarak alabilmesi iin zincirdeki tm dmler arasndaki balantnn ynetilebilmesidir. Tedarik zinciri yeleri arasndaki ibirliinin derecesinin en belirgin gstergesi ise, tedarik zinciri yeleri arasnda gerekleen bilgi paylamdr. Bu nedenle, tedarik zinciri iin tasarlanan performans lm sistemi, tedarik zincirinin yeleri arasndaki ibirliiinin ve btnlemenin derecesini ve yeler arasndaki bilgi paylamnn etkinliini belirleyebilme olanana sahip olmas gerekmektedir.48 Tedarik zincirlerinin baars iin tedarik zincirindeki iletmelerin birbirlerine gvenmesi arttr. Doru bilginin hzl akn salayabilen iletmeler, mteri ihtiyalarna ve pazardaki deiimlere hzl bir biimde cevap verebileceklerdir. Bu nedenle, tedarik zinciri yelerinin bilgi paylamna gnll olmalar, tedarik zincirinin performansnn iyiletirilmesinde n koullardan bir tanesidir. Tedarik zincirinin etkinlii, tedarik zinciri yeleri arasnda kazan-kazan anlaynn benimsenmesi ile artrlabilecektir. letmeler, performans ltlerini ksa dnemli ve iletme odakl yararlar zerinde belirlerlerse, bu performans ltleri, tedarik zincirinin ynetimine ilikin amalarla akabilmektedir. Tedarik zincirinin karmakl arttka, tedarik zincirinin tm yelerinin

47

J. KLEJINEN ve T. M. SMITS, "Performance Metrics in Supply Chain Management," Journal of the Operational Research Society (February 2003), s.2. 48 Dr. H. YKSEL, a.g.e., s.17.

44

ihtiyalarnn dengelenmesi gleir ve yeler arasnda karlkl gvenin salanmasnda izleme ve lme faaliyetleri kritik baar unsurlar olmaktadr49 Tedarik zinciri iin performans lm sisteminin tasarmnda, tedarik zincirinin tm yelerinin performans beklentilerinin anlalm olmas gerekmektedir. Tedarik zincirleri iin performans lm sistemleri tasarlanrken, amalar arasndaki elikili durumlarn olumasnn nlenebilmesi iin son mteriye sunulan hizmetin srekli olarak gelitirilmesi gibi tek bir ama zerinde odaklanlmas gerektiini nermilerdir.50 2.6.3 Tedarik Zinciri Ynetiminde Performans ltleri Neely vd. (1995); performans lmn; bir faaliyetin etkenliinin ve etkinliinin niceliksel olarak belirlenmesi olarak tanmlamlardr. Bir faaliyetin etkenliinin ve etkinliinin belirlenebilmesi amacyla kullanlan gstergeler, performans lt olarak belirtilmekte ve bu gstergelerin oluturduu sette de performans lm sistemi olarak nitelendirilmektedir. Performans lm sistemlerinin gelitirilmesi u aamada deerlendirilmektedir. Tasarm: llecek temel amalarn tanmlanmasn ve belirlenen amalar dorultusunda ltlerin tasarmn kapsamaktadr. Uygulama: lmlerin dzenli olarak gerekletirilebilmesi amacyla verilerin toplanmasn, ilenmesi iin sistemlerin ve prosedrlerin uygulamaya geirilmesini kapsar. Kullanm: lemlerin etkin ve etkili olup olmadnn ve stratejinin baarl olarak uygulanp uygulanmadnn belirlenmesi amac ile lm sonularnn gzden geirilmesini kapsar. Performans lm sistemlerinin tasarmnda, neden lmek istiyoruz ve neyi lmek istiyoruz, olmak zere iki sorunun cevaplandrlmas gerekmektedir. letme ynetimini lm yapmaya ynelten temelde be neden bulunmaktadr. Bu nedenler,

49 50

T.G. MEAKEM, "The Global Supply Management Imperative," Ascet (July 2003), Vol. 5,s.13-14. Dr. H. YKSEL, a.g.e., s.17.

45

gemi duruma ilikin bilgi salamak, mevcut durumun ne olduunu belirlemek, faaliyet planlarnn tasarmnda ve amalarn ve hedeflerin belirlenmesinde destek salamak, tasarlanan faaliyet planlarna ve belirlenen hedeflere ve amalara nasl ulalabileceini saptamak ve belirlenen amalara ve hedeflere ne derece ulaldna ilikin bilgi salamak olarak belirtilebilir.51 Performans ltleri i uygulamalarnda ve ekonomi teorisinde farkl ele alnmaktrlar. Tedarik zinciri ierisinde hem bir iletmenin hem de tedarik zincirinin performansnn gzlenmesi ve analiz edilmesi gerekmektedir. Performans ltleri irketlerin uygulamalarna gre farkllklar gsterebilmektedir. 52 Baz zel ltlerin yannda tedarik zinciri performans ltleri operasyonel, taktiksel ve stratejik olarak da deerlendirilmelidir. Lee ve Billingtona gre (1992) tedarik zincirindeki her iletme bireysel olarak hedefler belirlerse, tedarik zincirinin etkinliinin ve verimliliinin artmas glemektedir. Aadaki artlar dikkate alndnda performans ltleri zerinde ok fazla allmas gerekmektedir: Dengeli bir yaklamn olmamas: letmelerin bir ou finansal ve finansal

olmayan performans ltlerinin farkna varmlardr. Fakat bunlarn dengeli bir yap olarak anlalmasnda glk ekmektedirler. Kaplan/Nortona gre (1992) baz yneticiler finansal ltlere bazlar ise operasyonellere nem vermilerdir. Operasyonel, taktiksel ve stratejik ltler arasnda ak bir ayrmn olmamas: Performans ltleri en uygun olduklar seviyeye atanmaldr.

51 52

Dr. H. YKSEL, a.g.e., s.18. H. W. HAUSMAN, Supply Chain Performance Metrics, New Earning Strategies for Retail Supply Chains, London: ANC Inc., June 2002, s. 38.

46

ekil 2.10 Tedarik Zincirleri iin Performans ltleri Geliimi Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.22. ekil 2.9 tedarik zinciri ltlerinin iki boyutlu geliimini gstermektedir. letmeler, tek boyutlu ltlerde ok boyutlu ltlere, tekli iletmelerden apraz iletmelere geme ihtiyac duymaktadrlar. oklu performans ltlerini kullanan iletmeler tm ltleri eit llerde alglamamal, baz durumlarda dei tokular yapmaldrlar.

ekil 2.11 Envanter ve Hizmet dzeyi iin takas erisi Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.23. Bir tedarik zincirinde, lm hedefleri, tm tedarik zincirinde kullanlan lt ve hedefleri dikkate almaldr. 53

A. GUNASEKARAN, C. PATEL, E. TIRTIROGLU, "Performance Measures and Metrics in A Supply Chain Environment," International Journal of Operations & Production Management (July 2001), Vol. 21, s.71.

53

47

Tedarik zinciri ynetiminin kritik baar ltleri unlardr: Doru rn Doru miktar Doru zaman Doru yer Yksek esneklik En az toplam maliyet En ksa evrim sresi En az toplam stok dzeyi

Tedarik zinciri iin performans lm sistemlerinin tasarmnda, deerlendirilmesi gereken ilk aama; tedarik zincirinin etkinliini ve etkenliini belirleyecek uygun ltlerin bulunmasdr. Tedarik zincirinin performansnn deerlendirilmesi iin kullanlan ltler, geleneksel performans ltlerine gre farkllklar gstermekle birlikte, tm ltlerde ortak olan nokta, srekli gelime ve son mteri memnuniyetidir. Finansal ltlere dayal olan geleneksel performans ltlerinin, bu ltlerin, gemie ynelik olmalar, mteri memnuniyeti, rn kalitesi gibi nemli stratejik performans dzeylerini belirleyememeleri ve belirsizliin etkilerini dikkate almamalar nedeniyle, tedarik zincirinin performansnn deerlendirilmesinde yetersiz kaldklar vurgulanmaktadr. Lambert ve Pohlen (2001); tedarik zincirinin performansn deerlendirmede kullanlan bir ok ltn, isel odaklanmay salayan lojistik performans deerlendirme ltleri olduunu belirtmiler ve bu ltlerin, tedarik zincirindeki bir iletmenin performansn en iyilerken, tedarik zincirindeki dier iletmelerin performansn dikkate almadn vurgulamlardr. Tedarik zincirlerinin, mteri ihtiyalarn hzl bir biimde karlayabilme yeteneini doru olarak belirleyebilecek performans ltlerine ihtiyac vardr.54 Gunesakaran (2001); lm amalarnn ve kullanlan ltlerin, btnsel olarak tedarik zinciri amalarn dikkate almas gerektiini vurgulamtr. Bu ltler, dengelenmi bir yaklam sunmal ve stratejik, taktiksel ve ilemsel dzeylerde ve finansal ve finansal olmayanlar biiminde snflandrlmaldr.

54

Dr. H. YKSEL, a.g.e., s.18.

48

Gunesakaran

vd.

(2004);

tedarik

zinciri

iin

performans

lmlerinin

gelitirilmesinde yararlanlabilecek bir yap nermilerdir. Tablo 2.5de verilen bu yap, tedarik zincirleri iin performans lm sistemini tasarlayan iletmeler iin bir balang noktas olarak alnabilir ve iletmeler kendi ihtiyalar dorultusunda da farkl ltleri tercih edebilirler. Tablo 2.5 incelendiinde Gunesakarann, performans lmlerini ve ltlerini plan, kaynak, montaj ve teslim olmak zere drt temel tedarik zinciri faaliyetini dikkate alarak belirttii ve ltleri, stratejik, taktiksel ve ilemsel olarak snflandrd grlmektedir. ltler, tedarik zinciri faaliyeti ve planlama dzeyine gre belirtilmitir. rnein rn gelitirme sresi lt plan faaliyeti ile taktiksel planlama dzeyinin kesitii alanda bulunmaktadr. Bu nedenle, rn gelitirme sresi lt, planlama faaliyetleri ile ilgilenen orta dzey yneticilerin performansn deerlendirmede yararl olabilmektedir.55 Tablo 2.5 Tedarik Zinciri Performans ltleri in Temel Bir Yap

Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.24.

M. DONOVAN, E-Supply Chain Management: Prerequisities to Success, Performance Improvement, www.rmdonovan.com (Eriim: 14 Nisan 2006).
55

49

Tedarik zinciri iin performans lm sistemlerinin tasarmnda, tedarik zincirinde elde bulunan ortalama envanter dzeyi, tedarik zincirindeki envanter dn skl, tedarik zincirinin mteri ihtiyalarna bir btn olarak uyum gsterebilmesi ve tedarik zincirindeki ilikilerin karlkl gvene dayanma derecesi dikkate alnmas gereken nemli noktalardr. Tedarik zincirinin etkinliinde, tedarik zincirindeki belirsizliklerin yksek olmas nedeniyle, esneklik nemli bir faktrdr. Tedarik zinciri, kaynaklarn etkin kullanmn salarken, talep miktarndaki, retim koullarndaki vb. deiimlere hzl bir biimde tepki gsterebilmelidir. Bu nedenle esneklik, tedarik zincirinin performansn deerlendirilmesinde dikkate alnmas gereken nemli bir lttr. Chan (2003); tedarik zinciri yeleri arasnda gven unsurunun salanmasnda nemli bir yaklamn, paylama olduunu belirtmitir. Bu paylam, bilgi paylam olduu gibi risk paylamn da iermektedir. Chan (2003); tedarik zincirindeki Performans lm Sistemlerinin Tasarm yeler arasndaki gven unsurunun derecesinin deerlendirilmesi iin tutarllk ltn belirtmi ve bu ltn, izleyen noktaya ge veya yanl iletilen teslimatlarn oran ile deerlendirilebileceini nermitir Tedarik zinciri yeleri arasnda tedarik zincirinde oluan problemlerin zmne katlm ve destek dzeyi, tedarik zinciri yeleri arasndaki gven dzeyinin bir gstergesi olarak deerlendirilebilir. Tedarik zincirinde retici konumundaki iletme, tedarikilerine hammadde asndan gvenmekte ve son kullanclar da, datclara rnleri zamannda salayacana gvenmektedir. Bu nedenle, tedarik zincirinin herhangi bir noktasndaki gecikme tm tedarik zincirinin performansn olumsuz olarak etkilemektedir.56 2.6.3.1 Tedarik Zincirinin Performans lmnde Toplam Kazan Fiyat Hesaplamas Toplam kazan fiyatn etkileyen faktrler: Kalite maliyeti: Hata ve arzann da bir maliyeti vardr. Dk kalite kontrol, yeniden elden geirme, ek idari ykler, yksek arza riski ve mteri memnuniyetsizliine sebep olur.
56

Dr. H. YKSEL, a.g.e., s.19.

50

Datm maliyeti: Gvenilir olmayan bir datm sistemi, retimde tkanma ve eksiklik, yksek dzeyde acil retim zorunluluu, ve tama maliyetlerinin artmas demektir. Tutarl bir datm performansnn tutturulmas yine ynetimin gsterecei aba, ve alaca kararlara baldr. Teslim sresi maliyeti : Uzun teslim sresi yksek maliyet demektir. Satn alnp, paras denmi ama halen yolda olan bir hammaddenin tama maliyetinin yan sra yksek finansman maliyeti de vardr. Satlmam stok ve karlanamam talep de teslim sresi risklerinin arasndadr. Bu unsurlar da toplam kazan fiyatnn iinde hesaplandnda daha ksa srede teslimat yapabilen tedarikinin birim rn fiyatnda yksek olmasna ramen toplam kazan fiyatnn daha ucuz olduu grlecektir. Depolama, paketleme ve katma deer hizmetlerinin maliyeti: Paketleme tedarik zincirinin son halkasna kadar kalc olan bir unsurdur ve depolama alan, elleleme, raf mr ve benzeri bir ok sorunla dorudan balantldr. Paketleme maliyetlerinde azalma salanabilir. Hasar, kayp, gecikme maliyeti=risk, gmrkleme ilemlerinin maliyetidir. Stok/envanter maliyeti: Dier alanlarda alnan kararlar ve yaplan uygulamalar stok seviyelerini dorudan etkiler. Ortaya kan stok maliyeti datm maliyetinin zerinde olabilir. Yksek stok ve envanter seviyesi, balanan sermayede faiz kaybna, ktye gidie, kayp ve hasar risklerinin de artmasna neden olur. Elde tutulmas gereken stok doru belirlenmelidir. Yeni tedariki maliyeti: Her yeni tedariki ile almaya balamann bir ek maliyeti olacaktr. Tedariki belirleme aamasnda geirilen her evrenin idari bedeli vardr. idaresi maliyeti: Sipari verme, evrak ilemlerini organize etme, maalar, finans, muhasebe, bilgi-ilem ekipmanlar, stma, aydnlatma, data transfer kalemlerini iindedir.57

57

John T. MENTZER, a.g.e., s. 143.

51

Fiyat : Tedariki sat fiyat genellikle en byk kalemi oluturur. Daha nce sz edilen faktrler eit seviyede ise fiyat en belirleyici faktr haline gelir. Ancak yukarda ad geen faktrlerin eit olmas ok nadir karlalan bir durumdur. 58 2.6.3.2 Tedarik Zinciri Ynetiminde Nitel Performans ltleri Tedarik zincirinin tasarmnda ve analizinde kullanlan ve saysal olarak tanmlanamayan nitel performans ltleri unladr: Mteri memnuniyeti : Mteri memnuniyetinin derecesi, alnan servis ya da rnle belirlenir ve bu hem i hem de d mterilere uygulanabilir. Esneklik : Talepteki dalgalanmalara tedarik zincirinin verebilecei yantn derecesidir. Bilgi ve malzeme ak entegrasyonu : Tedarik zinciri ierisinde yer alan tm aamalar arasndaki bilginin ak ve malzemelerin tanmasnn derecesidir. Etkili risk ynetimi : Tedarik zincirindeki ilikilerin hepsi doal risk ierir. Etkili risk ynetimi bu risklerin etkisini minimize etmenin derecesi olarak tanmlanr. Tedariki performans : Hammaddelerin retim firmalarna zamannda ve iyi koullar altndan datlmasnn derecesidir. 2.6.3.3 Tedarik Zinciri Ynetiminde Nicel Performans ltleri Tedarik zincirinin tasarmnda ve analizinde kullanlan ve saysal olarak ifade edilebilen nicel performans ltleri unlardr : 1. Direkt olarak maliyete ya da kara dayal ama 2. Mteri sorumluluuna dayal ama Maliyete Dayal ltler Maliyet minimizasyonu: En ok kullanlan aratr. Maliyet genel olarak tm tedarik zinciri iin ya da zel i birimleri iin azaltlmaya allr. Satlarn maksimizasyonu: Sat karn ya da birim satlarn saysn arttrmaktadr.
58

John T. MENTZER, a.g.e., s. 147.

52

 Kar maksimizasyonu : Kar artrmay amalar. Envanter yatrm minimizasyonu: Envanter maliyetlerini minimize eder. Bu maliyet rn maliyetlerini ve elde tutma maliyetlerini kapsamaktadr. Yatrm geri dn maksimizasyonu: retim iin yaplan yatrmn geri dn orann artrmay amalar. Mteri Sorumluluuna Dayal ltler Doluluk oran maksimizasyonu : Mteri siparilerinin zamannda eksiksiz olarak yerine getirilmesinin maksimizasyonunu amalar. rn gecikmelerinin minimizasyonu : Planlanan rn datm tarihi ile gerekleen rn datm tarihi arasndaki srenin azaltlmas amalanr. Mteri teslim sresinin minimizasyonu : Sipari verildii zamandan sipariin mteri tarafndan alnmasna kadar geen srenin en aza indirgenmesi amalanr. Temin sresinin minimizasyonu : Bir rnn retimine balanmasndan o ilemin bitiine kadar geen srenin ksaltlmas amalanr. Firmalar hzla gelien ve deien rekabet ortamnda ayakta kalabilmek, rakiplerle rekabet edebilmek ve pazar paylarn geniletmek iin iletmenin toplam maliyetlerini iinde nemli bir paya sahip olan tedarik zinciri ve datm maliyetlerini minimum seviyeye indirmelidirler. Bunun iinde, tedarik zinciri sistemlerini, ynetim tekniklerini, model trlerini bilimsel olarak incelemeli, gelitirmeli ve srekli olarak kontrol etmelidir. Yukarda belirtilen performans ltlerini kullanmak en iyi yollardan biridir. Gelecek, minimum maliyetle mteri memnuniyetini n planda tutan ve karn devam ettirebilen firmalarn olacaktr. Maliyet minimizasyonu ve mteri memnuniyetinde en nemli alt bileen de tedarik zincirleridir.59 2.6.3.4 Balanced Scorecard (BSC) Tedarik zincirinin performansnn deerlendirilmesinde en ok nerilen sistem, dengeli puan karttr ( balance scorecard) (Schmitz ve Platt; 2003:5). Tedarik zincirinin
59

O. ONAT, a.g.e., s. 27.

53

performans lmnde dengeli puan kartndan yararlanlmas ile, tedarik zincirinin tm seviyelerinde kullanlan performans ltleri deerlendirilebilecek ve tedarik zinciri performans ltleri ile genel tedarik zinciri amalar ve bu amalara ulamak iin belirlenen yaklamlar ilikilendirmek mmkn olacaktr. (Handfield ve Nichols; 1999:63). Kaplan ve Norton BSCyi uak kokpiti veya bir araba gstergesine benzetmektedirler. BSC bir i stratejisi uygulamak iin bir aratr. Geleneksel performans ltleri sadece finansaldr, rnein; yatrmlarn geri dn ve fiyat/kazan. BSC ise performans oranlarn aadaki 4 farkl eide ayrmaktadr: Mteriler: Tedarik zinciri rnekleri, kitle retimi olduu taktirde karlama oran ve siparie gre retim olduu taktirde spesifikasyonlara uyumdur. prosesler: WIP, kaynak kullanm, ktlar buna rnektir. Yenilik, bulu: birimleri ierisinde snfnn en iyisini ve en iyi gelitiricileri hesaplamaktadr. Finans: TZY; kar, pazar payn ve dier finans ltlerini artrr. ok uluslu bir firmann mteri ile ilikili performans ltleri; karlama oran, onaylanm karlama oran, yant ertelemesi ve ertelemedir.
60

BSC, tedarik zinciri ynetimi dnda olumu bir kavramdr. Bu nedenle bir tedarik zinciri ierisinde, yer alan irketler iin, evre de dikkate alnarak, BSC gelitirilmelidir. Gelecekte BSCdeki en nemli lt mteri lt olacaktr (bir tedarik zincirinde, bir firmann mterisi olan bir irket, baka bir firmann tedarikisi olabilmektedir). Ayn zamanda i prosesler ve yenilikler, belki IT teknolojileri kullanlarak, de nemli olacaklardr. Farkl BSC kullanclar, farkl boyutlarda (srayla mteri ve isel operasyonlar dersek) zel bir lt (rn; karlama oran) yerletirebilirler. Eer bu

60

T.G. MEAKEM, a.g.e., s.17.

54

kullanclar ortak ltler konusunda anlaamazlarsa, her kullanc en azndan dier kar salayanlarn hangi ltleri kullandklarn, tanmlar ile bilmelidirler. ltler, pozitif veya negatif olarak birbirleri ile ilikilendirilebilir. rnein yksek WIP ksa dnemde maliyetleri azaltp kar drebilir. Yksek WIP ayn zamanda karlama orann artrr, bu da irketin prestijini ykseltir ve uzun dnemde pazar payn artrabilir. Her iletme bamsz bir ekonomik varlk olduu iin kendi BSC lt olabilir, yani tedarik zinciri ierisinde tek bir BSC olmayabilir. Ancak bu a iindeki iletiim ve koordinasyon irketler arasnda bir ortak anlamay yani standardizasyonu gerektirir. Bir tedarik zincirinde kazan-kazan durumunun olup olmadn belirlemek iin ortaklarn kar, deer kayb (yenileme ve tarihi deer vb..) tanmlar zerinde mutabk kalmalar gerekmektedir. 61 2.7 Tedarik Zinciri Ynetiminin Geliimini ve Etkinliini Etkileyen Faktrler Tedarik zincirindeki satnalma, retim, datm, pazarlama blmleri birbirlerinden bamsz olarak faaliyette bulunduklarnda, bu blmlerin belirledikleri amalar birbirleriyle akabilmektedir. Tedarik zincirindeki blmlerin ve iletmelerin amalarnn birbiriyle akmamas iin farkl fonksiyonlara sahip olan bu blmlerin ve iletmelerin faaliyetlerinin btnletirilmesi gerekmektedir. Tedarik zincirinin ynetiminin geliimini etkileyen nemli bir faktr olarak, ulusal ve uluslararas alanda artan rekabet koullar belirtilebilir. Rekabet koullarna bal olarak iletmelerin, mterilerin de talepleri hzl bir ekilde karlayabilmelerinin nemi de artmtr. Reid ve Sanders (2002)e gre; mterilerin talep ettikleri rnleri salayabilen iletme saysnn artmasna bal olarak, g, iletmelerden mterilere gemitir. rn yaam srecinin de ksalmasyla birlikte iletmelerin, pazardaki rnlerin deiimine hzl tepki verebilmeleri iin esnek srelere ihtiyalar artmtr. Ayrca Chandra ve
61

H. W. HAUSMAN, a.g.e., s.40.

55

Kumarn(2000) belirttii gibi kitlesel retimden mteriye zel rnlerin retimine gei iletmelerin, rgtsel ve sre esnekliine daha ok odaklanmalarna neden olmutur. 62 Artan rekabet koullar ve iletmelerin srelerinde esnek olmalar gereklilii, iletmelerin tedarikilerine daha fazla sorumluluk yklemelerini de beraberinde getirmitir. letmeler, ibirlii ierisinde olduklar tedariki saylarn azaltrken, ayn zamanda tedarikileriyle arasndaki gven unsurunu da daha ok vurgulamlardr. letmeler ile tedarikileri arasnda uzun dnemli ilikiler nem kazanrken, iletmelerle tedarikileri arasnda bilgi paylam da nemli bir koul olmutur. Tedarik zinciri ynetiminin geliimini etkileyen nemli bir faktr de son yllarda teknolojide meydana gelen hzl ilerlemelerdir. Teknolojideki ilerlemeler ile birlikte, bilgi paylam iletmeler arasnda kolaylam ve iletmeler arasnda iletiim olanaklar da artmtr. Cazla ve Piassaro (1997) gre teknolojideki ilerlemeler, sre ve yer kstlarn ortadan kaldrarak, rnlerin ve bilgilerin iletmeler arasndaki akn kolaylatrm ve hzlandrmtr. Teknolojik gelimeler, mterilere dnyann herhangi bir kesinde ihtiyalar olan rn satn alma olanan salamaktadr. Benzer biimde iletmelerin tedariki alternatifleri de artmtr. Bilgi teknolojilerindeki ilerlemeler sonucunda, rnlerin talep bilgileri direkt olarak sat noktalarndan salanabilmektedir ve bylece iletmeler, pazar bilgilerine ok daha hzlca ulaabilmektedirler. olmadklarnda, iletmelerin, mteri taleplerinin letmeler yalnzca iletme yksek stok ierisindeki faaliyetlerine odaklanp, tedarik zincirinin yeleriyi ile iletiim ierisinde karlanamamas, maliyetlerine katlanlmas, tedarik sresinin belirsizlii vb. bir ok problemle karlama olaslklar artacaktr. Son yllarda tedarik zincirinin geliiminde etkili olan nemli bir bileen de d kaynaklama (outsourcing) olmaktadr. letmeler, sadece temel ilevlerini yerine getirmeye ynelmekte, muhasebe, insan kaynaklar, Ar-Ge vb. temel faaliyetleri iinde yer almayan faaliyetlerin nc taraf tarafndan daha etkin olarak gerekleebileceini fark etmekteler.

62

M. E. JOHNSON ve F. D. PYKE, a.g.e., s.74.

56

evre sorunlarna ilikin ilgi iletmelerde ve toplumda son yllarda hzla artmaktadr. letmelere, rnlerinin evreye etkilerinin sorumluluunu da almalarna ilikin basklarn artmas, iletmeleri, yaam srecinin sonuna gelen rnlerin evreye zarar vermeden bertaraf ve geri dnm olanaklarn da deerlendirmeye yneltmitir. letmeler, tedarik zinciri boyunca evre konularn da dikkate almaya balamlardr. letmeler, geri dnm programlarn baarl olarak srdrebilmeleri iin geriye doru lojistik faaliyetlerinin tasarlanmas ve planlanmasn da gerekletirmelidirler. Tedarik zincirinde maksimum etkinlik, tedarik zincirindeki belirsizliin ortadan kaldrlmas ile baarlabilecektir ve bylece tedarik zincirinde stok dzeyinin azaltlmas mmkn olacaktr. 63 Baz koullarda tedarik zincirinin bir yesi bir kararn verilmesinde dier tedarik zinciri yelerine gre daha iyi bir konumda olabilir ki, bu durumda karar verme daha avantajl konumda olan tedarik zinciri yesine braklrsa, tedarik zincirinin etkinlii artacaktr. McComarck, ve Johnson(2001)da, yaptklar aratrmann sonucuna gre, tedarik zinciri ynetiminin etkinliinin, sre belgelendirme ile kuvvetli bir balantsnn olduunu belirtmilerdir. Gemi yllarda tedarik zinciri kavram, bilgi teknolojilerindeki gelimelerle paralel olarak deerlendirilmitir. Bu, elektronik iletiimin olduka kolaylamasn ve ucuzlamasn salamtr. Bununla birlikte, tedarik zincirinin btnletirilmesinde en nemli engel deiime kar gsterilen direntir. letmeler lojistik faaliyetlerini elektronik bir ortamda gerekletirmeye kar diren gsterebilmektedirler McCormack (1999)n belirttii gibi, teknoloji, tedarik zincirinin etkin olarak ynetilmesini salamakla birlikte yeterli olmamaktadr. Farley (1997), tedarik zincirindeki yelerin iletme kltrlerinde deiimlerin gerekleebilmesinin tedarik zincirinin etkinliinin artrlmasnda nemli bir koul olduunu belirtmitir. Tedarik zincirinin btnletirilmesi sonucunda, tm yeler gerekletirilen ibirliinden yarar salamaldrlar. Tedarik zincirinin btnletirilebilmesi, tm yelerin gstermi olduklar abalarn karln alacaklarna gvenmeleri ile gerekleebilecektir. Tedarik zincirinin etkinlii, tedarik

63

M. HUGOS, a.g.e., s. 96.

57

zinciri yeleri arasnda win-win (kazan-kazan) anlaynn benimsenmesi ile artrlabilecektir.64 Tedarik zinciri ynetiminin yaklak 15 yllk bir gemii vardr. MRP, MRP II, ERP ve TZY (Supply Chain Management-Tedarik Zinciri Ynetimi)ne kadar gelen srete MRP (Malzeme htiya Planlamas) sadece retici irketler iin rn aalarn aan, bu rn hangi paralardan oluur, hangisi var hangisi yok bilgisini veren sistemler iken daha sonra bu zelliin zerine sat, satn alma, insan kaynaklar, kalite gibi fonksiyonlar da eklenmitir. ERP (Kurumsal Kaynak Planlamas) ise birden fazla noktada retimle datm yapan ama tek bir irketin retim gibi i operasyonlarn koordine eden bir sistemdir. Tedarik zinciri ise zincirin halkalarn oluturan iletmeleri birbiriyle konuturan, bunlarn birbirine bilgi salamasn amalayan gvenli bir ortamda zamannda hatasz, ihtiya duyulan kadar ve doru kiiye bilginin ulamasn salayan bir i modeli sunmaktadr. Tedarik zincirinin iki bak as vardr; iletmecilik ve mhendislik. letmecilik asndan bakmaktan kastedilen tedarik zincirinin iletmecilik konularn ilgilendiren taraflarna bakmaktr. Dier bir deyile, tedarik zinciri sistem tasarmlarnn pazarlama ve finansman fonksiyonlarna etkilerinin incelenmesidir. Tedarik zincirinde iletmecilik baknn yan sra mhendislik bak vardr. Bu bakta, nemli olan iin fiziksel ve nicel ynleri ile iin yaplabilirliidir. letmecilik bak, daha ok mteri gereksinimlerine nem verirken, mhendislik bak sistem tasarm iin optimum zm bulmaya alr. Her ikisi de tedarik zincirinin eit derecede nemli ve geerli bak alardr. Tm bu sonularla ortaya kan ve web tabanl alan yazlmlar; firmalar aras btn ilikileri, haberlemeyi, retimin projelendirilmesini ve rn bilgilerinin ynetilmesini, tedarikiler ve alclar arasndaki koordinasyonu, iin srelerinden tm reticilerin tedarikilerin ve alcnn haberdar olmasn, projelere olas durumlar karsnda yeni ynler tayin edebilmeyi yani deiiklik yapabilmeyi, kaynak ve zaman planlamasn salamaktadr.

64

Dr. H. YKSEL, a.g.e., s. 25.

58

TZY yazlmlar sayesinde, rnlerin zamannda teslimi ve istenilen standartlarda retimi salanarak, daha az maliyetli, planl, hzl ve esnek bir tedarik, retim ve datm zinciri ortaya kmtr.65 2.8 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli (SCOR) Tedarik zinciri operasyonlar referans modeli, i sre mhendislii, kyaslama ve dier lider uygulamalarndan oluan elemanlar basit bir at altnda birletirir. Tedarik zinciri operasyonlar referans modeli altnda, tedarik zinciri ynetimi u entegre prosesler eklinde tanmlanmaktadr: PLAN, KAYNAK, CRA, DAITIM VE GER ADE.

Tedarik zinciri ynetimi, srekli olarak allmas gereken, deiimin ve yeniliin srekli yaplmas gereken dinamik bir yapya sahiptir. SCOR- Tedarik Zinciri lemleri Referans Modeli bu konuda iletme yneticilerine yol gsterici olmaktadr. Tedarik Zinciri Konseyi tarafndan gelitirilen ve bir ynetim arac olan bu modelde; planlama, kaynak bulma, retme, teslim ve geri dnler ele alnmaktadr.

ekil 2.12 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yaps Kaynak: About the Supply Chain Operations Model. http://www.supplychain.org/page.ww?section=SCOR+Model&name=SCOR+ ( Eriim: 14 Nisan 2004).
65

O. ONAT, a.g.e., s. 32.

59

Entegre plan, kaynak, icra, datm ve geri iade prosesleri, tedarikinin tedarikisi ile mterinin mterisi arasnda, operasyonel strateji, malzeme i ve bilgi aklar ile sralanrlar. PLAN: Tedarik kaynaklarn deerlendirin; talep ihtiyalarn bir araya getirin ve nceliklendirin; stoklar datm, retim ve malzeme ihtiyalar iin planlayn; tm rnler ve kanallar iin kaba kapasite planlamas yapn.66 Planlama sreci; arz-talep dengesini gzeterek kaynak, hammadde, retim ve teslim ihtiyalarn belirlemeyi iermektedir. KAYNAK: Bulun, aln, inceleyin, elinizde tutun, boaltn ve sayn alnm bitmi rnlerin veya ham maddelerin demesi iin yetkilendirin. Kaynak sreci; planlanan veya gerekleen talebi karlamak iin mal ve hizmetlerin temini ilerini iermektedir CRA:Malzeme talep edin ve aln; rn imal edin ve testini yapn; paketleyin, elinizde tutun ve/veya rn elinizden kartn. Yapma/retim sreci; planlanan veya gerekleen talebi karlamak iin retimin yaplmas ilerini kapsamaktadr. DAITIM: Sipari ynetim sistemini uygulayn; piyasa fiyat oluturun; rnleri gruplandrn; mteri veritaban yaratn ve srdrn; rn/fiyat veritabann srdrn; kredi ve faturalama gibi muhasebe ilerini ynetin; toplama, paketleme ve datmay ieren depolama prosesini uygulayn; mteriye zel paketleme/etikletleme sistemi yaratn; siparileri birletirin; rnleri ykleyin; ihracat/ithalat ve nakliye prosesini ynetin; ve performans dorulayn.

About the Supply Chain Operations Model, http://www.supplychain.org/page.ww?section=SCOR+Model&name=SCOR+Model ( Eriim: 14 Nisan 2004).

66

60

Teslim sreci; retilen maln teslimine ilikin sipari, nakliye ve datm ynetimini ilgilendiren ileri kapsamaktadr. GER ADELER: Yetki, programlama, inceleme, transfer, garanti ynetimi, alma ve

bozuk rnlerin dorulanmas, dzenlenmesi ve yerine baka rnlerin verilmesini ieren bozuk, garanti ve fazla gnderimlerin iade srecidir. 67 Geri dn sreci; herhangi bir nedenle mallarn iadesi, mterilerin demeleri gibi mteri yant sistemi konularn ierir. Ek olarak her proses iin bir seri yetkilendirilmi elemanlar vardr. Yetkilendirilmi elemanlar, tedarik zinciri aktivitelerinin planlanmas ve uygulanmas iin bilgi politikas ve ilikiler zerine odaklanrlar. Tedarik zinciri operasyonlar referans modeli, sat siparilerini, satnalma siparilerini, i emirlerini, geri iade yetkilendirmelerini, tahminleri ve siparilerin tekrar doldurulmasn kapsayan tm mteri, rn ve pazar etkileimlerini ierir. Ayn zamanda hammadde, ilenmi para, bitmi rn ve geri iade olan rnlerin hareketlerini de ierir. Tedarik zinciri operasyonlar referans modeli, detayda 3 seviyeden oluur. Birinci seviye tedarik zinciri saysn ve bunlarn performanslarnn nasl lleceini tanmlar. kinci seviye, malzeme aknn planlanmasn ve uygulanmasn kapsar. nc seviye ise sat siparilerinin, satnalma siparilerinin, i emirlerinin, iadelerin yetkilendirilmesini, siparilerin yeniden doldurulmasn ve tahminlerin yapmnda kullanlan i proseslerini tanmlar.

About the Supply Chain Operations Model, http://www.supplychain.org/page.ww?section=SCOR+Model&name=SCOR+Model ( Eriim: 14 Nisan 2004).

67

61

2.8.1 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Projesi Yol Haritas Drt ayr blmde, yol haritas operasyonel strateji, malzeme ak, i ve bilgi akn adres gsterir. Bu ksmlar: 1. Tedarik zinciri ltleri ve operasyon stratejisine odaklanan, temel rekabet alannz analiz edin. 2. Tedarik zinciri malzeme akn gruplandrn. 3. Performans seviyelerini, uygulamalar ve sistemleri sraya koyun-bilgi ve malzeme ak 4. Performans art iin tedarik zinciri deiikliklerini uygulamaya koyun. Birinci blm, bir iletmenin ka tane tedarik zincirinin olduunu ve rekabetle karlatrldklarnda nasl uygulandklarn anlamaya yarar. kinci blm, malzeme ak etkinliini optimize etmeye yardm eder. nc blm ise verimlilii optimize etmeye yardm eder. Drdnc blm ise tedarik zinciri geliimlerini planlamaya ve uygulamaya yardmc olur. Tedarik
68

Zinciri

Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas reticiler, datclar, perakendeciler, toptanclar, araclar ve servis salayclar tarafndan kullanlabilir.

68

SUPPLY CHAIN COUNCIL, SCOR 7.0, New York: Supply Chain Council Publications, 2005, s. 44.

62

ekil 2.13 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas Kaynak: About the Supply Chain Operations Model, http://www.supplychain.org/page.ww?section=SCOR+Model&name=SCOR+ (Eriim: 14 Nisan 2004). 2.8.2 Tedarik Zinciri Operasyonlar Referans Modeli Yol Haritas Uygulanmas Yol haritas size nereye gideceinizi syler, fakat arabay nasl

kullanacanz retmez. Tedarik zinciri operasyonlar referans modelinin bu blmleri aadaki gibi zetlenebilir: 1. Destek iin eitim 2. Frsatlarn kefi 3. Tasarm 4. Gelime ve uygulama.
69

5. Analiz

69

SUPPLY CHAIN COUNCIL, a.g.e., s.48.

63

2.8.2.1 Destek in Eitim irket iinde, tedarik zinciri projesine liderlik edecek hrsl bir alan ve aktif olarak sponsor olacak bir ynetici bulunmaldr. Her iki kii de tedarik zinciri operasyonlar referansn renmek iin kiisel zamanlarndan zaman ayrmaldrlar.
E T M KE F
ANAL Z
TASARIM

GEL ME

CRA

DESTEK

FIRSAT

STRATEJ

ZM

PROTOT P

YKLEME

* Workshoplar Brifingler * zelletirilmi eitimler * Projeyneticileri iin SCOR kamplar

* Keif kontrol listesi * Proje patenti * Kazan salayanlarla roprtaj

* Performans ltleri * Malzeme Ak * Kyaslamalar tasarm * SCORkart *Disconnect * Rekabet Gerekleri analizi * ve Bilgi Ak tasarm *Uygulama yaps *Birincil icra plan

*Performans ltleri * Malzeme Ak *Kyaslamalar tasarm *SCORkart * Disconnect *Rekabet Gerekleri analizi * ve Bilgi Ak tasarm *Uygulama yaps *Birincil icra plan

1 hafta

1-2 hafta

3-4 ay

6+ ay

ekil 2.14 SCOR Proje Yaklam Kaynak: SUPPLY CHAIN COUNCIL, SCOR 7.0, New York: Supply Chain Council Publications, 2005, s. 45. Ayn yerdeki sponsor ve gezici eitmen ile birlikte eitimin bir sonraki adm bir ekirdek i takm oluturmaktr. Bu iki adm ile birlikte, her irketin takip etmesi gereken, daha geni bir renme erisi vardr. Bu, tedarik zinciri operasyonlar referansnn genel eitimidir; nasl alt, yazld dil ve mevcut destekleyici aralar. Dier bir adm da irkete tedarik zinciri operasyonlar referansnn kavramsal uygulamasdr. Bu blm irket iinde gerek bir tedarik zincirin bir i vakas gibi aratrlr ve zetlenir. nc renim blm, yol haritasnn gerek bir projeye uygulanmas, sonularn ve tahminlerin oluturulmasdr. Tedarik zinciri operasyonlar referans kou kullanmak, gerekli

64

takmlar da iererek renme srecinin bireyselden tm organizasyona yaylmasna yardmc olur. Son olarak da tedarik zinciri geliim projelerinin uygulanmas aamas gelir. 2.8.2.2 Frsatlarn Kefedilmesi Frsatlarn kefi ve bunun karmakl 3 boyutta, sorularla incelenebilir. Birinci boyutta u soru yer alr: Tedarik zinciriniz hangi performans seviyesinde alyor? kinci boyutta: stenen performans desteklemek iin doru iin, bilginin ve materyal iinin yannda doru stratejimiz var mdr?. nc boyutta ise: Hangi dier performans faktrleri tedarik zincirini etkileyebilir? Sorularna cevap aranr. Bunlar, yetenek, bilgi gibi insanlarla ilikili konulara ek olarak organizasyonel, sre ve teknoloji konularn da ierir. Keif blmnden elde edilen anahtar ktlardan birisi tedarik zinciri frsatn uygulama, bte, organizasyon, baarnn ak ltleri ve iletiim plannn iine organize eden proje patentidir 2.8.2.3 Analiz Safhas Bir irketin deer arznn birbirine bal olduu finans ynetiminde: nakit devir hz, stok gnleri, siparilerin yerine getirilmesi ve dier performans faktrleridir.Tedarik zinciri operasyonlar referans takmlara nceliklendirme ve i ltlerle mteri ltlerinin dengelenmesine yardm eder: Datm, gvenirlik, esneklik/karlayabilme, maliyet ve varlklar. Sonuta elde edilen SCORcart bilanoya direkt balantlar salar. Performans ihtiyalar rekabete gre oluturulurlar ve tedarik zincirinin her iki tanm ile nceliklendirilirler: rn ve kanal. Bu ncelikler bir tedarik zinciri operasyon referans projesinin tasarm ksmnda yardmc olurlar. SCORkart ayn zamanda kyaslama performansna kar gerek performans da zetler.
70

70

SUPPLY CHAIN COUNCIL, a.g.e., s.52-53.

65

2.8.2.4 Tasarm Safhas Tasarm safhas malzeme ak ve i/bilgi ak olarak ikiye ayrlr. Malzeme ak ve i/bilgi ak AS IS aklarnn tanmlanmas iin iki bileendir, Bu blmdeki sorular: ak problemlerimiz nelerdir ve bunlar zmek iin ne bedel gerekir? ve bilgi akm ne kadar etkindir ve bunlar deitirmek iin ne bedel gerekir?71 2.9 Tedarik Zincirinde Bilgi Paylamnn nemi Teknolojik gelimelerle birlikte, iletmeler iin bilgi, rettikleri rnler ve hizmetler kadar nemli bir konuma gelmitir. Tedarik zincirini, iletmeler iin bir rekabet avantaj durumuna getirebilmede ilk adm, tedarik zincirinin yelerinin ak bir biimde bilgi paylamna istekli olmalardr. letmeler, bilgi paylamna, glerini kaybetmelerine neden olacan dnmelerinden dolay, olumlu bakmayabilmektedirler. Bu anlay, tedarik zincirinde bilgi aknda sorunlara neden olmaktadr. Tedarik zincirindeki yeler arasnda bilgi paylam iin bilgi teknolojilerinden yararlanlmas, sanal bir tedarik zincirinin olumasna neden olmaktadr. Sanal tedarik zinciri fiziksel rnlere dayal olmayp, bilgi akna dayaldr. Tedarik zincirindeki tm yelere doru bilgilerin zamannda ulatrlmasn salayacak bilgi sistemleri tasarlanmadan tedarik zincirinin etkin olarak ynetilebilmesi de mmkn olmayacaktr. Tedarik zincirindeki yelerin ibirlii ierisinde olmalar, bu iletmelerin faaliyetlerinin etkinliini artrabilecektir. letmelerin bilgilere gerekli olduunda hzl bir biimde ulaabilmeleri, iletmelerin, mteri beklentilerine daha duyarl olmalarn ve mterilerin taleplerini rakiplerine gre daha hzl karlayabilmelerini salamaktadr. Tedarik zincirinin yeleri arasnda bilgi ak, malzemelerin ve rnlerin fiziksel akna gre daha ncelikli olarak gereklemesinden dolay, stoklarn azaltlmas ve kaynaklarn daha etkin olarak kullanlmas olanan artrmaktadr. letmeler, sipari bykln azaltrken sipari skln artrmaya ynelmektedirler. Bu da malzeme tama

About the Supply Chain Operations Model, http://www.supplychain.org/page.ww?section=SCOR+Model&name=SCOR+Model (Eriiim: 14 Nisan 2004).

71

66

faaliyetlerinin artmasna neden olmaktadr ve bal olarak iletmeler arasnda bilgi ak da nem kazanmaktadr. Bilgi teknolojileri, tedarik zincirinin ynetiminde planlama ve uygulama aamalarnda kritik role sahiptir. Bilgi teknolojilerinin, tedarik zincirinde stratejik dzeyde planlama, taktik dzeyde planlama ve ilemsel dzeyde planlama olmak zere alanda nemli etkileri bulunmaktadr. i. Stratejik dzeyde planlama, tedarikilerin optimum says, datclarn belirlenmesi vb. konularn saptanmasn kapsayan tedarik zinciri a tasarmn iermektedir. ii. Taktik dzeyde planlama, a zerinde rnlerin ve hizmetlerin aknn en iyilenmesini ieren tedarik planlamasn kapsamaktadr. Bu dzeydeki kararlar, hangi iletmelerde hangi rnlerin ve ne miktarda retilecei ve hammaddelerin nerelerden tedarik edilecei gibi konular kapsamaktadr. iii. lemsel dzeyde planlama, gnlk veya saatlik bazda tm iletmelerde retim

planlarnn yaplmasn iermektedir. Bir a zerinde bilgi paylamnn ilevselliinin farkl tr bulunmaktadr. En basit tr olarak baz bilgilerin bir yerden baka yere iletilmesini salayan basit veri iletimidir. Bu genelde talebe ilikin bilgilerin paylam biiminde olmaktadr. Dier bir tr, sadece mesajlarn iletilmesinin dnda baz bilgilerin ortak kullanmna olanak salanmasdr. nc trde ise, yetkili kiilerin bir bilgisayardaki programlara ulaabilmelerine ve bu programlar kullanabilmelerine olanak salanmaktadr. Tedariki yeler arasnda bilgi paylam salandktan sonra kaynaklarn ve ilerin tedarik zinciri yeleri arasnda dei tokuu gerekletirilebilmektedir. Bu dei tokuun baarlabilmesinde, tedarik zinciri yeleri arasnda ortak faaliyetlere ilikin bilgilerin paylam yeterli olmamaktadr. Ayn zamanda, tedarik zincirindeki iletmeler, dier iletmelere gre avantajl durumda olduu temel yeteneklerine ilikin bilgileri de paylamaya istekli olmaldrlar.72

Dr. Hilmi YKSEL, Tedarik Zinciri Ynetiminde Bilgi Sistemlerinin nemi, Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Birimler Enstits Dergisi (Mart 2002), Cilt. 4, Say. 3, s.20-21.

72

67

2.10 Global Tedarik Zinciri Ynetimi 1990l yllarda globallemenin ekonomiler ve dolaysyla tedarik zincirleri zerine etkisi byk olmutur. rnler artk ayn corafi alanda retilip tketilmemektedirler. Bir rnn deiik paralar farkl blgelerden gelebilmektedirler. Bu durum daha uzun ve daha karmak tedarik zincirlerine yol amaktadr ve bu durum da tedarik zinciri ynetimi ihtiyalarn deitirmektedir. Bu da ayn zamanda kullanlan bilgisayar sistemlerinin etkinliini de etkilemektedir. Uzun tedarik zinciri ayn zamanda daha uzun sipari ve termin zamanlar demektir. Uzun termin zamanlarna zm tedarik zincirinin hznn artrlmasdr. Dier bir yaklam da tedarik zincirlerinin yeniden yaplandrlmasdr. Bu basit olarak stratejik seviyedeki kararlarn yeniden gzden geirilmesi demektir. Flahertye gre dier bir yaklam da koordinasyon eklinin deitirilmesidir. Tedarik zinciri yeleri arasndaki sipari, talep tahmini, tedarik etme, bilgi paylam prosedrlerinin deitirilmesidir. Globalleme, genellikle yerel olarak yaplan rekabetin de deierek yabanc firmalarn pazara girmelerine de neden olmaktadr. Yerel reticiler bu rekabete, retim tekniklerini gelitirerek ve tedarik zincirlerini daha iyi yneterek cevap vermeye almaktadrlar. Bhatnagara gre iletmeler envanter seviyelerini drerek, termin zamanlarn azaltp esnekliklerini artrarak rekabet anslarn ykseltmeye almaktadrlar. 73 Ynetim, ne kadar retim kapasitesine ihtiya olduu ve hangi fabrikalarn gloabal tedarik zincirlerine yakn olacana karar vermek durumundadr. Portera gre (1996) global tedarik zinciri stratejisi ayn zamanda bilgi, nakit ve malzeme aknn uluslar aras temelde ynetilmesini gerektirmektedir. Sonuta global tedarik zinciri stratejisi hem operasyonel hem de finansla kararlar iermektedir. Genellikle, bir global tedarik zinciri stratejisinin benimsenmesinin ve baarszlk riskinin
73

R. TEIGEN, a.g.e., s.32.

68

maliyeti yksek olabilir. Potansiyel cezalar yksek olabilir. Bu nedenle firmalar baarl olmak iin ncelikle tutarl ve uzun dnemli uygulama planlar gelitirmelidirler.Global tedarik zinciri strateji problemleri nemlidir ve genellikle net olarak anlalmazlar. Karlalan zorluklarn temelde 3 ana nedeni vardr: Birincisi, ok yerleimli, ok rnl a aklarn satn alma gcnn karmakldr. kincisi, belirsizliin oklu kayna ve dikkate alnmas gereken, rn fiyatlar, talep, yapanc sat kurlar, teknoloji geliimleri ve rakiplerin hareketlerini ieren farkl trden risklerdir. ncs ise operasyonel ve finansal korunma politikalar arasndaki tutarllktr. Global bir retim ve datm a iindeki operasyonel esnekliin nasl dikkate alnaca ihtiyalarnn ynetimi firmalarn rekabet avantajna katkda bulunabilir. 74 Global tedarik modellerindeki en nemli nokta, planlama bilgilerinin tm tedarik zincirinde annda paylalmas ve planlamann tm tedarik zincirindeki firmalar ile ortaklaa olarak gerekletirilmesini salamaktadr. Bu bilgi paylam ve ortaklaa planlama ile mteriden gelen sipari bilgisi annda tedarik zincirindeki dier firmalar ile paylalmakta, ilgili sipari bilgileri tedarikilere gnderilmekte ve de tedarikilerin de kendi planlamalarn bu erevede yapabilmeleri salanmaktadr. Ayn ekilde bir tedarikinin yaad kapasite ve temin problemi de annda mterilerine siparilerinde potansiyel bir gecikme olabilecei bilgisini verebilmektedir.75 Doru bir global tedarik zinciri oluturulmas esnasnda dikkat edilmesini gereken zellikle 5 nemli aktivite bulunmaktadr: 1. Tedarik zinciri kapsamnn tanmlanmas: Global rekabetle baa kabilmek iin iletmeler bir dntrme takm oluturmaldrlar. Bu takmn grevi, rekabet artlarnn ve i evrelerinin doasn tanmlamak iin dnya apndaki ilerin birletirilmesi olmaldr. Bu bilgi ile ortak planlama alanlar bir btn olarak iletmenin uzun dnemli hedeflerini
74

A. M. COHEN ve A. HUCHZERMEIER, Quantiative Models for Supply Chain Management, 1998, s.317. 75 O. ONAT, a.g.e., s. 38.

69

kararlatrmaldrlar ve evredeki olas deiimleri de dikkate alarak hedeflere ulamak iin bir strateji belirlemelidirler. Sanayi ve dnyadaki en iyi uygulamalar, iletmenin mevcut uygulamalarnn analizi iin tanmlanmaldrlar. Geliim ihtiyac iin iletmenin ana rekabet konusu ve prosesleri tanmlanmaldr. Bu takm balang olarak doruluuna gvendikleri ve dnya apnda bir tedarik zinciri modeli ortaya koymaldrlar. 2. Kltr deiimi: Hedefleri ve stratejiyi belirledikten sonra bu ilerde rol alan yeleri, mevcut sistemle istenilen hedeflere ve stratejiye ulalamayacan anlamaldrlar. Tedarik zinciri ortaklar tedarik zinciri kapsamn tam olarak anlamaldrlar. Hedefler ve performans gereklilikleri hibir belirsizlik olmadan aklanmaldr. Tedarikiler stratejik olarak ynetilmeli, imalatlar anahtar tedarikilerle uzun sreli anlamalar yapmaldr. Bu sayede tedarikilerin de bamll salanm olur. rnlerin daha iyi ve zamannda tedariini salamak iin tedarikilere stok seviyeleri ve retim planlama bilgilerine eriim hakk salanmaldr. Tedarik zincir ortaklar kesin kararlar verebilmeleri iin yetkilendirilmeli ve daha gvenilir bir yap oluturmak, tedarikilerin balln salamak iin tedarikilerin yeni ortaklktan doan kazanlar ve hedefleri paylamalar salanmaldr.
76

3. Mteri ile entegre karar verme yapsnn oluturulmas Tedarik zinciri kararlar her zaman mteri bak as dikkate alnarak oluturulmaldr. Yeni bir proses eklendiinde veya deitirildiinde, bunun mteriye ne tr bir katk salayaca sorusu mutlaka cevaplandrlmaldr. En yksek etkinin salanabilmesi iin mteriler, zel ihtiyalarna gre blmlendirilmelidir. retim planlama iin mteri ihtiyac yani talep en nemli faktr olmaldr. rnler mevcut pazar ihtiyalarna gre imal edilmeli ve retim sistemi pazardaki ani deiikliklere hzl cevap verebilecek kadar esnek olmaldr. Ancak bu ok salam talep planlama aralarn gerektirir. Bylece envanter

76

ALT, R., FLEISCH, E. ve H. STERLE, Electronic Commerce and Supply Chain Management at ETA Fabriques Debauches SA, Journal of Electronic Commerce (November 2000), Vol. 1, No. 2, s.22-23.

70

maliyetleri azaltlm, sat ve karllk artrml olur, bunlarn sonucunda da mteri memnuniyeti salanr. rnler tedarik zinciri ierisinde mmkn olduunca en ge seviyede zelletirilmelidir. Bu sayede her rn iin emniyet stok seviyeleri azaltlr ve pazardaki deiikliklere daha hzl cevap verilmesi salanr. Lojistik a, tm mteri ihtiyalarn karlayabilmek iin esnek olmaldr. irketler nc parti lojistik salayclarla ibirliklerine girebilirler. 4. Tedarik zinciri boyunca teknoloji stratejilerinin gelitirilmesi Mteri ile entegre karar verme dnya apnda bilgi sistemleri ve dier yeni aralar gerektirir. Bilginin ortak anlalmasn salayan bilgi sistemlerinin tedarik zinciri boyunca uniform dalmas salanmaldr. Karar vermede global bir tedarik zincirinin kolaylatrlmas iin mterilerin yerine dnen, farkl uzmanlardan oluan ve farkl blgelerde bulunan global planlama merkezleri kurulabilir. 5. Tedarik zinciri boyunca performans ltlerinin seilmesi Yeni prosesler ve teknolojiler kurulduktan sonra performanslar hedeflere uyumlar asndan gzlenmelidir. Performans ltleri tedarik zinciri boyunca standartlatrlmaldr. ltler, dzenli finans kriterlerinden baka mteri tatmini, yatrmlarn geri dn, pazar pay vb. ile ilgili olmaldr. 77 2.11 E-Ticaret ve E-Tedarik 2.11.1 E-Ticaret Global ekonominin gerisindeki srkleyici glerden biri olan e-ticaret, potansiyel olarak toplumdaki vatandalar, mteriler, alanlar ve giriimcilerin katlmn iyiletirebilen pozitif bir gtr.

77

R. ALT, FLEISCH, E. ve H. STERLE, a.g.e., s.39.

71

E-ticaret, bir iletme amacnn baarlmasn salayacak ekilde tasarlanan ve elektronik olarak yrtlen i srelerine orijin noktasndan en son noktaya kadar bilgi ve iletiim teknolojilerinin uygulanmasdr. E-ticaret, global lekte mal ve hizmetlerin retim ve datmnn bilgi ve iletiim teknolojileri vastasyla yaplmasn kapsayan ve srekli gelien iletme yaklamnn bir parasdr. 78 Baz grlere gre, e-ticaret , her trl maln ve servisin bilgisayar teknolojisi, elektronik iletiim kanallar ve ilgili teknolojiler (akilli kart-smart card-, elektronik fon transferi -EFT-, POS terminalleri, faks gibi) kullanarak satlmas ve satn alnmasn kapsayan bir kavramdr. E-Ticaret yoluyla oluan ekonomi de, dijital ekonomi, olarak tanmlanmaktadr. E-ticaret, elektronik veri deiimi, barkod, veritabanlar, e-mail, elektronik para transferi, intranet, internet, Web siteleri, sat terminal noktalar, btnleik kaynak planlama sistemlerini (ERP) kapsamaktadr. E-ticaret uygulamalarnn baars fiziksel deer zinciri faaliyetleriyle sanal deer zinciri faaliyetlerinin btnletirilebilmesine baldr. E-ticaret, iletmeler iin bir alternatif olmaktan, iletmelerin faaliyetlerini srdrebilmek iin bir koul olmaya doru hzla ilerlemektedir.79 E-Ticaretin ana hedefi, ticari ilemlerin elektronik ortamda en basit, hzl, verimli ve gvenli ekilde yaplmasdr. rnlerin ve hizmetlerin e-kataloglarda dzenli bir ekilde mteriye sunulmas, sipariin basit bir ekilde alnmas, satn alma ileminin kolaylkla ve gvenlik iinde gerekletirilmesi, ve rn ya da hizmetin en hzl ekilde mteriye ulatrlmas e-ticaretin ana hatlarn oluturur.80 2.11.1.1 Elektronik Ticaretin Yararlar Elektronik ticaretin satc ve alclara salad avantajlar:
J. M TCHELL, E-competent Australia. The Impact of e-Commerce on the National Training Framework, Melbourne: Australian National Training Authority (ANTA), 2000, s.36. 79 Yksel, 2002, s.25. 80 Tatan, s.23.
78

72

Satclar rn ve hizmetlerini tm dnyaya satma imkan bulurken alclar da sunulan rn ve hizmetler arasnda kolayca seim yapabilirler. Satclar mterilerine daha yakn olduklarndan, rakiplerinden ok tercih edilir. Kiiselletirilmi rnleri ucuza mal edebilme, bu rnlere ulaabilme yetenei artar Global sunum ve global seime olanak verir yiletirilmi rekabeti avantaj ve hizmet kalitesi salar Kitlesellemi mteri ve kiiselletirilmi rn ve hizmetler salar Tedarik zincirini ksaltarak gereksinimlere hzl cevap verilmesini salar nemli maliyet tasarruflar ve nemli fiyat indirimleri salar Yeni i frsatlar/yeni rnler ve hizmetlerin olumasn yardmc olur. dnyas asndan e-ticaret, irketlerin yeni pazarlara almasn salar. E-ticaretin, araclarn saysn azaltarak, dorudan sat olana sunarak, maliyet

azaltc ve gelir artrc etkisini yle zetlemek mmkndr. E-ticaretin potansiyel avantajlar: retim srecini ksaltmas Sipari sonras gecikmelere engel olmas Teslim sresi ve maliyetini azaltmas lem maliyetlerini azaltmas Merkezileme sayesinde envanter maliyetlerini azaltmas Bilgi paylam sayesinde zincirinin koordinasyonunu gelitirilmesi E-ticaretin ise: Mterilerin taleplerini en ksa zamanda karlayabilmek iin nakliye maliyetlerinin artmas (eski sistemde envanter toplamna gre nakliye karar verilirken e-ticarette mteri odakl yaklam nedeniyle her tedarik siparite nakliye yaplacaktr) Elleleme (handling) maliyetlerinin artmas Biliim altyaps iin yksek balang yatrmlar. 81 potansiyel dezavantajlar

81

J. M TCHELL, a.g.e., s.38.

73

2.11.2 Tedarik Zinciri Ynetiminde Elektronik Veri Deiimi ve nternet Banerjee ve Sriram (1996); elektronik veri deiimini(EDI), standart iletme verilerinin standart bir dzende bir ticari ortan bilgisayar uygulamasndan (rnein malzeme planlama yazlm) dier bir ticari ortan bilgisayar uygulamasna (rnein sipari giri yazlm) aktarlmas olarak tanmlamlardr. Elektronik veri deiimi, tedarik zinciri yeleri arasnda salad interaktif iletiim alar araclyla, siparilerin ynetimi, faturalarn iletilmesi vb. konularn hzl bir biimde gerekletirilmesi olanan salamaktadr. Bu zellik de, iletmelerin pazardaki deiimlere doru zamanda ve hzl olarak tepki verilebilmesi yeteneini gelitirmektedir. Elektronik veri deiimi ile tedarik zinciri yeleri arasnda iletiim hzlanacak ve kolaylaacak, sipari maliyetleri ve kat gereksinimi azalacak, tedarik srelerinde nemli dler salanacak, etkinlik ve verilerin doruluu aratacak ve bilgiye zamannda ulalmas mmkn olacaktr letmeler stok dzeylerini izlemede stok izleme sistemi kurmay tercih edebilirler. Bu sistem ile stok dzeyleri srekli izlenerek otomatik olarak EDI satnalma siparii tedarikiye iletilebilir. Bu, satnalnan para iin emniyet stokunu azaltrken evrim sresinin de azalmasn salamaktadr. Daha yksek bir dzeyde deiimde ise, iletmeler, siparilerin direkt olarak tedarikilerinin retim planlama ve kontrol yazlmlarna iletilmesini salayacak yeteneklerini gelitirebilirler. Tam zamannda retim prensiplerinin gerekletirilebilmesi, byk lde tedarik zinciri yeleri arasnda koordinasyonun salanabilmesine bal olmaktadr. EDI, siparilerin bilgisayarda izlenebilmesini ve tam zamannda teslimatn gerekletirilebilmesini mmkn klmaktadr.82 EDI standart bilgilerin dier bilgisayar sistemlerine kolayca aktarlmasn olanakl klmaktadr. EDI sayesinde bilgisayarlar, kendilerine belirli bir yazlmla nceden retildii ekilde ve kullanclarn istedii konularda, birbirleriyle otomatik olarak veri dei tokuu yapmakta, otomatik olarak yollanan ve alcsna ulaan verileri yine otomatik olarak deerlendirebilmektedirler. Bylelikle bilgi, onu kullanacak olann eline adeta

82

Dr. H. Yksel, a.g.e., 2002, s. 24-26.

74

hammaddeden rne dnm olarak ve gerekli son adma kadar ilenmi olarak geebilmektedir. letiim irketler aras olabilecegi gibi ayn irketin blmleri arasnda da gerekleebilir. Bilgi irketten irkete bilgisayarlar araclg ile hareket eder. EDI'de ama, sipari alnmas, ticari szlemelerin ve faturalarn hazrlanmas gibi ilemler ile gmrk, bankaclk ve buna benzer ilemlerin yaplmasnda tekrarlar nlenerek, maliyetlerin drlmesi ve ilemlerin en az hatayla en ksa srede tamamlanmasdr. EDI gmrk idarelerinin otomasyonunda olduka etkin biimde kullanlmaktadr. EDI uygulamasyla, zamandan ve ilem maliyetlerinden tasarruf salanmasnn yan sra, bilgilerin elektronik ortamda deiimi nedeniyle insan faktrnden kaynaklanan hatalar da ortadan kalkmaktadr. EDI, tm taraflarn bilgiye elektronik ortamda ulamasna imkan vererek sreyi ksaltmakta, ilemlerin tekrarlanmamasn ve muhtemel hatalarn ortadan kaldrlmasn salamaktadr. EDI kullanm, zel bir telekomnikasyon altyaps ve standart formlar gerektirmektedir. Sadece kaytl kullanclara ak olduu iin ok gvenli olan bu sistem, donanm ve balant maliyetlerinin olduka yksek olmas nedeniyle pek fazla yaygnlaamamtr.83 EDI alar sanal pazarlar yaratmak iin gemite ok byk oranda iletmeler arasnda kullanlm olmakla birlikte, EDI, internete gre hem daha yksek maliyetlidir, hem de salad iletiim alan asndan daha az iletmeyi kapsamaktadr. Son yllarda da internet, ticarette nemli bir ara olmutur. nternetin dnyann her bir kesinden ulalabilir olmas, yeni i modellerini olutururken mevcut olanlarda da deiimlere neden olmutur. letmeler, rettikleri rnlere veya iletmelerine ilikin bilgileri hazrlam olduklar web sayfalar araclyla ilgili taraflara iletebilmektedirler. nternet sayesinde mterilerin sipari bilgilerinin de iletmeye direkt olarak iletilebildiinden mterilerin istekleri hzl bir biimde karlanabilmektedir.

83

. BAKAN ve M. TALIYAN, Artificial Intelligence and Neural Networks, International XII. Turkish Symposium, stanbul 2003, s.39.

75

Tedarik zincirinin btnletirilmesinin

yeniden tanmlanmasnda internetten

yararlanan iletmeler, etkinliin artrlmasnda nemli artlar salayacak ve ok nemli rekabet avantajlarna ulaacaklardr. Etkin olarak organize edilmi datm sistemlerine sahip olan iletmeler, tedarik zincirinin ynetiminde internetten yararlanmalar sonucunda rekabet avantaj kazanlmasnda nemli frsatlara sahip olacaklardr.84 2.11.3 E-Tedarik E-Tedarik iletmelerin ve devletlerin IT sistemlerini kullanarak maliyetlerine katlanp rn ve hizmet satn aldklar ve sat iin sunduklar detayl ve sistematik bir prosestir. E-tedarik sonulara elektronik sipari, satnalma kartlar, ak azaltma ve otomatik muhasebe sistemleri gibi eitli yollarla ular.85 E-tedarik uygulamalar satclar ile alclar arasndaki satnalma ilemlerini dzenleyen ve verimli hale getiren tamamen otomatik, internet tabanl sistemlerdir.86 E-tedarik indirekt satnalma prosesini iermektedir. ndirekt satnalma yksek miktarda dk deerli almlardr. rnein makine valfleri, kalemler vb... Hammadde alm, paketleme vb ise yksek deerli satn almlardr ve direkt satnalma srecine dahildirler. nternet; ilem maliyetlerini azaltmak, sipariten datma olan sreyi azaltmak vb iin zellikle indirekt satnalma iin kullanlmaktadr.

84 85

Dr. H. YKSEL, a.g.e., 2002, s.28. S. STEPHENS, The Supply Chain Council and the Supply Chain Operations Reference (SCOR) Model: Integrating Processes, Performance Measurements, Technology and Best Practice, Logistics Spectrum (July - September 2000), Vol. 34, No. 3, s.16-18. 86 M. E. JOHNSON ve S. WHANG, E-Business and Supply Chain Management: An Overview and Framework, Production and Operation Management, New York: McGraw-Hill, 2003,s.207.

76

Gereksinimler

htiyalarn belirlenmesi

Potansiyel tedarikilerin ve ortaklarn belirlenmesi

Bilgi ihtiyalarnn ve fiyatlarn nerilmesi Kaynak bulma Tekliflerin ve frsatlarn karlatrlmas/deerlendirilmesi

Tedarikilerin ve ortaklarn seilmesi

Seilen tedarikilerle ve ortaklarla mzakere yaplmas

lemler ve deme sreci

Tedariki ilikilerinin ynetilmesi

ekil 2.15 E-Tedarikin safhalar Kaynak: R. ALT, E FLEISCH ve H. STERLE, Electronic Commerce and Supply Chain Management at ETA Fabriques Debauches SA, Journal of Electronic Commerce, (November 2000), Vol. 1, No. 2, s.37. E-Tedarik para ile ilgili kazanlarn yannda, satnalma ynetiminin daha anlatlabilir, etkili ve hzl yaplmasn salarlar.87 Yararlar ile birlikte E-Tedarikin geleneksel tedarie gre baz zorluklar vardr: Daha fazla ynetsel ve teknik bilgi gerektirir (rn; elektronik kataloglarn ynetimi, online
87

R. ALT, E. FLEISCH ve H. STERLE, a.g.e., s.59.

77

satclarla ve bamsz servi salayclar ile iletiim kurulmas) ve dier satnalma varlklar ile beraber stratejik takm odakl satnalmann gelitirilmesidir. 88 E-Tedarikin yaylm zaman iletmenin ihtiyalarna ve byklne gre deimektedir. Aadaki tablo 15den fazla tedariki ve 200den fazla alana sahip olan bir iletme iin E-Tedarik uygulamasna geerken gerekli zaman izelgesidir. Deerlemesi ve gereklilikler: Mevcut prosesi ve satnalma aktivitelerini deerlendirilir, st ynetim sponsorluu edinilir, stratejik bir vizyon tanmlanr ve spesifik performans ltleri hazrlanr. Teknolojiyi Deerlendirmesi ve Seimi: ihtiyalarn ve stratejik vizyonu destekleyen en iyi teknolojiyi yazlm ve donanm- belirlenir. Modelin kurulumu ve testi: Teknolojik zelliklerle i sreleri ilikilendirilir. Pilot: Tedarik zincirindeki seilmi alanlar kapsayan kontroll bir yaylmdaki teknolojiyi test edilir. Eitim: Kullanclar yeni teknolojiye, i aralarna, proseslere ve operasyon aktivitelerine altrlr. Tamamna Yaylma: Sistem tm organizasyon boyunca ortaya konulur 89

88

Q. DAI, R. KAUFFMAN, Business Models for Internet-Based E-Procurement Systems and B2B Electronic Markets: An Exploratory Assessment, E- Systems, 2004, Say:22, s. 38-53. 89 F. ATAKAN, G. KAYACIK ve . EREN, Firmalar Aras Elektronik Ticaret Ve Tedarik Zinciri Ynetiminde Gezici Etmen Teknolojisinin Kullanm, Dokuz Eyll niversitesi letme Dergisi (Temmuz 2002), Say:21, s.37-41.

78

Tablo 2.6 E-Tedarik Zaman izelgesi

Ay Hafta E-Tedarik Deerleme ve Gereklilikler Teknoloji Deerlendirmesi ve Seimi Model Kurulumu ve Testi Pilot Eitim Tamamna Yayma 4 hafta 3 hafta 5 hafta 6 hafta 3 hafta 1 ay 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Toplam zm Yaylm: 5 Ay

Kaynak: Cisco Systems Implementation Roadmap, www.ciscosystems.com (Eriim: 22 Nisan 2005). 2.11.3.1 E-Tedarik Uygulamas in Gereklilikler E-tedarik, tedarik ilerinde ve kaynak bulma srecinde radikal deiiklikler yapar ve bu srelerin yeniden yaplandrlmasn gerektirir. Bir ok kullancnn ilerinde ok nemli deiiklikler olmaktadr. Ayrca, tedarik yneticileri gelimi tedarik zinciri ynetimi konusunda eitilmelidir. letmeler, e-tedarik uygulamalarndan bekledikleri kazanc salayabilmek iin aadakilere dikkat etmelidirler: lek ekonomisini maksimize etmek iin tedarik partnerlerinden dk miktarlarla satn almaya konsantre olunmaldr Tedarik performansn ve szlemelere uyumu grntlemek, ilem proseslerini iyiletirmek iin ticari partnerler arasnda bilgi paylamn salamak amacyla e-ticaret zmleri kullanlmaldr. Karar destek sistemleriyle desteklenen gelimi stratejik kaynak bulma metodlar uygulanmaldr.
90

Kk ve iyi eitilmi tedarik ynetimi organizasyonu gelitirilmelidir.90

M. E. JOHNSON ve F. D. PYKE, a.g.e., s.10.

79

E-Tedarik uygulamasna geilirken mutlaka retim d mal ve hizmet satn alan ve sistemi kullanan binlerce kullancy destekleyecek ekilde tasarlanmaldr. 2.11.3.2 E-Tedarikin Yararlar E-Tedarik byk ve kk irketler arasnda oyun alanlar arasndaki fark azaltr. Makul bir yatrm iin her irket, satnalma prosesini nemli lde gelitirip daha fazla kr edebilir. Tablo 2.7 E-Tedarikin Yararlar.

Kaynak: F. ATAKAN, G. KAYACIK ve . EREN, Firmalar Aras Elektronik Ticaret Ve Tedarik Zinciri Ynetiminde Gezici Etmen Teknolojisinin Kullanm, Dokuz Eyll niversitesi letme Dergisi (Temmuz 2002), Say:21, s.37. Satnalma faaliyetlerinin ve i aknn kolaylatrlmasndan E-Tedarik faydalar elde edilmektedir. Bunlara verimliliin gelimesi, etkinlik art ve maliyet tasarrufu dahildir.91

91

L. APPLETON, "Supply Chain Brain," CFO Magazine (July 1997), s. 21.

80

2.12 E-Tedarik Zinciri Ynetimi E-Tedarik Zinciri Ynetimi, geniletilmi iletmenin, tedarikisinin tedarikisinden mterisinin mterisine kadar, her kesindeki i deerlerinin ve i proseslerinin optimizasyonudur. Yukarya doru ve aaya doru akn salanmas iin web teknolojisini ve e-i kavramlarn kullanmaktadr.92 Elektronik Ticaret ve Tedarik Zinciri Ynetimi, mterilere ve tedarikilere salam deer kazandrmak iin entegre edilen i muameleleri ile yakndan ilikilidir. Bunun mevcut rnekleri telekominikasyon tedarikileri olan Dell ve Cisco Systemdir. Her ikisi de rnlerini, kendi tedarik zincirleri ierisinde aaya ve yukarya doru balantlar oluturmular ve rnlerinin byk bir ksmn elektronik ortamda satmlardr. Her ne kadar elektronik ticaret ve tedarik zinciri ynetimi yeni kavramlar olmasa da her ikisinin kombinasyonu zerine odaklanan rnekler ve yazlmlara gereksinim vardr. Entegre bir Elektronik ticaret/Tedarik zinciri ynetimi zm, tasarlanmas ve uygulanmas ikisinin farkl altyaplardan gelmesi nedeniyle karmak bir grevdir. Elektronik ticaret sat ve pazarlama temelli, dieri ise fiziksel datm, retim ve malzeme ynetimi temellidir. letmeler eski ekonomiden yeni ekonomiye gei aamasnda baz problemler yaayabilmektedirler. Bunlarn stesinden gelebilmek iin entegre bir elektronik ticaret/tedarik zinciri ynetimi yaklamnn izlenerek direkt sipari giri kanal ve direkt datm kanal gibi zm elemanlar tasarlanmaldr. 93 2.12.1 Tedarik Zinciri Ynetimi Ve E-Ticaret Tedarik zincirine ilikin idari faaliyetlerin maliyetlerindeki azalmann yan sra zincire dahil olan iletmeler; sat tahminleri yapma, envanter ynetimi, igc planlamas gibi bilgileri de paylaacaklardr. Bu bilgilere ulamadaki yetki paylam kaliteli ve zamannda retim hedefine katkda bulunacaktr. Yeni ekonominin biliim teknolojisi sayesinde zamannda ve kaliteli retim hedefine ulama daha da kolaylamtr. Zamannda
India Domain Web Services. How to Turn Your Business into an E-Business, www.indiadomain.com/escm_ebusiness.htm (Eriim: 12 Ekim 2005). 93 R. ALT, K. M. GRNAUER ve C. REICHMAYR, Interaction of Electronic Commerce and Supply Chain Management- Insights From Swatch Group, Proceedings of the 33 rd Hawaii International Conference on System Sciences, Hawai Feb 2000, s. 55-60.
92

81

retim kavram yeni ekonomi ile yeniden tanmlanmtr. Eskiden bir haftalk gecikme bile zamannda retim tanmna dahil iken artk gnler, saatler hatta dakikalar bile dikkate alnr hale gelmitir. Biliim teknolojileri tedarik zincirinin her bir parasna ek bir deer salamaktadr.

ekil 2.16 E-Ticaret ve Kompleks Tedarik Zinciri Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.30. Tedarik zincirine ilikin idari faaliyetlerin maliyetlerindeki azalmann yan sra zincire dahil olan iletmeler; sat tahminleri yapma, envanter ynetimi, igc planlamas gibi bilgileri de paylaacaklardr. Bu bilgilere ulamadaki yetki paylam kaliteli ve zamannda retim hedefine katkda bulunacaktr. Yeni ekonominin biliim teknolojisi sayesinde zamannda ve kaliteli retim hedefine ulama daha da kolaylamtr. Zamannda retim kavram yeni ekonomi ile yeniden tanmlanmtr. Eskiden bir haftalk gecikme bile zamannda retim tanmna dahil iken artk gnler, saatler hatta dakikalar bile dikkate alnr hale gelmitir.94 Daha ok bilgi, daha ok iletiim, daha az maliyet, daha hzl hareket etme, rekabette ne geme nem kazandka ortaya teknoloji odakl yepyeni i modelleri, yeni i
94

John T. MENTZER, a.g.e., s. 168.

82

kurallar, yeni mteri profilleri olumakta bunun sonucu olarak da; tedarikilerle (Tedarik Zinciri Ynetimi), Mterilerle (CRM-Mteri likileri Ynetimi), ticareti destekleyen zel ve kamu kurumlaryla, devlet ile yeni ilikiler domaktadr. Tablo 2.8 Klasik Tedarik Sreci ile Internet Tabanl Arasndaki Farklar

Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.32. E-ticaret, ilerin internet zerinden yrtlmesini salar. Tedarik zinciri, e-ticaretin belkemiini oluturur. E-ticaretin, tedarik zinciri asndan roln zetlemek gerekirse; tedarik zinciri ilemlerinin internet zerinde yaplmas zincir ortaklar arasnda karlkl bilgi alveriini salar, mteriler ve tedarikilerle fiyat mzakereleri ve szlemelerin elektronik ortamda yaplmas imkan sunar, mterileri takip imkan salar, demelerin elektronik ortamda yaplmasn salar.95 letmelerin, elektronik aa uyum salamalar iin iletmelerin tedarik zincirinin yeniden yaplandrlmasnda e-ticaretin nemli destei olacaktr. E-ticaret ile tedarik zincirindeki iletmeler daha etkin olarak btnletirilebilecek ve doru bilgiye hzla ulalabilecektir. E-ticaret ile tedarik zincirinde belirsizlikler azaltlabilecek ve tm yelerin gerekli bilgiye zamannda ulaabilmeleri mmkn olacaktr.96 Tedarikiler ve mterilerle yksek hzda, dk maliyetli iletiim ve ibirlii tedarik zincirinin etkin bir ekilde ynetilebilmesi iin kritik faktrlerdir. Tedarik zincirinin esas mteri ve tedariki a boyunca bilgi ve malzeme aknn ynetilmesidir. Tabi ki

O. ONAT, a.g.e., s.37. A. GUNASEKARAN, C. PATEL ve E. TIRTIROGLU, "Performance Measures and Metrics in A Supply Chain Environment," International Journal of Operations & Production Management (July 2001), Vol: 21, s.71.
96

95

83

kazanlar, bilgi teknolojileri desteine ve doru prosesin uygun bir ekilde uygulanmasna baldr. Tedarik zincirinin etkin bir ekilde ynetilebilmesi doru bilgiye bu bilgiye ihtiyac olanlarn ihtiya duyduklar ekilde ulaabilmelerine baldr. Talep bilgisi, envanter durumlar, sipariin yaplmas, tedarik ynetimi ve dier bilgi deiimi aktivitleri rnn nasl satlacan, tedarik edileceini ve demelerin nasl yaplacan veya alnacan deitirmektedir. lgili tedarik zincirlerine hzl ulam sayesinde maliyetler dmekte, envanter azalmakta, karar verme kalitesi artmakta, evrim zamanlar azalmakta ve mteri hizmetinin seviyesi ykselmektedir. En byk maliyet azalmas, kat ilerinde yaanan hzl dtr. 97 Geleneksel tedarik zincirlerinin en byk problemi zayf bilgi deiimidir. Bilgi ve iletiim teknolojileri tedarik zinciri ynetiminin bu eksikliini gidermek iin nemli bir potansiyeldir. Aadaki ekil, tedarik zinciri yaklamndan e-ticarete gei deerlendirmesinde kullanlan iki temel boyutu gstermektedir: e-ticaret uygulamalarnn tedarik zinciri kapsam (tedarik zinciri boyunca isel veya sadece tedarik zinciri blmlerine ksmi veya snrl olabilir) ve tedarik zincirinde kullanlan bilgi yaklam (operasyonel / yaplandrlm olabilir ve stratejik i gelitirme yaklamna byk bir etkisi olabilir). Genellikle mevcut uygulamalar sol alttaki eyrekte bulunmaktadr, doru etedarik zincirinde ise sa stte bulunmaldrlar.
Stratejik yaklam

Operasyonel yaklam Ksmi / paral Btn

ekil 2.17 Tedarik Zinciri Kapsam Kaynak: R. HOEK, E-Supply Chains Virtually Non-Existing, Supply Chain Management: An International Journal (Jan 2004), Vol. 6,No. 1, s.21.
97

R. ALT, K. M. GRNAUER ve C. REICHMAYR, a.g.e., s.67.

84

ncelikle tedarik zinciri katmanlarnda bilgi ak iinde balant ve effaflk gereklidir. Bunun iin tedarik zinciri ierisinde temel bilgi altyapsnn kurulmas gereklidir. Byle bir altyapnn bilgi kayna olarak barkodlar verilebilir. Barkodlar, imdiye kadar depolama ve datmn bir ksmnda sadece operasyonel sistemlerin destei iin kullanlmaktadrlar. Barkod kullanmn sistem boyuca uygulanmas nemli bir geliim salamaktadr. Reebok, barkodlar retimde ve tedarik zinciri boyunca sat noktasna kadar kullanmay amalamaktadr. Bylece tedarik zinciri iindeki bilgi ak sadece operasyonel ilem amal kullanmnn yannda stratejik avantajlar da elde edilecektir. Tedarik zincirinin tama ve datm ile ilgili operasyonel bilgileri kayt altna alnabilir ve tama balantlarnn grntlenmesi iin kullanlabilir, miktarlar deitirerek rotalar arasndaki maliyetlerin drlmesi iin frsatlarn tanmlanmasn salar. 98 Bir e-tedarik zinciri ynetimi zm aadaki safhalar karlamaldr: nternet zerinden online entegrasyon Talep ve tedarik planlama Uygulama planlama rnlerin aknn tutarl tahmini Kanal ortaklar ile gelitirilmi ilikiler Bteleme ve yatrmlar zerine daha iyi kontrol 2.12.2 E-Tedarik Zinciri Stratejisi Gelitime ve E-Tedarik Zinciri Tasarm retici iletme ve onun tedarikileri ve mterilerini kapsayan tedarik zinciri sistemi, yeleri arasnda internet alarnn kullanlmas, fiziksel datmn, siparileri yerine getirmenin ve stok ynetiminin koordinasyonunu kolaylatrmaktadr. srelerinin ve i yap ekillerinin internet teknolojileri kullanlarak dntrlmesi olarak tanmlanan e-i dnmn gerekletiren irketler; mterileri, tedarikileri, i ortaklar ve alanlaryla olan ilikilerini yeniden yaplandrarak srdrlebilir rekabet avantaj yaratacaklardr.

98

R. HOEK, E-Supply Chains Virtually Non-Existing, Supply Chain Management: An International Journal (June 2001), Say 6, No 1, s. 21-28.

85

Bu dnm iin; Sektrel analiz: Kurumun iinde bulunduu sektrde e-ile ilgili gelimeler, beklentiler, yurtii ve yurtdnda benzer kurumlarn en iyi e-i uygulamalar, irketin deer zincirinde yer alan dier kurumlarn (tedarikiler, datm kanallar, vb.) gerekletirdii projeler hakknda kurum ynetiminin bilgilendirilmesi, Teknoloji analizi: E-i teknolojileriyle ilgili son gelimeler ve teknolojinin ilgili sektrleri nasl etkiledii hakknda kurum ynetiminin bilgilendirilmesi; kurumun mevcut teknoloji altyapsnn incelenmesi, Stratejik ynetim: Kurumun e-i vizyon ve hedeflerinin, i vizyon ve hedefleri ile balantl olarak tanmlanmas, ncelikli olan e-i alanlarnn belirlenmesi (Mteri likileri Ynetimi (CRM), Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY), bayi ann otomasyonu, kurum portal, insan kaynaklar ynetimi, vb.) ve kurumsal e-i yol haritas oluturulmas, E-i projelerinin tanmlanmas: ncelikli e-i projelerinin tanmlanmas; projelerin deer kataca taraflarn, onlara sunulacak deerin, szkonusu deerlerin sunulmas iin kurumun sahip olmas gereken yetkinliklerin tanmlanmas (sre, organizasyon, teknoloji ve insan kaynaklar asndan) gerekmektedir.99 Tedarik zinciri ynetimi sistemleri stratejiye, prosese ve sisteme gre nemli lde deieceklerdir. E-tedarik zinciri ynetimi irketlerin mteriler iin yaptklar rekabeti yeniden tanmlamtr ve yeniden tanmlamaya devam edecektir. nternet, maliyetleri drerek ve sipariten datm arasndaki sreyi azaltarak tedarik zinciri ynetiminin etkinliini gelitirmek iin baz heyecan verici frsatlar sunmasna ramen hi kukusuz yksek rekabeti bir e-tedarik zinciri yetenei iin doru yolda atlm sadece balang admdr. Yazlm ihtiya duyulmasna ramen, asl gerekli olan malzeme aknn doru zamanda almasn salayan bilgi ak prosesinin tanmlanmasdr. E-tedarik zinciri tasarm bilgi teknolojileri kullanarak tedarikileri, reticileri, lojistik kanallarn ve mterileri entegre ve koordine eden bir tedarik zinciri tasarmdr. John Brianta gre (2000), e-tedarik zinciri tasarm, bilgi teknolojileri kullanarak tedarikiretici-perakendeci-mteri arasndaki ilemleri iin elektronik bilgi an kuran bir

99

O. ONAT, a.g.e., s.46.

86

sretir. E-tedarik zinciri tasarm birok adan geleneksel tedarik zincirinden ayrlmaktadr. Birincisi, Pineye gre (1998) zelletirmeye bireysel irket seviyesinde ulalamaz. Bir datm veya tedarik zincirindeki tm irketler birbirlerine bamldr. Tedarik zinciri seviyesinin tersine bireysel firmalar alt deer ekleme fonksiyonlarna (Ar-Ge, retim) odaklanmaktadrlar. E-tedarik zinciri tasarm bilgi teknolojilerini kullanarak dinamik koordinasyonu optimize etmeyi amalamaktadr. Bu nedenle e-tedarik zinciri tasarm bu datlm fonksiyonlar ve koordinasyonu desteklemelidir. kinci olarak tedarik zinciri tasarm daha ok dinamik ak ve etkileimler zerine odaklanmaktadr. Tedarik zinciri tasarm yap-satn al kararlarndan birinin seilmesini, tedarikilerin seilmesini ve szlemelerin mzakeresini, tedarik zinciri ilikilerinin kltrn iermektedir. Dinamik ak, irketlerin deien teknoloji ve pazara kendilerini dinamik olarak adapte edebilmeleridir. nc olarak bir tedarik zincirinin optimizasyonu iin, grsel boluk iinde bilgi deiimi, paylam ve entegrasyonu boyunca entegre ve koordine edilmesi ok nemlidir. E-tedarik zinciri tasarm bilgi teknolojileri ile fiziksel tedarik zincirini entegre eder. Elektronik tedarik zinciri a, bilgi teknolojileri kullanarak grsel bir bolukta reticiler ve tedarikiler arasnda elektronik ilem ve bilgi deiimini salayan bir a yapsdr. 100

100

K. KIM, I. IM, The Effects of Electronic Supply Chain Design (e-SCD) on Coordination and Knowledge Sharing: An Empirical Investigation, Proceedings of the 35 rd Hawaii International Conference on System Sciences, 2000, s.74.

87

ekil 2.18 E- Formlar Ve TZY zerine Etkileri Kaynak: JOHNSON, M. E. ve S. WHANG, E-Business and Supply Chain Management: An Overview and Framework, Production and Operation Management, New York: McGraw-Hill, 2003, s.318. 2.12.3 Tedarik Zinciri Ynetimi: Zincirin Kurulmas Ellrama gre (1991) ve Klausa gre (1998) tedarik zinciri ynetimi, materyal aknn tedarikiden son tketiciye kadar datm kanallaryla ulatrlmasna kadar olan srecin planlanmas ve ynetilmesi iin entegre bir ynetim yaklamdr. Tedarik zinciri ynetimi aaya ve yukarya doru ilikilerin ynetilmesini ve en dk maliyetle mteri deerinin artrlmas iin tedarik zinciri optimizasyonunun rol zerinde durmaktadr. Tedarik zinciri ynetimini tanmlamak iin SCOR modeli kullanlmaktadr. SCOR, tedarik zinciri tanm, analizi ve ltleri iin standard bir dildir ve drt genel prosesten oluur. Ksaca plan, talep ve tedarik planlama srecini iermektedir. Kaynak ise kaynak bulma, materyalin nasl ele geeceini, muayene edileceini, tutulacan ve malzemenin datlacan ierir. crada, malzeme ihtiyac ve alnmas, retilmesi, rnn tutulmas ve serbest braklmas sreleri bulunmaktadr. Datm ise sipari ynetimi, depo ynetimi ve tama ynetimini iermektedir. Planlama iki organizasyon arasna yerletirilmitir ve hem A, hem B veya tedarik zincirini kontrol eden nc taraf tarafnda gerekletirilir. 101

101

R. HOEK, a.g.e., s.37.

88

Tedarikiler

Mteriler

Plan Plan Kaynak cra Dat Plan Kaynak cra Dat

Tedarik Zinciri Prosesi ekil 2.19 SCOR Tedarik Zinciri Prosesi Kaynak: R. HOEK, a.g.e., s.23. 2.12.4 Tedarik Zinciri Ynetimi ve E-Ticaret Kavramlarnn Karlatrlmas Proses: Tedarik zinciri ynetimi spesifik bir irketin plan, kaynak, icra ve datm gibi i prosesleri zerine odaklanr. lem prosesleri bireysel i proseslerini birbirine balar ve genellikle i alar ierisinde yaptrc gibi davranr. Bunu aadaki ekilde kaynak senaryosunu kullanarak gsterebiliriz: Bir mterinin kaynak bulma sreci elle karar verilen veya ERPden ortaya kan talep ile balar. Bu talebe bal olarak mteri, istenen rn e-ticaret sisteminden (katalog, mzayede, ...) seer ve mzakere eder. Anlama safhasndan sonra sipariler deme ve depo alnds iin mterinin ERP sistemine girilir. Tedariki tarafnda datm taraf hakimdir: rnler ekillendirilir, maliyet tahminleri oluturulur ve sipariler ERP sistemine girilir. Bir link bilgi safhasndan plan srecine sz yerine getirebilme (Available to Promise ATP) kontroln etkinletirir. Sz yerine getirebilme kontrol ERP sistemlerinde nemli bir zellik olarak yer almaktadr. Bu sistemler talep tahminlerinin kararlatrmasnda e-ticaret ilemleri zerindeki bilginin kullanlmasn salarlar. 89

Tedarikiler
Elektronik Ticaret Prosesi Plan Kaynak cra Dat Plan Kaynak cra Dat

Mteriler

Bilgi Szleme Yapma Anlama ve deme

Tedarik Zinciri Prosesi ekil 2.20 E-Ticaret ve Tedarik Zinciri Ynetimi Arasndaki likinin Karlatrlmas Kaynak: R. HOEK, a.g.e., s.25.

Tasarm kavram: E-Ticaret ilemsel bir perspektif taknr ve deer zincirinin bir blmnde srecin geliimini hedefler, rn; bir retici ve satclar arasnda. E-ticaretin ilemsel yaklamnn karsnda tedarik zinciri ynetimi sadece belirli blmleri hedeflemeyen, tm deer zincirleri (kaynak-icra-datm-kaynak zincirlerinden oluan) arasndaki aklarn optimizasyonu ile donatlan bir ak perspektifi salar. Tedarik zinciri ynetimi i ortaklarnn i srelerinin organizasyonu ve planlama sreleri ile ncelikli ilgilenirken e-ticaret bilginin biimlendirilmesi ve szleme aktiviteleri zerinde younlamaktadr (rn; elektronik kataloglarn tasarlanmas ve kurallarn belirlenmesi). E-ticaret perspektifinden, tedarik zinciri ynetimi etkin tasarm, uygulama ve anlama ve deme srelerinin iletilmesi iin teknik ve metotlar salar.102

102

R. ALT, E. FLEISCH, H. STERLE, a.g.e., s.66-67.

90

E-Tedarik

zinciri

format

aadaki

konularda

e-tedarik

ve

e-satnalma

yaklamlarndan ayrlmaktadr: Geni bir tedarik zinciri bilgi altyaps zaman kaybn nleyerek konu ile ilgili pazar bilgilerini bir btn olarak tedarik zincirinde direkt yaymak iin kullanlr. Zincir ortaklar pazar frsatlar etrafnda daha youn ibirlii yapabilirler. Bilgi sadece sipari alma/verme ve ilem amal deil ayrca yenilik, mteri ilikilerinin artrlmas ve hizmet teklifleri iin kullanlr. (rn; kendi arabanzn tasarmn rahat yapn ve yenileme almalarnz zerinde etkiniz olsun) E-tedarik zinciri yaklam sadece Forrester etkilerinin sonularndan doacak maliyetten korunmak iin deildir, ayn zamanda zincirdeki deiik katman ve oyuncular arasnda alr.103 E-Ticaretin Tedarik Zinciri Ynetimine Etkileri E-ticaret bir ok yoldan tedarik zinciri ynetimini etkilemektedir: Maliyet etkinlii: E-ticaretin kullanm ile irketler maliyetlerini drebilir, veri gvenirliini artrabilir, i proseslerinin verimliliini artrabilir ve mteri hizmetlerini artrabilmektedirler. Datm sistemindeki deiiklikler: E ticaret iyerlerine tedarikileri ve mterileri arasnda karmak rn hareketlerini ynetmeleri iin daha fazla esneklik verir. E-ticaret mteriler ve datm merkezleri arasndaki balanty daha da yaknlatrr. Mteri Ynlendirmesi: E-ticaret iin interneti kullanmak mterilere fiyat bilgilerine, teslim yeri siparilerine, yklemelerin izlenmesine ve navlun faturalarnn denmesine eriim salamaktadr. Yklemelerin zlenmesi: E-ticaret kullanclara bir hesap oluturulmasn ve kargo yklemeleri hakknda gerek zamanl bilgiye ulamalarn salayabilir. Ayn zamanda kullanclar B/L nerebilir ve oluturabilir, kargo siparii yapabilir, maliyet analizleri yapabilir ve birok dier ilemleri gerekletirebilirler. Ykleme Uyars: E-ticaret yklemenin tesinde bir eki listesini elektronik olarak gndererek alm prosesinin otomatikletirilmesine yardm edebilmektedir.
103

R. HOEK, a.g.e., s.26-27. 91

Navlun Denetimi: Her navlun faturas kesinlik iin etkin bir ekilde gzden geirilebilmektedir. Sonuta fazla deme riski azalmakta ve saatler tutan kat ileri veya nc parti deneti firma ihtiyac elemine edilmektedir. ift faturalama ve yanl maliyetler nlenerek ykleme maliyetlerinin byk bir ksm iyiletirilebilmektedir.104 2.13 Geleneksel Tedarik Zinciri ile E-Tedarik Zincirinin Karlatrmas 2.13.1 Geleneksel Tedarik Zinciri tme Modeli Geleneksel tedarik zinciri modelinde, hammadde tedarikileri tedarik zincirinin bir sonundadr. Hammadde tedarikileri, perakendecilere ve son tketicilere bal olan retici ve datclara baldrlar. Karn kayna mteri olmasna ramen, bu itme modelinde sadece denklemin bir parasdrlar. Mterileri, perakendecileri, datclar ve reticileri ieren sipari ve promosyon sreci zaman kayb olan kat ileri arasnda oluur. Bu arada, mteri ihtiyalar tedarik zincirinin tm yelerinin yaplacak ileri arasnda filtrelenirler. 2.13.2 E-Tedarik Zinciri ekme Modeli Bir ok iletme reticilerin, tedarikilerin, datclarn ve pazarlamaclarn daha gl olduu itme modelinden mteri tarafndan yrtlen ekme modeline gemektedirler. Bu yeni i modeli daha az rn odakl, daha fazla bireysel mteri odakldr. ekme modelinde, mteriler sistem dndan ihtiya duyduklar hereyi ekmek iin elektronik balantlar kullanrlar. Eski itme sistemi, tedarik zincirinin bir ok yesini nsbi olarak son tketiciden uzaklatran dorusal ticari ak iermektedir. Yeni mteri tarafndan ynetilen ekme modeli dorusal bir sre deildir. Yeni tedarik zinciri, katlmclarn son tketiciye direkt elektronik balantlar kurabilme iin ekitii bir modeldir. Sonuta tedarik zinciri balants son kullanclara tedarikilere talimat verme ve aratrma yetenei arasnda daha iyi bilgilenme frsat tanmaktadr. Sonunda, mteriler tedarik zincirinin iletilmesinde direkt bir fikre sahip olmaktadrlar.

104

J. M TCHELL, a.g.e., s.63.

92

2.13.3 E-Tedarik Zinciri Ynetiminin Salad Faydalar 1. Hammadeden son datm noktasna kadar geniletilmi iletmedeki tm oyuncular birbirine balar. 2. Geniletilmi iletmedeki oyunculara, pazar artlarna cevap verebilmeleri iin ilemlerini ayarlamalarna ve tahmin etmelerine olanak salayan gerek zamanl pazar bilgileri verir. 3. Kaynaklar serbest brakmalarn ve maliyetleri azaltmalarn salamak iin, talep dalgalanmalarna kar tutulan yksek maliyetli stok ynlarn eritmelerine yardmc olur. 4. Geniletilmi iletmede dk maliyeti, hzn artrlmasn ve paylalan verilerin doruluunu salar 5. Gerekten entegre edilmi tedarik zinciri ortaklarna ve kazan salayanlara deer yaratr.105

2.14 Tedarik Zinciri Ynetiminin Rekabet Gcne Katks Baarl bir tedarik zincirine sahip olmak iin hzl ve dk maliyetli olmann yan sra; evik, kolay uyum salayabilen, zincir ortaklarnn karlln da gzeten niteliklere sahip olmak zorunludur. Szkonusu nitelikleri salamak iin yaplmas gerekenleri ksaca yle zetleyebiliriz: a. eviklik Ama: Tedarik zincirinin evik olmas: Arz veya talepteki deiikliklere ksa dnemde uyum salayabilmek. Yntem: Tedarikilerden mterilere bilgi akn tevik etmek Tedarikilerle ibirliki ilikileri gelitirmek Erteleme/gecikme sebeplerinin belirlenmesi
105

C. KOCH "The ABCs of Supply Chain Management," The Magazine For Information Executives (June 2002), s. 52-56.

93

 Pahal olmakla birlikte envanter takibini salayacak stok sisteminin kurulmas Bamsz lojistik sitemi kurulmas veya uygun ortak bulunmas Kriz masas oluturarak olaslk hesaplarn yapacak planlarn ekillendirilmesi b. Uyum Salama Ama: Tedarik zincirinin uyum salamas: pazardaki kaymalar, tedarikiler andaki deiiklikler, rn ve teknoloji deiikliklerine uyum salayabilmek. Yntem: Dnya ekonomisini, yeni tedariki taban ve yeni pazarlar asndan denetlemek, izlemek Yeni tedarikiler ve lojistik altyaps iin araclar kullanmak yi mterilerin ihtiyalarn deerlendirmek Rakip rnlerinin yaam dngs sresini ve teknolojik yaam sresini belirlemek c. Kar Paylamn Dzenleme Ama: Daha iyi performans iin tevikler yaratma. Yntem: Btn zincir ortaklar arasnda bilgi paylamn salama Btn zincir ortaklarnn rollerinin, grev ve sorumluluklarnn tanmlanmas Risk, maliyet ve kazan paylamnda zincir ortaklar arasnda eitlik salanmas. Tedarik zincirini iyi kurmu firmalarda tedarik zinciri maliyeti satlarn %3,6sn olutururken dier iletmelerde bu oran %12,5 civarndadr. 106 2.15 Tedarik Zinciri Ynetiminin letme Ynetimi le likisi Tedarik zincirindeki ilikiler, deer zinciri (value chain) ve bu zincirin en nemli halkas olan mteriler, iletmelerin rekabeti stratejilerini olutururken; gz nnde bulundurmalar gereken en nemli unsurlardr.

106

A. ZUCKERMAN, NetLibrary, Inc, Supply Chain Management, Oxford, U.K: Capstone Pub, 2002, s.318.

94

ekil 2.21 Tedarik Zinciri ve letme Stratejisi Balants Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.40. letme yneticileri en doru ve uygun stratejiyi belirlemeye alrken nlerindeki en nemli engeller unlardr: rn eitliliinin artmas rn yaam dngs sresinin azalmas Tedarik zinciri ortaklarnn srekli artmas Kreselleme Yeni stratejileri uygulamann zorluu107

107

O. ONAT, a.g.e., s.48.

95

ekil 2.22 Portern Deer Zinciri Yaklam Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.42. Toplam kalite ynetiminde tedarikilerle ibirlii temel unsurlar arasnda yer almakta ve deer zincirinin tedarikilerle balad kabul edilmektedir. Yaln retimde, yan sanayilerin de tedarikte bulunduklar ana sanayilere uyumlu ve bir o kadar da hzl retim yapmalar gerekmektedir. Artk byk frsatlar firma snrlarnn dnda yer almaktadr. Malzemelerin nereden saland, nerede ilenip, dntrld, hangi datm kanallarnn kullanld, tedariki ve mterilerle gl bir ilikinin nasl kurulduu, son tketiciden bilginin nasl elde edildii, hangi tedarik zinciri yapsnn kullanld, bilgi ak ve sistemlerin nasl koordine edildii ve btnsel performansn optimizasyonu iin tedarik zinciri yeleri arasnda uygulanan tevik sisteminin nasl gelitirildii kritik sorulardr.108

ekil 2.23 Strateji Uygulama Alannn Geniletilmesi Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.44.
108

A. ZUCKERMAN, a.g.e., s.380.

96

Yukarda grlen stratejilerin her birinin dieri ile uyumlu olmas, ancak ve ancak iletme yneticisinin iini doru tanmlamas, strateji, beceriler ve ilemler dzeyinde ncelikli ilerin belirlenmesi ile mmkndr. Bu kritik sorulara yant verecek olan iletme yneticisi, iletme ynetim sistemi yaklamna gre ncelikle yapt i/ileri tanmlamas, rnn/ hedef pazarn, blmlendirip konumlandrmas, stratejisini oluturmas, becerilerini gzden geirmesi, kritik olarak grd aktivite ve grevlerini planlayp, yrtp, kontrol etmesi gerekir. letmelerin, iinde yer aldklar sektre ilikin tedarik zinciri yapsn iyi kavramas, zincir ortaklar ile alrken, pazarlama ve retime ilikin hedefler asndan ncelikli ileri belirlemesi, stratejik ortaklar konusunda doru kararlar vermesi gerekir.109 Tedarik zinciri stratejisi, rn sunma, kapasite planlama, talep ynetimi, iletiim ve teslimle ilgili kararlarn bir modeli olarak grlebilir. Tedarik zinciri stratejisinin iletme stratejisi ile ilikilendirilmesi, bir iletmenin rn ya da hizmetinin retiminde kapsanlan anahtar iletme srelerini tanmlamay ierir. Bu nedenle iletmeler ibirlii hedeflerine bal olarak tedarik zinciri ynetimi iin hedefler gelitirmelidir. Tedarik zinciri ynetiminin en nemli etkinlii mteri odakl olmaktr. Bu bak asnda mteriler kadar tedarikiler de tam olarak tedarik zincirine entegre edilmelidir. Tedarik zinciri ynetimine balarken iletmelerin planlarnda ve uygulamalarnda anahtar noktalar gz nnde bulundurmalar gerekmektedir; Tedarik zinciri giriimlerini iletme hedeflerine uyumlu hale getirmek iin tedarik zinciri stratejisi btn iletme stratejisi ile birletirilmelidir. Tedarik zinciri amalarn karlamada kullanlan her srecin bireysel yeteneinden emin olmak iin tedarik zinciri amalar tanmlanmal ve planlar gelitirilmelidir. Pazar talebinin sinyallerini dinlemek iin sistemler gelitirilmeli ve talep deiiklikleri srekli izlenmelidir.

109

O. ONAT, a.g.e., s.49.

97

 htiya duyulan malzemelerin maliyetini azaltmak iin tedarikilerle ibirliini gelitirme yoluyla tedarik kaynaklar ynetilmelidir. Her bir mteri blm ve yeniden ekil verilen mteri odakl tedarik zinciri alar gelitirilmelidir. Tedarik zincirinin btn dzeylerinde ve rnlerin aknda karar vermeyi destekleyen bir tedarik zinciri bilgi sistemi gelitirilmelidir. retim ortam evik retim yapsna uygun dzenlenmelidir. Mteri faaliyetlerinin odan mteri ve mteri ilikileri ynetimi oluturmaldr. Zincir ortaklaryla ibirliine ncelik veren btnleik tedarik zinciri ynetimi uygulanmaldr st ynetimin tedarik zinciri ynetimi uygulamalarna destek vermesi salanmaldr. Tedarik zincirini her ynyle deerlendiren, hem hizmet hem de finansal lleri kapsayan apraz-fonksiyonel ve apraz-iletme performans lleri olmaldr. 110 Tedarik zinciri ile iletme stratejisinin bir btn olarak ele alnmasn kolaylatracak balca uygulamalar; stratejik tedarik, kresel pozisyon belirleme sistemi ve etkili mteri yantdr. Stratejik tedarik kavramnn amac, ayn paraya ait bir ok siparii belirleyebilmektir. Satn alnan paralar ekil, uygunluk, ve fonksiyona gre analiz edilir ve snflandrlr. rnein firmann ald her vida, metal tipi, uzunluk, ap vb. gibi zelliklere gre snflandrlmaldr. Bu da firmaya tekrarlar nlemesine yardmc olarak, toplam vida almlar hakknda net bir tablo sunacaktr. Bu bilgiye dayanarak, firma en uygun tedarikiyi seebilir. Bu karar verirken, fiyatn yan sra, hizmet, teslim skl, minimum sipari miktar ve deme koullar da ele alnmas gereken kriterlerdir. Stratejik tedarik, iletmedeki blmler arasndaki satn almalar birletirmektedir. dari maliyetleri azaltarak, satn alnan bileenlerin fiyatn %5-15 arasnda drebilmektedir.

110

A. ZUCKERMAN, a.g.e., s.384.

98

Kresel pozisyon belirleme sistemi; tedarik zinciri iinde mal akn takip edebilme sayesinde firmalar nakliyeciyi yeni bir ie ynlendirebilme, stoklar otomatik olarak takip ve son kullanm tarihi yaklaan rnlerin bilgisine eriebilmektedir. Etkili mteri yant; sat noktas verilerinin perakendeciden tedarikiye gerek zamanl olarak iletilmesi ve raflarn otomatik olarak yenilenmesidir. Tedarik Zinciri Ynetimi; esas olarak letme Ynetim Sistemi asndan datm kanallarnn kurulmas boyutu ile pazarlama fonksiyonu, girdilerin temini, zamannda ve kaliteli retim asndan da retim fonksiyonu ile balantldr. Mallar ve hizmetleri; istenen miktarda ve kalitede, zamannda ve kabul edilebilir maliyette pazarlanabilir biimde retmek retim fonksiyonunun amacdr. Tedarik zinciri ynetimi, mallarn fiziki dolam; hammadde, ara mal ve nihai mal aamalarnn her biri ile balantldr. letmenin aktiviteleri arasnda yer alan; tahminde bulunma, tedarik, retimi programlamak, siparileri ilemek, envanteri ynetmek ve kontrol etmek, nakliye, depolama, tedarik zinciri ve mteri hizmetlerinin optimizasyonu tedarik zinciri ynetimi tarafndan salanr. Tedarik zincirinin iyi ynetilmesi, uygun maliyetle ve zamannda retim yaplmasn, zamannda mteriye ulatrlmasn salayacaktr. letmenin tedarik zinciri konusunda oluturaca strateji, iletme stratejisi ile uyumlu olmaldr. Tedarikilerinin de bir iletme olduu ve benzer retim ve pazarlama aralarna sahip olduu dnlrse, tedarikilerine sunacaklar teklifleri bu hedeflere uygun dzenlemeleri gerekir. retim fonksiyonu, retimde ihtiya duyulan girdilerin teminiyle balayan ve tketici tatmini ile son bulan bir zincir olarak dnlebilir. Bir baka deyile, satn alma, imalat ve (sat sonras servis dahil) datm entegre retim sisteminin paralardr. Tedarik zinciri ynetimi ne gre malzeme ve hizmetleri tedarikilerden balayp yukar doru ve datc/tketiciden balayp aaya doru yneten iletmeler en baarl iletmelerdir.

99

Tedarik zincirini oluturan firmalar arasnda egdm ve entegrasyonu salamak baarnn en nemli anahtardr: Bir tedariki iin uygun olan koullar, mterisi olan bir retici iin ekici olmayabilir. Bir perakendecinin vermek istedii mteri servisi, retici firma iin altndan kalklmas g bir mali yk de beraberinde getirebilir. elien karlar, birbirinden farkl amalar, eitsiz risk ve kazanmlar, tedarik zinciri iinde egdm zorlatrmaktadr. Egdm yokluunda da mteri isteklerini zamannda ve ekonomik bir ekilde karlamak olanakszlamaktadr.111

ekil 2.24 retim Girdi Sistemi Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.45.

ekil 2.25 letmelerin Planlama Sreci Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.47.

111

Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.50-51.

100

ekil 2.26 retim Girdisini Tedarik Becerisi Kaynak: O. ONAT, a.g.e., s.48.

101

3. UYGULAMA: UZEL HOLD NG TEDAR K Z NC R YNET M 3.1 Uzel Holding Hakknda Uzel, yaklak 70 yllk bir ticari ve snai gemie sahip olan, Trkiye'nin ekonomik tarihinde bir ok ilklere imza atm, merkezi Amsterdam Hollanda'da bulunan uluslararas bir mhendislik grubudur. Uzel, tm dnyaya yaylm 160' akn sat ve servis tekilat, Makedonya, Srbistan Karada, Almanya ve Amerika'da kendi sermayesi ile kurduu irketleri, ve Trkiye sathnda faaliyet gsteren 633 noktadaki bayi a ile tketicisine hizmet vermektedir. Tarm makinalar sektrnde en yaygn sat ve sat sonras hizmet ana sahip Uzel, ayrca dnyann en byk ilk 10 traktr reticisi arasndadr. Uzel, dnyann nde gelen tarm makinalar reticilerinden biri olmasnn yan sra, dizel motor retimi ve otomotiv sistemleri sektrlerinde de lider bir kurulutur. Uzel, ayn zamanda, Kapital nitesi altnda finans, turizm ve yap alanlarnda da rn ve hizmetler sunmaktadr. 2000'in zerinde alan olan Uzel, 70'in zerinde lkeye ihracat yapmaktadr. UZEL Holding genileyen organizasyonu ve artan rekabet koullarnda rekabet avantajn koruyabilmek amac ile tedarik zinciri ynetimi organizasyonunu 2005 ylnda yenileme yoluna gitmitir. Danmanlk hizmeti, dnyann birok lkesinde bulunan ubeler aracl ile 50 lkede 3000den fazla mterisi bulunan, IT ve sre danmal konusunda faaliyet gsteren IDS Sheer tarafndan verilmitir. Yaplan almalar dorultusunda UZEL Holding bnyesinde proje balangcnda 9 adet tedarik zinciri olduu saptanmtr. Bu tedarik zincirlerinin detayna grmeden nce zincirleri oluturan ana birimler ksaca aadaki gibidir:

102

3.1.1 UZEL Agri 1961 Ylnda Massey Ferguson ile yaplan lisans anlamas ile traktr retimine balayan Uzel, bugn Trk traktr pazarnda %42'lik bir pay edinmitir. Uzel byme stratejik hedefleri dorultusunda 2005 Haziran ay ierisinde Metzingen, Almanya merkezli Gebrder HOLDER GmbH irketini satn almtr. Uzel, Dnya Tarm Makinalar Pazarnda nemli bir oyuncu olma hedefine giden yolda yeni bir kilometre tan da 2005 Austos aynda gerekletirmi olup, ekipman konusunda dnya lider irketlerinden biri olan Norve merkezli Kverneland Grubu ile distribtrlk anlamas imzalamtr. a) Traktr Trkiye'de 40 yl akn sredir retim yapmakta olan Uzel, retim hacmi bakmndan dnyann en byk 10 traktr reticisinden birisidir. Uzel, bnyesinde bulunan retim tesisi ile yllk 30,000 adete yakn retim hacmine sahiptir. b) Ekipman Tarm Makinalar nitesi iinde nemli bir yere sahip olan Ekipman Birimi, rn yelpazesi iinde yer alan ekilir tip toprak ileme aletleri (pulluk, kltivatr, diskaro...), kuyruk miliyle alan toprak ileme aletleri (rotovatr, apa makinas, sap paralama makinas...), ekim, dikim, bakm ve gbreleme makinalar (narenciye budama makinas, mibzerler, gbreleme makinalar), sulama ekipmanlar (pompalar, sulama makinalar), ilalama makinalar (tarla ve ba-bahe srt atmizrleri), ekilir tip hasat makinalar (msr silaj makinas, ayr bime makinas, ot toplama makinas), kendi yrr hasat makinalar (bierdver, msr tablas, pancar hasat makinas), hasat sonras kullanlan ekipmanlar (balya makinas, rmork, ATV, kar kreme makinas, n ve arka ykleyiciler...) ile mterilerine c) Para Sat sonras srecin vazgeilmez taraf olan orijinal parann, son kullanc ile ihtiya duyulan anda bulumas iin gelien pazar koullar erevesinde byk gayret gstermektedir.Tm orijinal paralar zel dizayn edilmi olan Uzel holograml etiketlere sahip orijinal ambalajlarda ve Uzel garantisi altnda, en stratejik noktalarda yerleik 103 en uygun ekipmanlar sunmann onurunu tamaktadr.

bulunan yetkili para bayileri ve yetkili servisler vastasyla son kullancya ulamaktadr . Tm para bayileri, dnyada sayl irketlerin kulland en son versiyon SAP R3 yazlmna www.uzelparca.com.tr web sitesi zerinden ulaarak, istedikleri tm bilgilere annda sahip olabilmekte, siparilerini verebilmekte ve gelimeleri annda izleyebilmektedirler..Uzel, rettii tarm makinalarnn orijinal paralarnn yansra, dnya pazarlarndaki tarm makinalarnn son kullanclarnn ihtiyalarn karlamak ve bu pazarlardan pay almak iin, edeer para pazarna yeni markas Caretta ile girmitir. 3.1.2 Otomotiv Temelleri Bursa da atlan UZEL 1935 ylndan bu yana OEM firmalarna ve Para Pazarna rn tedarik etmektedir. OEM Mterilerine Tier-1 (Birincil Tedariki) olarak hizmet vermektedir. UZEL Otomotiv Yaprak Yay, Jant, Helisel yay ve Denge ubuu retimi yapmaktadr. a) Motor Motor nitesi, Trkiye'de 3 ve 4 silindirli dizel motor ve motor paralar retimi konusunda Trkiye, Balkanlar, Ortadou ve Trki Cumhuriyetleri'nde Deutz motorlarnn munhasr pazarlanmas konusunda Uzel-Deutz ile iki irket ats altnda ortaklk yapmtr. 3.1.3 UZEL Kapital Merkezi Hollandada olan Uzel Capital, Uzel Grubunun deerlerini genileten ve temel endstriyel faaliyetleri dnda ki olas yatrm alanlarn aratran bir sermaye giriim irketidir. Yatrm ve iletme danmanl yannda, i ilikileri kurduu firmalarn deerlerini, markalar yaratarak ve grubun zgn teknolojilerini kullanarak bymeyi hedeflemektedir.

104

3.2 UZEL F4F (Fit For Future) Tedarik Zinciri Ynetimi 3.2.1 Proje Hedefleri Talebi UZEL Holding Ynetim ve Yrtme Kurulu Bakan Sn. nder UZEL tarafndan yaplan Tedarik Zinciri Ynetimi projesi entegre IT platformu tarafndan deteklenen, UZEL i ihtiyalarna en uygun bir TZYnin tasarm, yrtmesi ve ynetilmesine odaklanan kapsaml UZEL Tedarik Zinciridir. Dnmn UZELin genel rekabetiliinin artrlmasn ve stratejik hedeflerle birlikte malyet tasarrufunu ve gelir artn artrmas beklenmektedir. Ayn zamanda sre ynetimi ve TZY iinde etkin bilgi ynetim yeteneini artrmay planlamaktadr. UZEL Holding bnyesinde oluturulan Tedarik Zinciri Ynetimi Sreci balangcnda ncelikle UZEL in Yksek Performansl Tedarik Zinciri Proje El kitab oluturulmutur. Bu el kitabnda ncelikle projenin hedefi, irkete neler kazandraca, proje organizasyonu ve organizasyondaki grevler tanmlanmtr. Proje srecinde kullanlacak aralar, yntemler ve proje dokmanlarnn ulalabilirliine de yer verilmitir. Projenin istenen hedeflere ulaabilmesin ieren Ynetimin Taahhd: UZEL Tedarik Zinciri Projesi tm UZEL grubunun gelecekteki rekabetilii ve gelimesi iin bir temel yaratacaktr. Bu, UZELin stratejik varsaymlar ile balantl olarak tedarik zincirlerinin mteri ihtiyalarna gre dzene sokulmas ile salanacaktr Tm UZEL grubunu ieren bu proje ile ulalmas planlanan hedefler: UZEL Grubu tedarik zincirlerinin tanmlanmas Her grup iin rekabeti performans kriterlerinin belirlemesi, lm aralarnn oluturulmas ve anahtar parametrelin IT sistemleri ile entegre bir ekilde srekli izlenmesi

105

Her tedarik zinciri iin olmas gereken malzeme/bilgi/i aklarnn yksek seviyeli tedarik zinciri ve nc uygulamalarn birletirilmesi ile yaratlmas

Projenin sonular ve teslim edilebilirlii: Gelecekteki aadakileri ieren Tedarik Zincirleri iin dikkatel hazrlanm ve dokmante edilmi To-Be prosesleri: Gelecekteli kontrol sistemi iin KPIlar Gerekli organizasyonlar ve roller IT uygulamas iin senaryolar Karar katlar (uygulama yol haritasn ve maliyet tasarruflarn ierir)

Bu projenin daha etkin ilerleyebilmesi amac ile faaliyet alanlarndan birisi olan Sivil Savunma ve Havaclk sreci kapsam d braklmtr. Uzel bnyesinde hedef Talep Ynetimli Tedarik A olarak belirlenmitir. Aadaki ekil durumu basit bir ekilde aklamaktadr. Yani her bir mteri ihtiyac, ona gre tasarlanm tedarik zinciriyle UZEL stratejilerine uygun olarak karlanacaktr.

106

Olgunluk Byklk - Organizasyon - Sre - Metod

Hedef: 2010

Byme hedeflerine gre gelitirilecektir

UZEL Tedarik Zincirinin Gelitirilmesi: - Gerekli performans dorultusunda - Esneklik, yaln organizasyon gibi baar faktrleri kaybedilmeden

Olgunluk

Byklk

2006 As-Is

2010

Zaman

ekil 3.1 UZEL Tedarik Zinciri Mevcut Durumu ve 2010 Hedefi

Ham madde tedarikileri Tedarikiler

retim Merkezleri
Mteri Tip 1 Mteri Tip 2 Mteri Tip 3

Datm Merkezleri

ekil 3.2 UZEL Tedarik Zinciri Yaps

107

3.2 Organizasyon Yaps ve Grevler:

ekil 3.3 UZEL Tedarik Zinciri Proje Grubu Organizasyon Yaps Proje kapsamnda srecin daha etkin yrtlebilmesi amac ile Sponsor ve cra Komitesi oluturulmu ve bu komiteye st dzey yneticiler atanmtr. Proje grubu, tm tedarik zinciri ile ilgili sreleri kapsayan tm i srelerinden gelecek takm yelerinden olumaktadr. Takm yelerinin 2 tanesi zamanlarnn tamamn, geri kalan takm yeleri ise zamanlarnn %20sini proje iin harcamlardr. Proje organizasyon yaps grev tanmlar aadaki gibidir. 3.2.1 Roller ve Sorumluluklar Sponsor ve cra Komitesi vizyonu ve hedeflerin tanmlanmas Organizasyonel balln salanmas Bte ve programn onaylanmas Tasarm takmna gerekli destein salanmas, kritik kaynaklarn bulunabilirliinin salanmas 108

Proje kilometre talarnda teslimedilebilirliin gzden geirilmesi ve onaylanmas Deiim ynetiminin desteklenmesi cra Komitesi/Sponsor ile proje takm arasndaki iletiimin salanmas Projenin tanmlanmas ve planlanmas Teslimedilebilirlie gre takm geliminin izlenmesi Projeye atanm d kaynaklarn ynetilmesi Proje zaman izelgesinin ve btesinin ynetilmesi Kritik konularn zmnn artrlmas

Proje Yneticisi

ekirdek Takm ve Dizayn Takmlar AS-IS aklarnn belirlenmesi, tanmlanmas ve dokmantasyonu Zt faktrlerin belirlenmesi ve analiz edilmesi Data toplanmas ve deerlendirilmesi Gerekli KPI hedeflerinin salanmas iin TO BE srelerinin tasarlanmas Organizasyonda bilinirliin salanmas, gsterilen metod ve aralarn etkin kullanmnn salanmas Tasark takm teslimedilebilirliinin gzden geirilmesi ve dorulanmas

Uzman Takm TZY ile ilgili alanlarda uzmanlklarn getirmek Gerektiinde takm toplantlarna katlmak Gerektiinde tasarm takmnn tm aktivitelirine katkda bulunmak

D Danmanlk Orta Proje takmn eitmek, koluk etmek ve desteklemek Pmetadolojileri balatmak En iyi uygulamalar gstermek ve kyaslamalar getirmek Departmanlar aras arabuluculuk yapmak Dokmantasyonu ynetmek

109

3.2.2 Projede Kullanlan Metodlar Proje boyunca kullanlacak metodlar olarak toplantlari grmeler ve workshoplar olarak belirlenmitir. Proje ynetimi arac olarak ARIS yazlm kullanlmtr. Proje sresi ve safhalar, her safhann nerilen tamamlanma sreci aadaki tabloda gsterilmektedir.

Suggested Project Phases Uzel - Overview

Process documentation Business cases Decision paper

Strategy
3 Weeks 8 Weeks 2 Weeks 3 Weeks 3 Weeks

Design
2 Weeks 1 Weeks 2 Weeks

Project Management Support Team Preparation Define targets Interference Analysis

Process Process / Organisation Architecture Definition

To-Be Solution

KPI Assignment

Implement. Roadmap

Cost / Benefit Analysis

External Effort [day]

ekil 3.4 UZEL Tedarik Zinciri Projesi Zaman izelgesi Tablo 3.1 Dier letiim Aralar Tanm Format / Standard Sorumlu Toplant sahibi Ama Toplantda alnan tm Toplant notlar MS Word Template kararlarn kaytlar Kritik bilgiyi paylamak Gncellenmi proje plan Deiim ihtiyalar Gncellenmi Maliyetler MS Project Proje ynetimi ve proje ofisi Talep sahibi/ Proje Ynetimi Proje ynetimi ve proje ofisi Proje maliyetlerini izlemek Projenin durumunu deerlendirmek Bilgiyi paylamak Deiiklikleri ynetmek

tasarlanacak MS Project

110

Tablo 3.2 Toplantlar Tanmlama Kurul Katlmclar Kurul yeleri Proje Sponsoru cra Kurulu Proje Yneticileri cra takm cra Takm Proje Yneticisi Her safhann sonunda, ancak aralarnda 4 haftadan fazla sre olmamaldr. Gncellemi proje plan ile projenin mevcur durumu hakknda icra takmn bilgilendirmek nemli konular zerinde girdi salamak Sahfa biitminde onay almak ekirdek Takm ekirdek Takm Proje Yneticileri Her iki haftada bir Dizayn takm ktlarnn sunularn paylamak ve faaliyetleri dzenlemek Karlalan ncemli problemleri tartmak. Stratejik ve finansal ynden deerlendirmek Proje plann ve maliyetlerini gzden geirmek Proje Ynetimi Proje Yneticileri Takm Proje Ofisi Her hafta + ihtiya duyulduunda Projenin tm ynlerini srekli olarak izlemek, koordine etmek ve ynetmek. Metadolojiyi tantmak ve tartmak Dkmantasyonu yaratmak Sklk Proje kursu sresince iki defa, biri ortada dieri sonunda Ama Projenin durumu hakknda kurulu bilgilendirmek

111

Tablo3.3 Raporlar Tanm Sorumluluk Datm /Sklk Dizayn Takm Takm Liderleri ( ) Durum Raporu Proje Yneticileri 2 haftada bir Son rapordan sonra yaplan iler Bir sonraki rapora kadar yaplacak iler Proje plannna uyumun mevcut durumu Igc eforunun raporu Kritik konular Proje Durum Raporu Proje Yneticileri (i ve d) cra Komitesi Toplantlardan nce (Toplantlarda grlecektir.) UZEL tedarik zincirini optimize etmek ve en iyi sonulara ulamak iin stratejiden yrtmeye kadar tm sreler kapsanmtr. Gncellenmi proje plan Alnan sonular Kritik konular erik

Tasarm Tedarik Zinciri Stratejisi likili sreler ve organizasyonlar Fiziki a organizasyonu Aadakiler iin ITnin kullanm Tedarik zinciri planlama ( birliki) Tedarik Zinciri Yrtmesi Performans zleme

ekil 3.5 UZEL Tedarik Zinciri Kapsam

112

3.3 Tedarik Zinciri Tasarmnn Yol Haritas Tasarm srecinden nce stratejik nkoullar ayrntlandrlmtr.
Stratejik nkoullar

Dorusal ilem yok

Hangi mteri tipleri mevcuttur?

Mteri ihtiyalarna bizim stratejik cevaplarmz neler

Stratejimizi yrtmek iin ka tane tedarik zincirine ihtiyacmz var?

Tedarik zincirlerimizi nasl kuruyoruz? (organizasyon, layout, deer yaratma yaps)?

Tedarik Zinciri Tasarm

Sre tasarm iin hangi nkoullar gz nnde bulundurul maldr?

Her tedarik zincirinde sreler nasl grnmekt edir?

Fiziksel layout optimize edilmeli midir?

Srelerimizi dier tedarik zincirleri karsnda konsolide ederek basitletirebilir miyiz?

Sreler ve organizasyonlar netayda nasl gzkmelidir?

ekil 3.6 UZEL Tedarik Zinciri Stratejik nkoullar ve Tasarm

ekil 3.7 UZEL Tedarik Zinciri Stratejik nkoullar

113

Tedarik zinciriyi projesinin en nemli konularndan birisi i segmenti matrsinin kurulmasdr. UZELde i segmenti matrsileri oluturulurken UZEL iinde ilemeden geirilen rnler ve geirilmeyen rnler olarak rn gruplar temel olarak 2ye ayrlmtr. Her urun grubu da kendi iin de alt gruplara ayrlmtr. UZEL mterilerine gerek bayi alar, gerek direkt montaj hattna sat ve gerek de aftermarket rnleri sunarak hizmet etmektedir. Aada proje balangcnda UZELin Segmenti Matrisi kurulumu bulunmaktadr (AS-IS): Tablo3.4 UZEL Segmenti Matrisi (AS-IS)

OEM 1: Mteri, paralar / komponentleri kendi montaj hatt iin satn alr. OEM 2: Mteri, ekipmanlar veya traktrleri ticari amal satn alr ve kendi kanallarn kullanarak datmn gerekletirir. OES-After Market: Mter, paralar /komponentleri kendi servisi (aftermarket) iin satn alr. UZEL i segmenti matrsinin temeli yukarda grld gibidir. Bu temele gre oluturulan proje balangcndaki UZEL Segmenti Matrisi aada grlmektedir AS-IS):

114

Tablo3.5 UZEL Segmenti Matrisi (AS-IS)

Bayi A Tip 1 : traktr ve ekipmanlarn datm iin tarmbayileri a Bayi A Tip 2 : After market iin tarm, otomotiv ve motor bayi a matrislerinin oluturulmasndan sonra proje balangcndaki mevcut tedarik zincirleri ve tedarik zinciri stratejileri aadaki gibi tanmlanmtr. Tablo3.6 UZEL Tedarik Zincirleri ve Stratejileri (AS-IS)

Proje balangcnda AS-Is olarak UZEL Tedarik Zincirleri aadaki gibidir:

115

Tablo3.7 UZEL Tedarik Zincirrleri Detayl Gsterimi (AS-IS)

116

Her rn grubu ve mteriler baznda 2005 ylnda gerekleen rakamlar aadaki gibi karlmtr. Ciro hedefleri rn gruplar ve mteriler baznda nmzdeki dnemlerde gelimeler bu ekilde takip edilecektir: Tablo 3.8 Ciro Hedeflerinin Tedarik Zinciri Yapsnda zlenmesi

Tedarik Zinciri Ynetimi projesenin devreye alnmas ile birlikte yaplan analiz ve strateji almalar sonucunda UZEL Tedarik Zinciri aadaki gibi olumutur: Tablo 3.9 Proje Sonunda Oluturulan UZEL Tedarik Zinciri Yaps

117

Tedarik Zincirleri: End-to-End perspektifinden tanmlanan ve uygunm kritik baar faktrlerine atanm srelerdir. Tedarik zincirlerinin tanmnda kullanlan kriterler: rnler, pazarlar, tedarik zinciri tipi (stok iin, sipari iin) Mevcut tanmlanan tedarik zincirleri tm tanml sre tiplerini kapsamaktadr; ek tedarik zincirleri, u anda tanmlanm olanlarn sre elemanlarndan oaltlabilir. 3.4. UZEL Tedarik Zinciri Performasn Etkileyen Faktrler ve Performans Kriterleri irket tedarik zincirleri, rn gruplar ve mterileri ykarda tanmlandktan sonra srelerin daha iyi ileyebilmesi iin gereklilikleri bulma almalar balamtr. ncelikli olarak tm sreleri olumsuz olarak etkileyen konular ortaya karlmtr. SC5 tedarik zinciri ierisinde yer alan tarm paralar iin belirlenen engelleyici faktrler aadaki gibidir:

Tahminlerin yaplmamas.

belirli

sklkla

Bayilerin

SAP'deki

adreslerinden

seilebilmelerindeki eksiklik retim planndaki deiiklikler Fiyatlandrma sreci ile ilgili problemler Teslim sresi Data entegrasyonu Ge teslimatlarla ilgili ciddi ikayetler ok fazla model ve kod deiimi

Tahminlerin yeterli olmamas Bayi ile koordinasyon problemi Bilinmeyen teslimat zamanlar Sorumluluklarn tanmsz olmas Termin sresine kyasla dk tahmin doruluu

SC5 tedarik zinciri ierisinde yer alan tarm paralar iin belirlenen kritik baar faktrleri (KPI) aadaki gibidir:

118

Tablo3.10 UZEL Tedarik Zinciri Kritik Baar Faktrleri KR T K BAARI FAKTRLER (KPI's) AIKLAMA
lk seferde doru teslimat oran (Level 1) Tedarikilerin teslimat performans

Teslimat Performas

Atelyelerin teslimat performans Montajn teslimat performans Sevkiyatn teslimat performans Tahmin Doruluu (Level 1)

Sipari tamamlama termin sresi

Tedarik sreleri termin sresi Montaj termin sresi (yeniden ileme sreleri dahil) Ykleme termin sresi

Tedarik zinciri esneklii

Malzeme maliyeti

Mallarn maliyeti

retim direkt maliyetleri retim indirekt maliyetleri Satnalma maliyetleri

Tedarik zinciri ynetimi toplam maliyetleri

sel lojistik maliyetleri D tama maliyetleri Envanter tama maliyetleri (frsat maliyetleri)

Garanti / ade sreci maliyetleri Nakit ak dngs Tedarik envanter sreleri Kalite
Tedarikilerin termin sreleri Kullanlmayan stok oran

Her tedarik zinciri iin engelleyici faktrlerin kritik baar faktrlere etkileri incelenerek saysallatrlmtr. Bunun sonucunda en ok etkileyen faktrler almalar ncelikli olarak ele alnmlardr. Para irketi iin yaplan alma aadaki gibidir:

119

Tablo3.11 Engelleyici Faktrlerin Kritik Baar Faktrleri zerine Etkileri

120

zet olarak Para irketi iin her kritik baar faktrlerinin engelleyici faktrlerden etkilenme derecesi aadaki gibidir. Yksek deerler kritik baar faktrleri zerinde yksek etkileri olduunu gstermektedir. Tablo 3.12 Kritik Baar Faktrlerinin UZEL Para in Etkilenme Dereceleri
KR T K BAARI FAKTR
S PAR TAMAMLAMA TERM N SRES TESL MAT PERFORMANSI SCM TOPLAM MAL YETLER SC ESNEKL NAK T AKIM DNGS TEDAR K STOK SRELER MALLARIN MAL YET KAL TE GARANT / ADE SREC MAL YETLER

ETK LENME DERECES

168 129 111 84 75 51 27 6 0

Tablo 3.13 Kritik Baar Faktrlerinin tm UZEL Holding in Etkilenme Dereceleri

KR T K BAARI FAKTR
TESL MAT PERFORMANSI S PAR TAMAMLAMA TERM N SRES SCM TOPLAM MAL YETLER TEDAR K STOK SRELER NAK T AKIM DNGS SC ESNEKL KAL TE MALLARIN MAL YET GARANT / ADE SREC MAL YETLER

ETK LENME DERECES

567 522 495 357 270 252 207 186 120

121

Hem Para irketinde hem de Uzel bnyesindeki dier zincirlerde en ok etkilenen 3 kritik baar faktrleri unlardr: Teslimat Performans, Sipari Tamamlama Termin Sresi ve Tedarik Zinciri Toplam Maliyetleri. Engelleyici Faktrleri bunlarn detaylandrlmas ve zm nerileri iin aadaki yol kullanlmaktadr.

ekil 3.8 Engelleyici Faktrler in zm nerisi Yaps Engelleyici faktrlerden birisi olan retim Planlarndaki Deiiklik maddesinin kk nedneleri ve zm nerileri aadaki ekilde gsterilebilir.

122

Tablo 3.14 Kritik Baar Faktrlerinin UZEL Para in Etkilenme Dereceleri

123

Her etkileyici faktr iin yukardaki gibi detay tablolar oluturulduktan sonra sra bunlarn teker teker ele alnmasna gelmitir. Her bir alma gesi iin aadaki gibi operasyon takip kartlar oluturulur ve takip bu kartlar ile devam ettirilir. rnek olarak; Engelleyici Faktr: retim Planlarndaki Deiiklik Level 1: Eksik Para Leve 2: ATP kontrol mmkn deildir Level 3: SAP kullanlmyor Level 4: SAP R\3 stoklar siparilere gre ayrmaktadr, eer retim plan deiirse bu stok SAP'de tekrar kullanlamamaktadr. Sorumluluk: DP Ana Neden: Sre yetersizlikleri Aksiyon: Hazr bulunma kontrol srecinin yeniden dizayn olarak belirlenmi bir olan bir alma gesinin yerine getirilebilmesi iin aadaki gibi operasyon kart oluturulmaktadr. Tm alma geleri iin bu operasyon kartlar dzenlenerek almalar takip edilmektedir. Tm etkileyici faktrlerle ilgili olarak yukardaki almalar yapldktan sonra UZEL genelinde ortaya kan metareasons, tanml action items aada zetlenmitir:

124

Ad: Ana Neden: Aksiyon : Ama: Ksa Tanmlama: Referans No: Takm Lideri: Genel Durum: No.

Hazr bulunma kontrol (kapsam: ihracat traktrleri) Sre yetersizlikleri Hazr bulunma kontrol srecinin yeniden dizayn Mteriye hazr bulunma tarihini onaylayacak bir srecin tasarlanmas. u anda sistem zerinden byle bir kontrol yaplmamaktadr. retim planlama sreci srasnda sadece baz nemli paralar kontrol edilebilmektedir. 460 Dervis ak Akriviteler Sorumlular Bitim tarihi Durumu

1 2 3 3 4 5 No.

Kapsama karar verilmesi: hangi paralar/iler ATPye ihtiya duyuyor? hracat traktrleri ATP seviyesinin belirlenmesi: only FG or incl. Parts/components during the order taking process Dier kontrol parametrelerinin belirlenmesi, rn; mevcut retim kapasitesi. Varsaylan deerler olarak ayr termin zamanlarnn belirlenmesi. Uzel irketlerinde kontrol parametrelerinin belirlenmesi ATP srecinin potansiyel kazanlar hakknda Lojistik blm ile konuulmas. Gereklilikler

22.02.2006 yapld zlem zlem zlem zlem zlem Devam 07.03.2006 ediyor Devam 07.03.2006 ediyor Devam 07.03.2006 ediyor Devam 07.03.2006 ediyor 07.03.2006 ak

Yerel ve ihracat traktrlerde kontrol srecinin gvenli olmas iin ortak 1 komponentlerin kullanm. tm paralarn mevcudiyeti ASP zerinden kontrol 2 edilmelidir. Sonular: 1: IF analizlerinde ve takm tartmlarnda ATP kontrolnn ihracat traktrleri ile snrl kalmasna karar verildi. Traktr ATP kontrol u 5 ana komponenti iermelidir: Motor, Kabin, n aks, lastikler. termin zaman en uzun olanlar motorlardr. bunlar sadece traktr siparilerine gre getirtilirleri. Mteriler, motor termin sresini onaylayarak traktr siparilerini verirler. Bu nedenle sipari alm srasnda yaplacak ATP kontrol ie yaramaz ve hibir kar salamaz. Lojistik ile bilrikte konu detayl tartlmaldr. Batch siparilerde OES iin SC+ ATP'ye gereksinim duyar. 5: SC3 iin, NA pazar dnda tm pazarlar iin ATP gereklidir.

125

Tm etkileyici faktrlerle ilgili olarak yukardaki almalar yapldktan sonra UZEL genelinde ortaya kan ana nedenler, tanml aksiyonlar aada zetlenmitir: ANA NEDENLER Sreler ve Metodlar Yetersiz CIP muamelesi Planlama Stratejileri ve Stok Eksik Sreler Sre Yetersizlikleri Dierleri - IT sistemi yeterli deil - Master Datalar yeterli deil - UZEL Nakit Ak Mhendislik Konular - ok fazla karmaklk - Mhendislik Metodlar (Deiiklik Ynetimi)

Politikalar uygun deil

Strateji ve Pazarlar K Stratejisi Yetersiz Kalifikasyon Pazar Hareketleri Pazar Stratejisi Ak Deil

TANIMLANMI AKS YONLAR nkoullarn Yaratlmas Mevcut hedef sisteminin dzenlenmesi Stratejik nkoullarn netletirilmesi Eitimlerin detaylandrlmas Durum ve artlarn yenidne tanmlanmas Srelerin htiyaca Gre Dzeni - BOMu ieren Master data sreci optimizasyonu - Bulunurluk kontrol srecinin opt. - Tahmin srecinin yeniden tasarm Organizasyonel Metodlarn Optimizasyonu Tedariki seme metodlar ve stratejilerinin Her sre iin CAP tanmlanmas detaylandrlmas D kaynak srecinin yeniden tasarm - Yeni i kurma srecinin yeniden tasarm - Tekrar ileme srecinin yeniden tasarm - Tedarik srecinin yeniden tasarm

126

UZEL bnyesinde eitli tahmin yntemleri kullanlmaktadr. Ancak tm paralarn tahminlerinin yaplmas olduka gtr. Bu nedenle ABC ve XYZ analizleri kullanlarak zerinde durulmas gereken paralar belirlenmektedir. 3.5 Talep Tahmini ABC Analizi: ABC Analizi rnlerin satn alma, sat hacmi gibi verilerinden yola karak rn/para baznda nem sras nceliklendirme/snflandrma oluturmak iin kullanlr. rnlerin satn alma/sat hacmi gibi verileri byklklerine gre yukardan aaya sralanr, Toplam byklk iinde aldklar yzdeler hesaplanr. Bu yzdeler toplanarak toplam hacmin %80i kadarn oluturan rnler A %81-%95 aras B %96-%100 aras C olarak snflandrlr. A grubu rnler toplam hacmin %80ini oluturan sat/kullanm olarak irket iin yksek nem ieren rnleri B grubu rnler toplam hacmin %15ini oluturan sat/kullanm olarak ikincil derede nem ieren rnleri C grubu rnler ise %5lik ksm oluturan daha az nem ieren rnleri kapsar

XYZ Analizi: XYZ Analizi rnlerin, gemie dayal yada ngrlen gelecek planlarna gre oluan kullanm/satlarn inceleyerek; rnlerin tahmin srelerinde ele alnabilecek yapda olup olmadn belirler. Ayn verilerden yararlanarak rnlerin stok ynetimi parametreleri oluturulabilir.

127

rnlerin istenen aralktaki (rn:aylk) kullanm/sat adet verilerinin standart sapmas ayn serinin ortalamasna blnr. kan sonuta; %50ye kadar oluturan rnler X %50-%100 aras Y >%100 olanlar Z olarak snflandrlr X ile ifade edilen rnler ifade edilen aralkta stabil ve ortalamasndan ok sapmayan,tahmin edilebilir yaps olan rnleri Y ile ifade edilen rnler nispeten hareketli ve deiken hareketler gsteren, sezonsal etkileri yapsnda barndrabilen rnleri Z ile ifade edilen rnler ise nceden tahmin edilemeyen ar deiken ve hareketli rnleri kapsar ABC-XYZ Analizi Kullanlmas/Yorumlanmas: Tablo 3.15 ABC-XYZ Analizi Gruplandrma

ABC-XYZ analizinin sonucunda dokuz tane rn grubu olumu olur. Bu gruplarn tanm aadaki gibidir

128

AX: A grubu sat/kullanm olarak ok yksek neme sahip olan ve ayn zamanda X olarak stabil bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle kolay ifade edilebilen rn grubudur. BX: B grubu sat/kullanm olarak yksek neme sahip olan ve ayn zamanda X olarak stabil bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle kolay ifade edilebilen rn grubudur. CX: C grubu sat/kullanm olarak dk neme sahip olan ve ayn zamanda X olarak stabil bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle kolay ifade edilebilen stok planlamasnda Kanban/Reorder point gibi metotlarla takip edilmesi dnlebilen rn grubudur. AY: A grubu sat/kullanm olarak ok yksek neme sahip olan ve ayn zamanda Y olarak deiken, muhtemel sezonsal etkileri barndrabilen bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle X e gre daha zor olsa da ifade edilebilen rn grubudur. BY: B grubu sat/kullanm olarak yksek neme sahip olan ve ayn zamanda Y olarak deiken, muhtemel sezonsal etkileri barndrabilen bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle X e gre daha zor olsa da ifade edilebilen rn grubudur. CY: C grubu sat/kullanm olarak dk neme sahip olan ve ayn zamanda Y olarak deiken, muhtemel sezonsal etkileri barndrabilen bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle X e gre daha zor olsa da ifade edilebilen, stok planlamasnda Kanban/Reorder point gibi metotlarla takip edilmesi dnlebilen rn grubudur. AZ: A grubu sat/kullanm olarak ok yksek neme sahip olan ve ayn zamanda Z olarak ok deiken bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle yeteri kadar /tamamen ifade edilemeyen rn grubudur. BZ: B grubu sat/kullanm olarak yksek neme sahip olan ve ayn zamandaZ olarak ok deiken bir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle yeteri kadar /tamamen ifade edilemeyen rn grubudur.

129

CZ: C grubu sat/kullanm olarak dk neme sahip olan ve ayn zamandaZ olarak ok deikenbir kullanm/sat grnme sahip olan, sat/stok tahminlemesi matematiksel modellerle yeteri kadar /tamamen ifade edilemeyen rn grubudur. UZEL bnyesinde aadaki gibi ABC-XYZ analizi yaplmaktadr. 2006 ylnn banda yaplan analize gre aadaki sonular ortaya kmtr. Tablo3.16 UZEL Para ABC-XYZ Analizi

Her para ABC ve XYZ analizlerinde gruplandrlr. Bu gruplandrma sonucunda aadaki sonular ortaya kmtr:

130

Tablo3.17 UZEL Para ABC-XYZ Analizi Sonular

GRUBU
A B C

YZDES
80,00% 15,00% 5,00%

ADED
446 1038 5163

GRUBU
X Y Z

YZDES
48,56% 17,03% 26,33%

ADED
3228 1132 1750

X A B C
319 760 2.147

Y
97 167 867

Z
27 113 1610

GRUBU AX AY AZ BX BY BZ CX CY CZ TOPLAM

ADED 319 97 27 760 167 113 2147 867 1610 6107

% 5,2% 1,6% 0,4% 12,4% 2,7% 1,9% 35,2% 14,2% 26,4%

Yukarda da grld gibi hem sat yksek hem de matematiksel olarak kolay tahmin edilebilen paralarn oran %5,2 olarak ortaya kmaktadr. Bu da tahminlemeyi olduka zorlatrmaktadr. AX-AY-BX-BY gruplarnda bulunan rnlerin says toplam rnlerin %50sinden az olduu iin UZEL Parada gemi verilerden alnan istatistikler yolu ile tahminleme yaplamamktadr.

131

3.6 Tedarik Zinciri Srelerde Yaanan Deiiklikler Tedarik Zinciri: Sipari zerine retim

ekil 3.9 Tedarik Zinciri: Sipari zerine retim

ekil 3.10 Tedarik Zinciri: Tedarik Zinciri: Stoa retim

132

3.7 UZEL Para Sipari Ynetimi Sreci UZEL Para irketi bnyesinde sipariin almndan, karlanmas ve fatura kesilmesine kadar olan sre elektronik ortamda yrtlmektedir. Srecin tamam aada zetlenmektedir: 1. Bayi siparii nin www.uzelparca.com zerinden girilmesi 2. Siparilerin www.uzeltedarikzinciri.com zerinden tedariki firmaya iletilmesi 3. Siparilerin UZELe ulamasndan itibaren fatura mutabakatnn ve tm finansal ilemlerin www.uzeltedarikzinciri.com zerinden yrtlmesi 3.7.1 Sipari Alma Sreci UZEL Para bnyesinde siparilerin almndan tedarikiye aktarlmasna, paralarn bayiye sevk edilmesine kadarki tm sre elektronik ortam zerinden yrtlmektedir. Bayiler sipari girieri iin www.uzelparca.com web adresinden faydalanmaktadr. Bayi sistemde para numaras arama, para fiyatn arama ilemlerini yapabilir, tm paralara her sipari trlerinde kendisi direkt olarak SAP sisteminde sipari yaratabilir. Kendi sistematiini kurmak ve takip etmek zere raporlamalarn direkt SAP sistemine balanarak grntleyebilir ve kendi bilgisayarna kaydedebilir. ifre, e-mail gibi kiisel bilgilerini grntleyebilir ve deitirebilir. SC5 tedarik zinciri ierisinde yer alan Para irketinin Sipari Alma Sreci i ak aadaki gibidir:

133

ekil 3.11 UZEL Para Sipari Alma Sreci Ak

134

Sisteme giri (Login)

ekil 3.12 www.uzelparca.com Sisteme Giri Bayi SAP sisteminde tanml olan bayi numaras ve ifresi ile bayi girii blmn kullanarak giri yapabilir. Duyurular Bayi kredi durumu ve gncel duyurular otomatik olarak grntlenir. Gncel duyurular balk altnda toplanmtr. Kredi Durumunuz bal altnda sisteme giri yaplan andaki SAP sisteminde Size zel blm sadece Bayiye zel duyurular kapsar. Kampanyalarmz gncel kampanyalarmzn duyurularn kapsar. Dier Duyurularmz gncel genel duyurularmz kapsamaktadr. mevcut bulunan kredi sistematii ile ilgili rapor grntlenir.

135

ekil 3.13 www.uzelparca.com Duyurularn Grntlenmesi 2.7.1.1. Kiisel Bilgiler Bayi bu ekranda kiisel bilgilerini grntleyebilir, deiiklik yapabilir. Bayi kullanc atayabilir, atad kullanclarn yetkilerini deitirebilir veya iptal edebilir. Bu blmde aadaki deiiklikler yaplabilir:
ifre deitirme E-mail deitirme Bayi bilgileri Kullanc listesi

2.7.1.2.

Duyurular

Bayi sisteme giri yapt andaki ekran grntlenir. 2.7.1.3. ilem Kampanyalarmz Kampanyalar blmlere gre gruplandrlarak gsterilir.

Bayi gncel kampanyalar grntlemek ve sipari girebilmek iin bu ekrandan yapabilir.

136

Bayi grntlenen kampanya bilgilerini bilgisayarna kaydedebilir. Gelen sayfada deme tr seilir. stenilen paralarn yanna adet yazlr ekle butonuna baslarak paralar sipari listesine aktarlr. Sipariini oluturduunda nihai sipariini siparii tamamla butonuna basarak SAP sisteminde sipariini tamamlam olur.

ekil 3.14 www.uzelparca.com Kampanyalar Bayinin tamamlad sipari bilgileri yukardaki gibi grntlenir.Bayi sipari bilgilerini bilgisayarna kaydedebilir. 2.7.1.4. Para arama

Bayi aramak istedii parann blmn seer.Para numaras ksmna numaray yazar veya para ad ksmna para ad yazarak arama yapar.

137

ekil 3.15 www.uzelparca.com Para Arama 3.7.1.5 Sipari giri Bayi bu sayfada rn aramas yaparak sipari verebilir. Bayi, blm ve sipari tr seer. Sipari trne bal olarak sipari iskontosu ve deme ekilleri gsterilir. Sipari tr seildikten sonra deme ekli seilir, yine buna bal olarak deme iskontosu grntlenir. Arama ile ilgili ksmlar Para Arama ksmnda anlatlanla ayndr.

138

ekil 3.17 www.uzelparca.com Sipari Girii Para bilgilerinin yannda Miktar kutucuu bulunur. Buraya istenen miktar girilebilir. rnlerle ilgili miktar girileri yapldktan sonra Ekle butonuna baslr.

ekil 3.18 www.uzelparca.com Sipari Girii

139

Bayi isterse Taslak sipari olarak kaydet butonuna basarak seilen liste daha sonra sipari verilebilmesi iin veritabannda saklanabilir.Fiyatlandr butonuna basldnda rnler sistemden fiyatlarn, kdv ve iskonto deerlerini alarak aadaki ekrana yanstlr.

ekil 3.19 www.uzelparca.com Taslak Sipari Girii Acil siparileri, Garanti siparileri, Ya siparileri,

Bayi kendisine veya mterisine ya sevkiyat yaptrabilmek iin ilgili kii telefon, adres ve il/ile bilgisi doldurulmaldr.Ya siparilerinde sevk adresi ksm doldurulmas zorunlu alandr. Yp (Stok) siparileri iin ;

deme ekli seilmelidir.Bayi 60 gn veya 10 gn vadeli stok siparilerini bu blmden sisteme girebilir. Blok siparileri iin ;

Blok sipari girebilmek iin sipari trnden Blok sipari seilir. Yine para semek iin yukarda yaplan ilemler yaplr. Seim ileminden sonra Fiyatlandr

140

butonuna basldnda seilen paralar iin fiyat girilerinin ve deme trnn seilebilecei aadaki gibi teklif dzenleme ekran alr.

ekil 3.20www.uzelparca.com Teklif Girii

Bayi sistemde yarataca teklif iin deme tr semelidir. Bayi setii kalemlerin liste fiyatlarnn yannda bulunan talep edilen fiyat blmne satn almak istedii fiyat yazabilir, miktar blmndeki bilgiyi deitirebilir. stenirse Bayi karar verdiinde Yeni teklif talebi yarat butonuna basarak Uzel Para Tic. tarafndan onaylanmak zere yeni bir teklif talebi yaratr. Aadaki gibi yaratlan teklif grntlenir. Ekrann st tarafnda SAP tarafndan yaratlan teklif numaras grntlenir.Yaratlan teklif Bayinin ilgili Blge sorumlusuna email ile bildirilir.

141

ekil 3.21 www.uzelparca.com Teklif Dzenleme

Direkt giri

Bu sayfann Sorgulamal Giriten tek fark rnlerin aranarak deil, rn numaralar yazlarak sipari yaratlabilmesidir.
Taslak sipariler Bayi sipari sayfasnda setii kalemleri isterse daha sonra siparie dntrmek iin Taslak sipari olarak kaydedebilir. Bu sayfada daha nce kaydettii sipari listesini Sipari sayfasna aktar butonuna tklayarak sipari sayfasna aktarabilir, sipari listesine yeni paralar ilave edebilir veya tekrar taslak sipari olarak kaydedebilir. Blok sipari listeleme Sistemde yaratlan Blok siparilerin takibi bu sayfadan yaplabilinir. Bayi tarafndan yaratlan teklifler Uzelden onay bekleyenlerbal altnda, Uzel Para tarafndan cevaplanan teklifler Onaynz bekleyenler bal altnda, sistemde yaratlan blok sipariler ise Sipariler bal alnda listelenmektedir.

142

3.7.1.6 Bayi Raporlar Sipari Takip Bayinin verdii tm sipariler bu ekrandan takip edilebilir. Sipari bilgileri bir ok kritere gre alnabilir.

ekil 3.22 www.uzelparca.com Raporlama Sistemi Bayi bir blm seer, isterse teslimat ve sipari tarih aralklarn girer. Sipari trn semezse tm sipari trleri ile ilgili sipariler listelenir. Eer belli bir para numarasnn yer ald siparileri aramak istiyorsa, para numaras yazp Ekle butonuna basmal. Yine ayn ekilde sadece belli sipari numaralar ile ilgili siparileri listelemek isterse sipari numaralarn yazp Ekle butonuna basarak sadaki byk kutuyu doldurmaldr. sterse sipari noya basarak sipari ile ilgili fatura detay bilgilerini alabilir.

143

Cari hesap dkman

ekil 3.23 www.uzelparca.com Cari Hesaplarn Kontrol Bayi hesap dkmann bu sayfadan grntleyebilir. Girilen tarihler arasnda sistem hesap dkmn yapar ve toplam deerini ekrana yanstr.
Bayi para allar

Bayinin belli tarihler arasnda ve blmlere gre toplam para al ilemlerini listeler. Ayrca bu ilemler ile ilgili toplam deerleri gsterir. Bayi isterse bilgileri bilgisayarna kaydedebilir.

ekil 3.24 www.uzelparca.com Para Al Bilgileri

144

Devre d / deien para bilgileri

Devre d / deien paralar ile ilgili bilgileri gsterilir. Bayi isterse para kodu ve para ad alanlarn doldurararak arama ilemini balatabilir.Para kodu ve para ad yazmadan ara butonuna basarak sistemde bulunan btn devred / deien para bilgileri grntlenir.

ekil 3.25 www.uzelparca.com Deien Paralarn Takibi

Sevkiyat listesi

Bayi blm seerek ve tarih aral vererek, depoda faturalanmak zere teslimat yaratlm malzeme listesini grntleyebilir.

ekil 3.26 www.uzelparca.com Sevkiyat Listelerinin Grntlenmesi

145

Bekleyen sipariler

Bayi blm seerek ve tarih aral vererek bekleyen siparilerine ve bunlarn kmlatif deerlerine bu ekrandan ulaabilir. Eer blm ve tarih aral girilmez ise sistemde bulunan btn bekleyenleri grntlenir.

ekil 3.27 www.uzelparca.com Bekleyen Siparilerin Grntlenmesi 3.7.1.8.1. k

Bayi ilemlerini bitirdikten sonra bu menye tklayarak sistemden gvenli bir ekilde kabilir. Gelen ekrandan isterse tekrar giri yapabilir.Bayinin sistemde hi ilem yapmadan kalma sresi gvenlik sebebi ile 30 dk. ile snrldr. 3.7.2 Siparilerin Tedariki Tarafndan Grntlenmesi Bayiler tarafndan girilen sipariler SAP zerinden gerekli ilemler UZEL personeli tarafndan yapldktan sonra otomatik olarak www.uzeltedarikzinciri.com web sitesi zerinden tedarikilere aktarlmaktadr.

146

3.7.2.1 Bayi Siparilerinin lenmesi Bayiler tarafndan girilen sipariler belirli gnlede, acil olan paralar iin annda SAP zerinden MRP altrlarak aktif hale getirilmektedir.

ekil 3.28 Bayi Siparilerinin Sap zerinden lenmesi MRP altrldnda termin sresine gre malzemelerin yanndaki stununda sar, krmz ve yeil renkli klar grnmektedir. Krmz renk terminm sresinin gemi olduunu, sar renk termin sresinin dolmasna 1-2 gn kaldn ve yeil renk de termin sresinin dolmasna 1 haftadan daha uzun sre bulunduunu gstermektedir. Bu bilgiler otomatik olarak her tedarikiye ait sayfalarda SAP zerinden aadaki gibi grntlenmekte ve gncellenmektedir.

147

ekil 3.29 Tedariki Siparilerinin www.uzeltedarikzinciri.com Gncellenmesi Yukardaki ekranda gncelle butonuna baslarak her tedarikiye ait sipariler www.uzeltedarikzinciri.com ortamnda gncellenmektedir. 3.7.2.2 Siparilerin Tedariki Tarafndan Web Ortamnda Grntlenmesi Her tetdariki kendi kullanc ad ve ifresi ile www.uzeltedarikzinciri.com web sitesine giri yapmaktadr. a. Mesajlar Tedariki siteye ilk girdiinde karsna aadaki ekran kmaktadr. Eer bayi ile ilgili zel bir mesaj var ise bu aadaki ekrana yansmaktadr.

148

ekil 3.30 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Mesajlarnn Grntlenmesi Bu site zerinden tedariki mesajlarn grebilir, raporlar mensnden sipari durumlarn inceleyebilir ve yardm mens aracl ile istedii bilgilere ulaabilir. b. Raporlar Raporlama ekran ile bayi mevcut siparileri, bekleyen bakiyelerini ve ileriki dnemlerde planlanm siparileri grntleyebilmektedir.

ekil 3.31 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Sipari Ekran

149

Tedarikiye alm bir sipari var ise Teslimatlar Blmnde bu sipari numaras ekrana yansmaktadr. Sipari numaras seilip Bakiye Grntleme butonuna baslnca Bakiye Grntleme Ekran alr.

ekil 3.32 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Bakiyelerinin Analizi

150

Eer Bakiye Grntleme ekrannda Sipari Listesi seilirse ileriki dnemler iin gnlk/haftalk ve aylk bazda firmaya geilen sipariler ekrana yansr.

ekil 3.33 www.uzeltedarikzinciri.com Planlanan Siparilerinin Grnts 3.7.3 E-Faturalama Srecinin Web Ortamnda Yrtlmesi a. Mesajlar Tedariki siteye ilk girdiinde karsna aadaki ekran kmaktadr. Eer bayi ile ilgili zel bir mesaj var ise bu aadaki ekrana yansmaktadr.

ekil 3.34 www.uzeltedarikzinciri.com Tedariki Mesajlarnn Grntlenmesi 151

Bu site zerinden tedariki mesajlarn grebilir, faturalama mensnden fatura ve irsaliye durumlarn inceleyebilir ve yardm mens aracl ile istedii bilgilere ulaabilir. b. Faturalama Faturalama mensnde tedariki firmaya ait fatura ve irsaliyelere ulalabilmektedir.

ekil 3.35 www.uzeltedarikzinciri.com Faturalama Ekran Ekranda tedariki numaras ve dier bilgiler ile birlikte seim yaplabilmesi iin faturalar ve irsaliyeler butonlar bulunur. Tedariki hangisi ile devam etmek istiyorsa onun zerine tklar. Firma irsaliyeleri grmek istediinde ilgili butona tklar ve karsna aadaki gibi bir ekran gelir. Hangi tarih aralndaki irsaliyeler grntlenmek isteniyorsa tarihler seilir. Ayrca irsaliye tipine gre de arama yaplabilmektedir.

152

ekil 3.36 www.uzeltedarikzinciri.com rsaliye Grntleme rsaliye grntlemenin ayns faturalarn grntlenmesinde de geerlidir.

153

ekil 3.37 www.uzeltedarikzinciri.com Fatura Grntleme Belirli bir tarih aralndaki fatura ve irsaliyelere ek olarak haftalk ve aylk olarak da listeleme yaplabilmektedir.

ekil 3.38 www.uzeltedarikzinciri.com Haftalk Fatura Grntleme Tedariki web zerinden grd fatura ve irsaliyeleri kendi fatura ve irsaliyeleri ile kontrol ederek onaylar ya da itiraz eder.

154

SONU Gelien teknoloji ile birlikte ynetim teknikleri de kendini srekli olarak yenilemektedir. Mevcut durumlarn korumak ve ileriki dnemlerde yerlerini salamlatrmak isteyen firmalar alkanlklarn deitirmektedirler. Tedarik zinciri ynetiminin nemi her geen gn artmaktadr. Rekabette ne gemeyi hedefleyen iletmeler tedarik zinciri ynetimlerinde yeni teknolojileri kullanmaktadrlar. Gerek zamanl bilgileri kendi ilerinde paylaan iletmeler bu biligilerin tedarik zinciri yeleri tarafndan da gerek zamanl olarak grntlenebilmesini isteyerek yeleri ile olan diyaloglarn effaflatrma yoluna gitmilerdir. Tedarik zinciri ynetimi uygulamasna gemek isteyen iletmeler ncelikle mevcut durumlarnn bir analizini yapmaldrlar. Mevcut durumun analizinden kan sonular ile birlikte yeni tedarik zinciri ynetimi yaps tasarlanmaldr. Yeni yap implementasyon aamas ile uygulamaya geirilmelidir. Tm bunlarn baarl bir ekilde yaplmasnn n koulu st ynetimin destei ve alanlarn katlmnn salanmasdr. Tedarik zinciri ynetimi ve zinciri oluturan halkalar bir btndr. Tedarik zincirinde iyiletirme yapmak isteyen bir iletme sadece bir ksmnda deiiklik yaparak buna ulaamaz. Eer bir deiiklik yaplacak ise bu, zincirin tm yelerini de kapsamaldr. En iyi sonular ancak bu ekilde alnabilmektedir. letmelerin temel amac kar elde etmektir. Bu amaca ulamak iin oluturulan iletme stratejilerinin temeli en az kaynak kullanrak en fazla girdiyi elde etmektir. Kresel rekabet ortamnda gerek mteriler gerek de tedarikiler farkl lkelerden olabilmektedir. Bu durum da iletmeleri hem maliyet hem de planlama asndan olduka zorlamaktadr, stoklar byk nem kazanmaktadr. Bu ortamda tedarik zincirlerini iyi planlayamam olan irketler her geen gn rekabetin gerisinde kalmakta ve yok olmaktadrlar.

155

Tedarik zinciri ynetimi ile kaynaklar daha optimum kullanlabilmektedir. Sahip olduklar verileri lmleyebilme yeteneine haiz olan iletmeler piyasadaki dalgalanmalardan etkilenmemekte, hatta kriz ortamlarn frsata dntrerek byme kaydetmektedirler. Talep planlamalarn iyi organize eden bu irketler mteri sadakatini de salayarak rekabette ne gemektedirler. Tedarik zinciri, en iyi ekilde uygulandnda yeni bir rekabet avantaj salayabilecek bir ynetim stratejisidir. UZEL Holding; otomotiv, tarm ve hizmet sektrlerinde faaliyet gsteren irketlerden olumaktadr. Trkiyede bulunan retim tesislerinin yannda Almanyada tarm makineleri retimi yapan, sektrnde lider bir retim irketine sahiptir. Dnyann bir ok lkesinde retim fabrikalarna, sat, datm ve satnalma ofislerine sahip olan holding tm bu birimlerin etkin bir ekilde ynetilmesini salamak amac ile 2005 ylnda UZEL F4F: Tedarik Zinciri Ynetimi projesini balatmtr. UZEL Tedarik Zinciri Ynetimi Projesi tm UZEL grubunun gelecekteki rekabetilii ve gelimesi iin bir temel yaratacaktr. Bu, UZELin stratejik varsaymlar ile balantl olarak tedarik zincirlerinin mteri ihtiyalarna gre dzene sokulmas ile salanacaktr. UZEL Tedarik Zinciri Ynetimi Projesi 2 safhada ele alnmtr. Birinci aamada tasarm, ikinci aamada ise implementasyon sreci yer almaktadr. Proje balangcnda holdingin mevcut durumu analiz edilmi ve AS-IS sonular ortaya konulmutur. Mevcut durum analizinin ardndan yeni olmas gereken tedarik zinciri ynetimi TO-BE prosesleri ile birlikte tasarlanmtr. Bu aamada proje ncesi organizasyon emas deimi ve yeni organizasyon emas oluturulmutur. Implementasyon ile birlikte tedarik zinciri ynetimi uygulamasna geilmitir. ncelikle mevcut tedarik zinciri ynetiminin eksikleri giderilmi, birok sre birletirilmitir. 9 olan tedarik zinciri says 5e indirilmitir. Tedarik zinciri ynetimi srecinin en nemli safhasnn bilgi paylam ve effafln salanmas dncesi ile tm srelerin elektronik ortama geirilmesi salanmtr. Buna gre mteriler siparilerini e-ticaret zerinden vermekte, takibini

156

yapmakta, deme ve kredilerini izleyebilmektedir. Girilen tm bilgiler SAP zerinden ilenerek yine tedarikilere web zerinden aktarlmaktadr. Tedariki firmalar tm srelerini web zerinden takip etmektedirler. Tm zincir boyunca performans kriterleri koyulmu ve llmeye balanmtr. Yeni organizasyon yaps ile daha yaln bir organizasyon oluturulmutur. UZEL Holding, gemiindeki satnalma yaklamlarndan kurtulmak ve etkin tedarik zinciri ynetimine gemek iin ncelikle firma ii eitim programlar ile ie balam, daha sonra bunu tm kurulular kapsayacak ekilde geniletmitir. lkemiz iletmelerinin tm dnyada daha rekabeti olabilmesi, nc kurulular yaratlabilmesi ancak iletmelerin dnyaya uyumu sayesinde olabilmektedir. letmeleri hedefledikleri sonulara ulatrabilecek en nemli modellerin banda tedarik zinciri ynetimi gelmektedir.

157

KAYNAKLAR ALT, R., FLEISCH, E. ve H. STERLE. Electronic Commerce and Supply Chain Management at ETA Fabriques Debauches SA. Journal of Electronic Commerce, Vol. 1, No. 2, (November 2000), 22-69. ALT, R., K. M. GRNAUER ve C. REICHMAYR. Interaction of Electronic Commerce and Supply Chain Management- Insights From Swatch Group. Proceedings of the 33rd Hawaii International Conference on System Sciences, Hawai Feb 2000. ANDERSON, L. D., E. F. BRITT ve J. D. FAVRE. "The Seven Principles Of Supply Chain Management". Logistics Management, (April 1997), 12-19. APPLETON, L. "Supply Chain Brain". CFO Magazine, (July 1997), 21-29. ATAKAN, F., G. KAYACIK ve . EREN. Firmalar Aras Elektronik Ticaret Ve Tedarik Zinciri Ynetiminde Gezici Etmen Teknolojisinin Kullanm. Dokuz Eyll niversitesi letme Dergisi, Say:21, (Temmuz 2002), 37-54. AYERS, B. James. Handbook of Supply Chain Management. Boca Raton, Fla, Alexandria, Va: St. Lucie Press, 2001. BAKAN, . ve M. TALIYAN. Artificial Intelligence and Neural Networks. International XII. Turkish Symposium, stanbul 2003. BAKOLU, R. ve E. YILMAZ. "Tedarik Zinciri Tasarmnn Rekabet Avantaj Yaratmas Asndan Deerlendirilmesi: "Fast Food" Sektr rnei". 6. Ulusal Pazarlama Kongresi, Erzurum 28 Haziran-1 Temmuz 2001. CHIDAMBARAM, S., L. WHITMAN ve S. H. CHERAGHI. "A Supply Chain Transformation Methodology". Proceedings of 4th Annual International Conference on Industrial Engineering Theory, Application and Practice, San Antonio/Texas/USA 17-20 Oct 1999. COHEN, A. M. ve A. HUCHZERMEIER. Quantiative Models for Supply Chain Management. New York: Kluwer Academic Press, 1998. DAI. Q. ve R. KAUFFMAN. Business Models for Internet-Based E-Procurement Systems and B2B Electronic Markets: An Exploratory Assessment. E- Systems, No. 22, (April 2004), 38-53. FREDENDALL, Lawrence. Basics Of Supply Chain Management. Boca Raton: St. Lucie Press, 2001. GUNASEKARAN, A., C. PATEL ve E. TIRTIROGLU. "Performance Measures and Metrics in A Supply Chain Environment". International Journal of Operations & Production Management, Vol: 21, (July 2001), 71. HAUSMAN, H. W. Supply Chain Performance Metrics. New Earning Strategies for Retail Supply Chains, London: ANC Inc., June 2002. HOEK, R. E-Supply Chains Virtually Non-Existing. Supply Chain Management: An International Journal, Vol. 6,No. 1, (Jan 2004), 21-28.

158

HUGOS, Michael. Essentials of Supply Chain Management. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2003. JOHNSON, M. E. ve F. D. PYKE. "Supply Chain Management". Production and Operation Management, Vol. 9,No. 1, (Oct 2003), 2-18. JOHNSON, M. E. ve S. WHANG. E-Business and Supply Chain Management: An Overview and Framework. Production and Operation Management, New York: McGraw-Hill, 2003. KIM, K., ve I. IM. The Effects of Electronic Supply Chain Design (e-SCD) on Coordination and Knowledge Sharing: An Empirical Investigation. Proceedings of the 35rd Hawaii International Conference on System Sciences, Hawai 2002. KLEJINEN, J. ve T. M. SMITS. "Performance Metrics in Supply Chain Management". Journal of the Operational Research Society, (February 2003), 1-8. KOCH, C. "The ABCs of Supply Chain Management". The Magazine For Information Executives, (June 2002), 52-56. MEAKEM, T.G. "The Global Supply Management Imperative". Ascet, Vol. 5, (July 2003), 13-19. MENTZER, T. John. Supply Chain Management. Thousand Oaks, Calif: Sage Publications, 2000. METZ, J. P. "Demystifying Supply Chain Management". Supply Chain Management Review, (Winter 1998), 22-31. ONAT, Orun. Tedarik Zinciri Ynetimi ve B2B Uygulamalar. GEMEden Bak, (Ocak-Nisan 2002), Say:20, 2-55. RADJOU, N. "Supply Chain Processes Replace Applications: 2003 to 2008". Ascet, 5, (July 2003), 33-40. Vol.

STEPHENS, S. The Supply Chain Council and the Supply Chain Operations Reference (SCOR) Model: Integrating Processes, Performance Measurements, Technology and Best Practice. Logistics Spectrum, Vol. 34,No. 3, (July - September 2000), 16-18. SUPPLY CHAIN COUNCIL. SCOR 7.0. Washington: Supply Chain Council Publications, 2005. TEIGEN, R. "Supply Chain Management Introduction". International Journal of Flexible Manufacturing Systems, (April 2000), 12-40. YAMAN, Z. "Tedarik Zinciri Ynetimi'nde (SCM) Bilgisayar Yazlmlar ve SCM'ye Gei Uygulamalar. KT Bilim Dergisi, (Kasm 2001), 24-29. YKSEL, Dr. Hilmi. Tedarik Zincirleri in Performans lm Sistemlerinin Tasarm. Ynetim ve Ekonomi, Cilt 11, Say: 1, (Ocak 2004), 11-30. YKSEL, Dr. Hilmi. Tedarik Zinciri Ynetiminde Bilgi Sistemlerinin nemi. Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Birimler Enstits Dergisi, Cilt 4, Say: 3, (Mart 2002), 20-28.

159

ZUCKERMAN, Amy and NetLibrary Inc. Supply Chain Management. Oxford, U.K: Capstone Pub, 2002. nternet Kaynaklar About the Supply Chain Operations Model. http://www.supply-chain.org/page.ww?section=SCOR+Model, (14 Nisan 2004). "Basic Concepts of Supply Chain Management". http://www.mediawiley.com/index/index41.php, (17 Mays 2004). Cisco Systems Implementation Roadmap. www.ciscosystems.com, (22 Nisan 2005) DONOVAN, M. E-Supply Chain Management: Prerequisities to Success, Performance Improvement, www.rmdonovan.com/supply_chain_management.htm, (14 Nisan 2006). ERASLAN, E. Tedarik Zinciri Ynetiminde likiler. www.baskent.edu.tr/eraslan, (27 ekim 2005). GKALP, Z. "Tedarik Zinciri Ynetimi". www.bilgiynetimi.com, (30 Mays 2004). India Domain Web Services. How to Turn Your Business into an E-Business. www.indiadomain.com/escm_ebusiness.htm, (12 Ekim 2005). STEIN, T. ve J. SWEAT. "Killer Supply Chains", http://www.informationweek.com/708/08iukil.htm, (09 Kasm 1998). "Supply Chain Management". www.rockfordconsulting.com, (5 ubat 2004) www.e-cozumevi.com, (10 Ocak 2004) WATSON, Dr. E. "Supply Chain Management". isds.bus.lsu.edu/isds/faculty-andstaff/faculty/watson/watson.htm, (10 ubat 2004)

160

ZGEM Ad Soyad Doum tarihi Doum yeri Eitim Lise Lisans Yksek Lisans 1993-1997 1997-2001 2001-2006 aycuma Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Yldz Teknik niversitesi Makine Fak. Endstri Mhendislii Blm Yldz Teknik niversitesi Sosyal Bil. Enstits letme Anabilim Dal, letme Ynetimi Prog. Hakan YILDIZZ 25.03.1979 Zonguldak

alt kurum(lar) 2001-2005 2005-D. Ediyor Beceriler Yabanc Dil Bilgisayar ngilizce leri Dzeyde talyanca Temel Dzeyde Windows (9X, 2000, ME, XP) MS Office Uygulamalar (Word, Excel, Powerpoimt, Ms Outlook) MS Access, MS Visio Pro., MS Project Pro., MS FrontPage, MINITAB, Internet Uygulamalar, SAP R/3 TURA Gaz Armatrleri / Sat-Pazarlama Yet. UZEL Makine San. Tic. A.. / rn Yneticisi

161