MALZEME BLGS

Malzeme Dersi Konular 1. Demir-Karbon (Fe-C) Alamlar (elikler ve Dkme Demirler) 2. Demir-Sementit Faz Diyagram 3. Isl lemler ve Yzey Sertletirme lemleri 4. Demir ve eliklerle lgili Standartlar 5. Korozyon ve Korozyonun nlenmesi 6. Mekanik zellikler (sertlik, ekme, yorulma, srnme, darbe)

(2 hafta) (2 hafta) (2 hafta) (1 hafta) (2 hafta) (4 hafta)

Telif Hakk 1996-2001 Dale Carnegie & Associates, Inc.

 Kaynaklar: 1. Malzeme Bilgisi ve Muayenesi, Temel Savakan, Derya Kitabevi,Trabzon. 2. Malzeme Bilimi ve Mhendislik Malzemeleri, ev. Dr. Mehmet Erdoan, 2 cilt,Nobel Yayn Datm, Ankara. 3. Metaller iin Yzey lemleri, KOSGEP, yayn no. 31, Hikmet Yaar, Ankara. 4. Endstri Malzemeleri, M. Ali Topba, stanbul, 1993. 5. Mhendislik Alamlarnn Yap ve zellikleri, Cilt 1 ve 2, ev. Mehmet Erdoan, Nobel Yayn Datm, Ankara.

Malzeme Bilgisi
Metalik Malzemeler genel olarak; -Demirli metaller ve -Demir d metaller olmak zere iki grupta toplanabilir. Saf metaller; yumuak ve dk mukavemetli olmalarna karn, alamlandrma, souk ekil verme ve sl ilem uygulayarak sertlik ve mukavemetleri olduka arttrlabilir.

Demirin karbonla yapt alamlar, endstride en ok kullanlan alamlar olup, bunlar dkme demirler ve eliklerdir. Genellikle % 2 ye kadar C ieren Fe-C alamlarna elik, % 2 den fazla karbon ieren Fe-C alamlarna dkme demir denir. Fe ve C dnda ham maddeden gelen Mn, Si ve az miktarda P, S bulunur. P ve S mmkn olan en dk deerde tutulur.

elik ve Dkme Demirin Mikroyaps

a) Lamel Grafitli Dkme Demir b) tektoit alt elik

ELKLER Demir filizinden yksek frnda elde edilen ham demir (pik demir), genellikle dorudan doruya kullanlmaz. rnein, kupol ocanda tekrar ergitilip, gerekli katklar yapldktan sonra istenilen ekli vermek zere kalplara dklr (dkme demir).

Yksek Frn

Yksek frnda oluan reaksiyonlar: a) Redkleyici ve s oluumu C + O2 CO2 + s CO2 + C 2 CO b) Cevherin redklenmesi Fe2O3 + 3 CO 2 Fe + 3 CO2

Yksek Frn

Ham demirde yaklak olarak % 4 orannda karbon bulunur (arlk olarak). Bu karbon; - Thomas, - Oksijen fleme (LD), - Siemens-Martin, -Elektrik Ark ve ndksiyon Akm gibi eitli yntemlerle; % 2 nin altna drlerek elik elde edilir.

elii dkme demirden ayran en nemli zellik (karbon miktarndan baka), herhangi bir ek ilem gerektirmeksizin scak veya souk olarak dvlebilmesi veya ekillendirilebilmesidir. Ayrca, elie dkm yoluyla ekil vermek de mmkndr (elik dkm).

elikler genellikle, alamsz (karbon elikleri) ve alaml elikler olmak zere iki snfa ayrlrlar. Alamsz elikler, bileiminde demir ve karbondan baka, aada belirtilen st snrlar genellikle amayan kimyasal elementler bulunabilen ve zel amalarla baka elementler iermeyen eliklerdir. Si % 0.5, Mn %1.0, P % 0.09, S % 0.06 Al % 0.1, Cu % 0.25,

eliklere deiik oranlarda Mn, Cr, Ni, Si, MO, V, W gibi elementler ilave edilerek alaml elikler retilir. Alaml elikler de; - Az alaml (alam elementleri toplam % 5 in altnda) veya, - Yksek alaml (alam elementleri toplam % 5 den fazla) olabilir. Alam elementleri, tektoit noktasn % 0.8 den daha kk karbon miktarlarna kaydrdklar gibi, A1, A3 ve Acm scaklklarn da deitirirler. elikte, P ve S miktarlarnn her biri eer; % 0.050 den kk ise, kalite elikleri, % 0.035 den kk ise, asal elik sz konusudur.

Demir (Fe) - Sementit (Fe3C) Faz Diyagram

Fe-C Faz diyagramnn eliklerle ilgili ksm

FeFe-C Faz Diyagram Diyagram

Perlitin mikroyaps
a)Tabakal (lameler) b) Kreletirilmi

FeFe-Fe3C faz diyagramnn nemli zellikleri Farkl scaklklarda demirin kararl yaps vardr. Dk scaklklardaki kararl faz, a-fazdr ve KHM dir. Buna a-demiri veya ferrite denir. 912oCda, KYM kristal yapya dnr.Bu faza ( g ) , ostenit, veya austenite denir. Demir, stmayla 1394oC de, KHM yapya dnr ve bu demire ( d ) veya d-ferrite denir. Ferrite, oda scaklnda % 0.01 den fazla karbon zndremez, ostenit ise daha fazla karbon zndrebilir. Bu, KYM kafesin daha byk bolua sahip olmasndandr.

FeFe-Fe3C faz diyagramnn nemli zellikleri 727oC scaklkta bir tektoit reaksiyon vardr. Bu reaksiyon, aada gsterildii gibidir: g -> a + Fe3C g , KYMli yapda karbonun znd tek fazl bir kat eriyiktir. a (ferrit), eriyikte az miktarda karbon ieren yumuak bir fazdr. Fe3C (sementit), ferritte dislokasyon hareketini engelleyen sert ve gevrek bir fazdr. Bu yzden mukavemeti arttrr, fakat sneklii azaltr.

tektoit bileimden farkl alamlar

Eer karbon miktar, tektit bileimden az ise, bu alama tektoit alt (hypoeutectoid) elik denir. Eer karbon miktar, tektit bileimden fazla ise, tektoit st (hypereutectoid) elik denir. tektoit bileim % 0.77 C dur ve genellikle %0.8 e yuvarlatlr. Yava souma esnasndaki mikroyap geliimi tektik alamlardaki gibidir. Perlit (a + Fe3C), iki mikroyap bileeninden oluur : Birincil a ve birincil Fe3C.

tektoit eliin Yava Soumas

Mikroyap, tektik yapya benzer. a ve Fe3C ten oluan iki fazl, tabakal (lamaler) yapya pearlite denir.

tektoit yap ve tektoit oluumu