T. C.

SELUK NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS LKRETM ANABLM DALI SOSYAL BLGLER RETMENL BLM DALI

PROF. DR. FARUK SMERN HAYATI VE ESERLER

(YKSEK LSANS TEZ)

DANIMAN YARD. DO. DR. YAAR BEDRHAN

HAZIRLAYAN FATMA UURLU

KONYA 2005

PROF. DR. FARUK SMERN HAYATI VE ESERLER

Prof. Dr. Faruk Smer, Konyann Bozkr ilesinde 1924 ylnda dnyaya gelmitir. lk ve orta renimini stanbulda tamamlamtr. stanbul niversitesi Tarih Blmn bitiren Smer, Ankara niversitesinde doktora almasn yaptktan sonra akademik hayatna burada devam etmitir. Trk tarihine saysz eser kazandran Faruk Smer, dnya apnda deere sahip pek ok kitap yazmtr. Smerin en nemli eseri Ouzlar kitabdr. Karakoyunlular, Safevler, Kitab- Diyarbakriyya, epniler, Yabanlu Pazar, Trk Devletlerinde ahs Adlar ve Turksh Archtecture dier kitaplardr. Bundan baka makale, teblii, ansiklopedi maddesi ve aratrmaya imza atmtr. Bu eserlerinin bir ksm eitli dillerde de yaynlanmtr. Trkiyede olduu gibi yurt dnda da pek ok grev alan Smer Trk tarihini zellikle Ouzlarn tarihini anlatmak iin almalar yapm, konferans, panel ve makaleler yaynlamtr. Avrupa lkeleri ve Trkmenistanda yapt almalar deerini bir kat daha arttrmtr. Yakaland hastalk sonucu 1995 ylnda hayatn kaybetmitir.

PROF. DR. FARUK SMERS LIFE AND HIS WORKS

Prof. Dr. Faruk Smer was born in Bozkr, Konya, in 1924. He attended primary and secondary school in Istanbul. After finishing History Academy of Istanbul University, he completed his doctorate in Ankara University and continued his academic life there. Prof. Dr. Faruk Smer, who published numerous works, wrote lots of worldwide book. His best study is the book of Ouzlar. Karakoyunlular, Safeviler, Kitab- Diyarbakriyya, epniler, Yabanlu Pazar, Trk Devletlerinde ahs Adlar and Turksh Architecture are his other books. Some of his works were published in other languages. In addition to these, he published articles, conveying, the article of encyclopedia and articles. As in Turkey, he also worked abroad and he made some researches on the history of Ouzlar and published conference, panel discussion and articles. With the studies in European Countries and in Turkmenistan, he became more famous. Because of an illness he caught, he died in 1995.

NDEKLER indekiler ....... I Ksaltmalar ..... II nsz ........ III Giri .... 1

I. BLM HAYATI Ailesi ...... 4 Faruk Smerin Eitim Hayat ... 6 Faruk Smerin lm . 13

II. BLM ESERLER A- Tezleri .. 15 B- Kitaplar ... 16 C- Yaynlanm Makaleleri ...... 27 - Teblileri ...... 41 D- Nekrolojileri ........ 43 E- Konumalar ..... 43 F- Mlakatlar ....... 43 G- Tenkid-Tashih ve laveleri ...... 43 H- Ansiklopedilerde Yer Alan Maddeleri ................................................................ 44

III. BLM FKRLER VE AHSYET Bir Tarihi Olarak Faruk Smer ... 50 Faruk Smerin lmi Faaliyetleri ve Yapt Grevler ..... 69 Sonu 75 Bibliyografya ....... 76 I. Faruk Smerin Eserleri A. Kitaplar B. Makaleleri ve dier yaynlar II. Genel Kaynaklar

Dizin . 86 Ekler

KISALTMALAR A.g.e. A.g.m. A C DTCF DTCFD EF Ed. Fak. FP A FM la. Fak. M FE Fak. Nr. RTM s. S. SAD TAD TDA TDAV TDTD TDV TE TK TM Trc. TTK TY : Ad geen eser : Ad geen makale : Ankara niversitesi : Cilt : Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi : Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi Dergisi : Edebiyat Fakltesi : Edebiyat Fakltesi : Folklor Postas (stanbul) : slam Ansiklopedisi : ktisat Fakltesi Mecmuas : lahiyat Fakltesi : stanbul niversitesi : Marmara niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi : Numara : Resimli Tarih Mecmuas : Sayfa : Say : Seluklu Aratrmalar Dergisi : Tarih Aratrmalar Dergisi : Trk Dnyas Aratrmalar (Dergisi) : Trk Dnyas Aratrmalar Vakf : Trk Dnyas Tarih Dergisi : Trkiye Diyanet Vakf : Trk Edebiyat (Dergisi) : Trk Kltr (Dergisi) : Trkiyat Mecmuas : Tercme, tercmesi : Trk Tarih Kurumu : Trk Yurdu (Dergisi) 6

vb. Yay.

: Ve benzeri : Yaynlar, yaynlayan

NSZ

Tarih her eyini feda ederek kendi ona verenlerin eseridir. Bunlar kimi zaman bir padiah, kral, sultan, devlet adam kimi zaman da bir sanat, yazar, aratrmac veya halktan biridir. Bu insanlar sayesinde tarih meydana getirilir ve kaleme alnr. Ancak meydana getirilen bu tarihi olaylar onlar yapanlar kadar inceleyen, yorumlayan ve geni kitlelere sunan ilim adamlar sayesinde nem kazanr. Bu grevi yerine getiren tarihiler sayesinde devletlerin ve milletlerin gemii ortaya konur.

Bu insanlar sayesindedir ki; tarih aydnlanmakta, medeniyetler yeni nesillere tantlarak milletlerin gemiiyle ba kurmalar salanmaktadr. nsanlarn ve milletlerin varln srdrebilmek iin gemiini ve kltrn bilmeleri gerekmektedir. Bunu en iyi tarihi aratran ve mrn bu uurda harcayan insanlar bilir. mrn tarih ilmine ve aratrmalara adayarak, Trk tarihine birbirinden deerli ve nemli eserler veren tarihilerimizden biri de Prof. Dr. Faruk Smerdir. Smer zerine den tarihimizi aratrma ve yeni nesillere sunma grevini laykyla yerine getirerek ebedi hayata intikal etmitir.

Faruk Smer, binlerce talebe yetitirmi, ilmi sahas ile ilgili eserler vermi, milletine ve memleketine hizmet yolunda mrn vakfetmi bir bilim adamdr. Onun lm aratrmalarnn sonu olsa da meydana getirdii eserlerinin sonu deildir. Eserleri tarih aratrmaclar tarafndan kullanlarak gelecek nesillere aktarlacaktr. Eserleri gn yzne karlan alimler, ebediyen yaamaya devam ederken, ihmal edilenler ise sadece dnemleriyle ve kendilerine yaplan az saydaki atflarla hatrlanacaktr.

Faruk Smerin eserleri ile ebediyen yaamas ve hak ettii deerin ona verilmesine bir nebze katk salamak amacyla bu almay kaleme alm bulunuyoruz. Aratrmamz blmden olumaktadr. I. blmde Faruk Smerin ailesini, eitim hayatn ve lmn, II. Blmde kitaplar, makaleleri ve yaynlanm dier eserlerini, III. Blmde ise bir tarihi olarak Faruk Smerin fikirlerini, ahsiyetini, ilmi faaliyetlerini ve ald grevlerini inceledik. almamza sonu, bibliyografya, dizin ve ekler blmn de dahil ettik.

Faruk Smer hakknda yaptmz aratrma yeterli olmasa bile nemli bir aratrma olduuna inanyoruz. Pek ok iimizde olduu gibi Faruk Smeri tantmakta da ge kalndnn farkndayz. Ge de olsa bu almay yapmaktan gurur duymaktayz.

Prof. Dr. Faruk Smer hakknda yaptmz aratrmann yararl olmas temennimizdir. Aratrmam hazrlarken bana yardm eden ve yol gsteren deerli danmanm Yrd. Do. Dr. Yaar BEDRHANa ve emei geen herkese teekkr bir bor bilirim.

Fatma UURLU KONYA 2005

GR

Hal tercmesi olarak da bilinen biyografiyi M. Ktkolu u ekilde tanmlar; "Tarihe mal olmu ahsiyetlerin hayatlarnn hikayesi".1 Biyografiyi Mustafa Arkan; "Bir kiinin almalarn, aksiyonlarn anlatarak hayatn hikaye eden yaz" olarak tanmlamakta ve tarih ilminin ubelerinden birisi olarak kabul etmektedir. Arkan szlerine yle devam etmektedir: Bu nedenle biyografi tarihin; milletler, messeseler ve hadiselerle deil; fertlerle uraan ksmdr. 2 Biyografi kelimesi Yunanca olmasna ramen Klasik Yunan dneminde bu kelimeye rastlanmamaktadr. 3

Trk tarihinde; Orta Asyada dikilen kitabelerde, slam sonrasnda ve Osmanl Devletinde 15. yy.a kadar dini karakter tayan ve tezkire ve menkbe gibi adlar verilen biyografilere rastlamak mmkndr. 4 Bu dnemden sonra Trk devletlerinde biyografi yazm gelierek devam etmitir.

Biyografi kelimesi Avrupada ise ilk defa John Dryden tarafndan kullanlm ve 1721den sonra Franszcaya girmitir. 5 18. yzyldan sonra byk biyografi szlkleri, ansiklopedileri dzenlenmitir. Bizde de emseddin Saminin "Kamus l-lem"inden beri buna benzer ansiklopediler derlenmitir. 6 Zamanla Trkiyede biyografi yazm oalm ve buna bal olarak da yazm teknikleri deitirilerek yeni biyografi eserleri verilmitir.

Genel olarak biyografiler konu olan kiinin lmnden sonra kaleme alnmtr. Tarih gemite olan olaylar inceler ve zerinden belirli bir zamann gemesi gerekir, biyografiler de kiilerin gemiinin anlatmdr. Bu nedenle Arkann dedii gibi; Yaanlan zaman,

1 2

M. S. Ktkolu., Tarih Aratrmalarnda Usl, Kubbealt Neriyat, stanbul 2001, s. 23. M. Arkan., Hamdi Ragp Atademir (Hayat ahsiyeti ve Fikirleri), Kltr Bakanl Yay., stanbul 1998, s. 1. 3 M. Arkan., a.g.e., s. 1. 4 E. Memi., Tarih Metodolojisi, z Eitim Yay., stanbul 1996, s. 84. 5 M. Arkan., a.g.e., s. 1. 6 E. Memi., a.g.e., s. 85.

doru ve dengeli hkm vermeyi nler. Hal, ancak neticelerini sergiledii zaman tarihe konu olacaktr. Bunun iin, biyografiler; ancak ahslar ldkten sonra yazlabilir. 7

Smerin hayatn aratrdmz almamzda bu ekilde yani lmnden sonra yaplmtr. Faruk Smer, gemi zaman zerine yaplan her almay desteklemi ve bunlarn ierii kadar bilimselliine de nem vermitir. Bu amala her frsatn kullanlmas gerektiini srekli olarak belirtmitir. Smerin u szleri dncelerimizi desteklemektedir.

1940 yllarnda maddi ve manevi Trk kltr birok hususiyetlerini ve pek ok unsurlarn muhafaza ederek varln srdryordu. Bu esnada lkemizin byk ehirlerindeki halkevlerinde de muntazam bir ekilde kltr dergileri karlmakta idi. Bu dergilerin balca veya biricik gayeleri ait olduklar blgelerin tarihleri ile kltrlerini incelemek idi. Bunun, phesiz, Trk kltrn incelemek iin gzel bir frsat olduunu izah etmeye ihtiya yoktur. Bununla beraber bu dergilere yaz yazan muhterem zevatn ou hangi konular ele alacaklar ve bunlar nasl yapacaklar zerinde bir hazrla sahip deillerdi. Onlara bu hususta izahl bir program da verilmemiti. Bu yzden bu gzel frsat laykyla kullanlamad. At ve meydan bulunmu fakat iyi biniciler olmamasndan baarl bir cirit oynanmam, yani Trk kltr ile ilgili mhim konular ya hi ele alnmam veya istenilen ekilde ilenememiti. 8

Faruk Smer, Trk kltrnn aratrlmasna o kadar ok nem veriyordu ki bunun iin her frsatn deerlendirilmesini istemekteydi. Bu amala srekli aba harcamakta, her yerde ve her frsatta aratrma yapmann nemini yukardaki ifadeleri ile dile getirmekte idi.

Smer, Trk tarihini aratrmann ve Trk kardelerimizle iyi ilikiler kurulmasnn gerekliliini kavram bir tarihi olarak; Rusyann paralanacan yllar nce gren M. Kemalin u szlerine sonuna kadar sadk kalmtr.

Bugn Sovyetler Birlii, dostumuzdur, komumuzdur, mttefikimizdir. Bu dostlua ihtiyacmz vardr. Fakat yarn ne olacan kimse bugnden kestiremez. Tpk Osmanl gibi, tpk Avusturya-Macaristan gibi paralanabilir, ufalanabilir. Bugn elinde smsk tuttuu
7 8

M. Arkan., a.g.e., s. 2. F. Smer., Trklerde Atlk ve Binicilik, TDAV, stanbul 1983, s. III.

10

milletler avularndan kaabilirler. Dnya yeni bir dengeye ulaabilir. te o zaman Trkiye ne yapacan bilmelidir... Bizim bu dostluumuzun idaresinde dili bir, inanc bir, z bir kardelerimiz vardr. Onlara sahip kmaya hazr olmalyz. Hazr olmak yalnz o gn susup beklemek deildir. Hazrlanmak lazmdr. Milletler buna nasl hazrlanr? Manevi kprlerini salam tutarak, dil bir kprdr... nan bir kprdr... Tarih bir kprdr... ...Kklerimize inmeli ve olaylarn bld tarihimiz iinde btnlemeliyiz. Onlarn (Trkiye dndaki Trklerin) bize yaklamasn bekleyemeyiz. Bizim onlara yaklamamz gerekli... (Trk Ocaklar, 29 Ekim 1933) 9

Trklerin zelliklede Ouzlarn (Trkmenler) kurduklar devletler ve siyasi, sosyal, kltrel etkinlikleri zerinde hususiyetle durmu olan Smer tarih literatrne yeni kavramlar ilave etmitir.

Dnya tarihinde nemli bir yere sahip olan Trkler, dnyada geni bir corafyaya yaylm ve tarihleri boyunca birok devlet kurmulardr. Ancak byle muazzam bir tarihe sahip olan Trk topluluklar zellikle Ouzlar (Trkmenler) tam olarak tantlamam ve mehul birer kahraman olarak kalmtr. Prof. Dr. Faruk Smerin Ouzlar tantan muazzam eseri yazlncaya kadar bu durum devam etmitir.

Orta Asyadan Anadoluya kadar her aamada Trk gebe kabile yaantsnn incelenmesine tm mrn ayran Faruk Smerin en ok bilinen ve en nemli eseri Ouzlar (Trkmenler) kitabdr. Kitabn olumas ona byk bir mutluluk vermi ve bununla ilgili u ifadelerde bulunmutur:

Bylece dnya apnda meydana getirdii eserleri az ok bilinen, fakat kendisi bilinmeyen byk yazar (=Ouzlar) dnyaya tantlm oldu. 10

E. Memi-N. Kstkl., Yeni ve Yakn ada Trk Dnyas Tarihi, izgi Kitabevi, 2. Bask, Konya 2000, s. 3. 10 F. Smer., Kendi Kaleminden Prof. Dr. Faruk Smerin Hal Tercmesi, TDAD, ubat 1996, Say: 100, s. 16.

11

I. BLM HAYATI ALES Trkiye'nin yetitirdii deerli ilim adamlarndan, tannm Trk tarihisi Prof. Dr. Faruk Smer (Demirta), Cumhuriyetin ilnndan bir yl kadar sonra, eski Seluklu bakenti Konya'nn Bozkr ilesinde domutur 11 (5 Kasm 1924). Faruk Smer bu durumu kendi hal tercmesinde u ekilde anlatr:

5 Kasm 1924 tarihinde Konya'nn 120 km. gneyinde bulunan Bozkr kasabasnda dodum. Bozkr yrenin addr. Bozkr ad XIV. yzylda yaamas muhtemel olan, bir beyden gelmektedir. Bu adn anlam boz kr (yen ve yoket) olmaldr. unu da ilve etmeliyim ki bozkr kelimesi Franszca steppe manasn bu yzyldan itibaren tamaya balamtr. Bozkr yresinin halk XV. yzylda da tamamen yerleik hayat geirmekte idi. Anlan yzylda da yrede Mslman olmayan veya Trk olmayan herhangi bir aznlk yoktur. 12

Annesi, -ulemdan Mft Hseyin Hilmi Efendi'nin kz- ev hanm Zeliha Hanmdr. 13 Annesi Zeliha Hanmn ilkokulun 3. snfna kadar okumu, fakat yksek meziyetleri olan bir kadn olduunu ona zel bir sevgi ve sayg duyduunu, 14 Faruk Smer u ekilde vurgular: Annem Zeliha Hanm ilkokulu nc snfa kadar okumu, evlendirildii iin tahsili yarm kalmtr. Bundan dolay rahmetli anam daima zntsn ifade eder; kendisini evlenmeye zorlad iin byk anneme sitemde bulunurdu. Annem birok meziyeti nefsinde toplam, mkemmel bir kadnd. Ailemden en fazla onunla gurur duyduumu ifade etmeliyim. 15 Annemin, benim ve kardelerimin yetimesinde rol byktr. Annem bir mft kzyd. Annemin babas Hseyin Hilmi Efendi, Bozkr'dan stanbul'a gelmi, medrese
11

F. . Ark., Prof. Dr. Faruk Smer Hayat ve Eserleri (lmnn 3. yldnm dolaysyla), Belleten, Cilt: LXII, Say: 235, TTK, Ankara 1999, s. 935.; Faruk Smer Maddesi, Trk Ans., Cilt: XXX, Ankara 1981, s. 113.; G. Gngl., Ouzlarda Yaprak Dkm, TE, Aralk 1995, Say: 266, s. 34. 12 Smer., Kendi Kaleminden , s. 14. 13 Ark., a.g.m., s. 935. 14 T. Akpnar., Bir Tarihinin Ardndan Faruk Smer'in Sessiz lm, Tarih ve Toplum, Aralk 1995, Say: 144, s. 43(383). 15 Smer., Kendi Kaleminden , s. 14.

12

tahsil etmi. Sonra Selanik'e gndermiler mft olarak. 16 Daha sonra kasabamzda mderrislik ve mftlk yapmtr. Dedem btn Bozkrllar tarafndan sayg gren erdem sahibi bir zat idi. 17

Annesi ile ilgili bu bilgileri veren Faruk Smer, annesine duyduu hayranl yle dile getirmektedir: Dedem ocuklarn ok iyi yetitirmiti. Annem ud alard. Milli kltre bal, muhafazakr bir aileydik. Ben de ud alardm. Annem okumamz ok isterdi. Babam okumamz iin stanbul'a gitmeye ikna eden odur. Fakat meslek seiminde zerimize gelmemitir, u meslei, bu meslei sein diye ynlendirmesi olmamtr. nceden de belirttiim gibi annemin zerimdeki etkisi byktr. 18

Faruk Smerin ailesi Trk kltrne bal bir ailedir. Bu ball u szleriyle ifade etmektedir. O zamanki ortamda Trk musikisi rendik. Yine zamann icaplarndan caz musikisi hakknda bilgimiz oldu. O zamanlar yleydi, dans ve sinemann bile yeri vard gencin hayatnda. Bununla beraber ailece ahsiyetimiz biraz kuvvetli olduu iin mahalli kltrmz koruduk. stanbul'a almak iin gelen hemerilerimizle irtibatmz kesmemi olmamz da Konya kltrmz korumu olmamza bir vesiledir. Bugn dahi Konya blgesine ait trkleri kalbimde daima saklammdr. Dnyann neresine gitsem de o trkler benimle beraber gelir. 19

Babas, eski maliye memurlarndan ve stiklal Sava gazilerinden Mehmet Zeki Efendidir. 20 Mehmed Zeki Efendi, kasabaya yayan yarm saat uzaklktaki Akapnar (Akamnar) kyndendir. stanbul'da tahsile balam ve subay olmak istemitir. Fakat ar bir hastala yakaland iin Kuleli Askeri Lisesinden ayrlmak zorunda kalmtr. 21 Faruk Smerin babas Zeki Bey, milli mcadelede yer alm ve kendisine stiklal Madalyas

Gngl., a.g.m., s.35. Smer., Kendi Kaleminden , s.14. 18 Gngl., a.g.m., s. 35. 19 Gngl., a.g.m., s. 35. 20 Ark., a.g.m., s. 935.; Akpnar., a.g.m., s. 43(384).; Smer., Kendi Kaleminden , s. 14. 21 Smer., Kendi Kaleminden , s.14.; Smer, babasnn ordudan ayrln u ekilde anlatr: Babam Kuleli'de okumu bir subayd. Balkan Harbi knca atalcaya cepheye srlm. Orada hastalanm, askerlie devam edemez ynnde doktorlarn gr bildirmesi zerine ordudan ayrlmt.
17

16

13

verilmitir. Bu olay kendisi yle anlatr: Babam, Milli mcadelede zerine den grevleri yerine getirmitir. stikll Madalyas sonradan bana intikal etti. 82 yana kadar yaad. 22 Faruk Smerin ailesi 1931'de Bozkr'dan gelerek stanbul'a yerlemitir. 23 1934'te kan soyad kanunu zerine nce "Demirta", daha sonra ise, bunu brakp "Smer" soyadn alm 24lardr. Faruk Smerin, iki kardei vardr. Bunlar; Cengiz Smer ve Gner Smerdir. Prof. Dr. Cengiz Smer, hekim olup, halen ABDde niversitede retim yelii yapmaktadr. 25 Kz kardei Gner Hanm ise, deerli tarihilerimizden Prof. Dr. Refet Yinan'la evli olup, ev hanmdr. 26

FARUK SMERN ETM HAYATI

Ailesi, Faruk Smer alt yandayken 1931 ylnda babasnn memuriyeti dolaysyla stanbula yerlemi ve Smer btn eitimini stanbulda almtr. 27 lkokulu, Alemdar'da 49. lkokul'da okur. 28 Smer, ilkokul sralarnda tarihe kar zel bir ilgi ve sevgi duymu, bu sahaya ilikin yaynlar okumutur. Bu ilgisini kendisi u ekilde ifade eder:

lkokulda 4. ve 5. snflarda sosyal derslere ve bilhassa tarihe ok merakl idim. Bundan dolay liselerde okutulan cildlik tarih kitaplarnn hepsini daha o zaman okumu ve kitaplardaki bilgileri renmitim. Ortaokulda iken gazete ve mecmualarda yaynlanan tarihi makale ve romanlardan baka bulabildiim tarih kitaplarn da okurdum. Yaz tatillerinde ricamz zerine babam beni ve benden iki ya kk kardeimi Bozkr'a gnderirdi. Bazen kasabada, bazen de Akapnar yaylasnda otururduk. Yaylada sk sk bir ka kyn halk birleerek elenirlerdi. Erkekler, Koca Oluk denilen bir emenin banda toplanr, gre, arakesti ve dierleri gibi oyunlar oynanr; sonra mzie geilirdi. Balama, cura, def, keman, grnata (klarnet) dan oluan alg takm hareketli, ahenkli ve nee verici Konya blgesi
Gngl., a.g.m., s. 35. Ark., a.g.m., s. 935. 24 Ark., a.g.m., s. 935. 25 Gngl., a.g.m., s. 937-938.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383). 26 Gngl., a.g.m., s. 938. 27 Smer., Kendi Kaleminden , s. 14.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383). 28 Gngl., a.g.m., s.34.; Bu konu ile ilgili Feda amil Ark u bilgiyi vermektedir. lkokulu Karaman Gazi Paa lkokulunda bitirdikten (1936) sonra, stanbul Haydarpaa retmen Okuluna girmi ve 1943te buradan baaryla mezun olmutur. Ark., a.g.m., s. 935.
23 22

14

trklerini alarlar; sadece delikanllar deil, yallar da kaklarla oynarlard. Yalnz yallar genlerin oyunlar sr'atli oynamalarn tenkit ederler ve "bu oyun bu kadar sr'atli oynanmaz" derlerdi. Gelin Pnar'nda toplanan kadnlar da ayn oyunlar oynarlard. Onlarn algc olarak sadece defileri vard. Fakat kadnlarn oyunlarn erkekler seyretmezlerdi.

Bozkr ilesinin gneyindeki Alanya, Gndomu ve Manavgat ilelerinde Yrkler yaarlard. Yrk, yr- fiilinden -k eki ile yaplm bir isim olup gebe demektir. Bu yrklerin Bozkr kylerinin yaylalarna bitiik yaylalar vardr. Bu Yrkler sadece davar yetitirmekle yetinmezler, Kohisar Gl'nden tuz, Aydn ilinden kuru incir getirerek kyllere satarlar veya budayla "deiik" ederlerdi. Yrkler boylu boslu, salkl insanlard. Kadnlar da yle olup etek kyafetleri ve taklar ile dikkati ekerlerdi. Bunlarn deve katarlar ile birlikte kasabadaki evimizin altndan ve yaylamzdan derin bir sessizlik iinde geileri bana ok kk iken tesir etmi ve bende onlar yakndan tanmak arzusunu uyandrmt. Trk topluluklarn incelemeye girimemde, phesiz, kk yata bu Yrkler'e kar duymu olduum ilginin byk bir pay vardr. 29

Faruk Smerin okulda en ok sevdii ders tarih dersidir ve bu sevgi onu ilerde byk bir tarih profesr yapacaktr. Tarihe olan byk ilgisi lise yllarnda da artarak devam etmitir.

Liseyi, stanbul Lisesinde okumutur. 9. snfta iken tarihi olmak iin gerekli olan almalara balamtr. Bunu kendisi yle aklar:

Lise IX. snfta annemin yardm ile eski yazy rendim. lk okuduum kitab, Ahmed Refik Bey'in Bizans Karsnda Trkler adl eseri idi. Sonra annem bir hoca tuttu. Bu hoca Kur'n okumakta ve eski metinleri anlamakta bana geni lde yardmc oldu. Gerekten faziletli bir insan olan hocamdan eski kltrmz hakknda ok ey rendim. 30 Pek ok eser okumutum eski yazda. Fuat Bey'in eserlerini, tarihi mecmualar, iktisat mecmualarn hep eski yazda bitirmitim. Bu arada Franszcam da ilerletiyordum. Franszca eserlerin pek ou ile de bu devrede karlatm. 31

29 30

Smer., Kendi Kaleminden , s. 14-15.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383). Smer., Kendi Kaleminden , s. 15.; Ark., a.g.m., s. 935.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383). 31 Gngl., a.g.m., s. 34.

15

II. Dnya Sava'nn srd lise yllarnda yaz tatillerini, ya memleketi Bozkr'da yayla ve dalarda doa gezi ve incelemeleri yaparak veya stanbul'daki ktphanelerde kitap okuyarak, alarak geiren Smer, 32 o yllar yle anlatr:

O yllarda II. Cihan Harbi devam ediyor. 1940larda Almanlarn ehre hcum edecei korkusu belirdi. Mzelerimizdeki kymetli eyalar, ktphanelerimizdeki deerli kitaplar baka yerlere tadk. Halkn bir blm memleketine geri dnd. Biz de o sene Toroslar'da yaylaya ktk. Alaiye taraflarndan gelen Yrklerle tantk. O yllarda onlar yakndan tanma frsatm olmutu. Ben, kardeim ve Bozkr'dan bir arkada daa kar, tabiat gezileri yapardk. Bu srada lise rencisiyim. Bizim, daa gezi yaptmz gren yallar bu ie bir trl akl erdiremez, "ne var da ta geziyorsunuz, rman boyunda serinleyin" diye nasihat ederlerdi. 33

Faruk Smer iyi bir lise eitimi almtr ve o da bunun farkndadr. Lisedeki eitimi ile ilgili unlar sylemektedir: Okul yllarmda lise hocalarm olduka kuvvetliydi. stanbul Lisesinde Orhan Seyfi Orhon vard. Onun iirlerini severdik, okurduk, memnun olurdu. Orhan Seyfi o zamanlar Vakit Gazetesi'nde de yazard. Ondan baka zerimizde etkili olan bir baka hoca Hakk Sha Gezgin'dir. Tannm bir tarihi yoktu. Eh ben vardm ya! aka bir yana tarihe ok meraklydm. Lisede tarih bilgi birikimim tamd. Bu artlarda Faklteye kaydolmutum. Orada da hocalarm benden ok memnundu. 34

Faruk Smer, 1942 ylnda liseyi bitirir. Tarih okumak istemektedir. Bir ara tereddt geirir. Ama sonunda tarih blmne kaydolmak iin; gereken asgar formasyon ve altyapya fazlasyla sahip olarak stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blm'ne kayt yaptrr. 35 Smer, bu teredddn yle aklar:

1942 ylnda liseyi bitirdim. Tarih aratrcs olmak istiyordum. Buna lisede iken karar vermitim. Yalnz stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi Tarih Blmne kayd olacam gnlerde bir tereddt meydana geldi. Tbbiye'ye gitsem daha iyi olmaz m? alkan bir gencim, iyi bir doktor olur, ok para kazanrm diye dndm. Fakat tarihten
32

Ark., a.g.m., s. 935. Gngl., a.g.m., s. 34. 34 Gngl., a.g.m., s. 34. 35 Ark., a.g.m., s. 935.
33

16

uzaklamak, sevgiliden ayrlmak demek olan bu dnce, beni gittike daha fazla rahatsz ettii iin, Edebiyat Fakltesi Tarih Blmne kaydolarak bundan kurtuldum. Hekim olmadmdan dolay da katiyen pimanlk duymadm. Geri imdi hi bir malm yoktur. Ama eserlerimle milletime ve ilme yapm olduum hizmet, bana gerekten mutluluk vermektedir. Onun iin genlere, yksek tahsillerini mutlaka alka duyduklar konular zerinde yapmalarn tavsiye ederim. Bundan asla pimanlk duymayacaklar gibi, milletlerine ve insanla da hizmet etmi olacaklardr. Bu hizmetin verdii mutluluu para asla veremez. 36

Ailesi onun iyi konutuunu syleyip hukuk okumasn istemektedir. Ancak bu konuda kendisine bask yapmazlar ve tarih okuma kararn memnuniyetle karlarlar.

Faruk Smer, gayret ve alkanl ile fakltedeki hocalarnn da sevgi ve takdirlerini kazanm, zamann en tannm deerli ilim adamlar durumunda bulunan byk otoritelerinden dersler okumu, onlarn zel sohbetlerinde bulunmu ve kendilerinden geni lde istifadeye almtr. 37

Fakltede ders ald ve yararland hocalar hakknda Smer u bilgileri vermektedir. Fakltedeki hocalarmz deerli ilim adamlar idiler. ok zengin arivleri dolaysyla bize ok faydalar dokunmutur.

Talebeliimiz esnasnda Ortaa Trk Tarihi zerinde aratrmalar yapmakta olan M. F. Kprl, M. H. Yinan, A. Z. V. Togan, A. N. Kurat, O. Turan gibi kuvvetli bir kadro vard. Hepsi de beka diyarna gm olan bu muhterem insanlar birinci snf ilim adamlar idiler. ounun derslerini dinlediim gibi, hepsinin eserlerini okudum, sohbetlerinde ok bulundum ve pek faydalandm. imdi bu aziz hocalarm hznl bir zlemle aramaktaym. 38

36

Smer., Kendi Kaleminden , s. 15.; Bu olay Trk Edebiyat adl dergide yaynlanan rportajda u ekilde anlatr: Liseyi bitirince Edebiyat Fakltesine gitmeye karar verdim. Son snftayken Trkiyat Enstitsn gidip grmtm. imdiki niversitenin sa tarafnda lokanta olarak kullanlan bina eskiden Trkiyat Enstits'yd. Kendimi o okula gitmeye hazrlamtm. Fakat okuldan mezun olunca arkadalar sz birlii ettiler, hep birlikte Tbba girme karar aldlar. Bana da o ynde bask yapyorlard. Tp daha iyi bir hayat verebilirdi, fakat o an kendimi sevgiliden ayr kalm biri gibi hissettim. Bir hafta uykusuz kaldm. Baktm olmayacak, gittim Edebiyat Fakltesine kaydoldum. Bylece sevgiliye kavumutum.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383). 37 Ark., a.g.m., s. 935-936. 38 Smer., Kendi Kaleminden , s. 16.; Ark., a.g.m., s. 935.

17

Osman Turann, eserleriyle Seluklu Devleti zerinde yetimeme katks oldu. Ona da Kprl gibi siyasete girme diye ok yalvarmtk. nk ilim adam zor yetiiyor. Ben ok iyi hatrlyorum. Doentlik imtihanlarnda 4-5 safha vard, ilk, olmazsa ikinci sene tekrar. Trkeden yabanc dile eviri, kaynak diller Arapa-Farsa, bileceksin. Bunlar olmasa bir sene sonra tekrar gel. 6 ders verilir. Yazn unu hazrla derler, 45 dakika srede onu sun. Ali nan derin bir his duyduum byk alimdi. Bir bilim adam hocasyla yetiir. Nasl bir usta olmazsa iyi rak yetimiyor, iyi hoca olmaynca da talebe yetimiyor, bu her meslekte byledir. Bir meraklnn iyi bir ustann yannda yetimesi lzmdr.

Ali Kra'la Bayazt'ta yaz mevsiminde sabah ettiimiz gnler olurdu. Kllk'te oturur bir tarih sohbeti balatrdk, gne stmze doard. Atalarmza layk olamadmz, onlarn yolundan gidemediimizi, geri kalmamzn sebebinin bu olduunu dnp hayflanrdk. Bir gn Ali Kra gidelim onlardan zr dileyelim dedi. Kanuninin, Yavuz Sultan Selimin trbesine gittik. Dua ettik, onlardan zr diledik.

Tek eflikten sonra kltr hayatna kavga girdi. niversite son derece itibarlyd. lmin salam temelleri kurulmutu. O yllarda Alman ilim adamlar gelmiti. "Hallar Tarihi"nin yazar Stefan Rainsman bize Bizans Tarihi verdi. Mezopotamya Tarihinde Alman tarihilerinden ders aldk. Avrupa lkelerinde Dil-Tarih-Corafya alannn en byk otoritelerinden ders alyorduk. Fuat Kprl, Zeki Velidi Togan, Cavit Baysal feyz aldm hocalarmd. Usta-rak ilikisine inanyorum. Fuat Kprly ok iyi okumutum. Ankara'da asistanken bana hususi imtiyaz ve alka gsterirdi. Her trl meseleyi tartrdk.

Mmtaz Turhan, Orhan aik Gkyay, Mehmet Kaplan, dris Kkmer ders aldm, faydalandm dier ahsiyetlerdi. 39

Smer, Osmanl tarihine -zellikle klasik devir- de olduka ilgi duymakla beraber, o zamanlar Seluklular ve Beylikler Devri Trk Tarihi pek aratrlmam, bakir bir saha olduundan, Ortaa Trk tarihini ihtisas alan olarak semitir. 40 Bununla ilgili olarak Smer, bir yandan asl derslere devam ederken, dier yandan da ihtisas sahasnn kaynak

39 40

Gngl., a.g.m., s. 34-35. Ark., a.g.m., s. 936.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 16.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383).

18

dilleri olan Arapa ve Farsa derslerine devam etmi ve bunlara hakim olmak iin husus bir gayret sarf etmitir. 41

Seluklular ve Beylikler Tarihi ile ilgili almalarn devam ettirirken faklte hocalarnn ona ilgisini ve almalarn yle anlatr: Okulda eski gelenek devam ediyordu. stikbal grdkleri renciyi destekleyip, elinden tutuyorlard. Ksaca hocalar renciye sahip kard. Ben de gece gndz altm. Burs almtm, onu hak etmeye alyordum. 42

Fakltede drdnc snftayken Anadolu'daki Trk topluluklar hakknda bilgi toplamak iin arivlerdeki Tahrir Defterleri zerinde almaya balam ve "XVI. Yzylda Anadolu'da Trk Oymaklar" balkl mezuniyet tezi, bu alma sonucunda meydana gelmitir.

Faruk Smer stanbul niversitesi Tarih Blmnden, "Anadolu Trk Boy ve Oymaklar (XVI. ve XVII. Asrlarda)" adl lisans teziyle (stanbul 1947, 68 sayfa, baslmamtr), 1948 ubatnda, Ord. Prof. M. H. Yinan'n banda bulunduu Ortaa Tarihi Krss'nden "pekiyi" derece ile mezun olmutur. 43

Yksek renimini baaryla tamamlayan Faruk Smer, akademik kariyer yapmak istemi, fakat mezun olduu fakltede kendi ifadesiyle "kadrosuzluk" dolaysyla buna imkn bulamadndan, Mill Eitim Bakanl'ndan ald bir bursla, A DTCF Ortaa Tarihi Krss'nde 01. 07. 1948'de Doktora almalarna balam ve esas itibariyle lisans tezinin mekn bakmndan geniletilmesiyle hazrlad "XVI. ve XVII. Yzyllarda Anadolu-Suriye ve El-Cezire'de Ouz Boylarna Mensup Teekkller" (Ankara 1950, 262 sayfa, baslmamtr.) adl tezle, "pekiyi" derece ile 24. 05. 1950'de "Edebiyat Doktoru" unvan ve payesini kazanmtr. 44

Bu durumu kendisi u ekilde anlatmaktadr. stanbul niversitesi Tarih Blmn bitirmeme ramen, kadrosuzluktan dolay doktoray Ankara'da yaptm. Osman Turan'n
41

Smer., Kendi Kaleminden , s. 16.; Ark., a.g.m., s. 936.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383). Gngl., a.g.m., s. 35. 43 Ark., a.g.m., s. 936.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 16.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383).; Faruk Smer Maddesi, Trk Ans., Cilt: XXX, s.113. 44 Ark., a.g.m., s. 936.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 16.; Akpnar., a.g.m., s. 43(383).; Faruk Smer Maddesi", Trk Ans., Cilt: XXX, s.113.
42

19

yannda asistanlk yaptm. Tarihi olmamn sebebi aratrma yapmakt. Trk tarihine, ilmine hizmet etmek istiyordum. Ne para, ne hret dndm eyler deildi. 45

Ancak MEBndan ald burs nedeniyle niversiteden ayrlmak ve burs karl, kendisine yklenilen iki yl yedi ay, yirmibe gnlk zorunlu hizmet mkellefiyeti dolaysyla, Milli Eitim Bakanlnca, stanbul Sleymaniye Ktphanesi'ne memur olarak 31. 08. 1950 tarihinde tayin edilmitir. Burada, drt ay, on gn kadar altktan sonra, grevinden kiisel nedenler dolaysyla, 05. 01. 1951 tarihinde istifa etmitir. 46

Bu aradan sonra tekrar akademik almalarn devam ettirmek iin niversiteye gemek istemitir. 29. 09. 1952'de alm olan bir snav kazanarak evvelce dardan, MEB adna doktora yapt A DTCF Ortaa Tarihi Krss'ne iki yl aradan sonra, asistan olmu (31. 01. 1953) ve 14. 01. 1951'de asillii onanarak akademik hayata resmen intisap etmitir. 47

1955'de " Karakoyunlular, I. Kabilev Bnyeleri ve Balangtan Cihanah'a Kadar Siyas Tarihleri" (Ankara 1954, 182 sayfa) adl tezle, doentlik snavna girmi ve "niversite Doenti" unvann kazandktan sonra, ayn yl kurulan Ortaa Tarihi Komisyonu'nun 03. 12. 1955 tarihli mspet raporuyla, A DTCF Ortaa Tarihi Krss "Eylemli Doentlii"ne getirilmitir (16. 12. 1955). 48

Do. Dr. F. Smer, eylemli doent oluundan alt ay sonra, askerlik grevini yapmak zere, 1956 yaznda silah altna alnm (01. 06. 1956), ilk alt aylk eitim devresini Ankara Yedeksubay Ordu Donatm Okulu'nda, geri kalan hizmetini de Genelkurmay Bakanl Harp Tarihi Dairesi Tetkik Kurulu'nda yerine getirmitir. Burada terhisine kadar (30. 11. 1957) tamamen mesleiyle ilgili almalarla grevlendirilen Yd. Ord. Atm. F. Smer, te yandan, 1957 yl Mart-Haziran aylar arasnda haftada iki gn resm izinli olarak fakltesinde dersler, konferanslar da vermi, krssnn ilm faaliyetlerine katlm, aratrmalarn da srdrmtr. Bylece askerliinde geen birbuuk yln, bir yln da tamamen bilimsel ve akademik almalar iinde geirmitir. 49

45 46

Gngl., a.g.m., s. 35. Ark., a.g.m., s. 936. 47 Ark., a.g.m., s. 936.; Faruk Smer Maddesi, Trk Ans., Cilt: XXX, s.114. 48 Ark., a.g.m., s.936.; Smer., Kendi Kaleminden , s.16.; Ark., a.g.m., s.936.; Akpnar., a.g.m., s.43(383).; Faruk Smer Maddesi, Trk Ans., Cilt: XXX, s.114.; Gngl., a.g.m., s.35. 49 Ark., a.g.m., s.936-937.

20

Askerlik dnnde, mevzuat gereince, kurulan komisyonun 26. 11. 1957 tarihli mspet raporuyla, yeniden eski krssne eylemli doent olarak atanm ve grevinin bana dnmtr. 50 Bu durumu Smer yle anlatr:

1.5 yl sren askerlik grevimi yaptm. Terhis olunca tekrar aratrmalarma baladm. Aratrmalar ktphanelerde, arivlerde ve arazide yaplyordu. Ayrca dnyann her yerinden Finlandiya, Hindistan, Amerika ve Japonya gibi lkelerden de, btemin verdii imkn nispetinde, kitaplar getirtiyordum. 51

1959-1960 yllarnda Ankara niversitesi adna misafir retim yesi (doent) olarak Londra'da bulunmutur. 52

Doentlikteki be yllk bekleme sresini doldurmu ve "Ouzlar'a Ait Destan Mahiyette Eserler" (A DTCFD, XVII/3-4, 1959, Ankara 1961, 359-456) adl takdim teziyle, kurulan bilim komisyonunun 21. 12. 1962 tarihli mspet raporuyla, 15. 02. 1963'de niversite profesrlne ykseltilmitir. 01. 04. 1970'te de A DTCF Ortaa Tarihi Krss eylemli profesrlne atanmtr. 53

18. 06. 1974'te, Prof. Dr. A. N. Kuratn lm ile boalan mezkur krsnn bakanlna getirilmi, 10. 07. 1982'de de uzun yllar grev yapt DTCF'den, aratrmalarna daha fazla zaman ayrmak iin, kendi isteiyle 58 yanda emekli olmu ve bundan sonra kendisini tamimiyle ilm almalara vermitir. 54

FARUK SMERN LM

1958'de bir iltihap sonucunda sa gzn kaybetmi, 1977'de de bir mide ameliyat geirmi olmasna ramen, gl bir bnyeye sahipti ve salkl grnyordu. Son zamanlarnda, almalarn evinde byk bir hzla srdrmekte ve ilim dnyasna yeni eserler vermekte iken, karacier kanserine yakalanmt. Bu arada, ne yazk ki, bir trafik kazas
50 51

Ark., a.g.m., s.937. Smer., Kendi Kaleminden , s.16.; Ark., a.g.m., s.936.; Akpnar., a.g.m., s.43(383). 52 Gngl., a.g.m., s.35. 53 Ark., a.g.m., s.937.; Smer., Kendi Kaleminden , s.16.; Akpnar., a.g.m., s.43 (383).; Faruk Smer Maddesi, Trk Ans., Cilt: XXX, s.114. 54 Ark., a.g.m., s.937.

21

sonucunda ikiz oullarndan by Kutlu'yu da kaybetmiti. Bundan ok mteessir olan ve sarslan hocamzn hastal -belki bunun da etkisiyle- iddetlenmi 55tir. Oullarndan birinin erken yata vefat Smerin ksa bir sre sonr a lmnde byk rol oynam 56 ve kurtulamayarak tedavi grd Cerrahpaa Tp Fakltesi Hastanesi'nde, 21 Ekim 1995 Cumartesi gn, saat 17.15te 57 71 yanda hakkn rahmetine kavumutur. Cenazesi, 26 Ekim 1995 Perembe gn Trk Dnyas Aratrmalar Vakf'nda saat 10.00'da dzenlenen bir treni mteakip, Ftih Camiinde klnan le namaznn ardndan Kozlu'daki aile mezarlnda defnedilmitir. 58

Prof. Dr. Faruk Smer, Evli ve drt erkek ocuk babasdr. ki kez evlenmitir. Kendisi gibi bir tarihi olan ilk ei Prof. Dr. Mine Erol Hanm'dan (imdi emekli) Seluk adl bir, ikinci ei, ev hanm Cemile Nilay Smer Hanm'dan (do. 1936)'da, Ali Kutlu (do. 1970lm. 1995), Cevat Mutlu (do. 1970) ve Zeki Gltekin (do. 1971) adlarnda olu olmutur. 59

ngilizce, Franszca, Arapa ve Farsa bilen Prof. Dr. Faruk Smer'in, tez, kitap, makale, tebli, ansiklopedi maddesi, tenkitli metin neri, eviri, tenkit, konuma vb. gibi pek ok eseri mevcuttur. 60 Bizim tespitlerimize gre, 400'n stnde baslm ve baslmam eseri ve yayn bulunmaktadr. Yapt almalarla, verdii orijinal eserlerle Trk Tarih ve kltrne byk katklarda bulunmutur.

55 56

Ark., a.g.m., s.937. Akpnar., a.g.m., s.44 (384).; Ark., a.g.m., s.937. 57 Trk Dnyas En Byk Tarihilerinden Faruk Smeri Kaybetti, TDTD, Say: 119, Kasm 1996, s.17.; Ark., a.g.m., s.937. 58 Ark., a.g.m., s.937. 59 Ark., a.g.m., s. 937.; Akpnar., a.g.m., s. 44(384). 60 Ark., a.g.m., s. 940.

22

II. BLM ESERLER A-TEZLER Lisans Tezi: stanbul niversitesi Tarih Blmn bitirme tezi olarak; "Anadolu Trk Boy ve Oymaklar (XVI. ve XVII. Asrlarda)" adl konuyu hazrlamtr. Fakltede drdnc snftayken Anadolu'daki Trk topluluklar hakknda bilgi toplamak iin arivlerdeki Tahrir Defterleri zerinde almaya balam ve "XVI. Yzylda Anadolu'da Trk Oymaklar" balkl mezuniyet tezi, bu alma sonucunda meydana gelmitir. Tezini 1947 ylnda tamamlam ve mezun olmutur.

Lisans tezi 68 sayfa olup (baslmamtr) bugn Merkez Ktphanesi, Nr. 1471de yer almaktadr. Ayrca bu tez EF Tarih Seminer Kitapl, Nr. 410da da yer almaktadr. 61

Doktora Tezi: Yazarmzn doktora tezi; "XVI. ve XVII. Yzyllarda Anadolu-Suriye ve El-Cezire'de Ouz Boylarna Mensup Teekkller"dir. Lisans tezinin mekan olarak geniletilmi hali olan bu tezi A DTCFnde 1950 ylnda hazrlamtr. Tez, 262 sayfadr (baslmamtr.).

Doktora Tezi, A DTCF Tarih Enstits, Nr. 90da yer almaktadr. Ayrca yine A DTCF Ktphanesi, Nr. 69da da bir nshas mevcuttur. 62

Doentlik Tezi: "Kara-Koyunlular (Balangtan Cihn-ah'a Kadar)" adl doentlik tezini 1955 ylnda tamamlam ve yaplan imtihanlar baaryla vererek doentlik nvann kazanmtr. Doentlik tezi 169 sayfa olup, daha sonra kitap haline getirilmi ve TTK tarafndan 1967 ylnda baslmtr. Doentlik tezi Kara-Koyunlular kitabnn birinci cildi olarak dnlm ancak ikinci cildi yazarmzn mr vefa etmedii iin yazlamamtr. Kara-Koyunlular kitab, 1984 ve 1992 yllarnda TTK tarafndan iki defa daha baslmtr.

61 62

Ark., a.g.m., s. 940. Ark., a.g.m., s. 940.

23

Profesrlk Tezi: Profesrlk takdim tezi olarak, "Ouzlara Ait Destani Mahiyette Eserler" adl incelemesi ile 1963 ylnda profesrlk unvann almtr. Bu inceleme A DTCF Dergisinde de yaynlanmtr. 63 "Ouzlara Ait Destani Mahiyette Eserler" adl incelemesi; daha sonra yazd ancak lmnden sonra yaynlanabilen, Trk Cumhuriyetlerini Meydana Getiren Eller ve Trk Destanlar adl kitabna da kaynaklk etmitir.

B-KTAPLAR Prof. Dr. Faruk Smerin bizzat yazm olduu kitaplar, kaynak yaynlar ve evirileri olmak zere Trk ve dnya tarihine kazandrd yirmi iki tane eser vardr. Bunlardan 19 tanesi hayatta iken veya vefatndan sonra baslmtr. Ancak eseri hibir ekilde baslamamtr. Faruk Smerin kitaplarn blm altnda incelememiz uygun olur.

1. Kendisinin Yazd Veya Yazlmasna Katkda Bulunduu Kitaplar: Prof. Dr. Faruk Smer bu kitaplar ya kendisi yazm ya da yazlmasna katkda bulunmutur. Bu kitaplar unlardr:

Turksh Archtecture (Trk Mimarisi): Turksh Archtecture orijinal ismiyle ngilizce olarak yaynlanmtr. Kitab, Faruk Smerin kendisi ile birlikte alt kii yazmlardr. Kitabn yazlmasnda; Ord. Prof. Suut Kemal Yetkin, Ord. Prof. Hilmi Ziya lken, Prof. Dr. Tahsin zg, Prof. Dr. Neet aatay, Prof. Dr. Faruk Smer ve Dr. Haluk Karamaaral yer almtr. Kitab Prof. Dr. Ahmet Edip Uysal tercme etmitir. Ankara niversitesi Basmevi (lahiyat Fakltesi Trk ve slam Sanatlar Enstits Yayn) tarafndan 1965de yaynlanmtr. Ankarada baslan kitap 190 sayfadan olumaktadr. Kitapta; Anadoluyu Anadolu yapan ve Trk damgasn Anadolunun drt tarafna vuran tarihi eserler ve bu eserlerin mimarisi hakknda bilgi verilmitir. Trk Mimarisi adl bu eser yedi balktan olumaktadr. Bu balklar; 1. Giri, 2. Camiler, 3. Medreseler, 4. Trbeler, 5. Saray ve kkler, 6. Kervansaraylar, 7. Plan ve figrler eklindedir.

Trk Mimarisi adl kitap, daha nce UNESCO tarafndan sermaye salanmak suretiyle iki defa daha baslmtr. 1959 ylnda dzenlenen First International Congress of Turkish

63

F. Smer., "Ouzlara Ait Destani Mahiyette Eserler", A DTCFD, Cilt: XVII, Say: 3-4 (Temmuz-EyllAralk), 1959, Ankara 1961, s. 359-456.

24

Arts da bilim dnyasna sunulmutur. Daha sonra Turkish Decorative Arts adyla ikinci defa baslmtr. Anin basks kitabn nc basksdr.

Ouzlar (Trkmenler) Tarihleri-Boy Tekilat-Destanlar: Faruk Smerin en nemli eseri olan Ouzlar (Trkmenler), kitabnn bizim incelediimiz 5. basks Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan 1999 ylnda stanbulda baslmtr. Kitap 488 sayfa ve eklerden olumaktadr.

Sunu, daha nceki basklarn nszleri, giri ve asl blmlerden oluan Ouzlar kitab blmden olumaktadr. Birinci blmde; Ouzlarn tarihi, ikinci blmde; boy tekilat ve boylar, nc blmde ise; destanlar anlatlmaktadr. Bunlar zet blm izlemektedir. zetten sonra Ouzlarla ilgili baz ek bilgiler (Ouz boylarnn nfus ve damgalar) ve haritalar verilmitir. Bunlar yledir: - XVI. yzylda Anadoluda Ouz boylarna ait yer adlar - Yer adlar saysna gre Ouz boylar - Anadolu ve Suriyedeki Trkmen oymaklar ile ilgili listeler A. En eski liste (XIV. Yzyl) B. Halil Zahirinin listesi (XV. Yzyln birinci yars) C. Katip elebinin listesi (XVII. Yzyl ortalar) . Seyyah Niebuhrun listesi (1764) D. V. Langloisnin ukurovadaki oymaklara dair listesi (1857 yl) E. Dr. akr Olunun Bat Anadoludaki Yrk oymaklarna dair listesi (XIX. Yzyln ikinci yars) - randa yaayan Trkmen asll oymaklar ile ilgili listeler A. Duprnin listesi B. Lady Shellin listesi - Hazar-tesi Trkmenlerinin oymak tekilat ile ilgili listeler.

Ouzlar kitab bu gne kadar be bask yapmtr. Bu basklarn ilki 1967 (468 sayfa) ylnda ikincisi ise; 1972 ylnda A DTCF tarafndan yaynlanmtr. nc bask baz ilavelerle 1980 ylnda Ana Yaynlar tarafndan yaynlanmtr. Drdnc (1992) ve beinci (1999) basklar Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan yaplmtr. Ouzlar kitabnn ortaya kn Faruk Smer kendi hal tercmesinde u ekilde anlatmaktadr:

25

1964 ylnda benim iin en byk gaye olan "Ouzlar" adl kitabm yazmaya baladm. Konunun tamamna yakn ksm, 15 yldan beri blmler halinde incelenerek yaynlanmt. Ouzlar, umumiyetle, geceleri yazyordum. Bu ekilde daha fazla bir ilerleme grlyordu. Yazdklarm beenmez isem, enmeden onlar yeniden kaleme alyordum. Eserin yazlmas iki yl, baslmas da bir yl srdkten sonra 1967 ylnda yaynland. Bylece dnya apnda meydana getirdii eserleri az ok bilinen, fakat kendisi bilinmeyen byk yazar (=Ouzlar) dnyaya tantlm oldu. 64

Eser 1992 ylnda Ouz Boylar Damgalar ile haritalar karlarak, Kiril harfleri ile Azeri Trkesine evrilmi, (Trc. Ramiz Esger, nsz. Prof. Dr. Kamil Veliyev), Bak 1992, 432 sayfa (Azerbaycan Republikas Devlet Matbuat Komitesi). 65

Faruk Smerin Ouzlar (Trkmenler) adl kitab Trkmenistan Trkesine de evrilmitir. Dnya Trkmenleri Aratrma Enstits Bakan Muhammet Aydoduyev tarafndan Trkmen Trkesine evrilen bu kitabn bir rnei, Trkmenistan Cumhurbakan Saparmurat Trkmenbana hediye edilmitir. 66

Ayrca yine bu kitabn giri ksm, Yeni Trkiye Dergisi, Cilt: III, Say: 15, MaysHaziran 1997, s. 251-260 (Trk Dnyas zel Says) 67 nda yaynlanmtr.

Kara-Koyunlular (Balangtan Cihan-aha Kadar): Bu kitap, Trk Tarih Kurumu tarafndan Ankarada 1967 ylnda baslmtr. Kara-Koyunlular kitab 167 sayfadan olumaktadr.

Kara-Koyunlular kitabnda, nsz, kaynaklara dair (Kara-Koyunlu Devleti ile ilgili kaynaklar), Kara-Koyunlular ulusu ve siyasi tarihleri balklar yer almaktadr. Kitap iki blmden olumaktadr. Birinci blm Kara-koyunlu ulusu, ikinci blm siyasi tarihleridir.

Kitabn iki ciltten olumas tasarlanm ancak bu gereklememitir. Yazarmzn mr kitabn ikinci cildini yazmaya yetmemitir. Prof. Dr. Faruk Smer doentlik tezini (Kara
64 65

Smer., Kendi Kaleminden , s. 16. Ark., a.g.m., s. 941. 66 Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Blteni, Cilt: XII, Say: 37, Eyll-Aralk 1999, A Basmevi, Ankara 2000, s. 196. 67 Ark., a.g.m., s. 941.

26

Koyunlular-Balangtan Cihan-aha Kadar) gelitirerek Kara-Koyunlular kitabn meydana getirmitir. Yazarmz bu durumu u ekilde anlatmaktadr.

Bu eser "doentlik tezi" olarak 1954 ylnda hazrlanmtr. Eserin bu zamana dein yaynlanmamas Kara-Koyunlu tarihinin geri kalan ksmn da yazp tek bir cilt halinde bastrmak istememden ileri gelmiti. Hatt daha sonralar, baz bakmlardan beni tatmin etmeyen bu cildi de yeniden kaleme almay dnyordum. Fakat baka konu ve meseleler zerinde sonu gelmez meguliyetlerim sebebiyle bu istek bir trl tahakkuk etmedi. Bunu yakndan bilen baz meslektalarm eserin bu hali ile yaynlanmas hususunda beni tevik etmekte idiler. Onlar bu yaynn, ayn zamanda, eserin II. cildinin hazrlanmasnda da mil olacan sylyorlard. Zaman getike bu meslektalarmn mtalaalarnda ne kadar hakl olduklar anlalyordu. 68

Eserin birinci cildinin ilk basks bu ekilde 1967 ylnda Trk Tarih Kurumu tarafndan yaplmtr. Kitap, sonra iki bask daha yapmtr. 1984, 1992 yllarnda yaplan basklar da Trk Tarih Kurumu yayndr.

Safev Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trklerinin Rol (ah smail le Halefleri ve Anadolu Trkleri): Faruk Smerin bu eseri Trk Tarih Kurumu tarafndan Ankarada 1992 ylnda baslmtr. Kitap 265 sayfadr.

Kitap; nsz, giri ve drt blm ile sonular, ah smailin iirlerinden semeler ve ngilizce zet blmlerinden olumaktadr.

nsz blmnde eserin yazl gayesi hakknda bilgi verilmitir. Giri blmnde eyh Cneyd ve eyh Haydarn faaliyetlerinden bahsedildikten sonra, ah smailin Safev Devletini kurmas anlatlmtr. Birinci blmde, ah smail devri, ikinci blmde, ah Tahmasb devri, nc blmde, II. ah smail ve Sultan Muhammed devirleri, drdnc blmde ise; ah Abbas devri anlatlmtr.

68

F. Smer., Kara-Koyunlular (Balangtan Cihan-aha Kadar), TTK, Ankara 1967, s. IX.

27

Kitap bugne kadar iki bask yapmtr. Birinci bask 1976 ylnda Ankarada Seluklu Tarih ve Medeniyeti Yayn tarafndan; ikinci bask ise, 1992de Trk Tarih Kurumu tarafndan yaynlanmtr.

Safev Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trklerinin Rol adl kitap, Trk ve dnya tarihi asndan son derece byk neme haizdir. nk, Walter Hinz, Almanlarn en tannm ranistlerinden biridir. Bu bilgin, olduka gen yalarnda (30) nemli bir iddia ve tezle Irans Aufstieg zum Nationalstaat im 15. Jahrhundert, 1936 (15. yzylda rann Milli Bir Devlet Haline ykselii) adl bir eser yazmtr. Bizde Tarih Kurumunca (Uzun Hasan ve eyh Cneyd) st bal ile yaynlanan bu eserin ana tezi, adndan da anlalaca zere Safev Devletini milli bir ran devleti olarak gstermesidir. Geri Hinzin bu tezi baz batl bilginlerce (Brockelmann, Rypka, Cahen) ksaca tenkit edilmise de bu tez asl, btn belge ve delilleriyle ve akl ile Faruk Smerin yukarda zikredilen eseriyle cerh edilmitir. Kendisi bu konuda yle der: Bu eserle, 1501 ylnda Safev Devletini kuran Trk unsurun, ezici ounluunun Anadoludan rana gen Trkler olduu kesin bir ekilde meydana km oldu. 69

Trklerde Atlk ve Binicilik: Trklerde Atlk ve Binicilik kitab 1983 ylnda TDA tarafndan stanbulda baslmtr. 132 sayfa olan bu kitap I. Cilt olarak yazlmtr.

Kitap, giri ve iki blmden olumaktadr. Birinci blmde binit takm, ikinci blmde binit takm ile ilgili deyimler ve tarihi bilgiler verilmitir. Ayrca eitli yre ve ehirlerden alnm at ss ve eyalarnn resimleri de kitabn sonunda verilmitir. Faruk Smer, bu kitab yazmaktaki gayesini u ekilde aklar: Zamanmzdaki binit takmnn incelenmesi, anlalaca zere etnograflarn alma sahasna giren bir konudur. Fakat onlar bu vazifelerini yapmadlar. Durum byle devam ederse ki bana edecek gibi grnd- bir Trk eerini, ksa bir zaman sonra, mzelerimizde dahi grmek mmkn olmayacak ve hatta onun ksmlarna ait isimlerin emin bir ekilde tesbit edilememesi tehlikesi ile karlalacakt. Esasen epeyce bir mddetten beri lkemizin birok blgelerinde Trk eerinin yerini yabanc asll eerler alm bulunuyorlard. te, bu konuyu ele alp incelememizin balca sebebi budur. Tarihteki Trk atl, binicilii ve binit takm ile ilgili meselelerin aratrlmas tarihilerin vazifesi olduundan bunlara dair

69

Akpnar., a.g.m., s. 383.

28

kaynaklardaki bilgileri eskiden beri toplamakta idim. Bugnk binit takmn incelemeye karar vermem bu bilgilerin de ilenip burada neredilmesine gzel bir vesile tekil etti. Bundan dolay daha fazla bir mutluluk hissettiimi ifade etmek isterim. 70

Trklerde Atlk ve Binicilik adl kitabn ikinci cildi de dnlm ancak baslamamtr. Bunu I. cildin nsz blmnden reniyoruz. Faruk Smer II. cilt hakknda nszde u bilgileri vermitir: II. bahiste binit takm ile ilgili deyimlerin tarihi gelimeleri incelenmitir. Bundan u netice de kmtr ki, en eski deyimlerin ou Trkiye Trkesinde muhafaza edilmitir. Binit takmna dair eski kaynaklarda rast gelinen bilgilere de daha ok bu bahiste yer verilmitir.

Aratrmamzn II. blm de ksa bir zaman iinde yaynlanacaktr. Bu blmde atlarn beden yaplar, donlar ve yry ekillerine ait isimler zerinde durulacak, bakmlar ve hastalklar hakknda gerek halkmzdan elde edilen, gerek tarihi kaynaklardan karlan bilgiler anlatlacaktr. Atlar ile ilgili baz mhim tarihi geleneklerden de bu blmde sz edilecektir. 71

Eski Trklerde ehircilik: Smerin bu kitab Trk Tarih Kurumu tarafndan 1994 ylnda Ankarada baslm olup 112 sayfadr. Kitap nsz ve asl blmden olumaktadr.

Kitapta, Trklerin yerleik hayata (ehir hayatna) geileri hakknda bilgi verilmitir. Yerleik hayata geildikten sonra Trkler tarafndan kurulan ehirler anlatlmtr. Mool istilas ile bu ehirlerin byk zarar grd aktarlmaktadr. Eski Trk devletlerinin ehircilik konusunda inden etkilendii anlatlr. Ayrca kitapta, Trk kltrnden de bahsedilmektedir.

Kitabn sonunda eski Trk ehirlerinin resmi ile bu ehirleri gsteren harita yer almaktadr. Bu haritay Faruk Smer kendisi hazrlamtr. Bunu u ifadesinden anlyoruz. Epeyce zahmet ekilerek tarafmzca meydana getirilmi olan bu haritann, metnin anlalmasnda yardmc olacan umuyorum. 72

70 71

F. Smer., Trklerde Atlk ve Binicilik, s. IV. Smer., a.g.e., s. V. 72 F. Smer., Eski Trklerde ehircilik, TTK, Ankara 1994, s. VII.

29

Yabanlu Pazar - Seluklular Devrinde Milletler Aras Byk Bir Fuar (An Important International Fair During The Saljuk Period): Trk iktisat tarihi asndan nemli bir eser olan bu kitap 1985 ylnda stanbulda Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan yaynlanmtr. 132 sayfa olan kitap uzun uralar sonucu kaleme alnmtr. Faruk Smer, Yabanlu Pazarnn yerini tespitinde uzun sre aba harcamtr. nk bu tarihe kadar Yabanlu Pazarnn kurulduu yer tam olarak bilinmemektedir. Yabanlu Pazar hakknda slam kaynaklarnda bilgi vardr. Bu bilgilere gre o dnemde kurulan pazar Faruk Smerin ifadesiyle, dnyann en byk milletleraras fuar zelliini gstermektedir. Bu fuardan Mevlanann Mesnevisinde de bahsedilmektedir. 73

Kitap, nsz, giri, Yabanlu Pazar, ngilizce tercmesi ve iki ekten olumaktadr. I. ekte Zamant Kalesi, II. ekte ise Bey Barsn 1277 ylndaki Anadolu seferine dair bnzZhirin risalesinin tercmesi verilmitir. Ayrca eklerin ngilizce tercmesi de verilmitir. Kitabn sonunda ise Yabanlu Pazar ve Zamant Kalesi ile ilgili vesikalar bulunmaktadr.

Eshbl-Kehf (Yedi Uyurlar): Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan 1989 da stanbulda baslan kitap 92 sayfadr. nsz ve konuyu takiben kitabn sonunda harita ve resimlere yer verilmitir.

Kitapta; slam dnyas iin nemli olan Eshbl-Kehf hakknda bilgi verilmektedir. Faruk Smer bu eseri ile Eshbl-Kehfin 309 yl uyuduu maarann Maran Afin ilesinde yer aldn ileri srmektedir.

Seluklular Devrinde Dou Anadoluda Trk Beylikleri: Faruk Smer tarafndan yazlan bir dier kitap olan Seluklular Devrinde Dou Anadoluda Trk Beylikleri, Trk Tarih Kurumu tarafndan 1998 ylnda Ankarada baslmtr. Kitap 100 sayfadr.

Kitap; nsz, Mengcekler, Saltuklular, Ahlat ehri ve Ahlatahlar blmlerinden olumaktadr.

73

F. Smer., Yabanlu Pazar, TDAV, stanbul 1985, s. 11. n Yabanlu der miyn-i ehr h Ez nevhi yed nca behr h Yabanlu ehirler arasnda bulunduu iin oraya blgelerden (lkelerden) emtia gelir.

30

nsz blm giri mahiyetinde olup Seluklular devrinde Dou Anadolu hakknda bilgi verilmektedir. I. blmde, Mengceklilerin siyasi tarihi, sosyal ve kltrel yaps hakknda bilgi verilmektedir. Blmn sonuna Mengceklilerin soy kt ve

Mengceklilere ait tarihi eserlerin resimleri konulmutur. II. blmde, Saltuklularn tarihi ve kltr hakknda bilgi verilmitir. Blmn sonuna Saltuklularn soy kt ve Saltuklulara ait tarihi eserlerin resimleri konulmutur. III. blmde ise; Ahlat ehri ve Ahlatahlar hakknda bilgi verilmitir. Bu blmn sonuna da Ahlatahlarn soy kt ve Ahlatahlara ait tarihi eserlerin resimleri konulmutur.

Faruk Smerin, Seluklular Devrinde Dou Anadoluda Trk Beylikleri adl kitab iki bask yapm olup, birinci bask 1990da, ikinci bask ise 1998 ylnda Trk Tarih Kurumu tarafndan yaplmtr.

epniler Anadolunun Bir Trk Yurdu Haline Gelmesinde nemli Rol Oynayan Ouz Boyu: Anadolu tarihinde nemli bir yere sahip olan epnilerin tarihi anlatlan kitap, Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan 1992 ylnda stanbulda 144 sayfa olarak baslmtr.

Bir nsz ve alt blmden oluan kitabn nsznde, epnilerin Anadolunun fethinde ve bulunduklar blgelerin korunmasnda (zellikle Trabzon Rum mparatorluuna kar) oynadklar rol anlatlmtr. I. blmde; Trkiyedeki epniler hakknda bilgi ve yaadklar blgeler verilmitir. II. blmde; epnilerin katld dini hareketler (isyanlar) anlatlmtr. Anadolunun dini tarihinde nemli hadise grlr. 1. Babai Trkmenlerinin ayaklanmas, 2. lhanl Hkmdar Olcaytunun Oniki-imam iliini kabul etmesi, 3. Safev eyhi Cneydin Anadoludaki faaliyetleri anlatlmtr.

III. blmde; ehzade Selim (Yavuz) dneminde Anadoluda epniler ve ilik hareketleri anlatlmtr. Bu dnemde epnilere ait defterlerden yerleim yerleri says vergi askerlik vb durumlar aktarlmtr. Bunlar tablolar halinde rakamlarla gsterilmitir. epni Boyunun Damgas da verilmitir. IV. blm; Trabzon sancanda yerlemi olan epniler ve yerleim yerleri hakkndadr. Trabzondaki epni vilayetine bal kylerin listesi ve Trabzon Sancanda epni Yresi (Vilayet-i epni Der Liv-i Trabzon) listesi verilmitir. V. blm; epni Vilayeti dnda yer alan kyler hakkndadr. Bu kylerin listesi verilmitir. VI. blm

31

ise; Trkiyenin dier blgelerinde yaayan epniler hakkndadr. Bu blm takiben bir zet blm vardr. Bu blmde, Tahrir Defterlerinde epnilere dair kaytlar verilmi. 74

Tirebolu Tarihi: Karadeniz Blgesinin zelliklede bu blgede bulunan epnilerin tarihi hakknda yazlm olan bu kitap Eskiehirde (Etam A.. Matbaa Tesisleri) 1992 ylnda baslmtr. Tirebolu Kltr ve Yardmlama Dernei tarafndan yaynlanan kitap 255 sayfadr. Blgedeki Trklerin zellikle epnilerin Trabzon Rum mparatorluu ve dier devletlere kar mcadelesini Anadoluya ilk aknlarndan balayarak anlatmtr. Kitabn sonunda konu ile ilgili resimler vardr.

Trk Cumhuriyetlerini Meydana Getiren Eller ve Trk Destanlar: Faruk Smerin lmnden sonra baslabilen kitaplarndan biri olan Trk Cumhuriyetlerini Meydana Getiren Eller ve Trk Destanlar, Ders Kitaplar Anonim irketi tarafndan 1997 ylnda stanbulda baslmtr.

Kitapta Trk devletleri ve bu devletleri kuran Trk topluluklar hakknda bilgi verilmitir. Ayrca bu devletlere ait ya da devletleri kuran Trk topluluklarna ait destanlara da yer verilmitir.

Trk Devletleri Tarihinde ahs Adlar I: Prof. Dr. Faruk Smer bu kitab salnda tamamlam ancak kitap baslamamtr. Bu nedenle kitabn sunu blmn Prof. Dr. Turan Yazgan yazmtr. Ayrca kitabn baslmadan nceki dzenlemelerini de Turan Yazgan yapmtr. Kitap, Faruk Smer vefat ettikten sonra Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan baslmtr. stanbul 1999 basm olan birinci cilt 450 sayfadr.

Eser sunu ve Trk devletlerinde ahs adlar blmlerinden olumaktadr. I. blmde Trk devletlerinde ad koyma gelenei hakknda ksaca bilgi verilmitir. Birinci ciltte onbe Trk devleti dnemindeki ahs adlar verilmitir. Gk Trkler'den Osmanllar'a kadar Trk devletlerinde kullanlm olan Trke ahs adlar incelenmitir. Kitapta; bu isimler dolaysyla, Trk devletinin hususiyetleri, ahs adlarnn manalar, bu adlar tayanlarn hal tercmeleri, ilgi ekici birok gelenek ve grenekler hakknda da bilgi verilmitir.

74

Bu blmde I. Selim, III. Murad, II. Selim, Sultan brahim ve IV. Murad devrine ait bilgiler verilmitir.

32

Trk Devletleri Tarihinde ahs Adlar II: II. cilt Trk Dnyas Aratrmalar Vakf tarafndan stanbulda 1999 ylnda baslmtr. Bu cilt 428 sayfadan olumaktadr. Birinci ciltte olduu gibi II. ciltte de sunu blmn Prof. Dr. Turan Yazgan yazmtr.

Birinci kitabn devam olarak devletlerde kullanlan ahs adlar ve unvanlar verilerek bunlar aklanmtr. II. ciltte sekiz devlet ve bu devletlerde kullanlan ahs adlar verilmitir. Faruk Smerin yaynlanm bu kitaplar dnda yayna hazrlad ancak baslamayan kitaplar da vardr. Bu kitaplar, slam Devletleri (Tariheleri, Kronoloji ve Soy kt Cetvelleri), Krolunun Tarihi ahsiyeti, Menemenci-Oullar Tarihidir. 75

2. KAYNAK YAYINLARI: slam ve Trk tarihi ile ilgili kaynak metinleri toplayp bir araya getirdii veya unutulmaya yz tutmu tarihi eserleri yeniden ilim dnyasna kazandrd almalardr.

Kit b-i Diy rbakriyya Akkoyunlular Tarihi (I. Cz): Faruk Smer bu kitab Necati Lugal ile birlikte dzenleyerek ilim dnyasna kazandrmtr. Ab Bakr-i Tihr n tarafndan yazlan kitabn dzenlenmi hali Trk Tarih Kurumu tarafndan Ankarada 1993 ylnda 309 sayfa olarak baslmtr.

Kit b-i Diy rbakriyya Akkoyunlular Tarihi adl eser nsz, giri ve asl blmlerinden olumaktadr. nsz ve giri blmlerini Faruk Smer yazmtr. nsz blmnde kitabn (Akkoyunlu ve Karakoyunlu tarihi iin) nemi ve basl serveni anlatlmtr. Kit b-i Diy rbakriyyann bilinen tek nshas Badatta avukat Muhammed Amindedir. Bu nshay elde etmek ve tahsislerini yapmak hususunda pek ok mkllerle karlalmtr.

Giri blm iki ksmdan olumaktadr. Birinci ksmda, eserin mellifi ve o dnem siyasi olaylar hakknda bilgi verilmektedir. Mellif sfahanl olup mverrih, mni (bakatip), mderris ve devletin hizmetinde bulunmu bir devlet adamdr. kinci ksmda eser hakknda bilgi verilmektedir. Esere Kit b-i Diy rbakriyya denilmesinin nedeni hem kendi lakab hem de Hasan Begin yurdu olan blgenin isminin ikinci kelimesi (Czi Sanisi)

75

Ark., a.g.m., s. 942.

33

Bakr olmasdr. Giri blmnde ayrca; eserin muhtevas, eserin deeri, eserden faydalanan eski mellifler, eserden faydalanan yeni mellifler, nshann tavsifi (tasvir), eserin nerinde takip edilen usul konular yer almaktadr.

Akkoyunlu Devleti ile hibir resmi vakayinamesi olmayan Karakoyunlular Devleti iinde nemli bir kaynak olan Kit b-i Diy rbakriyyada yer alan metinler Farsadr.

Kit b-i Diy rbakriyya Akkoyunlular Tarihi (II. Cz): Kit b-i Diy rbakriyyann II. cildi 1993de TTK tarafndan yaynlanmtr. II. cilt 369 sayfadr.

Prof. Dr. Faruk Smer, kinci cze yazd giri blmnde eserin ne zaman sona erdii fikri zerinde durmutur. Eser yarmdr ve eserin sona ermesini muhtemelen Otlukbeli Sava 878 (1473) olarak dnmektedir. Bunu baz delillerle (o dnem olaylar) ispatlamaya almtr. Giri blmnde bu delilleri anlatmtr. Btn bu mlahazalara dayanarak,

kitabn Uzun Hasann Van Gl kuzeyindeki Aladaa var ile son bulmu olmas kuvvetle muhtemeldir. II. czde Farsa olarak kaleme alnmtr.

Kit b-i Diy rbakriyya, tek cilt halinde randa da yaynlanmtr. ("Zebn- Ferheng-i ran" Yayn, Tahran 1997.) 76 Eser, Mehmet Demirda tarafndan Trkeye evrilmitir (stanbul 1999). 77

slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava (Metinler ve eviriler): Faruk Smer bu kitab Prof. Dr. Ali Sevim ile birlikte hazrlamtr. Trk Tarih Kurumu tarafndan 1971de Ankarada baslan kitap 148 sayfadr.

slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava adl kitap drt blmden olumaktadr. Birinci blm; nsz, ikinci blm; giri ve sonular, nc blm; tercmeler, drdnc blm ise; asl metinlerden olumaktadr.

Malazgirt Sava ile ilgili Arapa ve Farsa eserlerdeki metinleri bir araya getiren Prof. Dr. Faruk Smer ve Prof. Dr. Ali Sevim bu metinleri Trkeye tercme ederek slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava adl eseri ortaya karmlardr. Ayrca kitaba nsz ve
76 77

Ark., a.g.m., s. 960. F. Smer., Kitab- Diyarbekriyye Maddesi, A, Cilt: XXVI, s. 75.

34

giri blm de yazmlardr. nsz blm kitap ve yazl amac hakkndadr. Giri blmnde ise; Malazgirt sava ile ilgili kaynaklar ve yazarlar hakknda bilgi verilmitir. Sonular blmnde; bu metinler hakknda bir deerlendirme yaplmtr.

slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava adl eser iki bask yapmtr. Birinci bask 1971 ylnda, ikinci bask ise 1989 ylnda yaplmtr. Her iki bask da Trk Tarih Kurumu yayndr.

3. EVRLER: Trk tarihi ile ilgi eserlerin evrilmesinde katkda bulunduu eserlerdir. Bunlar bir kitap ve bir makaledir.

The Book Of Dede Korkut a Turkish Epic: Faruk Smer, A. E. Uysal, W. S. Walker Dede Korkut Destan kitabn ngilizceye tercme etmitir. Kitap yurt dnda iki defa baslm olup 235 sayfadr. The Book Of Dede Korkut a Turkish Epic kitabnn oluumu ile ilgili Faruk Smer kendi hal tercmesinde u bilgiyi vermektedir.

Milli destanmz olan Dede Korkut Destanlarnn dnya destan edebiyatlar arasnda yer alarak tannmam olmas beni devaml bir ekilde zyordu. Bu kanlmaz grevi de yerine getirmek iin iki arkadamla birlikte destanlar ngilizceye evirdikten sonra, ona giri, notlar ve bibliyografya ilave ettik. Bu tercme 1972 ylnda Amerikada, Texsas niversitesi tarafndan yaynland. 1992 ylnda da The Book Of Dede Korkutun ayn niversite tarafndan ikinci basks yapld. 78

Avrupa ve Trkler-Osmanl mparatorluunun Medeniyeti: Makalenin yazar Bernard Lewistir. Faruk Smer bu makaleyi eski ei Prof. Dr. Mine Erol ile birlikte Trkeye evirmitir. 7 sayfa olan bu makale Trk Yurdu dergisinde 1954 ylnda yaynlanmtr. 79

C- YAYINLANMI MAKALELER Ouzlar:

80

Ouzlar ( Trkmenler) tarihinin en byk uzman olarak bilinen Faruk

Smer bu makalede Ouzlar hakknda geni bilgiye yer vermitir. Makalede ele alnan balca konular unlardr;
78 79

Smer., Kendi Kaleminden , s. 16. Ark., a.g.m., s. 960.

35

A) Ouzlara dair en eski bilgiler 1. Ouz adnn menei 2. Barlk Irma kylarnda Ouzlar 3. Tula boylarnda Ouzlar Gktrkler idaresinde Ouzlar B) IX-XI. Yzyllarda Ouzlar (Sirderya Ouzlar) 1. Ouzlarn yurtlar 2. Ouzlarn yaay tarz 3. ktisadi hayatlar 4. Dini inanlar 5. Baka gelenek ve grenekleri 6. Ouzlarn slamiyete girii 7. Ouz Yabgu Devleti 8. Uzlarn maceras balklar yer almaktadr. Anadoluda Ouz Boylarna Dair Yer Adlar:
81

Ouzlarn Anadoluya g

etmeleri, bu gler sonucu Anadoluda kurulan yeni yerleim yerleri ve baz ehirlerin isim deiiklii zerine yazlmtr. Smer, bu makaleyi balk altnda toplamtr. 1. Kagarldaki Ouz boylar 2. Reidud-dine gre Ouz boylar 3. Yazcolundaki Ouz boylar listesi verilmitir. Azerbaycann Trklemesi Tarihine Umumi Bir Bak:
82

Makalenin giriinde

Azerbaycan ile ilgili yaplan aratrmalar vermi. Daha sonra Azerbaycann Trklemesi tarihini blme ayrmtr. Birinci blmde, Seluklu Devri, ikinci blmde, Mool Devri, nc blmde ise; Mool devrinden sonra (kinci Trkmen Devri) Karakoyunlular, Akkoyunlular, Safevler Devri anlatlmtr. Aaeriler:
83

Aaeriler hakknda bilgi verdii bu makalede, Aaerilerin tarihi,

sosyal ve kltrel yaps ile hizmetlerinde bulunduklar devletlere faydalar zerinde durulmutur.
80 81

F. Smer., Ouzlar, Trkler, Cilt:2, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2002, s. 289-315. F.Smer., Anadoluda Ouz Boylarna Dair Yer Adlar, Trkler, Cilt:6, s. 335-357. 82 F.Smer., Azerbaycann Trklemesi Tarihine Umumi Bir Bak, Belleten, Cilt: 21 (XXI), Say: 83 (Temmuz), Ankara 1957, s. 429- 443. 83 F. Smer., Aaeriler, Belleten, Cilt: 24 (XXIV), Say: 96 (Ekim), Ankara 1960, s. 521-528.

36

XIII. XV. Yzyllarda Mara-Elbistan ve Malatya dolaylarnda byk bir Trkmen topluluu olan Aaeriler hakknda geni bilgi verilmektedir. Seluklular dneminde Anadoluya gelileri, Moollarla mcadeleleri ve daha sonraki yzyllarda varlklar, yaaylar ve kltrel etkinlikleri hakknda da eitli bilgiler verilmitir.

Bu makale slam Ansiklopedisi (Diyanet Vakf)nde ve Trk Dnyas Aratrmalar Dergisinde de yaynlanmtr. Anadoluya Yalnz Gebe Trkler Mi Geldi?:
84

Trk milleti hakknda genel bir

bilgi (yerleik hayat, madencilik, hayvanclk vb.) verdikten sonra eski Trk devletlerinden bahsetmitir. Ouzlar ve dier Trk boylar hakknda bilgi verilmitir. Ouzlarn Anadoluya gelmesinden sonraki sosyal, ekonomik ve kltrel faaliyetleri hakknda bilgi vermitir. Ayrca Anadoluya gelen Trkmenlerin dili, dini, l gmme adetleri ve yaaylar anlatlmtr. Eski Trklerde ehircilik: 85 Trklerin yerleik hayata geii bunun sonunda kurulan ehirler, ehircilik anlaynn geliimi ve baz Trk devletlerinde ehircilik hakknda bilgi verilmitir.
86

Kay Boyu ve Karakeililer:

Makalede, Kay boyu ve oyma olan Karakeililer

hakknda bilgi verilmektedir. Faruk Smer, Osmanl Devletini oluturan Trk boyunun Kaylar olmad ihtimali zerimde durmaktadr. Osmanl Devletini kuranlarn baka bir Ouz boyuna mensup olabileceini dnmektedir.

Bu konu ile ilgili Smerin; Osmanllarn Mensup Olduu Boy-Kaylar ve Osmanl Devrinde Anadoluda Kaylar adl makalelerine de baklabilir.
87

Trklerde Atlk ve Binicilik:

Tarihteki Trk atl, binicilii ve binit takm ile

ilgili meselelerin yer ald bu makale giri ve iki blmden olumaktadr. Giri, Trklerin

84

F. Smer., Anadoluya Yalnz Gebe Trkler Mi Geldi?, Belleten, Cilt: 24 (XXIV), Say: 96 (Ekim), Ankara 1960, s. 567-594. 85 F. Smer., Eski Trklerde ehircilik, TDA, Say: 31, Austos 1984, s. 1-103. 86 F. Smer., Kay Boyu ve Karakeililer, TDTD, Say: 34, Ekim 1989, s. 4-8. 87 F. Smer., Trklerde Atlk ve Binicilik, Trk Dnyas Aratrmalar Dergisi, Say:24, Haziran 1983, s. 1-120.

37

tarihteki atlk ve binicilikleri ile ilgili bilgileri ihtiva etmektedir. Birinci blmde binit takm, ikinci blmde binit takm ile ilgili deyimler ve tarihi bilgiler verilmitir.

Bunlar dnda Faruk Smere ait pek ok makale vardr. Bizim tespit edebildiklerimiz unlardr: Abbasler Devrinde Byk Bir Trk. Tolun-oullar Devleti'nin Kurucusu Ahmed: 88 Abbasiler Tarihinde Orta Asyal Bir Prens Afin : 89 Afarlar. ran'da Hkm Srm Bir Trk Hanedan: 90 ngilizce zetle birlikte. Aa Muhammed ah. Kaar Devleti'nin Kurucusu: 91 Aa-Eriler ve Aka-koyunlular: yaynlanmtr. Ahlat ehri ve Ahlatahlar: yaynlanmtr. Akll-Cesur-Faal-Faziletli En Byk Trk Denizcisi Barbaros Hayrettin Paa : 94 Akkoyunlular: 95 Altay Dalar: 96 Anadolu'da Moollar: 97 Anadolu'nun Bir Trk Yurdu Haline Gelmesi: 98 Apa Hakknda: 99 Arslan Beygu: 100 Arslan el-Bessir. XI. Yzylda Abbasler Devrinde Bir Trk Kumandan: 101 Arslan Hatun: 102
88

92

Bu makale slam Ansiklopedisi (Diyanet Vakf)nde de

93

Bu makale slam Ansiklopedisi (Diyanet Vakf)nde de

F. Smer., Abbasler Devrinde Byk Bir Trk. Tolun-oullar Devleti'nin Kurucusu Ahmed, TDA, Say: 52 (ubat 1988), s. 9-18. 89 F. Smer., Abbasiler Tarihinde Orta Asyal Bir Prens Afin, Belleten, Cilt:LI, Say:200, Austos 1987, s. 651-665. 90 F. Smer., Afarlar. ran'da Hkm Srm Bir Trk Hanedan, TDA, Say:41, Mays 1986, s.125-133. 91 F. Smer., Aa Muhammed ah. Kaar Devleti'nin Kurucusu, TDA, Say: 47 (1987), s. 9-22. 92 F. Smer., Aa-Eriler ve Aka-koyunlular, TDA, Say: 60 (1989), s. 36-39. 93 F. Smer., Ahlat ehri ve Ahlatahlar, Belleten, Cilt: L, Say: 197, Austos 1986, s. 447-494. 94 F. Smer., Akll-Cesur-Faal-Faziletli En Byk Trk Denizcisi Barbaros Hayrettin Paa, TDTD, Say: 21, Eyll 1988, s. 3-7. 95 F. Smer., Akkoyunlular, TDA, Say: 40, ubat 1986, s. 1-38. 96 F. Smer., Altay Dalar, TDTD, Say:1, Ocak 1987, s. 31-34. 97 F. Smer., Anadolu 'da Moollar", Seluklu Aratrmalar Dergisi, Cilt: I, 1969, Seluklu Tarih ve Medeniyeti Enstits Yay., Ankara 1970, s. 1-147. 98 F. Smer., Anadolu'nun Bir Trk Yurdu Haline Gelmesi, TE, Say: 130, Austos 1984, s. 12-14. 99 Smer., Apa Hakknda, TDA, Say:65, Nisan 1990, (Prof. Dr. Bahattin gel'e Armaan), s.77-81. 100 F. Smer., Arslan Beygu, TDA, Say: 39, Aralk 1985, s. 1-9. 101 F. Smer., Arslan el-Bessir. XI. Yzylda Abbasler Devrinde Bir Trk Kumandan, TDA, Say: 42 (1986), s. 101-114. 102 F. Smer., Arslan Hatun, TDA, Say: 44, Ekim 1986, s. 8-13.

38

Arslan ah : 103 At ekenler: 104 Avarlar: 105 Avarlar'a Dir: 106 Az Tannm Bir Trk Hkmdar Uzun Hasan Bey: 107 Bayatlar: 108 Bayndr, Peenek ve Yreirler: 109 Baz Kelime ve Yer Adlar Hakknda Dnceler I: 110 Baz Kelime ve Yer Adlar Hakknda Dnceler II: 111 Baz Kelime ve Yer Adlar Hakknda Dnceler III: 112 Belgelerle Krolu'nun Tarih Kiilii: 113 Bilge Kaan, ok Az Bilinen Byk Bir Trk Hkmdar I: 114 Bilge Kaan II: 115 Bilge Kaan III: 116 Bilge Kaan IV: 117 Bilge Kaan V: 118 Bilge Kaan VI: 119 Bozkr: 120 Bozok Tarihine Dair Aratrmalar I: 121 Bozoklu Ouz Boylarna Dair: 122
F. Smer., Arslan ah, TDTD, Say: 45, Eyll 1990, s. 3-7. F. Smer., At ekenler, TDTD, Say: 80, Austos 1993, s. 5-12. 105 F. Smer., Avarlar, TDA, Say: 62 (1989), s. 119-139. 106 F. Smer., Avarlar'a Dir, 60. Doum Yl Mnasebetiyle Fuad Kprl Armaan, stanbul 1953, s. 453-478. 107 F. Smer., Az Tannm Bir Trk Hkmdar Uzun Hasan Bey, TDTD, Say: 19, Temmuz 1988, s. 14-21. 108 F. Smer., Bayatlar, EF Trk Dili ve Edebiyat Dergisi, Cilt:IV, Say:4, Mays 1952, s.373-389. 109 F. Smer., Bayndr, Peenek ve Yreirler, A DTCFD, Cilt: XI, Say: 2-4, Haziran-Aralk 1953, s. 317344. 110 F. Smer., Baz Kelime ve Yer Adlar Hakknda Dnceler I, FP, Cilt: I, Say:11, Austos-Eyll-Ekim 1945, s. 14-15. 111 F. Smer., Baz Kelime ve Yer Adlar Hakknda Dnceler II, FP, Cilt: II, Say: 13, ubat 1946, s. 15-16. 112 F. Smer., Baz Kelime ve Yer Adlar Hakknda Dnceler III, FP, Cilt: II, Say: 14, Mart 1946, s. 17-18. 113 F. Smer., Belgelerle Krolu'nun Tarih Kiilii, Milliyet Sanat Dergisi, Say: 163, 19 Aralk 1975. 114 F. Smer., Bilge Kaan, ok Az Bilinen Byk Bir Trk Hkmdar I, TDTD, Say: 25, Ocak 1989, s.1825. 115 F. Smer., Bilge Kaan II, TDTD, Say: 26, ubat 1989, s. 4-11. 116 F. Smer., Bilge Kaan III, TDTD, Say:27, Mart 1989, s. 22-28. 117 F. Smer., Bilge Kaan IV, TDTD, Say: 28, Nisan 1989, s. 5-11. 118 F. Smer., Bilge Kaan V, TDTD, Say: 29, Mays 1989, s. 4-9. 119 F. Smer., Bilge Kaan VI, TDTD, Say: 30, Haziran 1989, s. 4-10. 120 F. Smer., Bozkr, TDTD, IX (1995). s. 3-9. 121 F. Smer., Bozok Tarihine Dair Aratrmalar I, A DTCF Cumhuriyetin 50. Yldnmn Anma Kitab, Ankara 1974, s. 309-381.
104 103

39

Boz-Ulus Hakknda: 123 Breyler Trk: 124 Byk Trk Kahraman Celleddin Harezmah: 125 Celli syanlarnn Sebebi ve Neticeleri: 126 Cengiz Han ve Moollar Trk Mdr?: 127 Cengiz Han I: 128 Cengiz Han II: 129 Ceridler Bir Trk Oymann Tarihi: 130 epniler I: 131 epniler II: 132 epniler III: 133 epniler IV: 134 epniler V: 135 epniler VI: 136 ukurova Tarihine Dair Aratrmalar (Fetihten XVI. Yzyln kinci Yarsna Kadar): 137 Dalar Delisi Sleyman: 138 Dede Korkut Kitabna Dair Baz Mlahazalar: 139 Dou Anadoluda Mool ve Trkmen Devirlerine Ait Baz Tarihi Yaplar Hakknda Dnceler : 140 Dou ve Gneydou Anadolu'nun Tarihimizdeki Yeri: 141
122 123

F. Smer., Bozoklu Ouz Boylarna Dair, A DTCFD, Cilt: XI, Say:1, Mart 1953, s. 65-103. F. Smer., Boz-Ulus Hakknda, A DTCFD, Cilt: VII, Say:1, Mart 1949, s. 29-60. 124 F. Smer., Breyler Trk, TDTD, Say: 106, Ekim 1995, s. 9-11. 125 F. Smer., Byk Trk Kahraman Celleddin Harezmah, RTM, Cilt: III, Say:25 (1952), s.1193. 126 F. Smer., Celli syanlarnn Sebebi ve Neticeleri, RTM, Cilt: IV, Say:38, ubat 1953, s.2042-2044. 127 F. Smer., Cengiz Han ve Moollar Trk Mdr?, RTM, Cilt: V, Say:54, Haziran 1954, s.3142- 3146. 128 F. Smer., Cengiz Han I, RTM, Cilt: II, Say: 23 (1951), s. 1065. 129 F. Smer., Cengiz Han II, RTM, Cilt: II, Say: 24 (1951), s. 1128. 130 F. Smer., Ceridler Bir Trk Oymann Tarihi, TDTD, Say: 24, Aralk 1988, s. 3-9. 131 F. Smer., epniler I, TDTD, Say: 55, Temmuz 1991, s. 3-11. 132 F. Smer., epniler II, TDTD, Say: 56, Austos 1991, s. 3-10. 133 F. Smer., epniler III, TDTD, Say: 57, Eyll 1991, s. 5-18. 134 F. Smer., epniler IV, TDTD, Say: 58, Ekim 1991, s. 4-25. 135 F. Smer., epniler V, TDTD, Say: 59, Kasm 1991, s. 4-28. 136 F. Smer., epniler VI, TDTD, Say: 60, Aralk 1991, s. 4-17. 137 F. Smer., ukurova Tarihine Dair Aratrmalar (Fetihten XVI. Yzyln kinci Yarsna Kadar), A DTCF TAD, Cilt: l, Say: l (1963), 1964, s. 1-108. 138 F. Smer., Dalar Delisi Sleyman, RTM, Cilt: IV, Say: 37, Ocak 1953, s. 2001-2004. 139 F. Smer., Dede Korkut Kitabna Dair Baz Mlahazalar, Trk Folklor Aratrmalar, Cilt: II, Say: 30, Ocak 1952, s. 470-483. 140 F. Smer., Dou Anadoluda Mool ve Trkmen Devirlerine Ait Baz Tarihi Yaplar Hakknda Dnceler (Remarks on Sorne Mongol and Turkmen Buildings in Eastern Anatolia), Belleten, Cilt: LIV, Say: 210, Austos 1990, s. 631-639.

40

Derler'e Dir: 142 Dulkadirlilere Ait Mimar Eserler: 143 El-Hades (Gynk) ehri: 144 Endls Devleti'nin Kuruluu, Ykselii ve Ykl, I: 145 Endls Devleti'nin Kuruluu, Ykselii ve Ykl, II: 146 Eski Trk Devletlerinde Aa Unvan: 147 Eski Trk Devletlerinde Para: 148 Eski Trk Elleri III: 149 Eski Trk Elleri Kankllar: 150 Eski Trk Elleri Karluklar I: 151 Eski Trk Elleri Karluklar II: 152 Eski Trk Elleri Karluklar III: 153 Eski Trk Elleri Kpaklar I: 154 Eski Trk Elleri Kpaklar II: 155 Eski Trk Elleri Krgzlar: 156 Eski Trk Elleri Kimekler : 157 Eski Trk Elleri Uygurlar: 158 Eski Trk Erkeklerinde Kyafet ve Kpe Takma detlerine Dair Notlar: 159 Eski Trk Kadnlar: 160
141

F. Smer., Dou ve Gneydou Anadolu'nun Tarihimizdeki Yeri, TY, Cilt: I, Say: 2, Nisan 1959, s. 13-14. Bu makale niversite ve Ky Dergisinde de yaynlanmtr. niversite ve Ky Dergisi, Cilt: II, Say: 7, Ekim 1967, s. 28-29. 142 F. Smer., Derler'e Dir, TM, Cilt: X (1951-53), 1953, s. 139-158. 143 F. Smer., Dulkadirlilere Ait Mimar Eserler, Kubbealt Akademi Mecmuas, Cilt: VII, Say: 2, Nisan 1978, s. 12-16. 144 F. Smer., El-Hades (Gynk) ehri, TDTD, Say 81, Eyll 1993, s. 4-8. 145 F. Smer., Endls Devleti'nin Kuruluu, Ykselii ve Ykl, I, RTM, Cilt: VI, Say: 71, Kasm 1955, s. 4186-4191. 146 F. Smer., Endls Devleti'nin Kuruluu, Ykselii ve Ykl, II, RTM, Cilt: VI, Say: 72, Aralk 1955, s. 4242-4246. 147 F. Smer., Eski Trk Devletlerinde Aa Unvan, TDA, Say: 38, Ekim 1985, s. 58-66. (ngilizce zetle). 148 F. Smer., Eski Trk Devletlerinde Para, Son a Dergisi, Say: 12, Haziran 1962, s. 25-27. 149 F. Smer., Eski Trk Elleri III, TDTD, Say: 94, Ekim 1994, s. 10-18. 150 F. Smer., Eski Trk Elleri Kankllar, TDTD, Say: 93, Eyll 1994, s. 16-19. 151 F. Smer., Eski Trk Elleri Karluklar I, TDTD, Say: 87, Mart 1994, s. 12-19. 152 F. Smer., Eski Trk Elleri Karluklar II, TDTD, Say: 88, Nisan 1994, s. 10-14. 153 F. Smer., Eski Trk Elleri Karluklar III, TDTD, Say: 89, Mays 1994, s. 17-22. 154 F. Smer., Eski Trk Elleri Kpaklar I, TDTD, Say: 92, Austos 1994, s. 7-10. 155 F. Smer., Eski Trk Elleri Kpaklar II, TDTD, Say: 93, Eyll 1994, s. 12-15. 156 F. Smer., Eski Trk Elleri Krgzlar, TDTD, Say: 96, Aralk 1994, s. 6-13. 157 F. Smer., Eski Trk Elleri Kimekler , TDTD, Say: 91, Temmuz 1994, s. 13-16. 158 F. Smer., Eski Trk Elleri Uygurlar, TDTD, Say: 98, ubat 1995, s. 7. 159 F. Smer., Eski Trk Erkeklerinde Kyafet ve Kpe Takma detlerine Dair Notlar, TY, Cilt: I, Say: 238, Kasm 1954, s. 367-369.

41

Eski Trkler'de sim Koyma Geleneklerinden: Atsz: 161 Eski Trklerde Musiki ve Oyun : 162 Eski Trkler'de Yamur ve Kar Yadrma deti: 163 Eski Trklerin Mill Yemei Tutma: 164 Eyyb Hkmdar El-Melik'1-Adil ve Komular: 165 Fatih Sultan Mehmed'in Son Seferi: 166 Ftih Trk Kavimleri: 167 Ftih'in Anadolu Birliinin Gerekletirilmesindeki Mhim ve Byk Rol: 168 Ftih'in Kanunnamesi: 169 Ftih'in ahsiyet ve Karakteri: 170 Ftih'in Trk ve Dnya Tarihindeki Mevkii: 171 Ftih ve Rum Patrii: 172 Ftih'in Vefat Hadisesi: 173 Gagavuzlar'n Asl I: 174 Gagavuzlar'n Asl II: 175 Gazneliler Devrinde Byk Bir Trk Beyi: 176 Gk-Trkler'de Adlar: 177 Orhun Abideleri Kahraman Gltekin I: 178
F. Smer., Eski Trk Kadnlar, TY, Cilt: III, Say: 236, Eyll 1954, s. 191-194. F. Smer., Eski Trkler'de sim Koyma Geleneklerinden: Atsz, Milli Kltr, Say: 47, Aralk 1984, s. 4-5. Bu makale Trk Edebiyat ve Folklorunda Yeni Grler adl kitapta da yaynlanmtr. Trk Edebiyat ve Folklorunda Yeni Grler, Cilt: I, Ankara 1985, s. 23-27. 162 F. Smer., Eski Trklerde Musiki ve Oyun, TDTD, Say: 30, Haziran 1989, s. 11-21. 163 F. Smer., Eski Trkler'de Yamur ve Kar Yadrma deti, RTM, Cilt: IV, Say: 44, Austos 1953, s. 2533-2535. 164 F. Smer., Eski Trklerin Mill Yemei Tutma, TDTD, Say: 90, Haziran 1994, s. 11 -15. 165 F. Smer., Eyyb Hkmdar El-Melik'1-Adil ve Komular, TDA, Say: 72, ubat 1991, s. 11-24 (ngilizce zetle). 166 F. Smer., Fatih Sultan Mehmed'in Son Seferi, TDTD, Say: 53, Mays 1991, s. 31-39. Bu yaz "Ftih'in Son Seferi Hangi Devlete Kar idi?" adyla "Ekrem Hakk Ayverdi Hatra Kitabnda da yaynlanmtr: Ekrem Hakk Ayverdi Hatra Kitab, stanbul 1995, s. 369-372. 167 F. Smer., Ftih Trk Kavimleri, RTM, Cilt: V, Say: 51, Mart 1954, s. 2981-2982. 168 F. Smer., Ftih'in Anadolu Birliinin Gerekletirilmesindeki Mhim ve Byk Rol, RTM, Cilt: IV, Say: 41, Mays 1953, s. 2289-2291. 169 F. Smer., Ftih'in Kanunnamesi, RTM, Cilt: IV, Say: 41, Mays 1953, s. 2295-2298. 170 F. Smer., Ftih'in ahsiyet ve Karakteri, RTM, Cilt: IV, Say: 41, Mays 1953, s. 2285-2288. 171 F. Smer., Ftih'in Trk ve Dnya Tarihindeki Mevkii, RTM, Cilt: IV, Say: 41 (Mays 1953), s. 22922294. 172 F. Smer., Ftih ve Rum Patrii, RTM, Cilt: IV, Say: 41, Mays 1953, s. 2322-2324. 173 F. Smer., Ftih'in Vefat Hadisesi, RTM, Cilt: IV, Say: 41, Mays 1953, s. 2326-2328. 174 F. Smer., Gagavuzlar'n Asl I, TDTD, Say: 52, Nisan 1991, s. 9-12. 175 F. Smer., Gagavuzlar'n Asl II, TDTD, Say: 53, Mays 1991. s. 8-12. 176 F. Smer., Gazneliler Devrinde Byk Bir Trk Beyi, TDA, Say: 50, Nisan 1987, s. 109-115. 177 F. Smer., Gk-Trkler'de Adlar, TDA, Say: 68, Ekim 1990, s. 9-17. 178 F. Smer., Orhun Abideleri Kahraman Gltegin I, TDTD, Say: 31, Temmuz 1989, s. 32-33.
161 160

42

Gltekin II: 179 Gltekin III: 180 Halk Trkleri: 181 Hunlar ve Attila: 182 Irak Trklerinin Tarihine Ksa Bir Bak: 183 lhanl Hkmdarlarndan Abaka, Argun Hanlar ve Ahmed-i Celyr: 184 ran'da Yaayan Trk Oymaklar - Kara-Gzller: 185 ran'da Yaayan Trk Oymaklar - Kakaylar: 186 slm leminde Trk Hkimiyeti: 187 Kaarlar Devrinde Trk Oymaklar: 188 Kaarlar Devrinde Trke ahs Adlar : 189 Kanun Sleyman'n Talihsiz Olu ehzade Bayezit ve Ackl Sergzeti: 190 Kervanlar ve Kervansaraylar: 191 Krolu : 192 Bu makale slam Ansiklopedisinde (TDV) yaynlanmtr. Krolu, Kizir-olu Mustafa ve Demirci-olu le lgili Vesikalar: 193 Krallara Ta Giydiren Osmanl Veziriazam: 194 Memlkler ve Trk Tarihi I : 195 Memlkler ve Trk Tarihi II : 196 Memlkler ve Trk Tarihi III : 197 Ouz Adnn Menei: 198
179 180

F. Smer., Gltegin II, TDTD, Say: 32, Austos 1989, s. 4-12. F. Smer., Gltegin III, TDTD, Say: 33, Eyll 1989, s. 4-10. 181 F. Smer., Halk Trkleri, Folklor Postas, Cilt: I, Say: 1, Ekim 1944, s. 12. 182 F. Smer., Hunlar ve Attila, RTM, Cilt: II, Say: 19, 1951, s. 809. 183 F. Smer., Irak Trklerinin Tarihine Ksa Bir Bak, TY, Cilt: 1, Say: 5, Temmuz 1959, s. 9-11. Bu makale Trk Kltr dergisinde de yaynlanmtr. TK, Cilt: XV, Say: 180, Ekim 1977, s. 44-50 (758-764). 184 F. Smer., lhanl Hkmdarlarndan Abaka, Argun Hanlar ve Ahmed-i Celyr, Belleten, Cilt: LIII, Say: 206, Nisan 1989, s. 175-197. 185 F. Smer., ran'da Yaayan Trk Oymaklar - Kara-Gzller, TK, Cilt: XI, Say: 122, Aralk 1972, s. 102103. 186 F. Smer., ran'da Yaayan Trk Oymaklar Kakaylar, TK, Cilt: X, Say: 120, Ekim 1972, s. 1238-1241. 187 F. Smer., slm leminde Trk Hkimiyeti, RTM, Cilt: V, Say: 52, Nisan 1954, s. 3036-3039. 188 F. Smer., Kaarlar Devrinde Trk Oymaklar, SAD, Cilt: V-VI, Ankara 1981, s. 3080-3087. 189 F. Smer., Kaarlar Devrinde Trke ahs Adlar, TDTD, Say: 38, Ocak 1990, s. 4-9. 190 F. Smer., Kanun Sleyman'n Talihsiz Olu ehzade Bayezit ve Ackl Sergzeti, RTM, Cilt: III, Say: 27 (1952), s. 1321-1325. 191 F. Smer., Kervanlar ve Kervansaraylar, RTM, Cilt: IV, Say: 40, Nisan 1953, s. 2165-2168. 192 F. Smer., Krolu, TDTD, Say: 2, ubat 1987, s. 2-7. 193 F. Smer., Krolu, Kizir-olu Mustafa ve Demirci-olu le lgili Vesikalar, TDA, Say: 47 (1987), s. 9-46. 194 F. Smer., Krallara Ta Giydiren Osmanl Veziriazam, RTM, Cilt: III, Say: 28 (1952), s. 1385-1387. 195 F. Smer., Memlkler ve Trk Tarihi I, TDTD, Say: 46, Ekim 1990, s. 3-6. 196 F. Smer., Memlkler ve Trk Tarihi II, TDTD, Say: 47, Kasm 1990, s. 3-5. 197 F. Smer., Memlkler ve Trk Tarihi III, TDTD, Say: 48, Aralk 1990, s. 3-6.

43

Ouz Destan: 199 Ouzlar I: 200 Ouzlar II: 201 Ouzlar III: 202 Ouzlar IV: 203 Ouzlar V: 204 Ouzlar VI: 205 Ouzlar VII: 206 Ouzlar VIII: 207 Ouzlar IX: 208 Orhun bideleri: 209 Orta Asya Tarihi Hakknda Aratrmalar I - Barnl Kent. Seyhun Boylarnda Bir Trk Prensesinin Adn Tayan ehir: 210 Orta Asya'nn Byk Kifi Dr. Sven Hedin: 211 Osman Gazi'nin Silah Arkadalarndan Mihal Gazi: 212 Osmanl Devleti'nin Kuruluu le lgili Baz Meseleler zerinde Aratrmalar: 213 Osmanl Devrinde Anadolu'da Derebeyleri: 214 Osmanl Devrinde Anadolu'da Kaylar (Les Kay en Anatolie Sous I'Empire Ottoman): Osmanl Devrinde Anadolu'da Ouz Boylar: 216 Osmanl Devrinde Anadolu'da Yaayan Baz oklu Ouz Boylarna Mensup Teekkller: 217
215

F. Smer., Ouz Adnn Menei, TK, Cilt: XIV, Say: 158, Aralk 1975, s. 80. F. Smer., Ouz Destan, RTM, Cilt: II, Say: 20, 1951, s. 889. 200 F. Smer., Ouzlar I, TDTD, Say:3, Mart 1987, s. 30-34. 201 F. Smer., Ouzlar II, TDTD, Say:4, Nisan 1987, s. 4-7. 202 F. Smer., Ouzlar III, TDTD, Say:5, Mays 1987, s. 41-44. 203 F. Smer., Ouzlar IV, TDTD, Say:6, Haziran 1987, s. 5-9. 204 F. Smer., Ouzlar V, TDTD, Say:7, Temmuz 1987, s. 13-16. 205 F. Smer., Ouzlar VI, TDTD, Say:8, Austos 1987, s. 21-23. 206 F. Smer., Ouzlar VII, TDTD, Say:9, Eyll 1987, s. 22-27. 207 F. Smer., Ouzlar VIII, TDTD, Say:10, Ekim 1987, s. 2-6. 208 F. Smer., Ouzlar IX, TDTD, Say:11, Kasm 1987, s. 2-7. 209 F. Smer., Orhun bideleri, TY, Cilt: I, Say: 239, Aralk 1954, s. 444-449. 210 F. Smer., Prensesinin Adn Tayan ehir, TDTD, Say: 79, Temmuz 1993, s. 5-9. 211 F. Smer., Orta Asya'nn Byk Kifi Dr. Sven Hedin, RTM, Cilt: V, Say: 57, Eyll 1954, s. 3344-3347. 212 F. Smer., Osman Gazi'nin Silah Arkadalarndan Mihal Gazi, TDTD, Say: 50, ubat 1991, s. 3-8. 213 F. Smer., Osmanl Devleti'nin Kuruluu le lgili Baz Meseleler zerinde Aratrmalar, TDTD, Say: 51, Mart 1991, s. 3-9. 214 F. Smer., Osmanl Devrinde Anadolu'da Derebeyleri, RTM, Cilt: V, Say: 59, Kasm 1954, s. 3485-3487. 215 F. Smer., Osmanl Devrinde Anadolu'da Kaylar (Les Kay en Anatolie Sous I'Empire Ottoman), Belleten, Cilt: XII, Say: 47 (1948), s. 575-614.ngilizce zet, s. 614-615 216 F. Smer., Osmanl Devrinde Anadolu'da Ouz Boylar, A DTCFD, Cilt: VII, Say: 2, Haziran 1949, s. 321-385.
199

198

44

Osmanl mparatorluu'nda Asl Trk Olmayan Sadrazamlar: 218 Osmanl Padiahlarnn Miza ve Karakterleri: 219 Osmanl Saraynda Kadn: 220 Osmanl Tarihinde Celllik: 221 Osmanl Trklerinde Spor: 222 Osmanllar ve Trklk: 223 Osmanllarda Kadn ve Aile Hayat: 224 Osmanllarn Kavmi Meneleri: 225 Osmanllarn Mensup Bulunduu Boy Kaylar: 226 zel Saymzdaki Makalelere Dair: 227 zengiler (Stirrups): 228 Ramazan-olu Mahmud Bey: 229 Ramazan-oullarna Dair Baz Yeni Bilgiler: 230 Rodos'un Fethi: 231 Saltuklular: 232 Seluk mparatorluu'nun Kuruluu ve Turul Bey: 233 Seluklular Devrinde Ticaret: 234 Seluklular Devrinde Trk Beyleri, I. Uvak-olu Atsz: 235 Seluklular Devrinde Trk Beyleri, II. Harizmh Atsz: 236
217

F. Smer., Osmanl Devrinde Anadolu'da Yaayan Baz oklu Ouz Boylarna Mensup Teekkller, FM, Cilt: XI, Say: I-4 (1952), s. 437-508. 218 F. Smer., Osmanl mparatorluu'nda Asl Trk Olmayan Sadrazamlar, RTM, Cilt: IV, Say: 43, Temmuz 1953, s. 2438-2440. 219 F. Smer., Osmanl Padiahlarnn Miza ve Karakterleri, RTM, Cilt: VII, Say: 80, Austos 1956, s. 482485. 220 F. Smer., Osmanl Saraynda Kadn, RTM, Cilt: VI, Say: 68, Austos 1955, s. 4010-4012. 221 F. Smer., Osmanl Tarihinde Celllik, RTM, Cilt: III, Say: 33 (1952), s. 1722-1726. Bu makale Trk Yurdu adl dergide de yaynlamtr. Trk Yurdu, Nr. 242, Mart 1955, s. 695-701. 222 F. Smer., Osmanl Trklerinde Spor, RTM, Cilt: IV, Say: 39, Mart 1953, s. 2102-2107. 223 F. Smer., Osmanllar ve Trklk, TDTD, Say: 75, Mart 1993, s. 14-30. 224 F. Smer., Osmanllarda Kadn ve Aile Hayat, RTM, Cilt: VI, Say: 67, Temmuz 1955, s. 3934-3939. 225 F. Smer., Osmanllarn Kavmi Meneleri, RTM, Cilt: V, Say: 53, Mays 1954, s. 3077-3080. 226 F. Smer., Osmanllarn Mensup Bulunduu Boy Kaylar, TK, Cilt: X, Say: 118, Austos 1972, s. 10481049. 227 F. Smer., zel Saymzdaki Makalelere Dair, SAD, Cilt: III (1971, Malazgirt Zaferi zel Says, 900. Yl), s. IX-XI. 228 F. Smer., zengiler (Stirrups), Antik Dergisi, Say: 13, Nisan 1986, s. 38-46. 229 F. Smer., Ramazan-olu Mahmud Bey, TDA, Say: 63 (1990), s. 149-153. 230 F. Smer., Ramazan-oullarna Dair Baz Yeni Bilgiler, TDA, Say: 33, Aralk 1984, s. 1-10. 231 F. Smer., Rodos'un Fethi, RTM, Cilt: V, Say: 50, ubat 1954, s. 2902-2905. 232 F. Smer., Saltuklular, SAD, Cilt: III (1971), s. 391-432. 233 F. Smer., Seluk mparatorluu'nun Kuruluu ve Turul Bey, RTM, Cilt: III, Say: 26 (1952), s. 1257. 234 F. Smer., Seluklular Devrinde Ticaret, TDA, Say: 83 (1994), s. 11-16. 235 F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri, I. Uvak-olu Atsz, TDA, Say: 43, Austos 1986, s. 133134.

45

Seluklular Devrinde Trk Beyleri III: 237 Seluklular Devrinde Trk Beyleri IV: 238 Seluklular Devrinde Trk Beyleri V: 239 Seluklular Devrinde Trk Beyleri, VI. Abak, Alpku: 240 Seluklular Devrinde Trk Beyleri VII: 241 Seluklular Devrinde Trkiye'de Madenler: 242 Seluklular ve Alp Arslan: 243 Tahtaclar: 244 Tarihimizde Bilinmeyen ahsiyetlerden Ahi Ahmed-Ahiuk, Abdal Be ve Aba : 245 Tarihte Byk Roller Oynam Trk Kavimleri: 246 Tarihte Kullanlm Balca Takvimler: 247 Tarihte Trkmen Asll Hanedanlar:
248

Trk Adyla Tarih Sahnesine kan Trkler: 249 Trk Cumhuriyetleri Hangi Ellerden Geliyor?: 250 Trk adrlar: 251 Trk Destanlar I: 252 Trk Destanlar II: 253 Trk Destanlar III: 254 Trk Destanlar IV Ergenekon Destan: 255
F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri, II. Harizmh Atsz, TDA, Say: 44, Ekim 1986, s. 1-7. F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri III, TDA, Say: 49 (1987), s. 11-16. 238 F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri IV, TDA, Say: 51 (1989), s. 43-52. 239 F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri V, TDA, Say: 61 (1989), s. 9-25. 240 F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri, VI. Abak, Alpku, TDA, Say: 71, Nisan 1991), s. 9-16. 241 F. Smer., Seluklular Devrinde Trk Beyleri VII, TDA, Say: 73, Austos 1991, s. 19. (ngilizce zetle). 242 F. Smer., Seluklular Devrinde Trkiye'de Madenler, M FE Fak. Trklk Aratrmalar Dergisi, Say: 4 (1988), s. 159-164. Bu makale Trkiye ktisat adl dergide de yaynlanmtr. Trkiye ktisat, Say: 7, 1990, s. 72-75. 243 F. Smer., Seluklular ve Alp Arslan, TY, Cilt: I, Say: 6, Austos 1959, s. 22-24. 244 F. Smer., Tahtaclar, TDTD, Say: 82, Ekim 1993, s. 8-12. 245 F. Smer., Tarihimizde Bilinmeyen ahsiyetlerden Ahi Ahmed-Ahiuk, Abdal Be ve Aba, TDTD, Say: 44, Austos 1990, s. 11-16. 246 F. Smer., Tarihte Byk Roller Oynam Trk Kavimleri, RTM, Cilt: V, Say: 50, ubat 1954, s. 28842888. 247 F. Smer., Tarihte Kullanlm Balca Takvimler, RTM, Cilt: V, Say: 60, Aralk 1954, s. 3541-35423551. 248 F. Smer., Tarihte Trkmen Asll Hanedanlar, TDTD, Say: 83, Kasm 1993, s. 7-16. 249 F. Smer., Trk Adyla Tarih Sahnesine kan Trkler, RTM, Cilt: V, Say: 49, Ocak 1954, s. 2830-2834. 250 F. Smer., Trk Cumhuriyetleri Hangi Ellerden Geliyor, TDTD, Say: 90, Haziran 1994, s. 16-22. 251 F. Smer., Trk adrlar, RTM, Cilt: V, Say: 56, Austos 1954, s. 3292-3293. 252 F. Smer., Trk Destanlar I, TDTD, Say: 61, Ocak 1992, s. 7-18. 253 F. Smer., Trk Destanlar II, TDTD, Say: 62, ubat 1992, s. 6-22. 254 F. Smer., Trk Destanlar III, TDTD, Say: 63, Mart 1992, s. 4-17. 255 F. Smer., Trk Destanlar IV Ergenekon Destan, TDTD, Say: 64, Nisan 1992, s. 7-23.
237 236

46

Trk Destanlar V: 256 Trk Destanlar VI: 257 Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar I: 258 Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar II: 259 Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar III: 260 Trk Destanlar VIII Krolu Destan: 261 Trk Kltrne Genel Bir Bak I: 262 Trk Kltrne Genel Bir Bak II: 263 Trk Kltrne Genel Bir Bak III: 264 Trk Kltrne Genel Bir Bak IV: 265 Trk Kltrne Genel Bir Bak V: 266 Trk Kltrne Genel Bir Bak VI: 267 Trk Kltrne Genel Bir Bak VII: 268 Trk Tarihinde Atlk ve Binicilik: 269 Trk-slm Devletlerinde Trk Kltr: 270 Trk-slm Tarihinde i-veren likileri: 271 Trkiye Kltr Tarihine Umm Bir Bak: 272 Trkiye Trklerinin Atalar Ouzlar: 273 Trkiye Trklerinin Atalar Olan Ouzlar (Trkmenler)n Yz ekli: 274 Trkiye'nin Douu: 275
256 257

F. Smer., Trk Destanlar V, TDTD, Say: 65, Mays 1992, s. 5-15. F. Smer., Trk Destanlar VI, TDTD, Say: 66, Haziran 1992, s. 4-10. 258 F. Smer., Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar I, TDTD, Say: 67, Temmuz 1992, s. 5-14. 259 F. Smer., Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar II, TDTD, Say: 68, Austos 1992, s. 5-16. 260 F. Smer., Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar III, TDTD, Say: 69, Eyll 1992, s. 4-11. 261 F. Smer., Trk Destanlar VIII Krolu Destan, TDTD, Say: 70, Ekim 1992, s. 4-13. 262 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak I, TDTD, Say: 71, Kasm 1992, s. 4-10. 263 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak II, TDTD, Say: 72, Aralk 1992, s. 4-9. 264 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak III, TDTD, Say: 73, Ocak 1993, s. 4-10. 265 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak IV, TDTD, Say: 74, ubat 1993, s. 4-13. 266 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak V, TDTD, Say: 75, Mart 1993, s. 6-13. 267 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak VI, TDTD, Say: 76, Nisan 1993, s. 10-16. 268 F. Smer., Trk Kltrne Genel Bir Bak VII, TDTD, Say: 77, Mays 1993, s. 5-16. 269 F. Smer., Trk Tarihinde Atlk ve Binicilik, Lle Dergisi, Say: 3, Aralk 1985, s. 22-27. 270 F. Smer., Trk-slm Devletlerinde Trk Kltr, TE, Say: 123, Ocak 1984, s. 62-63. 271 F. Smer., Trk-slm Tarihinde i-veren likileri, Endstriyel likiler Yll, stanbul 1984, s. 1731. 272 F. Smer., Trkiye Kltr Tarihine Umm Bir Bak, A DTCFD, Cilt: XX, Say: 3-4, Temmuz-Aralk 1962, s. 213-244. 273 F. Smer., Trkiye Trklerinin Atalar Ouzlar, TY, Cilt: I, Say: 3, Mays 1959, s. 22-24. 274 F. Smer., Trkiye Trklerinin Atalar Olan Ouzlar (Trkmenler)n Yz ekli, TDTD, Say: 78, Haziran 1993, s. 13-17. 275 F. Smer., Trkiye'nin Douu, TDA, Say: 60 (1989), s. 1-10.

47

Trklerde Avclk: 276 Trkler'de Bayrak ve Tu: 277 Trklerde Tarih Boyunca Ak: 278 Trklerin slamiyete Girmeleri : 279 Trkmen Kadnlar Hakknda Notlar : 280 Trkmenistan Trkiye Trklerinin Orta Asya'daki En Yakn Kardeidir: 281 Trkmenistan: 282 Trkmenistan'da Tarih ehirler: Nes I: 283 Trkmenistan'da Tarih ehirler: Nes II: 284 Trkmenler: 285 X. Asrda Dedelerimiz Ouz Trklerinin Hayat: 286 X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler I: 287 X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler II: 288 X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler III: 289 X. Yzylda Ouzlar: 290 XI. Yzyldaki Trk Aleminden Mahadeler: 291 XII. Yzyln Ortalarnda Badad'da Yaplan Bir enlik: 292 XIII. Yzyln En Byk Ahilerinden Ahi Ahmed ah : 293 XIV. Yzylda Trkiye: 294 XV. Asrdan tibaren Anadolu'dan ran'a Vuku Bulan Gler: 295

276 277

F. Smer., Trklerde Avclk, RTM, Cilt: IV, Say: 42, Haziran 1953, s. 2404-2406. F. Smer., Trkler'de Bayrak ve Tu, RTM, Cilt: V, Say: 58, Ekim 1954, s. 3397-3399. 278 F. Smer., Trklerde Tarih Boyunca Ak, TDA, Say: 76, ubat 1992, s. 41-49. 279 F. Smer., Trklerin slamiyete Girmeleri, TDTD, Say: 42, Haziran 1990, s. 5-9. 280 F. Smer., Trkmen Kadnlar Hakknda Notlar, TDTD, Say: 31, Temmuz 1989, s. 4-13. 281 F. Smer., Trkmenistan Trkiye Trklerinin Orta Asya'daki En Yakn Kardeidir, Ortadou Gazetesi, Cilt: XXIX, Say: 8845, 19 Aralk 1993, s. 4-5. 282 F. Smer., Trkmenistan, TDTD, Say: 83, Aralk 1993, s. 7-14. 283 F. Smer., Trkmenistan'da Tarih ehirler: Nes I, TDTD, Say: 91, Temmuz 1994, s. 17-22. 284 F. Smer., Trkmenistan'da Tarih ehirler: Nes II, TDTD, Say: 92 (Austos 1994), s. 11-16. 285 F. Smer., Trkmenler, TDTD, Say: 86, ubat 1994, s. 8-13. 286 F. Smer., X. Asrda Dedelerimiz Ouz Trklerinin Hayat, RTM, Cilt: III, Say: 27 (1952), s. 1339-1342. 287 F. Smer., X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler I, TDTD, Say:1, Ocak 1987, s. 13-14. 288 F. Smer., X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler II, TDTD, Say: 5, Mays 1987, s. 7-8. 289 F. Smer., X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler III, TDTD, Say: 12, Aralk 1987, s. 2-4. 290 F. Smer., X. Yzylda Ouzlar, A DTCFD, Cilt: XVI, Say: 3-4, Eyll-Aralk 1958, s. 131-162. 291 F. Smer., XI. Yzyldaki Trk Aleminden Mahadeler, Kubbealt Akademi Mecmuas, Cilt: XII, Say: I (1983), s. 19-26. 292 F. Smer., XII. Yzyln Ortalarnda Badad'da Yaplan Bir enlik, TDA, Say: 84, Haziran 1993, s. 2-5. 293 F. Smer., XIII. Yzyln En Byk Ahilerinden Ahi Ahmed ah, TDTD, Say: 43, Temmuz 1990, s.3-6. 294 F. Smer., XIV. Yzylda Trkiye, Yzyllar Boyunca Trk Sanat (14. Yzyl) (Haz. O. Arslanapa), 1977, s. 5-15.

48

XV. Yzylda Trk leminde Mill uurun Canlanmas: 296 XVI. Asrda Anadolu, Suriye ve Irak'ta Yaayan Trk Airetlerine Umm Bir Bak: 297 Yabanlu Pazar. Seluklular Devrinde Anadolu'da Kurulan Milletleraras Bir Fuar (Yabanlu Pazar an International Foir in Anatolia During The Seljuk Period): 298 Yva Ouz Boyuna Dair: 299 Yrkler: 300 Yunus Emre Devrinde Trkiye'nin Sosyal Durumu: 301 Yrk Kz Trks: 302 Yrk ve Trkmen Gzelleri: 303

- TEBLLER Aa-eriler: 304 Bu teblii Belletende yaynlanmtr. Azerbaycan'n Trklemesi Tarihi'ne Umm Bir Bak: yaynlanmtr. Dede Korkut Destanlarnda Baz Hayvanlara Dair: 306 Dede Korkut Destanlarndaki Baz Kular Hakknda:
307 305

Bu teblii Belletende

Diyarbakr ehri Ynetimi ve Yresinde nal-oullar Beylii: 308 Erzurum'da Tepsi Minare (Saat Kulesi)'nin Banii Kimdir?: Kaarlar Devrinde Trke ahs Adlar: 311
295

309

spanyol Elisi R.G. Glavijo'nun Trkiye le lgili Mahedeleri: 310

F. Smer., XV. Asrdan tibaren Anadolu'dan ran'a Vuku Bulan Gler, TY, Cilt: I, Say: 234, Temmuz 1954, s. 36-42. 296 F. Smer., XV. Yzylda Trk leminde Mill uurun Canlanmas, TY, Cilt: I, Say: 4, Haziran 1959, s. 13-15. 297 F. Smer., XVI. Asrda Anadolu, Suriye ve Irak'ta Yaayan Trk Airetlerine Umm Bir Bak, FM, Cilt: XI, Say: I-4 (1952), s. 509-522. 298 F. Smer., Yabanlu Pazar. Seluklular Devrinde Anadolu'da Kurulan Milletleraras Bir Fuar (Yabanlu Pazar an International Foir in Anatolia During The Seljuk Period), TDA, Say: 37, Austos 1985, s. 1-99. 299 F. Smer., Yva Ouz Boyuna Dair, TM, Cilt: IX (1946-1951), s. 151-166. 300 F. Smer., Yrkler, TDTD, Say: 85, Ocak 1994, s. 7-15. 301 F. Smer., Yunus Emre Devrinde Trkiye'nin Sosyal Durumu, TDTD, Say:52, Nisan 1991, s.3-8. 302 F. Smer., Yrk Kz Trks, FP, Cilt: I, Say: 3, Aralk 1944, s. 13. 303 F. Smer., Yrk ve Trkmen Gzelleri, FP, Cilt: I, Say: 2, Kasm 1944, s. 12, 19. 304 F. Smer., VI. Trk Tarih Kongresi (20-26 Ekim 1961, Ankara), Belleten, Cilt: XXVI, Say: 103, Temmuz 1962, s. 521-528.; VI. Trk Tarih Kongresi Bildirileri, Ankara 1967, s. 171. 305 F. Smer., V. Trk Tarih Kongresi (12-17 Nisan 1956, Ankara), Belleten, Cilt: XXI, Say: 83, Temmuz 1957, s. 429-447. 306 F. Smer., I. Uluslararas Trk Folklor Kongresi Bildirileri, Cilt: II, Ankara 1976, s. 321-323. 307 Smer., I. Uluslararas Trk Folklor Semineri (8-14 Ekim 1973, Ankara) Bildirileri, Ankara 1974, s. 155-158. 308 F. Smer., I-II. Mill Seluklu Kltr ve Medeniyeti Semineri (II: 1-2 Haziran 1992, Konya) Bildirileri, Konya 1993, s. 111-118. 309 F. Smer., IV. Milletleraras Trk Sanat Kongresi (10-15 Eyll 1971, Aix-En-Provence). 310 F. Smer., Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Komitesi Uluslararas Sempozyumu (30 Haziran - 4 Temmuz 1981), Madrid.

49

Karamanoullar-Venedik Mnasebetleri: 312 Kay Boyu ve Karakeililer: 313 Bu teblii TDTDde yaynlanmtr. Krolu'nun Tarih ahsiyeti Hakknda Baz Vesikalar: 314 Bu teblii SADde yaynlanmtr. Malazgirt Savana Katlan Trk Beleri: 315 Mara ve Marallar Hakknda: 316 Mevln ve Oullarnn Trkmen Beyleri ile Mnasebetleri: 317 Muazzam Muzaffereddin Gk Br: 318 Mverrih Hfz- Ebr'nun Eserleri Hakknda: 319 Safev Devleti'ni Kuran Topluluun Etnik ve Corafi Menei: 320 Seluklu Devrine Ait Vakfiyelerin Mahiyeti ve Bunlarn Yaynlanmas: 321 Seluklular Devrinde Trke Unvanlar: 322 The Igdish in The History of The Saldjukide of Turkey: 323 Bu teblii TDAda yaynlanmtr. The Seljuk Turbehs and The Tradition of Embalming: 324 The Turks in Eastern Asia Minor in The Eleventh Century: 325 Trk Seyyah Mehmed Emin'e Gre 1877'de Trkmenistan ve Hive Hanl: 326 Trkmenistan Trkmenlerinin Mensup Bulunduklar Ouz Boylar: 327 Anadolu'daki Trk Halclna Dair En Eski Tarih Kaytlar: birlikte TDA dergisinde yaynlanmtr.
311 312

328

Bu teblii, ngilizce zetle

F. Smer., IV. Mill Trkoloji Kongresi (19-23 Ekim 1981, stanbul), TDTD, Say: 38, ubat 1990, s. 4-9. F. Smer., I. Uluslararas Venedik Tarih ve Medeniyeti Kongresi (1-5 Haziran 1968, Venedik). 313 F. Smer., I. Osmanl Sempozyumu (Eyll 1984, St) Bildirileri, Eskiehir 1985, s. 23-26.; TDTD, Say: 34, Ekim 1989, s. 4-8. 314 F. Smer., Uluslar aras Folklor ve Halk Edebiyat Semineri Bildirileri, Konya 1976, s. 113-117. 315 F. Smer., Malazgirt Zaferinin 900. Yldnm Uluslararas Sempozyumu (21-25 Austos 1971, Erzurum), SAD, Say: IV (1975), s. 197-207. 316 F. Smer., Kahramanmara I. Kurtulu Sempozyumu (1986, Kahramanmara) Bildirileri, Ankara 1987, s. 3941. 317 F. Smer., Mevlnnn 700. lm Yldnm Dolaysyla Uluslararas Mevlna Semineri (15-17 Aralk 1973, Ankara) Bildirileri, Trkiye Bankas Kltr Yaynlar, Ankara 1973, s. 42-54. 318 F. Smer., Kutlu Doum Haftas Sempozyumu (8-14 Eyll 1992, Ankara), Kutlu Doum: 3. Hz. Muhammed ve Genlik, Ankara 1995, s. 1-4. 319 F. Smer., V. Trk Tarih Kongresi (12-17 Nisan 1956, Ankara). 320 F. Smer., VII. Arabistik ve slm limler Kongresi (15-22 Austos 1974, Gttingen). 321 F. Smer., Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Sempozyumu, (24-26 Eyll 1974, Napoli). 322 F. Smer., II. Milletleraras Trkoloji Kongresi (4-9 Ekim 1976, stanbul) Tebli zetleri, s. 33. 323 F. Smer., XXIX. Milletleraras Msterikler Kongresi (16-22 Temmuz 1973, Paris), Trke evirisi: "Seluklu Tarihinde diler (The Igdish in Seljukid History)", TDA, Say: 35, Nisan 1985, s. 9-23. 324 F. Smer., Atti del Secondo Congresso nternazionale di Arte Turca (Venezia, 26-29 Settembre 1963), Napoli 1965, s. 245-248. 325 F. Smer., Proceedings of the XIII. th. International Congress of Byzantine Studies (Oxford, 5-10 September, 1996), London 1967, s. 439-441. 326 F. Smer., Orta Asya Medeniyetleri Kongresi (26 Eyll-5 Ekim 1972), Akabat 1972. 327 F. Smer., XII. Trk Tarih Kongresi (12-16 Eyll 1994, Ankara) Bildiri zetleri, Ankara 1994, s. 43-44. 328 F. Smer., I. Milletleraras Trk Hal Kongresi (7-14 Ekim 1984, stanbul), TDA, Say: 32 (Ekim 1984-Trk Hallar zel Says), s. 44-54. ngilizce evirisi: "Early Historical References to Turkoman Carpet Weaving

50

XIII. Yzylda Trkiye'nin timi Durumu: 329 XIX. Yzylda ukurova'da tima Hayat: 330 Bu teblii, TDA dergisinde yaynlanmtr. Yavuz Selim Halifelii Devr Ald m?: Belletende yaynlanmtr. Yunus Emre anda Trkiye'nin Siyasal, Sosyal ve Kltrel Tarihine Genel Bir Bak: 332
331

Bu teblii, TDTD ve geniletilmi olarak

D- NEKROLOJ Bahaeddin Hoca: 333 Hocamzn Hayat ve Eserleri: 334 Ord. Prof. Mkrimin Halil Yinan: 335 Prof. Necati Lugal: 336

E-KONUMALAR slm Tarihinde Denizcilik (El Milahat'I-Bahriyet fi Tarihi'l-slm/Navigation in The History of slam): 337 Prof. Dr. Osman Turan: 338 Tarihte lk uluslararas Fuar (Yabanlu Pazar zerine Bir Konuma): 339

F-MLAKATLAR "Ftih Devri Mimar ve ehircilik Anlay" Hakknda E. H. Ayverdi ve F. Smer'le Yaplan Bir Konuma: 340 "Ouzlar'da Yaprak Dkm (Prof. Dr. F. Smer'le Yaplan Son Grme)": 341
in Anatolia", Hal, J. and P. Weldon, Oriental Carpet and Textile Studies, I., New-York-London 1985, s. 3640. 329 F. Smer., slamic Council of Europe'un "slm lemi Festivali" Mnasebetiyle Dzenledii Kongre (1976, Londra). 330 F. Smer., CIPO (Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Komitesi) VII. Sempozyumu (7-11 Eyll 1986) Bildirileri, Ankara 1994, s. 231-235, TDA, Say: 48 (1987), s. 9-12. 331 F. Smer., XI. Trk Tarih Kongresi (5-9 Eyll 1990, Ankara), TDTD, Say:54, Haziran 1991, s.3-9.; Belleten, Cilt: LVI, Say: 217, Aralk 1992, s. 675-701. 332 F. Smer., Uluslararas Yunus Emre Semineri (6-8 Eyll 1971) Bildirileri, Ankara 1971, s. 248-258. 333 F. Smer., Bahaeddin Hoca, TDA, Say: 65, Nisan 1990, (Prof. Dr. Bahaddin gel'e Armaan Says)", s. 15-18. 334 F. Smer., Necati Lugal Armaan, Ankara 1968, s. XIII-XVI. 335 F. Smer., Ord. Prof. Mkrimin Halil Yinan, Yeni stanbul Gazetesi, 18 Ocak 1962. 336 F. Smer., Prof. Necati Lugal, Belleten, Cilt: XXVIII, Say: 110, Nisan 1964, s. 305-309. 337 F. Smer., slam Konferans Tekilat ye lkeler Ulatrma Bakanlar I. Toplants, stanbul 1987, s. 38-50. 338 F. Smer., F. Kprl, Z.V. Togan ve O. Turan Anma Toplants (3 ubat 1979), stanbul 1979. Ayrca, T. Baykara, TK, Cilt: XVII, Say: 197, Mart 1979, s. 61(317).de de yaynlanmtr. 339 F. Smer., Tarihte lk uluslararas Fuar (Yabanlu Pazar zerine Bir Konuma), stanbul Sanayi Odas Dergisi, Cilt: XX, Say: 237, Ocak 1985, s. 52-55. 340 M. Menteeolu., Ftih Devri Mimar ve ehircilik Anlay, TE, Say: 43, Mays 1977, s. 26-31.

51

G- TENKD-TASHH VE LAVELER Bertold Spuler, ran Moollar Siyaset, dare ve Kltr lhanllar Devri, 1220-1350", 1939'da Leipzig'te baslm olan nshadan dilimize eviren: Cemal Kprl, Ankara 1957 (19872), (Trk Tarih Kurumu Yayn). "Dzeltmeler ve Ekler" (Ksmn Hazrlayan): F. Smer, s. 535-572. Dzeltmeler ve Ekler: Eser, ancak basldktan sonra F. Smer tarafndan incelenmitir. Bu inceleme sonucunda aadaki cetvelleri yapmtr: 342 - "I- Tercmeye Ait Dzeltmeler" (s. 537-545): Burada eviriye ait dzeltmeler yer almtr. - "II- Kitapta geen kii, yer, eser adlar ve deyimlerin Trke'deki ekilleri cetveli" (s. 547550): Eserin asl Almanca metninde, yazarn kulland transkripsiyon sistemindeki kii, yer ve eser adlar ile deyimlerin pek ou eviride de aynen korunmutur. Bu hususun, zellikle meslekten olmayan okurlarn eserden layk ile yararlanmalarn gletirecei sebebiyle, bu cetvelde kii, yer ve eser adlar ile deyimlerin Trke ekilleri gsterilmitir. - "III- Eserdeki baz bilgiler hakknda" (s. 551-561): Bu cetvelde, zellikle Trkiye tarihi ile ilgili olarak, eserde verilen baz bilgiler hakkndaki F. Smer'in tenkitleri bulunmaktadr. Bu cetvele, ayrca Trkiye'de eitli grevlerde bulunmu olan Mool asker ricaline dair yine Smer tarafndan yaplm bir liste eklenmitir ("Trkiye'de Muhtelif Memuriyetlerde Bulunan Mool Asker Ricalinin Listesi" (s. 563-572).

H- ANSKLOPEDLERDE YER ALAN MADDELER Diyanet slam Ansiklopedisi: Abaka: 343 Abbas: 344 Abbas I: 345 Abbas II:
346

Abbas b. Ahmed b. Tolun: 347 Abdurrahman b. Togayrek: 348 Abi Hatun: 349
341

G. Gngl., Ouzlar'da Yaprak Dkm, TE, Sa s. 34-36. Ark., a.g.m., s. 962. 343 F. Smer., Abaka Maddesi, slam Ansiklopedisi, TDV Yay., stanbul, Cilt: I, s. 8. 344 F. Smer., Abbas Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 17. 345 F. Smer., Abbas I Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 17-19. 346 F. Smer., Abbas II Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 19-20. 347 F. Smer., Abbas b. Ahmed b. Tolun Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s.21. 348 F. Smer., Abdurrahman b. Togayrek Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 176.
342

52

Afin: 350 Agaci: 351 Aa: 352 Aa Muhammed ah: 353 Aaeriler: 354 Ahlat: 355 Ahlatahlar: 356 Ahmed Celayir: 357 Akkoyunlular: 358 Aksungur El-Ahmedli: 359 Aleddin Bey: 360 Argun*: 361 Argun (lhanl Hkmdar): 362 Arslan Argun: 363 Arslanah b. Turul: 364 Atsz b. Muhammed: 365 Avar: 366 Avarllar: 367 Bayat: 368 Bayndr:
369

Bdz: 370
349 350

F. Smer., Abi Hatun Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 310-311. F. Smer., Afin Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 440-441. 351 F. Smer., Agaci Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 447. 352 F. Smer., Aa Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 451-452. 353 F. Smer., Aa Muhammed ah Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 455. 354 F. Smer., Aaeriler Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 460-461. 355 F. Smer., Ahlat Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 19-22. 356 F. Smer., Ahlatahlar Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 24-28. 357 F. Smer., Ahmed Celayir Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 53-54. 358 F. Smer., Akkoyunlular Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 270-274. 359 F. Smer., Aksungur el-Ahmedli Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 297-298. 360 F. Smer., Aleddin Bey Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 321-323.
* Orta 361 362

Asyada bir hayvan ismi.

F. Smer., Argun Maddesi, a.g.e., Cilt: III, s. 355. F. Smer., Argun Maddesi, a.g.e., Cilt: III, s. 355-357. 363 F. Smer., Arslan Argun Maddesi, a.g.e., Cilt: III, s. 399-400. 364 F. Smer., Arslanah b. Turul Maddesi, a.g.e., Cilt: III, s. 404-406. 365 F. Smer., Atsz b. Muhammed Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 91-92. 366 F. Smer., Avar Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 160-164. 367 F. Smer., Avarllar Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 164-166. 368 F. Smer., Bayat Maddesi, a.g.e., Cilt: V, s. 218-219. 369 F. Smer., Bayndr Maddesi, a.g.e., Cilt: V, s. 245-246.

53

avuldur: 371 epni: 372 Dihkan: 373 Dodurga: 374 Dokuz Ouzlar: 375 Der: 376 Eymir: 377 Has Bey: 378 dir: 379 di:
380

Kaarlar: 381 Karaevli: 382 Karakeili: 383 Karakoyunlular: 384 Karamanoullar: 385 Karkn: 386 Kasm Paa, Gzelce: 387 Kakay: 388 Kay: 389 Keykvus I: 390 Keykvus II: 391

F. Smer., Bdz Maddesi, a.g.e., Cilt: VI, s. 483. F. Smer., avuldur Maddesi, a.g.e., Cilt: VIII, s. 235-236. 372 F. Smer., epni Maddesi, a.g.e., Cilt: VIII, s.269-270. 373 F. Smer., Dihkan Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 289-290. 374 F. Smer., Dodurga Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 486. 375 F. Smer., Dokuz Ouzlar Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 500-502. 376 F. Smer., Der Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 514-515. 377 F. Smer., Eymir Maddesi, a.g.e., Cilt: XI, s. 551-552. 378 F. Smer., Has Bey Maddesi, a.g.e., Cilt: XVI, s. 271-272. 379 F. Smer., dir Maddesi, a.g.e., Cilt: XXI, s. 523-524. 380 F. Smer., di Maddesi, a.g.e., Cilt: XXI, s. 524-525. 381 F. Smer., Kaarlar Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 51-53. 382 F. Smer., Karaevli Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 391. 383 F. Smer., Karakeili Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 427-428. 384 F. Smer., Karakoyunlular Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 434-438. 385 F. Smer., Karamanoullar Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 454-460. 386 F. Smer., Karkn Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 498-499. 387 F. Smer., Kasm Paa Gzelce Maddesi, a.g.e., Cilt: XXIV, s. 547. 388 F. Smer., Kakay Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 20-22. 389 F. Smer., Kay Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 77-78. 390 F. Smer., Keykvus I Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 352-353.
371

370

54

Keykubad I: 392 Keykubad II: 393 Keykubad III: 394 Klarslan IV: 395 Knk: 396 Kzk: 397 Kzlarslan: 398 Kimek: 399 Kitab- Diyarbekriyye: 400 Krolu: 401 Kseda Sava: 402 Kutalm: 403

MEB slam Ansiklopedisi: Karakoyunlular: 404 Kay: 405 Kasm Paa, Gzelce: 406 Kzlarslan (Osman Muzaffer Al-Din): 407 Kimek: 408 Mengcekler: 409 Mesud (Masud b. Muhammed Tapar): 410

391 392

F. Smer., Keykvus II Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 355-357. F. Smer., Keykubad I Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 358-359. 393 F. Smer., Keykubad II Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 359-360. 394 F. Smer., Keykubad III Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 360-361. 395 F. Smer., Klarslan IV Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 404-405. 396 F. Smer., Knk Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s. 418-419. 397 F. Smer., Kzk Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s.542-543. 398 F. Smer., Kzlarslan Maddesi, a.g.e., Cilt: XXV, s.544. 399 F. Smer., Kimek Maddesi, a.g.e., Cilt: XXVI, s. 25-26. 400 F. Smer., Kitab- Diyarbekriyye Maddesi, a.g.e., Cilt: XXVI, s. 75. 401 F. Smer., Krolu Maddesi, a.g.e., Cilt: XXVI, s. 268-270. Bu maddeyi Nurettin ALBAYRAK ile birlikte hazrlamlardr. 402 F. Smer., Kseda Sava Maddesi, a.g.e., Cilt: XXVI, s. 272-273. 403 F. Smer., Kutalm Maddesi, a.g.e., Cilt: XXVI, s. 480-481. 404 F. Smer., Karakoyunlular Maddesi, slam Ansiklopedisi, MEB Yay., stanbul , Cilt: VI, s. 292-305. 405 F. Smer., Kay Maddesi, a.g.e., Cilt: VI, s. 359-362. 406 F. Smer., Kasm Paa Gzelce Maddesi, a.g.e., Cilt: VI, s. 386-388. 407 F. Smer., Kzlarslan Maddesi, a.g.e., Cilt: VI, s. 787-789. 408 F. Smer., Kimek Maddesi, a.g.e., Cilt: VI, s. 809-810. 409 F. Smer., Mengcekler Maddesi, a.g.e., Cilt: VII, s. 713-718. 410 F. Smer., Mesud Maddesi, a.g.e., Cilt: VIII, s. 135-141.

55

Ouzlar: 411 Pehlivan (Nusreddin Ebu Cafer Muhammed Cihan Pehlivan): 412 Ramazanoullar: 413 Tatar (Orta arkta Tatarlar): 414 Teke veya Tekke: 415 Tekder (Tekuder): 416 Tokuz (Dokuz) Ouzlar: 417 Turul ah: 418 Turgut Alp: 419 Turguteli: 420 Turgutlular: 421

Trk Ansiklopedisi: Begdili: 422 Boa veya Buka Han: 423 Boy: 424 Bozkr: 425 Bozulus: 426 Bozok: 427 Cavidaniye: 428 Cemel Vakas: 429 Cihangir: 430
411 412

F. Smer., Ouzlar Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 378-387. F. Smer., Pehlivan Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 545-548. 413 F. Smer., Ramazanoullar Maddesi, a.g.e., Cilt: IX, s. 612-620. 414 F. Smer., Tatar (Orta arkta Tatarlar) Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-I, s. 58-61. 415 F. Smer., Teke veya Tekke Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-I, s. 123-124. 416 F. Smer., Tekder Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-I, s. 144-145. 417 F. Smer., Tokuz (Dokuz) Ouzlar Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-I, s. 420-427. 418 F. Smer., Turul ah Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-II, s. 41-44. 419 F. Smer., Turgut Alp Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-II, s. 119-120. 420 F. Smer., Turguteli Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-II, s. 120. 421 F. Smer., Turgutlular Maddesi, a.g.e., Cilt: XII-II, s. 120-122. 422 F. Smer., Begdili Maddesi, Trk Ansiklopedisi, Cilt: VI, s. 15. 423 F. Smer., Boa veya Buka Han Maddesi, a.g.e., Cilt: VII, s. 168. 424 F. Smer., Boy Maddesi, a.g.e., Cilt: VII, s. 478-479. 425 F. Smer., Bozkr Maddesi, a.g.e., Cilt: VIII, s. 7-8. 426 F. Smer., Bozulus Maddesi, a.g.e., Cilt: VIII, s. 12-13. 427 F. Smer., Bozok Maddesi, a.g.e., Cilt: VIII, s. 80. 428 F. Smer., Cavidaniye Maddesi, a.g.e., Cilt: X, s. 37. 429 F. Smer., Cemel Vakas Maddesi, a.g.e., Cilt: X, s. 149-150. 430 F. Smer., Cihangir Maddesi, a.g.e., Cilt: X, s. 500.

56

anigir: 431 avl: 432 ormaun ya da ormaan Noyan: 433 krmi: 434

The Encyclopaedia Of Islam (New Edton): Bayat: 435 Bayndr: 436 Begdili: 437 epni: 438 Dger: 439 Eymir: 440 Kadjar (Kakay): 441 Karagzl: 442 Karakoyunlu: 443 Karamanoullar: 444 Kasm Paa: 445 Kay: 446 Khass Beg or Aslan Beg b. Balangr: 447

F. Smer., anigir Maddesi, a.g.e., Cilt: XI, s. 387. F. Smer., avl Maddesi, a.g.e., Cilt: XI, s. 399-400. 433 F. Smer., ormaun ya da ormaan Noyan Maddesi, a.g.e., Cilt: XII, s. 114-115. 434 F. Smer., krmi Maddesi, a.g.e., Cilt: XII, s. 118-119. 435 F. Smer., Bayat Maddesi, The Encyclopaedia Of Islam (New Edton), Cilt:I, s. 1117. 436 F. Smer., Bayndr Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 1133. 437 F. Smer., Begdili Maddesi, a.g.e., Cilt: I, s. 1159. 438 F. Smer., epni Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 20. 439 F. Smer., Dger Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 613-614. 440 F. Smer., Eymir Maddesi, a.g.e., Cilt: II, s. 724. 441 F. Smer., Kadjar Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 317. 442 F. Smer., Karagzl Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 577-578. 443 F. Smer., Karakoyunlu Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 584-588. 444 F. Smer., Karamanoullar Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 619-625. 445 F. Smer., Kasm Paa Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 722. 446 F. Smer., Kay Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 812-813. 447 F. Smer., Khass Beg or Aslan Beg b. Balangr Maddesi, a.g.e., Cilt: IV, s. 1097.
432

431

57

III. BLM FKRLER VE AHSYET

BR TARH OLARAK FARUK SMER Faruk Smer, tarihi olmaya daha lise yllarnda karar vermi ve lise bittiinde stanbul niversitesi Tarih Blmn tercih etmitir. Byk bir sevgiyle kendisini tarih ilmine veren Smer, bu sevgi sayesinde dnyaca nl bir tarihi olmay baarmtr. Bir ilim adam olarak evresine k tutmu ve insanlar kendi kltrn aratrmaya sevk etmitir.

lkokul sralarnda iken tarihe kar byk bir ilgi duyan Smer bu durumu kendisi yle anlatr. Daha ilkokuldayken itimai ilimlere kar, zellikle de tarihe kar son derece byk bir ilgim vard. lkokuldayken lise tarih kitaplarn ezberlemitim. Sahaflarda o kitaplar bulabilirsiniz. Atatrkle devri kitaplar, kaln ve Atatrk tarihe merakl olduu iin milli ruhla yazlm kapsaml kitaplard. Ortaokula geince onlar beni tatmin etmemeye balad. Aratrmaya, okumaya devam ettim. Ben eski yazy annemden rendim. lk okuduum eseri hatrlarm merhum Ahmet Refik'in "Bizans Karsnda Trkler." Ondan sonra Beyazt'taki Umumi Ktphaneye gider eski yaz tarih kitaplarn okurdum. O yllarda yaz tatilimde sabahtan leye kadar ktphanede alr, leden sonra denize giderdik. 448

niversite eitimi srasnda okuldaki hocalarnn takdirini toplam ve onlarn desteini almtr. Bunu kendisi u ekilde anlatmaktadr: Okulda eski gelenek devam ediyordu. stikbal grdkleri renciyi destekleyip, elinden tutuyorlard. Ksaca hocalar renciye sahip kard. Ben de gece gndz altm. Burs almtm, onu hak etmeye alyordum. 449
448 449

Gngl., a.g.m., s. 35-36. Gngl., a.g.m., s. 35.

58

niversite eitimi boyunca tarih bilgisini arttrmaya alm ve kendisini bu alanda yetitirmitir. Smer niversiteye intisap etmeyi dnm ancak baz nedenlerden dolay bu istei mezun olduu stanbul niversitesinde deil Ankara niversitesinde gereklemitir. Smer niversiteye girdikten sonra srekli alarak kendisini gelitirmi ve ksa srede ykselerek profesr olmutur.

Smer, alma dzeni hakknda u bilgiyi vermektedir. Benim alma dzenim gece zerine kurulmutur. Gece alr, gndz gider almalarm veririm. 450

mrn Trk tarihinin aratrlmasna adam ve almalarna maddi bir karlk beklemeden devam etmitir. Smer, kendi ifadesi ile bu durumu aklar. Kimse almanz iin ne para veriyor, ne de maanza zam yapyor. Yine almalarna bkmadan usanmadan devam etmi ve u ifadeyi kullanmtr. Allah bana ne kadar msaade ederse ben de almaya, yazmaya devam edeceim. 451 yle de olmutur.

Faruk Smer, Trk kltrnn renilmesine, aratrlmasna ve korunmasna byk nem vermitir. Bu durumu smail Hakk Bey u ekilde anlatr: Trk milleti iin en temel eserlerin sahibi, mrnn en son faslnda dahi Trklk iin eserler yazmaktan kendisini sorumlu hisseden hocam merhum Faruk Smer, dnya Trklnn ve zellikle Mslman Ouz Trkleri (Trkmenler)'nin dr. Merhumun salnda kendisine birok defalar aratrma, aydnlanma iin bavurduumda yok olma tehlikesiyle kar karya bulunan deerlerimizin salkl, doru ve ayrntl bir ekilde en hzl bir alma yntemiyle belgelenmesi iin grev ve sorumluluk alamtr. Trk tarihinin, kltr ve medeniyetinin hi zaman kaybetmeden ortaya karlmasyla yetinmeyip, mr boyunca Trkmenlerin iinde bir aile ferdi gibi sevilmi, saylmtr. 1975-76 yllarnda stanbul Trk Musikisi Devlet Konservatuarnda Trk Kltr ve nklp Tarihi derslerini veren Smer, sanat, pek zarif ve scack alkasyla biz rencilerini adeta bylemi, renciler ve konservatuarn her hafta yolunu gzledii bir ahsiyet olmutur. Derslerimizde Arkadalar eski Trkler ve bilhassa Trk kzlar ata binerler ve her sabah st ierlerdi. Onun iin zarif, ince yapl ve kilosuz idiler diyerek bizlere yce soyumuzu tantrd. 452

450 451

Gngl., a.g.m., s. 35. Gngl., a.g.m., s. 35. 452 . H. Akyololu., Trkmenlerin I Prof. Dr. Faruk Smer, TDA, ubat 1996, Say: 100, s. 63-64.

59

Bu ifadeler Smerin eski Trk kltrn aratrma ve gelecek nesillere aktarma abas iinde olduunu ve Trk olmaktan gurur duyduunu gstermesi bakmndan nemlidir. Smerin u ifadeleri de bu fikrimizi glendirmektedir.

Merak, medeniyetin ykselmesinde en byk mildir. nsan merak edecek ki aratrma yapsn. Avrupallarn ilerlemesinin tek sebebi merakl olmalarndandr. Bizde bu merak biraz zayf. Kylye sorarsn "u kuun ad nedir?", "Bir ku", der. Okumular da onlardan farkl deil. Okulunu bitirir, oluk ocua karr, tamam. Adam kaslp duruyor dahiliye mtahass oldu diye. Ama elinde okuduu bir kitap yok. Doktor olmu ya tamam kitaplar rafa. 453

Faruk Smerin aratrmaya verdii nemi Prof. Dr. Turan Yazgan u ekilde ifade eder: Trkiye Dil ve Tarih alanlarnda, Atatrk'n lmnden sonra, sr'atle bolua drlmtr. 250 milyonluk bir milletin tarih ve dil sahasnda yeterli ilim retecek yeterli sayda elemanlar yetitirememi olmas gerekten znt vericidir. Pe pee kaybettii byk limlerinin yerlerini dolduracak genler vasf itibariyle yeterli olsalar da miktar itibariyle maalesef yeterli olmaktan ok uzaktrlar. Bir taraftan 57 niversitenin retim yesi ihtiyac, dier taraftan btn Trk dnyasnda yeniden yazlmas art olan tarih ve dil kitaplarnn ortaya kard ihtiyac karlamaktan ok uzaz. Trk ivelerini bilen her lke ve toplulukta grev alacak normal elemanlardan da tamamen mahrumuz.

Faruk Smer Hoca bu bolua daima iaret etmitir. Kendisi insan st bir gayretle, son nefesine kadar, zerine deni fazlasyla yapmaya almtr. Gerek Trk Dnyas Tarih Dergimizin her saysna, gerek Trk Dnyas Aratrmalar Dergimizin her saysna muntazam olarak orijinal aratrma ve incelemeleriyle kymet kazandrmtr. 454

Akyololu ise, Faruk Smerin tarihimizin aratrlmasna verdii nemi u ekilde anlatr: 1984 ylnda ilk kez yaplan Milletleraras Trk Halclk Kongresinde kendileri tarafndan temin olunan bir Osmanl Eyeri'ni Atatrk Kltr Merkezinde sergilemiler, eyerin zerine de "Cella Turcica" yazdrmlard. Cella Turcica, Trke'den Latin ve tp diline geen
453 454

Gngl., a.g.m., s. 35. Yazgan., a.g.m., s. 11.

60

tek Trke szck olup, kafatas iinde hipofiz bezini barndran bir kemiin addr. Buras tm hormonlarn hakimi olan orkestra efi diye adlandrlan bir yer. te kltr tarihimizin en can alc elerini Smer hocamzdan renerek milletimiz hakknda kymetli bilgilere ulatk.

Kendisiyle birlikte yaptmz aratrmalarda, yeni yetien ocuklarmza slm menkbelerini, din byklerinin rnek davranlarn ve din hikyeleri anlatmak gerektiini, bunlarn en gzel ve en retici yol olduunu sylemitir. stikll sava gazilerimizin birer birer gtklerini duyduunda ok zldn, bunlarn hatralarnn derlenmediini syler, ilgisizlikten pek ikyeti olurdu. Bu uyarlaryla birlikte evremde rastladm birka gazinin hatralarn alabildiimi sylediimde, bundan byk sevin duyard. 455

Faruk anlatmaktadr:

Smer,

tarihimizin

aratrlmasndan

duyduu

memnuniyeti

yle

1993 ylnda Trkmenistan Cumhurbakan Trkmenba beni arad. Kendisi tarihine ve kltrne olduka, bal birisi. Ekim ayndaki bamszln 2. yl trenlerine katlmak zere beni de davet etti. Byk bir resmi geit dzenlendi. Bykelilerin bulunduu ksmda oturuyordum. Bizim Mehteran Bl geerken eliler, 'Trk imparatorluunun uzun yllar dnyay nasl idare ettiini imdi daha iyi anlyoruz dediler.

Bu trenlerden sonra Trkmenba beni "Trkmen alimler Akademisi yelii" ile onurlandrd. Geen mays aynda tekrar davet ettiler. Mahdum Kulu enlikleri dolaysyla dl verdiler. Akabat'ta alan Trk mhendislere ve bana madalya taktlar. adr Park, Mahdum Kulu Parknda konuma yaptm. Bana Trkmenistan vatandal ve bir pasaport verildi. Bylece ifte vatanda oldum. 456

Smer tarih aratrmaclna yeni bir boyut getirmi ve masa ba tarihilii yerine mekan tarihiliine nem vermitir. Yapt almalarn pek ounda aratrd konunun getii mekan inceleyerek o corafyada yaayan insanlarla grme yoluna gitmitir. Bu ekilde daha salkl bilgi edinen Smerin bu tr almalarndan bir kan zikretmemiz yerinde olacaktr.

455 456

Akyololu., a.g.m., s. 65. Smer., Kendi Kaleminden , s. 19.

61

nl destan kahraman Krolu hakknda bilgi toplarken; Krolunun yaad corafyay kar kar gezmitir. Bunu Akyololu yle anlatr: Smer, memleketimin en byk destan kahraman Krolu'yu da en gereki bilgi ve belgelere dayanarak ortaya karmay baarmtr. Krolu hakknda yaad evre olan Bolu, Gerede, Drtdivan ve Kbrsk'la yetinmemi, Anadolu'da Sivas, Tokat, Kayseri illerinin kylerinde de aratrmalar yapmtr. 457

Faruk Smerin tarihi aratrmalarda mekna verdii nemi ve bu uurdaki abasn Prof. Dr. Turan Yazgan da u ekilde anlatr: Yabanlu Pazar, Trklerde Atlk ve Binicilik, Trklerde ehircilik gibi kitaplarnn hazrlanmasnda daima yannda bulundum, ilgili yerlerde kar kar dolatk. Etekleri karla dolu olduu bir zamanda Zamant Kalesine eek srtnda ktn ve saatlerce inceleme yaptn grdm zaman ilim adamnda bulunmas gereken ilekeliin ne olduunu anladm. Atlarn "Yorga" yrynn nasl olduunu tespit edebilmek iin Uluda tepesindeki kylerde veya Konya Aksaray civarndaki, Kayseri Pnarhisar civarndaki kylerde nasl dolatn ve nasl teferruatl incelemeler yaptn takip etmekte bile kendim glk ektim. 458

Faruk Smer; toplumsal ve tarihi konulara kar ok duyarl bir tarihidir. Bunu hayatnn her aamasnda gstermitir. Bu durumu kendisiyle yaplan bir rportajda da grmemiz mmkndr. Gngl Glay, Trk Edebiyat Dergisi, Aralk 1995de yapt

rportajda Faruk Smere gncel konularla ilgili baz sorular yneltmitir. Bu sorulara Faruk Smerin verdii cevaplar bize kendisinin ne kadar duyarl bir vatanda olduunu gstermesi bakmndan nemlidir. imdi bu rportajdan baz blmleri aktaralm.

Trk Edebiyat: Hocam o yllarda imdikilerden farl olarak aileler ocuklarna nasl bir kltr, terbiye veriyorlard?

Faruk Smer: O zamanki ortamda Trk musikisi rendik. Yine zamann icaplarndan caz musikisi hakknda bilgimiz oldu. O zamanlar yleydi, dans ve sinemann bile yeri vard gencin hayatnda. Bununla beraber ailece ahsiyetimiz biraz kuvvetli olduu iin mahalli kltrmz koruduk. stanbul'a almak iin gelen hemerilerimizle irtibatmz
457 458

Akyololu., a.g.m., 63-64. T. Yazgan., Faruk Smer Hocamz, Trk Dnyas Aratrmalar, ubat 1996, Say: 100, s. 11-12.

62

kesmemi olmamz da Konya kltrmz korumu olmamza bir vesiledir. Bugn dahi Konya blgesine ait trkleri kalbimde daima saklammdr. Dnyann neresine gitsem da o trkler benimle beraber gelir.

Ayrca bizim Trk musikimiz, saz eserlerimiz bal bana birer aheserdir. Onlar dinlemekten sonsuz zevk alrm. Musiki de Araplar, ranllar getiimizi onlar da kabul eder. Bir tarihte Nevzat Atl'n Klsik Trk Musikisi Korosu Khire'de Mehmet Ali Paa Caminin yannda bir konser verdi. Msrllar hem hayran kaldlar, hem de kskanlktan atladlar. Sonra Trk dostu, Msrl bir arkadala sohbet ederken onun syledii szler olduka ilginti. O "Msrllar kendilerini ark musikisinin en deerli milleti sayarlar, kimseyi tanmazlar bu yzden hasetliklerini mazur grn" dedi. Ben bunlar her zaman bnyemde muhafaza ettim. Gerekten milli musikinin kulak ard edilmesini kabul edemiyorum. Btn bunlar ailemin ocukluumda verdii terbiyenin bende ortaya km halidir.

Bir tarihte Konya'daki hemerilerimin youn ikayetlerinden bunalnca Radyo idaresine mektup yazmt. nk hemerilerim radyoda Konya trklerinin az alndndan ikayet ediyorlard. Radyodan bana gelen cevapta uzun da bir radyo program gndermiler, en fazla Orta Anadolu Trkleri alyoruz diye. Fakat ne yazk ki, benim de gzlemlerim sonucunda grdm "Yurttan Sesler" denilince akla sadece Dou ve Gneydou Anadolu trkleri geliyor. nk sadece onlar syletiyorlar, ihmalci bir ynetim.

Bu arada insanlar da yazmaktan ekinmemeli, ikayetlerini dile getirmeli. Kyl ikayetini sadece bana iletiyor. Fakat niin yazmyor, niin hakkn aramyor? Ailemin kk yata bize verdii terbiyeyle biz hak-hukuk aramay rendik. 459

Bu ifadelerde gstermektedir ki Smer, Milli kltr konusunda son derece hassas dnmekte ve insanlarnda byle dnmesi gerektiini savunmaktadr. Bu amala gerekli almalarnda yalmas taraftardr. Yine Smerin gncel konulardaki hassasiyetini gstermesi bakmndan aadaki soruya verdii cevap nemlidir.

459

Gngl., a.g.m., s. 35.

63

Trk Edebiyat: Hocam bir ara art niyetli kiiler tarafndan basnda bir "Kltr Mozayii" laf ileri srld. Geri bu pek rabet grmedi ama bu konuda grlerinizi alabilir miyiz?

Faruk Smer: Bu konuyu Cumhurbakanna da yazdm. Adamlar ellerine alm bir harita bu kadar Tahtac, bu kadar Yrk, bu kadar erkez, bu kadar Laz. Bunlar o kadar cahil ki, bizim yerli Abdal, Tahtac, Yrkleri etnik unsur gibi gsteriyorlar. Bu farkllklar rakama, hesaba gelmez. Yrk, Trkmen, Laz, Tahtac, Alevi, Manav etnik deyim deildir. Hepsi Ouz'dur. Bunlar iktisadi, mahalli isimdir. Bunlar kasten alyorlar. Cehalet iinde sergiliyorlar. nananlar da cehaletten inanyor. Bu insanlarn ekli emali bizden daha Trk. Adamn datt brore bakyorsun Ermeni 5 milyon, Alevi 15 milyon, Krt 20 milyon. Bunu neye dayandryorsun? Elinde hangi istatistik bilgi var? Biri kalkp da bu sorular sormuyor. Bu oyunlar Trkiye'yi zayflatmak iin bilerek oynanyor.

Turan Yazgan'n yaynlad dier haritay ve istatistik bilgileri Tarih Mecmuasnda yaynladm. Turan Yazgan bunu mebuslarn ouna da vermitir.

Bu konularda duyarl olmalyz. Sustuumuz mddete stmze gelirler. "Byle byle sylyorlar" demek mazeret deildir. Onlar sylediinde ap kalyoruz. Ya da sadece kzarak tepki gsteriyoruz. Bunlar yetmez. Kendini Trk hissedenlerin okuyup kendini yetitirmesi gerekir. Trkn en byk dman cehalettir. Ondan kurtulmadka hibir admmz yerine ulamaz.

Altnoluk tarafndan Akay-ren civarnda Aynal kyde bir retmen arkada Trkmen mzesi kurmu, oraya gelen yerli yabanc mzeyi geziyor. Adamcaz bunu kendi abas ile gerekletirmi. Orada Trkmenlerin klk kyafet, yaay incelikleri vs. sergileniyor. Tabi ayr bir hava katm oraya. Bu da meseleye, herkes kendi apnda sahip ktnda nelerin gerekleebileceini gsteriyor. 460

Gncel konulara zellikle Trkiye ile ilgili konulara kar son derece duyarl olan Smer, bu konularla ilgili gerekli almalar ilmi aratrmalar ve yaynlar ile yapmaktadr.

460

Gngl., a.g.m., s. 36.

64

Ayrca halkmzn da bu konulara kar duyarl olmasn istemekte ve Trkn kendi tarihini rendii taktirde Trkiye zerinde byle oyunlarn etkisiz kalacan sylemektedir.

Osmanl Devleti hakknda geni bir bilgiye sahip olan Smer, Osmanl Devletinin pek ok unsurdan olumasna ramen iyi bir ynetim ile ayakta durmay baardn ifade eder. Osmanl mevcut halklarn kltrne sayg duymu ancak devlet kademelerinde ve resmi ilerde Trkenin kullanlmasn mecburi klmtr. Osmanl bnyesindeki milletleri memnun etmesini bilmi ve uzun sre bu milletler zerinde egemen olmutur. Trkleri ilgilendiren konularda Trkenin kullanlmasn isteyen Smer, zellikle lkemizde yaplan ilmi faaliyetlerde ska kullanlan yabanc dillerin yerini Trkenin almasn istemektedir. Smer, bunu kendisine yneltilen soruya verdii cevapta yle aklar.

Trk Edebiyat: Hocam Osmanl, bu topluluklar yllarca nasl idare etmiti?

Faruk Smer: Osmanl her trl dilin konuulmasna izin veriyordu. erkezce, Bonaka, Arapa, Trke, Rumca. Fakat Devlet-i Aliye'de alanlarn Trke bilmeleri artt. 1876'daki anayasada Divanda Trke konuulmas kanunla belirtilmiti.

Sadrazam ister Srp, ister Arnavut olsun, ama Trke bilecek, davranlarn ayazlayacak ki kendisiyle alay edilmesin, kk dmesin. nk Devlet-i Aliye'nin dili Trkedir, Millet-i hkim Trktr. Arap memleketlerinde dahi Trke okullar almtr. Yemen'de lise, Musul'da, Halep'te, am'da askeri ve sivil meslek mektepleri. Trke tedrisat ile faaliyet gsteriyor. Ayrca oralarda devlet dairelerinde de Trke ilem grlyor. Bayrak tek, lisan tek.

Yavuz'dan itibaren yazma Trke. Kanuni spanya'ya, Fransa'ya, ngiltere'ye kadar Trke yazyor.

Geen yllarda "Trk Sanat Tarihi Kongresi" dzenlendi. Kongrenin dili ngilizceydi. Kardeim Trk Sanat tarihiyle ilgili bir kongre dzenliyorsunuz, gelenlerin Trkeye ve Trk sanatna bir yaknlk duymalar lzm. Daha dorusu bu dili at pat da olsa bilmeleri lazm. Siz ne demeye kongreyi ngilizce dzenlersiniz.

65

Bunlar bizim ruhumuza ters davranlardr. Osmanl batarken bile Trkln unutmamtr. 461

Kltrne bu kadar bal olan ve sahip kan Faruk Smer her frsatta ve her yerde Trk tarihini anlatmaya almtr. Bu amala kendisiyle tanmaya gelen insanlara Trk boylar, devletleri ve Trk Milliyetilii hakknda bkmadan, usanmadan bilgi veren bir tarihimizdir. Buna en gzel rneklerden biri udur:

1992 yl iinde Faruk Smer Hocann Ouzlar kitabnn 4. basks kmt ve Trk Dnyas Aratrmalar Vakf, Sleymaniye Kltr Merkezi'nde imza gn tertiplenmiti. Faruk Smer Hoca ile tanma imkn aradmdan dolay hemen vakfa gittim ve kalabalk iinde frsat bulup Hoca'ya: "Basn Yayn Yksekokulunda yksek lisans yapyorum. Aslen Avar olup Kayseri zlce (Taf)lym. Tez konusu olarak da "Avarlar" konusunu aldm" deyince; hoca bana bakp; "En byk Avarlar, yaasn Avarlar" diye bard. Etraftaki insanlarn garip garip bakmas zerine Hoca aklama yapt: "Avar Trkmenleri dier Ouz-Trkmen boylar iinde halen boy uuruna sahip tek Trkmen boyudur" diyerek etraftakilere Avarlar hakknda bilgiler verdi.

Prof. Dr. Faruk Smer'in bana syledii ve btn Trkmenleri iine alan en nemli ey ise; Avar deil, Avar Trkmeni olduumuz konusudur.

"Sizler Avar Trkmenlerisiniz. Her boy kendi boyunun ayn zamanda Trkmen olduunu da bilmelidir. Bu sayede birlik bozulmayacaktr. Btn Trkmenler ancak Trkmenlik uuru ile Trk Milliyetisi olabilecektir. Avarlar ise Trkiye Trkmenleri iinde boy uuruna sahip belki de tek boydur ve dolaysyla Trk Milliyetilii'nde dier OuzTrkmen boylarna nazaran daha uurludur. Fakat bu da yetmemektedir ve dier Trkmen boylarnn da bu uurda olmas gerekmektedir. Bu da ancak sizlerin vastas ile olabilecektir." diyerek Trk Milleti'nin birliini salamann en gzel yolunun Ouz-Trkmen boylarnn,

461

Gngl., a.g.m., s. 36.

66

boy uuru yannda Trkmenlik ve Trk Milliyetilii uuruna da sahip olmas gerektiinin izahn uzunca yapyordu. 462

Faruk Smer, tarihimizi anlatmas kadar tarihimizle ilgilenenlere de ok deer veren bir kiidir. Bu nedenle zellikle Trk tarihiyle ilgilenen insanlarla bir arada olmu ve onlara ou zaman yol gstericilik yapmtr. Bu durumu gsteren birok rnek vardr. Bu rneklerden birini Turgut Akpnar u ekilde anlatr: Bu deerli tarihimizle uzun yllar nce sahaflarda tanmtm. Trk tarihinin hemen btn meselelerine duyduum ilgi nedeni ile olmal, abucak dostluunu kazanmtm ki, bununla gurur duyuyorum. Grebildiim kadaryla o, tarihimizle ilgilenen herkesi kendine yakn hissederdi. 1994 ylnda, evirisini yaptm, letiim Yaynlar arasnda "Trkler ve Tatarlar Arasnda" ismiyle yaynlanan ve byk bir ilgi gren Schiltberger'in Anlarn, orijinal dili Almanca'dan Trke'ye evirmemi benden isteyen hocam Faruk Smer oldu. O bu konuda bkmadan beni tevik etmiti. Yani eserin manevi babas rahmetli Faruk Smer olmutur. Bunu yazmaktaki amacm, hizmeti olabilecek herkesi nasl tevik ve sonunda takdir ederek, sadece kendi yazdklar ile deil, tevikleriyle de tarihimize hizmetten geri kalmadna kk bir rnek vermekti. 463

Faruk

Smerin,

Trkmenistanda

grd

ilgiye

karlk

kendi

lkesinde

aratrmalarna yeterince deer verilmemesinden de ikayeti olduunu Memduh Yamur u szleriyle ifade etmektedir: Hoca, Trkmenistanda ok fazla nem grd halde, Trkiye'de fazla deer gremediinden de ikyeti olmaktayd. 464

lkemizde bilimsel almalara ve bilim adamlarna ok az deer verilmesi Smeri zmektedir. Ancak o kendi vatannda Trk tarihine hizmet etmek istedii iin byle olumsuzluklar dikkate almam ve aratrmalarna devam etmitir. Smer, bir tarihi olarak kendisine belirledii hedeften hibir zaman sapmam ve izgisini deitirmemitir. Tarih ilminin tarafszlna sadk kalmtr. Bu durumu Turgut Akpnar u szleriyle anlatmaktadr: u anda, onun sk sk Orhun Antlarnn, yazl bir belge olarak kltr tarihimiz asndan son derece byk olan roln nasl heyecanla vurguladn da, hatrladm.
462

M. Yamur., Prof. Dr. Faruk Smerin Gzyle Avarlar, TDTD, Trk Dnyas Aratrmalar Vakf, Kasm 1996, Say: 119, s. 18-19. 463 Akpnar., a.g.m., s. 42 (382). 464 Yamur., a.g.m., s. 19.

67

Faruk Smer halis bir Trk idi ve Trkl ile de nen ve bunu hi unutmayan, fakat ilmin gereklerine ve metotlarna, milletini seven bir insan iin mmkn olabilecei lde sadk kalabilmi bir tarihimiz idi. 465

Smer tarih ilminin kurallarna sadk kalm ve doru bildii fikirlerinden hibir zaman taviz vermemitir. Tarihi insanlarn ve devletlerin ideolojilerine gre deil olmas gerektii gibi yazmtr. Bu fikrimizi 12 Eyll dneminde kendisine verilen bir grevi reddediinde grmemiz mmkndr.

Faruk Smer,

Krtlerin Trkl hakknda bir eser yazmas hususundaki teklifi

reddetmi, Trk Ansiklopedisi'nde "Trkler" maddesini yazmas iin o zamanki askeri idarenin yapt teklifi daha dorusu verdii "emri", "Ben emir eri deilim" diye reddedecek medeni cesareti gsterebilmitir. 466

Trk tarihi bilgini, Ouz boylarna dair aratrmalaryla tannm olan Prof. Dr. Faruk Smer tm dnyada tannan nemli bir tarihimizdir. Onu dnya tarihisi yapan eserlerinin banda Ouzlar gelir. Ouzlar kitabnn yazl serveni u ekildedir.

Bozkr gneydeki Alanya, Gndomu ve Manavgat ileleri ile snr komusu olup bu blgede birok Yrk yaar. Bunlarn yaylalar ile Bozkr kylerinin yaylalar bitiiktir. Yrkler, davar beslemenin yannda, tuz ve buday ticareti de yaparlar ve zaman zaman renkli kilimleri ve giysileri ile yrklerin deve katarlar, masal figrleri gibi, derin bir sessizlik iinde gelir geerler. Bu manzara okulda tarih merakls olan gencin zerinde derin bir etki brakr. Yrklere, Trkmenlere duyduu ilgi byle balar. Onun bu insanlara besledii iten sevgi, yllar sonra bize Trkmenler isimli 700 sahifelik dev eseri armaan edecektir. 467

465 466

Akpnar., a.g.m., s. 43 (383). Akpnar., a.g.m., s. 43 (383). 467 Akpnar., a.g.m., s. 43 (383).

68

Yukardaki ksa aklamadan anlald gibi onun ilmi faaliyetinin arlk merkezini Ouzlar (Trkmenler) tekil etmitir. "Bozkr" yaylalarnda rastlad Yrklere duyduu ilgi ve sevgi bir mr boyunca srm ve bize pek ok kitap ve aratrma kazandrmtr. 468

Almanlarn tabiriyle "Lebenswerk" (Hayatnn Byk Eseri) Ouzlar-(Trkmenler)Tarihleri-Boy tekilat-Destanlar idi. Bir ok defa baslan bu eseri iin kendisi: 'Benim iin en byk gaye olan Ouzlar adl kitabm 1964 ylnda yazmaya baladm' diyor. 15 yldan fazla sren n almalara ramen bu byk eserin kaleme aln iki yl srer. Bir yl da basm iin geer. Yine kendi ifadesiyle 'Bylece dnya apnda meydana getirdii eserleri az ok bilinen, fakat kendileri bilinmeyen Ouzlar dnyaya tantlm oldu.' 469

Faruk Smer'in, Dnya Tarihilii bakmndan nemli dier bir eseri Safev Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trkleri'nin Rol (ah smail ile Halefleri ve Anadolu Trkleri, Ankara, 1976) balkl kitabdr. Bu aratrmann nemi uradan gelmektedir. Walter Hinz, Almanlarn en tannm ranistlerinden biridir. Bu bilgin, olduka gen yalarnda (30) nemli bir iddia ve tezle "Irans Aufstieg zum Nationalstaat im 15. Jahrhundert, 1936" (15. yzylda ran'n Mill Bir Devlet Haline Ykselii) diye bir eser yazmtr. 470

Bizde Tarih Kurumu'nca (Uzun Hasan ve eyh Cneyd) st bal ile yaynlanan bu eserin ana tezi, adndan da anlalaca zere Safevi Devleti'ni Mill Bir ran Devleti olarak gstermesidir. Geri Hinz'in bu tezi baz Batl bilginlerce (Brockelmann, Rypka, Cahen) ksaca tenkit edilmise de bu tez asl, btn belge ve delilleriyle ve akl ile Faruk Smer hocamzn yukarda zikredilen eseriyle cerh edilmitir. Kendisi bu konuda yle der: "Bu eserle, ran'da 1501 ylnda Safev Devletini kuran Trk unsurunun, ezici ounluunun Anadolu'dan ran'a gen Trkler olduu kesin bir ekilde meydana km oldu." 471

Faruk Smerin nemli eserlerinden bir dieri Yabanlu Pazardr. Eser Trk iktisat tarihi asndan nemlidir. Yabanlu Pazar hakknda slam kaynaklarnda bilgi verilmesine ramen tam olarak yeri bilinmemektedir. Faruk Smer bu kitab ile yeri bilinmeyen Yabanlu Pazarnn yerini belirlemi ve tarih ilmine nemli bir eser kazandrmtr. Bu bilgilere gre o
468 469

Akpnar., a.g.m., s. 43-44 (383-384). Akpnar., a.g.m., s. 44 (384). 470 Akpnar., a.g.m., s. 44 (384). 471 Akpnar., a.g.m., s. 44 (384).

69

dnemde kurulan Pazar Kayseri snrlar iinde Zamant Kalesi yaknlarndadr. Faruk Smerin ifadesiyle, dnyann en byk milletleraras fuar zelliini gsteren bu pazar hakknda Mevlanann Mesnevisinde de bahsedilmektedir. Bu durum eserin nemini bir kez daha gstermektedir.

Kitab Diyarbakriyya, Akkoyunlu Devletinin yan sra, hibir resmi vakayinamesi olmayan Karakoyunlu Devleti iinde nemli bir kaynak olduu gibi hruhun lmnden Hseyin Baykarann lmne kadar gelen Timurlular tarihi ve ran tarihi hakknda deerli bir kaynaktr. Eserden Akkoyunlu ve Karakoyunlu devletlerinin askeri ve mlki messeseleri, ad geen devletlerin dayandklar Trkmen illerinin (ulus) tekilatlar, Dou ve Gneydou Anadolunun siyasi ve etnik durumu hakknda da nemli bilgiler edinilmektedir. 472

Bu eser Tahranda tek cilt olarak neredilmi ve Mehmet Demirda tarafndan Trkeye evrilmitir (stanbul-1999). 473

Burada Smerin ilmi fikirlerine, ilim dnyasna kazandrdklarna ve baz tarihilerle farkl dt konulara rnekler vermek yerinde olacaktr.

Faruk Smer, Osmanllarn Ouzlarn Kay boyundan geldii iddiasna temkinli yaklamaktadr. Ona gre Osmanllarn Kay boyu dnda baka bir boya mensup olabileceini savunmaktadr. Bu durum senelerce btn ilim dnyasnca kabul grm bir konunun reddidir. Faruk Smer bu fikri ortaya atarken eitli deliller sralamaktadr. Bu delilleri bizzat Osmanl tarihinden alr. En byk delil olarak da II. Murad dnemine kadar Osmanllarn Kay boyuna mensup olduklarn ispatlayacak bir delil bulunmadn ileri srmektedir. Konuyla ilgili bir baka delilde Osmanl tarihisi Yazcolu Alinin kitabna istinaden vermektedir. Yazcolunun tarih yazclnda tarafsz olmadn syler bunlara ilave olarak II. Abdlhamid dnemine kadar Osmanl padiahlarnn resmen bunu kabul etmemesi ve Kay damgasnn kullanlmamasn da delil olarak gsterir. Smer Ouzlar adl kitabnda bu konu ile ilgili yle demektedir.

Osmanl hanedannn Kay boyundan olduunu ilk defa syleyen mellif, eserini II. Murad devrinde yazm olan Yazc-Olu Ali'dir. Ancak biz Yazc Olu'nu tercme ettii
472 473

F. Smer., Kit b-i Diy rbakriyya Maddesi, . A. (TDV), Cilt: 26, s. 75. Smer., Kit b-i, s. 75.

70

eserlere kavm duygularnn tesiri ile ilveler yapan bir mellif olarak tanyoruz. Kay boyu ise, grld gibi, Ouz elinin en asil, en erefli boyu idi. Bu sebeble, Osmanl hanedan ile Kay boyu arasndaki mnasebet bize olduka pheli grnmekle beraber bu, imknsz deildir3, Geri Yazc-Olu, Osman Be'e: "Osman/ Erturul olusun/ Ouz Kara-Han neslisin/ Hakkn bir kemter kulusun/ stanbul'u a glzr yap"

iirini syletirse de hanedan arasnda Ouzlara ve bu boya mensup saylmaya ancak II. Muradn (1421-1451) ehemmiyet verdii grlr. imdiki bilgilerimize gre, Ky damgas ilk ve son defa olarak onun baz paralarnda bulunuyor; halefleri zamannda silahlara Kay boyunun damgas daha bir mddet konulmakta devam etmitir. Fakat hanedann, mensubiyetini iddia ettii Kay boyunun, Trkiye'de henz gebe yaayn srdren oymaklarna yakn bir ilgi gsterdii ve onlara imtiyazl bir muamelede bulunduuna dir bir delile sahip deiliz. Hatt Trkiye'nin fetih ve iskn tarihinde birinci derecede rol oynadn grdmz bu boyun XV. ve XVI. yzyllardaki mensuplar da, dier oymaklar gibi belki vergi memurlar, sipahi ve dierleri tarafndan basklara maruz kalmlardr, XV. ve XVI. yzylda kendisini, lafta da olsa, Ouz elinden ve Kay boyundan sayan hanedann daha sonralar bunu da unuttuu grlyor.

Balangcn kafi bir ekilde tespit edemediimiz bir zamandan beri Eski-ehir blgesinde yaayan Kara-Keili oyma, her yl Stdeki Erturul Be'in trbesini ziyaret etmekte ve bununla ilgili olarak enlikler yapmakta idi. Kavm uura sahip olan II. AbdulHamid, Kara-Keililerin bu ziyaretine resm bir mahiyet verdirdi; z oyma sayd KaraKeili genlerinin bulunduu bir alay meydana getirdi ve ona Erturul alay adn verdi. Ayrca yine onun devrinde veya daha sonra: "Erturul'un ocanda uyandk, ehitlerin kanlaryla boyandk" beyti ile balayan bir mar da bestelendi. Abdul-Hamid Kara-Keili oyma mensuplarn Alman imparatoruna kendi akrabalar olarak tantmt. Sylemek mmkn olabilir ki, yzyllardan beri ilk defa bir Osmanl hkmdar asrlarca yalnz ve yardmsz braklm milletine kar manen scak bir alka duymutur. 474

474

Smer., Ouzlar (Trkmenler) Tarihleri-Boy Tekilat Destanlar, TDAV, stanbul 1992, 5. Bask, s. 178179.; Akpnar., a.g.m., s. 42-43 (382-383).

71

Smer pek ok tarihiden farkl olarak baz konular aklarken eski Trk geleneklerini kullanmay tercih etmektedir. Trklerin rf, adet ve gelenekleri hakknda yapt almalar neticesinde baz olaylar aklamakta, bu bilgilerini kullanmaktadr.

Alp Arslan, Turul Beyin Abbasi halifesinin kz ile evlenmesinden 6-7 ay sonra lmesini bir uursuzluk olarak telakki etmi ve Seluklu sultanlar bu olaydan sonra Abbasi hanedanna mensup kiilerle evlenmemilerdir. Smer bu olay yle anlatmaktadr.

Alp-Arslan amcasnn evlendii Abbasi seyyidesini armaanlar ile birlikte Badata gnderdi. Onun bu seyyide ile evlenmemesinin ve kendisinden sonra gelen Seluklu hkmdarlarnn de halifelerden kz istememelerinin bir sebebi olmaldr. Bu sebep de Turul Bein izdivatan 6-7 ay gibi ksa bir zaman sonra lmesinden, halifelerden bask ile kz almann uurlu olmad eklindeki kuvvetli bir inan meydana gelmesi ile ilgili olmaldr. 475

Krgzlarn aslen Trk olmayp Trklemi bir kavim olduklar iddiasn Smer kabul etmemektedir. Smer bu iddiaya katlmad gibi yanlln ortaya koymaktadr. Bunu yaparken de antropolojik yaplarn ve corafi bakmdan yaadklar yerin byle bir deiime msaade etmeyeceini aktarr. Smer, slam melliflerinin aklamalarn da kullanarak bu durumu u ekilde aklamaktadr.

slam melliflerinden Gerdizi Krgzlarn beyaz tenli ve kzl sal olduklarn, bunun da Saklablar (=Slavlar) ile karmaktan ileri geldiini yazar. Baz Trklk bilgisi bilginleri bu ifadelere bakarak, Krgzlarn Trklemi bir kavim olduklarn ortaya atmlardr.

Fakat bu iddiaya katlmaya, bu gr ciddi olarak karlamaya imkan yoktur. Trk aleminin merkezinden uzakta ve buradan sra dalar, sk ormanlar ile ayrlm bir yerde yaayan Krgzlar nasl Trkletiler? Bu iddiann kabul edilmesi, ancak bu hususun (yani onlarn nasl Trkletiklerinin) izah ve ispat edilmesi ile mmkn olabilir. kinci olarak bu Trleme ve karmann izleri, hafif bir ekilde de olsa, Krgzlarn antropolojik yaplarnda grlrd. Sonra yine slam Melliflerinden el-stahr ile Kagarl Mahmud, Krgzlar z Trk kavimleri arasnda sayarlar. 476
475 476

Smer., a.g.e., s. 92. Smer., Eski Trk Elleri Krgzlar, TDTD, Say: 95, Kasm 1994, s. 6.

72

Smer, milli duygular ar basan bir tarihimizdir. Bu durumu baz konulara yaklamnda grmemiz mmkndr. Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletlerinin zaman zaman birbirleriyle mcadele etmesi konusuna yaklam dikkat ekicidir. Her iki devletinde Trkmen olmalar mnasebetiyle muharebeden vazgemeleri ve kavmiyet duygularnn n plana ktn aklamas nemlidir. Smer bu konu ile ilgili u bilgileri vermektedir.

Gebe Karakoyunlu ve Akkoyunlular arasnda birok savalar olduu halde beyleri bazen her ikimizde Trkmen olduumuzdan artk birbirimizle muharebe yapmayalm ve dmanlarmza dnelim dncesi ile kavmiyet veya milliyet duygularna bal bulunduklarn gsteriyorlard. 477 Aratrmay ve ilim dnyasna yeni eserler kazandrmay kendine iar edinmi olan Smer, bu amala var gcyle bilgi ve belge toplamaktadr. Bu aba sonucundadr ki pek ok ilmi eseri tarih aratrmaclarna sunmutur. Bunlardan bir tanesi Smerin "Hsn Keyf Vekayinmesi" olarak takdim ettii kitaptr. Karakoyunlularla ilgili olan ve Arapa olarak yazlm kitabn bilinen tek nshas vardr. Bu kitab Trkiyede ilk defa Faruk Smer kullanm ve Trk tarihilerine tantmtr. Bylesi nadir ve Trkiyede ilkim evreleri tarafndan tannmayan bu kitab Smer titiz aratrmalar sonucu bulmutur. Bu konu ile ilgili Burhan Zengin u bilgiyi vermektedir.

Hasankeyf Eyyubilerine ait kaynaklar ise ne yazk ki ok azdr. phesiz bu dnemin en nemli ve tek kayna Hsn Keyf Vekayinmesidir. Her halde bu eser olmasayd Hasankaye Eyyubilerine ait birok nokta karanlkta kalacakt.

Bu eser Trkiyede ilk defa Prof. Dr. Faruk Smer tarafndan kullanld. (Karakoyunlular kitabnda) Arapa olup dnyada tek nsha olan eser, halen Viyana Milli Ktphanesinde (Mxt. 355) bulunmaktadr. Mellifi mehul 111 varaktan ibaret olan eser 821\1418 senesinde tamamlanm ve Hasankeyf Eyyubi hkmdar el-Melik el-Adil Fahruddin Sleymana ithaf edilmitir. Ancak eldeki tek nsha 778\1376-77 ylnda sona ermektedir. Krk senelik hadiseleri ihtiva eden ikinci blm ise henz tespit edilememitir.

477

F. Smer-N. Lugal., Kitab Diyarbakriyya, s. 58.

73

Prof. Dr. Faruk Smer, eseri Hsn Keyf Vekayinmesi olarak takdim eder. Vekayinmeyi tantma amacyla Claude Cahen tarafndan yazlan ve sayn Smerin istifade ettii makalede muhtevasndan dolay verilen bir isimdir. Halbuki eserin eitli yerlerindeki ifadelerden anlaldna gre ismi, Nzhetn Nzr ve Rhetul Htr olmaldr. 478

Trk

tarihi

iin

nemli

aratrmalara

imza

atan

Smer,

baz

konularda

meslektalarndan fakl dnmektedir. Turul ve ar Beyin, Arslan Yabgunun basks sonucu Bura Hana snmasn ve Mavera-n Nehrden ok az bir kuvvetle (30 atl) karak ran batan sona gemesini ve Bizans snrnda gaza yapmasn menkbevi bir olay olarak grmekte ve bu konuda CL. Cahen gibi dnerek . Kafesolunu ve M. A. Kymeni tenkit etmektedir. Bu durumu ouzlar adl kitabnda u ekilde anlatr. Melik-nmede daha Arslan Yabgunun salnda Mveraun-nehr hkmdarnn (lig) kendisinin hakimiyeti iin tehlikeli grd ar ve Turul beylerin de zerine yryerek onlar kavim ve kabileleri ile birlikte Bura Hana snmaya mecbur ettii yazldr. Baz tetkikiler tarafndan bu mnasebetle ar ve Turul beylerin bir mddet Talas vadisinde yaam olduklar fikri ileri srlm ise de bunu kabul etmek mmkn deildir. nk anlatlan hadise her hali ile menkbevi bir mahiyet tamaktadr. Bunun gibi hadiseden sonra ar Bein Mavera-un nehrden 30 atl ile karak batan baa ran geip Bizans snrnda bir mddet gazada bulunduktan sonra tekrar Mavera-un nehre dndne dair anlatlan eylerin doru olmas CL. Cahenin de dedii gibi (Melik-nme s.51.) pek phelidir. Hatta bunun tamamen bir masal olduunu sylemek bile mmkndr. nk menkbevi yahut destani bir vasf tayan bu olayda dier kaynaklarca ve dier eserler tarafndan teyid edilmemektedir. Hatta, Ahbar-ud-devlet-is-Selukiyye ve bn ul-Esir bu olaydan bahsetmezler. Bu husus pek muhtemel olarak, bu hadisenin Melik-nmenin faydalandklar nshasnda bulunmamas ile ilgilidir. Dier tarafta Irak Trkmenlerinden nce Bizans snrnda Trkmenlerin bulunduklarna dair kesin bilgimiz yoktur ve olmas da muhtemel deildir. Byle olduu halde, baz tetikiler, bu hadisenin doruluundan phe etmemiler, onu ayr bir makale konusu yapmlar (brahim Kafesolu, Dou Anadoluya lk Seluklu Akn ve Tarihi Ehemmiyeti, Kprl Armaan, Ankara 1953, s. 259-274.) veya aratrmalarnda ona mhim bir yer vermilerdir (M. Kymen, Byk Seluklu mparatorluunun Kuruluu, I, s. 170-178.) Menkbev mahiyette bir eser olan Meliknme, XI. Yzyl Seluklu tarihinin gvenilir bir kayna saylmaz. 479
478 479

B. Zengin., Hasankeyf Tarihi ve Tarihi Eserler, stanbul 2001, s.14-15. Smer., Ouzlar (Trkmenler), s. 76.

74

F. Smer, Trklerin slamiyete girmesi hususunda O. Turan ve F. Kprlden farkl dnmektedir.

Turan Trklerin slamiyete girmesi konusunda u bilgiyi vermektedir. slamiyetin Ouzlar ve Karluklar arasnda yaylmas Trk tarihinde olduu gibi, slam ve dnya tarihinde de byk neticeler dourmutur. 480

Kprl ise; Hicri 350 senesinde a ve Farap arasnda tahkim edilmi snrn beri tarafndaki arazide Mslmanlarn hakimiyetini tanmakszn yaayan Karluklar, Ouzlar ve garp Trkleri kalntlarndan 200.000 adr halk slamiyeti kabul etmilerdir. 481 Ouzlar zerinde derin bir aratrma yapan F. Smer ise ilk Mslman olan Trk topluluklar iinde Ouzlar zikretmez. Ona gre; Bu Trk halknn Karahanl hanedannn hakim bulunduu yerdeki Trk kavimleri, Yama Karluk, iil ve Tuhsi olduunda phe edilmemelidir. 482

Osman Turan ile Faruk Smer arasnda baz konularda ihtilaf vardr. Daha ziyade O. Turann kaleme ald, Smerin herhangi bir karlk vermedii ve polemik olmaktan uzak birka atf vardr. O. Turan, Smeri baz yanllar yapmakla hatta kendisine ait baz fikirleri kk deiikliklerle kullanmakla sulamaktadr. Bu konuda Smer sessiz kalmay yelemitir. Turann iddias yledir.

Faruk Smerin Ouz etnolojisi zerinde yapt aratrmalar, umumi grlere sahip bulunmamakla ve mhim meselelere uzak kalmakla beraber, Seluk tarihi iin kymetli bir alma mahsuldr.483 Bu ifadelerin dipnotunda ise Turan u ifadeleri kullanmaktadr.

Anadoluya Ouz boylarna aid ariv malzemesini toplayan bu almalardan sonra X. asrda Ouzlarn hayatlar, Ouzlara aid destani eserler ve nihayet Ouzlara dair umumi bir makale (A) balca almalardr. Mellif Ouzlarn menei, muhaceretelri, itimai ve kltrel durumlar gibi meselelere girimemitir. Deerli ve alkan tarihi bu aratrmalarn imdi bir kitap halinde neretmitir. Lakin o burada Gk-Trklerin Ouzlardan olduunu
480 481

Turan., Trk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi I, Boazii Yay., 13. Bask, st. 2000, s.157. Z. Kitap., lk Mslman Trk Hkmdar ve Hakanlar, 2. Bask, Konya 1995, s. 254. 482 Smer., Ouzlar, s. 50. 483 Turan., Seluklular Tarihi ve Trk slam Medeniyeti, Boazii Yaynlar, 7. Bask, stanbul, 1998. s. 45.

75

anlayamam veya W. Bartholdun hatalarn tekrarlad gibi bize ait baz fikirleri kendisine mal ederken yapt yanllar ile de, daha kk bir lde, Kafesolunun durumuna dm olup bu husus baka bir yerde gsterilecektir. Onun N. Lugal ile birlikte Tarih-i Diyarbakriyyeyi (Ankara, 1964) nere balamalar da kayda ayandr. 484

Turann, Smeri ithaf bunlarla kalmam ve baz konularn anlatmnda hata yaptn sylemektedir. Bu konulardan biri Dou Anadoluda kurulan Mengcekliler Devleti ile ilgilidir. Turann iddias udur.

arki Anadolu tarihi zerinde bugne dein yaplm neriyatn bir ksm mahalli tarih vcda getirmek mahiyetini almtr. Bu eerlerin sahipleri, ok defa, tarihi aratrma hazrlna ve metotlarna hakim bulunmad, mevcut neriyat ve kaynaklara vkf olmad iyin, onlarn bu himmetleri kitabe, vakfiye ve baka malzeme verdikleri nispette almalarna deer kazandrabilmilerdir. Nitekim aydnlatlmas g olan bu blge ve beyliklerin tarihi iin ara sra bavurulan bn l-Esir gibi bir iki slm tarihini grmekten ileri gidememi ve iaret ettiimiz ana-kaynaklar grlmemitir. Bu durumda beyliklerin, iktisadi, kltrel, ilmi ve dini hayatlar yle dursun, siyasi tarihlerini imkan nispetinde aydnlatmak da mmkn deildi. ark Anadolu beyliklerine aid bideler, kitabeler ve meskukt hakknda Th. Hotsma, Van Berchem, Halil Edhem, smail Galip, Ahmed Tevhid, A. Gabriel ve J. Sauvget tarafndan huss mevzular zerinde yaplan aratrmalar mhim olup bunlar, phesiz, dierlerinden istisna etmek gerekir. Bunlardan baka slm Ansiklopedisinde M.H Ynac'n Erzurum ve Diyarbekir, V. Minorsky'nin Mardin ve Honigman'n Meyyfrkin maddeleri bu beylikler tarihi iin de deerlerini muhafaza eder. F. Kprl Artuklular maddesini ok ksa yazmakla beraber bu beyliin siyasi tarihine iktisadi, itimai ve fikri hayatn da eklemi; kullanlan mahdd kaynak ve tetkiklerin verdii imkn nispetinde bu hususlarda bir aydnlk gstermitir. Cl. Cahen bn ul-Azrak'da Artuklularn eceresine ait bilgileri toplam ise de bunu bitirmemi; Hsn Keyf'da XIV. asrda kaleme alnm yeni bir yazmann muhtevasn da tercme ederek neretmitir. Faruk Smer tarafndan kaleme alman Mengckler maddesi de yaplm aratrmalarn bir hulsas olarak, baz ilvelerle, yeniden telif edilmitir.

Bu aratrmalar ciddi olmakla beraber hem tetkiklerin mahiyeti ve hem de iaret ettiimiz kaynaklardan ounun grlmemi veya tetkik edilmemi bulunmas yalnz

484

Turan., a.g.e., s. 45-46.

76

medeniyet deil siyas tarihin bile karanlklar iinde kalmasna sebep olmutur. Bu durumda kaynaklarn daha etrafl bir ekilde aranmas ve toplanmas suretiyle Dou Anadolu Trk devletleri tarihi adn alan bu eser vcda getirilmi; balca drt beyliin tarihini aydnlatmaa allmtr. Bu kitap Seluklular zamannda Trkiye adl eser ile birlikte artk Ortaa Trk Anadolusunun siyasi tarihini tamamlam oluyor. Selukluklar devrinde teekkl eden Anadolu beyliklerinin balanglarn aydnlatmakla beraber asl varlklar Seluklulardan sonra devam ettii iin onlar nasl mevzu d braklm ise arki Anadolu beyliklerinden sonra kurulan Karakoyunlu ve Akkoyunlu devletleri de ylece sahamza dahil edilmemitir. . 485

Turana gre Smer bu makaleyi yazarken mevcut kaynaklarn pek ounu grmemi ve baz tarihilerin hatasna dmtr.

Smer bu tr ilmi polemiklere girmek yerine aratrmalarna devam ederek, yeni eserler meydana getirmeye almtr. Bunda muvaffak olduunda hi phe yoktur.

PROF. DR. FARUK SMERN LM FAALYETLER ve YAPTII GREVLER Prof. Dr. Faruk Smer tarihi aratrmalar kadar yurt iinde ve yurt dnda verdii ders, katld sempozyum, panel, konferans gibi etkinliklerle de Trk tarihine katkda bulunmutur. Bu konuyu iki balk altnda inceleyebiliriz:

A. Faruk Smerin Faaliyetleri Bu bal blmde inceleyebiliriz. 1. Yurt iindeki faaliyetleri 2. Yurt dndaki faaliyetleri 3. Trkmenistandaki faaliyetleri

1. Yurt iindeki Faaliyetleri: Ankara niversitesi Dil Tarih Corafya Fakltesinde Ouz Trklerinin Gk Trkler ve Seyhun boylarndaki tarihleri, Seluklu mparatorluunun kuruluu, Anadolu'daki Trk

485

Turan., Dou Anadolu Trk Devletleri Tarihi, Boazii Yay., 3. Bask, st. 1993, s. XV-XVI.

77

yerlemesi, Seluklular ve Beylikler devri, Karakoyunlular ve Akkoyunlular tarihi konularnda dersler vermitir. 486

Fakltesi dnda, Erzurum Atatrk niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Tarih Blm'nde (1974-75), MEBna bal stanbul Yksek retmen Okulu ile Adapazar Trk Musiksi Devlet Konservatuar'nda (1975-76)
487

, 1975-76 yllarnda stanbul Trk Musikisi

Devlet Konservatuarnda Trk Kltr ve nklp Tarihi derslerini veren Smer, 488 stanbul Mimar Sinan niversitesi'nde Trk Kltr ve Medeniyetleri Tarihi ile nklp Tarihi 489 derslerini vermitir. Smer, ilmi aratrmalarna daha rahat devam edebilmek zere, resmi emekliliine daha on yldan fazla sre varken 58 yanda kendi istei ile 1982 ylnda emekli olur. Ve stanbul'a tanr. 490 almalarna burada devam eden Smer, dergilere saysz makale yazar. Bu arada uzun yllar zerinde aratrma yapt konular genileterek pek ok kitap yazmtr.

2. Yurt dndaki Faaliyetleri: Prof. Dr. Faruk Smer, 1964te ran, 1959-60, 1966-67, 1970, 1973, 1977-78'de ngiltere, 1968, 1970'te Fransa, 1969-70, 1974-75'te Almanya ve 1979'da ABD'de alan ile ilgili eitli bilimsel inceleme ve aratrmalarda bulunmu, 12-21 Mays 1968de, NATOnun daveti zerine, bu kuruluun dzenledii dokuz gnlk Avrupa gezisi ile ilm ve kltrel konferanslarna, 4 Nisan-30 Haziran 1979'da ABD'nin daveti zerine de, bu lkenin St. Louis kentinde "Historical Club"un Trkiye kltr tarihine dair dzenledii konferanslara katlmtr. 491

Avrupa niversitelerinde; 1970 Londra niversitesi, Asya ve Afrika Aratrmalar Okulu, 1974 Frankfurt niversitesi Goethe Enstitsnde konuk profesr sfatyla, Trkslam Tarihi ve Medeniyeti, Trk Dili vb gibi dersler okutmu, ayrca baz Avrupa (1970 ngiltere), Ortadou (1968, ran ve Pakistan) ve Asya (1994 Trkmenistan) lke ve ehirlerinde konumalar yapm, konferanslar vermitir. Derin bilgisi ve cidd almalaryla darda da dikkatleri ekmi byk ilgi ve itibar grm 492tr. Bu arada dnya tarih
486 487

Smer., Kendi Kaleminden , s. 17.; Ark., a.g.m., s. 938.; Akpnar., a.g.m., s. 43 (384). Ark., a.g.m., s. 938.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 17. 488 Akyololu., a.g.m., s. 63-64.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 17. 489 Ark., a.g.m., s. 938.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 17. 490 Akpnar., a.g.m., s. 43 (384).; Ark., a.g.m., s. 938.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 17. 491 Ark., a.g.m., s. 938. 492 Ark., a.g.m., s. 938.; Smer., Kendi Kaleminden , s. 17.

78

bilimcileri arasnda byk ilgi ve sayg grm ve bunun sonucunda da eitli lkelerden ve niversitelerden kendileriyle alma teklifi almtr.

Smer, bu mnasebetle 1971'de, ABD California Berkley niversitesi'nden, Trkoloji Blm Bakan olmas iin cazip bir neri alm, fakat uzun sre vatanndan ve milletinden ayr yaayamayaca gerekesiyle bunu kabul etmemitir. 493 Kendisi bunu yle anlatr: 1971 ylnda Kaliforniya niversitesi Trkoloji Blm bakan olmam iin yaplan czib teklifi, kabul edemedim. nk uzun yllar yurdumdan ve milletimden uzakta yaayamayacaktm... 494 eride olduu gibi, darda da ou teblile olmak zere, kongre, sempozyum vb gibi pek ok uluslararas bilimsel toplantya katlm, Trkiye ile Trk tarihiliini baar ile temsil etmitir. Balcalar kronolojik srasyla unlardr: 495 II. Milletleraras Trk Sanat Kongresi (26-29 Eyll 1963, Venedik/talya), XII. Tarih limler Kongresi (29 Austos-2 Eyll 1965, Viyana/Avusturya), XIII. Uluslararas Bizans Tetkikleri Kongresi (5-10 Eyll 1996, Oxford/ngiltere), III. Milletleraras Trk Sanat Kongresi (24-29 Temmuz 1967, Cambridge/ngiltere), XXVII. Milletleraras Mstearlklar Kongresi (Austos 1967, Michigan-Ann Arbor/ABD), V. Uluslararas ran Sanat ve Arkeolojisi Kongresi (10-18 Nisan 1968, Tahran/ran), I. Uluslararas Venedik Tarih ve Medeniyeti Kongresi (1-5 Haziran 1968, Venedik/talya), IV. Milletleraras Trk Sanat Kongresi (10-15 Eyll 1971, Aix-En-Provence/Fransa), Uluslararas Orta Asya Medeniyetleri Kongresi (26 Eyll-5 Ekim 1972,

Akabad/SSCB-Trkmenistan), VII. Uluslararas Arabistik ve slm limler Kongresi (15-22 Austos 1974, Gttingen/Bat Almanya), Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Komitesi II. Uluslararas Sempozyumu (24-26 Eyll 1974, Napoli/talya), V. Milletleraras Trk Sanat Kongresi (21-27 Eyll 1975, Budapete/Macaristan), slamic Council of Europe'un slam Alemi Festivali Mnasebetiyle dzenledii Uluslararas Kongre (1976, Londra/ngiltere),
493 494

Ark., a.g.m., s. 938. Smer., Kendi Kaleminden , s.17. 495 Ark., a.g.m., s. 939.

79

Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Komitesi III. Uluslararas Sempozyumu (5-10 Eyll 1976, Hamburg/Bat Almanya), Pakistan'n kurucusu M. A. Cinnah'n 100. Doum yl dolaysyla Kaid-i Azam niversitesi'nin dzenledii Uluslar aras Kongre (19-25 Aralk 1976, slamabad/Pakistan), Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Komitesi IV. Uluslar Sempozyumu (1978, Saraybosna/ Yugoslavya), VI. Milletler aras Trk Sanat Kongresi (3-7 Eyll 1979, Mnih/Bat Almanya), II. Milletleraras Trkiye'nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi (1-5 Temmuz 1980, Strasbourg/Fransa), Osmanl ncesi ve Osmanl Aratrmalar Uluslararas Komitesi V. Uluslararas Sempozyumu (30 Haziran-4 Temmuz 1981, Madrid/spanya), XXIX. Milletleraras Msterikler Kongresi (16-22 Temmuz 1973, Paris/Fransa).

3. Trkmenistandaki Faaliyetleri: Ouzlar (Trkmenler) adl eseri sayesinde Trkmenistanda byk bir ilgi grmtr. mrn adad Trkmen (Ouz)lerin tarih ve kltrnn ortaya kartlmas hususunda yapt almalar dolaysyla, 1993'de Trkmenistan limler Akademisi yeliine seilmi, ertesi yl da, bir madalya ile onurlandrlarak, bu lkenin vatandalna kabul edilmiti. Bu ise, phesiz onun iin, hayatnn en anlaml ve en byk manev mkafat olmutur. 496 Bu durumu kendisi u ekilde anlatmaktadr: 1993 ylnda Trkmenistan Cumhurbakan Trkmenba beni arad. Kendisi tarihine ve kltrne olduka, bal birisi. Ekim ayndaki bamszln 2. yl trenlerine katlmak zere beni de davet etti. Byk bir resmi geit dzenlendi. Bykelilerin bulunduu ksmda oturuyordum. Bizim Mehteran Bl geerken eliler, "Trk imparatorluunun uzun yllar dnyay nasl idare ettiini imdi daha iyi anlyoruz" dediler.497

Bu trenlerden sonra Trkmenba beni "Trkmen Alimler Akademisi yelii" ile onurlandrd. Geen mays aynda tekrar davet ettiler. Mahdum Kulu enlikleri dolaysyla dl verdiler. Akabat'ta alan Trk mhendislere ve bana madalya taktlar. adr Park, Mahdum Kulu parkn da konuma yaptm. Bana Trkmenistan vatandal ve bir pasaport verildi. Bylece ifte vatanda oldum. 498

496 497

Ark., a.g.m., s. 938. Gngl., a.g.m., s. 36. 498 Gngl., a.g.m., s. 36.

80

Faruk Smerin Ouzlar (Trkmenler) adl kitab Trkmenistan Trkesine evrilmitir. Dnya Trkmenleri Aratrma Enstits Bakan Muhammet Aydoduyev tarafndan Trkmen Trkesine evrilen bu kitabn bir rnei, Trkmenistan cumhurbakan Saparmurat Trkmenbana hediye edilmitir. 499 B. Faruk Smerin Yapt Grevler Smer, birok tannm yerli-yabanc kurum ve kuruluun asl yeliklerine seilmi, eitli idar, bilimsel-akademik grevlerde bulunmutur. Balcalar unlardr: 500 A DTCF'de: Ynetim Kurulu (1961) ile Tarih Enstits yelikleri, Ortaa Tarihi Krss Bakanl (1974-81), A lahiyat Fakltesi Trk ve slam Sanatlar Enstits yelii, 1966'da kurulan Seluklu Tarih ve Medeniyeti Enstits'nde: kurucu asl yelii, genel muhasiplii, Enstit yayn organ Seluklu Aratrmalar Dergisi'nin sorumlu yaz ileri mdrl, Orta Anadolu Aratrma Merkezi Bakanl, 12 Eyll 1981 'den sonra yeniden yaplanan Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu'na bal Trk Tarih Kurumu'nda: asl yelik (Yksek Kurul'ca seilmesi: 1983), Ortaa Tarihi Bilim ve Uygulama Kolu yelii, Genel Trk Tarihi Bilim ve Uygulama Kolu Bakanl, Konya S Seluklu Aratrmalar Merkezi Danma Kurulu yelii, Kltr Mstearl ve Bakanl'nda: 1000 Temel Eser Danma Kurulu ile mezkur bakanln yayn organ Mill Kltr Dergisi'nin yaz kurulu yelikleri, Society for The Promotion of Byzantine Studies, Comit International d'tudes Pr-Ottomanes et Ottomanes (Seilmesi: 1972), Trkmen (istan) limler Akademisi (seilmesi 1993) yelikleri.

Yurt iinde ve dnda yapt almalar ve ald grevlerde baarl olan Smer; Trk milletini dnyaya tantan pek ok esere imza atarak tarih bilimine byk katkda bulunmutur.

Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Blteni, Cilt: XII, Say: 37, Eyll-Aralk 1999, A Basmevi, Ankara 2000, s. 196. 500 Ark., a.g.m., s. 938-939.; "Faruk Smer" Maddesi, Trk Ans. Cilt: XXX, s.113-114.

499

81

Faruk Smer, bilimin tarafszln hibir zaman unutmam ve nne hibir deeri geirmemi tarafsz, drst ve bilimsel tarih yazclndan vazgememitir. Ayrca grd her trl aksakl da gerekli mercilere iletmekten ekinmeyen bir insandr. Bu ynn Prof. Dr. Turan Yazgan u szleriyle ifade eder. Faruk Smer, ilim dnda hi bir eyle uramam, ndir ilim adamlarmzdan biridir. Milli mes'elelere kar son derece hassas olmutur. Mcadelesini ahsi olarak, ilgililere yazd mektuplarla yrtmtr. 501 SONU

Trk milletinin yce deerlerini, kltr ve medeniyetinin ortaya kard mill kahramanlarn, Trk'n her trl kltrel deerlerini en acl gnlerinde bile ylmadan, bkmadan gn na karmak iin alan Smer, salnda dilinden hi drmedii Trkmen Yunus Emre'nin u drtlndeki gibi sevdiklerinden sessizce ayrlarak ebed dnyasna, yce Allah'a yrd: "Bir garip ld diyeler gnden sonra duyalar Souk su ile yuyalar yle garip bencileyin" 502

Faruk Smerde maalesef lkemizde ilimle uraanlarn hepsine yaplan ilgisizlik iinde sessizce hayata gzlerini yummutur. Akyololu bu durumu gzel bir ekilde ifade etmitir.

1980'li yllarda Prof. Dr. Bahaeddin gel'i ziyarete gittiimde Smer'in rencisi olduumu duyunca "Faruk Smer gibi bir ilim adam ikiyzelli ylda bir gelir" diyerek bizleri uyarmt. Ne yazk ki, n ktalararasnda yaayan bu iki alimin aramzdan sessizce ayrllar yalnzca onlarn deerlerini bilenler tarafndan anlalm, ayn tarihlerde len bir sz yazar, arkc iin basal dileyen hkmet ve devlet adamlarmz tm dnyann tand bu iki byk alim iin hi bir kelime sylememilerdir. niversitelerimiz ve ilgili birimleri bylesine yksek deerlerimizi hi olmazsa senede bir defa olsun hatrlayarak anlamlarna ve ilimlerine yakr ilmi toplantlar dzenlemelidirler. Merhum Smer hocamla

501 502

Yazgan., a.g.m., s. 12. Akyololu., a.g.m., s. 63.

82

en son grtmde, Trke'yi anadil olarak, bilim dili olarak yetersiz bulanlar iin ngilizlerin "Kt iiler kabahatlerini daima aletlerinde bulurlar" ataszn sylemiti. 503

Bu szlere sonuna kadar katlyor ve Trk tarihi ve dnyasna byk katklar olan Prof. Dr. Faruk Smeri bir kez daha kranla anyoruz.

BBLYOGRAFYA

I. FARUK SMERN ESERLER A. Kitaplar Ab Bakr-i Tihr n , Kit b-i Diy rbakriyya Akkoyunlular Tarihi (I. Cz), ev.: Faruk SmerNecati Lugal, TTK, Ankara 1993. ___________ Kit b-i Diy rbakriyya Akkoyunlular Tarihi (II. Cz), TTK, Ankara 1993. Lewis, Bernard, Avrupa ve Trkler-Osmanl mparatorluunun Medeniyeti, ev.: Faruk Smer-Mine Erol, Sevim, Ali., Smer Faruk, slam Kaynaklarna Gre Malazgirt Sava (Metinler ve eviriler), TTK, Ankara 1971. Smer, Faruk., Yetkin, S. K., lken, H. Z., zg, T., aatay, N., Karamaaral H., Turksh Archtecture (Trk Mimarisi), ngilizce Terc.: A. E. Uysal, A F Trk ve slam Sanatlar Enstits Yay., 3. bask, Ankara 1965. ___________ Ouzlar (Trkmenler) Tarihleri-Boy Tekilat-Destanlar, TDAV, 5. bask, stanbul 1999. ___________ Kara-Koyunlular (Balangtan Cihan-aha Kadar), TTK, Ankara 1967. ___________ Safev Devletinin Kuruluu ve Gelimesinde Anadolu Trklerinin Rol ( ah smail le Halefleri ve Anadolu Trkleri ), TTK, 2. bask, Ankara 1992. ___________ Trklerde Atlk ve Binicilik, TDA, stanbul 1983. ___________ Eski Trklerde ehircilik, TTK, Ankara 1994. ___________ Yabanlu Pazar - Seluklular Devrinde Milletler Aras Byk Bir Fuar (An Important International Fair During The Saljuk Period), TDAV, stanbul 1985. ___________ Eshbl-Kehf (Yedi Uyurlar), TDAV, stanbul 1989.

503

Akyololu., a.g.m., s. 65.

83

___________ Seluklular Devrinde Dou Anadoluda Trk Beylikleri, TTK, 2. bask, Ankara 1998. ___________ epniler Anadolunun Bir Trk Yurdu Haline Gelmesinde nemli Rol Oynayan Ouz Boyu, TDAV, stanbul 1992. ___________ Tirebolu Tarihi, Tirebolu Kltr ve Yardmlama Dernei, ETAM A. Matbaa Tesisi, Eskiehir 1992. ___________ Trk Cumhuriyetlerini Meydana Getiren Eller ve Trk Destanlar, Ders Kitaplar Anonim irketi Yay., stanbul 1997. ___________ Trk Devletleri Tarihinde ahs Adlar I, TDAV, stanbul 1999. ___________ Trk Devletleri Tarihinde ahs Adlar II, TDAV, stanbul 1999. The Book Of Dede Korkut a Turkish Epic, ngilizce ev.: Faruk Smer, A. E. Uysal, W. S. Walker. Texsas ni.

B. Makaleleri ve Dier Yaynlar Faruk Smer, Abbasler Devrinde Byk Bir Trk. Tolun-oullar Devleti'nin Kurucusu Ahmed, TDA, Say: 52 (ubat 1988), s. 9-18. ___________ Abbasiler Tarihinde Orta Asyal Bir Prens Afin, Belleten, Cilt: LI, Say: 200, Austos 1987, s. 651-665. ___________ Afarlar. ran'da Hkm Srm Bir Trk Hanedan, TDA, Say: 41 (Mays 1986), s. 125-133. ___________ Aa Muhammed ah. Kaar Devleti'nin Kurucusu, TDA, Say: 47 (1987), s. 9-22. ___________ Aaeriler, Belleten, Cilt: 24 (XXIV), Say: 96 (Ekim), Ankara 1960, s. 521528. ___________ Aa-Eriler ve Aka-koyunlular, TDA, Say: 60 (1989), s. 36-39. ___________ Ahlat ehri ve Ahlatahlar, Belleten, Cilt: L, Say: 197, Austos 1986, s. 447-494. ___________ Akll-Cesur-Faal-Faziletli En Byk Trk Denizcisi Barbaros Hayrettin Paa, TDTD, Say: 21, Eyll 1988, s. 3-7. ___________ Akkoyunlular, TDA, Say: 40 (ubat 1986), s. 1-38. ___________ Altay Dalar, TDTD, Say:1, Ocak 1987, s. 31-34. ___________ Anadolu 'da Moollar", Seluklu Aratrmalar Dergisi, Cilt: I. 1969, Seluklu Tarih ve Medeniyeti Enstits yay., Ankara, 1970 s. 1-147. ___________ Anadoluda Ouz Boylarna Dair Yer Adlar, Trkler, Cilt:6, s. 335-357. 84

___________ Anadoludaki Trk Halclna Dair En Eski Tarihi Kaynaklar, TDA, Trk Hallar zel Says, Say: 32, Ekim 1984, s. 44-54. ___________ Anadolu'nun Bir Trk Yurdu Haline Gelmesi, TE, Say: 130 (Austos 1984), s. 12-14. ___________ Anadolu'ya Yalnz Gebe Trkler mi Geldi?, Belleten, Cilt: XXVI, Say: 96 (Ekim 1960), s. 567-594. ___________ Apa Hakknda, TDA, Say: 65 (Nisan 1990, Prof. Dr. Bahattin gel'e Armaan), s. 77-81. ___________ Arslan Beygu, TDA, Say: 39 (Aralk 1985), s. 1-9. ___________ Arslan el-Bessir. XI. Yzylda Abbasler Devrinde Bir Trk Kumandan, TDA, Say: 42 (1986), s. 101-114. ___________ Arslan Hatun, TDA, Say: 44 (Ekim 1986), s. 8-13. ___________Arslan ah, TDTD, Say: 45, Eyll 1990, s. 3-7. ___________ At ekenler, TDTD, Say: 80 (Austos 1993), s. 5-12. ___________ Avarlar, TDA, Say: 62 (1989), s. 119-139. ___________ Avarlar'a Dir, 60. Doum Yl Mnasebetiyle Fuad Kprl Armaan, stanbul 1953, s. 453-478. ___________Az Tannm Bir Trk Hkmdar Uzun Hasan Bey, TDTD, Say: 19, Temmuz 1988, s. 14-21. ___________ Azerbaycann Trklemesi Tarihine Umumi Bir Bak, Belleten, Cilt: 21 (XXI), Say: 83 (Temmuz), Ankara 1957, s. 429- 443. ___________ Bayndr, Peenek ve Yreirler, A DTCFD, Cilt: XI, Say: 2-4 (HaziranAralk 1953), s. 317-344. ___________ Belgelerle Krolu'nun Tarih Kiilii, Milliyet Sanat Dergisi, Say: 163 (19 Aralk. 1975). ___________Bilge Kaan ok az Bilinen Byk Bir Trk Hkmdar I, TDTD, Say: 25, Ocak 1989, s. 18-25. ___________Bilge Kaan II, TDTD, Say: 26, ubat 1989, s. 4-11. ___________Bilge Kaan III, TDTD, Say:27, Mart 1989, s. 22-28. ___________Bilge Kaan IV, TDTD, Say: 28, Nisan 1989, s. 5-11. ___________Bilge Kaan V, TDTD, Say: 29, Mays 1989, s. 4-9. ___________Bilge Kaan VI, TDTD, Say: 30, Haziran 1989, s. 4-10. ___________ Bozkr, TDTD, IX (1995). s. 3-9. ___________ Bozok Tarihine Dair Aratrmalar I, A DTCF Cumhuriyetin 50. 85

Yldnmn Anma Kitab, Ankara 1974, s. 309-381. ___________ Bozoklu Ouz Boylarna Dair, A DTCFD, Cilt: XI, Say: I (Mart 1953), s.65-103. ___________ Boz-Ulus Hakknda, A DTCFD, Cilt: VII, Say: I (Mart 1949), s. 29-60. ___________ Breyler Trk, TDTD, Say: 106, (Ekim 1995), s. 9-11. ___________Ceridler Bir Trk Oymann Tarihi, TDTD, Say: 24, Aralk 1988, s. 3-9. ___________ epniler I, TDTD, Say: 55 (Temmuz 1991), s. 3-11. ___________ epniler I I, TDTD, Say: 56 (Austos 1991), s. 3-10. ___________ epniler I II, TDTD, Say: 57 (Eyll 1991), s. 5-18. ___________ epniler IV, TDTD, Say: 58 (Ekim 1991), s. 4-25. ___________ epniler V, TDTD, Say: 59 (Kasm 1991), s. 4-28. ___________ epniler VI, TDTD, Say: 60 (Aralk 1991), s. 4-17. ___________ ukurova Tarihine Dair Aratrmalar (Fetihten XVI. Yzyln kinci Yarsna Kadar), A DTCF TAD, Cilt: l, Say: l (1963), 1964, s. 1-108. ___________Dou Anadoluda Mool ve Trkmen Devirlerine Ait Baz Tarihi Yaplar Hakknda Dnceler (Remarks on Sorne Mongol and Turkmen Buildings in Eastern Anatolia), Belleten, Cilt: LIV, Say: 210, Austos 1990, s. 631-639. ___________ Derler'e Dir, TM, Cilt: X (1951-53), 1953, s. 139-158. ___________ El-Hades (Gynk) ehri, TDTD, 81 (Eyll 1993), s. 4-8. ___________ Eski Trk Devletlerinde Aa Unvan, TDA, Say: 38 (Ekim 1985), s. 58-66 ___________ Eski Trk Elleri III, TDTD, Say: 94 (Ekim 1994), s. 10-18. ___________ Eski Trk Elleri Kankllar, TDTD, Say: 93 (Eyll 1994), s. 16-19. ___________ Eski Trk Elleri Karluklar I, TDTD, Say: 87 (Mart 1994). S12-19. ___________ Eski Trk Elleri Karluklar II, TDTD, Say: 88 (Nisan 1994). s. 10-14. ___________ Eski Trk Elleri Karluklar III, TDTD, Say: 89 (Mays 1994), s. 17-22. ___________ Eski Trk Elleri Kpaklar I, TDTD, Say: 92 (Austos 1994), s. 7-10. ___________ Eski Trk Elleri Kpaklar II, TDTD, Say: 93 (Eyll 1994), s. 12-15. ___________ Eski Trk Elleri Krgzlar, TDTD, Say: 96 (Aralk 1994), s. 6-13. ___________ Eski Trk Elleri Kimekler , TDTD, Say: 91 (Temmuz 1994), s. 13-16. ___________ Eski Trk Elleri Uygurlar, TDTD, Say: 98 (ubat 1995). s. 7. ___________ Eski Trkler'de sim Koyma Geleneklerinden: Atsz, Milli Kltr, Say: 47 (Aralk 1984), s. 4-5. ___________ Eski Trklerde Musiki ve Oyun, TDTD, Say: 30 (Haziran 1989), s. 11-21. ___________ Eski Trkler'de ehircilik TDA, Say: 31, (Austos 1984). s. 1-103. 86

___________ Eski Trklerin Mill Yemei Tutma, TDTD, Say: 90 (Haziran 1994), s. 1115. ___________ Eyyb Hkmdar El-Melik'1-Adil ve Komular, TDA, Say: 72 (ubat 1991), s. 11-24 ___________ Gagavuzlar'n Asl I, TDTD, Say: 52 (Nisan 1991), s. 9-12. ___________ Gagavuzlar'n Asl II, TDTD, Say: 53 (Mays 1991). s. 8-12. ___________ Gazneliler Devrinde Byk Bir Trk Beyi, TDA, Say: 50 (1987), s. 109115. ___________ Gk-Trkler'de Adlar, TDA, Say: 68 (Ekim 1990), s. 9-17. ___________ Orhun Abideleri Kahraman Gltegin I, TDTD, Say: 31 (Temmuz 1989), s. 32-33. ___________ Gltegin II, TDTD, Say: 32 (Austos 1989), s. 4-12. ___________Gltegin III, TDTD, Say: 33, Eyll 1989, s. 4-10. ___________ Halk Trkleri, Folklor Postas, Cilt: I, Say: 1 (Ekim 1944), s. 12. ___________ Hunlar ve Attila, RTM, Cilt: II, Say: 19 (1951), s. 809. ___________ Irak Trklerinin Tarihine Ksa Bir Bak, TY, Cilt: 1, Say: 5 (275) (Temmuz 1959), s. 9-11. ___________ lhanl Hkmdarlarndan Abaka, Argun Hanlar ve Ahmed-i Celyr, Belleten, Cilt: LIII, Say: 206 (Nisan 1989), s. 175-197. ___________ ran'da Yaayan Trk Oymaklar - Kara-Gzller, TK, Cilt: XI, Say: 122 (Aralk 1972), s. 102-103. ___________ ran'da Yaayan Trk Oymaklar Kakaylar, TK, Cilt: X, Say: 120 (Ekim 1972), s. 1238-1241. ___________ Kaarlar Devrinde Trk Oymaklar, SAD, Cilt: V-VI (Ankara 1981). s. 30803087. ___________ Kaarlar Devrinde Trke ahs Adlar, TDTD, Say: 38, Ocak 1990, s. 4-9. ___________ Kay Boyu ve Karakeililer, TDTD, Say:34, Ekim 1989, s.4-8. ___________ Krolu, TDTD, Say: 2, ubat 1987, s. 2-7. ___________ Krolu, Kizir-olu Mustafa ve Demirci-olu ile lgili Vesikalar, TDA, Say:47 (1987), s. 9-46. ___________Memlkler ve Trk Tarihi I, TDTD, Say: 46, Ekim 1990, s. 3-6. ___________Memlkler ve Trk Tarihi II, TDTD, Say: 47, Kasm 1990, s. 3-5. ___________Memlkler ve Trk Tarihi III, TDTD, Say: 48, Aralk 1990, s. 3-6.

87

___________ "Mevln ve Oullarnn Trkmen Beyleri le Mnasebetleri, Mevlnnn 700. lm Yldnm Dolaysyla Uluslar aras Mevln Semineri (15-17 Aralk 1973, Ankara) Bildirileri, Trkiye Bankas Kltr Yay., Ankara 1973, s. 42-54. ___________ Ouz Adnn Menei, TK, Cilt: XIV, Say: 158 (Aralk 1975), s. 80. ___________ Ouzlar, Trkler, Cilt:2, Yeni Trkiye Yaynlar, Ankara 2002, s. 289-315. ___________ Ouzlar I, TDTD, Say:3, Mart 1987, s. 30-34. ___________ Ouzlar II, TDTD, Say:4, Nisan 1987, s. 4-7. ___________ Ouzlar III, TDTD, Say:5, Mays 1987, s. 41-44. ___________ Ouzlar IV, TDTD, Say:6, Haziran 1987, s. 5-9. ___________ Ouzlar V, TDTD, Say:7, Temmuz 1987, s. 13-16. ___________ Ouzlar VI, TDTD, Say:8, Austos 1987, s. 21-23. ___________ Ouzlar VII, TDTD, Say:9, Eyll 1987, s. 22-27. ___________ Ouzlar VIII, TDTD, Say:10, Ekim 1987, s. 2-6. ___________ Ouzlar IX, TDTD, Say:11, Kasm 1987, s. 2-7. ___________ Orhun bideleri, TY, Cilt: I, Say: 239 (Aralk 1954), s. 444-449. ___________ Prensesinin Adn Tayan ehir, TDTD, Say: 79 (Temmuz 1993), s. 5-9. ___________ Osman Gazi'nin Silah Arkadalarndan Mihal Gazi, TDTD, Say: 50 (ubat 1991), s. 3-8. ___________ Osmanl Devleti'nin Kuruluu le lgili Baz Meseleler zerinde Aratrmalar, TDTD, Say: 51 (Mart 1991), s. 3-9. ___________ Osmanl Devrinde Anadolu'da Kaylar (Les Kay en Anatolie Sous I'Empire Ottoman), Belleten, Cilt: XII, Say: 47 (1948), s. 575-614, 614-615 ___________ Osmanl Padiahlarnn Miza ve Karakterleri, RTM, Cilt: VII, Say: 80 (Austos 1956), s. 482-485. ___________ Osmanllar ve Trklk, TDTD, Say: 75 (Mart 1993), s. 14-30. ___________ Osmanllarda Kadn ve Aile Hayat, RTM, Cilt: VI, Say: 67 (Temmuz 1955), s. 3934-3936-3939. ___________ Osmanllarn Mensup Bulunduu Boy Kaylar, TK, Cilt: X, Say: 118 (Austos 1972), s. 1048-1049. ___________ zel Saymzdaki Makalelere Dair, SAD, Cilt: III (1971, Malazgirt Zaferi zel Says, 900. Yl), s. IX-XI. ___________ Ramazan-olu Mahmud Bey, TDA, Say: 63 (1990), s. 149-153.

88

___________ Ramazan-oullarna Dair Baz Yeni Bilgiler, TDA, Say: 33 (Aralk 1984), s.1-10. ___________ Saltuklular, SAD, Cilt: III (1971), s. 391-432. ___________ Seluklular Devrinde Ticaret, TDA, Say: 83 (1994), s. 11-16. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri, I. Uvak-olu Atsz, TDA, Say: 43 (Austos 1986), s. 133-134. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri, II. Harizmh Atsz, TDA, Say: 44 (Ekim 1986), s. 1-7. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri III, TDA, Say: 49 (1987), s. 11-16. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri IV, TDA, Say: 51 (1989), s. 43-52. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri V, TDA, Say: 61 (1989), s. 9-25. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri, VI. Abak, Alpku, TDA, Say: 71 (Nisan 1991), s. 9-16. ___________ Seluklular Devrinde Trk Beyleri VII, TDA, Say: 73 (Austos 1991), s. 19. ___________ Seluklular Devrinde Trkiye'de Madenler, M FEF, Trklk Aratrmalar Dergisi, Say: 4 (1988), s. 159-164. ___________ Tahtaclar, TDTD, Say: 82 (Ekim 1993), s. 8-12. ___________ Tarihimizde Bilinmeyen ahsiyetlerden Ahi Ahmed-Ahiuk, Abdal Be ve Aba, TDTD, Say: 44, Austos 1990, s. 11-16. ___________ Tarihte Trkmen Asll Hanedanlar, TDTD, Say: 83 (Kasm 1993), s. 7-16. ___________ The Igdish in The History of The Seljukide of Trkey, TDA, Say: 35, Nisan 1985, s. 9-23. ___________ Trk Cumhuriyetleri Hangi Ellerden Geliyor, TDTD, Say: 90 (Haziran 1994). s. 16-22. ___________ Trk Destanlar I, TDTD, Say: 61 (Ocak 1992). s. 7-18. ___________ Trk Destanlar II, TDTD, Say: 62 (ubat 1992). s. 6-22. ___________ Trk Destanlar III, TDTD, Say: 63 (Mart 1992). s. 4-17. ___________ Trk Destanlar IV Ergenekon Destan, TDTD, Say: 64 (Nisan 1992), s. 723. ___________ Trk Destanlar V, TDTD, Say: 65 (Mays 1992), s. 5-15. ___________ Trk Destanlar VI, TDTD, Say: 66 (Haziran 1992), s. 4-10. ___________ Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar I, TDTD, Say: 67 (Temmuz 1992). s. 5-14.

89

___________ Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar II, TDTD, Say: 68 (Austos 1992), s. 5-16. ___________ Trk Destanlar VII Dede Korkut Destanlar III, TDTD, Say: 69 (Eyll 1992), s. 4-11. ___________ Trk Destanlar VIII Krolu Destan, TDTD, Say: 70 (Ekim 1992), s. 4-13. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak I, TDTD, Say: 71 (Kasm 1992), s. 4-10. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak II, TDTD, Say: 72 (Aralk 1992), s. 4-9. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak III, TDTD, Say: 73 (Ocak 1993), s. 4-10. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak IV, TDTD, Say: 74 (ubat 1993), s. 4-13. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak V, TDTD, Say: 75 (Mart 1993), s. 6-13. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak VI, TDTD, Say: 76 (Nisan 1993), s. 10-16. ___________ Trk Kltrne Genel Bir Bak VII, TDTD, Say: 77 (Mays 1993), s. 5-16. ___________ Trk-slm Devletlerinde Trk Kltr, TE, Say:123 (Ocak 1984), s.62-63. ___________ Trkiye Trklerinin Atalar Olan Ouzlar (Trkmenler)n Yz ekli, TDTD, Say: 78 (Haziran 1993), s. 13-17. ___________ Trkiye'nin Douu, TDA, Say: 60 (1989), s. 1-10. ___________ Trkler'de Atlk ve Binicilik, TDA, Say: 24 (Haziran 1983), s. 1-120. ___________ Trklerde Tarih Boyunca Ak, TDA, Say: 76 (ubat 1992), s. 41-49. ___________ Trklerin slamiyete Girmeleri, TDTD, Say: 42, Haziran 1990, s. 5-9. ___________ Trkmen Kadnlar Hakknda Notlar, TDTD, Say:31, Temmuz 1989, s.4-13. ___________ Trkmenistan Trkiye Trklerinin Orta Asya'daki En Yakn Kardeidir, Ortadou Gazetesi, Cilt: XXIX, Say: 8845 (19 Aralk 1993), s. 4-5. ___________ Trkmenistan, TDTD, Say: 83 (Aralk 1993), s. 7-14. ___________ Trkmenistan'da Tarih ehirler: Nes I, TDTD, Say: 91 (Temmuz 1994), s. 17-22. ___________ Trkmenistan'da Tarih ehirler: Nes II, TDTD, Say: 92 (Austos 1994), s.11-16. ___________ Trkmenler, TDTD, Say: 86 (ubat 1994), s. 8-13. ___________ X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler I, TDTD, Say:1, Ocak 1987, s.13-14. ___________ X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler II, TDTD, Say: 5, Mays 1987, s. 7-8. ___________ X. Yzylda slam Kaynaklarndan Haberler III, TDTD, Say: 12, Aralk 1987, s. 2-4. 90

___________ XII. Yzyln Ortalarnda Badad'da Yaplan Bir enlik, TDA, Say: 84 (Haziran 1993), s. 2-5. ___________ XIII. Yzyln En Byk Ahilerinden Ahi Ahmed ah, TDTD, Say: 43, Temmuz 1990, s.3-6. ___________ XIX. Yzylda ukurovada tima Hayat, TDA, Say:48 (1987), s. 9-12. ___________ Yabanlu Pazar. Seluklular Devrinde Anadolu'da Kurulan Milletleraras Bir Fuar (Yabanlu Pazar an International Foir in Anatolia During The Seljuk Period), TDA, Say: 37 (Austos 1985), s. 1-99. ___________ Yavuz Selim Halifelii Devr Ald M?, Belleten, Cilt: LVI, Say: 217, Aralk 1992, s. 675-701. ___________ Yrkler, TDTD, Say: 85 (Ocak 1994), s. 7-15. ___________ Yunus Emre Devrinde Trkiye'nin Sosyal Durumu, TDTD, Say: 52 (Nisan 1991), s. 3-8.

91

II. GENEL BBLYOGRAFYA AKPINAR, Turgut, Bir Tarihinin Ardndan Faruk Smer'in Sessiz lm, Tarih ve Toplum, Aralk 1995, Say: 144. AKYOLOLU, smail Hakk, Trkmenlerin I Prof. Dr. Faruk Smer, TDA, ubat 1996, Say: 100. ARIK, Feda amil, Prof. Dr. Faruk Smer Hayat ve Eserleri (lmnn 3. Yldnm Dolaysyla), Belleten, Cilt: LXII, Say: 235, Aralk 1998, TTK, Ankara 1999. ARIKAN, Mustafa, Hamdi Ragp Atademir (Hayat ahsiyeti ve Fikirleri), Kltr Bakanl Yay., stanbul 1998. BAYKARA, Tuncer, Zeki Velidi Togan, Kltr Bakanl Yay., Ankara 1989. DEMRC, Nurdan, Prof. Dr. Osman Turann Hayat ve Eserleri, Boazii Yay., tarihsiz. GNGL, Glay, Ouzlarda Yaprak Dkm, Trk Edebiyat Dergisi, Aralk 1995, Say: 266. KTAPI, Zekeriya, lk Mslman Trk Hkmdar ve Hakanlar, . Bask, Konya 1995. KPRL, Orhan F, Fuad Kprl, Kltr ve Turizm Bakanl Yay., Ankara 1987. KTKOLU, Mbahat S, Tarih Aratrmalarnda Usl, Kubbealt Neriyat, stanbul 2001. MEM, Ekrem, Tarih Metodolojisi, z Eitim Yay., stanbul 1996. PALABIYIK, Hanefi M., Ord. Prof. Dr. Mehmet Fuad Kprl lmi Hayat ve Tarihilii, Atatrk ni. la. F. Yay., Erzurum 2003. SMER, Faruk, Kendi Kaleminden Prof. Dr. Faruk Smerin Hal Tercmesi, TDAD, ubat 1996, Say: 100.

92

TURAN, Osman, Dou Anadolu Trk Devletleri Tarihi, Boazii Yay., stanbul 1993. ___________ ,Trk Cihn Hkimiyeti Mefkresi Trihi,Cilt: 1, Boazii Yay., stanbul 2000. _____________ , Seluklular Tarihi ve Trk slam Medeniyeti, Boazii Yay., stanbul 1998. Trk Ansiklopedisi, Faruk Smer Maddesi, Cilt: XXX, Ankara 1981. YAMUR, Memduh, Prof. Dr. Faruk Smerin Gzyle Avarlar, TDTD, Trk Dnyas Aratrmalar Vakf, kbal Ofset, Kasm 1996, Say: 119, s. 18-20. YAZGAN, Turan, Faruk Smer Hocamz, Trk Dnyas Aratrmalar, ubat 1996, Say: 100. ZENGN, Burhan, Hasankeyf Tarihi ve Tarihi Eserler, Samaha Turizm Endstri ve D Ticaret Ltd. irketi, stanbul 2001.

DZN A Abaka, 42, 54, 94 Abbas, 22, 54, 55 Abbas b. Ahmed b. Tolun, 55 Abbas I, 54, 55 Abbas II, 54, 55 Abbasiler, 35, 90 Abdal Be, 46, 96 Abdurrahman b. Togayrek, 55 Abi Hatun, 55 Afarlar, 35, 90 Afin, 26, 35, 55, 90 Agaci, 55 Aa, 35, 39, 55, 91, 93 Aa Muhammed ah, 35, 55, 91 Aaeriler, 33, 55, 91 Aa-Eriler, 35, 91 Ahi Ahmed ah, 49, 98 Ahlat, 26, 35, 55, 91 Ahlatahlar, 26, 35, 55, 91 Ahmed Celayir, 55 Ahmed Refik, 8 Ahmed-i Celyr, 42, 94 Ahmet Edip Uysal, 18 Aka-koyunlular, 35, 91 Akapnar (Akamnar), 6 Akay-ren, 67 Akkoyunlu, 29, 30, 74, 77, 82 Akkoyunlular, 29, 30, 33, 36, 55, 77, 82, 89, 91 Aksaray, 65 Aksungur El-Ahmedli, 55 Aleddin Bey, 55 Alaiye, 9 Alanya, 7, 72 Ali nan, 11 Ali Kra, 11 Ali Kutlu, 16 Ali Sevim, 31 Alp Arslan, 46, 76 Altay Dalar, 36, 91 Anadolu, 3, 12, 13, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 25, 26, 27, 28, 33, 34, 36, 39, 41, 44, 49, 50, 52, 65, 66, 73, 74, 79, 80, 81, 82, 86, 90, 91, 93, 95, 98, 99 Apa, 36, 91 Argun, 42, 55, 94

Argun (lhanl Hkmdar), 55 Arslan Argun, 55 Arslan Beygu, 36, 91 Arslan el-Bessir, 36, 91 Arslan Hatun, 36, 91 Arslan ah, 36, 91 Arslanah b. Turul, 55 Akabat, 52, 64, 86 At ekenler, 36, 91 Atsz, 40, 45, 55, 56, 93, 96 Atsz b. Muhammed, 55, 56 Attila, 41, 42, 94 Avar, 56, 69, 70

93

Avarlar, 36, 69, 70, 91, 100 Avarllar, 56 Aydn, 7 Azerbaycan, 21, 33, 50, 92 Azeri, 20 B Bahaeddin gel, 89 Barbaros Hayrettin Paa, 35, 91 Bayat, 56, 59 Bayatlar, 36 Bayndr, 36, 56, 59, 92 Begdili, 59 Belleten, 4, 21, 33, 34, 35, 39, 42, 44, 50, 52, 53, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 98, 99 Berkley, 84 Bernard Lewis, 32 Bilge Kaan, 37, 92 Bizans, 8, 11, 60, 78, 79, 84 Boa veya Buka Han, 59 Boy, 12, 17, 19, 34, 45, 59, 73, 76, 90, 95 Bozkr, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 37, 59, 72, 92 Bozok, 37, 59, 92 Bozulus, 59 Boz-Ulus, 37, 92 Breyler, 37, 92 Bdz, 56 C Cavidaniye, 59 Cavit Baysal, 11 Celleddin Harezmah, 37 Cemel Vakas, 59 Cemile Nilay Smer, 16 Cengiz Han, 38 Cengiz Smer, 6 Ceridler, 38, 92 Cevat Mutlu, 16 Cihangir, 59 Cihanah, 14 akr Olu, 20 anigir, 59 avl, 59 avuldur, 56 epni, 27, 56, 59 epniler, 27, 38, 90, 92

ormaun ya da ormaan Noyan, 59 krmi, 59 ukurova, 20, 38, 52, 92, 98 D Dede Korkut, 31, 32, 38, 47, 50, 90, 97 Dede Korkut Destanlar, 32, 47, 50, 97 Demirci-olu, 42, 94 Dihkan, 56 Diyarbakr, 51 Dodurga, 56 Dokuz Ouzlar, 56 Dger, 59 Derler, 39, 93 Dupr, 20 E Elbistan, 33 El-Hades, 39, 93 Eymir, 56, 59, 60 F F. Kprl, 10, 11, 53, 79, 81 Faruk Demirta, 4 Faruk Smer, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 53, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 77, 78, 80, 81, 82, 83, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 99, 100 Ftih, 16, 40, 41, 53 G Gagavuzlar, 41, 93 Gazneliler, 41, 94 Gelin Pnar, 7 Gk-Trkler, 41, 80, 94 Gynk, 39, 93 Gltekin, 16, 41 Gndomu, 7, 72 Gner Smer, 6 H H. Yinan, 10, 12 Halil Zahiri, 19 Haluk Karamaaral, 18

94

Has Bey, 56 Hazar, 20 Hilmi Ziya lken, 18 Hinz, 23, 73 Hive Hanl, 52 Hunlar, 41, 42, 94 Hseyin Hilmi Efendi, 5 I- Irak, 42, 50, 79, 94 dris Kkmer, 12 dir, 56 nal-oullar, 51 ran, 20, 23, 31, 35, 42, 49, 54, 73, 74, 78, 79, 83, 84, 90, 94 slam, 1, 18, 25, 26, 29, 31, 34, 35, 42, 49, 53, 54, 57, 58, 73, 76, 77, 79, 80, 83, 85, 86, 89, 98, 99 slamiyet, 33, 48, 79, 97 stanbul, 1, 2, 5, 6, 7, 8, 9, 12, 13, 17, 19, 23, 25, 26, 27, 28, 29, 31, 36, 40, 48, 51, 52, 53, 54, 58, 60, 61, 62, 66, 74, 75, 76, 78, 80, 82, 83, 90, 91, 99, 100 K Kaar Devleti, 35, 91 Kaarlar, 42, 51, 56, 94 Kadjar (Kakay), 60 Kanun Sleyman, 42 Karaevli, 56 Karagzl, 60 Kara-Gzller, 42, 94 Karakeili, 56 Karakeililer, 34, 51, 94 Karakoyunlu, 29, 30, 60, 74, 77, 82 Karakoyunlular, 14, 30, 33, 56, 58, 78, 82 Kara-Koyunlular, 17, 21, 22, 90 Karamanoullar, 51, 56, 60 Karkn, 57 Karluklar, 39, 79, 93 Kasm Paa, 57, 58, 60 Kasm Paa, Gzelce, 57, 58 Kakay, 57, 60 Kakaylar, 42, 94 Katip elebi, 19 Kay, 34, 44, 51, 57, 58, 60, 74, 75, 94, 95 Kaylar, 34, 44, 45, 95

Kayseri, 65, 69 Keykvus I, 57 Keykvus II, 57 Keykubad I, 57 Keykubad II, 57 Keykubad III, 57 Khass Beg or Aslan Beg b. Balangr, 60 Klarslan IV, 57 Knk, 57 Kpaklar, 39, 40, 93 Krgzlar, 40, 77, 93 Kzlarslan, 57, 58 Kzlarslan (Osman Muzaffer Al-Din), 58 Kimek, 57, 58 Kimekler, 40, 93 Kitab- Diyarbekriyye, 31, 57 Kizir-olu Mustafa, 42, 94 Kohisar Gl, 7 Konya, 3, 4, 5, 7, 51, 65, 66, 79, 87, 99 Krolu, 29, 37, 42, 47, 51, 57, 64, 92, 94, 97 Kseda Sava, 57 Kutalm, 57 L Lady Shell, 20 M Mahdum Kulu, 64, 86 Malatya, 33 Malazgirt, 31, 45, 51, 89, 95 Manavgat, 7, 72 Mara, 26, 33, 51 Mehmet Kaplan, 11 Mehmet Zeki Efendi, 6 Memlkler, 43, 94 Mengcekler, 26, 58 Mesud (Masud b. Muhammet Tapar), 58 Mevln, 51, 94 Mine Erol, 16, 32, 89 Mool, 25, 33, 34, 39, 54, 93 Moollar, 36, 38, 91 Mft Hseyin Hilmi Efendi, 4 Mkrimin Halil Yinan, 53 Mmtaz Turhan, 11 Mslman, 4, 62, 79, 99

95

Mverrih Hfz- Ebr, 51 III. Murad, 27 IV. Murad, 27 N N. Kurat, 10, 15 Necati Lugal, 29, 30 Nes, 49, 98 O Ouz, 13, 17, 19, 20, 27, 32, 33, 34, 37, 43, 44, 49, 50, 52, 62, 67, 70, 72, 75, 80, 82, 85, 90, 91, 92, 94 Ouzlar, 3, 15, 19, 20, 21, 32, 33, 34, 43, 48, 49, 53, 56, 58, 69, 72, 73, 74, 75, 76, 79, 80, 85, 86, 90, 95, 97 Olcaytu, 27 Orhan Seyfi Orhon, 9 Orhan aik Gkyay, 11 Orhun Abideleri, 41, 94 Osman Turan, 10, 11, 13, 53, 79, 80, 99 Osmanl, 1, 2, 12, 32, 34, 42, 43, 44, 51, 52, 63, 68, 69, 74, 75, 76, 84, 85, 89, 95 P Peenek, 36, 92 Pehlivan (Nusreddin Ebu Cafer Muhammet Cihan Pehlivan), 58 Pnarhisar, 65 R Ramazanoullar, 58 Ramazan-oullar, 45 Ramazan-oullar, 95 Refet Yinan, 6 S Safev, 22, 23, 27, 51, 73, 90 Safev Devleti, 22, 23, 51, 73, 90 Safevler, 33 Saltuklular, 26, 45, 95 Seluklu, 4, 11, 23, 33, 36, 51, 52, 76, 79, 82, 86, 87, 91 Seluklular, 12, 25, 26, 34, 45, 46, 50, 52, 80, 81, 82, 90, 96, 98, 99 Selim (Yavuz), 27 II. Selim, 27 Seyyah Niebuhr, 20

Sivas, 65 Sultan brahim, 27 Sultan Muhammed, 22 Suriye, 13, 17, 19, 50 Suut Kemal Yetkin, 18 Suut Kemal Yetkin, 18 ah Abbas, 22 ah smail, 22, 73, 90 II. ah smail, 22 ah Tahmasb, 22 eyh Cneyd, 22, 23, 73 eyh Haydar, 22 eyhi Cneyd, 27 T Tahsin zg, 18 Tahsin ZG, 18 Tahtaclar, 46, 96 Tatar (Orta arkta Tatarlar), 58 Tekder (Tekuder), 58 Tolun-oullar, 35, 90 Toroslar, 8 Trabzon, 27, 28 Turul Bey, 45, 76 Turan Yazgan, 28, 29, 62, 65, 67, 87 Trk, 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 59, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 76, 77, 78, 79, 80, 81, 82, 83, 84, 85, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 96, 97, 99, 100 Trk Edebiyat Dergisi, 4, 11, 65, 99 Trkler, 3, 8, 23, 24, 28, 32, 33, 34, 40, 41, 46, 48, 60, 62, 70, 72, 73, 82, 89, 91, 93, 94, 95, 97 Trkmen, 19, 20, 21, 33, 39, 46, 48, 50, 51, 64, 67, 70, 74, 77, 85, 86, 87, 88, 93, 94, 96, 98 Trkmenba, 21, 64, 85, 86 Trkmenistan, 21, 48, 49, 52, 64, 71, 83, 84, 85, 86, 98 Trkmenler, 3, 19, 21, 32, 48, 49, 62, 70, 72, 73, 76, 79, 85, 86, 90, 97, 98

96

U Uluda, 65 UNESCO, 19 Uygurlar, 40, 93 Uzun Hasan, 23, 30, 36, 73, 92 V V. Langlois, 20 V. Togan, 10, 53 Venedik, 51, 84 W W. S. Walker, 32, 90 Walter Hinz, 23, 73

Y Yabanlu Pazar, 25, 50, 53, 65, 73, 90, 98 Yavuz Selim, 52, 98 Yva, 50 Yrk, 7, 20, 67, 72 Yrkler, 7, 50, 72, 98 Yunus Emre, 50, 53, 88, 98 Z Zamant Kalesi, 25, 65, 73 Zeki Gltekin, 16 Zeki Velidi Togan, 11, 99 Zeliha Hanm, 4

97

98

99

100

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113