KURANDA

EL-ESMAL -HSNA

Fazl TYEKL

ESMAL HSNA
En gzel isimler = ALLAHIN ( cc ) isimleri
En gzel isimler manasna gelen bu terkip , Mutlak varlk , Vacibl-Vcut olan Allah (cc) hakknda bizlere belirli bir fikir vermek iin Kuran- Kerimde ve Hadis-i eriflerde anlan ilahi zellikleri ifade eder. Kendinde olup bitenlerden, her saniye kendinde meydana gelen milyarlarca olu ve hareketten habersiz, kendi mahiyetine nfuz etmekten tamam ile aciz olan insan aklnn, snrsz, sonsuz ve mutlak varla sahip olan Allah kavramas ne mmkn. radesi dnda alan kalbinin,cierlerinin, beyninin, midesinin, bbreinin, dalann, gznn ve kulann ileyiini, hangi mekanizmayla ve nasl olduunun farknda bile olmadan yaayp giden insann Allah idraki ne derece kabildir? ALLAH derken bile aznda, dilinde dilerinde, nefes borusunda, ses tellerinde neler olup bittiinden habersiz, bu yce ismi telaffuz ederken dilinin nerelere dnd, ne ekiller ald, ne tarafa

dedii tamamen kontrol dnda olan insann Allah bilmesi imkan dahilinde mi? Mehuller iinde mehul insan. Allah hakknda az da olsa bir fikir edinmemiz, Onun bize bildirdii isimlerle mmkn olmaktadr. Allah(cc) hakknda fikir edinmenin tesinde Onun tecellisine mahzar olu Esma-i Hsna ile kalbimizin temasa gemesi sayesinde mmkndr. Kalbin devreye girmesi, bedene bal arzularn asgari seviyede yerine getirilmesi, ruhi melekelerin ihlasla ve kesintisiz olarak Allaha(cc) ynelmesi ile olur.Bu yolda belirli temrinler ve usullerle aba sarf ederek kalbinde ilahi tecelliler oluan insan Allah(cc) hissetmeye, duymaya balar. Onu vastasz olarak yani keif yolu ile tanyabilir hale gelir.Allah(cc) bilmek ayr ki, bu Ona aklla yaklamakla olur.Onu tanmak daha ayr; bu kalbin iidir. Esma-i Hsna bir bakma Allahn(cc) insanda, varlkta ve olaylarda tecellilerinin addr. nsana den bu tecellilerin farkna varmak, onlar hissetmek ve yaamaktr. Bizim idrakimiz aklmz ve duyumlarmzla snrldr. Aklmzn ve duyumlarmzn tesini kavramamz mmkn deildir.Allah(cc) bu bakmdan bize kendini duyular aleminin yani fizik varln kavramlar olan isimlerle tantmtr. Bu isimlerden bir ksm Allahn zat hakknda bir fikir verirken, bir ksm onun kainatla ilgisini, bir ksm da insan zerindeki tasarrufunu bize aklar. Bunlardan birincisine Zati isimler, ikincisine Kevni isimler, ncsne insanda tasarrufu bildiren isimler denebilir. Allah insanlara nasl isimleriyle tecelli edip, onlara ylece yaklayorsa, nsanlar da Allaha(cc)

Esma-i Hsnas ile yaklamaldrlar. nsann Allaha(cc) Duas, niyaz, zikri Esma-i Hsna ile olduu taktirde gnl hayat derinleir, zenginleir, enginleir, ufku geniler ve manevi tatmine ular. Esma-i Hsnadan birini,bir kan veya tamamn vird edinmek suretiyle yola kan, bu virdine ihlasla, samimiyetle dnya menfaat ve arzularndan uzak olarak devam eden kimsede bir mddet sonra o isim veya isimler tecelli etmeye o, simlerin zellikleri yerlemeye,ahsiyetlemeye balar. Uzun sre devamla tecelli daha da kuvvetlenir. Bakarsnz ki (grebilirseniz) insan o ismin kk bir numunesi haline gelir. Mesela ER-RAHM ismini vird edinen insana bakarsnz ki neticeden merhametli, efkatli, msamahakar, affedici, hep iyiyi gren, ktle asla meyletmeyen, seven, nefret etmeyen, ho gren kzmayan, cmertlik dolu bir ahsiyet gelitirir. Bu kendiliinden olur. unu iyi bilmeli ki Allahn tecellisi bizim bildiimiz isimler adedince deildir. Onlar sadece biz insanlarn kavrayabilecei kadardr. Allahn (cc) insanda, varlkta, zerrede ve krede bir anlk tecellisi bile, sayya vurabilsek sonsuz sayda ve eittedir. Bildiimiz Esma-i Hsna nn tamamnn tecellisine peygamberler dnda kimsenin mahzar olmas mmkn deildir. Evliyaullah bile bir veya birka ismin iddetli tecellisine mahzar olmulardr. Ayn velide dier isimlerin tecellisi ya ok zayf veya hi yoktur. Evliyaullahn bykl tecellilerin iddet ve tecelli eden esmann okluu ile orantldr. Farkl isimlerin birinin veya bir kann tecelli ettii farkl Evliyaullah da merep farklar ortaya kar.

Bizler hibir iddiamz ve dua maksadyla okumann dnda ar talebimiz olmakszn esma okumaya devam etmeliyiz. Etmeliyiz ki olgunlaalm, kemale erelim, tecelliye mahzar olalm. Allaha dua etmek ve Onu zikretmenin Esma-i Hsna ile olmas gerektiini Allah(cc) Kuran- keriminde ifade etmektedir.
ALLAHIN GZEL SMLER ONUNLA DUA EDN( 7Araf 180 ) VARDIR.ONA

Baka bir ayet-i kerimede yle buyrulur:

STER ALLAH DEYN DUA EDN,STER RAHMAN DEYN DUA EDN.HANGS LE DUA EDERSENZ ONUNDUR GZEL SMLER.

Allahn (cc) buyurduu ekilde Esma-i Hsna ile yaplan dua,dua psikolojisi iinde yapldnda icabet edilmesi kesindir.(cabet edilmesi diyorum kabul edilmesi ayr.) zira yce yaratan BANA DUA EDNZ SZE CABET EDEYM buyuruyor. Dua, Baka eyler dnerek,uursuzca baz kelime ve cmleleri pe pee getirmek deildir.Ne dediinin farknda olmadan ,alkanlk sonucu baz formlleri tekrarlamak hi deildir. Dua, ne dediinin farknda olmann tesinde, dediinin istediinin uurumuzdaki derinliine inerek, kalbimizi titrete titrete, yreimizde, beynimizde, damarlarmzda imekler aktrarak yakarmzdr. Bakalarna kapal, gizlilik boyutunda mutlak yaratcya naz ve niyaz duygularyla ynelitir. Dua, madde ve mana plannda aczimizin mutlak kudrete itiraf, mutlak azamet karsnda kklmzn ilan, mutlak varlk karsnda hiliimizin tasdikidir. Bu bakmdan duamz RABBINIZA YAKARARAK KORKARAK GZLCE DUA EDN emri ilahisine imtisal

en dilimizin tesinde gnlmz harekete geirerek yapmalyz. Hele hele Allaha (cc) dileimizi, Onun isimleri ile arz edersek,hem madde plannda skp kalmayz, hem de o isimlerle ayn zamanda zikrullahta bulunmu oluruz. Dua ile zikri birletirmenin kalbi enginlie, ruhi derinlie,srri ycelie ereriz. Zikre gelince;Allah isimleri ile zikir yaplmasn bir ok ayette buyurmaktadr.Bir ka rnek verecek olursak; EY MAN EDENLER ALLAHI OK ZKREDN
ONU AKAM SABAH TESBH EDN Ahzab 41-42 RABBN KEND NDE GZLCE VE YAKARARAK ZKRET Zuhruf 36-37 HER KM K RAHMANIN ZKRNDEN GAFL OLURSA ONA EYTANI MUSALLAT EDERZ 7 Araf 20 5

Grld gibi deiik isimlerle zikir ve tesbih yaplmas tlenmektedir. Zikir, kalbimizin ritmine Allah(cc) ismini yerletirmek, hcre hcre,zerre zerre Allah(cc) hissetmek, ondan bakasn terk edi. Btn organlarn, btn azalarn, btn hcrelerin lisana gelip Allah Allah isimleri ile nida edii. Beynimizi, kalbimizi, zihnimizi Allahn(cc) emrine amada kl, Allahn tasarrufuna rza, kendimizi Allaha(cc) terk edip, Allah (cc) hazz ile mest olu. Allah(cc) hissetmek, Allah (cc) duymak, uurumuzun Allahla (cc) dolmasdr. Kuran da Allahn(cc) isimlerinin olduu, O isimlerle hareket edilip, O isimlerle her iin yaplmas tavsiye edilmitir Onun isimlerinin olduu ifadesi ayette gemektedir Surelerin balarnda geen besmeleler hari iki yerde Allahn (cc) ismi ile ilere balanmas tlenmitir.

HER DURUUNDA VE GDNDE ALLAHIN (CC) SMYLE GEMYE BNN GEREKTEN RABBN GAFURDUR, RAHMDR. Hud 41 O MUHAKKAK SLEYMANDANDIR BSMLLAHRRAHMANRRAHMDR.Neml 30 VE O

ki ayette onun ismi manasna gelen SMHU olarak geer. NDE ONUN SMNN ANILDII ALLAHIN MESCDN MEN EDENDEN DAHA ZALM KMVARDIR Bakara 114 O LAMBA,O CAMLERDE YAKILIR K ,ONLARIN YCE TANINMASI VE LERNDE ONUN SMNN ANILMASINI ALLAH EMRETMTR.nur 36 Yine Kuran da dokuz yerde ALLAHIN SM olarak geer; EER ONUN AYETLERNE NANIYORSANIZ ZERNE ALLAHIN SM ANILANLARDAN YYNZ.Enam 118 SZE NE OLUYOR K,ZERNE ALLAHIN ANILANDAN YEMYORSUNUZ. Enam 119 SM

ZERNE ALLAHIN SM ANILMAYANDAN YEMEYNZ.NK BU FISKTIR.Enam 121 ALLAHA FTRA OLARAK ZERNE ALLAHIN SM ANILMAYA HAYVANLAR.Enam138 TA K KENDLERNE AT MENFAATLERE AHT OLSUNLAR VE BELRL GNLERDE ALLAHIN SMN (KURBANLIKLAR ZERNE ANSINLAR.Hac28 HER MMET N,ALLAHIN KENDLERNE RIZIK OLARAK VERD DRT AYAKLI DAVARLAR ZERNE ANCAK

ALLAHIN ADINI ANSINLAR DYE BZ BR BADET VE KURBAN YER YAPTIK.Hac 34 O HALDE DEVELER N AYAKLARINDAN BR BALI OLARAK AYAKTA BOAZLARKEN ZERLERNE ALLAHIN SMN ANIN. Hac 36 EER,ALLAH NSANLARIN BR KISMINI BR KISMI LE DEFETMESEYD, LERNDE ALLAHIN SM OK ANILAN MANASTIRLAR, KLSELER,HAVRALAR VE MESCTLER ELBETTEK YIKILIRDI. Hac 40 ALITIRARAK VE ALLAHIN SZE RETT AV EDEPLERNDEN RETEREK YETRTRDNZ AVCI HAYVANLARIN SZE TUTVERDKLERNDEN YYN VE ALLAHIN ADINI ANIN.Maide 4

Yine Kuran da dokuz yerde olarak geer

RABBNN SM

kram ve Celal sahibi olan Rabbinin an ne ycedir? Rahman 78 Biz bu atei bir ibret ve sahradaki yolculara bir menfaat kldk. O halde byk olan Rabbinin ismini tesbih et.Vaka 74 te budur phe gtrmeyen gerek. O halde yce Rabbini ismi ile tesbih et. Vaka 96 Hem Rabbinin ismini zikret ve her eyden kesilerek Ona ihlas ila ibadet et.Mzzemmil 8 nk o phe gtrmeyen gerektir.O halde byk Rabbinin ismini tesbih et.Hakka 52

 Sabah akam Rabbinin ismini zikret. nsan 25 Yce rabbinin ismini tesbih et.Ala 1 Gerekten kurtulmutur maddeten ve manen temizlenen ve Rabbinin ismini zikredip te namaz klan. 87 Ala 15 Yoktan var eden Rabbinin ismi ile oku. 96 Alak 1 Yine kuran da drt yerde geer. EN GZEL SM Olarak

Allahn en gzel isimleri vardr. Ona o isimler ile dua edin. 7 Araf 180 Hangisiyle dua ederseniz edin Onundur en gzel isimler. 17 sra 110 Allahtan baka ilah yoktur. En gzel isimler Onun dur. 20 Taha 8 O Allah ki yaratan,yoktan var eden,varlklara ekil verendir.En gzel isimler onundur. 59 Har 24

Grld gibi Kurann 26 ayetinde Allahn (cc) isimleri olduu, bunlarla dua edilmesi ilerimizi yaparken bu isimlerin anlmas, hayvanlar keserken ve yemeklerimizi yaparken bu isimleri zikretmemiz gerektii, bu isimlerle Allah(cc) zikretmemiz ve bu isimlerle Onu takdis etmemiz icap ettii ifade edilmektedir. lahi srlara mahzar olmak istersek eer, haramlardan kaarak, pheliden saknarak,helalin ouna bile mesafeli durarak, Esma-i lahiyi hayatmzn ablonu haline getirmeliyiz. Hastalkta, salkta, darlkta, bollukta, fakirliktezenginlikte, acizlikte, gllkte, aresizlikte,

tatminde, zntde, sevinte, kzgnlkta, neede ve her yerde her zaman Esma-i Hsna ile megul olmay adet haline getirirsek;var olmann sevincini, kulluk uuru iinde hrriyetin tadn, stn duygular hissetmenin evkini, ilahi muhabbetin hazzn,ruhi melekelerimizin meleklemesinin zarafetini, kalbi ve srri muhtevamzn derin, engin ve de buutsuz ufuklarna kanat rpnn sermestliini yaarz.(Allah cc izni ile )

ESMA- HSNANIN ADED Esma-i lahiyi ilahi tecellilerin adlar olarak alrsak eer, bir saydan bahsedemeyiz. O sonsuz tecellilerin dolaysyla esmann sahibidir. Kendi hakknda bir bilgi edinmemiz iin bize fiziki ve ruhi varlmzla ilgili tecellilerin isimlerini bildirmitir. Bunlarn adetleri hakknda farkl grler ortaya atlmtr. Kuran ve Hadise dayanarak ortaya konan bu isimlerin neler olduu ilim adamlarnca listeler halinde sunulmutur. simleri ortaya koyarken dikkatli olunmas, her ismin Allaha(cc) ad verilmemesi ve Allahn (cc) her isminin her varla verilmemesi hususunda ilahi bir ikaz mevcuttur. O da:
En gzel isimler Allah-n dr.O halde Allaha bu isimlerle dua edip Onun isimlerinde sapmaya denleri terk edin. 7 Araf 180

Bu ikazdan anl yapacamz kulda tazim ve hrmet duygusu uyandrarak kulluk uurunu gelitiren

10

isimler Allaha(cc) ad olabilir. Kuranda Allahn (cc) fiillerinden olarak gese bile,dil slup ve muhteva bakmndan yetersizlik ve kmseme ifade eden isimleri tretip Allaha(cc) kullanmak caiz deildir. Zira bunlarda ulviyet yannda eksiklik ve kusur iaretleri vardr. Mesela;
Dmanlara attn zaman sen atmadn lakin Allah att. Enfal 17

Ayetinde rama=att kelimesinden treterek rami = atan kelimesini,o ii yapan Allah olduu halde,Ona isim olarak veremeyiz. Yine imdi grdnz m? O ektiiniz tohumu, Onu sizmi bitiriyorsunuz, yoksa bizmiyiz yetitirip bitiren. 56 Vaka 63-64 fadesinde ziraat yapan manasna gelen HARS ismini Allaha(cc) veremeyiz.nk bu RAM ve HARS simlerinde kklk ifadesi vardr.(Bak d.i.islam ansk.c 11 5. 411) Yine manasnn iinde menetme, engelleme unsuru bulunan, nceden bilinmeyen bir eye sonradan vakf olma unsuru bulunan Arif ki bu
insanlar iin ilimden daha stn bir meziyettir.

nceden bilinmeyeni sratle idrak etme unsuru bulunan Fatin=Zeki kelimeleriyle Allahn(cc) adlandrlmas doru deildir.(bkz.d.i.b.isl.ansk.c 11.54.10). O halde Kurandan ilahi isimleri karrken ok dikkatli olunmal, ok isim karacam sevdas ile ok hata yapmamaldr. Allahn(cc) isimlerini kullara, bana (Abd) taklarak (Abdurrahman gibi) verilmeli, yaln halde verilmemelidir. Hele hele Has isimleri mutlaka bu tak ile verilmelidir. Has isimleri dnda

11

kalan isimleri taksz olarak kullara verilebilecei ifade edilmi ise de ok dikkatli olmak hatta saknmak daha uygun olur. Has isimleri ALLAH, LAH, RAHMAN, HALK,
KUDDUS, RAZZAK, MUHY, MMT, MALKL MLK, ZL-CELAL VEL KRAM, BAK, BAR, BED, MBD, MTEAL, SAMED gibi isimlerdir.

Allahn (cc) Kuranda ve Hadiste eitli saylarda isimleri ifade edilmitir. Esma-i Hsnann Snen-i Tirmizi ile bni Macede 26 s birbirinden farkl 99 ar isimden mteekkil birer farkl listesi bulunduunu grmekteyiz. Bu listeler Buhari, Mslm, Nesei ve Ahmed b.Hambelde yer almamaktadr. Bu listeler hadisin aslndan mdr? sonradan ravi tarafndan m eklenmitir? Bu bizim iimiz deildir. Biz inallah hepsini Kuran ayetlerine dayanarak sunacaz. Snen-i Tirmizide verilen isim listesi mehur olmutur. bn-i Macenin listesi o kadar reva bulmamtr. Tirmizi listesindeki isimlerden 73 tanesi kuran- kerimde SM SGASI ile gemekte olup 20 tanesi fiil veya baka sigalarla gemektedir. 6 tanesi ise Kuran da hibir ekilde gememektedir. bn-i Macenin rivayet ettii isimlerden 66 tanesi SM SGASI ile Kuran da gemektedir. 17 si fiil veya baka siga ile geerken, 16 s hi gememektedir. Bu Hadis mecmualar dnda Kuran ve Hadislerden isim derlenmesi almalarnda bulunan alimler de vardr. Bunlardan bir ksm isim saysn 133, bazs 305 olarak vermi isim saysnn 157 olduunu ifade eden de vardr. 1000 tane isimden bahseden alimler de mevcuttur.Ceveni kebirde olduu gibi

12

Yukarda ifade ettiimiz gibi eer isimler Allahn(cc) tecellileri ise isim says ifade edilemez. Sonsuz tecelliler kadarda isimler vardr. Biz bunlardan fizik kavramlarla ifade edilenleri anlayabilmekteyiz. Bu da Hadis mecmualar ve Kuranda geenlerle birlikte bulunmaktadr. Bunlardan SM SGASI ile verilenlerden 99 adedi bn-i Hacer tarafndan tesbit edilmitir. Biz Allahn(cc) izni ile Tirmizi listesini esas alarak Kuranda isim sigas ile geen fiil ve baka sigalarla geen bu listedeki isimleri ve bu listelerde gemeyen ama Kuranda bulunan baka isimleri karacaz. Her ismi tek tek ele alp, Kuranda o ismin getii ayetlerin tamamn meal olarak karacaz inallah. Fiil sas ile geenlerin o isme en uygun fiil kipini ieren ayetleri tespit edeceiz. Her isim hakknda ayrca ksa ksa bilgiler vereceiz. ncelikle bu listenin mukayeseli bir izelgesini vereceim. Gayret bizden, Hidayet ve Tevfik ALLAH tan 30/08/2001 Perembe Kahraman Mara

13

Tirmizi, bn-i Mace rivayetleri ile bn-i Hacerin Kurandan kard Esma-i Hsna listelerinin mukayeseli izelgesi
TRMMZ RVAYET ---------------ALLAH ER-RAHMAN ER-RAHM EL-MELK EL-KUD ES-SELAM EL-MU'MN EL-MUHEYMN EL-AZZ EL-CEBBAR EL-MTEKEBBR EL-HALK EL-BAR EL-MUSAVVR EL-GAFFAR EL-GAHHAR EL-VAHHAB ER-REZZAK EL-FETTAH EL-ALM EL-KABID EL-BASIT EL-HAFID ER-RAF EL-MUZ EL-MZL ES-SEM EL-BASR EL-HAKEM EL-ADL EL-LATF EL-HABR EL-HALM EL-AZM EL-GAFUR E-EKUR EL-ALY EL-KEBR EL-HAFZ EL-MUKT BN- MACE RVAYET -------------ALLAH ER-RAHMAN ER-RAHM EL-MELK EL-KUDDUS ES-SELAM EL-MU'MN EL-MHEYMN EL-AZZ EL-CEBBAR EL-MTEKEBBR EL-HALK EL-BAR EL-MUSAVVR EL-CEML EL-GAHR EL-VAHHAB ER-REZZAK EL-GARB EL-ALM EL-KABID EL-BASIT EL-HAFID ER-RAF EL-MUZ EL-MZL ES-SEM EL-BASR ER-RAB EL-MBN E L-LATF EL-HABR EL-HALM EL-AZM EL-GAFUR E-EKUR EL-ALY EL-BRHAN EL-HFZ E-EDD BN- HACER LSTES -----------------ALLAH ER-RAHMAN ER-RAHM EL-MELK ES-SELAM EL-MU'MN EL-MUHEYMN EL-AZZ EL-CEBBAR EL-MTEKEBBR EL-HALK EL-BAR EL-MUSAVVR EL-GAFFAR EL-GAHHAR EL-VAHHAB ER-REZZAK EL-FETTAH EL- ALM ER-RAB EL-LAH EL-MUHT EL-KADR EL-KAF E-AKiRU ES-SEM EL-BASR EL-HAKEM E-EDD EL-LATF EL-HABR EL-HALM EL-AZM EL-GAFUR E-EKUR EL-ALY EL-KEBR EL-HAFZ EL-MUKT

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

14

41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88

EL-HASB EL-CELL EL-KERM ER-RAKB EL-MUCB EL-VAS EL-HAKM EL-VEDUD EL-MECD EL-BAS E-EHD EL-HAK EL-VEKL EL-KAVY EL-METN EL-VELY EL-HAMD EL-MUHS EL-MUBD EL-MUD EL-MUHY EL-MUMT EL-HAY EL-KAYYUM EL-VACD EL-MACD EL-VAHD ES-SAMED EL-KADR EL-MUKTEDR EL-MUKADDM EL-MUHHR ES-SABUR EL-EVVEL EL-AHR EZ-ZAHR EL-BATIN EL-VAL EL-MTEAL EL-BER ET-TEVVAB EL-MNTEKM EL-AFV ER-RAUF MALKL-MLK ZL-CELAL VELKRAM EL-MUKST EL-CAM

EL-VAK' EL-CELL EL-KERM ZL-KUVVE EL-MCB EL-KAM EL-HAKM EL-VEDUD EL-MECD EL-BAS E-EHD EL-HAK EL-VEKL EL-KAVY EL-METN EL-VELY ED-DAM EL-FATIR EL-MUBD EL-MUD EL-MUHY EL-MUMT EL-HAY EL-KAYYUM EL-VACD EL-MACD EL-VAHD ES-SAMED EL-KADR ES-SAM EL-MU'T EL-KAF EL-VTR EL-EVVEL EL-AHR EZ-ZAHR EL-BATIN EL-VAL EL-MTEAL EL-EBED ET-TEVVAB EL-LM EL-AFV ER-RAUF ES-SADIK EL-MNR EL-EHAD EL-MUKST EL-CAM

EL-HASB EL-KAM EL-KERM ER-RAKB EL-MUCB EL-VAS EL-HAKM EL-VEDUD EL-MECD EL-HKM E-EHD EL-HAK EL-VEKL EL-KAVY EL-METN EL-VELY EL-HAMD EL-FATIR EL-AFR EL-KAHR EL-MUHY EL-MEVLA EL-HAY EL-KAYYUM EN-NASIR EL-GALB EL-VAHD ES-SAMED EL-KADR EL-MUKTEDR ER-RAF EL-MELK ----------------EL-EVVEL EL-AHR EZ-ZAHR EL-BATIN EL-KEFL EL-MTEAL EL-BER ET-TEVVAB EL-MNTAKM EL-AFV ER-RAUF MALKL-MLK EL-HALLAK EL-EKREM EL-CAM

15

89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99

L-GANY EL-MUN EL-MAN ED-DAR EN-NAF EN-NUR EL-HAD EL-BED EL-BAK EL-VARS ER-RAD

EL-GANYEL-GANY ET-TAM EL-E'LA EL-MAN EL-MBN ED-DAR EL-HAFY EN-NAF EL-GARB EN-NUR EN-NUR EL-HAD EL-HAD EL-KADM EL-BED EL-BAK EL-EHAD EL-VARS EL-VARS ER-RD EL-HFZ

16

ALLAH ( LAFZA- CELAL)

ALLAH ; Mutlak varlk,mutlak yaratc,en stn isim ve sfatlarn mutlak sahibi olan Vacibl-Vcudun zel addr. Bu ismin yani ALLAH kelimesinin Arapa olup olmad, slam ncesinde de kullanlp kullanlmad, bir kkten treyip tremedii, tremise hangi kkten tredii bir ok slam alimi ve Kuran mfessirlerinin tartma konusu olmutur. Bu tartmalar bizim konumuz ddr. Elmal Hamdi yazr merhuma uyarak unu diyebiliriz ki ilmimiz hakiki mabudun zatn kuatamad gibi zel ismi olan Allah lafzna kar da o kadar yetersizdir Arapa da Allah ismi cellinin kullanm ekline benzeyen hibir kelime daha yoktur. Herhangi bir kkten tremi olmas ihtimali de yoktur. Der ve byk mfessir imam Fahreddin Razi (r.a)in Lafza-i celal yani Allah ismi zeldir. Kendine hastr ve hibir dilden, hibir kkten tretilmemitir. ifadesini nakleder.(Bkz.Hak Dili Kuran Dili c.1 Besmele) Eer Allah kelimesi tretilmi kelime olsa idi o takdirde mutlak yaratcya sonradan taklan bir isim olurdu, ikincisi bu ismi Allaha(cc) insanlar treterek takm olurdu. Hlbuki bu ismi bize Allah bildirmi olup insanlar takmamtr. Bu bakmdan dilden nce vard, kelimeden nce vard, kk kabul ettikleri kelimeden nce vard. Bu tartmalar ancak insanlarn gznde Allah haa kltr.

17

Allah ismi arapca da dhil hibir dilde ulu mabuttan baka hibir varla ad olmamtr. Baka trde kullanlmamtr. Nitekim Kuranda yle Allah btn gklerle yerin ve deniliyor;
aralarndakilerin Rabbidir. O halde Ona ibadet et .Ona ibadet etmekte sabr et. Hi sen Allaha(cc) ada olan birini bilir misin? 19 Meryem 65.

Allah kelimesi tekildir, oulu da yoktur. Baka dillerdeki Tanr, Hud, Mabud gibi isimler Ona zde deildir. Bir kere bu isimler zel deil cins isimlerdir. Tapnlan her varlk iin sylenilebilen kelimelerdir. Halbuki Allah zel isimdir, has isimdir. Allahtan bakas iin kullanlamaz. Tarih boyu kullanlmamtr da. kinci olarak bu isimlerin Tanrlar, Mabutlar; hdayan gibi oullar vardr. Allah kelimesinin oulu yoktur. Ayrca kelime-i tevhidi Trkeye evirsek Allahtan baka tanr yoktur deriz tanrdan baka tanr yoktur diyemeyiz veya Allahtan baka bir mabut yoktur Allahtan baka ilah yoktur deriz de mabuddan baka bir mabud yoktur veya ilahtan baka ilah yoktur diyemeyiz . Allah ismi Onun zatnn ismidir. Btn sfatlarn ve btn isimlerini kuatr. Onlarn tamamnn manasn, bizim bilmediimiz baka tecelliler dahil, iinde tar. Allah ismi sonsuz manas, sonsuz tecellisi ile zatna vaciptir. Ondan baka isimler Allaha bu mana ile isim olamaz. Ancak Allahn (cc) belirli zelliklerinin belirli tecellilerinin ismi olabilir. Bunun gibi Allah ismi de hibir varla ad olamaz. Herkes, her ey, zerreden kreye her varlk Lisan- haliyle ALLAH ALLAH der. Tpk Kalbimizin vuruunun ALLAH ALLAH sesini kard gibi. Kalbimiz bizim

18

irademiz dnda alrken, yine bizim irademiz dnda ALLAH diyor. (stetoskopla dinlenirse duyulur) Eer biz de o ritme irademizle ALLAH lafzn akort edersek; iradi ile gayri iradinin akordundan sonsuz bir ahenk,sonsuz bir haz, sonsuz bir evk kar ortaya.Buna nefesimizin kard HUU HUU sesini de ilave edersek ve o HUU HUUnun uuruna inersek sermest olmamz ten bile deil. ALLAH HUU,HU HU ALLAH HU. Lafza-i celal Kuranda 2697 defa gemektedir.Biz okluu nedeni ile getii ayetlerin tamamn kartmak yerine, en ok tekrarlanan ayetlerle, Allahn(cc) zelliklerini de bildiren ayetleri aaya karyoruz.

ALLAH ALLAH yaptnzdan gafil deildir 2 Bakara 74 . ALLAH rahmetini dilediine tahsis eder. Bakara 105 ALLAH byk ihsan sahibidir. 2 Bakara 105 Onlara kar sana bilendir. Bakara 137 ALLAH yeter O iitendir,

ALLAH size kolaylk diler zorluk dilemez. ALLAH fesad sevmez. Bakara 205

ALLAH dilediine sonsuz rzk verir. Bakara 212

19

Allah ok efkatli ve ilim sahibidir. Bakara 225 Muhakkak Allah insanlara ok merhametli ve balaycdr. Bakara 143 Allah en stn g ve hikmet sahibidir. 1 Bakara 228 Allah skan, daraltan ve geniletendir, dn onadr. 2/245 Allah sabredenlerle beraberdir. 2/249 Allah iman edenlerin velisi,dostudur karanlklardan aydnla karr.2/257 onlar

Allah, o Allahtr ki kendinden baka hibir ilah yoktur. O ezeli ve ebedi hayat ile bizatihi diridir. Yaratklarn btn ilerine hakimdir. Her ey Onun la kaimdir. 2/255 Allah dilediini affeder,dilediine de azap eder. Allah her eye gc yetendir. 2/284 Allah hi kimseye gcnn stnde yk yklemez. 2/226 ALLAH dilediini yardm ile glendirir. 3/13 De ki eer ALLAH seviyorsanz bana uyunuz ki ALLAH ta sizi sevsin.3/31 De ki; ite byle ALLAH dilediini yapar. 3/40 De ki; ite byle ALLAH dilediini yaratr. 3/47 ALLAH yaptklarnza ahittir. 3/98 ALLAH kredenleri mkafatlandracaktr. 3/144

20

 ALLAH kalplerin sahip olduunu bilir. 3/154 ALLAH yaatr ve ldrr. 3/156 Dost olarak ta yardmc olarak ta ALLAH yeter. 4/45 Allah her eyi kuatcdr. 4/126

Allah hibir eye muhta deildir hamd onadr. 4/131 Allah kredenlerin mkafatn yaptklarn bilicidir. 4/147 Allah azizdir,intikam sahibidir. 5/95 Allah onlardan raz oldu, onlarda ondan raz oldular, ite bu en byk kurtulutur. 5/119 Halbuki gklerde ve yerde ibadete layk yalnz o Allahtr. Sizin iinizi de bilir, dnz da. O yapacanz eyleri de bilir. 6/4 Eer Allah, sana bir bela dedirirse artk onu, ondan baka aacak yoktur. 6/17 ALLAH bir kimseye hidayet vermek isterse onun gs n islama aar. 6/125 Gerek mminler o kimselerdir ki ALLAH anld zaman kalpleri titrer. 8/2 De ki ALLAH ilkin halk yaratr, ldkten sonrada tekrar diriltir. Artk doru yoldan nasl evriliyorsunuz. 10/34 verici ve

21

Kafirler ALLAH ocuk edindi dediler haa O bundan mnezzehtir. O bir eye muhta deildir. 10/68 ALLAH en hayrl koruyucudur ve O merhamet edenlerin en merhametlisidir. 12/64 De ki gklerin ve yerin Rabbi kimdir? De ki ALLAHtr. 13/16 De ki ALLAH her eyin yaratcsdr ve bir tektir ve her eye galip ve hakimdir. 13/16 Allah rzkta klmtr. 16/71 bir ksmnz dierlerinden stn

Muhakkak ki ben kendisinden baka ilah olmayan Allahm o halde bana ibadet edin. 20/14 Mutlak olarak mlk sahibi olan Allah ok ycedir. Ondan baka ilah yoktur. Kerim olan arn Rabbidir. 23/116 ALLAH gklerin ve yerin nurudur. 24/35 ALLAHIN zikri en byk eydir. ALLAH sanat edindiiniz, yaptnz her eyi bilir. ALLAH vadini bozmaz lakin insanlarn ou bunu bilmez. 30/6 Ey insanlar siz Allaha muhta olanlarsnz, Allah ise hibir eye muhta deildir.Hamd olunmaya layktr. 35/15 Kuluna Allah kafi deimlidir? 39/36

22

De ki bana Allah yeter. Hep tevekkl edenlerin tevekkl onadr. 39/38 ALLAH kullarna ok ltuf ihsan eder.Her dilediini rzklandrr. O ok kuvvetli ve galiptir. 42/19 Her nerde olursanz ALLAH sizinle beraberdir, ALLAH yaptnz eyleri grr. 57/4 ALLAH sizin sahibidir. 66/2 mevlanzdr O bilendir, hikmet

Siz alemlerin Rabbi olan ALLAHn istediinden bakasn isteyemezsiniz. 81/29 Muhakkak btn kuvvet tamam ile ALLAHn dr , ALLAH azab ok iddetli olandr. 2/165 yilik ediniz sever. 2/195 muhakkak ALLAH iyilik edenleri

Muhakkak ALLAH tevbe temizlenenleri de sever. 2/222

edenleri

sever,

Yerde ve gkte hibir ey katiyen Allaha gizli kalmaz. 3/5 Kim ki inkar ederse unu bilsin ki ALLAH hibir eye muhata deildir, O btn alemlerden mstanidir. 3/97 phesiz ki ALLAH zerinize gzcdr. 4/1 phesiz ki ALLAH atom arlnda bile zulm etmez 4/40

23

Muhakkak ALLAH kendisine irk koulmasn affetmez, bundan baka istediini affeder. 4/48 Allah ayakta,otururken ve yan st yatarken zikrediniz. 4/103 Her kim ki zulmnden, hakszlktan sonra tvbe eder ve halini dzeltirse muhakkak ALLAH onun tvbesini kabul eder. 5/39 Ar gitmeyin sevmez. 5/87 muhakkak ALLAH arlar

De ki muhakkak ALLAH ayet indirmeye kadirdir. 6/37 Muhakkak ALLAH hainleri sevmez. 8/58 Kesinlikle ALLAH bir topluma verdiklerini, kendi nefislerinde olanlar deitirmedike, bozmaz. 13/11 ALLAH kesinlikle dilediini yapar. ALLAH iman eden ve Salih muhakkak cennete girdirir. 22/141 Sen grmezmisin ki gkte ALLAH tesbih ederler. 24/41 22/12 ileyenleri

amel

ve

yerde

olanlar

Sen sevdiklerine kesinlikle hidayet veremezsin lakin ALLAH dilediine hidayet eder. 28/56 Kim krederse ancak kendi nefsi iin kreder, kim nankrlk ederse phesiz ALLAH (onun krne) muhta deildir, hamd olunmaya layktr. 31/12

24

Yeryznde bbrlenerek almla yrme, nk ALLAH byklenen vncy sevmez. 31/18 Kyamet 31/34 bilgisi kesinlikle ALLAH katndadr.

Allahtan ancak alim olan kullar korkar. 35/28 Adil davrann ALLAH adil davrananlar sever. 49/9 Biliniz ki ALLAH katnda en stnnz takva sahibi olannzdr,muhakkak Allah bilen, haberdar olandr. 49/13 Kesinlikle kuatr. ALLAH ilim bakmndan her eyi

Sana dokunan bir iyilik Allahtan dr. 4/79 Allahtan daha doru szl kim vardr. 4/87 O her eyin Rabbi olduu halde Allahtan baka Rab m arayaym? 6/164

25

ER- RAHMAN RAHMAN = Allahu Tealaya has bir isimdir. ok merhametli, yle bir merhamet ki ezelidir ve sonsuzdur. Bu isim ezeli ve sonsuz olmas bakmndan Allahtan bakasna ad olamaz. Bu isim ok merhamet sahibi, sonsuz rahmet sahibi diye yorumlansa bile, kelime karl Trkede olmadndan ve de zel isim olduundan tercme edilemez. Bu isim esirgeyen olarak tercme ediliyorsa da yanltr. Esirgemede kskanma, gizleme manalar da vardr ki bu eksikliktir. lahi isimlerse eksiklik iermezler. Ksaca RAHMAN; Pek merhametli diye eksik bir surette tefsir olunabilirse de tercme olunamaz. Zira ALLAHIN (cc) rahmeti kalbi bir his ve nefse dayal bir eilim deildir.(Bkz Hak Dini Kuran Dili c.1.s.33) ALLAH a(cc) zge bir isim olan RAHMAN n ifade ettii ezeli ve ebedi rahmet, hem ezeli hem ebedi, hem balangc hem sonu, hem dnyay hem ahireti, hem btn mahlukat, hem mmini hem kafiri, hem alan hem almayan ierecek ekilde umumi bir mana ifade eder.RAHM smini aklarken daha geni bilgi verilecektir. RAHMAN ile ilgili Kurandaki ayetlerin tamam(isim sigas ile geenlerin tamam) aaya karlmtr.
Btn mahlukata, btn insanlara ve mminlere Rahmet,bereket ve balama ihsan eden Allahn adyla. besmele Hamd alemleri Rabbi olan Allaha mahsustur.O RAHMAN ve Rahimdir. Fatiha-3 Sizin ilahnz bir tek olan ilahtr. Ondan baka ilah yoktur. O RAHMAN dr Rahimdir. 2/163

26

Onlar RAHMANI inkar ederken,sana vahyettiimizi onlara kar okuyasn. 13/30 ster Allah deyin dua edin ister RAHMAN deyin dua edin. 17/110 De ki; dorusu ben senden RAHMANA snrm: Eer sen takva sahibi isen dokunamazsn. 19/18 Ben RAHMANA bir oru adadm. Onun iin bu gn hi kimseye asla sz sylemiyeceim. 19/26 Ey babacm sen eytana tapnma nk eytan RAHMANA asidir. 19/44 Ey babam! Dorusu ben korkarm ki sana RAHMAN dan bir azap dokunurda eytana dost olursun. 19/45 Kendilerine RAHMAN n ayetleri okunduu zaman alayarak secdeye kapanrlar. 19/58 RAHMANIN kullarna gyaplarnda vad ettii son cenneti. 19/61 Kim delalette ise RAHMAN ona mal ve evlata ziyadelik ve azgnlnda mhlet verir. 19/75 O gabya muttalimi oldu,yoksa RAHMAN n huzurunda bir szm ald. 19/78 Takva sahiplerini eliler gibi RAHMANIN huzuruna toplayacamz gn. 19/85 RAHMANIN katnda bir ahd alm olan kimseden baka efaat etmeye sahip olamayacaktr. 19/87 Yahudi ve Hristiyanlarda RAHMAN ocuk edindi dediler. 19/8 Az kalsn gkler atlayacak yer yarlacak ve dalar paralanarak yere derek O RAHMANA ocuk iddia ettiler diye. 19/91 Halbuki RAHMANA ocuk edinmek yaramaz. 19/92 Gklerde ve yerde hibir kimse yoktur ki RAHAMANA kul olarak gelici olmasn. 19/93 man edip Salih amel ileyen kimseler RAHMAN bunlara bir sevgi veren. 19/96

27

O RAHMAN kudret ve hakimiyeti ile ar istila etti. 20/5 Ey kavmim sizin gerek Rabbiniz RAHMAN dr. Gelin bana uyun ve emrime itaat edin. 20/90 Kyamet gnnde RAHMANIN azametinden sesler kslmtr. Bir hltdan baka ses duymazlar. 20/108 O gn RAHMANIN kendisine izin verdii ve sznden honut olduu kimselerden bakasnn efaati fayda veremez. 20/109 Byle iken dediler ki; RAHMAN ocuk edindi Allah bundan mnezzehtir. Dorusu melekler ikram olunmu kullardr.21/26 Bumu ilahlarnz ayplayp duran? diyorlar. Halbuki onlar RAHMANIN Kurann inkar ediyorlar. 21/36 De ki; sizi gece ve gndz o RAHMAN dan kim koruyabilir. 21/42 De ki;Ey Rabbim Hak ile hkmet Rabbimiz o RAHMANDIR ki isnat ettiiniz vasflarnza kar yardmna snlan ancak odur. 21/112 O gn mevcut olan btn mlk RAHMAN ndr 25/26 Sonra O RAHMAN arn zerine hkmran oldu. Artk bu yaratma ilerini her eyi bilene sor. 25/59 Kafirlere RAHMANA secde edin dendii zaman derler ki; RAHMAN ne imi bize emrettiin eye secdemi ederiz? Secde emri onlarn bsbtn imandan uzaklamalarn artrd. 25/60 RAHMANIN o kullar ki; onlar yeryznde vakar ve tavazu ile yrrler. 25/63 Kendilerine RAHMANDAN her yeni t geldike, ondan yz evirici oldular. 26/5 O muhakkak sleymandandr ve O, Bismillahir-RAHMANir-rahimdir.

28

Sen ancak Kurana tabi olan onunla amel eden ve grmedii RAHMANA sayg besleyen kimseyi sakndrrsn.36/11 Dediler ki; siz ancak bizim gibi insanlarsnz,Hem RAHMAN hibir ey indirmemitir.36/15 Eer o RAHMAN bana bir keder murat ederse o tanrlarn efaati bana hibir fayda vermez. 36/23 te bu Rahmann vaad buyurduu.Doru imi o gnderilen peygamberler. 36/52 Bu Kuran RAHMAN, Rahim tarafndan indirildi. 41/2 O Allaha kz isnad edenlerden birine biri ne RAHMAN a isnad ettikleri bir benzerle mjde verildii zaman ,kederinden yutkunur halde yz kapkara kesili verir. 43/17 Onlar Rahmann melekleri dii saydlar. 43/19 RAHMAN dileseydi biz o meleklere tapmazdk. 43/20 Eer insanlar kafirlerin dnyadaki refahlarna bakarak hrslanmasalar ve bu yzden kfre rabet etmeseler ve bylece tek bir(kafir) mmet haline gelmeyecek olsalard, biz o Rahman inkar eden kimselerin evlerine gmten tavan. yapardk . 43/33 Her kim, Rahmann zikrinden gz yumar(gafil olursa) biz ona eytan musallat ederiz. Artk bu ona arkadatr. 43/36 Biz Rahmandan baka ibadet olunacak ilahlar yapmmyz? 43/45 (Resulm) de ki; Rahmann bir ocuu olsa ben ona tapanlarn birincisi olurdum. 43/81 Gaybda Rahmana i saygs duyan ve halis bir kalp ile gelen kimseler iin. 50/33 RAHMAN Kuran retti. 55/1-2 O gayb bilen,O RAHMAN ve Rahimdir. 59/22

29

O Rahmann yarattnda hibir dzensizlik gremezsiniz. 67/3 Rahmandr ancak onlar tutan O her eyi grendir. 67/19 Rahmann azabndan sizi kurtaracak kimdir? Yoksa ordunuz mu? 67/20 O Rahmandr. Biz ona inandk ve tevekkl ettik. 67/29 O gklerle yerdekilerin Rabbidir, Rahmandr. 78/37 Rahmann kendisine izin verip de doruyu sylemi olanlardan baklas bir kelime syliyemiyecekler. 78/38 Sonra her zmreden Rahmana en isyankar hangileri ise muhakkak ayrp atacaz. 19/69

30

ER-RAHM

RAHM; ok merhamet edici,ok balayc manasn ifade eder. Rahman ile ayn manay ifade ediyor gibi grnse de ondan ok farkldr. Alimlerin pek ou Rahman ismi rahmetin, ezeli oluuna gre, Rahim ismi ebedi oluuna gredir diyorlar. Buna gre Rahman ismi dier isimlerinden El-Evvel, Rahim ise El-Ahir ismini artrr.Bundan dolay yaratklar yce Allahn(cc) Rahman olmas ile balangta Rahmetinden, Rahim olmasyla da sonra meydana gelecek merhametinden doan nimetler ierisinde byrler ve ondan faydalanrlar. Ayrca Rahimdeki merhamet insann kendi iradesi ile oluturduu ahlaki bir manay da ifade eder. Bu bakmdan RAHM kelimesi insanlar iin de kullanlabilir. yleyse RAHM ismi sadece Allaha has olmayp umumi bir mana da ifade eder. Manas umumi olmakla beraber, kapsam umumi deil hususidir. Zira btn varl, btn insanlar iine almayp sade mmin olan kullar ierir. Rahmann ifade ettii rahmet kurallardan meydana gelmezken, Rahimin ifade ettii rahmet etmek kullar iin de gereklidir. ALLAH (Nitekim 9/128 Ayetinde Peygamberimize bu sfat verilmitir listedeki 37 no lu Ayetten sonrakine bak.) Annenin igdsel ve ftri olarak, gayr- ihtiyari ocuuna gsterdii efkat Rahmann tecellisi ile oluurken, insann iradesi ile iyilii, doruluu, fazileti, iman tercih etmesi RAHM ismindeki merhametin mmindeki tecellisidir, yansmasdr.

31

Bitkilerin, hayvanlarn, insanlarn yapsn inceleyen botanik, zooloji, biyoloji, tp gibi ilimlerin alanna giren varlk ve olaylarda Allahn Rahman oluunun srlar grlrken; Peygamberlerin, velilerin, tarihte yaam erdemlilerin hayat hikayeleri ve menkbelerinde byk insanlarn biyografilerinde de iradeyle ve alarak kazanlan ilerinde Rahim oluun yansmas grlr. Balangta alana, almayana bakmadan yaratklar varlk alemine gndermek ve o ekilde idare etmek Rahmann bir Rahmetidir. Daha sonra alanlar almadaki gayelerine kavuturmak Rahimin Rahmetidir. Demek ki Rahmann Rahmeti olmasayd biz yaratlmazdk, Rahimin Rahmeti olmasayd da yaratltan var olan kabiliyeti gelitiremez ve ilk yaratl durumundan bir adm daha ileri gidemez, nimetlerin inceliklerine eremezdik. Allahn Rahman oluunun karsnda dnya ve ahiret, mmin ve kafir eitken Rahim oluu karsnda eit deildirler. te dnya ve Ahiretin Rahman ve Ahiretin Rahimi yahut mmin ve kafirin Rahman, mminin Rahimi denilmesinin hikmeti budur. u halde Rahman ile Rahim, Rahmetin deiik birer manasn ihtiva etmekle birlikte birbirinden ayrlr.(hak din kuran dili c.1). Rahmetin kullardaki tecellileri, kullarn rahmete ilgileri ve ynelmeleri, Allahn rahmetinin ve merhametinin kullar iin gereklilii, kimlerin rahmet ve merhamete eriecei, rahmete erienlerle erimeyenlerin akbetleri ile ilgili Kuran ayetlerini maddelersek rahmet ve merhamet, dolays ile ErRahman ve El-Rahim daha iyi anlalr sanrm.

32

Er-Rahman, Er-Rahm, rahmet: 1- Allah geni merhamet sahibidir.

Eer seni yalanlarsa de ki: -Rabbimiz geni bir rahmet sahibidir.6/147 Ayrca bak:6/133,7/56,40/7

2-Allah rahmet etmeyi kendine yazmtr.

Ayetlerimize inananlar sana geldiinde de ki:Size selam olsun, nk Rabbimiz rahmet etmeyi kendi zerine yazd.6/54 Ayrca bak:6754

3-Allah merhamet edenlerin en merhametlisi ve hayrlsdr.

(Musa da):Ey Rabbim, beni ve kardeimi bala, bizi rahmetine kabul et, zira sen merhametlilerin en merhametlisisin.7/151, Ayrca bak:12/64,21/83,23/109, 23/118

4-Allahn Rahmetini kimse nleyemez.

Allahn insanlara aaca herhangi bir rahmeti tutup, hapseden olamaz.Onun tuttuunu ondan sonra salverecek de yoktur.O stndr, hikmet sahibidir.35/2 Ayrca bak 39/38

5-Allah dilediine rahmet eder.

(Ey mminler!) Kafirler de putperestler de Rabbinizden size bir hayr indirilmesini istemezler. Halbuki Allah rahmetini dilediine tahsis eder.Allah byk bir ltuf sahibidir.2/105, Ayrca bak:3/74,42/8

6-Allahn rahmet ettii kimse kurtulmutur.

Ogn kim azaptan kurtarlrsa,gerekten Allah ona rahmet etmitir.te bu kesin kurtulutur.6/16

7-Allah merhamet etmezse kullar hsrandadr.

Eer sizin zerinizde Allahn ihsan ve rahmeti mevcut olmasayd muhakkak hsrana denlerden olurdunuz. 2/64,ayrca bak:7/23,149,11/47,24/14

33

8-Namaz klan, zekat veren, Allaha ve Resulne her hususta itaat eden, Kurana uyanlar rahmete ererler.
Allaha ve Resulne itaat ediniz ki size merhamet edilsin.3/132 te bu (Kuran) bizim indirdiimiz mbarek bir kitaptr ona uyun ve takva zere bulunun ki, size merhamet olunsun.6/155 Namaz kln, zekat verin, Peygambere itaat edin ki, rahmete nail olasnz.24/56

9-nanp ta salih amel ileyenlere rahmet edilir.

nanp iyi iler yapanlara gelince, Rableri onlar rahmetine kabuk eder.45/30

10-nsanlarn arasn dzeltenler rahmete ererler.

Mminler ancak kardetirler. Kardelerinizin arasn dzeltin ve Allahtan korkun ki,rahmete eresiniz.49/10

11-Sabredenlere merhamet olunur.

e Rabbinizden balamalar ve rahmetler hep onlara (sabredenlere).2/157

12- Kullar Allaha rahmet iin yle dua etmelidir:

Rabbimiz! Bizi doru yola ilettikten sonra kalplerimizi hidayetten uzaklatrma. Bize katndan rahmet bala. Eminiz ki ltf en bol olan Sensin.3/8 Rabbimiz! Bize katndan rahmet ver ve bizi ilerimizde irad et.18/10

Rahman ismini vird edinenlerde, irade dnda alan kalb,beyin v.s gibi organlarn dzeni, shhati tecelliye mahzar olurken; Rahimi vird edinenlerde tecelli iradi olan Ahlaki ve mani stnlkleri salar. RAHM ile ilgili isim sasyla geen ayetlerin tamam aada karlmtr.

34

Rahman ve RAHM olan Allahn adyla. Derken Adem, Rabbinden bir takm kelimeler ald. Ona yalvarp tevbe etti. O da tvbesini kabul etti, nk Rahmeti ile yarglayan odur. 2/37 te bu yapacanz, yaratannz katnda sizin iin hayrldr demiti de, Allah tvbelerinizi kabul etmiti. nk o tvbeleri ok ok kabul edip, Rahmeti ile kuluna ynelendir. 2/54 Bize Hac usulmz gster rabbimiz, tevbelerimizi kabul eyle,muhakkak sen tevbeleri kabul edip mminlere merhamet buyuransn. 2/128 Ve Allah imannz boa salmaz, Muhakkak Allah insanlara ok merhametli gnahlarn balaycdr. 2/143 Ben artk onlarn gnahlarn balarm ve ben tevbeyi kabul eden ve ok merhametliyim. 2/160 lahnz bir tek olan ilahtr. Ondan baka ilah yoktur, O Rahmandr,RAHMDR. 2/163 fakat helak olacak derecede darla den kimse, benimseyerek ve hududu amayarak bu haram eylerden yiyebilir. phesiz ki Allah Gafurdur RAHMdir. 2/173 .O na bir gnah yoktur.Allah hakk yerine getireni balayc ve emrine itaat edene MERHAMET EDCDR. 2/182 Eer onlar irkten ve savatan vaz geerlerse, siz de brakn. phesiz Allah Gafurdur, MERHAMET EDCDR. 2/192 Allahdan af dileyin phesiz Allah ok affedici ve ok RAHMET edicidir. 2/199 Onlar Allahn rahmetini dilerler ve Allah ok affedici ve ok RAHMET EDCDR. 2/218

35

 .. yeminlerinden dnerlerde kefaret verirlerse phesiz Allah Gafurdur, RAHM dir. 2/226 De ki Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki; Allah da sizi sevsin ve gnahlarnz balasn zira Allah Gafurdur RAHM dir. 3/31 Ancak onun ardndan tevbe edip ve hallerini dzeltenler baka nk Allah ok balayc, ok himaye eden ,merhamet edendir. 3/89 Hamd alemleri rabbi olan Allaha mahsustur. O Rahmandr, RAHMDR. 1/3 Allah dilediini affeder, diledii kimseye de azab eder. Allah Gafurdur RAHMDR. 3/129 Sabretmeniz sizin iin daha hayrldr. Allah ok balayc, ok Merhamet edicidir. 4/25 Her kim son derece alk halinde aresiz kalrsa, gnaha meyil kast olmakszn cann kurtaracak kadar haram etlerden yerse, Allah Gafurdur, RAHMDR. 5/3 Ancak kendilerini yakalamazdan nce tevbe edenler olursa, bilin ki Allah tevbeleri sebebi ile affedicidir, ok Merhamet edicidir. 5/34 Zulm ettikten sonra kim tevbe ederde halini dzeltirse Allah onun tevbesini kabul eder. nk Allah Gafurdur, RAHMDR. 5/39 Hala Allah a tevbe edip, mafiret dilemiyeceklermi? Allah ok affedici, ok merhamet edicidir. 5/74 Biliniz ki Allahn azab ok iddetlidir, ve O ok affedici, ok Merhamet edicidir. 5/98 Sizden her kim bilmeden bir ktlk ilerde sonra tevbe eder ve halini dzeltirse muhakkak Allah ok balayc ok Merhametlidir. 6/54 Kesinlikle rabbn cezas ok sratli olandr, ve kesinlikle o ok affedici ve Merhamet edicidir.6/165 Ktlk ileyip te sonra tevbe ederek,ondan sonrada iman edenlere gelince; dorusu Rabbin ondan sonra Gafurdur, RAHMDR. 7/153

36

 Ganimet olarak elde ettiklerinizden helal ve temiz olarak yiyiniz. Allahtan saknnz mutlaka Allah affedici merhamet edicidir. 8/69 (iirlere de ki) Allah sizden alnandan daha hayrlsn size verir ve sizi balar. Allah Gafurdur RAHMDR. 8/70 Eer tevbe edenler, namaz klp zekatlarn verirlerse, kendilerini serbest brakn, gerekten Allah Gafurdur, RAHMDR. 9/5 Bundan sonra Allah dilediinin tvbesini kabul eder, Allah Gafurdur RAHM dir. 9/27 yilik yapanlar ayplamaya bir yol yoktur. Allah da Gafurdur RAHMdir. 9/91 Allah onlar rahmetine girdirecektir, nk Allah gafurdur Rahimdir. 9/99 Olur ki Allah onlarn tvbelerini kabul eder. nk Allah Gafurdur, RAHMDR. 9/102 O tvbekarlar bilmediler mi ki? Bizzat Allah kullarndan tvbeyi kabul eder ve sadakalar alr.Allah tvbeleri kabul edici ve RAHMDR. Sonra onlarn tvbelerini kabul buyurdum, nk O ok balayc ve ok MERHAMETLDR. 9/117 (O Peygamber) size ok dkndr, Mminlere ok merhametlidir, onlara hayr diler(Bu ayetteki Rahim Peygamberin zelliidir. Bunun iin izin verilmedi.) Allah ihsan ve fazln kullarndan dilediine nasip eder. Allah Gafurdur, RAHMDR. 10/107 Her duruunda ve her gidiinde Allahn ismiyle (binin gemiye) gerekten Rabbin Gafurdur, RAHMDR. 31/41 Rabbinizden mafiret dileyin, sonra gnahlardan tvbe edin, gerekten benim rabbim ok Merhametlidir, ok sevgilidir. 11/90 Ben nefsimi temize karyorum, nk nefis iddetle ktl emreder, Ancak Rabbimin esirgedii mstesna, Rabbim Gafurdur RAHMDR. 12/53

37

 Sizin iin Rabbimden af dileyeceim nk O Gafurdur, RAHMDR. 12/98 Artk bundan sonra kim bana itaat ederse o bendendir, kimde bana isyan ederse tvbe ettii taktirde, muhakkak ki sen Gafursun, RAHMSN. 14/36 Kullarma haber ver ki Ben gerekten Gafuru, RAHMM. 15/49 Muhakkak sizin Rabbiniz Gafurdur, RAHM dir. 16/7 Halbu ki Allahn nimetlerini teker teker saymaya kalksanz, icmalen bile sayamazsnz, Muhakkak ki Allah Gafurdur RAHMDR. 16/18 Bundan sonra Allah onlar tvbekar olmaya muvaffak klp. tvbelerini kabul etti. Muhakkak Allah tvbeleri ok ok kabul edicidir, ok Merhametlidir. 9/118 Yoksa da kendilerini azar azar yakalayp helak etmesinden emin mi oldular? u halde Rabbn ok efkatlidir, ok Merhametlidir. 16/47 Rabbn Hicret eden sonra savaan, sonra da sabredenlerin yardmcsdr. Bundan sonra Rabbin Gafurdur, RAHMDR. 16/110 Kim bu eylerden yemee muzdar olursa ar gitmemek artyla yiyebilir, muhakkak Allah Gafurdur, RAHMDR. 16/115 Rabbin bundan sonra Gafurdur RAHMDR. 16/119 Semay yer yzne dmekten koruyan O dur.Ancak kyamette izniyle decektir. Dorusu Allah insanlara ok efkatli, ok Merhametlidir. 22/65 (Bu iftiradan sonra) tvbe edip halini dzeltenler hakknda Allah Gafurdur, RAHMDR. 24/5 Eer Allahn zerinize fazl ve Rahmeti olmasayd (helak olurdunuz) gerekten Allah efkatli RAHMDR. 24/20

38

 Allahn sizi balamasn sevmez misiniz. Allah ok balayc ok Merhametlidir. 24/22 Kim onlar zorlarsa zorlanmalarndan sonra da Allah Gafurdur, RAHM DR. 24/33 Baz ileri iin istediklerinde onlara istersen izin ver ve onlar iin Allahtan mafiret dile muhakkak Allah Gafurdur, RAHMDR. 24/62 Muhakkak senin Rabbin Azizdir, Rahimdir. (sekiz ayet birbirinin ayn) 26/9-68-104-122-140-159175-191 Her eye stn mminlere ok merhametli olan Allaha tevekkl et. 26/217 Ancak zulmeden mstesna,sonra ktln ardndan iyilie dnen iin muhakkak ki ben ok balayc ok Merhametliyim. 27/11 nk Sleymandan dr ve O Bismillarirahmanirrahimdir. 27/30 Musa Rabbim ben nefsime zulmettim,Artk gnahm bala bunun zerine Allah onu balad. nk O Gafurdur RAHMDR. 28/16 Allahn zafer vermesi ile. O dilediine yardm eder O Azizdir, RAHMDR. 30/5 te budur gaibi ve hazr bilen Aziz=her eye galip, RAHM = ok merhametli. 32/6 O gkten ineni ve ge ykseleni hep bilir O RAHMDR , Gafurdur. 34/2 O Aziz ve RAHMN indirdiidir. 36/5 Allah tarafndan siz olarak onlara Selam vardr. 36/58 nk Allah btn gnahlarnz balar, phesiz ki O, ok Balayc, ok Merhametlidir. 39/53 Rahman ve RAHMDEN inmitir(Bu Kuran). 41/2 Gafur ve RAHM olan Allahtan konukluk bir ikram olarak. 41/32

39

 Biliniz ki Allah, evet O Gafurdur RAHMDR. 42/5 Ancak Allahn merhamet ettii kimseler byle deil,nk Allah gl galiptir, Mminlere Merhametlidir. 44/42 Benimle sizin aranzda ahit olarak O yeter Gafurdur, balamas oktur, Rahimdir 46/8 Eer sen yanlarna kncaya kadar sabrederlerdi, muhakkak ki haklarnda hayrl olurdu.Bununla beraber Allah Gafurdur, RAHMDR. 49/5 .O halde Allahdan korkun nk Allah tvbeleri kabul edendir ve ok MERHAMETLDR. 49/12 (Allah ve Resulne itaat ederseniz) sizin amellerinizden hibir ey eksilmez, nk Allah Gafurdur, RAHMDR. 49/14 Biz bundan nce Ona ibadet ediyorduk. Gerekten O ok nimet verip ihsan eden ve MERHAMET edendir. 52/28 Sizi karanlktan aydnla karmak iin (Ayetlerini kuluna indirmitir) muhakkak O efketlidir. RAHMDR. 57/9 Ey iman edenler Allahdan korkun ve Peygamberlerine iman edin ki size merhametinden iki kat versin ve size bir nur ihsan etsin ki onunla yryesiniz; hem de sizi balasn.Allah Gafurdur, RAHMDR. 57/28 ..Bu sizin iin hem bir hayr, hem daha ziyade bir temizliktir. Fakat bulamazsanz, muhakkak Allah Gafurdur, RAHMDR. 58/12 Ey Rabbimiz . man etmi olanlar iin kalbimizde bir kin brakma Ey Rabbimiz muhakkak ki sen ok efkatli, ok Merhametlisin. 59/10 Gaybndakini ve hazr olan bilendir O, O Rahmandr , RAHMDR. 59/22 Allah her eye gc yeten ve Gafur ve RAHMDR. 60/7

40

 Onlarn biatlerini kabul et. Onlar iin Allahtan af dile, nk Allah Gafurdur RAHMDR. 60/12 . Bununla beraber onlar affeder, kusurlarna bakmaz, gnahlarn rterseniz phe yok ki Allah Gafurdur, RAHMDR. 64/14 Ey Nebi zevcelerinin gnl rzasn arayarak Allahn sana helal kldn niin haran edersin. Bununla beraber Allah Gafurdur , RAHMDR. 66/1 Allahdan mafiret dileyin O Gafurdur RAHMDR. 73/20 Allah tvbeleri ziyadesiyle kabul edicidir, RAHMDR. 4/16 Cahili yet devrinde geen gemitir. phesiz Allah gemii de affedici mminlere Merhamet edicidir. 4/23 Hangi sebeple olursa olsun nefsinizi ldrmeyin, phesiz ki Allah ok Merhametlidir. 4/29 Elbette Allah tvbeleri ziyade kabul edici ve MERHAMETL bulacaklard. 4/64 (Mcahitler iin) Allah katnda dereceler, mafiret ve Rahmet vardr. Allah Gafurdur RAHMDR. 4/96 ..Onun ecri Allaha dmtr,Allah Gafurdur, RAHMDR. 4/100 Allah dan af dileyin Allah Gafurdur , RAHMDR. 4/106 Kim bir fenalk yapar veya nefsine zulmederde Allahdan mafiret dilerse Allah ok balayc ve ok Merhametli bulacaktr. 4/110 Eer nefsinizi dzeltir de Allahdan saknrsanz, phesiz Allah Gafurdur, RAHMDR. 4/129 Allah onlara ecrini verecektir Allah Gafurdur RAHMDR. 4/152 Rabbiniz O varlktr ki,fazlndan nasib arayasnz diye sizin iin denizde gemi yzdryor, O ok RAHMDR. 17/66

41

 Kuran gklerde ve yerde btn esrar bilen indirdi de. Gerekten Allah Gafurdur RAHMDR. 25/6 Allah bunlarn ktlklerini iyilie evirir.(tvbe edip iman eden iyilik ileyen) Allah Gafurdur, RAHMDR. 25/70 (Hata ettiklerinizde size bir gnah yoktur) fakat kalplerinizin kast olanda gnah vardr. Allah Gafurdur , RAHMDR. 33/5 Mnafklara da dilerse azab edecek veya tvbe nasip edecek nk O Gafurdur RAHMDR. 33/24 Sizi karanlktan aydnla karmak iin, Allah mminlere Merhametlidir. 33/43 Allah ok affedicidir, ok Merhamet edicidir. 33/59 Allah erkek ve kadn mminlerin tvbelerini kabul edecektir. Allah Gafurdur RAHMDR. 33/73 Allah dilediini affeder, dilediine azab eder Allah Gafurdur, RAHMDR. 48/29

42

EL-MELK MELK: Hkmranl her yerde geerli mutlak hkmdar, mutlak hakim,btn eyann mlk ve hkmranl Onundur. btn yaratklar zerinde emir ve nehiy, idare ve tasarruf, akta gizlide hkmedip mkafat ve ceza verme, btn kuvvet ve kudret kendinden olan mutlak saltanat sahibi. Btn yerlerin, gklerin , zerreden kreye,atomdan galaksiye hasl kainatn tamamnn mlk kendinin olan, onlar yaratp, dzenleyen, sadece kendine has yntemi ile idare eden, ynetim ve idaresinde tek olan mutlak ve salt hkmdar. nsanlar kendi usul ile yaratp yetitiren, akli, kalbi, ruhi melekelerini, insanlk glerini gelitiren ve insanlarn, varlklarn tamamn hkm altnda tutarak btn melekelerini ve glerini hayr nizam ile idare eden, dilediine mlk, hkmdarlk ve idarecilik, makam ve mevki veren, dilediinden alan, dilediini aziz, dilediini zelil etme kudretine haiz olan devaml ve mutlak mlk ile tam Rablik kendisine mahsus bulunan melikler meliki, padiahlar padiah, hkmdarlar hkmdar. Hkmetme, idare etme, tasarruf etme manasna gelen MELK, sahip olma, malik olma manasn ifade eden MALK ismi ile ayn kkten tremekle beraber, ondan daha geni bir mana ifade eder. MELK ismi Malik ismini iine alr. MELK hem mlk sahibi, btn varlk kendisinin olan, hemde idarecisi, yneticisi, tasarruf edicisidir. Mutlak MELK mutlak hkmdar Allahtr. Biz insanlarnn hkmdarl ise ireti, izafi, geicidir.

43

Allahn Melik oluunu, Mlknde diledii gibi tasarruf etme yetkisini, mlknde dnyevi ve geici tasarruf yetkisini dilediine verebileceini ayetlerle maddeler halinde yle belirleyebiliriz. 1- Mlk Allahndr. Bilmez misin ki gklerin ve yerin mlk(hakimiyet ve
idaresi) Allahndr. Sizin iin Allahtan baka ne bir dost vardr ne de bir yardmc.2/107 Ayrca bak.3/189, 5/40,120 43/85, 45/27

2-Allah mlknde tek hakimdir baka orta yoktur.

ocuk edinmeyen, hakimiyette orta bulunmayan,acizden tr bir veliye de ihtiyac olmayan Allaha hamd ederim, de ve tekbir getir.17/111, 25/2

3-Allah mlknde diledii gibi tasarruf eder.

Gklerde, yerde ve ikisi arasnda ne varsa hepsinin idare ve tasarrufu Allaha aittir.O dilediini yaratr ve Allah her eye tam manasyla kadirdir.5/17 gklerin ve yerin mlk (hkmranl) yalnz Allahndr. O diriltir ve ldrr. Sizin iin Allahtan baka ne bir dost ne de bir yardmc vardr.9/116 Gklerin ve yerin mlk(hkmranl) Allahndr.Dilediini yaratr. Dilediine kz ocuklar,dilediine de erkek ocuklar baheder.42/49 Gklerin ve yerin mlk (hkmranl) Allahndr. O dilediini balar, dilediini cezalandrr. Allah ok balayan, ok merhamet edendir. 48/14

4- Allah mlk (hkmranl ve idareyi) dilediine verir.

Allah mlk dilediine verir. Allah her eyi ihata eder ve her eyi bilendir.2/247 ayrca bak:2/251,3/26

5-Ahirette de tek melik Allahtr

O gn (ahiret), mlk (hkmranlk) Allahndr. nsanlar arasnda hkm verir.22/56 Ayrca bak: 25/26, 40/16, 25/26, 24/42

44

EL-MELK ismini vird edinen kimse bakasnn kendi zerindeki olumsuz tasarrufundan uzak olur,zulme uramaz,zulm ve hakszlktan kurtulur.Manen ve psikolojik bakmdan ok kuvvetli olur.
1 Hkmn yerine getiren HAK olan yce Allahtr. 20/114 2 Mutlak olarak MLK sahibi olan Allah ok ycedir. Ondan baka hibir ilah yoktur.Kerim olan arn sahibidir. 23/116 3 O kendisinden baka ilah olmayan Allahtr. O mlkn mutlak sahibi mutlak hakimidir. GUDDUSTR. 59/23 4 Gkte ve yerde olanlar her eyin hakimi ve sahibi, stn sfatlarla muttasf olan Allah tesbih eder. 62/1 5 De ki insanlarn hakimi ve sahibi,insanlarn Rabbi olan Allaha snrm. 114/2

45

EL-KUDDUS KUDDUS: Mukaddes, her trl kusurdan uzak, hibir eksiklik ve kusurun bulunmad, her vasfnda mkemmel, snrlamaya, tasvire smaz, hibir leke kabul etmez zat. Tertemiz, btn vgye layk, olgunluklar fazilet ve gzellikler Ona mahsustur. Hibir ey Onun kutsal varlna yetiemez. O hibir snr ve tasavvura smaz. O hibir ortaklk kabul etmez, nk ortaklk eksikliktir. Hakszlk yapmaz, zahirde hakszlk gibi grnen eyler, gerekte Onun adaletinin tecellisidir. Lekeli eyler Ona yanaamaz. Ne dosta ne ola ne ee ihtiyac vardr. Ne bizim kulluumuza ne ibadetimize ne duamza ne zikrimize ihtiyac vardr. O ihtiyatan mnezzehtir. Mnezzeh olduu iin KUDDUS TUR. Allah noksan sfatlardan tenzih etmek yani Allah tesbih etmek Onu kutsamaktr. Her tesbih ayn zamanda bir takdistir. yleyse Allah stn sfatlarla muttasf noksan sfatlardan mnezzeh olmas ile KUDDUS TUR. Alim, Samed, Selam, Hay, Kayyum vs gibi btn sfatlarn sahibi olduu iin KUDDUS, Domak, dourmak, orta, dengi benzeri olmak gibi zelliklerden mnezzeh olduu iin KUDDUSTUR. Btn kemal sfatlar ondadr. Hi bir noksan sfat onda yoktur, nk O KUDDUS tur. Kuddus vird edinenlerde, bu ismin tecellisi ile ruhi, kalbi, ahlaki noksanlklar yok olur. Bu ismi vird edinenlerde kt huylar, alkanlklar yok olur, iyi zellikler meydana gelir.
1- O kendinden baka ilah olmayan Allahtr,O Meliktir,KUDDUS TR. 59/23 2 - Yerde ve gkte olanlar Melik ve KUDDUS olan Allah tesbih eder. 62/1

46

ES-SELAM SELAM: Her selametin kayna, kendisi ayptan, kusurdan ,eksiklikten, yokluktan ksacas zaaf bildiren her eyden salim olan. Zat sonradan olmaktan, her trl ayptan ve acizlikten; sfatlar noksandan, fiilleri ktlkten salim olan. Bu manas ile SELAM ismi tenzihi isimlerden olur. Dier taraftan selamet uman,selamet arayan, selamet niyaz edenleri isterse duaya icabeti gerei; Dua etmeyenleri de isterse hikmeti icab selamete karr. Bu manas ile de SELAM zati simlerden olur. Tecelliler; Bu ismi vird edinen kiilerin kalbini dmanlk, ekememezlik, riya ve kt huylardan, ktlk ve gnaha dnmekten uzak klar. Bedenini haram ve zararl eylerden, varln kaza, bela, afetlerden uzak klar.
1 O kendisinden baka ilah bulunmayan Allah 59/23 Meliktir,Kuddustr, SELAMdr.

47

EL-MMN MMN: man,emniyet ve gven verici.phe ve tereddtleri kaldran, isteyenlere ve kendi istediklerine iman baheden.Korku iinde olanlara emniyet veren ve verecek olan.Her yerde, her zaman her artta ve her ortamda iman n uyandran.Kendine snanlara eman veren.Ceza ve azabdan kurtaran,rahat ve gven veren. A)-man n Peygamberlerine vahiyler gndererek, onlarda mucizeler yaratarak uyandrd gibi, insanlara hidayet ihsan ederekde uyandrr. Allah (cc) yle buyurur Allah kimin gnln slama amsa o,
Rabbinden bir nur zere olmazm39/22 ,49/7,58/22

B)-Dier bir anlamna gre kullarda emniyet duygusu ve iman yaratarak,korkuyu endieyi, evham giderir.
..Kureyliler kendilerini alktan doyuran ve her eit kokudan emin klan bu beytin rabbine kulluk etsinler.106/4

C- Kullarn kyamet gn ve ahiret ile ilgili byk korkularndan, cennete kavumann ve cehennemden uzak kalmalarnn, yollarndan ve usullerinden bahsederek ve mjdeler vererek kurtarp emniyet duygusu verir. Onlar mutmain eder. Mminlerin ve muttakilerin Arasat meydannda ve cennette nimet zevk ve lezzetler iinde olacaklarn beyanla emniyet duygusu yaratr. MMN ismi Allahn(cc) fiili isimlerindendir.Bu ismi vird edinen kimselerde tecelliler,emniyet veya gven duygusu uyandrarak ruh saln muhafaza eder.Bozulmu olan ruh saln dzeltir. Bu ismi vird edinenlerde iman duygusu kuvvetlenir bi iznillah.

48

1O kendinden baka ilah olmayan Allah tr, Meliktir, Kuddus tr, Selamdr, MMNDR: 59/23

EL-MHEYMN MHEYMN: Emin bir nezareti, ahit, kontrolc ve hakim. Grp gzeten, her eye ahit olan, koruyan ve bekilik eden. MHEYMN ayn manay ifade eden Rakib isminden daha farkl ama daha kuvvetli bir mana ifade eder. MHEYMNDE daha ok emniyet ve himaye manas ile grp gzeticilik ar basarken, Ragibde muaheze manas ile grp gzetmek ar basar. MHEYMN emniyet edilen, Ragib korkulan grp gzetici. MHEYMN herkesin yapt ilere ahit olan, yerde gkte, dnyada ve ahirette bir zerre bile ilminin dnda kalmayacak ekilde gzetici, denetleyicidir.Bu manas ile ilim sfatlya alakal bir isimdir. Bu ismin tecellisi ; Vird edinen insandaki kalbi murakabe ile iyi hallerini koruma ve kalbi zikirden alkoyan ilerden koruma gerekleir. nsanda manevi haller gerekleir. Sezgi gc olgunlar.
1 O kendisinden baka hibir ilah bulunmayan Allahtr. O Meliktir, Kuddustr, Selamdr, Mmindir , MHEYMNDR. 59/23

49

EL-AZZ AZZ: zzet ve eref sahibi, an ok stn, her iinde galip, hibir suretle malup edilemez. Bu mana ile AZZ ismi kudret sfatndandr. Ei, benzeri, misli, dengi olmayan.Bu manas ile AZZ tenzihi sfatlardan bir isimdir. Bazen de izzet, kuvvet, galibiyet, stnlk veren manasna kullanlr.Bu durumda AZZ fiili sfatlardan bir isim olur. AZZ ismi kudret ve kuvvetin ezeli olup, yaratklardaki gibi deiiklie uramadn ve geici olmadn ifade eder. AZZ Allahta (cc) olmayp yaratklara has bir zellik olan, zayflk ve gszlk ifade eden zelilin zdddr. AZZ ismi Kuranda. Esma-i Hsnadan Hakim, Zntigam, Alim, Kaviy, Rahim, Hamid, Gafur, Vehhab, Gaffar, Kerim, Cebbar gibi isimlerle birlikte kullanlmtr. AZZ ismi Kuranda Allahtan(cc) baka, insanlara ,Peygambere , Kurana, baz olaylara da isim olarak kullanlm (nasran azizen, kitaben azizen, resuln azizn) ifadeleri ile gemitir. AZZ ismini vird edinenlerde, acizden, zaaftan kurtulu galibiyet, stnlk olumas husule gelir. Tabi bunlar ruhi planda akli ve kalbi planda, ilim ve irfan alannda husule gelir, olaylarn oluumunda grlr. AZZ ismi 88 ayette geer.
1. Onlara kitab,hikmeti retsin,onlar gnahlardan temizlesin. Muhakkak ki sen her eye STN GELEN hikmet sahibisin. 2/129

50

2Biliniz ki muhakkak Allah AZZ dir Hakimdir. 2/209 3Eer Allah teala dileseydi sizi muhakkak zahmete sokard. Allah phesiz ki btn emirlerinde GALP ve Hikmet sahibidir. 2/220 4Erkeklerin kadnlarn zerindeki haklar gibi,kadnlarn da onlar zerinde haklar vardr.Yalnz erkeklerin kadnlar zerine(mihir ve nafaka temini bakmndan) daha stn bir dereceye sahiptirler. Allah Aziz dir, Hakimdir. 2/228 5.Bununla beraber onlar kendi arzularyla karlarsa,kendi haklarnda yaptklar meru hareketten dolay size gnah yoktur. Allah emrine aykr hareket edenlere GALP ve kullarnn ilerine Hkmedicidir. 2/240 6. Sonra onlar ar; koarak sana geleceklerdir, bil ki Allah diledii her eye GALPTR, Hakimdir 2/260 7Allahn ayetlerini edenler var ya,muhakkak onlara iddetli azab vardr. Allah AZZ dir, intikam sahibidir. 8Rahimlerde sizi diledii gibi ekillendiren Odur. Ondan baka ilah yoktur. O Mlknde GALP tir. 3/6 9Meleklerle ilim sahipleri de adalet zerine durarak buna iman ettiler. Ondan baka ilah yoktur. O GALPTR , Hikmet sahibidir. 3/18 10Allahtan baka hibir ilah yoktur. O AZZ dir. 3/62 11Zafer ancak AZZ ve Hakim olan Allahn katndadr. 3/126 12Erkek ve kadn hrszn yaptklarna karlk Allahtan bir azab olmak zere ellerini kesin Allah AZZ dir , Hakimdir. 5/38 13 Kim bir daha yaparsa Allah ondan intikamn alacaktr, Allah Mutlak GALP, intikam sahibidir. 5/95

51

14Eer onlara azab edersen phesiz onlar senin kullarndr ve eer balarsan onlar yine phesiz sen MUTLAK GALPSN ve hkmnde hikmet sahibisin. 5/118 15-O gece karanlndan sabah yarp karandr. Geceyi de istirahat iin,Gnei ve ay vakitler iin bir hesap olarak yaratandr. te bunlar AZZ ve Alimin takdiridir. 6/95 16Allah bu yardm srf bir mjde olsun ve bununla kalpleriniz korkudan yatsn diye yapmt. Yoksa zafer ancak Allah katndandr. Gerekten Allah AZZ dir, Hakimdir. 8/10 17Kim Allaha tevekkl ederse (bilsin) Allah AZZ dir, Hakimdir. 8/49 18Fakat Allah onlarn aralarn birletirdi Allah AZZ dir, Hakimdir. 8/63 19Siz geici dnya maln istiyorsunuz.Halbuki Allah ahireti kazanmanz diliyor Allah AZZ dir, Hakimdir. 8/67 20 Bylece kfredenlerin kelimesini en alak etti. O Allahn kelimesi tevhid ise en yksek, Allah AZZ dir, Hakimdir. 9/40 21. Allaha ve Resulne itaat edenler,te onlara Allah Rahmetini verecektir.Allah AZZ dir, Hakimdir. 9/71 22Gerekten senin Rabbin ok kuvvetlidir, GALP tir. 11/66 23Elif, Lam, Ra. Bu Kuran yle kitaptr ki insanlar Rablerinin izniyle karanlklardan aydnla, her eye GALB hemde layk olan Allahn yoluna karman iin sana indirildi. 14/1 24Artk Allah dilediini sapklkta brakr, dilediini de hidayete erdirir. O her eye GALB tir, hkmnde hikmet sahibidir. 14/4 25O halde sakn Allah Peygamberlerine olan vaadinden cayar sanma. Gerekten Allah GALP tir, ntikam sahibidir. 14/47

52

26Ahirette iman etmeyenler iin kt sfatlar var.En yksek sfatlar ise Allahndr.O AZZ dir, Hakimdir. 16/60 27Muhakkak ki Allah, dinine yardm edene yardm edecektir. Muhakkak Allah ok kuvvetlidir, HER EYE GALPtir. 22/40 28Allahn azametini gerei gibi takdir edip bilemediler. Muhakkak ki Allah ok kuvvetlidir, her eye STNDR. 22/74 29-36Muhakkak ki senin Rabbin kafirlere stn ve galiptir, AZZ dir. Mminlere merhametlidir. 26/56, 68,104,122,140,159,175,191 37O AZZ ve Rahime tevekkl et, O Allah tr ki,namaza kalktn zaman seni gryor. 26/217 38Ey Musa nk ben Allahm, AZZM, Hakimim. 27/9 39Elbette senin Rabbin aralarnda hkmn verecektir. Allah HKMNDE GALPTR, btn hallerini bilir. 27/78 40brahim (as) yle dedi; Ben Rabbime hicret edeceim phesiz Allah AZZ dir, Hakimdir. 29/26 41Onlarn Ondan baka hangi eylere taptn phesiz Allah biliyor. O AZZ dir , Hakimdir. 29/42 42Allahn zafer vermesiyle,O dilediine zafer verir.O her eye GALPtir,ok merhametlidir. 30/5 43Gklerde ve yerde en yce sfatlar Onun dur ve O AZZ dir , Hakimdir. 30/27 44-Allahn vaadi haktr. O AZZ dir, Hakimdir. 31/9 45Eer yerdeki btn aalar kalem olsa denizde-arkasndan yedi deniz daha katlarakmkerreb olsa, yine Allahn kelimeleri tkenmez. Muhakkak ki Allah AZZ dir, Hakimdir. 31/27 46ite budur gaibi (insanlarn grmediklerini) ve hazr (insanlarn grdklerini) bilen AZZ ve Rahim. 32/6

53

47Ve o (Kuran) hamde layk ve AZZ olan Allahn yolunu gsteriyor. 34/6 48De ki Ona ortaklar diye kattklarnz bana gsterin Hayr yle ey yok. Dorusu Allah AZZ dir , Hakimdir. 34/27 49Allah her eyi tutarsa, Onu Ondan baka salacak yoktur. O HEREYE GALPTR, Hkmnde hikmet sahibidir. 35/2 50Allahtan ancak alim olan kullar korkar. phesiz Allah her eye GALP tir, ok balaycdr. 35/28 51Kuran AZZ,Rahim olan Allahn indirdii bir kitaptr. 36/5 52Gnete kendi yrngesinde muayyen bir vakte kadar akyor. Bu AZZ ve Alim olan Allahn taktiridir. 36/38 53Yoksa ok ok ihsan eden ve HEREYE STN OLAN Allahn hazineleri onun yannda m? 38/9 54O, gklerle yerin ve aralarndakilerin Rabbidir. HEREYE STNDR. ok ok balayandr. 38/66 55Bu kitabn indirilii AZZ, Alim olan Allahtan dr. 40/2 56Gnei ve ay insanlarn menfaatine balad. Her biri muayyen vakte kadar akar durur. Bil ki O Allah HEREYE GALBDR. ok balaycdr. 39/5 57Allah kime hidayet verirse onu saptracak yoktur. Allah GALP GELEN , intikam sahibidir. 39/37 5866-Bu kitabn indirilii AZZ ve Hakim olan Allahtan dr. 39/1 46/2 45/2 59Muhakkak sen HEREYE GALBSN hkmnde hikmet sahibisin. 40/8 60Beni, Allah inkar etmee ve hakknda bilgim olmayan eyi ona ortak komaya aryorsunuz. Ben ise sizi HEREYE GALP GELEN ok balayan Allaha aryorum. 40/42 61Bu AZZ olan ve her eyi bilenin taktiridir. 41/12

54

62AZZ,Hakim olan Allah,sana ve senden evvelki Peygamberlere byle vah yediyor. 42/3 63Allah kullarna ok ltuf ihsan edendir.Her dilediini bir trl rzklandrr,O kuvvetli ve AZZ dir. 42/19 64Yemin olsun ki onlara Gkleri ve yeri kim yaratt? diye sorarsan derler ki AZZ , Alim olan yaratt. 43/9 65 Ancak Allahn merhamet ettii kimseler byle deil (onlara yardm olunur) nk O AZZDR , Rahimdir. 44/42 66 iin 58 e bak 67Gklerde ve yerlerde byklk Onundur. O her eye GALBDR, Hikmet sahibidir. 45/37 68 iin 58 e bak 69Onalar mucizelerimizin hepsini inkar ettiler. Bizde onlar yle yakalay verdik ki HEREYE GALP OLANA ve glye yarar. 54/42 70Gkte ve yerde olanlar Allah tesbih ederler ve O HEREYE GALPDR ve hkmnde hikmet sahibidir. 57/1 71Allah kendisine ve Resulne, kendisini grmedikleri halde yardm edenleri belli edecek. phesiz Allah ok kuvvetlidir ve HEREYE GALBTR. 57/25 72Allah yle hkm vermitir; Celalim hakk iin, hem Ben galip geleceim hem Resullerim phesiz Allah AZZDR , Kaviydir. 58/21 7377-Gkte olanlar ve yerde olanlar Allah tesbih ederler. O HEREYE GALBDR, Hikmet sahibidir. 59/1- 61/1 74O Melik, Kuddus, Selam, Mmin, Mheymin, AZZ dir. 59/23 75Onu gklerde ve yerde olanlar tesbih ederler. O HEREYE GALBDR , Hkmnde hikmet sahibidir. 59/24

55

76Rabbim bizi affet nk sen AZZSN , Hakimsin. 60/5 78Gklerde ve yerde ne varsa hepsi Allah tesbih eder. O Maliktir, Kuddus tr, AZZ dir, Hakimdir. 62/1 79Onlardan bakalarna ki onlara kavumamlardr. O HEREYE GALB DR Hikmet sahibidir. 62/3 80Gizliyi de aikar da bilen AZZ Hakimdir. 64/18 81Mminlere kzdklar da,ancak AZZ, Hamid olan Allaha iman etmeleri idi. 85/8 82. Azab duysunlar diye.. Allah AZZ dir , Hakimdir. 4/56 83Hanginizin daha iyi amel edeceini denemek iin(lm ve hayat yaratt) O AZZ dir , Hakimdir. 67/2 84Allah O nu ykseltip almt. Allah AZZ dir , Hakimdir. 4/158 85Allah AZZ dir , Hakimdir. 4/165 86Bylece Allah, sava ykn mminlerden kaldrd.Allah her eye gc yetendir. HER EYE GALBDR. 33/25 87Gklerin ve yerin btn ordular Allahn dr. Allah AZZ dir Hakimdir. 48/7 88Ele geirdikleri ok ganimetleri mkafat verdi. Allah AZZDR Hakimdir. 48/19

56

EL-CEBBAR CEBBAR: Krk, dkk, bozuk olan eyleri dzeltip onaran, her eyi tasarrufu altna alan, iradesini hangi art altnda olursa olsun yrten. Herhangi bir durumda zor kullanarak ta bir eyi dzelten, iyiletiren. Zor kullanmadan da iyiletirip dzenleyen. Baka bir manada ulalamayacak derecede azamet ve stnlk sahibi. CEBBAR isminin daha iyi kavranabilmesi iin mana tadn bir de insanlara has bir manas olduunu ifade etmek gerekir. 1 CEBBAR: Cebredici yani kr yerine getirip skca saran, eksii slah edip tamamlayan, zayi olan yerine getiren, varlklarn ihtiyacn gideren, bozuk ileri dzelten. Dertlere derman veren, yoksulluu ve perianl gideren demektir. Bu manas ile fiili sfatlardan olur. 2 CEBBAR: cbar eden. Yani dilediini kullarna zorla yaptran, bu manada CEBBAR zorlayan demektir.Halk iradesine mecbur eden, dilediini ister istemez zorla yaptran. Hkmne ve iradesine kar klamayan kuvvet sahibi. Bozulan, dzenini kaybeden her eyi iyilik adna zor kullanarak dzelten; yaratklarn halini dzelterek, zulm ve hakszl zorla giderip hakk gerekletiren, g ileri kolay hale getiren. 3 CEBBAR: Kendisine yetiilemeyen, el uzatlamayan zat demektir. Ulalamayacak derecede azamet ve stnlk sahibi. Bu manas ile zati isimlerden olur. nsanlar iin kullanldnda CEBBAR: Kibirli, bencil, zorba, msamahasz, hak ve hakkaniyete riayetsiz,

57

kaba saba ve Allaha ba kaldran manalarn ifade eder. Kuranda bu manas ile insanlar iin kullanlmtr. Bu manada Allah iin kullanlamaz. Zira bu manalar eksiklik ifade eder. Bu ismi vird edinenlerde bedeni ve ruhi salk problemleri kolay halledilir. Hayatnn dzeni bozulanlarn dzeni yeniden salanr. Zulme, hakszla kar manevi himaye grr. Tabii vird samimi, ihlasla, takva ile nefsin ve ehvetin arzularna uymadan olursa vird olur. Dil ucuyla, alkanlkla vird olmaz. Cebbar kelimesi Kuran da 10 yerde geer. Bunlardan bir tanesi Allahn ismi olarak geer. Dierleri insanlar iin kullanlmtr.
1 O Allah ki Ondan baka ilah yoktur.O Melik,Kuddus,Selam,Mmin,Mheymin Aziz ve CEBBAR dr. 59/23

58

EL-MTEKEBBR MTEKEBBR: Allah(cc) byktr, hibir eyin olamayaca, eremeyecei kavrayamayaca kadar byktr. Zatnda, sfatlarnda, fiillerinde bykln, yceliin her eidi ve en mutlak olan Allaha (cc) aittir. Yani Kebirdir. Kebirdir ve MTEKEBBRDR. Yani byklk,ululuk, Kibriya(Kebirlik) ve azamet gsterendir. Allah kibirlidir, byklenir yani MTEKEBBRDR. Ama bizlerde olduu gibi kibirlenmek, byklenmek deil. Biz olmayan hak etmediimiz bykl var gibi gsteririz. O var olan kibriyasn kullarna gsterir, bildirir. O Kibriyaya sahiptir. Sahip olduunu czi ekilde kullarna gsterir. Biz kibirlenir, bbrleniriz. O kibriyas ile bbrlenmez. Sadece bize kavrayamayacamz byklnn, kavrayacamz kadarn gsterir. Bunun iin MTEKEBBRDR. Onun bu ycelik ve bykln gstermesi, hem hibir ortak kabul etmeyen hakk, hem de kendisinin Cemal ve Celal sfatlarn kullarna tantmak, onlar bilgilendirmek ve huu duymalarn salayp, ruhi stn zevklere ve hazlara ulatrarak byk ltuf ihsan etmesidir. Onun tekebbr (mtekebbirlii) bykln izhar etme, aklama, gsterme bykldr. Yani byklk stne byklktr. Bu ismi vird edinenlerde; Allah karsnda kklnn idraki geliir, kendi konumunu kavrar. Bu yzden Allaha kar huu geliir, takvas katmerleir. Bylece de manevi himayeye girer. Himaye sonucu farknda olmadan herkes tarafndan sevilir. Zalimler, zorbalar bile istemeden ve bilmeden de olsa kendine hrmet eder. Her trl zarar, ziyan ve

59

afattan korunur. Bunlar iin vird edinmemek, Allaha Allah olduu iin ynelerek vird edinmek gerekir. MTEKEBBR Kuran da isim sigas ile kullanld iin baka sigalar ve kipler ele alnmamtr. Kuran da drd oul, ikisi tekil olmak zere alt yerde insanlar iin kullanlarak gemitir, bir yerde de Allaha ad olarak gemitir.
1 Allah ki Ondan baka ilah yoktur.O Melik, Kuddus,Selam,Mmin,Mheymin,Aziz,Cebbar,MTEKE BBRDR. 59/23

60

EL- HALKU HALK: Kelime manas takdir eden demek olan HALK planl ve ll bir ekilde takdir eden demektir. Var eden, icat eden demektir. HALK iin iki mana tespit edilmitir. 1 Takdir eden; Yani btn teferruat ile varln mahiyet, miktar ve derecelerini ll bir ekilde planlayp takdir eden.
Her eyi yaratp ona bir nizam veren ve mukadderatn tayin eden Allah, yceler ycesidir. 25/2

2 Yaratan, var eden, icat eden. A) Yok olan eyi, hibir rnek, hibir asl, hibir model ve ana madde olmakszn icad eden. Bu iki mana tamam ile Allaha (cc) yani Alim-i Mutlak ve Mrid-i Mutlaka mahsus fiillerdir.
De ki: Allah ilk defa yaratan sonra (dirilterek) iade edecek olandr.10/34 Bak:10/4,30/11,19/9 ,28/68

B) Var olan bir eyden, yok olan baka bir eyi icad eden. Bunda rnek, model bulunmasa da ana madde vardr. nsann topraktan, cinlerin ateten yaratlmas, dabbenin sudan hayatlandrlp yaratlmas gibi. Yaratmann en hafifi en basiti budur. Yaratmann bu trls icad ve keif manas ile ve snrl olmak kaydyla insanlara da ihsan edilmitir. Bu yaratmay insan ancak mutlak yaratcnn izni ile yapabilir.
Hani Rabbin meleklere demiti ki: Ben kupkuru bir amurdan, ekillenmi cvk bir balktan bir insan yaratacam.15/28 Ayrca bak:37/125, 37/71, 55/14-15

Allahn (cc) isimlerinden olup yaratan ile e anlaml Bari yakn anlaml Musavvir vardr.Bunlarn arasnda farklar vardr.

61

HALK: Yaratacak eyin btn zelliklerini bilip adeta plan ve projelendirerek takdir eden. BAR: Bu taktir ettiini fiili olarak tatbik edip varlk alanna karan. MUSAVVR: Meydana getirdii varln kendisine has zelliklerini verip tezyin edip ekillendiren. HALK kelimesi Kuran da HALAKA kknden tremi eitli siga ve kiplerde olmak zere 236 defa geer. sim sigas ile oul ekli kullanlan adedi de dahil olmak zere onbir yerde gemektedir. Bunlara HALLAK dahil deildir, nk onu ayr bir isim olarak ele alacaz inallah. Bu isim fiili sigalardandr. Vird edinenler; Zor duruma dmez, derse de kurtulur. Muhta olduu, ok istedii varlklara kavumas(ocuk gibi) biiznillah gerekleir. Bize den tedbirleri almak.
1te bu Rabbiniz Allahtr. Ondan baka hi ilah yoktur. Her eyi YARATAN odur. Ona ibadet edin. 6/102 2Deki Allah her eyin YARATICISI ve O birdir, Kahhardr. 13/16 3Rabbinin Meleklere yle dedii vakti hatrla; Ben kuru bir amurdan ekillenmi bir balktan bir insan(cinsi) yaratacam. 15/28 4Size gkten ve yerden rzk verecek Allahtan baka bir YARATICI var m? 35/3 5Rabbin, O vakit meleklere yle demiti; Ben bir amurdan, bir insan YARATACAIM. 38/71 6Allah her eyi YARATANDIR ve O her eye vekildir. 39/62 7te bu Allah Rabbinizdir. Kendinden baka hibir ilah olmayan O her eyin YARATICISIDIR. 40/61

62

8O Allah ki HALKtir, Baridir, Musavvir dir. En gzel isimler onundur. 59/24 9imdi grdnz m? (Rahimlere) dktnz? Onu (insan olarak) siz mi yaratyorsunuz yoksa yaratan biz miyiz? 56/59 (Bu ayette Allah tazim maksad ile oul ekli kullanlmtr.) 10Yaratanlarn en gzelini brakpda Bal isimli puta m tapyorsunuz? 37/125 11Yaratanlarn en gzeli olan Allahn an ne Bu son iki ayette yukarda (2-6) kknda mevzu edilenler de dahil edilmitir manaya.

63

EL-BAR BAR: Yaratan; rnei olmadan, modele gerek duymadan, ana maddeye ihtiya hissetmeden planlayp taktir ettiini, fiili olarak yoktan var eden. Yarattklarn temiz ve salam bir nizam zere seip dzenleyen ve birbirinden farkl zelliklerle yaratan. Kainat btn ztlklar ile dengeli ve dzen iinde var eden icad eden. Dier bir mana; BAR: Sfatlarnda, fiillerinde, zatnda yaratlm olanlara benzemekten beri olan. Yine insanlarn kendine ortak kabul ettikleri eylerden ve irk fikrinden beri olan. Bu isim de fiili isimdir. Yaratlacak eyin en ince teferruatna kadar bilerek taktir edene HALK denir. BAR ise O taktir ettiini gerekletirip fiile geiren. Vird edinenlerde; eitli rahatszlk ve arlarndan kurtulurlar. Kendilerinde var olan zel kabiliyetler geliir. BAR isim sas ile Kuran- Kerim de yerde geer.
1Ey kavmim siz buzaya tapmakla kendinize zulmettiniz. Hemen YARADANINIZA tvbe edin. 2/54 2Nefislerinizi ldrn, ite bu yapacanz, YARADANINIZ katnda sizin iin hayrldr. 2/54 3O Allah ki Haliktir, Baridir, Musavvirdir. En gzel isimler Onun dur. 59/24

64

EL-MUSAVVR MUSAVVR: Allahn yaratmay irade edip varlk alanna kard eyi, yaratma annda ve akabinde istedii, diledii ekli vererek ortaya karmas. Halik sfat ile planlayp, Bari sfat ile yaratt varl Musavvir sfat ile Allah ekillendirip tezyin eder. Tabii bu oluum bu ekilde ayr ayr faslal olmayp i iedir.
u Ayet-i Kerimelere baktmz zaman bu yaratma sfatlarn grrz. Gerekten sizi yarattk sonra ekillendirdik biim verdik. 7/11 O Rab ki,seni yaratt,seni salam dzene koydu,sana uygun bir biim verdi, seni diledii suretlerden biri ile ekillendirip terkip etti 82/8 Sizi rahimlerde diledii gibi ekillendiren Odur.3/6

Bu ayetlerde HALK ismi ile MUSAVVR isminin ilgisi grnyor.

Yaratmadan nce o kitapta mevcut idi bu Allaha kolaydr.57/22

Bari sfat ile yaratp ortaya karmazdan nce O bir kitapta idi (yani plan,projesi belirlenmiti.). Allah MUSAVVR ismi ile tezyin eder yani en gzel sureti verir.
Sizi ekillendirdi eklinizi en gzel yapt.40/64

Bu isim fiili sfatlardandr. MUSAVVR ismi Kuran da drt yerde fiil, yerde sfat, bir yerde isim sigas ile gemektedir. sim sigasnn getii ayet:
1 O Allah Halik,Bari dir,Musavvirdir.En gzel isimler Onundur. 59/24

65

EL-GAFFAR GAFFAR: Kk manas itibari ile rtmek, gizlemek, pislikten, ayptan, gnahtan korumak iin rtmek demek olan GAFFAR: Hata ve kusurlar ok ok rten ve balayan, insanlarn bilmemesi iin srekli gizleyen, dnya ve ahirette srekli balayan eklinde tarif edilebilir. GAFFAR ismi, ayn kkten treyen Gafur ismi ile, baz farklar dnda hemen hemen ayn manay ifade eder. Bunun her ikisi de okluk manas ifade ederler. Yani mbalal birer mana tarlar ok ok affeden gibi. Bu iki isimden daha yaln bir mana ifade eden ve ayn kkten treyen gerek Tirmizi gerek bn-i Macenin listelerinde olmayp ta Kuran- Kerimde bir yerde getii iin bn-i Hacerin listesinde yer alan GAFR ismi vardr. Ayn kkten treyip hemen hemen ayn manay ifade eden isim kyor ortaya. Bunlarn arasndaki farklar; GAFR: Yaln bir mana ifade edip, Gaffar ve Gafurun asln tekil eder. Hata ve kusurlar rten, gnahlar dnya ve ahirette de cezalandrmayan, Onun i yzn dier insanlara bildirmeyen eklinde tarif edilir. GAFFAR ile Gafur bu tarifte geen balamay ok ok yapan anlamn tar. GAFFAR ile Gafur arasnda yle farklar vardr: A) Kuranda GAFFAR ismi ounlukla; galip, stn, mutlak baskn manalarna gelen AZZ ismi ile beraber

66

kullanlmak suretiyle, stn olan, galip olan Allahn, clz olan, aciz olan kulunu, stnl sebebi ile affettii fikri sunulurken , GAFURUN ounlukla RAHM ismi ile birlikte kullanlmas adeta Allahn merhameti sebebi ile affettii fikrini veriyor. Yani GAFFAR stnlkten, GAFUR merhametten dolay ok ok affeden. B) Gafur daha ok ahiretteki Rahmeti sebebi ile ahirette affedecei, GAFFARIN ise dnyada affeden manas ifade ettiini syleyen alimler vardr. Bu bakmdan GAFFAR gnahlar dnyada gizleyen rten, Gafur ise ahirette affedip rten manasn tar. C) GAFFAR, Gafura nispeten daha ok affedicilik manas tar. D) GAFFAR tekrarlanan hata ve gnahlar, Gafur ise tekrarlansn tekrarlanmasn her eit gnah affeder. E) GAFFAR ok ok affeden, srekli ekilde affeden. Tvbe edeni daha ok olmak zere, dilediini affeden, Gafur ise her eit gnah bir defada affedip balayan. Esma-i Hsnadan olup GAFFAR ve Gafur la hemen hemen ayn manaya gelen bir de AFV ismi vardr. Ayn kkten tremeyip afv kknden treyenAFV de kolaylkla affeden, kullarnn gnahlarn silen, cezalarn kaldran manasn ifade eder. Bu ismin Gaffar ve Gafurdan fark da u ki; Afv kullarn gnahlarn dnyada tamam ile silip, izlerini bile yok eden, yazc meleklerinin kaytlarndan da sildiren, kullarna da unutturup gnahlarndan dolay mahcubiyetlerini nleyen ve hatta gnahlarnn yerine sevap yazan manalarn ifade eder.Halbuki GAFUR;

67

ahirette dier kullara bildirmemekle beraber, gnahlarn kendisine, gnahlarn gizlice, tek tek hatrlatp sonra affetmesi manasn tar. Bu konuda Hadis-i erif te vardr. Bu isimler fiili sfatlardandr. GAFFAR ve GAFUR isimlerini vird edinenler, ismin tecellisi ile kt huy ve alkanlklardan, iptilalarndan, ahlaka aykr davran kalplarndan kurtulurlar. Var ise sinirlilik hali zail olur. Daha ileriki sralarda geen Gafur ve Afv isimlerini GAFFARLA mukayese ettik.Bu bakndan bu isimlerle ilgili ayetleri de ne alyoruz ki konu daha iyi anlalsn. GAFAFR ile ilgili ayetler. sim sigas ile geen be ayet vardr.
1 Muhakkak Ben, tvbe eden, iman edip Salih amel ileyen, sonrada hak yolda devam eden kimse iin GAFFARIM. 20/82 2 O gklerle yerin ve arasndakilerin Rabbidir, Azizdir,GAFFARDIR. 38/66 3 Gne ve Ay muayyen bir vakte kadar hareket edip akmaktadr. Bil ki Allah, Aziz dir, GAFFAR dr. 39/5 4 Ben sizi Aziz ve GAFFAR olana aryorum. 40/42 5 Dedim ki; Gelin Rabbiniz den mafiret dileyin; nk O GAFFARdr, ok ok srekli affedendir. 71/10

68

EL-GAFUR GAFUR : Gerekli bilgi Gaffar konusunda verilmi ve onunla mukayese edilmi olup, daha iyi kavranmas iin ayetleri yazmak zere n sralara geiriyoruz . Affolunuruz inallah GAFUR ismi Kuran da 91 yerde gemektedir. Bunlardan 71 adedi Rahim ismi ile birlikte, 6 adeti Halim ismi ile , 1 adedi Zrrahme ile , 5 adedi Afv ismi ile, 1 adedi Rab ismi ile, 2 adedi Aziz ismi ile, 3 adedi ekr ismi ile,1 adedi Vedd ismi ile , 1 adedi de tek bana gemektedir. Grld gibi GAFUR Rahim ile ok kullanlmaktadr. Adeta zdeletirilmilerdir.
1Helak olacak derecede darla den kimse, helal benimseyerek ve hududu amayarak haram eylerden yiyebilir. Ona gnah yoktur. phesiz ki Allah GAFUR dur , Rahimdir. 2/173 2Kim vasiyet edenin bir hata etmesinden veya bir gnaha girmesinden endie eder de iki tarafn arasn dzeltirse,ona hibir gnah yoktur. Allah GAFUR dur , rahimdir. 2/182 3Eer onlar irk ve muharebeden vazgeerlerse sizde brakn. phesiz Allah GAFUR dur, Rahim dir. 2/192 4Sonra insanlarn dnd yerden siz de dnn ve Allahn mafiretini isteyin. Allah GAFUR dur, Rahim dir. 2/199 5Allah ve Resulne gerek iman edenler ve vatanlarndan hicret edenler ve Allah yolunda savaanlar Allahn Rahmetini umarlar. Allah GAFUR dur, Rahimdir. 2/218 6Allah sizi kalplerinizin irtikap ettii yeminlerinizden sorumlu tutar. Allah GAFUR dur, Halim dir. 2/225

69

7Eer yeminlerinden dnerlerse phesiz Allah GAFUR dur, Rahim dir. 2/226 8Biliniz ki Allah iinizde olan bilir ve saknn. Biliniz ki Allah GAFUR dur, Rahim dir. 2/235 9De ki eer Allah seviyorsanz bana uyun ki Allah gnahlarnz balasn ve Allah GAFUR dur, Rahim dir. 3/31 1011-Onun iin arkasndan tvbe edip halini dzeltenler baka, Allah GAFUR dur Rahim dir. 3/89 12O dilediini affeder, dilediine azap eder. Allah OK BAILAYAN merhamet edendir. 3/129 13Allah onlar kesinlikle affetti Allah, GAFUR dur, Rahim dir. 3/155 14Sabretmeniz daha hayrldr. Allah, GAFUR dur, Rahimdir. 4/25 15 Her kim son derecede alk halinde aresiz kalrsa, gnaha meyletmek kayd olmakszn cann kurtaracak kadar haram etten yiyebilir. Allah, GAFUR dur , Rahimdir. 5/3 16Ancak kendilerini yakalamazdan nce tvbe edenler olursa, bilin ki Allah tvbeleri sebebi ile gnahlarn MAFRET BUYURUCUDUR,merhamet edicidir. 5/34 17Kim zulmnden sonra tvbe eder ve halini dzeltirse, muhakkak ki Allah onun tvbesini kabul eder. nk Allah , GAFUR dur, Rahimdir. 5/39 18-Hala Allaha tvbe edip mafiret dilemiyeceklermi? Allah, GAFURDUR, Rahimdir. 5/74 19Biliniz ki Allahn azab ok iddetlidir ve gerekten MAFRET boldur, ziyade merhametli dir. 5/98 20Allah imdiye kadar ki sorularnza balar ALLAH OK BAILAYICI dr, azabnda aceleci deildir. 5/101 21Sizden kim bilmeden bir ktlk iler, ondan sonra tvbe eder ve halini dzeltirse, unu bilsin ki Allah OK BAILAYICI, ok merhametlidir. 6/54

70

2223Sizden kim muzdar duruma der de benimsemeyerek ve hududu amayarak haram olan eyden yerse ,muhakkak(Rabbin) Allah GAFUR dur, Rahimdir. 16/115 6/145 24Muhakkak ki Rabbin hesab abuk olandr ve O gerekten OK BAILAYICIDIR, ok merhametli dir. 6/165 25O kt amelleri ileyip te sonra arkasndan tvbekar olanlar ve iman edenlere gelince, tvbe ve imanlarndan sonra Rabbin GAFURDUR, Rahim dir. 7/153 26Muhakkak ki Rabbin kesinlikle hesab abuk olandr ve O kesinlikle GAFUR dur , Rahim dir. 7/167 27Ganimet olarak edindiinizden helal ve tertemiz yiyin Allahtan korkun , Allah GAFUR dur, Rahimdir. 8/69 28Allah size,sizden alnan fidyeden daha hayrlsn verir ve sizi balar. Allah GAFUR dur, Rahimdir. 8/70 29Eer tvbe edip namaz klar, zekat verirlerse kendilerini serbest brak Allah GAFUR dur , Rahim dir. 9/5 30Bundan sonra Allah diledii kimsenin tvbesini kabul eder. Allah, GAFUR dur, Rahim dir. 9/27 31yilik edenleri ayplamaya bir yol yoktur. Allah , GAFUR dur, Rahim dir. 9/91 32Allah onlar Rahmetine girdirecektir. nk Allah GAFUR dur , Rahim dir. 9/99 33 Olur ki Allah onlarn tvbelerini kabul eder, nk Allah , GAFUR dur, Rahim dir.9/102 34Allah ihsan ve fazln kullarndan dilediine nasip eder. Allah GAFUR dur , Rahimdir. 10/107 35Nuh de ki; Her duruunda ve gidiinde bismillah ile binin gemiye, gerekten Rabbim GAFUR dur , Rahim dir. 11/41

71

36nk nefis ktl iddetle emreder, ancak Rabbimin koruduu nefis mstesna Rabbim GAFUR dur, Rahim dir. 12/53 37Yakup oullarna Sizin iin yaknda Rabbimden mafiret dileyeceim,nk GAFUR dur, Rahim dir dedi. 12/98 38Her kim ki bana uyarsa O muhakkak ki bendendir. Kimde bana isyan ederse Rabbim sen GAFURSUN , Rahimsin. 14/36 39kullarma haber ver ki ben GAFURUM , Rahimim. 15/49 40Halbuki Allahn nimetlerini teker teker saymaya kalksanz bile icmalen sayamazsnz. Allah GAFUR dur , Rahim dir. 16/18 41Sonra cihad eden ve sabredenlerin muhakkak ki yardmcsdr. Bundan sonra Rabbn GAFUR dur , Rahim dir. 16/110 42Sonra tvbe edip hallerini dzeltenler varya ite ondan sonra Rabbin GAFUR dur, Rahim dir. 16/119 43Rahmet sahibi Rabbin OK BAILAYICI DIR. 18/58 44te mminlerden kim kendisine yaplan cezaya ayn ile mukabele eder de, sonra yine aleyhine tecavz edilirse Allah ona yardm eder. Allah Afv ve GAFUR dur. 45Allahn sizi balamasn sevmezmisiniz ve Allah GAFUR dur, Rahim dir. 24/22 46Kim onlar zorlarsa muhakkak ki Allah bu zorlamadan sonra GAFUR dur, Rahimdir. 24/33 47Baz ileri iin senden izin isteyenlere izin ver ve onlar iin Allahtan af dile phesiz Allah GAFUR dur, Rahim dir. 24/62 48Ancak zulmeden mstesna sonra da ktln arkasndan iyilie dnen iin muhakkak ben GAFURUM , Rahimim. 27/11

72

49Dedi ki Rabbim ben nefsime zulmettim beni affet Allahta onu affetti nk O GAFUR dur, Rahim dir. 28/16 50O yere gireni, ondan kan, gkten ineni ve ykseleni hep bilir. O Rahim dir , GAFUR dur. 34/5 51Rabbinizin rzkn dan yeyin de Ona kredin. nk beldeniz ho bir beldedir, Rabbinizde GAFUR dur. 34/15 52Allahtan ancak Alim olan kullar korkar phesiz Allah Aziz dir, GAFUR dur. 35/28 53Allah onlara mkafatlarn tamamen verdikten baka fazlndan ziyadesinide verir. Muhakkak ki Allah GAFUR dur, ekr dr. 35/30 54Allaha hamd olsun ki bizden hzn giderdi, gerekten rabbimiz GAFUR dur, ekr dr. Dediler. 35/34 55nk Allah btn gnahlar mafiret buyurur, phesiz ki O GAFUR dur, Rahim dir. 39/53 56GAFUR ve Rahimden konukluk bir ikram olarak. 41/32 57Biliniz ki Allah; O GAFUR dur, Rahim dir. 42/5 58Kim ki iyi bir amel kazanrsa, iyiliinin sevabn artrrz. Muhakkak ki Allah GAFUR dur, Rahim dir. 42/33 59Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah yeter. Ve O GAFUR ve Rahim dir. 46/8 60 Eer onlar, sen kendilerine kncaya kadar sabretselerdi, muhakkak ki haklarnda hayrl olurdu. Bununla beraber Allah GAFUR dur, Rahim dir. 49/5 61Eer Allaha ve resulne itaat ederseniz, amellerinizden hi bir ey eksilmez. nk Allah GAFUR dur, Rahim dir. 49/14 62Ve size bir nur ihsan etsin ki, onunla yryesiniz; hem de sizi balasn Allah GAFUR dur, Rahimdir. 57/28

73

63Bununla beraber onlar gerekten irkin ve aslsz bir sz sylyorlar muhakkak ki Allah Afv dr, GAFUR dur. 58/2 64Bu sizin iin hem bir sadakadr, hem daha ziyade bir temizliktir. Fakat (sadaka verecek ey) bulamazsanz, phe yok ki Allah GAFUR dur, Rahim dir. 58/12 65Allah ok gldr ve Allah GAFUR dur, Rahim dir. 60/7 66Onlar iin Allahtan mafiret dile nk Allah GAFUR dur, Rahim dir. 60/12 67Bununla beraber affeder, kusurlarna bakmaz, gnahlarn rterseniz phesiz Allah GAFUR dur, Rahim dir. 64/14 68Ey peygamber (zevcelerinin gnl rzasn arayarak Allahn sana helal kldn niin haram edersin) Bununla beraber, Allah GAFUR dur, Rahim dir. 66/1 69Sizin hanginizin daha iyi amel ilediini denemek iin, lm ve hayat icat etti O Aziz dir, GAFUR dur. 67/2 70Nefsiniz iin pein olarak ne hayr ilerseniz, onun sevabn Allah katnda daha hayrl daha byk bulursunuz. Allahtan af dileyin, nk O GAFUR dur, Rahim dir. 73/20 71nk O yaratr ve sonra ldrp tekrar diriltir. Ve O GAFUR dur, Rahim dir. 85/14 72ki kz kardei de birlikte nikahlamanz da (haramdr) ancak cahiliye devrinde geen affedilmitir. phesiz Allah GAFURDUR, Rahimdir. 4/23 73..Su bulamazsanz temiz bir toprakta (teyemmm edin) yzlerinize ve ellerinize toprakla mesh edin, phesiz ki Allah OK AFFEDC, OK OK BAILAYICI DIR. 4/43

74

74(Mcahitler iin) Allah katnda dereceler, mafiret ve Rahmet vardr. Allah GAFUR dur, Rahimdir. 4/96 75 nk Allahn bunlardan o gnah affetmesi umulur. Allah ok affedici, OK OK BAILAYICIDIR. 4/99 76Onun ecri gerekten Allaha dmtr. Allah OK BAILAYICI, ok merhamet edicidir. 4/100 77Ve Allahtan mafiret dile phesiz ki Allah OK BAILAYICI, ok merhamet edicidir. 4/106 78Kim bir fenalk yapar yahut nefsine zulm ederde Allahtan mafiret dilerse Allah OK BAILAYICI, ok merhametli bulur. 4/110 79Eer nefsinizi dzeltir ve hakszlktan saknrsanz; gerekten Allah OK BAILAYICI , ok merhametlidir. 4/129 80(Allaha ve peygamberlerine iman edip ve peygamberler arasnda fark gzetmeyenlere gelince) ite Allah onlarn mkafatn verecektir. Allah GAFUR dur , Rahim dir. 4/152 81Rabbiniz iinizdekileri daha iyi bilir. Eer iyi kimseler olursanz elbette Allah kendine dnp tvbe edenleri BAILAYICIDIR. 17/25 82Hibir varlk yoktur ki Onu hamd ile tesbih etmesin, fakat siz onlarn tesbihlerini anlayamazsnz. O gerekten Halim dir, GAFUR dur. 17/44 83 De ki Kuran gkteki ve yerdeki srlar bilen indirdi. nk O GAFUR dur, Rahim dir. 25/6 84Ancak tvbe eden ve Salih amel ileyerek iman edenler mstesna nk bunlarn ktlklerini Allah iyilie evirir. Allah GAFUR dur, Rahim dir. 25/70 85Hata ettiklerinizde size bir gnah yoktur, fakat kalplerinizin kast olanda gnah vardr. Allah OK BAILAYICI, ok merhametlidir.

75

86nk Allah szlerinde duranlar sadaklar sebebi ile mkafatlandracak, mnafklara da dilerse azap edecek veya tvbe nasip edecek, Allah GAFUR dur, Rahim dir. 33/24 87(Ey Resulm sana has olan hkmler) sana hibir darlk olmamak iindir. Allah GAFUR dur, rahim dir. 33/50 88te byle giyinmeleri tannp ta eziyet edilmemelerine daha elverilidir. Allah GAFUR dur, Rahim dir. 33/59 89Allah erkek ve kadn mminlerin de tvbelerini kabul edecek. Allah GAFUR dur, Rahim dir. 33/73 90Dorusu gkleri ve yeri zeval bulup yok olmaktan Allah koruyup tutuyor. And olsun ki zeval bulurlarsa onlar Ondan baka kimse tutamaz. Gerekten O Halim dir , GAFUR dur. 35/41 91Allah dilediini affeder, dilediini de cezalandrr, ve Allah GAFUR ve Rahim olandr. 48/14

76

EL-AFVV . AFVV: Yukarda Gaffar ve Gafur anlatlrken AFV ismi erifinden mukayeseli ekilde bahsedilmiti. AFV de Gaffar ve Gafur gibi Allahn(cc) affetmesi kullarnn gnahn belli olamayacak ekilde silmesi Gnahkar kullarnn zihninden de silerek onlara unutturmas bylece hatrlamalarn nlemesi manasn ifade eder. Bu bakmdan Gafur ve Gaffardan daha derin ve daha keskin bir mana tar. AFV ismi erifinin tredii AFV kelimesinden treyen fiil, mastar, isim gibi eitli kelimeler Kuran- Kerimde 35 defa gemektedir. Bunlardan be tanesi AFV olarak isim sigas ile gemektedir. Kuran- Kerimde affetmek keyfiyeti sadece Allaha hasredilmemitir. Allaha (cc) ait olan mutlak affetmenin yannda kullara has arzi ve basit affetme fiili insanlar iinde kullanlmtr. Nitekim Kuranda geen 35 affetme ile ilgili ayetten 16 s insanlarn birbirini affedip kusurlarn balamalar ve Peygamberimizin (a.s) mmetini affetmesi manasn ifade eder. Mesela u ayetler affetmeye rnektir;
Ktln cezas ona denk bir ktlktr.Fakat kim balar ve dzeltirse onun mkafat Allaha aittir. 42/40 Ey Resulm artk sen onlar bala ve kendilerine Allahtan af dile ,i hususunda fikirlerini al. 3/159 Sen balama yolunu tut iyilii emret.. 7/199 fkelerini yutanlar, insanlarn kusurlarn balayanlar 3/134 Balamanz takvaya daha yakndr. 7/237

77

Ama isim sigas ile geen 5 ayetin tamam Allaha mahsustur. Sadece Allaha has kullanlm olan AFV ismi ne Peygamberlere nede insanlara isim olarak kullanlmtr. AFV ismini vird edinenlerde psikolojik genilik husule gelir. Rahat ve sakin bir ruh hali yaarlar. nsanlardan da hep msamaha grrler. Kendileri de insanlara msamaha gsterip onlar balayan bir ruhi ycelie eriirler.
1(O toprakla) yznz ve ellerinizi mesh edin, phesiz Allah GNAHLARI SLEN, balayandr. 4/43 2nk Allahn onlardan bu gnah affetmesi umulur. Allah OK AFFEDC, ok balaycdr. 4/99 3Eer hayrl bir ii aklar veya gizlerseniz ve ktl balarsanz, phesiz Allah MUTLAK BAILAYICI ve her eye kadirdir. 4/149 4te byle. Mminlerden kim, kendisine yaplan cezaya ayn ile mukabele ederde sonra yine aleyhinde tecavz edilirse, muhakkak ki Allah ona yardm eder. nk Allah GNAHLARI TAMAMEN SLEN BAILAYANDIR. 22/60 5Bununla beraber onlar irkin ve aslsz bir sz sylyorlar. Muhakkak ki Allah AFFEDC ve balaycdr. 58/2

78

EL-KAHHAR KAHHAR: Galip olan, stnlne hudut olmayan, sonsuz ve mutlak galip kelime manasna sahip olan KAHHAR yaratt btn mahlukata her bakmdan vakf olan, en ince teferruatn bilerek kudreti altnda tutan, hakim ve galip olan, istediinde helak eden, mahveden eklinde tarif edilir. Btn kainat, en kk atomundan, en byk galaksisine, iinde tad akla, havsalaya smayacak enerjiye ramen Allahn kudretinin ve galebesinin yannda bir hi. En kk gk cisimlerinden biri olan gne, milyarlarca seneden beri, hi eksilmeyen, milyon santigratlarla ifade edilen ve binlerce kilometre yaknna yaklaan her eyi kavurup mahveden s ve enerjisi ile Allahn (cc) galip olan kudreti karsnda bir gece lambas bile deil.Kainata nispetle kck bir galaksi olan ama milyonlarca yldz ve gne sistemlerini barndran Samanyolu galaksisi Allahn (cc) stnl ve galebesi yannda bir zerre bile deil. Her ynden stn, daima galip olan Allah (cc) istediine istedii hayr verebilir. Dilediine diledii zarar da verir. Zarar vermek, helak etmek, mahvetmek murat ederse hibir ey, hibir g, hibir kimse engel olamaz, fakat Onun zarar vermesi haa zulmnden deil adlinin bir sonucudur. Zira Alla (cc)
Allah zerre-i mskal kadar yani en kk bir atom kadar dahi zulmetmez. 4/40 buyuruyor. Yine bir ayeti kerimede Allah seni yaratt, seni yerli yerinde dzenledi ve seni adaletle var etti. 82/7buyurarak.

nsan yaratrken Allahn (cc) galebesi, stnl, hakimiyeti adaletle tecelli ediyor. yleyse Allahn (cc) KAHHAR ismi adaletinin tecellisini gerekletiriyor.

79

Ltf ise merhameti, rahmeti ve Hilmi ile tecelli eder. Zira Latif ismi Kahharn zdddr. Buna gre Allah(cc) KAHHAR ismi bir (haa) zorbal deil, hak edene hak ettiini zarar da olsa, mahvolma ve helak olma da olsa vermeyi ifade eder. Allah (cc) her eyi zdd ile kahreder deniyor. Kuranda kahretmek fiili insanlar iin kullanldnda zayf sayp hor bakmak, hem stn gelme hemde aalama manasn tar. nsanlar iin, Kuranda iki ayette kullanlan ve insanlara yasaklanan kahretme fiili ile ilgili ayetler unlardr;
Yetimi sakn kahretme, hor ve stnlk taslayarak aalama.93/9 hakir grp,

Bu ifade Peygamberimiz (s.a.v) iin kullanlmtr. Birde firavunun azndan kullanlan kahretme ile ilgili ayet vardr;
( Daha nce onlara yaptmz gibi doacak oullarn ldrrz. Yalnz kadnlarn sa brakrz. (ki bize hizmet etsinler) Elbette biz onlara stnz (yani onlar aadrlar, zelildirler) 7/127

Allah(cc) iin kahretmek insanlarda olduu gibi duygusal bir mana tamaz. nsanlarda olmayan stnl insanlar kendilerinde var vehmettikleri iin yasaklanrken, Allahn (cc) stnl, galibiyeti mutlak olup zanni ve vehmi deildir. nsanlarn birbirine KAHHAR ismi ile beddua etmeleri son derece yanltr, byk gnahtr. nk (Allah seni kahretsin ) demekle, insann kendi alelade kinini, hakszlklarla dolu hislerini tatmin etmek iin Allahn (cc) mutlak galebesini, mutlak stnln, helak etme vasfn insanlara ynlendirmek istemesi, ou zaman kendi haksz ve alelade duygular iin Allahn (cc) KAHHAR ismi zerinde tasarrufa yeltenmesidir.

80

Kuranda insanlarla ilgili bu iki ayetten baka Allah (cc) iin iki ayette de (KAHR) olarak geer. 6 ayette de KAHHAR ismi kullanlmtr. Bu isim Allahn kudret sfatndan ve fiili sfatlarndandr. Ayetler;
1Sizin eitli tanrlarnz m hayrldr Ey mrikler yoksa bir olan HER EYE STN VE GALP OLAN ALLAH m? 12/39 2De ki Allah her eyin yaratcs ve O tek olan , HER EYE STN, MUTLAK GALP olandr. 13/16 3 nsan kabirlerinde bir ve KAHHARIN huzuruna kacaklardr. 14/48 4De ki Ben ancak korkuyu haber veren bir Peygamberim, orta olmayan tek ve KAHHAR olan Allahtan baka ilah yoktur. 38/65 5Allah bir evlat edinmek isteseydi, elbette yaratacandan dilediini seecektir. (fakat) O bundan mnezzehtir. Zira O tek olan ve HEREYE GALP OLAN Allahtr. 6Bu gn mlk kimin? tek olan HER EYE GALP VE HAKM olan Allahn dr. 40/16

KAHHAR ismi geen bu ayetlere dikkat edilirse farkna varlr ki bu isim VAHD ismi ile kullanlmtr hep. yleyse KAHHAR oluu Allahn Vahdaniyetinin bir sonucudur. Ancak bir olan KAHHAR olur. Haa iki olsa KAHHAR olamaz.

81

VEHHAB VEHHAB : Karlksz vermek, balamak manasna gelen hibe (vehebe) kknden tremi olup, ok ok ihsan edip balayan, karlk beklemeden bol bol veren, mal gibi, evlat gibi , makam mevkii gibi , shhat gibi, ilim irfan gibi, rahmet bereket gibi, sevgi sayg merhamet gibi her tl maddi ve manevi deerleri insanlara, karlksz olarak bol bol datan hibe eden eklinde tarif edilir. okluk bildiren bir ismi eriftir. Fiili sfatlardandr. Allah kullarn yaratm dnyaya gndermitir. Her eyin yaayabilmesi iin gerekli en knden, en byne, en basitinden en karmana, en kolayndan en zoruna kadar her eyi hibir karlk beklemeden bol bol ihsan etmitir. Azami dakikadan fazla onsuz duramadmz oksijeni mi? Onsuz gnden fazla olmadmz suyumu? Varlmz iin gerekli olan ve birinin eksiklii ile olamadmz tm kimyasal elementleri mi? Mineralleri mi? Bu element ve mineralleri iinde tayan trl trl meyveleri, sebzeleri, hububat, tahllar m hibe etmemi? Varlmz srdrmek iin sindirim sistemini, az, dileri, dili, yuta, mideyi, barsa, salg bezlerini mi hibe etmemi? Solunum organlarn, burunu mu, nefes borusunu mu, harikalar tayan cierleri mi hibe etmemi? Dolam sistemi, mr boyu milyonlarca defa hi durmadan kaslp geveyen kalbi mi, eit eit fonksiyonlar ile akyuvarlar vs nin oluturduu hayat suyumuz olan kanm hibe etmemi? Boaltm sistemini, reme sistemini, beyni ve sinir sistemlerini mi hibe etmemi? Fazla yaayp ta rezil-i rsvay olmasnlar diye hcrelere en fazla (200) defa blnp

82

oalmasn, ama ondan sonra kesin olarak gelecek olan lm m hibe etmemi? Akl, mant, kalbi, duyu organlarn, duyumlar ve idrak olayn m hibe etmemi? Tefekkrde bulunma, muhasebe yapma melekesini mi hibe etmemi? Srf Allah (cc) tanmamz Ona kulluk uuru ve davranlar ile akli, kalbi, ruhi, srri, melekelerimizi olgunlatra olgunlatra mutlak yaratcya yaklamak ve onun ahlak ile ahlaklanmak, Ona varmak , Onda fena bulup, Onunla baki olmamz uruna bizlere neler hibe etmemi? Bir damla suyu, bir molekl havay, bir zerre besin maddesini , her hangi bir elementin, bir atomunu yaratmaktan ne kadar aciz olduumuzun uuruna erersek VEHHABn yani mutlak ihsan eden, mutlak balayann hibesini az da olsa kavrarz. Evlad olmayan, evlat hibe edilmesinin; hasta shhat hibe edilmesinin; fakru zaruret iinde olan, servet hibe edilmesinin; havasz kalan, hava hibe edilmesinin; lde susuz kalp ta seraptan baka bir ey grmeyen, su hibe edilmesinin; alktan lmek zere olan, yemek hibe edilmesinin ehemmiyetini her halde kavrar ve VEHHABIN ihsannn uuruna eriir. Bu ismi vird edinen hibenin kymetini yoklukta deil varlkla kavrar. Elhasl Allah her eyi ama her eyi bize hibe etmi, varlmz srdrmemiz iin gkte ve yerde olan her eyi bizim emrimize vermitir. Hatta kendimizi bile kendimize hibe etmi ki, kemale erelim, olgunlaalm, insan- kamil olalm. Casiye suresi 13.ayette Allah Birde gkte ne var,
yerde ne varsa kendi katndan sizin hizmetinize verdi.phesiz ki bunda dnecek bir kavim iin ibretler vardr. Buyrulmutur. Dnelim uurlanalm,

kulluk uuruna erelim ve baka ayetlerde emredilen

83

ibadetlerle ve zikirlerle bu uurumuzu kemale erdirelim. nsan- kamil olalm. Hz brahim (as) diliyle Allahn bize buyurduu ;
Rabbim bana hikmet (ilim ve anlay) hibe et ve beni Salih kimselere kat ayet-i celilesinin srrnca hibenin uuruna ermemiz gerek.26/83 Rabbimiz bize hidayet verdikten sonra kalplerimizi saptrma, katndan bize rahmet hibe et3/8 Rahmet hibe et ki, hidayetimiz devam etsin,

doru yol zere istikametimiz devam etsin. Nihayet insan- kamil olalm. Sana erelim. VEHHAB ismini vird edinen Allahtan her trl ihsana her trl rahmete, berekete kavuur. Her eksiklii telafi olunur, kemlta doru mesafe kat eder. Kuran da hibe kknden tremi deiik sigalarla kullanlm yirmi be kelime eitli ayetler iinde kullanlmtr. Bunlardan biri melekler, biri de Peygamberimizin (A.S) muhatap olduu hanmlar iin kullanlmtr. Geri kalan 23 tanesi Allahn hibe etmesi ile ilgilidir. Bunlardan tanesi VEHHAB eklinde isim sigas ile gemektedir.
1 Rabbimiz bize hidayet verdikten sonra kalplerimi saptrma, katndan bize rahmet hibe et. nk sen ok ok HBE EDENSN. 3/8 2 Yoksa onlarn yannda ok stn olan, ok ok ba yapan Rabbinin Rahmet hazinelerimi var. 38/9 3 yle dua etti; - Ey Rabbim beni bala, bana yle bir mlk ver ki, benden sonra hi kimsede olmasn, muhakkak sen BTN DLEKLER VERENSN. 38/35

84

ER-RAZZAK RAZZAK: Faydalanacaklar eyleri veren manasnda (Razaka) kknden treyen RAZZAK insan, hayvan, bitki yani her trl canlya, yiyecek, iecek, giyecek ve kullanacak cinsinden faydalanacaklar her trl maddi ve i, ilim, irfan gibi her trl manevi deerleri bol bol ihsan eden, veren eklinde tarif edilir. RAZZAK ismi okluk ifade eden bir kelime yapsna sahiptir. Rzk kendisinden faydalanlan her eydir. Rzk deyince u hususlar bilmek gerekir ki RAZZAKI iyi kavrayalm. 1 Rzk veren RAZZAK sadece Allahtr. Ondan baka kimse veremez. Onun kestii rzk da kimse iade edemez. Allah(cc) bu hususta yle buyurur
Allah rzkn olan?67/27 keserse kimdir size rzk verecek

2 Rzk Allah tarafndan sade insanlara deil btn canllara verilir. Nitekim Ayet-i kerimede yle buyurulu. Yeryznde ne kadar canl var ise rzk
ancak Allah zerinedir.11/6

3 Allah rzk hi kimsenin hesaplamad, ummad yerden de verir. Ayet-i kerime

. Allah onu ummad yerden Rzklandrr.65/3 4 Allah rzk dilediine hesapsz olarak verir. Allah diledii kimseyi hesapsz olarak mzklandrr.3/37

5 Sadece boazdan geen ve kullanlp bitirilen deil, kullanlmak zere verilen her ey de rzk tr. Kullanlmayan, kullanlmayacak olan rzk deildir. Ayette yle buyruluyor: Onlara rzk olarak
verdiklerimizden bakalarna infak ederler.2/3-8/3Bakalarna verdikleri kendinin boazndan 14/31

gememesine ramen rzk olarak vasflandrlmtr.

85

6 Helal olan rzk olarak vasflandrld gibi, kendi irademiz, kendi niyetimiz, kendi fiilimizle haramlatrdmz da rzk tr. Size rzk olarak
verdiimizin temizinden helalinden yiyin.2/172-7/160

Ayet-i kerimeden anlaldna gre rzk olarak verilen temizi ve helalinin seilmesi emredilmi olup, haramna kirlisine iltifat edilmemesi tleniyor. 7 Ayrca Allahn verdiklerini biz de haramlatrrz. Nitekim ayet-i kerimede De ki: Baksanza, Allah sizin
iin nice rzklar indirdi, siz onlardan bir ksmn haram, bir ksmn helal yaptnz. 10/59

8 Allah rzk bakmndan diledii kimseyi, dilediine stn klar. stnlk Allahtan olup, bu hususta insanlarn hibir yolu yoktur. Allah rzkta bir
ksmnz, bir ksmnza stn kld. 16/71

9 Allah dilediinin rzkn geniletir, dilediine rzk darl verir. Allah kullarndan dilediine rzk
geniletir ve dilediine ksar. 29/62 28/82 30/37 34/36 39/25 42/12

RAZZAK ismi erifi fiili sfatlardandr. RAZZAK ismi erifini vird edinenlere hi ummadklar, hi beklemedikleri yerden ve de temizinden, helalndan yeteri miktar rzk verir. Rzkn hayrls verilir, faydals verilir. Darlktan ticari skntdan kurtarlr. ok olanndan daha fazla, bereketli olan verilir. Rzk elde etmek iin insann gayreti kendiliinden artar. Allah bize verecei rzka karlk bizden hi bir ey beklemez. Gene kendi olgunluumuz, kemalimiz iin kretmemizi ister. Zira kr bizde ycelik oluturur, vefa duygusunu gelitirir, kr kulluk duygusunu

86

olgunlatrr. RAZZAK ismini vird ile Allahn rahmeti, bereketi, ihsan bize inerken, kr bizi Allaha tar, Allaha gtrr. Rzk kelimesi Kuran da fiil, mastar, isim gibi eitli kelime kalplar ile 123 defa geer. Bunlardan alts rzk verenin okluu eklinde (Razkn) olarak, bir tanesi de RAZZAK olarak gemektedir. Maide (5),114 (22) hac, 58-(23)mminun, 72-(34) sebe, 39- (62) Cuma, 11 ayetlerinde Allah iin Rzk verenlerin en hayrls olarak gemektedir.Ayet; Dorusu bol bol rzk
veren, O ok iddetli kuvvet sahibi olan Allahtr.

unu belirtmek gerekir ki bundan nce anlattmz Vehhab ile RAZZAK arasnda bir mana yaknl vardr. Vehhab isminin kapsam daha genitir. Mesela az, burun, kan, cier vs Vehhabn vergisidir, ama RAZZAK isminin bunlarla alakas yoktur.Faydalandmz ve faydalanacamz her ey mesela meyve, sebze v.s hem RAZZAKIN hem Vehhabn vergisidir. Bunlarn btn insanlara faydalanlr klnmas Vehhabn, tek tek insana tahsis edilmesi RAZZAKn vergisidir. Mesela tat alma kabiliyeti Vehhabn, tat aldmz eyi her birimize tek tek vermesi RAZZAKn ve Vehhabn vergisidir. Yine mesela her trl yiyecek iecek, kullanlacak eylerin bizlere faydal olacak ekilde yaratlmas RAZZAKIN ve Vehhab n vermesidir. Vehhab ismi insanlar iin hem genel hem zel bir mana ifade ederken RAZZAK daha ok zel bir mana ifade eder, Elhasl her hibe rzk deildir, baz hibeler rzktr. Ama her rzk bir hibedir.

87

EL-FETTAH FETTAH: Amak, hkm vermek, zafer ihsan etmek manalarna gelen (Feth) kknden treyen ve dnyevi ve uhrevi her trl maddi, manevi kapy ap engeli kaldran, iki taraf arasnda adil olarak hkm veren, hkmeden, darlkta rzk, bolluk ve bereket kaplarn aan, insann i alemine alan rahmet kaplarn aan, savaanlarda dilediine yardm ve zafer kaplarn aan ekillerinde tarif edilmitir. Allah teala Hz. Gerek maddi gerekse manevi, gerek fiziki, gerek ruhi, gerek fizyolojik, sosyolojik, gerek psikolojik her trl mklleri, zorluklar zen aan mutlak FETTAH tr. A) Maddi, fiziki, sosyolojik, ekonomik, fizyolojik zorluklar halletmenin her ne kadar fiziki sebeplere yapp, fiziki engelleri ortadan kaldrmamzla mmkn olaca sylense de, manevi ve ilahi bir destek, bir rahmet, bir nusret mutlaka gereklidir. Sadece her trl maddi sebebe yapan, manevi hibir destek aramayan kimselerin hali pek zordur. Hem de ruhen, psikolojik olarak pek zordur. B) Manevi, ruhi, psikolojik, akli ve kalbi zorluklar , czi de olsa sebeplere yapmakla giderilse de, bu alanda FETTAHIN yardm, fethi, nusreti, rahmeti mutlaka daha ok hissedilir. Yeter ki istensin, yeter ki iten gelerek, yakar duygular ile istensin. Bu hususla ilgili ayetler nda FETTAHIN fiilleri unlardr: 1 FETTAH: Her trl dnyevi ve uhrevi kaplar ap mklleri zen. Nitekim ayette; zerlerine her eyin kaplarn atk. 6/44 denmektedir.

88

2 FETTAH: Bereket kaplarn ap, insanlar darlktan, skntdan, ticari, ekonomik zorluktan kurtaran. Allah yle buyurur. Muhakkak ki zerlerine yerden ve gkten bereketleri aandr.7/96 3 Savalarda dilediine zafer ihsan eden yardm kaplarn aandr. Biz gerekten sana apak bir zafer verdik48/1 zaferle ilgili 48/18 4/141 5/52 61/13 110/1 ayetleri de mevcuttur. 4 Hkm veren,her iki taraf arasnda hkmeden. Ey Rabbimiz bizimle kavmimiz arasnda sen hak olan hkmet7/89 dier ayetler 26/118 34/26 5 FETTAH : Rahmet kaplarn ap insanlarn i ve

d varlklarn, bilhassa gnl alemlerini rahmete gark edendir.Ayet;

Allah insanlara Rahmetinden her neyi aarsa, artk o rahmeti tutup durduracak yoktur.35/2 6 FETTAH: Gayb aleminin yani gzle grlmeyen,

insanlarn mahedeleri dnda bulunan btn manevi, ruhi, kalbi, srri zenginliklerin anahtarn kendinde bulundurandr. Gayb n anahtar Allahn
katndadr. Onlar ancak Allah bilir. 6/59

FETTAH ismi erifini vird edinenler zamanla ok byk manevi destek grrler. Her trl glkleri zlr, kalb gzleri alr, manevi ykseli gerekleir. Kuran- Kerimde eitli kelime trlerinden olup(Feth) kknden treyen 38 kelime gemektedir. Bunlarn be tanesi Allaha ait fetihle alakas olmayp, tamam ile insanlarn davranna aittir. Bir tanesi aanlarn, en hayrls olarak oul kullanlr. FETTAH olarak bir ayette geer ve hkm veren manasna kullanlr.
1 De ki Rabbimiz bizi bir araya toplayarak sonra da gerek hkm ile aramz ayracaktr. O HKM VEREN ASIL HAKMDR. Verdii hkm bilendir. 34/26

89

EL-ALM ALM: lim kknden tremi olup zaman ve mekana bal olmadan, gizli ak, insanlar tarafndan alglanan, alglanmayan, kk byk, ezel ile ebet arasnda gemi-gelecek, olmu-olacak her ne kadar ne varsa tamamn mutlak olarak ve hakkyla bilen eklinde tarif edilebilir. Alm imsi de mbalaa sigasndandr. Bu isim Allahn ilim sfatndandr. Alm mutlak olarak, sonsuz ve snrsz bilen demektir. Allaha ALM denir ama insanlarn bilenine lim denir. nsanlar Alm olamaz, limin ilmi snrldr, artar eksilir. Bu bakmdan Allaha lim denmez ancak lim tamlama ile kullanlr. Gayb bilen Allah demek gibi. Allaha Alm denir. nsanlarn ilimleri derece derecedir. Kimi az bilir kimi ok. Her ok bilenden daha ok bilen vardr. Daha ok bilenden, en ok bilen vardr. Bunlarn derecelerinin stnde sonsuz bilen, mutlak bilen vardr, ite O ALMDR. Nitekim Allah ayette yle buyuruyor.
Biz dilediimizi derecelerle ykseltiriz, her ilim sahibinin stnde daha ok bir bilen vardr. Mutlak bilen de Alm olan Allahtr.12/76

ALM hakknda snrlda olsa bir bilgi edinebilmek iin ayetler nda u hususlar belirtmek gerekir. 1 Allah (cc) gkte ve yerde olan her eyi, onlara ait btn srlar ve insanlarn alglamalar mmkn olmayan yanlarn bilir. Bu hususla ilgili ayetler:
De ki Kuran gklerde ve yerdeki btn srlar bilen indirdi.25/6- 49/18 Muhakkak ki Allah gklerin ve yerin gaybn (mehuln) bilir. Bu konu ile ilgili dier ayetler : 3/29 5/98 22/70 29/52 49/16 58/7 64/4

90

2 Allah gkte ve yerde olanlarn atomdan daha kn, atomun paralarn, yapsn, bildii gibi en byn galaksileri, kara delikleri el hasl btn astronomik varlk ve olaylar bilir. Mikro fiziin konusuna girenleri de henz girmemi olanlar da, astronominin tespit ettiklerini de edemediklerini de bilir. Nitekim Allah yle buyurur:
Ne yerde ne gkte zerre (atom) arlnca hibir ey Rabbinizden gizli kalmaz; Ne bundan yani atomdan daha kk, ne de daha byk.10/61

Grld gibi ayette atomdan (zerre) daha kkten sz edilmektedir. Bu ifade atomun elektron, ntron, proton gibi paralarn ve atomun iine de depolanan enerjiyi ihsas ettiriyor. te Allah 14 asr evvel, bugn az miktarn bilebildiimiz mikro alemden bahsederek ALM srrndan bir kesit sunuyor bize.
3 Allah gizlediklerimizi de akladmz da, iimizin srrn da bilir Allah sizin i varlnz da d aleminizi de bilir. Bu hususla ilgili ayetler: 2/77 5/99 16/19 16/23 20/7 21/110 22/76 24/29 27/25 47/26 64/4-6/3 4 Allah nefislerde olan , kalbimizde olan, srrmzda olan bilir. Ayetler: Allah onlarn kalplerinde olan bilir . Ve 5/7 Muhakkak Allah btn gslerin esrarn tamam ile bilir. Bununla ilgili ayetler: 2/235 4/63 33/51 3/154 5/7 8/43 11/5 31/23 35/38 39/7 67/13 27/74 28/69 5 Allah her eyin ncesini de sonrasn da bilir. Ayetler: Allah onlarn geleceklerini de gemilerini da bilir.Kullarn ilimleri ise asla bunu kavrayamaz. 2/255 21/28-20/110

91

6 Allah gizli yerde de olsa yaptnz her eyi bilir. Ayet: phesiz Allah yaptnz her eyi bilir. Dierleri:16/91- 42/25 29/45 7 Allah her hamile olann tadn, kaderini,

huyunu, ahlakn, fiziki, fizyolojik ve psikolojik yapsn bilir. Allah her dii neye gebe kalacak ve de kalr onu
bilir. Rahimlerin ona neyi eksik ve neyi ziyade edeceini bilir. dedikten sonra Allah katnda her ey bir l iledir13/8 buyurur. Yani yumurtann,

spermann, kromozom ve genlerin hangi zelliklerde olduu, ocukta ne gibi karakter zellikleri husule getirecei Allah tarafndan bilinir. Dier ayetler:31/34 8 Allah yere giren ve ondan kan bizim bilmediklerimiz de dahil bilir. O yere gireni ve yerden
kan, gkten ineni ve ona ykseleni hep bilir.34/2 Dier ayet 57/4 9 Allah her yarattn bilir. Allah her yaratlan bilir, tamam ile bilir. 36/79 10 Allah bizim bilmediimiz her eyi bilir. Olurya bir eyi sevmez,istemezsiniz o sizin iin hayrldr. Bir ey de sizin iin erli olduu halde onu sever istersiniz. Bunu Allah bilir siz bilmezsiniz. 2/216 dier ayetler 2/232 24/19 11 Allah bizim alglayamadmz Gayb alemini imde olan her eyi sen bilirisin, fakat ben bilir. senin zatnda olan bilmem, nk sen gayb (bizim alglayamadmz) bilirsin. 5/116 dier ayetler 5/109 9/78 12 Kyametin zamann O bilir, bakalar bilmez. Kyametin ilmi muhakkak ki Allah katndadr. 13 Elhasl Allah evet, Alm olan Allah her eyi bilir, bilmedii hibir ey yoktur. Allah her eyi mutlak olarak bilir.5/97 Dier ayetler 8/75 9/115 24/64 29/62

92

14 Bilmedii hibir ey yoktur. yle ya yaratan hi bilmez mi? Yaratan hi bilmez mi?67/14

Bu ismi lahiyi vird edinenlerin ahlak dzelir, huyu gzelleir, ilmi abalar artar, geliir, ilmi almalarnda bir kolaylk bir hafifleme husule gelir. Kuran- Kerimde isim sigas ile yani ALM eklinde 153 ayette tekrarlanmaktadr. Biz bunlar konumuzun hacmine sdrabilmek iin beraber getii dier isimlere ve ok kullanlan baz fiillere gre tasnif ettik. Bunlardan Semi ismi ile 32 ayette, Hakim ismi erifi ile 36 ayette, Vasi ismi ile 7 ayette, Aziz ile 6 ayette, Habir ile 4 ayette, Kadir ile 4 ayette, Halim ismi erifi ile 3 ayette, ekr ile 2 ayette, Fettah ile 1 ayette geerken yaln tek bana 8 ayette gemektedir.19 yerde ( Biklli eyin Alim) (her eyi bilen) olarak 4 ayette ( Alim-n bizzalimin), 4 ayette ( Bima tamelune alim) olarak gemektedir. ( Alim-n bil mfsidin) 1, (Alimn bil-muttakn) 2 ayette kullanlmtr.( Alimn bi zats-sudur) 12 ayette, ( Alim n bima yefalun) 2 , ( Alim-n bima yamelun) 1, ( Alim-n bima yasnaun) 1 , ( Biklli halkn Alim) ve ( Hallak un Alim ) 2 ayette gemektedir. Biz bunlara birer rnek verip dier ayetlerin, ayet numarasn vereceiz.
1 Muhakkak sen HAKKI LE BLENSN stn hikmet sahibisin. 2/32 dier ayetler 4/26 6/83 6/139 8/71 9 6/128 /15 9/28 9/60 9/97 9/106 9/110 12/6 12/83 12/100 15/25 22/52 24/18 24/58 24/593 27/19 43/84 49/8 51/30 60/10

93

66/2 4/11 4/17 4/24 4/92 4/104 4/111 4/170 33/1 48/4 76/60 2 Hakikaten sen bizi iiten ve MUTLAK BLENSN. 2/127 dier ayetler 2/137 2/181 2/224 2/227 2/244 2/256 3/34 3/35 3/121 5/76 6/13 6/115 7/200 8/17 8/42 8/53 8/61 9/98 9/103 10/65 12/34 21/4 24/21 24/60 26/220 29/5 29/60 41/36 44/6 49/1 4/148 3 phesiz ki Allah, mafireti geni, MUTLAK BLENDR. 2/115 dier ayetler 2/247 2/261 2/268 3/73 5/54 24/32 4 Muhakkak O Azizdir, ALMDR. 7/78 dier ayetler 6/96 36/38 40/2 41/12 43/9 5 phesiz ki Allah ALMDR, Habir dir. 31/34 dier ayetler 49/13 66/3 4/53 6 Muhakkak Allah her eyi BLR, her eye gc yeter. 16/70 dier ayetler 30/154 42/50 35/44 7 Allah ALMDR, Halimdir. 4/12 Dier ayetler 22/59 33/51 8 Muhakkak Allah mkafat verendir, ALMDR. 2/158 4/147 9 O hkm veren asl hakim ve verdii hkm BLENDR. 34/26 10 Muhakkak Allah onu bilir. 2/215 dier ayetler 2/273 3/92 12/50 4/39 4/70 4/127 15/10 11 O her eyi hakkyla BLENDR. 2/29 dier ayetler 2/231 2/282 4/176 5/97 6/101 8/75 9/115 24/35 - 24/64 29/62 42/12 49/16 57/3 58/7 64/11 33/40 33/54 48/26 12 Allah zalimleri Y BLR. 2/95 dier ayetler 2/246 9/47 62/7 13 Allah fesatlar hakkyla bilir.3/63 14 Allah muttakileri ok iyi bilir. 3/115 (9/44) 15 Allah yaptnz bilir. 2/283 dierler ayetler 16/28 23/51 24/28

94

16 nk O gslerin sahip olduunu ok iyi bilir. 67/13 dier ayetler 3/119 3/154 5/71 8/43 11/5 31/23 35/38 39/7 - 42/24 57/6 64/4 17 Allah yaptklarnz ok iyi bilir. 10/36 ( 24/41) 18 Allah onlarn ne yapacaklarn ok iyi bilir. 12/19 19 O her eyi yaratandr, BLENDR. 36/81 (15/86) 20 Allah onlarn yaptklarn bilir. 35/8 21 O her yaratlan tamam ile bilir. 36/79

95

EL-KABID KABID : Kullarn skan, onlara darlk veren. Bu darlk, bu sknt fertlere de toplumlara da verilen, ticari, ekonomik, ve sosyal grnml olabilir. Bu darlk kalbin, iin, maln, rzkn, rahmetin, bereketin daraltlmas olabilir. Allahn (cc) kullarn skmas, daraltmas, biz insanlarda olduu gibi, keyfi ve hissi deil, ilahi hikmetlerin bir gereidir. Eer keyfi, hissi olsa idi zulm olmu olurdu. Haa! Allah zulmetmekten mnezzehtir. Nitekim Allah: Allah onlara zulmedecek deildir
lakin onlar kendi kendilerine zulmediyorlar. (9/7029/40 30/90 16/118) buyurarak hi kimseye

zulmetmediini, insanlarn ancak kendilerine zulmettiini ifade eder. Kendi daha iyi bilir ya, Allah insanlara u sebeple darlk verip onlar skar; 1 nsanlarn iledikleri ktlkler, bakalarna hakszlk ve zulmetmek, hak ve hakkaniyete riayetsizlik gibi sebeplerle, gerek ruhi, gerek shhi, gerek ticari, ekonomik vs skntlar, darlklar verir. Bu keyfiyet btn insanlar iindir. Ayeti kerimede Allah ;
Onlara iledikleri getirecektir.39/51 buyurur. ktlkler musibet

u ayet-i kerimede bu husus daha ak ve net olarak ortaya konmaktadr.

Allah bir ehri ibret rnei yapyor ki, O ehir emniyet ve huzur iinde bulunuyordu. Oraya her ynden bol bol rzk geliyordu. Nihayet o ehir halk Allahn nimetlerine nankrlk etti. Allah da ehir halkna yaptklar yznden alk ve korku elbisesini tattrd. 16/112

96

2 nananlara , imtihan etmek, bu imtihan sonucu, kazananlarda sabr, kr, tevekkl, teslimiyet ve rza gibi stn duygular oluturup olgunlatrarak, kemale erdirip, ruhi ycelik ve stnlklere ulatrmak iin darlk verir. Nitekim bu hususta Allah yle buyurur.
Ey mminler sizi biraz korku, biraz alk, birazda mallardan, canlardan ve retimlerden yana eksiltme ile and olsun imtihan ederiz. Sabredenleri mjdele, Onlar O kimselerdir ki kendilerine bir musibet geldii zaman Biz Allaha aitiz ve Ona dndrleceiz derler. 2/155,156 te sabr, ite teslimiyet, ite rza.

3 Bizim hi bilmediimiz ve asla da bilemeyeceimiz ilahi hikmetler gerei insanlara darlklar verip onlar skar, mlk kendinindir. Hi kimseye zulmetmez ama mlknde hikmeti icab dilediini yapar. Kim bilir bu sk ve daralt belki varlk aleminin dengeleri gerei byledir, Allah bilir.
De ki eer Allah size bir zarar dilerse veya bir fayda dilerse artk onun dilemesinden sizi kim koruyabilir. 48/11 Baka ayet 39/38

Grld ve ayet-i kerimelerden anlald gibi Allah kullarn daraltr, skar. Tm insanlara da den bu skntlar zerinde dnp, aczinin idrakine erimek ve mutlak gc aramak olmaldr. nananlara den ise sabretmek, kretmek, tevekkl etmektir. Hele hele teslimiyet gsterip de Rza makamna varanlara ne mutlu. Bunlar; En gzel vekil olarak
bize Allah yeter. Demeli Allah kendilerinden raz olmu, onlar da Allahdan raz olmular. Bu en byk Ayet-i celilesinin srrna nailiyettir, zaferdir.

ulaabilme gayreti iinde bulunmaldr. KABID kudret ve fiili sfatlardandr. Bu ismi celili ehil olanlar vird edinmelidir. KABID isminin kt maksatlara alet edilmeye

97

kalklmas, kullanan iin de son derece tehlikelidir. Bu ismi celil duadan ok zikir maksadyla ve bast ismi ile birlikte okunmaldr. Kabd ism-i celili Kuran- Kerimde isim sigas ile hi gemezken aadaki ayet-i kerimede grlecei gibi (daraltr) manasna fiil olarak sadece bir yerde Allah iin kullanlmaktadr.
1 Allah kimini daraltr, kimine genilik verir. Siz Ona dndrleceksiniz. 2/245

98

EL-BASITU BASIT : Kuran- kerimdeki ayetler nda Rzk genileten, rahmet ve bereketini insanlara yayan, insanlarn ruhi ve bedeni kabiliyetlerini gelitiren, onlara geni imkanlar veren, ilimlerini geniletip, cisimlerini glendiren eklinde manalandrlabilir. BASIT ismi Kuranda, Allah (cc) hakknda isim sigas ile hi gememektedir. Fiil ve baka kalplarda 15 defa gemektedir. Bunlardan on tanesi rzk geniletmek manasna fiil olarak kullanlmtr. Bir ayette mefulsz yani yklemsiz olarak geni erevede daraltan,skan manasndaki Kabd ismine esas olan fiil ile birlikte kullanlmtr. Burada her trl daraltp, skmaya yani ruhi, hissi, kalbi, ekonomik, ticari daralmaya alternatif olarak genileten, bollatran manasna kullanlmtr. Burada unu ifade etmek gerekir ki, kelamda, tasavvufta BASIT ism-i erifi KABIT ism-i celili ile birlikte kullanlmtr hep. Kuran da ise rzk genilii veren manasndaki yebsudu kelimesine kart olarak yakbidu deil de yakdiru (daraltt) ifadesi kullanlmtr. Nitekim aadaki ayetlerde grlecektir. Bir ayette bu fiil Allahn bulutlar gkte yayp geniletmesi manasnda, bir ayette insanlara lim ve cisim bakmndan stnlk verme manasnda ve yine bir ayette yaratp ta stn klmak manasna kullanlmtr. Baka bir ayette de Allahn cmertlii manasna kullanlmtr. yle ise Kuranda BASIT ismi erifine esas olan fiil daha geni manalarda kullanlmakla beraber en ok insanlarn rzkn genileten yayan bollatran manas n plana karlmtr.

99

Daha nce anlattmz Kabd ismi celili Allahn adaletinin, Bast ismi erifi ise Allahn (cc) fazl ve kereminin, rahmet ve bereketinin kullar zerindeki izdmlerini gerekletirir. Kul Allahn kabzna sabredip kretmeli, bastna kredip sabretmeli. Yani Allahn verdii darlktan mitsizlie dmeden sabretmeli ve haline kretmelidir. Verdii bollua, genilie kredip marmadan, ar ve yakksz hareketler yapmamak iin sabretmelidir. Fiili sfatlardan olan BASIT ismini vird edinenlerde rzk darl olmaz. Kalp darl olmayp her hususta geni ufuklu olurlar. Kalplerinde masivadan ok ilahi muhabbet yerleir. Ehli halden bir zat ibadette huunu kaybeden haramlar terk etmekle beraber YA BASIT okumaya devam etmelidir. buyuruyor. Ayetler
1Eer Allah kullarna bol bol verseydi muhakkak yer yznde azar, taknlk ederlerdi. Fakat Allah rzk diledii bir miktarda indirir. 42/27 2 Allah daraltr ve geniletir.Ona dneceksiniz. 2/245 42/12 3Rabbn dilediine rzk geniletir ve daraltr. 4Vay demek ki Allah diledii kimsenin (kullarndan) rzkn geniletiyor ve daraltyor. 28/82 5 Allah diledii kimsenin rzkn geniletir ve daraltr. 13/26 dier ayetler 30/37 39/25 6 Allah kullarn diledii kimseye rzk geniletir ve ona daraltr. 29/62 7 De ki phesiz Rabbn kullarndan dilediinin rzkn geniletir ve daraltr. 34/39 8 Allah Odur ki rzgar gnderir de bir bulut kaldrr o bulutu gkte yayar 30/48 9 De ki phesiz Allah Onu zerinize seti ve onu ilminde ve cisminde stn kld 2/247 10 Dnn ki Allah sizi Nuh kavminden sonra halifeler yapt ve sizi onlardan stn kld. 7/69

10

EL-HAFID HAFID : Alaltan, bir eyi bulunduu yerden indiren, mevkiinden dren manasna gelmektedir. Maddi llere gre Allah yeri ge, arz semavata gre alak halk etmitir.Manevi alemde cehennemi cennete nazaran, insanlarn yneli ve rabetleri bakmndan aa yaratmtr. Yine blisi , Adem(as) secde etmedi diye meleklerin bulunduu stn makamlardan eytani mertebeye HAFID ismi celili ile alaltmtr. Adem (a.s) cennetten dnyaya Allahu alem HAFID isminin tecellisi ile indirmitir. Ancak Adem(a.s) n indirilii eytann makamndan kovuluu gibi deildir. Zira Allah (cc) (kendi en iyisini bilir) eytanda tecelli eden HAFID ismi ile birlikte ileride inceleyeceimiz MZL (zelil edici, ereften itibardan drc, haysiyetten mahrum edici) ismi celili de tecelli etmitir. Zira iblis Allaha (cc) itaatsizlii bilerek ve isteyerek yapm isyan etmitir. Bu gr kuvvetlendiren ayeti kerime: Allah eytana hitaben yle buyurur. Hemen in oradan (cennetten) sana cennette kibirlenmek gerekmez. dedikten sonra ayetin devamnda 7/13 Hadi k, nk sen hor ve baya kimselerdensin buyurur ve ayn surenin 18. ayetinde yle buyurur Ayplanm ve Rahmetten kovulmu olarak k 7/18 Adem (AS) da ise HAFID ismi celili tecelli etmi olup Mzil ismi celili tecelli etmemitir. nk Adem (AS) bilmeden aldatlarak istenmeyen fiili ilemi olup, cennetten indirilmesine ramen eref, itibar ve haysiyeti elinden alnmamtr. stelik tevbe ettii iin affedilmitir. Nitekim ayette birbirinize dman olarak inin 2/36 dedikten sonra yle buyuruyor Allah
Derken Adem Rabbinden bir takm kelimeler ald,

10

Ona yalvarp tevbe etti, O da tvbesini kabul buyurdu 2/36 buyurmakla bu hususa k tutmutur.

Dier taraftan dnya hayatnda ve sosyal hatta HAFID ismi celilinin tecellisini gryoruz. nsanlardan siyasi bakmdan st makamlarda bulunanlar aa indirdii, ekonomik bakmdan gl olanlar gszler mertebesine drd ok grlen olaylardr. Baz kimseleri onlarda var olan dnya hrslarn tatmin edip, dnyaya taptrarak alaltr. Bazlarn da ar dkn olduklar ehvetlerini tatmine imkan salayarak alaltr. Tabii bu alaltma ve drme olay, kimi insanlarn kendi davranlar yznden hak ettikleri iin, kimi imtihan icab, kimi de ilahi hikmet gerei olmaktadr. Bu indirili ferdi alanda olduu gibi sosyal planda da gerekleir. Bakarsnz ki son derece gl, stn bir toplum, bir devlet bir gn HAFID ismi celilinin tecellisi ile zayflar, klr belki yklr. Devletlerde byk ekonomik kler, siyasi tkeniler tarihte ve gnmzde az deildir. Kuran- Kerimde Allaha (cc) mahsus olmak zere HAFID kelimesi ve onun kendisinden tredii kelime ekilleri hi gememektedir. Sadece Peygamber ( S.A.S ) iin iki ayette mminlere merhamet gstermesi manasnda; bir yerde de mminlerin ana-babalarna efkat gstermeleri manasnda kullanlmtr. Ancak vaka suresinin 1,2,3 ayetindeki kyametin kafirleri cehenneme alaltaca, mminleri cennete ykseltecei ifade ediliyor.Bu ayette geen cehenneme alaltclk, cennete ykselticilik keyfiyetinin kyametin deil Allahn bir fiili ve ii olduunu belirten mfessirler vardr. Bu ismi tek bana vird edinmek yerine mukabili olan RAF ismi erifi ile dengelemek lazmdr.

10

ER-RAF RAF : Hafd ismi celilini dengeleyen ykselten, st makam ve mertebelere karan manasna gelen bir ismi eriftir. Cenab- Allah gkleri yere nispetle ykseltmi, cenneti cehenneme nispetle stn klm, insan dier varlklardan daha st dereceye karmtr. Ahireti dnyaya gre yceltmitir. nsanlarn da bazlarn siyasi bakmdan ykseltmi, bazlarn ekonomik ve sosyal mertebede ste karmtr. Kimi insanlar ilim bakmndan ykseltirken, kimi insanlar yksek manevi mevkilere ve makamlara kaldrmtr. Manevi makamlarn yceltip makamdan makama iletmitir. Kimine peygamberlik verir en st makama ulatrr. Kimi peygamberleri de kiminden stn klar, peygamberliin daha st derecelerine ykseltir. Elhasl hikmetinden sual olunmaz, kiminden dnya hrsn, ehvetini, iddetini yok ederek kiiyi ykseltir. Kiminden tamah, cimrilii, dmanl, kini, nefreti yok ederek stn ahlaki derecelere ykseltir. Allah diledii kimseyi diledii ynden ykseltir. Ayetler nda Allahn RAF isminin alakal olduu hususlar maddeleyelim; 1-Allah semay ykseltir. Bizim gremeyeceimiz direklerle ( yer ekimi) ayakta tutar. 13/2
Allah gkleri, grdnz ekilde direksiz olarak veya grdnz bir direk olmakszn (ekim kuvveti) ykseltmitir. 55/7

2 nsanlardan kimini peygamber yaparak ykseltmi, peygamberlerden kimini de kimine stn klmtr.
drisi de yksek mekana ykseltti19/57

10

Peygamberimize (S.A.S) hitaben Senin ann ykseltmedik mi?94/4 diyerek Onun ann erefini ykselttiini ifade etmektedir.Ayrca Bu peygamberlerin bir ksmn kendine verilen zelliklerle dierlerinden stn kldk.. bazlarn da dereceler bakmndan Allah ykseklere karmtr.2/25

3nsanlarn kimini sosyal, ekonomik, fiziki yap vs bakmndan st dereceye ykseltmitir. Ey mminler
( veya insanlar) Allah O dur ki sizi arzn halifeleri yapt ve derecelerle kiminizi kiminizin stne kard. Sizi verdii eylerde imtihan etmek iin bunu yapt. 6/165 4 Allah kimilerini iman, kimilerini ilim bakmndan ykseltendir. Allah iman edenlerinizi ykseltir, kendilerine ilim verilenler iin dereceler vardr. . 4/16 5 Bazen da sa da (a.s) olduu gibi, onu cismen

ykseltip katna alr. Hz. Peygamberde mira olaynda olduu gibi telerin tesine hem ruhen, hem cismen ykseltir de Ar alay, sidretil mntehay temaa ettirip geri gnderir 6Elhasl Allah diledii her kimseyi, diledii her Biz dilediimiz kimseyi bakmdan ykseltir.
derecelerle ykseltiriz. 6/83-12/76

Bu ismi erifi vird edinenlerde gven duygusu kuvvetlenir, manevi derecelere aid yksek duygular geliir. Her bakmdan ykselme gerekletirilir. Kuran da Ref kknden tremi eitli sigalardaki kelimeler 25 yerde kullanlmtr. Bunlardan 8 tanesi dorudan Allahn yceltmesi ile ilgilidir. Bir ayette Rafi olarak, baka bir ayette Refi olarak ayn manaya kullanlmtr.
1 Ya sa ....... seni kendime ykselteceim. 2 O, dereceleri ykselten, arn sahibidir. 40/15

10

EL-MUZ MUZ : stn klan, gl klan, eref, itibar, haysiyet kazandran manasna bir fiili isimdir. Allah dilerse sosyal mevkii, ekonomik durumu ne olursa olsun kulunu erefli, itibarl klar stn hale getirir. Bir bakarsnz ki bir fakiri, bir zenginden ok daha erefli, ok daha itibarl klar. Pek mtevaz seviyedeki bir kulunu ok siyasetiden, ok brokrattan daha itibarl klar. st seviyede bulunan kimselerden dilediine de itibar, eref ve haysiyet kazandrr. nsann stn klnmas, gl klnmas, erefli klnmas, nasl olur? nsann i aleminin stn deerlerle kurulmas, ufkunun genileyip, kalp gznn, basiretinin almas ile ve dnya menfaatine, hele hele haksz olan menfaate, ehvete iltifat etmez hale getirilmesi ile olur. Allahn MUZ ismi ile izzetlendirilmi insan, basit alelade hislere esir olmaz. Hak ve hakikate bal, kadir kymet bilir, kendini stn grmez. Kibir, gurur, benlik, bencillikten tamamen uzak, ekonomik ve sosyal durumu ne olursa olsun mtevaz ama gl ve vakur bir hayat srer. Bu bakmdan bu kimse Muiz ismi erifine mahzar olanlar katnda, erefli, itibarl, haysiyetli olur. Mzil ismi kendilerde tecelli edenlerin nazarnda da saknlr ve sayg ile kark korkularna muhatap olur. Dtan ona

10

deer vermeyip ktleseler bile ilerinde ona sayg ve hayranlk duymaktan kendilerini alamazlar. Burada unu unutmamak gerekir ki bu gn sosyal hayattaki eref ve itibarn temelinde kiinin stn ahlaki ve manevi yaps yoktur. Aslnda mtevaz kimse kibirli ve gururludan, fakir ama cmert kimse zengin cimriden, dierkam kimse bencilden, dost canls kimse dmanlk, kin ve nefret dolu kimseden, az bilip bildiini yaayan, ok bilip tersini yaayandan, insana sayg duyan onu hor ve hakir grenden, drst kimse, aldatan hilekar kimseden, elhasl ahlakl, faziletli faziletsizden daha erefli, daha itibarl, daha stn olmaldr. Toplum hak eder de Allah toplumlara MUZ ism-i erifi ile tecelli ederse o da olur. Ama bugn btn bu manevi ve ahlaki deerlerin yerini ekonomik ve siyasi g almtr. Ekonomik ve siyasi bakmdan gl olan erefli(!), itibarl(!) saylmaktadr. tibarl sayanda itibarszdr aslnda, itibarl saylan da. Toplum bunu hak ettii iin Allah bunlarn ykselmelerine imkan vermitir. Ama Allah bunlara hibir zaman MUZ ism-i erifi ile tecelli etmez. Olsa olsa bunlara Mzil ismi tecelli eder de erefsizlerin birbirlerine eref bahettikleri bir toplum dzeni kar karmza. erefi, erefsize, erefsizin bahettii bir toplum, bir dnya. erefsizliin adn eref koyarsanz eer, btn erefsizler birbirlerine, btn izzetsizler birbirlerine itibar gsterirler. Ayetler nda insann izzeti; 1Allah Azizdir, MUZdir, diledii kullarna izzet verir.
Allah dilediini aziz, dilediini zelil klar. 3/26

2Btn izzet ve eref Allahn dr, stnl, erefi, itibar Allah kazandrr.

kullarna

10

 Ey Resulm kafirlerin sz seni mahzun etmesin. Muhakkak ki izzet hep Allahn dr. Allah mutlak iitici mutlak bilicidir. 10/65 Her kim eref ve kuvvet isterse, btn izzet Allahn dr. 35/10

3nkarclar, izzetsizler kendilerinde izzet ve eref vehmederler. Onlarla birlik olmak, onlar dost edinmekle insan ereflenmez.
Sonra da bann stne o kaynar su azabndan dklr. Sonra ona yle denir Tad bakalm nk sen, zannnda kavminin arasnda erefli ve iyi bir kimse idin.44/49 O mnafklar ki, mminleri brakarak kafirleri dost ediniyorlar, izzet ve erefi onlarn yannda m aryorlar? Halbuki btn izzet Allahndr.4/139

4zzet Allahn, Onun Resulnn ve mminlerindir.

Kuvvet ve stnlk Allahn, Resulnn ve mminlerindir; fakat bunu mnafklar bilmezler.63/8

Muiz ismi Kuran da isim sigas ile gememektedir. Muiz isminin imdiki zaman hali ile bir yerde gemektedir. O da bir numaral ktaki ayettir.

10

EL-MZL MZL : sm-i celili alaltan, gsz ve aciz duruma dren, hor ve hakir klan, eref, itibar ve haysiyeti yok ede manasndadr. Muiz ism-i erifinin kartdr, fiili sfatlardandr. Allah diledii kulunu, makam, mevkii, ne olursa olsun, hak ettii ve layk olduu zaman hor ve hakir klar, aciz duruma drr, haysiyet ve erefini yok eder. ster sahip olduu imkanlar yok ederek, isterse zengini zenginlii ierisinde, fakiri fakir halinde, makam sahibini bulunduu seviyede hor ve hakir, erefsiz, itibarsz ve haysiyetsiz klabilir. MZL ism-i erifinin tecellisi ile ehvetinin esiri olan kullarn isterse alaltr. Dnya varlk ve servetine tapan insanlar hor ve hakir hale getirebilir. Kabd, Hafd isimleri insanlara baka sebepler yannda imtihan iin de tecelli ettii halde, MZL ismi eref, haysiyet itibar ksaca ahlaki manas ile imtihan maksad ile tecelli etmez. nk zelil olan adam ahlaksz adamdr. Allah ahlakszl yasaklamtr. Yasaklad ile imtihan etmez Allah. Bu ismin gerei, olsa olsa insanlar, hak ettii iin cezalandrmak maksad ile yaplr. Muiz ismi Allahn (cc) fazl ve rahmetinin bir gstergesi iken MZL adlinin bir grntsdr. Yoksa kula zulmettiinden (haa) deil. Burada unu belirtmeliyiz ki Allah(cc) kullarna hep adaleti ile tecelli etmez. Adlinden ok daha fazla Ltfu ile merhameti ile tecelli eder. Eer Allah (cc) bize hep adaleti ile tecelli etse bir Allah dostunun dedii gibi yanardk. Zira hak edenlerimizin okluundan, Kahhar, Kabd, Hafd, Mzil, Dar isimlerinin tecellisi o kadar ok olmal idi ki. Halbuki bu isimlerinin

10

tecellisini, hem de btn iddeti ile tecelli etmesini hak etmemize ramen; ( dikkatle incelersek grrz) Allah (cc) bize Rahman, Rahim, Selam, Mmin, Gaffar, Vehhab, Razzak, Fettah, Bast, Muiz, Latif,, Gafur, ekur,, Hafiz, Kerim, Mcib, Vedud, Afuv . gibi sevgi merhamet, efkat ve ltuf ifade eden isimleri ile tecelli ediyor her zaman. Bazen az da olsa kullarnn lehine olarak adaletinin, bazen da uluhiyyetinin gerei Kahhar, Kabd, Hafd, Mzil, Dar gibi isimleri ile tecelli ediyor. Zaten Esma-i Hnsann tamam incelendii zaman grrz ki Allahn korku ifade eden isimleri 99 un iinde ancak be tane civarndadr. Ama sevgi, efkat ve merhamet ifade eden hemen hemen geri kalann tamamna yakndr. te yandan korku ifade eden isimleri hemen kart ile dengelenmitir de. Hafd Rafi ile Kabd Basd ile Mzil Muiz ile Dar Nafi ile dengeye getirerek kullanlmtr. stelik bu iftleri beraber okumak dstur haline gelmitir. Ayetlerde Mzil ismi ile ayn kkten treyen kelimeler ylece kullanlmtr. Zaten ayetlerde isim sigas ile Mzil hi gememi, sadece bu ismin imdiki zaman fiili halinde bir yerde gemektedir. 1 Allah aciz deildir ve acizlikten dolay bir yardmcya ihtiyac yoktur.
yle de Evlat edinmeyen mlknde orta bulunmayan ACZLKTEN tr bir yardmcya ihtiyac olmayana Hamd olsun Onu noksanlardan ycelte ycelt. 17/111

2 ZLLET insanlara, Allahn (cc) ayetlerini inkar ettikleri, Peygamberleri ldrdkleri, isyan etmeleri ve ar gitmeleri sebebi ile verilir.

10

 Onlarn zerine horluk ve yoksulluk yklendi ve Allahdan bir gazaba da uradlar. Bu Allahn ayetlerini inkar ettiklerinden ve haksz yere Peygamberleri ldrdklerinden idi. Evet bu isyan etmelerinden ve ar gitmelerinden idi. 2/61, 3/112

3Allaha iftira edenlere aalanmak ve horluk verilir

Muhakkak ki buzay tanr edinenlere, Rablerinden bir gazap ve dnya hayatnda bir HORLUK eriecektir. te biz Allaha iftira edenleri byle cezalandrrz. . 7/152

4 yilik eden, iyi davranan kimselere HORLUK yoktur. Gnah ieyip bakalarna ktlk edenlere ZLLET vardr.
Gzel amel ileyenlere gzellik ve daha fazlas da vardr. Onlarn yzlerine ne bir leke bular ne de ZLLET .. ktlk kazananlarn cezas misliyledir. (bir ktle bir ceza). Onlar bir ZLLET kaplar. Onlar Allahtan kurtaracak ta yoktur. 10/26/27

5 Mcrimlere br dnyada ZLLET vardr.

Gnahkarlar ahirette gzleri dkn bir halde onlar bir ZLLET saracaktr. 68/43

6 Allah dilediini aziz, dilediini ZELL eder.

Allah dilediini aziz, dilediini ZELL eder. 3/26

Ayn kkten treyen bazen malup, zayf, gsz, bezen de alak gnll manasna gelen ezilletn.. kelimesi de geer Kuranda bak; 3/123 5/54 27/34

11

ES-SEM SEM : Allahn iitmesi; Allah iitir. Onun iitmesi sesle, szle, kulakla, sinirle, iitme merkezi ile yani maddi vastalarla olmayp; dorudan vastaszdr, snrl deil snrszdr. Arzi deil mutlaktr. Allahn mutlak iitmesi bizim vastalarla, snrl iitmemize benzemez . Bizim iitmemiz nasl olur onu zet olarak bir grelim ki Allahn iitmesini bir nebze kavraya bilelim. itmek nedir? itmek; dtaki bir varlktan gelen sesleri yani ses dediimiz titreimleri alp, manasn zihnimizde zmleyip kavrama , kendimize mal etme olaydr. itmenin eitli yaratklarda birbirinden ok farl organlarla, ok farkl yollarla, ok farkl biimlerde olduu muhakkak. Biz her zaman i ie olduumuz iin bize son derece normal, son derece basit gelen iitme olay yle sanld gibi alelade bir olay deil, son derece karmak, bir ok fiziki, biyolojik, psikolojik, fizyolojik kanunlarn ilemesi ile oluan bir olaydr. Karlkl konuma esnasndaki iitmeyi ele alalm. Muhatabn zihnindeki bir mefhum dili vastas ile sz haline getirilir. yle ki: Ak cierler nefes verir, ses telleri titreerek ses karr, ses azmzdaki dilimizin deiik ekiller alarak, deiik ynlere dnerek, azn ve dilerin deiik blgelerine deip ekilmek sureti ile ses, sze yani harf, kelime, cmleye dnr, zihindeki mana sze yklenir. Tabii bunu yaparken konuan ses tellerinin, dilinin, dilerinin ne ekillere girdiinden tamamen habersizdir. Adeta kendinin kontrol dnda hareket ederek zihindeki psikolojik bir olay olan dnceyi sz kalplarna dkerek fiziki bir titreim haline getirir. Aznn iinden balayarak

11

hemen bitiindeki milyonlar, milyarlarca hava atomuna aktarr. Onun az ile bizim kulamz arasndaki milyarlar, trilyonlarca hava atomunun her biri o sesi, onun frekansna gre titreerek, kresel bir biimde evresindeki milyonlarca atoma aktarr.( zaten o anda binlerce baka ses titreimlerini ve k dalgalarn evresine mucizevi bir ekilde kresel olarak aktarmakla meguldr) Onlar da ayn ekilde her yne kresel bir biimde titreerek milyarlar, trilyonlarca hava atomuna sesi aktarr Ta ki bu titreimler sesi ve sesin iinde tad mana ve mefhum ykl sz kulamza kadar getirir. Kulak kepesi sesi toplar ieri verir, kulak zar titreir, eki, zengi, rs kemiklerini titretirir. Onlardan salyangozumsu ksm titretirerek sinirler vastas ile titreim beynin iitme merkezine varr. itme merkezinde frekans 20 ila 20 bin arasnda olan ses, konuan kiinin zihnindeki fikre dnr. Duyup kavram oluruz. Bu kadar mkemmel olay birka saniyede olup bitiverir. Bu biz insanlara ait iitme. Binlerce eit canlya; kimine duyargalarla, kimine antenlerle, kimine sesle deil k enerjisi ile iitme olay yaratlmtr. Daha nice baka yollarla da iitme olaylar yaratlmtr. yleyse iitme olay bizlerde olduu gibi tek eit deil, yzlerce, binlerce deiik eitte yaratlmtr. Buraya kadar anlatlanlara gre iitme yaratklardaki sese dnen mana ve mefhumlarn birbirine fiziki yollarla intikali ise, Allahn iitmesi ite aradaki fiziki yollar ve oluumun kaldrlmas ile olur adeta. Yani Allah varlklardaki mana ve mefhumlar dorudan alr.Sese, sze gerek kalmadan alr. Mesela insanlarn zihnindeki fikri, sylesin, sylemesin dorudan zihinden alr. Yani iitir. Bu bakmdan

11

O mutlak iitenin iitmesi zaman, mekan ve mesafe ile snrl deildir. 150-200 sene nce atalarmza Mekkede, Medinede, stanbulda, Trablusta, Kosovada, Krmda konuulanlar buradan duyacaz dense inanmalar mmkn myd? te bu gn duyuyoruz, ama vastayla duyuyoruz. Dn atalarmz, akllar ile uzak mesafeler arasndaki vastal iitmeyi kavrayamyorlard ama irfanlar ile vastasz iitmeyi pekala kavryorlard. Nitekim Hz. mer (R.A) randaki bir sava esnasnda, tehlikeye den slam ordular kumandan Sariye bni Zenimd-Deliye Mekkeden, bir hutbe esnasnda daa ynel ya Sariye demesini Onun iittiini ve ordularn dzenlediini tarihler kaydeder. Arif te iman derecesinde kabul eder. te vastasz iitmenin en gzel bir rnei. te Allah dostlarnn zaman, mekan, mesafe boyutlarn aan ve fiziki aralar olmadan iitmelerine bir rnek. Allah, dostlarna basit numuneler ihsan eder de kendi bunun en mkemmeline sahip olmaz m hi. itmenin her eidini yaratan iitmez mi? nsann cierine, nefes borusuna, ses tellerine, azna, diline, dilerine, dudaklarna bu zellii vererek iitme olaynn bir parasn burada gerekletiren Allah hi iitmez mi? Atoma harika ekilde sesi nakletme zellii veren Allah hi iitmez mi? Kulana, kepesine, zarna, eki, zengi, rs kemiklerine, salyangozumsu ksmna ve oradaki sinirlere iitmenin olmas iin bu zellii veren Allah iitmez mi hi ? Beyinde iitip alglama merkezi yaratan Allah hi iitmez mi? nsan iin ok uzak mesafelerdeki sesleri vastal da olsa iitme kanunlarn yaratan Allah hi mesafesiz iitmez olur mu ?

11

nsana vastaya ihtiya olmakszn sadece irfan kula ile i kulakla nadir de olsa iitme zellii veren Allah iitmek iin hi vastaya ihtiya duyar m? ok eitli canllara ok eitli iitme mekanizmas yaratan Allah bu eitli iitme ekillerine hi bal olur, ihtiya hisseder mi? Elhasl iitmeyi yaratan hi iitmez mi? Tabii Allahn iitmesi bu kadar mahhas deildir. Biz sadece bir kk fikir edinelim diye Allah affetsin mahhas rnek verdik. Yoksa Allahn iitmesi bu kadar basit deildir. Allah organlara fiziki yollarla ve olaylara ihtiya hissetmeden dorudan kaynandan alr fikri dedik. Aslnda o fikri, o mana ve mefhumu kaynanda yaratan da kendisidir. yleyse kaynaktaki yaratltan nce de iitmitir. Allah kulun daha haberi yokken de iitmitir Bu ismi vird edinen, dualarn bu ismin eliinde Ya semi.. eklinde yaparsa dualar daha ok mstecap olur. Kuran- Kerimde Semi ismi isim sigas ile 47 ayette geer. Bunlardan iki tanesi isim sigas ile insanlar iin kullanlr. 45 Adet isim sigas ile Semi ismi Allah iin kullanlmtr. Biri (Semiun Karib) eklinde, iki tanesi (Semiuddua ) eklinde, on tanesi Basir ismi ile birlikte, otuz iki tanesi ise Allahn Alm ismi ile birlikte kullanlmtr. . Ayeti-i kerimeler;
1Rabbim bizden buyur nk sen TENSN bilensin. 2/127 2Onlara kar sana Allah yeter, O SEMDR Alimdir. 3/137

11

3Artk lnn vasiyetini iittikten sonra onu deitirmenin gnah lye deil, deitirenin zerinedir. phesiz Allah TCDR, bilicidir. 2/181 4 Bir de sznzde durmanz, takva sahibi olmanz ve insanlarn arasn dzeltmeniz iin Allah yeminlerinize hedef yapmayn. Allah TEN, bilendir. 2/224 5Eer kadnlar boamaa azmederlerse Allah Bilen, TENDR. 2/227 6Allah yolunda dmanlar la savan ve bilin ki Allah kemaliyle TC ve bilicidir. 2/244 7Kim Allaha iman ederse, o muhakkak ki salam kulpa tutunmutur. O kopmaz. Allah TENDR, bilendir. 2/256 8Bunlarn hepsi birbirinden gelme zrriyettirler ve Allah her eyi TR, her eyi bilir. 3/34 9mrann zevcesi yle demiti Ey Rabbim karnmdakini dnya meguliyetlerinden beri olarak sana adadm, kabul et, nk sen TENSN, Bilensin. 3/35 10Zekeriya orada Rabbine yle dua etti Ey Rabbim bana senin katndan pak ve mbarek bir ocuk ver, nk sen duay hakkyla TENSN. 3/38 11-Ey Resulm bir vakit erkenden ailenden km sava iin mminleri elverili yerlere yerletiriyordun. Allah szlerini TR ve niyetinizi bilir. 3/121 12Hakikaten bununla Allah size ne gzel t veriyor, phe yok ki Allah hkmlerinizi hakkyla TEN ve grendir. 4/58 13Kim dnya mkafatn isterse bilsin ki dnyann da, ahiretin de btn mkafat Allahn katndadr. Allah sylenenleri TC, yaplanlar grcdr. 4/134

11

14Allah fena szn aklanp sylenmesini sevmez, Ancak zulme urayanlar mstesna. Allah TC, Bilicidir. 4/148 15De ki Allahtan baka size fayda ve zarar yapamayana m tapyorsunuz ve Allah TENDR, Bilendir. 5/76 16Halbuki gecede ve gndzde yerleenle, hareket eden ne varsa Onundur. O TEN ve Bilendir. 6/13 17Rabbnn kelimeleri doruluk ve adalet ynnden tama oldu. Onun kelimelerini deitirebilecek kimse yoktur. O TEN ve Bilendir. 6/115 18Eer eytandan bir engel seni emrolunduun eyi yapmaktan evirecek olursa, hemen Allaha sn. nk O hakkyla TENDR, tam Bilendir. 7/200 19Bunu mminlere gzel bir ganimet ve zafer tecrbesi vermek iin yapt, Muhakkak Allah TEN, Bilendir. 8/17 20Ta ki helak olan ak bir delili grdkten sonra helak olsun.Diri kalanda ak delilden sonra kalsn, Allah TENDR, Bilendir. 8/42 21Bir kavim, kendinde olan iyi hali deitirmedike Allah da onlara ihsan ettii bir nimeti deitirici deildir. Gerekten Allah TENDR, bilendir. 8/53 22Allaha tevekkl et nk O TENDR, bilendir. 8/61 23O kt devir balarna olsun Allah TR, bilir. 9/98 24Onlarn mallarndan bir zekat al ki onula kendilerini temize karm, mallarna bereket vermi olasn. Bir de onlara dua et. nk senin duan onlar iin bir rahatlk ve huzurdur. Allah TCDR, bilicidir. 25Ey Resulm kafirlerin szleri seni zmesin, Muhakkak ki stnlk hep Allahndr. O Alimdir, SEMDR. 10/65

11

26Bunu zerine Rabbi duasn kabul etti de o kadnlarn tuzaklarn savd, nk Allah TENDR, bilendir. 12/34 27htiyarlkta smail ve shak hibe eden Allaha hamd olsun. Muhakkak Rabbim duay TR. 14/39 28Ona ayetlerimizden gsterelim diye yaptk. Hakikaten O her eyi TR, her eyi grr. 17/1 29Rabbim gkte ve yerde sylenen her sz bilir. O HEREY TEN , bilendir. 21/4 30Bu Allahn geceyi gndzn iine sokmas, gndz gecenin iine sokmasndandr. Gerekten Allah her eyi TR, grr. 22/61 31Allah hem meleklerden, hem de insanlardan Peygamberler seer. Gerekten Allah her eyi TR, grr. 22/75 32Eer zerinize Allahn fazl ve rahmeti olmasayd, iinizden hi biri ebediyen temize kamazd, fakat Allah dilediini temize karr. Allah Grr, TR. 24/21 33Elbiselerini karmadan saknmalar daha hayrldr. Allah SEMDR, Basir dir. 24/60 34nk her eyi btn ile GREN, Bilen O dur. 26/220 35Kim Allaha kavumay arzu ederse, phesiz ki Allahn tayin ettii vakit gelecektir. O SEMDR, Alimdir. 29/5 36Ne kadar canl hayvanlar vardr ki rzkn tayamyor. Allah onlara da rzk veriyor, sizlere de. O KEMALYLE TCDR, tamam ile bilendir. 29/60 37Sizin yaratlmanz, lp ve diriltilmenizde ancak bir kiinin ki gibidir. Muhakkak ki Allah SEMDR, Basir dir. 31/28 38-Eer ben doru yolu bulmusam bu Rabbimin bana vahy vermesi iledir. nk O sylediklerimi TYOR, yakndr. 34/50

11

39Allah hak ve adaleti yerine getirir.Onlarn taptklar ise hibir eyi yerine getirmezler. Muhakkak Allah TENDR, grendir. 40/20 40Sen hemen Allaha sn nk Allah SEMDR, Basir dir. 40/56 41Eer eytan seni bir drt drtecek olursa hemen Allaha sn nk O SEMDR, Alimdir. 41/36 42Onun benzeri hibir ey yoktur. O SEMDR, Basir dir. 42/11 43 .Rabbinden bir rahmettir. O SEMDR, Basir dir. 44/6 44Ey iman edenler Allahn ve Resulnn nne gemeyin. Allahtan korkun nk Allah HEREY TR, her eyi bilir. 49/1 45Allah konumalarnz iitir, nk Allah her eyi TENDR, grendir. 58/1

11

EL-BASR BASR : Olmu, olan, olacak, var olan, var olacak olan, her eyi btn ayrntlar ile, btn zellikleri ile alglayan, gren eklinde tarif edilir. Allahn grmesi bizlerde ve dier btn canllarda olduu gibi, fiziki, psikolojik, fizyolojik prensiplerle alakal deildir. Bizler grebilmek iin, atabakas, saydam tabakas, gz mercei, kr noktas ve grme sinirleri ile birlikte gze, beynimizdeki grme merkezine, d ortamda cisimden yansyan a ve grlecek objeye muhtacz. Bunlardan bir tanesi eksik olsa grme olay bizde gereklemez. Ama mutlak varlk olan Allahn grmesi bu saylanlarn hi birine muhta deildir. te yandan biz grdmz varln d cephesini kalp olarak grr i tarafna, baz kk sezgilerin tesinde ise i alemine nfuz edemeyiz. Eer rntgen, x .. vs nlar verilirse i tarafn da biraz grebiliriz, ama i alemine nfuz edemeyiz. Allah onun i tarafn da i alemini de grr. Biz yedi rengin dalga boyundaki klar grr, daha byk ve daha kk dalga boyundaki klar gremeyiz.Yani ltraviyole nlar gremeyiz. yleyse bizim grmemiz snrldr. Ama Allahn grmesi n dalga boyuna bal olmad gibi a da bal deildir, snrszdr, sonsuzdur. Biz yakndaki cisimleri byk grrz; bir kck dmeyi gzmze dayayarak bakarsak dme dnya byklnde olur. Uzaktakileri kk grr, ok uzaktakileri hi grmeyiz. Yani bizim grmemiz zaman, mekan ve mesafe boyutlar ile snrldr. Allah iin byle bir snr sz konusu deildir. Elhasl btn snrllklarna ramen ( ki onda da bir hikmet vardr) bizim ve dier

11

canllarn grme olayn insan hayrete drecek derecede mkemmel yaratan Allah kendisi mutlak derecede mkemmel grr. Grmese grmeyi yaratabilir mi? Grmeyi yaratan hi grmez mi? Kendi grmemiz zerinde aklmz biraz gezdirirsek hayrete der, bizde gerekten bu grme olaynn aklmza sdramadmz ok ynleri ile karlarz. Mesela ok yaknda ok byk , ok uzakta ok kk grdmz cismin gerek bykln hangi mesafede grebiliyoruz. ok uzaktaki ok sratli bir cismi yava, ok yakndaki yava hareket eden bir cismi sratli grrz. Acaba hangi mesafede iken gerek sratini grrz? Buna benzer bir ok sorularla grme olaymz didiklersek, aklmzn donmaa baladn grrz. Sonra grme hissi, idraki nedir? Grmenin btn fiziki artlarn bir yapay gzn zerine yerletirsek, onu da yapay sinirlerle yapay bir beyne balasak veya bir lnn gzn aarak btn grme artlarn gerekletirsek grme hadisesi olur mu? Grme hissi doar m? drak oluur mu? Olmaz. te grmede akl donduran bu his, bu idrak. Bizde bu idraki yaratan grme idrakinden yoksun olur mu hi? te bize ait bu kadar kk, bu kadar basit grme olaynda hayret ve dehete den akln Allahn grmesini kavramas haydi haydiye mmkn deildir. Allahn grmesi en mkemmel grmedir. Nitekim Allah yle buyurur;
O en mkemmel gren, en mkemmel iitendir. 18/26

O halde Allah grr. Onun grmesi zaman, mekan, mesafe, grme organlar, k, grlecek varlk ve olay snrlar ile snrl deildir. Sonsuzdur, snrszdr, keyfiyetsizdir. Onun grmesini bizim kavramamz mmkn deildir. Kald ki insanlarda bile fizik

12

vastalarnn tesinde ve binlerce kilometre gibi ok uzak mesafelerdeki olaylarn baz zel yapl insanlarca bile gzsz, i gz ile grebildiine dair parapsikolojide bir ok rnekler vardr. Parapsikolojik olaylar bizim konumuz dndadr tabii. Bundan nceki bahiste anlattmz Hz. merin olay; sadece onun sylediinin ta ran dan iitilmesi bakmndan nemli olmayp ayn zamanda da, randaki ordunun bozgununu Hz. merin hutbe okurken gzsz ve fiziki artlarn stnde grmesi de sz konusu. Ayrca tasavvufumuz Eyvilaullahn ok uzak mesafelerdeki ve ok geni zaman iinde cereyan eden olay ve varlklar Allahn izni ile gzsz grmelerinin menkbeleri ile doludur. Dorudan artsz, vastasz grmenin basit eklini biz insanlarda yaratan Allah, onun en mkemmeline sahip olmaz m? Bu ismi vird edinenler, (nneke Entes-semilBasir) ayetiyle birlikte, tvbelerini ve dualarn yaparlarsa daha berrak, daha aydnlk bir ruh haline ular ve kendi acizlerinin uuruna daha iyi ykselirler. Dualarnn mstecab olduunu daha ok hissederler. Kuran Kerimde 42 ayette Allahn BASR ismi geer. Bunlardan 10 tanesi Semi ismi ile, 5 tanesi Habir ismi ile kullanlmtr. 4 adette KULLARINI GRR eklinde, 1 ayette HEREY GRR diyerek, 3 ayette de GREN diyerek geer. 19 ayette ise Yaptklarn ve onlarn yaptklarn grr eklinde gemektedir. Ayetler;
1Sen Yahudi ve mrikleri dnya hayat zerine, insanlarn en harisi bulursun. Bu mriklerden bazs, bin sene yaama arzu eder. Halbuki yaamak, onun azabdan uzaklatracak deildir. Allah onlarn yaptn GRCDR. 2/96

12

2Namaz dosdoru kln, zekat verin ve hayr ierinden nefsiniz iin nden her ne gnderirseniz Allah katnda onun sevabn bulursunuz phesiz Allah btn yaptklarnz GRCDR. 2/110 3Allahtan korkun ve bili ki, Allah her ne yaparsanz onu kemaliyle bilicidir, GRCDR. 2/233 4Erkekler sizin bata bulunmanz takvaya daha yakndr. Aranzdaki fazileti de unutmayn, phesiz ki Allah, her ne yaparsanz onu GRENDR. 2/237 5Ona bol yamur dmezse yine kendisinden bir isinti ve nem bulunmakla rnn verir. Allah her ne yaparsanz hakkyla GRCDR. 2/265 6Ve orda pak, tertemiz zevceler ile en byk nimet olan Allah rzas vardr. Allah kullarnn hal ve ilerini hakkyla GRCDR. 3/153 7Eer yz evirirlerse sana den sadece tebli etmektir. Allah kullarn GRR. 3/20 8Allah yaatr ve ldrr ve Allah yaptklarnzn hepsini GRR. 3/156 9O emin kimseler, Allah katnda derece derecedirler. Allah emin ve hain kimselerin yaptklarn hakkyla GRCDR. 3/163 10-Arkasndan yine onlarn ou hakk grmez ve iitmez olurlar. Allah btn yaptklarn GRR. 5/71 11Yeryznde fitne kalmayp din tamam ile Allahn oluncaya kadar onlarla savan; Eer kfrden vazgeerlerse, Allah yaptklarn GRR. 8/39 12Bununla beraber eer dinde yardmnz isterlerse yardm etmek size bortur. Ancak sizinle aralarnda bir anlama bulunan bir kavim aleyhine deil. Allah yaptklarn tamam ile GRR. 8/72 13Onun iin sen emrolunduun ekilde, berberinde tvbe edenlerle dosdoru ol, ar gitmeyin, nk Allah yaptklarnz GRR. 11/112 14Ona ayetlerimizden gsterelim diye yaptk. O her eyi iitir, HEREY GRR. 17/1

12

15Bu Allahn geceyi gndzn, gndz gecenin iine girdirmesindendir. Allah Semi BASRDR. 22/61 16Allah hem meleklerden, hem insanlardan Peygamberler seer, gerekten Allah Semidir, BASRDR. 22/75 17 Sizin yaratlmanz ve yeniden diriltilmeniz ancak bir kiiyi yapmak gibidir. Allah GRR, iitir. 31/28 18Salih ameller ileyin nk yaptnz GRRM. 34/11 19Sana vahyettiimiz kitap haktr. nceki kitaplar tasdik eder. Allah Habir dir, BASRDR. 35/31 20phesiz Allah her eyi iiten, her eyi GRENDR. 40/20 21Siz benim sylediklerimi yaknda anlayacaksnz. Ben iimi Allaha brakyorum. Muhakkak Allah kullarnn yaptklarn GRR. 40/44 22Onlarn kalplerinde ancak tekebbr var. O tasladklar bykle eriemeyecekler. Sen onlardan hemen Allaha snn, muhakkak ki Allah szleri iitir, yaplanlar GRR. 40/56 23O halde atee atlan m hayrldr, yoksa kyamet gn emin olarak gelecek olan m? Artk dilediinizi yapn, nk O, btn yaptklarn GRENDR. 41/40 24Ona benzer hibir ey yoktur. O iiten, BLENDR. 42/11 25Allah kullarna rzk bol bol verseydi, muhakkak yeryznde azar, taknlk ederlerdi. Fakat Allah diledii miktar indirir. O Habir dir, BASRDR. 42/27 26Allah gklerin ve yerin gaybn bilir ve Allah sizin yapmakta olduunuzu GRCDR. 49/18 27O nerede olsanz sizinle beraberdir. Allah sizin yapmakta olduklarnz GRENDR. 57/4 28Allah konumalarnz duyar, Allah iiten, GRENDR. 58/1 29Ne akrabalarnz nede ocuklarnz size asla fayda vermez. Allah kyamet gnnde aranz ayracaktr. Allah btn yaptklarn GRENDR. 60/3

12

30Sizi yaratan Odur. yle iken sizden kimi kafir kimi mmin oluyor. Allah ne yaparsanz grr. 64/2 31Onu Rahmandan bakas tutamaz, nk O her eyi GRENDR. 67/19 32nsanlar arasnda hkmettiiniz zaman, adaletle hkm vermenizi emreder. Hakikaten Allah bununla size ne gzel t veriyor. Allah hakkyla iitici, GRCDR phesiz. 4/58 33Dnyann ve ahiretin mkafat Allahn katndandr. Allah sylenenleri iitici, yaplanlar GRCDR. 4/134 34Kullarn gnahlarna Rabbin Habir ve BASR olmas yeter. 17/17 35Gerekten senin Rabbin diledii kimsenin rzkn geniletir ve daraltr. phesiz O Habirdir, BASRDR. 17/30 36De ki Sizinle benim aramda ahit olarak Allah yeter. nk O kullarndan Haberdar dr, GRCDR. 17/96 37phesiz sen bizi srekli GRMEKTESN. 20/35 38Birde, hanginiz sabrldr, bilelim diye bir ksmnz, bir ksmnz zerine bir imtihan vesilesi yaptk. Senin Rabbin sabredenleri GRENDR. 25/20 39Ey iman edenler! Allahn zerinizdeki nimetini ann. Hani ordular size gelmiti de, biz onlarn zerine bir rzgar ve grmediiniz ordular salverdik. Allah yaptklarnz GRENDR. 33/9 40Allah insanlar ettikleri yznden yakalayp hesaba ekse, yeryznde hibir canl brakmazd. Fakat Allah onlar muayyen vakte kadar geciktirir. Nihayet ecelleri gelince muhakkak Allah kullarna BASRDR. 35/45 41Allah Odur ki, sizi Mekke vadisinde kafirlere kar zafere erdirdikten sonra, onlarn ellerini sizden, sizin ellerinizi onlardan ekti. Allah btn yaptklarnz GRENDR. 48/24 42nk Rabbi Onu grp GZETYORDU. 84/15

12

EL-HAKEM HAKEM : Hkm kknden tremi olup olaylar ve varlklar, ilmi ve adaleti ile ayrt edip dzenleyerek kesin hkme balayan ve hkm koyan, hkm veren eklinde tarif edilir. Allah Hakemdir. Kanun, Nizam, Hkm koyandr, koyduu hkm kesindir, deiiklik kabul etmez. Gerek insanlarn dnya hayatnda ihtilafa dmemeleri ve dtkleri ihtilaf halletmeleri iin; gerek sosyal ve ferdi hayatlarn dzenli, hak ve hakkaniyete uygun, adalet llerine bal yaayabilmeleri iin hkm koyandr. Ayrca dnyada ve bilhassa ahirette sulu ve susuzu ayrt edip, herkesin hak ettiine gre haklarnda hkm verendir. Bylece insanlarn hayatlarnda gerekli olan nihai hkm ve ihtilaflarnn kesin zm Allahn koyduu hkmlerle mmkndr. Ayrca ve esas olarak bu ismi vird edinen insann i aleminde tecelli eden HAKEM ismi hak ve hakkaniyete, adalete isteyerek severek, haz duyarak, ballk uuru yerletirir. Bylece insanlar arasndaki ihtilaflar, geimsizlikler, fesat ve er nlenerek, dnya insanlarnn birbirine zulmetmeleri, ahrette zulme ve kadre uramalar engellenmi olur. Ayetlerle Allahn HAKEM isminin ifade ettii manalara bir gz gezdirelim; 1 HAKEM olan Allah insanlarn dnya hayatnda dini konularda ayrla dtkleri hususta hkm koyar, Hakemlik eder.
O Peygamberlerle beraber hak olan hkmler ieren kitap gnderdi ki, nsanlar arasnda, ihtilafa dtkleri hususlarda hkm versin 2/213 dedikten

sonra,

infak,

sava,

haram

aylar,

iki-kumar,

12

yetimler, nikah vs. haklarndaki meselelerden bahsedilmitir. 2 Hakem olan Allah insanlarn uhrevi meselelerde dtkleri inan ihtilafn, kyamette verecei hkm ile ayrt eder. rnek: Yahudilerle Hristiyanlarn birbirlerini reddettiklerini belirttikten sonra Allah yle buyurur;
Allah ihtilafa dtkleri hususlarda, kyamet gnnde aralarnda hkmn verecektir. 2/113

Bu ayetten sonra da Hristiyanlarn

Allah oul edindi demelerinden, Hristiyan ve Yahudilerin, kendi dinlerine dnmedike sizden raz olmayacaklarn fade eder.

Bu hususlardaki ihtilafn Allah tarafndan ahrette hkme balanaca, ihsas edilir. 3 Dnya llerinde, insanlarn kalplerindekini tespit edip, hkme balamak mmkn deildir. te Allah insanlara, sz ve fiillerinin ardndaki niyetlerine gre kyamet gn hkmn verir.
Onlar sizin halinizi gzetleyip beklerler: Eer Allah tarafndan size bir fetih olursa derler ki Biz sizinle beraber deimli idik bize de mal ve ganimet verin. Fakat kafirlere bir zafer hissesi derse, kafirlere hitaben Biz size yardm ederek stnlnz temin etmedik mi? Size mminlerden gelecek ziyan nlemedik mi derler . te bunlar iin Allah buyurur ki, Artk Allah, kyamet gnnde aranzda hkmn verir. 4/141

Sonra da Allaha hile yapanlardan, kfrle iman arasnda gidip gelenlerden, kafirlerin ve Yahudilerin dost edilmemesinden bahseder. 4 Mslmanlar, dnya hayatnda, hukuki konularda Allahn indirdii ile hkmetmeleri gerekir ve insanlar arasnda hkm verirken, adil olunmasna hkmeder.
Onlar arasnda Allahn indirdii ile hkm ver; sana

12

gelen bu haktan ayrlp da onlarn arzular arkasnda gitme. 5/48-49 Ayrca nsanlar arasnda hkm verdiin zaman adaletle hkmet 4/58 ve ayrca Gerekten biz sana kitab hak olarak indirdik ki, insanlar arasnda Allahn sana gsterdii ekilde hkm veresin. 4/105

te buraya kadar geen ayetlerde Allah hkmn koyuyor. Bizim hangi esaslara gre hkm vereceimize dair hkm bildiriyor. Kuranda iki defa Hakem ismi insanlar iin kullanlmtr. (Bak 4/35) nsanlar iin kullanlan Hakem ifadesi insanlarn gleri ile orantl olarak daha zayf bir mana ifade eder. Nitekim geimsizlie den kar ile kocann taraflarndan birer hakem getirilmesi ifade edilmitir. Her Hakem zayf olmasa, mutlak olsa idi iki hakem getirin denmezdi. Ama Allahn hakemlii insanlarnki gibi olmayp, artsz ve kesindir, yanlmaz ve dorudur, mutlak hakemliktir. Kuranda bir ayette de Allaha mahsus olmak zere Hakem ismi gemektedir. Hakm ismi ve Hkim isimleri ayrca incelecektir. Her ne kadar Hkim ismi Tirmizi ve bn-i Mace listelerinde gememekte ise de bni Hacerin, Kuran dan kard listede vardr. Bunun dnda Allahn hkm koymas, uhrevi ve dnyevi hkm vermesi manasna fiil ekli ile 16 ayette gemektedir. Hakem isminin getii bir ayet:
1 Size apak ve tafsilatl olarak kitab indiren Allahtan baka Hkm koyanm arayalm. 6/114

Fiil eklinde geen ayetler;

1Byklk taslayanlar; Biz top yekun o ate iindeyiz, Dorusu Allah kullar arasnda hkmn verdi. 40/48

12

2Onlarn ihtilafa dm olduklar hususlarda Allah kyamette hkmn verir. 2/113 3Allah onlarla beraber hak olan kitab indirdi ki, insanlar arasnda ihtilaflarnda hkm versin diye. 2/213 4Allah kyamette aranzda hkmn verir. 4/141 5Allah diledii hkm verir. 5/2 6Allah aramzda hkm verinceye kadar sabrl olun. O hakimlerin en hayrlsdr. 7/87 7Sana vahiy olunana tabi ol ve Allah hkmn verinceye kadar sabret. 10/109 8Allah bana hkmn verinceye kadar 12/80 9Allah yle hkm verir ki; Onun hkmne etkili hibir kuvvet yoktur. 13/41 10O gn Mlk Allahndr. Aralarnda hkmeder. 22/56 11Rabbin, onlarn ihtilafa dtkleri hususlarda, kyamette onlarn arasnda Hkmn verecektir. 16/124 12-Allah, ihtilafa dtnz konularda, kyamet gn hkmn aranzda verecektir. 22/69 13Aranzda hkm vermek iin, Allaha ve Resulne arldklar vakit, bir ksm yz evirirler. 24/48 14Mminler aralarnda hkm vermek iin, Allaha ve Peygamberlerine arldklar vakit, onlarn sz iittik, itaat ettik demeleridir. 24/51 15Allah ihtilaflar hususunda aralarnda hkmn verir. 39/3 16Bunlar size Allahn hkmdr. Aranzda hkm veriyor. Allah her eyi bilir, hikmet sahibidir. 60/10

12

EL-ADL ADL : ok adil, yaratmada ve yaatmada dengeli bir l koyan, hakkaniyet uygulayan, asla zulmetmeyen, hep hakk syleyip, hakk yapan eklinde aklanr. ADL Allahn, varlklarn layk olduklar imkanlar ve kabiliyetleri ihsan etmesi. Veya Allahn yarattklarna nimet vermesi ve ltufta bulunmas ekillerinde mana verenler vardr. Buradaki mantk: mademki Allah yaratmtr, yarattklarna ihtiyac olan vermesi adaletinin bir gereidir eklinde izah edilebilir. Allah adildir, zalim deildir, su ileyen kullarn cezalandrmak istediinde hak ettikleri kadarn verir, fazlasn vermez. Nitekim Allah Allah bir atom arlnda bile olsa zulmetmez4/40 buyuruyor. Allah Adildir ama Latiftir de, Rahimdir de, Ltfu ve Rahmeti hep adlinin nndedir.ster sulu, ister susuz, kullarna adlinden ok ltf ve merhameti ile tecelli eder. Zira su ileyenlerden dilediklerini affeder. Ancak irk koanlar mstesna. Onun dnda dilediklerini adli ile cezalandrmaktan ok Ltfu ve merhameti ile affeder. Muhakkak Allah kendisine
irk koulmasn affetmez. Bundan baka istediini affeder.4/48 Cezalandraca gnahkar, sulu, mmin

kullarna da suuna denk ceza vermek sureti ile adli ile muamele eder, iyilik eden, iyi davranan, iyi kullarna adli, hep Ltuf ve merhamet eklinde tecelli eder. Adeta sizin iyiliiniz benim iyiliimi geemez derecesine onlara ltuf yadrr, merhamet yadrr, rahmet yadrr. Zira ayette:
Kim bir hayrl ve gzel amelle gelirse ona, on misli sevap verilir. Kimde bir gnah ile gelirse, ona ancak

12

misli ile (gnah kadar) ceza edilir. Onlara zulmedilmez. (6/160 )buyurarak bu husus teyit edilir.

Allah mutlak adildir. Adaleti zerre kadar amaz, aarsa zaten zulm olurdu. Allah zulmetmeyeceini kendi ifade ediyor. Zulmetmez, zira Allah Vedud dur. Kullarn sever,kullarn sever zira onlar, tasavvuftaki eer olmasaydn felekleri yaratmazdm prensibi gereince sevdii kulu Habibi-i Edibinin hrmetine yaratmtr. Kulu su ilerse eer Ltfu ve merhameti onu affedecek sebep arar, bulur ve dilediini affeder. Adlinin hikmeti gerei, affetmesi icap etmediklerine mutlak ve amaz adaleti ile tecelli ederek, kulunun hakkna tecavz etmez. Kuran- Kerimde sk sk geen bir ayeti kerimede Allah dilediini affeder dilediini cezalandrr deniyor. Bu ayeti Allahn keyfi hareket ederek kullarn keyfi cezalandrd eklinde anlamamak lazm. Ho mlk kendinin, diledii gibi tasarruf etme hakk Onun dur, ama etmez. ounlukla su olan fiilleri ileyen kullarndan dilediini ltf ve merhameti ile affeder. Affetmesi icap etmeyip, cezalandrmas gerekenlerden dilediini cezalandrr. Ama Adli ile cezalandrr. Allah dilediini cezalandrr diyor ayetler. Ama hibir zaman dilediine zulmeder demiyor. Aksine
Allah onlara zulmetmez ama kendileri zulmeder kendilerine 3/117 buyuruyor.

Allah yaratmada da Adildir. nk her eyi yaayaca arta uygun olarak yaratmtr. Veya her ortam, varln hayatiyetinin devamn salayacak ekilde yaratmtr. Onu da ll yaratmtr, dengeli yaratmtr. Mesela insann yaamasn salamak iin atmosferi ve iindeki deiik gazlar, onlarn oranlarn ll yaratmtr, yani adil yaratmtr. Suyu yaratmtr, mineralleri yaratmtr, elementleri

13

yaratmtr. Bunlar hep bir nizam, intizam, kanun dahilinde ll yaratlmtr, yani adil yaratlmtr. Kuu uacak ekilde, umaya msait llere uygun olarak, bal suya, su ortamna uygun ekilde, ll yaratmtr. Yani adil yaratmtr. Bata insan olmak zere btn canllarda, hayatiyeti devam ettirecek dolam, sindirim, sinir, boaltm, reme, solunum vs sistemleri en kk birimine, hcresine atomuna varncaya kadar ll dengeli yaratmtr. Her biri fonksiyonunu hakk ile yerine getirmektedir. Allahn koyduu l ve adalet esas zerine ilemektedirler.
O Rab ki seni yaratt, seni dzene koydu, yaratln adil llerle yapt 82/7 Buyuruyor ayette. lnn,

dengenin bozulmas hastalk demektir. Maddi, manevi tedavi, yani lnn dengenin yeniden tesisi gereklidir. Dnyamz evreleyen ve yedi tabaka olduu ilimce tespit edilen atmosfer yeryzn gk talarndan, zararl nlardan korumak gibi, yamur, kar gibi hayati nem tayan oluumlar belirli formller halinde gerekletirmek gibi; ierdii eitli gazlarn orann sabit tutmak gibi ve daha bir ok fonksiyonu belirli ller dahilinde ve denge esasna gre yerine getirmektedir. lldr, dengelidir yani adaletle iler.
Gk yzn yaratt ve bir l koydu 55/7 diyor adil olan Allah. Yine Yedi g kat kat yaratan Odur. O Rahmann yarattnda hibir dzensizlik gremezsin 67/3

Buyurduu gibi dzen hakim deimlidir, atmosferde? Kainat meydana getiren btn btn gkyz yle deimlidir? Milyarlarca yldan beri en kk bir sapma olmadan hep ll, hep dengeli ilemekte deimlidir? Yani ilahi adaletin dengesi hakim deimlidir?

13

Tabiatn btn varlklarnda, kurdunda-kuunda, ylannda-yannda, bitinde-presinde, mikrobundavirsnde, hcresinde-atomunda hep bir l, hep bir denge hakimdir. Yani ilahi adalet vardr. Tanda, topranda, tepesinde, danda hep bir denge yok mudur. Dalar yerkrenin dengesini salayan yer yz ivileri deimlidir? Ayeti kerimede yle buyurulur;
Arz da dedik, oraya yerli yerinde dalar koyduk. Orada hikmetle llm her eyden bitkiler bitirdik. 15/19

Bu gn ilim ittifak etmitir ki tabiatta, tabiatn tesinde, kainatta bir denge vardr. Biyoloji bu dengeyi dile getirir, fizyoloji bu dengeyi seslendirir. Zooloji, botanik, fizik, kimya bu dengeyi terennm eder. Astronomi bu dengenin armonisi ile doludur. Denge yani yaratcnn adaleti. Allahn adaletine en gzel rneklerden biri de kul hakkna karmamasdr. Kullar kendi aralarndaki haklar dnya ve ahirette kendileri hallederler. Allah mdahale etmez, mdahale etse idi eer, adalet bozulurdu. Kuran da Allah ile ilgili adalet kelimesi iki yerde dolayl ekilde gemektedir. Bu ismi vird edinenlerde, hak ve hakkaniyete riayet uuru geliir. Kendine kar hakszlk yaplmas nlenir. Zulme ve kadre urayanlar bi iznillah kurtulur.
1Rabbinin sz doruluk ve adalet ynnden tamam oldu. Onun kelimelerini deitirecek yoktur. 6/115 2-O Rab ki, seni yaratt, seni dzene koydu, sana adil bir biim verdi.

13

EL-LATF LATF: Ltuf, kerem ve inayeti hudutsuz olan, bilinen, bilinmeyen, grnen, grnmeyen yollardan ve yerlerden kullarna her trl ihsanlar veren, faydalar baheden, en ince ilerin btn inceliklerini bilen, nasl yapld bizlerce kavranamayan en ince ileri yapan zat olarak tarif edilebilir. Bu tariften ltuf ve letafet gibi iki kavram kyor karmza. Buna gre; 1 Allah Latiftir( yani Ltufkardr): Allah kullarna, Mslim- gayr Mslim, sulu-susuz btn kullarna, btn ihtiyalarn, btn inceliklerine ve ayrntsna kadar verir. ok ok nimetler Ltfeder. Hi bilmediimiz ve kavrayamadmz ekilde bereketler ihsan eder. hsan ettii nimetler, temin ettii faydalar, veren ve inayeti, son derece latif gayet ince, gayet ho, gayet zarif yollarla ve ekillerle olur. Ayeti kerimede yle buyurulur;
Grmedin mi Allah gkten bir yamur indirmekle yeryz yemyeil oluveriyor? Gerekten Allah ok Ltufkardr, her eyden haberdardr. 22/63 Allah kullarna ok ltufkardr. Her dilediini bir trl rzklandrr. O Kaviydir, Azizdir. 42/19

2 Allah Latiftir. Letafet sahibidir. Yani; yaptn incelik zarafet ve holukla yapar manasn ifade eder. Letafette husus gze arpar. a) Allahn ilminde letafet vardr. Yani ilmi bakmndan latiftir. En gizli eyleri, en ince ileri, btn rtl srlar ayrntlar ile bilen, vakf olan, hakim olan, her eyin d kadar iini, varl kadar mahiyetini de ayrntlar ile bilendir. Bu hususla ilgi ayetler unlardr;
1Yavrum yaplan iyi veya kt i, bir hardal tanesi arlnda olsa da, bir kaya iinde yahut gklerde veya yerin dibinde gizlense, Allah onu meydana

13

karr nk Allah Latiftir, lmi her gizliye ular ve her eyin knhn bilir. 31/16 2Oturun da evinizde okunan Allahn ayetlerini ve hikmeti hatrlayn phe yok ki Allah Latiftir, her eyin srrn bilir, Habirdir, btn yaplanlardan haberdar dr. 33/34 3Sznz ister gizli tutun, ister aa vurun. nk O kalplerde olanlar bilir. Hi yaratan bilmez mi? O Latiftir, haberdardr. 67/13-14

Latif ismi bu manas ile Alm ve Habir ismi erifleri ile hemen hemen e anlam tar.Latif ismi,Habir ve Alim isimlerinin ince nfuzlarn, zarif kuatcln ortaya karr. b) Allah Latiftir. rade ettii, diledii ve yapt eylerde letafet vardr. O bir eyin olmasn dileyince sebeplerini kolaylatrr. Meydana gelmesi ihtimali ok uzak, ok zor olsa bile o ey Letafetle hemen oluverir.
Muhakkak Rabbim diledii eyi ok gzel, ok ince tedbirlerle yapandr. 12/100

c) Zat bakmndan Latiftir. Allahn Vacibil-Vcud olan varl, zat latiftir. Yani ne duyularla alglanr, ne aklla kavranr, ne ilimle, ne kalple, ne sezgi ile kuatlabilir. Bu hususu iyi kavramak iin varlklar letafet derecelerine gre sralarsak; En youn, en mahhas ama hi latif olmayan varlk kat olan maddi varlklardr. Demir, ta, toprak vs. Su ona gre daha latif ve daha az youn olan, Hava biraz daha latif ama daha az youn, Ik ok daha latif ama younluu ok daha az olan, Ruh, Melek gibi metafizik varlklar en fazla latif ama hi younluu olmayan, letafet dereceleri. Arada metafizik bakmdan daha neler var bilemeyiz ama mutlak Latif Allahtr.

13

Bu tasnif en mahhasndan en mcerredine ve mutlak mcerrede veya duyularla ve aklla alglanandan hi alglanmayana ve mutlak alglanmaza gredir. Bu tasnif Latif kavramn bir nebze kavrayabilmek iin yaplmtr. Dorusunu Allah bilir. Elhasl Allah varl ve zat itibari ile mutlak Latiftir. Nitekim ayette yle buyurulur;
Onu gzler grmez, O gzleri grr, O Latif tir, Habir dir. 6/103

Yani Onu gzler grmez nk Latiftir. O her eyi grr nk O her eyden btn inceliklerine gre ve teferruatna kadar haberdardr. Bu ismi erifi vird edinenler maddeten ve manen, bedenen ve ruhen ltuf ve ihsana, hayr, rahmet ve berekete muhatap olurlar. Onlarda ruhi dinginlik, kalbi enginlik ve btn melekelerinde incelik meydana gelir. Kuran da Latif ismi erifi 7 ayette gemektedir. Onlar da konunun iinde yazlmtr.

13

EL-HABR HABR ; Allahn her eyin, gerek yaps ve zahirdeki oluumlar ile birlikte mahiyetinden, insanlarn alglayamadklar, gizli kalan i yzlerinden haberdar olmasn ifade eder. Btn varlklarn ve insanlarn gemite olmu, imdi olmakta olan, gelecekte olacak hallerinden ve durumlarndan haberdar olmasdr. Allah insanda, varlkta ve kainatta, mikro alemden makro aleme kadar olup biten her eyden haberdardr. Trilyonlarca olay ve oluumdan bir, iki rnek verelim; Allah bizim aldmz her nefesten haberdardr. Her nefeste cierimize ka oksijen atomu ektiimizden (ki bunu insanlarn bilmesi ve lmesi mmkn deildir) bu oksijenlerin klcal damarlara kadar nasl tandndan; barsaktan emilerek oralara kadar gelen karbonhidrat vs gibi besin maddelerinin oksijenle en modern, en mkemmel kimya laboratuarndan daha mkemmel ekilde, nasl kimyasal tepkimeye girerek enerjiye dntnden, tepkime sonucu enerjinin organizmada ne gibi ilevler grdnden, karbondioksitin cierlere kadar nasl tanp, nefes borusu yoluyla ka molekl karbondioksitin dar atldndan haberdardr. Bu olaylarla can denilen eyin nasl husule geldiinden de haberdardr. Yani nefes alp veriimizden haberdardr. te yandan karbondioksitin bitkilerde, hangi kimyasal tepkimelerle ne ekilde oksijene dntrldnden haberdardr. Haberdardr da adli ile oksijenin atmosferdeki dengesini kendinin nasl temin ettiinden de haberdardr.

13

Yine vcuda giren bir mikrop karsnda akyuvarlarn nasl harekete getii, makrofajlarn onlarn genetik yapsn nasl zmleyerek btn kan hcrelerine bildirdii, mikrobun yayd zararl maddeye kar hangi maddeleri imal etmek gerektii, sava hcrelerinin nasl kat, drt kat artarak sava haline getii, mikroplar malup edip, ldrp bitirince onlarn yap ve zelliklerini nasl hafza hcrelerine aktarp arivledii ve oalan hcrelerin normal dzeyine inmek iin, fazlalklarn nasl kendilerini imha ettiinden haberdardr. Milyarlarca insan trilyonlarca dier canllarda ayn anda meydana gelen bu olaylardan ayn anda haberdardr. Zaten bu kadar oluumun kanuniyetini yaratan kendisidir. Haberdar olmaz m hi? Bu gn ilmin tespit edilebildii bu oluumdan haberdar olan Allah, ilmin tespit edemedii, beklide hi tespit edemeyecei, buradan ilerisinden de haberdardr. Yani bu kadar hcreye, bu akl almaz ileri, akl almaz metot ve en hassas, en ince, en amaz usullerle yaptran nedir? Hcrelere ait beyin midir, akmldr, i gdmdr? Yoksa hcreler bunlara gre programlanm mdr? Programlanmsa ifreleri nelerdir? Hangi mekanizmaya gre ilemektedirler? te Allah bunlardan ve daha ilerisinden de haberdardr. Zira bunlar kendi yaratmad m? Hi yaratan haberdar olmaz m? Ayrca Allah dardan insanlarn gremedii, bilemedii, kalbimizden geen niyetlerimizi, zihnimizde var olan fikirlerimizi yani yaptmz ilerin arka plannda var olan niyet, dnce ve amacmzdan da haberdardr. Niyet denen, fikir denen, ama denen eyler nedir? Bizde nasl oluuyor, oluturan nedir? e

13

ve fiile dnerken hangi mekanizmay kullanyor? Allah bundan da haberdardr. te bu rnekler gibi bir anda kainatta ayn anda meydana gelen trilyonlarca olaydan haberdardr. Habir ismi, Allahn haberdar olmas kadar insanlar haberdar etmesi manasn da ifade eder. Kullarn bilmedii ve hibir zaman kendiliklerinden bilemeyecekleri; ahiret gibi cennet, cehennem, melek, eytan vs gibi metafizik konular Peygamberleri vastas ile ve vahiy yoluyla haber verendir. Nelere inanlmas, nelere uyulmas, nelerin haram, nelerin helal olduunu, ne ekilde ibadet etmemiz gerektiini insanlara haber verendir. Yine, Allah kullarndan, alp gayret gsteren, ruhi melekelerine hakimiyet kurup kontrol altna alan, dini ve manevi egzersizlerle merhaleler ve mertebeler kat eden, kemale eren ve erme yolunda kullarna onlarn vsatleri nispetin de alglayabilecekleri kadar, gizliliklerden, gerek ilham yoluyla, gerek sezgi yoluyla haberdar eder. Yeter ki insan btn hal ve davranlarnda Allahn llerine riayet etsin. Yeter ki insan sabr, kanaat, tevekkl, kr, teslimiyet, takva, muhabbet, rza gibi stn ruh hallerini kiiliine yerletirsin. lahi ahlakla ahlaklansn. Yeter ki btn varlndan, zerre zerre, hcre hcre btn inceliklerinden haberdar olunduunun uuru iinde kendini tertemiz tutabilsin insan. te o zaman Habir olan Allah, her eyden btn ayrnt ve incelikleri ile haberdar olan Allah diledii kullarna, diledii gizlilik, incelik ve srlardan Liyakatleri lsnde haberdar klar. Kuranda geen Habir isimlerinden ou Allahn, kullarnn yaptndan haberdar olduunu ifade eder. fade ederken bir ksmnda mjde, bir ksmnda ikaz,

13

uyar manas hakim olur. Aada grlecei gibi ayetler Allah ne yaptnzdan haberdardr derken, bazen mjde olsun size der gibi mjde; bazen de yazklar olsun size der gibi ikaz ve tembih manas hissettirir. Bize Allahn amelimizden, amelimizdeki niyetimizden haberdar olduunu haber verir. Gelecekte, imdi yaptmzn karln mkafat ve ceza olarak greceimizin haberini verir. yleyse Allah Habirdir, haberdardr, haberdar klar. Kuran da 45 yerde Habir ismi geer. Bunlardan 23 tanesi Allah kullarnn yaptklarn bilir mealindeki ifade ile gemektedir. 5 tanesi Latif ismi ile birlikte, 5 tanesi Basir ismi ile birlikte, 4 tanesi Hakim ile 4 tanesi Alim ile 4 tanesi yaln olarak gemektedir.
1Meru suretle kendi balarna ss takmalarnda size bir gnah yoktur. Allah yaptnz ilerden tamam ile haberdardr 2/234 2Eer sadakalar aikare verirseniz. O ne gzel eydir. Eer sadakalar gizlerde onlar ylece fakirlere verirseniz bu sizin iin daha hayrldr. Gnahlarnzn bir ksmn rter. Allah yaptnzdan haberdardr. 2/271 3Allahn sizi balamas, ne elinizden giden zafere, ne de banza gelen musibete zlmeyiniz diyedir. Allah yaptklarnzdan tamam ile Haberdardr. 3/153 4Gklerin ve yerin miras Allahn dr. Allah btn yaptklarnzdan hakkyla haberdardr. 3/180 5Bir toplulua olan kininiz sizi adaletsizlie gtrmesin. Adil olun ki, O takvaya en ok yakn olandr. Allahtan korkun. nk yaptklarnzdan Allah Haberdardr. 5/8 6O kullarnn stnde galiptir. O yegane hkm ve hikmet sahibidir. her eyden haberdardr. 6/18

13

7O grnmeyeni ve grneni bilir. O Hakimdir, her eyden hakkyla haberdar olandr. 6/73 8Gzler onu gremez. O gzleri grr ve O Latiftir. her eyden haberdardr. 6/103 9Allahtan,Resulnden ve mminlerden bakasn dost edinmeyenleri, bilmediini mi sandnz? Allah btn yaptklarnzdan haberdardr. 9/16 10-Elif Lam Ra Bu kitaptr ki, ayetleri en salam bir nazmla kuvvetlendirilmitir.Sonra hakm ve Habir olan Allah tarafndan bu ayetler aklanmtr. 11/1 11Muhakkak ki Rabbin, onlarn tmne amellerinin karln verecektir. nk Allah yaptklarnzdan Haberdardr. 11/111 12Grmedin mi? Allah gkten bir yamur indirmekle yer yz yemyeil oluveriyor. Gerekten Allah Latiftir, Habir dir. 22/63 13Mmin erkeklere syle, gzlerini haramdan saknsnlar ve rzlarn zinadan korusunlar. Bu kendileri iin daha temizdir. Muhakkak ki Allah btn yaptklarnzdan haberdardr. 24/30 14Birde mnafklar, kendilerine emrettiin taktirde muhakkak kacaklarna en kuvvetli yemini ettiler. De ki yemin etmeyin sizden istenen halis bir itaattir. phe yok ki Allah, btn yaptnz ve yapacanz eylerden Haberdardr. 24/53 15Bu her eyi muhkem yapan Allahn iidir. phesiz ki, O btn yaptklarnzdan tamam ile Haberdardr. 27/88 16Yavrum yaplan i, bir hardal tanesi arlnda olsa da, bir kaya iinde yahut gklerde veya yerin dibinde olsa Allah onu meydana karr. nk Allah Latiftir = ilmi her eye ular. Habir dir = her eyi tamam ile bilir. 31/16 17Gnei ve ay sizin menfaatinize vermitir. Her biri belirli bir zamana kadar akp gidecektir. Dorusu Allah yaptklarnzdan Haberdardr. 31/29

14

18Hi kimse yarn ne kazanacan bilmez, hangi yerde leceini bilmez Allah Alim Habir dir. 31/34 19Ahirette de hamd onundur. O Hakimdir, Habir dir. 34/1 20Sana Habir olan Allah gibi gerek haber veren olmaz. 35/14 21phesiz Allah kullarnn her eyinden haberdardr, grendir. 35/31 22Eer Allah kullarna rzk bol bol yayverseydi, muhakkak yeryznde azar, taknlk ederlerdi, fakat diledii miktar indirir. phesiz O kullarnn hallerinden haberdardr, Basir dir. 42/24 23Biliniz ki Allah katnda en iyiniz, takvas en ok olannzdr. phesiz Allah Alim ve Habir dir. 49/13 24Bununla beraber Allah hepsine en gzeli vaad etti. Allah btn yaptklarnzdan haberdardr. 57/10 25Kadnlara zhar yapanlar, sonra dediklerini geri almak iin dnecek olanlar birbirleri ile birlemeden bir kle azat etsinler. te siz byle tlenirsiniz. Allah btn yaptklarnzdan Haberdardr. 58/3 26Kendilerine ilim verilenler iin dereceler vardr. Allah btn yaptklarnzdan Haberdardr. 58/11 27Artk namaznz gerei zere kln, zekat verin, Allaha Peygamberlerine itaat edin. Allah yaptnzdan Haberdardr. 58/13 28Ey iman edenler, Allahtan korkun herkes yarn iin nden ne gnderdi? Ona baksn. Allahtan korkun; nk Allah yaptnzdan Haberdardr. 59/18 29Allah bir kimseyi eceli geldii zaman geri brakmaz; Allah btn yaptklarnzdan Haberdardr. 63/11 30Allaha, Peygamberine ve indirdiimiz Nura iman ediniz. Allah yaptklarnzdan haberdardr. 64/8 31( Hafsa) Bunu sana kim haber verdi? Dedi. Peygamber buyurdu ki; Bana her eyi bilen ve Haberdar olan haber verdi. 66/ 32yaratan bilmez mi? O Latiftir, Habir dir. 67/14

14

33O gn Rableri onlar Haberdar eder. 100/11 34Bu arac hakemler barmak isterlerse, Allah aralarna geim verir. Allah Alim ve Habir dir. 4/35 35nce sizde byle idiniz. Sonra Allah size iman Ltfetti. Onun iin iyice anlayn. phesiz Allah yaptnzdan Haberdardr. 4/94 36Eer iyi geinir aray dzeltir, geimsizlikten saknrsanz, elbette Allah yapacanz her eyden Haberdardr. 4/128 37Onun iin haktan yz evirip nefsin arzusuna uymayn. Eer adalet zere hkmetmekten, ahitlikten dilinizi bkerseniz veya yz evirirseniz; phesiz ki Allah yaptklarnzdan Haberdardr. 4/135 38Kullarn gnahna Rabbinin Habir ve Basir olmas yeter. 17/17 39Gerekten senin Rabbin diledii kimsenin rzkn geniletir ve daraltr. phesiz Allah Habir dir, Basir dir. 17/30 40De ki: Sizinle benim aramda ahit olarak Allah yeter. Allah kullarndan Haberdardr, Basir dir. 17/96 41Hep diri olup hi lmeyene tevekkl et. Onu hamd ile tesbih et. Kullarnn gnahna Haberdar olarak O yeter. 25/58 42Artk bu yaratma iini her eyden haberdar olana sor. 25/59 43Rabbinden sana vahiy olunana uy. phesiz Allah yaptklarnzdan Haberdardr. 33/2 44Evlerinizde okunan, Allahn ayetlerini ve hikmeti hatrlayn. phesiz Allah Latiftir, Habirdir. 33/34 45De ki: Eer Allah size bir zarar dilerse veya fayda dilerse, artk onun dilemesinden sizi kim kurtarabilir? Dorusu Allah btn yaptklarnzdan Haberdardr. 48/11

14

EL-HALM HALM: Temkinli olup, acele ve kzgnlkla muamele etmeyen, kudreti olduu halde acilen cezalandrmayp, yeni frsatlar tanyan demektir. Allah mutlak varlktr. O, zaaf belirtisi olan kzgnlk, sinirlilik, acelecilik gibi insana mahsus hallerden beridir, mnezzehtir. O mutlak Hilmi ve yumuak sabr ile kullarna frsat stne frsat verir ki, kendine giden istikameti, doru izgiyi tutabilsinler. Zaten Allahn adna din dedii srat- mstakimin maksad kullarn kemale ermesi, ruhi stnlklere ulamas, Allaha yaknlk peyda etmesi, Onda fani oluu, Onunla baki oluudur. Kullarn buraya tamak iin yce Allah, onlar iradelerine brakmakla beraber, hep yardmc olmaktan geri durmamaktadr. Bu uurda az bir gayret gsteren kuluna, kendisi ok kerem ve inayetle destek vermektedir. Bu hususa en alt seviyede bir gz atarsak: Kullarn davran ve fiilleri ya iyi, gzel yani pozitif, ya kt, irkin yani negatiftir. nc ihtimal de ne iyi, ne kt, ne gzel, ne irkin olan mubah yani ntr davranlardr. Allah bunlardan iyi ve gzel olana on misli mkafat vermektedir. Yani kul kemale doru on kat fazla mesafe kat edinmektedir. Kt ve irkin olan ya hikmeti icab isterse, rahmeti, Ltfu ve keremi ile affeder. Yada Adli gerei birebir ceza verir. te tam bu arada Halim ismi tecelli eder. Beere has kzgnlk gstermez, temkinle yumuaklk gsterir ve ceza vermekte acele etmez. leride tvbe ve slah hal iin frsat ve imkan tanr. Yani suluya Hilmi ile muamele eder. Suluyu, yani cezalandraca suluyu da

14

affetmek iin ona, kendi durumunun muhasebesini yapma frsat ve imkan tanr. te yandan yine Hilmi ile iyilik edenlere, iyiliklerinde hata ve kusurlar olsa da, fazlas ile ihsanda bulunur. Allah kendine itaat eden kadar isyan edene de Hilmi ila muamele eder. Kzgnlk ederek onlarn rzkn kesmez. Dnya nimetlerinden istifadelerini nlemez. Onlara da hilim gsterir, Rahman, Vehhab, Razzak gibi isimleri ile tecelli eder. Onlara bu dnyada hilim gsterip, cezalarn ahrete erteler. Grlyor ki Allahn iradesi ncelikle ceza vermek deil, kullarnn insani melekelerini iyi kullanmalarn salayp, onlar kemale tanmak. Ama buna ramen srarla ve inatla isyana ve ktle devam edeni de feda eder, cezalandrr. Grlyor ki, Halim ismi Allahn Adlini yumuatyor. Mntakim ismini erteliyor. Halim ism-i erifinin getii ayetlere dikkatle bakarsak u hususlar grrz: 1 Allah kullarnn gnah olan fiilleri yapmalarna ramen, onlara kzmadan, acilen cezalandrmadan, Hilimle yaklat, ou kez affettiini belirten ayetler.
Uhud savanda iki ordu karlat gn iinizden arka evirip geri dnenler (var ya), hakikaten onlar, Peygamberin emrine aykr hareket etmeleri yznden, eytan kandrmak istedi. Bununla beraber Allah onlar affetti. Gerekten Allah ok balayc, azab geciktiricidir. 3/155 Ayrca 5/101 bak.

2 Allah insanlara yanl inan ve bozuk fikirlerinden dolay kzgnla kaplmaz. inde yaadklar kainatn dengesini bozarak onlar cezalandrmaz. Hilim gsterir ve cezalarn ahrete erteler. Dorusu gkleri ve yeri zeval bulmaktan
Allah koruyup tutuyor. And olsun ki, zeval bulurlarsa

14

onlar Ondan baka kimse tutamaz. Gerekten o azap Bu iin acele etmez ve ok balaycdr. 35/41

ayette geen Halim isminin, gn ve yerin bozulmas ile ne alakas vardr diye dnlebilir? Burada iki hususa dikkat ekilir. a) Allah kainatn dengesini de, Hilimle, sabr ve teenni ile devam ettiriyor demektir. Yani kainatn ileyiinde de Halim isminin tecellisi vardr. b) Bu ayetten bir nceki ve sonraki, mriklerin psikolojisini sergileyen ayetlerin arasnda, yerin ve gn dzeninin ve dengesinin ayakta tutulduu ifade edildikten sonra Allahn Halim olduunun belirtildiini gryoruz. Bu da Allahn insanlarn kt dnce ve davranlar sonucu kainatn dengesini bozmayacan, onlara da kainata da Hilimle yani teenni ile sabr ve skunetle muamele edeceini gsterir. 3 Allah insanlarn kalplerinde tad duygular ve iyi, kt dnceler karsnda da Halimdir. Biliniz ki
Allah, gerekten gnlnzde ne varsa onu bilir. Artk ondan saknn ( gnlnzdekinden) ve bilin ki Allah ok balaycdr. Halimdir = Gnlnzdekinden dolay Halimdir. 2/235

4 Allah kullarnn kendi yolunda katlandklar sknt ve eziyetlere Hilimle yaklap, onlar yumuaklkla ve aceleci davranmadan mkafatlandracan ifade eden ayet:
Allah onlar, honut olaca bir yere elbette koyacaktr. nk Allah iyilikleri bilir, Halimdir 22/59

bu ayetten nceki ayeti de okursak mana daha iyi anlalr. 5 Allah kullarnn yapt iyiliklere de hilimle mkafat verir. Eer Allahn emrine uygun olarak
ihlas ile harcarsanz, Allah onu size kat kat artrp

14

verir, hem de gnahlarnz balar. Allah ekur dur ve Halimdir. 64/17

yleyse Hilim Allahn sade cezalandrmada grlen bir tecellisi deil, mkafatlandrmada da grlen yumuakl, teennisi ve sabrdr. Kainatn ilemesinde de Allahn Hilmi sz konusudur. Bu ismi erifi vird edinenlerde, sert miza yumuar, sinirlilik hali skunet bulur, cokunluk, taknlk, acelecilik yok olur. Ruhi dinginlik ve kalbi enginlikle olgunlama balar. Kuran Kerimde, drd eitli Peygamberler iin onbiri Allaha mahsus olmak zere 15 ayette Halim gemektedir. Bu 11 den be tanesi yukarda gemitir. imdi dier altsn yazyorum.
6 Ve fakat Allah sizi kalbinizin kazandklarndan dolay muaheze eder. Allah Gafurdur, Halimdir 2/225 7Doru ve gzel bir sz, bir balama, baa kakmann takip ettii sadakadan daha hayrldr. Allah hibir eye muhta deildir, Halimdir. 2/263 8 Allahtan bir vasiyettir. Allah Alimdir, Halimdir. 4/12 9Allah imdiye kadar ki sorularnz balad Allah ok balaycdr, cezalarda aceleci deildir. 5/101 10Yedi gk ve yer, birde bunlarn iinde bulunanlar Allah tesbih ederler. Hibir varlk yoktur ki Ona Hamd ile tesbih etmesin, fakat siz onlarn tesbihini alglayamazsnz. O gerekten Halimdir, Gafurdur. 17/44 11Allah sizin kalplerinizde olanlar bilir, ve Allah Alimdir, Halimdir. 33/51

14

EL-AZM AZM : radesine, hele hele tekvini iradesine hibir ekilde kar gelinemeyen, terii iradesinde de aciz braklamayan mutlak zatn, sfat ve fiillerinin mahiyeti kavranamaz, mutlak byk olan demektir. Azim ismi mutlak manas ile Allah iin kullanlrken, arzi ve basit manas ile insanlar ve olaylar iin kullanlr. Nitekim Kuran da her iki manada da kullanlmtr. Allah Azimdir, mutlak byktr. Onun bykl madde, zaman, mekan boyutlarndaki byklk deildir. Hadiseye yle bir rnekle yaklaarak, mukayesesi mmkn olmayacak kadar , hatta yok denecek kadar kk olan insandan rnek verelim. Boyu uzun insana byk denir. Yalanm insana da byk denir. Bir de insanlarn, bu zaman, mekan ve madde boyutlarn basit manada da olsa aan bykleri vardr. Mucit byk bir insandr: Edison byk insandr, Pastr, Antayn, Kant, Pisagor vs bunlar hep byk insanlardr. Bunlardan kimi elektrii, Alpulu, kimi izafilii, kimi madde enerjiye dnrken kitlesinden mc2 kadar kayba uradn, dolays ile maddenin sakm prensibinin yanl olduunu, kimi mikrobu, stma mikrobunu ve asn bulmulardr. Bat medeniyetinin ilmi planda temeli olan bizim medeniyetimizden rnek verirsek: Tp alannda byk ilmi dehas olup asrlara bu alanda hkmeden bn-i Sina, Geometrinin temeli demek olan pi saysn bulan Battani, Logoritmik hesaplamalarn ve cetvellerinin babas olan El-Harizmi, mikrobun varln ilk defa haber veren Ak emseddin ( ki byk velilii yannda byk doktordur da, her ne kadar Adnan Advar

14

muhalefet etse de) te bunlar ve bunlar gibi binlercesi byk insanlardr. nk normal insanlarn yapamayacaklar eyleri yapmlar, kainatta var olan yani Allahn koyduu trilyonlarca kanuniyetten bir veya bir kan yakalama, kefetme baarsn gstermilerdir. Bunlarn ok basit byklkleri yannda, Peygamberler, Veliler gibi maneviyat bykleri de vardr. te bu byklerin byklkleri, Allahn azameti yani mutlak bykl yannda hi yok mesabesindedir. Var olan mikrobu bulan bykse, onu yoktan var eden mutlak byk olmaz m? Atomun varln tespit eden bykse eer, atomu yaratan, onun kk cssesine, akl almaz enerjiyi depo eden mutlak byk olmaz m? Btn varl atom plannda yaratan, sadece elektron saysn eksiltip fazlalatrmakla maddi varlklarn birimleri olan elementleri icat eden, bu element atomlarnn dizili ekil ve pozisyonlarna gre molekllerini meydana gelme esasn koyan hi mutlak byk olmaz m? Enerjiyi bulan byk olur da, maddeyi enerjiye, enerjiyi s, k ve harekete dntrme kanuniyetini yoktan var ederek, yaratt varln iine yerletiren, mutlak byk olmaz m hi? Btn kainat bir planda, atom plannda yaratan mutlak byk olmaz m? Dnyann kendi ekseni ve gne etrafnda dndn bulan, tarihe geecek kadar byk olur da, onlara o zellii veren byk olmaz m hi? Gne sistemini ve her biri bir gezeenin varln tespit edenler elbette byk insanlardr. Ama gne sistemini atom modelinde yaratan, Samanyolu galaksisini ve milyarlarca dier

14

galaksileri, daha ileri kainat yine atom modelinde yaratan mutlak byk olmaz m? Pi saysn bulan byktr tabii. Ama kainat geometrik planlara ve matematik llere gre yoktan var eden elbette mutlak byktr. Kalp ameliyat yapp, tedavi eden, kalp nakli yapan elbette byktr. Ama her insana nakil yapmadan, yoktan var olma kanuniyetini koyarak, tek tek kalp datan gerekten mutlak byktr. Beyin ve sinirler gibi en ince sistemleri inceleyip, tedavi eden tabi ki byktr. Ama onlar akl almaz l ve incelikler ve fonksiyonlar ile yaratan mutlak byk olmaz m hi? Kulun arzi ve basit byklkleri ile mutlak yaratann bykl yani azameti mukayese edilemez, mukayese etmek hatadr. Ama Allahn azameti hakknda aklmz lsnde bir fikir edinebilmek iin bu rnekleri verdik. te Allah madde, zaman, mekan boyutlarnn ok ilerisinde, hatta bizim kavrayabildiimiz manevi boyutlarn da ok stnde, duygularla alglanmaz, aklla idrak edilmez, kavranamaz, ilimle ihata edilemez MUTLAK BTKTR. Zaten Kuranda geen Allahn Azim isimleri, ya tespih etmek veya ulvilik gibi tenzih ifade eden mrecced kavramlarla birlikte kullanlmtr. Aada yazlan ayetlerde bu husus grlecektir.
BU ismi azimi vird edinenler, kainattaki csse ve konumlarnn uuruna ererler. Allaha tazim ederek kulluk

duygusu kuvvetlenir. Bu uur ve duygusu ile mutlak byk dndaki clzlara itibar ve iltifat etmeme hevesi uyanr. Maneviyat kervannn peine taklmaya balar. uyanlar ve kprdanmalar oluur. Ayetler:

14

1Gkleri ve yeri korumak ve gzetmek ona zorluk ve arlk vermez. O ok yce mutlak byktr. 2/255 2Gklerde ve yerde ne varsa hepsi Onundur. O her eyden ycedir, her eyden byktr. 42/4 34-5O halde Rabbini Azim ismi ile tesbih et. 69/52 56/74-96 6nk O yce Allaha iman etmiyordu. 69/33

EL-GAFUR ismi daha nce mukayese maksad ile ne alnd.

15

E-EKR EKR : kr kknden treyen ekr ok ok kreden, kredene cevap veren kelime manasn ifade ederken, kendi rzasn kazanmak iin yaplan ileri, daha fazlas ile karlayan ve mkafatlandran, az bir amele ok karlk veren, ibadet ve tatta bulunmalarndan memnun olup onlar sena eden yani ven ekillerinde tarif edilir. ekr bir bakma mutlak Vehhabn, mutlak Rezzakn kuluna, yapt msbet davranlardan dolay teekkr etmesi, kretmesi manasn da ifade eder ki, Allahn kuluna kretmesi sz mnasip olmad iin kre karlk veren manas ile aklanmtr hep. ekur sz insanlar iin kullanldn da ok ok kreden manasn ifade ederken, Allaha ad olarak kullanldnda az kre ok mukabele eden, az iyilie ok ihsanda bulunan anlamn tar. Nitekim Kuranda kullar iin kullanld alt ayette ve Allah iin kullanld drt ayette bu manalarda kullanld ifade edilmektedir. Konyal Vehbi efendi, Hlasa tl Beyannda Allahn ekr ismine ok ok kreden manasn verdikten sonra yle aklamaktadr. nk Cenab- Hakka isnad olunan kr, atiyesini bol bol vermek manasnda mstameldir eklinde tefsir eder. kr kullar iin kullanldnda, kredenin, aczini idrak, muhta olduunu hissetmesi ile mutlak glye, mutlak ganiye vg ve davranlar ile aklamasdr. Allahn verdii nimetlere kredildii gibi, nimet vermese de, salt Allah, Allah olduu iin, mutlak varlk olduu iin de kredilir. deal olan budur. Hatta daha

15

ilerisi Allahn mihnetine, kahrna, verdii zarara kretmektir ki, bu bizlerin harc olmayp, Allah dostlarnn, Evliyaullahn, gnl kahramanlarnn iidir. kr dil ile, hal ile, mal ile yaplr. Bunlarn nn de ortak noktas, iten, zden, kalpten gelerek yaplmalar artdr. Dil ile kr: Kulun Allaha krn dili ile syleyerek yapmasdr. Hal ile kr: kulun ibadetle kretmesidir ki, kr orucu, kr namaz, kr secdesi gibi davranlar.kr davranlarndaki psikolojik ze indirmedir. Mal ile kr: mal varlndan fedakarlk ederek hatta bazen feragat ederek muhta olanlara Allah rzas iin vermesi eklinde yaplan krdr. kr kurban, kr sadakas ve kr olarak yaplan her trl harcamalar. Fakirin kr dil ile ve hal iledir. Zenginin kr dil ile, hal ile ve mal iledir. te Allah, kulunun bu krne icabet edip karlk verir, hem de fazlas ile karlk verir ki, bu Allahn ekr olduunu ifade eder. Nitekim ekr olan cenab- Kibriya Eer krederseniz ben size artrrm buyurur. Bir de kretmenin, ekr tarafndan manevi karl vardr ki, Onun tarafndan raz olunmaktadr. Eer krederseniz, Allah sizin iin krnzden raz olur. 39/7 te kre karlk rza. te bu insan ycelere tar. Allah bizim ne ibadetimize, taatimize ne krmze muhtatr. yleyse kretmenin manas nedir? Her
kim krederse ancak kendisi iin kretmi olur.27/40 Ayet-i kerimesi gereince, kreden,

varlklar iinde kendi konumunun ve Allah karsnda kendi aczinin idrakine ular. Bu idrak iinde kr onu

15

yceltir, stn ruh hallerine tar. Dier ibadet, taat, zikir, dua gibi davranlar eliindeki kr, insan kemale gtrr, Allaha yaklatrr. Allahn Rahmet ve Ltfnn tecellisi ile insann kalbini, ruhunu, srrn madde boyutlarnn stne tar. nsann kalbi melekelerini, ruhi letaifini olgunlatrr, Kemale erdirir, Allaha yaklatrr. Allah kreden kuluna ekr ismi ile tecelli ederek, krnn cinsinden ok daha fazlas ile mukabele eder. Hayrl nimete, rahmete, berekete, tecellilere mahzar klar. ekr isminin tecellisine muhatap olana, maddi nimetin hep helali verilir, faydals verilir, hayrl olan verilir. Haram olan, hayrsz ve zararl olan verilmez. te bunun iin iyilik yapan, kreden ve dolays ile ekr ismine muhatap olan, ibadetinden haz duyar, huu duyar, kendi kulluundan raz olur. ekr ismi erifi kendinde tecelli eden, kty dnemez, irkin duyguya yanaamaz, yanlla kolay kolay ynelemez. Bunun iin, cezadan, azaptan vareste kalr. ekra muhatap olanda hi bu noksanlklar zuhur eder mi? te bu bakmdan manen ykselir. te bu bakmdan kr, kulu ekra tar. Nitekim ayeti kerime de, ekr olan Allah yle buyuruyor: Eer siz, Allahn nimetlerine kreder
ve iman ederseniz, Allah size niye azap etsin?4/147

Demek Allah kredene azap etmez. Zira kreden temizdir, ycedir, Allaha yakndr, raz olunanlardandr. Ey mutlak yaratc, mutlak kudret, azabndan kurtulmaktan nce rzan iin sana krediyorum. Nimetine krediyorum, rahmetine, ltfuna krediyorum. Bunlardan faydalandmdan ok, bunlar yaratma kudretin var olduu iin krediyorum. Bende ve tm canlda faydalanma

15

duygusunu yaratma kudretine krediyorum. Bitkine, meyvene, sebzene, onlarda tecelli eden yaratma kudretine, onlarda tecelli eden Vehhab ismine, ltfuna, Rahmetine krediyorum. Btn yarattklarna, bunlar bol bol ihsan ettiin iin krediyorum. hsan etme kudretine krediyorum. Grme denen, iitme denen, tatma denen, nefes alma denen, dnme denen, sevin, haz, nee, keder, sknt, sevgi, muhabbet denen akl atlatan oluumlar yaratma kudretine krediyorum. Akl, kalp, duyum gibi kavrayan, sezen, hisseden ama benim kendilerini kavramaktan aciz olduum melekeleri var etme kudretine krediyorum. Aczime krediyorum. kre mazhariyetime krediyorum. ekuru tanma gayretimden dolay krediyorum. Allahm sana krediyorum. Sana baka deil sen olduun iin, mutlak olduun iin, Allah olduun iin krediyorum. krmn devamn salaman iin krediyorum. Ayeti Kerimeler;
1 nk Allah onlara mkafatlarn tamamen verdikten baka fazladan onlara ziyadesini ihsan edecektir. Muhakkak ki O Gafurdur, ekur dur. 35/30 2 Derler- Geim ve akbet derdini bizden gideren Allaha hamd olsun. Gerekten Rabbimiz Gafurdur, ekur dur. 30/34 3 Kim iyi bir amel kazanrsa, onun iyiliinin sevabn artrrz. phesiz, Allah Gafurdur, ekur dur. 42/23 4 Eer Allahn emrine uygun olarak ihlas ile harcarsanz. Allah onu size kat kat artrp verir. Hem de gnahlarnz balar. Allah ekur dur, Halimdir. 64/17

15

EL-ALYY ALY : Mutlak yce varlk; mlknde mutlak saltanat yani hkmranlk ve otorite sahibi olan, en stn zat, sfat ve fiillerin sahibi, hibir ekilde ei, dengi benzeri bulunmayan diye tarif edilebilir. Aklmza gelebilen en stnln ok daha stn olan mutlak stn, mutlak yce varlk.Zatnda, btn varlklarn znden, cevherinden, mahiyetinden stn, onlara hi benzemeyen. Hibir ey Ona ne benzer, ne Onun dengi olabilir. O hepsinden ycedir. Nitekim Allah Zlcelal yle buyurur: Hi bir ey Onun misli
deildir. O mutlak iiten ve mutlak grendir. 42/11 Yine yle buyurur Hibir kimse Ona denk deildir.

Onun ei benzeri olmad gibi zdd da yoktur. Yani Zddan da mnezzehtir. Mlknde, saltanatnda yani kuvvet ve otoritesinde mutlak ycedir. Ondan daha ycesi yoktur. Gerek hkmran olan Allah mutlak ycedir. Ondan baka ilah yoktur. Allah sfatlarnda da ycedir. Kendi bildirdii sfatlardan baka sfatlardan da mnezzehtir.
Senin o izzet sahibi Rabbin, vasflandrmalarndan mnezzehtir. 37/18 onlarn

Onun sfat ve isimlerini insanlarn tamam ile ve btn boyutlar ile kavramas ve kuatlmas mmkn olmayacak kadar ycedir. Nitekim Allah yle buyurur.

Onun ilmini hibir ey kuatamaz, ihata edemezler. Ancak Onun diledii kadar hari2/255 Ayette

grld gibi Onun diledii kadarn kavrarz ki gerisi bizim gcmzn stndedir. Bizim kavrayabildiimiz zellikler, baz yaratlmlarn, baz zellikleridir. Kavrayabildiim grme, iitme, konuma, irade etme, ilim, g kuvvet gibi zellikler, sfatlar insanlara ait zelliklerdir. nsanlarn dndaki canllarn bile bu

15

zelliklerini tamam ile kavramamz mmkn deildir. Mesela arnn, karncann grdklerini biliyoruz ama, idrakleri nasldr, dnyay, varl ne olarak alglyorlar bilmemiz mmkn deil. ittiklerini, kendi aralarnda anlatklarn biliriz de bunlarla ilgili idraklerinin eklini, boyutunu, derinliini kavrayamayz. Benim gzmde karnca karncadr, ar ardr da onlarn gzlerinde ben neyim, dier varlklar nedir? Anlayabilen ve anlayabilecekler ksn meydana. te bu kavrayamadmz zellikler bile hep arzidir, basittir. Allahn mutlak olan sfatlarnn yannda sz konusu bile edilemezler. te bu bakmdan Allah lidir. Allah dilediini yapar, diledii ekilde hkm verir. Fiillerinde ve iradesinde de lidir. nk dilediini yapar. Bu bakmdan ibadete ve yardm istemeye tek layk Odur, nk O Alidir. li ismine eitli Kuran tefsirlerinde getirilen aklamalardan ksa ksa rnek verelim. Hlasatl Beyan Fi tefsiril-Kuran isimli tefsirinde Mehmet Vehbi Efendi zet olarak yle der; ( Ali isminin getii btn ayetlerin zeti) Allah Alidir, nk erik ve nezirden aridir. Allahu Teala btn eyler zerine stnl olan ve kendi iin erik olmaktan mnezzehtir. Binaenaleyh, kahr ve gazap cihetinden Allahu Teala dan daha Ali bir kimse yoktur. u halde ibadete layk ve yardm istemee ayan olan Odur. Allah teala sfatnda Ali, zatnda byktr. Ebussud Efendi Tefsirinde li isminin, getii ayetleri tefsir ederken yle der; Zatnda, sfat ve fiillerinde benzeri olmayan, dilediini yapan, diledii ekilde hkm verendir. Yaratklarn sfatndan ycedir.

15

Hazin Tefsirinde Ei, benzeri, zdd olmayan, mlknde, kuvvet ve otoritesinde ve kahrnda Alidir. Onun vasflarnn ihata edilmesinden de ycedir der. Celaleynde; yaratk sfatlarndan mnezzehtir. Kuranda Ali ismi erifi, bizim anlaymz biraz daha kuvvetlendirmek maksad ile bei kebir, ikisi Azim gibi Allahn bykln, deiik ekillerde, deiik alardan, deiik nanslarla ifade eden isimlerle ve bir ayette de Hakim ismi ile kullanlmtr. Toplam sekiz yerde gemektedir. Ayetler;
1Onun bildikleri dnda insanlar Onun ilminden hibir eyi tam olarak bilemezler. Onun krss gkleri ve yeri iine alr, Onlar koruyup gzetmek kendisine zor gelmez. O ycedir, Byktr. 2/255 2nk Allah mutlak ycedir, byktr. 4/34 34Byledir. nk Allah hakkn ta kendisidir. Onun dndaki taptklar ise batln ta kendisidir. Gerek u ki Allah evet O Uludur, byktr. 31/30 22/62 5Rabbiniz ne buyurdu? Derler. Onlar da; Hak olan derler. O ycedir, byktr. 34/23 6(Onlara denir ki) te bunun sebebi udur: Tek Allaha ibadete arldnz zaman inkar ederseniz. Ona ortak koulunca tasdik edersiniz. Artk hkm ycelerin ycesi Allahn dr. 40/12 7Gkte ve yerde ne varsa hepsi Onun dur. O ycedir, byktr. 42/4 8Allah bir insanla ancak vahiy yoluyla veya perde arkasndan konuur, yahut bir eli gnderip izniyle ona dilediini vahyeder. O ycedir, Hakimdir. 42/51

15

EL-KEBR KEBR: Allah byktr. Ezeli ve ebedi oluu ile byktr, Mutlak byktr. Sonradan olma ve yok olmaa mahkum varlklarn, ne kadar byk olurlarsa olsunlar, byklkleri hep arzidir, geicidir. Allah ezeli ve ebedi stnlk ile sfatldr. Ycelikte ve byklkte hibir varlk Ona yetiemez. Allah Kebirdir, Azimdir de. Bu iki isim de Allahn bykln ifade etmekle beraber, aralarnda farkllk vardr. yle ki: 1 Allah ( cc) insanlarn yallarndan bahsederken Kuranda ( dilin icab olarak) devaml Kebir kelimesini kullanlmtr: 3/40 Bana ihtiyarlk gelip attna stelikte karm ksr olduuna. Dier ayetler 14/39 17/23, 12/78, 28/23 yleyse Kebir biz insanlar ve varlklar iin zamanla ilgili bir mana ifade eder ve eskilii, geni zaman iinde var oluu bildiren bir bykl belirler. Allah iin zaman sz konusu olamaz. Allah zaman kuatamaz, kapsayamaz. Zira zaman, varln hareketine, sralanp dizililerine bal olarak, Allah yaratmtr. Ayetlerin nda, mam- Gazaliye uyarak buradaki byk manasndaki KEBR, ezeli ve ebedi oluu ifade eder diyebiliriz. Bu da insanda bir zaman izlenimini uyandrsa da zaman aan bir zelliktir. Azim ismi bu manada kullanlamaz nk bu manay ifade edemez. 2 Kebir varlklar iin kullanldnda bile, onlarn cssesi, hacmi, ktlesi ile ilgili byklklerini ifade etmez. Kuranda daha ok mcerret ve manevi byklkleri ifade etmek zere kullanlmtr: byk gnah,byk mkafat,byk fazl,byk sapklk, byk hata,byk azap, byk lanet gibi

15

Allah iin kullanldnda da: Ayn ekilde Allah iin ktle, hacim, csse manasndaki bykl deil ( ki bunlar Allah iin sz konusu olamaz) mahhas olmayan mcerret, maddi olmayan manevi bykln ve kemalatn ifade eder. Bu hususta Mehmet Vehbi Efendi Hulasa tl Beyan isimli tefsirinde
O grneni de grlmeyeni de bilir, ok byktr, ok ycedir 13/9 ayeti kerimesini tefsir ederken

yle der Vacip teala zatn, kudretini, ilmi ve sair sfat cihetinden ( ynnden) byklkle nitelemitir. nk cesamet ( kitle ve hacim) ynnden byklk vacip teala hakknda imkanszdr. Bu sonradan yaratlmann iaretidir ki Cenab- Hak bundan mnezzehtir. Azim ismine gelince: Azim, varlkta, hem bu saylan mcerret ve manevi byklkleri, alannda, ifade ederken hem de mahhas byklkleri iaret eder.
Byk da 26/63, Byk kurban 37/107, Byk sz 17/40 , Byk ahlak 68/4, Byk taht 27/23

Allah iin kullanldnda: Kebir Allahn, manevi ve mcerret btn byklklerinden, mutlak manada ve sonsuz bykln ifade ederken, Azim, manevi ve mcerret yannda btn mahhas ve maddi byklklere de hakimiyet ve stnlk bildiren mutlak bykl ifade eder. Kendi maddi deildir. Ama maddi byklklere de Hakimdir. 3 Btn mevcudatn yaratcs ve dzenleyicisi olmas, en gl, en stn ve btn ileri hikmetlerle dolu olmas bakmndan Allah Kebirdir, byktr. Byklk (Kibriya) sade Ona mahsustur ve sade Ona hamd edilir. Allah yle buyurur: Hamd, Gklerin
Rabbi, yerin Rabbi, btn alemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur. Gklerde ve yerde byklk yalnz Onundur. O Azizdir, Hakimdir. 45/36-37 Yine Hlasa

15

tl Beyan da, Mehmet Vehbi Efendi bu ayeti yle tefsir eder: << Allahtan baka hamde layk bir byk yoktur. nk Allah Teala kendi zat ile vardr ve her eyi yaratmaa gc yeter, her eit yaratk rahmetinden yararlanr ve ihsan ile sekinleir. Cmle alemlerin hamdi Allah Telaya mahsustur. nk Allah teala yerin, gklerin ve btn ruhlarn ve cisimlerin yaratcs ve terbiye edip dzenleyicisidir. Bundan dolay hamde ve vgye hakkyla layk olan Odur.>> te bunun iin Allah byktr. Kibriya Ona aittir. Azim ismi de bu kta ifade edilen manaya kullanlr. Nitekim; 42/3-4-5 ayetleri bu manay ifade eder. Allah Aziz ve Hakimdir. Gklerde ve yerde
ne varsa hepsi Onundur,O ycedir, byktr. Nerdeyse yukarlardan gkler atlayacak! Meleklerde Rablerini hamd ile tesbih ediyorlar

Grld gibi birinci kta ifade edilen manada Kebir ile Azimin hi yaknlklar yoktur. kinci kta yar yarya mana birlii, nc kta ise tamam ile mana birlii vardr. Bu ismi de vird edinenler. Azimi vird edinenlerle ayndr. Kuran da Kebir ismi yedi ayette geer.
1O grleni de grnmeyeni de bilir. O mutlak byktr, mutlak ycedir. 13/9 23-Byledir. nk Allah Hakkn ta kendisidir. Onlarn dndakiler batln ta kendisidir, ki onlara tapyorlar. Gerekten Allah ycedir, byktr. 31/30 4Rabbini ne buyurdu? Dediler. Onlarda << hak olan>> dediler. O ycedir, byktr. 34/23 5Ona ortak koulunca kabul edersiniz. Artk hkm yce ve byk olan Allahn dr. 40/12 6phesiz Allah mutlak ycedir, byktr. 4/34 7Allah, onlarn sylediklerinden mnezzehtir, son derece ycedir, mutlak byktr. 17/43

16

EL-HAFZ HAFZ : Hfz etmek kknden gelir ve szlkte <<korumak, gzetmek, anlayp bellemek, ezberlemek>> manasn ifade eder. Ve yle tarif edilebilir. << Yaratt varln dzenini ve dengesini koruyan, kullarn eitli tehlikelere kar himaye eden, her eyi gzetiminde bulundurup, hibir kulunun hibir davrann unutmayan.>> Hfz kknden treyip, Kuran- Kerimde geen eitli ifadelere gre Allahn hfz u himayesi u manalarla aklanabilir. 1 Allah (cc) Hafzdir, koruyandr. Kainat yaratm, ona ok sk bir dzen koymu, o dzen sayesinde varln srdrmektedir. Yine bu dzenle varlk korunmaktadr. Mesela; gne sistemindeki gezegenler ve bu gezegenlerin uydular o kadar salam ve korunmu bir dzen iinde kendi yrngelerinde hareket ederler ki, her biri milyarlarca yldan beri hi sapmadan ayn yrngesinde devam ederler. Ne gnein aya yetiip kavumas nede
gecenin gndz gemesi mmkndr. Her biri bir yrngede yzerler buyurmakla Allah bu geree

iaret eder. Dier gk cisimleri de aynen korunmu bir dzen iinde varlklarn srdrrler. Nitekim Ayeti Kerimede mutlak yaratc mutlak Hafz olan Allah yle buyurur: Biz gkyzn korunmu bir tavan gibi
yaptk. Onlar ise evirirler. 21/23 gkyznn ayetlerinden yz

Yine Hafz olan Allah yeri ve yerdeki varlklarn dzen ve oranlarn korumaktadr. Yer kreyi uzaydan gelebilecek tehlikelerden koruduu gibi, dnyada var

16

olan eylerin de uzaya dalmalarn nlemektedir. ncelikle yer ekimi sayesinde yer yzndekiler uzaya frlamaktan korunmaktadr. Yer ekimi cazibesine kaplan uzaydaki zararllar da atmosfer sayesinde uzaklatrlarak dnya korunur. Dnyann atmosferi, troposfer, stratosfer, Ozonosfer, mezosfer, iyonosfer, egzosfer gibi yedi tabakadr. Bu tabakalardan mesela Ozonosfer uzaydan gelen zararl nlar geri dndrmek suretiyle dnyadakileri korurken, Egzosfer imal ettii manyetik alanlar sayesinde gkten gelen zararl dalgalar geri evirir. Yine atmosfer, gktalarn, yakarak, paralayarak dnyaya arpmalarn engelleyen kalkan vazifesi grr. Ayrca bu tabakalardan stratosfer, buharlaarak ykselen suyun dnyay terk edip uzaya dalmasn, dolays ile zamanla dnyada suyun tkenmesini engelleyerek, bulutlar, kar, yamur, dolu eklinde tekrar yeryzne gnderir ve bylece yeryzndeki su miktar sabit kalr. Bilenler tarafndan, bunlar gibi yzlerce, binlerce rnek verilebilir. Bu koruma ii ile ilgili olarak Hafz olan Allah yle buyurur; Ve biz dnya gn kandillerle donattk ve koruduk 41/12 u ayet-i Kerime ile de koruduunu ifade eder Allah; phesiz
Allah, gklerin ve yerin nizam bozulmasn diye tutuyor. 35/41 Koruma iinin Allaha zor gelmedii u ayette anlatlr. Allahn krsisi gkleri ve yeri kapsar. O ikisini( gkleri ve yeri) korumak Allaha zor gelmez. 2/255 Ve yine Allah, atmosferdeki oksijen

orann bitkiler sayesinde korumaktadr. nsana oksijen solutturan Allah, bitkilere karbondioksit solutturarak bu dengeyi korumaktadr. te grld gibi kainatn dzenini Hafz olan Allah, koyduu kanunlar ve nizamlarla koruyor.

16

nsandan da, balklar halinde birka rnek verirsek, En hassas ve en hayati olan iki organdan beyin kafatas iinde, kalp cierle birlikte gs kafesi iinde korunmakta deimlidir? Hayat suyu kanmzn anas olan ilik, kemik iinde, gz elik kadar salam ukurlukta korunmakta deimlidir? 2 Allah insanlar, tabi artlar ve sosyal hayat iinde de tehlikelerden korur ( isterse tabi). Hele hele dua edip, hfz himaye isteyenlere icabeti ile korumas daha da ok gerekleir.
Allah en hayrl koruyucudur, merhamet edenlerin en merhametlisidir. 12/64

3 Allah herkesin niyet ve davranlarn gzetiminde bulundurur, bilgisinde tutar, hfzeder. Allah mminin imann, kafirin inkarn, pheye denlerin phesini bilir ve hfzeder, yani kendinde saklar ve zaman geldiinde, herkese ona gre karln verir Halbuki iblisin insanlar zerinde
hibir kudreti yoktur. Fakat biz ahirete iman olanla, onda phe edenleri ayrt etmek iin ( iblise bu msadeyi verdik). Senin Rabbin her eyi gzetleyendir. . 34/21

4 Melekler vastas ile kullar hem korur, hem de gzetim altnda bulundurur. Kullar zerinde galip
olan odur. Kullarna gzetleyiciler gnderir. 82/10 Halbuki zerinizde gzetleyiciler var.

5 Kuran- Kerimi insanlarn deitirmesini nleyerek, onu muhafaza eder. phesiz Kuran biz
indirdik, phesiz koruyucuda biziz. 15/9

6 Buraya kadar olan, Allahn tekvini iradesini ilgilendiren hfz- himayedir. Bir de Teri iradesi ile korumas vardr. Bu koruma kullarn kendi iradesi ile de alakaldr. Bu da Allahn gnderdii, dini hkmleri, emir ve yasaklar sayesinde meydana gelen

16

korumadr. Bunlar dinin dnyevi gayelerinden bir blmn meydana getiren: Akln korunmas, shhatin korunmas, maln korunmas, neslin korunmas gibi korumalardr. lahi iradeye uyup iki imeyenin akl ve ruh salnn yannda beden sal da korunur. Zina etmeyenin nesli salam, temiz ve kuvvetli olur. Zekat verenin mal artar ve korunur. Bu ismi erifi vird edinenler: Her trl tehlikeden korunurlar. Virdlerine sdk ile ve ihlas ile devam edenler, gnah olan fiilleri ilemekten Allahn izni ile korunurlar. Ayetler, Kuran da Hafz olarak ayette geer. Bunlar;
1imdi imandan yz evirirseniz, teblide ileri gitmem. Ben size gnderilmi olduum tebli vazifemi ite yaptm. Rabbim sizin yerinize dier bir kavim getirirde, siz ona zarar veremezsiniz. Muhakkak ki Rabbim her eyin zerinde koruyucudur. 11/57 2Rabbin her eyi gzetleyendir. 34/21 3Allahtan baka dost edinenlere gelince; Allah onlarn zerine gzcdr. 42/6

16

EL-MUKT MUKT : Azk vermek, maddi ve ruhi gda vermek demek olan ikate kknden gelen Mukit,<<bedenlerin ve ruhlarn gdasn varln mr boyunca veren, yarattklarn bilen ve gc yeten, yarattklarn koruyan, himaye eden, gzeten>> manalarn ifade eder. Bu manalara dikkat edilirse Mukit ismi drt hususu ierir. 1 Bedenlerin gdasn veren: Bitki, hayvan, insan, her trl canlnn varln srdrebilmesi iin ihtiyac olan gdalar, azk miktar, yeteri kadar ve devaml olarak yaratp veren. Allah gdalar az yaratr demek istemiyoruz. ok bol da yaratr. Ama her bir varla Mukit ismi ile tahsis ettii, onun alabilecei; insan iin dnrsek, onun yiyebilecei miktardr. kate, rzktan farkldr. Rzk daha geni kapsaml; varln sahip olduu, faydalanabilecei, yiyecek, giyecek, kullanacak gibi her trl ey rzktr. Ama ika te faydalanabilecei deil, yiyecei ve bitirecei eyleri vermek, daha dz bir ifade ile azk vermek manasna gelir. yleyse Allah kullarna mr boyu yiyecei eyleri her vakit iin ayr ayr tayin ve takdir etmitir ve ona gre yaratmaktadr.Yaratklar takdir edilenin ne fazlasn ne eksiini yiyemez. Takdir edilen miktar bittii zaman terk-i dnya eder. 2Ruhi gdasn da tayin, takdir edip yaratr. Kimine ilim, kimine irfan, kimine zht, kimine tefekkr, zikir, kr, kimine de tamamn tayin ve takdir ederek ruhen faydalandrr. 3Gc yeten manasn da ifade eder. 4-Nezaret eden, ahit olan, muttali olan ve koruyan manalarna da gelir.

16

Bunlardan birinci ve ikinci ktaki manalar Rezzaka nc ktaki manas Kadire, drdnc kta ifade edilen mana da Hafize ok yakn manalar tar. Bunlardan en ok 1. manas ile kullanlr, dierleri iin ise ok az kullanlr. Bu ismi vird edinenler: Darla, geim skntsna dmezler. Tevekkl duygular geliir. Kanaat ise huy haline gelir. Kuran da ayn kkten reyen biri Mukit, dieri de Akvat olmak zere iki yerde geer bunlar da :
1Kim iyi bir ie araclk ederse onun da o iten bir nasibi olur. Kim kt bir ie araclk ederse onunda ondan pay vardr. Allah her eye ( Kadir ve nazrdr) her eyin karln verir. 4/85 2-Ondan bereketler yaratt, gdalar takdir etti. 41/10

16

EL HASB HASB:<<Saymak, hesap etmek, hesaba ekmek, kafi gelmek, an, eref >> gibi szlk manasndaki Hesap kknden gelen Hasib <<yarattklarnn, saysn ve hesabn bilen, onlar bir matematik dzende yaratan, kullarnn, mkafat ve ceza ynnden hesabn gren, kullarna kafi gelen, yeten>> ekillerinde tarif edilebilir. Kuran Kerimde, tarifte getii gibi deiik manay ifade eder ekilde kullanlmtr Hasb ismi. Bunlar da : 1 Hasb, yarattklarn bir hesap zerine yaratan, onlarn say ve hesaplarn bilen, yaratt hesap zere yani matematik dzene gre de ilemesini salayan demektir. Gne ve ay bir hesaba gredir. Yani gne ve ayda bir matematik dzen vardr 55/5 ayeti kerimesinden anlaldna gre gnete ve ayda hesap yani matematik hakimdir. Bunu genellersek kainat hesapla yani matematik kanunlarla ilemektedir. Atomdan tutun, makro yldz ve yldz takmlarna varncaya kadar her ey bir hesap ile ilemektedir. Yani kainatta bir matematik dzen vardr. Varln temel talar olan elementleri ve onlarn en kk birimleri olan atomlarn hep bir hesap dzeni, yani matematik dzen iinde yaratmtr Hasib olan Allah. Hele her atomun elektron saysnn, ekirdek etrafndaki yrngelere dallar tamam ile matematik formllerle ifade edilecek ekilde yaratlmtr. Her elementin atom arl, kaynama noktas, erime noktas, younluu, elektron dzeni tamam ile kimyasal formller, fizik ve matematik denklemlerle ifade edilir. Elementlerin periyodik cetvellerine bakld zaman hep bir hesap, hep bir

16

matematik dzen grlr. yleyse Hasib olan yaratc, varl matematik kanunlara gre yaratmtr. Ik dalga boylar ile, ses titreim says ile bir hesapla yani matematik olarak ifade edilir. Yine teferruata girmeden sylersek, varlk ve kainat fiziki formllerle kimyasal denklemlerle, astronomik hesaplarla, trigonometrik, logaritmik, geometrik, matematik hesaplar ve denklemlerle ilemektedir. Fizyolojik ileyi, biyolojik var olu tamam ile hesap esasna dayanmaktadr. Kandaki hcrelerin says belli oranlarda, kan basnc belli seviyede, kalbin ritmi belli sayda olmak durumunda deimlidir? Bu saylar, bu oranlar, bu miktarlar, bu hesaplar ileyiin ana unsurlardr. Yaratann yani Hasib olan Allahn takdiri ile oluan varlk kanunlar ve prensipleridir. Nitekim Hasib olan, her eyi bir hesap ile, bir matematik dzende yaratan Allah (cc) , Kuran Kerimde yle buyuruyor: phesiz Allah her ey zerinde hakk ile hesap yapandr 4/86 yani matematik dzen kurandr. Yine Allah onlarn nezdinde olup bitenleri epe
evre kuatm ve her eyi bir bir saymtr. 72/28

Bu ayeti kerimlerden anlald gibi Allah, yaratt varln muhasebesini hakkyla yapan ve kainat matematik llere gre yaratandr. Yani Hasib tir. 2 Hasib : Kullarn iyi, kt btn davranlarnn saysn ve hesabn bilendir. Ahirette bu bildii hesaba gre amellerin karln, ceza ve mkafat olarak verendir. Orada kullarn hesaba eken, durumlarn deerlendiren, layk olduklar karl verendir. Bu hususu anlatan ayetler: Hesap sorucu olarak da
Allah yeter. 4/6 Onlarn hesab ancak Rabbime aittir, bir dnseniz. 26/113

Allah davranlarmzn hesabn davranlarmzdan bizi hesaba eker.

bilir.

Bu

16

3 Allah kullarnn her durumunda onlara kafidir. Kullarn Allahtan baka gerek manada gvenip, dayanaca kimse yoktur. Onlara O yeter. Bilhassa zor duruma den kullarna O kafidir. Zor duruma den kimsenin evresinden, btn dost geinenler dalrken, Ona gvenip, Ona dayanan tevekkl edenlerin imdadna ancak O yetiir. Bu hususla ilgili ayetler:
Ey Peygamber! Sana ve sana uyan mminlere Allah yeter. 8/64 Ey Muhammed yz evirirlerse de ki: Allah bana yeter, Ondan baka ilah yoktur, ben sadece Ona gvenip, dayanrm. 9/129

Bu ismi vird edinenlerin ilerinin dzeni bozulmaz, bozuk ileri dzene girer. Onlarda byk bir gven duygusu husule gelir. Korku, evham silinir yok olur, ruhi yceli balar. Kuran- Kerimde isim sigas ile ayette gemektedir. Bunlar da:
1Hesap olucu olarak da Allah yeter. 4/6 2phesiz Allah her ey zerinde hakk ile hesap yapan, her eyi matematik dzene koyandr. 4/86 3Allahtan korkarlar, Ondan baka kimseden korkmazlar. Gvenilen, dayanlan olarak Allah yeter. 33/39

16

EL-CELL CELL : Byk olmak, ulu olmak, yal olmak, mnezzeh olmak, byklemek, yceltmek szlk manasndaki Cell, icll kklerinden treyen Cell: <<Ei, benzeri, dengi olmayan ve hibir eyin kendisine kyaslanamayaca bykln sahibi, balangc ve sonu olamayan ezeliyet ve ebediyetin de snrlayamad ulu varlk. Kendi yce, kullarn da ycelten varlk >> eklinde tarif edilir. Cell : Cell sahibi ve ayn zaman da cell sfat ve isimlerinin sahibi olan ulu Allah. Aziz, Cebbar, Kahhar, Kebir, Kadir gibi byklk, stnlk, kuvvetlilik, basknlk ve zorlayclk bildiren Celal isim ve sfatlarnn sahibi. Allah sadece Celal sfatlarna sahip olduu iin Celil = byk, ulu, mnezzeh deil ayn zamanda Cemal sfatlarna sahip olduu iin de Celil = byk, ulu, mnezzehtir. Celil ismi Allahn en yksek manada ululuunu, yceliini ifade eder. Bu manadaki Celli kimse kavrayamaz., kendisinden baka kimse bilemez. O halde Allah aklla kavranamaz, ihata edilemez olmas bakmndan Cell dir. Benzemekten, benzetilmekten mnezzeh olduu iin kavranamaz. Kavranamaz olduu iin mutlak byktr. Bu manalar ile Cell daha nce geen Kebir ve Azim isimleri ile ok yakn mana tamaktadr. mam- Gazali ( R.A) nin ifadesine gre bu isimler arasnda u fark vardr. Kebir Allahn zatna ait bykl, Cell ismi, sfat ve isimlerine mahsus bykln, Azim ismi ise, hem zat, hem sfat ve isim bakmndan bykln ifade eder. O halde Allahn Celli ile kibriyas farkldr. Azameti, kibriyas ile cellini

17

kapsamna alr. Buna gre Cell olan Allah gerek sfatlar gerek isimlerinin delalet ettii mana ve mefhumlar ve de tecelliler itibar ile byktr, ycedir, uludur, mnezzehtir de. O yle byk ki mutlak ilim, mutlak irade, mutlak kudret, mutlak af ve mafiret, mutlak yaratma, mutlak kerem, mutlak adalet, mutlak hikmet, mutlak azamet, Kibriya ve Cell ve izzet, elhasl Esma-i Hsna da ifadesini bulan btn mutlak sfat, fiil ve isimlerin tek sahibidir. Ayrca Cell olan Allah Celal sahibi olduu kadar, iclle de sahiptir. Yani kullarn yceltmeye de kadirdir. Bu manada Cell: mminleri gerek varlklar, gerek sfat ve zellikleri ve gerek sahip olduklar imkanlar, an ve erefleri bakmndan ycelten, onlarn amellerini kabul edip, mkafatlarn artran demek olur. Cell ism-i celli Kuran Kerimde << Zl Cell >> eklinden baka, ne sfat, ne fiil, ne mastar nede baka trevler olarak hi gememektedir. Bu bakmdan bn-i Hacerin Kurana dayal kard listede de yoktur. Fakat gerek Tirmizi ve gerekse bni Mace rivayetlerinde yer alm olup, hadis ile bildirilen bir isimdir. bn-i Hacer listesine bakldnda daha nce yazlan Kabd, Bast, Hafd, Rafi, Muiz, Mzil, Adl isimlerinin de o listede olmad grlr. Bu isimler Kuranda fiil ve baka sigalarla getii halde, isim sigas ile gemedii iin bn-i Hacer tarafndan listeye alnmamtr. Ama Cell ismi hibir siga ile gememektedir. Sade << Zl Cell >> olarak geer ki zaten bu da baka bir ismin parasdr. Yeri geldiin de incelenecektir.

17

EL-KERM KERM : << Cmert olmak, iyi ve ahlakl olmak, faziletli olmak, izzet ve eref >> manalarna gelen Kereme kknden treyen Kerm << hsan tkenmeyen cmert, msamahas ve aff ok olan, mutlak an ve eref sahibi, en stn faziletlere sahip olan >> eklinde manalandrlabilir. O halde Allah kerem sahibidir, ikram sahibidir. Bu manalar kta tafsilatlandrlabilir. 1 Allah Kerimdir. Dnya hayatnn nimetlerini bol bol verendir. vazsz yani karlk beklemeden verendir, stenmeden bol bol verendir. Sadece sevdiine, beendiine, holandna veya itaat edene deil, herkese, her yarattna bol bol ikram eden, ihsan edendir. nan ayrm sz konusu olmadan veren, datandr. O kullar istemeden verir, verdiinden, kr de dahil hibir karlk beklemez. kre de muhta deildir. Zira ayette yle buyurulur:
kreden ancak, kendisi iin kretmi olur. Nankrlk edene gelince, o bilsin ki, Rabbimin hibir eye ihtiyac yoktur, ok kerem sahibidir.27/40 Yani

ey nankrler Allah kre muhta olmad gibi, nankrlere de kerem gsterir, ihsanda bulunur. Hemen denebilir ki << Peki Allahn Eer krederseniz size arttrrm14/7 ayetindeki vaadi nedir? >> Burada kredene ltfunu arttrmas Kerim isminin tezahr deil, ekr isminin tecellisidir. nk kre karlk verilmitir. Allah kerem sahibi, ihsan sahibidir. Kul da ihsan eder. Kulun ihsan var olan vermektir. Allahn ihsan, Keremi yok olan yaratp vermesidir. rnek olarak meyveyi ele alalm. Allah bizlere meyve yaratmak iin, nice fiziki, kimyasal, botanik, fizyolojik, genetik . Ve

17

daha baka kanun ve prensipleri koymutur tabiata. Bitkiler iin gerekli suyu trlarla tayp, gnderdii, eitli yerlere dev depolar yapp gerekli suyu biriktirdii, hele hele deniz kenarna dev analiz tesisleri kurduu hi grlmemitir. Tabiata koyduu kanunlarla suyu, saf su halinde buharlatrarak, fiziki kanunlarn srtna ykleyip, atmosferde eitli ynlere datt bulutlar, sayfalara smayan formllerin ancak ifade edebildii yamur haline getirir ve yeryzne hzmelendirir. ok eitli jeolojik kanunlar harekete geirerek yer alt hazinelerine yerletirir. ok ince, ok zarif yollarla tedricen yer yzne gnderir de bitkilere hayat fletir. Yere den ve her biri bir aacn gvde, dal, yaprak iek, meyve, btn zelliklerine gre programlanm kompitr mesabesindeki, hatta ok ok daha mkemmel ekirdekler bu su sayesinde toprakta imlenir. Topraktaki mineraller vs ile nice fizik, nice kimyasal tepkimeler meydana getirerek byr aa olur. Fizii de kimyay da aan; ok ok geen, onlarn aczini sndren koku, renk, ekil, biim ile iek aar: btn ilimlerin idrakini geren tad, rayiha, ekil ve renkte meyveler meydana getirir. Biz de, ilahi ikramn, ihsann farkna varmadan, biraz olsun zihnimizi, kalbimizi harekete geirmeden, sade nefsimizin ve itahmzn emrine uyarak o meyveyi koparr yeriz. Yiyeceiz tabi, Kerim olann ihsan olduu iin yiyeceiz, Kerim olan hi bir karlk beklemiyor ya. Ya biz yerken besmele eksek, hamd ve krle yesek, muhta olanlara biz de << Allahn ihsan ettii gibi sen de ihsan et >> ilahi ferman gereince ihsan etsek ya! Hayr illa nankrlk etmeliyiz. Nankrlk etsek de, Allah muhta deildir.

17

Keremi nankrlere de amildir. Bize yine ihsan eder, ikram eder. Kerim olan Allah, kullarna maddi ikramlar yannda manevi ikram ve ihsanda da bulunur. Bu manevi ihsann bir ksm, inansn, inanmasn, istesin istemesin herkese verilir. lim renme kabiliyeti ve zellii gibi. Biraz farkllk arz etse, farkl derecelerde de olsa herkese verilen bir zelliktir. Kurana kulak verelim.
En stn kerem sahibi olan Allah kalemle retmitir96/3-4 Yani Kerim olan Allahn en byk

keremi, Ltfu, ihsan ilmi renme kabiliyeti vermi olmasdr. Bu zellii tm insanlara vermitir. Nitekim yukardaki ayetin devamnda yle buyurulur nsana bilmediini retendir.96/5 Burada insan ifadesini kullanyor, o halde Kerim olan Allah renme kabiliyetini derece derece olmak zere tm insanlara ikram etmitir. Yine manevi ikram ve ihsanlardan bir ksmn inanan, isteyip, cehd gayret gsteren kullarna vermitir. rfan gibi, kef keramet gibi, manevi haller ve makamlar gibi dereceler ihsan eder. 3 Ahirette ikram ve ihsan: irk koanlarn dndaki, kendi ftratna, yaratlna ters den, aykr davranlar sebebi ile gnahkar olan kullarndan dilediine, hak ettii cezay vermekle beraber, dilediini de Ltfu ve keremi ile affedip balar. Ayeti kerime; Allah kendisine irk koulmasn affetmez.
Bunun dndaki dilediklerini affeder.4/48-126

te burada kulunun, irk dndaki gnahlar, dilediinde affetmesi Kerim isminin tecellisidir. Kullarn ktlk ileyenlerden dilediine bire bir ceza verir ki bu adlin gereidir. Dilediini de affetmesi kereminin tezahrdr. yilik edenlere bire bir mkafat vermeyip,

17

bire on, mkafat vermesi yine Kerim isminin tecellisidir. Kerim ismini vird edinenler, saysz ruhi ve kalbi yceliklere eriirler. Maddeten ve ruhen zarar grmezler. Kerim ismi Kuran- Kerimde Allaha mahsus olmak zere iki ayette geer. Onlarda :
1Sleyman dedi Bu, kr m edeceim, yoksa nankrlk m diye beni snamak zere Rabbimin ltfundan dr. kreden ancak kendisi iin kretmi olur. Nankrlk edene gelince, o bilsin ki Rabbimin hibir eye ihtiyac yoktur, ok kerem sahibidir. 24/40 2Ey insan! Seni yaratan, seni dzgn ve dengeli klan, seni istedii bir ekilde birletiren, ikram bol Rabbine kar seni aldatan nedir? 82/ 6-7-8

17

ER-RAKB RAKB : Gzetleyen, kontrol eden, koruyan, bekleyen, murakabe eden, kstlayp sansr eden manalarn ifade eder. Hibir ey Allahtan gizli kalmaz. Yaratt btn varlklarn hal ve hareketleri onun murakabe ve kontrolnn dnda bulunamaz. Dier yandan insanlarn ve dier canllarn yaratlarna yerletirdii savunma ve korunma igd ve mekanizmalar ile korumay salarken, terii iradesi ile koyduu emir ve yasaklarla Allah, hem insanlar hem de dier varlklarn korunmasn ve savunmasn salar. Rakib isminin ifade ettii grp gzeticilik, kontrol edi ve koruyu, insanlar imrendiren deil, sakndran, gnah ilemelerini engelleyip kstlayan bir mana ifade eder. Mheymin isminde olduu gibi emniyet veren, himaye eden manasndan ok, ikaz eden, engel olmaya ynelik ve hafifte olsa korku telkin eden bir gzeticilik ve koruyuculuk manas tar. Rakib isminin getii ayetlere veya bir nceki, bir sonraki ayetlere baktmz zaman, hep yaplmamas gereken eylerin ifadesi ile birlikte kullanlmtr. Rakib bu bakmdan sakndrmak, engellemek, kstlamak ile birlikte kullar korumak manalarn ierir. Nitekim :
Adn kullanarak birbirinizden dilekte bulunduunuz Allahtan ve akrabalk haklarna riayetsizlikten de saknn. phesiz Allah sizin zerinizde gzetleyicidir. Ayetinin ifade ettii mana bu hususu

ok gzel aklar. Bu ayetin en keskin yan akrabalk haklarna riayetsizlik etmemizi ve Allahtan saknmamz bize ikaz etmesidir. <<Riayetsizlik halinde Allah grp gzetendir, dikkatli olun >> manas kar. Yine Bundan sonra artk baka

17

kadnlarla evlenmen, elinin altnda bulunan cariyeler hari, gzellikleri houna gitse bile, bunlarn yerine baka hanmlar alman sana helal deildir. Allah her eyi gzetendir 33/52 ayetinde Hz. Muhammedin (

S.A.S) evlilii ile ilgili tahdit getirildikten sonra, onu ahsen ikaz ve ihtar yerine, slup zarafeti ile genel bir ifade kullanarak << Allah her eyin zerinde grp gzetendir >> demek suretiyle, Peygambere (A.S) kstlayc, mminlere sakndrc bir ifade kullanlmtr. Rakip ismi Kuranda Allaha mahsus olmak zere ayette gemektedir. kisi yukarda yazld.
3 ( sa yle dedi) Ben onlara, ancak emrettiini syledim: Benimde Rabbim, sizinde Rabbiniz olan Allaha kulluk edin, dedim. lerinde bulunduum mddete onlar zerine kontrolc idim. Beni vefat ettirince artk onlar zerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen her eyi hakk ile grensin. 5/117

Bu ismi vird edinenler, bakalarndan gelecek her trl maddi manevi zarardan korunurlar.

17

EL-MCB MCB:<<steklere, dileklere, dualara karlk veren, meru yakarlar evirmeyen >> demektir. Allah, zorlukla, sknt ile ktlkle karlaan, kendi iradesi ve gc ile kurtulamayan veya bir arzusu, iddetli bir ihtiyac olan kullarndan, iinin derinliklerinden gizlice, yakarak ve mit ederek isteyen, dua edenlere mutlaka karlk verir. Onun karlk vermesi, ille de isteyenin istedii ekil ve biimde, istedii zaman ve mekanda yerine getirip, kabul etmek eklinde olmayabilir. stedii vastalarla, istedii yerde ve zamanda kabul etmesi, isteyenin durumuna, haline uygun olmayabilir. Fayda yerine zarar verebilir. Biz her istediimizin, istediimiz ekilde gereklemenin hayrmza olup olmadn bilemeyiz. Bu bakmdan Allah duamza icabet eder. Ama kendinin hayr olduunu bildii llerde kabul eder. Bunun iin kabul geciken duay, kabul edilmedi diye mitsizlie dmemelidir. Dediimiz ve istediimiz ekilde deil de ummadmz yer ve yollardan istediimiz yerine gelince duamzn kabul ile deil de tesadfen gerekletii zannna kaplmamaldr. Allahn duamz hangi yollarla, hangi ekillerde, nerelerde ve ne zaman kabul edeceini biz bilemeyiz. Bu bakmdan mitsizlie dmeden, ihlasla, iimizden gelerek, yakararak Allahtan meru istek ve duada bulunmaya devam etmeliyiz. Devam etmeliyiz, zira dua etmemiz emredilmitir. Dua etmek kul olmann bir gereidir. Dua; aczimizin idraki ve mutlak varla itirafdr. Dua: aczin mutlaka, faninin bakiye, evkle ve muhabbetle teslimiyetidir.

17

Bu bakmlardan, bir manada zikir olan dua, kulu kemale erdirip, Allaha tar. Dua bu maksatlarla emredilmitir. Bu hususta Mcib olan Allah yle buyurur: Rabbinize yakararak, gizlice dua edin.
phesiz O haddi aan, ar gidenleri sevmez. Yer yznde iyiletirme meydana gelmiken bozgunculuk edip dzeni bozmayn ve saknarak, mit ederek dua edin. phesiz Allahn rahmeti iyilik eden kullara yakndr. 7/55-56

Bu ayette duada olmas gereken drt unsur ile olmamas gereken bir husustan bahsedilmektedir. stenen drt unsur. 1- Yakararak, 2 Gizlice, 3 Saknarak, 4 mit ederek dua edilmelidir. stenmeyen bir husus ise duada haddi amak, dua llerinin dna kmaktr. lleri aan dualara Allahn icabet etmemesinin tesinde, ar gidenlerin Allah tarafndan sevilmeyecei ifade edilmektedir. Ar gitmek ifadesinden anlalanlar. a) Meru olmayan isteklerde bulunmak. Haram olan ve yasaklanm eyleri elde etmek gayesi ile dua etmek gibi. b) Gereklemesi, adetullah bozmak demek olacandan, muhal ve imkansz eyler istemek. Peygamber olmay istemek, Melek olmay istemek gibi. c) Kendi lehine olmakla beraber, kesinlikle bakasnn aleyhine olan eyleri istemek. Mirasna konmak iin birinin lmesini istemek gibi. d) Yksek sesle, Allaha emir verir gibi tavrlarla ve kendi szlerinin edebi cazibesine kaplp beenilmek, takdir edilmek dncesi ile gsteri yaparak dua etmek.

17

Bunlar haddi aan dualardr. Zaten bunlar dua da deildir. Dua olmad iinde Allahn icabeti beklenemez. Bu ayette geen Allahn sevmedii arlk, duadaki arln tesinde en genel manadaki arlktr. Yer yznn dzenini, slah edilmi halini bozan, arlk. Dnyann fiziki, sosyal, hijyenik, bitkisel v.s dengesini bozan arlklar da bu ifadenin iine girer. Zaten bunun iindir ki bu maksatla << slahn dan sonra yeryznde bozgunculuk yapmayn >> ifadesi araya girdirilmitir. Ar gitmeden, yukarda yazdmz drt unsura uyularak yaplan dualar Mcib olan Allah tarafndan kabul edilir. Bu hususta u ayetlerde kesin ifade kullanlyor: Bana dua edin icabet edeyim40/60
Kullarm beni, sana sorduklarnda ( de ki). Ben ok yaknm Bana dua ettii vakit dua edenin dileine karlk veririm.2/186 ( Onlar m hayrl) yoksa darda kalana kendine yalvard zaman karlk veren ve sknty gideren, sizi yeryznn halifeleri klan m? Allahla beraber bir tanr daha m var? Ne kadar da kt dnyorsunuz.27/62

Mcib ismini vird edinenlerin meru olan, ar olmayan her istedii kabul edilir. Hibir skntya dmez. nnde sknt olanlarn nnden o sknt kendi bilmeden kaldrlr. Mcib ismi isim sigas ile Kuran da bir ayette geer.
Ona istifar edin, af dileyin. Sonra Ona tevbe edin. nk benim Rabbim yakndr ve dualar kabul edendir.

18

EL-VAS VAS:<<Geni olan, kuatan, iine alan>> szlk manasn ifade eder. <<Allah hibir zaman ve mekana mnhasr olmayp, maddi, manevi, fizik, metafizik btn varl ihata edendir. Sfatlar, fiilleri, isimleri her eyi kuatan sonsuz ve mutlak genitir. Rahmeti geni, Ltfu bol merhameti geni, hfz-korumas bol, grpgzeticilii, kuvvet-kudret-otoritesi, yaratmas snrsz. ekil ve suret vericilii sayya, adede smaz. Aff, ba bitmez tkenmez. hsan, inayeti, ezel-ebet btn yaratklar kapsayan snrszlkta. lmi, insan muhayyilesini tketen kklkten, insan havsalasn atlatan bykle varlk alemini, btn ayrnt ve incelikleri ile kuatan, mutlak geniliktedir. Btn fiillerinin, sfatlarnn, isimlerinin tecellisi snrlar tesi sonsuz, mutlak ve kuatlmas imkansz genilikte olan mutlak zat. Allahn zat, sfatlar, fiil ve isimleri mutlaktr. Mutlak oluu; snrlandrlamaz oluundandr. eitli ayetlerde Allahn bu kuatc ve mutlak geni olan isim ve sfatlarndan rnekler vardr. 1 - Allahn ilmi genitir: Rabbimin ilmi her eyi kuatmtr 6/80 Allahn ilmi her eyi yle kuatmtr ki saymakla bitmez. lmi o kadar geni ki, yazmakla tkenmez. Buna u ayet ok gzel bir rnek vermitir.
De ki: Rabbimin szleri(ilmi) iin derya mrekkep olsa ve bir o kadar da ilave getirsek dahi, Rabbimin szleri (ilmi) bitmeden nce deniz tkenecektir 18/109 ite ilmi genilik. 2 Allahn Rahmeti genitir: Eer seni yalanlarlarsa de ki: Rabbiniz geni bir Rahmet sahibidir.6/147 Ayrca bak 7/156

18

3 Allahn mafireti genitir: phesiz senin Rabbin aff mafireti geni olandr.53/32 4 Mlk, idare ve otoritesi genitir: Allah saltanat kime isterse ona verir. Allah her eyi ihata edendir, ok bilendir2/247 Bu ayette idare, otorite ve

saltanatn dilediine vereceinden bahsettikten sonra << Allah Vasi >> dir demekle kendi mlknn yani otorite ve saltanatnn geniliini anlatyor olsa gerektir. 5 Fazl, ltf genitir: Eer fakir iseler Allah
kendi Ltfu ile onlar zenginletirir. Allahn Ltfu genitir, Alimdir.24/32

6 Allahn zat snrllktan mnezzeh ve her eyi kuatr mahiyettedir: Douda Allahn, batda
Allahn dr. Nereye dnerseniz Allahn vehi (zat) oradadr. phesiz Allahn zat snrszdr, ihata edilemez. O her eyi bilir.2/115

Bu ayette << ne tarafa dnlse Allahn vehi (zat) oradadr. Allah nerede anlsa orada hazr ve nazrdr. Yani Allahn olmad bir yer, bir zaman, bir mekan yoktur. Kendi zaman ve mekandan mnezzehtir, ama zaman ve mekan ve de yn ciheti ihata eder >> manas hakim olup, bu manada Allah Vasidir. Bu ayeti kerimelerden, Allahn vasi oluu hakknda belli bir fikir edindikten sonra u birka isminde vsati hakknda basit bir iki misal verirsek deriz ki: Allahn Halik, Bari isimlerinin tecellisi genitir. Fizik tesi manevi alemde ne kadar ne yaratmtr, biz bilemeyiz ama fizik alemde yz binlerce cins, milyonlarca tr, trilyonlarca tek tek canl yaratmtr. Her bir fert ayr, her tr daha ayr, her cins tamam ile ayr zelliklerde yaratlmtr. lmin bu kadar gelimiliine, teknolojinin bu derece inceliklere nfuz etmesine ramen, gerek denizlerde-sularda, gerek

18

karada, gerek havada yaratlm olan varlklarn, brak baka yanlarn, cins adetlerini, tr saylarn bile tespit etmemiz mmkn olmamtr henz. O kadar teferruata inen branlamalara ramen, ilmin ve teknolojinin tespit edemedii varlklar daha ok olsa gerektir. Mesela ADS virs, kanseri meydana getiren her ne ise ? o. Daha bilemediimiz, ileride belki bir ksmn bilebileceimiz nice varlklar. te Allahn yaratmasndaki genilik. te Allahn yaratclnn mutlak genilii. Yine << Musavvir >> ismine bakalm. Sade insan bile ele alsak musavvirin vsati akl durdurur. Hi birbirine tpa tp benzeyen insan yz gren var m? Milyarlarca yz, sima ama milyarlarca fark. Bir parmak ucundaki parmak izi; milyarlarcas bir araya gelse, hi biri dierine benzemeyen ekilde tasvir edilmitir. Dier varlklarn da, her ferdinin ekil, email ve suretlerindeki ince farklklar Allahn Musavvir isminin genilii, vsati hakknda kk bir fikir verir sanrm. Kadir ismi: Binlercesinden sade bir rnek: Gne sisteminin yaratldna 15 milyar yl olduu syleniyor. Daha bugne kadar dnyamza gelmemi yldzlar olduundan bahsediliyor. Byle bir yldzn uzakln ( ilm deil de) kaba bir mantk ile hesaplayacak olursak kainatn genilii hakknda ok basit bir fikir ediniriz. Kald ki bu mesafe kainata gre ok kk bir mesafedir. In saniyedeki hz 300,000 km/sn olduuna gre ; Dakikada saatte gnde ylda 15 milyar ylda 300,000*60 *60 * 24 * 365 * 15,000,000,000 = 141,912*10st18 km. Okunmas mmkn olmayan bir mesafe. te kainatn genilii ierisinde ok kk bir mesafenin, ok dar, ok basit bir hesapla

18

hesaplanmas. Dier yandan kainat evresine doru saniyede binler km yi bulan bir hzla genilemektedir.
G biz kudretimizle yarattk ve onu biz geniletmekteyiz genilik iinde genilik. Genileyen

genilik. Bu genilii yaratan, sayya, rakama vurulamayan mutlak kudretin vsati, genilii. Allah Vasidir. Dier btn isimleri bu ekilde rneklendirerek vsati, genilii bir nebze anlayabiliriz sanrm. Ama doruyu Vasi ismi ile, Vasi olan Allah bilir. Bu ismi vird edinenlere, Allah her bakmdan genilik ihsan eder. Gr geniler, fikri, dncesi geniler, hayata bak geniler, rzk geniler, muhabbeti geniler, dostluu geniler, merhameti geniler, yapt dualara icabet geniler. Kuran Kerimde bei fiil sigasnda, dokuzu isim sigas olmak zere 14 yerde geer. Fiil sigas ile;
1Rabbim ilim bakmndan her eyi ihata eder, kuatr. Hala ibret almyor musunuz. 6/80 2Rabbimiz ilim bakmndan her eyi kuatr. Biz Allaha tevekkl ederiz. 7/89 3Sizin ilahnz Allahtr ki, ondan baka hibir ilah yoktur ve O ilim bakmndan her eyi kuatmtr. 20/98 4Azabm dilediime isabet ettiririm ve Rahmetim her eyi kuatmtr. 7/156 5Rabbimiz sen Rahmet ve ilim bakmndan her eyi ihata edersin 40/7 sim sigas; 6Hangi yne dnerseniz Allahn vehi (zat) oradadr. Allah Vasidir, Alimdir. 2/115 7Allah diledii kimseye saltanat, hkmranl verir, Allah Vasidir, Alimdir. 2/247

18

8Allah diledii kimseye kat kat artrr, Allah Vasidir, Alimdir. 2/261 9Allah size katndan bir mafiret ve bir ltuf vaat eder. Allah her eyi ihata eder, bilir. 2/268 10De ki ltuf ve ihsan Allahn elindedir. Onu dilediine verir, Allah Vasidir, Alimdir. 3/73 11Bu Allahn ltfdr. Onu dilediine verir, Allahn Rahmeti genitir, her eyi bilir. 5/54 12Eer fakir ise Allah onlar zengin eder, ltfundan verir ve Allah Vasidir, Alimdir. 24/32 13phesiz Rabbin mafireti geni olandr. 53/32 14Eer ( boanan) ikisi fakir iseler Allah onlara zenginliinden verir. Allahn ltf geni, hikmeti byktr. 4/130

18

EL-HAKM HAKM : Szlkte hikmet sahibi demektir. Hikmet kelimesi HKM kknden treyip, << bir ii salam yapmak, gzel yapmak, bozuklua engel olmak, dzenli yapmak >> manalarna gelir. Terim manas ise yledir. << HAKM : Yaratt varlkta gizli olan her gerei bilen, eyann mahiyet ve manalarna hakk ile vakf olan. >> << HAKM : Varlklar ve olaylar, sebep-sonu ilikisinde icat edip yaratan, bu iliki dahilinde ilemesini salayan. >> << HAKM : Her eyi yerli yerinde ve birbiri ile ahenkli ekilde yaratan, dzenin ve ahengin srekliliini salayan. >> << HAKM : Mutlak ilmine dayal sznde, iinde ve yaratmasnda kesin isabet ve mutlak adalet bulunan. >> <<Varl, en salam ve en kusursuz biimde, ok arpc, hayret ve hayranlk uyandrc sebepler var ederek yaratan.>> << HAKM : Btn varlklar ve olaylar mutlak ve en stn ilimle bilip, ahenkli, salam, uyumlu ve sanatkarane srlarla yaratan.>> << HAKM : Bizce bilinen bir sebebi olmadan, kuluna ltfunu, merhametini, inayetini tamam ile kendinin bildii sebep ve nedenlerle veren yani kendi hikmeti icab veren. Zikrimize, krmze, duamza icabeti, kendi hikmeti icab olan >> manalarn ifade eder.

18

Yine Hakim olan Allah insanlara gnderdii emir ve yasaklarda da Hikmet sahibidir. Allah kullar zerinde diledii tasarrufunu hikmetle yapar. nce bir nazarla, kalpte ldayan basiretle, llelbab ve ll-Ebsarn nezih, latif, zarif sezgici akl ile bakldnda neler, ne derin hikmetler grlr bilmem ama, ok kaba bir nazarla dahi bakldnda zerreden krreye, kainatn zahirinde bile Allahn hikmetinden baka ne grlebilir? Atomda depolanan enerji, ondaki negatif elektrik ykl elektron, pozitif elektrik ykl proton aslnda hikmetin ta kendisi deimlidir. Saniyede yzbin km yol kat ederek 8,3 dakikada dnyamza gelip ona hem s, hem k enerjisi tayan ve hayatn ana kaynaklarndan biri olan gne hikmetten baka nedir? Biri yanc, biri yakc olan, iki hidrojen bir oksijenin hikmet laboratuarnda oluan sentezi ile, hayatn ana unsuru ve Biz her eyi sudan hayat sahibi kldk21/30 hikmetini durmakszn rltdan su, hikmetin ta kendisi deimlidir? Teneffs ettiim hava, teneffs eden cierlerim Hakimin hikmetinden baka nedir? Hikmeti hikmete solutan Hakimden bakas m? Her biri bir sonraki neslin kader programna ifreli kompiterler mesabesindeki meyve ekirdekleri, tahllar, hububat v.s aslnda ilahi hikmetin programlar deilmidirler? Bunlar yiyen azm, dilerim, yutam, tkrk bezlerim; sindiren midem, salg bezlerim; zmseyen barsam; enerjiye dntren kan hcrelerim hikmetten baka bir imi yapmaktadrlar? Hikmeti, hikmetle besleyen; hikmeti hikmette hayat enerjisine dntren, Hakim olandan bakas m?

18

Gz-kulak, grme-iitme, gren-iiten, grleniitilen harikalar hikmetten baka eyle izah edilebilir mi? Hikmeti, hikmetle gsteren, hikmeti hikmetle iittiren Hakim olandan baka biri mi? Gne, dnya, ay, yldzlar ilahi hikmetin farkl grnleri ve farkl isimleri deimlidir? Hakimin hikmeti ay olup dnya etrafnda 29 gnde, dnya olup gne etrafnda 365 gnde, gne olup Samanyolu galaksisinin merkezi etrafnda 225 milyon ylda bir tur dnmekte ve Samanyolu galaksisi olup, kainatn derinliklerine doru saatte 2,160,000 ( iki milyon yz altm bin) km sratle akmakta deimlidir? Hakimin hikmeti atom olur, varln yap ta haline gelir. Hcre olur hayatn mihengini oluturur. Galaksi olur, kainatn atomu misali. Kainat olur, Allahn ilmiyle, kudretiyle ve iradesiyle zdeleir, ahenkleir. Bu misaller, bilen ilim adamlarmzca milyonlarca oaltabilirler. Sz uzatmadan z ve zet olarak diyebiliriz ki: Varlkta ve oluta hikmetten bakas grlebilir mi? Hikmetten bakas gsterilebilir mi? Varln nabznda atan Hakimin hikmetinden bakas m? Varlkta ve oluta yansyan ve yanklanan Hakimin kudretinden baka bir kudret mi? radesinden baka bir irade mi? lminden baka bir ilim mi? Allah ile
beraber bir tanr daha dnyorsunuz? 27/62 m var? Ne kadar kt

Yerde ve gkte Hakim olan Allahtan baka tanrlar olabilir mi? En arpk akl, en huysuz izan, en bencil vicdan evet diyebilir mi? Gkteki ilahta, yerdeki
ilahta odur. O Hakimdir, Alimdir43/84 Eer yarde ve gkte Allahtan baka tanrlar bulunsayd, yer ve gk ( bunlarn nizam) kesinlikle bozulup gitmiti21/22

Bu sathi ve herkesin rahatlkla grebilecei varlk ve

18

oluumlar tesinde, ilmin btn verilerindeki hikmetleri grebilen basiret ehlinin kalbi secde temaylnn dna kabilir mi acep? Hikmet, greni hayret, hayranlk ve dehete dren ey ise; varlk ve olaylardaki bu ince uyum, bu hassas denge, bu matematiksel dzen, iircesine bu edebi vezin, mzikesine bu mzikal beste, insan refleksini nce kyama kaldrr sonra secdeye indirir. Bu hikmetler refleksi Hakime akort ederde, kul secde duygusundan baka tepki vermez hale gelir. Kularda cvldaan, ocuklarda oynaan, zmzde kaynaan, Hep hikmettir, hep hikmet Tebessm olur yzde, Bazen ya olur gzde, Duygular her zde, Hep hikmettir, hep hikmet, Aata iek aan, iekte koku saan, Akldan te geen, Hep hikmettir, hep hikmet Gzel, irkin olanlar, yi , kt insanlar lden uan canlar Hep hikmettir, hep hikmet Fizikte kanun olan Kimyada denklem bulan

18

limlerde savrulan Hep hikmettir, hep hikmet Varln zndeki Hayatn gzndeki Kurann szndeki Hep hikmettir, hep hikmet Bu ismi vird edinenler, hikmetin srrn kavramaya balarlar, kalplerinde hikmetler tecelli eder. Her trl kalp hastalklarnda tedavi vesilesine yneltilirler. Kuran Kerimde Hakim ismi, isim sigas ile 91 ayette gemektedir. Bu doksan bir ayeti, beraber kullanld dier isimlere ve cmle yaplarna gre gruplandracaz. Her birinin metnini yazp dierlerinin numaralarn vereceiz.
1phesiz ki sen Alimsin, Hakimsin. 2/32 2-phesiz senin Rabbin Alimdir, Hakimdir. 12/6 3- phesiz O, evet O Hakimdir, Alimdir. 51/30 4 5 6- 7 phesiz sen Azizsin, Hakimsin. 2/129 ( Dier ayetler 5/118 40/8 60/5) 89phesiz Allah Azizdir, Hakimdir.2/209, 2/260 1011nk O, evet O Alimdir, Hakimdir. 12/83 12/100 12 nk O, evet O Azizdir, Hakimdir. 29/26 13 O Alimdir, Hakimdir. 66/2 14 Muhakkak Allah Azizdir, Hakimdir. 8/10 ( Dier Ayetler 15-16-17-18 = 31/27-9/71-8/49-2/220) 19 Allah Azizdir, Hakimdir. 42/3 20 21 22 23 24 Allah Azizdir, Hakimdir. 2/228 9/40 8/67 5/38 2/240 25 38 O Azizdir, Hakimdir. 31/9 30/27 29/42 16/60 14/4 3/18 3/6 35/2 45/37 57/1 59/1 59/24 61/1 62/3

19

39 phesiz Allah, kesinlikle O Azizdir, Hakimdir. 3/62 40 nk O mutlak ycedir, Hakimdir. 42/51 41 Yardm ve zafer Aziz ve Hakim olan Allahn katndandr ancak. 2/162 4254 Ve Allah Alimdir, Hakimdir. 9/60 9/15 8/71 4/26 9/97 9/106 9/110 22/52 24/18 24/58,59 49/8 60/10 5557 Ve O Hakimdir, Habirdir.34/16/73 6/18 5859phesiz senin Rabbin, Hakimdir, Alimdir 6/83,128 6061nk O Hakimdir, Alimdir.15/25 6/129 62 nk O Azizdir, Hakimdir. 8/63 63 phesiz Allah Alimdir, Hakimdir. 9/28 64 Ve O Hakimdir, Alimdir. 43/84 65Ve phesiz Allah tevbeleri kabul eden Hakimdir. 24/10 66 Bilakis O Allah Azizdir, Hakimdir. 34/27 67nk ben Aziz ve Hakim olan Allahm. 27/9 6870Aziz, Hakim olan Allahdan. 46/245/239/1 71 Hakim ve Alim olan Allah tarafndan. 27/6 72- Hakim ve Habir olan Allah tarafndan. 11/1 73Gizliyi ve a bilen Aziz ve Hakimdir O. 64/18 74(O Kuran) Hakim ve Hamiden indirilmitir. 4/42 75Gklerde ve yerde olanlar, Melik, Kuddus, Aziz, Hakim olan Allah tesbih ederler. 62/1 76Allah daima stn ve Hakimdir phesiz. 4/56 7780 Allah daima stn ve Hakimdir. 48/19 48/74/1654/158 8184phesiz Allah daima ilim ve hikmet sahibidir. 76/30 33/1 4/25 4/11 8590Allah daima ilim ve hikmet sahibidir. 48/4 4/170 4/111 4/17 4/92 - 4/104 91Allah daima Vasi ve Hakimdir. 4/130

19

EL-VEDD VEDD : << Seven, sevilen, efkat gsteren bu sebeple yarattklarnn hayrn isteyen >> manasn ifade eder. Ayrca sevdiren manasn da tar. Biz Allahn bize olan sevgisinin mahiyetini bilemeyiz. Sadece bizdeki tezahrlerini hissedebiliriz. Buna gre Allahn sevmesini, kullarda olan zevk, nee, sevin gibi beere aid duygularn ykl olduu sevgi gibi anlamamak gerek. Onun sevgisi, kullarnda, st seviyeli, manevi rpertili zevk, nee, sevin, i aydnl, emniyet duygusu ve Allah sevgisi meydana getiren ilahi efkatin tecellisidir. Rahmetinin, ltfnn, ihsannn tecellisini salayan iradesidir. Kulunda, kendi rzasna uygun fiiller yaratmasdr. Kulunu hayra yneltmesidir. Ksacas kulunu, kendi ahlak ile farkl derecelerde bezemesi, stn ruh haline iletmesi, kalb enginlikte ve derinlikte yaar hale getirmesidir. Kulunu btn rikkati, incelii, letafeti ile ve fizik st boyutlarda duygulara ulatrarak, kendini sever hale getirmesidir. Kulun, derece derece oluan fiziki, beeri, metafizik boyutlu sevgisini ilahi boyutsuzlua tamasdr. zet olarak Allahn sevgisi, kulun Allah ilahi llerde sever hale getirilmesidir. Kendine ait mahiyeti kendi bilir. Allahn kulu sevmesi yani kulda ilahi tecellilerle sevgi oluturmas, kulda var olan baz zelliklere, kulun kendi iradesi ile yapt baz davranlara baldr. Bunlar da : 1 Bunlardan birincisi; Allahn stn kulu; kul olmay resul olmaya stn tutacak derecede muhabbetullah abidesi; << Kendisini yaratmak iin

19

kainat yaratt >> mutlak elisine tabi olmaktr. De

ki Eer Allah seviyorsanz bana uyun ki Allahta sizi sevsin ve gnahlarnz balasn. Allah Gafurdur, Rahimdir.3/31

2 Bata insanlar olmak zere, Allahn yaratt btn varlklara iyilik etmek, efkat gstermek ve Allah gryormuasna onlarla mnasebette bulunmaktr. O takva sahipleri ki, bollukta da,
darlkta da Allah iin harcarlar; fkelerini yutarlar ve insanlar affederler. Allah da gzel davranta bulunan ( Muhsinleri) sever.3/134 Dier Ayetler 2/195 3/148 5/13 5/39 3 Muttaki olmak, yani Allahtan saknp, her halinde ve durumunda Ona uymay prensip haline getirmek. Hayr (gerek onlarn dedii gibi deil ) Her kim szn yerine getirir ve ktlkten saknrsa, bilsin ki Allah muttakileri sever.3/76 Dier ayetler 9/4 -9/7 4 Mtevekkil olup, Allaha gvenmek, Ona dayanmak. Kararn verdiin zamanda artk Allaha gvenip dayan, nk Allah mtevekkil kullarn sever.3/159 5 Her trl ilahi imtihan ve musibetler karsnda sabrl olmak Allah sabredenleri sever. 3/146 6 Maddi, manevi temizlii ve tvbe etmeyi alkanlk haline getirmek. unu iyi bilin ki Allah tvbe edenleri de sever temizlenenleri de sever. 2/222 7 Allahn yarattklarna kar adaletli olmak. Ve eer hkm verirsen aralarnda adaletle hkm ver. Allah adil olanlar sever.5/42 Dier ayetler 49/9

60/8 te yandan Allah baz kullarna bakasnn sevgisini celbedecek bir zellik verir. man edip iyi davranta
bulunanlara gelince, onlar iin merhametli olan Allah ( gnllerde) bir sevgi yaratr.19/96 20/39 ( Ey Musa ) sevilmen ve benim nezaretimde yetitirilmen iin sana kendimden sevgi verdim.

19

Yine Allah kullarnda baz eylerin sevgisini yaratr, iman sevmek gibi. Elerin birbirini sevmesi gibi. Fakat Allah size iman sevdirmi ve onu gnllerinize sindirmitir49/7 ( Elerinizle ) aranza sevgi ve Rahmet ihsan etti30/21

Ayetlerde grld gibi Allahn sevgisi ounlukla ( muhabbet ) ile, bazen da ( mevedded ) ile ifade edilmitir. Bunlarn farklarn irdelemek bizi aar. Ama ( meveddet) Allahn Rahman ve Rahim sfatlarn tecelli ettiren sevgisi, ( muhabbet ) ise sade Rahim sfatn tecelli ettiren sevgisi hissini uyandryor bizde. nk ( muhabbet ) kelimesini kullanarak ifade edilen sevginin getii ayetlerde hep insann iradi davranlarna Allahn mukabelesi iken. ( Meveddet )in getii ayetlerde ki sevgi insanlarn hem iradi hem irade d davranlarna mukabil olarak grnyor. Ayrca Kuran da iki kere isim sigas ile geen Vedud isminin getii ayetlere dikkat edilirse bu husus daha iyi grlr.
1 Rabbinizden mafiret dileyin ve sonra ona tvbe edin nk Rabbin Rahimdir, Vedud dur. 11/90 2 nk O yaratl balatan, ldkten sonra tekrar diriltendir ve O Gafurdur, Vedud dur. 85/14

Grld gibi bu iki ayetten birincisinde insann tvbe edip af dilemek gibi iradi davranlarna mukabil Vedud kullanlmken, ikincisinde insann irade d olan yaratl ve yeniden dirilii ifadesini mteakip kullanlmtr Vedud ismi. Bu ismi vird edinenlerde ilahi muhabbet oluur geliir. Hrs, tama, cimrilik, dnyaya ar meyil, yava yava silinir.

19

EL-MECD MECD : an byk, erefi en stn, Kerem ve inayeti bol olan ulu varlk. Onun annn byk, erefinin en stn olmas, zatnn Vacibl- Vcut oluundan, sfat ve isimlerinin arzi olmayp mutlak oluundan, fiillerinin cemil yani arzasz gzel oluu ile huy ve faziletinin en st kemal derecesinde iyi olmasndandr. Bir de << kram ve verdii nimetleri en bol olan >> manasn da bu ismin kapsamna girdirenler vardr. Bu manalara gre Aliy, Cell, Vehhab, Kerim isimleri ortak manal bir isimdir. Bu ismin ne kard manalardan bir ksm zerinde dier isimler vesilesi ile durulduu iin biz burada imdiye kadar hi bahsetmediimiz <<fiillerinde gzellik >>, << huy ve faziletindeki mutlak iyilik >> zerinde bir iki cmle ile duracaz. Allahtan ne bir irkinlik, ne de bir ktlk meydana gelir. Allahn yaratt her ey gzel, tecelli ettii her ey iyidir. irkinlik ve ktlk biz insanlara gre hissi bir yaklamdr. Bizce irkin olan, yaratl itibari ile gzel, kt saydmz varlk ta yaratl itibar ile iyidir. Ktlk ve irkinlik gibi menfilikler, varln kendisi ile ilgili deil de bizim deerlendirmemiz ile ilgili kavramlardr. Yaratlta her ey mspettir. Onlarda menfilik yoktur. Her menfi saydmz varlk kainatn dengesinde gerekli bir unsur olduu iin menfi deil mspettir. Ayrca ztlar birer estetik, ilmi, kevni tamamlayclardr. Mesela negatif elektrik, pozitifin tamamlaycsdr. Biri olmazsa dieri hi olmaz. Bunun

19

gibi dier ztlar iin biri iyi dieri kt, biri irkin dieri gzel denemez. Menfilik, mspetlik Allahn fiil, sfat ve esmasnn tecellisi olan varlklarda deil de bizimle ilgili olaylarda sz konusudur. Bizim faaliyet ve davranlarmzda sz konusudur. Yoksa varlk olarak baktmzda, o menfi saydmz varl, sistemi ayakta tutan dengedeki yerinden ekiverirseniz denge bozulur. Yunusun ifadesi ile << Seyreyle sen gmbrty >> olur. Allah Mecid dir. an erefi yce keremi boldur. Kuran da Mecid ismi ikisi Kuran- Kerime sfat olmak zere, ikisi de Allahn ismi olarak drt yerde geer. Ayetler :
1 ( Melekler ) dediler ki : Allahn emrine ayor musunuz? Ey ev halk. Allahn Rahmeti ve bereketi sizin zerinizedir. phesiz ki O, vlmeye layktr. erefi an ycedir, iyilii boldur. 11/73 2 O arn sahibidir Mecid dir. Diledii eyleri mutlak yapandr. 85/15-16

19

EL-BS BS : << Diriltmek, gndermek, uyarmak, sevk etmek, tevik etmek >> kelime manalarn ifade eden Bas kknden tremi olup, en ok << lleri dirilten ve peygamber gnderen >> manalarnda kullanlan, lhi bir ismidir. Kuran da isim sasnda yani Bais olarak hi gememekle beraber, 67 ayette fiil ve baka trevlerde kullanlmtr. Allaha ait fiil olarak kullanlan bas kelimesinin ifade ettii manalara gre bu ayetleri birka gruba ayrabiliriz: 1 Allahn, insanlar kyametten sonra, ahiret hayatn balatmak zere yeniden diriltmesini ifade eden ayetler: Kyamet vakti gelecektir, bunda phe
yoktur. Ve Allah kabirlerdeki kimseleri diriltip kaldracaktr.22/7 O gn Allah onlarn hepsini diriltecek ve yaptklarn kendilerine haber verecektir. 58/6

2 Allahn insanlar doru yola iletmek gayesi ile peygamber gndermesi manasna gelen ayetler:
Andolsun ki biz, << Allaha kulluk edin ve taguttan saknn >> diye, her mmete bir peygamber gnderdik.16/36 Biz, bir peygamber gndermedike azap edecek deiliz.17/15

3 Bu iki arlkl manadan baka, Allahn insanlar uyarmak maksad ile onlara azap gndermesi manasn da ifade eder: De ki << - Allahn size zerinizden
veya ayaklarnzn altndan bir azap gndermeye gc yeter.6/65

4 Bir yerden bir yere gtren ykselten manasn da ifade eder: Rabbinin, seni, vgye deer bir
makama gndereceini umabilirsin.17/79

19

Bu son iki mana Allahn, bas fiillerinden olmakla beraber, Esma-i Hnsadan olan Bais isminin mulnde hi zikredilmemektedir. Hayat, kainatn milyarlarca yllk var olu sresi ierisindeki u altm, yetmi yllk dnya hayatndan ibaret sanan, ahiret hayatnn olduunu reddeden, bu sebeple de yeniden dirilii kabul etmeyen insanlar vardr. Bunlar, sanki varln zaman iinde aknn mantki izgisini kendiler izmiler de hayat, domak, yaamak, lmekten ibaret bir sretir, tesi yoktur inancna kaplmlardr. Sanki doumlar kendi iradelerinde imi gibi; sanki doacaklar Anne, Babay, doacaklar zaman ve mekan kendileri tayin etmiler gibi; sanki hayatta yaadklar, bilhassa tabii evrenin kanuniyetine mecburen uymak durumunda deiller gibi; sanki o tabii kanunu koyan mutlak bir kudret deil de kendileri imi gibi; sanki Ana rahminde, genler zerindeki karakter izgilerinin basknln kendileri gerekletirmiler de, bu sebeple hayat boyu yaamaya mahkum olduklar kader tablolarn kendileri resmetmiler gibi; sanki mrlerinin sonunda lm zaman, mekan ve eklini kendileri tayin etmiler gibi; tamamen yabancs olduklar hayat hakknda ahkam kesme ukalalnda bulunmalar her eyden nce kendilerini tanmadklarndandr. Mecburen doan, mecburen yaayan, mecburen len insan, bu mecburiyetleri kabul edecekte yeniden dirili mecburiyetini kabul etmeyecek. Hey perdelenmi basiret, hey mhrlenmi kalp, hey yanl ifrelenmi akl, mantk. Tabii ki, bizi yaratp, yaatp, ldren kudret yeniden diriltmeye de kadirdir.
Bir de onlar dediler ki : Sahi biz, bir kemik yn ve kokmu bir toprak olmu iken, yepyeni bir hilkatle

19

diriltileceiz, ylemi? De ki: ster ta olsun, ister demir, ister aklnza imkansz gizi grnen herhangi bir yaratk ( diriltileceksiniz ) Diyecekler ki << bizi tekrar kim dndrecek? >> De ki - << Sizi ilk kez yaratan.>>

Ahiretin varln, dolaysyla yeniden dirilmenin mmkn olduunu kabullenmeyen yanl ifrelenmi akl, ters programlanm mantk, zalimin zulmnn yanna kr kalacan, ktnn ktlnn kendine payidar olacan nasl kabullenir. Yoksa adalet terazisinin kefesini mi kaybetti? Yine muhsinin ihsan, merhametlinin merhameti, iyinin iyilii, fazln fazileti, kamilin kemli, mminin iman, arifin irfan, adilin adaleti elhasl erdemlinin erdemi karlksz m kalacak? Bunlar bouna manasz kof kavramlardan ibaret davranlar m? Yoksa bu inantaki adamn terazisinin kadranm krk? Kald ki, ilmen tespit edilen bir geree gre, insann beyin ve kalp hcrelerinin dndaki, kan, kas, kemik, kkrdak, yumuak doku v.s hcrelerinin tamamnn en fazla alt ayda bir defa yenilendii, hcrelerin blnerek, eskilerin lp, yerine yenilerinin geldii, en fazla her alt ayda bir bu oluumun tekrarland bir vakadr. O halde ben, beynim ve kalbim hari yedi ay ncesi ben deilim. Yani ldm, dirildim. Daha dorusu ldrldm, diriltildim, farknda da deilim. Elli yaayan bir insan en az yz defa ldrlp, diriltilmitir. Bu ilmi gerei kabul eden mantk, yeniden dirilii nasl kabul etmez? lmen yeni tespit edilen bu husus Kuran da u ayette mucizevi bir ekilde 1400 ( bin drt yz)sene nce ifade edilmitir.
Sizi benzerlerinizle deitiririz ve bilmediiniz durumda yeniden ina ederiz.56/61 sizi

19

Bu ayette ifade bulan bilmeden yani farknda olmadan tekrar tekrar yeniden ina edilen insan ahiret hayat iin niye diriltilmesin ki? Seni batan modelsiz olarak u varlnla yaratan, olumasnda senin iradenin hibir rol bulunmayan bu gz, bu kula, bu az, bu burnu, bu simay, bu boyu veren mutlak yaratc, senin ikinci bir kez, modelli olarak, stelik birinciye nispeten daha basit olan yaratlna, daha dorusu diriltiliine niye kadir olmasn? Evreni akl almaz, ilme smaz stn kanuniyette, matematiksel dzende, bestelenmez ahenkte, tartlamaz dengede yaratan; aslnda renksiz olan varl k yansmas ile renklendiren; bir futbol topuna sacak kitledeki maddeyi sngerler gibi, kendi koyduu lde seyrelterek koca dnyay meydana getiren kudret neden diriltmeye kadir olmasn? Fizikte, kimyada, astronomide, botanikte, biyolojide elhasl btn ilimlerde, varla koyduu nizam, dzen, kanuniyette yanklanan ilahi kudret, ly diriltmeye neden kadir olmasn? te yandan Allah kyamet suresinin 3 ve 4. ayetlerinde yle buyurur: nsan, kendisinin
kemiklerini bir araya toplayamayacamz m sanr? Evet, Bizim, onun parmak ularn bile aynen eski haline getirmeye gcmz yeter.

Mutlak Yaratc Kudret, yeniden dirilii o kadar mucizevi ekilde ifade ediyor ki, ifresini yitirmi akl, programn kertmi mantk bile bu mucizevi syleyii duysa, silkiniverir, diriliverir. yle sylyor ki Allah <<Ey imdi yaayan kullarm sizin iin parmak ucunu yaratmamz zor sanlmasn. Ey gelecek alarn insanlar, ey milyarlarca insann her birinin parmak ularn, dolays ile parmak izlerini farkl yarattm

20

tespit etmi olan insan, deil seni yeniden yaratmak, herkese, onu bakasndan ayrtan parmak izini bile aynen iade edeceim>> diyerek ilmin imeini aktryor beynimizde. Herkesin parmak izlerini dahi iade edeceini, o karanlk ada k huzmeleri halinde doan vahiyleri arasnda yle bir nemsizmiesine zikrediveren Allah, neden yeniden diriltmeye kadir olmasn? Ayrca bu i Allah iin o kadar kolay, o kadar basit olduu halde. te kolayln ilahi ifadesi: Sizin
yaratlmanz ve diriltilmeniz, ancak tek bir kiinin yaratlmas ve diriltilmesi gibidir. Unutulmasn ki, Allah her eyi bilen ve grendir.31/28

Kainata nispetle bir nokta mesabesindeki, ap bir milyon yz doksan bin km, yzey ss 6000, ekirdek ss 15 milyon derece olan gnei yaratan Allah, yaratp ldrd kulunu tekrar yaratmaa kadir olmaz m? Toplam ktlesi, gne ktlesinin 600 milyar kat, ap 100.000 k yl ( bir k yl yaklak 6 trilyon mildir); merkezinde be milyon gne ktlesinde dev bir kara delik bulunan ve iki yz milyar yldz ihtiva eden Samanyolu galaksisini yaratan kudret, daha nce modelsiz yaratt insan modelli olarak tekrar yaratamaz m? Samanyolu ile birlikte 20 galaksiden meydana gelen, kk bir galaksiler grubu, saniyede 600 km hzla, gne kitlesinin 30 milyon kere milyar kat bir ktlesi bulunan makro bir ekim merkezine doru hareket ettiren mutlak irade, insan ikinci kez yaratmaktan aciz olur mu hi? Bilebildiimiz bir ikisini rnek verdiimiz bu tip binlerce olay, olu ve varlklar zerinde, isyan eden akl deil de, ibret alan bir aklla dnen kimseler <<bunlar bouna yaratmadn Rabbimiz>> diyerek,

20

hikmetini kavrayamad yaratl karsnda Allaha teslim olurlar.

Gklerin ve yerin yaratlnda, gece ile gndzn bir biri ardnca gelip gidiinde akl selim sahipleri iin gerekten ak bir ibret vardr. Onlar, ayakta dururken, otururken, yanlar zerine yatarken ( her vakit ) Allah zikrederler, gklerin ve yerin yaratl hakknda derin derin dnrler ( ve yle sylerler ) Rabbimiz sen bunu bouna yaratmadn. Seni tespih ederiz. Bizi cehennem azabndan koru.

Bu ismi erifi virt edinen kimselerde ilerinde atl duran melekeleri uyanr. genilii, ruhi zenginlik husule gelir. Her davrannda mitli, her teebbsnde mtevekkil olur.

20

EL-EHD EHD:<<Hazr olan, idrak eden, ahit olan, grerek, iiterek bilen>> szlk manalarn ifade eder. ehd ismi; Allahn mutlak ilmi ile bildii, i tarafndan, bakalarnn mahedesinin mmkn olmad yanlarndan Habir ismi ile haberdar olduu varlk ve olaylarn zahirini, gizli de olsa mahedeye ak olan yanlarn bizzat mahede edip, ahit olmasn ifade eder. Alm, Habir, ehit olarak Esma-i Hsna da mevcut, hemen hemen ayn manay ifade eden, Allahn bu ismi arasndaki fark mam- Gazali (RA) yle ifade eder: << lim mutlak olarak nazar- itibara alndnda, Allah Almdir. Gabya izafe edildiinde Allah Habir dir. Zahiri ilere izafe edildiinde Allah ehid dir.>> Bak.Maksadl Esna Allahn bizzat grmesi, iitmesi suretiyle ahit olmasnn dnda hibir varlk, hibir hareket, hibir olay ve faaliyet olamaz. Allah nerede anarsan oradadr. Ama anlmayan yerdedir de. Allah her yerde hazr ve nazrdr. nsanlar, herkesten uzak, beeri mahedenin tamam ile dnda, her nerede, her ne iinde olursa olsun, Allahn mahedesi dahilindedir. Allah yle bir varlktr ki, kainatn her kesinde meydana gelen her olay ayn anda mahede eder. Mesela Trkiyenin en cra kesinde meydana gelen binlerce olaylarla, Amerikada, inde, Japonyada meydana gelen milyarlarca olay ve varlklar ayn anda mahede eder. Dnyada, gezegenlerde, galaksilerde, galaksi sistemlerinde ve kainatn tamamnda meydana gelen olaylar ayn anda mahede eder. Bunlardan en kk bir varlk ve olay bile Allahn mahedesinin dnda kalamaz. Allah ayeti kerimede yle buyurur:
O, Allah ki gklerin ve yerin hkmranl ona aittir.

20

Ve Allah her eyin zerinde ahittir.85/9 ahittir nk Allah her eyi epeevre kuatmtr.Gkte ve yerde olan her ey Allaha aittir. Ve O her eyi kuatmtr.4/126

Varlk alemine koyduu kanunlarn salad imkanlarla, dnyann bir ok yerinde vuku bulan olaylar ayn anda TVler aracl ile bizler mahede ederken, yani grntlerini grp, seslerini duyarken ve baka varlklar arasndaki durum ve pozisyonlarn alglarken, Allah niye bunlar vastasz, aracsz ve arasz mahede etmesin ki? Yaratan kadir olmaz m? Yaratan bilmez mi? Yaratan ahit olmaz m? Bu ismi virt edinenlerin hal ve hareketleri istikamet bulur, ahlaklar dzelir, i alemleri geniler. Ruhi melekeleri glenir. Oto kontrol mekanizmas geliir. Kuran- Kerimde ehid ismi, isim sigas ile 19 ayette gemektedir. Bunlar da u ayetlerdir:
1 De ki: Ey ehl-i kitap! Allah yaptklarnz grp dururken niin Allahn ayetlerini inkar edersiniz? 3/98 2Beni vefat ettirince artk onlar zerine gzetleyici yalnz sen oldun. Sen her eyi hakkyla grensin. 5/117 3 De ki: Hangi ey ahadete en byktr? De ki benimle sizinle aranzda Allah ahittir. 6/19 4Nihayet onlarn dn de bizedir. Sonra, Allah onlarn yapmakta olduklarna ahittir. 10/46 5Muhakkak ki Allah, bunlar arasnda kyamet gn hkmn verir. nk Allah her eye hakkyla ahittir. 22/17 6Benim mkafatm ancak Allaha dr. Ve O her ey zerine hakk ile ahittir. 34/47 7Rabbinin her eye ahit olmas yetmez mi? 41/53 8Allah onlar bir bir saymtr. Onlar ise unutmulardr. Allah her eye ahittir. 58/6

20

9Allah gklerin ve yerin hakimi, malikidir. Ve Allah her eyin zerine ahittir. 85/9 10 phesiz Allah her ey zerine ahittir. 4/33 11Seni insanlara eli olarak gnderdik. ahit olarak Allah yeter. 4/79 12Allah Onu ( Kuran ) kendi ilmi ile indirdi. Meleklerde ahitlik ederler. ahit olarak Allah yeter. 4/166 13Sizinle bizim aramzda ahit olarak Allah yeter. 10/29 14De ki: Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah ve yannda kitabn bilgisi olan yeter. 13/43 15De ki Sizinle benim aramda ahit olarak Allah yeter. nk O Habir dir, Basir dir. 17/96 16De ki Allah kafidir, sizinle benim aramda ahit olarak. 29/52 17Allahtan korkun, phesiz Allah her eye ahittir. 33/55 18O sizin Kuran hakkndaki taknlklarnz ok daha iyi bilir. Benimle sizin aranzda ahit olarak O yeter. 46/8 19Btn Dinlerden stn klmak zere Peygamberini hidayet ve hak din ile gnderen Odur. ahit olarak Allah yeter. 48/28

20

EL HAKK Hak: Kk itibari ile srekli, kesintisiz var olan, sabit olan, doru olan, geree uygun olan szlk manasn ifade eder. Bu szlk manasn iki gruba ayrabiliriz. 1 Srekli, kesintiniz var olan, sabit olan. 2 Geree uygun olan Birinci kta ifade edilen manas ile yani <<srekli ve kesintisiz var olan, balangc ve sonu olmayp, ezeli ve ebedi olan, phe edilemeyen, sabit olan >> eklinde tarif edilebilen Hak, Allahn zatn ifade eden bir mana tar. Allah ezeli ve ebedi olarak fiilen vardr.Varl ve zat vaciblvcuttur. Btn mutlak isim ve sfatlar ile ilahl sabit ve gerektir. Allah zat itibar ile Haktr. Hak oluu hibir eyden dolay deildir. Kendinden bakalarnn hak oluu kendinden dolaydr.
nk Allah Hakkn ta kendisidir; ondan baka taptklar ise hi phesiz batldr. Gerekten Allah ok yce, ok uludur.22/62-31/30 Mutlak hakim ve Hak olan Allah, ok ycedir. Ondan baka tanr yoktur. O, yce arn sahibidir.23/116

Allah Hak olan zat ile vacibl vcududur. Kdem ve Beka sfatlarnn, Evvel ve Ahir isimlerinin sahibidir. kinci kta ifade edilen << Geree uygun olan>> manas ile Hak, Allahdan dolay hak olan ifade eder. Bu manas ile Hak Allahn iradesine uygun olan ve Allahn nezdinde olanlar anlatr. Bu manaya gre yaratmas hikmetine uygun olan Allahn yaratmas Hak olduu gibi yaratt da Haktr. Ayetlere dayal olarak bu hususu yle aklayabiliriz:

20

1Allahn yaratmas Haktr.

O, gkleri ve yeri Hak ile yaratandr. << OL >> dedii gn her ey oluverir. Onun sz Haktr. 6/73 (Bak: 14/19 - 15/85 )

2Kuran Haktr. Hak olan Allahn kelamdr, slubudur, tad mana haktr, ihtiva ettii hkmler haktr, iaret ettii manalar ve bilgiler haktr.
man edip yaral iler yapanlarn, Rablar tarafndan HAK olarak Muhammede indirilene inanlarn gnahlarn Allah rtm ve hallerini dzeltmitir. 47/2 ( bak : 2/119 2/176 24/6 )

3Kuran kendisine inen Peygamber de Haktr.

Onlar resuln de Hak olduuna ahittirler.3/86 4Allahn szleri Haktr. Onun sz haktr6/77 Ve Allah Hakk syler.33/4 5Allahn vadi Haktr. Biliniz ki Allahn vadi Haktr. 10/55 6Kyamet ve Ahiret hayat Haktr. te O Hak olan gndr. O halde dileyen Rabbine varan bir yol tutsun. 78/39 7Allahn gnderdii Din Haktr. O Resuln hidayet ve Hak Din ile gnderendir. 9/33 8Allahn nezdinde olan her ey Haktr. Hak Rabbinden dir. yle ise phecilerden olma3/60

Bu her iki maddede ifade edilen manalara gre Allah Hak tr, zat Haktr, sz haktr,zira hibir yalan iermez, fiili haktr, nk hep hikmete uygundur. Vadi haktr, nk dorudur. Yaratmas haktr, nk yaratmasnda hibir dzensizlik, arpklk, dengesizlik, ahenksizlik yoktur. Allah Haktr, Hak olan Allahn gerek tekvini, gerek terii iradesinin yneldii her ey haktr. Allah batl deildir, ve ondan batl zuhur etmez. Batl kulun iradesinin sapmas ile oluan her eydir.( Bak : 8/8
22/62 38/27 )

20

Bu ismi erifi vird edinenlerde batla, geici heveslere meyil azalr, git gide biter. Allah uuru kuvvetlenir, hak ve hakkaniyete riayet duygusu arzu haline gelir. Kuran da Allahn zat ile ilgili olarak onbir ayette HAK ismi geer. Bunlar;
1Sonra Allaha, hak olan Mevlalarna dndrrler. 6/62 2Sonra onlar hak Mevlalar olan Allaha dndrrler. Ve onlarn uydurduklar da kaybolur gider.10/30 3te o Allah tr. Sizin hak olan rabbinizdir. 10/32 4te burada yardm ve dostluk, Hak olan Allaha mahsustur. Mkafat en iyi olan O, en gzel akbeti veren yine Odur.18/44 5 Hkmranl Hak olan Allah ycedir.20/114 6nk Allah Hakkn ta kendisidir. O, lleri diriltir, yine O her eye kadirdir.22/6 7Mutlak hakim ve Hak olan Allah, ok ycedir. Ondan baka tanr yoktur. O yce arn sahibidir. 23/116 89nk Allah Hakkn ta kendisidir; Ondan baka taptklar ise hi phesiz batldr. Gerekten Allah ok yce, ok uludur.22/62-31/30 10Eer Hak onlarn kt istek ve arzularna uysayd, mutlaka gkler ve yer ile bunlarda bulunanlar bozulur giderlerdi.23/71 11O gn Allah onlara gerek cezalarn tastamam verecek ve onlar Allah!n apak Hak olduunu anlayacaklardr.24/25

20

EL VEKL VEKL: Gszlkleri nedeni ile baaramayanlarn lerini,kendisine braktklar zat. Btn tedbirlerini ald ve btn sebeplere yapt halde, hayrl neticenin hangisi olduunu tayin edemedii iin, ilerin neticesi kendisine braklan. eklinde anlalabilir. Kendi yaratt kullarnn, her trl davranndan doacak deiik sonular ok iyi bilen Allah, kendisine gvenip, dayanp, ilerini kendisine havale eden kullarna en hayrl sonucu tayin eder. Sonucu beeniriz, beenmeyiz, houmuza gider veya gitmez, teslimiyetle kabullenmek zere batan rza gstererek, Allah vekil edinmemiz gerek tevekkldr. Allahn Vekil oluu, bizim onu Vekil edinme uuruna ermemizi gerekli klar. Allaha imanmz, Ona tevekkl ile daha stn bir mana kazanr. Tevekklle zdeleen Allah iman szde deil, zde olan imandr. Kendimiz de dahil btn varlklarn tabii iradesinin, hkm ve tasarrufunun Onun tekvini iradesine bal olmas, Onun kudretinin her ey zerinde mutlak ve kesin olarak etkili olmas nedeni ile, czi irademizi, Onun mutlak iradesine dayamak sureti ile i emniyetine, i huzuruna, gelecee gven duygularna erebiliriz. Douumuzu, yaamamz, lmmz zaman, mekan ve artlar itibari ile tercih eden, tayin eden, hayatmzn ieriinde bize bir dolu imkanlar ve seenekler sunan yce Allah, yegane ve mutlak hkm sahibidir. te biz mutlak hkmne gvenip, dayanp, tevekkl etmeli, Onu VEKL olarak tanmalyz. te o zaman O ilahi hkm hayrmza tecelli eder. Zararmza da olsa hayr olur.

20

 Hkm Allahtan bakasnn deildir. Ben yalnz Ona dayandm. Tevekkl edenler yalnz ona tevekkl etsinler.12/67

Her hususta bize Vekil olan Allah, kuran- kerimde, bize tevekkl etmemiz gereken konulardan bir ksmn u ayetlerle bildirmitir. 1nsan zorluklar, glkler karsnda sabretmeli ve Allaha gvenip, dayanp tevekkl etmeli. Onlar
sabreden ve sadece Rablarna tevekkl edenlerdir. 16/42

2nsan her hangi bir ie balamadan nce aratrma yapmal, bilenlerle istiarede bulunmal, karar verince, Allaha tevekkl ederek ie balamal. Bu durumda Allahn yani Vekilin sevgisi ve yardm ile gerek stnle eriir.
hususunda onlara danp kararn verdiin zaman da artk Allaha gvenip dayan. nk Allah kendisine gvenip dayananlar sever. Allah size yardm ederse, artk size stn gelecek kimse yoktur.3/159-160

3Herhangi bir hile, tuzak ve insanlarn iki yzll ile karlatmzda. Allah Resulne tavsiye edildii gibi biz de Allaha tevekkl etmeliyiz. Bize bu durumlarda en byk destek Allahtan gelir.
( ba stne ) derler, ama yanndan ayrlnca onlardan bir ksm, senin dediinden bakasn gizlice kurar. Allah ta onlarn gizlice kurduklarn yazar. Sen onlara aldrma ve Allah vekil edin. Sana Vekil olarak Allah yeter. 4/81

4eytann tasallutundan insan Allaha tevekkl kurtarr. Gerek u ki; man edip te yalnz Rablerine
tevekkl edenler zerinde onun( eytann) hakimiyeti yoktur.16/99

5Kafir ve mnafklara itaat etmeyip, onlarn verdii eziyetlere aldrmamal ve Allaha tevekkl

21

edilmelidir, ki en byk destek ondan gelir. Kafirlere,

mnafklara boyun eme. Onlarn eziyetlerine aldrma. Allaha gvenip dayan. Vekil olarak Allah yeter.33/48

Kurandaki tevekklle ilgili ayetlere dikkatlice baktmz zaman grrz ki Allaha tevekkl, ya imandan hemen sonra, ya Allaha kulluk etmenin hemen ardndan yada sabrla beraber ifadelendirilmektedir. Bu hususlarda 42/36 12/123 29/59 numaral ayetlere baknz. Tevekkl bir ibadettir. Hem de en ince, en zarif ibadetlerden biridir. badet srekli olduu, her zaman ve her artta yapld srece insandaki ruhi kemali gerekletirir. nsan imkann bol olduu, nimet ve ihsann ouna muhatap olduu devirlerde Allah unutmamal, Onunla irtibat kesmemeli Ona gvenip dayanmaktan, Onu kendine Vekil bilmekten uzak durmamal ki, gsz kalp, acze dt, imkanlardan yoksun olup zaafa urad dnemlerde tevekkl etmeye yz olsun ve tevekklnn neticesini fiilen alabilsin. Varlkta tevekkl etmeyenin, yokluktaki tevekkl, gl iken tevekkl etmeyenin, acizlikteki tevekkl ne ie yarar. Bizce bir ie yaramaz. Ama mutlak Vekil kendi bilir. Mlk Onundur, tasarruf Ona aittir. Hikmetinden sual olunmaz Beklide bu clz tevekkle ok daha gl prim verir. Yeter ki insan tevekkl etmekten btn btn vaz gemesin. nsanlarn birbirine gvenip, her eylerini birbirlerine itimat etmeleri, birbirlerine zarar vermeden, birbirleri adna iyi iler yapabilmeleri, toplum dzeni bakmndan ne kadar ho, ne kadar mkemmel davranlar olurdu. nsanlarda i huzuru, i emniyeti salamas bakmndan ne kadar ideal davranlar olurdu? Resul ve ashab dnemindeki kutlu

21

aa ait bu sosyal tabloyu gnmze tayp, ya birde onlar gibi gven, dayanma duygusu, mutlak iradeye, sonsuz kudrete, lmsz varla olan tevekkle paralelleirse, topyekn olgunluun, kemalin kaplar ardna kadar almaz m? Hele hele bu tevekkl, ucunda bir ey ummadan, ilahi iradenin( bize gre) mspet, menfi her trl tecellisine rza mertebesine ularsa, seyreyle sen i ufkundaki genilii, i alemdeki derinlii, srrmzdaki enginlii, zmzdeki zenginlii, ok az da yansyan bilgelii. Sabrn sonunda tevekkl tomurcuklanr da, teslimiyet ve rza ondan meyveleniverirse, al susam al. Alr kalp kaps, aralanr sr kaps. Her yan yakamoz yakamoz k eraresi, her yan berrak berrak nur haresi, kefi hzmeleyen prltlar, saanak saanak ilham yadran nur bulutlar. te Hak Vekile, ite Mutlak Vekile olan gerek gven, hakiki tevekkl, insan iindeki insan stne, insan tesine, insann zndeki maverasna tar. Orada var olan bin bir yoldan Allahna yol bulur. Hey tevekkl, tevekkl seni anlayabilsek, seni kavrayabilsek, seni hissedebilsek, bir yaaya bilsek seni, (smme radednah) olmadan, Rza kapsnda Ahsen-i takvim zere yaardk hep. Bu ismi vird edinende manevi tatmin husule gelir. Ruh sal dzenli olur. Bunalma, ruhi kntye uramaz. Urarsa ayet bu ismi tam bir teslimiyetle vird edinirse kurtulur. Kuran da VEKL ism-i erifi, isim sigas ile on ayette geer. Ayetler:
1 onlar imanlarn bir kat daha artrd ve << Allah bize yeter O ne gzel VEKLDR derler. >>3/173 2Allah onlarn gizlice kurduklarn yazar. Sen onlara aldrma ve Allaha dayan, sana VEKL olarak Allah yeter.4/81

21

34Gklerde ve yarde olanlar ( Onun ) Allahn dr. VEKL olarak Allah yeter.4/171-4/132 5( Allah ) her eyin yaratcsdr. Ona kulluk ediniz ve O her ey zerinde VEKL dir.6/102 6Sen ancak uyarcsn ey Habibim. Allah ise her ey zerinde VEKL dir. 11/12 7Ona teminatlarn verdiklerinde dedi ki: sylediklerimize Allah VEKL dir.12/66 8Biz Musaya kitab verdik ve srail oullarna <<Benden bakasn dayanlp gvenilen bir rab edinmeyin>> diyerek bu kitab bir hidayet rehberi kldk. 17/2 9(Ey eytan) uras muhakkak ki, benim (hlasl) kullarm zerinde senin hibir arln olmayacaktr. (Onlar) koruyucu olarak Rabbin yeter.17/65 10(Musa dedi ki) sylediklerimize Allah Vekildir. 28/28 11Allaha tevekkl et Vekil olarak Allah yeter. 33/3 12Onlarn eziyetlerine aldrma. Allaha gvenip dayan Vekil olarak Allah yeter. 33/48 13Allah her eyin yaratcsdr. Ve O her eyin zerinde bir Vekildir.39/62

21

EL KAVYY KAVY:<<Son derece gl, kuvvetli, asla yenilmeyen malup olmayan, tam ve kamil kudret sahibi>> manasn ifade eder. Allah Kaviydir. Mutlak kudret sahibidir. Ona yorgunluk,geveklik, zorlanmak arz olmaz. Onun kuvveti karsnda zorluk yoktur. Her ey Ona kolaydr. Bir hcre, bir atom ile bir insann, bir gne sisteminin yaratl mutlak kuvvet karsnda ayn kolaylktadr. Nitekim mutlak kuvvet sahibi, KAVY olan Allah yle buyurur. Allahn, yaratlan ilk batan
nasl yarattn, sonra bunu tekrarladn grmediler mi ? phesiz bu Allaha gre kolaydr.29/19 Sizin yaratlmanz ve diriltilmeniz, ancak tek bir kiinin yaratlmas ve diriltilmesi gibidir. Unutulmasn ki Allah her eyi bilen ve grendir.31/28

<< Allah Kaviydir. >> dediimiz zaman, kas gc anlalmamaldr, motor gc de anlalmamaldr, buhar gc, elektrik gc hi anlalmamaldr. Bunlar fizik planda, madde-enerji gstergesinde kaydedilen, saylabilen, llebilen ve insan ilmi ile ihata edilebilen kuvvetlerdir. Fizik alandaki varlklarn kayna enerjidir. Bir gre gre madde, enerjinin younlam eklidir. Enerji kuvvetin kendisidir. Potansiyel enerji potansiyel bir kuvvettir. Kinetik enerji kuvvete dnen enerjidir. Yeryzndeki btn enerjilerin, (s, k, kimyasal ve hidrolik vs enerjilerin) kayna gnetir denmektedir. yleyse yer yzndeki btn enerjiler dolaylda olsa tek kaynak olan gnetendir. Kainattaki zerre nispetindeki gne ve milyarlarca gnelerde enerjilerini baka bir tek kaynaktan alm olmalar gerekir ki buda mutlak kudret, mutlak kuvvet yani KAVYin kendisidir. Bu

21

lye, tartya, mizana, sayya, kemiyete elhasl fiziki hibir ifadeye smayan, ama dnyay gnein cazibe kuvvetinde, ay dnyann ekim kuvvetinde tutma kanuniyetini koyan kuvvettir O. Kendi ekseni etrafnda bilmem hangi birim gle dnen dnyaya merkez ka kuvvetini, ama buna mukabil yeryz varlklarn sabit tutabilmek, bolua umalarn nlemek zere yerekimi dediimiz merkezcil kuvveti ihdas eden mutlak kuvvettir O. Cisimlere kendi zelliklerine gre karlkl olarak birbirini ekme kuvvetini veren, kimine elektriksel ekim kuvveti, kimine manyetik ekim, kimine evrensel ekim kuvvetlerini baheden sonsuz kuvvettir O. Kainat cazibe (ekim kuvvetleri) kanunu ile dengede tutan kuvvet st kuvvettir O. nsana zeka gibi, akl gibi, his gibi, dier canllara i gd gibi fizik cephesi de olan ama fizie bir lde hakim kuvvetleri baheden mutlak ve fizik st akl kuvvetidir O. Atomun iine, yeri yerinden oynatacak kuvvetteki enerjiyi depolayan kuvvettir O. Ancak maddeyi enerjiye dntrebilen insana bu kuvveti baheden ve kendisi enerjiyi maddeye dntren kuvvettir O. Atom demek kuvvet demek; hcre demek kuvvet demek, molekl demek kuvvet demek, insan demek bir bakma kuvvet demek, varlk demek kuvvet demek, evren demek kuvvet demektir. Kuvveti bunlardan ektiiniz zaman, hey ey biter, mahvolur, yok olur. te bunlarn zne kuvveti yerletiren mutlak kuvvettir O. Maddeye has zelliklerden diren bir kuvvettir, ekim bir kuvvettir, yzey gerilimi bir kuvvettir, suyun

21

kaldrma kuvveti, atmosferin basnc, snn ve n iddetleri hep kuvvetlerdir. Daha ne kuvvetler ne kuvvetler. Bunlar kanunlar ve prensipler halinde varla rnga eden mutlak kuvvettir O. Btn bu kuvvetleri kainata, gszln daniskas olan tesadf koymutur desem inanacak gcnz var m? Veya bu glerin tamamn mutlak olmayp arz bir varlk koymutur kainata desem bana deli demez mi siniz? Bunlar varla, bu glere hakim bir kuvvet koymutur. O da gler st kuvvettir ki buna mutlak kuvvet denir. Bu kuvvettin sahibine de KAVY denir. Bu ismi erifi vird edinenlerde, haddini bilme uuru oluur. Bbrlenme, byklenme tavrna paydos der. Hakiki tevazu, kiiliine iner. Allaha kulluk, dua, zikir, kr ve tevekkl arzularn pekitirir. Kendi zerinde etkili olan her trl g etkisini kaybeder. Kaviy ism-i erifi Kuran da u dokuz ayette geer.
1Allah kuvvetlidir. Cezas iddetlidir.8/52 2phesiz Rabbin Kaviydir Azizdir.11/66 3Allah kendisine ( kendi dinine ) yardm edenlere muhakkak suretle yardm eder. Hi phesiz Allah KAVY dir, Azizdir. 22/40 4Onlar Allahn kadrini hakkyla bilemediler. Hi phesiz Allah KAVY dir, Azizdir.22/74 5Allah da kendilerini tutup yakalayverdi. Dorusu O kuvvetlidir. Azabda pek etindir.40/22 6Allah kullarna ltufkardr, dilediini rzklandrr. O KAVY dir , Azizdir. 42/19 7BU, Allahn, dinine ve Peygamberlerine, gabya inanarak yardm edenleri belirlemesi iindir. phesiz Allah Kuvvetlidir, stndr. 57/25 8Allah : Elbette ben ve elilerim galip geleceiz, diye yazmtr. phesiz Allah Gldr, galiptir. 5/21 9 Allah savata mminlere yetti. Allah Gldr, mutlak galiptir.33/25

21

EL - METN METN:<<her eye gc yeten, kudreti tam, kuvveti iddetli olan zat >> demektir. Dikkat edilirse, Kaviy ismi ile az farkla ayn manay ifade etmektedir. <<Kuvvet kudretin kemal derecesini ifade eder >> eklinde izah edenler vardr. Buna gre metanet, kuvvetin salamln ifade eder. Demek oluyor ki METN olan , kuvveti azalmayan, hibir art altnda, hibir durumda kuvvetin bitme ve tkenmesi, zaafa uramas, eksilmesi sz konusu olmayandr. Hep kemal seviyede sabit duran, her ne kadar ne yaratsa da en kk bir eksilme olmayandr. Fizik alemde en gl motorlar, zamanla anmalar v.s. gibi sebeplerle g kaybna urarlar. Elektrik kaynaklarnda sarfiyat fazlal ve daha baka sebeplerle g azalmas meydana gelir. Rzgar gc eitli fiziki etkenlerle azalr, oalr. Akan suyun yatann daralp genilemesine gre, younlap, yayvanlaarak oalr, azalr. Nkleer santralarn zamanla gten dt ifade edilmektedir. nsan gc hastalanma, zayflama, ihtiyarlama sebepleri ile azalr. Uzaya gnderilen fzelerin az veya ok, belli zaman sonra g kayb nedeni ile paralanaca ifade edilmektedir. Grlyor ki fizik alemde, fiziki gler eitli artlara ve durumlara bal olarak azalp oalmaktadrlar. nsann akl ve zeka gc bile gn gnn tutmamakta, mrn belli bir noktasna kadar maksimum seviyeye erdikten sonra de gemekte, mrn sonunda bitmektedir. Ama Allahn gcnn

21

iddeti de salaml da azalma, ypranma, eksilme olmakszn sreklidir. Onun madde ve mana aleminde, hibir zaman gcnn yetmedii hibir ey olmadn, gcnn eskimediini, azalmadn, ypranmadn, ezelden ebede ayn oluunu ifade eder METN ismi. Fizik alemde srtnme, snma, ypranma, eskime gibi gc azaltc etkenler, Allahn gc iin sz konusu olamaz. Zira Onun gc fizik g deildir ki fizik prensiplere ve fizik artlara tabi olsun. Onun gcnn, kainat yaratmadan nce ne ise, yaratltan sonra da, kainat yok olduktan sonra da ayn iddetle, ayn salamlkta, ayn dayanlkta olduunu bildirir METN ismi. Metin ismi Kuran kerimde 3 ayette gemekte olup bunlardan ikisi bir ifadenin tekrar olup Allahn fiilini nitelerken bir tanesi dorudan Allahn zatn nitelendirmektedir. Bu ayetler unlardr.
1phesiz Allah bol bol rzk veren, kuvvet sahibidir, Metindir.51/58 23 Onlara mhlet veririm ama benim cezam ok iddetlidir. 68/45-7/183

21

ELVELYY VELY:<<Yardmc, dost, seven, yar ve yardmc>> manalarn ifade eder. Allah ( cc) aada ifade edilecei gibi kendisine itaat eden, hakk ile inandktan sonra, emir ve yasaklarna tam tamna riayet eden kullarna dosttur. Onlara yardmcdr. Veliy hem Allah iin kullanlan bir ism-i erif, hemde Allaha riayetkar olup Ona snan ve snd iinde Ona iletilen, Allahn sevgisini, dostluunu kendinde toplam kullarna verilen ve oulu << Evliye >> olan bir isimdir. Ancak unu peinen bilmek gerekir ki, Allah VELY dir. Onun velilii mutlaktr. Kullarna, iradesine bal almalar sonucu, onlara velilii de O ihsan eder. Allah kendine hakk ile riayet edene dosttur ve dostunu kendine dost klarak kendine tar. Allah kimlere dosttur, kimlerin VELY midir. Allah dost olduu ve kendine dost edindii kimseleri u ayette belirtmitir. Yalnz ayetlerden nce unu bilmemiz gerekir. Bu ayetlere dikkat edersek ilk ikisinde ifade edildii gibi Allah iman eden ve takva sahiplerine dosttur. nc ayette ifade edilen Salihlere hem dosttur, hem de onlar kendine dost klmtr. Kullanlan yetevella fiilinden bu anlalr. Bu fiil hem dost olan, hem de dost klan, dost edinen manalarn ifade eder. yleyse Allahn Veliyliinin, kullar bakmndan iki merhalesi vardr. Birinci merhale Allahn dost olmas. Bu merhalede kul da Allaha dost olma gayretindedir, abasndadr. kinci merhale Allahn hem dost olmas, hem de kendine kulunu dost klmas merhalesi. Allah bunlara veli ( oulu evliya ) demitir. imdi ayetler;

21

1 Allah, eksiz, phesiz inanan, btn iman meselelerini tereddtsz tasdik eden kullarnn Veliyyidir, dostudur. Allah, inananlarn dostudur, onlar karanlklardan aydnla karr.2/257 te Allah hakk ile iman eden kullarn her trl karanlktan aydnla karr. nsann iini, nefsini, mhrl kalbini her trl karanlklardan kurtarr. Onu nurlandrr, basiretini aar, ferasetini gelitirir. Akln madde kalplarndan kurtarr, onlar renen ama rendiinden ibret alan ll ebsar, aratran ama bulduu ilmi hakikatlerden t karan ll elbab zmresine katar. Yani Allah, hakk ile inanann kalbini nurlandrr, ruhunu nurlandrr. Dost dostuna bunu yapar. 2 Allah, muttaki yani haramlardan kesinlikle kanan, yasaklardan uzak duran, pheliler karsnda ihtiyatl duran, bu hususlarda Allahtan saknan kullarnn dostudur. Dorusu zalimler birbirinin
dostudur. Allah ta takva sahiplerinin dostudur.45/19

3 Allah Salih kullarnn, yani btn emirlerini eksiksiz yapan bu mnasebetle hep gzel fiil ve davranlar sade Allah rzas iin ileyen Salih kullarnn dostudur. Ayn zamanda onlar kendine dost klar. phesiz ki benim koruyan dostum kitab
indiren Allahtr. Ve O btn Salih kullarna dost olur, onlar dost klar. 7/196

O kullar ki yine Kurann ifadesi ile halkn en hayrlsdrlar. Onlara ahiret nimetleri tam verildii gibi en nemlisi Allah onlardan raz olmutur. Onlarda Allahtan raz olmulardr. man edip Salih ameller
ileyenlere gelince halkn en hayrls onlardr. Onlarn Rableri katndaki mkafatlar, zemininden rmaklar akan, iinde devaml kalacaklar adn cennetleridir. Allah kendilerinden raz olmu, onlarda Allahtan raz

22

olmulardr. Bu sylenenler hep Rabbinden ekine ekine sayg gsterenler iindir.98/7-8

te Veliy olan Allah kendine dost edindii evliya kullarn onlarn bu stn meziyetleri sebebi ile dostluuna kabul etmi ve onlar iin gerek bu dnyada gerek ahirette korku ve mahzun olmak sz konusu olmadn vaad ederek himayesine almtr.
Kesinlikle biliniz ki, Allahn dostlarna korku yoktur. Onlar mahzun da olmazlar. 10/62

Bu ayet-i kerimedeki ilahi teminata gre Allah dostlarna korku yoktur. Dnyada korku yoktur. nk korkuyu gerektirecek bir eye sahip deillerdir. Sahip olsalar da sahiplik duygusunda deillerdir. Korkmazlar zira kazanma hrslar yoktur. Mal biriktirip, onu tekrar tekrar sayarak, onunla ebedi olacaklarna dair ihtiraslar yoktur. Belki alr kazanr ama altn ve gm biriktirmek maksadndan ok, yaratl gayeleri olan Allaha kulluk duygusunun gerei olan Allah rzas iin infak maksad ile kazanrlar. Bu infaktan nefisleri, benlikleri adna deil, kulluklar adna byk keyif alrlar. Hatta yle zaman olur ki kendileri ihtiya halinde iken, muhtalar kendilerine tercih ederler. Kazandklarn rza-i ilahi adna byk bir keyifle ama gizli fiiller ve gizli duygularla datrlar. Aklmz sndren, gerek d bir tablo deimli. Evet asrmz iin gerek d ama hakikatin resmedildii bir tablo. Aklmza sdrabildiimiz hrs, ihtiras, tama gibi kk duygulara sahip olmayan evliyaullahn kk duygulardan olan kaybetme korkusu ile ne alakalar olabilir? Olsa olsa aklmza smayan, akl te geen rza- ilahiden yoksun kalma rpertisi ile alakas olabilir. ( Bir yanda kalbinde zikrullah tabi.) Evliyaullaha yine dnyada korku yoktur. Zira makam, mevki, an, hret onu hi ilgilendirmez.

22

Makam ve mevkide bulunmas iktiza etse, koltuunu hibir zaman bann stnde tamaz, onu altna alr. Onu, kendini yukarlara, stn hallere, gerek makamlara tayan bir imtihan vesilesi bilir, grevinin hakkn verir. Hak ve hakkaniyete teslimiyet duygusu ile yapt grevinden, kulluu adna byk haz duyar. << Halka hizmet hakka hizmettir>> dsturunun, siyasetten, menfaatten, riyadan , bencillikten arnm saf halini yreinde tayarak, Allaha hizmet edinmenin ince ince keyfini tadar. ( Bir yanda srnda zikrullah tabi.) an ve hreti afet bilir de Evliyaullah, yapt her hayr gzlerden rak yapar. an ve hretten iddetle kaar. Hasbelkader hret gelip kendini bulursa, kastl hatalar yaparak onu kendinden kovmann arelerine bavurmaktan geri durmaz. ( Bir yanda kalbinde ve srrnda zikrullah tabi.) Bunlar Evliyaullahn mal, servet, hret, makam, mevkiye sahip olmas halindeki, bu varlklara kar i tavrn ve yaklamn gsterebilmek iin anld. Aslnda Allah dostluunu ileri boyutlara tam olanlar bir eye sahip olmak istemedikleri iin sahip olmazlar. Dnyaya iltifat etmeyen ekseri evliyada grlen bu ikinci hal iinde zaten yoktur. O kendine bile iltifat etmez. Onu kendinden ok bakasnn al, bakasnn sknts, bakasnn ektii ile ilgilendirir. Kendisi ile ilgili olarak sadece vuslat ilesine iltifat eder. Vuslat ilesi de, yce yaratann ltfuda ho, kahr da ho. Nimeti de bir mihneti de. Onlar szde deil ite, dilde deil kalpte kahr ltuf, mihneti nimet bilirler. Onlarn Allaha vuslattan baka bir temaylleri yoktur. Vuslat yolunda rza- ilahiden baka bir maksatlar yoktur. Onlarn kalbini, srrn, zn, tm

22

varln muhabbetullah istila etmitir. Kalplerindeki muhabbetullahn varla yansmas ile herkesi sever, herkese kar muhabbetin hakim olduu mspet duygularla dolar taarlar. Onlarda ne dnya ile ilgili korku, ne ahiret ile ilgi yeis ( mitsizlik), nede kin, nefret, kskanlk gibi baka kk menfi duygular yer tutabilir. yle hal olur, yle bir makama varrlar ki ne irade kendi iradeleri, ne kuvvet kendi kuvvetleri, ne fiil kendi fiilleri. Sadece tevekklleri, teslimiyetleri, tefvizleri kendilerine ait. Allahta fani olan Onunla beka srrna erenlerin korku ile ne ileri olur ki ? Hznle ne alakalar olabilir ki ? ( radede zikrullah, kuvvette zikrullah,- fiilde zikrullah, fenada zikrullah, bekada zikrullah tabi.) Onun ahretle ilgilide bir korkusu ve hzn yoktur. Rabbin vuslatna ermi olarak oraya varana, ahiret saadeti myesserdir zaten. Onun talebi ahiret saadeti kadar, belki daha ok rza- ilahi, vuslat- ilahi olduktan sonra raz olunmu olarak oraya varmaktr. << Ey tatmin olunmu ruh, raz olmu ve raz olunmu olarak Rabbine dn, kullarmn arasna gir, cennetime gir>> srrna mahzar olann ne korkusu, ne hzn olur ki. ( Bir yanda zde zikrullah, zerrede zikrullah, krrede zikrullah her eyde zikrullah, her yerde zikrullah) Bu ismi erifi vird edinenlerde ne korku, ne hzn kalr. Ne hrs, ne ihtiras, ne tama kalr. Ruh sal kesinlikle salam olur, bozuk olanlar da dzelir. Bakalarna kin, nefret, kskanlk duymaz hale gelirler. Veliyle ilgili ayetler;
1Allah inanlarn dostudur, onlar karanlklardan aydnla karr.2/257 2Allah mminlerin dostudur.3/68 3Yoksa Ondan bakasn m dost ediniyorlar. Allah ite O dosttur.42/9

22

4O, rahmetini her tarafa yayandr. O hakiki dosttur. vlmeye layk da Odur.42/28 5Zalimler birbirlerinin dostlardrlar. Allah ise muttakilerin dostudur.5/19 6Allah dmanlarnz sizden daha iyi bilir. Dost olarak Allah yeter. Yardmc olarak Allah yeter.4/45 7Sizin dostunuz ancak Allah ve Onun Resul ve iman edenlerdir.5/55 8Sen bizim dostumuzsun, bizi affet, bize merhamet et ve sen affedenlerin en hayrlssn.7/155 9Dediler ki << Sen ycesin ve bizim dostumuzsun.>> 10Rabbin katnda onlara esenlik yurdu vardr. Ve yapmakta olduklar iler sebebiyle Allah onlarn dostudur.6/127 11Benim dostum kitab indiren Allahtr. O Salihleri dost edinir.7/196 12Ey gkleri ve yeri yaratan sen dnyada da ahirette de dostumsun.15/101 Bu ayetlerden baka << Odan baka dost yoktur>> eklinde ifade edilen ayet numaralar unlardr; 2/107 6/51 6/70 9/116 13/37 18/26 29/22 32/4 42/31 4/123 4/173 33/17 11/20 11/13 29/41 42/6 45/10

22

ELHAMD HAMD:<<Btn vg kendine has olan, vlmeye tek layk olan; vlen ve kendisi de ven>> manalarn tar. Hamd edilen demektir. Hamdin manas Allahn zatn kemal sfatlar ile nitelemektir. Allah Hamiddir. Hamd edilmeye, vlmeye layktr. Btn sfat ve fiilleri vlmeyi icap ettiren hikmetlerle doludur. Ancak Allahn bizim hamdimize, vgmze ihtiyac yoktur. Bizim hamdimiz Onda kendi adna hibir stnlk, hibir menfaat meydana getirmez. O menfaatten mnezzehtir, mutlak stn Odur. Hamdimiz ancak bize ruhi menfaat temin eder, ruhen ykselmemizi salar. Hamd, hamd edileni deil, hamd edeni yceltir, bytr, gelitirir, olgunlatrr. Kendi olgunluumuzu gerekletirmek zere neleri grebilmeli, nelerden dolay Allaha hamd edip Onu vmeliyiz. Bunlardan bir ksmn, Kuran ayetlerinin bir ksmna bakarak yle aklayabiliriz: 1 Biz Allaha gkleri ve yeri yaratt iin hamd etmeli, vgde bulunmalyz. Bu hamd, bu vg, bir yaratc kudretin varln idrak edebilmemizin bir krdr. Hamd, gkleri ve yeri yaratan, karanlk ve aydnl var eden Allaha mahsustur.6/1 Dedikten sonra Sizi amurdan yaratan6/2 ve O gklerdeki ve
yerdeki tek Allahtr. O sizin gizlinizi de anz da bilir6/3 diyerek vgye ne kadar layk olduunu izah

ediyor. Ayrca kainata ve biz insanlara ne derece hakim olduunu ifade edip, bizi nasl kuattn belirterek, konumumuzu bize hissettiriyor. te tam bu his iindeki hamdimiz bizi manevi olgunlua gtrr. Btn alemlerin Rabbi olduu iin Ona hamd etmeliyiz. Zerreden krreye, hcreden insana ve btn canllara, her eyin bir terbiyecisi, bir dzenleyicisi var

22

olduunun uuruna erdiimiz iin hamd etmeliyiz.

Hamd alemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur.1/2

Hem kullar Onu en stn sfatlarla vmelidir. Hem de O, kullarn ver. 3 Allah domak, dourmak, evlat edinmek, kendi hkmranlnda ortak, denk ve benzere sahip olmak gibi noksanlklardan mnezzeh, mutlak bir varlk olmas bakmndan hamde, vgye layktr. Bizde byle bir Allaha inanma uurunu yaratt iin vgye layktr. Bizdeki bu uuru olgunlatrmamz iin hamd etmeliyiz. Daha dorusu yapacamz hamdimiz bizde bu uuru olgunlatrmaldr. ocuk edinmeyen,
hakimiyette orta bulunmayan, acizlikten tr bir dosta ihtiyac olmayan, Allaha hamd olsun, de ve tekbir getirerek onun ann ycelt. 17/111

5 Allah bizlere basiret ihsan edip, kalbimize genilik verip, bize hak ve hakkaniyeti grmemizi salayacak hidayet verdii, bu hidayet sayesinde stn zevklere eritirdii iin Allah hamde layktr. Ve
onlar dediler ki << Hidayeti ile bizi ( bu nimetlere) kavuturan Allaha hamd olsun! Allah bizi doru yola iletmeseydi kendiliimizden doru yolu bulacak deildik>>7/43

5 Bizden gerek dnyada gerek ahirette hzn, gam, kederi gideren olduu iin vgye layktr.
Dediler ki; Bizden tasay gideren, Allaha hamd olsun. Dorusu Rabbimiz ok balayan, ok nimet verendir.35/34 Yine Allahn affedicilii, az iyilie ok

karlk veren ltufkarl dolays ile hamde vgye layktr. Bunlara benzer ok sebeplerle Allaha hamd edip Onu vmeliyiz. Allah hamde, vgye layk olduu gibi iyilik eden, kullarn vmek suretiyle de Hamid olduunu belirler.

22

u ayetlerde geen ve Allahn hamde, vgye layk olduunu bildiren HAMD isminin iinde Allahn kuluna vgs manas da vardr. Ey iman edenler!
Kazandklarnzn iyilerinden ve rzk olarak yerden size kardklarmzdan hayra harcayn. Size verilse, gznz yummadan almayacanz kt mal , hayr diye vermeye kalkmayn. Biliniz ki Allah zengindir, vgye layktr.2/267 Bu ayette ifade edilen stn

hasletler dolays ile ayetin sonundaki Hamid, sanki vmek iin ifade edilmi gibi. Andolsun biz Lokmana
Allaha kret diyerek hikmet verdik. kreden ancak kendisi iin kretmi olur. Nankrlk edende bilsin ki, Allah hibir eye muhta deildir. Her trl vgye layktr. 31/12

Bu ayette kullanlan Hamid ismi, sanki Lokmann kretme zelliini vmek zere ifade edilmi gibidir. Hamd: Adeta sonsuz kainat iinde bir toz misali, kendi kklnn uuruna ererek, kavrayabildii nispette, Allahn Azameti, kibriyas, ulviyeti, izzeti, ilmi, hikmeti, Ltfu, rahmeti .. btn zat, sfat, fiil ve esmasnn mutlakl karsnda, kulun hayranlk duygular ile dolup dolup tamasnn sze dklm halidir. Mutlak akl olan yce yaratcnn akla smaz zatn, sfat ve fiillerinin tecellileri ile meydana gelen varlk ve olutaki hikmetleri, dzen, intizam, kanuniyeti, matematiksel oluumu hissederek, devaml hayranlk duygusu iinde alkalanan kul Hamdi fiilen yayor demektir.Bu hamd halini iinde devaml barndran insan, kibir, gurur, riya gibi duygularn prangasndan kurtularak, olumsuz eilimlerden uzaklap, gerek hrriyet demek olan kulluk uuruna eriir. Kulluk uuru, mahiyeti byk, cssesi kk varln taar da taar, aar da aar. Hamdi yani iindeki bu kulluk uuru btn varl kuatr hale gelir.

22

te kul, yaratlnn gayesi olan kul olma haysiyetine hamd ile eriir. te kul hamd ile kemale doru mesafe kat eder. te kul hamd uuru ile rza kapsn alar. te kul tesbih, tehlil, zikrin eiindeki hamd ile vuslat yoluna girer. te hamd dier ibadet ve zikirler ile kulu ulvi makamlara ykselten kaldra; Rabbna tayan bir ara, vuslata erdiren bir mira olur. Hele kul, bu stn oluumlara iddetli hayranlk demek olan hamdinin tesinde, Hamid olan Allahn vgsne mahzar olursa , raziye (raz olma) ve marziyye (raz olunma) makamndan te fena ve beka makamna ulasa gerektir. Allahn yaratt, her zerresi bir hikmet olan, koca kainattaki sonsuz hikmetlerden ite kk bir hikmet karesi: te insan hayranlktan donduran bir hikmet kesiti, te insann hamdini celbeden bir ibret tablosu. Hakim olan Allahn kainata koyduu genleme kanunu gerei, btn cisimler, sndklar zaman hacimleri geniler, younluklar azalr, souyunca klr, younlarlar, fakat su bu kaidenin dndadr. Dier cisimlerden farkl ve stn zellik olarak hem gaz, hem sv, hem kat halde bulunabilen su dier cisimlerden farkl olarak sndka olduu gibi (+ 4 c)nin aasnda souduka da younluu azalr, hacmi artar dolays ile hafifleir. Btn varlklar iin geerli olan snnca genleme kanuniyetini Hakim olan Allah sadece su iin iki tarafl iletmitir. Isnan su genletii gibi souyan su da genleir. Souyan su genletii iin Tabana inmez, yzeye kar. Baka bir ifadeyle su, yznden buz tutar tabanndan deil. Eer cisimler iin geerli olan genleme kanunu gerei souyunca genlemeyip younlasayd btn denizler, gller, rmaklar tabannda buz tutup, souun iddeti art

22

oranda st katlar da buz tutar, dolays ile sudaki alem donar btn su varlklar yok olur, hayatlar sona ererdi. Halbuki yz buz tutan suyun alt bu ekilde souktan korunarak lk kalr. te Hakim ve Hamid olan Allah dnya hayatnn yarsndan fazlas demek olan su ii alemin varln srdrebilmek iin, btn kainat iin geerli olan kanunu, onlar iin tersine eviriyor. Bu halde de kainatn dzeni bozulmuyor. ki deiik hayat art iin iki zt kanun. te denizin, gln, rman kenarna oturup da hayran hayran dnmekten, hamd ile dolup dolup tamaktan kendini alabilirsen al. nsann btn zerreleri, hamdin iddetinden secdeye kapanr, bu tablo karsnda. Bu halde HAMD, kulun btn duygularn secde ettiren hayranlktr. Bu ism-i erifi vird edinenlerde, stn haller zuhur etmee balar, kt ahlak dzelir, kt alknlklar yok olur, dnyevi stnlklere de kavuurlar. Hamid ismi Kuran da 17 ayette gemektedir.
1Bilin ki Allah Ganiy dir, hamid dir.2/167 2Gklerde ve yerde olanlar phesiz Allahn dr. Ve Allah zengindir, vgye layktr.4/131 3Allahn Rahmeti ve bereketi zerinize olsun ey ev halk nk O Hamidir, Mecid dir.11/73 4(Bu Kuran) Rabbinin izni ile insanlar karanlklardan aydnla yani galip ve vgye layk olan Allahn yoluna karman iin sana indirdiimiz bir kitaptr.14/1 5Musa dedi ki << - Eer siz ve yeryzndekilerin hepsi nankrlk etseniz, phesiz Allah Ganiydir, Hamid dir.14/8 6Ve onlar szn en gzeline yneltilmiler, vgye layk olann yoluna iletilmitir. 22/24

22

7Gklerde ve yerde ne varsa Onun dur. Hakikaten Allah, yalnz O zengindir, O vgye layktr. 22/64 8Her kim krederse ancak kendi iin kretmi olur, her kimde nankrlk ederse bilsin ki Allah Ganidir, Hamid dir. 31/12 9Gklerde ve yerde olanlar Allahn dr. phesiz Allah evet O Ganidir, Hamid dir. 31/26 10(O Kuran) mutlak galip ve vgye layk olan (Allahn) yoluna iletir. 34/6 11Ey insanlar! Allaha muhta olan sizsiniz. Zengin ve vlmeye layk olan ancak O Allahtr. 35/15 12Onun (Kurann) nnden ardndan batl gelemez. O hikmet sahibi, ok vlen Allahtan indirilmitir.41/42 13O, (insan) umutlarn kestikten sonra, yamuru indiren rahmetini her tarafa yayandr.O hakiki dosttur, vlmeye layktr. 42/28 1415Kim yz evirirse phesiz ki Allah zengindir, hem de layktr. 60/6-57/24 16nkar ettiler ve yz evirdiler. Allah da hibir eye muhta olmadn gsterdi. Allah zengindir, Hamde layktr. 64/6 17Onlardan srf, aziz ve hamid olan Allaha iman ettikleri iin intikam aldlar. 85/8

23

EL MUHS MUHS : Mutlak ilim sahibi olan Allahn ilmi her eyi ihata eder, kuatr. Yok mesabesindeki en kk bir ey dahi Onun ilminin dnda kalamaz. Allah, kendi yaratt btn varl, mahiyeti itibari ile, konumu itibari ile, yaps ve unsurlar itibari ile nitelii ve daha baka zellikleri ile btn ayrntlarn bilir. te bildii en ince ayrntlardan biri de o varln niceliidir. Her varl meydana getiren elemanlarn saysal zelliini ve o varln kainattaki saysnn ne olduunu bilir. Yani Muhsi, Allahn varl, hem unsurlar, hem btn bakmndan saysal adan bilmesidir. Mesela : Allah her cismin molekl yapsn, her molekln ka atomdan teekkl ettiini, her atomun elektron, proton, ntron saylarn, elektronlarn yrngelere dal eklini bilir. Bileikler meydana getiren hangi element atomunun, hangisine ka elektron alp verdiini, molekller teekkl ederken, atomlarn hangi biimde ve ne ekilde dizildiklerini. Her cisim de ka molekl olduunu bilir. Dnyadaki btn toplam su ktlelerinin ka moleklden, ka hidrojen, ka oksijen atomundan olutuunu bilir. Atmosferi meydana getiren btn gazlarn toplam atom saylarna varncaya, toplam elektron saylarna varncaya kadar hepsini bilir. Yeryzndeki btn elementlerin, hangi bileikler halinde, ne miktarda ve nerelerde, toplam atom saylarna varncaya kadar bilir. Demirin, sodyumun, potasyumun, inkonun, kalayn, bakrn, elhasl btn elementlerin, ayrca btn minerallerin, tek tek ve toplam saysn bilir. Bir canl ka hcreden teekkl etmitir. Her hcre tipinden dnyada toplam ne kadar

23

vardr hepsini bilir. Dnyadan te kainat oluturan en kk unsurlarn sonsuza yaklaan adetlerini, galaksi gibi, yldz takm gibi gk cisimlerinin saylarn bilir. Aralarndaki mesafelerin, hzlarnn, ekim kuvvetlerinin saysal deerlerini de bilir. Bu verdiklerimiz en basit, en yzeysel rneklerdir. Bunlar sadece Muhsi isminin manas ve kapsam hakknda bir fikir vermek iin yazyoruz. Yoksa Allahn saysal ifadelerde dahil bildii sonsuz karmak meselelerdir muhakkak. Kald ki, bu gn insanolu Allahn verdii stn g, akl sayesinde gelitirdii teknoloji ile bu ifade ettiimiz meselelerin binlerce kat fazlasn bilebilmektedir. Tabii her insann her eyi bilmesi mmkn deildir. Zira insann ne kapasitesi ne mr buna yeterlidir. Her insan kendi ihtisas alannda, sonsuz deilse de bir hayli eyler bilmektedir. Says binleri aan ihtisas alanlarnn toplam olarak ifade ettikleri ilim gerekten ok ileri mesafeler kat etmitir. Varln bir ok incelik ve srlarna vakf olmulardr. Ama kainatn btn srlarn kavrayabilmi, zmleye bilmiler midir? peinen hayr. Hayr olmaya da devam edecektir. Her eyi zseler bile, bir ok ilim adamnn ifadesine gre kara deliklerin tesini zemezler. Daha baka zemeyecekleri ok ey vardr. te Allah, insanlarn, aletlerle, teknoloji sayesinde ve hesaplamalarla bildikleri bu kadar ok eyin, saysal deerleri dahil, sonsuz kadar fazlasn bilir. Hem de aletsiz, edevatsz, hesaplamadan, dorudan bilir, mutlak olarak bilir. <<Hi yaratan bilmez mi?>> ayet. Allah Kuran- kerimde yle buyurur:
1(Allah) onlarn nezdinde olup bitenleri epe evre kuatm ve her eyi bir bir saymtr.72/28Bu

ayette Allah genel ifadesi ile her eyin tek tek saysn

23

tespit ettiini belirtmektedir. <<her ey>> ifadesinin dnda kalan hibir ey olamaz.
2Biz her eyi apak bir nder de sayp yazmzdr.36/12 Bu ayette ( Her eyi) ifadesinden

anlald kadar ile istisnasz her eyin says Allah tarafndan tespit edilmitir. Hem de << imamin mbin>> olarak adlandrd bir arata, bir alette tespit edip belirlemitir. Bu (imamin mbine) bir kitap diyenler vardr. Lehv-i mahfuz diyenler vardr. Allah bilir ya, bu teknoloji anda, bu asr ok ok aan belki binlerce, on binlerce yl aan bir tr kompitr mdr nedir? Bilemeyiz. unu diyebiliriz ki bu (imamin mbin = apak nder) Allahn mutlak ilmine, mutlak irade ve kudretine u kainat var etmedeki yaratma ve ekillendirme iktidarna yakr mkemmel bir tespit arac. Kompitr den hareketle byle bir aracn sonsuz mkemmeliyeti hakknda belki bir fikir edinebiliriz. Ayrca Allah kullarnn btn fiil ve davranlarn bilir, iyilik, ktlk, gnah sevap olarak btn hareketlerinin, mr boyu saylarn hem kendisi tek tek bilir, hem meleklerine tespit ettirir. Tespit ettirir ki hesap annda itiraza mahal kalmasn. Tespit ekli, bu gnk kamera ve bilgi sayarlardan hareketle, Allaha yarar mutlak mkemmeliyette manevi aralarla olmaktadr muhakkak. Kendisi en iyi ve en doru olan bilir. Bu ism-i erifi zikredenlerin gnah ve ktlk ilemeye kar dikkatli davranacaklar ifade edilir. Bu ismi erif Kuran da isim sigas ile hi gememektedir. kisi yukarda yazlan toplam 5 ayette fiil halinde ifadelendirilmitir.
3O bunlarn hepsini kuatm ve saylarn tespit etmitir. 19/9458/6 4Allah onlar saymtr, onlar ise unutmulardr. 5Biz her eyi bir kitapta sayp yazmzdr.7/29

23

ELMBD MBD : lk yaratan, yok iken var eden, icat eden. Allah cc her eyi yoktan var etmitir. Madde yok iken maddeyi, hayat yok iken hayat, trl trl, eit eit, cins cins yaratan Odur. Koca kainat yok iken ilk var eden, ona deimez nizam, dzeni, ly ve ileyi kanuniyetini ilk koyan ve devam ettiren Mbdi olan Allahtr. Sonsuz ve mutlak olmayp geici olan her dzen, dzenleyici bir stn gc, her varlk kudretli bir var ediciyi, her kanun, kanun koyucu stn bir akl gerekli klar. nsanlarn yaptnn aksine, dnyadaki, gklerdeki, kainattaki asrlara ramen deimeyen dzen, nizam, kanuniyet stn deil, ok stn de deil, mutlak bir dzenleyiciyi haber verir. O mutlak dzenleyici yoktan var eden mutlak yaratc, mutlak icat edici, evveli ve sonu olmayan, Mbdi olan Allahtr. Hibir rnee, hibir maddeye, hibir ilk sebebe ihtiyac olmadan ilk var edendir Mbdi. Nitekim bu gn ilmen kabul edilen ve kanunlama yolunda olan << Big- Beng = Byk patlama >> teorisi, koca kainatn 15 milyar yl kadar nce ( daha zamann olmad dnemde) yokluk alanndaki, bir sfr noktasnda meydana gelen byk bir patlama sonucunda genileye genileye meydana geldiini ortaya koymutur. Astronom Lemaitre tarafndan bu asrn balarnda ortaya atlan, zamanla bir ok ilim adamlarnca benimsenen bu teoriye gre, bir dev atomun infilak etmesi ile ve bu dev atomun iindeki

23

maddelerin bolua savrulmas sonucu, galaksiler, neblzler, yldz takmlar ile kainat genileye genileye meydana gelir. Bu sfr noktasnda oluan ( veya Allah tarafndan oluturulan ) bu byk patlama ile etrafa srayp yaylan maddelerle oluan kainat, etrafndaki bolua doru yaylmtr. Elan yaylp genilemeye devam etmekte olduu gk aratrtmaclar Wilson ve Penzias isimli iki ilim adam tarafndan tespit edilmitir. Bu bulular neticesi bu kiilere Nobel dl verilmitir. te bu gn geniledii kesine yakn bir derecede kabul edilen kainatn genilemesi gsteriyor ki bu genileme bir sfr noktasndan balamay gerekli klar. Elan devam eden genileme, dn bugnden daha dar olmay, bir yl nce daha dar, bir asr nce daha dar, bin asr nce ok daha dar, binlerce asr nce ise en dar ve en darn en k olan bir noktay gerekli klar ki ite bu nokta << byk patlama >> noktasdr. te 20. yzylda tespit edilen ve byk patlamay ispata yarayan bu kainatn genilemesi olay bundan 14 asr nce Allah tarafndan Kuran da bize haber verilmitir. G kendi kudretimizle biz kurduk ve biz ( onu ) elbette geniletici olanz. 51/47 Ancak bu byk patlamada sz edilen dev atom olmadan da Mbdi olan Allah tarafndan yaratmaa muktedirdir. Allah u alem ylede olmutur. slami noktadan ve bir yaratc kuvvetin varl asndan meseleyi ele aldmz zaman O dev atoma gerek kalmaz. O dev atom ilmen mutlaka gerekli olsa bile onu da yaratan Mbdi olan Allahtr. Zira Allah cc Kuran da drt yerde yle buyurmutur. ( O )
gklerin ve yerin esiz yaratcsdr. Bir eyin olmasna hkmettii zaman ona sadece << ol >> der, o da hemen oluverir.2/117

23

te bu ayeti kerimede ifade edilen Allah yaratla (Kn= ol) emri ile start veriyor. Varln balama patlamas gibi kesin bir emir. Bu emirle balayan kainat ve gkcisimleri ve dnya, Kuran da ifade edilen 6 gn (merhale) de yaratlma keyfiyeti ile ekillendirilmi, dzenlenmitir. ( Bunlar ayr ve bal bana uzun bir inceleme konusudur ) Bu ayet-i kerimede << ol-oluverir>> manasndaki (Kn feyekn) ifadesinde karlan ses, bize adeta byk patlamay ve patlamadan sonraki yaylmay hissettirir. (Kn) kesin, sert ani ve yksek sesli patlamay, (fe yekn) de uzun zaman ierisinde etrafa doru, gittike genileyerek dal, yayl ses olarak, sz olarak bize hissettirir. Kn-feyekn = Big-Beng = Ol- oluverir te Allah bylece nce kainat yaratp, sonra bir sper novay patlatarak O nankrler, grmediler mi
ki gkler ve yer bitiik idi biz onlar bir birinden ayrdk21/30 ayeti kerimesinin srr gerei ondan yani

sper novann patlamasndan gezegenleri ile birlikte gne sistemini ve dnyay, dnyada canllar ve bilhassa insan, yaayacak ortam ile icad etmitir. Kainatta dnya gibi baka, uurlu, canl ve hayat sahibi varlklar barndran cisimler var m dr? Var olduklar Kuran da hissettirilen ( bizim daha nce yaynlanan ve dosyamzda olup ta yaynlanmayan inceleme yazlarmzda ifade ettiimiz gibi) baka gk cisimlerini ve muhteviyatn ilk yaratan Mbdi olan Allahtr. Kuran kerimde bu ism-i erif, isim sigas ile hi gemezken, Allaha ait fiil olarak 10 ayette gemektedir.
1Dini yalnz Allaha has klarak Ona yalvarnz. lkin sizi yaratt gibi ( Ona ) dneceksiniz. 7/29

23

2Kesinlikle O, yaratklar nce ( yoktan ) yaratr sonra ( onlar huzuruna ) geri evirir.10/4 3De ki: Allah ilk defa yaratp ( lmden sonra ) onu yeniden ( hayata ) dndrr.10/34-30/4 4Tpk ilk yaratmaya baladmz gibi tpk onu o hale getiririz. 21/104 5(onlar m hayrl) yoksa ilk batan yaratan, sonra yaratmay tekrar eden ve sizi hem gkten hem yerden rzklandran m? Allah tan baka bir tanrm var?27/64 6De ki: Yeryzn de gezip dolan da Allah ilk batan nasl yaratm bir bakn. 29/20 7Allahn yaratlan ilk bata nasl yarattn, sonra bunu nasl tekrarladn grmediler mi? phesiz bu Allah iin kolaydr. 29/19 8lkin mahlukunu yaratp sonra bunu tekrarlayan Odur. Bu Ona kolaydr. 30/27 9O ki yaratt her eyi gzel yaratm insann yaratln amurdan balatmtr. 32/7 10phesiz O ilk olarak yaratan, geri evirendir. 85/13

23

ELMUD MUD :<<ade eden, eski haline dndren, ikinci kez hayat verip yaratan>> manalarn ifade eder. Kuran- kerimde aynen Mbdi ismi gibi, Muid ismi de isim sigasnda kullanlmam olup, Allaha ait fiil halinde gemektedir. Aslna iade etme, dndrme, tekrar yaratma manasndaki fiil ekli Kuran da hep, bundan nce akladmz, Allahn ilk yaratmas, yoktan var etmesi fiili ile birlikte kullanlmaktadr. Bundan u anlalr ki; 1 Allah ilk kez yoktan var ettii gibi, varlk ve canllar tekrar yokluk haline dndrecektir. kinci bir hayat iin bu kanlmazdr. Allahtan baka her ey fanidir ve helak olacaktr. 2 Allah yarattklarn ldrdkten sonra dirilterek ilk yaratt eski haline dndrecektir. te bu bakmlardan Muid ismini almtr. Bu ismin fiil ekli Kuran da 3 farkl , ama ok yakn manalarda kullanlmtr. Bunlar da: 1 Allahn insan ilk yaratt yere tekrar iade edip, dndrecei manasn ifade eden ayetler. Sizi ondan
( topraktan ) yarattk; yine sizi ona dndreceiz, ve bir kez daha sizi ondan karacaz.20/55

2 Kainatn tekrar, yaratld ilk haline dndrlp yok edilmesi manasn ifade eden ayet. O gn, yazl
katlarn tomarn dzer gibi g toplayp dzeriz. Tpk ilk yaratmaya baladmz gibi onu tekrar o hale getiririz.21/104

Bu ayet-i kerime dnya, gne sistemi ve belki btn kainatn sanki bir cazibeye kaplm gibi drlerek ekilecei fikrini veriyor. Acaba bunlar bir kara deliin anaforunun ekimine kaplp dzenini kaybederek

23

drlp, bzlp orada yok edileceini mi bize anlatyor? 3 Bas manasna, nce yaratt varl sonra ldrdkten sonra ikinci kez diriltmesi veya yaratmas manasna gelen ayet. nk O, mahlukat nce
(yoktan) yaratt, sonrada iman edip iyilikler yapanlara adaletle mkafat vermek iin (huzuruna) geri evirir. 10/4

Her ne ekilde mana verirsek verelim Allah, dnyay, ayn anda btn kainat, kyameti kopararak , eski hali olan yokluuna dndrecektir. Cenneti ve cehennemi ile baka bir alemde yaatmak zere kabirdekiler Allah tarafndan diriltilecektir. Kyamet
vakti de gelecektir; bunda phe yoktur. Ve Allah kabirdeki kimseleri diriltip kaldracaktr.22/7

ster her eyi aslna dndren yok eden manasna, ister yeniden diriltip kendine dndren manasna olsun Allah Muid dir. Bu ismi vird edinenlerin, elinden km, kendine ait eyler tekrar kendine dner. Manen de byle kaybettii huzuruna kavuur. Arada yazdmz ayetlerle birlikte Mbdi isminde geen ayetlerin ayn Muid ismi iinde yazlmas gerekiyor. Tekrar etmemek iin oraya havale ediyoruz.

23

EL-MUHY

MUHY: Hayat baheden, diri klan, yaratklarn bir ksmna can dediimiz hayat veren. Allah, hayat dediimiz ve mahiyetini bilmediimiz bu stn zellii, yarattklarnn bir ksmna bahetmitir. Muhyi olan Allah, hayat hem icad etmi hem de yeniden yaratarak devam ettirmektedir. Hayat nedir? Ne anlyoruz? Yaratklara ait hayat yle aklaya biliriz. Hayat asgari manas ile canllk demektir. Canllk ta en aa seviyedeki manas ile a) Beslenme; yani dardan bir eyler alp kendine mal edip zmseme; b) reme: Blnerek, yumurtlayarak, dourarak v.s oalma; c) Hareket etme, gerek dta sabit, kendi iinde ve kendi varlnda hareketli, gerek dta da sabit olmayp istei ile yer deitirme kabiliyeti gibi oluumlar canlln emaresidir. Daha mkemmel varlklarda bunlara, duyu organlar ile alglama olay ve alglama kabiliyetine sahip olu, etkilenme yani duygusal zelliklere sahip olma, bu etkilenmeye cevap verme; kzma, neelenme, sevinme, zlme v.s. gibi olaylara ve davran kabiliyetlerine sahip olma ve en mkemmel varlk olan insanda alglama ve alglamay kendi znde deerlendirme, akl ve kalbi ile yani ruhi melekeleri ile bu alglar sralama, derecelendirme, birbiri ile ilgisini tespit gibi ve alama, glme gibi hissi tepki verme kabiliyetini iler halde bulundurabilme, canlln fonksiyonlardr. Ama cann kendisi nedir, mahiyeti nasldr? Bunu bilemiyoruz, kavrayamyoruz.

24

nsanlardaki bu cann en mkemmel ekline Ruh diyoruz. Allaha Ademi (AS) ve onun ahsnda insan amurdan yaratp ekil verdikten sonra, ona ruhundan flemi ve onu bu ekilde hayat sahibi klmtr. Ona
ekil verdiim ve ona ruhumdan flediim zaman. 38/72-15/29

Allahn insan kendisi ile hayat sahibi kld ruh nedir? te onu bilemiyoruz, hibir zaman da bilemeyeceiz. Bu husus u ayet-i kerime ifade edilir.
Sana ruh hakknda soru sorarlar, De ki; Ruh, Rabbimin emrindedir. Size az bir bilgi verilmitir. 17/85

Bir ksm ateist= tanr tanmaz filozof ve onlar takip eden ilim adamlar, en knden en byne, kainattaki trilyonlarca varln, dzenin, kanuniyetin balangcn, planszln, dzensizliin, amaszln, ilimsizliin, iradesiz ve gszln, en nemlisi aklszln, ksacas hiliin, sembol olan tesadfle izaha kalkmlardr. Ayn adamlar dnyada hayatn da tesadfen balad teorisini ortaya atmlardr. Onlara gre u artlarn bulunduu ortamda hayat tesadfen olumutur. (Adamlar hayatn ne olduunun tarifini bile yapamazken hayatn meydana gelii hakknda teori oluturuyorlar) A) Oksijen, hidrojen, nitrojen, karbon, fosfor gibi 42 element. B) Bol miktarda su. C) Ne scak, ne souk lk bir ortam, - D) Enerji. te, hepsini bir araya kim getirdi ise, bu unsurlarn bulunduu ortamda, yksek enerjinin ve ltraviyole nlarnn etkisi ile canlnn temel ta olan protoplazmann ana unsuru olan amino asitler tesadfen oluarak, zamanla protoplazmann ve hcrenin teekkl gereklemitir.

24

ncelikle u sorularn cevabn aramallardr. 1Bu 42 elementi kim bir araya getirmitir. 2-Bol miktarda su hangi laboratuarda retilmite oraya tanmtr ? 3Kendilerince atmosferdeki ozan tabakasnn olmad, ltraviyole nlar ve gneten gelen kuvveti enerjinin hakim olduu bu dnemde lk ortam kim, nasl temin etmitir? 4Bu kuvvetli enerjiyi, bunlarn meydana geldii ortama kim ynlendirmitir. te bu sorulara da tesadf cevabn vereceklerdir. Bu tesadf denen ne menem eyse. imdi bunlar bir tarafa brakarak, hcrenin deil de, hcrenin temel ta olan bir proteinin tesadfen meydana gelip gelemeyeceine dair hesaplamalar yapan baz ilim adamlarna kulak verelim. Bir proteinin tesadfen meydana gelme ihtimalini matematiksel olarak inceleyen ilim adam Charles Gya u sonuca varmtr. Bir proteinin tesadfen meydana gelmesi ihtimali, nnde 160 tane sfr bulunan bir saydan bir ihtimal. Milyarda bir deil, trilyonda bir deil, katrilyonda da deil. Zira katrilyon 16 basamakl bir saydr. Bu sylediimiz ve okuma imkanmz olmayan say ise 160 basamakl bir say. Tesadfn meydana gelmesi bu hesaba gre bir katrilyonun on defa birbiri ile arplmas sonucu oluan bir sayya gre bir ihtimal. Bu ihtimalin meydana gelmesi iin ka yl gemesi gerektiini de ihtimaliyet hesabna gre ayn ilim adam hesaplamtr. Buna gre 242 basamakl bir saynn ifade ettii kadar yl gemesi gerekir. Bu da bir katrilyonun on be defa birbiri ile arplmas sonucu meydana gelir.

24

Kainatn yaratldna takriben 15 milyar yl olmutur. Bu karlan 242 basamakl say 15 milyarn birbiri ile 20 defa arplmas sonucu meydana gelir. O halde bir hcrenin meydana gelmesi iin daha 15 milyarn 19 defa birbiri ile arplmas kadar zamana ihtiya vardr. Bu ihtimaliyet hesabna gre imkansz olan hayatn tesadfen balamasna, grld gibi nce matematik geit vermiyor. Sonra da bu tesadf iddiasna bir ok ilim adam istihza ile glp geiyor. Bir ok ilim adam tarafndan deiik ekillerde reddedilen bu tesadfen oluma iddiasn ve buna bal olarak ortaya atlan, ispat imkansz ve ilmi olma iddiasna ramen hibir ilmi geerlii ve dayana bulunmad bu gn anlalm olan evrim teorisini elimizin tersi ile iterek ve mutlak Kelam Kurana uyarak diyebilir ki, Hayat balatanda nesilden nesile devam ettiren de kimyasal, fiziki, biyolojik ve biyokimyasal prensip ve kanunlarla her an hayat srekli tutan Muhyi olan Allahtr. Kuran- Azim-an nda bu hususta u zet bilgiyi verebiliriz. Muhyi olan Allah, hayat ve lm bizi imtihan iin var etmitir. O (Allah) lm ve hayat sizin
hanginizin daha iyi amelde bulunacanz denemek iin yaratan dr. 67/2

Muhyi olan Allah btn canllar sudan diri klmtr. Biz her hayat sahibi eyi sudan yarattk.21/30 Buna gre hayatn ana unsuru sudur. Nitekim bir hcrenin %80 i sudur. Ayn ekilde suyu yeryznden yok ediniz hayat biter. Mlk Allahn dr. Dilediini hayata getirir, yaatr ve sonunda ldrr. Gklerin ve yerin hkmranl

24

yalnz Allahn dr. O hayat verir ve alr da ldrr. 9/116

Allah cansz topraa gkten su indirerek iindekileri canlandrr. Allah gkten bir su indirdi ve onunla
yeryzn lmnden sonra diriltti. phesiz ki bunda dinleyen toplumlar iin bir ibret vardr.16/65 Allah lden diriyi, diriden de ly karr. lden diriyi, diriden de ly karrsn.3/27

Kuran kerimde Muhyi ismi erifi iki yerde geer.

1Allahn Rahmetinin eserlerine bir bak: Arz lmnn ardndan nasl diriltiyor. phesiz O, lleri de mutlak diriltecektir. 30/50 2Ona (topraa) can veren elbette lleri de diriltir.41/39

Yer yznde, yaratlm maddi ve manevi varlklarn en gls, en mkemmeli olan akln kavramaktan aciz olduu, akln da kendisinin bir ubesi bulunduu hayat, sama sapanln, ba bozukluun ifadesi olan tesadfe balamak, sadece insanda var olan i derinlikten, kckte olsa nasipsizliin ifadesidir. Aslnda insan o kavrayamadmz hayatn salad imkanlar sayesinde alabildiine i derinlii olan, bir varlktr. O i derinliin kaps imandr. O kapy aamayan insan hemen akl plannda, hemen zeka plannda, hemen ilim alannda gezinsin dursun, topran altndaki altn madeninin stnde gezip dolaan insan gibidir. te ayaklarnn altndaki altn madeninin varln tespit ettii gn gezmesinin de manas, hayatnn da manas deiir. nsan i alemini tespit ettii gn var oluu bir mana kazanr, hayat aydnlanr. Aydnlanan i aleminin derinliinde, mutlak g, mutlak irade, mutlak ilim, mutlak btn sfatlarn sahibi mutlak varln tecellisini bulur. te o zaman, kainat ta bir mana kazanr, varlk ta bir mana kazanr,

24

hayat ta ifadesizlik alannda da olsa bir mana kazanr. nsann kendisi de en stn bir manay kazanr. Hayat yaratan Muhyinin epeevre kuatmas iinde olduunu hisseder. alemi daha da aydnlanr, esrarengiz alanlar, srlarn bir bir amaya balar, insan kendini kefeder, hayatn kefeder. te o anda Muhyinin her an seni yaratmakta, yaatmakta olduunu hissedersin.

24

ELMMT MMT:<<Muhyi isminin tecellisi ile hayat bahettii canllar, kendinin tayin ettii bir zamanda, dnya hayatna son veren, ldren>> demektir. Allah (cc) insan topraktan yaratm, ona kendi ruhundan fleyerek hayat sahibi yapmtr. nsan dnya hayat boyunca hep yaratld topraktan beslenerek veya topraktan beslenenlerden beslenerek, toprak ile hayatiyetini srdrmektedir. Bir gn ona flenen bu ilahi ruh ile toprak arasndaki iliki bitecektir. Bu ilahi takdirdir. Sizi bir amurdan
yaratan, sonra lm zamann takdir eden ancak Odur.6/2 Bu dnya hayat bitecektir. Zira Allah bize

bahettii dnya hayatn ve onun akabinde ki lm bizi imtihan etmek iin yaratmtr. O ( Allah ) lm
ve hayat sizin hanginiz daha iyi bulunacanz denemek iin yaratandr.67/2 amelde

yleyse her gn grp durduumuz gibi insanlar devaml lmektedir. Her ne kadar bizim iimizde , lmn bakalarna mahsus olduu, bizim lmeyip srekli yaayacamz gibi bir his varsa da. Her canl
lm tadar. Bir deneme olarak sizi hayrla da erle de imtihan ederiz. Ve bize dndrleceksiniz.21/4

Ayetin ifade buyurduu gibi insan hayrla, erle, iyi ve kt ile denendikten sonra Allaha dnmek zere lm tadacaktr. Bu lm;
Aranzda lm takdir eden biziz. Ve biz nne Ayetinde ifade geilebileceklerden deiliz.56/60

edildii gibi insann kesin kaderidir. Allah insan yaratma safhasnda iken de, gn gelip ld gnde de Mmit tir. Onun lmn, yerini ve zamann daha ona hayat bahederken tespit etmitir.

24

Allahn daha bizi yaratrken tayin ve tespit ettii ecel yani dnya hayatnn sresi dolunca, her kim olursa olsun, ister Peygamber, ister Veli, ister Alim, ister cahil mutlaka dnya hayatna son verilir. Asla erteleme sz konusu olmaz. Allah eceli geldiinde hi
kimseyi (lmn) ertelemez. Allah yaptklarnzdan haberdardr. 63/11

br hayatta, ahiret hayatnda burada yaptk veya yaadklarmzn muhasebesi yaplmak zere, bu dnya defterleri drlr, kameralar, videolar, bilgisayarlar bizim iin kapatlr. Hesap gn bize okutulmak, gsterilmek zere, kitaplar,bantlar, disketler manevi alemde arivlenir. Disketler bilgisayarlara srld gn, elimiz, ayamz, azmz, burnumuz elhasl hcre hcre her yanmz yaptklarmzn aynsn, kaytl olduu ekilde yaparak aleyhimize ahitlik ederler. Kafirler yaptklarna bakar da: yle derler; O gn
kii nceden yaptklarna bakacak ve inkarc kii:<<keke toprak olsaydm >> diyecektir. 78/40

Mminlere de: Ey tatmin olmu, huzura kavumu insan, sen Ondan, Oda senden raz olmu olarak Rabbine dn ( sekin ) kullarnn arasna katl ve cennetime gir.89/27-28-29-30 Denir. YA MMT ; YA ALLAH Kuran- kerimde Mmit ismi, isim sigas ile hi gememektedir. Ancak bu ismin, ism-i faili olarak tretildii fiil eklinde 15 ayette gemektedir.
1Hani brahim demiti ki; Benim Rabbim yaatan ve ldrendir. 2/258 2Allah yaatr ve ldrr. Ve Allah yapmakta olduunuzu grr.3/13 3phesiz gklerin ve yerin hkmranl Allahn dr. O yaatr ve ldrr. 9/116 4O hem diriltir ve hem de ldrr ve yalnz Ona dndrleceksiniz. 10/56

24

5phesiz biz diriltir ve ldrrz ve her eye biz varis oluruz. 15/23 6O yaatan ve ldrendir. 22/80 7O yaatan ve ldrendir. Bir ie hkmettii zaman ona ancak ( ol ) der, o da oluverir.40/68 8Ondan baka bir ilah yoktur. Yaatr ve ldrr. O sizin ve evvelki atalarnz Rabbidir.44/8 9Allah sizi yaratan sonra rzklandran, sonra ldren sonra diriltendir.30/40 10De ki; Allah sizi diriltir, sonra ldrr. Sonra sizi phe gtrmeyen kyamet gnnde bir araya toplar 45/26 11Biz yaatr ve ldrrz, ve dn bizedir.50/43 12Gklerin ve yerin hkmranl Onundur. Ondan baka bir ilah yoktur. Yaatr ve ldrr. 7/158 13Gklerin ve yerin hkmranl Onun dur. O diriltir, ldrr.57/2 14Ey kafirler! Siz l iken sizi dirilten Allah nasl inkar ediyorsunuz? Sonra sizi ldrecek tekrar sizi diriltecek ve sonunda Ona dndrleceksiniz. 2/28 15O sizi yaatan, sonra ldren, sonra diriltendir. 22/6

24

ELHAYY Hay : Hayatta olan Bu ismi erifi kendinden baka, tam manas ile, hibir szle, hibir tarifle ifade edemeyiz. Allaha ait olan mutlak hayat, diri ifadesini aar. uur, idrak kavramlarn kuatp geer. Sade irade, kudret zellikleri ile tarif edilemez. Bunlarn tesinde kendinden ifade edilen mutlak sfat ve fiillerin topluca anlatlabildii bir stnlktr hayat. Canllara ait, hayat ile Allahn hay oluu; yani hayat sahibi oluu ayn eyler deildir. Biz canllara ait olan, dnyada arzi ve geici olarak tezahr eden hayatn da Allaha ait mutlak hayatn da mahiyetini asla kavrayamayz. Tarif te edemeyiz. Daha nce Muhyi ismini aklarken, yaratklara mahsus, geici hayatn mahiyetini bilmemekle beraber, asgari belirtilerinin, beslenme, oalma, hareket olduunu ifade etmi, daha st seviyeli yaratklarn hayatn, fazladan olarak, hissetme, kavrama, idrak etme, akl yrtme, deerlendirme, derecelendirme, akli ve hissi tepki gsterme belirtileri ile aklamtk. Mutlak hayat sahibi olan Allahn Hay olmasnn, biz insanlara gre belirtileri, Onun mutlak ilmi, iradesi, kudreti, yaratmas gibi varlk ve eyada tecelli eden sfatlar ile btn esma-i hnsasnn ifade ettii zati ve fiili btn tecellileridir. Geri insan hayat, mahiyetini ve oluumunu asla kavrayamayacamz, Allahn kendi ruhundan flemesi olay ile gereklemitir. Akl durduran, muhayyileyi atlatan bu arzi ve geici hayatn esas kayna olan mutlak hayat tasavvur etmek ne mmkn.

24

Btn ilimlerin verileri, mutlak hayatn belirtileri olan esma-i hnsann tecellileri dnda bir ey koyabilirler mi ortaya? Yani esma-i hnsann tezahrleri ile izah edilemeyen ilmi bir gerek var m dr? Astronomi ve astrofizik ilimleri, Allahn ilim, irade, kudret, tekvin, Mbdi, Bari, Hasib, Muhsi, Hafiz, Rakib v.s isimlerinin tecellisi dnda bir ey ortaya koyabilirler mi? Biyoloji, zooloji, botanik gibi canllara ait ilimler Rahman, Rahim , Halik, Musavvir, Razzak, Alim, Hakim, Hasib, Kerim, Muhyi, Mmit ve tm dier isimlerin tecellilerinin dnda bir ey mi syleyebilirler? Yeter ki insan veya aratrmac alim, ll- elbab ve ll- Ebsar olsun. te bunlar gibi fizii, kimyas, matematii ve dier btn ilimleri bize mutlak bir varln sfat ve fiillerinin tecellilerini farknda olmayarak aklarlar. te yzlerce eit ilimlere konu olan tecellileri bulunan, mutlak ve dinamik sfat, fiil ve isimlerin sahibi, mutlak varlk, hayat sahibi, hem de mutlak hayat sahibi olmaz m? Bu kadar ok emareler, belirtiler, Allahn Hay olduunu gstermez mi? stelik dier btn isimlerin k yeri, btn yaratma ve tecellilerin kayna Hay ismi iken. Bu bakmdan Hay ismi Kayyum ile birlikte ism-i azam saylmtr. Allah Haydr, mutlak hayat sahibidir. Onun hayatnda bir deime, bir bakalama olmaz, O ebedidir. lm dediimiz, hayatn, ekil, cisim, yer, zaman ve boyut deitirmesi olayna asla uramaz ve hayatnda bitme, tkenme olmaz. lmsz ve daima
diri olan Allaha gven, Onu hamd ile tespih et. 25/58

nsanda bile hayat, lmle bitip, tkenmiyor, yok olmuyor. Hayatn esas amili olan ve Allah tarafndan flenen ruh, zaman, mekan, cismi terk edip aslna yani emir alemine dnyor. Bu bakmdan her ne kadar

25

cesedin ryp asli kayna olan topraa dnmesi ile hayat sona ermi gibi grnse de Ruh, lmszlk ifade eden nce ruhlar alemine sonra ahiret hayatna dnmekle hayat devam eder. Ayet-i Kerimenin ifade ettii lmsz ve ebedi olan yani ekil deitirmeyen hayat, mutlak hayattr. Allah Haydr. Her canlnn varl Onun Hay isminin tecellilerine bal olarak devam eder. Kendi zatna dinamik olan Hay ismi yaratklara Kayyum ve Muhyi olarak yansr. Yani Allah kendi zatnda Hay dr. Yaratklarnda da Kayyum dur. Allahtan baka ilah
yoktur. O haydr, Kayyumdur. 2/255

Allah yle bir Haydr ki, Ona ne bir gaflet ne bir zaaf arz olur. Kendisini ne bir dalgnlk ne de bir uyku tutmaz2/255 Allah bu gibi gaflet ve aczi ifade eden zelliklerden mnezzehtir. O yle bir Haydr ki, Ondan baka btn hayat sahiplerinin hayat deikendir bu bakmdan da arzidir. O ezeli ve ebedi mutlak hayat sahibidir. Ondan baka da mutlak hayat sahibi yoktur. Elif
Lam, Mim. Hay ve Kayyum olan Allahtan baka ilah yoktur.3/1-2

yle bir Haydr ki, btn insanlar Ona boyun bkmlerdir. Btn yzler (insanlar) Hay ve Kayyum
olana eilip, boyun bkmtr. Zulm yklenen ise kesin perian olmutur. 20/111

yle ki, mmini ve kafiri ile btn insanlar Onun irade-i tekvinisine, mecburen boyun bkmlerdir. Btn mahlukat ta yle. Her insann domas, yaamas, lmesi mecburidir. Bunda zaman, mekan, yer ve mensubiyet tercih etmesi sz konusu olmayp, Hay olan Allaha teslim olmutur, boyun bkmtr. Bunun tesinde insan, Allahn aleme irade-i tekvinisi ile koyduu btn fiziki

25

ve tabii kanunlara ister istemez boyun emeye mecburdur. nsann deeri, elinde olmayan bu irade-i tekviniye boyun bknde deildir. Zira bunda insan iradesinin asla rol yoktur. Mesela : Hibir insan diyemez ki; << ben yer ekimi kanuna uymuyorum>> veya <<100 derecede kaynayan suyun iine korunmasz girerim>> ya da <<karbon monoksit teneffs ederim>> v.s. isterse denesin. nsann esas deeri kendi czi iradesinin etkili olduu, irade-i teriiyyeye boyun emesidir. Yani ilahi emirlere uyup, yasaklardan saknarak, itaat, itaatn tesinde teslimiyet duygusu ile iradi olarak boyun emesindedir. Boyun emeyen kendine zulmetmi olur. Boyun een, itaat eden, teslim olan fiziken diri olmann tesinde kalben, hissen, srren de diridir. Zalim ise fizik olarak diri ama srren, kalben ldr. Eer boyun eiyor, itaat edip teslim oluyorsa insan, uydurma, sapk, batl dinlerde deil, Onun hak dininde hlasl ve samimi olarak Ona kulluk eder, dua eder. O
Hay dr; Ondan baka bir tanr yoktur. O halde dinde hlasl ve samimi kiiler olarak Ona dua edin. 40/56

Mutlak hayat sahibine:taat ve teslimiyet ile Onun iradesinde irademizi yok edip, teslimiyetten te tefviz uuruna erersek, Hay srrndan nasiplenmi oluruz. Allahn btn isimleri, Allah isminde; btn sfatlar hayat sfatnda toplanr. Onun btn isim, sfat ve fiilleri Lafza-i Celal olan Allah ve ism-i azam olan Hay dan umullenir. Ya Hay, Ya Allah Bu ism-i erifi vird edinenler, kalben, ruhen, diri olurlar. Zamanla bir ok srlar kendilerine zlmeye balar. Hay srr, bilhassa akl hastalarna messir olur. Hay ism-i erifi Kuran Kerimde isim sigas ile be yerde geer. Onlar da konunun ierisinde yazlmtr.

25

EL-KAYYM Kayym: Kendi zat ile var olan, varlndan baka bir eye veya gce ihtiyac olmayan ve btn dier varlklarn varlklar kendine bal olan. Onlar var ettii gibi, varlklarn koruyup devam ettiren, onlar idare eden. Bu aklamaya dikkat edilirse grlr ki; Kayyum : Biri Allahn zat ile ilgili, dieri Allahn yarattklarna alakas ile ilgili olmak zere iki mana ifade eder. 1 Birinci manaya gre Allah kendi zat ile kaimdir. Varlnda hibir eye muhta olmayandr. Varl baka bir varla veya gce bal deildir. Bunun byle olduunu naklen bildiimiz gibi aklende kabul ederiz. Ama varlnn kendi zat ile kaim olmasnn mahiyeti, hakikati nedir? Bunu kavramamz mmkn deildir. 2 Her eyin varl kendine bal olup, onlarn varlklarn koruyup devam ettiren ve idare eden manasna gelince; En kk biriminden, en byk sistemine varncaya kadar, canl cansz her ey nce yok iken sonradan var olmutur. Bu ilmen de dorulanmtr, bir gn yokta olacaktr. Var ve yok olan bir varlk snrsz, sonsuz ve mutlak olamaz. Bu bakmdan bir var ediciye muhtatr. te O icat eden, var eden, varl srdrp devam ettiren, mutlak g, mutlak irade, mutlak ilim, mutlak vcut, Hay ve Kayyum olan Allahtr. Eer ( Haa ) Allah olmasa idi, bu varlklarn olmas mmkn deildi. Varlklar Ona baldr. Varlklarn srdrebilmeleri de

25

Ona ve Onun koyduu kanun ve prensiplere baldr, idare edilmeleri de Ona aittir. Allah (Kn) emri ile var ettii her eyin varln, bugn btn ilimlerin konular olan tabii, fiziki, biyolojik, fizyolojik, astronomik, kanunlara balamtr. Bu prensipler, bu kanunlar hi amadan dzenli olarak iler, asla amaz, asla sapmazlar. nk onlarda Kayyum tecelli eder. Mesela Allah yaratt insann neslini devam ettirmek iin, onu nce dii-erkek olarak yaratm, diiye ocuk douracak zellikler vermitir. kisi arasna sevgi, muhabbet hatta ehvet ba koymutur. Yaratt ilkah dllenme prensiplerinin ifrelerini yumurta ve spermaya programlamtr. Dllenme kanunlar ile oluan ceninin douncaya kadar ana rahminde geirecei merhaleleri annenin i organna projelendirmitir. Bu hususla ilgili u ayetlere bak 23/ douruncaya kadar ve dourduktan sonra, 13-14 yavrunun anneye verecei tahamml imkansz skntlar, zorluklar, anneye sevimli hale getirmek zere annelik motivini veya annelik drtsn var etmitir. Bu drty de stlenmeyi salayan prolaktin hormonlarnn salglanmasna balamtr. Neslin devamn salayan, detay uzmanlarnca ciltler dolusu kitaplarla aklanabilen, dllenme, reme sistem ve organlar ve olaylarn izah etmek bizi ok aar. Bizim bildiimiz, herkesin grd, bildii, devaml mahede ettii bu annelik sevgisinin insana verilmi olmas Rahmann tecellisi iken, onun Allahn iradesine bal olarak nesiller boyu devam etmesi Kayyumiyet srrnn ifadesidir. Annelik drtsn yok ettiiniz an hibir kadn zorluklara tahamml

25

edemeyecei iin ocuk dourmayacak ve nesil devam etmeyecek. Yine dnyay, Hakim isminin tecellisi ile 23,5 derece eik ekseni (bak ayet 41/39), bask kutuplar (ayet 41/10) ile milyarlarca yldan beri gnein etrafnda, elips eklindeki yrngesin de deimeyen hzla, hi arpmadan hareket ettirmesi Allahn Kayyumiyet srrnn tecellisindendir. Ayn ekilde ay da, dier gezegenler de, Samanyolu ve dier galaksilerdeki, hasl kainatta var olan dzenli, ll, kararl, sapmadan devam eden hareket ve oluumlar Kayyum isminin tecellisindendir. te Kayyum olan Allah bu rnekler gibi yz binlerce kanun ve prensiplerle varl ve kainat ayakta tutmaktadr. Kuranda defa geen, her de Hay ismi ile birlikte kullanlan ve alimlerin bir ksmnca her ikisi bir ism-i azam saylan Kayyum ismini vird edinen, kendini Allahn idare ve tasarrufuna brakm olmann ruhi skuneti, kalbi huzuruna eriir. Bu isim Hay isminin getii ayetlerde yazld iin ayetleri tekrarlamaya gerek grmedik.

25

ELVCD VCD: Arabadaki VCD kknden treyen, eit mastarn ism-i failidir. Bunlarda; 1 Vecden: (stediini bulmak, elde etmek) ve ayrca da (bilmek), 2 Vcd : Zenginlik, muhta olmamak, mstani olmak, 3 Vcud: Var olmak ve var etmek ( Mevcut olmak, mevcut klmak). 1 Vacidin, bu mastarlardan, (Vecden) den trediini, dolays ile (Bulan) manasna geldiini syleyenler ounluktadr. Bu manaya gre <<Allahtan baka hibir ey gizli kalmaz, hibir ey kendini Allahtan gizleyemez. Hibir ey kendini Allahn ilim, kudreti, iradesi dnda bulunduramaz>> demek olur. Bir ey ne kadar kk olsa da, hangi gizlilikler de bulunsa da Allah isterse onu gzler nne karr, ortaya getirir. Nitekim ayette yle buyurur.
(Lokman yle dedi ) Yavrucuum yaptn i ( iyilik veya ktlk ) bir hardal tanesi arlnda bile olsa ve bu bir kayann iinde veya gklerde, yahut yerin derinliklerinde bulunsa, yine de Allah onu ( senin karna ) getirir. Allah Latiftir, Habir dir.31/16

Ksaca ( Allah her eyi, her an, her istedii yerde bulur ) eklinde manalandrmlar ise de bu manada sakncalar vardr. nk ( bulmak ) olaynda nceden bilmeyip, bilmeden aramay, bulduktan sonra bilmeyi ifade eden bir mana gizlidir. Bu mahzurdan dolay Vacide << bulan >> dan ok << bilen, meydana karan >> manasn verenler olmutur. 2 Vacidin vcd mastarndan trediini syleyen alimlerin says da az deildir. Bu manaya gre <<zengin olan, hibir eye ve hibir kimseye muhta olmayp, mstani olan>> eklinde ifade edilir ki her eyi, her zenginlii, zenginlik duygusunu da yaratan

25

Allah haliyle ihtiyatan mnezzeh olur yani mstani olur. 3 Vcut mastarndan trediini syleyenler, Vacide var olan manasn vermilerdir. Yani ( mevcut olan) denmitir. Ancak ( mevcut) sz sonradan var olmay ifade eden bir mana tadndan Allaha mevcut denmeyip ( Vacid= var olan ) denmitir. Vacide var olan kadar, var eden ( mevcut klan ) manas da verilmektedir. Nitekim Duha suresinin 6-7-8 ayetlerinde geen ve Vacid isminin fiili olan ( Vecede ) fiilini ( mevcut eden, var eden ) manasn verenler vardr. Bunlarda biri de Merhum Elmall Hamdi Yazr dr. O, Hak Dini Kuran Dili isimli tefsirinde bu ayetleri u ekillerde de manalandrarak aklamtr.
Rabbin seni yetim olarak mevcut edip ( var edip ) de barndrmad m? 93/6 Seni yol bilmez olarak var edip te yola iletmedi mi?93/7 Seni yoksul olarak var edip te zengin etmedi mi?39/8

Haddimiz deil ama Vacid ismi bize bu manalar ile yani ( var olan, var eden) manalar ve bir de (meydana karan) manas ile daha uygun geliyor. Dier manalarn, btn detay ile irdelemek bizim haddimiz deildir. Vacid ismi Kuranda isim sigas ile hi gemezken fiil halinde 6 ayette gemektedir. lk n yukarda yazdk dierleri unlardr:
4Biz onlarn ounda ahde vefa grmedik7/102 5Onlarn ounu fasklar olarak bulduk 7/102 6Biz onu sabrl kul olarak var kldk. Ne gzel kul O. 38/44

Bu ismin tafsilat iin Elmall tefsiri, Duha suresinin aklamalarn okumak gerekir.

25

ElMACD MACD: anl, erefli, keremi bol, ihsan ok, hogr sahibi demektir. Macid, Mecid ismi ile ayn manay ifade eder. Ancak, Macidin daha kuvvetli bir mana tad ifade edilmektedir. Macid isminin tarifindeki <<anl ve erefli>> manas Allahn zat ile alakaldr. Kerem, ihsan bol ve ho gr manas ise fiilleri ile alakaldr. A ) Zat ile alakal << an ve eref >> manas: an ve erefi, insanlk baznda ele alrsak: mkemmel davranlara sahip olup, hakszlktan, zulmetmekten, bakalarna saygl olup, hak ve hakkaniyete riayet ederek, kibirden, gururdan, insanlar kmsemekten, ksaca olumsuz btn sfatlardan uzak , stn zelliklerle bezeli olmaktr. En basit seviyesi ile insanlk iin bu olan eref ve an, mutlak varlk olan Allah iin mutlak manada en stn sfatlarn, en mkemmel fiillerin, en gzel tecellilerin sahibi olmaktr. te Allah btn esma ve sfatlarnn ifade ettii mkemmeliyetin sahibi olmas hasebi ile Maciddir. Yani erefli ve anldr. Rahmeti ile anldr, Ltfu ile keremi ile anldr. Himaye edii, izzeti, affedicilii ile anldr. Bol bol ihsan, koruyuculuu, btn mahlukatna stnl ama Hilmi ile beraber stnl ile anldr. Kullarnn istek ve dileklerine icabet etmesi, en geni llerle ve efkatle kullarn ve btn mahlukatn kuatmas ile anldr. Btn fiillerdeki stn hikmetleri ile; Kullarn

25

sevip, kendini kimi kullarna ve kullarnn kimini kimine sevdirmesi ile anldr. Hak oluu ile anldr. Sulu kullarn ounlukla affetmekle beraber, hak edeni adaleti ile cezalandrmas ile anldr. Mutlak ve her eyi ihata eden ilmi ile anldr. Kullarna dostluu, onlardan en kk fiilleri sonucu raz oluu ve kendine dost klmas ile anldr, ereflidir. Bir oluu, ei, benzeri, dengi olmamas ile anldr. an ve erefinin en stn timsallerinden olan adaletinin gerei olarak, hak eden kullarna, Mzil, Hafd, dar, Kahhar gibi cezalandrc olarak grnen ve says bei gemeyen isimlerinin tecelli etmesi ile de anl ve ereflidir. Hak edene, zulmetmeksizin, hak ettiini btn adil llerde vermek, an ve erefin en stn ifadesidir.Elhasl btn mutlak isim, sfat ve fiillere sahip oluu ile Maciddir. B ) << Keremi bol, ihsan ok, ho gr sahibi olmak>> manasn biraz detaylandrrsak: Macid olan Allah, kullarnn hlasl ve samimi az gayretine ok muvaffakiyet ihsan eder. Yeter ki kul bir ie riyadan, gsteriten, kibir ve gururdan, menfi dnce ve niyetlerden uzak, Allah rzas iin ynelsin. te o zaman Allah ona kolaylklar yaratr, muvaffakiyetler ihsan eder, samimi ve ihlasla yapt ite meydana gelecek kusurlarn rter. Yanllkla doabilecek ktlkleri siler. Gerek kendi karsnda, gerek dier kullar nazarnda onu mahcup etmez. Allahn anna yakan budur. Yine Allahn anna yakan, kulunu az bir aba sarf etmekle kt huy ve kt eilimlerden kolaylkla kurtulmasn, kendi gayreti ile stn ahlaki davranlara rahata ulamasn salamasdr.

25

Allaha kar iinde, kalbinde, ruhunda,srrnda rpertili bir yaknlk ve bir arzu duyan kulunun ufkunu aar, ona hedefine ulamada kolaylklar yaatr. Davranlarndaki przlere msamaha gsterir. Kulunun bu durumlarn da ona Gafur, ekur ve Hamid isimleri ile tecelli ederek, onlar ver, onlardan raz olur. Macid isminin tecellisi ile de onlar kemal yoluna girmee ve bu yolda ilerlemee muvaffak klar. Kullarna dnyay gaye haline getirmemek kayd ile ve samimi dua etmek art ile skk durumlarnda, anlalamayan yerlerden, akl ve idrakle zlemeyen yollardan zmler meydana getirir, yardmlar verir. Btn zorluklarnda Onu Allahtan baka zecek yoktur ayet-i kerimesinin srr gerei zmler husule getirir. Her kim Allahtan saknrsa Allah ona bir k
ihsan eder ve hi ummad yerden ona rzk ihsan eder. Her kim Allaha tevekkl ederse O, ona yeter.

Ayet-i kerimesinin manas ve mefhumu icab Salih ve takva sahiplerine hi hesap etmedikleri yerlerden klar yaratr. Ksaca an yce Allah, kullarna her an imdat eder, her an kolaylklar yaratr, her an yardmlar gnderir. Onlarn, mspet hedef ve ideallerine kolaylkla ulamalarn salar. Onlara rzasn, honutluunu bol bol ihsan eder, datr. Kuran- Kerimde Macid ismi, hi gememektedir. Bu ismi erifi vird edinenlere kolaylklar ve yardmlar yaratlr. stn ahlaki hedeflere gtrlrler.

26

ELVAHD VAHD:Vahdaniyet <<Allahn zatnda tek, sfatlarnda tek, fiillerinde tek, isimlerinde tek>> olduunu ifade eden sfat, EL- VAHD ise bu manadaki ism-i erifidir. Allah (cc) zatnda tektir. Ne bir dengi vardr, ne bir ei, ne bir benzeri, O mutlak varln sahibidir. Mutlak ise ancak tek olur. Sfat, fiil ve isimleri her ne kadar ok olsa da bunlarn her biri farkl zelliklerin adlar olduu ve her biri ayr ayr mutlak olduu iin yine tekdirler ve teki iaret ve ifade ederler. Allah mutlak yaratc olarak tektir, mutlak ilim sahibi olarak tektir, mutlak kudret sahibi olarak tektir. Bu teklerin hepsi mutlak varln ve mutlak zatn tekliini ifade ederler. Biz, kelam ilminin metodunu kullanarak eitli usullerde, Allahn birliini ispata almayacaz. Zira ispat phenin sonucudur. Mutlak ispat mmkn olmadndan, ispat yeni pheleri davet eder. Bin bir phesi olmayan, bin bir delille ispata kalkmaz. nanan iin Allahn birliini ispata gerek yoktur. Belki izaha gerek vardr. nanmayana gelince, onun ii Allah iledir. Dilerse hidayet eder, o da inanr. Biz sadece Kurana dayanarak, Onun metodu ile Allahn cc birliini aklamaa, anlatmaa alacaz. 1 Allah kulunun imanna hitap eder. Onun imanna kendi tekliini ablon gibi yerletirir. Kuran da 41 ayette << Allahtan baka (veya Ondan baka) hibir ilah yoktur.>> eklinde, Allahtan baka hibir Tanr olmad kesin dille ifade edilmitir. Ayrca Nuh, Hud, Salih, uayp Peygamberlerin azndan, onlarn mmetlerine ve bizlere hitaben: 7/59-65-73-85 Ey
kavmim sizin iin kendisinden gayr bir ilah bulunmayan Allaha kulluk edin. Ve Peygamberimize,

26

Onun ahsnda bize hitaben: 28/88 Allah ile birlikte

baka bir tanrya tapp yalvarma. ( Zira ) baka hibir ilah yoktur. Buyurmakla, Allah (cc) kendisinin tekliini

kesin ifadelerle sylemektedir. 2 Allah cc bazen kullarnn izanna (anlama kabiliyeti) hitap eder, onlardaki basireti, arpc, etkileyici bir slupla uyandrarak, tekliini insann hayret ve hayranlk duygularna yerletirir ve kiiliklere indirir. u ayet-i kerimeyi okuyup her kelimesi zerinde ilme ve aratrmaya dayal tefekkrle younlarsak Allahn (cc) birliini daha iyi hissederiz. (Ancak Arapa metindeki arpcl, insann iini yakan letafet ve zarafeti Trkeye evirmek mmkn deildir. Eksik hali ile manas Trkeletirilebilir.,)
(Onlar m hayrl ) yoksa gkleri ve yeri yaratan, gkten size su indiren mi? O suyla, bir aacn bile yetirmeye gcnzn yetmeyecei gzel gzel baheler bitirdik. Allah ile beraber bir tanrm var? Dorusu onlar sapklkta devam eden bir gruhtur. 27/60 (Onlar m hayrl) yoksa yeryzn oturmaya elverili klan, aralarndan, (yer altndan ve stnden) nehirler aktan, arz iin sabit dalar yaratan, iki deniz arasna engel koyan m (cebeli Tark boazndaki manyetik perde). Allah ile birlikte bir tanr daha m var? Dorusu onlarn ou (hakikatleri) bilmiyorlar. 27/61 (Onlar m hayrl) yoksa darda kalana kendine yalvard zaman karlk veren ve (bandaki) sknty gideren, sizi yeryznn hakimleri klan m? Allah ile beraber bir tanr m var? Ne de kt dnyorsunuz. 27/62 (Onlar m hayrl) yoksa karann ve denizin karanlklar iinde size yolu bulduran, Rahmetinin nnde rzgar mjdeci olarak gnderen mi? Allah ile

26

beraber bir tanr m var? Allah onlarn irk kotuklarndan mnezzehtir. 27/63 (Onlar m hayrl) yoksa ilk batan yaratan, sonra yaratmay tekrar eden ve sizi hem gkten hem yerden rzklandran m! Allah ile beraber bir tanr m var! De ki: Eer dorulardan iseniz kesin delilinizi getirin.27/64 te grld gibi eitli yaratllar

veciz ifadelerle ortaya koyduktan sonra, arpc bir slupla ve insan kalbini, zihnini, izann, basiretini ve zerre zerre btn varln titreterek ve aksinin doruluunu uurumuza kaynatrcasna << E ilahn maallah>> << Allah ile birlikte bir ilah m var! >> ifadesi ile bize soruyor. Bizi hamde davet eden Araba metninin shriyetiyle soruyor. Bizi tekliine hayran brakr bir slupla soruyor. Kendinden baka btn gleri benliimizden silen bir byleyicilikle soruyor. rperterek soruyor, hayrete drerek, hayranlk yaratarak soruyor ve bizi, bize zihnimizde yarglatarak << ne de kt dnyorsunuz >> diyor, bizi kendimize zmleterek tekrar soruyor << Allah ile beraber bir ilah m var?>> lmimizin azln, zayfln, clzln bize deifre edip tekrar soruyor << Allah ile beraber bir ilah m var ? >> ve bizi bize tanttktan sonra kendinin koulan irklerden mnezzeh olduunu, ulu ve yce olduunu ve eer delilimiz varsa getirmemizi sluplarn en arpcs ve en keskini, ayn zamanda en yumua, en halimi, en latifi ile teklif ediyor. 3 Allah tektir, Onun ne bir benzeri vardr.
Onun benzeri gibi hibir ey yoktur. O mutlak iiten mutlak bilendir. hlas suresi De ki O Allah birdir, tektir. O hibir eye muhta deildir. O ne dourmutur , ne de dorulmutur. Ne de Ona denk olan biri vardr.

26

O halde Allah cc tektir, birdir, ezel-ebed birdir. 4 Allah bazlarnn iddia ettii gibi ne tr.
Andolsun (Allah, n ncsdr) diyenler kafir olmulardr. Halbuki bir tek Allahtan baka hibir ilah yoktur. 5/73

Ne de ikidir:
Allah buyurdu ki; iki tanr edinmeyin. O ancak bir olan ilahtr. O halde benden, yalnz benden korkun. 16/51

O her eyin yaratcsdr. Ondan baka ilah yoktur. Ondan baka hibir eye kulluk edilmez. Hibir eye taplmaz.
te Rabbiniz Allah Odur. Ondan baka tanr yoktur. O her eyin yaratcsdr. yle ise Ona kulluk edin. O her eye vekildir.6/102

5 Bir olan Allah cc, kulunun aklna hitap ederek tekliini izah eder. Allah tektir. Ondan baka ilah yoktur. Eer, Haa Ondan baka ilah olsa idi ne olurdu? te Kurann cevab
Allah evlat edinmemitir; Onun la beraber hibir tanr da yoktur. Aksi takdirde her tanr kendi yarattn sevk ve idare eder ve mutlaka onlardan biri dierine stn gelirdi. Allah onlarn yaktrdklarndan mnezzehtir.23/91

Bylece birden fazla tanr vehmetmekle, kainatn ve btn yaratklarn var olularn, ileyilerindeki nizam, intizam, dzeni, kanuniyeti izah etmek mmkn olmazd. Mutlaka bir anlamazlk, mutlaka bir birine tecavz kanlmaz olurdu ki, bu da aczin, zaafn ifadesidir. Zaaf ve acizlik Allahn (cc) mutlakl ile badalamaz. Dzen yerine dzensizlik, baboluk ve bir kaos hakim olurdu. Neticeten varlk yerine yokluk hakim olurdu. Yine bu hususu Allah (cc) yle aklar.
Eer yerde ve gkte Allahtan baka tanr bulunsayd. Yer ve gk (bunlarn nizam) kesinlikle

26

bozulup gitmiti. Demek ki arn sahibi olan Allah, onlarn yaktrdklar sfatlardan mnezzehtir. 21/22

Madem ki milyonlarca yldan beri yer ve gk, galaksiler ve yldz takmlar, gne ve gezegenler, canllar ve canszlar en ince nizamlar, en ayrntl dzenleri ile ahenkli bir ekilde varlklarn Kayyum srr ile devam ettirmektedirler; O halde yaratan ve idare eden, varlklarn srdren, dzenlerini koruyan tek iradeye, tek kudrete baldr. 6 nsanlar Allahtan (cc) baka bir tanrya tapmayp, Ona dua etmedikleri kadar, kendi istek ve arzularn, menfaat ve ihtiraslarn, dnyaya tamahlarn ve hrslarn Allaha (cc) e komamaldrlar. Yani insan kendi iinde, kendi aklnda, kendi kalbinde, kendi ruhunda, kendi srrnda bir olan Allah hakim klp, Ona e, Ona denk, hatta Ondan ileri ve stn i tanrlar edinmemelidirler. nsanlar geici olduunun farknda olamadklar heveslerini, istek ve arzularn, ehvet ve ihtiraslarn putlatrdklar takdirde politeist (ok tanrc) bir nefse malup olurlar. te bunlarn psikolojilerini ayetten dinleyelim: Heva ve heveslerini tanr edinen ve
Allahn bir bilgiye gre saptrd, kulan ve kalbini mhrledii, gznn stne de perde ektii kimseyi grdn m? imdi onu Allahtan baka kim doru yola eritirebilir. Hala ibret almayacak msnz? 45/23

Kuran- Kerimde Allahn (cc) birlii ounlukla Vahid ve bir yerde (hlas suresinde) de Ehad szleri ile ifade edilir. Bunlarn her ikisi de Allahn birliini ifade etmekle beraber aralarnda u mana farklar olduu ilim adamlarmz ve mfessirlerimizce ifade edilir. EHAD : Allahn birliini selbi veya tenzihi sfatlar asndan ifade eder. Yani Allahn birliini, Onun ne

26

olmad bakmndan ifade eder. Onun ei, dengi, benzeri olmayan teklii gibi. VAHD ise Allahn birliini Sbuti sfatlar asndan anlatr. Yani Allahn cc birliini, Onun ne olduu bakmndan ifade eder. << Allah birdir, kendi zati ile birdir, mutlak birdir, sfatlarnda ve isimlerinde ve fiillerinde tektir>> gibi.. Ehad celal sfatlar iinde Vahid cemal sfatlar arasnda saylr. Ehad Allahn ezeli birliini, Vahid ebedi birliini ifade eder diyen alimler vardr. Daha bunlara benzer bir takm farklar ortaya konsada, Allah (cc) birdir, ei, benzeri, dengi, orta yoktur. O zatnda, sfatlarnda, fiil ve isimlerinde tektir, yegane varlktr. te biz, bir birini, Allahn birlii mihverinde tamamlayan bu iki ismi birlikte syleyen alimlere uyarz. EL-VAHDL EHAD Bu ism-i erifi vird edinenin kalbinde hrs, ihtiras, iddetli menfaat duygusu gibi arlklar slah olur. Baka eylere esaret duygusundan uzaklar. nsanlara kul kle olma duygusundan uzaklar,kalbi uyanr, uurlanr. Srlara nfuz edecek hale gelir. Kuran Kerimde Vahid ismi 21 ayette Ehad ismi bir kere geer bunlar; Bir Ehad ile ki Vahid isminin getii ayetler konu iinde yazld iin biz 3 diyerek balyoruz.
3Sizin ilahnz, kendinden baka ilah olmayan, Rahman ve Rahim olan bir ilahtr.2/163 4Allah ancak bir tek olan ilahtr. O ocuu olmaktan mnezzehtir. 4/171 5Deki; O ancak bir olan Allahtr. Ve ben sizin kotuunuz irklerden uzam.6/19 6 edindiiniz eitli tanrlar m daha hayrl, yoksa gcne kar koyamadnz bir tek Allah m?12/39

26

7Deki; Allah her eyin yaratcsdr. O bir olan ve Kahhar olandr.13/16 8O gn, Bir olan ve Kahhar olan Allahn huzuruna karlar. 14/48 9Allahn ancak bir tek tanr olduunu bilsinler14/52 10Sizin ilahnz ancak bir tek olan ilahtr.16/22 11Deki; Ben yalnzca sizin gibi bir insanm ancak bana sizin ilahnzn bir tek ilah olduu vahy olundu. 41/6-18/110 12Deki; Bana sadece, sizin ilahnzn bir tek Allah olduu vahy edildi. Hala Mslman olmayacak msnz?21/108 13Sizin ilahnz bir tek ilahtr Ona teslim olun. 22/34 14Bizim Tanrmzda, sizin Tanrnzda birdir. Ve biz ona teslim olmuuzdur.29/46 15Sizin ilahnz birdir. O hem gklerin, yerin ikisi arasndakilerin hem de dorularn Rabbidir. 37/12 16Deki; Ben sadece bir uyarcym. Tek ve Kahhar olan Allahtan baka bir ilah yoktur. 38/65 17O ycedir. Tek ve Kahhar olan Allahtr.39/4 18 Bu gn hkmranlk kimindir ? Kahhar olan tek Allahndr.40/16 20Dediler ki: Senin ve atalarn brahim, smail ve shakn ilah olan tek Allaha kulluk edeceiz, biz ancak Ona teslim olmuuzdur. 21Halbuki onlara tek ilaha kulluk etmeleri emrolundu. Ondan baka tanr yoktur. O, bunlarn ortak kotuklar eylerden uzaktr, mnezzehtir. 9/31

26

ESSAMED SAMED:htiyalarn, arzularn, isteklerin gereklemesi iin, skntlarn, darlklarn, zdraplarn giderilmesi iin kendisine ynelinen. Bu sebeple herkesin ve her eyin kendisine muhta olduu, ama kendisi hi kimseye muhta olmayan ulular ulusu Allah. Allah hibir eye ihtiyac olmayan, yaratt btn varlklarn ihtiyalarn, kendine ynelmesi halinde giderme kudretine sahip tek mutlak varlktr. Allah bata insan olmak zere, yaratt btn varlklar, kendine baml halde yaratmtr. Ayrca da birbirine muhta halde yaratmtr ki, bu durumda yaratklar dolayl olarak yine Samed olan yaratcya bamldr. Mesela insan, Allahn (cc) kendisi iin yaratt havaya, suya, proteine, minerallere, vitaminlere o kadar baml yaratmtr ki, brakn bunlarn yokluunu, azl halinde bile insanlarn feryad- figanlarn, rpnlarn, yakarlarn tasavvur bile Allahn Samed ismini anlamaya yeterlidir. Kald ki, insann bu tabii bamllk tesinde, sosyal ve psikolojik varlklar itibari ile Allaha muhtatr, Ona bamldr. Hele bir ileri daralp, ekonomik, ticari darla dmeye grsnler, hele shhatleri bozulup, zdrap verici dertlere dmeye grsnler, hele psikolojik bakmdan dengesizliklere, bunalmlara, intibakszlklara dmeye grsnler, fiziki areler arama yannda, Samed olan Allaha cc yakarlarn, dualarn, snmalarn daniskasn sergilerler. Samed olan Allah, tabii ihlasla ve samimiyetle, rpererek ve mitle kendisine iltica eden, kendisine ynelen kullarn bo evirmez.

26

Ksaca insan, tabii, sosyal, psikolojik bakmlardan btn varl ile Allaha (cc) bamldr, Ona muhtatr. Onsuz nefes almas dahi mmkn deildir. Heyhat ki, insanlarn ou bunu, dara dt zaman hisseder gibi olur. te bu dar durumlarnda, yakaryor, yalvaryor, dualara bouluyor. Adak orular, adak kurbanlar birbirini takip ediyor, sanyor ki, Allahn bunlara ihtiyac var. Haa, Allahn bunlara ihtiyac yoktur. O kurbana insann ihtiyac vardr. Kurban etme fedakarlna, oru tutma sabrllna, sadaka verme feragatine ulaarak, olgunlama yoluna girmeye insann ihtiyac vardr. nsan kendinin sand gibi gl, sand gibi byk olmayp; yakaracak, yalvaracak, secdelere kapanacak kadar clz, gsz, zayf olduunu kendine hissettiren dualara kendinin ihtiyac vardr ki, onunla ruhen glensin, psikolojik bakmdan kuvvetlensin de olgunlama yoluna girsin. Aslnda sade dar zamanda deil, her zaman Samed olan Allaha (cc) ynelip, Ona snr halde yaamak, insanda stn zellikler, ruhi olgunluklar husule getirir. nsan kendini ve kendini evreleyen varlk ve olu alemini incelerse grr ki, Allaha(cc) her an her nefes muhtatr. htiyalarn da Samede arz etmeye mecburdur. Allah ise mstanidir, hibir ihtiyac yoktur. Nitekim Allah Kuran- Kerimde yle buyurur:
Ey insanlar, siz Allaha muhtasnz, Allah ise, O her eyden mstanidir, her hamde layktr. 35/15 Allah muhta deildir, muhtalar sizsiniz.47/38

Samed ismini vird edinenler sknt ekmezler, darla uramazlar. Ruhi olgunlua ularlar, hep gven duygusu ierisinde yaarlar. Samed ismi Kuran da ihlas suresinde olmak zere sade bir defa geer.
1 - Allah tektir. Allah Samed dir de hlas 1-2

26

ELKDR KDR : Her eye gc yeten, kudretli, istediini istedii ekilde yapma gcne sahip olan. stedii bir eyi icad edip var etme gcne sahip olan mutlak kudret sahibi. Kudret: Gcn, kuvvetin ilim ve irade ile ynlendirilebilir ekline denir. G ve Kuvvet: Bakalar stnde etki meydana getirebilme, onlarn ekli, pozisyonu, durumu ve hareketi zerinde deiiklikler meydana getirebilme zelliidir. te bu etkili olabilme zellii ilim ve iradeye bal olmadan var olup bunlar tarafndan ynlendirilmemi haline kuvvet denir. Sahip olunan bu kuvvetin kendi ilmi ve iradesi ile ynlendirilmi ekline de kudret denir. Bu kudrete sahip olana da Kadir denir. Mesela: radesizce ve zorunlu olarak hep ini aa inme zelliine sahip olan su byk bir kuvvete sahiptir. Bu suyun nne barajlar yaparak, santraller kurarak kuvveti faydal ekilde ynlendirebilme kuvvetine kudret denir. nk bu kuvvet ilim ve irade ile birlemitir. Suyu yoku yukar aktan motopomp icat edip, kullanan kuvvete kudret denir. Mesela: Tad tonlarca arl binlerce metre ykseklie karp uarak gtrebilme kuvvetine sahip ua, altrarak yerden ykselten, havada diledii yne gtrp, alaltp ykseltebilme mahareti kudrettir. Bir pilot bilgisi ve iradesi ile bu kudrete sahipken, benim gibi uaa binmilii bir defay gemeyen, bu hususta ne bir bilgiye nede bir iradeye sahip olan kiide fiilen bu kudretten bahsedilmez. Potansiyel olarak vardr tabi.

27

Mesela: Kol kuvveti ile 50 kg kaldramayan bir kimse bilgisi, becerisi ve iradesi ile yapabildii bir kaldra veya makara ile yzlerce kiloyu, yine ilim ve iradelerini ortak kullanarak icat ettikleri bir vinle tonlarca arl kaldrp diledii yne gtrme kudretine sahiptir. O halde ilim ve irade ile ynlendirilmi kuvvet kudrettir. Buna gre kuvvet uurlu, uursuz btn varlklarda belirli oranlarda olabilirken, kudret ilmi ve iradesi olan uurlu varlklarda, ilimleri ve iradeleri orannda vardr. Mutlak kudret ise, mutlak Kadir olan Allah (cc) hastr. te Allah (cc) Kadirdir derken, mutlak kuvvet sahibi olan Allah (cc), sonsuz ilim ve snrsz iradesi ile dilediini yapabilme kudretine sahiptir demek istiyoruz. Bizim iin imkansz olan bir hcreyi bile yaratma olay, Allahn (cc) kudretine nispetle en kolay, en basit bir keyfiyettir. Kainatn yaratlmas da bir hcrenin var edilmesi kudretinden bakas deildir. Allah dilediini, diledii zaman, diledii yerde, cssesi, ebad ne olursa olsun hemen yaratma kudretine sahiptir. Allahn (cc) kudreti tecelli eder, ekirdei ile yrngesinde dnen elektronu ile atom husule gelir. Yine tecelli eder, dnya ve dier gezegenler, gnele birlikte var edilir, hepside yrngelerinde dnmeye balarlar. Allahn (cc) kudreti tecelli eder, kainat oluur, zerreden kreye, hcreden organa, organizmaya her ey husule gelir. Her yerde, her eyde, her olayda Onun kudreti yanklanr. Allah Muhyi ismi ile hayat verme, Mmit ismi ile de ldrme kudretine sahiptir. Halik, Bari, Mbdi, isimleri ile varlklar yaratmaya, Muid ismi ile tekrar eski haline

27

dndrp yeniden yaratmaa da Kadirdir. Razzak ismi ile rzk vermeye, Basit ismi ile geniletirken, Kabd ismi ile daraltmaya kadirdir. Birka ayet rnek vererek bu hususu aklayalm. Allah dilediini yaratmaya Kadirdir.
O dilediini yaratr ve Allah her eye tam manas ile Kadirdir.5/17

Allah bu yeri ve g yaratt gibi onun benzerini yaratma kudretine de sahiptir. Gkleri ve yeri
yaratan, onlarn benzerini yaratmaya Kadir deilmidir. Evet ! elbette Kadirdir. O, her eyi hakkyla bilen yaratcdr.36/71

Allah Mlk dilediine verir; dilediinden de alma kudretine sahiptir. (Resulm) De ki; Mlkn gerek
sahibi olan Allahm ! Sen mlk diklediine verirsin ve mlk dilediinden geri alrsn. Dilediini yceltir, dilediini de alaltrsn. Her trl iyilik senin elindedir. Gerekten sen her eye Kadirsin.3/26

Allah dilediini affetmeye, dilediine azap etmeye kadirdir. Sonra dilediini affeder, dilediine de azap
eder. Allah her eye Kadir dir. 2/284

Allah kuluna uratlan zarar zd gibi ona hayr da vermeye Kadir dir. Eer Allah seni bir zarara
uratrsa, onu kendinden baka giderecek yoktur. Ve eer sana bir hayr verirse ( bunu da geri alacak yoktur ) phesiz O her eye Kadirdir.6/17 Allah lleri diriltmeye de Kadirdir. Allah hakkn ta kendisidir. O lleri diriltir yine O her eye Kadirdir.22/6 Daha bunlar gibi onlarca ayet vardr.

Allahn kudretinin taallukunu gstermesi bakmndan bu birka ayet yazlmtr. Teknolojiyi elbirliiyle icat eden, her trl enerjiyi en mkemmel ekilde kullanan, en seri ulam aralarn, en karmak haberleme ebekelerini kuran ve duygusu, duygulanmas, sevmesi, sevilmesi,

27

zlmesi, iradesi, uuru, hayati mahiyeti olmayan ama baz yerde insan aklnn hzn, hafzasn, muhayyilesini hayati olmamakla beraber ok aan bilgisayarlar, komptrleri, bunlarn yeni bir dnya eklinde oluturduu Internet alemini icat eden kudreti insan beyninde yaratan kudret ne mthi bir kudrettir. Her nron hcresi ayn anda onbir hcre ile balant ve iletiim kuran ve ilim adamalarnca daha tam zlemeyen beyni yaratan; onun her noktasna bir duyum merkezi yerletirerek, dardan eitli organlar tarafndan gnderilen duyumlar idrake eviren; duyumlarda, glmek, alamak, sevinmek, zlmek, haz duymak, skntlanmak gibi henz mahiyeti zlemeyen tepkiler verme zelliini yaratan kudret mutlak kudretten bakas m? Bu gnk tespitlere gre ancak %6 sn kullandmz, daha fazlasn, mesela % 10 veya % 20 sini kullansak ne gibi stn zelliklere ulaacamz brakn tespiti, tahayyl bile edemeyeceimiz beynimizi yaratan kudret ne mutlak kudrettir. Belki de tasavvufi metotlarla beyninin belki yzde bir , belki iki, beklide daha fazlasn kullandn sandmz ve st boyutlarda metafizik irtibatlar kuran Evliyaullaha bu stn zellikleri baheden mutlak kudretten bakas m? Mutlak bir ilim ve iradeyi yanstan insan beynini, kalbini, solunum, dolam, sindirim, boaltm ve daha nice sistemlerini akl almaz stnlkleri ile insan hamde davet eden mkemmeliyette yaratan mutlak kudretten bakas m? Hcre hcre btn canllar, atom atom btn mikro alemleri yaratan mutlak kudretten bakas m? Bu kudrete hamd etmek, bu kudrete kretmek, bu

27

mutlak Kadire secde etmek bizim beeri kudretimizle yapabileceimiz en basiretli hareket olsa gerektir. Bu ismi vird edinen kimsenin makul ve meru istekleri gerekletirilir, iradesi kuvvetlenir. Teebbs ettii ileri Allahn izni ile baarr, kendisine kolay kolay ktlk yaplmaz. Allahn kudretini ifade eden deiik iki kalpta ama ayn manay anlatan iki farkl isim vardr Kuran da. Bunlardan biri Kdir ki 7 ayette geer. Dieri Kadr dir ki 45 ayette geer. Tirmizi listesinde Kadr yoktur, Kdir vardr. bn-i mace listesinde de ayn ekilde Kdir yoktur, Kadr vardr. Listesini Kuran dan karan bn-i Hacer de her ikisi de vardr. Biz ileride Kadr zerinde duracamzdan buraya sade Kdirin getii ayetleri yazyorum.
1-De ki: phesiz Allah mucize indirmeye kadirdir. Fakat onlarn ou bilmez.6/37 2-De ki Allah size stnzden veya ayaklarnzn altndan biz azap gndermeye yada birbirinize drp, kiminize kiminizin hncn tattrmaya kadirdir.6/65 3-Dnmediler mi ki, gkleri ve yeri yaratm olan Allah, kendilerinin benzerini yaratmaya kadirdir. 17/99

4-Yukarda yazdmz 36/71 numaral ayet

5Gkleri ve yeri yaratan, bunlar yaratmakla yorulmayan Allahn lleri diriltmeye de gcnn yeteceini dnmezler mi? Evet O, her eye Kadirdir. 46/33 6Peki (bunlar yapan) Allahn, lleri tekrar diriltmeye gc yetmez mi ? 75/40 7 phesiz Allah onu dndrmeye kadirdir. 86/8

27

ELMUKTEDR MUKTEDR: Kdir ile hemen hemen ayn manay ifade eden ve ayn kkten treyen Muktedir, iktidar sahibi olan demektir. ktidar ise, sahip olduu kudreti kullanma serbestisinde ve ehliyetinde olmak, sahip olduu kudreti kullanmaya kdir olmak manalarn anlatr. Muktedir olan kimsede, nce kudrete sahip olmak, sonra da onu kullanmaya kdir olmak eklinde kudret, iki defa katlanan bir mana ifade eder. Daha iyi anlalmas iin insanlardan rnek verirsek: Bir eyi icat etmeye kadir olan bir bilim adamnn almalarna engel olunup, kefini yapmaya frsat verilmezse, bu ilim adam icada veya kefe kdirdir ama muktedir deildir. Kendine her trl imkan tannr da frsatlar salanrsa hem kadir, hem muktedir olur. te Allah Kdirdir. Onun kudretini engelleyecek, kudretinin herhangi bir eye ynlenmesine mani olacak hibir kar ve denk kuvvet olmadndan Allah muktedirdir. Byle bir kar kuvvet imkanszdr. Allah kuvvetinde, kudretinde ve iktidarnda da tektir. Her an, her zaman, zaman ncesinde ve sonrasnda hep muktedirdir. yle ise Allah, hem mutlak kdir, hem de mutlak muktedirdir. Kudretine snr da yoktur. Onun gereklemesine mani de yoktur. Belirtilen bu farkn dnda, Kdir ile Muktedir ayn manay ifade eder Bu ismi vird edinenlerin hakl ve meru isteklerinin ve arzularnn gereklemesi biiznillah muhakkak olur.
1Lakin onlar btn ayetlerimizi yalanladlar. Biz de onlar g ve kuvvetimize, muktedir bir yakalayla yakaladk. 54/42 2Hak meclisinde muktedir bir melikin huzurunda drlar. 54/55 3 Allah, her ey zerinde iktidar sahibidir.18/45

27

ELMUKADDM , ELMUAHHR MUKADDM: Allah (cc) canls ve cansz ile kainatta yaratt btn varlklarn bazsn bazsna, zaman ve mekan bakmndan, rtbe ve eref bakmndan, deer bakmndan takdim edip ne alcdr. MUAHHR: Mukaddimin zdd olup, ayn ekilde tehir edici, erteleyici, geriye brakc demektir. Alla (cc) btn varlklar ayn anda yaratmamtr. Kainat dnyadan nce yaratmtr. Yani kainatn yaratln dnyaya takdim etmi, ne almtr. Dnyann yaratln tehir etmitir. Arz sudan nce yaratarak takdim etmitir. Melei insandan nce yaratm, takdim etmi, insan tehir etmitir. nsanlarn ncekileri nce, sonrakileri sonra, babalar nce, dedeleri daha nce, evlatlar sonra, torunlar daha sonra yaratmaktadr. u halde Allah dilediinin yaratln ne almas bakmndan Mukaddim, sonraya brakmas bakmndan Muahhirdir. Benim yaratlmda oluma, torunuma nispetle Mukaddim, babama dedeme nispetle Muahhirdir. Allah yarattklarn deer bakmndan da ayn yaratmam, kimini stn, kimini aa yaratmtr. Yani yarattklarnn bir ksmn derece bakmndan ne alp takdim etmi, kimini geriye brakp tehir etmitir. nsanlar dier varlklardan stn klarak takdim etmitir. Bu hususta Allah yle buyurur:
Biz, hakikaten insanolunu an ve eref sahibi kldk. Onlar, karada ve denizde tadk; kendilerine gzel rzklar verdik, yine onlar, yarattklarmzn bir oundan cidden stn kldk. 17/70

Allah insan dier varlklara gre stn klp takdim ettii gibi, insanlarn kimini kiminden deer ynnden stn klp ne alm, kimini de tehir etmitir. yle ki:

27

1nsanlar arasndan, Peygamberleri deer ynnden takdim etmi ne alm ve st mertebede tutmutur. Ayette, Peygamberlerin isimlerini sraladktan sonra Allah onlar yle deerlendirir.
(Peygamberlerin ) hepsini alemlere stn kldk. 6/86

2Allah veli kullarn dierlerine takdim etmi, onlara dnyada ve ahirette, korku ve hzn olmadn ifade etmitir. Bilesiniz ki, Allahn dostlarna korku
yoktur; onlar zlmeyeceklerdir de.10/62

3man eden ve kendine ilim verilenler, insanlara stn klmtr. Allah iinizden, iman etmi ve ilim
verilmi olanlarn derecelerini ykseltir. 58/11

4Muttaki olan kullar, stn klnmak sureti ile insanlara takdim edilip, deer bakmndan onlardan ne alnmtr. Allah katnda en stnnz, en ok
takva sahibi olannzdr. 49/13

5ehitler, sdklar, Salihler dier insanlara takdim edilerek, stn deerlere mahzar klnmtr. Kim
Allaha ve Resule itaat ederse ite onlar, Allahn kendilerine ltufta bulunduu Peygamberler Sddklar, ehitler ve Salih kiilerle beraberlerdir. 4/69

6Allah insan yeryznn halifesi klmakla beraber srf kredeni, isyan edeni, tevekkl edeni, hrsa kaplan, raz olan, kar kan deneyip, ayrt etmek iin kimini kimine stn klp takdim etmitir. Size
verdikleri hususunda sizi denemek iin kiminizi kiminizden derecelerle stn klan Odur. 6/165

7Sosyal hayatta dzeni salamak iin insanlar farkl ilere gre farkl kabiliyetlerde yaratm ki; i blm tam olsun, toplumun ileri yryebilsin. Bu durumda kimi servet bakmndan, kimi idarecilik ynnden, kimi ticarette, kimi zanaatta ve daha deilik alanlarda iler grmek zere farkl derecelerle

27

yaratlm olan insann kimi takdim kimi tehir edilmitir. Rabbinim rahmetini onlar m paylatryorlar? Dnya hayatnda onlarn geimlerini aralarnda biz paylatrdk. Kimini derece derece kiminin stne kardk ki, bir ksm bir ksmn i adam edinsin. Rabbinin rahmeti onlarn toplayageldiklerinden daha hayrldr.43/32 Buradaki takdim

tehir manevi rtbe ve ilahi deerlerden ok sosyal derecelenmeyi ifade eder. Bu bakmdan buradaki takdim Allahn onlara verdii deeri gstermez. Nitekim ayetin sonunda << Rabbinin rahmeti onlarn derlediklerinden daha hayrldr.>> demek sureti ile bu takdimin deer takdimi olmadn ifade eder.u halde: Allah kullarnn kimini deer bakmndan takdim edip kendine yaklatrrken, kimini tehir edip kendinden biraz daha mesafeli tutmutur. Bunlarn bir ksmnda insan iradesinin rol yoktur. Peygamberlik gibi ehitlik gibi, kiminde de insan iradesinin derece derece rol vardr. Kimin de iradenin rol az, kiminde oktur. te yandan Mukaddim ve Muahhir olan Allahn (cc) insanlar takdim edip ne almas veya tehir edip sona brakmas zaman bakmndan da, sosyal rtbe bakmndan da olur ki, bunlar takdim edilenlerin Allah katnda deerli, tehir edilenlerin deersiz olduunu gstermez, nitekim zaman bakmndan takdim edilen asi bir dededen, tehir edilen itaatkar bir torun daha deerlidir. Ayrca sosyal bakmdan ne geen asi bir zenginden veya Allaha (cc) kar nankr bir iradeciden en arkada kalan yoksul bir Salih daha mukaddemdir. Yani deer bakmndan daha ndedir. te yandan imtihan maksad ile takdim ve tehir edilen kimselerin deerleri, imtihan srasnda deil de imtihan sonunda ortaya kacaktr. Buna gre imtihan iin takdim edilen

27

neticede arkaya braklabilir. Geride braklanlar imtihan sonunda ne alnr, Allaha (cc) yaklatrlabilir. u halde Allahn Mukaddim ve Muahhir isimleri kullarnda farkl ekillerde tecelli ediyor. Mukaddim ismini vird edinenlerin istekleri, talepleri, dualar abuk gerekleir. Muahhir ismini vird edinenlerin musibetleri ertelenir, giderilir. lgili ayetler:
1Allah buyurur: Huzurumda ekimeyin ! Ben size daha nce uyar gndermitim. 50/28 2Andolsun, eer biz ondan azab sayl bir sreye kadar ertelersek, mutlaka <<onun gelmesini engelleyen nedir?>> derler.11/18 3Biz (kyameti) sayl bir mddete kadar bekletiriz. 11/104 4Gkleri ve yeri yaratan Allah hakknda phemi var? Halbuki O, sizin gnahlarnzdan bir ksmn balamak ve sizi muayyen bir vakte kadar yaatmak iin sizi hak dine aryor.14/10 5Ancak, Allah onlar (zalimleri), korkudan gzlerin dar frlayaca bir gne erteliyor. 14/42 6Eer Allah, insanlar zulmleri yznden cezalandracak olsayd yer yznde hibir canl kalmazd. Fakat onlar takdir edilen bir mddete kadar erteliyor. Ecelleri geldii zaman ne bir saat geri kalabilirler ne de ne geebilirler. 16/61 7Eer Allah, yaptklar yznden insanlar (hemen) cezalandrsayd, yeryznde hibir canl yaratk kalmazd. Fakat Allah onlar, belirtilmi bir sreye kadar erteliyor. 35/45 8Allah gnahlarnz balasn ve sizi belirli bir vadeye kadar ertelesin. Bilinmeli ki Allahn tayin ettii ecel gelince artk o ertelenemez. 71/4

Ayet-i Kerimelerden anlaldna gre Allahn Mukaddim ismi, insanlarn hareket ve davranlarndan doacak mkafat ve mcazat, daha nceden haber vermesini de ifade eder. Muahhir ismi ise insanlarn

27

gnahlarnn karln hemen vermeyip, kendinin belirleyecei bir vakte kadar ertelemesini de ierir. EL-EVVEL , EL- AHR El-EVVEL : Varlnn balangc olmayan. EL-AHR: Varlnn sonu olmayan. Allah (cc) her eyden nce sonsuzca ama zamansz olarak vard. Ondan nce hi bir ey yoktu. Onun ncesi de yoktur ve dnlemez de, sonras da yoktur. Onun iin son da dnlemez. Kainat ilkin var eden olmas bakmndan O Evveldir.
Kesinlikle O yaratklar, nce yoktan var edendir.10/4 Ayet-i kerimenin ifadesi ile Allah (cc)

varlklar yokluktan varlk alanna, zamanszlktan kendi icat ettii zamanlla karmas bakmndan Evveldir. Onlar Her ey helak olup yok olacaktr.
Ancak Onun zat mstesnadr.( O sonu ayet-i kerimesinin manas olmayandr)28/88

mucibince helake, tkenie, zamanszlkta bitie erdirmesi bakmndan Ahirdir. Allah ( cc) ezeli olmas ve kadim ( kdem sfat) olmas bakmndan Evveldir. Ebedi ve baki ( hep var) olmas bakmndan Ahirdir. Biti, tkeni Onun iin sz konusu deildir. Grlyor ki bu iki isim Allahn (cc), zamanla alakasn hissettiren isimlerdir. Allahn (cc) varl iin zaman sz konusu deildir. Zaman Onu ne kapsamna alr, ne Ona tesir eder, ne de Ona eriir veya yanar. O zaman stdr, zaman ddr. Onun Evvel ve Ahir oluu varlklara gredir. Kendi zatna gre deildir. Bu bakmdan her an hem Evveldir, hem Ahirdir. Aada grlecei gibi zaman ok deiik grnmlerde ve biimlerde, deiik boyutlarda yaratan ve onu bize hissettiren Allahtr (cc).

28

Bu isimleri aklarken zamann ne olduu hakknda dar manal da olsa ksa bir bilgi vermek istiyoruz. Zaman nedir? Zaman, varlklarn ve olaylarn sralan veya diziliinin bir sonucudur. Varlktaki hareketin insan hafzasnda oluturduu izlerin, zihnimizde birbiri ile kyaslanmas sonucu meydana gelen bir idrak, bir algdr. Bu bakmdan evrende salt ve deimez bir zaman sz konusu deildir. Varln ve hareketin balangcndan nceye; bitiinden, yok oluundan sonraya uzanan bir zamandan bahsedilemez. te bunun iin varl ve hareketi yaratan ve yok edecek olan Allah (cc) zamandan ncedir, Evveldir, ondan sonradr, Ahirdir. nce Kuran da ortaya konmakla beraber, Einsteinle birlikte izafi yani rlatif= greceli = deiken olduu kabul edilen zamann balangcn ifade eden rakamlar ne kadar byk olursa olsun Allah (cc) Ondan evveldir. Mesela bizde gn fikrini dnyann kendi ekseni etrafnda; yl fikrini de gne etrafnda birer turu meydana getirmektedir. Gne sistemi ile birlikte dnyann yaratldna 4,5 milyar yl olduu hesaplanmtr. Bu, dnyann gne etrafnda 4,5 milyar defa dnmesi demektir. te yandan Merkr gezegeni gne etrafndaki bir turunu dnya llerine gre 88 gnde tamamlamaktadr. Bu bizim dnya ylmzn yaklak drtte biridir. Baka ifade ile Merkrn drt yl bizim bir ylmzdr. Dolays ile bize gre 4,5 milyar yl olan dnyann yaratlna, Merkr ylna gre 18 milyar yl olmutur. Burada zamann bydn gryoruz. Merkrdekilerle bizim zaman idrakimiz arasnda bir fark olmazd, ayet Merkr de hayat olsayd.

28

Yine gezegenler iinde, gne etrafnda dn en uzun olan Pltonun bir turu dnya zamanna gre 248 sene srmektedir. Yani Plton un bir senesi bizim 248 senemizdir. ayet orada hayat olsa, onda ocuk bir yaayncaya kadar bizde en az be nesil lm gitmi olurdu. Yine ona gre dnyann ve gne sisteminin yaratlmasna 4,5 milyar / 248 yl yaklak 18 milyon yl olmutur. Burada da zamannn kldn gryoruz. te yandan zaman izafiyetini mucizevi ekilde ifade eden, Mearic suresinde 70/4 Melekler ve Ruh, oraya miktar ( dnya senesi ile) ellibin yl olan bir gnde ykselirler. eklinde geen ve ellibin seneye eletirilen bir gn kavramna gre ok daha deiik boyutlarla kar karmza zaman. yle ki; Big Beng olay ile yaratld belirtilen kainatn, var edildiine bizim dnya zamanmzla 15 milyar yl olduu ifade ediliyor. Kuranda ifadesi bulunan, metafizik boyutlu bu lee gre bir gn eit ellibin sene, kainatn yaratldna daha 822 yl oluyordur. yle ki, 50 bin senemize denk klnan bu Kuran bir gn ile 15 milyar yl ifadelendirecek olursak 15 milyar yl / 50 bin yl ( 1 gn ) = 300 bin gn eder. O nu da 365 gnlk bize ait yl kavram ile zmlemeye alrsak 300 bin gn / 365 = 822 yl. O halde bizim 15 milyar ylmz, metafizik boyutlu zamanla 822 yl ediyor, bize bildirilen metafizik lekli zaman yannda, bizim zamanmz sfrlayan baka zaman boyutlar da var olmaldr. Ayn hesaplama ile dnyann yaratld zaman hesaplarsak 4,5 milyar / 50 bin yl ( 1 gn ) = 90 bin gn = 90 bin gn / 365 = 246,5 yl olurdu. Plton un zamanna gre hesaplarsak 18 milyon / 50 bin = 360 gn = 1 yl metafizik boyutlu bu gne gre

28

Plton un yl hesab ile hesaplanrsa 1 yl olduu grlr. nsann dnyada yaratld zaman hakkndaki ihtilafl grlerin en uzak olann ele alrsak ; ( buna gre insann tarihine 3 milyon yl olmutur) 3 milyon yl / 50 bin yl (1gn) = 60 gn. Yani o boyuttaki zamana gre insan dnyada 60 gnden beri vardr. Eer o gnn 24 de birini bir saat, onunda 60 da birini bir dakika olarak kabul edersek bu hesaplamalara gre Resulullahn (s.v.s) dnyada yaayp, irtihal ettiine 41 dakika olmu olur. Yine dnya hesaplarna gre 70 yl yaayan bir insan bu boyuttaki zaman hesabna gre 2 dakika yaam olur. Bu zaman zarfnda Kelime-i ahadet getirebilene ne mutlu. << Dnya benimdir, en byk benim baka byk yok>> diyene de yazklar olsun. te zamann ok ok klmesi. Yl fikrini, elektronun ekirdek etrafnda ki bir saniyede binlerce defa dnmesine indirger de, her bir tur dn atomun bir yl kabul edersek, insann mrn de bu sene ile lersek, trilyonlarca sene yaayan insan kar karmza. Dnyann ve kainatn yaratl ise katrilyon st katrilyonlarla ifade edilen bir zaman kavramna ularz. te zamann ok ok bymesi uzamas. ster en kk, en ksa ekilde grnen hatta sfra yaklaan boyutundaki zamandan olsun, ister en byk en uzun ekli ile grlen, en byk stl kemiyetlerle ifade edilen boyutundaki zamandan olsun Allah (cc) ncedir ve sonradr. Yani Evveldir ve Ahirdir. Btn bu zamanlarn arasndaki sre bir andr. Allah, bilemediimiz, ama hepsini kendinin yaratt nice boyutlardaki zamanlardan, ve nice zaman boyutlarndan ncedir Evveldir, sonradr Ahirdir.

28

EZ-ZAHR ZAHR: Ak olan, aikar olan, alglanan demektir. Fizik varlklarn ak ve aikar oluu, duyu organlar ile ( gz, kulak v.s ile ) alglanmas sonucudur. Ama Allah duyu organlar ile alglamak mmkn deildir. Ne duyu organlarmzn gc buna msaittir, ne de Allah zat itibar ile duyu organlarnn snrna girecek mahiyettedir. O snrl olmayp, snrsz ve sonsuzdur. Arzi olmayp mutlaktr. Bu bakmdan duyum snrlarnn tesindedir. Nitekim Gzler Onu idrak etmez. O gzleri idrak eder. Ayeti kerimesinde bu husus ifade edilir. Allahn (cc) zahir oluu bu bakmdan duyu organlarmza gre olmayp aklmza ve kalbimize gredir. Allah aklmza Zahirdir, kalbimize Zahirdir. Aklmz akl yrterek, kalbimiz kalp mantmzla ve basiretimizle Allahn Zahir oluuna muttali olur, Allahn (cc) varlna vakf olur, varln kavrar. Mesela aac grrz, aata meyveyi, meyvede ekirdei grrz. ekirdekte gizli aac hissederiz. ekirdein aaca programl olduunu tecrbemizle ve duyu organlarmzla mahede ederek kavrarz. Ama ekirdei aaca programlayan, ekirdein aaca programlanma dzenini koyan; yine spermi ve yumurtay ve onlardaki genleri insana gre programlayan ve o programlama kanuniyetini koyan ilim, irade, kudreti akl yrterek buluruz. Dnyann kendi ekseni etrafnda dnerek merkez ka ve merkezcil kuvveti var edip dnyadaki varlklar ve atmosferini dengede tutan; dnyay gne etrafnda bolukta tutan, dnyay gne etrafnda dndrerek

28

merkezka kuvveti husule getirerek gnee dmesini engelleyip yrngesinde tutan cazibe kanunlarn yaratan, varan eden ilmi, iradeyi, kudreti aklmzla kavrarz. Canls ve cansz ile btn varl var eden ve onlarn varlklarn srdrme kanuniyetini koyan kudreti aklmzla kabulleniriz. buradan tededir. Ya bu kuvvet, kudrete tabiattr der, bu mkemmel oluu, gayesizlik, maksatszlk, hilik ifade eden kr bir noktaya saplarz; aklmz tesadfle, kr kuvvetle imha eder bitiririz. Bylece u ayeti kerimenin yergisine muhatap oluruz. Kendilerine kulaklar, gzler ve
kalpler vermitik. Fakat kulaklar, gzleri ve kalpleri kendilerine bir fayda salamad. 46/26 Bylece ya

tesadfe hamlederiz, Ya da bu kuvvetin yaratc mutlak bir kudret, bu ilmin her eye kaynak mutlak bir ilim, bu iradenin her eye yn veren mutlak bir irade olduunun uuruna ereriz ki, bu akl- selimin, kalb-i selimin ve ak bir basiretin ve kalp gznn iidir. u halde Allah (cc) zahirdir, ama duyumlarmza ve duyu organlarmza deil, aklmza ama selim aklmza, kalbimize ama mhrl olmayan selim kalbimize, basiretimize ama perdeli olmayan, ibret alan, ders karan, gerek sonuca ulaan basiretimize zahirdir. Allah (cc) Zahirdir. Zahir olan Allahn (cc) zat deildir. O zat ile batndr. Sfatlarnn, fiillerinin ve isimlerinin mahiyeti itibar ile de batndr. Ama ilim gibi, kudret gibi sfatlarnn tezahrleri ile, rahmet gibi, kerem gibi, ihsan gibi, ltuf gibi, dualara icabet gibi btn isimlerinin, bir ok kullara ve varlklara zaman zaman, bir ksm kullara devaml tecellileri ile ve btn varlklarda yansyan fiillerinin sonular ile Zahirdir. u halde zat ile sfatlarnn, isimlerinin, fiillerinin mahiyeti ile batn olan Allah (cc), sfatlarnn tezahrleri, isimlerinin tecellileri, fiillerinin varlkta yansmalar

28

ile Akl- selime, kalb-i selime, selim basirete Zahirdir. Mesela: her eyi kendi yapt, iradesinin, kendisi ile ilgili her eyi evreledii, her bakmdan kendi kontrol kendi elinde ve iradesinde olduu iddiasnda olan insann, btn varlnda Allahn (cc) ilmi, iradesi ve kudreti hakimdir. Yani insanda Allah (cc) Zahirdir. Kulun iradesinde de Allahn ilmi, iradesi, kudreti Zahirdir. Hele insann iradesinin hi rol olmad hayati sistem ve organlarnda ve onlarn faaliyet ve fonksiyonlarnda Allah iyice Zahirdir. Solunum sistemini ele alalm; btn canllarda olduu gibi insann solunum sisteminin ilemesinde insan iradesinin hemen hemen hi rol yoktur. En mkemmel ekilde dzenlenip, dizayn edilmi olan solunum sisteminin almas tamam ile beynimizin merkezinde otomatie balanmtr. Vcudun ihtiyacna gre nefes alp vermemizi otomatik olarak iletir bu merkezler. Solunum sistemi ile birbirine tamamen baml alan dolam sistemi yine insann iradesinin dnda otomatik alma zelliindedir. Yine bu sistemlerle birbirine baml alan boaltm, sindirim, sinir sistemleri tamam ile insan iradesinin dnda otomatik halde faaliyet gsterirler. unu hemen syleyelim, iyi ki bu hayati sistemler insan iradesine braklmamtr. Eer braklm olsa idi, insan her gn defalarca lrd.. Bunlarn yaratlnda zahir olan ilim, irade, kudret, bunlarn otomalize edilmesinde ve bu sistemlerin irademize braklma- masndaki hikmette de Zahir deimlidir? Evet, zahirdir. u halde Allah (cc) akl- selim, kalb-i selim iin aata, kayada zahir, toprakta zahir, bitkide, iekte zahir; uzayda, uzay cisimlerinde zahir, atomda,

28

elektronda, molekllerde zahir; hcrede zahir, canlda, canszda zahir, insanda zahirdir. Allah her zaman, her yerde ve her eyde zahirdir. EL-BATIN BATIN:<<Gizli olan, duyu organlar ile alglanamayan, zat ve mahiyeti itibari ile sfat, fiil, isimleri kavranamayan, tasavvur edilemeyen>> demektir. Yukarda izah ettiimiz llerde zahir olan Allah (cc), her bakmdan duyu organlarmzca; zat, sfat isim ve fiillerinin mahiyeti bakmndan da aklmzn snrlar stndedir. Onu alglamamz, kavramamz, tasavvur ve tahayyl etmemiz mmkn deildir. Mmkn deildir; nk gerek duyu organlarmz gerek aklmz snrldr. Ik sayesinde grmemizi salayan gzmz, btn klar grememektedir. Gzmzn grebildii klar prizmann veya spektroskopun tayfnda ortaya kan, dalga boyu 0,0004 mm ve 0,0007 mm olan krmz ile mor arasndaki yedi renkten oluan klardr. Dalga boyu daha kk ve daha byk mor tesi (ultraviole) ve kzl tesi (enfraruj) nlar gremeyen gzmz, cssesi ok kk olanlar (mikro alem), ok effaf olan, ok latif olan, ok hzl ve ok yava olan da gremez. Yani gzmz snrldr, grme olaymz tam mkemmel deildir, snrldr. Snrl olmas fiziki alanda grme olaynn tam olmas bakmndan gereklidir de. Yine iitme organmz frekans 20 ila 20.000 arasndaki sesleri iitir. Bu frekanslarn altn ve stn iitmez. O da snrldr. Dier duyu organlar da ayn ekilde snrldr. Mesela trilyonlarca hava atomu derimize dokunduu halde farknda bile deiliz.

28

Bu fizik alanda bile snrl olan duyu organlar ile fizik ller, prensipler, kanunlarn, tamam ile dnda ve stne olan Allah (cc) alglamak ne mmkn. te bu alglanamazl bakmndan Allah (cc) Batndr. te yandan zatnn; mahiyeti bakmndan sfat, fiile ve isimlerinin de aklla kavranmas mmkn deildir. Zira akl da snrldr. Her ne kadar akl duyumlardan te, ok daha latif eyleri kavrama kabiliyetinde ise de belli llerde duyu organlarmzn snrlamasna tabidir. Mesela anadan doma kr olan kimseye yeil, krmz gibi renk kavramn, gereine uygun olarak veremezsin. Akl, grme zrly bu renk kavramna tayamaz. Yine gze hitap eden ekil kavramn da vermezsin. Sara ses, sz kavramn da veremezsin. Akl bu hususta gsz kalr. O halde fizik alanda bile ou kez acze den snrl aklla Allah (cc) kavramak ne mmkn. Allah (cc) bu bakmdan da Batndr. u halde Allahn (cc) zatn; mahiyeti bakmndan sfat, fiil ve isimlerini kavramaya almayalm. abamz bo olur. Bize den yukarda izah ettiimiz zahir olan yanlarna younlaalm. Allaha (cc) yle yaknlamaya alalm. Hamdle, zikirle, krle, tesbih ile, tahlil ile, dua ve ibadetle kalp gzmz alr da, Allah (cc) kavramada deil de hissetmede duymada ileri merhalelere ulaabiliriz inaallah. Evliyaullahn izinde ilahi tecellilere mahzar olurda mkaefe ve mahede ile daha ileri boyutlarda hisseder, duyar, yaar, Onda fani olur, Onda baki oluruz inallah. O zaman zahir isminin boyutu daha alr daha byr, Batn isminin boyutu daha derinleir.

28

EL-VL VL:<<Yaratt kainata hakim olan, olup biten her varlk ve olay yaratp, yneten >> demektir. Allah (cc), aklmza durgunluk veren, muhayyilemizi acze drp, basiretimizde hayret ve hayranlk uyandran bu varlk ve olu alemini canls ve cansz ile, uurlusu ve uursuzu ile maddesi ve enerjisi ile mikrosundan makrosuna kadar kendi yaratc kudreti ile yaratmtr. Her an yaratmaya devam etmekte olup onlar btn ayrntlar ve en ince teferruatlar ile idare etmektedir. Dolays ile Allah yaratmay tamamlayp bitirmi deildir. Her an << Kn feyekn= ol der ve olur>> srr devam etmektedir. Nitekim O her an buyurulmaktadr. Bir yaratma halindedir55/29 taraftan, sresini tamamlayan yaratklarn varlna son verirken (mesela beyaz cceler, patlayan sper novalar gibi astronomik olaylarla) veya canllar ldrerek bu varlk alemindeki varlklarn bitirirken dier taraftan patlatt sper novalardan yeni yldzlar ve yldz sistemleri olutururken, dier yandan len canllarn yerine yeni canllar var ederek yaratma ilemini her an srdrmektedir. Dirilten, ldren, aziz ve zelil eden, ykselten alaltan, zengin eden fakir klan, ltufta ihsanda bulunan, himaye eden, maddeye ve ruha hkmeden, Rahmet ve bereket veren, Adli ile her eyi dengeleyen, Vedud ismi ile sevip sevdiren, en gizli srlardan haberdar olup, en ince ayrntlar bilen ve ilem yapan, dualara icabet eden, gnahlar affeden, en doru yolu gsteren Allah (cc) fiziki, astronomik, biyolojik,

28

fizyolojik, jeolojik elhasl btn ilimlerin ilgili olduu alanlarda her an tasarrufta bulunmakta, idare etmekte, kontrol etmektedir. Nitekim ayette Allah
gkten yere kadar her ii dzenleyip ynetir.32/5

Buyurmak sureti ile bu husus ifade edilmektedir. Allah (cc) bu varlk ve olu aleminin tek hakimi, mutlak yneticisidir. O, hadis-i erifte bildirilen 99, Kuran da geen 130 ksr ismi ile beklide bizlere bildirilmemi sonsuzca isimleri ile tecelli ederek var ettii alemi, yine her an tecellilerle ynetmekte, dzenlemekte, ynlendirmektedir. Mbdi, Bedi isimleri ile balatt varlk ve olu aleminde, Halik, Bari, Musavvir isimlerinin tecellisi ile yaratmay srdrmektedir. Hafiz ismi ile koruduu varlk kanuniyetini, Rakib ismi ile kontrol edip, Kayyum isminin tecellisi ile devam ettirmektedir. yarattklarnn her trl ihtiyalarn Latif, Razzak, Mukit, Rahim, Kerim, ekur Gibi isimleri ile karlamaa, onlarn varlklarn srdrmelerini salayacak ortam oluturmaa her an devam etmektedir. Hasib, Muhsi, Adl isimleri ile gerek fizik alandaki dengeleri matematiksel dsturlarla, gerek sosyal, psikolojik alandaki ruhsal dengeleri ayakta tutmaa devam etmektedir. Bunlar sadece birka rnek. u halde ksaca Allah (cc) kainat, fiili sfatlarnn tezahr ve isimlerinin tecellisi ile her an yaratmaa, onlarn maddi, manevi, ruhi ihtiyalarn karlamaa ve onlar ynetmee devam etmektedir. Bu ismi erifi vird edinenler, kendini Allahn iradesine terk etmenin huzur, rahatlk, ve emniyetini hissederler. Ruh salklar dzenli olur. leri hayrla biter. Bu ismi erifle ilgili bir ayeti kerime mevcuttur.

29

 Allah bir topluma ktlk diledi mi, artk onun iin geri ekilme diye bir ey yoktur. Onlarn Allahtan baka var edip yneteni de yoktur. 13/11

EL-MTEL MTEL:<< Kendisi hakknda, yaratlmlarn akl ve idraklerinin mmkn grd her eyden, kavrayabildii her hal ve tavrdan ok stn ve her eksiklikten mnezzeh ve uzak olan zat >> demektir. Allah zat bakmndan, ilmi bakmndan, kudreti, iradesi bakmndan, her trl sfat, fiil ve isimleri bakmndan ok ycedir, en stndr. Bu hususlarda bizim aklmza, muhayyilemize, zihnimize ne gelse Allah (cc) o deildir. Bizim tasavvurumuzda var olanlar Allahtan hep aa olan, Onun yarattklar ile ilgili kavramlardr. nsan zihninde oluan kavramlar, duyu organlarnn zihne aksettirdii, varlk yansmalardr. Biz insanlar dncelerimizi, muhayyilemizi, tasavvuru muzu hep bu kavramlarla ekillendiririz. Bu bakmdan da hakknda zihnimizde bir kavram olmayan varlklar, zihnimizdeki kavramlarn kendimize uygun denlerinin terkibi ile ekillendiririz muhayyilemizde. Tabii varlklarn en mkemmeli insan olduu ve zihnimizdeki kavramlarn en stn ona ait olduu iin insanlara ait en stn zelliklerin kavramlarn birletirerek insan tesi varlklar tahayyl etmeye alrz. Melekleri, cinleri v.s yle tasavvur ettiimiz gibi. Bu bakmdan insan antropomorf dnceli bir varlktr. nsan, insanst, fizik tesini insanlatrarak tahayyl eder. te gerek tarih boyu, gerek gnmzde insanlar kendi balarna dndkleri zaman tanrlar hep insan eklinde tasavvur etmilerdir. Bu bakmdan ilahi dinler inananlarna gerek mcerret Allah dncesini

29

sunmu, en azndan Allahn (cc) kavranamazln, tasavvurlarmzdan yce ve mteali oluunu sergilemitir. Sfatlar ve isimleri vastas ile Allah (cc) kavramaa deil de hissetmeye ynlendirmitir bizi. te bu bakmdan Allah (cc)bizim tasavvurumuzdan, muhayyilemizden de ok ycedir, mnezzehtir. Hadis-i erifte buyrulduu gibi <<Yce Allah, her aklna gelenden bakasdr>> Allah, tasavvurlar stdr. imdi Allahn (cc) Mteal oluunu ayetlerin asli metinlerindeki veciz ve teshir edici ifadeleri ile grelim. Bu ayetlerde grlen Allaha (cc) fiiller, Ondan bakas tarafndan gerekletirilemez olduu iin, o zellikler bakalarnda olmayaca iin Allah ycedir, esizdir. 1Allah (cc) gkleri ve yeri yaratmada esizdir, benzersizdir, ycedir. ( Allah ) gkleri ve yeri hak ile
yaratt. O kotuklar ortaklardan ok ycedir.16/3

Yaratma iinde tekdir. Ondan baka gerek yaratc yoktur. Allah onlarn kotuklar ortaklardan ycedir. 2Cinler gibi alglanamaz mcerret, alglanamaz olduklar iin bazlarnca tanr saylan varlklar da O yaratmtr. Bazlarnn onlara tapacak kadar kldkleri bu varlklar yaratma ii de Allahn yce oluundandr. O yle bir ycedir ki ne e, ne ocuk, ne reme, ne oalma gibi vahdaniyete ve vahdaniyetin yceliine helal getiren kesretin aczinden, zaafndan mnezzehtir. Cinleri Allaha ortak kotular. Oysa ki
onlar da Allah yaratmtr. Bilgisizce Ona oullar ve kzlar yaktrdlar. Haa! O, onlarn ileri srdkleri vasflardan uzak ve ycedir. 6/100 Hakikat u ki, Rabbimizin an ok ycedir. O ne e, ne de ocuk edinmitir. 72/3

3Allah bir yaratcdr ki, yarattklarnn kendi yarat llarna hi mdahaleleri yoktur. Rabbin dilediini

29

Yaratr ve seer. Onlarn seim hakk yoktur. Allah onlarn ortak komalarndan ycedir. 28/68

4-nsanlarn ou Allah (cc) hakk ile tanyamadlar. Zira O ok ycedir, ok stndr. Gkleri kat gibi drmek eklinde, yaplamayacak her eyi yapamaya kadir olandr. Onlar Allah hakkyla bilemediler.
Kyamet gn btn yeryz Onun tasarrufundadr. Gkler Onun kudreti ile drlm olacaktr. O, mrik lerin kotuklar ortaklardan ycedir. 39/67

5O yle bir ycedir ki bilmedii hibir ey yoktur. nsanlarn bilgisizliklerinden dolay Ona kotuklar ortaklardan ok ycedir. O, mriklerin ortak
kotuklar eylerden ok yce ve mnezzehtir. Onlar Allah brakp kendilerine ne zarar ne fayda verebilecek eylere tapyorlar ve: Bunlar, Allah katnda bizim efaatlarmzdr, diyorlar. De ki: <<Siz Allaha gklerde ve yerde bilemeyecei bir ey mi haber veriyorsunuz? Haa! O, onlarn ortak komalarndan uzak ve ycedir.>>

6O yle bir ycedir ki, var olan her ey Onu tespih eder, Onu tenzih eder. Onun yceliini her an hayranlk duygular ile hamd ederek itiraf eder.
Allah onlarn syledikleri eylerden mnezzehtir. Son derece ycedir ve uludur. Yedi gk, yer ve bunlarda bulunan herkes Onu tespih eder 17/43-44

7O yle bir ycedir ki, hibir eyi bouna yaratmamtr. O mutlak hakimdir, tektir. Mutlak hakim ve
hak olan Allah ok ycedir. Baka tanr yoktur. O, yce arn sahibidir. 23/116

8O yle bir ycedir ki hibir kimsenin, kendinden baka hibir eyin yapamayacan yaparak yaratr. Rzklandrr, ldrr, diriltir. Allah sizi yaratm,
sonra rzklandrmtr. Sonra O hayatnz sona erdirecek daha sonra sizi tekrar diriltecektir. Peki sizin Allaha e tuttuunuz iinde bunlardan birini

29

yapabilecek var m? Allah onlarn ortak kotuklarn dan mutlak ycedir. 30/40 O, grneni de grnmeyeni de bilir; ok byktr, ycedir.13/9

ELBERR BERR:<<Yarattklarna ihsan, Ltfu, keremi snrsz derecede bol olan, onlara sonsuz msamaha gsteren>> demektir. Berr isminin kendisinden tredii ve insanlar iin <<iman, ibadet ve ihsanda en st izgide bulunmak>> manasn ifade eden <<Berr>> kelimesi Kuranda insanlar iin u ekiller de tarif edilmitir.
yilik, yzlerinizi dou ve batya evirmeniz deildir. Asl iyilik, o kimsenin yaptdr ki, Allaha, ahiret gnne, meleklere, kitaplara, peygamberlere inanr. Yaknlara, yetimlere, yoksullara, yolda kalmlara, dilenenlere ve klelere sevdii maldan harcar, namaz klar, zekat verir. Antlama yapt zaman szlerini yerine getirir. Sknt, hastalk ve sava zamanlarn da sabreder. te doru olanlar bu vasflar tayanlardr.Muttakiler ancak onlardr.2/177

Ayette grld gibi insanlar iin << Birr >> 1 man ve ibadette tam ve mkemmel olmay 2 Hem cann yongas saylan maldan, hem de en ok sevilen ksmndan insanlara ihsanda bulunmay 3 Antlama yaptn veya vaad ettiin zaman ona sadakatte bulunmay 4 sabretmeyi fade etmektedir. Sevdiiniz eyden (Allah yolunda) Yine harcamadka Birr (iyi) ye eremezsiniz.3/92 Ayeti kerimesi bu defa sadece, infak etmek, Allah (cc) rzas iin harcamak, insanlara ihsan etmek manasnda kullanlmtr. u halde birr kelimesinin arlkl manas ihsan, ikram, infaktr. Hem de malnn en ok sevdii

29

ksmndan vererek fedakarlk ve feragat duygularn en st izgiye ekmek manasn ifade eder. te kelimenin kknn bu manalarna gre Allahn (cc) Berr ismi ncelikle yarattklarna ihsan etmesini, kullarna ettii vadini mutlaka yerine getirmesini, onun aksine davranmamasn ve sabrl olmasn ifade eder. Tabii yukarda birinci kta ifade edilen iman ve ibadet kullara has bir manadr. Allahn (cc) isimlerinden biri de Sabur olduu ve
(Rabbim) sen verdiin sznden, vaadinden caymaz, onu mutlaka yerine getirirsin. Ayetinde belirtildii gibi

nc ve drdnc maddelerdeki manalar Allahn (cc) Berr ismine bir k tutarak, vadine sadakat ve sabrl olmay bu ismin manas ierisinde mtalaa edilmesini gerekli klar. Yine Berr isminin en byk ve ana manas; Allahn (cc) yarattklarna bol bol, snrsz derecede ihsanda bulunmas, ltfetmesi, ikram etmesidir. Allah (cc) kullarna hibir karlk beklemeden bu dnya hayatnda, hibir fark gzetmeden ihsan eder. Birrin ifade ettii ihsan <<en ileri derecede yaplan ihsan>> ifade eder. te Berr olan Allah (cc) kullarna daha dorusu btn yaratt mahlukata ihsan eder. Bceine, arsna, bitkisine, aacna, kurduna, kuuna, insanna, cinine hasl btn yarattna, dnya hayatnn btn gereklerini, onlar farknda olmasa da ihsan eder. te yandan bilhassa insanlar olmak zere btn mahlukatna msamaha gsterir. Dnya hayat ile ilgili msamahay btn yarattklarna gsterirken, ahiret ile ilgili msamahay sadece inanan, mmin kullarna gsterir. Mesela: yilik eden bir kuluna hemen annda on misli sevap ihsan eder. Bunlardan iyilik etmeye ihlasla ve samimiyetle niyetlenip de eitli sebeplerle

29

gerekletiremeyenlere hemen mukabil bir sevap verir. Ktlk edenleri hemen cezalandrmaz, tvbe etmesine frsat tanr. Tvbe etmezse adli gerei bire bir gnah verir. Ktlk yapmaya karar veren kimse her ne sebeple olursa olsun gerekletiremedike gnah vermez. Ktlk yapanlardan kul hakk ve irk dndakilerden, Ltf ile dilediini affeder cezalandrmaz. te btn bunlar Allahn (cc) ihsannn yannda msamahasnn da snrszln gsterir. Bu ism-i erifi vird edinenler gnahlardan korunur, kaza belalardan muhafaza edilir. Kt alkanlklardan kurtarlr. Bu isimle ilgili Kuran da bir ayet vardr.
1 Gerekten biz, bundan nce Ona yalvaryorduk. nk iyilik eden esirgeyen ancak Odur.52/28

29

ET-TEVVAB TEVVAB : Kullarn tvbe etmeye sevk edip, onlara tvbe etmeyi nasip eden, tvbe etmeleri iin imkanlar ve frsatlar salayan, yaratan, tvbeleri kabul buyuran. nsan iyiye ve ktye meyyal, iyilik kadar ktlk ilemeye msait yaratlmtr. Madem ki, dnya imtihan dnyasdr ve madem ki insan kullukta kemale ermek zere yaratlmtr; o halde insann bu ift kutuplu eksenin sfr noktasnda, her iki tarafa meyilli halde yaratlmas gerekli idi. nsan, niyetleri ile, ileri ile, fiilleri ile, dnceleri ile, yaay ve davranlar ile artda en stnlk ifade eden kemal ile, ekside en aalk ifade eden zeval arasnda derecelenen bir yer igal eder. Bu bakmdan insan kendi iradesi ile hem hep iyilik yaparak stn insan, kamil insan mertebesine ilerleyebilme, hem hep ktlk yaparak aa insan seviyesine ynlenme, hem bu iki u arasnda derecelenen yerlerden bir yerde bulunma, hem de sfr noktas evresinde hem iyiye hem ktye gidip, gelebilme zelliinde yaratlmtr. Tvbe asndan baktmz zaman insan, menfi istikamette giderken tamam ile dn yapp mspete doru ynelerek kemal yoluna girebilir. te yandan menfi ile mspet arasnda gidip, gelen kii menfiden vazgeerek hep mspete ynelebilir. Bu iki oluumun tersi de olabilir. Ama bu tvbenin konusu dndadr. te bu ekilde mspete ynelme olaynn, insann grnenden ok grnmeyen, i aleminden, kalbinden kaynaklanan yanlar, i boyutlar vardr. te tvbe

29

kalpte, i boyutta meydana gelen bir takm sbjektif oluumlardr. Bunlar da kiinin; 1 Yaptklarnn ktln kavrayp hissetmesi 2Yapt olumsuzluklardan samimi pimanlk duymas 3 Olumsuzluklardan vazgeip bir daha yapmamaa karar vermesidir. te tvbe insann i aleminde kt duygularndan kt istek ve arzularndan kurtularak yerine iyilerin ve iyilik duygularnn imlenip yeermesi oluumunun addr. Bundan sonra davranlarn dzeltip iyi hareket ve fiillerde bulunmay iar edinmesi tvbenin d boyutu olarak, drdnc bir gereidir. u halde tvbe: nsann menfiyi silip, mspeti zne nak nak ileme abasdr. Geici, basit, neticesi bo istek ve arzularn esaretinden kurtulup, sonsuz zevklere, stn duygulara, sonsuz ve usuz boyutlu derin hallerin hrriyetine doru ilk adm attr tvbe. Tvbe hrs tevekklde, tama kanatta, ihtiras rzada, kini merhamette, nefreti muhabbette, ifrat ve tefriti msamahada, bencillii dierkamlkta, dmanl dostlukta bitirme uuruna erimenin ilk basamadr. Tvbe kulu eytann hakimiyetinden, nefsin esaretinden kurtarp, Allaha (cc) teslimiyetle yaknlama idrakine ilk adm attr. Elhasl tvbe kiinin menfiye esaretten, mspette hrriyete ynelmesidir. Tvbeyi ayetlerin nda yle bir maddelersek daha iyi kavrarz sanrm. 1 Tvbede pimanlk duygular ve samimiyet esastr. Ey iman edenler! Samimi bir pimanlk
duygusu ile Allaha dnn. 66/8

29

2 Allahn (cc) ncelikle kabul edecei tvbe; bilmeden yaplan ktln hemen ardndan yaplan tvbedir. Allahn kabul edecei tvbe, ancak
bilmeden ktlk edip te sonra tez elden tvbe edenlerin tvbesidir. te Allah bunlarn tvbesini kabul eder.4/17

3 Ktlkleri yapp yapp ta lm gelip atnca, gzlerinin nne ahiret halleri gelmeye balayan kimsenin yapaca tvbe kabul edilmez. Yoksa
ktlkleri yapp yapp ta ilerinden birine lm gelip atnca << ben imdi tvbe ettim >> diyenler ile kafir olarak lenlerin tvbesi kabul edilecek deildir. 4/18

4 Cehennemin en alt katna layk olan, asla yardmc da bulamayacak olan mnafklardan a) Samimiyetle piman olarak tvbe edip, b) hallerini dzeltenler, c) Bundan sonra da ibadetlerini sade Allah (cc) iin yapanlar mminlerle ayn haklara sahip olurlar. phe yok ki mnafklar cehennemim en alt
katndadrlar. Artk onlara asla bir yardmc bulamazsn. Ancak tvbe edip hallerini dzelten, Allaha smsk sarlp dinlerini yalnz Onun iin yapanlar bakadr. te bunlar mminlerle beraberdir. 4/145-146

5 Mminlerden de kim bilmeden bir ktlk yapar, sonra ardndan tvbe edip te kendisini slah ederse onu Allah (cc) balar, nk Allah (cc) merhamet etmeyi kendine yazmtr. Ayetlerimize
inananlar sana geldiinde onlara de ki: Selam size! Rabbiniz merhamet etmeyi kendine yazd. Gerek u ki: Sizden kim bilmeyerek bir ktlk yapar, sonra ardndan tvbe eder de kendini slah ederse, bilsin ki Allah ok balayan, ok merhamet edendir.6/54

Dier ayetler 7/153 16/119 20/82 6 Allaha (cc) irk koan, haksz yere adam ldren ve zina edenler nce tvbe etmeli, sonra iman

29

etmeli, sonra Salih amel ilemelidir. Ve onlar ki, Allah ile beraber baka bir tanrya yalvarmazlar, Allahn haram kld cana haksz yere kymazlar ve zina etmezler. Bunlar yapanlar gnahnn cezasn bulur. Kyamet gn azab kat kat artrlr. Ve onda alaltlm olarak devaml kalr. Ancak tvbe edip ve iman edip iyi davranta bulunanlar bakadr. Allah onlarn ktlklerini iyiliklere evirir. Allah Gafurdur, Rahimdir.25/68-69-70 7 Gnahtan sonra tvbe etmemek zulmn kendisidir. mandan sonra fasklk ne kt bir
isimdir. Kim de tvbe etmezse ite onlar zalimlerin kendisidir.49/11

8 Btn bunarln yannda Allah (cc) diledii kullarnn tvbesini kabul eder. Sonra Allah bunun
ardndan yine dilediinin tvbesini kabul eder. Zira Allah balayan esirgeyendir.9/27 9 - Allah (cc) tvbe edenleri sever. Muhakkak Allah ok ok tvbe edenleri ve temizlenenleri sever. 2/222

Gnahlardan arnmak iin Allaha (cc) ynelmeyi iki ana kelime ile ifade eder Kuran. Biri tvbe biri istifardr. Bunlar ayn ey gibi grnse de aralarnda farklar vardr. yle ki; Tvbe; Ktlkten pimanlk duyulup, ondan vaz gemeye ve bir daha ilememee karar vermek manas ifade ederken; stifar tevbe duygular ile Allahtan (cc) balanmay dilemektir. u halde tevbe kktr, temeldir, istifar gvdedir, dallardr. Tevbe kalpte duygularn pozitiflemesi, mspetlemesi iken istifar bu duygularn Allahtan (cc) talep haline, dua haline dnmesidir. Tevbe tamam ile sbjektif bir hal iken, istifar bu halin sze ve fiile dnmesidir.

30

u halde biz tevbeyi kendimizde bir hal haline getirip; istifar darlkta bollukta, sktnda refahta, nimette musibette, kolaylkta zorlukta, kibirde, ucupta, hasedde, kinde, nefrette, ibadette, taatta bilhassa kzgnlkta elhasl her menfi ve mspet oluumda dilimizin ablonu haline getirmeliyiz. Tevvab ismi Kuran da bir tanesi hakim dierlerinin tamam Rahim ismi ile birlikte olmak zere 11 yerde gemektedir. Buna gre Allah (cc) kullarna merhametinden dolay tevbe nasip eder, merhametinden dolay tevbe artlar ve imkanlar yaratr. Rahmetinden dolay kullarnn tevbe duygularna icabet eder, onlar mspete ynlendirir. Bu ismi erifi vird edinenler de kt huy, kt ahlaktan eser kalmaz. Ktye temayl yok olur. Kt alkanlklar silinir. Hep mspete ynlendirilir. Ayeti kerimeler:
1Adem Rabbinden bir takm ilhamlar ald ve derhal tevbe etti. nk Allah tevbeleri kabul eden ve Rahimdir.2/37 2Bylece Allah tvbenizi kabul etmi olur nk acyp tevbeleri kabul eden odur.2/54 3Tevbemizi kabul et. Zira tevbeleri ok kabul edensin Rahimsin.2/128 4Onlarn tvbelerini kabul ederim. Ben Tevvabm ve Rahimim.2/160 5Allah Tevvab tr ve Rahimdir. 4/16 6Allah Tevvab ve Rahim bulurlard.4/64 7 Allahn tevbeyi ok kabul eden ve pek esirgeyen olduunu bilmezler mi?9/104 8 nk Allah tevbeyi ok kabul eden ve pek esirgeyendir.9/118 9 Allahn tevbeleri ok ok kabul eden ve hkm ve hikmet sahibi olmasdr. 24/10

30

10Allahtan korkun phesiz Allah tevbeleri ok ok kabul eden Rahimdir.49/12 11Ondan ( Allahtan) af dile nk O tevbeleri ok ok kabul edendir. 110/3

ELMNTAKM MNTAKM: Su ileyenin cezasn hakk ile veren; bakalarna hakszlk edenlere layk olduklar cezay veren; hi kimsenin yapt ktl yanna brakmayan, mazlumun intikamn zalimden alan. Kendine ve resullerine asi olup savaanlarn gerek bu dnyada gerek ahirette hakkndan gelen demektir. Gerek Allaha (cc) ve Resulne isyan eden, kar kan, gerek insanlara ktlk yapmay alkanlk haline getirip, zulm karakterletiren, gerek kendi nefsinin menfi isteklerini ve olumsuz temayllerini hayatnn ablonu haline getiren kimseler, her kim olursa olsunlar, inanlar her ne olursa olsun, gerek bu dnyada, gerek ahirette, Allah (cc) tarafndan mutlaka cezalandrlrlar. Yaptklarnn karln grrler. Nitekim Allah (cc) ayetlerde yle buyurur:
Yoksa ktlkleri yapanlar bizden kaabileceklerini mi sandlar? Ne kadar kt hkm veriyorlar! 29/4 Bunun iin yaptklar ktlklerin vebali onlar yakalad. Bunlardan da zulmedenlerin iledikleri ktlkler, balarna gelecektir. Bu hususta Allah aciz brakamazlar. 39/51

1nsanlarn Allaha (cc) Resulne iman etmeyen ama inananlara karmayp onlara mdahale etmeyen kimseler inanszlklarnn karln ahirette grrler. 2nanmadklar gibi insanlarn imann hazmedemeyen, onlar aalayan, onlarla mcadele eden ve zulmeden kimseler gerek ahirette, gerek dnyada mutlaka Allahn (cc) Mntakim ismine

30

muhatap olurlar da karln grrler. Bu dnyada maddi-manevi, fiziki-psikolojik, sosyal-hukuki, ekonomik-ailevi veya bir baka grnmle mutlaka zarar grrler. Ama grdkleri zararn Mntakim isminin tecellisi ile olduunu bilmezler, bilemezler. Zararn kaynan kendilerine gre aratrr, yorumlar dururlar. Bunlarn ahretteki cezalar ebedidir. 3 nsanlardan iman edip, cehaletleri, bilgisizlikleri nedeni ile zaman zaman Allaha (cc) kar su olan fiilleri ileyenler, eer samimiyetle tevbe ederlerse, umulur ki Allahn (cc) affna mahzar olurlar. Bunlardan affedilmeyen veya tevbe etmeyenler ktlklerinin karln birebir olmak zere mutlaka ahirette grrler. Ama inandklar halde iledikleri ktlkler kul hakkn ilgilendiriyorsa, bunlar kullardan ya helallik diler, onlar tarafndan affedilirler, dolays ile Allah (cc) tarafndan da affedilirler; ya da helallik dilemez beklide hakszla devam ederler ki, bunlara, bu dnyada hakszlklarnn bedeli Allahn (cc) Mntakim ismi ile detilir. Ahirette sular kadar ceza grrler. 4 te yandan insann iman ne olursa olsun, kulluk llerine riayeti nasl olursa olsun, anne babaya Salih kimselere, saf temiz, ehli takva ve ehli hal ve kimseye zara vermeyen ama ou kez faydas dokunan kimselere hakszlk, zulm hatta saygszlk ve edep d davranlarla muamele edenler bu davranlarnn karln mutlaka Allahn (cc) Mntakim isminin tecellisi ile bu dnyada grrler. Nitekim hayatta hor grenin horlandn, knayann knandn, zulm edenin zulme uradn, alatann aladn, zarar verenin zarara uradn grr dururuz hep. nsan kendi yaptn grmez hatta

30

unutur da, kendi bana gelenden szlanr durur. Biraz dnse grr ki, Mntakim isminin tecellisine muhataptr. Ancak unu iyi bilmek gerekir ki, Allahn (cc) intikam, kullarn zaafnn, aczinin ifadesi olan kin gibi, kzgnlk gibi, garaz gibi, nefret gibi tamamen menfi duygularn tatmin gayesi ile alnan intikam cinsinden olmayp, yaratklar arasnda en ince teferruata, en hassas dengelere kadar ilahi adaletin gereklemesidir. u halde Allahn (cc) intikam, ltfnn, merhametinin, ihsannn tecellisine paralel, hak edenin, hak etmesinde srar sonucu adaletinin, sulu, gnahkar kullarnda dnya ve ahiret platformunda tecelli etmesidir. Allahn (cc) intikamnn dnyada tecellisi, ou zaman adaletinin olduu gibi bazen de mminler iin ltfnn ve ihsannn gerei olabilir. Zira dnen, aratran bir kul ou zaman Mntakim isminin tecellisi olan musibetlerin nedeni zerinde zihnen younlar, maddi ve manevi nedenleri sorgular, ou kez bulank bile olsa hikmetler grr. Bunlar zerinde younlaa younlaa, baka manevi egzersizler yannda tevbe eder, istifar eder, af diler; bakarsn ki gr basirete, akl, akl selime hissi, kalbi selime, nefsi, levvame, mlhime, mutmaine gibi nefsin st derecelerine doru ayaklanr da insan yaratlnn gayesi olan kullukta kemal (olgunluk) yolunda merhaleler kat etmee balar. Madem ki Allahn (cc) intikamnn ahirette tecellisi adlinden, dnyada tecellisi de ou kez adlinden, bazen de mminler iin lutfundandr; O halde ayamzn srmesinden tutun da, dmemize veya baka ekilde canmzn yanmasna kadar karlatmz her zorluun, her

30

musibetin arka plannda Allahn (cc) Mntakim isminin izlerini arayarak tevbe etmek, istifar etmek iarmz olmal ki, ltfundan nasiplenip kemale doru mesafe alalm. Tevbeyi, istifar dilimizde ve kalbimizde hep canl tutarsak, bilhassa yaadmz sosyal ve psikolojik hayat tablomuzu, ekonomik oluum izelgemizi basiretle, akl selimle analiz edip zmlediimiz zaman adle elik eden bu ltuflar, bu hikmetleri ayan beyan grrz. Allahn (cc) Mntakim ismi, insanlarn iman, ibadet, ahlak, hukuk gibi psikolojik ve sosyal kanunlara uymalarn gerekli klar. Bunlara uymayanlar karln grrler. Tpk Allahn (cc) varla koyduu tabii kanunlara uymak mecburiyetinde olduumuz gibi. Bunlardan mesela; yer ekimi kanununa uymayp, kendini bolua brakan; suyun kaynama derecesine aldr etmeyip kaynar suya giren, elektrik akmn ciddiye almayp yksek gerilim hattna dokunan.. ve daha bunlar gibi nice tabii kanunlara uymayan derhal, annda Mntakim ismine muhatap olarak cezasn bulur. Allahn (cc) ltuf, ihsan, rahmet gibi her yan tutmu barajlarn ap, Gafur, Gaffar, Tevvab, Afuv isimlerinin hayat evreleyen, kuatan szgecinden geip Mntakim ismine muhatap olabilenlere pes. Ben de bu ismi erife hep muhatap olduum iin bana da pes dorusu. Bu ismi erifi Allah (cc) zikir maksad ile dier isimlerle vird edinen kimse zulme uramaz, ktlk dnenlerin ktlklerinden uzak kalr. Mslman toplumlara zulmeden, dier toplum ve devletler

30

aleyhine, elinden hibir ey gelmeyen fertlerin bu ismi oka okumalar uygun olur. Kuranda Muntekim ismi, isim sigas ile tekil olarak hi gemez. Sade yerde oul ekli ile geer. Baka sigalarda ise dokuz yerde geer. Toplam on iki yerde geer. Bunlar da:
1Allahn ayetlerini inkar edenler iin iddetli bir azap vardr. Allah sulunun hakkndan gelen mutlak g sahibidir. 3/4 2Kim bu suu tekrar ilerse Allahta ondan karln alr, Allah daima galiptir, alandr.5/95 3Biz de ayetlerimizi yalanlamalar ve onlardan gafil kalmalar sebebiyle kendilerinden intikam aldk ve denizde boduk.7/136 4O halde, sakn Allahn Peygamberlerine verdii szden cayacan sanma, nk Allah azizdir, kimsenin yaptn yanna brakmaz. 14/47 5Eyke halk gerekten zalim idiler. Biz onlardan da intikam aldk. kisi de ak bir yol zerindedirler. 15/79 6Gnaha dalanlardan hakkyla intikam aldk.30/47 7Kendilerine Rablerinin ayetleri hatrlatldktan sonra ondan yz evirenden daha zalim kim olabilir! Muhakkak ki biz gnahkarlara, layk olduklar cezay veririz. 32/22 8Allah kime hidayet ederse, artk onu saptracak yoktur. Allah mutlak g sahibi ve intikam alc deimlidir? 39/37 9Biz de onlardan intikam aldk. Bak yalanlayanlarn sonu nasl oldu? 43/25 10Biz seni onlardan alp gtrsek de yine onlardan intikam alrz. 43/41 11Bylece bize esef verdiler de onlardan intikam aldk ve onlar topluca boduk. 43/55

30

12fakat biz byk bir kuvvetle yakalayacamz gn, kesinlikle intikammz alrz.44/16

ELAFVV Bu ismi erifin izahn daha nce Gaffar, Gafur ile mukayeseli olarak yapmak iin yerini deitirdiimizden oraya baklmas uygun olur.

ERRAF RAF: <<Yarattklarna efkat ve merhameti ile muamele eden, efkat ve merhameti tam ve mutlak olan>> demektir. Allah (cc) yaratt btn mahlukata, zellikle bitkisi, hayvan, insan ile btn canllara efkatle davranr, efkat ve merhametle tecelli eder. Canllar bu alemde varlk alanna karan Allah (cc), onlarn hayatiyetlerini belirli bir zaman dilimi ierisinde srdrebilmeleri iin, gerekli olan, biyolojik, fizyolojik, ekonomik, psikolojik ve sosyolojik btn ihtiyalarn yaratp onlara ihsan etmitir. Yaratmaa ve ihsan etmeye devam etmektedir. Dert ile devasn birlikte yaratmtr, her trl sknt ile aresini birlikte var etmitir. Her trl zorluun yan banda kolayl var klmtr. Bu deva, bu are, bu kolaylk Onun refetinin yani efkatinin belirtisidir. Hatta mfessirlerin ounluunun ifadesi ile her glk ile iki kolaylk yaratmtr. Nitekim bu anlaya gre, inirah suresinde Bir gle bir kolaylk, ayn gle bir kolaylk daha vardr. Diye manalandrabileceimiz

30

ayette Allahn (cc) efkati bir gle iki kolaylk eklinde tecelli eder. Allah (cc) hep azap eden, hep gazap eden, hep cezalandran, hep yakan biri olarak tahayyl etmek ok yanltr. Nitekim Allah (cc) bize tantan ve varlklar zerinde tecellilerinin adlar olan Esma-i Hnsaya baktmz zaman, Rahmet ve efkat belirtisi olan isimleri nerede ise Esma-i Hnsann yarsna yaknn tekil eder. Mesela Rahman, Rahim, Selam, Mmin, Mheymin, Gaffar, Gafur, Tevvab, Afv, Vehhab, Razzak, Fettah, Bast, Rafi, Muiz, Adl, Latif, Halim, ekr, Hafiz, Mukit, Hasib, Kerim, Mcib, Vasi, Hakim, Vedud, Mecid, Vekil, Veliy, Hamid, Macid, Samed, Berr, Rauf, Muksit, Muni, Mani, Nafi, Nur, Hadi, Raid, Sabur gibi Esma-i Hnsann hemen hemen yarsna yakn Allahn (cc) rahmet ve efkatini, ltfunu ihsann ifade ederler. Geri kalan, Semi, Basir, Alim, Habir, ehid, Hak, Kaviy, Melik, Aziz, Mtekebbir, Halik, Bari, Musavvir gibi isimlerinin ou kendi zatnn, sfat ve fiillerinin stnln niteleyen isimleridir. Doksan dokuz isimden, Hafd, Kabd, Mzil, Kahhar, Mntakim, Dar gibi says ancak alty bulan, ilk bakta azap ve gazap ifade ediyor gibi grlen isimleri de vardr. Mntakim ismi ou kez efkatinin ifadesidir. Aslnda bu isimler iyi bakldnda azap ve gazaptan ok, Allahn (cc) bunca varlk iinde dengeyi salamak iin tecelli eden adaletinin, daha dorusu Adl isminin birer sonucudur. Daha nce de zaman zaman deindiimiz gibi Allah (cc), su ileyerek cezaya layk olan ve srarla layk olamaya devam eden kullarna nce Halim ismi ile tecelli ederek mhlet verir, tevbe edip dnmeyerek srarlar halinde adlinin bir gerei

30

olarak bu alt isimden biri ile, hikmeti icab olarak tecelli eder. te yandan Allahn (cc) bu isimlerinin ifade ettii tecellilerinin hemen yannda mukabil tecellileri vardr. Allah (cc) mukabil isimlerinin tecellisi ile bu alt ismini dengeler. Hafd Rafi ile, Kabd Bast ile Mzilli Muiz ile, Kahhar Gaffar ile, Mntakimi Rauf ile Darr Nafi ile dengeler. Yani bu alt ismi ile adlinin gerei tecelli ederken, efkatinin gerei olarak mukabilleri ile tecelli etmeye hazr bulunur. Bu da Allahn (cc) kullarna efkatinin Esma-i hsnadaki gstergesidir. Kemal yoluna girmeyen, kullukta hata ve kusurlarla dolu davranlarda bulunan, isyan istikametini tercih eden kullarna Allah (cc) Gafur, Gaffar, Tevvab, Afv gibi affediciliinin drt deiik alternatifi ile efkatinin, merhametinin belirtisi olarak frsatlar tanr, imkanlar sunar. Hatasndan dneni affeder, gnahlarn hemen kapatr, rter veya tamam ile affedip siler. Ama gnah ileyip tevbe etmeyen kullarna adlinin bir gerei olarak bire bir ceza verirken, iyilik yapana bire on mkafat vaad eder. Allah (cc) ancak Rauf olarak, Rahim olarak nitelenebilir. te yandan << Allahn
Rahmetinden mit kesmeyin >>, << tevbe edin kabul edeyim >>, << Bana dua edin size icabet edeyim >>

diyen ve bunu slami bir slogan haline getiren Allah (cc) hi Rauf ve Rahim olmaz m? Yaratt kullarna ltfunu, ihsann, rahmetini, bereketini biz anlamasak da nisan yamurlar gibi yadran Allah (cc) hi onlara efkatli olmaz m? Zerreden kreye, atomdan galaksiye, her eyi emrine msahhar kld kuluna efkati olmaz m hi. Nitekim ayeti kerimede Rauf ismi, denizlerde yzen gemilerde dahil yer yzndekilerin tamamn insann emrine msahhar klmasnn sebebi gibi gsteriyor ayette;

30

Grmedin mi? Allah, yerdeki olanlar, emri uyarnca denizde yzen gemileri, sizin hizmetinize verdi. G de kendi izni olmadka yeryzne dmekten korur. nk Allah insanlara ok efkatli ve ok merhametlidir. 22/65

u halde Allah (cc) Rauf oluundandr ki yeryznde var olan btn varlklar, onlarla ilgili btn tabii, fiziki ve dier kanunlar, denizde gemiyi yzdren suyun kaldrma gc ve sularla ilgili dier kanunlar insanlar iin yaratmtr. Yine Allah (cc) gkyzn ve gkyz cisimlerini dengede tutan onlarn bozulup dalmalarn nleyen astronomi ile ilgili btn kanunlar, Rauf isminin bir gerei olarak insanlarn yararna yaratmtr. Havay, suyu, havann basncn, suyun kaldrma gcn, yeri topra, yerin ekim gcn, , enerjiyi, elementi, mineralleri, atomu, molekl elhasl bu saydklarmzdan oluan btn varlklar yani gkte ne var, yerde ne var, denizde ne varsa hepsini emrine msahhar kld kuluna efkatli olmaz m? inde Rauf ismi erifi geen ve her trl binekleri ve tama aralarn bize msahhar kldn ifade eden ayette ve devamndaki ayetlere yle bir gz atarsak Allahn (cc) bizim iin yarattklarn bize olan efkatinin bir neticesi olduunu grrz. Allah (cc) bize bu dnya hayatn rahat ve kolaylklarla geirelim diye hayvanlar binek ve tama aralar olarak yaratmtr. te taraftan da bize yeni tama aralar yaratacan Kuranda iki yerde (36/41 16/8 ) haber vermitir. te bunlardan Rauf ismin getii biri; Bu havyalar sizin arlklarnz, ancak
glklere katlanarak varabileceiniz bir memlekete tarlar. pheniz Rabbiniz ok efkatli pek

31

merhametlidir. Allah katrlar ve eekleri binmeniz ve (gzlere) zinet olsun diye yaratt. Allah u anda bilemeyeceiniz daha nice (nakil vastalar) yaratr.

16/7-8 Bu ayet-i kerimede bineklerden bahsettikten nice (nakil sonra <<sizin henz bilemediiniz vastalar ) yaratr.>> ifadesi trene, otomobile, uaa, hatta fzelere ve daha bugn bizim de bilemediimiz ama gelecek nesillerin icat edecekleri nice vastalara iaret etmektedir. Hatta bu vastalarn yaratlacann hemen ardndan Yolun bozuklar olduu halde, yolun dzgnl de Allah zerine gerekir.16/9 Diyerek adeta bu icat edilecek aralarn yol alabilmeleri iin gereken ve insanlar tarafndan ilahi ilhamla yaplacak olan demir yollarnn demirleri, otobanlarn asfaltlarn ve bu vastalarn kullanaca enerjileri bizlere vermeyi adeta bu ayette Allah (cc) tekeffl ediyor. Nitekim milyonlarca yl ncesinden bu gnn, bu devrin insanlarnn, Allahn (cc) yaratmas ile icat edip kullanaca aralarnn yakt olan petrol, onun bir trevi olarak imal edilen asfalt, yer altna depo ederek bizlere hazr halde bulundurmutur. Eski alarda da bilinmekle beraber gerek fonksiyonu bilinmeyen <<
Eer Allah isterse sizi topluca ynlendirir. >> 16/9

diyerek bu gn insanlarn tamamnn ilgilendii petrole bir gn bizleri ynlendireceini imaen iaret etmitir. Nitekim bu gn btn insanlk topyekn petrole ynlendirilmitir. Petrol herkesin alveriinin, yiyeceinin, ieceinin, giyeceinin, yakacann, hayati btn gereklerinin ekonomik deeri zerinde etkilidir. Adeta herkesin sosyal bilhassa ekonomik hayat petrole indekslenmitir. Savalar petrol iin, barlar petrol iin oluyor. Dnya siyaseti adeta petrole indekslenmitir. Belki ileride kendi izni ile icat edilecek nice vastalar iin nerde nice enerjiler depo edilmitir.

31

Bu ayet-i kerimenin genel iareti ierisinde gizli nice aralar ileriki nesiller grr ve icat ederler, inallah. Milyonlarca yl ncesinden kullarnn rahat, huzuru, refah namna hazrlklar yapan, yer altna enerjileri depolayan ve insanlarn emrine msahhar klan yine bizlerin kullanmamz iin kck atomlarn iine, karakteri akkanlk olan suyun akkanlna ne byk enerjiler depolayan Allah (cc) hi Rauf ve Rahim olmaz m? Bu rnekler gibi yz binlerce, milyonlarca varlk ve oluumu, rahatmz, huzurumuz namna emrimize msahhar klmas Rauf ve Rahim oluundandr. Bu isimleri vird edinenlerin kalbinde incelik, efkat ve merhamet husule gelir. Hi kimse ona ktlk edemez, kaza ve belalardan emin olur. Kuran- Kerimde Rauf ismi 10 ayette geer bunlardan iki tanesi konunun iinde gemitir. Dierleri;
3phesiz Allah insanlara Rauftur Rahimdir. 2/143 45Allah kullarna efkatlidir. 3/30-/207 6 Sonrada onlarn tevbelerini kabul etti. nk O onlara kar Rauf ve Rahimdir. 9/117 7Kukusuz rabbin Rauftur Rahimdir.16/17 8Allah ok efkatli ok merhametlidir.24/20 9phesiz Allah size kar Rauftur Rahimdir. 57/9 10Rabbimiz phesi ki sen Rauf ve Rahimsin. 59/10 Bunlarn dnda 9/128 ayetinde Rauf ve Rahim

Peygamberimiz (AS) n sfat olarak kullanlmtr. Ayetlerde grld gibi bir tanesi mstesna dierlerinin tamamnda RAUF, Rahim ile birlikte kullanlmtr.

31

MALKL-MLK MALKL-MLK: btn varlk aleminin tek ve mutlak hakimi, kendi yaratt varlk aleminde snrsz, sonsuz tasarruf yetkisi kendine ait olan mutlak varlk. Varlkta tek hkmran. ster mlk ister milk kknden tresin, malik olu, bilhassa Allah (cc) iin olunca snrsz ve sonsuz bir irade, mutlak bir kudret, kesin bir tasarruf yetkisi, varl kuatan bir ilim, engelsiz bir hakimiyet ifade eder. Buna gre mlk Allahn (cc) dr. Hikmetine ve adline uygun olarak dilediini, diledii ekilde yaratr. Yaratmak istedii ey, <<Kn>> emri ile yaratl ve ileyi kanunlarna programlanm olarak hemen oluverir. Allah (cc) gklerde ve yerde yani evrende kendi diledii tabii, fiziki, astronomik binlerce eit kanun ve nizamlar koyarak, onlarn belli ve amaz dzenlerle ilemelerini salamtr. Bu kanunlar ve nizamlar deitirecek hibir g yoktur. te yandan Allah (cc) alemde her an dilediini diledii ekilde var etmee devam etmektedir. Yaratmasna hi kimsenin aksi ynde bir mdahalesi yoktur ve olamaz. Kendinin dileyerek msaade etmesi hali mstesna. Her eyin zerinde olduu gibi bizim zerimizde de mutlak tasarrufunu srekli mahede etmekte, en azndan hissetmekteyiz. Nitekim daha nceki konularda ifade ettiimiz gibi kendi yaratlmz zerinde kendi irademiz veya bizim dmzdaki her hangi bir kimsenin, vastalktan baka hibir rol ve hibir tasarrufu yoktur. Doduumuz a ve zaman, anamz babamz, cinsiyetimizi, gzellik irkinliimizi,

31

boyumuzu posumuzu, genlerimizin anne rahminde determine edilmesini salamamz mmkn olmamtr. Biyolojik ileyiimiz zerinde de en kk bir rolmz yoktur. Allah (cc) mademki mutlak hkmdardr, madem ki iradesi snrsz, kudreti mutlaktr, iradesini ynlendirebilecek, kudretini engelleyebilecek hi kimse yoktur. O halde mlkn hkmranlnda mutlak tasarruf sahibidir. Dilemesi kendince bilinen bir hikmet olarak, yaratmas var etmesi ise Ltfu, keremi, ihsan, efkati yannda mutlak adaletinin bir tecellisi olarak dilediine fazlndan ve rahmetinden ihsan eder. Dilediini doruya ve dorulua hidayet eder. Dilediine hesapsz rzk ihsan eder. Diledii kuluna hkmranlk, idarecilik, dilediine hikmet ve ilim ihsan eder. Dilediinin gnahlarn affeder, dilediini affetmeyip cezalandrr. Ana rahminde dilediine diledii ekli, sureti verir. G durumlarda dilediine yardm eder. Diledii kimseyi diledii zamanda, mekanda, muhitte ve diledii kimseler aracl ile yaratr. Dilediine peygamberlik verir. Dilediine velilik verip kendine dost edinir. Tasarrufu kendine ait olan yeryzne diledii kimseleri miras klar. Dilediini kalbinden kzgnl, buuzu kini giderir. Allah (cc) dilediini seer ve yaratr. Yarattklarnn yaratl seme hakk yoktur. Allah (cc) dilediini kendine seer ve kendine iletir. Tamam ile ayet mealleri olarak yazdmz, ayetlerin dna hi kmamaa zen gsterdiimiz bu hususlar rnek ayetlerle meal olarak zetlemek gerekirse, Allah (cc) buyuruyor ki;
1Gklerde, yerde ve ikisi arasnda ne varsa hepsinin mlkiyeti Allaha aittir. O dilediini yaratr. Ve Allah her eye tam manasyla kadirdir. 5/17

31

2Gklerin ve yerin mlk yalnz Allahn dr. O diriltir ve ldrr. Sizin iin Allahtan baka ne bir dost, ne bir yardmc vardr. 3/116 3<<ocuk edinmeyen, hakimiyette orta bulunmayan, acizlikten dolay bir dosta ihtiyac olmayan Allaha hamd ederim>> de ve tekbir getir.17/111 4Gklerin ve yerin mlk, hakimiyeti Allahn dr. Dilediini yaratr: dilediine kz ocuklar, dilediine olan ocuklar baheder. Yahut onlar kz ve erkekler olarak ift yaratr. Dilediini de ksr klar. 42/49-50 5O gkleri ve yeri alt gn (devre) de yaratan sonra arn zerine istiva edendir. Yere gireni ve ondan kan, gkten ineni ve oraya ykseleni bilir. Nerede olsanz, O sizinle beraberdir. Allah yaptklarnz grr. Gklerin ve yerin mlk Onundur. Btn iler, oluumlar ancak Ona dndrlr.57/4-5 6Bilmez misiniz ki, gklerde ve yerde ne varsa hepsinin mlkiyeti, hkmranl Allaha aittir. Dilediine azap eder ve dilediini balar. Allah her eye hakk ile kadirdir.5/40 7Allah geceyi gndzn iine sokar, gndz de gecenin iine sokar, (karlkl uzatp ksaltr). Gnei ve ay emri altna almtr. Her biri belirtilmi bir sreye kadar akp gider. te Rabbiniz Allah. Mlk ve hkmranlk Onundur. Onu brakp ta kendilerine yakardnz ise bir ekirdek kabuuna bile sahip deildir. 35/13 8Sizi de annelerinizin karnnda katl karanlk iinde eitli safhalardan geirerek yaratyor. te bu yaratc, Rabbiniz Allahtr mlk ve hkmranlk Onun dur. Ondan baka ilah yoktur. 39/6

Bize ait olduunu sandmz dnya mlk, hakimiyeti, hkmranl gerekte Allaha(cc) aittir. Mlk brakp gidenin deil kalann olur, faninin deil

31

bakinin olur. Biz mlke sahibiz sanyoruz, iyi dnrsek grrz ki mlk bize sahiptir. Zihnimizde, aklmzda, hissimizde hakimiyet kurmutur. Btn zamanlarmzda, ryamzda bile bizi kendi ile megul etmekte, ardna koturmakta, idealimiz olmakta, hayatmzn gayesi haline gelmektedir. Biz mi ona sahibiz o mu bize? Biz mi ona hakimiz o mu bize? Halbuki fani olan bizler de, bizden daha uzun mrl olup mirastan mirasa uuup duran sonunda gerek varisini bulan mlk te Allaha (cc) aitiz. Onun mlknde,Onun tasarrufunda, Onun hkmranlndayz Mlkn gerek maliki Allah (cc) bizi mlke mahkum eyleme, bizi mlke kul eyleme. Bu ismi vird edinenler dnyay reddetmezler terk etmezler ama mlke mahkumiyet duygusundan kurtulurlar. Sknt ekmez, maddi sknt grmezler. Yukardaki ayetler mlkn Allaha (cc) ait olduunu ifade etmekle beraber Malikl mlk olarak gememektedir. Kuran kerimde Malikl mlk ismi bir tek ayette gemektedir.
1 ( Resulm) de ki: mlkn gerek sahibi olan Allahm sen mlk dilediine verirsin ve mlk dilediinden alrsn. Dilediini yceltir, dilediini alaltrsn. Her trl iyilik senin elindedir. Gerekten sen her eye kadirsin. 3/26

31

ZL-CELAL VEL-KRAM ZL-CELAL VEL-KRAM: (En dorusunu Allah (cc) bilir) Bu ism-i ilahi, biri celal dieri ikram kelimelerinden olumu << celal ve ikram sahibi>> manasndaki bir isimdir. Celal, derin manas ile Allahu teala (cc) Hz.lerinin zatnn akl st, idrak tesi, kendi varln ve zatn ancak kendi bilen, bakasnca bilinemez, zaman ve mekanca deil mahiyete en st, en stn, en ulu ve akn bir varlk olduunu ifade eder. Celal, Allahn (cc) zatnn, batn isminde olduu gibi bilinemez gizlilik, kavranamaz ycelik ve stnlk, maddeden, mefhumdan,zamandan, mekandan, boyuttan mnezzeh byklk sahibi olduunu anlatr. Btn varlklar ilmi, kudreti, iradesi ile ihata eden, her ey Onun ihatasnda bir zerre bile olamayan azamet ve Celal sahibidir Allah (cc). Allah (cc) zatnda olduu gibi sfat ve isimlerinde de stn, ulu, mnezzeh bir varlktr. Zira biz Allahn (cc) sfat ve isimlerinin, idrakimiz boyutundaki kadarn kavrarz. Bu ok czi olan kavraymz tesinde btn zaman, btn mekan, btn varlk ve oluu ihata eden ve bu ihata keyfiyetini de ok ok aan, aknln hi mi hi kavrayamayz. Mesela Rahmann, Rahimin bize tecelli eden kadarn, anlatlr, aklanr, retilirse anlarz. Bizi aan rahmet tecellilerini kavrayamayz. ok basit bir rnek verirsek; yedi renkten meydana gelen klar grp kavramakla berber, grme duyumumuzu aan krmz ve mor tesi nlar gremediimiz, alglayamadmz gibi. Bize bildirilen dier btn isimlerinin, bizde tecelli eden kadarn anlar, tesini bilemeyiz. Yine Hadis-i erifte ve Kuran-

31

kerimde ifadelendirilen isimlerin tesinde, Allahn (cc) mutlaklnn zaruri bir ifadesi olan ve bizlerin isimlendiremeyeceimiz sonsuz tecellilerini de kavrayamayz. u halde Allah (cc) zatnda olduu kadar sfat ve isimlerinin vasi oluunda da, boyutsuz derinliinde de, keyfiyetsiz enginliinde de akndr. Kavranamaz, ihata edilemez, byktr, uludur. Zl-celal isminin dier bir manas: Allahn (cc) kahr ve gazaba delalet eden isim sfat ve fiillere sahip olduunu bu sfat, fiil ve isimlerin Onun zatndan ayr olamayacan ifade eder. Buna gre Allah (cc) gerek kahr ve gazaba delalet eden celal isim ve sfatlarnda, gerek ltuf ve rzaya delalet eden cemal isim ve sfatlarnda stnlk, ululuk, ycelik, byklk sahibidir ve akndr. Bu bakmdan hem celal hem cemal sfat ve isimlerinde celal sahibidir. Yani zlcelaldir. Zl-celali vel ikramn zl-celal ksm grld gibi kahr ve gazaba delalet eden celal isim ve sfatlarn anlatrken, vel-ikram ksm ltuf, ihsan ve rzaya delalet eden cemal isim ve sfatlarn haber verir. u halde zl-celali vel-ikram ismi, bize Allahn (cc) celal sfat ve isimleri ile cemal sfat ve isimlerine sahip olduunu bunlarn da birbirlerinin gerei bulunduunu ve Allahn (cc) zatndan ayrlamayacaklarn ifade eder. Allahn (cc) celalinin cemali ile ahenkli olduunu bildirir. Buna gre Allah (cc) ikram sahibidir. Kullarna ve yaratt btn varlklara Ltfu, keremi ve ihsan ile tecelli eder. Allah (cc) kahrndan, gazabndan ok ltuf ve rzas ile tecelli eder. Allah (cc) varlklara

31

tecellisinde bile cemal sfat ve isimleri ile tecelli eder. Celal manas ifade eden isimleri ile tecelli etmesi yine Onun lutfundandr, merhametindendir, ihsanndan, ikramndandr. Mesela; Mntakim ismi ile tecelli etmesi, zalime kahr ve gazab kadar mazluma ltuf ve rzasndandr. Kahhar ismi ile tecelli etmesi ktl bertaraf etmek kadar iyilii hakim klmak ve Adl isminin tecellisini gerekletirmek iindir. u halde vel-ikram celalde cemali ifade eder. Yani cemal iin celali ifade eder. Allah (cc) celal sahibidir, cemal sahibidir. Celalin tecellisi ile de cemal; cemalin tecellisi ile de cemal tecelli eder. Allah (cc) celale cemil olduundan dolay sahibidir. Yine Allahn (cc) cemali celalinden dolay stndr, uludur, mutlaktr, akndr. Cemali celalini tecelli ettirir. Celali cemalini akn klar, mutlaklatrr. Bu bakmdan Allah (cc) zl-celali vel-ikramdr. Bu ismi vird edinenler stn zelliklere ve meziyetlere sahip olurlar, ruhi ycelie ererler. Her trl zorluktan, imkanszlktan, yokluktan kurtulurlar. Ltuf, ihsan, ikrama mahzar olur, herkes tarafndan sevgi ve sayg grrler. Hastalna are olacak yola ynlendirilirler. Bu isim-i ilahi Kuran- kerimde iki yerde geer. Onlar da:
1Yeryznde bulunan her canl yok olacaktr. Ancak azamet ve ikram sahibi zat baki kalacaktr. 55/26-27 2Byklk ve ikram sahibi Rabbinin ad ycelerden ycedir. 55/78

31

EL-MUKST MUKST:<<Adil olmak, kamil olmak, mutedil olmak>> manalarna gelen KIST kknden tremitir. Kuran- Kerimde, sadece kullar iin oul olarak (muksitin) eklinde yerde gemekte ise de Allah (cc) iin Muksit olarak hi gememektedir. Bunlarn yannda ounlukla insanlar iin kullanlan, (kst) kknden treyen eitli ifadeler bulunmaktadr Kuran da. Bunlar da (Hakka riayet etmek, adil davranmak, doru olmak, uygun olmak) manalarnda kullanlmtr. Kuranda bu kkten treyen ve bu manaya gelen ifadelerin bulunduu ayet says 25 tir. Bunlardan sadece Yunus suresi 4 ayet dorudan Allahn (cc) fiili olarak grnmektedir. Bu da kulun bu dnyadaki iman ve iyi ameline denk bir karln vermek zere insann yeniden yaratlacan ifade ederken kullanlm adalet manasndaki (Kst) tr. ( Kst ) ile daha nce incelediimiz (Adl) ayn manay ifade ediyor gibi grnse de Kurandaki kullanllarnda aralarnda farkllklar olduu grlmektedir. yle ki: Kst insanlar arasnda A)- hukuki, ahlaki ve soysal bir denge kurulmasn, hak edene, ne hak etti ise onun verilmesini ifade eden dnyevi, bir adaleti, B)mkafat ve mcazat ynnden ahiretle ilgili bir adaleti anlatr. C)- gnlk muamelelerimizde, lde tartda, hkm vermemizde ve deerlendirmemizde ll dengeli, doru, drst ksaca adil olmamz tleyen manalar tar. Kuranda kullanlan manas ile (Adl) a)-hem bu manalar ifade ederken ayrca kevni manada yaratltaki, tenasb, uygunluu, denklii ortaya

32

koyar. Nitekim 82/7 ayeti bunu nmze getirir. Seni yaratp seni dzgn ve dengeli klan u halde Allah (cc) varlklar dengeli, birbirini btnler ekilde yaratm, her varl var oluun dengesi bakmndan gerekli bir unsur olarak yaratmtr. Rabbim sen bunlar bouna yaratmadn3/191 ayetinin manas mucibince hi bir ey bo deil, manasz ve gereksiz deil, her biri dzenin, intizamn, nizamn kainat ve varlk dengesinin bir unsurudur. Bu denge de Adl isminin bir tecellisidir.b)- Ayrca (Adl) Allahn (cc) sznn elikisiz uyumlu, dengeli ve doru olduunu ifadelendiren bir mana tar. Nitekim ayette Rabbinin
sz doruluk ve adalet llerinde tamamland. Doru ve dengeli olarak tamamland6/115 buyrulmaktadr.c)-Yine putlarla Allahn (cc) bir

tutulamayacan, denk olmadklarn anlatrken (Adl) ifadesi kullanlmtr. onlar rablarna denk klyorlar 6/150 Allaha (cc) denk bir varlk var sayyorlar. u halde (Kst) Kurandaki ifadeler nda daha dar bir mana ifade eden denklii, dnyevi ve uhrevi, sosyal, hukuki ve ahlaki dzeyde bir adaleti anlatrken (Adl) daha geni manas ile hem bunlar hem de kevni, itikadi, seviyede bir denklii, dengelilii ve adaleti ifade eder. u halde Allah (cc) adildir, adaleti emreder. Yarattklarnda denge, dzen ve uygunluk salar. Bu ismi vird edinenler, hak ve hakkaniyete riayet alkanl edinirler. Hak ve hukuklar ihlal edilemez.
1 O ( Allah ) mahlukat nce (yoktan) yaratr, sonra da iman edip, iyi iler yapanlara adaletle mkafat vermek iin (onlar huzuruna) geri evirir.10/4

32

EL-CAM CAM:<< Toplayan, bir araya getiren, birletiren>> manalarn ifade eder, Kuran- Kerimde u manalarda kullanlr. 1ounlukla, insanlarn kyamette diriltilerek, ahiret hayatlarndaki durumlarnn ne olaca hususunda dnya hayatlarnn muhasebelerinin yaplmak zere maherde Allah (cc) tarafndan toplanmalar manasnda kullanlmtr. Yani Cami olan Allah (cc) kullar, hesaplamak zere maherde toplayacaktr. Kuranda bu hususta Allah (cc) yle buyurur.
Kendinden baka ilah olmayan bir Allah hakk iin ki, O, pheden ari olan kyamet gnnde sizi toplaya caktr. Allahtan daha doru szl kim olabilir?4/87

2nsanlarn ldkten sonra kyamete kadar rm, dalm, topraa karm veya eitli ekillerde darmadan olmu kemiklerini kyamet iin Allahn (cc) toplayacan da ifade eder.
nsan kemiklerini bir araya getiremeyeceimizi mi zanneder?75/3

3Yine kyamette Allah (cc), mmetlerinin kendilerine kar tavrlarn sorgulamak zere Peygamberleri bir araya toplayacaktr.
Allah kyamet gnnde peygamberleri toplayp yle buyurur: << mmetinizi davet ettiniz de size ne cevap verdiler? >> Onlar da << Biz de hibir bilgi yok phesiz ki btn gayb tam olarak sen bilirsin.>> 5/109

4Allah (cc) mnafklar ve inkarclar cehennemde toplayacaktr.

phe yok ki Allah, mnafklarla kafirlerin hepsini cehennemde toplayacaktr.4/140

32

Bu ahiretle ilgili toplayclk manasnn yannda Allahn dnya ile ilgili toplayclna ayetlerle rnekler: 5Allah (cc) insanlar diledii fikirler, diledii inanlar etrafnda toplar. Dilediini de Allaha (cc) ve slam dinine gtren hidayet zerine toplar. Allah
dilemi olsayd, muhakkak onlar hidayet zere toplard. O halde sakn bunu bilmeyenlerden olma. 6/35

6Allah indirdii Kuran- Kerimi, Habib-i edibi, ulu insan Hz Muhammedin (s.a.s) kalbinde toplamtr.
nk Kuran (kalbinde) toplamak ve dilinde okuyuunu salamak bize aittir. 75/17

7Bir de mam Gazalinin (k.s) cami ismi erifini aklarken ortaya koyduu gre uyarak diyebiliriz ki, Allah (cc) kainatn yaratlnda ve ileyiinde Cami ismi ile tecelli eder; birbirine benzeyenleri, birbirine benzemeyenleri, birbirine zt olanlar bir araya toplar da varln dzenini, dengesini meydana getirir. Nitekim bu gn hangi ilim dalnn ortaya koyduu verilere genel bir gz gezdirirsek Gazalinin bu tespitini mahede ederiz. Mesela: Varln oluumu ve devamnda kimyasal tepkimelerin byk bir rol vardr. Bu da farkl elektron saysnda atomlara sahip olarak yaratt elementleri Cami isminin tecellisine bal olarak koyduu sentez ve tepkime kanunlar sonucu birletirerek deiik varlklar oluturur. Bir oksijenle iki hidrojenin terkibinden veya elektron alveriinden yani bir araya getiriliinden, sentezinden su meydana geldii gibi. Burada bir cem olay vardr. O da birer elektronlu olan iki hidrojenin toplam iki elektronu 2+6 eklinde kmelenmi 8 elektronlu oksijenin ikinci sradaki yrngesinde birletirilir yani cem edilir. Bylece su meydana gelir. mam Gazalinin dedii gibi Allah (cc) baz varlklarn varln, ztlar daha doru bir ifade ile zt grnen

32

ama birbirinin zaruri bir gerei ve tamamlaycs olan kart varlklar yaratp bir araya getirerek srdrr. Mesela madde aleminin temel birimi olan ve younlam enerjiden ibaret olduu bazlarnca ileri srlen atom, negatif ykl elektronlarla pozitif enerji ykl protonun terkibinden olumutur. Mesela su: Biri yanc biri yakc olan bir oksijenle iki hidrojenin sentezinden olumakta ve hayati gerekliinin yannda, sndrclk zellii ile ortaya kmaktadr. Bu iki misalde de ztlarn cem edildii grlmektedir. Yine btn canllarn yavrular diinin yumurtas ile kar cinsin sperminin terkibinden, birlemesinden yani cem olmasndan olumakta deimlidir. Btn bitkiler kar cinsin polenlerinin tozlamasndan meyve verip, neslini srdrmekte deimlidir. Bu devrin olmazsa olmaz enerjisi olarak elektrik eksi ykl kutupla art ykl kutubun birlemesi ile ie dnmekte deimlidir. te grlyor ki mam Gazalinin dedii gibi Allah (cc) btn ztlarn da terkibini salayarak varl yaratmakta ve varln srdrmektedir. Ztlar kadar birbirinin ayn olan varlklar da cem edip bir arada tutarak varl srdrmektedir. Mesela: Fizik ilmine gre ayn elektrik yk tayan cisimler birbirini iterler. Ayn manyetik gce sahip olanlarda birbirini iterler. Zt gler ise birbirini ekerler. Ama bakyoruz atomun ekirdeindeki hepside pozitif elektrik ykl protonlar birbirini itip uzaklatrmas, dolays ile atomun dalmas gerekirken, dalmyor hepsi bir arada duruyor. Kuantum teorisi ile bu durum izah edilmeye allyor ise de bunu ok aan ama izah edilemeyen bir gcn bunlar bir arada tuttuunu ifade eden alimler vardr. Ama kuantum, ama baka izah

32

tarzlar veya henz izah edilemeyen durumlarn hepsi de Cami isminin tecellisi ile ifade edilebilir sanrm. Yani fizie metafizik izah getirme zarureti vardr. Yine her element atomunun elektronlarnn ekirdek etrafndaki yrngeler de 2n forml gereince kmelenmeleri ve bunun yannda hepsi negatif elektrik ykl olup birbirini itmeleri gerekirken ayn yrnge zerinde birbirini itmeyip, dalmadan durabilmeleri olsa olsa Allahn (cc) Cami isminin tecellisi ile oluan prensiplerle gerekleiyordur. Kimya ilmine dikkat edilirse btn varlklar oluturan ana varlk atomdur. Enerjinin younlam ekli olan atomun yrngesindeki elektron saysna gre elementler olumaktadr. Toplam 103 veya biraz daha fazla adet olan elementlerin eitli kimyasal tepkimelerle birletirilmesi sonucu milyonlarca eit varlk ortaya kmaktadr. te bu milyonlarca varl meydana getiren elementlerin bileikler meydana getirebilme prensipleri ve kanunlar olsa olsa mutlak yaratc Allahn (cc) birletiricilik, toplayclk ifade eden Cami isminin tecellisi iledir. Bu bakmdan Allah varla Cami isminin tecellisi ile gerekleen bir ok fiziki, kimyasal, biyolojik ve dier btn ilimlerle ilgili kanunlar yaratmtr ki varln dengesi, nizam srsn. Bu ismi vird edinenlerin dank ileri derlenip toparlanr, glkler zmlenir. stenmeyen ayrlklar ortadan kalkar. Kuranda isim sigas ile Cami olarak iki ayette geer.
1phe yok ki Allah mnafklarn ve kafirlerin hepsini cehennemde toplayacaktr. 4/140 2Rabbimiz muhakkak sen gerekliinde phe olmayan bir gnde insanlar bir araya toplayacaksn. phesiz Allah vadinden dnmez.3/9

32

EL-GANY GANY:<< htiyaszlk >> manasna gelen, Arapa (gna) kknden tremi bir sfattr. Ve <<hibir eye, hibir bakmdan muhta olmayan, ihtiyatan mnezzeh olan >> manasn ifade eder. Her ne kadar (Ganiy) kelimesinin szlk manalarndan olan (zengin) manasn da Allaha (cc) izafe etmi isek te, zenginlik Ganiy kelimesine gre daha dar, daha s, daha maddi bir mana ifade eder. Allahn (cc) Ganiy oluu, izafi ve arzi bir mana ifade ediyor gibi grnen zenginlikten ok, gerek zatnda, gerek sfatlarnda ve fiillerinde hibir eye ihtiyac olmayan tam ve mkemmel, mutlak bir varlk olduunu ifade eder. htiya yaratklara has bir zelliktir. Onlarn en belirgin zelliklerinden biri de muhta olulardr. Allah (cc) ihtiyatan mnezzehtir. O, esma-i Hsna ile nispeten ifade edebildiimiz ve nispeten anlamaya altmz en stn, en zirve, en ulu ve mutlak tek varlktr. Dengi, benzeri yoktur ve olamaz da. Bu tek olu, bu denksizlik, bu benzersizlik ve mutlaklk Onun ihtiyatan vareste ve mnezzeh olduunun belgesidir. htiya aczi, zaaf, arzi oluu ifade eder ki bunlar Allah iin muhaldir. Allah (cc) zatnn, sfatlarnn, fiillerinin mutlakl gerei Ganiydir. Kudretinin, ulviyetinin, iktidarnn, kibriyasnn, izzetinin, celalinin, ilminin, iradesinin gerei Ganiydir, ihtiyaszdr. Kuranda Ganiy isminin getii ayetlere dikkatle baktmz zaman bizim iyiliimize, ibadetimize, krmz ve zikrimize Allahn (cc) ihtiyac olmad gibi bunlarn Ona hibir fayda vermeyeceini, isyanmzn, ktlmzn, nankrlmz Ona hibir zarar vermeyecei ifadelerini sk sk grrz.

32

Zira Allah (cc) Ganiydir, her ey Onun ilmi, iradesi, kudreti ve tasarrufu altndadr. 1Allah (cc) ne e, ne ocuk edinmeye ihtiya duyar. O bundan mnezzehtir ve Ganiydir.
Kafirler << Allah ocuk edindi >> dediler. Haa Allah bundan mnezzehtir. O hibir eye muhta deildir. Gklerde ve yerde ne varsa hepsi Onundur. (Allahn ocuk edindiine dair) elinizde hibir belge yoktur. Siz Allaha kar ilimle ispat edemeyeceiniz her eyi sylyorsunuz.10/68

2Allah bizim ne ibadetimize ne de amellerimize muhtatr. Amellerin en stnlerinden olan cihat bile bizim ihtiyacmz iindir.
Kim mcadele ederse, kendisi iin mcadele eder. (sevab onadr) nk Allah alemler den mstanidir. ( kullarn cihadna da ihtiyac yoktur) 29/6

3Allah (cc) bize zekat, sadakay emreder ama yine bizler iin emreder. Ruhi olgunluumuz iin emrede. Sosyal refahmz iin emreder. Baa kakmak gibi, maln ktsn vermek gibi ruhi olgunlua engel ve aalamalara sebep olan sadakaya iltifat etmez. nk Allah, bizim sadakamzdan herhangi bir fayda temin etmez ve bizim sadakamza muhta deildir.
yi ve gzel bir sz ile bir kusur balamak, arkasna eziyet taklan bir sadakadan daha hayrldr. Allah sadakalara muhta deildir ve Halimdir.2/263 Ey iman edenler, kazandklarnzn ve sizin iin yerden kardklarmz rnlerin en helal ve iyisinden Allah yolunda harcayn (sadaka verin) . Kendinizin ancak gz yumarak, alabilecei dk veya baya eyleri vermeye kalkmayn. Bilin ki Allah vereceiniz sadakalardan mstanidir. Hamid dir 2/267

4Allah (cc) yolunda harcamaktan ve insanlara yardmc olmaktan uzak duran, insan alaltan cimrilii karakterletiren ve insanlara cimrilii tavsiye edip

32

tleyen bilmelidir ki, onun cmertliine muhta olmayan Allah (cc) cimriliinden de zarar grmez.
O kimselerdir ki hem cimrilik ederler, hem de insanlara cimrilii emrederler. Her kim yz evirirse bilsin ki Allah asla muhta deildir, Hamid dir.57/24

5Herkes yapt ilerle dnya ve ahirette stn derecelere sahip olurlar. Allah (cc) sizin yaptklarnzdan gafil deildir ve yaptklarnza muhta ta deildir.
Her kes iin, yaptklarna gre dereceler vardr. Rabbin de onlarn yaptklarndan gafil deildir. Rabbin hibir eye muhta deildir. Rahmet sahibidir.6/132-

6Sizden her kim inkar etse, nankrlk etse Allah (cc) ondan zarar grmez. Sizin imannza ihtiyac yok ki, kfrnzden zarar grsn.
Eer kfre dalarsanz phe yok ki Allah hibir eyinize muhta deildir. Allah kullarnn kfrne raz olmaz. Eer krederseniz. Allah sizin hesabnza ondan raz olur. 39/7 Onlara peygamberler mucizelerle geliyorlard da onlar << Bizi bir insan m yola getirecek? >> deyip inkar etmiler ve yz evirmilerdi. Allah da ( deil onlarn imanna) hi bir eye muhta olmadn gsterdi. Allah asla muhta deildir, Hamid dir64/6

7Her kim hamd gibi, kr gibi, zikir gibi insan, ruhi ycelie tayan davranlar yerine, insan clzlatran, ruhi sefalete gtren nankrl tercih ederse bilmelidir ki Allah kre muhta olmad gibi nankrlkten de zarar grmez. stelik kredene artrmakla beraber, nankre de nimetlerini verir.
Kim krederse ancak kendi iin kretmi olur, kim de nankrlk ederse, muhakkak ki Rabbin muhta deildir, nimet vericidir.27/40 Musa yle demiti <<siz ve yeryzndekilerin hepsi nankrlk etseniz, phesiz Allah nankrlnzden zarar grmez, krnze muhta deildir, zaten O hamid dir.>>

32

14/8Dorusu biz lokmana <<Allaha kret>> diye ilim ve anlay verdik. Kim krederse kendi iin kreder. Kimde nankrlk ederse phesiz Allah onun krne muhta deildir. Hamde layktr.31/12

8Allahtan (cc) ve ahiret gnne imandan yz evirmek Ganiy olan Allaha (cc) zarar vermez.
Gerekten sizler iin onda gzel bir rnek vardr. Bu rnek, Allaha ve ahiret gnne mit balayanlar iindir. Kim yz evirirse bilsin ki Allah muhta deildir. Hamde layktr.60/6

9Hasl bizler Allaha (cc) muhtacz, O ise ihtiyatan mnezzehtir.

Ey insanlar! Siz Allaha muhta olanlarsnz. Allah ise hibir eye muhta deildir. Hamde layktr. 35/15

Kuran- kerimde Ganiy ismi, baka trevlerle ok sayda geerken isim olarak 18 ayette gemektedir. Bunlardan 13 yukarda yazld. Geriye kalanlar:
14Kim inkar ederse phesiz Allah alemlerden hibir eye muhta deildir.3/97 15Gklerde ne var ve yerde ne varsa Onun dur. phesiz Allah, kesinlikle O hibir eye muhta deildir. Hamde layk olandr.22/64 16Gklerde ve yerde olanlar Allahndr. phesiz Allah muhta deildir. Hamd edilmeye layktr. 31/26 17Kim cimrilik ederse kendi zararna cimrilik etmi olur. Allah Ganiydir. Hibir eye muhta deildir. Siz ise muhtalarsnz.47/38 18Eer inkar ederseniz biliniz ki, gklerde ve yerde ne varsa hepsi Allahn dr. Allah hibir eye muhta deildir. O hamid dir.4/131

Bu ismi vird edinenlerde, amellerine Allahn muhta olmayp kendinin Allaha muhta olduu uuru uyanr. Amellerini maddi menfaat uruna deil de Allaha kulluk uruna yapar hale gelir. Lakin Allah ihtiyalarna cevap verir. Onu ihtiyaszla doru iletir. Allah onu kendinden bakasna muhta etmez.

32

EL-MUN MUN:<<Allahn (cc) Ganiy ismi ile istedii kullarna tecelli ederek onlar zenginletirmesi ihtiyaszlatrmas >> manasn ifade eder. ounlukla Allahn (cc) istedii kulunu zenginletirmesi manas ile aklansa da muni ismi, onu ok geen ikinci ve geni bir manaya daha sahiptir. O da <<ihtiyaszlatrmak>> tr. stedii kimi kuluna ok servet verir, ihtiyalarn farknda bile olmadan yaatr. Kimine ok servet vermez, hatta bazsna hi servet vermez, ona ihtiya ta yaratmaz. htiyaszlk ruh hali ile yaatr. Kimine servet verir, bir ok ihtiyac da yannda verir. Kimine serveti, ihtiras, cimrilik, bereketsizlik ile birlikte verir. Kimine servet vermez, fazla ihtiya ta vermez ama kanaat, cmertlik, sabr, kr, iyilik etme evki ihsan eder de ihtiyaszlk seviyesinde bereketle yaatr. Bunlarn ikisine de Muni ismi ile tecelli eder ama birincisine servet ikincisine ihtiyaszlk ihsan etmitir. Birincisi servet zengini ikincisi ruh zengini hayat zengini olmutur. Bir kiiye bunun ikisini de verebilir. Bylece servetin yannda hrs deil kanaat, cimrilik deil cmertlik, ihtiras deil ihsan duygusu, nankrlk deil kr, ihtiya batanda boulmak deil, ihtiyaszlk makamnda olmak gibi ruhi zenginlik yer alr. Kimine de daha nce Muni ismi ile tecelli ederken tecelliyi durdurur; kul darlk iinde, sknt iinde, oalan, karlanamaz ihtiyalar iinde bocalar durur. Kul bu imtihan ya sabrla, tevekklle, teslimiyetle ykl byk bir azimle aba sarf ederken dua etmeyi, hele hele Muni ismi ile dua etmeyi huy haline getirir. Ruhen olgunlar, kemale doru yol alr. Ya da

33

halinden ikayetlerle, itirazlarla ve yaknmalarla, hatta isyanlarla imtihan kaybeder. Allahn (cc) Muni ismi ile yeniden her ikisine de tecelli etmesi kendi hikmetine, kendi iradesine baldr. Aslnda zenginlik gerek manas ile sadece servet deil, kalbin ihtiya duygusundan Ari olmasdr da. Nitekim bu hususta ulu Peygamber (as), Allahn (cc) sevgilisi, Habib-i edibi <<Zenginlik fazla servete sahip olmak deildir, Asl zenginlik gnln ihtiya duygusundan uzak kalabilmesidir.>> (Tecrid-i sarih terc. c-5, s202) buyurarak, zenginliin bu ynne iaret eder. te Allahn (cc) Muni ismi ile tecelli etmesinin ekonomik boyutu servet, psikolojik boyutu ise ihtiya duygusundan arnmlktr. kinci boyut daha derin, bir mahiyet arz eder. Ama buradaki ihtiyaszlk mutlak, ilahi bir ihtiyaszlk deil, beeri, arzi ihtiyaszlktr. Beeri ihtiyaszln en st seviyesi Allahtan (cc) baka hi bir eye muhta olmamaktr. Bu da kemale ermi insanlarda grlr. Bu ismi vird edinenlere ihtiyalarn giderecek imknlar salanr, ekonomik ve psikolojik ihtiyaszlk seviyesine ykselirler.Kuranda bu isim, fiil halinde 5 ayette geerken, isim sigas ile hi gemez.
1Eer fakirlikten korkarsanz Allah sizi fazlndan zenginletirecek inallah.9/28 2Mnafklarn peygambere ve mminlere kin beslemeleri, ancak Allah ile Resulnn onlar ihsanndan zenginletirmi olmasdr.9/74 3Eer kar-koca boanarak ayrlrlarsa, Allah her birini kendi kudreti ile ihtiyatan beri klar. 4/130 4Eer fukara isler, Allah onlara fazlndan servet ihsan eder. 24/32 5Evlenmeye, imkan bulamayanlar, Allah onlarn ihtiyacn giderinceye kadar iffetli kalmaya alsnlar. 24/33

33

EL-MN MN: smi Arabada <<alkoymak, nlemek, savmak, nehy etmek>> manalarna gelen men kknden tremi olup <<engel olan, koruyan, nleyen>> szlk manasn ifade eder ve yle tarif edilebilir <<Allahn (cc) yaratt varlk ve olaylarn dzen ve dengesinin kendi iradesi dnda bozulmasna mani olmasdr.>> Buna gre Allah (cc), irade-i tekviniyyesi ile oluan varlk ve olaylara, zerresinden kresine btn kainatn, btn varln nizamn, intizamn, dengesini bozacak oluumlara mani isminin tecellisi ile engel olur. Mesela; Gnein ekim alan iinde, kendi yrngesinde dnen dnyann, cazibe kanunu gerei gnee dmesine mani olan kuvvet, dnyann dnerken meydana getirdii merkezka kuvvetidir. Dnyann, Merkez ka kuvveti sonucu, yrngesinden bolua frlamasna da gnein ekim kuvveti manidir. Bu iki kuvvetin yani merkezka ve merkezcil kuvvetlerinin karlkl mani olmalar sonucu dnya yrngesinde milyarlarca yldr dengede durmaktadr. Ayn ekilde dnyann kendi ekseni etrafnda dnerken meydana getirdii merkezka kuvveti sonucu, stndeki canl, cansz btn cisimlerin bolua frlamalarna yer ekimi kuvveti mani olmaktadr. u halde kendi ekseni etrafnda dnerken meydana getirdii merkezka kuvveti ile gne etrafnda dnerken meydana gelen dier merkezka kuvvetleri de kitlelerin ekim kuvvetleri dediimiz merkezcil kuvvetler de dnyann, varlklarn, kainatn dzen ve dengesini koruyup bozulmalarna ve dalmalarna

33

mani olan kanun ve prensiplerdir. Bu kanun ve prensipler mutlak ve sonsuz yaratcnn Hafiz isminin ve mani isminin tecellileri ile oluuyordur. Yine mesela; ayn elektrik ykl cisimler birbirlerini iterek bir arada duramazken atom ekirdeinde, hepside pozitif elektrik ykl protonlarn dalmalarna mani olan bir arada durmalarn salayan iki kuvvet vardr. ster kuantum teorisi ile ister her ne ile izah edilmek istenirse istensin bu bir arada tutulma keyfiyetini Allahn Cami isminin tecellisi gerekletirirken, birbirini itip dalmalar ise Allahn (cc) Mani isminin tecellisi ile nlenmektedir. (Kendi daha iyi bilir) te kainatn ileyiini salayan ilmi kanun ve prensipler Allahn (cc) bizim bildiimiz ve bilemediimiz isimlerinin tecellisi ile olmaktadr. Yine Mani isminin bariz ekilde tecelli ettii, bize en yakn gkcisimlerinden biri Allahu alem Jpiter gezegenidir. Gne sistemi ierisinde gezegenler arasnda ve Samanyolu galaksisinin bize yakn muhtelif yerlerinden, binlerce kilometre sratle babo dolaan astroidlerden byk olanlarnn ou dnyamza doru yaklat srada Jpiter gezegeninin dnyadan ok daha kuvvetli olan ekimi sayesinde ynn deitirerek ona arpmaktadrlar. Bylece Jpiter gezegeni, ou dnyay yok edebilecek byklkteki astroidlerin dnyamza arpmasna mani olmakta ve dnyamz tehlikeden korumaktadr. te Allahu alem kendisinde mani ismi tecelli ederek dnyaya adeta bir kalkan vazifesi gren Jpiter gezegeni olmasa dnyamz imdiye dek defalarca yok olmutu. Allah (cc) diledii srece bu Mani isminin tecellisi ile dnyamz korunmaya devam edecektir.

33

Ayrca Allahn (cc) irade-i teriiyesinin taalluk ettii, yneldii sosyal ve hukuki olaylarda da Mani isminin tecellisini grrz. Shhati, mal, dini, akl, nesli devam ettirip onlar korumak zere ilahi emirler ve nehiyler ortaya konmutur. Bu emirler ve nehiylerden maksat shhatin, maln, dinin, akln, neslin bozulmasna mani olmaktr. Bu alanda da Hafiz ismi ile birlikte Mani ismi ortaya kyor. Buna gre dini emirler ve nehiyler de amalar itibari ile ayn zamanda birer Mani tecellisidir. te yandan her an her saniye binlerce tehlikenin iinde yaayan insanlar ve dier varlklar, her an tecelli eden Hafiz isminin ve Mani isminin korumas altnda varlklarn srdrmektedirler. Yine Allah kullarnn mspet menfi baz davranlarna, hikmeti icab Mani isminin tecellisi ile engel olur. Grld gibi btn ilahi isimlerin tecellileri ile oluan fiziki, astronomik, sosyolojik, psikolojik. her trl dzenin, dengenin bozulmasna engel olan ilmi kanun ve prensiplerde neticeten Allahn (cc) Mani isminin tecellileri ile izah edilebilir. zahlardan anlaldna gre Hafiz ismi ile Mani isminin tecellileri baz yerlerde i iedir. Gazali (R.A)in iaret ettii gibi Allahn (cc) Mani ismi nizam, dengeyi koruyan bir mana da ifade ettii iin Hafiz ismi ile belirli yerlerde ayn manay tarlar. Buna gre Hafiz isminin her tecellisi bir korumay, dolays ile de mani olmay ifade eder ama her mani ismi korumay ifade etmez. Baz maniler koruma manas ifade ederler. Bu ismi vird edinenler ktlk ve tehlikelerden korunurlar. Bu ism-i erif Kuranda ne isim, ne fiil nede baka bir sigas ile hi gememektedir. Tirmizi ve bni Macenin hadis mecmualarndaki listelerde gemektedir.

33

ED-DAR, EN-NAF DAR:Zarar veren, zarar yaratan, zararl eyleri yapan. NAF: Fayda veren, kullarna faydal eyler yaratan, faydann kendisini de yaratan manalarn ifade eder. Bu ism-i eriflerden anlaldna gre yarattklar btn varlklarda zarar ve zararl olan da, fayday ve faydal olan da Allah (cc) yaratmaktadr. Yarattklarnn varlklarn srdrmek iin Allah (cc) varlk ve olu aleminde dengeye dayal bir dzen kurmutur. Bu dzen ounlukla ztlarn dengesi, btn mspetlerle menfilerin dengesi, dolays ile faydayla zararn ve faydalyla zararlnn dengesi. Kuranda 16 yerde Allaha (cc) nispeti iaret edilen fayda ve zarar kelimeleri birlikte kullanlmak suretiyle kainattaki bu fayda-zarar dengesinin adeta Kurani izdm salanmtr. Yani yaratcya nispet edilen bu fayda ve zarar mefhumlarnn, adeta varlktakine zde, Kuran dilindeki dengesidir. Kuran ifadelerinden anlyoruz ki, fayday ve faydaly yaratmak uluhiyetin anndandr. Bunun gibi zarar ve zararly yaratmak ta yaratcln ve uluhiyetin anndandr. Nitekim Kuranda ok yerde
Allah brakp taptklar eylerin onlara ne faydalar ne de zararlar dokunur. Bak 10/18 Allah brakp taptnz eyler size ne faydaya g yetirebilirler ve ne de zarara. Bak 5/76 Allah size fayda veya zarar murad ederse onlar nlemeye kimin gc yetebilir. Bak 48/11. Gibi ifadeler zarar ve zararly, fayday ve

faydaly yaratmann sade Allaha (cc) mahsus olduunu iaret etmektedir. u halde Allah (cc), yaratcya nispet ettii fayda ve zarar yaratmay Kuranda hep yan yana kulland gibi

33

varlk aleminde de bazen yan yana, bazen de i ie yaratmtr. Aada rneklerini greceimiz gibi Allah (cc) bu dnyaya veya bu evrene ait her varl mutlak faydal, salt manada zararl yaratmamtr. Her yaratt varlkta kimine biri az dieri ok, kimine dieri czi br ok olmak zere fayda ve zarar i ie yaratmtr. Her faydal yaratkta bir nebze de olsa zarar, her zararl kabul ettiimiz varlkta bir miktar fayda yaratmtr. te yandan Allah (cc) Kurandaki sz edilen 16 ayette bazen zarar nce, fayday sonra kullanm ki: << her zararda bir fayda vardr >>; bazen de fayday nce zarar sonra kullanm ki; << her faydalda bir nebze zarar vardr >> manasn ihsas iin Alla u alem. Varln ve tabiatn dengesi bakmndan gerekli kld fayda ve zarar Allahn (cc) Ed-Dar ve En-Nafi isimlerinin her hangi bir varla veya ounlukla ayn varla tecellilerinin sonucudur. Allahn (cc) bu isimleri, yaratt her varlkta belirli nispetlerde tecelli etmektedir. Mesela Su : Faydasn maddeler halinde, sayfalar dolusu sayabileceimiz halde, boyumuzu aan derin suyun iine yzme bilmeden bir girmeye grelim ite o zaman sudaki Ed-Dar isminin tecellisini btn iddeti ile idrak ederiz. te yandan bize, Ed-Dar isminin tecellisi olarak tezahr eden bu durum balklar iin hite yle deildir. Onlarda ise En-Nafi tecellisi grlr. Suda hep Nafi isminin tecellisi ile yaayan bal kaynar suyun ierisine koyduumuz zaman Dar isminin tecellisi tezahr eder. Bize En-Nafi tecelli eden atmosferde bal yaatamayz. Yaatmaya kalkarsak Ed-Dar tecellisinin tezahrn grrz. Bunlar hayat

33

veya yaama kanunlarnda Allahn (cc) Ed-Dar ve EnNafi isimlerinin tecellileridir. Yine Mesela; Karbondioksit: nsan ve karada yaayan canllarn hemen hemen tamamnn, solunum kanununun bir neticesi olarak faydal olan oksijeni alp solunum,sindirim ve dolam sistemlerinin ortaklaa almas ile vcutta eitli kimyasal tepkimeler sonucu oluan ve zararl olan karbondioksit gaz verilir. Bu oluum sonucunda yaadmz ortamda oksijen azalp karbondioksit oalr da olmas gereken snrn ok stne karsa bizlerde bir takm zararlar meydana gelir. Mesela atardamarda karbondioksit (co2) basnc 120 mm GH ye varrsa, uur bulankl ile balayp, komaya kadar varabilen rahatszlklar grlebilirmi. te, ilahi denge gerei, bizde byle zararla tezahr eden karbondioksit (co2), bitkiler iin en lzumlu bir gaz olarak yaratlmtr. (co2) bizler iin Ed-Dar tecelli ederken bitkilerde En-Nafi isminin tecellisi tezahr eder. Bitkiler (co2)yi zmsemede kullanarak bizlere meyveler ve sebzeler retip kendilerine verdiimiz bu gaz bize faydal hale getirir, ite i ie fayda i ie zarar. ie En-Nafi i ie Ed-Dar. te i ie denge i ie dzen. Mesela: Ar ve Ylan: Soktuu zaman vcudumuza zehir brakp bizi szlandran, ksacas zararl olan arnn zehrindeki alkaloit maddeden ve histaminden eczaclkta, ila yapmnda kullanld ifade edilmektedir. te yandan dnyann en ldrc zellii olan kobra ylannn zehrinde bulunan bakteri antikorlar ve enzimlerin yine eczaclkta faydal ilalar yapmnda kullanld aklanmaktadr. Varln gereksiz gibi grdmz ylanlarn, tarm iin zararl

33

yaratklar olan tarla fareleri ve baka zararllar ile beslenerek, onlarn gereinden fazla oalmalarn nlemek suretiyle tabiattaki dengeye olan katklar bizler iin byk faydadr. te zarar, ite fayda, ite Ed-Dar ite En-Nafi ite tabiattaki denge. Mesela; Ultraviole (mor tesi) nlar: Grebildiimiz en ksa dalga boylu mor ndan, dalga boyu daha ksa olan ve mor n ile (x) nlar arasndaki 4000a-200a aralnda dalga boylar bulunan mor tesi nlar insan sal iin son derece zararldr. Biz insanlar iin EdDar isminin tecelli ettii bu nlarn gneten gelenlerini Ozonosfer tabakas yani ozon tabakas absorbe edip, zararl olan miktarn yeryzne gndermemektedir. te ozon tabakas ite En-Nafi isminin tecellisi. te yandan mor tesi nlarda En-Nafi isminin tecellisini de grmekteyiz. Nitekim tp alannda, raitizm, tberkloz gibi baz hastalklarn tedavisinde kullanld ifade edilmektedir. Yine canl dokular zerinde ykc etkisi bulunmasndan faydalanarak sularn sterilizasyonunda bakteri ldrc olarak kullanlmaktadr. te mor tesi ite zarar, ite mor tesi ite fayda. te Ed-Dar ite En-Nafi tecellileri. te tabiattaki denge, ite evrendeki dzen. Btn faydal ve btn zararl eylerde bu isimlerin tecellisi ile bu dengeyi grmek mmkndr. Yeter ki aratrlsn. Bizim ilmimiz buradan tesine msait deildir. Kuran- kerimde isim ve sfat sigas ile Allaha (cc) nispet edilmi Ed-Dar ve En-Nafi gememektedir. Kuranda yukarda getii gibi, Allah (cc) brakp taptklarnn gerek onlara gerek kendilerine gerek hibir eye zarar ve fayda vermeyeceini belirten

33

dolays ile uluhiyetin gereklerinden olduu ifade ile Allahta (cc) zarar ve fayda yaratma zellii olduunu ihsas eden ayetler vardr. Bunlar fayda ve zarar yaratmay Allaha (cc) dorudan nispet etmedii iin sade ayet numaralarn rnek olarak veriyoruz bak:
10/18 10/106 21/66 6/71 22/12 25/55 26/73 5/76

Zarar ve fayda vermenin dorudan Allaha (cc) nispet edildii ayetler:

1 Eer Allah sana bir zarar dokundurursa, onu yine Ondan baka giderecek yoktur. Eer sana bir hayr dilerse, Onun keremini geri evirecek yoktur. O hayrn kullarndan dilediine eritirir.10/107 Ve 6/17 2 De ki: Ben kendime bile Allahn dilediinden baka ne bir zarar, ne de bir menfaat verme gcne sahip deilim.10/49 Ve 7/188 3 De ki: Allah size bir zarar gelmesini dilerse veya bir fayda elde etmenizi isterse Ona kar kim bir eye g yetirebilir.48/11 Baka da 39/38 2/102 58/10 36/23 ayetlerine baklabilir.

Ed-Dar ismini tek bana deil En-Nafi ismi ile beraber vird edinmek gerektiini ifade eden alimler ounluktadr.

33

EN-NUR

EN-NUR:Szlk manas <<Ik, aydnlk, i aydnl>> olan Nur <<Alemleri fiziki klarla, kalpleri gnlleri iman, ilim ve irfan ile aydnlatan ve stn duygular, derin i idraklerle hakikate erimeyi salayan k, aydnlk, parlt>> eklinde ifade edilebilir. Nr:Kuran- Kerimde bazen <<din>>, bazen <<Tevrat ve incilin tad hkmler>>, bazen <<iman>> gibi dini hayatn ana unsurlarna ad olurken, bazen varlk ve olaylar grmemizi salayan <<k ve n yansmas >> manasnda fiziki bir manaya indirgenir. ou kez de uhrevi hayat ile ilgili aydnlklar, manevi alemle ilgili hisler, hazlar, sezgiler, idrakler, kavraylar gibi metafizik bir boyuta tanr. ki yerde de nur Allaha (cc) izafe edilir, bizzat Allahn (cc) nur olduu ifade edilir. Bu hususlar ayetlere dayal olarak aklarsak Kuranda nurun u manalar ifade ettii grlr. 1Maddi, fiziki manada k, aydnlk manasn ifade eden nur
O, gnei kl, ayda parlak (aydnlk) klandr.10/5 Bu hususla ilgili dier ayetler 6/1 71/16

2Tevrat, ncil ve Kurann inananlara birer nur kayna olarak indirdiini bildiren ayetler.
Biz , iinde doruya rehberlik ve Nur olduu halde Tevrat indirdik.5/44 ve ona, iinde doruya rehberlik ve Nur bulunan incili verdik.5/46 Onun iin Allaha, peygamberine ve indirdiimiz o Nura (Kurana ) inann.64/8 Dier ayetler 4/174 5/15 6/91 7/157 42/52

3lahi dostluun, sevginin oluturduu i aydnln, i huzurunu ifade eden manevi, ruhi,

34

psikolojik aydnlk Allah iman edenlerin dostudur. Zira onlar karanlktan aydnla (zulmetten nura) karr.2/257 4Allahn (cc) rzasn gaye edinen kullarnn i alemini, manevi idraksizlikten, basiretsizlikten kutrarp, aydnla karan ve toplum huzurunu salayan Nur. Rzasn arayan Allah onunla kurtulu yoluna
gtryor ve onlar iradesiyle karanlklardan aydnla karyor, dosdoru bir yola iletiyor.5/16

5Hayata mana kazandran i aydnl, manevi alemle bu alem arasnda ba kurabilen, ruhi, zihni, kalbi aklk manasndaki Nur.
Yahut (o kafirlerin duygu, dnce ve davranlar) engin bir denizdeki youn karanlklar gibidir, (yle bir deniz) ki, onu dalga stne dalga kaplyor; stnde de bulut .. birbiri stne karanlklar.. insan elini karp uzatsa, nerdeyse onu dahi gremez .. Bir kimseye Allah nur vermemise, artk o kimsenin k ve aydnlktan nasibi yoktur. 24/40

6Din veya ilahi mahiyetli hukuki, sosyal, ahlaki sistemler ile fizie metafizik bir mana kazandran aydnlk, akli ve kalbi aklk.
Allahn nurunu azlaryla (fleyip) sndrmek istiyorlar. Halbuki kafirler holanmasalar da Allah nurunu tamamlamaktan asla vazgemez. O, mrikler holanmasalar da dinini btn dinlere stn klmak iin Resuln hidayet ve hak din ile gnderendir. 9/32-33

7Kainat, yaratl dnp bir yaratc kudretin varln anlayabilme kuvveti, maddi, fiziki tanrlar reddetme basireti manasndaki Nur.
De ki; gklerin ve yerin Rabbi kimdir? De ki <<Allah>>tr. Yine de ki << o halde Onu brakp ta bizzat kendisine fayda ve zarar veremeyen dostlar m

34

edindiniz. De ki << krle, gren bir olur mu? Ya da karanlkla aydnlk eit olur mu? 13/16

8man edenlerin zikirlerle, tespihlerle varabildikleri ruhi ycelik, stnlk ve kemal manasndaki Nur.
Ey inananlar Allah oka zikredin ve Onu sabah akam tespih edin. Sizi karanlklardan aydnla karmak iin zerinize melekleriyle beraber rahmetini gnderen Odur. O mminlere rahimdir. 33/41 -43

9Ruhi temizlik, gnahtan, ktlkten her trl i kirinden temizlenerek ulalan kavrama aydnlndaki Nur.
Kim gnahlardan temizlenirse, o kendi iin temizlenmi olur. Dn Allaha dr. Krle gren, karanlkla aydnlk, glge ile scak bir olmaz. Dirilerle llerde bir olmaz. phesiz Allah dilediine iittirir (kavratr). 35/18-19-20-21-22

10Kazanlan uhrevi bir stnlk, ahiretteki mkafat manasndaki Nur. Peygamberi ve onunla birlikte
iman edenleri utandrmayaca gnde, onlarn Nurlar nlerinden ve yanlarndan koarlar.66/8

11man eden ve takva derecesine ulaanlara verilen i aydnl, ycelik ve kemal manasndaki Nur. Ey iman edenler! Allahtan korkun (takvaya erin) ve peygamberine inann ki O, size rahmetinden iki kat versin ve size nda yryeceiniz bir Nur ltfetsin.57/28 12man edip Salih ameller ileyenlerin, ruhi, kalbi kemale ermilerin ve ehitlerin ulat manevi stnlk manasndaki Nur.
man edip, Salih amel ileyenleri karanlktan aydnla karmak iin 65/11 Allaha ve peygamberine iman edenler Rableri katnda z sz doru olanlar ve ehitlik mertebesine erenlerdir. Onlarn mkafatlar ve Nurlar vardr.57/19

34

13Gnlleri slama btnyle alanlarn ulatklar kalp incelii, yumuakl, genilii manasndaki Nur.
Allah kimin gnln islama amsa, o Rabbinden bir nur zerinde olmaz m? Kalpleri Allah anma hususunda katlam olanlara yazklar olsun..39/22

14Bizzat Allahn (cc) kendisi yani mutlak Nur.

Allah gklerin ve yerin Nurudur. 24/35

Btn bu Kurani aklamalardan anlald kadar ile Nurun gerek dnya hayat, gerek fizik alem, gerek metafizik hayatla ilgili manalar mutlak Nur olan Allahn (cc) bu alanlardaki tecellilerinin adlar olsa gerek. Fizik alemdeki k, bizim grebildiimiz dalga boylarndaki yedi renkten oluan klarla, bizim plak gzle gremediimiz mor tesi ve kzltesi nlar yani her dalga boyundaki nlar mutlak nurun fizik alemdeki deiik derecelerde tecellisi olsa gerektir. Bu manadaki nur yani k, bizim fizik varlklar grmemizi salar. Yani fizik varlklar zihnimize tayarak beynimizde kavramlamasn salar. Daha somut bir ifadeyle fiziin beynimize canl ve hareketli izdmn salar. Ik, fizii bizim i dnyamza, psikolojimize, ruh alemimize yanstr, orada grntler oluturur. Onlar hissetmemizi, kavramamz, sezmemizi gerekletirir. Bu bakmdan k d cisimleri aydnlatmak kadar, o cisimlerin beynimizde aydnlanmasn, aklmzda, zihnimizde kavranp manalandrlmasn salar. Onlarla ilgili eitli hazlar, eitli zevkler, neeler duymamz gerekletirir. te btn insanlar iin fiziki manal ve psikolojik uzantl olan bu k mminin kalbindeki iman ile aydnlatlp, yaratann ilim, irade, kudretinin hikmetleri ile manalandrld noktadan itibaren Nur olur. Yani k imanla mana kazanr, yaratln hikmetleri ile

34

ekillenerek irfan ile hissedilir, sezilir bir Nur haline gelir. te fizik alemde k olarak tecelli eden Nur gerek aydnlatcln manevi ve metafizik hislerde, duygularda, kavraylarda gsterir. Bundan tede ilahi kelam ve ilahi hkmler arasndaki nur tecellileri insan kalbini maddi ve fiziki snrllktan kurtarp metafizik snrszla ynlendirir. man nurunun insan kalbinde at (imann iddetine gre) ve aydnlatt manevi boyutlar, Allaha (cc) ve dier fizik tesi varlk ve alemlere ynelmenin ve temasn verdii hazlar, tatlar, mutluluklar, i huzuru, ruh genilii, kalp enginlii, sonsuza alan sonsuzca boyutluluun insandaki manen aydnlanmann addr nur. nsan bu i derinlii, zenginlii ve aydnl sayesinde kibir gibi, gurur gibi, hased gibi, dnyaya malubiyet ve mahkumiyet gibi, dolays ile hrs gibi, ihtiras gibi btn menfiliklerden syrlr. Sevgi, efkat, merhamet, kanaat, sabr tevekkl .. gibi btn mspetliklere ynelir. nsann i alemini aydnlatan, cezbeden, genileten bu nur, imanda tecelli eden ilahi Nurdur. u halde mutlak Nur fizikte tecelli eder, ziya olur, k olur. alemde tecelli eder, lahi ve de ulvi zevklerle dolu sevgi olur, haz olur, nee olur, msamaha olur, kr olur. Daha da ileri takva olur, vera olur, zht olur. Cezbe olur, fena olur, beka olur Nurun Ala Nur olur. Ama mutlak nur dan bize inmi bir katrecik tecelli olur. Mutlak Nura nispetle bir zerre, bir katre mesabesindeki bu fiziki ve metafizik nurlara, kalbimizin vsati nispetindeki byle basit bir izah getirdikten sonra, mutlak Nur hakknda gerek z,

34

gerek mahiyeti, gerek var oluu bakmndan bir ey sylememizin imkanszl meydandadr (*1). O mutlak Nurdur, izah olmayan, ihata edilemeyen, kavranamayan, idrak edilemeyen mutlak Nur. Mutlak Nurun czi bir tecellisi olan gne, dorudan bakld zaman nasl gz kamatrarak grme olayn iptal eder ise, Mutlak Nuru idrake ve ihataya ynelen beeri ilim de, basiret te, mdrike de yle aresiz, aciz, clz kalr, iptal olunur. Bir de zdd ile mukayese edersek; Nurun zdd zulmet: insanlarn inkarlar sebebi ile yaratln hikmetlerini, yaratann ilminin, iradesinin, kudretinin yceliini fark etmekten yoksun olutur. Zulmettekiler fiziki gzleri ile varln zahirini grrler, ama varlktaki fizik tesi uzanty, var olmann hikmetini, nurdan yoksun olduklar iin gremezler. Yaratltaki dzeni, intizam, dengeyi tespit ederler ama dzenleyeni, denge kanunlarn koyan gremezler. nk kalbi aydnlk demek olan Nur dan yoksun olduklar iin o blge onlara kapaldr. O mana blgesi, fizik tesi, fizik st alem onlara karanlktr. Mhrl ve kilitli olan kalpleri o alana kapaldr. mann, henz psikolojisinin alanna girmemi olan i boyutlar, irfann derin uzantlar, sezginin en u noktalar onlar iin karanlktr. Zira bunlar bilme meselesi deil tatma meselesidir. Bunlar ilim ii deil hal iidir. Bunlar ilmin uzanamad, irfan ile kavranan tamam ile sbjektif hallerdir. lim fiziki en iyi ekilde bilir, tahlil eder, ilmi kanunlara yerletirir. Ama ktaki Nuru gremez. nk Nur alan ona kapaldr. Nur ilimden irfana uzananlarn iidir. Nur aklla kavranamaz, basiretle grlr. Nur akl aydnlatr ama akl onu gremez. Tpk bizim akl

34

alglayamadmz, gremediimiz gibi. Tpk gnee bakann gnei gremedii gibi Nuru ll-elbabn, ll-Ebsarn kalbi melekelerle ahenklemi selim akl ancak kavrar. te bu iman Nurunun aydnlatt selim akl varlktaki hikmeti sezer, yaratltaki iradeyi, kudreti, ilmi hisseder, duyar, grr, kavrar. man nurundan mahrum olanlarn bu i aydnlktan nasipleri yoktur. Yukarda beinci madde yazlan (24/40) ayeti kerime ile 2/17-18/19 ayetleri bunlarn psikolojisini ok iyi aklar. Nur ism-i erifini vird edinenlerin, basiretleri alr, geliir. Kalbi derinlik, enginlik ile ruhi ycelie eriirler. Hikmetleri sezerler. alemleri, i ufuklar geniler. Elhasl Nurlanrlar. *1 Not: Bu gn ilim konusuna giren fiziki n mahiyeti, yaps henz zlememitir. Elan k hakkndaki bilgilerimizin tamam teorilere dayaldr. Bu teorilerde << n dalga teorisi >> ve << zerrecikler, tanecikler halinde yaylma >> teorileridir. In dz izgiler halinde yaylan zerrecikler mi? Yani enerji paralarm yoksa dalgalar halinde yaylan enerjiler mi olduu henz halledilememitir. Bu gn her ne kadar dalga teorisi revata ise de, henz dalga teorisi ile aklanamayan baz hususlar vardr. Mesela: Atom fizii ile ilgili baz deneyler yaparak n enerji paracklar eklinde yayldn tespit eden alimler vardr. Fiziki bile tamam ile halledemeyen ilmin dolays ile akln mutlak kavramas, ihatas ne mmkn.

34

EL-HD EL-HD : Hidayet eden demektir. Hidayet veren demektir. Hidayet:<<Doru yola gitmek, doru yolu gstermek, doru yola rehberlik edip, iletmek>> manalarn ifade eder. Bu tarifte hidayetin derecesini gryoruz. Bunlardan biri doru yola kendi kendine gitmek. kincisi yol gstericinin iareti ve bilgilendirmesi ile gitmek. ncs doru yola rehberlik veya klavuzluk ederek gtren sayesinde gitmek. Bunlar tek tek ve ksa ksa aklayalm. 1Canl varlklar, Allah (cc) tarafndan yaratllarna yerletirilen yol gsterici i gler ve zaruri bilgiler sayesinde istenilen hedefe gidebilme zelliine sahiptirler. Bu i gler ve zaruri bilgi kaynaklar, insanlarda, akl ve idraktir. Bu melekeler sayesinde insanlar doruyu, yanl kavrar ve iradesi ile bunlardan birine ynelir. Dier canllar da igd dediimiz ynlendirici i kuvvetler sayesinde hedeflerine, gayelerine ynlendirilirler. Mesela bal ars bal toplamada, iei bulma, ynn ve uzakln tayin ve tespit etme, onu dier ii arlara bildirme gibi ok karmak ama tam isabetli sevki tabiiler yani igdler dediimiz, ilerine yerletirilmi mekanizmalarla hedeflerine ynelirler. Bu birinci kta, rnekleyerek ksaca bahsettiimiz hidayet yolu ile varlklar dnyevi hayatlarn srdrmeyi baarrlar. Ayrca bu i bilgiler ve bu i gler, insanlarda, dini hedeflere ynlenmede, potansiyel bir ynlendirici gtrler. Hidayet vericinin yani El-Hadinin iaret ettii veya gsterdii hedefe

34

kolaylkla ynelebilir halde bulunurlar. radelerini bu yne younlatrmalar halinde, hidayete ak bulunurlar. Nitekim canllarn yaratlnda, hayatlarn ve maietlerini temin hususunda hedeflerine ynlenici bir i kuvvetle yaratldklarna dair u ayetlere yorumsuz bir gz atalm.
O da- Bizim Rabbimiz, her eye yaratln veren, sonrada hidayete ynlendirendir dedi20/50 Ki, O beni yaratan ve beni ynlendirendir.26/78 Ayrca bak 87 (Ala)/3

Bu hidayet trnde, dini bir hidayetten ok, din de dahil en genel manada doruyu kabullenip ona ynlendirilebilmeye insann ak halde bulunmas manas vardr. 2Hidayetin ikinci manas doru yolu gstermektir. Dnyevi hayatta olabilecei gibi, tamam ile dini hayatta insanlar, doruyu ancak bir yol gsterici sayesinde tespit edebilir, ona ynelirler veya ynlenmezler. Bu ikinci manadaki hidayet yani yol gsterme Allah (cc) tarafndan, ama gnderdii peygamberler ve ilahi kitaplar aracl ile olmaktadr. Burada yol gstericilik, bir vesile olarak peygamberlere, ilahi kitaplara, irat eden mritlere aittir. 3nc manada ise hidayet, yol gstermenin tesinde dini dorulara rehberlik etmek, gtrmektir. Bu manada hidayet yol gsterip, orada durmak deil, tutup gtrmektir. Bu sade Allaha (cc) ait hidayet vericiliktir. Hidayetin bu son iki manas, yani doru yolu gsterip aklama ile doru yola gtrp ulatrma manas, Elmal Hamdi Yazr merhumun, Hak Dini Kuran dili isimli tefsirinin birinci cilt 119 ve 167

34

sahifelerin de sras ile ( Hidayet-i Gayr-i musile) ve (Hidayet-i musile) eklinde isimlendirilir. Hidayet-i Gayr- Musile= Tutup gtrmeyen, eritirmeyen, sade yol gsteren hidayet demektir. Hidayet-i Musile ise: Tutup gtren eritiren rehberlik ve klavuzluk eden hidayet demektir. Hidayet-i Gayr Musile yani yol gsterici hidayet, Kuranla, daha nceleri dier semavi kitaplarla, peygamberlerle ve Beytullah ile olur. Bunlarn yol gstericilikteki rollerinin belirlendii ayetleri grelim. a) Kuran ile ilgili ayetler.
Elif,Lam,Mim kendisinden asla phe bulunmayan bu kitap (Kuran), muttakiler iin bir hidayet vesilesi ve yol gstericidir.2/1-2 phesiz ki bu Kuran, en doru yola ynlendirir; iyi davranlarda bulunan mminlere, kendileri iin byk bir mkafat olduunu mjdele17/9 dier ayetler 27/1-2 , 72/1-2

b) Tevrat
Doruya ynlenmeniz midiyle Musaya kitab ve furkan verdik.2/53 Dierleri 5/44

c) ncil; tabi bunlarn tahrif edilmemi halleri.

Biz Ona (saya) iinde doruyu gsteren ve nur bulunan incili verdik.5/46

d) Peygamber (SAV) Hazretleri.

phesiz ki sen doru yolu gstermektesin. 42/52

Peygamber, yol gsterici irat edici, aydnlatc manasnda hdidir. Ama insanlar hidayete gtrc veya iman onlarn kalplerine koyucu yada onlarn kalplerini imana ac manasnda Hdi deildir. Bu manada hidayet vermeye hem salahiyeti yoktur, hem de gc yetmez. Nitekim u ayetler onu gsterir.
Sen krleri sapklklarndan evirip doru yola yetirecek deilsin. Ancak (Canu gnlden) teslim

34

olarak ayetlerimize teslim olanlara duyurabilirsin. Neml/81 ( Resulm) Sen sevdiini hidayete erdiremezsin. Bilakis Allah dilediine hidayet verir.28/56 Dier ayetler: 4/88 , 10/43 24/54 30/53 43/40

Hidayet-i Musile: Doru yola gtren, eritiren, vardran manasndaki hidayet ki bunu veren tek hdi olan Allahtr (cc). nsanlar, Allahn (cc) yaratllarna koyduu ynlendirici i kuvvetler ile ilahi hidayete arzu duyar, iradelerini buraya younlatrrlar, Allah ta (cc) onlara hidayet verir. Bak 10/108 17/15 Yine insan ynlenmese bile Allah (cc) diledii kuluna hidayet verir. nk hidayet veren Tek varlk Odur. Allah (cc) hidayet verecei kulunun kalbini imana, islama aar, iini imana hazr hale getirir, onda inanamaya istek, arzu ve itiyak meydana getirerek, i hidayet glerini harekete geirir, akla ve evkle doru yola, Allahn (cc) hak yoluna ynlenmesini salar.
Allah, kimi doru yola gtrmek isterse onun gsn islama aar.6/125 Hidayet verici ve yardmc olarak Rabbn yeter. 25/31 Dier ayetler: 7/43 14/12

Yukardan beri sraladmz bu manadaki hidayeti verici olan aslnda Allahtr (cc). Yaratl ftratna yerletiren O. Vesileler gndererek insanlarn dikkatini eken, uyaran, irat eden, O, sonra da dilediinin gnln islama ap ynlendiren yine O, tek ve mutlak Hadi olan Allahtr (cc). Bu ismi vird edinenler dini ve dnyevi ve de uhrevi konularda hayra ynlendirilirler.

35

EL-BED EL-BED:<<Bir eyi yoktan var eden, rneksiz, numunesiz, olarak ilk yaratan; benzeri bulunmayan ilk varlk>> manalarna gelir. Tarife dikkat edilirse, Bedinin, biri Cenab- Allahn (cc) yaratma fiili ile, dieri zat ile ilgili iki mana tad grlr. Cenab- Allah (cc) her eyi yoktan var etmitir. Var ederken, yaratrken ne bir ekilsiz ilk maddeye muhtatr, ne de bir rnee, bir numuneye gre yaratmtr. Yoktan ve numunesiz olarak yaratm, var klmtr. O ol demi her ey oluvermitir. Aristonun ve Aristocularn iddia ettikleri gibi, O, ekilsiz olarak ilk maddeye, ekil veren deildir. O baka eyden deil yoktan var edendir. Yok iken var edendir. Yoktan var eden ama rneksiz, numunesiz, en gzel ekli ile var edendir. Yaratnda bir estetik, bir gzellik bulunandr. Bir zarafet, bir incelik bulunandr. Bir denge, bir ahenk bulunandr. Bedinin, Cenab- Allahn (cc) zatn niteleyen ikinci manas, Onun zatnda, sfatlarnda ve fiillerinde benzeri bulunmayan tek gzel varlk oluudur. Benzeri bulunmayan tek varlk. Benzeri bulunmayan tek gzel, mutlak gzel.Bu isimde Allahn varlnn ve yaratma fiilindeki gzel olu n plana kmaktadr. Bedi ismi Kuran da, sade iki ayette gemektedir. Bu ayetleri incelersek, her iki manay da grebiliriz.
( Allah ocuk edindi) dediler. Haa O, ycedir. Gklerde ve yerde olanlarn hepsi, Onun dur, hepsi Ona boyun emitir. O gklerin ve yerin yaratcsdr. Bir eyi yaratmak istedii vakit ona sade (ol) der. O da hemen oluverir. 2/116-117

35

 Gkleri ve yeri yoktan var eden Odur. Onun ei olmad halde nasl ocuu olabilir. Her eyi O yaratmtr.6/101

Ayet-i Kerimelere dikkat edilirse Bedi ismi hem Allaha ocuk, e ve benzer isnat edilmesini nleyici, hem de gklerin ve yerin ilk ve rneksiz, yoktan var edicisi manalarn ifade eder. Her iki ayette de Allahn (cc) teklii, benzersizlii, tenzihi bir ifade ile ortaya konulurken, yoktan var ediciliine ve en gzel, en ho ekilde yaratclna vurgu yaplmtr. << Gklerin ve yerin tek, ilk ve yoktan var edici >>, << Gklerin ve yerin yaratln en gzel, en ho yapan >> manasn ortaya koymutur. u halde Bedi ismi, ilk ve tek olan Allahn (cc) ilk icat eden, ilk yaratan, yoktan ilk defa yaratan olduunu belirleyen bir isimdir.Bedi olan Allah (cc) varln Bedidir.

35

EL-BK BK:<<Hep var olan, varl kesintiye uramayan, varlnn sona ermesi dnlemeyen >> manalarn ifade eder. Allah Zl-Celal hep vardr. Onun iin bir biti, tkeni, yok olu sz konusu deildir. El-Ahir isminde akladmz gibi Onun iin bir son dnlemez, varlktan sonra var olmaya devam edecektir. O, ebedidir. Dikkat edilirse evvel, ahir, ezeli, ebedi gibi kavramlar bize bir zaman mefhumunu artryor. Zaman, yaratlmlara has bir olaydr. Varlk mdr, olay mdr onu tam bilemiyoruz. Varlktan ve olutan bamsz kendi bana bir zaman dnlemez. Zaman adeta hareketin bir fonksiyonudur. Dnya, ay ve gnein hareketleri bizde gn, ay ve yl kavramlarn oluturmaktadr. Daha nce de belirttiimiz gibi gk cisimlerinin hareketlerinin birbirine gre durumlar onlarla ilgili bir zaman kavramn oluturmaktadr. Buna gre, hareketi durdurduunuzda, zaman biter.u halde zaman, yaratlla ve hareketle birlikte balamtr. Onlarla da bitecektir. Ama onlar yaratan Allah (cc) yaratltan nce var idi, yani O evvel idi veya ezeli idi; biti ve tkeniten sonra da var olacaktr. Yani O Ahirdir, O ebedidir, O Bakidir. Ezeliyeti, ebediyeti, kdemi, bekay bizim zaman zellikli yaratlm zihnimizin kavramas mmkn deildir. Aklmzn, mantmzn, kurallar ve kategorileri zaman kavram ile birlikte olumaktadr. Bu bakmdan zamanszl, ezeli ve ebedi, kdemi ve bekay kuatmas, evrelemesi tam kavramas mmkn deildir. Aklmz Allahn (cc) zamansz olmas gerektiini kabul eder, kabul etmenin tesinde gerekli

35

ve zorunlu grr. Ama zamanszln, ebediyetin, bekann ne olduunu kavrayamaz. Zamann tesi nedir, gerekten temidir, yoksa baka bir hal mi dir, biz onu bilemeyiz, tahayyl ve tasavvur edemeyiz bile. Bildiimiz zamann bir balangc ve sonu olduudur. Onu da yaratan yle yaratmtr. Onun gibi yaratlan her ey bitecektir, tkenecektir. Ama kendine biti, tkeni olmayan tek varlk Allahtr (cc). Bu bakmdan O ebedidir, Bakidir. Nitekim Ayet-i kerimelerde yle ifade edilir.
Onun zat mstesna her ey yok olacaktr.28/88 Her ey yok olacaktr, fanidir. Ancak Celal ve kram sahibi olan Rabbin Baki kalacaktr. 55/26-27

Baki ismini daha iyi kavramak iin El-Evvel ve ElAhir isimlerinde yazdmz hususlar iyice okumak lazmdr. Tekrar etmemek iin uzatmyoruz. Ancak unu bilmek gerekir ki Allahn (cc) Ahir ismi ile Baki ismi birbirinin ayn deildir. Baki daha kapsaml ve Ahiri de iine alr. Allahn (cc) Ahir oluu yaratklara gredir. Onlar yok olaca iin Allah (cc) Ahirdir, ve onlardan sonrada var olacaktr. Ama Baki, varla bal deildir, beka Allahn (cc) zatna gredir. Varlk olmasa da Allah (cc) Bakidir. Ama varlk hi olmam olsayd Allah (cc) ne evvel ne de ahir olurdu. O hep Baki olurdu. Beka varln ba, sonu nazara alnmadan, hatta varlk nazara alnmadan var olan bir kavramdr. Ama ahir varln bitiinden sonraya yakn bir kavramdr. Ahir somuta daha yakn, beka tamam ile soyut ve tamam ile derin ve tamam ile te, te ve te bir mefhumdur. Ve Lillahil-Hamd.

35

EL-VARS VARS : birinin lmnden sonra mal kendine kalan kimse. Allah Zl-Celal hazretleri malikl- mlktr. Varlklarn yaratlndan yine kendi tarafndan yok ediliine kadar, her eyin hakiki sahibi Allahtr (cc). nsanlar dnyada yaadklar srece, Allah (cc) bu mlkn tasarruf yetkisini, hikmeti icab, belirli miktarlarda, emaneten onlara vermektedir. nsanlar hayat boyu, az veya ok, yle veya byle onlarda, mlkiyet uuru ile tasarruf ederler. ok kimse emaneti olduunun farknda bile deildir. oumuzda mlkiyet uurunun ok iddetlenmesi ve hrs ile, ihtiras ile karmas neticesi cimrileiriz, Allahn (cc) mlkn, bir parasn da olsa Allah (cc) yolunda harcamaktan uzak dururuz, kanrz. Bir ksmmzda emanet olduunu unuttuumuz mala hrsmzdan, miras olacamz kimselerin lmn drt gzle bekleriz. Bekleriz bekleriz de mal elimize geince, bir mddet oyalanr, biz de miras brakr gideriz. << Miras nereye gidiyorsun, miras almaya>> Mala bir ey olmaz mal yerinde durur. Bizler miras yoluyla devir alr, miras yoluyla devrederiz. Bu byle srp gider. Mal yerinde durur, biz, imtihan halinde bir nebze oyalanrz, oyalanr, ama kazanrz ama kaybederiz ve brakr gideriz. Mala hibir ey olmaz. Olan bize olur. Bize bir eyler ya cimriliimizden ve imtihan kaybmzdan olur. Ya da baka iyi eyler yann da cmertliimizden ve imtihan kazanmamzdan olur. Ayet-i kerimede dnya mal iin yle buyurulur.
Bu dnya hayat ise aldatma metandan baka bir ey deildir. Andolsun ki, mallarnz ve canlarnz konusunda imtihan olunacaksnz. 3/185-186,57/20

35

Bize bir eyler, mlk, mlkn hakiki sahibinin isteine ve iradesine uygun kullanamadmz iin olur. Ya da Onun iradesine uygun kullandmz iin iyi eyler olur. Ama mal yerinde durur, deien bizler oluruz. Nitekim insanln bandan beri olduu ve bundan sonra olaca gibi. nsanlk yaratldna, doru yada yanl, Allah (cc) bilir ama milyon yl olduu syleniyor. Bunu kabul etmek imana zarar vermez. Bir mlk bir kimsenin zerinde en ok 50 sene kalp miras olarak gittiini varsayarak hesaplarsak 3 milyon seneyi 50 ye bleriz 60 bin kar. Yani silsile olarak, bir malda ortalama 60 bin defa miras olay gereklemitir. Mal durmu, 60 bin kuak birbiri peine bu mala miras olmutur. Kimi hrsla, kimi ihtirasla ona yapm. Kimi hased etmi, kimi cimrilik etmi, kimi bbrlenmi. Ama mal durmu kendi gitmitir. Kimi de mlk Allahn (cc) iradesine uygun kullanm, mal durmu, kendi gitmi ama iyi kullanp, iyi gitmitir. Ta ki sonuna kadar da byle devam edecektir. Sonunda mlkn ilk ve hakiki sahibi, hakiki varis, hakiki miras, Allah (cc) devralacaktr. Hepimiz srayla kendisinde imtihan olduumuz mlk sonunda Allah (cc) devralp, sonra da bir rpda yok edecektir. nk hakiki malik, hakiki varis Odur. u halde Allahn mlknde, Onun rzasna uygun tasarrufta cimrilik etmemek gerekir. Bu hususta yle
Ne oluyor size ki, Allah yolunda harcamyorsunuz? Halbuki gklerin ve yerin miras Allahndr.57/10

buyrulur.Hakiki varis Allahtr (cc).

phesiz biz diriltir ve ldrrz. Ve her eye biz varis oluruz.15/23 Yer yzne ancak biz varis oluruz. Onun zerindekilere de biz varis oluruz. Her ey bize dnecektir. 19/40 Dier ayetler: 21/89 28/58

35

ER-RAD ER-RAD:<<Btn ileri isabetli, hedefine ulac, doru grl>> ve <<rat edici, doru yolu gsteren, mrit>> manalarna gelir. Dikkat edilirse, Er-Raid manalarnda iki yn olduu grlr. Birinciye gre El-Raid:Btn ileri isabetli olan ve hedefine ulaan, doru grl ve hibir ii bo ve faydasz olmayan, tedbir ve tayininde hi yanlmayan, her takdirinde mutlaka bir hikmet bulunan demektir. Varln yaratlmas, iletilmesi Onun tekvini iradesi ve tedbiri ile olmakta ve takdiri ile meydana gelmektedir. Hibir varlk ve hibir olu Onun iradesi ve tedbiri dnda olumaz. Her ey Onun takdiri lsnde meydana gelir. Noksanlk, fazlalk olmadan tam gelir. Gereksizlik ve lzumsuzluk asla yoktur. lhi irade iki manaldr. Tekvini irade; Terii irade. Varlk ve olula ilgili olaylar tekvini iradesinin neticesidir. <<Bir eyin olmasn diledii zaman,
Onun ii, ona <<ol>> demekten ibarettir. O da hemen oluverir.>> Buna btn tabiat olaylar dahildir.

Hatta insann domas, lmesi, bunun zaman, mekan ve kimden olaca da tekvini iradesinin neticesidir. Tekvini iradenin yneldii ey mutlaka ve tam olur. Olmaa mecburdur. Bunda zorunluluk vardr. Bunun olup olmamamsnda insan iradesinin hi rol yoktur. Allahn (cc) Raid isminin birinci manas sonucu bu tekvini iradenin yneldii her varlk ve olay bo ve faydasz deildir. Hepsinde birbiri iinde gereklilik vardr, ve hep hikmetlerle doludur. Onun hibir tedbirinde yanlma yoktur. Her takdirinde isabet vardr. Bunlar da Raid isminin gereidir. Raitin <<irat eden, doruyu gsteren, mrit>> manasndaki ikinci yn ise Allahn terii iradesi ile

35

oluan, sosyal, hukuki, dini, ahlaki olaylara ynlendirip dileyenleri muvaffak edendir. rade-i teriide insan iradesinin rol vardr. rade-i teriiye nin geeklemesi, kulun iradesi ile istemesine baldr. Mecburiyet yoktur. Bu manadaki irad, insanlar, dilemeleri halinde, dini ve dnyevi ilerinde hayra ynlendirip, muvaffak klmas, baarl etmesidir. Dileyen, arzu eden, iradesini o yne younlatran kimseyi, ibadetlerinde, taatlarnda, ahlaknda hep hayra ynlendirmesi, muvaffak klmasdr. Ticari, zirai, ekonomik, snai v.s ile ilgili dnyevi btn ilerinde dileyenlerden, diledii kimseyi hayra ve muvaffakiyete ynlendirmesi. Yani irad etmesidir. Bu hidayet ile ayn deildir. Bunda daha ok dnyevi muvaffakiyetler sz konusudur. Bu da hidayetin, akladmz derecesinden birincisi ile eleebilir. Nitekim Ashab- Kehfin u duasnda kulan lan <<raed>> ifadesi bu hususu kuvvetlendirir. O
(yiit) genler maaraya snmlar ve : <Rabbimiz! Bize tarafndan rahmet ver ve iimizde bizim iin bir kurtulu (baar) yolu hazrla.> demilerdi Kehf /10

ratta dini olduu kadar dnyevi ilerde hayra ve muvaffakiyete ynlendirme, Ynlendirme olduu kadar da dileyen insanda o ii gerekletirme kudreti ve becerisi yaratma da sz konusudur. Halbuki hidayetin asl iki manas da imana ynlendirme arlkldr. Yani daha ok metafizik bir ynlendirme sz konusudur. Nitekim ayette yle buyurulur: Enam/125 Allah kime
hidayet vermek isterse, onun gsn islama aar.

Kuranda, rt, irat ile ilgili ayetlere baktmz zaman daha ok dnyevi mahiyetteki u manalar grrz. Bunlar tabi ounlukla:<<doruya yneltip, muvaffak etmek, faydalya ve hayra yneltmek.>> u
ayetlere bak: 2/186 18/10, 24, 17 49/7 , 72/10 , 14, 21

35

ES-SABR SABR : ok ok sabreden demektir Sabr: <<Acya katlanmak, skntlara, zorluklara skunetle dayankllk gstermek, sebat etmek, zdraplarda ve hazlarda nefsi zaptetmek Skunet ile tahamml gsterip katlanmak>> manalarn ifade eder. Ancak bu manalar kullarn sabr iin dorudur. Allahn (cc) sabr iin tamamen noksandr. Allah (cc) iin sabr : <<Koyduu kanunlar nizam, dzeni gerekletirmek iin acele etmemesi. Her ne eyi hangi zaman iinde taktir etmise zaman gelmeden gerekletirmemesi, ilahi plann hi aksamadan uygulanmasn irade etmesi, acele etmemesi, insanlar plannda adaletini yerinde ve zamannda gerekletirip, suluyu cezalandrmak iin acele etmemesi >> manalarn ifade eder. Allahn (cc) Sabur ismi Halim ismi ile ok yakn mana ifade eder. Ancak Halim dar manaldr. Sadece kullara kar gsterilen sabr ifade eder. Suluyu hemen cezalandrmayp ona tevbe iin mhlet vermesi gibi. Ama Sabur bunu da iine alan daha kapsaml bir mana ifade eder. Sade kullar deil btn varlklarn, olaylarn, yaratklarn ileyiindeki dzeni dengeyi koruyan sabrdr. Allahn (cc) sabr kullarn sabr gibi deildir. nk kullarn sabr iradelerini zorlar, kula bir arlk bir zorluk verir. Allahn (cc) sabr Onun iradesini ne zorlar, ne Ona arlk verir ne de zorluk verir. Allahn (cc) sabr kulda olduu gibi aczin neticesi deil, kudretin, hem de mutlak kudretin neticesidir.

35

Kulun sabr zarar grmemek veya zarar en aza indirmek iindir. Allahn (cc) sabr kullarna zarar vermemek ve haksz zararlardan korumak iindir. Kulun sabr kemale ermek ve olgunlamak iin gereklidir. Allahn (cc) sabr kemalinin sonucudur. Kulun sabr ihsana ulamak iin gereklidir. Allahn (cc) sabr adaletinin bir gerei, ihsannn bir sonucudur. Kulun sabr ounlukla kuvvet karsnda tahamml gstermektir. Allahn (cc) sabr, acze, zayfla, cahillie kar tahamml gstermektir. Kul sabr gstermelidir nk neyin iyi, neyin kt, neyin hayr, neyin er olduunu bilmez. Allah (cc) sabr gsterir nk neyin iyi, neyin kt, neyin ne zaman iyi, neyin ne zaman kt, neyin ne zaman ve nerede hayr veya er olduunu bilir. Kendi takdirine gre ayarlar. Zaman ve yeri gelmeden yapmaz, sabreder. Ksacas Allahn (cc) sabr beeri sabr deil, ilahi sabrdr. Onun sabr mukayyet ve ireti bir sabr deil mutlak sabrdr. Onun sabr bizimki gibi ihata edilen, kuatlan bir sabr deil ihata eden, kuatan bir sabrdr. Biz sabr gstermekle arada mahiyet fark olmakla beraber, Allahn (cc) ahlak ile ahlaklanm oluruz. Sabur olan Allah (cc) sabrl kulunu sever ve onunla beraberdir. Sabur ismi Kuran- kerimde ne isim, ne fiil, ne sfat sigasnda hi gemez. Hadislerde geer. Bu ismi vird edinenlerde sabr, tahamml ve skunet artar.

36

ALLAHIN KURANDA GEEN DER SMLER

Buraya kadar, doksan dokuz Esma-i Hsnay Tirmizi rivayetindeki listeyi esas alarak inceledik. Bunlar Kurann otaya koyduu lde sunmaya altk. Bundan sonra yine ayetlere dayal olarak ksaca manalandrp sunacamz isimler, bn-i Hacer El Eskalaninin dierlerinden farkl olarak sunduu lah isimlerdir. Bunlar da Kuranda sadece isim sigas ile geenlerdir.

ER-RABB Kuran- Kerimde Lafza-i Celal den yani Allah isminden sonra 962 ye ulaan adedi ile en ok geen EL-RABB ismidir. Rabb szlkte (hepsi de Allah iin olmak zere) her eyi yoktan var edip tamamlanncaya yani yetkinlik noktasna ulancaya kadar, kademe kademe ina eden manasn ifade eder. Buna gre RABB ismi, yaratp terbiye eden, gzeten,yneten, tm ihtiyalar karlayan malik, sahip, vekil manalarn ifade eder. Varlklarn tm menfaatlerini grp gzeterek onlar eiterek koruyan mutlak Rabb sadece Allahtr Mutlak Rabb sadece Allahtr. nk btn varlk alemini yaratp yneten, ltfettii nimetler sayesinde onlarn halini dzeltip gelitiren, hakimiyetinde dengi ve benzeri olmayan, tek malik, tek hakim, tek sahip Odur. Rabb ismi efkat, merhamet, eiticilik, olgunlatrclk,zelliklerini ierir. Bu zellikleri ile Rabb mmin,

36

kafir, alim, cahil, uurlu ve uursuz, canl ve cansz btn varlklar kuatr. Rabb ismi, buraya kadar ifadelendirilen bu manalar ile sadece Allah iin kullanlr ve Allaha has bir isimdir. Ama rabbd-dar (ev sahibi), rabbl-mal (sermaye sahibi) insana has tamlamalarla basit manada insanlar iin de kullanlr. Kuranda 962 defa geen bu ismi ieren ayetlerden birka tanesini rnek olarak yazacaz.
Hamd alemlerin Rabbi olan Allaha mahsustur.1/1,2 de ki: Allah her eyin Rabbi iken ben Ondan baka rabb m arayacam?6/164 ( Ey Muhammed) yz evirirlerse de ki: Allah bana yeter. Ondan baka ilah yoktur.Ben sadece Ona gvenip dayanrm. O yce arn Rabbidir.9/129 Musa yle dedi: ayet aklnz kullansanz (anlarsnz ki) O dounun, batnn ve ikisi arasnda bulunanlarn Rabbi dir. 26/28 Alemlerin Rabbi olan Allah dilemedike siz dileyemezsiniz.81/29

36

EL-LH

lh kelimesi, tredii kke gre gizli olup idrakin stnde olan, tapnlan, kulluk edilen, gnlden balanlp snlan szlk manalarn ifade eder. Bu szlk manalarndan hareketle Allahn isimlerinden olan lah ycelii karsnda hayrete dlen ve hayranlk duyulan, gnlden balanlp sadece kendisine snlan duyularla idrak edilmeyen tapnlan yce varlk. Demek olur. Burada en ok ne kan tapnlan, sadece kendisine ibadet edilen ve kullukta bulunulan manasdr. lah ismi Allaha zel olmanm tesinde genel bir mana da ifade eder. Sadece hakiki bir mabut olan Allah iin kullanld gibi hakiki olmayan tanrlar iin de kullanlr. Kuranda Allah, lah ismini,baz zelliklerini n plana kararak kendisi iin de isim edinmitir. lah ismi ile ne karlan baz zellikler unlardr lahn teklii: Allah buyurdu ki: ki tanr edinmeyin, O ancak
bir lahtr. O halde yalnz benden korkun.16/51

lahn Rahman ve rahim oluu:

lahnz bir tek lahtr. Ondan baka ilah yoktur. O rahmandr, rahimdir.2/163

lahn yaratcl:
O size anlatlan Rabbiniz Allahtr. Ondan baka ilah yoktur. O her eyin yaratcsdr.6/102

lahn ina edicilii:

Semud kavmine Kardeleri Salih dedi ki: Ey kavmim! Allah kulluk edin, sizin ondan baka ilahnz yoktur. O sizi yerden ina etti.11/61

36

lahn rzklandrcl:
Allahtan baka size gkten ve yerden rzk verecek bir yaratc var m? Ondan baka ilah yoktur 35/3

lah gizliyi a bilendir:

O, yle bir Allah tr ki, Ondan baka ilah yoktur. Gizliyi de a da bilendir.59/22

lah kendiliinden vardr hep hatta olandr:

Hay ve kayyum olan Allahtan baka hi bir ilah yoktur.2/255, 3/2

lah ldren diriltendir:

De ki: Ey insanlar! Gerekten ben sizin hepinize gklerin ve yeri sahibi olan Allahn elisiyim. Ondan baka ilah yoktur. O diriltir ve ldrr.7/158

Gerek Allah gerek dierleri iin,tekil ve oul ekilleri ile, ilah kelimesi Kuranda 147 defa gemektedir.

EL- MUHT El-Muht szlkte (kuatmak, kavramak, nlemek, savunmak, korumak) manalarna gelen (havt) kknden ve (bir eyi epeevre kuatan, koruyan, btn ynleri ve en ince ayrntlar ile bilen) terim manasna sahiptir. Bu tarife gre iki mana kyor karmza: Biri kuatan, koruyan, dieri btn ynleri ile bilen. Buna gre Allah btn varlklar kudretiyle kuatan ve en ince ayrntlarna varncaya kadar btn zellikleri ile koruyandr. Zerreden krreye, atomdan btn kainata kadar kendi sistemi iinde dzenini koruyan, kollatan

36

ve bunu btn ynleri ve ayrntlar ile bilen ve bilerek yapandr. imdi bunlar ayetlerle tespite alalm. Eer sabreder, saknrsanz, onlarn hilesi size
hibir zarar vermez. phesiz Allah onlarn yaptklarn epeevre kuatmtr. (btn ayrntlar ile bilmekte ve sizi onlardan korumaktadr.)3/120 Gklerde ve yerde ne varsa hepsi Allahndr ve Allah her eyi kuatmtr. (hibir ey Onun ilim, kudret ve korumasnn dnda kalmaz)4/126 Dikkat edin! Onlar, Rablerine kavuma konusunda phe iindedirler. Bilesiniz ki O, her eyi (miyle) kuatmtr. 41/54

EL-Kf El-Kf, szlkte (yetmek, yerine gemek, ihtiyacn gidermek, korumak, gc yetmek) manalarna gelen (kefa) kknden tremi ve Kuranda Allaha nispet edilen bir isimdir. Buna gre Kf: Kula yeten, onun ihtiyalarn gideren, onu isteklerine erdiren, terim manalarn ifade eder. Dikkat edilirse bu isim daha nce incelediimiz ElHasib isminin kapsam ierisinde bir mana ifade etmektedir. Ayette yle buyrulur:
Hesap sorucu olarak Allah yeter.4/6

Allahn hangi bakmlardan kullara yettiini ayetlerle grelim: Allah vel (dost) ve bir yardmc olarak kullara yeter
Gerek bir dost olarak Allah yeter, bir yardmc olarak da Allah yeter.4/45

36

Bilen olarak Allah yeter

Bu ltuf Allahtandr. Bilen olarak Allah yeter. 4/70

ahit olarak Allah yeter

Seni insanlara eli gnderdik: buna ahit olarak ta Allah yeter.4/79

Vekl olarak Allah yeter

Sen onlara aldrma ve Allaha dayan, Sana vekl olarak Allah Yeter.4/81

Ve her hususta Allah kullarna kafidir

Allah kullarna kfi deilmi? bakasyla korkutuyorlar.39/36 Seni ondan

El-Fatr Kuranda Allah iin kullanlan isimlerden biri de El-Fatr dr. El-Fatr, szlkte (yarp karmak, icat etmek, kefetmek, yoktan var etmek, yaratmak) manalarna gelen (fatr) kknden tremi bir isim (fail)dir. Bu szlk manasna gre Fatr olan Allah, gkleri ve yeri icat edip ilk defa yoktan var ederek yaratan; tohumu atlatarak bitkileri imlendirip gelitiren, hcreleri blerek oalmay salayandr. Varlk aleminde bilhassa canllar, tohumun atlamas ve hcrelerin blnp oalmas ile oluur ve geliir. Mesela anne rahminde dllenmi yumurtann blnerek oala oala cenini meydana getirmesi, bitkilerin toprak altnda tohumlarnn atlayp filizlenmesi ve sonra da hcrelerin blnerek oalmak suretiyle olgun bir bitki haline gelmesi, bu

36

olayn srekli tekrarlanmas Fatr isminin tecellisi ile oluur. Allah u alem. Kuranda Fatr ismi daha ok yaratmak, icat etmek manasna kullanlmtr. u ayetlerde gklerin ve yerin yaratlmas, icat edilmesi manasnda kullanldn grmekteyiz.
Ey gkleri ve yeri icat edip taratan! Sen dnyada da hirette de benim velimsin. Beni Mslman olarak ldr ve beni salihler arasna kat.12/101 De ki: Ey gkleri ve yeri icat edip yoktan var eden, gizliyi de aikar da bilen Allahm! Kullarnn arasnda, ayrla dtkleri eyin hkmn sen vereceksin.39/46 O gkleri ve yeri icat edip yoktan yaratandr. 11/42 ayrca bak:6/14, 14/10, 35/1

El-Mevl

Kuranda Allaha izafe edilen ama hadisteki isim arasnda bulunmayan ilh isimlerden biri de Mevl dr. Mevl szlkte (dost, arkada, yardmc vel ve sahip ) anlamlarn ifade eder. Bu szlk manasndan hareketle Mevl, kendisine sevgiyle balanlan, karlksz yardm eden, hakiki dost ve arkada olan Allah demektir. Mevl kuluyla kendisi arasnda peygamber hari hi kimsenin bulunmad ve kendisine kulunun sevgiyle yneldii

36

Allah demektir. Ayn zamanda Mevl, kulunu seven,onu koruyan, ona yardmc olan, kulu zerinde tasarrufta bulunup onu himaye eden manalarn da ifade eder. Kuranda 16 ayette Mevl ismi geer ve bir ksm unlardr: Eer (imandan) yz evirirlerse biliniz ki Allah
sizin Mevlnz (dostunuz, sahibinizdir) O ne gzel dost ve ne gzel yardmc dr.8/40 Bizi affet, bizi bala, bize merhamet et. k sen bizim mevlamz sn.2/286 O bizim mevlmzdr. Onun iin mminler yalnz Allaha dayanp gvensinler.9/51 Allaha sarln. Ne gzel Mevl dr O ve ne gzel yardmcdr.22/78

En-Nasr Tirmizi ve bn-i Macenin rivayet ettikleri listelerde bulunmayan ama Kuranda bulunan ve Allaha izafe olunan isimlerden biri de En-Nasr dir. Nasir arabcada (nasr) kknden tremitir ve (yardm, destek, zafer, skntdan kurtarma ) szlk manalarn ifade eder. Buna gre Nasr (kullarna yardm eden, onlar destekleyen, zafere ulatran, her trl skntlarndan kurtaran) terim anlamlarn tar. Kulun Allahtan, dualarla, niyazlarla yakararak istemesi halinde Allahn onu, yardm ve destei ile her trl skntsndan, darlndan kurtaracan vadeden bir ism- lahidir.

36

En-Nasr ismi Kuranda, on be ayette Allaha izafe edilir. Bunlardan rnekler verecek olursak:
Bilakis, mevlamz Allahtr ve O Yardmclarn en hayrlsdr.3/150 Gerek bir dost olarak Allah yeter, Bir yardmc olarak ta Allah yeter.4/45 Allaha sarln. Ne gzel Mevl dr O ve ne gzel yardmcdr.22/78 Hidayet verici ve yardmc olarak Rabbin yeter. 25/31

EL-Galib

Kuran- Kerimde bir ayette Allaha nispet edilen El-Galib ismi galebe kknden trer. Gale- be szlkte (yenmek, stn gelmek, zorla almak) manalarna gelir. Allah (C:C:) her iinde mutlaka stn- dr. Onun malup olmas yani bakasnn stnlne uramas mmkn deildir. nk o mutlak kudret sahibidir. Diledii her eyi ve her ii mutlaka stnlkle neticelendirir. Allahn El-Galib ismi sade u ayette gemektedir:
Allah murad ettii ii baaryla sonulandran dr.Fakat insanlardan ou bilmezler. 12/21

EL-Mbin

36

El-Mbn ismi Kuran- Kerimde hem Allah(cc) hem Resulullah(sav) hem de Kurann kendisi iin kullanlm bir isim dir. Mbn (aklayan, aa kavuturan, apak hale getiren, belgeleyen) manalarn ifade eder. Allah mbndir, aklayandr. Peygamberi ve dier peygamberleri vastasyla, Kuranda ve dier kitaplarda, Hakk batl, haram helali, doruyu yanl aklayandr. Kendilerine bilgisi verilmeyen kyamet gibi, ruh gibi, ar gibi, krsi gibi gayb- mutlak hari kullarn bilmesi gerekli olan gizlilikleri aklayandr. Mesel, gemi peygamberlerin ve kavimlerinin kssalarn, kainatn yaratln ve hikmetlerini, Cennet ve Cehennem gibi hususlar belli lde aklayandr. Resulllah mbndir, kuran mbndir. Ama onlar Allahtan dolay mbndirler. Ayrca Allahn mbn oluunun bir manas da Zahir isminde olduu gibi varlnn apak ve ayan beyan oluudur. Kuranda bir defa geen u ayette bu manaya kullanlmtr.
O gn (ahirette) Allah onlara gerek cezalarn tastamam verecek ve onlar Allahn hakki mbn (apak bir gerek) olduunu anlayacaklardr.24/25

u halde Allah apak bir gerektir. Yani var- l apak ortadadr. Hakk- Mbn olan Allah ayn zaman da hakk (gizli ve aikar olan gerekleri) aklayandr.

Er-Refi Bu isim iki trl mana ifade eder. Biri Allahn fiili isimlerinden biri olup Daha nce incelediimiz Er-Rafi

37

ismidir. Bu manasyla Er-Refi Allahn dereceleri ykseltmesi, yaratklar birbirinken stn klmas, her cisme bir derece belirlemesi, yaratklar mrleri, mrleri, rzklar maddi ve manevi dereceleri bakmndan birbirinden farkl,kimini kiminden stn klmas manasna gelir. Er-Rafi ismine bak. Dieri Allahn zatn ilgilendiren ve Onun, varlklarn en yksei oluunu ve Onun, varlk derecelerinin en ykseinde oluunu bildirir.
O, dereceleri ykselten (veya derecesi en yksek olan)dr.40/15

El-Karb El-Karb arabcada (kurb) kknden trer. Kurb (yaknlk, akrabalk, br) manalarna gelir. Bu isim Allahn kullarna yakn olduunu bildirir. nanc, fikri, gr her ne olursa olsun, Allahn kullarna yaknln ifade eder. Allah (cc) kuluna sadece mmin olduu iin deil, kulu olduu iin yakndr. Allahn Kuluna yakn oluu, ncelikle murakabe manas ifade eder. Mdahale etmeksizin haber- dar olma, bilme ama seslenmeme, grme ama aldrmama, sadece tesbit etme ve ettirme, neticeyi hesap gnne brakma manasndaki yaknlk ne kar ve kullar inzar ve ikaz eden bir mahiyet arz eder. Allahn yakn olduu hissettirilerek ikaz edilip inzar edilen kul hayra ynelir. Yine bilhassa Allahn kendine yaknl hisse- dip, ona gre davranan kul iin tebir (mjde) manasn

37

ierir. Bylece kul dualarla tvbeler ve ibadetlerle kendine yakn olan Allahn icabetini umar.
sana, beni sorduunda (syle onlara): Ben ok yaknm. Bana dua ettii vakit dua edenin dileine karlk veririm. O halde (kullarm da) benim davetime uysunlar ki doru yolu bulsunlar.2/186 Ondan mafiret dileyin; sonra da Ona tvbe edin. nk rabbim (kullarna) ok Yakndr. (dualarn) kabul eder.11/61 phesiz O (Allah), iitendir, yakn- dr.34/50

Kullarm

Bu ayetler tebir(mjde) manas ifade ederken, 50/16 ayeti daha ok ikaz ve inzar (uyar) ortaya koyar.
Andolsun,insan biz yarattk ve nefsinin ona fsldadklarn biliriz ve biz ona ah damarndan daha yaknz. ki melek (insann) sanda ve solunda oturarak yaptklarn yazmaktadrlar.50/16,17

EL-Hkim Szlkte Hkm veren manasna gelir. Allaha izafe edildiinde (hkm koyucu, hukukun kayna, hukuki hkmlerin yaratc kayna) olarak Anlalr. Kullarn uygulamas iin tek hkm koyan Allah olduu gibi hkm vermek ancak Allahn hakkdr. Hkm ancak Allahn yetkisindedir. El-Hakem ismine de baknz.u ayetler bize ElHkim ismi hakknda bigi verir
Allah aranzda hkmedinceye kadar sabredin O hkimlerin en iyisidir.7/87

37

Sen sana vahyolunana uy ve Allah hkmedinceye kadar sabret. O hkimlerin en hayrlsdr.10/109 Senin vadin ise elbette haktr. Sen hkimler hkimisin.11/45 ayrca bak:12/80,95/8

El-Khir Szlkte (yenmek, stn gelmek, zor kullanarak istediini yapmak) anlamndaki kahr kknden trer. Bu kkten treyen ve daha nce yazdmz ElKahhar ismi btn varlk ve olaylar zerinde stnln bildirmesine karlk El-Khir ismi sadece insan zerinde kudret ve tasarrufunun stnln ierir. Buna gre El-Kahhar ismi El-Khir isminden daha geni ve daha kapsamldr. u ayetlerde El-Kahir ismi gemektedir.
O kullarnn stnde (her trl tasarrufa) sahiptir. 6/18 O kullarnn stnde yegane kudret ve tasarruf sahibidir.6/61

El-Melk Kuran- Kerimde sadece (Onlar) gl bir Melk olan Allahn huzurunda hak meclisinde- dirler. 54/55

37

ayetinde geen El-Melk iin daha nce yazdmz, hemen hemen e anlaml olan El-Melik ismindeki izahlara bak.

El-fir

Sen bizim velimizsin, bizi bala ve bize ac sen balayanlarn en iyisisin.7/155 Gnahlar balayan40/3 ayetlerinde geen El-

fir ismi iin daha nce yazdmz ve ayn kkten gelen El-Gaffar ismini inceleyiniz.

El-Hallak Daha nce yazdmz Hlik ismi ile ayn kkten treyen ve onun mbalaa sigasnda kullanlp (devaml yaratan, srekli, mkemmel ve hakkyla yaratan) manasn ifade eder. El-Hallak ismi Allahn devaml yaratma halinde bulunduunu, tekrar tekrar ve ok ok yaratc olduunu anlatr.
phesiz Rabbin, srekli, hakkyla yaratan ve pek iyi bilendir.15/86 O, her eyi hakkyla mkemmel ekilde hakkyla yaratan ve bilendir.36/81

37

E-kir E-kir daha nce akladmz E-ekur ismi ile hemen hemen ayn manay ifade eder. E-kir, kr kknden tremi bir ism-i faildir.kr (iyilii anmak,sahibini vmek, mkafat vermek) szlk manasn ifade eder. Buna gre kir, (iyilii anan, iyilik edeni ven, iyilik edene mkafat veren) demek olur. Bu manalar hem Allahn kir (kulunun iyiliine ve krne karlk veren) oluuna hem de kullarn kir (kreden) oluuna gredir. Sadece Allah iin kullanldnda E-kir (kulunun iyiliinden raz olan, iyilik eden kulunu ven ve onu, fazlasyla karlk vererek mkafatlandran) manasna gelir. Kuranda u ayetlerde kir u ayetlerde Allaha ad olarak kullanlmtr.
Allah (kulunun) yaptnn karln bol bol verendir ve en iyi bilendir.2/158 Eer siz Allaha kreder ve iman ederseniz, Allah size azab edip te ne yapsn? Zira Allah kredenlerin karln her zaman veren ve her eyi bilendir.4/147

Ayrca E-ekur ismindeki aklamalara da bak.

El-Ekrem

El-Ekrem, El-Kerm isminin stnlk ifade eden eklidir. El-Kerm (ihsan tkenmeyen cmert, msamahas ve aff ok olan, stn faziletlere sahip olan) manalarna gelirken El-Ekrem en stnlk manas ile (ihsan tkenmeyen en cmert, msamaha

37

s ve aff en ok olan, en stn faziletlere sahip olan) eklinde manalandrlr. El-Ekrem ismi Kuranda sadece ilk inen Alak suresinin 3. ayetinde geer.
Rabbin en stn kerem sahibidir.96/3

El-Ehad

Daha nce yazdmz,(birlik, teklik ifade eden) EL-Vahid isminde mukayeseli olarak incelemi- tik. Oraya baknz El-Ehad ismi kuranda sadece hlas suresinde geer. De ki O Allah Ehaddir (birdir)112/1 El-Vahid ismine baknz.

37

NDEKLER
ESMAL HSNA 2 ESMA- HSNANIN ADED10 ESMAL-HSNA ZELGES.14 ALLAH (Lafza-i Celal) .17 RAHMAN ..26 RAHM .. 31 ER-RAHMAN, ER-RAHM, RAHMET 33 EL-MELK ..43 EL-KUDDUS .. 46 ES-SELAM . 47 EL-MMN 48 EL-MHEYMN . 49 EL-AZZ ... 50 EL-CEBBAR 57 EL-MTEKEBBR . .59 EL-HALK ..... 61 EL-BAR . ..64 MUSAVVR ..65 EL-GAFFAR .. ..66 EL-GAFUR .. ..69 EL-AFVV .. ..76 EL-KAHHAR .. ..79 EL-VEHHAB .......82 ER-REZZAK ..85 EL-FETTAH 88 EL-ALM ..90 EL-KABID 96 EL-BASIT 99 EL-HAFID .101

37

ER-RAF ..103 EL-MUZ ...105 EL-MZL ...108 ES-SEM ...111 EL-BASR ..119 EL-HAKEM ..125 EL-ADL ..129 EL-LATF .133 EL-HABR ....136 EL-HALM..143 EL-AZM 147 E-EKR .....151 EL-ALY 155 EL-KEBR .158 EL-HAFZ ..161 EL-MUKT .....165 EL-HASB ...167 EL-CELL ...170 EL-KERM ..172 ER-RAKB ...176 EL-MCB ...178 EL-VAS ......181 EL-HAKM ..186 EL-VEDUD 192 EL-MECD 195 EL-BS 197 EL-EHD .203 EL-HAKK ...206 EL-VEKL.......209 EL-KAVY ..214 EL-METN . 217 EL-VELY .......219 EL-HAMD ..225 EL-MUHS ..231 EL-MBD .234 EL-MUD .238 EL-MUHY .240 EL-MMT ......246 EL-HAYY .249

37

EL-KAYYM ..253 EL-VCD .256 EL-MCD ....258 EL-VHD 261 ES-SAMED .268 EL-KDR .270 EL-MUKTEDR..275 EL-MUKADDM, EL-MUAHHR ...276 EL-EVVEL, EL-AHR ...280 EZ-ZAHRU ...284 EL-BATIN ...286 EL-VL ...289 EL-MTEAL ..291 EL-BERR .294 ET-TEVVAB .297 EL-MNTAKM302 ER-AFV 307 ER-RAF 307 MALKL-MLK ...313 ZL-CELAL VEL-KRAM...317 EL-MUKSTU .319 EL-CAM 322 EL-GANY ..326 EL-MUN .330 EL-MAN ...332 ED-DAR ,EN-NAF .335 EN-NUR ...340 EL-HD ..347 EL-BED .351 EL-BK ..353 EL-VRS 355 EL-RAD .357 SABUR ..359 ALLAHIN, KURANDA GEEN DER SMLER361 ER-RABB...................................................361 EL-LH363 EL-MUHT.364 EL-KF.365

37

EL-FATIR..366 EL-MEVLA367 EN-NASR..368 EL-GLB..369 EL-MBN.369 ER-REF370 EL-KARB..................................................371 EL-HKM.................................................372 EL-KHR..373 EL-MELK..373 EL-AFR...374 EL-HALLAK...374 E-KR................................................375 EL-EKREM.375 EL-EHAD.376

38