KTPHANE | HIKMET KIVILCIMLI

TRK YE'DE KAP TAL ZM N GEL

Cilt:1

" nne' erre'ddevbi ind'Allahi'ssumml-bkmlleziyne l ya'k ln!" (Hi phe yok ki ayaklariyle yryenlerin Allah indinde en kts akl n kullanmay p sa r ve dilsiz kalan iki ayakl hayvanlard r.) (Enfl Sresi, 22 nci yet) KUR'AN' Kerim NDEK LER NSZ I. BLM: ST BDAT A INDA KAP TAL ZM Bat da Kapitalist S n f Trkiye'de Kapitalist S n f Derebe i - Kapitalist eki mesi lk: Antika (Kadim) Sermaye Oyunu kinci: Modern Kapitalizm Oyunu (Biz Bize Nas l Benzedik) Tarihte i S n f m z I. Kadim Tarih Bak m ndan II. a da Tarih Bak m ndan "Hay rl irket" Osmanl Bankas Saltanat Dyunu Umumiye Saltanat Sermaye: Hesap ve Garanti ister Yerli Sermayeye Kar : Devlet+Ecnebi Bankan n Dokunulmazl Mslman Tehdit slm Olmayana Gven Trk Mehmet Nbete: Yzde On Be Trkiye'nin Kapitalizme Pazar Olu u Her ey irket iin Devletili imiz: Kapitalist Fideli i Hrriyet ve Namusu ldren: H rs zl k II. BLM: HRR YET A INDA KAPITAL ZM Sosyal Devrimde ki Sosyal S n f m z i S n f n n Sosyal Dilekleri Devletle Milletin. Aras n Aanlar 1 - i S n f n K k rtmak 2 - i S n f n Blnmiye K k rtmak 3 - lan Paras yla Milleti K k rtmak 4 - Mali Bask ile Devletili imizi K k rtmak 5 - Trk Ordusunu Trk isine Kar K k rtmak Konkret Bir i Hareketi stibdad Aratan Hrriyet

Avrupa Sylemi Finans Kapitalin Kanl c Hrriyet: irketler Furyas Biricik Finans-Kapital ve Emperyalist Egemenlik Antika Devletilikten Modern Devletili e Devletili imizin Grevi: Kapitalist Kay rma Yerli Finans-Kapital zel Sektr imizin Al n Yaz s Devletili imiz ve Modern imiz Yurtta Sava - Cihanda Sava Etken: "Ki i" mi, "S n f" m ? a ecili imiz Vagonculu umuz III. BLM: CUMHUR YET A INDA KAP TAL ZM A) SOSYAL EKONOM Sanayi Neden Eksik 1913'te Sanayi Kapitalizmi 1913'te Sanayi ileri Kanun D Sanayi Paryalar Tar m Kapitalizmi Kanun D Tar m Paryalar zel Te ebbsn "Gizli Faaliyeti": Devletili imiz Trkiye I i S n f n n Sosyal Varl B) POL T K EKONOM Trkiye ve Atatrk nn ve akmak Atatrk' ldren Nedenler "Zinde Kuvvetler" Simsarlar: Para Oyunu Speklatrler: Toprak Oyunu Sosyalizm Ya ant s , Sosyalizm D ncesi Trkiye'de "S n fs z" ideoloklar "Neo - deolok"lar m z Gerek: Kemalizmin Sosyalizmle ttifak Cumhuriyeti Finans-Kapital Finans-Kapital Vurgunu Cumhuriyeti Devletili imiz " deolok"lar m z ve Gereklerimiz Son Sz Biblio rafya Dipnotlar

NSZ

Meselelerimizi en basit yurtta n anl yabilece i kadar a k, duru ve belirli koymazsak, Demokrasiye inanc m z yapma olur. Anla l r konu man n ilk art : olaylar n diline uymakt r. DOKTR NS Z ak mlar: millet dertlerini frk gibi : "Mern - Debern Kefe tetayyu " dular okumakla iyile tireceklerini san yorlar. Ama, DOKTR N tasl yan ak mlar da; yabanc kitap sayfalar ndan kesilmi reeteleri ezberlemekle millet hastal n te his, hele tedavi etmiye kalk t ka daha az "Mtetabbip" d myorlar. Dertlerimize gerekten deva aranacaksa, ilkin toplumumuzun muayenesi: kendi ekonomik ve politik yap s iinde, btnyle ve oldu u gibi yap lmal ; oradan var lacak sonularla ortaya kacak hastal olursa olsun te his, ikirciliksiz ortaya Kendimizi veya ba kalar n n ad ne at lmal d r.

aldatm ya en elveri li

zelli imiz: Sosyal S n flar d nda ulusal veya uluslar aras bir politikan n yeryznde bulunabilece i yalan na ok al kan olmam zd r. smet Pa an n : "S n f esas na mstenit partiler kurmak serbesttir" buyrultusundan 20 y l sonra, "Sosyal Devlet" prensibini Anayasaya geiren 27 May stan 5 y l sonra, kalk p ta Trkiyenin Tarih maddesi do ru incelenmeksizin, undan bundan kapma basma kal p "Sosyal S n flar"dan, "Sosyal Adalet"ten "Devletili imiz"den ve ilh.. dem vurmay bir marifet, hele kahramanl k saymak apa k bir ku beyinlilik ise, Trkiyede sosyal snf ili kilerinin inkr" durulu unu szm ona buland rarak, "TAKT KA"s deveku u yahut "S n flar

ile sosyalizm kaak l mant na develeri

yap labilece ine gldrmektir.

inanmak ta, ba n kuma sokarak avc dan korunaca n uman

1 - Bat ile kar la t rma yap larak Trkiyede "Sosyal s n flar yok" demek her eyden nce yaland r. Bat da s n flar en ok bin y ldanberi varsa, Trkiyede (Tarihsel Devrimler getike) en az be alt bin y ldanberi vard r.Tarih ylesine kalpla t r lamaz. Bizde s n f yok de il, s n f bilinci yoktur. Onun iin her meselemiz krd m, politikam z mide buland ran bir karga a, d ncemiz kmazd r. 2 - "Trkiyede Sermayecilik yok" demek te gene olan olmam a evirme kurnazl gibi ne srlyor, Sermaye: kapitalizmden nce de vard r. O, kadim Toplumlar bat ran, kapitalizmin z dd "PREKAP TAL ST" sermayedir. Smer Kervanlar Erciya ve Ergani'ye uzand KAP TAL ZM de yok de iller, gndenberi Trkiyede yokolma a amas ndaki SERMAYE vard r. Trkiyede kadim KAP TAL gibi modern biimleriyle varolduklar iin yok gibi grnrler. Trkiyede, Kadim Toplumun Tefeci - Bezirgn soysuzla mas ile, Modern Toplumun Tekelci Finans - Kapital dejeneresans ndan KARMA bir dzen, ezberlenmi formlleri a rt r. 3 - Bat Kapitalizmi: daha yksek Teknik ve Metotlarla silhlanarak, kendi Anayurdu iinde kk retmetlerin mlklerini ellerinden ald cihan Toplumlar n n gibi, geri kalan d ar daki btn da apul ederek Demek, Sermaye, varl klar n

SERMAYE'sini "szde" biriktirmi tir.

cibilliyeti ikt zas , kk zel mlkiyet d man d r. Sosyalizme bo una iftira edilir. Sermaye ikide bir sylendi i gibi: "Di ten t rnaktan artt r larak" birikmemi , gerek kendi milletinin, gerekse ba ka milletlerin al anlar nca biriktirilmi kk ve da n k mlkce izleri sahiplerinden ekonomik veya politik zorla a rarak gaspetmi tir.Yaln z bu gaspedi Bat da: Anayurdunu h zl bir ilerlemeyle Byk Sanayile me ve Bay nd rl k yarat na yceltmi , ve kendi milleti iinde hayat standart n nispide olsa ykseltmi olmak gibi Tarihsel bir grev ba arma hakl l ile muazzeretlenebilmi tir. 4 - Trkiye zel sermayesinin: d ar da yabanc

toplumlar talan edip Anayurda ba kalar n n varl

n aktar p

y ma ans , kkten yok olmak yle dursun, Bat etkisi alt na d t lde, kendi varlar n ve zenginliklerini kendisinden ok usta ve stn yabanc sermayeye kapt rd orant l d r. sahiden al nteriyle biriktirilmi Bat n n 500 y lda yapt hatt 50 y lda iin tam tersine erde kendi milletinin kk retmenlerince kk mlkleri ekspropriye

etmiye gelince, iki ucu tutulmaz bir de nekle kar la l r: a) kk mlk sahipleri "katlim" n 5 k l tan geirilecek halk n ndan yapmak

ayakland rabilir. b) Btn o k l tan geen kk retmenlerin Sermayeci elinde "biriken" a r lm mlkce izleri y arslan pay n n, yabanc Sermaye adl kurt bo az na kayd d nlrse, millete duyulacak fke ve dayan onkat, yz katken, bin kata kar. 27 May s Devrimi bu gerekli in en yeni ispat d r. 5 te o tarihsel ekonomik ve sosyal nedenlerle zel bir mostr oldu : Modern olamadan (daha Sermayemiz yahut kapitalizmimiz, "Cin olmadan insan arpm ya" kalk m do rusu: 19 uncu yzy l Bat Sanayiinin prosper kalk nmas n hi bir zaman yaratamadan), ultramodern oldu (Yni; Tekelci finans - kapital emrine girdi.) Bylece Tarihsel grev yoklu u ve millet nnde hakl kma yoklu u kapitalizmimizi "yzkta " gibi gze batar etmi ; kendi sosyal s n f n bile inkr edip ezen ultramodern tekelci finans kapitalistlerin say ca ve kalitece d klkleri, a a l k kompleksini and ran en ters tepkilere yneltmi oldu: a) Biryandan kendi milletine kar insan hakk tan maz bir keskin y rt c l k kazand ; b) teyandan, millet nndeki zaaf n telfi etmek iin, uluslararas yabanc finans kapitale kul kle olmak zorunda kald . Kapitalizmimiz genellikle DEMOKRAS ye, zellikle VATAN ve M LLETE kolayca ihanet etti Tanzimat, Birinci Me rutiyet, ikinci Me rutiyet, Kuvayimilliye hareketi ve son Demokrasi ihanetlerini denemesi hep Trk milletine kapitalizmin geti. ispatlamakla

K rk y ld r syleriz. Vurduklar na de il, dinlemediklerine yand k. Biraz acele de olsa, gene diyece iz. Lf anl yan beri gelsin! DOKTOR H KMET Salacak, skele arkas 13 (1/5/965)

I. BLM stibdat a nda Kapitalizm

BATIDA

KAP TAL ST

SINIFI

Trkiyede "s n fs z toplum" sz k rk y ld r srer. Nedenleri zerinde durm yal m. Bu kan y ne srenler, ok defa 1908 y l ndan beri Trkiyede patlak vermi alt-stlklerin ya d ar dan gelmi , yahut d ar ya toplum Devrimi, kar olmu ey; bulunmalar na aldan rlar, "D ar " denince akla gelen Co rafya bak m ndan 1908 "Avrupa", Hrriyet "Kapitalizm"dir. de erli

bak m ndan Avrupa

kapitalizminin 250 y ldanberi ngrd dzeni Trkiye'ye bir THAL mal gibi d ar dan soktu. 1919 -1923 Kuvay milliyecilik sava , Mustafa Keml'in Byk Millet Meclisinde defalarca syledi i deyimle "Emperyalizme ve Kapitalizme kar " bir kurtulu hareketi oldu. Bylece 1908 y l Avrupadan " thal" etti imiz kapitalizmi, 1919 - 1923 y llar geri pskrtme biiminde sanki Avrupaya "ihra" etmi gibiydik. Trkiye ster ithl edelim, ister ihra edelim kapitalizm iin bir "Ecnebi metah", demek Trkiyede

bulunm yan bir mal yerine konuldu. Avrupa kapitalizmi a ka bir s n fl toplumdu. Mdemki kapitalizm bizde yoktu, demek Trkiye s n fs z bir toplumdur, sonucuna var ld . i bu kadar

mekanik ve kuru mant kla ele alan siyasilerimiz, bu grn e yle drt elle sar ld lar ki, ba ka trl d nmeyi yersiz k lmak iin, ayd n kap kullar ndan " deolok"lar kartt lar. Kimse de sosyal gereklerimizi olduklar kalkmad . Soyut tart malar bir yana: Bat Avrupa ile Trkiyeden iki rnek al p kar la t ral m.1789 Fransas nda olan "Ulu Devrim" nedir? Herkesin (hatta bizim " deolok"lar n bile) bildi i "Burjuva Devrimi"dir. 1923 Cumhuriyet Devriminden 15 y l nce Trkiyede yap lan 1908 Me rutiyet Devrimi ile 1789 Frans z Devrimi aras nda bir fark var m d r? Bunu anlamak iin, bir Burjuva Devrimi oldu unda kimsenin ku ku beslemedi ini sand m z Frans z Devrimindeki Kapitalist gibi inceleme zahmetine

s n f n n kimli ini, a ka belirten bir Tarih kitab n okuyal m: "18 inci yzy l sonunda burjuva s n f n n tepesinde, bu gn yksek mliye (finans) burjuvazisi veya kapitalisti denilen muazzam zengin (fernifer general)ler, byk ordu (fournisseur)leri, Hindistan Kumpanyas , yahut Sand vard . "Bu yeni para aristokrasisi, eski dzenle ya ad ve kendisini zengin etmi bulunan karl tekelleri muhafaza etmek istedi i halde, mutlak idarenin keyfi gdmne kar bir e it Fransa Bankas sermayelerin yer demek olan ve iinde koca skonto Sand gibi tuttuklar skonto gibi imtiyazl kumpanyalar n ba l ca hissedarlar

te ebbsleri ans z n ortadan kald r veren kaprisli ve sorumsuz bir brokrasiye kar dayand apul "O kalabal yald zl ihtiyat tedbirleri almak skonto istiyordu. Krall k hazinesinin kap s na "Sinsi ifls" n s ralarda finans (maliye) deneticileri bile burjuvazinin alt nda Kasas czdan nda olan var zorla dn alarak o u kez etmi lerdi. (rentier)ler: uras

, Devlet alacakl lar bulunuyorlard . Rivarol diyor

ki: (Devrim (rentier)ler taraf ndan yap lm t .

muhakkakt r ki, e er ok burjuvalar bir yeni dzen istemi lerse, s rf kamu borcunu kral n garantisinden daha sa lam olan milletin garantisi alt na koymak iin istemi lerdir. Bu kesin szler, anlamca pek derin szlerdir. Kamu borcu 1789 y l , Kurucu Meclise Necker'in bildirdi i tabloya gre 4 buuk milyar (bu gnk 9 - 10 milyar) kadar tutuyordu. Her y l 230 milyon, fizler hesab na tahsis ediliyordu. Ve ifls kap m z al yordu! "Rivarol'n sz dupdurudur. Tehdit edilen Millet Hazinesi evresinde nbet tutan devlet alacakl lar , kendi iflaslar n nlemiye elveri li bir rejim de i ikli ini btn gleriyle a r yorlard . Onun iin, Paris (rentier) leri. - o zamanlar Paris (rente: irad) ba kenti idi,-varo halk yle birlikte soka a ineceklerdir. Gene onun iin, Devrim, daha ba lang c nda, kilisenin mlklerini msadere edecektir. Finans iktidar n elinde tutan burjuvazi, biricik ticaret ve sanayi Bruxelles,1926, iktidar s. 302 idi de. 303). SINIFI Trkiye (Pierre Brizon Historie du Travail et des travailleurs,

TRK YEDE 1908 yl de il,

KAP TAL ST ondan 31 yl nce

Parlementosunda Milletvekili Vasilki Bey

yle seslendi:

"Ekonomi politik ad verilen bilimin ba ndaki tenbihi budur. "Gelirler ziraatin, ticaretin, sanayiin ve zenaatin, madenlerin, ormanlar n, tccar gemilerinin ilerlemesiyle ve o almas yle ve i lemesiyle artar." Madenlerimizi ve ormanlar m z klfetsiz ve kay ts z kolay bir yolla yerli ve ecnebi sermaye sahiplerine ihale edelim,Yerin alt ndaki zenginli imiz ortaya ks n, biz de yabanc lar n zenginli ini memleketimize getirelim. Bir devletin ehalisi ne kadar zengin olursa o kadar kuvvetli ve uluolur. (Meclis'i Meb'usan Zab t ceridesi, 2 Haziran 1877,41. Oturum)

(Zab tlardaki

cmle

yanl l klar na

dokunmuyoruz.)

Demek, de il 1923 Trkiye Cumhuriyet y l , ondan yar m yzy l (46 y l) nce Trkiyede madenleri ve ormanlar ele geirecek yaln z yabanc de il, yerli sermayede vard . Ve bu sermayenin Meclis mmessilleri, Vasilki Beyin yukar ki Ekonomi Politik dersini gteydi. 1789 "Fevkalhade alk lar" toplad tipte: ile kar layabilecek T pk , a nda Tarihin yap lm Abdlhamidin Fransas nda buldu u

Parlementoda bu kerte a r basanlar, nas l sermayedarlard ? a) Fermier General'ler: Trkiyede Kanuni Sleyman "Kesim Dzeni" adl Devrimdenberi ehirlerin ve kylerin btn zenginlik kaynaklar n , hele imparatorlu un ekonomik temeli olan Toprak retimini tekellerine geirmi tefeci-bezirgn s n f iinde, MLTEZ M denilen ki ilerdi. b) Fournisseur'ler : Trkiyede bu gne dek Devlet baban n can damarlar na gbek ba lar yla ba l ve kamu sektrnn kan n , ili ini, hep yle ola anst alk tutarak, Vasilkinin iste inden daha "Klfetsiz ve kay ts z kolay bir yolla" kutsal "zel Sektr"e aktar p karunla an tefeci-bezirgn s n f iinde arapa MTEAHH T, frenke KONTURATI adl Ayni hallerin en Bey ba nda bulunan Zira, trl su yle geliyordu: TEAHHT Vilyetin ait eden Bu ki ilerdi. Serfieli Tccar e raf ocu u, mlkiye miri Mehmet Ali anlat r: e itli erzak n ah slar, de "Kosovada bulundu um zaman grd m irkin noktalar nda verilmemesi haklar n daha bir askeri k talara

erzak

alam yorlard .

yzden Bu

MTEAHH TLER nce erzak keseceklerini sylyor ve sonra dediklerini yap yorlard . erzak da tabilmek byk bir gaaile te kil ediyordu... Bu maksatla MTEAHH T Debreli smail Pa a ile A a Pa a ve Pri tineli aban Pa aya ne kadar yz suyu dklyordu,

bilemezsiniz... Bu adamlar, ordunun erzak n bu teahhtlerini vilyet iindeki kck

stanbulda ve ikinci

Serasker R za Pa an n himayesi ile toptan teahht ederler, MTEAHH TLERE devr ederlerdi. Haf z Mehmet Pa a, erzak n do rudan do ruya ikinci MTEAHH Tlere ihale edilmesini stste stanbul'a yazd halde, Serasker R za Pa a erzak n toptan verilmesi usulnden vazgememi idi. Bundan ba ka er ve subaylar n maa lar da denemiyordu. Bu sebeple ikide birde hadiseler k yordu. Bir defas nda Piri tinede kimi subaylar, Hkmet kona na gidip ve arkas na k l lar n ekmi ler muhasebeci Raif Efendiyi ldrmiye kalk m lar. Kalemin kap s acele kapat lm btn masa ve sandalyeler y lm ! O tarihte Piri tine de

eski Belgrat sefiri Tevfik Kmil Beyin babas Mustafa Kmil Bey mutasarr f idi. Meselenin Vilyet ve Ordu m irli ine bildirilmesi zerine, tahkikat iin Piri tineye gnderildim. Muhasebeciyi i orada tatl ya ba lamak Selnik'e istedim. yollatt m. tip'teki oradan kald rarak

"Bir olay daha anlatay m : Bir kandil gn subaylar, maa lar n rastgelerek adamca z

vermiyen malmdrne sokakta ldrnceye kadar d m ler!

Me er bu ztin babas Sarayda tfeki imi ! Olan haber al nca Abdlhamide arzetmi ! Saraydan gelen s k bir emir zerine tip'e yolland m. Bana Kurmay Albay Hasan Vasfi Bey de arkada l k ediyordu. Yap lan tahkikat neticesinde, kimi subaylar n sorumlulu u ispatlandi. Bunlardan Halit Bey ad nda birisi Bulgaristan'a kam t . Geen Byk Sava tan sonra bu adam n Frans z Binba s niformas ile Beyo lunda dola t Hat ralar , Hrriyet s. htillindeki n a arak grm 22, btn 23, idim. (M.A.A. stanbul,1945). portrelerini

1898 y l nda grlen bu manzara, 10 y l sonra kopacak kahramanlar n zetlemiyor mu? Bir yanda: Ba kentten cra kasabaya dek rmcek a n kurmu MTEAHH Tler ebekesi. nlerinde

anl orduya dktrmedik "yz suyu" b rakt rm yor. Ama gene de ho nutsuzlar. nk mflis hazineden alacaklar vaktinde km yor... tede, rejiminbiricik dayana daya atan gz dnm olan orduda, ayl k alamad klar iin Daire bas p Devlet memurlar na meydan subaylar... Bir gn, o sosyal sermayeci s n f ile, bu siyasal silh gc, suun muhasebeci veya malmdr zavall lar nda de il. Derebe i Devletinde oldu una yl karar verirlerse neleri yapm yabilirler? Bu ekonomik ve sosyal SINIF mnasebetleri, daha 1877 ilk gstermelik Millet Meclisinde, tahta yeni km gne in alt ndaki yerini istiyordu. Abdlhamitten DEREBE

KAP TAL ST

EK MES

Rasim Bey (Edirne) ba r yordu : " imdi ihtar ederim ki, KONTURATO hs lat Belediyeye verildi. Buradan kar lmal ." (Mec. Meb. Za. 4 Haziran, 43. oturum). Hasan Fehmi Efendi ( stanbul) tekrarl yordu : "62 inci maddesinde KONTURATO has lat terk ad olunmu tu" (Keza, Belediyelere terk oturum 49). olunmu . KONTURATO nizamnamesine ait olan bz eyler 13/6/1877, Bizim mltezim ve mteahhitlere Avrupa'da BURJUVA veriliyordu. Frenk burjuvalar gibi bizim MltezimMtteahhitler de "Mutlak idarenin keyfi idaresine kar " idiler. Millet Meclisinde Derebe i suiitimlinden, memur vurgunundan : "Bahriye Bakanl yaka silkiyorlard : ikyet Astarc lar Kethudas Ahmet Efendi ( stanbul) sylyor nca bir MNAKASA iin ettiler. Encmen taraf ndan bir mzekkere gitti. Bir etkisi olamam . Kaayime (K t para) ile keten al p kendi fabrikam zda bkerek halat yapmak yolu varken, alt yz elli bin kuru luk hl sat n al n yor. Bunlar gzmz nnde dururken halkta nas l gven olur." (12 May s 1877, oturum).

Naif Efendi (Halep) Devletllar n da kesenin a z n amalar n (Keza) Osmanl burjuvalar na kar Devletllar savunan da vard .19 Mart 1877 gn "Ezni saatle iki buuk sular nda a lan" Millet Meclisi, ba kan "Atfetl Ahmet Vefik efendi" 25 Mart 1877 gn "Devletl Ahmet Vefik Pa a Hazretleri" olunca yle buyurmu tu: "Msaade ederseniz bir de ben syliyeyim. Her kimin evi onar lmam sa ona kar mam. Kimin yeni ise, o ev y k kt r. Kendilerini zengin sayanlar al ktan lyorlar. Ben zenginleri ve zenginli i sevmem. Fakat do ru sylerim. Ayl k alanlar hizmeti kar l al yorlar." 1789 mururiyeler, bir (12 Frans z May s burjuvas 1877, "Ticaret, mah er 1877 yaln z i oturum). gmrkler, gibi tedbirler, mltezim ve istiyor : "Bykler ve sayg de er ulular, evlerindeki alt n gm le oranl bir yard m vermelidirler."

sr rsumlar, diye ayaklanm t . yukar ayn o

Ortaa dan beri bir trl kalkmam buka lan yor" nk konturat lar da a a tekelindeydi.

alay alay engellerle

eylerden yaka silkiyordu. Devletllar n

"Devletili imiz"

zaman

Hsn Efendi (Takvim-i Vekayi, s.1935) hitabet krssne karak a a daki makaleyi okudu : " u ciz, bu millet ki ilerinin en ala oldu um hlde giderler sa lama ba lan rsa, sz veririm ki oluk ocu umla plak olarak evimden k p tm var m bu Devlet u runa sarfedip tketmiye haz r m, diyebilirim. Ve bu fikirde bana hayli adam e kaca na inan r m; fakat ne are ki bir yandan kimi memurlar gene insafs zl mallar ldrmekte elden b rakmay p hl miri esef kulaklar yla bulunduklar

i itilmekte ve bir taraftan hazineye memur olanlar n zimmetleri tahsil edilemez durmaktad r... o u iktidar ve zenginlik sahibi olup gerek stanbul'da ve gerek ta ralarda a r n n a r s refah ve memuriyetle ya yarak, zimmetleri

istenilmeyip kalmak ve btenin masraflar hakk yla k s lmas na gidilmeyip gemekle."

cihetinin (387).

Osmanl burjuvalar da hem istibdad n "Keyfi idaresine kar " duruyorlar hem de "Kendilerini zenginle tirmi bulunan meyval tekellerini muhafaza etmek istiyor"lard . Vurguncu ticaret Cumhuriyet ve Demokrasi devrimlerini beklememi ti. O zaman da, imdiki gibi ecnebi imtiyazlar ndan yararlanarak vergi ve dviz kaak l sermaye kadar n yolda lar yabanc beceriyorlard .

Bir mepus : "M s r Hidivli i ile ittifak zerine pek a r rsum konmu . Bizim tccar m z ithal resminin a rl ndan dolay do rudan do ruya gnderemiyorlar. Avrupa rnlerine benzeterek bir tak m Ensonra

kutularda M s r'a gnderiyorlar. Bu durumda ne M s r, ne de bir gmrk al yoruz. Tccar bu yoldan kazanmak iin Avrupa itibar n ad yla geri almam ka r yor" (43. Oturum). olmayacak Bu vurguncular, Anyasada: " fls ile mahkm olupta olan n yeli e hakk maddesinden" yakalar n kurtar p Millet Meclisine s zmak iin "Seim zaman ifls durumunda bulunmamak" gibi rakik (ince) szck oyunlar na ba vuruyorlard . Ve Milletvekilli ini emlk sahiplerinin e emenli i alt nda tutma gelene ini yle temellendiriyorlard : "Mademki bu Meclis yaln z Hkmet i idir. Mdemki mepuslar Meclisi bunlar n seimiyle yap lm , uygun grlm , bu lk rd n n birbirine uygunlu u has l olsun da, seilmi adamlar n iinde emlk sahiplerinden olmak zere seilsin, demi ler... Seilenler iinde emlk sahiplerinden birisi nasp olunsun." (12 Haziran oturumu). ve t 1877 y l imdi, Trkiyede mltezim ve mteahhitlere "Burjuva" denilmedi i iin, kapitalist s n f bulunmad Millet Meclisini ele geirmi olan bu s n f n 1908 veya 1923, yahut 1933 y llar nda ne sihirdir, ne keramet yok oluverdikleri, yahut yerli kapitalist s n f olmaktan kt klar ve toplumu ans z n sosyal s n fs z imtiyazs z b rakt klar ne srlrse bu

"ideolok"

lu a

ne

ad

verilebilir?

LK: ANT KA (KAD M) SERMAYE OYUNU Ya "Hindistan Kumpanyas " yahut " skonto Sand alacaklar " Trkiyede frenke ? Kumpanyan n arapa " ve

"Bu yald zl burjuvazinin alt ndaki Rentier'ler ulusu, Devlet denecek. kar l 'ndan ba kas ) denilir.

RKET'tir. "Sand k" ise art k (Emniyet Sand "BANKA" ad n alm ulusuna bizde RATI, iradla

bulunur. Devlet alcakl s "Rentier" ler geinenler

Trkiyede Kumpanya, Banka ve rat lar yok muydular? Elbet vard lar. Yaln z burada i in rengi bir az c k de i ir. Burada ans z n "Biz bize benzeriz." Ve bat toplumu ile Trkiye aras ndaki bat r r. Finans Kapital 19 uncu yzy lda henz serbest rekabeti bankalar ve irketler halinde iken de irat (rentier) idi. Onun iin, Trkiye'nin antika tefeci- bezirgn sermayesinin irat l ile abuk, neredeyse kendili inden kokla p kayna t . "Hac hac y Arafatta, it iti kalafatta" dedi imiz olu la, iki haz ryeyici Yerli-Yabanc sermaye daha ilk ad mda Trkiyeyi haraca kesmekte kolayca elele verdiler. Bu "Menfaat evlenmesi" idi. Evlenmede iki yan nas l gerekliyse, bu gelin, gvey olu ta da hem yerli hem yabanc sermayenin bulunmas kendili inden anla l r. Ecnebi sermaye Trkiyeyi "i fal" etmemi tir. Yerli sermayemiz adl yosmam z ona lg nca gnl verdi i iin, yabanc sermaye aral k b rak lm kap dan Trkiyede girmi tir. "hovardal a" yrekler ac s fark: "Sosyal s n flar " da, " mtiyazlar " da en a r ve ayakland r c biimiyle gze

Bu olay Trkiye'nin eski gelene inde en kkl gerektir. Bir ka yzy l, nce bir yol daha gene "Ecnebi" bir sermaye zanparas (Madam Roksalnalar n, Frenk Beyi'lerin "Dolap" adl yahudi sermayesi) Trkiye topraklar na girmi tir. O zaman

da Trkiye iinde Tefeci Bezirgn yerli sermayenin oktan haz rlad zemin olmasayd , Kur'n Kerimin yasak (haram) etti i fizcili i mslman olm yanlar n paravanas ard nda yapmak iin "Sulu mukaabelehne"ler (Hamam lemleri) i lettiren, herkesin bildi i bu spanyol yahudili i k l topraklar na eriate ayk r fuh u kitab na uyduran nl pa alarla beyler bulunmasayd Yabanc sermaye nda Devlet kanal yla btn toplum el koyamazd . rahata

Trkiye toprak ekonomisindeki ilk Dirlik Dzeninin yerine, tefeci-bezirgn sermayenin oldu u Kesim Dzenini grn te ok "DOLAPILIK", arazi) dolap l arts z kay ts z egemen (Mukaataalar ) hakl bir geiren gerekeyle na sokulursa, eriata "kirac " pe in para

tutunmu tu. Devlet hazinesi bombo tu. Kamu topraklar (Miri n emrinde "ML KNE" k l mr boyunca (Kayd' hayatla) "kiralanm " say lacakt . Mal gene mlk olarak milletindi, korkulmas n! durumunda Kamu olan "Mlikne sahibi" ilkin

(MUACELE), sonra da taksitli kira (MECCELE) diyerek hazinesini (Beytlml'i Mslimin'i) parayla dolduracakt ... Bu aleverenin sonucunu biliyoruz. Allah n eriat ,ad na erken ve ge demelerle "Kiralanm iftlik" say lan geni mparatorluk topraklar , kapan n elinde kald ; bu gnk anlam yla "Mlikne" bir ka nesil sonra kirac n n zel ki i mlk biimine soysuzla t r ld . eriat (Anayasa) i nendi... Demek yerli sermaye-yabanc sermaye oyunu: Millet mal n zel ki ilere aktarma gibi a k kanunsuzlu u ( eriat d manl n ) "kitab na uydurmakt ". slm dininde "RIB" (tefecilik, fzicilik) haramd (yasakt ). Araya toplum topraklar konularak, tefecilik lke lsnde e emen k l n rken, Allah de ilse bile kullar aldat lmak isteniliyordu. Bat Ortaa nda Avrupa toprak ekonomisini haraca kesen Hristiyan Kilisesi de s dininde haram olan fizcili i maskeleyip kendi din derebe li ini buna benzer gerekeler ve yollarla kurmu tu.

Modern Kapitalizm, Osmanl gelene ine K NC (B Z : MODERN B ZE

toplumunda drtyz uydu.

y ldanberi ba ar yla oynanm , o Ali Cengiz oyununun s nang l

KAP TAL ZM NASIL

OYUNU

BENZED K)

Kamu Hazinesini szde kazand rmak iin uygulanan Kesim dzeni dolap l yzy lda Osmanl Trkiyeyi kerte kerte 19 uncu ifls uurumuna oktan Devletini

yuvarlam t . Kamu Hazinesi gene bom bo tu. Ve bu sefer Kamu topraklar da deve edilmi ti. Yzy llar nce miri topraklar "Mlikne" ad yla verilmi ti, kirac lar elinden bir daha geri al namam t . "Hay rl Tanzimat" bu oldu bittiyi, Bat Avrupa zagonu alt nda, "Bat l la ma" kanunlar yla kalm t . Bat l Burjuva s n f Kilise kesinle tirmi ti. Elde, EVKAF topraklar ndan ba ka yar Devlet topraklar mlklerini Devrimle talan edecek gteydi. Bizde evkaf n zel sermayeye aktar lmas 1908 denberi bu gn de tamamlanamad . Devlet topraklar ayn tempoyu gtt. Derebe i Devleti kartal gibiydi. Onu teslim alman n yolu, Bat da borca bat rmakt . Kesim Dzenindeki antika dolap lar, hi de ilse "Muaccele" ve "Meccele" paralar n kira biiminde dedikleri iin, Devlete verdikten sonra, bir daha geri alam yor, hele faiz falan isteyemiyorlard . Modern Bat Kapitalizminin Devleti ve Milleti smrme sistemini "Hay rl Tanzimat" reformuyla koku al rca irkilip benimseyen eski "dolap " yerli mal sermaye, hemen omuzda yaz ld . Batak bat sermayedarl n n finans kapitl okuluna Devlet ondan "dn" (istikraz) alm ya

grsn, nnde sonunda yakay ele verip haraca ba lanacakt . ki yz elli y ld r tepre en "Modernle me" (a da uygarl k) hareketlerinin z temeli bu davran oynanan TEFEC L K, oldu. Eskiden kk derebe ilerle kk retmen ve mlkiyet sahiplerine kar imdi bir milletin btn zenginlik

kaynaklar ndan pay alabilen Beylerbeyi Devlete kar : irket, banka, kasa vs. gibi adlarla MODERN RATILIK k l girdi. Bizi Bize benzeten ilk gerek na budur.

Abdlhamit ilk Millet Meclisini s rf yerli yabanc Sermayeden dn para bulmak, en ba ta "Dahili istikraz" ( erde dn) yapmak iin am t . Sermaye; bir yanda Abdlhamidi "En byk mcedditler (Yenilikiler) s ras na koyuyor, tanr n n gizli ltuflar n n a klanmas " say yordu. (Mepuslar n cevab ). te yanda, "Maliye dengesi" konusuna gelince: " n ve evketinin esbb' muhafazas n n mevkfn aleyhi aka (her i in ba kemyenba i bil'icra para) oldu undan ve emr'i adaleti memleketimizde berveh'i matlp

emniyet' hrriyet'i ahsiyye (Adalet=zel ki i zgrl ) gerektir," diyordu. Adalet ve Hrriyetin ise: "Tabii zenginlik kaynaklar n n i letilmesi"nde "zel ki i giri kenliklerinin kolayla t r lmas " (te ebbst' hususiyyenin teshili) demek oldu unu (yn n cevab ) Padi aha anlat yordu. Ancak bu artla Abdlhamid'in k l na dokunmay akl ndan geiren yok edilecekti. "Saltanat' seniyyenin an' istikll'i lisine dokunur ve czi ve klli bir temayl vukuu takdirinde men' imhas n akdem'i mal ( lerin en ncesi) edinerek kalb ve lisan ile cmlesi birden her trl fedakrl ihtiyr ve bu u urda bezl'i idi. (yan n cevab ). can etmekle dahi iftihar ederler"

Fakat i paraya dayan nca Derebeylikle Sermaye aras nda pazarl k k z t . Hsn Efendi : "Tm sanayiin Avrupa tekelinde bulunmas ndan tr geim i i ve idarece glkler ekmekte bulunan halk fukaras "n (51. Oturum,16 haz r) ne srd. zel Sermaye, Trkiye halk n n istibdat soygunundan ho nutsuzlu unu Devlete kar kullanarak az parayla ok faiz kopartmay savunurken bir gere imizi a klam oluyordu. Trkiye'de yaln z bezirgn ve tefeci n da Sermaye geli kindi. Sanayi, yni ticaretin de, bankac l

kr ve irad n garantiliyecek modern retim temeli "Avrupa tekelinde" idi. Bizi bize benzeten ikinci gere imiz buydu.

Demek Trkiyede sosyal s n flar ve sermaye yok de ildi. Yok olan modern sanayi idi. zel Sermayemiz byle bir retim temelinden yoksun ve haz r yeyicilikte irat derebe ilerden farks z oldu u iin, "Ziyb-evreng'i Hilfet'i islmiyye ve ziyver-efzy'i serir'i saltanatOsmaniyye velinimet'i biminnetimiz efendimiz hazretlerinin" (Abdl hamid'in) nnde drt kat e iliyordu. Abdlhamit bu pinti vurguncu Sermayeden gzellikle para kmad n grnce, ihtiyac n en az iki kat hafiyele tirdi. 31 y ll k istibdat fazla gelen memurlar "Tenk yht" (kadrolar azaltma) ile rkten zel sermayeye kar selmlad ba lad . 1877 y l "Atiyye", "ihsan" (bah i ve sadaka) diye siyasi iktidar elinden ka ran zel Sermayemiz, ekonomi iktidar n oktan ele geirmi , Devleti, ister istemez haraca ba lam t . te bir yzy l sonra ayni Abdlhamit mstebidine ikinci defa "Hrriyet"i ve "Anayasa"y iln ettirene dek yabanc sermaye ile yerli sermayemiz yapmad b rakmad . Yabanc n sermaye ile i birli i nicedir alm

yrm t. Yerli Sermaye retim rotas n tekelinde tutan yabanc sermayenin dmen suyundan gitti. "Con Trk"lk ister istemez "Kk d ar da" kald . Bizi bize benzeten nc gere imiz bu oldu. O zaman derebe ilerimiz de, zel sermayemiz de bir noktada birle tiler: G, kuvvet Avrupa'dad r. Abdlhamit : "Saltanat' seniyyemizi Avrupa devletleri cemiyetine rapteden mnasebt' dost-i v' hsn'i mu ereti bir kat daha teyit" eyliyece i umudundayd . zel Sermayemiz ise kendisini "Avrupa toplumuna ba l yan dostluk mnasebetleri ile iyi niyet seimini" pratike KUMPANYA = srp giden her eyimiz gibi, yabanc parma n RKET biiminde "bir kat daha" ilmikledi. 1850 den 1950 ye dek en az yzy ld r RKET servenimizde de yaln z bulmak, yabanc lara Trkiyede sa lam

yatakl k eden as l yerli kapitalist s n f m z hie saymak gibi tek yanl l k olur. Smrge ile yar -smrge aras ndaki fark burada gizlenir. Smrge'de : Yabanc kapitalizmin do rudan do ruya

kendisi bir lkeye zorla girip yerle ir. Yar smrgede : Yabanc sermaye yerli antika sermayeyi kendisine arac (ajan, komisyoncu) yaparak bir lkeyi kolayca smrr. Trkiyenin yar m smrgele mesi, Osmanl mparatorlu unda yabanc sermayeye yatakl k (yahut ortakl k) edecek bir yerli sermayeci sosyal s n f n daha nceden varolu unu belirtir. Anadoluda her "cahil kyl" nn bildi i gibi: Kendisine yatakl k edecek kimsesi bulunmayan e kiya, soygunculu unu srdremez. Boyuna yabanc sermayenin "gnah na" gireriz; ona Trkiye'de yatakl k ve i birli i biiminde su ortakl yapan yerli sermaye sermayenin, budur. bulunmasayd , haddine mi d m t yabanc Bizi bize benzeten drdnc

Trkiyeyi o denli elini kolunu sall yarak haraca ba l yabilsin? gerek Btn bu ve benzeri gereklerimizin "orjinallikleri" ne olursa olsun, Bat kapitalizmiyle s k f k l gerek ekonomi temeli, gerek sosyal s n flar ve tmyle styap bak m ndan besbellidir. Yirminci yzy l Trkiyemizi, dnyadan ayr bir y ld zda "s n fs z" bir toplum gibi koyarak yola kan ulusal ve uluslararas "Dokt- deolok"lar m z o gereklerimizi atl yorlar, pas TAR HTE geiyorlar. SINIFIMIZ

Forml ezberlemiye al k olanlara paradoks gibi gelecek ama, Trkiye'de i i s n f belki modern Avrupadakinden nce vard r. Bunu iki anlamda biz sylemiyoruz, Tarih belirtiyor. I - KAD M TAR H BAKIMINDAN: Marks, 7 Temmuz 1866 gnl mektubunda Engels'e unlar yazd : " in retim aralar yla kadar te kilt te kiltlanma determinasyonu nerede (belirleni i) onaylan yor?" zerine olan teorimiz, insan ldrme endstrisinde oldu u parlaka ba ka " nsan ldrme sanayii": "Sava ve onun arac ordu ve tekni idir" Marks'a gre, "askerlik sistemi, kuruldu u gndenberi, Antika Tarih Umman ortas nda,

bir kk ada gibi kalm , neredeyse Modern a kurucusu kapitalizm tasla d r" . 25 A ustos 1867 gn Engels'e yazd fakat ba ka bir mektubunda Marx gzne keskince arpan "Kompetans " olmad iin iine giremedi i, : gndeli i (i i cretini) ilkin olm yan n ta m r de yledir.

incelenimini Engels karde inden bekledi i konuyu bir daha ne terler rne in, tmyle geli mi "Genel olarak Ordu ekonomi geli imi iin nemlidir. ordu iinde buluyoruz. Romal larda peculium castiense (kamp askerinin creti) ile babas mlkiyetini tan yan ilk hukuk i i)lerin loncalar ndaki lonca eklidir. Fabri (askeri dzeni

Makinelerin byk lde uygulanmas da yledir. Hatt, metallerin zel de erleri ve para olarak kullan mlar , Crimm'in Ta a sava bir yol geti miydi asl nda metallerln ilkin iin ta d klar nem zerine dayan yora benzer.

Gene bir retim dal n n g snde i blmnn a l Tarihi orada, gze batarca zetlenmi

ordu iinde yap lm t r. Burjuva Toplum ekillerinin btn bulunuyor." Acep, Trkiye'de i i s n f var m yd ? a da proletarya m yd , de il miydi? gibilerden ince ince sinek kayd k l kesen ayd n baylar m za d nce pekli i ektirmesin. Osmanl l k, sz yerindeyse, ilkel sosyalist tolerans n n, Gebe demokrasisinin yaratt Yenierilik vurucu gcyle kurulmu bir Devlet ve ordusu, kapitalist ordusu gibi mparatorluktur. Osmanl san ld

ekonomi hayat ndan ve Toplum retiminden kopar l p halktan kadar tecrit edilmemi ti. lk Trk ordusu, geti i topraklar yaln z sosyal ve ekonomik mecaz anlam nda de il, gerek toprak i leme anlam nda da buldozer gibi tesviye ede ede yol yapan, r aan, kprler kuran, kervansaraylar, hanlar, hamamlar, su yollar , kald r mlar, din siteleri (cmi klliyeleri: Tap nak-Pazar-Bilim z) vb. kamu yararl bay nd rl klar i liye i liye yryen yay lan bir gndeliki i iler ve teknisyenler ordusu idi. Sonra, derebe ile me az t nca

bozuldu. Trkiye Devletinin drt gdc s n f ndan ikisi: LM YYE SEYF YYE peculium'u y (Bilginler (K l l lar gibi) s n f )n n s n f )n n byk elik o unlu u ekirde i al an ile olan

Yenierilik ALUFE (yulafl k) ad verilen (Roma askerinin gndelik akayla cretliler n yd lar. Devletin Mlkiye ( dare) ve Kalemiye (Maliye)

s n flar ile toplumun Tefeci-Bezirgn sermaye zmreleri gibi TOPRA A el koymu , retimi kontrol eden kmeleri, Hazineyi tam tak r edip "Zyuf aka" (Kalp para) kard lar m yd (Enflsyon) lmiye ile Seyfiyyenin gndelikleri d tke kendileri "Kazan kald rmak" ve eriat (Sosyal Adalet) aramak zorunda kal yorlard . Derebe ile me yznden ald soysuzla ma biimleri ne olursa olsun o eriat u runa Kazan kald rmalar, Trkiye ortaa nda kopmu grevleri vakit bulamad tasla ilk cretli i i idiler.

Marks' n hakl olarak zerinde durdu u, fakat incelemiye Ordu olaylar bak m ndan, Yeni eri te kilt ve dzeni modern Toplum tohumu karekterini ta yorsa, a r l a gitmeksizin denilebilir ki, Osmanl Trkiyesi cretli i ilerin Anayasas ( eriat ) ve Vurucu gc (Gndeliki ordusu) ile yarat l p rgtlenmi bir devlet idi. Demek Trkiyenin Tarihsel ve Ekonomik-Sosyal geli iminde Sermaye hi bir zaman retici ve olumlu bir gce eremedi i hlde, modern gndeliki i iyi and ran y olmad . Bu y nlar hi bir vakit eksik nlar n a da proleterya kadar hr ve bilinli

bulunamay lar , o zamanki tekni in seviyesiyle belirli olmakla birlikte, al ma ve ya ama artlar , rne in maden i lerinde bugnknden pek farkl de ildi. Daha dne kadar Ere li Zonguldak madenlerinde ile aral Angaryac l and ran al ma u mkellefiyeti, T pk , Gm hane kad lar ferman n 1214 (1798) y l ndan Keban, Ergani, sezilebilir:

mtesellimlerine gnderilen

" lerinden baz bilinsiz ve yabani hayvan makulesi

olan fesat lar, ikide bir kendileri gibi hafif ak ll olanlar tahrik ve gsz ve yarars z maddeler iin gh sit ne ( stanbul) taraf na gelmek ve gh ba ka yerlere gitmek sevdas yla madenciler reys aras nda dedikoduya kalk mak ve bu bo lflar teki madenciler tayfas n dahi i gal idp i dzenlerinin bozulmas na sebep olup ve asl nda maden reys her gn cevher kart p her an ve zaman furun yakmakla u ra mak geimleri iin gerekli iken bu e it sz kar t rmak (halt' kelm) sebebiyle... Mukataas artlar gere ince madenciyan tayfas gerek birbirleriyle ve gerek ba kas yla dvl oldukta ba ka eyalete ve vilyetlere ve sitne yan na getirilmeyip bulundu u yerin marifeti ile ve -emini eriat marifetile hallerine fas l verilmek.."

(Osman Nuri : Mecellei Umr'u Belediye'den, H.A. notu) kay tlar besbelli, ta radaki sivil i ilerin ba kentteki asker gndelikilerle tan p kayna mas ndan do abilecek tehlikeleri nlemiye al yordu. Yenierilik ka n lmaz derebe ile me gidi ine girdi. Toprak retiminin a r apulu, dolay siyle zyuf akadan Demoklesin k l c i ledi. O nedenlerle gittike esnafla an na girince, kan ve ate le bast r ld . Yenieri hareketleri Ortaa n bilinsiz ve sonusuz esnaf ve kyl ayaklanmalar k l Yenieri Oca sndrldkten sonra da kurulan Ordu sistemi

gene "Asker Oca " ad n almakta devam etti: Ordu sanayii, eski Tarihsel zn daha modern yeni ekillere kavu turdu. Drt yz y ll k sosyal gelenek-greneklerde ok byk de i iklikler olmad , denilebilir. Trkiyede Ordu, her modernle me hareketine motor ve nc kesildi. Bu zellik, ekonomik ve sosyal Tarihimizin maddesine uygun, derin kkl ve anlaml ulusal geleneklerimizdendir. Ve gelene in temelinde derebe i kabuklu gndeliki i i s n f n n a da uygarl a el sall yan II A DA Do rudan z TAR H a da do ruya yatmaktad r. BAKIMINDAN proleterli inde : ku ku

gtrmiyen i i s n f m z n sosyal Tarihi de, gene Trkiye de Modern yerli zel sermaye tarihinden ok nce ba lar. Bunu en ufak ara t rmalar bile gsterebilir: "Bizde ilk defa yo un bir durumda i ilerin demiryollar , ikinci Mahmut devrinde kurulan harp sanayii ve sanayi i ilerinden daha eski bir gemi e mliktirler... Byk tar m n geli imi, demiryollar gibi bay nd rl k i leri evresinde bu tarz mevsim i ileri toplanm t . Vaktiyle Anadolu Demiryollar nda al an in aat i ileri de bu toprak i ilerinden daha kt durumda idi. al t r lan i ilere saat ba na para veriliyordu. Dinlenme zamanlar nda gndelik i lemiyordu. Bu yordamla i ileri smren hat mdrlerinden Fon Klmann : "Yerli i iler bir lokma kuru ekmek, iki rk zeytin ile geinebilir" demi ti. Bu sz pek me hur olmu , Anadoluda i yapacak olan Avrupa kapitlistlerinin maliyet fiat hesaplar na pek yaram t r." (Hseyin Avni : 1908 de Ecnebi Sermayeye kar ilk kalk nmalar, s. 7,10, stanbul 1935). Demek, bizim antika Tefeci-Bezirgn yerli Sermaye; henz yabanc finans kapitalle kayna p bir tek vcut olarak modernle meden nce, Ordumuzun, Devletili imizin.. ve yabanc sermayenin al t rd Tar m" denilen pamukuluk i i s n f m z vard . "Byk ta, madencilik te Bat

kapitalizminin geli en dokuma vb. sanayiine ucuz hammadde yeti tirme itkisiyle do mu tu. Orada da zel sermaye milli bir kl a girmeden nce yerli milli Trkiye i i snf n a da la m t . "Mevsim i ileri d nda, daha ok srekli i i y maden sanayiinde grlr." Zonguldakta maden

mdrl yapan Dilver Pa a, angarya usullerine gre bir i i tz yapm t . Bu tz e gre, Zonguldak kyls 13 ya ndan 50 ya na kadar bir ayda 15 gn tarlada, 15 gn de madenlerde al mak iin zorla mkellefiyete tbi tutuluyordu.. saatleri gn do u u, gn bat diye

hesaplan yordu. (H.A. : Keza, s. II) " i kulbelerinin yan ba ndaki ah rlar, s hhat yap lm t . artlar na daha uygun ilere zel hastahane, hatt doktor bile yoktur.

Hastalanan i i bir ata bindirilerek kyne gnderilirdi." (Ahmet Naim : Uzun Mehmet'ten bu gne kadar Zonguldak Havzas , Keza). "Daimi i i tiplerini demiryollar nda bulabiliriz. Anadoluda ilk Demiryolu, ngiliz sermayecileri taraf ndan 1856'da kurulmu tu. Bu tarihtenberi, dolmu tu." "Gardfren, makas ate i, geit bekisi, hat muhaf z . .az cret alan ve az cret almalar na kar l k en ok, hatt daima tehlikelere g s geren biarelerdir. dareyle al anlar aras nda ihtilf karsa, iki taraf birer hakem seerler bu ikisi mttefikan nc bir hakemr seemezlerse : Av. Trkiye trk "Aya sakatlanm kesmi Bir bu seim, Almanya Fehametli Devletinin : olm yan Keza, bir s.14,15). doktordur: Dersaadet Konsolosu cenaplar taraf ndan yap l r." (Hs. i s n f n n al n yaz s ile ilgilenen tek ayd n nas lsa bir vagon tekerle ine kapt r larak ve bir aya n yitirmi , ay hastahanede istisn olmak zere (binbir yz suyu e itli kapitalistlerce kurulan hatlar n evresinde nemli denecek kertede bir i i kalabal

kalm .. i i. Bu ay iinde idare (i inin) maa n dkldkten sonra) hastahane masraf verilmi tir... Bir i i tren alt n da kal r, Derisi yzlr. Kaburga kemiklerinden iki tanesi k r l r. Uzun sre hastahanede yatmak zorunda kal r. Yatt zaman iin kendisine para verilmez.. dareye kar gsterdi i duygu te bu gibi duygular Memurlar n ve i ilerin

sayg de il, d manl k duygusuydu.

memurlar n yre inde o kerte birikmi ti ki, bir glle gibi patlamas na ufac k bir sebep aran yordu. O sebep o vesile de, grev meselesinde kendi kendini a a vurmu tu." (Dr.

Arhangelos Gavril: Anadolu-Ba dat demiryollar iyz, "tahriki" kalm t . "HAYIRLI" 1908, ile ten, Keza, maden s.

daresinin 16) mutsuz

Bu gn ayn Zonguldakta kur unlan rlarken bir doktrin suland r lan i ilerine, a abeyilerinin b rakt klar kt miras tam 58 y l nceden

RKET

Sosyal ve ekonomik gereklerimizi daha yak ndan grmek iin, bir ka rnekleme yapal m. Ecnebi sermayenin Trkiye'ye btn imtiyazlar yla ve resmen G R , Trkiye'nin "Bat l mttefikleri"nden ilk "yard m" gr ile ba lad . Devlet hazinesi ylesine bo alm t ki, onu yerli sermayeye borlanmakla kapatmak elden gelmiyordu. lk byk d dn (istikraz) Abdlmecidin Londra ve Paris'te iki finans kapitl (Mliye) grubundan ald 3 milyon sterlinlik 1854 istikraz oldu. Oysa Trkiye'nin iinde ilk Yerli irket ondan drt y l nce kuruldu. "Rahmetli Mustafa Re it Pa an n ba vekilli i fs lalar ndan birinde, (l267 tarihinde 1350 y l ) ad geen ba vekilin kat lan yard m ve rahmetli Fuat ve Cevdet Pa alar n giri kinlikleri ile s. irket'i Hayriye'nin 15, kuruldu u stanbul bilinmektedir", 1926). lk "Yabanc (Abdlehad Nuri : "Trkiye Seyr'i Sefain daresi Tarihesi, irket giri kinli i nereden do du?

dn"nden bir eyrek yzy l nce Trkiyeye Avrupa tekni i girmi al yordu. "Tersane iin 1243 (1827) y l ilk buhar makineli gemi (vapur) sat n al nm ise de, k y lar m zda buharl teknelerin gidi geli leri l260 (1843) y l na kadar geri kalm t r. tiraf edelim ki, memleketimizin haris kom ular k y lar m zdan bizden nce yararlanm ya koyulmu lar, bu ulu i de de bize nc olmu lard r. nk Tersanenin u uyan kl , bir iki ecnebi vapurunun

Bo aziine yolcu gtrp getirmekte olmalar n grmekle has l olmu tur." (AN: Keza, s. l4). Bu "Uyan kl k" gene devlet eliyle zel Sermayedar yeti tirmek prensibini gtt. Bo aziiyle Marmaraya (Gemlik, zmit, Tekirda na) giden 2 vapur, arabuk Tersaneden (Devlet letmesinden) ayr ld . "Eski M s r vlisi Abbas Pa an n o lu ve Abdlmecit Hn n k z Mnire Sultan n kocas lhami Pa a gzetiminde (nezaretinde) Mustafa Fz l Pa a ve Bogos Beyin idareleri alt nda" bir yar derebe i-yar burjuva yeyim henz yeri yerli kl nda "Fevid'i Devlet Osmaniyye" mal na hastal el mz (Osmanl koyuyordu. tepre tirdi. yararlan lar ) adl irket melezine evrildi. Dikkat edelim,

giri kinlik nl

Arkas ndan, bu gedi i daha ok geni letmek iin yabanc giri kinlik "UZMAN" (Fevid'i Osmaniyye) "Gere i gibi hem kendisi, hem de halk faydaland r yordu... Bonald ad nda bir Frans z Fevid'i Osmaniyye'nin i lemleri Frans zca olur, idaresi yabanc ellere verilirse daha ok faydal olaca ndan konu aarak idarenin kendisine verilmesini arz etmenin yolunu bulur ve byle bir padi ah buyrultusu (irade) elde etti." (Keza, s.15). Bu bir antr-akt (perde aras ) geit oyunu idi. Padi ahlar n ve ihtilllerin stnde veya alt nda oynan yordu. O geit konaklar n n amac , ba l ca drt noktada toplanabilirdi: 1 Trkiyede kapitalist mlkiyet mnasebetlerini geli tirmek, 2 Trkiyeyi Bat kapitalizminin savunucusuz a k pazar yapmak, 3 - Trkiyede ecnebi sermaye ma as bir yerli sermaye nlar n yaratmak, 4 - Trkiye i i s n f ile al an halk y

sindirip smrmek: Btn bu genel sonular n zel uygulan lar n "Seyr'i Sefin daresi Tarihesi" kitab nda heyecanl bir roman gibi okumak g bir ey de ildir. sermayelerin Bu sonular hangi mekanizma ile bu kadar abuk, kolay ve rahatl kla i leyebildi? Yerli ve Yabanc dnyaya rnek olacak kertede sars lmaz i birli i neden ve nas l

ka n lmaz

oldu? OSMANLI

nce

buna BANKASI

k saca

de inelim. SALTANATI

K r m sava na sokulan Trkiye, kaba yahudi d manl hikyesindeki " neli f "ya d m gibi oldu. F n n drt yan n Bat l kapitalist dost ve mttefikleri sarm t . Trkiyeye: "Ka ben kurtaray m!" diyorlard . Trkiye hangi yana kurtulmak iin at lsa, orada sivrilen " stikraz" i nelerine gvdesiyle saplan yor, kan yordu. Osmanl borlar tam yle ba lad . 1854 y l , K r m Sava n n silh arkada lar olan Londra ve Paris finans gruplar ndan Trkiye, yzde 6 faizle 3 milyon sterlin, 1855 y l Roilden yzde 4 faizli 5 milyon sterlin bor ald . (O zaman bir sterlin 110 kuru tu: 1958 y l bir Re at alt n 161,63 T.L. bir sterlin 177 T.L. s oldu una gre) o ilk bor imdiki k t parayla 1,6 milyar T.L.'s eder. Bu gnk ufac k Trkiyenin 1962 y l 18,5 milyar bor yapt Koskoca Osmanl kmsenebilir. Fakat, "Bat l d nlrse, mparatorlu u iin bir buuk milyar bor mttefiklerimiz" Padi ahlara

gvenmiyor, alacaklar n sa lama ba lamak iin, verdikleri dnlere kar l k m s r vergisinden ba ka, Trkiyenin genel gelirleri, hele zmir, Suriye gmrk gelirleri kar l k yarard . dostlara uyup kard k t paralar n n 3,5 tutuluyordu. Padi ah lr pa a as l r: Devlet kal rsa geliri Bat bankerlerine gene Bat l drt y l sonra, borlar nnde ifls eden Trkiye, milyonunu ( imdiki 560 milyon) piyasadan kald rmak iin 600,000 sterlin (Bugnk 120 milyon T.L.) bor al nca, Bat l mttefiklerimiz, art k Trkiye gmrklerini: "Hmiller (bor senetlerini elinde tutan alacakl lar) mmessillerinden bir hey'etin gzetimi alt nda tahsil" etmiye geldiler. kisi Sava masraf , biri gene sava a klar n "kaime" (K t para) ile kapatmak iin yap lm bor Trkiyeyi borlar "Fsit

dairesi"

iine

hapsetti.

Ondan sonra hemen hemen - tefeci eline d m kyl gibi, - bor demek iin yeniden borlanmalar birbirini kovalad . nk al nan dnlerin faizleri bir yana birde " hra k ymeti" denilen oyun vard . Hac a a kylye yz lira bor verir: senedine 200 lira bor yazar. Bat l dostlar m z n da 100 liral k bor senedi ald klar zaman Trkiyeye gerekte 50 lira verdikleri oluyordu. hra k ymeti bu idi. Yzde elliden d k ihra k ymetleri bile vard .1874 Genel bor tahvilleri yzde 43,5 ihra k ymetli idi: Trkiye 43 buuk lira dn al yor,100 lira borlu k yordu. Yzde be faiz bylece yzde 12'lere km lirada etmiyordu. oluyor, ayr ca alacakl dostlara havadan her 100 56,5 nk, lira Trkiyenin fazla egemen borlan l yordu. sosyal s n flar

Byle bir "Rezil enber" iine d lmek kimseyi rahats z Derebe iler de, kendi topraklar iinde yerli tefeci-bezirgn s n flar ndan ayn a r artlarla bor al nd hac n biliyorlar ve o sosyal Dzeni savunuyorlard . Trkiye iindeki bezirgn ve a alar Trkiye al an halk ndan yzdeyz, yz, bir davran s ras nda bin ald klar iin, "gvurun" grn te yzde be alt faiz istemesini, dostluklar n en fedakrcas sayabiliyorlard . nk yabanc dan yzde be , on, faizle al nan paralar, Trkiye iinde sermaye edilinip, Trk retmenlerinden yzde yz, yz faiz s zd racak biimde i letilecekti. O yzden, ecnebi tefecili i, bey ve efendilerimizin hi birisine anormal veya ola an st bir vurgunculuk gibi grnmyordu. hra k ymetlerindeki a r insafs zl n Devleti iflsa gtrd ne gelince, asl nda sermayedrlar m z n istedikleri de bu Derebe i Devletini bir an nce kertip dize getirmek ve en sonunda teslim almakt . Bu bak mdan yabanc temellerini kaz yan fareler gibi Osmanl temellerini a nd rmakta d nmeden anla m sermaye d ardan, yerli sermaye ieriden elbirli i edip, seb sedlerinin mparatorlu unun durumdayd lar.

S n f determinizmi buydu. Aldanmak yok, elle tutulur hesap ve

sosyal

e ginlik 1860 y l

vard

bu

i te.

Baron von Hirsch adl

bir "endstri

valyesi"nden ad 400 (kendisi, yni ihra k ymeti 212) milyon frank dn al nd . arlatan hpse girince 1862 y l gene ad 200 (kendisi: ihra k ymeti 136) milyon frank borca girildi. Her iki son dnle Trkiye, bu gnk para hesab 240 milyon T.L. eline geirmi grnerek 392 milyon Trk liras borlu kart lmas n bat l dostlar n n bir ltfu sayd . O y l Trkiyenin s rt ndan merkezi Londrada Otaman Bank, kzn derisinden ar k kar r gibi kart ld . Ertesi y l ayn artlarla, kalp paralar de i tirmek iin 150 milyon frank (7 milyon alt n, 1, 12 milyar bugnk Trk liras ), Galata bankerlerinin alacaklar n kar lamak iin 50 milyon frank (2,2 milyon alt n 3520 milyon bugnk Trk liras ) borca girilirken, beklenen misafir geldi: Osmanl yetkileriyle yabanc ay rd Bankas sultandan daha egemen ba na oturdu. Galata Trkiyenin

Bylece Trkiye halk

kar s nda sermayenin yerli

kalmam t r 3520 milyon alacakl

Bankerleri (Yerli sermaye), 1.120 milyon k t para oyunu ile Devleti Bat l dost finans Kapitale yeniden borland rarak kutsal mparatorlu un hazinesine ortak km t r. Bu ya man n gerisi orap sk gibi gitti. 1865 y l Trkiye ans z n bor diyemez duruma girince: "Birinci Tertip Genel Borlar Tahvilleri",1873 y l : " kinci Tertip Genel Bor Tahvilleri", 1874 y l , Osmanl Bankas na yeni imtiyazlar sunularak 20 y l kuponlar deme konturat ve "nc Tertip Genel Bor Tahvilleri" kar ld ... ve 1789 Fransas ndaki bir ka irket yerine, Trkiyede "Allahtel" gibi bir tek kumpanya: Osmanl Bankas "Her yerde hz r-nz r." Kur uni devletl "Eminance grise" oldu. Kurnaz Bat l Finans Kapitalin ngiliz-Frans z kalesi, Trkiyenin btn gelir kaynaklar na Davul zurna alarak sahip kmak iin slv Barbarl n koba gibi kulland . Do u mparatorluklar n (ar Avrupanin btn lenduha Antika

Rusyas n , Avusturya Kayzerli ini, Osmanl

Sultanl

n)

birbirine d rd; 1854 K r m Sava n d ar dan ieriye soktu: 1866 Kandiya isyan , 1869 Svey kanal isyan , 1877 Plevne Sava , 1885 Do u Rumelinin Bulgaristan'a kat lmas .. Trk'n belini k rd . Borlar bte a istenirse DYUN UMUM YE n , bte a klar borlar kovalad . Harp ihtilli, ihtill harbi k k rtt .. Osmanl ya ne yapt r labilirdi. SALTANATI

Bir tek banka irketinin ubeleri ve Kapitlasyon kurallar , Trkiyenin gere i gibi sa malla t r lmas nda yetersizlik gsterdike, yeni bir rgt gerekti. Orijinal ilk "Karma Ekonomi" kuruldu: (Trk, ngiliz, Frans z, Alman, talyan, Avusturya) mtiyazl Tahviller Hmillerinin mmessillerinden derlenmi : "Dyun'i Umumiyye kanal yla Varidat' Muhassasa daresi" (Genel Borlar Tahsisli Gelirler idaresi) do du. M s r vergisi, Osmanl Bankas ngilize kapt r lm t . Ttn - tuz damga resimleri pek r , Bal k ve av

resimleri " stanbul Bankalar na"... 1881 y l nceki Finans Kapitl tekellerine: Tnbki resmi, Bulgaristan, Do u Rumeli, K br s gelirleri pe ke ekildi. Gelirleri her y l: art k hi bir gerek gc kalm yan Devlet de il, yerli-yabanc SERMAYE hazretle rinin gvendi i Dyunu umumiye topl yacak: 490.000 liray ( imdiki 86 milyon Trk liras n ) Galata bankerlerine dedikten sonra, kalan n be te 4 n fzilere, be te 1'ini Tahvilleri " tf" (sndrmek) iin ay racakt . 1888 y l , Bat dnyas n n yeni oldu u lde daha y rt c ve at lgan bir finans kapital etesi sahneye girdi: Prusyal Yunker (A a-Pa a) yap s yla Trkiye yap s na daha kolayca kayna veren Alman Emperyalizmi Silh satmak zere Doye Bank'tan verdi i 1,65 milyon Sayd' mhi (Bal k av ) dnc ile turnay gznden vurdu.1890 y l Dynuumimiye daresi

e itli Trkiye Sancak (il) lerinin "Hububat r n " da ele geirmeye giri ti. Bylesine uslu "ya ma Hasan n bre i" art k biricik Anonim irket gelene ini de atlatt .1888'den 1906 y l nadek Trkiyede 94.885.000 frank sermayeli 3 ve 495.000 Trk lira sermayeli 2 olmak zere 5 Anonim irket daha kuruldu. Bu gnk para ile 18 y lda 1 milyar liraya yak n (763,980 milyon yabanc sermaye, 79,20 milyon yerli sermaye) "Yat r m" yd "Hrriyet", yahut "Me rutiyet" ad n bu. alan 1908

Devrimini anlamak iin her eyden nce bu 1 milyarl k, ve ondan nceki dn biimli olanlara milyarl k Finans kapital "Yat r m"lar n gznne getirmek gerektir. 1854'ten 1903 y l na dek 50 y lda Trkiye 26 finans kapital "Ameliyat " geirmi tir. "Hasta Adam"a her iki y lda bir para ve egemenlik amptasyonu! O 26 ameliyat iinde yaln z 3 taneci i hi de ilse grn te "olumlu" bir ama gtm tr: Demiryol onlar n karakteristi i tekilerden hi ayr lmad .1870 y l "Rumeli imendiferleri istikraz" iin Bruxeiles'de Baron Hirsch'le bir anla ma yap ld : al nan 254.430.000 franka kar l k 792.000.000 frank borlu d ecektik. darecilerimiz gibi "asil" olan Baron 100 liral k tahvilleri 42,5 liraya satarak 170 milyonu cebine indirince s rra kadem bast . kredilmeli, Baron "Endstri valyesi" kmasayd , bu gnk parayla 1 milyar 850 milyon lira kar l denecekti. 1894 y l , bir finans grupu ile Doye Banktan "Rumeli imendferleri Avans " olarak 40 milyon frank (Bugnk: 470 milyon T.L.); 1903 y l , gene Doye Bank ile Anadolu Demiryollar irketinden "Ba dat istikraz , Birinci Tertip" olarak 2 milyon 376 bin (bugnk: 380 milyon) lira al nd . Rumeli demiryolu: girdi i yerde bir ihtill patlatarak, en sonra Balkan sava ile mparatorlu un Rumeli topraklar n kopartm ya yarad . Anadolu demiryolu: ngiliz gurupu ile Alman gurupu aras ndaki Birinci cihan sava n patlatarak, nda 21 milyar 300 milyon lira

mparatorlu un gmlme trenini sa lad . Modern finans kapitalin bir lkede en "olumlu" davran da bu idi. O hengmeler ortas nda Trkiye'nin var yo u SERMAYE'ye teslim edilmi ti: M s r vergisi, Hkmetin genel gelirleri, (zellikle: zmir, Suriye gmrkleri), stanbul gmrkleri ve oktruvas , ttn tuz, damga, iki, deniz ve kara avc lar , ipek sr , Bulgaristan, Do u Rumeli, K br s gelirleri, geri kalan gmrk gelirlerinden 390.000 ( imdiki 30 milyon) lira, Tnbeki irketi, Tnbeki gmr artt r m , e itli topraklar n rleri finans kapitalin elindeydi. Btn bu alacaklar ne Abdlhamidin ki ili i, ne sallanan hafiye te kilt sa lama ba l yamazd . Btn bir millet, olmazsa bir ok milletler finans kapital burjuvazisinin iratlar n milyarsa, 1881 y l bugnk Trk liras Osmanl demiye kefil olmal yd . 32 Derebe i Devletinin ald iin Frans z derebe i Devletini y kan burjuvalar n alaca

dnler "Tenzilta mazhar" edilen 13 milyarla tam 30.4 milyar idi. Rivarol'un 1789 Fransas syledikleri, 1908 Trkiyesi iin yle tekrarlanabilir: " uras muhakkak ki, (Yerli - yabanc ) bir ok burjuvalar (Trkiyede) bir yeni dzen (Me ruti Hrriyet) istemi lerse, kamu borcunu Abdlhamidin garantisinden daha sa lam olan Trk milletinin garantisi alt nda koymak iin istemi lerdir." Trkiye 1854'ten 1914'e kadar 60 y lda 40 istikraz yapt : her 3 y lda 2 dn! stikrazlar n uzun y llar durdu u iki devir vard r: lki: 1874 ile 1886 da Dynuumumiye Saltanat n Trkiye iine yerle tirme pazarl demir eli konulur konulmaz, n n srd 12 y ld r. istikrazlar a yeniden Trkiyenin belli ba l gelir kaynaklar zerine finans kapitalin a lm ,1886'dan 1896'ya kadar 10 y lda tam 9 istikraz yap lm t r. Fakat ondan sonra gene epey ans z n bir tkezleme gze arpar: 1896'dan 1909'a kadar geen 13 y l iinde Finans Kapital hazretleri Trkiyeye 2 istikrazdan ba kas n yapamay verir. Bu, o zaman iin tesadf gibi grnse bile, bu

gn, olaylar n muhasebesi yap l rken a ka grnyor ki Finans kapital tam o y llarda art k Abdlhamide resmen rest ekmi , ve koynunda yeti tirip besledi i Con Trklerin glgesinde gizli gizli k k rt lan 1908 Devrimini beklemi tir. 1908'le birlikte "Bekleyi " biter. Sermaye efendimiz, istedi i dzen kuruluncaya kadar s k ca kapatt istikraz kesesinin a z n 1908 devrimi ile birlikte yeniden aar. Ve t 1914 y l na kadar hemen her y lda bir defa. (hatta 1911 y l 2 defa) dn verir. Trkiyenin geriye nesi kald ysa (gmrkler, rlar) ele geirir. "Soma - Band rma istikraz ", "Hudeyde - San'a istikraz ," "Konya ovas n suland rma istikraz , Doklar istikraz , anc hissesi istikraz ". Trk Milletini Millet Meclisi arac l ile yeni tipte borlanmalara do ru iter. O s rada irket yat r mlar grlmedik llerde al r yrr. Trkiyede 1883'ten 1908'e kadar 25 y lda yaln z 6 anonim irket kurulmu tur. 1909'dan 1914 e kadar 5 y lda ise, 93 anonim irket kurulmu tur. 7-8 y lda 1 irket yerine,1 y lda 10'dan fazla irket! Kamu borlar n n millet garantisi alt nda sokulu u, Lozan Zaferinden sonra 13 Haziran 1928 Paris anla mas ile Osmanl miras na konmu milletler aras nda yle le tirilmi tir:

17.10.1912'den nceki istikrazlar n yzdesi Trkiyeye 62.25 Yunanistana 10.57 Suriyeye 8.17 Yugoslavyaya5.25 Iraka 5.09 Filistine 2,46 Bulgaristana 1,62 Arnavutlu a 1,57 Hicaza 1,13 Yemene 0,89

17.10.1916'dan sonraki istikrazlar n yzdesi 76.54 0.55 10,17 6,25 3,03 0,16 1,39 1,09

SERMAYE:

HESAP

ve

GARANT

STER

Trkiye ilk istikraz n 1854 y l nda yapt . Aradan 9 y l gemedi, biriken borlar zerine, yabanc alacakl lar n mmessili olan dev finans kapital irketi Osmanl Bankas Trkiyeye bir Fatih gibi girdi. Girdikten sonra 10 y l gememi ti ki (1879) Osmanl Bankas yeni imtiyazlar yla Trkiyenin en byk EKONOM K iktidar kesilmi ti. Fakat, sermayenin yaln z ekonomi iktidar yetmezdi. O, Devlet alacakl s olarak S YAS iktidar ele geirmezse ekonomi gcnn garantilenmiyece ini biliyordu. Siyasi egemenli ini Tanzimattan beri zorluyordu. Nam k Kemalleri, Con Trkleri onun iin Avrupaya ka r yordu. Pa alar ve beylerle, sultanlar aras nda ikide bir patlak veren saray ihtillleri, en sonunda Abdlhamidi, SERMAYE, Meclis ilk ve Millet zellikle Meclis denemesine zorlad . Trkiyede ilk Parlmento giri kinli inin genel olarak DEVLET apa k ALACAKLILARI ba l ca "Mebusan" kampanyas oldu u, k sac k mr iinde yap lm mzakerelerinde okunur.

toplant lar nda Abdlhamit PARA, Milletvekilleri HESAP ("Emniyet" dedikleri GARANT ) istiyordu. Abdlhamidin eski kurt Devletllar ,101 gn srecek Meclis toplant lar n n 60 gnn; (Tren Sylev "Makale" And ime i tzk - Vilyet, Belediye, Bas n kanun ve tzkleri, Donanma ziyaretleri) ile geirtti. Bu as l nemli para i ini en sonda s k t r p, acele oldu bittiye getirmek nce Karada , sonra okudu: "Milletvekilleri Heyeti, iki aya yakla yor, yaln z bir tak m tzkler ve kanunlar ile u ra yor. Maliye Dengesinin dzeltilmesi iin, halka cidden EMN YET verecek bir suret bulunmas na ve memur maa lar ndan yar s kadar bir eyin sava sonuna dek kesilerek, fazla memurlar n TENK H (say ve maa lar n n azalt lmas ) ile takti i Moskof sava idi. patlay nca,

Yeni ehirlizde Ahmet efendi, dayanamay p "Makale"sini

birlikte

kimi

bendegh n n

(kap kullar n n)

almakta

olduklar "tay n"lar lzumsuz ve sat n al lar uygunsuz oldu undan bunlar n dahi dzeltilmesine ve rsumat ve Posta ve ar ve sair mal memurlar n n hazineyi ziyana sokacak zelliklere glerinin yetmemesi iin elde bir kanun bulunmad ndan bu yolda bir kanun konulmas na ve ola anst masraflar ad yle Dengede a k gsterilen 14 milyon liral k (bugnk 2,4 milyar) bir fark n bu suretle kapat labilece i hesap edilerek anla lm t r." Meclis Ba kan , i i hemen "encmene havale" etti. (Bu sz, ondan sonra Trkiye edebiyat nda bir konuyu atlatmak anlam na kullan lan tiryaki sz olacakt ). Bir ba ka ban ba daha vard : " stanbullu mufiyetleri". Gerekte bu Devletllara kap kullar n n ve kodaman Ona ehir tefeci ve

bezirgnlar n n askerlikten ve vergiden imtiyazl tutulmalar yd . da Sleyman bey (Ni ) dokundu: "Padi ah m z Efendimiz Hazretlerinin meymenetli u urlar nda ne yolda can ve mallar m z fedye haz r bulundu umuz btn Osmanl lar ad na ahd ve misaak (szle ip anla lm t .) edilmi ti. Bu teahhtlerimizin yerine getirilmesinde Ta ra ( stanbul d iller) halk n n imdiyede in gstermi bulunduklar ve daha gsterecekleri besbelli olan yce aba ve hamiyyeti (milli onuru) tasdik etmemek hi kimsenin elinden gelmiyece inden fiiliyatta zge (bu szc Ni li aynen kullan yor) hit istemez... Bu vatan sayesinde zenginlik ve zenginlik (servet ve smn) edilerek genel vergilerden mufal kla kayr larak Yurt hizmeti erefinden imdiyedek mahrum kalan stanbul zenginlerine it ve pek acele olan para yard m fedakrl klar bak m ndan henz bir tek grlmyor."

"Ba kan. - Bunu da verin, teki k da ili tirilsin.. ngiltere Devleti hak tan r ve tarafs z bir Devlettir." diye, konuyu, ngiltere elili ine Meclisin krn mektubu sunmas na evirtiverdi. (12 May s, 27. Toplant , I Oturum).

Derebeyi: Sermayedar:

kap kullar n n iktidar ele

maa lar n

kesmek

istemiyor; a zn

geirmedike

kesenin

am yordu. Kabak kylnn ba na patlarken, a aya da dokunmas akla geldi : "A nm" (Koyunlar: hayvan vergisi) ele etmek gibi ikyeti al nd . Halil bey (Suriye) - "A nm vergisine bir misli zam eker." hesapl yordu.) Yeni ehirli Zade Ahmet Ef. ( zmir). - "Yar m ar kl ifti sava yard m n verirse, burada iki atl arabaya (O zaman "Kadillak" yok) binenler niin vermesinler? Bu gn kuru ekmek yemiye raz olmal y z. Bu day ekme i yiyorsak arpa ekme i yiyelim, az harc yal m." Manok Ef. (Halep). - "Yurdumuz ortak Vatand r. stanbulda daha zengin adamlar vard r. Onlar daha ok yard m etmelidirler." Ba kan. - "... Yaln z benim elimle kay k , bal k gibi adamlar n elli er, altm ar, para olarak toplanan yard m na ben hidim." Astarc lar Khyas Ahmet Ef. ( stanbul). - " stanbul ehalisi vergiden kamad lar, verdiler... Oysa, imdi yedek 60 paral k bir ey iin bir ka takrir gnderdik; kar l n alamad k. Ehli bu gibi i lerde EMN YET (Garanti) ister. Eski Ba vekil Mahmut Nedim pa an n bu kadar eyleri var. Zimmetleri oldu unu gazeteler dahi yazd . Yce Kap (Bb' Ali) birisine bakmad ." Mustafa bey (Yanya). - "Yurdu kurtarmak ve namusu ikml etmek u runa herkes mal n de il, can n fedaya haz rd r. Fakat, herkes verece i eyin ne iin al nd ysa oraya harcanmas n ister. Herkes Sava iin para verir de, sonra me ru olm yan bir masraf yap l rsa i te bu olmaz. Bugnede in EMN YETS ZL K de bundan km t r, san r m." Manok efendi (Halep) - "A r de ildir." (O kapitalist

Yeni ehirli zde A. Ef. - "E er i

yapacaksak,

stanbul'dan ba ka yerler ehalisini te vik edecek bir yol d nmeliyiz. Grsnler ki, Bakanlar ve Milletvekilleri yaln z fukaran n yakas n tutmuyor... Vilyetlerden nce stanbulda da bir ey yapal m. Gazetelerde herkes grsn... Birincisi Tenkih (Masraf azalt m ) yapal m. kincisi: gelirlerimizi ne yolda idare edecek ise, ona gre bir kanun, bir tzk yapal m. Ondan sonra ra m , vergiye mi zammedece iz? Her ne yapacaksak yapal m. Bu suretle ehali dahi EM N (garantilenmi ) olur. Bundan nce bir ey veririz diyemeyiz." (28. Toplant , 2. Oturum.) Yard m, Vergi tart mas nda, gryoruz, yerli yabanc , mslman olan olm yan btn Sermaye Derebe i Devletine kar tek cephedirler. Meclisin btn duygululu u, Derebe i 29. Toplant n n 2. Devletinin hesaplar na el koymaktad r. kmaz, bu ynde yontulmaktad r. Derebe i oyalamas na kar Oturumunda stiyzh (soru nergesi) yap ld : 1 - Be on y ld r Devlet gelir ve giderleri nedir? 2 - Y ll k gelir art yor mu? Ne kadar? 3 "Artan gelirden ne yolda yararlan l yor? stikrazlardan bteye her y l d en faiz ve amortisman y ll k gelir art yla orant l m d r? De ilse aradaki fark nedir?" 4 "Faydas z memurlarla lzumsuz masraflar n o almas n n, baya gelirden stn oldu u anla l yor?" Denge dzeltimi zerine bir (mali muvazenenin slah ) iin hazine ne d nyor? 5 - "Bu gidi le mliyenin gelece inin hangi sonuca varaca istatistik ve maliye hesab var m d r? Varsa nedir? Yok ise, Mali durumlar n gelece ine EMN YET ve GVEN verecek k yaslama HESAP nedir?" Ba kan. - "Maliye Bakanl mi? Bu i on, on iki, her y l pek ayr nt l kitap y ll k bir i tir."

kadar maliye dengesi yay nlar. O kitaplar vilyetlere geldi on be 1877 den 12 y l ncesi: yzde 50 "ihra k ymetli" (yani bir verilip iki yaz lm yap lm ve "Londradaki bir messeseden" "Birinci Tertip Genel Borlar Tahvili" y l (1865)

tir. Bunlar "Galata bankalar na zami 24 y lda denecek e itli tahviller"dir... 1877 den 15 y l ncesi: Osmanl Bankas n n Londrada kuruldu u y ld r (1863)... Tam o y llarda Yerli - Yabanc (Galatal - Londral ) Finans kapitalin rol Trkiyede Bte hesaplar n yay nlatmas , Derebe i Devletinin Kapitalist Devletine do ru gidi inde Sermayenin oynad a k a k belirtmez mi? Byle bir lkede en az 19 uncu yzy l ortas ndanberi "Sosyal s n f"lar n "a da Uygarl k" ynnde ne kadar yol alm bulunduklar anla lmaz ey midir? Fakat, Neden Trkiyenin bylece "a da Uygarla ma"s , Bat dakinin tersine memleketi ykseltece ine alaltt ? Bu ayr konudur. Onu kuru mant uyarsak m zdan k p olaylar n gidi ine kavr yabiliriz.

YERL SERMAYEYE KAR I: DEVLET+ECNEB Abdlhamidin Derebe i Devletine kar tek cephe kuran

yerli ile yabanc sermaye Trkiyenin Bat Avrupa u runa kurban edilmesi konusunda fark na varmaks z n ayr l rlar. Geri Trkiyedeki antika Tefeci - Bezirgn sermayesinin yap s "rezonans" bak m ndan (1) Bat n n sermayesinden ok "Finans kapital"ine yakla r. Onun iin iki taraf abuk anla m , Derebeyi Devletini teslim almak taarruzuna gemi tirler. Ama, bu taarruzda Bat finans kapitalinin amac Trkiye'de modern sanayii kurdutmaks z n, kendisine acentelik edecek bir mttefik kapitalist s n f n u akla t rmakt r. Onun iin : "tav ana" (Yerli sermayeye) "Ka!", Taz ya (Derebeyi Devletine) "Tut!" der. Bir yanda (Con Trkler'i kanad alt na alarak Abdlhamid'e kar "Hrriyet sever" grnr; tede el D alt ndan Trkiye'nin yksek idareci kadrosunu grlmedik lks ve r vetle kendi emri alt na srkler. Bu tezatl davran politikada da aynen gdlr: bir yanda Trkiye'nin trk olmayan milletlerini ve ar Rusyas n Osmanl devleti zerine sald rt r; tede, ar a r gitti mi, btn "Yce Devletler"

(Dvel'i muazzama) kar s na k p : "O kadar demedik!" yollu, Bat n n ekonomik ve politik egemenli ini en iyi sa l yacak bir "Tarafs z hakem" krkyle ortal yat t r r, grnp parsay toplar. Bat kapitalizminin bu alicengiz oyununun da en uysal ma as Trkiyedeki trk olmayan kapitalistlerdir. Yzy ld r hi a maks z n srp giden "Bat l dostluk" politikas n n (tipik rneklerle belgele mi ) en eski ispat gene Trkiye'nin ilk Millet Meclisi zab tlar nda btn ayr nt lar yla okunabilir. Derebe i Devletinden alacakl lar na "Emniyet" istenirken: gvur, mslman, yerli, yabanc sermaye bir olur. Derebe i Devletinin her trl ekonomik, sosyal ve politik glerimizi kerten pahal ve lks, lzumsuz ve bask c brokrasisine kar bir "TENK YHT" (Maa indirimi) istenince, her kafadan ses kmaya ba lar. Mecliste Pa alarla az nl k

Milletvekilleri, hele mslman olm yanlarla sar kl lar elele verirler. Halil bey (Suriye). - "A nam ve r vergileri ve askerlik bedelleri birle tirilerek, herkesin zerine mutedilce bir ey yapma yolunu tutmak daha uygun grlr. Ama, ilk i olarak maa lar n tenkihi ve kald r lmas fazla ve lzumsuz gerekli grlr." memurluklar n

Manok Ef. (Halep). - "Kyime dolay s yle maa lar zaten yeteri derecesine inmi demektir. Oysa, memurlar onu da alam yorlar". Halil Ef. - "Kesilmesi istenen memurun maa de il, Mhtc n maa , 25 bin u kadar kese rakl k maa .." Sebuh Ef. ( stanbul). - " ki y ldanberi konsolid k t lar n n Astarc lar gazetelerde faizleri Kedhudas . dahi verilemiyor." "Zimmetleri oldu u yaz ld ."

Hamazasb Ef. (Erzurum). - "Teessf ederim. Vatan ocuklar ndan be alt yz bin ki i hudut zerinde bulunup, mhimmat ve erzaka ihtiya varken, Milletvekilleri vaktiyle yle oldu, byle olacak diye vakit kaybediyorlar. htils,

h rs zl k iin bir

ey varsa ba ka zamana b raks nlar.

Kimileri maa lar tenkih etmek, kimileri Mahmut Pa an n ihtils na bakmak istiyorlar. Bunlara sonra bakmal ." Rasim bey (Edirne), "Bir oban n drt kuru verdi i gibi, memurlar dahi maa lar n biraz eksik alsalar.." ndan Ba kan (Ahmet Tevfik Pa a). - "Memurun ayl eder." Yusuf Pa a (Maliye Bakan ). - "Hazinenin bir usul var ki, ilmhabersiz mtcinden olanlar olur. Lkin imdi tevcihat s ras nda girdi inden... Tenkih tetkike muhta. Tetkike vakit var m ? Yok mu? kulunuz derim ki, elbet de bu Devletin lkesinde olan gelirlere nisbetle gerek mtekaitler, gerek mzller, gerek mhtalar iin maa azd r. Vermek lz md r. Verilmez olmaz. Kimi fukara a kal r, arzuhaller verir." Abdrrezzak Ef. (Ba dat). - "Duglar (duac lar) kadim Osmanl Devletinin duc lar d r. Yz kuru , iki yz kuru duas Yusuf alacg olursa bundan ne anla l r? Hi olmazsa yce Ziya Ef. Devlete (Kuds). "Bunlar lz md r," al arak bulunur." Mzllere, be yz kuru tan yukar almal . nk Fukaralar n dahi

on bin kuru keserseniz bilin ki, hazine yz bin lira zarar

mkemmelen ekmeklerini kazanabilirler... Ba ka i lerde u ra rlar. Drt be Mepus. e it tahsisat alanlar defter nmzde. " te

mtekaitlere 25 bin kese veriliyor. lem yaln z 19 bin kese... Bin kese: Asker iinde, nvvb (kad , hkim) iinde, bilmem nesi hepsi iinde oldu u halde... kanununa kuru ald olsa, burada onun be u snfn dokunmaktad r," paras n kesmiye 30 kuru tur. Onun verilecek."

Ba kan, - "Adaleti sorarsan z, evkaftan falan n bin hakk m z yoktur. Bu devletin eski nizam d r, kesmi ." Yusuf Pa a. - "Bir neferin maa nesini keselim? Onun be ocu una

Abdrrezak, - "Mdem ki mddetimiz (Meclisin ne kadar srece i!) bilinmiyor. Bunu gelecek y la b rakmal ... Teb'an n hepsi Devletin iyli (oluk ocu u) demektir. Bir mikdar maa Ba kan. Heyet. oturumu.) Rasim Bey - "Hemmzllk, (i ten kovulmu ) hem fel i lerde ediyorum (Ba kan Pa a da "Mzlin" dendir. etmek ba l d r." Meclise: "Binba 'dan yukar sava ta olmayan subay tay nlar n n kald r lmas ... Bro masraflar n n azalt lmas ve duaglara ayr lan maa lar n kald r lmas " teklif edilince "Komisyon karar bir ok sar kl mepuslar taraf ndan itiraz u rad " (13 Haziran 1877 tarihli La Turquie gazetesi.) Bylece, bir az gne in alt ndaki zel yerini isteyen yerli mslman Trk sermayeye kar Yabanc sermaye hemen yerli gayrimslim - gayri Trk sad k ajanlar kanal ile btn antika derebe i glerini (en ba ta pa alar ile sar kl lar ) harekete geirir. Trkiye'de bir az milli menfeat gtmek isteyen c l z yerli-Trk sermayeyi inmelendirip teslim olm ya zorlar. BANKANIN DOKUNULMAZLI I mmkn bulunarak maa alan memurlar var." sizi." srar edince).. Bu olurdu." Ba kan. - "Bu kimselerin ismini sylemiye davet Rasim Bey. - "Bu memurlar f etmek istemem." memurlar n tam bir listesi bulunsa idi bir ok isimleri i aret Yusuf Pa a. - "Bu listenin haz rlanmas uzun zamana vermemek "Bunu gerekmez." getik mi?" "Getik." Ahmet Ef. - "Mutlakaa te bir maa lar ndan."

...... - "Bu aral k askere ili mek ciz de il! " (II Haziran

Konu para ve banka i lerine gelince blnme ve

atalla ma daha ok artar. 21 May s (30. toplant ) da: Hicaz, Bat Tarablus, Ba dat, Basra ve Yemen d iin 2 milyon kayme (k t btn imparatorluk kabul edildi. para)

Rasim Bey (Edirne) - "Bu kaymeler zerinde ulu Hazine ile Bankan n dengesi ne yolda oldu una dair sordu umuzun kar l miyiz?" Ba kan "Bu kaymeler ne vakit bas ld ?" y l." Hey'et "Geen gelmedi: Bankaya bir ey verecek

Ba kan - "Evet. nk bir tak m vakti gemi borlar o ald . Devlet s k t . Acele kayme bast . Borlar na verdi. " Rasim Bey (E.) - " u iki milyon kaymelerin hepsi sava iin mi?" (nc madde okundu: 500.000 kese ola anst sava masraflar na, 400.000 kese gelecek ola anst masraflara, 400.000 kese gayr muntazam rehinli borlara , 20.000 kese bak r paralardan kuru lu un be er paral a evrilmesi iin sermaye olarak ayr l yordu..) Sebuh Ef. ( stanbul) - "Rehinli borlara verilecek deniyor. Verilmi mi, verilmemi mi? Bir de yaln z rehinli borlara verilece ini anl yamad m. Rehinsizlere de bir ey verilmeli." Ba kan - "Biz stanbul'luyuz, biliriz. Devlet istikraz ede ede para bulam yarak, en sonunda bir yerde para buldu, ama u kadar k t rehin verirseniz veririz, dediler. Rehin verdik ald k. imdi biz ne dv ediyoruz? Biz hesap dvs ediyoruz. Hey'et sorsun." Hdaverdi Ef. ( stanbul) - "Kulunuzun her ne kadar gere i gibi bilgim yok ise de, san r m, bir tak m bankalara Devlet bor etmi . Bu bankalarda Devletin bir tak m sehim (hisse sahip)leri rehinlidir. Bunlar Devletle yaz m lar: ( u kadar kayme verirseniz yan m zda bulunan rehinleri satmay z) demi ler. nk, e er sat lacak olursa bundan

byk

zarar

kacakm ."

"Bankalar" denilen ka ki i? O bir avu adam her eyin stnde gl grnen Devleti kar s na alm : artlar n dikte ediyor. Koca Mecliste kimse bu trajediyi ayk r bulmuyor. nk, orada "Herkes" de ilse bile sz geenler "Bankalar n adam d rlar. Netekim "Reis" (Ahmet Vefik Pa a) kar r: Ba kan - "Efendim, gemi le sava yoruz. Bundan 8 ay nce denilmi ki (E er paralar verilmezse falan ey sat l r!). Bu i olmu , gemi ; imdi satal m m , kurtaral m m ? Gemi e re bulmal . Fakat bu Mecliste hi bir yap lamaz, Haziran buna Oturumunda ubede "Reis" yle ey bakmal ." anlat yor:

" ube" neden Meclis'in yerine geiriliyor? Bunu I4 Ba kan - "... Encmen tayin ettiniz, Vkel (Bakan.. lar) geldi. Fakat, gerek Bakanlar, gerek encmen yeleri ikyet ediyorlar ki, Encmende herkes dolu, bir i gremiyorlar. Ben i grelim dedim. yeler mnasebetsiz cevap verdiler. grmek taraf n tutmuyorsunuz. Bana b rak l rsa i grdrrm. Encmeni be ki iden ibaret yapt k ki sz sylemek kaabil olsun. Sonra o be ki iden ubelerde kimse kalmad . Herkes Encmene soruyor. Encmenden i i bitiremediklerinden ikyet ediyorlar. imdi oyunuz ne ise bildirin. Encmeni kap yal m da kimse girmesin mi? Yoksa yle a k m gitsin? Cevap var m ?" Mustafa Bey (Yanya) - "Buyurdu unuz do rudur. Ancak kendi kendine i grmeli. Fakat i tzk msaittir. yelerden her kim isterse gidip grebilir." tzk Bat Kapitalizminden tercme edilmi : Bat da "Serbest rekabet" var. Trkiye'de ise Devlet i leri be ki i aras nda, st kapal yrtlmek gerek. nk bir avu finans kapitalist 90 ki iyi bile kand ram yaca ndan korkuyor. Onun iin Millet Meclisi oldu bittilerin onaylanma de irmeni say l yor. Oldu bittileri kurcal yanlar n zab tlarda adlar bile geirilmiyor:

Bir Milletvekili - "Bak r paralar be li e evirmek iin, byle zorlu zamanda 20 bin kese sarf nda ne anlam var? (Cevap yok)." Drdnc madde okunur: "Kay melerin kar l GENEL GEL Rlerle garanti edildikten ba ka ERE L KMR MADEN nin ve SPARMAET ve M HAL ve teki FL KLER kar l k gsterilip her y l tedavlden al nacak 100 bin keselik kaimeler iin dahi AYDIN vilyetinde bulunan Ayd n ve Saruhan sancaklar R gelirleri ve Ayd n ve Konya A NAM resimleri kar l k gsterilecek." O zaman Devlet tm, Derebe i s n flar n n Siyaset Tekelinde bulundu u iin, onun ancak byle "perakende" olarak haraca ba lanmas gerekiyordu. Milletvekillerinden hi birisi bunu yad rgam yordu. nem verilen tek ey, kefil tutulan Devlet paras n n daha nce ba ka yere ipotek edilmi olmas yd : Hdaverdi Ef. ( stanbul) - "San r m ki, Ayd n sanca n n Rleri yabanc dnlerine kar l k rehin verilmi tir. O bor daha bitmeden, bu rleri ba ka borca kar l k gstermek nas l olur?" Yanko Bey (Dan tay yesi) - "E er Milletvekileri tasdik ederlerse gelirler verilecektir; etmezlerse henz ba ka borca kar l k gsterilmemi olan gelirler varsa onu bulup taraf na gstermelidir." kazanm (21 May s). atlatmaya Belli ki, Yabanc sermaye Byk Devlet adamlar n kendi yerli sermayenin alaca n al yorken, yerliler de kar gayret ba a "Bu makam na s ras na d t, taarruza geiyorlard . Yabanc deyip Pa a eyh ba kanl ktan hazretleri Behaetdin ekilir: Ba kanl k Efendi

sermayeyi hep gayri trklerin iyi savunamayaca n sezen Pa a, aral k ikinci Ba kan Ba kan

hazretlerini a rarak, kendileri kermetl Milletvekilleri oturdular."

Astarc Kethudas A.E. ( stanbul) - "Birisini sylerken tekisini unutuyoruz. Bankaya bu kadar paralar veriyoruz. Fakat, itibar n Manok Ef. - "Bankan n Devlete kar ve kredisini korumaya iktidar onun bir para gelirini grmyoruz." korumakt r." gelecek iktifalet yoktur." Sabuh Ef. ( st.) - "Bankan n grevi kayimelerin

Sebuh - "Kayimelerin zerine BANKAn n numaras olursa (Hazine daha ok kayime karamaz) diye herkes EM N Manok Ef. - "Bankan n Devlete kar olur." gelecek iktidar

var m d r? Devlet gene istedi i kadar basabilir. "Halk bankay kefil sans n" deniliyorsa, bu halk aldatmak olur." kinci Ba kan - "Biz tahmin zerine konu uyoruz. Banka ile olan MUKAVELEleri gremeyince bilemeyiz." Hasan Ef. ( stanbul) - "Banka itibar n korumu olsayd , kayimenin 100 kuru a gitmesi gerekirdi. faydas bulunan Pa a ortaya te yok." bu kerteye dayan nca, demin "Riyaset"ten ekilmi at l r: Ahmet Vefik Pa a Hazretleri ( stanbul) - "Bankan n bir ka hizmeti vard r. Birisi u ki, sancaklarda gelen paraya bundan nce yzde 14 masraf binerdi. Bu masraf olmamak iin para vermedikten ba ka, yze yar m bile Ktibiyye ald k. Bankan n nerelerde bedvaya Devletten kopartt besi varsa oralardan para yapamazd ." yzde 14'leri Yabanc sermaye ile onun al n rd , i ine sarfetti. nk bu hizmeti btn btn "Gz hasm n tan yor"du. Yerli sermaye, eskiden beri Trk olm yan ajanlar na (BANKAYA) kapt rmak istemiyordu. "Banka" ad na Pa a da: Bu i i siz yzde yar m vererek yapamazd n z, demek istiyordu. Fakat "Parlamento" in iyz nezaketinde meseleler byle a k konamazd . gitmiyor. yleyse, bankaya bedava para kazand rman n hi

milletin kula na al nabilirdi. E e ine vuramay nca, herkes semerine vuruyordu. O zaman me hur krdv ba l yordu: Bir Milletvekili - "Bankan n beleri bulunan yerler hep byk mahaller ve iskelelerdir. Oralardan stanbul'a para gndermek gerekirse, hi bankaya ve masrafa hacet yoktur. Daima havaleler bulunur." Gerek buydu. Koca Devlet, paray buluyor da, stanbul'a gnderecek adam m bulam yordu? Bu gln bir bahaneydi. Ama, "Banka" o zaman bir tekti; Osmanl Bankas . O da do ru Bat Sermayesiydi. Yzde yar m Brokrasiyle "Ktibiyye" verdi mi, byk Devlet paralar n i letebiliyordu. Trkiye'de bugn vurarak Bankas bile "Bu hizmeti btn btn de bedava kavramay nca, kafas na kt : anlatan yapmazd ." Hasan Efendi oras n

Vefik Pa a Hazretleri ( stanbul) - "Bunu ben yapt m da, bile bile sylyorum. Ba ka trlsn bilen varsa ks n meydana!.. Hazine memurlar yzde 14 veriyorlar. Ben bunu vermemek iin byle yapt m. Banka Konya'daki paray nas l getirecek? Onu gene Banka bilir." Rasim Bey - "Banka, iskele olmayan yerlerde ube yapmad efendim. skele olan yerlere yapt . Konya gibi iskele olmayan yere yapmad . Edirne gibi iskele olan yere yapt . Geen y l Serasker kap s iin tahsisat verdiler. Bu tahsisat stanbul'a ula t rmak iin de Edirne redif albay na memuriyet verdiler. 400.000 kuru biriktirmi ti. Sarraflar yzde 1 ile stanbul'a polie verecek oldular. skele olan yerlerde sarraflar bile kr vermiye raz oluyorlar. skele olmayan yerlerde byle de il ise de.. Oralarda Bankan n dahi ubesi yoktur." Yni, yerli sermaye (SARRAFLAR), eski tefecilikten daha krl olan, yabanc sermaye (BANKA) ap nda byk para i inde rekabeti gze al yordu. Oysa, Bat l byk finans kapitl suyun ba n Sebuh Ef. kesmi ti. "Gzel ama, Acentesi biz bankay seslendi: bugn

feshedemeyiz. Vdesi bitmi Hey'et gelmeyince (Millet bu i

ise, o zaman feshederiz." "MUKAVELELER Geelim." TEHD T kayimenin tahsil anla lmaz.

Meclisi)

MSLMANI BE NC tedavlden MADDE: "100.000 keselik

kald r laca ."

ALTINCI MADDE: "K t paralar kar l memuruna teslim

edildike zmir'de BANKA ubesine ve Konya'da BANKA edilece i." Rasim Bey (Edirne) "Kayimeler tedenberi eskir, yanar, suya d er, hs l noksan olur. Bu durumda Bankaya numara zerine para verilirse, Bankaya a ktan bir byk kr ettirilmi olur: Konsolide i i dahi byledir. Bunu da Mliyeden sorduk. Buna dahi cevap yok." "YED NC Osmanl komisyon Yukar da: DEVLET+BANKA, onlar n MADDE: "K t para hesaplar na ve kurulu bir kurulaca " glgesinde ikrat na bakmak iin Devlet ba kan ndan ve yesi Banka ile ve Ecnebi Sermayedarlar ndan

YERL +YABANCI SERMAYE Trkiye'de en cra ky fukaras n n evine girecek r zk n kuru unu kontrol ediyordu. Ancak yerli Sermaye o kontrola bir trl ortak edilemiyor; orduyla harcanan kaymelerin hesab vermediler? hesap Bunu gelmedi, korkutuluyordu: verilebilirdi. Onu niin istizah isteriz." dediler." Rasim Bey (Edirne) - " imdiye kadar bas lan ve

kinci Ba kan Efendi - "Encmen sordu. Ordulardan Rasim - "Geri ordulardan ayr nt l hesap gelmez. Ama Nizmiyeye, Tophaneye, Tersaneye ne verdikleri kay tl d r. Bunun hesab n verebilir. O hesap s ras nda bankaya bu i iin ka kuru vermi sek o da anla l r ki bizim asil

dile imiz basanlar n istikll mar tebrik iin Hki pay'i sylemeleri gibi bir

budur." ey olur:

Bu kadar a k sorulara hemen verilen kar l k, okul PAD AHA TEBR K AR YZASI: "Gaazilik nvan n ahaneye (padi ah n aya n n topra na) sunulacak genel ariyza ly has okunup oylar n birli i ile onayland ve kimi katlara gnderilen dilekelere 7 gne kadar kar l k verilmek tzk gere i iken imdiyedek havale olunan dilekelerin en o una kar l k verilmedi i zerine bir az teti'i kelimttan (lf at ld ktan) sonra Meclis da ld ." ortakl (27 May s, 30. Toplant ). Yabanc sermayenin gerekince derebe i Devleti ile su yapmas nnde, yerli sermayenin bu kerte kulkle sermayenin olu u yaln z korkusundan m d r? Hay r. O suorta na kendisinin de yatakl k etti indendir. Yabanc Banka biiminde yapt biiminde tedenberi fazlasiyle yapt vurgunu, Yerli Sermayenin Sarrafl k iindir. Sermayenin

yerlisi de yabanc s da Trk milletini smrmekte ortakt rlar : eki ilen, smrgenin pay edilmesindedir. Bunu 2 Haziran, 42. Toplant da "Dyunumumiye ve genel Sehimler ve Demir Yollar gelirleri" okunurken "B R M LLETVEK L "nden Borcun faiz ve dinliyebiliriz: Muhtar Ef. (Erzurum) "Birincisi: D re'slmli, ikincisi: Genel sehimlerin faizi, ve ncs: Rumeli Demiryollar tahsisat , drdncs: Ayd n ve Varna Demiryollar kurumlar ". Rasim Bey - "Osmanl Bankas komisyonu ne zaman alacak? Ne zaman dyunuumumiye verirsek diye komisyon alacak?" B R M LLETVEK L : "Osmanl Bankas na verilen aka Rasim Beyin anlad gibi de il. Bu komisyona verilen paralar ne yolda verilir? Sarrafl k komisyonu gibi ise beis yok, alabilir. Bundan ba ka bandrola olan Konturata da girer (?) Onu kald rmak elden gelir mi?"

Rasim Bey (Edirne) "Mukavelename grlp encmen taraf ndan incelendi. Vilyetlerden Bankaya bir ey havale olunuyor. Encmende gere i gibi bir yol daha konu ulsun." Vasilki Bey ( stanbul) "Encmen imdiyede in buna niin karar vermemi ? Memurlarda gelmemi . Yirmi gnden Ba kan SLM beri byle "Vakit msait duruyor." de il." GVEN

OLMIYANA

6 Haziran 45. Toplant kime kar tezkere:

ve kimlere yap ld ndan gelmi

sorulm ya de er "Gizli Celse" de Maliye Bakanl

"Sava iin masraflara kar l k 5 milyon Trk liras n temin iin ekil ileriye sryor: 1 - D dn, 2 - Mecburi i dn, midi ey hi birisi elde yerine 3 Yeniden var k t para karmak." m ?" edilemedi." getirilmedi.", Bir Milletvekili - "Yabanc lkelerden para almak Yusuf Pa a (Maliye Bakan ) "Mzakereye ra men bir Ba ka bir Milletvekili - "Meclisin me ru dileklerinden nc Milletvekili - "Memleketin iddetli yoksulluk ve mutsuzlu unu tasvir ederek halktan cebri dn bulunmak mkan olmad n" Bildirdi. Mdahaleler, cevaplar, kar cevaplar kadar

canl l kla srp gidiyordu ki, ba kanl k eden kinci Ba kan Behaeddin Efendi intizam sa lamak iin glk ekiyordu. Hasan Fahmi Ef. "dn i ini acele inceliyecek bir komisyon kalmad sylediler. Nikolaki Ef. (gaayet yksek bir sesle) - (Tarabulus am) te kilini dilerim." Bir ok Milletvekilleri - "Halk n art k istitati n , hatta katma vergileri bile vermedi ini"

"Biz

fakiriz,

kudretsiziz,

tkatsiz

duruma sokulmu

olabiliriz... Askerlerimizin kanlar n son damlalar na dek ak tt klar bu zamanda, biz sofram zdaki son lokmay vatana borlu oldu umuzu unutmamal y z... Felkete u rad ktan sonra varl klar m z , zenginliklerimizi nereye harc yaca z? K rk y ld r Hkmete hizmet etmekteyim, ve yapm oldu um tasarruf bugn 500 Trk liras de erinde bir tek eve sahip bulunuyorum. Bu yap y Hkmet emrine b rak yorum." Yeni ehirlizde A.E. - "Evet. Biz son fedakrl klar da yapm ya haz r z. Ancak iktidar kat nda olan ki ilerin de kar l k gstermesini muhakkak istiyoruz: Bakanlar, ayl klar n n drtte birini b rakt lar. Ve birka beygir hediye ettiler. Bu hi bir zaman yetmez. Maa lar n n hi de ilse yar s n ... yle tedbirler al nmas hkmete gerektir ki halk da gvensin."

"Hkmet taraf ndan teklif edilen kredi meselesini incelemek iin zel bir komisyon te ekklne karar" verildi. Komisyon yeleri unlar: Mslmanlar : Hac Ahmet Efendi Rasih Efendi Veysel Bey Fevzi Efendi Mslman olm yanlar : Nikolaki Nfel Efendi Vasilki Sarakti Bey Petraki Petrovi Efendi Yorgaki Efendi Panayo Zarifi Efendi Rupen Efendi Nikolaki Sulidi Efendi

Mslman olm yanlar n say lar : Temyiz Mahkemesinde 12 de 4, Dan tayda 39 da 8, Senatoda 31 de 7 iken, kredi ve para komisyonunda 4 te 2... Mslmanlar n bu i e ak llar ermedi inden mi? Yoksa, "Bat l mttefiklerimiz"e " yi niyet" gsterisi mi? Gene kr: Hi de ilse "Uzman" ithal mal de ilmi o zaman! Dvizle trk paras aras nda fark

olmad

ndan belki... Byle "Uzman" lar Osmanl 'da ihra

edilecek kadar da ok olmal , ki: "Devlete umulm yacak gelirler vdeden bir proje" sunan Avukat msy Kastirio: "S rr n vermek iin Hazineye sa l yaca komisyonunun hkmete gelirin yzde bir ile kendisine mukavele

sa lanmas n istiyor." (Meclis zab tlar : 9 Haziran toplant s ). 31 May s 1877 gnl Vakit gazetesi Kastirio beyin mektubunda: "Devlet ondan bihakkin istifade eylerse, o vakit bize on seneye kadar has l olacak mikdar ndan yzde iki komisyon" istedi ini yaz yor.

TRK MEHMET NBETE : YZDE ON BE Meclisin kapanmas na bir hafta ,kala i s k t r ld . ile

Abdlhamid'in Mecliste szcl n yapar grnen Hasan Fehmi Efendi ( stanbul): "Mesel Ticaret Bakanl ymar bakanl nedir? Bu iki Bakanl a ne lzu n vard r.

Birle tirilmeli". "Arzedece im udur: E er, her bir kalemi ayr ayr tetkik ile u ra acak olursak bir haftada bitmez. Oysa bizim mddettimiz pek azd r ve yaln z bir hafta de il, haftaya muhtac z." dedi. Ba kan - "Yar n Bakan Pa a hazretleriyle bilittifak bu i yap lmak zere... toptan oImaz... Yar n Maliye Bakan Pa a hazretleri veya ba ka Bakanlardan kim gerekse yar n, br gn bunlar n mfredat na kar lm yarak hemen umumen tayin ettiler. Bunu Heyet Uzun bylece uzad ya kabul mfredatla ettik mi?" "Ettik." u ra mamal .

Ahmet Efendi ( stanbul) "Anayasa hkmnce bu madde Meclisin ilk te kil zaman nda verilecekti; bu ayd r muvazene (bte) gelmedi. ile imdi biz acele iki gn birle meli." Hamazasp Efendi (Erzurum) - "Memurlar n ok iinde bir i gremeyiz... Milli E itim dahi Evkaf Bakanl

olmas yle

grlmez."

Ba kan - "Uygunsa Milletvekili s fatiyle sz syliyeyim. Benim kadar i gremezsiniz ama, insafa sz syleyiniz. Ben Evkaf Bakan oldum; bir gn de i gremedim, yeti tiremedim, ama i grmiye al t m. Oyunuz i idare

grlmyor demekse, ona kar mam. Bu iki Bakanl k birle tirilemez. Bir Bakan, gelip bu iki Bakanl edecek bir adam, dnyada yoktur. Ben i lerin yar s n grdm, hepsini gremedim ve bana gelinceye kadar hi i grlmemi . Grecek sterseniz, bir i (11 grlmemek Haziran, 47. art yle... Oturum). i ba kad r..."

Bu tart malarla gdlen ama belliydi. Derebe i Devlet Gn kazan yordu. Bat kapitalizminin el ulaklar Komisyona yatm lard . Vergi kesiyorlard . Mustafa Bey (Kozan) "Biz her eyi verece iz: vergi, r hepsini verece iz. Bununla birlikte iki gnmz kald . Yaln z vergiyi d nyoruz, Tenkihat olsun." Ba kan - "Tenkihat yapacak encmenimizi grdnz." Mustafa (Kozan) - "Grd mz bir Ba kan "Siz ey yok." yapacaks n z." d nmyoruz. Niin yap lm yor? Sebebi nedir? Anl yam yoruz. O da

Mustafa (Kozan) "Her iki taraf n da kabul edece i bir ey yap ls n. Yoksa vermemek anlam na de il. Verilecek ve hepimiz Ayn verece iz. Fakat vermekle i bitmez." . gn Rupen Efendi H rs z ve E kiyadan yaka

silkerken, Nikola Efendi Nevfel: "Re'slmlden (kapital den) yzde 5 ve yzde 10 faiz verilmek zere ve bu yzde 15 her e it vergiye mahsup olunmak art yle vergi ve temett nispetinde yan n 7 milyon lira i dn tertip" edildi i grmek "Makale"sini okudu. Meclis Ba kan : Pa an n: " tutmuyorsunuz. Bana kal rsa i

grdrrm,"

"Meclisi kapamal ! Siz dinlemiyorsunuz, siz" l klar alt nda dn kopart ld . "600 milyon kayime kuru

tutacak olan dn yzde be reslml ve yzde 10 faiz getirecektir. Bor 12 y lda tesviye olunacakt r." "Yap sahibi olm yanlar da yapt klar ticaret veya sanatlardan elde ettikleri kazanca gre aynen yap sahipleri" gibi diyecekler. "Timar ve her trl maa gelirleri sahipleri iin Binba ya kadar subaylar tamamen muaf".

"Temmuzda ba lamak, Ekimde bitmek zere 4 taksit". Yeni ehirlizde - "Yzde 10 faizin yedi buu a indirilmesini ne srd." Manok Efendi ile Sebuh Efendi: "Muhalefet ettiler. Ba kan da (Konu olan i in yard m olmay p bir istikraz (dn), bir ticaret i i oldu unu) syliyerek o fikre kat ld ." "Askerlerimizin kanlar n son damlalar na dek ak tt klar bu zamanda", Kapitalistlerimiz "Sofralar ndaki son lokmay Vatana bor" vermek zere yzde 15 krl bir al veri yapt lar. Trkiye'de Antika Tefeci - Bezirgn Sermaye, Derebe i Devletinin koltu u alt nda ki ili ini yitirerek, en sonra kendisi de, toprak sat n alarak retimle ba lan r ba lanmaz Derebe ili i derebe ile irdi. Bat Kapitalizmi yeryznde ilk defa o rezil enberi k rm : Kendisi derebe ile ece ine, "grlmedik" devirerek Sermayeyi iktidara getirmi ti. Bu devrimci eylem eydi. Trkiyede Sermayenin Bat kapitalizm bir pln ve okuluna resmen giri i 19. yzy l n ortalar nda oldu. Burada, ne Bat n n, ne Trkiyenin nceden d nlm yordam mallar n ile yrd. Bat srmek, pro ram yoktu. Her ey ola anst ampirik yoklama ve el Kapitalizmi Trkiyeye sanayi smrmekten ba ka ama Trkiyeyi

gtmyordu. O basit al veri in sonucunda, kendisi bile fark na varmaks z n, Trkiyede r modern kapitalist mlkiyet irket mnasebetlerine yol at . Trkiyede hi i itilmemi " irket: Kumpanya" kurma a ld . Yerli - Yabanc sermayesinin glgesinde, ister istemez ve kendili inden, s rf yerli; yeni tipte bir kapitalist s n f n yaratt . Ve bu s n f, tarihsel grevi ile, Trkiye al anlar n smrerek, Trkiye i i sm f n

modernle tirdi. TRK YEN N KAP TAL ZME PAZAR OLU U "Tersane iin 1243 (1827) de ilk buharl gemi sat n al nd " (A. Nuri: s.l4) 1267 (1851) Ferman nda: " irketin Vapurlar yapmaya gelecek" denirken, Bat Hkmeti halk n zorlad firmalar na yeni yeni anla l yordu. " ki sipari lerin srp gitti i anlat l yordu. Hatta bu sipari leri (Yabanc ) vapurun Bo aziinde gidip gelmeleri iyi gzle grlmedi i gibi, Hkmet de Halka kolayl k gstermeyi istiyordu." (A.N: s. 16) " irketi Hayriyenin sipari etti i vapurlar n gelip i lemiye ba latt r ld teknesi 1285 oldu u grld." (1869) 1268 ( 1852)" (A.N: s.17). yaz s : y l ndayd . "77 ( 1861 ) y l na kadar Fevidin 20 kadar Bahriye Bakanl dare Meclisi mazbata defterindeki

"Adalar hatt iin msy Tiyodoridi Kostakiye, beheri 11'er bin ngiliz liras bedel ile, tekneleri ah ap 3 vapur sipari ediliyor. Bedelleri belirli taksitlerle denecek olacaklar. tecrbeleri yle 10 bin skoyada Klady rma nda vapurlar Luidin birinci ehadetnamesini alm Vapurlar n yap lacak." "Fenerler direktr msy Bodui arac l gerekince 500 liraya, bu vapur llerine yak n bir apta, zmit'e de gnderilmek zere ba tarafta bir anbar da bulunmak art yle bir vapur sipari ediliyor: " "Vas ta'i Ticaret Vapuru Triyestede tmir ediliyor." "Tamir taksitlerinden geri kalan para ve vapurun getirilmesi masraf olarak 6142 buuk liran n yzde 12 faizle Ajans Oryantal bankas ndan dn al narak celbi." (A.N., s.18 -19). "Biri 29.000, tekisi 23.500 lira bedel ile Vas ta'i Ticaret gibi iki vapurun Glaskov'da yapt r larak sat n

al nmas ." Kolombiya vapuruna arac l

(1286

-1870). olunan

"25.000 lira bedel ile Liverpul'a sipari

ndan dolay Botono 500 lira daresi T., s. 20,21).

simsariye istiyor. Vapurun selmetle gelmesi iin bu paran n verilmesi." (A.N.: T.S.S. 1290 (1874): " dare'i Aziziyye Bogos beyin zerinde iken Adalara i letilmek zere onun mrifetiyle Londrada Varen kumpanyas na 31.250 ngiliz liras na yap lma ve teslimleri sipari edilen iki vapur" (Keza, 36, 37). 1289 (1873): " dare'i Aziziyye iin Aryebar ve kumpanyas ndan sat n al nan bir vapurun 9.000 ngiliz liral k kambiyo bedeli olan 1.128.960 kuru un : Pirzerin 300.000, Tuna 450.000 Edirne 378.960 vilyetleri dare-i denmi mallar ndan havale olarak denmesi". "Yine bedeli tccardan Apik bu Efendi arac l ve yle

Aziziyye iin sat n al nan Yantengam vapurunun 4.000 lira bulundu undan adama Edirne Kastamonu

vilyetlerinden havale verilir." (Keza, s. 36, 38, 39). Bu tempo ile uzanan sipari ler sayesinde Bat Kapitalizmi bir ta ta iki ku vurdu: Hem Trkiye pazar n kendisine arts z kay ts z, at , hem Trkiye iinde saraydan diledi i ferman kartabilen nfuzlu ajanlar sa lad . Satt karc lar n elinden geti i "Ba ka yaz malardan anla ld mallar, ili d l iin bozuktu:

na gre Adalar iin

sipari edilen vapurun tekne sa laml klar istenilene ve teknik gereklere uygun olmay p, buraya geldikten sonra, ne binbe yz ksur lira harcanarak sa lamla t r lm lard r." (Abdlehad Nuri, Trkiye Seyr'i Sefain daresi Tarihesi, stanbul,1926, s. 22: A.N.: T.S.S. .T. s. Trkiye ondan nce Akdenizi haraca ba lam kendisi yapan lkedir. Demek o s ralar, Bat 22) gemilerini mallar nda,

Avrupan n teknik aksakl klar n giderecek beceridedir. Giri se, buhar makinelerini getirterek olsun, kendi gemilerini kendisi

yapabilecektir. Ama Japonlar kadar olamad . Bat l mttefikleri: Onu g rtla na dek borca bo du; kendisi de acente - simsar kapitalistlerini zengin etmekten daha erefli vatan hizmeti bulamad . Bat ajanlar iin Cumhuriyet devrinde bile yle yaz ld : "Mmfih, zengin adam. dare i lerine her biimi verebilir. Bu yolda (irade) (Padi ah buyrultusu) yukar dan inmi , o da ona uyup hemen vapurlar sipari etmi olabilir. Sonraki taksit bedeli ka kuru oldu unu da bilmiyoruz." (Keza s. 37). Her gn ad m ba nda o kadar ok yap lan i ler, art k "mufiyet" getirmi tir. Kimse allerji gsteremiyor. Yabanc Uzman' n ne oldu una en gzel rne i gene o zaman n ilk byk yerli irketi veriyor : "O s ralar; Hkmet idarenin ba na ve en nemli ubelerine birer uzman getirmekle u ra yordu ve d i leri Bakanl arac l yle yaz ma yap l yordu... En sonra 19 Temmuz (1911) 1327 gn Almanyal Her Karl Lekke, ayda 14'.896 kuru maa la Genel Mdr ve elli er lira maa la gene Alman Her Bilum levaz m mdr ve Her Aypin makine mdr olarak getirtilip, y l sreyle konturatlar veri ildi.." "O zamanadek muhasebeye ba l bir veya iki efendi sat nalma i leri bakar, bunlar n genel muameleleri dare Meclisinin gzetimi alt nda bulunurdu... Fakat, maalesef Her Bilum idareye gelinceyedek byle bir i te kullan lmam , gemi donat m n n ne oldu unu renmemi bir zatt ... Genel Mdr Her Karl Lekke ba na geti i i in uzman grnmek istiyordu. Almanyadaki vapur kumpanyalar ndan bir ok tzkler getirtti. Bunlar Gemicilikle ilgisi olm yan denizcilik terimlerini de bilmiyen mtercimlere evirtti. Bast r p yay nlad . Uygulanmalar mmkn olam yordu." "Yarad l ta a r kanl , a r canl , yava k m lt lar tenseverli ini zannettirirdi. Merak edip de Fabrikayadek

gitmek, iskelelerin kimisini grmek gibi eyler, ya hat r na gelmez, yahut gelirdi de enirdi. Uzun drtgen biimli bir dairenin yayg n iki k esinden birinde Her Leke oturur, seyrek olarak kendisine gtrlen k tlara Almanca bir imza atar, te k esinde dare Meclisi toplanm , darenin byk, kk her i ine bakard . Merak edip de Trke renmeden gitti. Bteye mstevf dol gun maa l bir Tefti Heyeti tahsisat konulmu bulundu u halde mfetti getirmekle de yorulmad . darede biri 300, tekisi 350 kuru maa al r iki ktibe Kontrol ad verilmi , kom u k y lar vapurlar yle gider, gelirlerdi. Uzak k y lara giden vapurlar n muameleleri, acente hesaplar inceleme ve tefti grmemi tir.. kinci y l n ortalar na do ru Her Leke'nin resmi makam nda bile idare i lerine yabanc ba lad grld. dareyle ilgili i durm ya olmak zere yaln z

Avrupa tezghlar ndan birine sipari leri kararla t r lm olan kom u k y lar vapurunun Almanyadan ba ka bir yere sipari ettirilmemesine al l yordu. Buna muvaffak da oldu. Vapurlar Danzig tezghlar na smarland . Ama, yap dayan kl klar korunamad . Bu vapurlar drde kt , e indi.. Klliyetli masraflar oldu. Sipari lerinin onuncu yl stanbul'a getirtilebildiler. Getirtilen vapurlar n en sonuncusu ve dzeltime ihtiya gsteren teknelerin en birincisi bu vapurdur. Yaz k ki, yap l rlarken orada zel memur da bulundurulmu tu." (A'N.: T.S.S. .T., s. 82 - 85). Bu k sa anlat ta Devletili imizin drt ba eysi vard r: Genel Mdrleri, mamur her dare Meclisleri, Tefti leri,

Avrupaya sipari leri, Acente hesaplar , i grene 300, K ede oturup imza atana 14.890 kuru (50 misli) maa lar Bat l uzmanlar , zel memurlar ile tastamamd r. Ve bir daha hi bir gcn sarsam yaca HER bir EY gelenek RKET yaratacakt r. N

Bat kapitalizmi Trkiye sermayesini bu geleneklerle yzy llardanberi kendisine sinike sad k bir "a da Uygarl k" sitaj na soktu. Bunak padi ahlar bile, kendi kuyru u ile kendini sokan akrep gibi, o kapitalistle mek, irketle mek anlam nda bat l la ma gidi ine kap ld lar. Abdlhamid, Trkiyede ilk Millet Meclisini, ngiltere (Sipari lerin, o unu alan Devlet) ba ta gelmek zere Bat Kapitalizminin: toplumuna "Arzu ve nasihatlar n a klad k." yrtmekte candan yar may "Avrupa Devletleri ispat edip Trkiyeyi

ba l yan dostluk ve iyi geinme mnasebetlerini bir kat daha art raca n ummaktay m." (8 Mart 1877 A Sylevi) demek iin at . "Avrupa Toplumu" kapitalizmdi. Sanayi Bat n n tekelinde kalacak, bize irket (Kumpanya) d ecekti. Abdlhamid'in Millet Meclisine girecek Milletvekilleri yar m yzy ldan : beri fidelikte " dare'i Devletili imiz Aziziyye", eliyle " dare'i yeti tiriliyordu. Modern gemicilik giri kinli i boyuna ad de i tirirdi "Fevid", Muvakkate", "Aziziyye Kumpanyas "n dare'i Muvakkatesi", " dare'i yerle tirmek iindi.

Mahsusai Aziziyye" en sonunda " irket'i Hayriyye: yilik Trkiyede Burada gdlen ama: Devlet parasiyle kurulan i letmeyi zel sermayenin eline geirmekti. Uzman Msy Bonald' n rol bu gei e haz rl k oldu. 1871 de "Msy Bonald istif ederek yerine, o idarenin ba kan Msy Jan Abramides nasp ve tayin k l nd ." (Ceridei Havadis l871). Fakat Kaptan ve makinistlere yap lan bildiride : "Vapurlar n nezareti Con Avramidi Efendiye ihale ve tefviz buyurulmu " deniyordu. Bu deyime gre Con Efendi Trkiye gemicili ini bir mteahhit gibi ele alm yazar "Con Avramidisin: lkin maa 1000 kuru olup yava bulunuyordu. Nitekim Bay Abdlehad da onu :

yava 4000 kuru a ykselir... Con Pa an n, as l geim yolu Hali daresi idi. 1301 (1885) y l ndan Me rutiyet iln na kadar Cemile Sultan miras lar na ayda 600 lira kadar bir

para verir, geri kalan hesaplar kendisinin olurdu. Hali daresinin mdr ve fakat bir nevi kirac s idi." (A.N.; TSS T). Daha Con Efendi Direktr olurken, kar lan padi ah buyrultusu: " dare'i Mahsusa vapurlar n n bir irkete b rak lmas icap eyledi i" (12 Ocak 1871) emrini verdi. Con'un tayini A ustos ay nda yap ld na gre, 4 ay iinde demek adam " irket" tezini Sultanlar yoluyla dayatm Derebe i Devletinin, hem Bat

oluyordu. Trkiyede mslman olmayan az nl klar hem kapitalizminin bulu tuklar ) (A.N. s. de i iklik: noktayd . " darenin ermenilere idare ettirildi i zamanlar n birinde tenassur ettirildi i (H ristiyanla t r ld styap s n n temelinde olan derin sosyal 31) sznden bu anla l yor. Fakat "Tenassur" (Gvurla ma) KAP TAL STLE ME'dir. T pk dnmele iyordu: "Bir aral k Abdlaziz'in Fevid vapurlar na her vakittekinden ziyade nem verdi i grlyor. Fevid vapurlar yla da byk bir ANON M grlm , irket'i RKET Hayriye'nin o zaman edindi i srekli ilerlemeleri grdke vcuda getirmeyi arzu etmi tir. Bu fikir her yanda uygun irketin te kiline de ba lanm t r. Ancak o s ra k p her lkedeki Avrupada Alman - Frans z sava istenilen Anonim Vapur "Tezkerei Kumpanyas ngiliz Lordunun emlk

sahipli ine dnmesi gibi bir makanizmayla, Derebe i Devleti

kapitalistleri mteessir etmi , stanbul liman nda kurulmas irketi de bu yzden te ekkl smiye"ye te kili hakk nda gre: edememi tir.", (A.N.: T.S.S. .T., s. 31, 32) 1871 Eyll 2 gnl "Fevid idaresiyle birle tirilerek yeniden bir vapur eref vererek buyurulan Padi ah iradesinin dedi i zere, beheri yirmi er liradan elli bin hisse ve bir milyon lira sermaye ile ve irket'i Aziziye ad yla kurulan Anonim Kumpanya'ya bz gerekli artlarla bir k t'a yce imtiyaz ferman verilip ( ayda tz

yap l p, bir ayda tasdik edilerek( sonra Fevid vapurlar n n devr teslim k l nmas al n m sa lanm art edilmi oldu undan ad geen hisselerin hepsi o kumpanya dare Meclisi yeleri taraf ndan bulundu u ve i tzklerinin dahi btn sermayedarlar n ve gerek dzenlenmek zere bulundu u hlde Avrupada kan sava madan dolay yelerin maliye i lerinde ortaya kan glk, an lan tz n belirli sresi gelinceyedek bir buuk ay daha geciktirilmesine tabii zaruret ortaya kt ndan, ad geen tz n tasdikiyle Fevid vapurlar n n kumpanyaya devri ve Avrupadan sipari olunan vapur nmune ve resimlerinin gelmesiyle i e ba lanmas tamam k n ortas na ve dolay s yle gemicilik bak m ndan pek g bir vakte rastl yaca ndan, ol vakte kadar bir yandan Fevid daresinde bulunan vapurlar n i liyecekleri iskelelere sefer ederek elde edilecek ticaretten yararlanmak ve te yandan dahi idare ve dzenleri ba ka vapurlar n geli ine kadar zapt rapt alt na al nmak ve reyecek kr ve menfaat paylar a l Hassa'i vapurlar n n ve denmesine kadar eskisi gibi Hazine'i Kumpanyaya devr olunmas hususunda ahneye aid olmak zere imdiden i bu Fevid

dan larak Padi ah Cenaplar n n rade'i Seniyeleri al nm olarak gere ince keyfiyet Kumpanyan n Reisi ve Mliye Naz r bakanl Devletl na Pa a hazretleriyle bildirilmi Hassa Hazinesi olma la"...

Bir zaman miri topraklar n ba na gelenler, imdi de gemi gibi millet mal na uygulan yor. Besbelli, yerli sermaye ajanl k etti i yabanc sermayeden 1870 - 71 sava bulam yor. "Abdlzizin Bakanl na: ittism Padi ah Vehile ad na mensup idare Kumpanya daresinin Dan tay " evket vapurlar n n " irket'i Aziziyye"nin k ediyor" tahammln patlay nca destek kurulamamas , ve Bahriye

yelerinden Atfetl Bogos Bey Hazretlerine ihalesi"

Padi ah ferman yla buyuruluyor. (9 Nisan 1288, A.N., s. 35) Derebe i Devleti millet mal n irkete a rtmak iin isterik kriz geiriyor. A ustos 1876 da Con Efendiye elden verilen tezkereye gre: " dare'i Aziziye'nin dzeltilmesi iin" kurulan Meclise "Oturur ye" olarak seilenlerden bir teki: Zavall kap kullu u paalar ndan akan Bahriye Meclis ba kan Salih Pa a Trktr. teki alt ki i: Osmanl Bankas direktr Msy Mo o, Msy Zarifi, Msy Stefanovi, Msy Kolas ile Con Efendidir. Trk olm yanlarla r vet daha kolay rgtlenir. irket kurulsun, kurulmas n, millet mal zerinde zel giri kin kapitalist yeti tirme amac y ld r m abuklu u ile elde edildi. DEVLET L M Z: KAP TAL ST F DEL

" darenin ilk kurulu unda tellall k, simsarl kla ilgilenip ktiplikte, yard mc l bilmeyen muvinlikte, mfetti likte, ba kanl kta, Bakan mdrlklerde ve en sonra 18 y l aral kl

nda bulunarak idarenin ktif elemanlar ndan trkeden ba ka dil olup, okuyup Anadolu'lu Yovan Efendi

bulunan Con Pa a,asl nda babas

yazmasiyle birlikte 7 dil renmi , deniz ticaretinde, hele gemi donatmakta sekinle mi bir ki ili i vard ." (A.N., s. 53) "Con Pa an n en byk kabahat , etraf nda olup biten h rs zl klara engel olamamas kokuyor; ona da bir ey idi. nk bal k ba tan diyemiyordu." (Keza).

Gerekte Con Pa an n "Kabahati" denilen ey, onun en byk "Meziyeti" ve ba ar sebebiydi. Millet mal n n elbirli i ile al nmas n Sermayesi olmayanlar n bulunmas , Trk ve o haz rl yordu. Ba ka trl zel irket biriktirilemezdi. mslmanlar n gelmez.

H rs z "Kumpanya"lar n n ba nda Trk ve mslman kapitalistle emedikleri anlam na

"Girit hatt i lerinde Mustafa A a ad nda bir simsar

kullan l yor. Simsariyesinin yzde 10'a kmas n istedi i dileke 26 Mart 1295" (1879) gnldr. "95 y l Mart nda vapurlar n kahve ocaklar 17.565 kuru kira ile ihale olunur. Bunu tahsil iin Ahmet A a kullan l yor." Vurgun i ine "Vapurlar n en byk masraf n i ini en iyi sistemle tirenler elbet Bat Kapitalizminin ajanlar idi. "Devletili imiz" en ok onlar n yar yordu: te kil eden

maddelerden biri boyad r. Con Pa a Hali iin (Ajelsto sve co) adl bir talyan ticaret evinden zehirli boya alm . y l kadar Halite deneyerek hem istenilene pek uygun, hem de ucuz oldu u belli olmu ... Oradan idareye boya sat n al nmas na ba land . Daha nce al nan boyalar n yar fiat na, be alt ay al mlar srd. Bir gn bakanl ktan zel bir tezkere geliyor. Eseyan karde ler Avrupa'dan pek ok boya getirmi ler. dareye gerekli boyalar Eseyanlardan na, son derece al nd ." yap l rd . al sprgesinden Sumaripa ya lara, taraf ndan al n z diye, emir veriyordu... Con Pa an n bu tezkereyi okuyunca odan n ortas na kadar att k zd na tan k oldum. Ama, Eseyanlardan bir kontrat ondan sonra boyalar

" darenin bir Msy Sumaripa's vard . Bununla genel kerestelerin cinslerine kadar malzemelerin hemen hepsi, o mukavelenamedeki bedellerle verilirdi. Lastik rodel denilen halkalar n her tanesi iki er kuru a mukavele edilmi . Bir y lda 3000 tane kadar harcan p anbarda daha 20 bini a k n rodela var iken, Suma ripa 40 bin tanesini birden anbara teslim eder, sekiz yz liray eker... K r lan makine kay lar n dikmek iin s r m vard r. Buna kay s r m derler. Mukaveleye iltizaml 12 kuru demek) olarak "S r m kay " diye yaz lm . Ve her aya otuz paraya (32 santimi 20 lira 40 kuru

mukaveleye ba lanm t r. Sumaripa topu 3 okka gelme: yen

ham gnden kesilmi s r mlar anbara teslim ediyor. elli, altm bin kuru birden al yor." "Bir gn bu s r m meselesi Meclis ba kan na duyuruldu. Bunda bir yanl l k var denildi. "Msy Sumaripa her eyi bize ucuz verdi; ziyan etti. Zararlar ks n diye biz de bir iki eyde ona msaade ettik, haydi i ine! " kar l huzurun yana yor. Fakat, verilerek, haber veren mmeyyiz ba kan n dan ierisinden bir ko uldu.." dirhem kmr

"Kmr ykl bir barko, kmr anbar n n nne dek al nmayarak ve anbar kapaklar a lmayarak kprlerden d ar ya kar l yor. drt gn sonra, yeniden girip kmr bo alt yor. Kmr ve ta t bedelleri idareden iki defa al n yor. Biri kmr sahibinin, tekisi kmr memuru ile omuzda lar h rs zlar n." bir, bileti (Kklerin "Memurlar n kklerinden de byle olanlar yok de ildi: Kprde iki kap memuru kullan lm k yor. Memuriyetlerine son veriliyor. yirmi paraya sat yor, birer metelik le tikleri ortaya byklerden farklar bu: Tutulmas nlar) Byk vapurlardan birisi elektrikle ayd nlat lmak zere Avrupaya motor, dinamo ve donat m sipari ediliyor. dare 3 bin liraya yak n bedelini dyor. Sipari leri geliyor. Tersane anbarlar ndan birine konuluyor. bir O makineler ve donat mlar ile Be ikta 'ta kona a sinema kuruluyor!.."

"Maa masas hesaplar n n iinden kmak mmkn de ildi. Muhasebenin en sekin mmeyyizi bir ayl defa alm t . Bunlar yazmak ve saymakla tkenmez. Yaln z bir srgn gtrmek zere stanbul liman ndan Cide'ye, iki srgn iin Trablusgarba vapur gnderildi i pek oktur. Bunlar n devir ark masraflar ne aran r, ne de bir yerden sorulurdu. Seksen vapuru olan bir idare, bir idarehaneden yoksundu. nk (Harns Efendi han ) ad yla (Hasan Pa a han )nda kalmas kayr ld ."

"Acemin dedi i gibi menfi "Bi

mr" (say s z

karlar) oldu u iin, ktye kullan mlara, bunca israflara ra men idarenin geliri artar, gemilerin say s o al rd . Hseyin Hsn Pa a zaman nda eski, yeni 80 tekneyi a m t ." (A.N. TSS T, 54 56)

HRR YET ve NMUSU LDREN: HIRSIZLIK D ncelerimizde bir ok ya anm paraleller yaratan o ilk ve kabuk stnde grnd iin kusturan Devlet h rs zl klar , Toplumun derinliklerinde smrc bir s n f, yerli-yabanc kapitalist s n f destekleme bu kerte elini kolunu sallayarak ya yabilir mi? Do unun binlerce y ll k, Trkiye'nin yzlerce y ll k tefeci bezirgn bir soyguncu toplumda s n flar n n bulunulsa i birli i bunca bulunmasa, "S n fs z"

h rs zl klar kim millet gznden sakl yabilip savunabilirdi? Devlete millete do rulukla hizmet etmiye yeminli pa alar n hepsini h rs z yata saymak kadar insafs zl k olmaz. Fakat, ve na lkenin btn zenginlik kaynaklar n kontrol alt na alm eski soyguncu Derebe i Devletini her k esinde suortakl

iktisat ve siyaset su ba lar n kesmi bir sosyal smrc s n f, ekti i zaman, namuslu ki ilerin, Pa a dahi olsalar, nas l kukla edilebildikleri, kukla olmayacak kadar namus ta yanlar n ise, nas l kim vurduya gtrdklerini bize en a k rnekleriyle, gene Yabanc - yerli Sermayenin i birli i ve elbirli i ettikileri o " RKET" roman yar yeterce a klayabilir. " dare gelirlerinin do rudan do ruya Denizcilik veznesine gnderilmesi acentalara genelgeyle emir ve bildiri verilmekle birlikte, e er yanl l kla acentelerden veya kom u k y lardan idare veznesine bir ka kuru gelirse, kabz (ele geirilmesi) iin vezneye zel memur gnderilir. Yerle tirilmi , ufak bir r zadan dolay ieriye ekilen gemiler rklkte dnem dnem ya hi i e yaramaz hale gelmi , yahut oldu u yerde denizin dibine kaynay p

gitmi ti."

(A.N.:

keza,

57).

Yerli milli "ACENTELER": Antika tefeci - bezirgn s n f modernle tirmek iin, retim d byyecektir: Onlar, daha genelgelere bakmay p, anla arak, devletili imizle irket apulunu "Kk ierde" duruma getirten elemanlard . Onlar n rolleri gittike imdiden "Yukar dan" emir ve milletin al yor, gelirlerini gelir Derebe i gibi yokmu

gsterebiliyorlar. Devletin dayana

olan sosyal s n f, bu

elemanlar n senbole tirdi i yerli mallard r. yle bir Devlet S n f apulunu hazmedemiyecek nmuslu insanlar n, "Pa a"l a da ksalar, gere ince (gerekince) hie say l p, gere ince yok edildiklerine "1315 y l nadek srp, sonra kalmas rnek: gerekli

grlmeyen dare Meclisinde Vlide Khyas (Kethuda) Sait Bey ba kanl gn albay Ali ndan sonra, Serasker Kap s delegesi Bey rahmetli Ba kan Vekilli inde Kaymakam Mustafa Bey (Pa a) rahmetli ve 21 Mart 1307 bulunmu lard r. Sait Beyden sonra Bakan Hseyin Hsn Pa a Meclis Ba kanl n kendi uhdesine al p, o makama denildi. Ali Bey bu getirilenlere Ba kan Yard mc s

Yard mc l kta iken tu generalli e ykselerek Ali Pa a olmu ve 17 Mart 1314 gnnedek idarede kalm t r. Ali Pa a askerlik tahsisat ndan ba ka idareden 475 kuru gibi az bir ayl k al r, kanaatkr, do ru davran l bir ki iydi Allah rahmet eyliye-" (Keza, s. 57, 58). Bat l "Uzman" n 15 bin kuru ald kuru la (gvurdan 33 kerre daha a a i te, Trk Pa as 475 cret ) ve al p

rpmaks z n, vapur say s n 10 kat daha artt racak, altl stl h rs zl k etesinin sabotajlar na ra men i letmeyi kmekten kurtaracak biimde al yor. teki Mustafa Pa a da yle.. "Unutulmayacak bir hadise: kinci s n f bir vapurumuz hicaz seferine gitmi ti. Con Pa a bu vapura kamarot yama diye bir rum delikanl s vermi . Dn te vapur Svey te karantina beklerken, rum ocu u bir mektup ile

Cidde'ye hac lardan toplanan kullan lm dnmekte olan hac lara sat ld vapuru kar lay p tefti gnderildi. hbar yaz s

gidi biletlerinin haz rlan p

n ihbar ediyordu... zmir'e

iin iki mfetti

idareye bir az ge gelmi ti.

Mfetti ler vapuru anakalede kar layabildiler. Hac lar n o u Beyrut ve zmir'e km olduklar halde 28 yolcunun elinde kullan lm gidi biletleri bulundu." "Evrak Meclise geldi. Her eyden' nce vapur ktibinin bundan byle idarede kullan lmamak kesin kaydiyle memurluktan at lmas na karar verildi. Bakan yan nda "Mucip"i (Gerektir)i al nd ... Aradan 15 gn kadar bir sre gemi ti. Meclis Ba kan Ali Pa a rahmetlikle Meclis odas nda idik. Bu vapur ktibi ieri girdi. Kstaha bir davran la Ba kan n nne zel ve a k bir zarfl yaz at p geti, yelerden birinin sandalyesine oturdu. Ba kan Pa a mektubu okudu. Ktibin nne atarak : "Con Pa aya gtr" dedi. Ve odadan kt . Bu tezkere, haz rlanarak, Cuma Selml yaz l p na Denizcilik Bankas na imza

ettirilmi bir k tt . H rs z ktibin terfi ettirilerek birinci s n f bir gemiye tayin olundu u emirle bildiriliyordu." "Mustafa Pa a candan, namuslu, alak gnll. Me rutiyete gnl vermi , aktif, abac bir ki iydi... Ba kan yard mc l nda iken, idarenin eksiklerinden ve yersiz eyleri ne srerek, bunlara son na Ali Bey getirildi. durumlar ndan kimi

verilmesini yalvar r bir proje dzerek Bakan Pa aya sunmu tu. Hemen Ba kan Yard mc l Ve bir buuk ay kadar sonra 10 May s 1307 gn Mustafa Bey'in idaredeki tahsisleri kesilip Serasker Kap s na geri gnderilmi tir.... darede iken albayl a ykselmi ti. Fikir hrriyeti mbeyine (Devlet Ba kanl san klar s ras nda bulundurulmu tu. Yozgat tu komutanl na) akseylemi Terfi ve ettirilerek stanbul'dan

na tayin edilerek

uzakla t r ld . Hakir (yazar) o gnler Kastamonu'da srgn bulunuyordum. Bir gn stanbul postas geldi. Mustafa

Pa a rahmetlinin mektubunu ald m. Okudum; esenli inden, verdi i haberlerden sevindim. Ard ndan, nmdeki "ve gazeteleri at m. Me er Pa a "fc'eten irtihl etmi " (ans z n lm ), telgrafla al kanl stanbul'a haber verilmi gazetenin biri - ol vakit - korkmadan namuslulu undan ve ndan konu aarak znt ile Pa an n g n yaz yor. Ayn postada rahmetlinin mektubuyla birlikte o gazete de bana gelmi bulunuyordu. - Tanr rahmete ve yarl ay na bo sun -" (A.N., Keza, 58 60) " stibdat" a Trkiyesinde "kk ieride" yerli kapitalist

s n f byle yeti tiriliyordu.

II. BLM : Hrriyet a nda Kapitalizm

SOSYAL DEVR MDE

SOSYAL SINIFIMIZ

Hayat n ya yan diyalekti i, kafalar n l skolsti ini her zaman "BOCALAMA" ya mahkm edecektir. HRR YET adl ikinci Me rutiyet (Anayasac l k) olay nas l bir devrimdir? Sze ba larken onun, 1789 Frans z Ulu Devrimi gibi bir altstl oldu unu belirttik. sorabiliriz: Trkiyede Bat veren imdi bunun tam tersini

anlam yla bir klsik burjuva

hrriyeti oldu mu? Hay r. Bu kar l k, gereklerimizin br yzdr. 1908 Me rutiyeti: Tekelci Finans i verenlerinin, yni yatalak kapitalizmin devrimi oldu u iin, s hhatli ve klsik burjuva hrriyetlerinden hi birini Trk milletine koklatamad . Hrriyeti, yaln z halk y nlar iinde i i s n f m z ciddiye al p, milli hayat m zda gerekle tirmiye kalk t . Hi bir ideolojik iddia yapmaks z n, s rf o sosyal s n flar n Tarihte a r basan

igds gidi i ile, Trkiyede ilk defa sosyal anlaml hrriyet hareketinin a l trenini can yla kutlad . Ve ister istemez, 1908 hareketi yald zlar ndan ar n nca, Trkiye i i, s n f n n, Trk milleti ad na k sa ve mutsuz da olsa, sonraki Kuvayimilliyecili e tarihimize k tutan sahici hrriyet k m lt s olarak girdi.

karc yabanc ajan i verenler Kulis aras nda emperyalist irketlerle Trk milletine suikastler kumkumalar n haz rlarken, a k na evrilmi yoksul kalabal klara Abdlhamit hafiyesinin: "Hrriyet - Adalet - Msavat - Uhuvvet" nutuklar n att rarak yeni soygunlara oy toplarken, yaln z i i s n f m z, o yabanc sermayenin Trkiyeyi klele tirerek, Birinci Cihan Sava , Kuvayimilliye bo u u gibi en kanl alanlarda kurbanl k koyun etmiye giri ece ini sezmi e btn Trk milleti ad na zel Sermayeye kar harekete geti. a veren Devrimini i i s n f n n elbet tezatt r. Ama, Tabiat n ve Tarihin her tezad gibi

canl tezatt r. Kafadan uydurma bir kuruntu duygu ve sama eli me de il, ya anan gerek kar tl kt r. Tarihin her a nda, her devrinde ve her yerinde oldu u gibi, Bat da da Devrimin, burjuva devriminin MOTOR'u hep al an halk y n olmu tur. Yeryznde o motora binmiyen tek Ftih, tek cihangir, tek ba ar l s n f ve Devrim yoktur. Yaln z Bat Toplumunda, yerli retici glerin geli imi ynnde aksiyon gerekti i iin, geni halk y ve dolarken, Fabrika nlar n n lar kurtar c krizler al ld . irket'i Hayriye getiler. olarak kar land . Bizde utan lacak bir "ay p" gibi bo ulmaya unutturulmaya ark Demiryollar grevi biterken; i ileri harekete 1908 Eyllnn 10 uncu gn, Hrriyetin birinci ay

"Grevciler Sirkeci'deki darehaneyi abluka etmi ler, ierideki memurlar d ar ya kartmam lard r. zellikle i ilere zam yap lmas na itiraz eden dare Ba kan n n irketten at lmas n ileri srm lerdir... kdam gazetesi bu olaydan konu aarken i ilerin bu hareketinin irkin

oldu unu, " dare Meclisi Ba kan n de i tirmek hakk irket payc lar n n hakk d r. Amelenin kar mas irketin i lerine ay pt r" diye yazmaktad r." (H.A.: I908 de lk i Ayaklanmalar , stanbul, 1935). nlemek "irkin ve Ay p" Sosyal Devrim: basit,

E.S.K. .A., s. 27) (Hseyin Avni [ anda], 1908 de Ecnebi Sermayeye Kar Binlerce i i hakk n n verilmemesi de il, buuk irket payc s n n insafs z kar n say l yordu. Koskoca mparatorlu un susad ac kl , cahil, hasta ve stelik yurdunu yabanc finans kapitale satmakta has mlar ndan daha pinti olan bir tek ki inin, Abdlhamidin iln etti i hrriyetle Abdlhamidi devirmektir, ve ondan ba ka hi bir ama gdlemez deniliyordu. Devrim bu kadar maskara bir el abuklu u biiminde soysuzla t r lmak isteniyordu. 40 y l sonra hemen hemen ayn kontenjanlarla DP rtkanlar kt . Sloganlar "Nur" gibi szcklerinedek zahmetine katlan lmad . Yeniden sahneye de i tirilme etmi ti: "Abdlhamidin 30 y ldanberi milleti esirlik iinde b rakt ... art k bundan sonra herkesin hr olaca .. Otuz yl sren bu istibdat, art k "Vtanda laaar!

koyacaklar Hrriyet Orta Oyunu,1908 denberi yle "tekerrr"

y k lm t r. imdi nura kavu tuk, hep karde olduk" yollu nutuklar sylyorlard ... Hocalarla, papazlar "Karde olduk" diye p yor. "Geceler gndz oldu" diye ark lar syleniyor, gazeteler h rs z pa alar, jurnalc lar aleyhine ate pskryor, Abdlhamidin iri burunlu karikatr her k e ba na as l yordu." (H.A. Keza, s.17). etmek urtlu nlar m z, Halka gerekle tirilecek tek lknn bir mstebit Padi ahla bir ka bunak pa ay ve u aklar n ala a oldu u yalan en cra yutturulmak isteniyordu. O bugnedek artl konvansiyonel yalana kim kand ? En geni halk y ky insan m z,

"ma dur" duruma

d rlm mstebit "K z l Sultan" sayg de er bir evliyal k

halesine brndrerek anmaktad r. Ve daha o gn, kumar masas nda k t ve zar de i tirir gibi Padi ah veya Pa a veya Bey de i tirmekle, bir milletin sosyal kurtulu u aras nda en derin uurumlar n yatt g, i i n egemen evrelerin yzlerine arpan snfmzn SINIFININ hareketi SOSYAL oldu.

D LEKLER

"Hrriyet" 1908 y l Temmuzunda a kland . A ustosta Trkiyenin - sonra tam yar m yzy l "YOK" say lacak olan Modern i S n f tek vcut olarak insan haklar n ararken, gerekte, as l Millet ve Vatan kurtulu unu da sa lamak iin ayakland . Altini TU LA fabrikas , Selnikte TTN ma azalar i ileri, Varna'da T CARET i ileri, Selnik ve Manast r Mitrovia GAZETE boylar nca DEM RYOL i ileri, Demirkap skp'te DEM RYOL i ileri, stanbul'da RKET'i

MRETT PLER ,

Ba dat

DEM RYOLU

mstahdem ve i ileri, stanbul TRAMVAY i ileri,

HAYR YE i ileri... 14 Eyllde ERE L KMR, Zonguldak MADENKMR i ileri, Balya Karaayd n MADEN i ileri, Adana PAMUK FABR KA i ileri... Szle mi e, ardarda, birbirini tutarak grev yapt lar.15 Eyll gnl kdam gazetesi yazd : "Haydarpa a - Ankara - Eski ehir - Konya - Bulgurlu hatlar yla btn ubelerinde memurlar ve i iler grev yapm lard r. Dn i iler nlerine m z ka ve ellerinde bayraklarla Kad ky ve evresini dola m lar, gsteriler yapm lard r. Bu gezintiden sonra, Haydarpa a istasyonunun kap s na ast klar bir beyannamede, ak am trenlerinin geli inden sonra tmyle memurlar n greve girecekleri Eyll yaz l yordu." : (Keza) kdam). "Grevler adeta bir salg n hastal k halini ald ." (16 Trkiye i i s n f ne istiyordu? Tarihin hazin cilvesidir:

egemen Trk ayd nlar n n yabanc

sermayeye paravanal k

ettikleri gn, Trk olm yan doktor Arhangelos'un, i i ncs olarak 17 A ustos gn dedi i gibi: "Dayan lmaz olan ya ay lar na bir para refah sa lmas n Btn I. aras nda dilekleri ise a lanacak i te kilt n n bir sendika diliyorlard ." ilkeldi. kadar

irkete tan nmas : " ark Byle bu 21 bir i i

demiryollar ndaki dileklerden birisi de, i i ve memurlar yapmakt ... irket te ekklnn tan nmas n Anadolu demiryollar memurlar da tan m yordu." II. istiyorlard .. (H.A., i i ve )

sendikalar

i gndeliklerinin birka kuru artt r lmas :

Memurlara birer kuru ikramiye ve emek srelerine gre zam. Yol i ilerine gnde 3 kuru , uzman i ilere gnde 4 kuru ... Gece i ine ki kat gndelik... III. - Hasta ve ya l i inin soka a at lmamas : Hasta i inin i inden at lmamas . Maa ndan yzde birbuuk diyen memur ve ailesinin paras z tedavisi. n Devrimci baylar: hrz - adaletliyiz - e itiz - karde iz dememi ler miydi? i s n f o haklar n kendisinede tan nd sanarak gerekle tirilmesine giri iyordu. Gelin grn ki, o ola anst ilkel ve yal n kat dilekler, ans z n milletin en yce ve karma k meselelerini gkten y ld r m d erce ortaya kard . "Gsteri ve yry kanunu" henz d nlemedi i iin grevler kendili inden do du. Ve birbirinin iinden kan 3 drbn gibi, a klay verdi i veren s n f n n 3 katl iyz her eyi :

I. - Yerli Sermaye acenteleri rahats z oldular: "Erenky, Gztepe gibi uzak yerlerde (hat r say l rlar n yazl k k klerinde) oturanlar n ok glkler ekti ini, araba bulunamad Gazetesinin havadis n , bir ok i stunlar nda: adamlar n n "Eski ehir ehre gelemedi ini gazeteler anlat yor" (HA, 21).16 Eyll kdam bu day tccarlar n n grev yznden m kl mevkide kald klar na

dair gazeteye ektikleri bir telgraf vard r." (Ticaret Odas gazetesinde): "Grevler yznden, ihracat i lerinin duraca , memleket ekonomisinin felce u r yaca na dair yaz lar vard r." (HA, 24) II. - Ecnebi Sermaye hazretleri tedirgin oldu: "Berliner Tageblatt gazetesinin 17 A ustos tarihli nshas nda, i i y n n n bu hareketinin Alman mahfillerinde iyi bir etki yaz lmaktad r." (HA, 20) III. - Devletili imize daha ne duruyorsun, denildi: "Grevlerin bu derece genel bir mahiyet almas ba ta ecnebi sermayecilerini, tccar ve hkmeti endi eye d rm t... Ayd n ticaret hatt nda, incir gnderimleri hkmete yzst sryle kalm , telgraflar develerle zmir'e ta nm t r. Grevler devam etti i srece, merkezlerinden, gelmi tir. Bu telgraflarda rnlerin yzst kalaca , ticaret i lemlerinin bozulaca Bu olaylar bildirilmekte idi." (HA, 23) anlatan bro rck: "Ecnebi Sermayeye b rakmad

Kar " ad n ta yor. Anlatt klar , szn iki yanl n gze bat r yor: 1- Kar tl k yaln z "Ecnebi" sermaye iin de il, onun Trkiyedeki be inci kolu olan yerli sermaye iin de vard r. Ecnebi sermaye Avrupa Ba kentinde direktif (makale) veriyor; o emri Trkiyede yerine getirenler, Anadoludan Hkmete telgraf ya d r yorlar. 2 Kar tl k Sermayeye kar SINIFINA kar de il, Yerli Yabanc Sermaye taraf ndan Trkiye halk n n gzbebe i olan gsterilmi tir. Ancak, eski kurt SERMAYE, henz bir ayc kt r eline geirdi i kr' kadim Devletili imizi yola getirebilmek iin kuzu postuna brnm ve Trk milleti denilen ocu u kand r p baltadan keskin di leri aras na ko turmak iin a lama sesleri karan timsah n gzya lar n dkmektedir. Yoksa Bbil a ndan artm Yerli Tefeci - Bezirgn Sermaye bata na gmlp Hrriyet gne inde k z nan (k z an) evrensel Finans Kapital timsah , kendi Anayurdunda i i s n f n n o en ilkel haklar almak iin neler dkt n bilmiyecek kadar toy ve masum bebecik

de ildir. Kendi i isini ayakland rmamak iin, Trk milletini sa mal yapacakt r. DEVLETLE M LLET N ARASINI AANLAR En insafs zca hakaret ve k k rtmalar n stad olan modern sermaye Trkiye i i s n f na KAR I Devleti, Milleti hatt i i s n f n n bile bir paras n provokasyonlar n I k k rtmak iin ba ar yla u drt ba l yrtt: i s n f grev

SINIFINI KI KIRTMAK:

yapmak iin grev yapmaz. Grev, i i iin al k, srnmektir. Smrc anar ik bir dzende insanca ya aman n ba ka kar yolu kalmad iin i i s n f zehirli bir il gibi grev ac lar n oluk ocu u ile ekmiye katlan r. zel Sermaye, Hrriyet uman i i s n f n n "gznn kurdunu k rmak iin" onu zorla greve itmi tir: "O gnlerde, Orizdibak kurumunda al an memurlar, direktre dileke vererek ayl klar n n art r lmas n istemi lerdir. Direktr, memurlar n vekilini odas ndan ko mu , btn memurlar kap d ar edece ini sylemi tir. Bu olay zerine orada da grev ba lam t r." (HA, 22). ark Demiryollar Sendikas 5 Eyllde greve neden ve nas l ba land olmad n u bildiriyle a klar: "Dileklerimizden m z halde, mdrlk buna raz grev yapmak mecburiyetinde Telgraf aletleri bir blmn b rakt sabahleyin hepbirden

ndan, iinde bulundu umuz ay n 18 inci gn zlerek belirtiriz...

bulundu umuzu

sendika yelerince korunacakt r. Hat boyundaki bekiler ayg t ve avadanl klar koruyacaklard r. Btn arkada lara skin ve l ml olmay tavsiye ederiz. Dzenlilik hi bir vehile bozulm yacakt r. Ya as n Birlik (ittihad)".. Modern i i s n f m z mecbur edildi i zaman bile, dzenli, verimli tekni i koruyucu, yak p y kmaktan uzak insanl II. m zd . SINIFINI BLNM YE KI KIRTMAK:

"Bl ve egemen ol" prensibi ngiliz kapitalizminin smrge

metodu say l r. Finans kapitalin ba l ca provokasyonlar ndan biri de, i i s n f iinde "Aristokrat amele", "Brokrat kap kulu" yarat p, i i o unlu unu daha kolay smrmektir: " irket'i Hayriye: kaptanlar, makinistlere, zam yapm t r. Ama Hasky fabrika i ileri, dilekleri kabul edilmedi i iin, i i b rakm lard r." (HA, 22, 23). "Bu tarihtenberi her yerde ayr ayr ya yan, ve ortak bir te kilt (HA, ve birli i 22) bulunm yan bir lkede, grev bu derece genel bir mahiyet alm t r" III- LN PARASIYLA M LLET KI KIRTMAK: Kapitalist lkelerde gazeteler ilnlarla, geri lkelerde byk irket ilnlar yla yola getirilir. Bizde bas n organlar n n kolayca k z vermeleri, hi yoktan grevler ba lad una buna, hatt hkmete ve bundand r. Netekim olm yacak konulara uluorta atmalar

gn az nce Hrriyetten ba kas zerine Sermaye

yemin etmiyen "Kamu oyu: Efkr umumiyye" szcleri, inan lmaz bir kelbilikle a ktan a a Yabanc aras nda ortaya km savunuculu una yle ba lad lar: "Grev yaln z irketle i iler bir ihtilf olmakla kalmaz. Memleketin ekonomi hayat zerinde etki yapar... Bundan ba ka lkemizde varolan byk endstri, yabanc sermayeleriyle varolmu tur. Demek ki, grevler dolay s ile, mali kredimiz zerinde etki yapar. irketlerin hisse senetleri d er." ( kdam: "Grevciler ve neticeleri",16 Eyll.) O gnlerde, Ticaret Odas gazetesi de, yerli i ileri tahkir edecek derecede grevler aleyhine bir makale yazm t . Bu makalede, kudretleri yerli i ilerin yabanc kat kat i iler stn seviyesinde olam yaca , "Hak seviyelerini savunmak, ve korumaktaki bizimkilere oldu undan yerli i ilerin politika manevralar na kolayl kla kap lacaklar derkr (belli) bulundu undan yabanc i ileri derecelerinde dileklerde bulunmalar ciz de ildir." (HA, 24). Efendisi Yabanc Sermaye, yerli u ak sermayeyi, Bat i ilerinin daha "seviyeli" olduklar iin "politika

manevralar na" kolay kap lmad klar na inand rm t . Yalan: as l Bat da, Finans kapital geri lkelerden a r -kr ekti i iin bir blk aristokrat i i sat n almay ve i i s n f n kendi bulan k politika manevralar nda BASKI sersemle tirmeyi, becerebilmi tir. LE DEVLET L MZ seviyesizle tirmeyi IV. - ML

KI KIRTMAK: Belli ba l ihtiyalar n kendi retimi ile kar l yam yan Millet, hele Trkiye gibi i nesini, ipli ini, yabanc lardan getirtince kesesini yabanc ya kapt rm demektir. O zaman deme dengesi hi dzelmez. imdiki "Dviz" yahut "Yard m" handikaplar gibi bir Demoklesin k l c Devleti inmelile tirir. O zamanki handikaplar: "Ecnebi imtiyazlar " ile "Mali itibar"d . Gene bor g rtla a m t . Devlet k sk vrak Finans Kapitale ba l yd . a) mtiyaz ba : "Grevin devam etti i zaman iinde, Hkmet kontrat gere ince, kilometre ba na daha ok teminat akas verecekti. Zaptiye Nz r , i i delegelerine, Hkmetin bu i ten ziyan edece ini, i e ba lamalar n , arp laca n Emperyalist anla mazl verilece ini, yoksa grevcilerin byk cezalara : "Sadarete sylemi tir." b) Finans kapital bask s ba kentlerinden idare ediliyordu.

verilen dileke zerine, hkmet, i ilerle irket aras ndaki zmek istemi tir. Genel Mdr Hknen ikramiye i ilere bir miktar zam yap laca n i ileri kabul etmi , memurlara birer maa

vdetmi tir. Aradan bir ka gn getikten sonra, Berlindeki Mli Komitenin bu istekleri kabul etmedi i ileri srlm , anla ma da Hknen'ce imzalanmam t r." (HA, 25, 26). c) Siyasi Emperyalist tehdidi: Yukar ki ba ve bask yetmezse "Sefarete haber veririm" demek, Devletin dn kopartm ya yeterdi. "Eylln ba lar nda Zonguldak havzas ndaki grev de genelle mi , limanda btn i ler durmu , vapurlar kmr alamam , Ere li Frans z irketi, teki irketler, bu olaydan Bb liyi (Ba bakanl ) haberdar etmi lerdir. Ere li irketi Zonguldak'taki sermayenin tehlikede oldu unu

Frans z Sefirli ine de haber vermi tir." (HA, 27, 28). Ve akan sular V - TRK ORDUSUNU TRK KI KIRTMAK: yapabilece i tek dnm t. Trk Yukar ki kmaza girmi durmu tur! S NE KAR I Devletin

ey, sermayeyi silhla korumakt . Trk Ordusu, Kuvay milliye sava ndaki

Ordusunun Viyana nnde Avrupay titretti i durum tersine denemesiyle bizdeki sermayenin ne kadar Vatan ve Millet haini kesilebilece ini henz grmemi ti. kurtulu oldu u san ld . i s n f hareketinin milli anlam na geldi i kavran lmay nca, bir karga al k i s n f na kar silhl kuvvetler yrtld. a)

Kara kuvvetleri: "Askeri bir k t'a ark demiryollar n n en nemli dairelerini, telgrafhaneyi i ilerin elinden alm t r." (HA, 26) b) Deniz kuvvetleri: (Sermayenin Zonguldakta tehlike geirdi i Frans z sefirli ine bildirilir bildirilmez) "Ere li irketi ocaklar nda i ilerle zab ta aras nda kavgalar olmu , i ilerden 15 ki i maden ocaklar na kmr ta yan lokomotifleri tahrip etmi tir. Bu suretle byyen olay bast rmak iin Nev ehir gambotu ile Zongulda a asker gnderilmi tir.", c) Jandarma ve z hl : ,"Ayd n hatt ndaki grev de skin gememi tir. kynde istasyonda, lokomotifi iler Devel yoldan durdurmu ,

karm t r. te yandan Punta istasyonundaki depolar da yak lm t r. Bu yzden jandarmalar olay yerine gelmi , grevcilerin nce hapse daha ok tahripler yapmalar na engel olmu lard r... Punta istasyonundaki i iler y at lan grevci arkada lar n n bir gn kurtarmak

istemi lerdir. Bu arada bir mfreze ile i iler aras nda arp ma olmu , birka ki i yaralanm , bir i i de lm tr... Bu olaylar kar s nda zmir valisi, daha ok kuvvete ihtiya oldu unu Ba bakanl a bildirmi , Mecidiye z rhl s 28). zmir'e giderek karaya asker karm t r." (HA, 27,

KONKRET ark kurnazl

BR

HAREKET

denilen dar gr llkte: " uyu

vukuundan beter" (halka duyulmas , olmu olmas ndan daha ktdr) diyen bir davran vard r. Ho a gitmiyen halk hareketi kknden kaz nmakla kal nmaz, yle bir ey oldu unu a za alan n da kellesi uurulur. Btn tarihler, olaylar anlatmaktan ok, olmam gibi gstermek iin yaz l r. Bat da "Conspiration de silence" (Susu kumpas ) ad verilen bu davran , genel olarak halk hareketlerinin, zellikle i i s n f hareketlerinin nee milyonlarcas n unutturmakla grevlidir. Onun iin, i i hareketine svmek veya iftira etmek iin olsun, resmi edebiyatta yer vermemek en byk kurnazl k say l r. O bak mdan, bir "tuhafl k" veya "beceri" gsterisi u runa nas lsa a zdan ka r lan her i i olay Trkiyede "ilk", olaym gibi gsteriliverir: "1908 (Hicri 1324) y l n n a ustos sonlar idi... kar ma bir memur kt . Sadrzam n ok acele beni grmek istedi ini anlatt . Hemen Bb liye gidip Sadrazm Kmil Pa aya geldi imi arac ile bildirdim. O da, i leri Bakan Hakk Beyi hemen grmemi (sonradan Sadrzam olan brahim Hakk bast r n z! Pa a) " sylemi . Az sonra Bakan n verdi. u imi : e itli Bunlar, kar s ndaydam. Bana : "Derhal Balya'ya giderek grevi emrini "Memleketimizde olan ilk i i ayaklanmas olmak bak m ndan nemli olan bu olay n iyz "Balya'da, ayaklanmalar Me rutiyetin i iler sebep de oldu u aras nda kat lm .

mdendeki Alman ve Frans z mhendislerini korkutarak yerlerinden ka rm lar. irket Mdr maden mhendisi Ralli'yi, gndeliklerini artt rmak iin s k t rm lar. Ayn zamanda, ocaklardaki al may da durdurmu lar. Yaln z, yeralt nda akan bir ay n sular n bo altm ya yarar olan tulumbalar i letmi ler! Bylece, madenin 10 y l sreyle

i lemez kalm .

kalma Hdavendigr

tehlikesini vilyetine

nlemi ler. ve Liva ciz Bunun

"Grev kar s nda ora kaymakaml

bildirmi ler.

zerine Vli Tevfik Bey, Sadrazaml a bir tezkere yazarak, benim acele buldurulup Balya'ya gnderilmekli imi nemle rica etmi ler... i leri Bakan Hakk Beyin deyimin den, madenle ilgili bir ok nfuzlu (sz geer) ki ilerin grevi yat t rmak iin Sadrzam Kmil Pa ay sezmi tim. Hatta, Hakk oldu umu sylemem zerine, s k t rd klar n kendisi: beye Lzkiyeye gitmek zere

- "Hay r, hay r... Bugn Band rmaya hareket edin, vapur var. Ona yeti iniz. Hatta, geminin hareketini birka saat geciktirdim! Evinizden lzumlu e yan z getirtiniz!" kar l n vermi ti... aresiz, Bakan n dedi ini yapt m. "Band rmaya kar kmaz, bir araba tutup Gnen zerinden Balya'ya gittim. Daha yolda iken birka bin i i taraf ndan kar land m. Bunlar, gelece imi renerek, oturmakl sofalar m iin bir ev kiralam lar! Hatt, odalar , hal lar ve ieklerle sslemi ler.

" inin ba nda Krd tifesinden (!) Mevld isminde bir topal vard . Bu adam, bana hitap ederek bir de sylev syledi. i inceliyece imi ve msy Rally ile gr ece imi kar l k olarak bildirdim. Fakat Rally'yi yan ma a rmay uygun grmedim. Yolda bir hakaret veya kazya u ramas ihtimalini d ndm. Ertesi gn onun bulundu u, yni sakland yere ben gittim. Hesaplar inceliyerek, i i n syledim. Maden gndeliklerine ne kadar zam yap lmas mmkn olaca n tespit ettim ve Rally'ye ba ka kar yol olmad Adam, buldu um zm biimine uydu...

idaresinden kasabaya dnd m zaman, i ilerce gene kar land m. Mevlut ile teki k k rt c lar (m evvikleri) a rtt m. nce, ay kahve ikram ettirdim. Bir sre de hrriyet, adalet ve e itlik ilkelerine de indim. Mevlut ile arkada lar sylediklerimi kabul ile, ertesi gn hemen i e

ba l yacaklar n kazanamad k!

temin

ettiler...

Fakat

bunda

ba ar

"nk i iler grev yapt ktan sonra Selnik'e, ttihad ve Terakki Cemiyetine mracaat etmi ler. Tasavvurlar na gre de, grev olay na Bb li'nin kar mamas lz m imi !! Ama Cemiyetten kar l k gelmemi . Beni nceden tan d klar ve sevdikleri iin, ahs mla temasta bulunmay , kendi aralar nda kabul etmi ler!.. Lkin o gece, Cemiyet, Sudi beyin (sonra Lz stan Milletvekili) memur edilerek gnderildi ini telgrafla bildirmi . Bunun zerine Mevlut ve arkada lar benimle yap lan anla may hkmsz saym lar... Netekim, iki gn sonra Sudi bey geldi. Onun iin de tezelden ayr bir ev tutmu lar, d eyip dayam lar. Sudi bey Balya'ya var ndan biraz sonra Hkmet kona nda ziyaretimde bulundu. Kendisini tan tt ktan sonra, ald direktifin, ben ne yolda karar verirsem onu kabulden ilerle yapt m anla may ibaret oldu unu syledi.

syledim. Mevlud ve arkada lar n a rd k. Ertesi gn hemen i e ba lamalar n anlatt k. Fakat, sabahleyin i iler kuyulara inerken, kimi zorbalar buna engel olmak istemi ler. Sudi bey hemen kuyu ba na ko tu! Bu zt, zorbalardan dahi gz pek, daha cesur oldu u iin, ba kald ranlar n (serke lerin) zerine bastonla yrd! Herifler sindiler! Bylece, Trkiye'de ortaya kan ilk grev de zmlenmi oldu." (Mehmedali Ayni: Hat ralar , s. 5961, stanbul 1945) irketi (Msy Rally), hem Olay n ele tirimi bir yana; Yerli Sermaye iktidara gelir gelmez hem Yabanc Sermaye Derebeyi Devleti (Bb li) ile gizlice birle mi tir. Abdlhamit mutasarr f n n "ay, kahve ikraml idare'i maslahat" atlatmas yetmezse, kendisini kurtar c gibi kar lam olan i iyi "ZorbaSerke " say p sopayla maden kuyusuna indirmi tir. "Hrriyet Adalet - E itlik" adl kuzu postu alt ndan kurt di lerini gren halk, ho nutsuzla p, Gericilik ayaklan nca, az kals n i i s n f

bile, o yzden, Abdlhamidin kuca na itilmi tir: "31 Mart Olay nda idare hizmetlileri Pa an n aras na tedbir (A.N.: ve TSS T, yabanc sokulan s. kimi 65). i iler kayna malar hrmetleriyle Ticaret Halil kredilecek

kald r ld ."

Odas : "Yerli i ilerin..

derecesinde dileklerde bulunmas caiz de ildir" diye, kendi milletine hakaret etti: Anadolu Demiryollar kendi lkesi i ilerine tan nm Pa a M LL GREV irketinin ajan Alman Kontu Ostrog, Adliye Dan man m z idi. Bu yabanc , haklar Trk i isine ly k kanunla t r verdiler!.. 10 yl sonraki nk kanl Tefecigrmiyerek, SEND KA YASA I'n , Osmanl Ba vekili Kmil YASA In ancak icap ancak Bylece (Yabanc fedakrl klarla Bezirgnlar n elde sermaye ile Emperyalizme kar ) etti.

ST KLL miz, foyalar

edilmek

KUVAYIM LL YE i s n f m z n slim s an deli ine girip

mcadelemizde meydana kabildi. dklmeksizin (Msy Rallilerin

igdsne kalsayd , ayn dv 10 y l nce, belki de kan gitmeleriyle), en medeni biimde zmlenebilirdi." (H.K.: Kuvayimilliyecili imiz,1/5/1954). ST BDADI ARATAN HRR YET

"Devr'i Dil'ry'i Hrriyet"te (Gnl Bezeyen Hrriyet a nda) o yeti tirilmi sosyal kapitalist s n f iktidara geldi. O zamanadek elalt nda sat n al p suorta etti i Devletilik, art k arts z kay ts z Kapitalist s n f n nd . Hrriyet onundu, Adalet onundu. Eskiden, saray mahkmu mstebit Padi ahtan st kapal Buyrultu kopartarak, saman alt ndan yrtlen sular, hep saman stne kt . Mdem ki Hrriyet "iln" edilmi , art k stibdat zaman n n, iine kaza ve kader tesadfyle namuslu ki ilerin de s zarak Allah korkusuyla h rs zl k yapamad klar dare Meclisine art k gerek yoktu. 1315 (1899) danberi Bat kapitalizmi irket mekanizmas yla serbest rekabetten Tekelci

Finans kapital Emperyalizmine gemi ti. Ayn y l, "5130 kuru ayl kl "candan, szleri, bak n n ie i leyi i pek keskin" Mehmet Pa a 500 kuru maa la emekliye at larak yerine Albay Necip bey gemi Meclisin varl ise de, ok gemeden horlanarak toplant lar na son verilmi ve

i ler istenildi i gibi idare edilmi tir." (A.N.: TSS T, s.60) Hrriyetle birlikte, Trkiye denizcili i deveku u gibi ortada kald : hem "Kumpanya" gibi ya ma ediliyordu; hem de zel irket olmad iin kimse onu zerine alm yordu. Hrriyet Denizcilik Bakanl Anayasac elinde (Me ruti) Ftihi kahramanlar yle kk i lere bakm yorlard : "Kara gnl darenin son da n kl olageldi i iin, Denizcili in

komutanlar onun imdiki durumuna sahip km yorlar. Ba ka Bakanl klar da yzne bile bkm yorlar." (Keza, 62). Yaln z al an ki iler: "Milli grevlerini yerine getirmekle birlikte Ulu Kap ya (Bb' li: Ba bakanl k) ve ba ka kap lara ba vurup darenin bir yere ba lanmas ve bir mdr atanmas iin merhamet dileniyorlard ." (Keza, 61 ) Dilenilen "MERHAMET" gecikmedi. Mstebit Padi ah zaman , Bat Kapitalizmi daha ok Trk - Mslman olm yan az nl klar Devlet - Kapital arac l arac lar siyasi iktidara nda kullan yordu. imdi o "Me ruti mera: km lard .

Anayasac Komutanlar" o irket midir, de il midir, ne oldu u bir trl belli olmam baya maddi i ler oktan gzbebeklerine kapitalizminin gibi " erefleriyle mtenasip," olm yan eski dama Yerli Bu att Yabanc Serbest Sermaye Bat gzbebekleri,

b rak verdiler.

Rekabetilik

prensibinin perdesi alt nda, art k siyasete egemen zel Sermaye giri kinli inden ba kas na ya ama hakk bulunam yaca n bir Kur'an yeti, ncil buyrultusu gibi savundular. Ve ltfedip, ortada kalm sofralar na sahipsiz Denizcilik i ini a da koyup atal, b ak ve uygarl k ka klad lar.

Abdlhamit, a k konu an adamd . Bu gn ne kadar inanmazsak inanm yal m, o Trkiye'de her Kapitalizmine kar kar eyden nce " ST KLL: BA IMSIZLIK" ampiyonu idi: 1- D ar da Bat ba ms zl k, 2 - eride sosyal s n flara ba ms zl k... 1 - DI ARIDA BA IMSIZLIK : stanbul'da Trkiye'yi " SLH: DZELTMEK" iin ngiliz kapitalizminin toplatt konferansa : (ilerlemek iin dzelelim) "Fakat bu maddede memleketimizin a ba ms zl k sylevi) n n giderecek olan durumlardan sak nmay grev sayar m" (Millet Meclisini diyordu. 2 - KAP TAL STLERE: "Anayasay kurmaktan maksad m z, ahaliyi kamu i lerini yrtmede haz r olm ya a rmaktan ibaret olmay p, belki lkelerimizin idaresini dzeltme e ve ktye kullan mlar n, istibdad n temelini yok etmiye bu usuln ba ms z vesile olaca n iyice kestiriyorum." (Keza) derken yerli sermayeye, "yaln z sen yoksun, ba ka sosyal s n flar da var" demek istiyordu. Sylevin ilk sz (Osmanl gelene ince) "Tebean n her s n f n n hak ve menfaatine riyet (gdclk)" edilece ini hat rlat yordu. Me rutiyet burjuvazisi bu iki kural da tersine evirdi. Yaln z kapitalist s n f n n "hak ve menfaatine gdclk" tan d . Yerli - Yabanc sermaye ondan bunu bekliyordu. Bu prensibin zaferi ieride kapitalizme, d ar da emperyalizme ba ml l k Trkiye'yi 1 - DI lke ve yar smrgele tirenlerin oldu unu ieride, oldu. d ar da seziyordu. Abdlhamit her eyin fark ndayd ve bo lf etmiyordu. KAP TAL ZM

HARP: Yabanc sermayenin Trkiye'yi borca durumunu engelledi. dzeltme O u rundaki

bo mak oyunu olmu tu. "K r m sava n n ortaya kmas , yurtta n al malar n devam n bor kap s vktedek Devlet

hazinemizin d ar ya bir aka borcu yo iken.. Bu sebeple a ld . Geri.. mttefik ulu devletlerin...

yard mlar ile bar

ieride i ini" yoluna koyup, gerek san s n glendirmi ti; lkin

ilerleyi yolunu haz rlad

ondan sonraki durumlar btn btn o umudun ve bekleyi in tersini getirdi. Bir tak m tahrik ve tesvil (sslenme)ler.. lkemizin iyile tirilmesi ve dzeltilmesine bakm ya meydan vermedikten ba ka, her y l ola anst ordular derleyip, halk m z n en ok i e yar yan s n f n silh alt nda tutm ya mecburiyetimizden dolay tar m m z ve ticaretimiz byk sektelere u rad ." (Abdlhamid: A s.) 2 - ISLHAT: Yerli sermayenin, yabanc sermaye sadakasiyle gnn gn etmesi oldu. Elbet saray zindan nda krle tirilmi Abdlhamitten 19 uncu yzy l n sosyal ve ekonomik doktrinlerine gre yneli beklenemezdi. Ama, o bir ok bu gnk "ideolok"lar m zdan daha drste,1877 y l ndan 20 y l nce,19 uncu yzy lla birlikte bir geli im oldu unu gelir artmas ndan kar yordu. O geli menin,1965 y l nda inkr edilmiye al lan sermaye geli imi oldu unu Abdlhamit deyimlendiremezdi. Yaln z u kadar n olsun grebiliyordu: "Yirmi y ldan beri gelirlerimizin ardarda artmas dahi memleketin ilerlemelerine ve ahalinin durumlar ndaki refah n gelmi se de, artt na belgedir." "E eri imdiki s k kl k u say lar durumlardan ileri maliye idaresinde drst bir doktrine ba lanmak (meslek'i drstiye slk ile) yoksulluk ilesini hafifletmek ve maliye kredimizi korumak elden gelir idi. Fe'emm, islhat (iyile tirmeler) biiminde al nan maliye tedbirleri, durumu iyile tirmek yle dursun, i i btn d nlmeksizin s.) (2) btn a rla t rm ve gelece in ne olaca

bugnden yararlanmak olmu tur. (Abdlhamid: A

Bunu ister kendi sylesin, ister ba kalar nca syletilmi olsun, Abdlhamit, yabanc sermayeye memleketi bo durmakta snf iin kr gren ve burnunun ucunu grmiyen yerli sermayeden daha ay k ve daha az haindir. Abdlhamid'in te bir yzy l egemen olu u, yaln z hafiyelerinin gcnden de il,

modern gidi i Bat ya teslim olmak sanan yerli sermayenin ihanetine kar olmas ndan AVRUPA ileri gelir.

SYLEM

1908 de Yerli Sermayeye, gen Ordu ho nutsuzlu unu smrerek siyasi iktidar ele geirir geirmez, Abdlhamid'in otuz y l savundu u iki " stikll" prensibini tersine evirdi: 1a lacak bir sinizmle s n f hegemonyas n kurdu, 2 bir ihanetle memleketi yabanc sermaye irketler yabanc zetliyen ekonomik nan lmaz rgt br

egemenli ine smarlad . Bu iki davran yana konuldu. RKET

RKET oldu. Btn Trkiye halk bir yana, (KUMPANYA):

Emperyalist sermayenin yzde yz emrine girmi yerli sermaye sentezi idi. Bu olay n en tipik rne i, gene Trkiye'nin ilk "Hay rl Bakanl nda Ermeni Noradonkiyan Kapril irket"idir. bulunan "En sonunda Bankalarca zavall " dare'i mahsusa" Bay nd rl a ba land ... Con Pa a 29 Eyll 1324 te istifa edip ekildi. Noradonkiyan efendi yap " dare'i Mahsusa"ya mdr yard mc s mimarlar ndan tyin etti... mhendis Frenkiya Efendiyi 1 Aral k 1324 (1908) gnnde Frenkiya efendi mesle i ile ilgisi olm yan bu idareye ak am sabah birer defa u r yarak, kimi k tlar zerine Trke olarak ad n nak lay p koyard ." (A.N.: TSS T, 63). Bunda a lacak ne var? denecek. nce Abdlhamid; "hem yer, hem yedirir" Devleti bir gayr mslimi, Con Pa ay ba a geirmi ti. Fakat, Con Pa a hi de ilse ekirdekten yeti mi i adam idi. Me rutiyet (Anayasac l k) Hrriyetinin iktidara aylakl kard "gayr mslim" i bak m ndan acemi ile finans Kapital u akl n , bak n nas l skandal yapt : zaman nda, Adalar

yolundan zel Sermaye giri kin ki ili i de irmenini eviren "Demokrasicik" suyu "Frenkiya efendinin yard mc l

seferi yapan vapurlardan birinin yolda giderken dmen zincirinin bir baklas , kopmu , bakla bulunup ekleninceye kadar 10 dakika, vapur yoluna gidememi . Ada yolcular ndan " irket'i Hayriye" hisse senetlerini ta yan birka menfaate tapan eczac , tccar ve ba kas , yolcular aras nda propaganda yapt . Vapur iindeki yolculardan yz elli kadar mhr ve imza toplay p Adalara o gnlerde bir han mefendiden 21 adet hisse senedi sat n alm t . irket'i Hayriyenin vapur gndermesini istediler. Noradonkiyan de irket'i Hayriyye i Bakanlar Kuruluna sevketti...

Kmil Pa a ve Bakanlar Kurulu bundan byle Adalara " dare'i Mahsusa" al may p " irket'i Hayriyye"den vapur gnderilmesine karar vererek, darenin fermanl (Padi ah buyurultulu) ve kadim imtiyaz n ayak alt na ald . idareye ve irket'i Hayriyyeye bildirildi." (Keza, 63 64) Ne jest de il mi? Bir yanda 150 "Adalar yolcusu" ( stanbul'un "Sosyete Kayma ") imza ve mhr ile Hrriyet ve Demokrasinin ha kalk ; tede Padi ah Ferman n irket pay i neyen ihtillci kahramanl k; ve her ikisinin glgesi alt nda Bakan Efendinin Bayan Hamfendiden sat n ald senetleri! imdi "Devletili imiz" mi, yoksa zel sermayemiz mi stn? Bir gre tir ba lad : " irket'i Hayriye Adalar seferlerini yapm ya ba lad . darenin iddias zerine Denizcilik, Liman ve Loyitten tayin edilmi bir komisyonca o vaktedek idarenin Adalara i letti i vapurlar yla irket'i Hayriyenin tahsis etti i vapurlar muayene edildi... Bu komisyon, dare vapurlar n n tekne, kazan ve makineleri, irketin gnderdi i vapurlar nkinden iyidir, diye rapor verdi. irket vapurlar n n Ada hatt ndan ekilmesine dare vapur gndermiye ba lad ... Fakat, bak lm yarak,

Noradonkiyan Efendi ne yapt , bilirmisiniz? Yar ndan itibaren dare'i Mahsusa Adalara vapur gndersin, ama, irket'i Hayriye Adalara vapur tahsisi iin hayli masraf etti. Bu ay n sonuna kadar 14 gnlk Adalar hatt gelirini

irkete gnderiniz, diye resmen emir verdi." (Keza, 64) "Devlet mal deniz"di: onu Derebeyi Devletinde yaln z Devletl "domuzlar" yiyebiliyordu; Sermaye "Domuz"u da imdi o "Deniz"e zel burnunu sokacakt .

"Hkmet, Noradonkiyan n k k rt lmalariyle dareyi bir irkete devretmekten ba ka bir ey d nmyordu. darenin borlar ba tan a m t . Bunlar n da hesaplar n n incelenip do rulanmas yla u ra lmaya ba land .. u kadar ki zmir milletvekili Ispartal yan Efendi, Bay nd rl k Bakanl "arka kmas yla kuruculuk. hakk dareyi bir nda Noradonkiyan Efendinin yerine geen Hallayan Efendinin irkete devredip, de erli bir ald ktan sonra, hisse senetleri dolaplar

evirmek iin geceli gndzl al yordu." (Keza 65). Say n yazar Abdlehad Nuri bey, btn bu olaylarda bir "Ermeni oyunu" gryor, bu oyunun alt ndaki yerli zel Sermaye ile stndeki Yaban Tekelci Finans Kapitalin parma n ve kuklalar n hep o parmakla oynat ld n sezemiyor. Yaln z millet mal n n Devlet kanal yla zel ki ilere a r lma ynndeki ezeli Alicengiz oyunu kar s nda bo una sa n "Talihsiz Ermenilerin ba n dare! Olu kar mas ndan yakas n yoluyor: kurtaramam t r. yzeyine geldi i gndenberi

Evet, onlar n da hakk var. Biz iyi idaresinde ba ar gsterememi iz. Onlar bizden daha iyi idare ediyor grnm ler. Bu zihniyet genelle mi ." San yor. Ve Trkiye ayd n n n a a l k duygusu iinde bunal rken, bir Ermeninin nas l o koca yald zl , ni anl pa alarla dolu Bakanlar Kurullar n dize getirebildi ini a klam yor. Her eyi, bugn de bol bol yap ld gibi, bir nereden geldi i bilinmez, yomsuz al nyaz s "Z HN YET" lf na ba lay p, s n f ve toplum determinizmini, kimi ultramodern " deolok" lar m z gibi "Yanl lar" Komedyas na eviriveriyor. Oysa, kendi anlatt klar n kula bulunmad i itse, ortada hi bir "yanl " n n , tersine, millet ne kadar aldat l rsa, bir sosyal

s n f n o kadar sinsice yararland ldes durumu yarat ld n

n ; yap lanlarda aldan nk,

ve o

kr tesadflerin de il, tam orostopo luca bir hesap ve bile bile kolay renirdi. Ermenicikler, btn Mslman - Trk yerli sermayenin yzy ldan beri okuluna girdi i Bat kapitalizminin, kendi stnl n ve smrsn geri lkelere bir "zihniyet" olarak ta, "Avrupa mal " diye sokup yerle tirmek kastini temsil ediyorlard . a zlar nda sloganlar flediklerini Ba ka dola an trl koca sloganlar n bir bir mparatorluk kafese kal r, bu konulamazd . Netekim A.N. de Noradonkiyan Efendilerin hat rlamakla trl kulaklara Bat l nedense dost finans kapital ajanlar n n kavr yamaz:

"Noradonkiyan Efendinin "Devlet Ticaret etmez!" nakarat da resizli i yamanla t rd ; alt n olu un yabanc ellere teslimini peki tirdi". Bu hususta yap lan bir toplant da Noradonkiyan efendiye, Hicaz demiryolunu, Posta ve Telgraf rnek gstermekli im: "Bu sz ben demiyorum, Avrupa sylemi !" cevab ile kar land . Ve darenin "Fayrfeyld ve Weldel" Finans Kapital hesab na) al c s imtiyazl liman ve hatlar , deniz irketleri ad na (Yabanc Ispartal yan efendiye, ta tlar , hareketli

sat c s Hallayan efendi canibinden 75 y l sreyle imtiyaz , tekneleri, hareketsiz mallar , gmrk resmi, emlk vergisi, fenerler, and ra resimlerinden, telgraf cretlerinden, orman resimlerinden indirimler ve muafl klar , istimlk hakk , hkmete ait topraklar n bedava verili i gibi herbiri birer hazine de eri a r de erli ba al veri imi gibi, Kadir gecesi lamalar, hay rl bir radesi (Padi ah

buyrultusu) al nd . 29 Eyll l325 ve Hallayan, Ispartal yan efendiler imzalar yla imzalanm 19 evval 1327 ve 21 Ekim 1325 (1909) tarihli mukavele ve artnameleri imza edildi... Buna kar l k, irketin verece i ey 350 bin lira. Bir de y lda 5 kaptan ile 5 ark y Avrupaya gnderip retimletmek." (Keza, s. 66, 67).

1909:

Trkiye'de

yerli-yabanc

sermayenin

szde

Devrimle siyasi iktidara kt

n n ertesi y l . Daha gelir gelmez

iktidara, Trkiye halk n n nesi var, nesi yoksa, hkmet zoru, Devlet Anayasas , Padi ah buyrultusu, Avrupa felsefesi.. neyle olursa olsun her eyle, hepsine el koyuyor. Btn bir mparatorlu un var n yo unu okuyup, fleyip efendisi Bat sermayesinin mihrab na, gz Hrriyet atlas yla kapal kurban olarak, davulla, zurnayla yat r yor. 20 nci yzy l Emperyalist kapitalizmine, geri bir lke btn mukaddesat geleneklerine uygun olarak Kadir gecesi gvur eliyle sat l yor. Mslman kapitalist, Hazret'i s'y f tlara teslim eden Ponce Pilat gibi, Trkiye nk: ekonomisini gayrimslim arac l ticaret KANLI ile yabanc etmez!" C sermayeye pe ke ekerken, temiz kalmak iin ellerini y k yor. "Devlet F NANS

KAP TAL N

Bereket, o hi be enmedi imiz Osmanl n n Devleti Tabula t ran "Miri mal" gelene ine: mukavelenin iine s k t r lan 18 inci madde ile ordu ihtiyac d nlm , " artname hkmlerine uyularak gemilerin hepsini veya bir k sm n hkmetin emrine haz r bulundurma" kayd n d rm . Gene bereket Cihan emperyalizmi ikiye blnm , Cihan sava lar n n ncleri: 1912 Teselya, Trabulus, Balkan sava lar kap y alm ya ba lam , Finans kapitalin ngiliz Frans z grubuna kar Trkiyeyi avlamak istiyen Alman grupu n zel Sermayeye pe ke rakip km .. Trkiye'nin varl sa lanm t . 1326 (1910) A ustos 26 gn ve 281 say l zel Bakanlar Kurulu mazbatas ; tvbe isti far ederce imtiyaz n bozarken ngiliz - Frans z yle dedi: " irket kurulabilmesinin zere mecbur kal n p

ekme prensibine dokunulmam , yaln z bir geit aral

pheli olmas na" gre " mtiyaz gerekle tiremiyecekleri sabit oldu u" iin " mtiyaz yaz ld

fesh edilmesinden dolay yoluyla yerine

do an kt etkiler sebebiyle irket kurmak

Osmanl k y lar nda gemicilik i inin bir

getirilmesi "Derece'i istihleye" (kal p

de i tirme kertesine) gelmesine bakarak, ileride ekonomik yararl klara ("Fevid'i iktisadiyyeye") uydurularak ve Devletin durumu ile ihtiyac gz nnde tutularak bir Ticaret irketi kurulmak zere gemicili in imdilik hkmet idaresi alt nda yap lmas gerekli grld nden... Ba ms z bir heyet taraf ndan idaresi tercih edilmi ve gerek askerlik sevkiyat ve gerek ticaret ta y mlar bir an nce sa lanmas gerekli ve tahviller kartarak sa lanmak" mal n kurtarmak de il, bir ticaret irketi kurmaktaki imkns zl k besbelli oldu undan sermayesi hkmete gelene ince millet d nld. hatta yerli Gerekte bu "Kal p de i tirme kertesi", Osmanl sermayeye aktarmak bile de il, aktar labilinceye kadar yaban finans kapitalinin bir elinden brne geirtmek manevras yd . Bunu da gene ayn Bakanlar Kurulu mazbata s n n " u eveleme, develeme" biimli gevelemesinden anl yoruz: "Sermayenin tedarik edili biimine gelince idare'i Mahsusan n Anadolu irketine borcu olan 160 bin ksur lira iin, ad geen irkete rehin verilen hatlar sfi rnleri 30 bin lira tutup fizinin pek fhi olmas yznden bir ok y llar o rnler ile borcun denmesi kaabil olam yaca ndan, ad geen 30 bin liran n 10 bin liras kar l k gsterilecek dn al nacak 200 bin liradan ad geen borlar n bir kerede denmesi ve geri kalan 20 bin liran n kar l k gsterilmesiyle 400 bin liral k bir sermaye elde edilmesi, yahut dare'i Mahsusa sfi rnleri kar l k tutularak bir dn (istikraz) yap lmas mmkn ise de, dn alma zaman ister ve askerlik ihtiyalar buna elveri siz bulunmasiyle dn alarak irketin geni letilmesi gelece e b rak larak, bu gne bugn gerekli olan sermayenin acele tedariki ve nemli askerlik ta y mlar n n bir an nce sa lanmas iin 326 y l askerlik

tahsislerinden

156

bin

lira

kadar

verilece inden..."

"Askerlik ihtiyalar na yetmezli i yznden 15 - 20 vapurun daha Donanma Milli Yard m Cemiyeti ile konu ulup kararla t r ld al nmas Bakanl kerede zere, ad geen cemiyete sat n tercih edilir oldu una dayan larak torpido yceli ince kefalet alt na al narak ad geen al nmas gerekece i ifade Savunma k l nm Bakan olup, Pa a

muhriplerinin sat n al nmas nda oldu u gibi pahas Maliye cemiyete taksitle denmek zere ad geen vapurlar n bir Hazretleri taraf ndan Osmanl cihetle

k y lar nda vapur i letmek ve gemek zere imtiyaz alm

dare'i Mahsusa yerine

olan irket kurulamad

imtiyaz n feshi ve imdiki halde ("ne kadar tekrarlan rsa o kadar gzel olur demi arap: imdilik) ba ka bir irketin kurulmas mmkn olam yaca cihetle askerlik ve ticaret ta y mlar n sa lamak iin... Vukuf ve ihtisas sahibi bir Genel Mdrden derle ik ve tamamiyle ba ms z bir heyet taraf ndan idare edilmek zere "Osmanl daresi" adiyle bir idare Seyr'i Sefain kuruldu.

Sylenenlere dikkat edelim: 1 - "Anadolu irketi" fhi faizle gemicili imizi haraca ba lam . O Alman finans kapitalidir. Bir dn kuruntusuyla ondan kurtulmak istenirken, vakit yok diye vazgeiliyor. Bunun anlam Alman finans kapitalinin 1910 y l kapitaline bask n kt Trkiye'de ngiliz - Frans z finans d r. Bunun kokusu, ok gemeden

Birinci Cihan sava yla kacakt r. 2 - Trkiye Avrupa ve Afrikada bo untuya getirilecek duruma girince her zamanki gibi gayret day ya d yor: Millet ile Ordu kelimeleri s k yor: "Donanma muavenet'i Milliyye Cemiyeti" halktan yard m topluyor, Ordu 160 bin liras n , "Bir tccar irketi kurulmak zere" sunuyor... 3 - Btn bu kombinezonlar y kan Ba datl ve gr sakal, b y kl keskin Mahmut ba aran evket "Harbiye Nz r Pa a Hazretleri" fesini sol ka stne efece Pa a'd r. Pa an n kanl arabas Askerlik Mzesindedir: ngiliz -

Frans z finans kapitali, onun ele gemi

irket imtiyaz n byle,

bir vuru ta kopart p at n affetmi , kendisini, ttihat lar n da ilgisiz b rak lmasiyle, haberli, bilgili Beyaz t meydan nda vurdurtmu tur. HRR YET : RKETLER FURYASI

Belki koca Trkiye'nin bir tek incelenmesi dar grnr. Osmanl Mahmut ldrlmesinden,

irket a s ndan evket Pa an n "suikaste

mparatorlu unun

kurban gitmesi" demek olan Trkiyenin Birinci Cihan Sava na Almanlar yan nda girmesine kadar, memleketi en korkun kan ve ate dalgalar na sokmu olaylar bir irketin serveninde okumak "a r " grnr. Fakat grn e aldan lmas n. Burada rol oyn yan kemmiyet (say ) de il, (nitelik) keyfiyettir. Finans kapitalin bir lkeyi smrp bask alt nda tutmas iin, irketlerin bir olmas ile bin olmas aras nda pek fark yoktur. Tersine bir lkeyi bir irket, bin irketten ok daha a r bo untuya u ratabilir. nk bir irketin tekelcili i bin irketinkinden bin kez daha gerek ve yaman olur. Bu gn kuzey Amerika Birle ik Devletleri finans kapitalinin bir tek UN TED FRU T yahut ALCOA irketi, bir dzine Gney Amerika "ba ms z" devleti ve "egemen" milleti ile, kedinin fre ile oynad gibi oynar durur. Ad m ba na devrimler patlat p, klh de i tirmeden daha kolayca Devlet ba kanlar ve rejimler de i tirir. Bu her gn kimi glp; kimi a lan lan olaylar, elbet Amerikan n suyundan veya Amerikal n n huyundan gelmez. Amerikan finans kapitalinin muazzam insan y tutmas ndan Bar uurumlara nlar n bir avu para babas tekelinde ileri gelir.

zaman kimsenin nemsemedi i en baya , basit srkledi i ba ka hi bir rnekle gze

irket ba nt lar n n, bir milleti nas l en nne geilmez arpt r lamaz. Grnen politika kabu u stndeki gln veya

a lanl didi melerin derin determinizmi byledir : 20 nci yzy l n al n yaz s n izen tanr veya eytan, o konforlu, hal d eli, l k, sessiz vitrinler iinde iskambil fal oynar gibi oturan Finans kapital, RKET'tir. Trkiye'nin 1914 y l nereye gidece i, 1900 y l ndanberi haz rlan p, 1908 y l iktidara kan sermayenin 1909 y l nda yapt klar ndan belli olmu tur. 1908 devriminden sonra Trkiye'de finans kapital hazretlerinin nas l " arts z kay ts z egemen" kesildi i, ondan sonra grlen irketler geli iminden anla l r. Trkiye'de 1863 ten 1908 devriminedek gemi 45 y l iinde ancak 5 irket kurulmu tur. Geri o be finans kapital yuvac , koca mparatorlu un ba na gereken suyu dkmiye yetmi ve artm t r. nk, o 5 irketin ard nda ve iinde pusu kurarak Truva at gibi Trkiye kalesini fethe gelen ve kale iindeki be inci kolla yni Babil a ndan arma an kalm tefeci - bezirgn sermaye ile her trl i birli i ve elbirli i yapan finans kapital hazretlerinin arkas nda halk n "YED DVEL", Osmanl ketebesinin "Dvel'i Muazzama" dedi i Bat kapitalizmi vard . O sayede "yuva" kurulur kurulmaz, Trkiye'ye sahip kesilen finans kapital ola anst yavrulay la irket stne irket yumurtlamaya ba lad . 1909'dan 1914 y l nadek: 5 y lda 37 irket dnyaya geldi. Hele Birinci Cihan Sava yla Bat da bir toplum biiminin (burjuva dzeninin) ilk k z lca k yameti koparken, Trkiye'de o toplum biimini gklere karan bir irketler furyas alm yrm tr: 1914'ten 1918 e dek 4 y l iinde tam 55 irket kurulmu tur. Trkiyede 1913 - 1915 y llar byk sanayiin retim de eri 6 ile 7 milyon lira iken, yeni a lan irketlerin sermayesi 1910 ile 1913 y llar aras nda 2,47 milyon lira, 1914 -1916 y llar aras nda 2,49 milyon ve 1917 -1918 y l lar nda 8,16 milyon lira tutar. Finans kapital sermayesi byk sanayi retim de erine yakla p onu a ar. Bir e it: "Her ey vatan iin" szne benzer: "Her ey irketler iin" olur... Bu finans hegemonyas n n gcn belirtmek iin ba ka bir k yaslama

yapal m: 1933 Trkiyesinde, sanayi istatistiklerine gre, 1473 "Byk i letme"nin makine, ayg t ve avadanl klar topyekn 55 milyon 783 bin alt n dviz (frank, sterlin) yabanc para, 11 milyon 365 bin alt n lira yerli para olmak zere hepbirden: 29 milyon 148 bin lira tutar. O 1918 y l ndaki alt n liralar 1933 y l n n onda bire inen k t paras na evirirsek: 290 ksur milyon lira eder. Demek 1918 Mtareke y l nda SALTANAT finans kapitalinin sermaye toplam , 1933 CUMHUR YET y l nda Trkiye byk endstrisine yat r lm sermaye tutar n n be alt kat tm sabit byktr!

Bu durum 1908 devrimi y llar , Trkiye yaman finans kapital konsantrasyonunun btn memleketi nas l k sk vrak avucu iine alabildi ini gze arpt r r. Ayn durum, Anadolu Kuvay milliye hareketi ba lay p ta Sivas Kongresi bu harekete yn vermek zere toplad s ralar finans kapital ba kentimiz n, stanbuldaki "Mnevver ve mtefekkir insanl k" m z n neden o kadar mthi bir ducur (anguvas) iinde k vrand olm yacan att tap rd n n , ve bu can at yeterce lmlerden lm be enirce, ya ngiliz yahut Amerikan mandas Kuvay milliyecili e nas l, a klasa gerektir. erefsiz de olsa dnyan n en ak ll ca ve krl ca i i olarak

B R C K F NANS KAP TAL VE EMPERYAL ST EGEMENL K Bir gerekili i hi unutma a gelmez. Trkiye, nereden, nas l geldi i bilinmez menhus bir yabanc sermaye eytan taraf ndan lde kalm s gibi aldat larak uuruma itilmi de ildir. Ne kadar tekrarlasak yeridir: Trkiye iinde Bbil a ndan beri a n kurmu ve 19 uncu yzy lda Bat c Finans kapitalle ili d l olarak memleket ekonomi ve politikas n yabanc lara kurban gibi teslim etmiye her zaman "hz r ve nz r" bulunan Yerli Sermaye be inci kolu taraf ndan istenilerek, ve gerekince davul zurnayla d n bayram, enlik

edilerek bu oyuna ekilecek, bile bile d rlecekti. Bu oyunda Trkiye ve Trk milleti her eyini, az kals n ba ms zl hayat n da yitirmek kumar yla kar Buna kar l k vatan ve milletin u rad n ve kar ya kalacakt . tehlikeler ve

mutsuzluklar ne olursa olsun, Trk burjuvazisi, o kan ve ate selleri ortas nda gemisini yrtecekti; btn su ba lar n kesip, btn te kiltlar gizli a k kontrolu alt na alabildi i iin zel sermaye karlar n sa layacak, varl yceltecekti. Bat n byltp, iktidar n Avrupa'da kapitalist s n flar n n geli imi

kendi millet ve vatanlar n n da geli mesi, kudretlenmesini ve ykselmesini getirmi ti. Trkiye'deki bir ok yurtsever samimi insanlar n kr krne kapitalizme ba lan lar o gere in kuru mant na kap lmalar ndan ileri geldi. Oysa Trkiye'de i ler geli mesi, kudretlenmesi ve ykselmesi, bat dakinin taban tabana tersine gitti. Trkiye'de kapitalist snfnn imparatorlu un hara mezat sat l p y k lmas na ve Trk milletinin kurbanlar gibi salhanelerde bo azlanmas na yol at . Hrriyet devrimi ile birlikte Trkiye'nin ve Trk milletinin ba na gelenleri bugn ilkokul ocuklar dahi renmek hengmeler ihtiyac ndan uzak bulunuyorlar. O korkun

ortas nda Trkiye kapitalizminin nas l kanl karlarla tahta k p, arts z kay ts z egemen oldu unu gsterecek bir ka so uk rakam her eyi a klamaya yetebilir. 1908 y l Trkiye'de finans kapitalin ECNEB SERMAYE blm (sterlin ve frank biimini gizlemeye dahi tenezzl etmeksizin) 14 milyon 313 bin lira idi; yerli sermaye (Trk paras ) 495 bin lira idi. Yabanc sermaye, yerli sermayenin 29 kat byk!.. 1908 y l finans kapitalin art k iyice tekelci ve kozmopolit karakter ald aras nda gznnde tutulursa, Trkiye'de rol say labilir. Netekim nl oynama bak m ndan sermayenin yerli olmasiyle yabanc olmas pek fark kalmam "Hrriyet" devrimi, Bat ba kentlerinde tezghlan p; en kritik nda Trkiye iine sokularak patlat lm t r. Byle yabanc finans kapitalin a k, gizli her trl "Yard m" ile iktidara

 kar lan yerli sermaye, 1908 y l

Trkiye'de

RKET

sermayesinin yzde 3', yabanc sermaye ise yzde 98'i gibi anormal orant l yd . Yerli finans kapitalin siyasi iktidar ele geiri inin zerinden 10 y l gemedi, kar l kl kayna malar ve kamuflajlarla, tam 13 kat geni ledi i grld. 1918 y l yabanc finans kapital % 62'ye d t, yerli finans kapital %38'e kt . (H. Tahsin, R. Saka: Sermayenin 1929, stanbul'dan irketlerdeki Hareketi, belgeler).

Bununla birlikte 10 y ll k hrriyetle, dahi, yerlimilli sermaye Trkiye'ye egemen olan finans kapitalin ancak te birini temsil edebildi. Yabanc finans kapital Cumhuriyet a na kadar, "gvur" apkasiyle ayr cal dola t ve Trkiye ekonomi politikas na fiilen te ikiye yak n egemenli ini a ktan a a gze bat rmakta sak nca grmedi. Yerli finans kapitali kulca vesayet alt nda tuttu. Bu korkun gere in elle tutulur gemicilik rne ini i leri bize: kadar yerli hi bir milli ey sermayemizle aheserle tiren a klayamaz. devletili imizin "KARMA EKONOM "sini

"Meclis'i Mahsus'u Vkel Mazbatas "nda iki szckle "Shib'i vukuuf ve ihtisas bir mdiyri' Umumi" denilen ey, (Bilgili Uzman bir Genel Mdrden derle ik tmyle ba ms z Heyet) kim oldu? Yukar da mrifetlerini dinledi imiz 14.896 kuru maa l "Almanyal Herr Karl Leke" oldu. Byle Devlet iinde Devlet olma "Tamamen mstakil heyet"lerin kapitalizmde ne anlama geldikleri art k bir s r olmamal d r. Herr Leke, "Yarad l ta a r kanl " iken bile "btn btne ba ms z"l n "Almanyadan ba ka yere sipari ettirilmemesi" iin kulland . A a kar lan memur ve i ilere tazminat denece i Padi ah, Sadrzam ve Bahriye Nz r imzas yla "Kanun lyihas " biiminde emredilince, buna kar o durdu: "Yaln z kurulacak Milli Denizcilik Ticareti irketine, kurumun bankalar ve milet yan ndaki kredisini d recek ve giri kinliklerini pheli durumda b rakacak para taahhtleri yklemekten vazgemeli, diyordu" (A.N.,

s. 91). Hem Devlet sermayesiyle i leyen hem "ba ms z" olan kurumlar bankalar ve "millet" nnde sorumlu tutuluyordu. Buradaki millet, "Sermayeci phesiz dnyas ndan habersiz halk de il, millet"di.

Emperyalist "ki iler", gibi, finans kapital "kurumlar" da Trkiye'yi de il, Bat finans kapitalini egemen k lmaktan ba ka eyi d nemezlerdi: "dn veren grupun faiz almaktan ba kaca gizli maksad bulunur. Bir rnekle a kl yal m... Anadolu Demiryolu Alman kumpanyas do ruluk, hak yolundan grnerek dare'i Mahsusaya kar l Haydarpa a Hatt gelirinden denmek zere vapur

yapt r p getirtivermi ti. Ba dat, Basra, Halep vapurlar . Hseyin Hsn Pa a bu vapur mukavelesine bir de dn alma verme kar t rd . dare 160 bin lira borland . tf (Amortisman) demeleri pek az, faiz a r. Bor 200 y lda denemiyor. Beri yandan Karaky kprsne imendfer de bir gi e yerle tirdi... Oradan Kpr - Haydarpa a biletiyle birlikte demiryolu hatt n n uzat l p a lm her istasyonu iin bilet veriyor. Vapurlar n bedelleri ile faizi iinde dn al nm paralar deninciyedek - o zamanadek ya am yacaklar besbelli olan vapurlar n tasarruf haklar Demiryolu irketinin zerinde, Bu vapurlar n mrettebat ayl klar ndan ba ka her trl malzeme ve kmrleri irket taraf ndan verilir. kisi sefer yapar; birisi daima ihtiyatta onar m, boyan m ve sslenim grr. darenin btn deniz ta tlar siyaha boyal iken, bunlar n bacalar ndan ba ka her yan st gibi beyaz. Yaln z bacalar siyah. Oysa dare vapurlar Herr Leke zaman nda sar ya boyand . Onar m ve malzeme masraflar nda inceleme ve kontrol hakk m z yok. Vapurlardan birinin bir yerinde bir ivisi oynam , yapt r l r. ivi bedeliyle akan ustan n gndelikleri masrafa getikten sonra, o ivinin yerine ak ld n tefti etmi bir de mfetti gndeli i olmak zere, esas masraf n 10 kat bir para daha hesaba geer. Tek sz syliyemeyiz. nk

mukavele

byle.

Oldu u

gibi

kabul

zorunday z.

"Bu eylemlerden topunun alt ndan kan anlam, gizli maksat ise, Haydarpa a'dan Ba dat'a kadar imtiyaz alan irket h rs ve tamah n yenememi , kprden Haydarpa ayadek olan deniz yolu imtiyaz n da idareden ele geirmek istiyordu. Son zamanlar Karaky kprs Konya biletleri bast r p satm ya da ba lam t ." (A.N.: TSS T, de ard nda finans 92 kapital tap na : Banka 94). RKETlerin yat yordu. Yukar da becerileri say lan UZMANlar n da,

Emperyalist gruplar gibi Bankalar da o rekabeti temsil ettiler. Alman uzman ile Alman irketi ister istemez Alman Bankas ile i birli i ettiler: " dare veznesinde fazla para bulundurmak sak ncadan uzak (bugn hl ya yan deyimiyle: "Mahzurdan slim" olmad ndan dolay , mecidiye ve

blmlerinin haspi (hat r iin) saklanmas iin Doye Bank ile faizsiz cri hesap at r lmas kararla t r ld ." (Keza, s. 99). ANT KA DEVLET L Yabanc E finans kapitalin glgesi alt nda yerli milli DEVLET L KTEN MODERN

sermaye de geli ti. Hele Balkan sava n n kayb , yerli sermayenin yabanc vesayetinden kurtulma dile ini kam lad . Seyr'i Sefain bacalar nda sar stne k rm z renkte ha n mslmanla t r lmas biiminde apraz pa formas n arma an etmekten ba ka bir an s bulunm yan, ve idare stnde lk gibi a rl gittike ekilmez hale gelen Herr Leke ile irketin bask s bsbtn dayan lmaz olmu tu. Keskin gidi inin borcunu az sonra kan yla diyecek olan Mahmut evket Pa a 21 Ocak 1912 gnl kanunla Seyri Sefaini Milli Savunma Bakanl emrine geirtti. Ondan sonra yerli sermayeci retme temposu acelele ti. Alman Emperyalizmini de kocunduran M. Pa a ans z n "kimsesiz" evket kald .

Ondan nce yerli sermaye yabanc sermayenin sofra art ile geiniyordu. "O zamana kadar idarenin iki su dubas yla verilen sular vapurlara yetmeyip, d ar dan bir mteahhide getirtiliyordu. Fakat vakt zamaniyle sular verilemedi i gibi, mteahhide de adamak ll yksek bir para veriliyordu." (A.N., s. 105). Balkan bozgunu ve ittiha lar n yapt klar hkmet darbesi, yerli kapitalistlerin finans kpital kr ndan daha yksek pay istemelerini gerektirdi. Mahmut Frans z evket Pa a'n n davran emperyalizmi) gibi, ondand . Bylece iki ttihat lar n (Alman Emperyalist grupu k zd ran M. evket Pa a tilf lar ( ngiliz emperyalizminin) de kendisini "terk" ettiklerini grd. ldrld. Memlekette, hi bir yabanc sermayeye dayanm yan en yaman "Pa a hazretleri" dahi ba n kurtaram yordu. Yerli sermaye, yabanc finans kapitalle o kadar etle t rnak olmu tu. ylesine ki, u runda lenlerin cesedine serinkanl l kla basarak ykselirken, yabanc etmemeye "Bir aral k 200 bin liraya kar lm irketinin alaca yan nda birikmi sermayeye kar kullu unda kusur bakacakt . ve Kad ky

has lat da kar l k gsterilmi olan Anadolu Demiryolu idarenin ta y mlardan dolay askerlik alacaklar ndan hesaplan p denerek

idareyi Anadolu Demiryolu irketinin tamahkr elinden kurtarm oldu u iin smail Hakk Pa a idareye byk bir iyilik etmi tir." (Keza 94). Alman n a z ndan kurtar lan irket, yerli sermaye emrine smarland : " dare Meclisi Ba kanl yelerden Mustafa ve Ba kan yard mc l na na da Deniz

Binba s Hilmi beyler tyin olunmu ve yeni tayin olunan yelere de tekiler gibi birer lira Huzur Hakk verilmesi, 25 Haziran 1329 (1931) gn ve 448 say l Milli Savunma Bakanl yaz s yla tebli buyurulmu tur. Ba kan Mustafa bey ayn zamanda stanbul Ticaret Odas n n da Ba kan idi. Pek candan, ticaret i lerinde anlay l (vaak f) bir ztt ." (Keza, 100). "Herr Leke 17 Ocak 1329 gn idareden

ayr lt ld . Ve kendisine mukavelesinde yaz l ayl klar n n geri kalan bir kerede verilmesiyle imdiki idare heyetinin daha gzel i grebilmesi sa land ... Levaz m mdrl nde bulunan Herr Bilum da, Leke gibi geri kalan sre ayl klar n alarak idareden ayr lmak dile ini gstererek hemen dile i yerine getirildi. Lekkenin idareden yokoldu u gn askeri komiser Kurmay Binba s Sadullah bey, Genel Mdr vekili tyin olundu." (Keza, s. 103). "Ayn y l Hrbiye Bakanl Genel Levaz m Ba kan smail Hak Pa a da bir hafta ara ile iki gn idareye gelerek grevini yerine getirmiye ba lad . Bu iki gnde 3 muazzam ii Osmanl yrrl e Devletili inin geirdi." yerine, modern (Keza). devletili in O "muazzam i ler"in, bugnk anlam : Trkiye'de kadim geirilmesiydi. Modern Devletili in ba lang c 1913 Ocak ay , demektir. Hrriyet Devletili inin ba l ca iki amac oldu: 1- Sermayeci s n f n "Te vik", 2 i s n f n "Tensik"... Burada nce kapitalist s n f n n nas l Devletili imizle "Te vik" edildi ini grmek ok ilgintir. Trkiye'de evvel ezel varolan sermayeciler antika tefecibezirgnlard . Devletili imiz o antika sermayeyi, 20 nci yzy l n tekelci finans kapitali durumuna sokacakt . Daha do rusu yerli sermaye bu kal p de i tirmeyi sa lamak iin tutulacak igds en ile iyi yolun DEVLET L K oldu unu bulmu tu.

Kal p de i tirme ola anst kolay, abuk ve ba ar l uyguland . Ekonominin askerce idaresi, kadim Osmanl gelene i idi. Kimsece yad rganmad . Modern tekelci finans kapital de, 19 uncu yzy l n serbest rekabeti kapitalizminin yerine geerken a a yukar ayn sosyal ka n lmazl a uymu tu. Bylece, "Tencere (tefeci - bezirgn yerli sermaye) yuvarland , kapa n (tekelci finans kapitali) buldu." Bat da Devleti tekeline geirmi milyonerli i milyarderli e bir avu finans kapitalist, ad m kart yor, kapitalist snfnn ba nda skandallar, cinayetler, harpler, ihtilller k k rtarak

btnn zarar na bir avu kodaman irat y kaarunla t r yordu. Bu metod, geri kalm l tekrarl yarak n birinci sebebi olan antika tefecibiricik usuld. bezirgn sermayenin Do uda yedi bin y ldanberi boyuna idmanla t rd

DEVLET L KAYIRMA

M Z N GREV : KAP TAL ST

smail Hakk Pa a devletili imizin gerekten kurucusu oldu. Bat da finans kapital: perde ard nda yasa d davranm t . Pa an n da ilk i i (al anlar bask alt na ald ktan sonra) idarede her trl kanun ve nizam duygusu yerine ki i buyuru unu muazzam geirmek oldu: " smail ikincisi Hakk "Ana Pa a'n n tzk" i lemlerinden:

(Nizamnamei essiyi) de i tirmek oldu. nceki tzkte Meclisle ilgili blm tmyle kesilip at ld ... dn almayla vapur sat n alma kararlar n n uygulanmas kk btn i lerin Genel Mdrce Savunma zmlenip Bakan n n. onaylamas na b rak l p, ondan ba ka byk d mlenmesi 23 nc madde ile sa land ... Tz n yksek tasdikten kmas beklenilmiyerek, toplanmalar na lzum kal nmad meclise baya a zdan haber verildi. bulunan bu Onlar da uyuverdiler... nemli blmleri Cumhuriyetin son kararlar yla de i tirilip iyile tirilmi tz n asl , Anayasac bir hkmetten tasdikli olmak iin smail Hakk Pa a'n n ol vakit sahip oldu u g kadar byk bir kudret ister." (A.N.,109-110). Devletili imizin kurucusu pa a, kanun kaygusundan tzk yoluyla s yr ld ktan sonra, art k Devletili in yoluna kabilecek her engel kalkm t r. Devlet baba geni millet zenginliklerini iine alan bir ser, hi bir retim de eri bulunm yan modern irat kapitalistler ise, o ser iine kayr l p buram buram yeti tirilen mantard rlar. Bu mantar n tohumu Osmanl dan kalma tefeci-bezirgn sermayedir. Bat

kapitalizminin tekelci finans ve irket sermayesi ile iftle tirilip melezle tirilmi Tanzimat k rmas ira -vurguncu kap kulu sermayedir. Bunlardan bir gzde soy e idi: " stanbula idatl acente tyin etmek olmu tur. O zamanadek ayl kl bir memura yapt r lan stanbul acenteli inin rnlerinden yzde, , be kuru unun kendisine verilmesi ve hs lat o ald ka aidat miktar n n de i mesi ve ba ka artlarla kendi birisi uhdesine ihalesini, y llardan beri ecnebi diledi." kumpanyalar nda acentelik etmi dilekeyle ve piyasada tan nm

"Bu dileke Genel Mdrn Dan k Heyeti olmaktan ba ka bir meziyeti olm yan Mdrler Encmeninde dan ma yerine kondu. Her eyden nce stanbul'a idat ile acente tyinine lzum varm , yokmu, esas an ld . lk oyu sorulan mdr: "Akdeniz ve Karadeniz Bo azlar kapal . D ar ya vapur gndermiyoruz. Marmarada vapur i letmek de s rf idareye verilmi . Marmara hatt na gnderilecek vapurlar n biletlerini er yz kuru u ayl kl 2 ktip yaz p verebilirler. u hl ile idatl acente tyin edip de, hs lat n bir n blmn acenteye vermiye lzum grmyorum." dedi. " kinci oyu sorulan Mdr de bu oya kat ld syledi. smail Hakk Pa a ncye: "Sen idatl acente tyin olunsun diyorsun, de ilmi?" diye oyunu sordu O zavall da: "Evet!" kar l n bast rd . Drdnc, be inci ve ilh. da tyin olunmak oyunda bulundular. o unlukla tyin olunmak esas kabul edildi. Sonra artlar mzakere olundu. Fakat mukavele yaz lar imzalan rken o tan nm ve dareyi bilirli inden ve nnden yararland ra cak istekli aradan k p, darenin stanbul Ba Acenteli i, o zamanadek bir tek bilet al p satmam ki ilere ihale edildi... smail Hakla Pa a, o ilk muhalif oyda bulunan mdrn mdrl n lezzetlendiren l vetmek de bir (kald rmak) bir gibi, ubesi beynini ald . mstahdemlerine bula c eylemle

" smail Hakk Pa a'n n esas me guliyeti elveri sizdi. Alt ayda bir kere idareye gelebiliyordu. Fakat kar dan yaz l ve szl emirleri eksik de ildir. in as dare askeriye levaz m dairesinin bir ubesi haline gemi ti. Mhim bir iskele onar m veya yap mumelt, ba lan p levaz m, veri iliyor, tyinine iin her trl eylem yap l yor, bir olan nshas emir, mukavelesi idareye bilfiil i e dairesince sonra dair

gnderiliyordu. smail Hakk Pa an n Seyri Sefain Genel Mdrl ne ba lamas ndan pek ok sonra, 22 Ocak 1329 gn ve 5326 say l tezkereyle idare bildirilmi tir... Yard mc Sadullah bey istifa edip ekilmi ti." (A.N., s. 112). lkin kanunla kan bte hesaplar ,1915 te: "Seferberlik ad yla zel bir blmde birle tirilerek", "Harcamalarla ilgili bir blmn genel muhasebe kanunu ile kay tl olmas , dolay s yla da Say tay n kar abilmesi gibi engellerden s yr ld ." "Seyri Sefin daresi kay ts z, arts z ve keyf'i mye tasarruf ediliyordu. Genel Levaz m Ba kanl ndan filna u kadar bin lira verilsin diye bir haber geldi mi, hemen verilirdi. Btede zel blmnde tahsisat var m diye sorm ya, en ufak tereddt ve d nceye hacet yoktu. Seferberlik blmnden. te o kadar. Emri veren de her trl kay tta hr, sorumsuz tasarrufu... Drt y l sava ta ta nma oklu u, rekabetin yoklu u ve asker gnderme ile kom u k y lar navlunlar ndan ba ka navlunlara yzde 500, 600 zam cihetine gidilmesi sa lanm giderlerini idare etmez (Keza, bir borlanm t r." vapurlar iken, gelirleri d m ... 116). derekeye 115,

MNAKASA (devlet al mlar nda eksiltme): " dare iin sat n al nacak levaz m ve e ya zerine kanunca ve geleneke varolan mnakasa usul b rak l p, her e it e yan n gya Sarahane anbar nda uzmanlar ve muayene ayg t ve avadanl klar var imi gibi, orada muayenelerinden sonra sat n al nmalar forml kabul

edilmi ve smail Hakk Pa a'n n son zamanlar nadek byle al mlar yap lm t r." MUTEMET: "Genel Muhasebe Usul Kanunu gere ince bir er (mutemet) olmas ve muhasebeye ba l bulunmas ve 20 bin, en son 100 bin kuru sarf na izinli k l nmas gereken mutemetlerin yetkisi Maliye Bakanl nn msadesi ve bilgisi olmaks z n 15 bin liraya (15-75 kat na) kar lm ve memur, ktip, subay vesaireden derle ik olan mutemetlerin say s 30 ki i kadar olmu tur. Bylece sat n almalar n yzde 95'i kanunca grenek ve usulnden tmyle sap tt r lm t r. Bununla birlikte otuza yak n mutemetlerin muhasebeden ba lar kopar larak levaz m emrine verilmi lerdir. Bu mutemetlerden bir o una hesaplar temizlenmiyerek tekrar tekrar verilen paralarla iinden k lm yacak derecede kar kl klar yarat lm t r." (Vas f "Topu 42 yatakl Pa a lyihas ). am vapurunun kamaralar iin 34

kamarot tyin olunmak, Osmanl Matbaas ile mukavele var iken ba ka bir matbaada 3 kat cretle evrak bast rmak, bir iki zt n hat r iin Hali idaresinin imtiyaz na tecavz ederek Eyp ile Kpr aras nda zarar na motorbot i letmek gibi israflar srp gitmi tir... Has m Devletlere ait stanbul ve civar nda ne kadar onar m fabrikalar varsa hepsi. Seyri Sefin taraf ndan i gal edilip, bu ticaret kurumunun zarar na ve ekonomi tekni ine ayk r olarak her birine ayr ayr kap c , kurucu, ktip, i i, ta t aralar konularak ve bir o kadar da ayd nlat m ve motor gc sarf edilerek ayda 4250 liray a k n yaln z maa ve gndelik verili i srdrlm ve bunlar ald k diye, idarenin Azapkap s ndaki k rk y ll k onar mevi b rak l p y k lm t r. " dare 30 gemisi iin fabrikaya ayl k ve gndeli i 4200, daha ok vapurlar bulunan irket'i Hayriyeninki 2000 diye ayl k maa lar lirad r... darede hi kullan lm yan kimi zatlara, szde idare hesab na olan in aat gzetiyorlarm

tahsis

ediliyordu... ve

darenin

sivil

mstahdemlerinden (Keza,117-123).

kimileri Sarahanede kurulu askeri hapishaneye gnderilip dvlme yrtt. "Mtareke yap ld ktan sonra, kaybolmu ve Hakk smail Hakk Pa a bey de idaredeki memuriyetine i kence.." Devletili imiz, sava bitince grevini daha parlaka

gelmemi tir. l334 (1918) Ekiminde Genel Mdrl e Deniz Komutanlar n n en sekinlerinden Vas f Pa a tyin olundu. darenin paras ne olaca var oldu u halde, levaz m bedelinden tccara 125.000 lira borcu olup verilmedi ini grd. Yar n bilinmiyen o pek karanl k gnlerde tccar darenin eref ve ola anst srarlarla alaca n istiyordu.

haysiyetini korumak zere tccar n alaca n detti. Bu arada ayr nt l bir proje dzerek, idarenin... Anonim bir irket durumuna getirilmesi hay rl arzetti." en yksek (A.N., levaz m olaca n s. mnakasas z sat n Bakanl a 123-124). al n rd : daha

Byle a lan mtareke dneminde: " darenin kmr gibi Mukavelenamesi teti edilmi bir parti kmrn bedeline ertesi gn her ton iin yetmi ksur kuru zammedilmek gibi ol vakit phe ekici eylemler gemi tir." (Keza 126). "Pa an n. o lu Sinan bey her gn idarede bulunurdu. Sinaniye oca ndan al nan kmrler topraktan ibaret olup, istim tutmas vapurlar Trabzon hatt toz kaabil olm yan

iskelelerinden find k kabu u

toplay p ocaklarda yakmak suretiyle stanbula gelebildiler" (Keza 131). "Sinan bey safi has lat n yzde 30'u kendisinin olmak zere stanbul'a bir Ba Acente tyin ettirdi." (Keza 131, 133). ACENTE: "Eskiden iskelelerde bo alan acenteliklere resmi, gayr resmi, yaz l , szl bir bildiri zerine bir zt tayin olunur, yahut stanbulca kayr lan bir i siz gnderilirdi.. Ba ka kumpanyalar veya vapurlara da

acentlik etti i anla ld ." Sonra " dare, Belediye, - varsa Ticaret Odas heyetleri birle ip tccardan ve haysiyet erbab ndn" seildi. (Keza 174). "Seyri Sefin acenteleri, mahallin en gzide itibar ve haysiyet erbab ndan seilir." (Keza YERL F NANS 175). KAP TAL

Bir lkede modern kapitalist retimi ve dolay s yla KAP TAL ZM do mas , o lkede sadece "Zenginlik" veya mutlaka ve soyuta "Sermaye"nin bulunmas demek de ildir. Amerikay Bat n n Sermaye" geli imi "Ke if" etti Bat gericili i, yurtta lar na inan bask s n artt r nca, sr sr Avrupal varlar yoklar yla medeni (3) insans z (4) Amerika'ya kat lar. O ara, Eski Dnyadan Yeni Dnyaya birok haz r -sz yerinde ise- "Sermaye"de gt. Fakat, ilk d en bu "Sermaye" de erleri, orada hemen Bat Kapitalizmini ieklendirmek yle dursun, kimi yerlerde le ya an ya mur gibi arabuk suyunu ekti. nk oralarda "Sermaye"nin smrebilece i modern i i s n f yoktu. Afrikadan gemiler dolusu kara insan avlan p Amerikaya ta nmas , i i yoklu unu kle oklu u ile kar lamak iindi. Ancak kle emekinin her i iden daha az "krl " oldu u grlmekte gecikmeyince, modern kapitalizm gelenekleri ile Amerika'ya yerle mi yayabildi i lde "a da uygarl bulunan "sermaye" " yaratt . Kuzey kleli i kald rabildi i yerde, yni gndeliki i i s n f n Amerikan n bugnk yksek zenginli i ile Gney Amerikan n alak yoksullu u bu a dan incelenirse a klanabilir. (Bkz. Dr. Hikmet K v lc ml , Tarih Tezi, Tarih Devrim Yay nlar , st. 1974, Blm l, Ayr m: 2, s. 122 137). Gney Amerika, antika tefeci - bezirgn medeniyetler zincirinin sondan bir nceki ROMA medeniyeti halkas n n, en son rnesans olan spanya prekapitalizminin eline d t. ile gney Antika sermayenin Derebeyi Devleti btn kutsall

Amerikay hl kul-klele tirdi i iin, o gzelim topraklar, pranun yamento'larla kemikle en gerili in trajedisinden kurtulamad . Yirminci yzy lda, "At al p skdar gemi " bulunan Kapitalizm, finans kapital tekelcili ini o yerlere Kumpanyalar biiminde sokar sokmaz, kkn eski medeniyetlerin soysuz antika sermayesi, o finans kapital ile canci er kuzu sarmas oldu. Ayn gidi , inden, Hinde ve Avustralya adalar ndan Afrika'ya kadar her yerde, ayn sonular , ok de i ik e itleriyle genelle tirdi. Smrge, yar smrge, tbi, peyk v.b. lkeler dizisi s raland . Trkiye de bu araya sokuldu. Bu gidi gerek her geri lkede, gerek Trkiye'de i i s n f n n yoklu unu de il, yaln z yeterce hr olmad gsterebilirdi. O bak mdan, Trkiye'de papa an veya Lafontenin Karga hikyesindeki tilki gibi: "Sosyal s n flar yoktur" diyenler, nas l: "Trkiye'de medeniyet yoktur" diyenler kadar yan l yorlarsa, t pk yle, Trkiye'de " i s n f yoktur" deme e getirenler de, Trkiye'de "a da uygarl k yoktur" diyenlerle birle irler. Bir de o gibilerin "a da uygarl k" yanl , nc, ilerici gibi adlar tak nmalar gznne getirilirse, eli meler, bindi i dal kesen hoca durumunu a ar. Sosyal s n fs z toplumda "Devrimcilik", bulutsuz gkten ya mur beklemek, yahut omak batmas n diye kumda elik oynamak olur. Sosyal s n f yoksa, "Devrimcilik" nereden kar? Devrimcilik varsa, "Sosyal s n flar" nas l yok olur? "Erbb bilir!" Olanlar n bize gsterdi i gerek: Sermaye gibi i i s n f n n da Trkiye'de bulundu u, yaln z bu s n f n antika tefeci-bezirgn sermayenin egemen olmaktan kt Bat Avrupa ve Kuzey Amerikadaki gibi "HR" de il, geri kalan btn dnyadaki (Asya, Afrika ve Gney Amerikadaki) gibi, kle say lmasa da z Trke Osmanl deyimiyle "KUL" yerinde tutuldu udur. Bu durumun, yaln z i i s n f de il, btn bir millet iin neye mal oldu u "Bat " Anavatanlar ile, "Do u" smrge ve yar smrgeleri aras ndaki ekonomik, sosyal, politik, kltrel ve ilh.. ba kal klara bakmak yeter. n

Gerek udur ki, Trkiye'de 1908 ncesi de, sonras da i i s n f yok de ildi. Bat l finans kapital kendi Anayurdunda edindi i tecrbeleri, (ok ili d l anla t geri lkeler sermayesini sanayile tirmemek ve yabanc sermayeye ajan ve kul etmek iin) bahane ederek, Trkiye i i s n f n KUL durumundan kartmamak istedi. Kendisi yabanc sermaye kullu una anak aan yerli sermaye ise, yedi bin y ll k halk d man igds ile, kendi lkesini geri smrge durumuna sokmak pahas na, yabanc sermayenin "i i d manl " perdesi ard nda Trkiye'yi iine d rd amaza btn gc ile kat ld . Bir yandan memleketi "kalk nd rmak" sloganlar att . tede, memleket NSAN n n al an s n flar n i siz, a eri-oban kul durumundan kartm yarak: memleketi hem kalk nmam , hem yabanc ya smrge yapt . Ayd n kap kullar da, ayl klar sa land ka sloganke likle geindiler. Yerli - yabanc , sermaye - irket tarihlerinin her sayfas modern tekni in son sz zerinde al t r lan Trkiye i i s n f n n en basit insan haklar ndan uzak tutulu ve kulla t r l ile doludur. Con Avramides bey, btn vurgunlar, yzdeler bir yana 1000'den arabuk 4.000 kuru a ( imdiki: 6.400 T.L.), km ken "15 Aral k 1291 tarihinde Con Pa an n maa na 2.000 kuru zam ile 6.000 kuru a kar ld ." ( imdiki 9.600 Trk liras ). (A.N., TSS T, s. 48). Bu Abdlhamit keyfi idare istibdad zaman ndayd . Anayasac (Me ruti) hrriyet k nca, hi de ilse ekirdekten yeti mi Con Pa a'n n binde biri kadar Trkiye'ye yarar yan grlmiyen Herr Leke'nin ayl kuru lm dare'i ( imdiki: 23 bin 833 Trk liras ) 14.896 oldu.

17 Temmuz 1290 (1874): "Kars vapuru ate ilerinden Hasan' n kar s Aziziyye dare ayl k verilmesi iin yalvar yor. Meclisinden, maa tahsisinin

"emsli," olmad

ndan ("E siz rneksiz" lik) dilekesi

kad na bir defaya mahsus olmak zere metelik bin kuru verilmesine karar." (Keza) ltfedildi... Btn bir mr en son sistem vapur ate i iinde k yas ya eme in Mslman Trk

i isine denen kar l

alt n de il, bak r "metelik" para ile,

yani de eri her an d p kalkam yacak o zamanki 10 lira ( imdiki: 1600 lira); yabanc sermayeye mal sipari ettirmekten ba ka i i olm yan gayritrk - gayrimslime masa ba nda bir ay oturdu u iin alt n para hesab yla 23 bin 833 lira! Hrriyet Adalet - E itlikKarde lik l klar yla siyasi iktidara kan "Vatanperver", koyu "Milliyeti" ittihat ve Terakki (Birlik ve lerleyi ) kahramanlar Trk milletine bunu uygun gryorlard . al m yan Alman, yabanc "gvura" buluyorlard da, lesiye al t rd klar mslman Trke vermek iin rnek (emsl) bulam yorlard . nk gvurun a as Alman finans kapitali idi; mslman ZEL Trk bir "amele MZN paras " idi.

SEKTR,

ALINYAZISI

En "a da " Trkiye i isinin al nyaz s 1874 y l hem yerli hem Devleti sermaye irketinde byle yaz ld . ta r. Ondan sonraki i i haklar n n gidi i iki a da iki ayr ac kl l k I - ST BDAT: Yni, yerli sermayenin siyasi iktidar ele geiremedi i zamanlarda, i i haklar uzun y llar "emsl" bulunamad iin yok say ld , ancak 1304 (1888) dare'i Mahsusa Deniz Bakanl na ba land . Genel Mdr, Bakan

Bozcaadal Hasan Hsn oldu. Mdr yard mc s Albay Sami Bey, askerlik maa iyle birlikte dareden 4687 buuk kuru al rd ... darenin Tekat Nizamnamesi o dnemin rndr. O zaman n zihniyetine biricik rnektir. in en a r n gren, en halde - i ba nda byk tehlikelere g s geren mrettebattan - deniz i i ve adamlar ndan - yzde 2 aidat ta ald rd u rad klar byk tehlikeler bir yana b rak l rsa emeklilik hakk ndan yoksun b rak lm lard r. Hizmetine gidip gelirken byk sakatl k veya lm getiren kazalar bile kaleme al nmam t r. Otuz y l hizmet kar l emeklilik iin konulan forml hesab n n son 10 y ll k maa tutar ndan kar lmas esas

olarak kabul edilmesi, ve bir memurun 10 y l srekli bir miktarda maa almas pek seyrek bulunmas yznden, yar maa ile emekliye kar lm olanlara pek seyrek rastlan lmaktad r. "Emeklilere ayl k en az 100, zellikle yetimlere ve dullara - bu gn 2 okka ekmek paras olam yan - 30 kuru ayl k ba lanmas yaz l olmas , ve askerlik ve sivillik memur emeklili i kanunlar zaman n iti iyle tekrar tekrar dzetilip de i tirildikleri halde, idare Emeklilik Tz nn tahsisat blmleri imdiyedek dzeltme ve iyile tirme grmemesi, mstahdemlerin en ok hak edenini yaz ld gibi yoksun b rak lm , ve emekliler ile yetim ve dullar n gadre u ray lar fiyatlar n ykselmesi oran nda yamanla m t r." (A.N.: (Anayasac l k) Ayn anlam yla yer, siyasi iktidar 51, ele 52). geirdi i II. - HRR YET'te, yni yerli sermayenin "Me rutiyet" zamanlarda, (e er stste sava lar devleti tek asker ta ma arac olan gemileri elden ka rmamak zorunda b rakmasayd ): kurulmas fermanlat lan Ticaret Kumpanyas btn i i hakk olarak emeklilik hakk n artnamesi, tan yordu.

artnamenin 20. maddesi: " dare'i Mahsusan n varolan Emeklilik Sand b rakaca Nuri bey. eylemler (kurulacak yeni) sand k i lerine kat lm yacakt r." der. Demek : " irketin ltfen, idarede memurlar n edinilmi haklar ndan olan gemi artnamenin 30. maddesi yle yazar: " irkette hizmet sreleri btnyle yok edilecek"tir, diyor Abdlehat kullan l p herhangi bir sebeple kar lacak olanlar n dzlecek emeklilik tz hkmlerine uygunca b rakm olduklar paralar geri alm ya haklar olacakt ." Abdlehad bey yorumluyor: "Sz yerinde ise, do ruluk yolunda (suret'i haktan) grnen bir madde! Grn te b rakt klar paralar geri alma haklar n sa l yor. zerinden nak l y lan derisinden yapma rts kald r l verince, alt ndan ( sterse sakatl ndan, tehlikeye ve belya u ramas ndan

dolay kar lm

olsun, i i) yaln z b rakt

paray geri

alm ya hakl olacak. Faizini de alam yacak. Emekli, filn da olam yacak... imdiden Hkmete bu artlar kabul ettiren eytan gibi irketin, ileride bu hkme ayk r maddeleri besbellidir." (Abd. kaps yan emeklilik tz yapam yaca dullar na geim soluklar mu tuluyor." DEVLET L MZ ve MODERN

Nuri: T.S.S. .T., s. 77, 78). "Emeklilerle yetimlerine ve kesilip a b rak lacaklar n (Keza). MZ

Yukar ki gidi , hrriyetin zel

irketine greydi. Ya Devletilik

hrriyetin zoraki srp giden, ad m ba nda zel sermaye hazretlerine bin tvbe isti far ederek yapt i i s n f n n durumu ne oldu? suundan dolay af stne af dileyen Devletili i zaman nda i haklar Hrriyeti zel etti. Me rutiyeti eti kendi k yma Sermaye iin kasap engeline as lm (Anayasac ) Devletilik o engele as l

makinesi iine sokup ince ince do rad . Burada art k yerli ve yabanc sermayeler "kokteyli" Abdlhamit gibi bir mstebitten de yakas n kurtarm be endirebilirdi. 31 mart tepkisi atlat l r atlat lmaz, sermaye efendimizin s rt nda yumurta kfesi yoktu; "E itlik ve Karde lik" (Msvat - Uhuvvet) bir yem borusuydu. Devrimden tek ama "kr" n tek yanl artt r lmas yd . Bu da al anlardan kesilip, sermayeye veya adamlar na yedirmekle olurdu. Onun iin: Abdlhamit a Millet Meclisinde "TENKH" maa denilen szck, indirimi, maa l azalt m evirildi. kadrolara imdi "TENS K"e dzenlemeye oldu u iin i ilere lmlerden lm

i, mstahdem ve memurlar i lerinden sap r sap r y maktan ekinilmedi. n idaresi

dkldler. tede yeni burjuvalar ve kahramanlar n yeni yeni " dare Emeklilik Tz nn 27. maddesiyle ondan sonraki maddelerinde grld zere, Sand

" dare Meclisi"ne, ve devaml olarak sand k idaresine bakmak zere ad geen Meclis yelerinden bir Ba kan ve 3 yeden derle ik bir heyete; ve hesap i leriyle gelen paralar n n al n p harcanmas na ait eylemler, idare memurlar ndan seilmi bir muhasebeci ve sand k eminine tefviz edildi. Sandik hesaplar , idare veznesinden ay rt edilmi ti. 30. madde gere ince de emeklili e ait meclis mazbatlar n n, Deniz ras nca onaylanmas art idi. " darenin Bay nd rl a ba lanmas , dare Meclisinin bir aral k fesholunmas gibi devrimler ve emeklili e ait ard arda gelen olaylar yznden eylemler idare muhasebesine ve inceleyip onaylama i leri mdrler encmenine verildi i gibi, gelirler ve giderler de idare veznesine dnm bulunuyordu." (A.N.: TSS T, s. 86, 87). 1912 Balkan Sava karga al artt rd . Liman, amand ra,

vize, fener vergileri, bo altma creti, kmr fiyat , Anadolu Demiryolu daresine olan borcun faiz, amortisman demeleri, irket'i Hayriye'den kiralanm sermayenin aray p bulamad dairelerde yap ld ark lar yap lmas na "Kadro d vapur bedelleri artt . Tam bulan k su furyas ba lam t .

al anlara t rpan atman n ("tensikat" n) s ras yd : "Ba ka gibi, idarede dahi memurlar, kaptanlar, kimi kertede temizlik s. (Tasfiye) 89)... ubat giri ilmi ti." (Keza, aras nda

kalanlar n 1327 ba ndan 1328

sonunadek maa lar kar l gelecekteki geli meleri iin

olarak 82.100 kuru " idare para taahhtleri alt na

btesine konmas na kanun kt . Herr leke " darenin konmas n sak ncal grd." (Keza, 90).. 1911 - 1912 y llar , d knlerevi hs lat d nda bilet geliri 20.089.842 kuru tu. Demek, i ten at lanlara verilecek buluyordu. Soka a i inden ey gelirin binde drd alacaklar , onu kadard . dare her hangi bir simsar na yzde be , on vermeyi az at lanlar n ."mahzurlu" gren Herr Leke'nin 2 y lda resmen ald ayl ktan

(59.582) ancak drtte bir kadar fazlayd . Abdlhamidin Millet

Meclisi, i dn iin, sermayecilere hem vatana yard m (ine) erefi, hem yzde 15 kr sunuyor idi: a b rak lan eme e yzde 0,4 ok grlyor, irat sermayeye onun 37 misli hara demek az geliyordu. nk i i s n f ndan kesilen para mdrler kast emrine, Emeklilik Sand geiyordu. K sa gnn (kk sava lar n) kr bu kadar olurdu. Byk Sava (Birinci Cihan Sava ) sermayecilere neler sundu? Yukar da az c k i aret edildi. Daha sava haz rl ba larken, i i haklar na indirilen sat r, levaz mc l i ile n salan smail Hakk (ad : "Hakk " olan) Pa an n anl devletili i oldu. nce rtu lar yap ld : "O zamanadek olan brokrata i lemleri yar ya indirecek kertede kolay ve abuk" i tutulacak, "Yaz ve dilekeler Almancaya evrilecek diye, gnler haftalarla beklemiyecek" gibi genelgeler kt . Ard ndan i ilere, memurlara yem borusu al nd : "O tarihlere dek idare memur ve mstahdemlerinin, hele k n deh etli f rt nalarda yaz n bo ucu s caklarda bin trl tehlikeler gn iinde al malar n n gerekle mesi (Keza, dllerinden her s. yoksun dal nda 106). vapurlar personelinin co ku ve abalar artm .. her i in gnne idarenin genelle ivermi ti." , idare veznesi emrine

ok srmedi. Uygulama ba lad : "Birincisi: darenin memur ve mstahdemleri aras nda birden 98, katma 5 ki, toplam 103 ki iye birer pusula ile emekliye gnderildikleri bildirilerek, idareden ba lar kesilmek suretiyle bir temizlik yap ld ...103 ki inin defteri, tabii smail Hakk Pa an n kendisince drlp kart lmam t . Pa a yle bir arzu a klad . Muhasebe, - biraz da ki isel duygulardan soyut (mcerret) olm yarak, ve idarenin zel tz nn bir memurun emekliye sevkindeki kay tlar ndan pa ay haberlendirmeyi d nmeksizin - bir defter dzp an lan pusulalar da tt . Oysa, hi kimsenin 30 y l doldurup iste i bulunmad ka, veya grevini yerine getiremiyecek derecede

sakat ve hasta oldu u fence ispat olunmad ka, emekli k l nam yaca , tz n 4. ve 5. maddelerinde a k a k yaz l yd . "Yz ki inin iinde idareye gireli henz iki y l olup, gelecekteki hizmetlerinin ne biim geli ece i belli olm yanlar bulundu u gibi 15,20 hatta 28 y l kusursuz hizmet etmi k demli insanlar da vard . Gerek bunlar gerek pek az 30 y l doldurmu olanlar n hi biri emekliliklerini istememi bulunuyorlar, ve istemiyorlard ... dare glkle kar la an bir oldu bitti uydurmu tu. Ekme i kesilenler s zlanm ya ba lad lar. smail Hakk Pa a bunlar n topuna azledilmi dzd: KANUN SURET : Madde 1- Seyr i Sefain idaresin de yzde 5 ve yzde 2 aidat b rak larak hizmetli iken idarece azl ve ilgisi kesilmi haketmemi ve kesilecek olanlardan emeklili i olanlara istedikleri halde, hizmet sresince gzyle bakarak, a a daki kanun projesini

verdikleri kesintilerin te ikisi birden verilir. Bunlardan emeklili i haketmi olanlara, dilekeleri oldu unda tz gere ince yaln z emeklilik ayl ba lan r... Madde 2 - Kesintilerin te ikisi verilerek idareden ilgisi kesilenler bir daha idare hizmetine al namazlar. 16 A ustos 1330 Sultan Maliye (1914), : 7 Naz r : evval Mehmet 1337. Re at Cavid.

Sadrzam: Mehmet Said, Harbiye Naz r : Enver, "Bu kanunun yay m ndan sonra temizlik grenlerden kimileri te bir aidatlar n alm lar, kimileri emekliliklerini dilekelemi lerdir... Bununla birlikte, 2. maddenin hkmleri korunamam t r. nk, te bir aidat ndan o unu veya tmn ald ktan, emekliye ayr ld ktan sonra tekrar idareye al nanlar, hatta bugn hizmetli olanlar vard r (1926)" (Keza, s. 107 -109). Demek, Devletili imiz her zamanki gibi zorlu ki i olarak

nden yrm , Kanun, Acem Devletili imiz, birdirbir

ah n n gemi istimi gibi gene kanunu yat r p

arkadan km ; sonra kanun ne geirilerek, atlet ki i oynarca, stnden atlam t r. Bu gne in alt nda yeni hi bir ey yoktur. Ve ne de olsa, al an yurtda n cretinden alt n olarak kesilmi paralar, kendisine k t olarak geri verilirken, dahi, te biri a r lm olur. Ve Abdlehat Bey de ac n r: "Acenteler de (zel sermayeciler) idare"den Iyuad ve l-yuhs (say lam yacak, istatisti i yap lam yacak kertede ok) para ektiler. Hesap ayr nt lar gzya (S. dklmiyerek okunamaz, grlemez." 111) Cihan Sava Fikret'in "Hn- Ya m"s n da geti. "Hi hizmetli olm yan kimselere.. ayl k maa lar tahsis ve i't ediliyordu... Hal u ki, idare, kaptan ve ark lar aras nda yap lan terfiyelerin sava imdiki maa yla yap lmas usul kar ld . Geceli gndzl her trl deniz tehlikeleri, hatt muhataralar ierisinde grevini yerine getirmiye Sava durumu dolay siyle fiyatlar n al an hizmetliler, edinilmi haklar ndan yoksun edilerek al t r l yordu... ald klar ola anst pahal l k ynnden irket'i Hayriyye personelinin ayl klar na bir kat zam edildi i halde, idarede bir para bile zam olunmad . Personel birer iki er ekilip gittiler. darede yaln z askerlikten dolay al an, vapur i lerini bilmiyenler kald ." (A.N.: Keza, s. 120, 121). YURTTA SAVA , C HANDA SAVA

Ortaa toplumunun birinci karakteri H YERAR (silsilei mertip), ikinci karakteri MT YAZLILIKt r. Askerli in RUHu da a a yukar bu iki karakterini modern toplumda yitirmedi. Yirminci yzy l n finans kapitali o e ilimleri son kerteyedek geli tirdi. Birinci cihan sava na sivil, asker Osmanl pa alar n gz kapal at ltan ey budalal k veya cahillikleri de il, o sosyal snf e ilimleri oldu. Neron Romay yang na vererek

e lenmi ti. Trkiye'de kapitalizm de mal ka rmak iin, memleketi yang na vermekten ba ka kar yol bulamad . Sadrzam Talt Pa a Hrriyet milliyetili ini yle anlatt yd "Her sava ta Trk olm yan elemanlar zenginlik sahibi oluyorlard ; vatanda lar ise, insanca zayit verdikten ha ka, fakirlik ve zarurete de d yorlard . Bu bak mdan, yurtta lar Ticarete te vik etmek ve kendilerine kolayl k gstermek gerekli grld." (Talt Pa an n Ht rat , s. 31). Geli i gzel sylenmi e benziyen bu sz "Hrriyet" a ndaki Devletili imizin tm karakteristi ini ve en kestirme tan mlan n verir. 1 - Bat da kapitalizm en yksek tepesine ula m t r. Bizde "Ticarete te vik" deniyordu. Dil srmesi yok: Kadim Toplumca Sermaye "Sanayi"in de il, "Ticaret"in mmessili idi; a da finans kapital ve emperyalizm ise Trkiye'de sanayii de il, ticaret ajanlar n geli tirmek istiyordu. 2 - Fransa'da istibdat a n n Colbert kanunlar devlet sanayii kanal ndan kapitalizmi geli tirerek "Ulu Devrim"e kap am t . Trkiye'de, o iki etki ( Tefecibezirgnl k, d emperyalist finans kapital) bask siyle ilkin kapitalist devrimi yap lm , sonra ecnebi sermaye ajanl ticaret, devletili imizce anlam na gelecek edilecekti. "Te vik"

3 - "Yurtta lar ticarete te vik" gibi genel bir yuvarlak lf ediliyordu. Btn yurtta lar tccar m olacaklard ? Dinleyen syleyenden rif olmak gerek! Gbek ba bat emsettin Sami lgat nda bile bulunan ittihat ktlenen bir avu "Tccar" zmresi te vik grecekti. kapitallerinde ideolojisinin lks: daha iyisi bulunam yacak bir bat kapitalizmi idi. Egemen eleman zaman Trk'n kapitalinin sermaye Trk olan Trkiye'nin nce olan emperyalist finans gayr mslim kapitalistle mesi, Trklerin sermaye biriktirmeleriyle olurdu. O biriktirmesi: ajanlar kapitlsyon cenderesini gev etmekle, sonra bat geleneksel sd k

kompradorlar n yerine gemekle ba ar l rd . Bu ortam ,

emperyalistlerin birbirlerini g rtlaklad klar yaratabilirdi. "Kavgada

Cihan Sava iinde

amara bak lmazd ": Her ey kim

vurduya getirilebilirdi. Netekim Birinci Cihan Sava olm yanlar n gertilmeleri) keskince

Kapitlsyonlar fiilen i lemez oldular; "Tehcir" (Mslman uyguland . Bunlar Trkiye'nin tarafs z kalmasiyle elde edilemez miydi? ttihat lar neden o kadar ba tan kara sava a dald lar? Emperyalizmle gbek ba l l uluslararas finans kapitale kar vard . Hrriyet burjuvazimizin ba ms z kalmas , bal n su

d nda kalmas gibiydi. Ama, yaln z ba na DI etki yetmezdi. Hatt "Panturanizm", "Panislmizm" gibi Alman ithal mallar bile ba ka i e ilimlerin kabuklar say l rd . As l sosyal s n f amac , her ne pahas na olursa olsun "Ticarete te vik" slogan alt nda yatan abuk ve yaman "zel Sermaye Szde Birikimi" idi. 1 - O zamanadek "Ticaret"in en byk s k nt s drt yandan ak n eden binbir e it mal rekabetiyle, kr normunun d mesiydi. Sava , ans z n btn rekabetleri kesip, en yapma biimde mutlak mal k tl tatl kr ve 2 - Milletin ba yarat rd . Tccar iin bundan daha ortam d nlemezdi. bir yol kanl sava bels na sokulup vurgun

herkes can kayg s na d t myd, btn varlar ve mal mlkler, sanki kendili inden, cephe gerisinde a lar n kurup devlet finans merkezleri d nda "Himye" kapitalinin mslman ekspropriye olmayan ve "Te vik"leriyle kuca na sermaye ve donat l p d ecekti. ajanlar n n de ildi. imtiyazland r lm tefeci-bezirgn sermayeyle ortak irketler

3 - Anayurdun, hele Anadolu'nun btn ekonomi egemenli i alt ndayd . Bunlar azg n bir sava n Cngl kanunu etmek kolay Bay F.R. Atay yle yaz yor: "Birinci Dnya Sava ndan ncesi kilise nfus kay tlar na gre (nk do rusu bunlard r) Anadolu'da trk ve mslman olm yanlar n orant s yzde k rka yakla maktad r." (F: ankaya, 417)

"Birinci Cihan sava nda kendi isyanlar ve ar ordulariyle i birli i etmeleri yznden, ermeni fcias olmu tur... Ne ac kl eydir ki, bu fcia olmasayd , Kuvay Milliye hareketi tutunamazd " (Keza, 418). Ermeni kapitalistleri: slml kta faiz haram oldu u iin, Trkiye'de mslman tefeci sermayenin Osmanl kurulu undan beri "Sarraf" paravanas idi; Kanuni Sleyman a nda kesim dzeni (Mukaatalar) yay l nca, yahudi "Dolap" lar n bezirgn sermayesiyle i blm yapt ; 19 uncu yzy lda do rudan do ruya ingiliz d ticaretinin mparatorluk ve Orta Asya yollar stnde imtiyazl acentesi oldu. Nfusun Ortaa da ya yan byk o unlu u zerinde yzde k rk az nl Ermenilik, d man dini (mslmanl n etkisi aktifti. dnc ) bile etkisi alt na

sokmu tu: Anadolu kyls, bir mslmandan ald

vermeyebilirdi, fakat s k gnde ba vurdu u orbac n n alaca "Gavurun hakk yd "; onu yemekle affedilmez cehennemlik olaca na inand r lm t . Do u illerinde hl "Ermeniler gitti, bereket te kalkt " sz dola r. Bylesine nfuzlu ingiliz emperyalizminin ajanlar na; ancak Alman emperyalizmi saf nda sava a girilirse dokunulabilirdi. Bu ekonomik zemin zerinde; de me Holivud dram artistinin a z n suland racak yald zl , mahmuzlu pozlar yla Prusya militarizminin yunker generalleri, derebeyi art "rezonans" ve devletili imiz iin byk bir ekicilik eleman yd .

Bylece: "Servet" ve zel sermaye "Biriktirme" lks, bunun iin gerekli ekspropriyasyon h rs , "Yurtta sava , cihanda sava " parolas n bir giyotin makinesi gibi i letti. Emperyalist sava na kat l , d n bayram olarak kutland r ld . Almanlar n bir ka ayda cihangir kesileceklerine, yle istenildi i iin toptan inan ld . Zafer ya mas nda ge kalmamak iin, Osmanl pa alar , "Tavlama" bar isteyeni vatan haini Cezaevi argosunda mekanizma gryor, usta kablar na bo and . s am yorlard . doland r c lar n

dedikleri

zencirinden

ETKEN:

"K

"

M,

"SINIF"

MI?

Filistin, Erzurum, Ba dat ric'atlar , "Garp Cephesinde" de i meyen batak "Sknet" durumu ile paralelle ince, Panislmizm, Pantrkizm adl Alman "Tav"lar n n iyzleri s r tt ... Talt Pa aya gre: 1 - "Ziraatte al anlar n azalmas ... K tl k" getirdi; 2 - "Subaylar taraf ndan... ktye kullan mlar" (Suistimaller) (Talt Pa a, Ht ralar; 27) orduyu ve halk a b rakt ... Gere e bak l rsa, pa an n iki te hisi de, yanl olmamakla birlikte tekyanl d r. 1- K tl gibi, ard na tak ld yapan ey yaln z kyllerin askere al nmalar de il, kendisinin de sonra a kl yaca alman emperyalizminin Bat anayurdunu doyurmak iin, Trkiye'yi a b rakmas d r. (Vagonculuk vb.). 2 - Ktye kullan m yaln z subaylar taraf ndan de il, ideal olan edindikleri sivil, "Harp asker herkesi kapitalistle tirecek zenginli i" taraf ndan

yap lm t r. Belki bir avu ordu ilgilisi de, o ara mteahhit ve tefeci bezirgn gruhu ile kayna arak i verenle iyordu. Talt Pa an n a klamas da bunu gsteriyordu: "Cephelerdeki subay zyiat , gerideki k talardan al nan subaylarla telfiye al l yor, ve a lan bu yerlere, vaktiyle emekliye kar lm Onlar geri a rmak mkfatland rmak kar t rmamak yamakl olan subaylar getiriliyordu. ve ordudan kartmak, 28). (T.P.H,

olacakt ." gerekti; emekli

Subay o unlu unu, hele gen subaylar vurguncularla hi dkntlerini "Mkfatlard rmamak" iin, devlet hazinesinde vurguncu na b rakmak gerekmezdi. ttihat lar bunun tam tersini yapt lar. "Hamam n namusunu kurtarmak" iin kabahati orduya yklediler. Talt Pa a diyor ki: "Ktye kullan mlar olumlu biimde ortaya kan subaylar, ibret rne i olarak cezaland r lmak zere Savunma Bakanl na teslim ediliyor, fakat btn ikyet ve ricalar sonusuz kal yordu. smail Hakk Pa a, kendi adamlar na son derece geni

yetkiler vermi sonusuz

ve btn kudretini yle bir harekete kal yordu..." (T.P.H.,29). btn o dalaverelerden ve olanlar bilseydi, eyin

geirmi ti ki, sivil makamlarca ileriye srlen iddialar Asl nda, temiz trk subay kan n oluk oluk ak tmasayd

habersizdi. Kolar gibi dv t sava cephelerinde msum vurgunculuklar o kerte rahata kol gezemezdi. Talt Pa an n kendi a klamas , geride apulcular iktidara getiren "Cephelerdeki subay zayiat ", oldu unu itiraf ediyordu. Sistem: vurgunculuktu. Sivil - asker birka pa a o sisteme yaln zca ma ayd . Ahmet Bedevi, t sviredeyken Sleyman Nazif'ten dinlemi ti: Flih Atay'a tyler rpertici "Zeytin Da " destan n ilham eden anl , "Suriye - Lbnan - Filistin - rdn Arabistan gibi bugn herbiri ayr bir devlet olan) nice lkelerin sorumsuz diktatr saltanat naibi Ahmet Cemal Pa a, bir ipek vurgunculu unun kahraman olmu tu. Vurgunun dedikodusu kula na ka nca kplere binen Cemal Pa a Hazretleri, zaman n i leri Bakan mahfillerde ald ald klar edenlerin kullanmas n smail Canpulat beyefendiye unlar yazm t : ipek emri meselesi yerine al veri inden komisyon bir ey "Bana, pek belgeli olarak haber verdiler ki, sen, kimi mdan konu a yormu sun: Ben kabahatleri yaln z getirmekten patlatmak iin ba ka erefine alaka tecavz tabancas n bilenlerdenim."

olmayanlar n de il, namus ve kafalar n

Ceml Pa an n konu etti i emri veren as l "sald rgan" kimdi? Onu zaman n Ba bakan Talt Pa aya da gnderilen u mektupta okuyoruz: "Bana haber veriyorlar ki, mahd ipek meselesini, yine bana kar savunma ve korunma amac olmak zere ortaya atm ve haz r yeyicileriniz arac l yla dostlar ve arkada lar aras nda uluorta konu ettirmek cr'etine kadar ileri gitmi siniz" (A. Bedevi: Osmanl htill Hareketleri, mparatorlu unda Belge.)

Bylece, Ordu Pa as , sivil Talt Pa aya "Tufeylileriniz" (Haz r yeyicileriniz) derken, zellikle vurguncular n nerede bulundu unu anlat yordu. " hvan ve rfeka" (Dostlar ve arkada lar) szckleri, "Ma r k' zam" ingiliz kral olan milletleraras finans kapital gizli rgt Farmason localar n n argosunda hiyerar i kerteleri idi. Her ey o hiyerar i iinde dnyordu. Ceml Pa a, vurgunun olup olmad na de il, uluorta (a ka) konu ulmas na ierliyordu. Asker kodamanlar m , yoksa sivil kodamanlar m daha ok vurgun sa lad lar? sorusu, imdi, Trk milleti iin nemce s f rd r. determinizmine ald rm yordu. Herkes , Trkiye'de seyirci, vurgunculu un bir sistem olup olmamas yd . Kimse sosyal s n f ya maya birbirine d m t. Egemen hrriyet sisteminin gere i budur, say l yordu: Kodaman n bulup alacaks n, harp zengini olacaks n, devlet seni (te vik ve himaye) mekanizmas yla k k rtacak. Bylelikle "Servet" birikerek "a da uygarl k" ilerleme ve birlik ( ttihat ve Terakki) yolundan lkeyi kapl yacak! Sonra tarih nnde d md zlak kal n nca a z de i ecek. Trkiye'nin padi ahlar ala a edip, yerine geeni taht nda titreten en byk nderi, ihtill lideri, btn suu iki ordu pa as na yklemek isteyecekti. a yorsunuz: altyan bir ktye kullan mc levaz m pa as neden bunca dokunulmazl k kazanm t ? Talt Pa aya kal rsa, ba kumandan vekili Enver Pa a Hazretleri: " smail Hakk Ortaa Pa a olmaks z n... i e (beslenim).. Sava a devam imkns z" demi . Devletili imizin hiyerar isi mi engel? O yrimin eski huyudur: Kapitalizm " ndividalizm'i" (Ki icili i) bunun iin icat etmi ti. Dzenin btn gnahlar bir "Ki i"nin s rt na yklenir; sonra o gnah tekesi kesilip yerine ba ka "Ki i" geirilir; ki iler de i e dursun, smrme srp gider. Bu metodun a k rne i kafalara yerle mi tir: "Ba ka bir re bulunamad ndan smail Hakk Pa an n azli de imkns z oldu undan, bu dzensizlikler uzun zaman srd." (THP, 39) diyor

kahraman Talt. Bu "Topal smail Hakk Pa a" denilen ki i kr eytan m yd ? Hay r. Yoksa saf ttihat lar dalg nl kla Topal eytan Pa an n nas l "ki i" oldu unu mu bilmiyorlard ? nsanlar yalan sylerken tarih yarg c n kolay unutuyorlar. Sarayda grdklerini bir foto raf gibi gn gnne eken Ltf Simavi yaz yor: "26 Haziran 1328 (1912) gece yar s ndan sonra.. daha do rusu sabah saat 2 raddelerinde 3 ttihat Bakan (en ba ta Posta Telgraf Bakan Talt) padi ah n mbeyincisi ile ba ktibine bask n yaparca u ruyorlar. Zaman n i leri Bakan olan "Hac dil Bey sz alarak, Levaz m Ba kan (kamu h rs zl a l p, smail Hakk Pa an n ihtilslar ndan ndan) dolay - mumaileyhin miri s fatiyle"paavraya evrilece inden"

Mahmut evket Pa an n Millet Meclisinde bir sr sorular m rnileyhin konu uyor (Ltf Simavi: GRDKLER M c. II, s. 71). Demek ttihat lar, yabanc sermaye irketlerine kar do ru ve ba ms z davran yumacaklar K Mahmut yznden kur unlanmas na gz bu i ren antajla evket alacak, Mahmut evket Pa ay te, h rs zl

y pratacaklard : smail Hakk K amurlanacakt .

y llarca nden bilinip silh

gibi kullan lan bu smail Hakk Pa a, Cihan Sava nda Trkiye halk n n besi diktatr yap lacakt . Onun iin en byk diktatrn en kk diktatr nnde kafas diyemezdi. Bu "Vatanda lar keldi. Bbil eytan: Tefecia ndan kalma devletilikle "tencere tencereye gtn kara" eytanca krd mn ipli i Topal Ticarete Te vik" prensipi idi.

Bezirgnla karma k finans kapitale ylesi gerekti. Halka kar ne kadar yce ba ms zsa, dayand kmeciklere kar o kadar, lm pahas na da olsa emir kulu olmak devletili in diyalekti i idi. "O mhiler ki, dery iredir, deryy bilmezler" durumunda bulunan pa ac k ise, ba .H. Pa an n " mkns z"l dara geldike sebebi ki ilerde ar yor; n Enver Pa ada buluyor: "Enver

Pa an n istifas .. kimse bunu kabule cesaret edemiyordu." (TPH, 29) diyor. Herkesi korkutan Enver Pa an n Kayzer

Wilhelm

b y klar

m yd ?

Hay r. O b y klar n ard nda pusu kuran, ieride dost, d ar da d man k l kl Bat Emperyalizmiydi. Almanya'dan gelen vagonlar n adresine; "Trkiye" de il "Enverland: Enver lkesi" yaz l yordu. Emperyalizmin Trkiye iindeki sad k be inci kolu tefeci-bezirgn rmcekler a bununla vnyordu. Pa alar, beyler gze arpan a alard : Orman, gemi az ya al p ordula m ktye kullan m (suistimal) n en "harama sisteminin yerli yabanc finans kapital oligar iydi. Bu ac gere i, ba ka hi kimseden de il, ttihat l kay rm Pa adan ukur zmez", yak n dostunu a grnce devlet parasiyle olmamak iin cep saatini veren en idealist Talt daha iyi hi kimse anlatamazd . MZ

A EC L Birinci Cihan Sava u itham

sonunda ttihat lar Harp Divan n n

ile sorguya ekildiler : " ttihat ve Terakki

merkezince besi (i e) i lerine memur edilen ve sonralar memurlu u Meclis-i Umumi ve Kongrede kabul edilen stanbul delegesi Keml beyin kurmu oldu u ilkin bir tccarlar heyeti ve ond'an sonra kimi var n yo unu ellerinden alm irketler ve kamu cemiyetlerle ticaret i lemlerini tekellerine alarak halk n olmalar ndan zenginliklerinin say s belirli ki ilere ve ad an lan irketlere aktar lmas " (TPH, 137) ... Buradaki Keml beyi: Talt Pa a Trkiye'den kaarken kendi yerine ttihat kral nibi gibi b rakm t r; Kemal bey Kuvay milliye hareketinin ilk gnlerinde byk roller oynam t r; Cemiyeti lkesinde daima temiz kalm t r.. biimde (THP, ngilizlerce Malta'ya Avrupa'n n hibir bakanlar iffetlerini 32).

srlm tr. Talt Pa a, yle savunuyor: " ttihat ve Terakki rastlanm yan

korumu lard r."

Bat l hocalar ndan yle ders alm lard : nde " ffetli"

bakanlar paravana olacaklar; arkada "iffetsizlik" sermaye biriktirecek. Millet iin o " ffet" mi yoksa bu " ffetsizlik" mi daha yararl d r? Pa a " ffet"i yle anlat yor: " ehir Emaneti ( stanbul Belediyesi) Avrupa dzenli bir rgte sahip olmad Ba kan ) ilk sava y llar nda ehirlerinde oldu u gibi ndan, ehiremini (Belediye stanbul yetkili mmessili

Keml bey ve arkada lar ndan kimilerini hububat sat n almak, ekmeklerin pi irilmesini ve le imi i ini gzetmek zere kullanm t r. nk Keml bey, komitenin merkez idaresinin yetkili mmessili olarak e itli loncalarla s k bir temas halinde idi. Bu i leri kendi ad na ve ki ice ( ahsen) yapm t r. Fakat, Keml beyin btn i lemleri nda ehremanetinin kontrolu alt nda idi. Keml bey ve arkada lar bu i i milli bir grev saym lar ve kar l hibir ey beklemeksizin gece gndz al m lard r. Bunlar gibi d nmiyen ve ki iliklerini tan m yan kimseler, yukar da yapmaz." getirilmi "Ekmek yapt m a klamalara (TPH, sat ndan, tutar n u inanabilecek ruh 138). s ra durumunda de ilseler bu, gerekte hibir de i iklik

Anlat lan milli grev nas l hibir ey beklemeksizin yerine hat rlayamad sikkeler sat lamad edilmi tir. candan irketler (bas l m pek byk kazan elde edilmi tir. paralar) varolmad ndan bu fiyata iin 60 elde bir

rne in, 57 paraya sat lmas gereken bir ekmek, 2 paral k gibi, 55 paraya da sat lam yaca

paraya sat lm t r. Bu sat tan byk paralar Igili ki ilikler sahipsiz olan bu paray ucuzlatacak biimde (TPH,

yandan ekonomi hayat n canland racak, te yandan halk n ihtiyalar n sarfetmeyi 138). d nm lerdir. Bunun iindir ki, zel sermayelerle yarat lm t r." Devletili imiz hep byle, s k zamanda halk haraca ba lamaya "ucuzluk" demi , o devlet eliyle al nm harac zel ki ilere ba lamay "ekonomiyi canland rmak" saym t r.

Ucuzluk u runa banka kurma devletili inin amac me rdur: "Keml bey ve arkada lar etmekle say lar s n rl kimselerin kat ld zenginli ini art rmak de il, biriktirmelerine engel olmak istemi ti (!).

ok

bylece hareket bu irketlerin zenginlik te bunun iindir

irketlerin

ki, birok ki iler (mslman, hristiyan ve yahudi tccarlar ve giri kinler) kendilerine d man olmu lard r... Kamu oyunu tahrik... Tahkikat.. Kemal beyin s rf ki i abas ile var etmi oldu u bu giri kinlikleri onaylamakla tan mak gerekmi tir." Hi tkezlemeden yap lm inanm m d r? (TPH,139). savunmaya pa an n kendisi ki paral k "sikke" bulunamad ysa, her gn ki i ve irket irketi", "Milli

ayarlanan gramaj, yahut paal yap lmaz m yd ? En fukaran n ekme inden alarak "Say s s n rl " kayr lm sermayeleri tretildi. Kantariyye "Milli Mahsult irketi", "Milli Ekmekiler

irketi".. ve "Milli

ktisat Bankas " harp zenginli i devletili imizi byltt. Bu devletili in zel sermayeye aktar l n gren pa a, rdek yumurtalar stnde kuluka yatm girince gsterdi i "Bu tedbir sayesinde iin (TPH, milli bir zenginlik "Yurtta a dolay siyle, tavu un, yavrular suya kurtulam yor: a k nl ktan

kylnn byk lde ra men, usul

korunmas na ve Anadolu'da milli irketlerce idare edildi i birikmesine refah bile dairesinde gememi ve normal biimde uygulanamam t " 31). sa lamak olsa, hi prensibi bir kar kurucular n n,

d nmemelerini glendiriyordu. Fakat, sonralar ayn prensip sayesinde, kimi ki iliklerin yak n akrabalar ve dostlar ticaretle hi bir ili kileri, ilgileri olmad gvencini sarst (TPH, halde 32). byk zenginlikler elde ettiler. Ve bu da halk n btn olaca na vard . Kk mlkl retmen halk geni lde ellerinden kan zenginliklerin birka tekelci kodaman imtiyaz n n elinde "Birikti i"ni grd. O biriki ve mlklerin el

de i tiri i iki sonu verdi: 1- Cumhuriyet ile birlikte o birikmi sermayeler yeniden zelle tiler (Milli ktisat Bankas n n i Bankas na kat lmas gibi). 2 - Cihan Sava ndaki o ekonomi geli imi Osmanl l "Osmanl " etiketi n inkr konurken oldu. Eskiden her kuruma imdi "Milli" ba l nn

geirilmesi, "Mtarekede ba l yacak "Mdafaai Hukuk'u Milliye" ve "Milli Mcadele" deyimlerinin mjdecisi oldu. VAGONCULU UMUZ Osmanl mparatorlu u "Cihad- Ekber : Ulu Kutsal

Sava " ile milleti ayakland rm , ad rlara y m t . Ordu beslenecekti. Ayr ca emperyalist sava demek geri lkenin ileri anayurtlara kurban edilmesi demekti. Alman emperyalizmi Gben ile Breslav atlatm t . gemilerini imdi Yavuz s ra, ile Hamidiye'ye halk n n evirtmekle, koca imparatorluk devesini bir tutam ota hendekten Anadolu tohumunadek yiyece ini ekip, kendi inine ta maya gelmi ti. "Hemen tmyle ta t i lerinin deve, e ek, veya ka n ile yap lmas gerekiyordu. Byk srarlardan sonra, Alman ordusu nihayet kimi ta t malzemesi ve vagon teslim etti. Ancak bu vagonlar n bir k sm n kendi ihtiyalar na kay rmay (tahsisi) art ko mu tu. O s rada bu art geri evirmeye imkn yoktu." (TPH, 29). " mkn vard - imkn yoktu": Haftada iki bo vagon kar l olarak, be inci kol zel ancak sermayenin bir memleketi nas l soyup bedava satt Pa a mant

bizim devletili imizle a klanabilir: Vagon bir semboldr. : " mkn - imkns zl k" deyince durur. e irketler", "Esnaf Cemiyetleri", finans kapitalin Trkiye'deki yolunda kurulan "Milli

" slm Banka"lar : yabanc

acente ve casus rgtleri durumuna girmi tirler. Hepsinin tapt klar emperyalist tekel: "Almanya ve Avusturya Sat n Alma irketi"dir. Bu tek yabanc kumpanya, koca imparatorlu u, smrge iftli inden daha masrafs z bir kle

lke yapm t r. Milli kahraman hrriyet diktatr pa aca: "(O ecnebi irket), memlekette biricik al c (oldu undan), her mal diledi i fiyata alabiliyor... Milli banka ve tar m kredisi kurumlar bulunmad ndan.: al nan btn tedbir"ler yaln zca byk suistimallere meydan veriyor.. Cephane ve besi maddeleri ta n m ndan tasarruf edilen vagonlar n say s haftada iki, gemiyordu. Bunlar da, tabii, ne Adana'daki sat n pamuklar n, ve ne Ankara'daki ynlerin 30). ta nmas na yetmiyordu. ltimas ve imtiyaz ba lad . Vagon al n yor sat l yordu." (TPH, Pa alar m z tek zen ey: i e i lerinde oldu u gibi vagon i inde de milletin soyulmas , memleketin sat lmas de il, eski profesyonel "Tccar" zmresi dururken, ya maya yeni z p kt vurguncular n elkoymalar idi. Yabanc sermaye, klsik tefeci bezirgnlarla u ra aca na, devletili imizin buram buram yeti tirdi i " hvan ve Rfeka" veya adamlariyle suyun ba n kesiveriyordu. Btn yurdu, "Komisyon" ad alt nda u akla m kap kulu ajan a lar yla sarm t . "Komisyonlarca yap lan insafs zca i lemler... Millet Meclisinde gensorulara sebep oldu... Tccarlara hi bir vagon tahsis edilemiyordu. irket kendi mallar n muntazaman ta yordu." (TPH, 30). Bylece, yabanc sermaye, devlet iinde imtiyazl devlet oldu. "Vagon ticareti" devletili imizi Alman emperyalizmi emrinde vurgun sistemi kurmaya gtrd. lkeye bu hrriyeti getiren kahramanlar n ald klar her tedbir, yang na su yerine petrol s kan itfaiyenin yapt na benzedi. Talt Pa an n, sanki bu bir tabiat fetinden konu aar gibi serinkanl l k ve sorumlulu u hi zerine almaks z n anlatt klar na gre, Devletili imize s rt n an tla t : 1) B R NC vurgunun ilk a l BASAMAK: En byk ordu derebeyi treni yap ld . Vali beyefendi, Enver Pa a (Ba bu Enver Pa a) ve mlkiye a alar (Vali vb.) kanal ndan yasl yarak yap lan Dalaverecilik, birbirinden daha kt sonular veren basamaktan geerek

Hazretlerine yalvard . Pa a Hazretleri: "Eski dostluk gere i kendisine bir veya iki vagon iin verdi. Her vagonun hemen.. 5 bin lira [ imdiki 1 milyon liraya yak n) kar sa lad ortal a yay l rd . (TPH, 30). Demek devletili imiz, her mahallede bir milyoner yeti tirmek iin her ya tan, Demirk ratl beklememi ti. 2) K NC BASAMAK: Millet Meclisi eki melerinedek bula an ya ma rezaletleri nnde Ba vekil Talt Pa a, Ba bu Enver Pa a Hazretlerine rica minnet etti. Bugnk "Tahsis"lerin atas olan vagon isteklerinin hi de ilse bir s raya konmas n sa lad . "Numara" szc nn oradan kalm s ra kuraca o numarac l kazan yordu." imdiki anlam olmal d r: S raya kimlerin girece i ile kimlerin gene o iktidar derebeyleri ile hadem ha emlerinin dileyen tccar oldu. Bu yol da anla lm t ki: (TPH, 30).

elinde idi. arabuk "Numara s ras "na en ok ayaklanan gene "Tccarlar de il, ticaretle hi ilgisi olm yan kimseler para Kay rma ve buyurma devletili imizden ba ka sonu beklenebilir miydi? Talt Pa a, sanki milletin profesyonel tccarlar taraf ndan soyulmas farzm yapamay na vermeyince", diyor Pa a, " ktisadi Devlet pek gibi, tccar n vurgunu hay flan r!

3) NC BASAMAK: kinci "Tedbir de bir netice imdiki szde "Kooperatif" veya a abeyileri say lacak land . Te ekklleri"nin

bsbtn koyu devlet tekelciliklerine imtiyazlar ba

"Yaln z demiryolu idaresine sat n alma hakk tan nd . Bylece hem Almanya'ya rekabet edilecek, hem de kazanc n bir iki ki iye mnhas r kalmay p, btn memlekete yayg nla t r labilmesi iin, i ticaret koruma (Himaye) alt na al nm konu uyor olacakt ." (TPH, Pa a 30) Byle Hazretleri!

Ve gryoruz prensip: Trk milletinin yaras na merhem olmak de il, her ne pahas na olursa olsun "Ticaret"i "Himaye" etmekti. Ticaret kimdi? D Alman finans kapitali ile onun i

acentesi

olan

yerli

sermayeydi.

Onun

devletili imizle

"Korunma"s

bildi imiz Alicengiz oyunundan ba ka trl

geli ebilirmiydi? Kurdun a z na halk kuzusu amans z teslim edildi. "Askeri demiryollar idaresi", Enver Pa an n sa kolu Topal smail Hakk " smail Pa a Hazretlerinin kay ts z Hakk Pa a bir yandan arts z a r emrindeydi. kimseleri ba

gayretke li i sayesinde halk eziyor teyandan himaye etti i lara bo uyor (ihsanlara garkediyor) idi... halde, fuzuli (yok yere) (TPH, 31). ktisadi Devlet Demiryollar idaresi 10 milyon liradan fazla (bugnk eyrek milyar lira) bir kr sa lad zarar Ya bundan ok yksekti."

benzemesin: gelmi tik, bugnk

Te ekkllerimizin boyuna zarar eden muazzam krlar na! Yukar ki sat rlar yazan , bir daha unutm yal m: Trkiye'de alik ran toz koparan yetkili, en kanl z lg tlar ac maks z n gden bir devrimin ve hkmetin ba yd . Milyonlarca insan gz kapal lme sren bu adam, bir Alman irketi ile, bir Osmanl pa as birle ince boynu k ldan ince bir yre i yufka gz ya l ciz kesiliyordu. nk kafa yap s n izmi "Ticaret" adl sosyal s n f determinizmi ondan glyd. Bu a dan d nd ve davrand iin, kendi "Cemiyet" dedi i say yor, ttihat ve Terakki "Kast" n zemzemle y kanm

"(Cemiyet yelerinden) yaln z ikisi veya halk n duygular n incitecek hareketlerde bulunmu " (TPH, 32) kan s n savunabiliyordu. Daha fecisi, yahut glnc, szn ispat iin gsterdi i tan kt . "Byk nd i lerle u ra an yabanc lar da bunu inkr edemiyecekler" (TPH, 32) diyor. Belki o sat rlar , Almanya'ya s zaman, emperyalist kodamanlara yaranmak iin yazm t r. Ne olursa olsun, koca imparatorluk, nas l "Yaln z" 2 veya 3 tane ki icikle k sk vrak ba lan rd ? Att n n tutmad n kendisi de sezer gibi olan Pa a Hazretleri, bir sayfa sonra, nce yazd klar n silmeye al r. Der ki: "Bu ki inin cemiyetin siyasal gidi inde hi bir

nfuzu olmad

n kabart land rmak isterim. Her de

de erli vas flara mliktirler." (TPH, 33) 2 veya 3 ki inin: ttihat Cemiyetine nfuzu var m , yok mu oras nemsizdir : Trkiye'nin talan edilmesinde ve mparatorluk Cemiyetinin hara mezat sat lmas nda hi te nfuzsuz olmad klar , ald klar sonutan bellidir. Bir sosyal s n f n bir toplum iinde etkisi ylesine aldat c d r. En byk aktr, ne yapt n bilmez, en ok yerdi ini "K ymetli vas flara mlik" diye vmekten kendini alamaz. Kz m Karabekir Pa a Hazretlerinin " ARKILI BRET"leri gibi, hem gldrr, hem a lat r byle" BRET" doludur sosyal snf determinizmi.

III. BLM Cumhuriyet a nda Kapitalizm A. Sosyal Ekonomi

SANAY NEDEN EKS K

Trkiye'de sosyal s n flar n yok oldu unu ne srmek: Trkiye'nin barbarl k a nda ya ad n sylemektir. Henz Amerika'n n Trkiye'de kapak biimine dek her eyi aynen taklit edilen en nl dergisi: "TIME", Mustafa Kemal'in "VAH " oldu u gibi aptalca, ayn zamanda kstaha bir iddiay ileri srd" (Cumhuriyet, 11 Nisan 1965) deniyor. Say n bas n m z Bat l dost iddialar n "Atatrk' kltc" buluyorlar. Do rudur. nk de il, bugnk Trkiye'de, 50 bin y l nceki yeryznn dahi hibir yerinde, bilimsel anlam ile "Vah i" kalmam t . Fakat, bilgin pozuyla dn ve bugn hl ge ire ge ire: Trkiyenin s n fs z bir toplum oldu u zerinde " deologluk" yapanlar, o iddialar ile Trk milletini medeni olm yan bir toplum durumunda gsterirlerken "Kltc" olmuyorlar m ? Bu bak mdan yerli "ideolog"lar m z en az T ME dergisi kadar, "Abdalca ve kstaha", demiyelim, yaln z

bilim Trkiye topraklar geldikleri ba lad

davran yorlar. zerinde, Diyarbak r ve Kayseri vard r: Medeniyet ile

da lar nda Smer "Tamkaralar " (Bezirgnlar ) maden almaya gndenberi sosyal s n flar Medeniyet ba gstermi tir: tefeci-bezirgn sermaye

na ve Trkiye, cumhuriyetten nceleri dahi medeni bir

lke bulundu una gre, elbet 1908 ihtilli de,1923 devrimi de sosyal s n flar varolan bir toplumun geirdi i altstklerdir. Trkiye'de, "s n fs zl k" iddia edenler, belki Bat daki modern sanayi burjuvazisinin Trkiye'de eksikli ine kap l yorlar. u sat rlar, tasvir olarak do rudur: "1863 te yerli sermayedarlar n sanayile me , tccar, Avrupa devlet

Avrupa bankalar na bir milyar frank borcu olan Osmanl mparatorlu u, hareketine dayanan bir devlet olmaktan km t . Devlet daha ziyade Avrupa sermaye hareketinin yaratt ni koruyan bir cihaz haline girmi ti. art rd ka, banker, komisyoncu, byk zrr gruplar n n menfaatleri sermayedarl n n smrme alan n

adamlar n bile, r vet yollariyle kendisine ortak etti ini gryoruz.:. Sanayi adamlar ndan komisyonlar alarak imtiyazlar sayesinde verdikleri, bu arada yksek komisyonlar devlet adamlar oldu unu zenginle enlerin

hat rlamak pek kolayd r. rne in: bir bakan n, mavzer fabrikas n n komisyoncusu ile birlikte pek a k bir surette ortakl k etti ini, mavzer ba na bir kuru ald geti ini bilenler oktur... Bu suretle, komisyon Avrupa n , emlk ve akar zenginlerinin ba nda ad n n

sermayecili inin ajanlar ve mrtekip devlet adamlar ndan karma tekelci bir s n f meydana gelmi ti. Bu s n f, sermayesini emlk zerine kapatan yeni bir rantiye s n f d r. stanbul semtlerinde, han, apartman ve sayfiyelerdeki k k adlar , s n f n canl bir tan bulmu tu. Sanayi d r... Bu

s n f, en yksek geli imini, daha ok Abdlhamit devrinde kapitalistli ine, byk te ebbslere

giri mek isteyen yerli burjuvazinin bu tarzda uyan hareketlerine ekonomik menfaatleri bak m ndan engel oluyordu. Anonim irketlerin kurulu unu bile, "Padi aha kar bir toplant yeri olan bir Cemiyet" sayarak yasakl yordu. Devletin politika gcnden yararlanan bu zmre iin, istibdad n devam ndan daha yararl bir idare olamazd ... Bakanl makarna 1889 y l nda stanbul Ticaret Odas i gmrklerin kald r lmas fabrikatrleri iin Ticaret ve Bay nd rl k y l iinde yznden i gmrkler

na ba vurmu tu. te yandan be

fabrikalar n n kapanaca ile Ticaret Bakanl Uzun y llar sren bu fabrikalar n geli imi yar

hakk nda Ticaret Odas arac l ikyetlerden bir sonu elde koloni ili kilerinin devam n

na bir ka defa dileke vermi lerdi.

edilememi ti... Yerli sanayiin do mas , hatt varolan isteyen byle bir s n f n aleyhine netice verebilirdi. (Hseyin Avni: 1908 de Ecnebi Sermayeye Kar Kalk nmalar, s. 4, 5, st.1935). Yaln z bu "Rantiyeler s n f " "Avrupa sermaye hareketinin yaratt " de il, kayna p emrine ald bir s n ft . Trkiye'de o s n f Avrupa kapitalizmi do madan vard . Sonra, rantiyeler s n f n n durumu, Bat da ve Trkiye'de grld gibi a r ca "diyalektikti:" Sosyal devrimi, hem istemez, hem isterdi. O s n f Abdlhamit'ten sonra da egemenli ini yitirmedi. lkeyi rmcek a e rf, yan gibi sarm , mltezim, mteahhit, sarraf, tefeci, zmreli kapitalist snf, Trkiye'de hl

burjuvazinin ezici o unlu udur. Fakat sanayici kapitalist "Yok" de il, olsa olsa "Eksik" say labilir. Bu eksikli in i sebebi: Trkiye'de ngiltere'dekinden ok daha a r bas c bir tefeci -bezirgn prekapitalist sermayeci s n f n azg nca geli mi bulunmas d r; d sebebi: o i sosyal prekapitalist s n f n Bat finans kapitali ile abuk ve kolay kayna mas syesinde Bat irketlerinin Trkiye'de her trl modern sanayi giri kinli ini daha do arken bo abilmeleridir. rnek:

"Babam.. sevmedi inden hat rl yorum. Ben G R KENL KLER

memuriyet imkn ile henz

hayat nda

bulunmay K yi (Yni, y l:

hs l geinmek sekiz

olduka istemi tir. ya ndayd m.

Abdlhamid'in ilk Millet Meclisini amaya haz rland 1876, H.K.) Babam, Antakya Kaymakaml Hmayn Bakanl onart laca n

ndan istifa

ederek hep birlikte stanbul'a gelmi tik. O s ralar, Evkafnca Kuds'teki Mescid'i Aks'n n duyan babam, bu i i zerine alm t r. ustalar becerisiyle ve gece artiyle aylarca al arak

Pa abahesinde bir fabrika kurarak Ktahya ve ba ka ehirlerden getirtti i, tan nm gndz fabrikadan ayr lmamak

binlerce e it ok gzel yetler yaz l iniler yapt rm t r. Bunlar hkmet taraf ndan tahsis edilen zel bir vapura koyarak Kuds'e gitmi , Mescid-i Aks'n n kubbesindeki inileri yenilemi tir. Babama ba ar s ndan dolay rtbe, ni an, kurmu u urda hatt bulundu u harcamaya ikramiye fabrikada isparmaet Babam, verilmi tir. mumlar n paralar bu yapt rd " stanbul'a dnnce, Pa abahesinde ini yap m iin yapt rmay d nm ve Kuds'te kazand ba lam t r.

mumlar n yanarken, ortas ndaki fitillerin Avrupa yap tlar gibi erimeyerek yerli ya mumlar nda grld gibi uzamas ndan pek ok zlr, buna bir re arar, dururdu. En sonra Yenicmiin kar s nda eczac l k yapan Msy Zani'nin Avrup da sanayi kimyas renimini yaparak stanbul'a dnen o l Alfred Zani'yi buldu. Ve bu gen kimyagerle ba ba a verdi. Avrupa'dan gelen mumlar kalitesinde yap m ba ar s n kazand . Bu yzden iyi de para kazan yordu. Lkin gnn birinde btn Avrupa fabrikalar anla t lar. Fiyatlar yzde 40 oran nda indirdiler. Bu rekabet kar s nda babam fabrikay kapatmak zorunda kald , memurluk hayat na dnd." "0 s rada Rusya'dan gen erkes gmenlerini yerle tirmek zere Suriye ve Halep

vilyetleri muhacirleri iskn mfetti li ine tyin k l nd . Annemin o s ralar lmesinden dolay beni ve karde im Nebil'i gitmekte oldu umuz Galatasaray lisesinden kartt . Yan na alarak am'a gtrd. Bir y l sonra daha nemli bir greve tyin edilece i bahanesiyle babam acele stanbul'a a rd lar. Aylarca mzl kald . Hatt, mzliyet maa bile verilmedi! "En sonra, bir eski dostu Evkaf Bakan Kmil Pa a (Sadrzam K.P.)'yi ziyaret etti i s rada, ondan Suriye'de bulundu u zaman Mithat Pa a ile s k f k gr mesinden dolay azledildi ini rendi!.. Bunun zerine babam, nk Sultan Hamit II. saltanatta nc defa olarak ki i giri kinli ine ba vurmaktan ba ka are bulamad . kalmad bulunduka, babam n bir memuriyete atanmas na imkn n z mnen Kmil Pa a sylemi ti. Bunun zerine ile, Bostanc 'n n st taraflar nda, pa a rahmetlinin arac l

Ba byk civarda Evkafa ait K v rc k iftli ini y ll k 300 alt n bedelle ve 5 y l sreyle kiralad . Ben Kulelideki Askeri T bbiye dadisine, karde im Nebil de yeniden Galatasaray lisesine girdik. K zkarde im Makbule ise, yat l olarak skdar'daki k z Amerikan Kolejine gidiyordu. Be alt ay geer gemez, babam saraya a r ld . K zkarde imin bu okuldan hemen kmas iin yukar dan inen buyrultuyu anlatt lar. Tabii iradeye kar gelemedik. Babam Rumeli'den, Macaristan'dan koyun ve s r sat n alm , bo

topraklar ektirerek ilk y llarda pek ok para kazanm t . Lkin nc y lda hayvanlar aras nda bula c bir hastal k km , buna hi bir are bulunamam t . Bir ka ay iinde binlerce koyun ve s r lm t. Bu yzden iftli i b rakan babam, yine memurluk hayat na dnd. 1901 y l Dan tay Bidayet Mahkemesi Ba kan iken, karde im Nebil'in bir hafiyenin vermi Hasan oldu u Pa a jurnal zerine Be ikta n karakolunda taraf ndan tutukland

duyunca, beyin kanamas ndan ld." (Operatr Cemil Pa a:

Ht ralar ,

s.

161,

162,

stanbul,

1945).

te bize, 100 y l nce Trkiye'ye gerek sanayi gerek ziraat alanlar nda modern kapitalist retim yordam n ba ar yla sokmu giri kin ki i: O tam bir "kendi kendini adam eden" (self mads man) ak nc retimci burjuvad r. "Pa a" denildi ine bak lmas n: Bat burjuvalar ndan ok daha kltrl de ildir. "Tahsilini zel olarak zaman n tan nm Okuldan kmam , giri kinli iyle pa al n hocalar nda mstebidin yapm t r." (Keza, s. 160) diyor o lu: Demek Ziya Pa a elinden kopart p alm t r. imdi, onun ba na gelenlere bakal m. Olanlar n hi birisi tek ki i i i de il, tesadfe ba lanamaz. Kurulan modern fabrika, Bat kapitalizmi taraf ndan a ka damping yap larak y k l rken, "Tarafs z" kal yla yabanc sermayeye su orta oldu unu a a vuran "Kapitle" derebeyi s n f determinizmidir. Kendi devletidir. Bu kt kasit nnde devrimci ile t Suriye'de "S k f k " gr ld de ayn okumad iin mum yaparken bilim gcn renen giri kin,

ocuklar n medrese yerine olumlu bilim okullar na sokuyor. Pa abahede tek mum fabrikas n n a l n bilerek bask n yapacak kadar ileri giden Bat l irketlerin, devlet yolundan modern iftlik hayvanlar aras na "hi bir re bulunmam bula c hastal k" att racak yzlerce yerli-mslman hafiye sat n almakta neden ekinecektir? Bat l kapitalist, Trkiye'de kendisine ajanl k edecek bezirgn iktidara getirmek istiyor, fakat Trkiye'de sanayici kapitalistleri gene o bezirgn ajanlar kanal ndan bo durmak iin derebeyi devletini ma a gibi kullan yordu. Ayn y llar, Millet Meclisinde astarc lar kethdas "Kaime parayla keten al p kendi fabrikalar n zda bkerek halat yapmak yolu var" dedi. Rasim bey: "Bu yaz n n alt n stne uygun grmedim. lkin ba ka devletlerin ttnden ok yararland klar bildiriliyor. Bizim idaremizi rtmek istiyor. E er onlar ok rsumat al yorsa, biz de yapar z." diye seslendi: Bunun zerine Bat finans kapitali, yerli

sermayenin yeterce pi medi ini, daha ok

irket e itimi

grmesi gerekti ini sezerek Abdlhamid'e a k kart verdi. K z l Sultan da perdeyi ykselten Millet Meclisi karikatrn kapatt . Ba kan pa a kapan sylevinde, milletvekillerindeki uslulu a n mjdeledi: "Hele yap lan "Avrupa"n n hayran kald

konu malar n usul ve dzene uygun olarak edeplice ve sayg l ca (edibne-v ihtiramkrne) gemi olmas hatt Avrupa gazeteleri taraf ndan pek ok be enilip vlerek (keml-i tahsin' sityi le) iln edilmi " (28 Haziran, 54. Toplant , Takvim'i Vekayi say 1490). Abdlhamit rejimi kendi yuvas n byle kazacakt . Ne yaz k ki Trkiye'yi de kendi ukuruna srkliyecekti. Trkiye, Japonya kadar barbarl a yak n olsayd , antika medeniyetin irat sermayesine bo ulmam geli en modern burjuva olur; Bat bu irketlerinin tekelci kadar rahatl kla Finans kapitaline bu kertede kayna amaz, sanayile me ile retimini baltal yamazd . 1913 te SANAY KAP TAL ZM

Cumhuriyet do arken, Trkiye'nin sosyal yap s nda modern retim temeli ve o temel zerindeki sosyal s n flar yok muydu? Elimizde yaln z 1917 y l yay nlanan 1329-1331 (1913 1915) "Sanayi statisti i" var. statistik ancak: ( stanbul zmir - Bursa) ehirleriyle, (Band rma - Manisa - U ak - zmit) kasabalar nda az ok do ru ilgileni lerle yap ld . "teki vilyetlerle sancaklara ortalama en az 10 i i kullanan sanayi i yerlerine da t lmak zere bas l soru sayfalar gnderildi." "Neticeler birbiriyle kar t r lmad ." ("Sanayi statisti i" 1917, Matbaai Amire, s. 6) "teki belli ba l ehirlerde yaln z bir ka un, debba l k fabrikalariyle, Adana ve Tarsus'ta drt pamuk filatr fabrikalar mevcuttur." "Anadolu'da ba ka yerlerde neme de er

sanayi kurumlar "Yap mlar n

bulunmuyor." (S. ., 6) Bu istatistik ve de eri, hizmetlilerin say s

miktar

bak m ndan az ok nemi olan sanayi kurumlar n n derlenip toplanmas sanatlar yaz m n oldu undan", kk sanatlarla ev d nda tutulmu tur" (Keza).

Trkiye'de 1908 devrimiyle iktidara gelen kapitalizm, bu istatistikte modern retim bak m ndan boyunun lsn almak istemi ti. Devrimci ttihat lar,1 Aral k 1913 gn kard klar "Sanayi Te vik Kanunu" ile "Genelde de eri 1000 liray ( imdiki: 150 bin) geen ve y lda toplam 750 gndelik miktar nda i i ve en az 5 beygirlik bir motr gc kullan p, tbii ilk maddelerle, yar -maml maddeleri ba ka biime eviren fabrikalar baz gn muafiyetler" vermi lerdi. ki y l sonra al nan sonular reneceklerdi.

Sanayii te vik kanunundan yararlanan i letmelerin 63' stanbul'da, 15'i zmir'de olmak zere topyeknu 117 tane idi... Trkiye'de nl "Hrriyet" devrimine sahip kan "zel Sermaye"nin "Modern retim" ile ilgisi bu 117 i letmeydi. O zamanlar imparatorluk henz szce olsun Tunadan Ummnadek uzan yordu. Fakat, istatistik, btn imparatorlu u kapsamam , 15 y l sonra Trkiye'nin ba na gelece i sezmi gibi, s rf Anadolu lsnde kalm , gerek ara t rmas n ise ancak 7 Msy imdiki il merkezinde yapabilmi ti. 117 modern Durand ile Fuat beyin ( statisti i yapanlar n) : kapitalist i letmesinin kaliteleri say lar ndan daha ilginti. yazd klar na gre

"Kurumlar n sahipleri sanayi s rlar n n f olmas n dan korkmakta ve yeni bir tak m vergilere hedef olacaklar ndan ku kulanmaktad r." O yzden "retim ve yap mlar n miktar gereke ve gere i gibi belirlendirilip yaz lam yor." (S. ., 5). "Kurumlardan o unun muntazam bir kay t defteri bulunmad ndan iyi niyetlerine ra men" paray (S. ., 5) durumlar pek anla lam yor. "o u patronlar yaln z bir cep defteri ta y p oraya sarfettti i ve ald

kaydediyor, hatt 100 i iye yak n bir fabrikada i i hesaplar n n kur un kalemle bir duvar stne tutuldu u grld. yle kurumlara rastland ki, hesaplar hakikaten pek ilkel bir tarzda tutulmakta ve btn muameleler, hizmetlilerinin namusuna terkedilmektedir." (S. ., 9). "Orta halli kurumlarda kredi" diye bir ey yoktur. "S rf kurum sahibinin sabit sermayesi ile al yor." (S. ., 9). "Birok kurum sahipleri grld ki.. Hkmetle olan resmi muameleleri bir dva vekiline b rak p, kendileri s rf fabrikalar n n i leri ve zellikler ile u ra maktad r. Esasen ad geen kanunun (Te vik'i Sanayi) endstri kurumlar n n bir haylisi hakk nda tatbiki de byle i gzar dva vekilleri ve komisyoncular arac l ile oluyor." (S. ., 7) statistik, Sanayii Te vikten yararlans n, yararlan mas n: "24 saatte en az 100 kental tane ten de irmenlerin ve sreklice 10 dan fazla i i kullanan sabun fabrikalar n n ve genellikle motr gcyle birlikte en az 10 ve motrsz 20 i i kullanan sanayi kurumlar n n yaz m n uygun grd." (S. ., 7). nk: "Konserve, ayakkab , sigara k d , matbaalar, iki, haz r elbise gibi bir hayli sanayi dallar ad geen kanundan yararlanamad lar." (S. ., 9). Gene de Trkiye'deki sanayi retiminin gerek durumu istatisti e gemi olmad . nk: "Madeni e ya sanayii (el koyma, teknik nakiller, cephane yapmaya tahsis gibi sebeplerle) tekiler gibi ayr nt lar yla yaz mlanama d ." (S. ., 10). "Yaln z kurumlar n adlar ve yerleri, l913 y l nda ortalama olarak kulland klar i i say s zerine bir liste dzenleyip, buna stanbul'da pek yayg n bulunan kk madeni sanayie dair baz bilgiler kat lmakla yetinilmeye mecbur kal n lm t r." (S. ., 10). Endstri kollar 8 yerine 7'ye indirilmi tir. Ayr ca "bilgi al namamas ndan dolay genel cetvelden ispirtolu ikiler, ayakkab , haz r elbise ve ama r yap m kollar kar lm t r."(S. ., 10). Gene 10 i i kullanan teki blge sanatlar ndan cevap al namam t r.

O sadaka verilecek kadar azl k sanayi kapitalistleri zerine, ac nacak kadar eksik devlet ilgisi ve bilgisi sonularla u zetlenebilir:

statistik y l 1913 1915 ki y ll k fark Yzde fark

letme say s 269 282 +13 %+4

Memur say s 666 567 -99 %-13

i say s 16.309 13.485 -2.824 %-17,6

retim de eri Kr 670.816.762 757.046.755 +86.229.993 %+12,8

ki y ll k Sanayi Te vik Kanunu ile, memur say s yzde 13, i i say s yzde 17,6 eksilen Osmanl sanayiin retim de eri yzde 12,8 artm t r. Tahta yap mlar ve pamuk ipli i ve dokuma retiminin de eri 1913 y l 2.938.573 kuru iken,1915 y l 4.325.981 kuru a kar. ki y lda yzde 50 art ... Bu gidi a ka, Trkiye'de kapitaliste sermaye konsantrasyonudur. " i say s n n azal n n, 1915 y l faaliyette bulunan i letmelerinden azal gsterir." (Sanayi oran ndan a a statisti i, de s: biz olmas , faaliyetten 21, st. 1917). kalan i letmelerin nispeten kk fabrikalar oldu unu Yoksa, o sanayi sermayesi "Sosyalist" bir toplumun zenginli imiydi bilmiyoruz? Trkiye, hem de s rf imdiki s n rlar iinde bulunan btn i letmeleri sayamam , ok eksik istatistiklere gre, (Re at alt n 150 bugnk lira) hesabiyle, 100 milyon lira de erinde sanayi retimi kapasitesine, daha Birinci Cihan Sava na girerken ula m t . statistiklere gre 264 i letmenin mlkiyet tipleri yledir:

letme say s Yzde oran

zel ki i mlk 214 81

Do ru irket mlk 28 10,6

Devlet mlk 22 8,3

Yar derebeyi devletin i letme say s ndaki oran onda bir bile de ildir. "Bursada 41 ipek fabrikas ndan 2'si

Hazine'i Hassa, ve sahiplerinin g dolay siyle 1'isi Evkaf ve 11'i Miri emlk zerindedir." (San. statisti i, 1917, s.16). Dokuma sanayiinin % 24,6's , toprak sanayii nin o u devlet sektr mlkdr. Anonim irketlerin, retim dal na gre i letme oranlar yledir : Dokuma % 13,17, toprak s. % 29,4, pamuk s. % 60, bina s. % 75, imento s. % 100 dr. Bu sanayi i letmelerinin Trkiye'ye zel bir durumu da, zerinde kuruldu u arsa ve emlke sahip olu udur: "Bu sanayiin geli imine elveri li bulunm yan kiralama usul, ipek fabrikalar grlm tr." Yar karakteristi i de bir yana b rak l rsa, seyrek olarak (Keza, sreksizli i, s. istikrars zl ve 16). zel

smrge kapitalizminde modern sanayiin bir

acaiplikleridir. Yaln z de irmenler "Aral ks z btn y l" (s. 39) dnerler. Matbaa, kutu, imento i letmeleri de 360 gn al rlar. Konservede: 210 gn kad nlar, sonra kutu yapan erkekler al arak harem, selml Makarna, tahin, al r k t, debba , sabun, marangozluk, yl bira yrtrler. Tu la i i 130 yn ve ipli i, ba ka gnle 250 gn aras nda de i ir. Y lda 300 gn i leyenler: dokumalard r. 280 ile 300 gn aras nda i leyenler: ekerleme, bskvi, (1913 toprak, 330 SANAY pamuk ve ipli i gn i letilmi ). LER i letmeleridir. Palamut 9 ay (230 gn), zeytin ve bira 200 gn

1913'TE

Kapitalizmin aynas , gndeliki i i s n f n n durumudur. letme ba na d en i i ve hizmetliler say s 1915 y l yledir:

i say s % Tm i i toplam nda

Kimya K t Dokuma Tahta Debba Toprak Besi 2,4 11,2 45,8 4,1 5,4 5,8 25,2 0,9 9 48 2,8 9 2,4 27,8

% Fakat ortalama d kimi i letmelerden, imentoda: 226-

245, ynde: 200-390, ttnde: 1050-1119 i i al t ran yerler vard . Toptan, Sanayi Te vik Kanununa giren i letmelerin say lar yz bulmad i i halde, bunlar n beherine ortalama 60 d yordu. Sava , say lar ortalama o alan i ilerin zarar na, say lar azalan patronlar n yarar na oldu. " i gndeli i 1915 y l genellikle kk bir miktar artm sa da,1916 ve 1917 y llar i ilerin azl nispetsiz bir ve fiyatlar n pahal l derecede km t r." dolay siyle, art ( stat. s. 22)

" i gndeli i pek de i ik olup 1913 y l 4 ile 17,5 ve 1915 y l 4 ile 19,6 kuru aras nda de i ir. 1913 y l yedi sanai kolunda gndelik 10 kuru tan a a bunlar: k d fabrikalar bulunuyor ki, ekercilik, konservecilik, doku na sanayii sigara gibi en ok kad n i i kullanan

kurumlard r. Ttn kolunun da bu arada bulunmas gerekirdi. Fakat, bu fabrikalarda memur ve i iye verilen cretlerin ay rd edilmesi kabil olamad . Herhalde, en az gndelik, en ok kad n i i kullanan ipek ve ttn fabrikalar nda deniyor... En byk gndelik, becerikli i ilerin azl kullan ld ndan dolay tahta sanayiinde olup, 1915 y l marangozluk kolunda i ler az oldu u iin rak ve gen i i ndan gndelik d m bulunuyor. De irmenler i i 23). ve matbaalar ile bira ve imento fabrikalar nda baya yksektir." (San. stat., s.

kullan lam yaca ndan, bunlarda gndelik oranca daha iler cephede bulunduklar iin, i gc talebinin

o almas yznden en yksek i i cretleri yledir: 1913 y l 16,3 kuru 17,5 kuru 20-13 kuru 1915 y l 14,2 kuru 19 kuru 20-25 kuru

Marangoz cretleri Kutu i ileri cretleri Konserve i i cretleri

Metalrji (madeni sanayi) creti 15 kuru u gemez. En az gndelik 4 kuru , (bugnki Re at alt n 150 liradan) imdiki 600 kuru olur ki, ocuk ve kad n i ilerimiz iin sendikalar m z n uygulamaya al t klar "asgari cret" de, aa yukar budur.15 alt n kuru bugnk 22,5 lira 25 alt n d nlrse, kimi ki ilerimizin kuru bugnk 38 lira eder. 1965 y l nda doktor kan ki inin 17 lira gndelik ald padi ahl k a n zlemelerindeki s r az c k ayd nlansa gerektir. 1917 sanayi kapitalistlerinin en byk kayg s , daha ucuz i gc bulmakt r. En ucuz i gc, t pk Bat uygarl klar nda oldu u gibi kad n, di i emektir. Kad n gndeli i 4-6 kr . 8-10 kr 4-6 kr Erkek gndeli i 13-20 kr . 20-25 kr 10-15 kr ocuk gndeli i

Konserve sanayiinde 1913 Konserve sanayiinde 1915 Pamuk iplik, dokumada 1913

2-4 kr

Onun iin, erkek i iden yar yar ya ucuz, ocuk gndeli ine katlanan her eyile uysal kad n i iden pek ho lan p a r ca "Beyan' memnuniyet etmekte" (San. sta.) idiler. Bu "memnuniyet"in rakamla deyimlendirilmesi yledir: Erkek i i say s 324 95 67 43 1071 923 Kad n i i Say s 77 15 14 194 1026 1086

Biskvi sanayiinde 1913 Biskvi sanayiinde 1915 Konserve sanayiinde 1913 Konserve sanayiinde 1915 Ttn sanayiinde 1913 Ttn sanayiinde 1915

"Kad n serbestli i"nin, kk, Cumhuriyetten onlarca y l nce kapitalizmin di i emek ihtiyac ndan do uyordu: "Kad n i i kullan m hemen sava s ras nda genelle mi bir i olup patronlar ve ustaba lar genellikle kendilerinden memnunluk bildirisinde bulunmaktad rlar. daima memleketimizin bir yaln z ev zay f noktas kad nlar n sanatlar nda i meselesi olmas ve al m

al maya

bulunmalar bak m ndan bu yan zellikle belirtmeye ve an lmaya de er. (San. stat., s. 22) Bu i te devlet baba ve politika kabu u, kapitalist ekonominin emirlerini epey geriden ve geciktirerek izleyebildi: "1913 y l ancak bir ka kurumda kad n i i bulundurup 1915 te say lar orant l olarak artm ise de, Feshane ve bu iki stat.) zmit (devlet) fabrikalar nda al t r lmam t r. (San.

fabrikaya ancak 1916 dan sonra kad n i i al nm t r." Trkiye i ilerinin al ma artlar sanki - yok say ld klar iin, - bir an nce yokedilmeleri amac na uygundur. "al ma saatleri, ba ka sanayide oldu u gibi dzenlenmemi tir. leyin bir saat paydos edilmek zere gnde 9-10, 11 saat, k n, mesel 2 saat eksik al r." Deri sanayiinde: " saatleri mevsime tbi olup, leyin yar m il bir saat yiyecek paydosu olmak zere, yaz n 11 buuk,12 saat, k n 9 il 9 buuk saattir." (San. sta., s. 84). K t i letmelerinde: " saatIeri de i mez olmak zere gnde 9-10 saattir." s. 44) Kanunu bu gelene i sresi kor; 37. 1936 Haziran 8. gn kar lacak (Keza,

yasala t r r. 35. Madde: "Cumartesi saat 13 te kapanmas mecburi i yerlerinde en ok 9 saat" i Maddenin 1 numaral hkmyle i bendi "Muayyen haddin zerine

zammedilecek fazla al ma saatleri en ok 3 saat olabilir" sresini resmen gnde 12 saate kar r. DI I SANAY PARYALARI yar smrge

KANUN

Finans kapitalin kemendine girmi

ekonomisinde, i i s n f n n gerek say s , resmi istatistik lerin ok stndedir. Kanun erevesine sokulan i iler, daima kanun d b rak lan i iler yan nda bir avu az nl k olur. Kanununun 2. Madde, A f kras der ki: Netekim 3008 say l

"Bu kanun, mahiyeti itibariyle yolunda i leyebilmesi iin

gnde en az 10 i i al t rmay gerektiren ve, buralarda al an i ilerle bunlar n i verenlerine uygulan r." Trkiye'yi vergi kaak s olmu tur. kayna m Kk Ortaa i letmelerle dolduran yabanc tefeci-bezirgn ekonomisi ile

sermaye gelene inin ebedile tirilmesi ve kanunla t r lmas ecnebi sermayenin ortak yararlar ndan kmad r.

Trkiye'de, tefeci-bezirgn sermaye ile yabanc finans kapital i birli ince gze bat r lmaks z n al t r lan i i say s , kanun d parya say s , "Byk sanayi" denilen i letmelerdeki i i say s ile k yaslanam yacak kertede hem ok, hem bir bak ma santralizedir. Bunun en par lak rne ini bir tek ecnebi kumpanyas nda grebiliriz: "Karpet Kumpanyas n n mtalas na bak l rsa, 1913 y l kadar i i al m stat.) Trkiye'de btn kanunlar y nlar n smrme usul sayesinde sistemle ti: "Hal milyon lira sermayeli" atlatarak en geni hrriyet i i Anayasac devrimi irket hesab na 16.000

olup, Anadolu'da hal dokumak ile

u ra an genel i i say s 60.000 kadar tahmin olunur." (San.

iml ettirmekle u ra an 6

ticarethanenin kat lmas yla 1908 y l 400 bin, daha sonra 1 irket kuruldu. (San. stat., s.104) yerler; hemen btn Bat ve irket kad n ve k zlar bir araya toplad . Do rudan do ruya yap mevleri ve i i al t rd Do u Anadolu'nun byk hal retimi alanlar n kaplad : zmir, Burdur, Isparta, Hain, K rka a, Sivas, Mara o finans kapital tekeline geti. O kadarla kalmad . Ayn bezirgn acente ortaklar n n arac l irket, yerli tefeciile: "Demirci, Akhisar,

Sivrihisar, Ni de, Kula, Ktahya, Simav, Manisa, Grdes, U ak, Denizli, Mils, Ak ehir, Sille, Isparta" hal retimini kontrolu alt na ald . demekti. Finans kapitalin, en cra kyleredek boynuzlar n sokup kk retmenleri smr korkuntur. Bir i i gnde 5-6 bin Bu bir lkeyi bir kumpanyan n smrgele tirmesi, fakat smrge masraflar ndan s yr lmas

d m atabilir en ok.

i gndeli i d m say s na gre

de i ir. zmir'de 1700, U ak'ta 2200. K rka a'ta 2600, Sivas, Burdur'da 3000 d m iin 40 para (1 kuru ) cret denir. Kanun szde "kk retmeni", esnaf , kyly korumak iin el ve ev kk sanatlar n kanun d b rak r. Bu grn 'n alt nda: yeryznn en tekelci sermayesine btn yurdda lar en ufak savunma gcnden yoksun b rak larak teslim edilmi tir. statistik a ka yaz yor: "Anadolu'nun her blgesinde hal dokumakla u ra an kad n ve k zlar bulunur. 25.000 nfuslu U ak'ta 1.500 kadar hal tezgh varolup, tezgh ba na ortalama 4 i i hesabiyle toplam 6.000 nfus hal yap m yla u ra r ki, nfusun % 24' hal dokumakla geimini sa l yor demektir." (S. .,103.) " lk maddeler, komisyoncular taraf ndan i ilere verilir." (Keza) Buradaki masum ve milli "Komisyoncu": Ecnebi finans kapitalin yerli ajan , Trkiye retimini ve al anlar n n al nyaz s n yabanc sermayenin insaf na ve yarar na gre smren ve smrten yerli tefeci-bezirgn sermayedir. Byle bir i birlikili in Trkiye'yi nerelere srkledi ini, kritik gnlerde en kr gzler bile grd. Mtareke y llar nda imdiki mttefikimiz ngiliz emperyalizminin niin stanbul'dan Kafkaslaradek her yere el atm ken, ba ka hibir yere de il de, tam zmir'e, Ege blgesine peyk Yunan ordusunu kartm oldu u zerine hi kimse durmuyor. Yaln z, yang n ba m za patlad gn, kanlar iinde k vranarak kahraman yaratmaya al yoruz. Yunan ordusunun Anadolu ilerindeki sefer yn, ngiliz Karpet Kumpanyas n n hal retim ebekesinin yollar zerinde a ld . Bilerek, bilmeyerek de me "ideolok"lar m z: "Trkiye'de "Sosyal S n flar" yoktur, hele modern kapitalizmin "a da uygarl " nerede? i s n f bulunm yan yerde.." gibi "megalo idea"lar ince ince do ras nlar. Kaba gerek ortadad r. Anadolu, Kuvay Milliyecilik ayaklan na bu sosyal yap s yla girdi. imdiki "insan haklar " ampiyonu Bat l mttefiklerimiz, Ege

Blgesinde "Zito Venizelos" l

n ykseltirlerken Sivasa dnyan n en tatl

dek 3000 ilme i 1 kuru a att rd klar

emekilerini avlamaya km lard . Ancak bu bak mdan: " i meseleleri daima lkemizin bir zay f noktas olmu " (S. ., 22) tu. "Ndir Pa a"lar zmir'i silh patlatmaks z n teslim ederlerken, ilk silha sar lanlar, gelenin kim oldu unu nice ayd n ki i ve "ideolok"lar m zdan sormaks z n iyi bilen o Ege'nin bir ilmi i bir meteli e atm ondan insanlar m z sard sonra ads z ve "yok ki.. Hani, ba layabildi. nerede?" denilen finans kapital kurbanlar oldu. Ve her ey Kuvayi Milliyecili in niin o kadar abuk ve btn da, gene bu ekonomik ve sosyal k ldan irketi gibi 6 tekelci ince k l tan keskin durumdan ba ka hi bir eyle a klanamaz, o u ecnebi, hepsi gayritrk Karpet kodaman ile, Trkiye i ilerine smrge rgtnde "ilk madde" da tan en ok alt yz KOM SYONCU u ak bir yana b rak l nca, geriye kim kal yordu? Btnyle Trk Milleti. Onun iin, i i meseleleri gibi finans kapital meseleleri de lkemizin daima bir zay f noktas oldu. Kapitalizm Trkiye'de oktan ba lam t . Ama, tersinden ba lam t . Modern kapitalizmin kendi kendini yiyen tekelci finans kapital irketleri ile kayna arak do mu tu. Yabanc sermaye kendi anayurdundaki aristokrat i ileri sat n almak iin, smrge ve yar smrge insanlar kalk nd rmaya de il, "a r " kr sa mal yapmaya mecburdu. Bu da onu toplum iinde en az nl k bir sosyal s n fa dayanmaktan TARIM bile yoksun b rak yordu.

KAP TAL ZM

Y l 1925. Cumhuriyetin kuruldu u y l ertesi. Adana'da kinci Pamuk Kongresi a ld . Orada, Cumhuriyetten ok nceleri do mu , en nemli tar m retimi zerinde iki modern sosyal s n f a ktan a a kar la m t r: 1 - Tar m kapitalistleri, 2 Tar m i ileri.

Z RAAT

KAP TAL STLER :

"Adana

iftileri

"zrr " buharl lokomotiflerile, byk kk traktrlerile topraklar n haz rlatt ktan sonra ve iftliklerini TUTMA ad verilen Srekli Tar m ile kendisini kar "Ya murun azl kar isi (daimi ziraat amelesi) ile bir bulur." (Adana Vlisi Hilmi: sre idare ettikten sonra, pamuklar n apa mevsiminde i i "Adana Ziraat Amelesi," Adana, Trkz Matbaas , 1341) , oklu u, bankalardan az veya ok para kald rabilmi olman n nemi ne ise, ovan n tozlu yollar nda, rengrenk k l klar yla beliren i i kafilelerinin o y l btn iftileri tatmin edecek bir say sunup sunam yaca ve i i gndeli inin enok, enaz aras nda nas l seyredece i de Adana iftisi iin, ayn derecede nemlidir." (Keza s. 58). Tekrar anal m: Pamuk reminin modern sosyal s n flar yarat , dnk, bugnk i de ildir. Kuvay Milliyecili in k yas ya sava lar verdi i ikinci blge, ziraatin yzy ld r kapitalistle ti i pamuk Adana's d r. Pamuk rn Birinci Cihan Sava ndan nce: 1914 y l 135 bin balyad r. Cumhuriyetin iln edildi i y l 80 bin, 1924 y l 160 bin balyad r. Bu retimin gdc sosyal s n f "Zrr" (frenkesi: agrarien, trkesi: ifti) ad n al r. Trkiye'de i iyi inkr edenler, bu tar m kapitalisti iftiyi "kyl" yumu ak szc yle maskelemekten pek ho lan rlar. Kyl ile iftiyi kar t rmak, geceyle gndz kar t rmaktan daha byk yanl t r. Ama, Cumhuriyet kurulal beri btn siyasetilerimizin sistemlice kar t rd klar bu kyl ile ifti ey, hep szckleridir.

"ifti", teknik kadar Trkiye ve btn dnya ekonomi ve politikasiyle de gn gnne ilgilenen kapitalist s n f m z n en nemli bl dr. ifti bilir ki, i i olmasa, ne ovan n ekmek gibi topra ndan, ne milyonluk sermayeden hay r kal r. Onun iin en birinci problemi " i derdi" dir. "Pek eski zamanlarda, s n rl ve belirli noktalar evresinde deyimlendirilen bu DERD, tar m n basitlikten s yr ld vakittenberi s n r n geni letmi tir. Bugnk Adana iftisi

pamuk piyasas na oldu u kadar, gaz ve benzinin cihan piyasas ndaki gidi ine de ilgilenmekte, kredi, kambiyo meselelerini zerinde incelemekte ve makinenin konular k r l verdi i bulmaktad r." herhangi bir yer iin ofr ve onar m evleri (tamirhaneler) uzun uzun ikyet (Kongre zab tnamesi, 1925, Matbaai mire, stanbul, s. 4) " deolok"lar m z n "yok" sayd klar bu sosyal s n f m z, ortaya kard evirmektedir. Z RAAT hat rlat r: LER : retim iin, tar m iftilerinden de "Pamuk hayati blgelerimizde meselelerden birisi incelenimi de i i nemli ki ilerdir. kinci Pamuk Kongresinin zab tlar s k s k tavsat lm yacak meselelerle, kyl y nlar n koyun gibi kavalla gdvermeye al k n eski idareci obanlar m z a k na

meselesidir." (S. 109). "Tnelerin hasad iin ortak i inde, harman iin k zak l kta, batzlerde, pamuk apas nda ve pamuk rnn tarlalardan pamuk yahut koza olarak dev irmekte kullan l rlar." (Hilmi, s. 5) Geri 20 y ldanberi (Abdlhamit'ten beri) Adana topra na orak makinesi girmi "oldu undan, Fakat, orak i isi art k kar l k, seyrek 15 olarak y ld r aran lmaktad r. buna

(Hrriyet'tenberi), pamuk ekimleri nemli lde geli mi oldu undan apa i isine olan ihtiya ta artm t r." (Demek ki en az Hrriyetten nce Adana tar m modern makineci kapitalizme girmi tir.) .Y lda 30-40 bin derecesinde olan bu i ilerin ehirde geirece i hayat hakk nda nce ve sonra hibir ey d nlm de ildir. Bunlar k smen ehirde, k smen Seyhan' n teki yan nda hanlarda misafir kald klar gibi, daha ok Memleket Hastahanesi evresindeki kabristanlarda ve yol k y s ndaki bo arsalarda a kta kal rlar." (Hilmi, s. 6.) ukurova'da tar m i ili i yaln z Adana'y ilgilendirmez. Do u illeri Antep, Mara , Sivas bat s nda Kayseri, Konya, Antakya, Lzkiye'yi iine al r. Hemen btn Anadolu'nun

z rt kyl y

nlar n yerinden oynat r : "Adana tar m

i ileri teden beri do u vilyetlerinden ve kom u yayla blgelerinden gelmektedir." (Keza, 109). "Pamuklar n derlenimi (derci) daha ok yerli Serkant , s. KANUN DI I TARIM i ilerce ile yap l r. ve 17). PARYALARI konu anlardan yahut "zinde n Karsant dan, (Hilmi, Karaisal dan, Kars

Ermenistan yrelerinden de i iler geldi i olagand r."

"Pamuk Kongresine" kimlerin kat ld mtefekkir" (ayd n ve d nr) ki iler,

bellidir : Hepsi -"Kadro" cu a z yla - "mnevver ve kuvvetler"dir iki hekim, i i pek anlamaks z n "Sa l k" dan dem vuruyorlar. Sa l k Mdr (Hikmet Sreyya), Bakanl s tma mcadelesi at sa l n yetersiz bulur : "Fakat i inin vakit

n tehdit eden yaln z s tma de ildir" der. Dizanteri,

trahom da Bakanl ka ele al n yorsa da, " i hastaland

onu tedavi edecek kurumlar n bulunmas gerektir. E er bu yap lm yacak olursa, bundan zarar grecek yaln z i inin ahs de ildir. ifti de bu hastal k dolay s ile as l ahali de ("sekene'i asliye" de) zararlanacakt r." (Pamuk Kongresi, Zab t, s. 120) "Bugn 30-40 bin i i girdi i bildirilen ukurova blgesine yar n 100 bin i i girdi i vakit bunlar n sa l k durumu ne olacakt r?.. Bunun iin Sand klar i Yard mla ma behemehal gereklidir. Bendeniz anlam yorum,

bundan niin rklyor (teh i ediliyor).. Sekene'i asliye (yerliler) hastalan nca evinde yatar veya hastahaneye gider. inin evi yoktur. Nereye gidecek?" (S. 121) Ba kan, (Sa l k lar n bu i e burunlar n sokturmamak iin ta atar): "Sa l k Mdr beyin gzne arpm yan bir ey benim dikkatimi ekmi tir. O da r r fabrikalar ndaki i iler, bu gnk biimde pamuk liflerini soluyarak ya yorlar. Ve Sa l k Mdr beyin grmedi i biimde sa l klar bozuluyor."

(S. 127-128). Sa l k Mdr kar l k verir : "Fabrikalardaki i ilerin tutulmas n maskelerle eyizlendirilmeleri Bunun zerine, zerine geen bu kongrede bir karar verilmi ve bunun behemehal mecburi yalvarm t m. bendeniz kongrede i ilerin tedavi meselesinin sonuland r lmas n istiyorum." (S. 132). Fakat teki kongrecilerin istedikleri tar m patronlar n , en az sanayi patronlar ( r rc lar) kadar d nmekten ba ka bir ey de ildir : "Hizmetli varolan ofr ve makinistlerin, bulunduklar yerde kurulu bir fen ve uzman heyeti nnde s k bir s nava u rat lmalar ." "Makinist dolay siyle yeti tirilmesi iin de Ankara ve Adana da iki mektep a lm t r. Fakat, makinist mektepleri kadrosunun darl Cell gene i i sa l mesken gsteremez. ihtiyalara yetmedi i grlmektedir." (S. 107, 108)... Arada Dr. na dokunur : "Adana'n n biricik i, gn kabristanda yatt ktan inin yata kabristand r..." hastahanesinin protokol defterine bak l rsa, hi bir i iye sonra hastahaneye gelir. k lam yaca n

Art k bu kadar na kongre dayanamaz. Suphi bey i iye arka belirtir : " i meselesi hayat meselesi ktdr demektir. S ras gelince affedersiniz - i i burnundan k l ald rmaz. iftiler pek yksek bilirler ki, pilv n ya diye i iler kam t r. iye tahakkm edelim ve istibdat

yapal m demek istemiyorum: Bunu d nmek gereklidir: Bu dile i bu y ldan a kl yal m." Ve ba kan baklay a z ndan kar r : "Msaade buyurursan z fikrimi syliyeyim. En ok tart may gerektiren i i meselesidir. Fakat, raporda konu edilen.. sa l k sebepleri de ildir. (S.127) "Bir ameleye nas l gzlk verelim ki, verdi iniz ka bile geri alam yoruz. ekilsiz i i yerine belirli bir tip grmek isteriz. Bunu iftilerden istemek dertlerine bir dert daha katmakt r. Uygulan lar da en sonunda i ilerce yap lmal d r." (S. 126)... Akif bey : "Konu ma yeter. Bakan beyin neri i meselesi : i ilerle gder." iftiler aras ndaki ili kileri sa lamak amac n

buyurduklar

komisyon

iftiyle

patron

ve

i ilerin

ili kilerini inceliyecek komisyondur ki, oldu u gibi kabul edilmelidir." (S.133). Ba kan: "Raporun genel durumu... Akif beyin nerilerini okuyaca m. Sa l k Mdr beyin nerileri ile i i ve ifti aras ndaki ili kileri dzenliyecek biimde bir rapor haz rlamak zere encmen ayr lmas n kald rs n. fikdan (k tl Kabul edildi." kabul edenler el (S.134) (5)

Yusuf inasi raporu : " imdiki durumda her yanda i i ) vard r." (S.157) "Yirmi bin kilometre kare bulunan yaln z Adana blgesinin bir buuk 15'te biri yni aa yukar geni li inde ekilebilir topra milyon dnm kadar ,

bugn ancak Ermeni devrimi ili kisiyle azalm i letilmektedir."

"Kadrocu" "Ayd n kuvvetler" i i hastan n mezarl kta yatmas n de il, - o nas l olsa oraya gidecek -, sa lam i i ile "Zrr aras ndaki mnasebt " nerirler. O ili kileri kim dzenliyecek? " i komisyon" : 6 yesi, bir ba kan oturup : "apa i ileriyle iftiler aras ndaki at malar (ihtilft ) ay r p zmleyecektir." O ad "Amele komisyonu"nda kimler vard r? 1 - Ba kan : "Ziraat Odas yan ndan seilip mahalli hkmete onaylanm " bulunan "Komisyonun ba kan grevli (muvazzaf) olup, yelere de her toplant iin huzur hakk verilmektedir.." yelere gelince : Bunlardan 2'sini gene patronlar (Tar m Odas ) verir. teki "2'si i i mmessili olmak zere en az 15 eliba hkmet taraf ndan seilir ve birisi jandarma yan ndan belirlendirilir." subay , tekisi polis komiseri olmak zere, geri kalan ikisi de Cumhuriyetin ertesi y l 40.000, sonra 100.000 i i ad na 2 mmessili seecek olan : 15 eliba y merak etmi sinizdir. Vli bey anlat yor : "Ba nda emsiyesiyle, elinde k rbac yla ve o u gbe inedek uzanan gm saat kordonu ile eliba y ay rdetmek pek kolayd r.," (S. 16) Eliba lar : "Para kazanmak isteyen ve bulunduklar yerde geinemiyen kimseleri toplay p mevsiminde i ilik etmek zere ukurova'ya getirirler ve bu

yzden geinirler. eliba

iler kk, byk kafileler durumunda

denilen kimselerin emir ve kumandas alt ndad r." (S.

13). "Eliba lar n grnr biimde kazanc iftlik sahibinden o hafta her i iye verilen mikdar n iki kat derecesinde haftal k almaktan ve i ilerin beherinden yzde 5 kesmekten ibarettir." "Patron, i ilerin kazanc n Eliba yle pazarl k eder. Haftal k tutar n eliba ya der... Eliba i iden kad n veya ocuk olan k sm iin de zrrdan tam i i haftal al r. Fakat bunlar n hakettiklerini btn olarak dememe i det etmi tir." (S. 13, 14). " iye ihtiya artt zaman, fazla cretten ba kaca hediye ad alt nda eliba lara s k kl k derecesine gre artan paralar verirler." "Eliba lar, apa mevsiminde Adana'ya gelecek i ilere k n dn para verdikleri gibi ayniyat (mal e ya) da verirler. "Bylelikle hem i i eliba s arabas na k sk vrak ba lan r, hem de "dn verenin insaf ve mrvveti ile belirlendirilen faiz" der. "Bu apra k faiz hesaplar .. o u zaman oldu u gibi, ertesi y la bile devredilecek olursa, faiz hesaplar da basit faizden n mrekkep faize geerek iinden k lmaz hale gelir." Eliba "Bazn zrr'dan para yard m " da grp "Ba ms zl kay t alt na koymu " olur. Eliba , i ileri boyuna kumara zorlar. "Bu iptily da eliba lar krklemekte ve nk oyun oynayan i ilerden kendilerine MANA ad yla bir pay ay rmakta" d r. Eliba , efendiler gibi hi al maks z n i ilere "Bakanl k" (Nezaret) etti i ve patronun khyasiyle yemek yedi i iin "zel sayg " (hizmet'i mahsusa) da uyand rmaktad r." (S.16). Cumhuriyetin daha ikinci y l bakan ndan profesrne dek "ayd n kuvvetler"in "imtiyazs z s n fs z" devletili imizi yneti leri budur. Milli tefeci kumar manac s ndan uluslararas benzin ve kambiyo borsalar na dek te kiltl jandarma subay ve polis, komiseri devletili i, tekelcili inimi - VEREN ili kilerinde geli tirebilirdi? s n fs z devrimcili imi, yoksa a k seik finans kapital

ZEL TE EBBSN "G ZL DEVLET L MZ

FAAL YET " :

Trkiye Cumhuriyeti do arken, "Sosyal s n flar" gibi, toplumun madde varl : i i haklar yd . alarca " kinci Zht n yaratan i i s n f da vard . Yok olan i s n f yok de il ola anst yoksuldu. Her

Cumhuriyet y ldnmnde bir vn, i i s n f na yem borusu Kanunu" mu taland . Maksat, s z lt lar avutmak, Kongresinde, o kanunun meslek tasla ile gayretiyle kar i ileri kt : zel sermayeyi o duman perdesi ard nda savunmakt . Daha Pamuk bey kabristandan kurtarmak isteyen hekimlere mderris (Profesr) "Bu izahattan anl yorum ki, dedi, maksat Adana ve evrelerindeki i ilerin u rayabilecekleri hastal klar tedavi iin, kendi gndeliklerinden bir tevn (yard mla ma) sand yapmalar d r. Hat rlat r z ki, bunu emreden mesi kanunu (o zaman Z TRKE ke fedilemedi i iin, halk n anlamamas gereken szckler "Tevn-Mesi" gibi medrese lflar yla kotar l yor, edilmektedir" Kanunununa "Mesi Kanunu" deniyordu) tertip (Hilmi, Keza, s. 121).

1925 y l nda ba I yan "TERT P" tam 11 y l sren vard geldilerle bir trl sona eremedi. "Devletili imiz" al nteriyle al an yurtta lar ylesine ok ve derin d nyordu ki, Kanunu 1936 y l kar ld zaman dahi, i i s n f m za ly k "olgunlu a" eri mi say lamazd : Her maddenin kitaptan hayata geirilmesi iin, ayr ca sryle talimatnameler, tzkler ve ilh. kay tlarla be er onar y l sonralar beklemek gerekti. Trk milleti onlarca y l, Grek mitolojisinde Danaenin doldurmaya mahkm edildi i dipsiz f ya benziyen zel sermaye f s n dolduraca m diye milyarlar n irat -tekelci bo f ya at p kurban etti. Yabanc -yerli finans kapital milletin milyarlar n mirasyedi israfiyle yutup ta, memlekette bir trl Bat l anlamda prosper (geli en, her i size ekmek veren) sanayi

do amad ka da, kapitalizmimizin bu sonu gelmez vurguncu k s rl de Kongresinde smrgelerinde nnde : "Demedik mi bizde sosyal s n f yok!" "Hasbi" pek bile zenilen ideolok Filipin) gibi hayat say ld lar. emperyalist ne yap lsa mar lar resmi "ideolok"lar m za tkenmez az k oldu. Kendileri Bununla birlikte, Hindistan veya M s r, (hatt Sivas durdurulam yan

Trkiye'de de stop edemezdi. "10 ki iden fazla i i kullanan sanayi i letmeleri 1913 y l 269 iken, I923 y l 342 ve l921 y l 1509 olur." "l915 istatistiklerince sanayi te vikten yararlanan btn sanayi i ileri 16.309 iken, 1927 y l sanayi istatistiklerine gre, Trkiye sanayiinde "Me gul e hs" : 256.855 tir." H.K. Trkiye Varl kanunlar nce Trkiye'de modern i S n f n n Sosyal ne srlen geli imini sanayi ", s. 6, 2,1935). Sanayi te vik iin yap ld

baltalamaya, sonra i i say s n

harem, selml k usulyle

saklamaya yarad : "9 i isi olan ve 5 beygir kuvvetinde motr bulunan fabrikalar, muamele vergisinden mstesnad rlar.. denince.. Belediyeye stanbuldaki fabrikalar n nem li bir blm.. ba vurarak, motorlar n de i tirerek beygir

kuvvetini indirdiklerini bildirmi lerdir." (Ak am, 4.11.1933). "Bize al an 14.484 ocuk oldu unu sylediler. Fakat verdikleri ikinci istatisti e gre.. say 22.676 d r." (Resimli Ay, s. Saltanattan 28, Cumhuriyete May s oldu u gibi 1930). gemi Asl na bak l rsa i i say s n n "saklamba oyunu", "Mukaddesat" m zdand . 1915 y l Sanayi istatisti ini yapan Msy Durand, mparatorluk zel sermayesinin pek "rtl denek" oldu unu yle anlatt : "retim ve yap mlar n (istihsal ve imalt n) miktar gerek olarak ve gere i gibi belirlendirilip yaz lamam t r." (San. st.) Kuvayi Milliyecilik sava nda nice insan m z lm , fabrikalar m z y k lm olursa olsun, Bat Anadolu'nun y k lmas na kar l k, ba ta Eski ehir - Ankara gelmek zere Orta Anadolu'da i yerleri ve dolay siyle i i

s n f m z bir e it rnesansa u ram t . zel Sermayemizin Cumhuriyet a nda "Nmahrem"li i eksilmeyip artt : 1927 istatisti ini yapan K. Jakar yle yazd : "Sanat kurumlar ile sermayelerine ait cevaplar istatistik yay n na esas ve konu olam yacak kertede eksik ve emniyet edilemez grld." ( st., s. "denen Vergilerin a klanmas " gibi basit 2). 27 May s Devriminden sonra "Servet Beyan " veya istatistik ve btn nerilerinin stn s n flar m z nas l ha kald rd yneltti i gznnde tutulursa, finans

geleneksel piyasa partilerini allak bullak edip, tvbe isti fra kapitalimizin Abdlhamid'e kopartt rmad burun k llar n , Cumhuriyet anla l r. Bu "Kanuni

a nda da gene yabanc finans kapital "yard m" na dayanarak savunmaktan bir ad m geri kalmad Devlet" biimi iinde drt elle sar l nan "Kk d arda gizli faaliyet"in zel sermaye a alar m za nas l bir "devletili imiz" kaftan sa lad vergi kaak l art k s r olmasa gerektir: Bir yanda domuzuna ile kar k Trkiye i i s n f n n domuzuna

smrlmesi; fakat te yanda memleket sanayiinin blk prk kk i letme batakhaneleri durumunda tutularak, Trkiye'nin yeryznde en geri lkeler aras nda emperyalizmin ihtiyat kuvveti durumuna getirilmesi... Bu durum, Trkiye'de zel sermayeci s n f n, Bat da 19 uncu yzy l ak nc , milliyeti, yarat c , ilerici, sanayici kapitalizmi de il, 20 nci yzy ldaki irat , bask c , gerici finans kapitalizmi kendisine rnek yapmaktan kurtulamad n ve kurtulam yaca n bir yol daha ve kesince ispat ediyordu. Bat daki yatalak, hasta kapitalizm do udaki buna prekapitalizm ile ele tirilecek dam zl k bir toplum dzeni do urtulabilir miydi? Sosyal kmaza Abdlhamit tarafs z devletilikle gem vurmu tu. 33 y ll k Abdlhamit devletili i imparatorlu un y k lmasiyle sonuland . Cumhuriyetle birlikte ba l yan yeni devletili imizin 42 nci y l nday z. Yar m yzy lda Japonya koyu derebeylikten k p yeryznn birinci s n f byk

makine sanayici devleti olmu tu. Trkiye Bat c "YARDIM" olmasa peynir ekmeksiz a kalaca te iki nfusu i siz, emperyalizme s, geri bir lke durumunda bulunuyor. Bu ac gerekle yzyze geli imizin sebepleri ara t r lmal m d r? TRK YE SINIFININ SOSYAL VARLI I

Yar m yzy l n " LER C L K" hatt "DEVR MC L K" abalar m z, - Brecht'in piyesindeki Allahlar gibi yerinde saymak biiminde - sosyal GER LEME, politik GER C L K ile kar la t . Bunun sosyal sebebi Trkiyedeki snf determinizmidir. Bu kahredici s n f determinizmini ilere sindiren ba l ca d n , devletili imiz biiminde. oldu. nmzde duran ve gcn yrten devletili in ne oldu u a kt . 40 y l nceki can al c problem : O devletili in modern finans kapitale verili s n f imtiyazlar n gittike artt rmak ve bylece Trkiye'yi bugnk durumuna getirmek mi? Yoksa, Trkiye i i s n f n n demokratik ekonomik ve politik insan haklar n tan y p, dizginsiz finans kapital smrmesini nleyerek sanayile me glerini art rmak m idi? Hkim devletili imiz ikinci varl k k lad . Bu nce yanl t . Trkiye'de modern bir i i s n f vard . Olmasa modern kapitalizm olmazd . " deolok"lar ters ynden gre tiler : Trkiye'de kapitalizmi inkr ederek, i i s n f n n yoklu unu ispat etmeye kalk t lar. Bu parlak oldu u kadar orijinal olm yan bir sistemdi : Btn smrge hasretlisi bat emperyalizmlerinde, byle kapitalizme atan gsteri li fa izmler pek boldu. talya'da, Almanya'da, Japonya'da modern a r sanayi geli mi bulundu u iin "Nasyonal Sosyalizm" maskeli gericilik, kendi sanayiine smrge sa lamak ve klelerini a b rakmamak gibi kendi kapita1izmi iin olumlu say labilirdi. Bizdeki "nasyonal sosyalizm" devletili i, kk : Trkiye'de i i s n f n n sosyal n inkr etmeyi hak bildi. Ve btn "ideolok"lar o ynde

Trkiye'de sanayile me zembere i olan i i s n f n saymakla, sanayile me temposunu yava lat p, yabanc

yok

memleketi

finans kapitali nnde elsiz ayaks z b rakacakt .

O zaman, hem milliyeti hem sosyalist geinen kap kulu ideologlara kar , "sosyalizm" yle dursun, kendi milletlerine ihanet ideolojisi iinde bulunduklar n anlatmak iin, ilkin yalan sylememek gerekti i, Trkiye'de bir i i s n f n n bulundu u anlat ld : "Patron, dn kazan vergisini atlatmak iin, bugn i inin ya n gizlemek iin, yar n muamele vergisinden yakay s y rmak iin, kulland i ilerin rakam n saklar o lu saklar." (H.K.: T. .S. S.V., s. 5) denildi. Bu saklambalar oyuncular na b rakal m. Yar m eksik istatistiklere bakal m : "1927 nfus yaz m , 299.369 ki ilik bir "sanayi nfusu" bulundu unu yazar." (T SSV, s. 6) Gene 1927 y l "Drt ve daha ziyade ki ili i letmelerde 10.941 patron gzkr." (Keza, s. 7). "Bir ki ilik, ve ailesi ile birlikte bir ki ilik i letmeler : 23.316 ki idir.".. "10 bin patronla 23 bin esnaf kar rsak, geriye 275.112 sanayi i isi kal r. Bunun, l3.666.274 ki ilik btn Trkiye nfusu iinde oran : 49'da 1 eder." (Keza). 50 ki ide 1 sanayi i isi, elbet ileri Avrupa sanayi lkelerine bakarak az bir orant d r. "Fakat, 1917 y l zirai ve geri bir lke olan arl k Rusyas nda 180 milyon nfusa kar yaln z 2 milyon 900 bin sanayi i isi vard . Sanayi i S n fm n Sosyal Varl , s. 8). i isinin nfusa oran 62'de 1 dir." Hikmet K v lc ml , Trkiye'de Kuvay Milliyecili in zaferinden 4 y l sonra Trkiye toplumu ne antik ne modern anlamda sosyal s n fs z de ildi. Bu s n flar aras nda sosyal bir tercih yap lsa : 10 bin i veren mi, 275 bin i i mi tutulmal yd ? Demokratik oya vurulsa 1300 ki ide 1 patron mu a r basard , 49 ki ide 1 i i mi? E er Trkiye "a da i iden ba ka uygarl k" iin gdlyorduysa, i verenle "a da uygarl k" sosyal snf yoktu.

Devletili imiz ikisini de inkr etti. Ancak kapitalistler iin "Sanayii Te vik Kanunu" 1912 de kt , i iler iin "

Kanunu" 1936 y l nda kt , 1965 y l nda bile uygulanma uyukluyor. msaadesi bekliyen nice

Kanununun kitapta

maddeleri

i haklar n i veren imtiyazlar ndan bir eyrek,

yar m yzy l geride, hem de, s rf k s tlamak iin konu eden bir devletilik Trkiye'de kapitalizmden ba ka sonu bulur mu? "Ne yapal m : 1300 ki ide bir ki i olan patron a kgz; patrondan 50 kat okluk olan i i ise.. kendini bilmez" mi denecek? Bu kar l k, Trkiye'de modern s n flar n ortaya kar r. n topo rafyalar ile yoklu unu de il, objektif durumlar n Modern sosyal s n flar n nemleri y

belirir. 1932 Ba veklet statistiklerine gre : "Trkiye'nin yaln z 3 vilyetinde ( stanbul, zmir, Zonguldak) i gcnn yar s ndan epey o unu (yzde 56 s n ) derleyip toplar." (T SSV, s. 40). Kimi sanayi semtlerinde i i say s n n nfus toplam na orant s yledir : stanbul'da Adana, Mersin Cebelberekette Zonguldak'ta zmir'de Adana ve el'de Bu yo un insan y 10 da 1 10 da 1 6 da 1 7 de 1 3 te 1 n m z "yok" denilmek iin b rak l r, onun en ufak

devletili imiz taraf ndan kanun d

siyaset yle dursun, ekonomi te kilt en byk ku ku konusu yap l rsa kendini ve milli grevini kolayca bilebilirmi? nk kar s nda, btn kurullar ve kurallarca lke ve evren lsnde imtiyazland r l p mart lan zel sermaye, ba tan ba a finans kapitalle mi tir. Bir sanayi kolunda 20 irket kalsa, retim serbest rekabeti kapitalizmin elinden km , tekelcile mi olur : "Bir kolda btn blge sanayii i ilerinin yzde 39,7 sini iine alan hal retimi, blgenin ve belki de Trkiye nin en byk irketlerinin elinde merkezile mi tir. Blge iinde 10 byk irket, btn ilme fabrikalariyle birlikte 7 boyahaneden 5 ,ine ve 6 y kamahaneden 4 ne sahiptir. Bu

10 byk kurumun d nda ayr ayr 2 boyhane ile 2 y kamahaneden ba ka hal c l kla u ra r kurum grlmyor. Demek hal c l kta i leyen 29 bin i i, 14 kumpanyan n elinde al yor.. 10 ilme fabrikas 1 milyon 920 bin kilo yap m kapasitesindedir. 10 fabrikadan yaln z 4 tanesi s rasiyle : ( ark Hal , Hamza Zde, olak Zde, Y lanc Zde), yni varolan fabrikalar n yzde 40' , btn ilme retiminin yzde 75,5'unu (1 milyon 450 bin kilo) retir. (M nt kam z n Kitab , s. 116, zmir Ticaret ve Sanayi Odas , stihb. Md. M. Zeki'den) T SSV, s. 46). "Btn i letmelerin % 0,43' (yzde yar m bile de il) btn i ilerin % 37'sini kuca nda toplar, Trkiye'de... Amerika'da btn i letmelerin % 1,1'isi i ilerin % 30,5 unu topluyordu. Bizim 1921 kurumumuz iinde 14 tanesi, yani % 0,86's (yzde biri bile de il) i ilerin 13 bin 307 sini (yani % 48'ini) al t r yor. Almanya'da geni anlamiyle endstri kurumlar n n % 9'u, i ilerin % 36,5'unu benimsiyordu.. Demek i ilerimizin santralizasyonu ve konsantrasyonu derecesi (finans kapital egemenli i) bak m ndan Trkiye en ileri sanayi lkelerinden (Amerika ve Almanya'dan) pek geri gzkmyor... 1917'den nceki arl k Rusyas nda 500'den fazla i i kullanan kurumlar, btn i letmeler i ileri toplam n n % 45'ini kapl yordu. Amerika'da ise bu orant % 33 idi. Trkiye' nin Ege blgesinde 1929 y l ndan nce, nispeten az temerkzl endstri kollar nda yaln z yukar da and m z 7 kurum iin i i say s 560 dan yukar idi. Bu 7 i letmenin i ileri, kar l k d tkleri retim dallar i i toplam n n % 37'sini tutar. Bu konsantrasyon Amerika'n n 4 puvan stnde, Rusya'n n 8 puvan alt nda imi demek." (T SSV, s. 49). Bugn 1965 y l nday z. 1935 y l : demek tam 30 y l nce Trkiye'nin sosyal s n flar ndan i i s n f dolay s yla zeti verilen etd yay nlanabilmi tir. Yazar, o etdn "N SON SZ"N yle bitirir : "Burada, i i s n f n n imdilik

sosyal varl Demek yapt

n , elden geldi i kertede resmi rakamlara ve m z, bilimsel ve objektif bir ara t rma olmak

bizden ba kalar n n bas l szlerine dayanarak inceledik. iddias ndad r." (s. 75). Trkiye'nin temelindeki sosyal gere i bu idi. Politika kiremitli inde ise bsbtn ba ka mart kedileri miyavlad lar.

B. Politik Ekonomi
TRK YE VE ATATRK

Cumhuriyet a nda kapitalizm geli im karakteristi ini bize en iyi anlatanlar, ekonomi politi e en az nem veren edebiyat lar m z olmu tur. Birinci Cihan Sava Milli Kurtulu kadar sren Sava ndan sonra Trkiye duman tten bir

yang n yerine dnm t. Yaln z Ankara iin yaz lan u sat rlar, Bolu, Zonguldak, Yozgat ve hatt Kayseri iin de do ru say lan a klamad r "Vilyetin btn ift topraklar zanaatlerden ithalt - ihracat tccarl : bir ka ermeni na, verimli ziraate

bankerin rehini alt na girmi tir. Kk esnafl ktan ve kadar btn milli ekonomi hristiyanlar n tekeli alt nda idi. Trkler : renber, asker, memur, vak f ve derebeyi idiler." "H ristiyan halk tasfiye etmekle, memleket ekonomisini kklerinden skm tk. Heryerde ba lar bozulmakta, zeytinler yabnile mekte veya kesilmekte, bal k avc l lmekte, ar lar kapal durmakta idi." zmir'den U ak'a "Ermeni tehciri s ras nda Anadolu ehir ve kasabalar n n oturulabilir mahallelerini yakm lard . do ru yaln z tten harabeler ve y k nt lar..." (Falih R fk : ankaya, s. 419) vard . "S f ra inen vatan yoksulluklar n paras yla durumdayd . fethedilmi ti. yap lacakt ." Osman Millet Gazi Fatih (Keza, zaman ndaki Kahraman s. gibi 420). yeniden ard nda Bu nas l olacakt ? Trkiye, tarihsel devrimlerden sonraki gazilerin

ordula m t . Her ey ba taki ULU K

'lerden bekleniyordu.

En byk kahraman "Tek adam" Mustafa Kemal Pa ayd . "Szme dikkat ediniz. Atatrk bir byk Trktr. O kadar byk bir stratejidir." (F. 450). S rf tek insan ki i olarak onun da bir maddesi ve bir mnas vard . Anlamca d n ve davran nda ister istemez idealistti; dnyan n kltr zerine oturdu una inan yor, dnyay ancak kltrle de i tirme metoduna gveniyordu. Oysa : "Atatrk, bizim Harbiye'de yeti mi kltrl idi" olanlar gibi, ister istemez hafife R fk : ankaya, s. 612). (Flih

Gnlce, btn Ftih Gaziler gibi "Meclis" severdi. Geri "Elinin bir hayli s k ca oldu unu sylemeden geemem.", (F., 543) Ama : "Bir gn bar m yaca ba lam yaca has m, bir su yoktu." (F., 560) "Atatrk kendini

alaya alabilecek kadar ince gr l ve tatl d n l idi." (F., 483) Ye ilayc de ildi. Ahmet Rasim'in u f kras ndan ho lan rd : "Bir e e in nne bir kova su, bir kova rak koysan z, hangisini ier? - Tabii, suyu. - Neden? E ekli inden." ilirken : "Uzakta bir i i ocu u bizi seyrediyordu. Atatrk : - Gel ocu um buraya, dedi. - Bir e e in nne bir kova su, bir kova rak koysalar, hangisini ier?.. ocuk nmzdeki kadehlere bakarak : - Rak y efendim, demesin mi? Atatrk glerek : - "Aman, neden oldu unu sorm yal m "Pa a Frans zca demi ti." babas n n hatt (F., 519) Bu gibi SOFRA'lara hep bilginler de toplansa, her kltr eksi i giderilemezdi. Karlsbadda arp yordu.. tuttu u Avrupal Hoca mrebbiyeden anas karn nda yabanc dil renmemi ti." defteri vard . dzeltmesinden gemi frans zcay iyi anlad tamamlam t r." Sakarya sava n frans zca romanlar oldu u gze n gsterirdi. Almancaya pek merak (F. lmbayla izledi i odac 612). nda

aretler, Atatrk'n pek iyi konu amad

etmemi ti.. Fakat lnceye kadar okuyarak kendi kendini

Napolyonun heykeli vard . "Peygamber Muhammed ve padi ah Ftih kumanda vas flar na hayran olduklar aras nda idi. (F., 613) "Wells'in tarihi de onu trklerin tarih anlay na 441, s nd rm t ... Yaz dilinde Edebiyat' 442). "Lider olarak Mustafa Kemal ve Hkmet Ba kan olarak smet Pa a : iyi fikirlerin yrmesi iin herkese yard m etmeye haz rd lar. Ama, bu fikirlerin hepsini kendi kendilerine yaratamazlard ." (Keza, s. 380). Gerekilik bu olmakla birlikte, sosyal-politik durum gibi, kahraman n mizac ve slbu da "Fikirlerin hepsini kendi" yaratmak e ilimindeydi. Yukar dan kltrle yeryzn dzeltme azmine rnek "Gne Dil Teorisi" sona ererken, yenilgiyi kabul etmiyen u szlerdir : (Yazara dert yanar) "Dili bir kmaza saplam zd r, dedi. B rak rlar m dili bu kmazda? Hay r. Ama ben de i i ba kalar na b rakamam. kmazdan biz kurtaraca z!" (F., 452) " yi fikir", "Kt fikir" ay rd bir yana, hi bir i i ba kas na b rakmamak iin, en az ndan beden sa l ise, bu iki ve mr mucizeleri gerekirdi. Atatrk bak mdan bile talihsizdir : ekmi ... 1919 da Cedideden geri, Nam k Kemal mektebine yak nd ." (F.,

"Eskidenberi bbrek hastal Samsun'a kt

zaman be alt saatte bir s cak banyo ile geirmi ...1927 de bir

ancak rahat edebilecek.. durumdad r... 1924'te kalb krizi te hisi konan bir g s a r s enfarkts krizi... Almanya'dan 2 profesr... Gece hayat na ve ikiye son vermek lz md . lk defa o y l n temmuzunda stanbul'a gelen Atatrk eski ya ay na devam etti." (F., s. 460). Btn bunlar milletten k skanca saklanm , ancak lmden sonra k smen a klanm t . Ama, kahraman n evresini saranlar her eyi iyi biliyorlar ve iyi smrmeyi imdi haber veriyorlar :

becermekten geri kalm yorlard .

"Atatrk'n e siz ve hayret verici sa duyusunu hayli

zedeleyen hastal k buhranlar .." (F., 455) ad m ad m izleniyordu. "Yar m saat ncesi bile hf zas ndan silinip gitmi ti. Nihayet 56 ya nda idi." (F., s. 463) Dolay siyle "Eserini neticelendirmeye mr yetmedi." (F., 455). NN VE AKMAK

"Eser" kimlerle yryecekti?

stikll Sava n n zafer kutsalla t r lm t :

zerine parlayan ve byk kahraman lnceyedek snmeyen "Teslis"inde Atatrk'n gerisinde iki ba smet Pa a (Sivil Hkmet), Mare al Fevzi akmak (Askeri g). Ordu gibi Trkiye'nin biricik gerek stn gcne rakipsiz ba l k eden "Fevzi Pa a, 1919 y l , Sivas'a niin gelmi ti?" "25 Kas mda Cafer lhami beyin ba kanl Pa a (rahmetli Mare al Fevzi akmak) da nda vard . bir heyet, Amasya'dan Sivas'a gelmi ti. Aralar nda Fevzi Mzakerelerimizin en hararetli bir gnnde idi. Heyetin bu ans z n ziyaretine bir anlam verememi olmakla beraber iyi de kar lamam t k. Ayn gn ?Kz m Karabekir Pa a, Fevzi Pa a ile u konu mu tu. anlatt na Rahmetli Fevzi Karabekir'in Pa a, geli : sonradan sebeplerini bana gre,

cmlelerle

a klam

"- Mustafa Kemal ve Ali Fuat Pa alar muhteris ve menfaat d kndrler. Yaln z sana istinad ediyorlar. unu iyi bil ki, e er Mustafa Kemal Pa a ba a geerse, ilk i i seni imha etmek olacakt r. Bu hususta tan d ile Samsunlu m bz kimseler, hatt en gvendi i smet bey (yni smet nn) efik bey de bu kanaattedirler. Mustafa derdest ve iyzm (yakalay p etme (kar koyma.) Kemal ve Fuat Pa alar gtrece im. Sen

gndermek) vazifemdir. Kendilerini yakalay p stanbul'a mmanaat "Karabekir Pa a, bu szlerden ok mteessir olmu tu. Milletin kurtulu u u runda her tehlikeyi gze alarak ortaya at lan arkada lar n n tutuklanmas na raz olam yaca n ,

bu gibi tahribat ile u ra larak Trk milletinin lmn abukla t rmaktansa, kendisinin de bir an nce Anadolu'ya gelip saflar m zda yer almas n rica etmi ve pa ay iknaa muvaffak olmu tu. Fevzi Pa a vaziyeti anlam , verilen vazifeyi yerine getirmekten vaz gemi ve bizimle de konu tuktan sonra stanbul'a dnm t." (General Ali Fuat Cebesoy : Milli Mcadele Ht ralar , c. l, s. 250, st. 1953). Bilindi i gibi Fevzi ve smet Pa alar n o zamanki kehanetlerine gre : Karabekir ve Fuat Pa alar zafer zerine politika alan nda "imha" edildiler : yerlerini smet ve Fevzi Pa alar ald lar. Fevzi Pa a, Atatrk sa kald ka gedikli Genel Kurmay Ba kan kald . Davran lar tam bir Osmanl Pa as davran yd . D aleyhimize bir politikada yle grnd : "Mesel, M ir ittifak arasalar, Fevzi Pa a bunu Fevzi Pa aya Bak'y vaad etseler ve bu vaad zerine reddetmez." (F., 668). politikada Pa an n akmak'l ba ka trl olmad . Atatrk'n : "Hi phesiz, Genel Kurmay gibi, kipert paftalar n Trkiye'de satt rmamak da akl ndan gemezdi." (F. 495). Ama akmak Pa an n akl ndan ok daha ilgin biimli memlekette "Ku uurtmama"lar dola rd : " zmit krfezinde ku uurtmayan Genel Kurmay Ba kan hallederim" : "- Pekl pekl, bir gn (F., 494). Yalova'n n 5 kilometre berisine bir top koyar m. Meseleyi demi ti." Atatrk'n "alter ergo"su (ikinci benli i) smet Pa ayd . Kahraman n lmnden nce de i mez ba vekildi, lmnden sonra "de i mez ef" oldu. " smet Pa a hi bir zaman ihtillci olmam t r... Atatrk onu aray p bulmasayd , onun kendi normal meslek hayat iinde ne olacaksa onu olup mrn yle tamaml yaca na hkmetmek do ru olur." (F., s. 471). "O bir nizam adam , hiyerar i adam idi." (F., s. 472). Milli Kurtulu Hareketi btn kahramanlar srklemeseydi, ne olaca n smet Pa an n kendisinden ba ka hi kimse daha iyi anlatmam t r. Mtareke y l Zeyrek'te,

Kz m

Karabekir

Pa an n

a abeysine

ait

bahede

karamsarla rken yle demi ti : "Grdn m Kz m... Hi umudum kalmad . Kyl olal m. Askerlikten istifa edelim. Senin ka liran var? Birle elim. Kz m a a, smet a a olal m. iftlikte hayat m z srkleyelim." Harbimiz, s. (Kz m 7). Karabekir; stikll

Atatrk ki inin ba l ca "Devrim"lerini yrtecek ki i bu idi : "Hi bir zaman devrimci olmam ", "Dzen" (Trkiye'de o zaman var olan prekapitalist sermaye temelli yabanc finans kapital dzeni ve "Hiyerar i" Daha ok derebeyili e has rtbe ve mevki basamaklar na uyu ) adam , Anadolu'da Bbil a ndan beri ya aya gelen a alardan biri " smet Osmanl gelene inden beri pa alar m z A a!.." "Toprak

ekiyordu : Atatrk te, hemen zafer ertesi, Silifke'de Bodosaki'nin iftli ini, mtegallibeye kapt rmamak iin, gen bir gazeteciyi arac yaparak ihaleyle sat n ald . (Milliyet, 1965, Nisan, makale). Ve her ilde rnek iftlikleri kurmu tu. En "insanst" ki iler de, en son duru mada, Hazreti Muhammed'in dedi i gibi : "M ene ill be ern mislikm : Ben de sizin gibi insandan ba ka bir ey de ilim" derlerdi. ATATRK' LDREN NEDENLER

Trkiye'nin son yar m yzy l na ki iliklerinin damgas n vurmu grnen iki kahramandan birinin " htillci", tekisinin "Nizamc " karakterleri bu bak mdan birbirini tamamlad ve sosyal e ilimde ortak yanlar n kayna t rd . "Ulu nder", gene tarihsel devrimler gelene ine dayanarak, kar s na kabilecek herkesi, nce ac g kullanam yacak "sivil" durumuna soktu : "Kuvay Milliye zaman uzaktan yak ndan politikayla temas eden ne kadar kumandan ve subay varsa, yaverlerine kadar, hepsi sivil olmu lar ve o u meclise kat lm lard r." (F.; s. 345). Burada ki i kaprisi de il, enkonsiyan n etkisi gibi

derinlere i lemi sosyal e ilim kendine yol a yordu. Netekim, kadim Pers Devletinden beri yerle ik olan : Askeri-sivil gleri blme tekni ine uygunca, Atatrk, hemen btn devlet i lerinden "Yce Hakem" rolne ekildi : "Yaln z. d politikaya devaml bir ilgi gstermi tir. Bunun d nda Hkmet smet Pa aya, Ordu Fevzi Pa aya emanetti. Baz meselelerde ikyet ve tenkitler zerinde mdahaleler yapmak ve hakem roln oynamaktan ba ka Hkmet i leriyle pek yorulmazd ." (F., s. 350). "Hkmet i leriyle pek ba a r tmam t r. Btn ink lplar Atatrk' ndr. D politika, bz bay nd rl k (imar) i leri, Orman iftli i, (F., s. 472). Yalova, Florya vs. gibi... Bir de dil ve tarih dvalariyle u ra t ." En basit dil i inde : " i ba kalar na b rakamam" diyen Atatrk mizac nda bir insan n tmyle devlet i ini ba kalar na b rakmas kahredici sosyal determinizm dendi. Varolan sosyal "DZEN"e bo una ve "H YERAR "ye harcamas ndan kart blan verilmezse bir ey ya anmazd . "O bir kuru kabaday de ildi. nsan n kendisini toplulu un kazanam yaca n pek iyi anlayanlardand ." (F., 508)

deniyor. Do rusu bunun tersidir : Atatrk kendini yaz k ki harcam t r. Harcay n n sebebi, diledi ini yapamamas d r. K zkarde i Makbule han ma gazeteci soruyor : "Byk Atatrk birok i ler yapm ... Acaba, bunlar n iinde hangisi kendisi iin daha mhimdi?" Han m, d nmeye lzum grmeden u cevab verdi : "- Hibirini tekine tercih etmiyordu... Daha do rusu onlardan hi birini diledi i apta kabul etmiyordu. Daha ok eyler yapmak, daha byk ink lplar yaratmak niyetindeydi..." (Milliyet, 16 Kas m 1955 : A abeyim Mustafa Kemal no : 7). imdi gericilerin a z na sak z edilen Atatrkn ikicili ini gznne getirelim. Her keyif veren zehir : hayat bask s na enkonsiyan protestoda bulunmak iin taksitle intihar etmektir. Atatrk' iki intihar na gtren igd ne idi? "Daha byk ink lplar yaratmak niyeti"ni

gerekle tirememek bask s . Bay Flih'in kendisi yaz yor : "Sava ve devrim gnlerinde, meseleler konu uldu u s ralarda hi imez veya pek az ierdi." (F., 493). Demek Ata'y ikiye sard ran ey, "Kendini bo una harcamas " : dile ine ra men "Daha ok k vranmas yd . Sosyal s n f e ilimleri nnde tek ki inin trajedisiydi bu. Ne kadar ULU olursa olsun, erge, ki inin rol sosyal s n flar n etkisiyle ynetiliyor, yahut eziliyordu. D nce ve s n f alan ndan iki canl rnek : Atatrk ve d nceleri : "Uzun gecelerde, aras ra bir tak m d ncelerini dikte ettirmek Atatrk'n detiydi. Kalabal k aras nda : "- Bunlar gazetene koyars n" derdi. Pek ok defa bu diktelerde bir "Diki sizlik", bir "Geli i gzellik" oldu u iin, biz notlar ertesi gn kaybederdik. Kendisine syledi imizde : "- yi ettiniz. Zaten mesele vakit geirmektedir." derdi." (F., 473) deniyor. Yapacak o kadar ok eyi bulunan kimse, vakti bo una geirmek istermiydi? Fakat, i te, sofras nda n alan bir kap kulu gazeteci bile, Atatrk'n d ncelerini sansr edebiliyordu. Atan n "Diki siz" say lan d nceleri nelermi ? Gerekten yle bile olsalar, onlar o hle getiren kimlerdi? n n sebebi ne? Atatrk ve sosyal s n f ili kileri : Yazar soruyor : "Etraf ndaki bu adam ve seviye kar kl gstererek : "- Bu adam n ne baya Bir ak am, yan ndaki han ma sofras ndaki bir dvetliyi oldu unu bilmezsiniz! m, yleyse, ne " demi ti. Han m a rarak : " Aman Pa ac eyler" yapam yacak ortamda

diye sofran za al yorsunuz?" demesi zerine : "- Ha, i te... Onu da sen bilmezsin, k z m." cevab n vermi ti. Bu devrin, kendisine eski komitekri taktiklerden faydalanmak zaruretlerini duyuran hususiyetlerden gelir." (F., 354)... Yni, han mca z insanst kahraman n evresini dile ince yarat p yokedebilece ini san yordu. Kahraman ise, sosyal ili kilerden nas l ba ms z kal nm yaca n anlat yordu. Ki i

olarak Atatrk, btn tiksintilerine ra men, iine d t veya iine i lemi evre s n f insanlar n kontrol alt na alam yordu. "Z NDE 1917 y l ndanberi insanl KUVVETLER" n nne iki yol k yordu : 1-

Kapitalizm, 2 - Sosyalizm... kisi ortas geli en geri lkeler iin, var lacak yol bu iki rahmetten biriydi. nsanl k 7 bin y l nce ilkel sosyalizmi b rakm , yedi bin y l sonra yeniden ele alm t . Trkiye hangi yolu tutacakt ? F.R. Atay diyor ki : "Ben Rusya'ya gidip geldike, daha abuk vard r c halk ve genlik e itimi metodlar oldu unu yetkili arkada lara anlatam yordum." (F., 415). Demek o zaman sosyalist metod yolu kapan kt . Kapitalist metodun bizdeki en az yar m yzy ll k uygulan kayna k ise, ister istemez, modern finans kapitalle dzeninin speklsyonu ve tefecibezirgn

vurgunculu u olacakt . nk : "Trkiye'de sermaye yoktu, sermaye simsarlar vard ." (F., 421). deniyor. Biliyoruz : "Sermaye simsar " da bir kapitalisttir. imdiki grevi Bat finans kapitaline simsarl k oldu u iin "Kk d ar da"; yedibin y ldanberi tarihsel devrim kahramanlar n kollay p yola getirdi i iin "Kk ieride" ya ayan bir kurba a gibi "amfibi" dir. "Devletilik bir iktisadi meslek olarak de il, bir tarihi zaruret olarak do mu tur." (F., 421). Kurba a nas l suda yavrularsa, simsarlar m z da t pk yle devletilik sular nda yavrulayacaklard ; sonra, palazlan nca "karaya" kacaklard . Kahraman n kat na sokulabilenler iki tiptiler : 1 "Zinde kuvvet" ad verilen "Ayd nlar"; 2 sermaye" 1 say lan daha bay a r ca Flih'in (Z NDE ki iliksiz AYDINLAR imdi imdi "zel "Simsarlar" . KUVVETLER), kap kullar ndan

umulabildi inden

seilmi lerdi. Bay Flih'e gre, Atatrk "btn baltalamalar halktan de il, ayd nlardan grm tr." (F., 407) Onun iin hepsiyle dama payta gibi oynad . Ecnebi irketleri

devletle tiren, keli k z nca adam asar grnen Ali etinkaya stikll Mahkemesinin yavuz ba kan yd . "Afyon, Ali bey Bay nd rl k Bakan oldu u vakit, birinci i i minaresiz kubbe kilise kubbesi demektir, diye Yarg tay toplant salonunun kubbesini y kt rmak olmu tur." (F., 386) ylesine keskin "bid'at" d man yd . " apka giyerek stikll Mahkemesine geldi i iin "Vakit" muhabirini huzurundan ko an" da o idi. Atatrk ta rada " apka inkilb "n yap p Ankara'ya dnnce : "Ali beyde apkasiyle kar lay c lar aras nda idi." (F., 398). Nurettin Pa ay apka giymedi i iin mahkemeye eken de ayn Ali bey oldu. Hkmet kurma ve de i tirme i leri ba ka trl gemedi. 1924, Cumhuriyet balay y l nda, Bat liberalizminin inanl s Fethi Okyar'd . Ata : "Pek yak nda smet Pa aya dnece ini bilerek Fethi Okyar' Ba vekil yapm t r." " eyh Sait isyan ne kadar srd?" "Kendisine hi bir nleyici tedbir ald rmak mmkn olmuyordu." "Bir ak am Atatrk'e davetliydik. Bir ka oyun masas kurulmu tu. Han ml , efendili vakit geiriyorduk. Fethi bey, ismet Pa a ayr ayr masalarda bri oynuyorlard . Bir aral k yver Atatrk'e bir ifre getirdi. eyh Sait isyan na ait son rapor... Bir cephe d er gibi ark d yordu. Atatrk yvere usulca : "- Al bunu Fethi'ye gtr", dedi... Fethi bey (Ba bakanl ktan) d t, smet Pa a geldi... Takrir'i skun kanunu kt ." (F., ylesine tanr la t r ld ki, bilin d 433). Fethi bey zaman nda Atatrk dipdiriydi. Arada kahraman halsinasyon ve evham geirdi i zaman dahi, en byk politik ayd n ki ileri bir i aretiyle y ld r mlara arpt . "Karaci erini kemiren bir illet oldu unu bilmiyorduk... Hf za zay flamas .. S k s k burun kanamalar devri geldi. Daima yan nda bulunan hekimlerin neden bu raza dikkat etmediklerini, gei tirdiklerini do rusu hl anlayam yorum. Sonra ka nmalar ba lad . Pek meddep bir efendi idi.. Atatrk ka nt ya, hem de

e ilerek bacaklar n ka maya dayanam yordu. "- Bu evde gze grnmez k rm z bcekler varm " diye tutturmu tu. Kendisini teselli iin ayn pheye d tklerini syliyenler olurdu. Hatt bir seyahatte; evin ba tan ba a en tesirli illarla temizlenmesini emretti." (F., 465). Kap kulu evre Fatih Sultan Mehmed'i de .byle tap ntan ldrm t. Tefecibezirgn simsarlar n ise - Cromwel'e yapt klar gibi; mukadder sonutan ba kas n bekledikleri yoktu. beyle denenen giri kinlik smet te o durumda Fethi cn ald . Pa adan

erideki k p rt kurdun elmay kemirmesine benziyordu. " stanbul'daki Bomonti olmasa.. Bir trl verimle emiyen Orman iftli i Bira Fabrikas n n byk kazan sa l yaca ." (F.) Devletili imizin teziydi "Tekel Bakanl ve hkmet bu fikirde de ildir." (F.) O da liberalizmimizdi. Bu i s z lt , d f rsata drt elle sar ld . spanya i sava nda Nyon gr meleri ka r lmad . " ngilizler bu denizalt lar n hep birlikte avlanmas teklifini ileri srm lerdi.. Hkmet, hi phesiz Sovyetler Birli i ile ba istedi inden, denizalt larla bizim bels na tutulmamak yaln z karasular m zda

sava mam z tezini tutuyordu... Florya'dan do rudan do ruya talimat gitti. Delegelerimiz hkmet gr nn aksine olan anla may imzalad lar." (F., 475). "Bir gece ge vakitlere kadar ankaya'da smet nn k k ile, Florya k k aras nda kar l kl bir tart ma geti." Ata Ankara'da. ayl sofra. Bakanlar : smet nn'nn ikyeti duyuldu : - Sofradan emirler al yoruz." Toplant bitiyor. Ertesi gn "Hususi tren." Geirenler." (Sofrada Ata, bir iki arkada na bakarak : "- Oldu bitti" dedi. " nn izin alacak, Cell Bayar Vekildir." (F., 477). Trkiye finans kapitalinin birici i ba ka. Metod bu idi. Kap kullu u Bankas Genel gelenekli "Ayd n Mdr Cell Bayar Ba vekilli e byle kt . yiydi, ktyd, kuvvetlerimiz" den ba ka trl kotar l ta beklenemezdi.

2 - S MSARLAR (ZEL SERMAYE) sosyal s n f na

gelince, "Onlar n istedikleri bir gzd, Allah vermi ti iki gz!" Kahraman, "zinde kuvvetler"i terbiyeli maymuna evirsin, yeterdi. Tefeci-bezirgn sath' miline bir yol yerle tirilen memleket nas l olsa : eriden yaln zca daha yava , d ar dan yard mla daha abukla t r larak istenilen s n f sonucuna var labilirdi. Bay Flih Kahraman n "Kendisine gelipte bir i hizmet isteyen grmemi tik" diyor. "Avrupa ehirlerinde bir devlet kona na yerle erek" devletili imiz devletilik olarak smrlyordu. Devletili imizin zel sermayecilik kolu ise : "ankaya'daki nfuzlar n iki vurgunda nesillik ihtillci (F. ankaya'daki zehirliyordu." P YASASINDA satarak, bir zenginlikler yuvas n R fk : edinmek havas ankaya, h rs , ile 414). saray

Ka n lmaz sonu y ld r m abuklu u ile geldi. "Bir vurgunla nesillik servet edinmek" yolunu en parlaka aan gidi devletili imizdi. Finans kapitale karm tefecibezirgnl oyunu n devletilik mekanizmas yla geli imi iki biimde (Arazi "S MSARLARIN" : speklsyonu). PARA OYUNU

ald yrd : 1 - Para oyunu (Banka tefecili i); 2 - Toprak

PARA OYUNU : Antika tefecilik bu oyuna 7 bin y ll k zemin haz rlam t . Daha ilk ate li kuvay milliyecilik a nda iken, uluslararas yabanc finans kapital gizli casus a lar yla Kahraman sat n alma cr'etine kalk m t . Bay Flih'e gre : "Gazi, varl ks z her aile ocu u gibi, hayli s k nt l bir renci ve subay hayat geirmi ti. Ayl hibir zaman masraf na yetmezdi." (F., 424) "Kuvay Milliye devrinde ngiliz Entellijensi ad na, hareketin ba ndan ayr lmak artiyle - Mustafa Kemal'e byk bir para ve talya'da bir vill vaad etmi ti." (F., 423). Bu oyun tutmad . Zafer ba lay nca, yabanc finans kapitalin yapamad n yerli ajanlar daha antika ve s nang l metodlarla, i i "Yurtseverlik" biimine

sokmaya kalk t lar. Flih R fk ile Yakup Kadri ilk Byk Millet Meclisine ad mlar n imzalamaya mkfatan edilmi tir." a r lm lard (yurd atarlarken, : dl yle bir kanunu vataniyesine olarak) Gazi 423). "Hidemat

al malar na (F.,

Hazretlerine (Mustafa Kemal Pa aya) 1 milyon lira ihd Yni, tefeci-bezirgn sosyal s n f, "Bakla tarlas nda karga kovalam " halk ocu u Mustafa Kemal'e : "Zaferi kazand n, art k bizim s n fa ge!" demek istiyordu.. . Bu a r ca ivedilikli davran lar, zafer sonras nda daha temkinli, daha ak ll ca ve "me ru" grnen sistem kl na sokuldu. " lk aferizm ( karc zel i ) fesadd , Ankara'da tkibine gelenleri haraca kesmekle ba lam t r... Bir gn milli savunman n bir eksiltmesine kat lan iki rakip firmadan ikisinin de temsilcisi ayn milletvekili oldu u grlm t... Bankas n n bir nevi politikac lar bankas olarak kurulmu olmas , Cumhuriyet tarihi iin pek ac kl bir aferizm salg n n n ba lang c olmu tur." (F., 425) "Birka defa bankay pek a r ziyanlardan kurtarmak iin, onu kmaz i lere sokmu olanlar kazand rmak lz m gelmi tir. Bu kurtar lanlardan biri, ki on paras z bir subay emeklisi olarak ilk Byk Millet Meclisine kat lm t , bir demiryol mukavelesinden tam 1 milyon 28 bin lira komisyon alm t ... Devlet bu uzun mhletli mukavele yznden milyonlarca lira ziyan edece ini anlam t ... Ortaya bir te ebbs atarak, Bankas n n sermayesini tehlikeye koyabilmek; para kazanman n en kestirme yollar ndan biri say l yordu. Rejimden hava paras vurmak h rs , nfuz sat c lar n o kadar brm t ki, bir gn Atatrk'n k z p yan na sokmad bir ah sla nfuzlu dostlar ndan biri aras nda yle bir pazarl k yap lm t : Dostu bir kolay n bulup o ahs SOFRAya davet ettirecek ve SOFRA da bir kolay na getirip, Atatrk'n elini ptrerek affettirecekti. Busenin (pc n) creti onbin

lira

idi." Ve bay Flih devam ediyor : "

(F.,

426).

Bankas n kuranlar ve

bilhassa Umum Mdr, drst kimselerdi... Devletin yapaca n banka yapmal yd . Yabanc phesiz arada Bankan n ve Yerli Nfuz komisyoncular as l hisseyi

payla acaklard . Reasrans hikyesi.." (para oyununun unutulmaz an tlar ndan oldu)... Bay Flih: "Bizim bize benzedi imiz" bir "E siz rneksiz" devletili imiz rne ini ke fediyor : "Galiba dnyan n hi bir yerinde reasrans i i imtiyaz alt nda de ildir. Bu fikri stanbul sigorta kumpanyalar ndan birinin levanten mdr icat etti. Atatrk'n kalb rahats zl ndan phe edildi i zamanlard . Arkada lar mtiyaz dvas btn bir iki cepheye blnm lerdi...

mevsim geri kald . Nihayet, te ebbse nayak olanlar ba ar kazand lar... Hkimiyeti Milliye gazetesindeki odamda oturuyordum... Pek ne eli mdr, Mahmut'un masas stne 3 zarf b rakt : "Bu zt- linizin, bu beyefendinin, bu da beyefendinindir." dedi. Bu zarflar hisse senedi doluydu. Konu etti im sigorta mdr, elde etti i ba ar dan sonra, servet ve smn n toplayarak Fransaya gitti. Cote d'Azure'e yerle ti. Geen gn bir tccardan duydum : Yaln z bu tccar, reasrans imtiyaz yznden imdiye kadar 50.040 lira fazla sigorta paras demi tir." (F., ykn yapanlardan, vurgun d 428). Bu devletilikten yabanc finans kapital ajanlar kanal ile giri kinlik, sanayi kurmak ile beklenemezdi. Bay Flih, yukar ki olaylar sayarken, elini yzn y kay p, " Elhamdlillh!" eken mslman rahatl : "Ziraat ve ticaret kaynaklar Trklere maledilmi tir. Milli endstri do mu tur. Milli bankalar kurulmu tur." (F., 480) sonucuna var yor. Japonya 30 y lda Bat kapitalizmiyle rekabet eden muazzam sanayi kurdu. Trkiye'de 42 y ld r neden henz Nato gne ine 20 y l sonra bile dayanam yaca d nlen kardan ak bir endstrinin emekledi ini

a klayam yor.

Yaln z

bol

bol

a z ndan

ka r yor

"Yavuz - Havuz skandal nda hkm giyenlerden bir milletvekili ile trende konu uyordum : "- Biliyormusun, 2 otomobil almak daha ekonomik" demi , hem "hkml", hem "milletvekili"!.. ankaya k k yap l yor : "K kn en devaml adamlar ndan biri geldi : "- S hhi tesisleri falana ihale et. Bizim orta m zd r" dedi. "- Nas l yapabilirim?", "Sana yolunu gsterirler!" dedi. retecekte daire mdr (devletili imiz!) imi . hale en ucuz teklif edene yap lm t r. Fakat, ayn zat n bu eve dair Atatrk'e telkinleri yznden kestrler hyl zd rap ekmi lerdir." (F. 429) "Trkiye'yi kalk nd rmak iin durmadan vergileri art r yorduk." (F. 348) "Serbest F rkada aferistler tak m n n byk rol olmu tur...1950' den sonra ayn aferizm salg n daha byk bir h rsla tepmi tir... Byk nimetler payla lmas , partizanlar bir iktidar tekelcili inin btn mektedir." (F. : : iddetlerine do ru srkle. 430 TOPRAK Antika 433). OYUNU

SPEKLATRLER TOPRAK OYUNU

tefeci-bezirgn

vurguncular n, para babas olduktan sonra derebeyile mek iin toprak sahibi olmak igdlerinin, modern finans kapital gelenekleriyle az tmas ndan do ar. Finans kapitalin en parlak toprak vurgunculu u, devlet eliyle kotar lan yeni ehircilik, bay nd rl k (imr) alan nda belirir. "Balkan Harbinden sonra devlet merkezini art k stanbul'dan Anadolu'ya aktarmak fikri, ilk defa a ka galiba Mare al Von der Gol Pa a taraf ndan ileri srlm t." (F. 376). Piyango, Kurtulu Sava ndan sonra Ankara'ya d t. O zamanki Ankara'n n durumunu u f kra ho anlat r : " ngiliz Bykelisi George Clarck, yan nda mste ar ile (Ba vekil smet Pa an n evinden) k nca, yryerek evine dnmekten ba ka re

olmad

n grr. Evi birkayz metre yukar da... Biraz bir ey de il... Fakat, kurtlar n paralad kalacak..." demi " (F., 371)...

ilerleyince bykeliyi bir glme tutmu " - Kurtlar n bizi paralamas art klar insanlardan ilk defa olarak kar stnde frak ve silindir Bu kinayeli f kran n Cumhuriyet kahramanlar n ne kadar etkileyece i kolay anla l r. apka ink lb n n gerekeleri aras nda, bay Flih u an y yazar : "1908 y l .. Mustafa Kemal'i, ba nda fes oldu u iin Sicilya ocuklar limon kabu una tutarlar." (F. 396) stanbul'da saltanat y k lm , Ankara'da henz hibir ey kurulamam t . Ankara'da o zamanlar : "Btn hkmet imdiki Vilyet binas nda idi. Bugn saraylara s mayan Bakanl klar, o zaman 2-3 oda ile yetiniyordu." (Ta han' n) st han, alt ah r. Maliye Bakan Hasan Saka'n n at da bu ah ra ba l ... Osman zde Hamdi, Hasan Saka'y , at n n dizgini elinde, evine gitmek iin kalkmak zere bulur : "- Aman biraz para!" "- Anahtar na da lzum yok ki: Kasay a k b rakt m. Git bak, iinde ne bulursan al" (Hazine byle). "Taarruz iin ne lz m? Bu gn Ankara'da yapt rd mz bir iki apartmana dktrd mz kadar para!... Yeni zenginlerimizin bir gecede bakara masas na dktkleri kadar para." Kimin nesi var, nesi yoksa yzde 40' devletin", "Zafer oldu da geni ledik mi? Maa azl ndan subaylar durmadan istifa ediyorlar. Bizzat Mustafa Kemal krsye karak orduya hemen 1 milyon lira bulunmas n istemi ti." "- Efendim btede imkn?", "Mliye Bakan yoktu. Daha dn yerine gelen Vekil: "- mkn var efendim, demesin mi?", "K t paray k ymetlendirmek iin her y l 1 milyon liray yakmay d nm ler. Yakacak yerde zbitlere verelim, dedi.", (F. 510 - 513). ",Yz ksur milyonluk bir bte." ( imdikinin 200 de biri) (F. 512) Bteden te o hliyle : "Ankara'y Devlet (F. 379). yapacakt ."

Herkes, saklay p' ileride satmak zere arsa edinmek

h rs na kap lm t . ehir bay nd rl klar n n ba l ca d man speklsyon oldu unu d necek halde bile de ildik." Bat l ehirci Yansen, Pa aya sordu : "Bir ehir pln n uygulayabilecek kadar kuvvetli bir iradeniz var m d r?.. Atatrk k zd . Fakat : " ark kafas n n ve mizac n n Atatrk'n enerjisini bile eriterek en gzel illerimizden birini nas l sndrm "PLN" oldu unu gresiniz." (F. 381). uygulayal m. Bay nd rl k Komisyonu ba kan Flih bey, yesi vli... Gelin "Birok arsalar speklsyoncular n eline gemi ti." (F. 384) "Ankara'da nfuz ticaretinin ilk kayna , mesel, Cebecide ucuz bir arsa almak ve Maarif Vekiline (E itim Bakan na Pln : Devletili imize!) dairelerini Konservatuar bulvar orada yapmaya karar verdirerek arsas n ona satmakt ." Yansen devlet Atatrk zerindeki bugnk yerine topluyor ve hemen yak n nda 3000 memur meskeni iin arsa emrediyordu." "Blgeyi kamula t rmaya karar vermi tik. Ba vekil smet Pa a : "- Bunun iin 100 bin liradan fazla veremem" dedi... Cadde stndeki arsalar n metre karesine 1 lira koymak lz md . Emniyet an t n n bulundu u k s mda Atatrk'n yak n arkada lar da arsa edinmi lerdi. Hemen fiyata itiraz ettiler... Atatrk arkada lar n itirazdan menetti. (Arsa 118 bine kacak). Bu sefer Byk Millet Meclisindeki speklsyoncular : "Devlet Bundan daireleri ne bir araya toplanamaz. dedi." a z ndan (F. Bir hava 334)... hcumunda.." dediler. Atatrk : "- Bir arada savunurum. kar arslanlar n Arsalar kurtar labildimi?

"Byk Millet Meclisinin bugn yap lmakta oldu u topraklar almak iin kamula t rma masraf na 20 bin lira kadar bir ey eklemek yeterdi. "- Biz Meclisi oraya yapt rm yaca z!," milyondan fazla dediler... (250 Y llar geti i iin 2,5 kat !) kamula t rma paras

harcanm t r.. ve Mahalleyi Meclis binas yerine i leri

Bakanl

nihayetlendirdi i iin.. bir an t yap olan Meclis

n kapal kalm t r. (F. 335). Vli : "Bir gstermelik olmak zere paras n n o unu, Atatrk'n daima geti i bulvar , pln disiplininin tersine, sslemek iin harc yordu." (F. 336) "Yuvarlak projesini (baltalamak iin).. Otomobiller yava l yacak. Atatrk'e burada suikast yap lmak kolay olaca , sorumlulu u stne alam yaca iddias na kadar gitti. Atatrk bizzat geldi. "- Yuvarla belki biraz daha daraltmak lz m, ama fikir do ru!" dedi. "Kav ak prensiplerini nerede tatbik etmemi se, orada kazalar olmu ve senelerdenberi seyrsefer memuru beklemektedir. Yaln z bu yuvarla n bulundu u yerde hi bir kaza olmam t r ve hi bir seyrsefer memuru beklememi tir." (F. 387). " ehir pln nda evsiz fakirlere verilmek zere bir ucuz arsalar blgesi ayr lm t . Bu arsalar her isteyene paras z da verilebilecek. Fakat, yap lanlar ufak kulbe de olsa, bir mhendisin kontrolu alt nda bulunacakt ... imdi Ankara da bir kaak ehir var!.. Bizim polisin elinden bir yankesici kaamaz. Ama bir ev.. bir mahalle.. bir ehir kaabilir." (F. 338) "Kusur halkta m ? Hay r. Fakir ve i i evleri iin blge, hemen hie kamula t r lacakt ... Didinerek yuva edinmek isteyenlere orada yer gsterilecekti. Yapmad k... Bir stanbul milletvekili garaj bahanesile... dkkn ka rd . Bir ba ka milletvekili kat ka rd . Belediye gz yumdu. Yerli bay nd rl k... Harcad m zdan daha az masrafla elde edece imiz yeryznn en ileri ehir pln n , mahvetti." (F. 389). "Bir dnmde bir k r evi disiplinine gre 1 metre arsa fiyat n n 1 lirada karar k ld n d nrseniz, ayn yerde biti ik ve drt katl apartman sistemi bu fiyat 20 liraya kar r. Msaadeyi verenler, speklsyoncularla ortakt rlar. Birde arsalar lehine bir pln de i ikli i duyars n z, hemen h rs zl a hkmediniz." (F. 389). Ve mant ksal sonu : "Sbit olmu tur ki, (Yunan

ordular n kuvvetli "H rs zlar

denize dken) Mustafa Kemal, idare ve kurmu , kuvvette geriler fakat bir bir idare

APKA ve pln n 390).

LAT N HARFLER ink lplar n ba arabilecek kadar bir ehir (F. uygulayabilecek kuramam t r."

olmasayd ..."

Bay Flih'in : "H rs zlar ve geriler" dedikleri, toplumumuzda Bbil a benziyen zel kal nt lar n n, Tefeci-Bezirgnlar n sosyal s n f m zd r. SOSYAL ZM Bat Finans-Kapitali ile kayna mas ndan do mu , bizim bize Sermayeci

SOSYAL ZM D NCES

YA ANTISI,

Tarihte insanl k iki trl "SOSYAL ZM" tan d : 1 Sosyalizm insanl ya ant s , 2 Sosyalizm d ncesi. SOSYAL ZM YA ANTISI : Medeniyetten nceki n toplum hayat idi. O zaman herkes "anadan do ma" iin, kimse ondan ba ka trl bulunmad gibi, ayr bir sosyalist bir toplumda ya ad ba ka ba ka d nce ak mlar

bir hayat olabilece ini akl na getirmiyordu. Onun iin toplumda "Sosyalizm d ncesi"de ortaya kmam t . lkel sosyalizm ya ay , ya murun ya mas kadar tabii, ola an eydi. Bugn ya murun ya yan yana sosyalist midir? Yoksa kapitalist midir? diye tekisine d nlemez. Ayn bulutun alt nda yan yana ya yan insanlar n duran tarlalar ndan birisine ya p, ya m yacak bir "s n f ya murunu" d nmek ne kadar gln ve yersiz gelirse, t pk yle, ilkel sosyalizm iin de hayat demek sosyalizm demek oldu undan, ayn yersizdi. SOSYAL ZM D NCES : Toplumca yitirilmi bir hayat n "D ncede" aranmas demektir. Bir toplumda "Sosyalizm d ncesi" grld m, orada iki z t ulu bir problem nmze kar : 1 - TEZ : Sosyalizm ya ant s eye iki ad takmak gibi birbirinden ayr hayat ve sosyalizm deyimleri ve d ncesi

yitirildi i iin aranmaktad r; 2 - ANT TEZ : Sosyalizm d ncesi ortaya kt iin, sosyalizm ya ant s nlar olgunla maktad r. Bugn Trkiye'nin hi de ilse modern sosyal y iinde sosyalizm d ncesi gittike yayg nla yor. Demek : Toplumumuz sosyalizm ya ant s n yitirmi , ba ka deyimiyle s n fs z bir toplum olmaktan uzakt r. E er biri kalkar da, Trkiye'nin : "S n fs z ve imtiyazs z" bulundu unu sylerse, insanlar m za : "Yitirilmi bir ey yok ki, ne ar yorsunuz?" demi gibi olur. Sosyalizm d ncesi medeniyet kuruldu kurulal zaman zaman tepmi tir. nsano lu yitirdi i ilkel ve iddias z sosyalizm ya ant s n kolay kolay unutamam t r. Ancak yedibin y ld r medeniyetlerin st ste bat , sonra k lar d ncelerde ylesine bir karga al k ve bozgun yaratm t r ki, en sonunda sosyalizm ya ant s n n bu dnyada bir gereklik olabilece ine inanta yitirilmi , ideal mutluluk, e itlik, karde lik ve huzur ya ant s dinlerin biimle tirdikleri Cennet'ten ba ka yerde ola an Bat y kmaks z n, lkelerinde insan kapitalizm, insan ya ay nda devrimsel say lamam t r. medeniyetini de i iklikler

olabilece ini ispat edince, s n fs z toplum hayat n n bu dnyada gerekle ebilece i d ncesi kendili inden g kazand . Ancak bu umut, s n fl bir toplum iinde do du u iin, ka trl sosyal s n f varsa, ister istemez o kadar e itli SOSYAL ZM d ncelerine kap at . Durumunun sars ld sosyal kmeler, kendi karlar n gren kimi a s ndan bir sosyalizm

d ncesini ortaya att lar. Derebeyilerin sosyalizmi, kk retmenlerin (kyllerin, esnaflar n vs.) sosyalizmi, ayd nlar n sosyalizmi, kapitalistlerin, i ilerin sosyalizmleri ve ilh, ve ilh ortaya kt . Her lkede, hangi sosyal kmeler a r bas yorsa, onlar n damgas n ta yan bir e it sosyalizm nerildi. art kmelerin : beylerin, Modern toplumda, Ortaa

a alar n, kyllerin, esnaflar n ve ilh.. Sosyalizmleri, insanl

geri geri, Ortaa a dndrme igds ile davrand

iin, ki i

lsnde zorbal k metodlar n ne sren, 19 uncu yzy lda : Anar izm, nihilizm, hatt rasizm ve 20 nci yzy lda : Fa izm, nasyonal sosyalizm, frankizm ve ilh k l klar na girdi. Geri gitmekte kar bulm yan modern sosyal s n flardan kapitalistlerin sosyalizmi Hmanitarizm denen ve s n flar "inkr" eden insaniyetilik, yahut toplumu sadakayla onarmaya al an iyilikseverlik ak mlar n besledi. ilerin sosyalizmi 19 uncu yzy l ba nda : kendi bilincine varam yan i i s n f n n kapitalist hmanitarizmi ile kat k topik sosyalizm, 19 uncu yzy l ortas nda : iktisat ve politika krizler ile sosyal gereklik bsbtn durulunca bilimsel sosyalizm oldu. Bu e it e it sosyalizmler, zaman zaman kullan mlar n de i tiren sosyal s n flar elinde kulland u veya bu ynde i letilebildiler. Nazili in, nlar n modern insanl a kar gibi. finans kapital elinde Ortaa y

Yzy ldan beri modern kapitalizmin sosyal s n flar iin sosyalizm denince, en az ndan iki genel kavram nmze kar : 1 - Toplum bak m ndan dzen : Kapitalist ekonominin plns z, anar ik RET M YORDAMI yznden bitmez tkenmez ekonomik ve politik altstlkleri (krizleri, sava lar ) giderecek davran , 2 - al anlar bak m ndan dzen : Kapitalist toplumun smrc RET M L K LER yznden, al an sosyal s n flar n iine d tkleri maddi, manevi bask ve emniyetsizlik durumunu giderecek davran . Bugn, kapitalist s n f n bile "pln" ve "reform"suz yemin edemedi i gznnde tutulursa, sosyalizm d ncesinin sosyalizm ya ant s na ne kadar yakla k bulundu u ve sosyal kavramlar n nas l iinden k lamaz bir karga al k ta d kendili inden anla l r. Ve sa l , sollu a k n bollu una hi a lmaz.

TRK YE'DE

"SINIFSIZ"

DEOLOGLAR

30 y l nce; "kadroculuk" tredi i zaman, onun : "Kimi maa l , mnevver ve mtefekkir insanl k" dkntlerince dzlm "Dramatik biimde komik bir gericilik frazeolojisi" oldu u yaz lm t . nk bu ak m " lericilik" palavras alt nda Trkiye'nin demokratik burjuva devrimi yerine "devletilik tezinin dvlar n yrtmek iin bir liderler kadrosuna dayanmak" (Eliin : Eylem 4. s. 10, 1965) istemekte ve "Belli bir sosyetede varolan s n f ili kileriyle kesin ba l l yokmu antidemokratik n " (H. K. : Demokrasi s. 11) (6) umuyor, e ilimleri yelpazeliyordu. gibi gstermekle, ocuk kand raca n

30 y l sonra : "Tarih gereklerimizi daha iyi de erlendirmek zorunlu u" iri bayraklar alt nda sahneye kan Neo-ideologlar m z yaln zca "s n f mnasebetleri" dedi imiz eyi ku diline evirerek : "retim ili kilerinden do an toplum gleri" lk rd s biimine sokuyor, kadroculu un "Bu glere bo vermekte oldu unu"da sze ekliyerek, o bo veri e, yani kadroculu a : "Sosyal tarihte yer alma hakk " verilmedi ini k n yorlar. nk kadrocular : "Her trl sosyal blntden uzak, s n fs z, ba da k bir toplum dzeni yaratmak" amac nda imi ler. "Toup" ye bak n : Toplumun retim temeline bo veren iki buuk kap kulunun lf yla Trkiye'de : "Kapitalizm'den sak n lm (Eliin Bu S n fs z : Eyl. dolma herkesin 4, s. 11) ve a zdan toplum" "mnevver bildi i olunur" imi ! mtefekkir

insanl k" m z n "Yaratmak" (!) istedi i

ey ne olabilir? SOSYAL ZM'dir.

Kadroculu a soruyorsunuz : "- Sosyalist mi olaca z?" Mussolini pozuyla : "- Hay r!" diyorlar. "nk kapitalist dzenin do urdu u ve devrimci bir proleterya s n f n n gerekle tirip yrtt bir rejimdir o" (Eliin; Eyl. 11) Bunun zerine : "- Eh, yleyse, -s n fs z toplum yolunu aacak olan- u

demokratik kapitalizme olsun namusumuzla geebilir miyiz?" deologlar, bu sefer Hitler al m yla: "- Olamaz!" diyorlar. "nk biz Nasyonal Sosyalistiz.. Anlad n z m "Vehbi'nin kerrkesi"ni? imdi Neo-ideologlar m z n "Devletilik" perdesi alt nda savunduklar o "k rk y ll k mni" ne imi ? 1 - DNYADA Kadroculuk : "Ba ms zl n . yeni elde

eden smrge ve yar smrge halklar , sosyalizm-komnizm karargh na da atl yamazlara (Eliin, keza) buyurmu ... Bugn, M s r'daki "ba ms zl karargh na" Kautsky'lerin sa r Ns r' n bile i itti i gibi halklar yzy l : "in'den Endonezya'ya, Cezayir'den Kba'ya dek, btn yeryznn n " gerekten elde etmi atlam , gemi 19 gen uncu akaralmaz "Sosyalizm O "Marksizm" Osmanl lard r.

kalpazanl klar na kulak asan ulus yoktur. Emperyalizm silindiri yeryzn ylesine "tesviye" etmi tir ki, kar s nda her millet ister istemez btnyle -sz yerinde ise- "Proloterle mi "tir; smrge soygunun sofra art anayurt proleteryalar ndan "devrimcile mi "tir. 2 - TRK YE'DE : "Kadrocu Kemalizm ideolojisi"... (Nedense Neo-ideologlar m z Kemalizm gibi evrimci bir geli imi kadrocu tellklar n kirli pe temal na brndrmekten ekinmiyor) eli mesiz, yni s n fs z bir toplum btnne varmak" vaizinde bulunmu mu ... Bugn, bir ka tatl su "ideolok"undan ba ka hi kimse, Trkiye'nin eli meli, yani s n fl bir toplumu ya ad n grmemezlikten gelemez. Yaln z ne olmu tur? Japonya : lkel sosyalizmin olumlu gelenekgrenek kal nt lar ndan yararlanarak, yeryznn en ileri kapitalizm uygarl na ula m t r. Trkiye : "yarat lan", "e siz rneksiz" olma forisi ve yapma sosyalizm fobisi alt nda, antidemokratik derebeyi kal nt lar n tabula t rarak, 45 y ld r yeryznn en geri kapitalizminde bocalam t r. Elbet bu geri kal n btn " EREF"i devletili imizin dokunulmaz kutsal "KADRO" lar na maledilse bile, o ile soysuzla t r lm emperyalist ok daha ileri lde

"KADRO" lar n h nk deyicili ini yapm

"KADROCU" bulunan

ccelere d emezdi. Ancak, Trkiye'nin ve Dnyan n 30 y ll k geli iminde, her temel ilkesi olaylarca yalanlanm kadroculuk, hi de ilse bu gn art k bir "ideolog"luk de il belki bir "dangalakl k" rne i diye an labilirdi. Nas lsa kadrocu geinmi be on smarlama ki inin drd, sekizi saf dangalak yahut topist say labilirler. Ama, geri kalan biri, ikisi (Kylmzn deyimiyle) " Vak fa rememi "lerdir. Tarihin say l topistleri : yan lmalar nda bile byklkleri sayg eken r a c lard r. 1 - Hllac' Mansurlar, eyh Bedrettinler, Kampanellalar : zamanlar nda gerekle emiyecek insanc l bir dzenin lksne mjdeci olmu lar ve bu u urda ba vermi lerdir. Kadrocularda o gz var m ? Yeryznde en az yzy ldanberi bilimsel doktrini kurulmu , uygulanmas denenmi SOSYAL ZM'in erkekli ini giderip, ar afl , peeli harem dairesine i di yazd rmaya abalam lard r. Hepsi, her gnlk iktidar n arabas na seyislikle binip trksn a rm , gizli a k finans kapital servislerinde doyurulmu olgunla mam i i s n f kar kap kullar d rlar. zerindeki azg n i veren s n f km , uyar c olmu lard r. 2 - Robert Owen'lar, Sait-Simon'lar, Charles Fourrier'ler : TAHAKKM'ne

Kadrocular, var olduklar n bile bile, sosyal s n flar yokmu gibi gstermekle tahakkme paravanl k, somrcl e f r n kapakl etmi lerdir. 3 - Ki i olarak topistler, do rulu una bir yo1 inand klar kendi orijinal gr lerinden bir daha mr boyu, lm pahas na dnmemi yi itlerdi. Kadroculu un en yan lmaz Rinpapa edl frazeologlar , dn "e ek sudan gelinceye kadar" inand klar na veya inanm grndklerine, bugn ba ka daha tatl sular bulunca tkrvermi ler, yar n daha ba ka hava esince o tkrdklerini de if niyetine yalamaktan s k lmam lard r. Kadroculara "topist" demek, byk topistlerin temiz ya ay lar na ve ruhlar na amur atmak olur.

Devletili imiz, KADRO'lar n bir post ve klh kapma slogan olmaktan kmal d r. Bay F.R. Atay' n pekl syledi i gibi Trkiye'de : "Devletilik bir iktisadi doktrin olarak de il, tarihsel bir zaruret olarak do mu tur." (F.R.A. : ankaya, c. II, s. 20). Her doktrin yle : "Tarihsel bir zaruret olarak", do ar. Her zaruret gibi, devletili imiz de tarihsel olarak : yni nce nedenleri do ru drste a klanarak konulmal ; sonra gerekten tarihselli i, yni nas l gelip geici oldu u izlenmelidir. dokuz Bugn do ururca btn devletilerimiz, rtbas ederek, do urmak devletili imizin tarihselli inden ka n lmaz nedenlerini

"Doktrin"

abas ndad rlar. "Bizim bize benzeyen" devletili imizin nedenleri, Kuvay Milliyecili imizin bir tarihsel devrim karakterini ta masiyle ilgilidir.. O nedenler 30 y l nce emperyalizm kitab nda ekonomi politike, Demokrasi kitab nda sosyal politike zetlendi. 11 y l nce pratike bir siyasi parti d ncesi durumuna girdi. Devletili imizin ayd n tezghtarl mistifikasyonundan kurtulmas na elveremedi. "Memnu meyva" gibi "Susu kumkumas " (conspiration de silence) yolundan unutturuldu. Hele son 5 y ld r, yaln z kaak intihal konusu yap lan d ncenin az ok biimsizle tirilmi o ald . Asl ise ylece "C.H.P.si, Kuvay KODAMAN EH R suretleri pek apa kt :

Milliyeci denemelerle daha ilk n biliyordu" : "1 "Amerikan BEZ RGNLI I

gnden hangi insanlara dayand

mandas ", 2 - TA RA HACIA ALI I " ngiliz casuslu u" (H.K. : Kuvay Milliyecili imiz, s. 8, 9) iin can at yordu." Bylece Kuvay Milliyecilerin nlerine iki ucu tutulmaz bir de nek k yordu. O zamanadek hak bildikleri kavray a gre eski stn s n flar hem kendi partilerine ana g say yorIard ; hem de vesayet alt na sokuyorlard . (Bu tezatl zaruret CHP'nin al nyaz s oldu)... CHP, kendisine maddi, manevi temel, fikir dayana , kaypakl siyaset na kar kayna yapt zmrelerin olu tan tedbir almak zorunda idi. Byk ehirlerin

ecnebi

nfuzuna

kap lmamas n ,

ta ra

hac a alar n n

derebeyivri gericili e kaymamalar n istiyordu. Ama, gelge olarak iine indi i geni halk y diye yukar dan bakmay D KTATRLK'ten ba ka nlr na "Cahil ayak tak m " idare yordam kalm yordu. renmi ti. Byle bir partiye halde gvenemedi i eski nlar na dayanmamak

"CHP, bir yandan dayand yandan; as l gvenilecek halk y

idareci zmreleri diktatrce gtmek zorunda kal yordu; te yznden toplum iinde temelsiz ve ask da kal yordu. Buna re bulmak iin, gericilik tepkisine denk bir g sa lamak gerekiyordu. Bu g, diktatrl ayakta tutacak, eski zaman n ayl kl askerleri gibi siyasete kar t r lmayan memurlardan derle ik bir DEVLET rgt oldu. CHP devletili i bu idi." (H.K., keza, s. 10, 11). Tefeci-bezirgn gdc s n f : "Kurtulu " un btn meyvalar n tekelinde tutabilmek iin bu tutuma katland . Ayd n zmre: prosper bir sanayi ve kalk nmada bulamad ekmek kap s n bu tutumda unu yazd : "Haddi buldu : "Tarafs z bilim adam Prof. Neumarck, Hkmete verdi i 1.3.1950 gnl raporunda zat nda az ok nfuzlu olan kimi memurluklar s rf bunlara sahip kimselere hl bir gelir sa lamak maksadiyle ihdas edilmi ti."... (Amerikan ilhaml ) "Ahmet Emin Yalman 39.1.1943 gnl VATAN gazetesinde ayn do ruyu daha nce yle belirtmi ti : "Tek parti rejimi, ayd nlardan derle ik bir sadakatli zmre sahibi olmak maksadiyle, milletvekilli ini bile imtiyazlar ve nimetler sa layan bir arpal k mahiyetine koymu tur." (Keza, s. 11). te o gidi nnde : "Bir ara, tatl su kap kullar ndan birka siyaset muhtedisi tredi: Bunlar CHP'nin dev. letilik oldu bittisini mal bulmu ma ribi gibi, bir matah sand lar. Onlar n fikirle tirmeye zendikleri "Kadroculuk", o gittike geni leyen fuzuli ve tufeyli devlet kadroculu u idi." (Keza). "CHP, duydu u zaruretle, memlekette ne kadar okur yazar adam bulduysa, hemen hepsini

memurla t rd . Memurlar

da; bir kalemde "l siyasi

(apolitik) yapt : Kanun, devlet kap kullar n n politikayla u ra malar n toptan yasak ediyordu. Beri yanda memurlar ise : " Bizim hkmetimiz memurin hkmetidir!" demekte sak nca grmyorlard . O kuruntuyla, halka cidden bir smrgecinin uyruklusuna bakt gzle bak yorlard ... toprak Trkiye, Osmanl l ktan yeni km t . Osmanl

dzeninde devlet memuruna "Shib'l erz" deniyordu. Onlar iftileri "Reya kullar " gibi grrlerdi: Yzy llarca sre o ili kilerle yo urulmu Osmanl art klar iin : yukar dan buyrultu ile k m ldamak ve kafa yormadan kr krne boyun e mek gibi a a dakileri hor grmekte hi yad rganm yordu..." Bu gidi nereye vard ? Varabilece i yere. Oras , kadrocu f r n kapaklar n n yanmad n syledikleri klhan n iidir. ahbaz Yedi bin y ll k tefeci-bezirgn gelenekli, 70 y ll k Bat l finans kapital grenekli bir toplumda devletin ne kadar davran rsa davrans n egemen e ilimlerden ba ms z

kalabilece i eylerin tabiat na ayk r olurdu. "Hi de ilse ilk (kahramanl k) dnemi iin (Amerikan mandas na girmi bir gericilik yerine ba ms z bir diktatrlk) ehvendi. Ama, sadece "ehven i er" idi. Yni beterin beterinden korunmak iin, daha ye nik erre ba vurmakt . Diktatrlk devriyle, yabanc smrgecili inden kurtuluyorduk. Lkin, bu yol, ulusal egemenlik ba ka tehlikeye d yordu. Prusya'da katmerle en Yunker-Asker-Banker bizantizmi ile yzle iyorduk." (Keza, s. 11) D kontenjanlardan ustaca

yararlanmay bilen i finans kapital CHP'yi dize getirecek cilveleri ve uzmanlar buldu. CHP. : "Kendini ve haddini bilmez, sahibine ald rmaz bir sarho lu a" kap l nca "Bu sarho tu enterne etmek art oldu." Ve onun yerine davul zurnayla geirtilen : "D.P. nin temellerine nas l may nlar yerle tirildi." (Keza, s. 18) 27 May stan 6 y l nce yaz l olarak ve dupduru a kland . Ald ran olmam . Anla lan bizde,

illki, Zamne ktidar ndan ald

bah i le kal n ciltli, kal n

sesli naslar yumurtlam ya, sol kula n sa ayak ba parma yla gstermiye, bir do ruyu tan nmaz k l a sokmak iin 90 yalana bo durm ya "NEO " deoloji" deniliyor. DEOLOK"LARIMIZ

Trkiye'de sosyalizm problemi nedir? Sosyalizm 27 May stan nce YASAK't ; sonra -sz yerinde ise- YASAL oldu (resmi sosyeteye kabul edildi). Bu politik kabu un iindeki sosyalizm hangi s n f n kar bak m ndan konulursa, ona uygun bir anlam ta r. yleyken, btn gzde sosyalizm d nceleri, bilerek, bilmiyerek Sosyal s n f temelini b rak p, en st yap n n kiremitli i demek olan devlet dam na km bulundular. Ortaa kal nt s a alar n "Mukaddesat l k" da, kyl, esnaf topizm veya anar izmi de, ayd n rasyonalizm veya rasizmi de, sanayici kapitalistlerin nasyonalizmi de, acente bezirgnlar n kozmopolitizmi, liberal kapitalistlerin hmanitarizmi de, i ilerin sosyalizmi de DEVLET L filozof ta sosyalist d ncenin say yor. gereken ey

Bu kaos iinde en ok ayd nlat lmas

DEVLET L K'tir. nk, ba ka lkeler iin ne olursa olsun, Trkiye iin devletilik en az be yz y ll k (asl na bak l rsa Nemrut ncesi : be bin y ll k) bir tarihsel ve sosyal olay n gelene idir. lk Trkiye devletini kuran Osman Gazi devleti idi; imparatorlu u kuran Fatih Mehmet devleti idi; birinci Anayasay (Me rutiyeti) iln eden Abdlhamit devleti idi; hrriyeti (Abdlhamid'in ikinci defa iln etti i anayasay ) tekeline alan bak mdan say lamazlar. Kimi "Neo-ideoloklar" m z, "Tarih gereklerimizi hem iyi ttihat ve Terakki F rkas "Devletiyiz" derken devleti oldu; yeni bir ey Cumhuriyeti tekeline alan Halk Partisi devletidir. Bu imdi sylediklerini sananlar umduklar kadar "Orijinal ideolok"

bilmek, hem iyi de erlendirmek zorunlu u alan nda yaz lm eksiksiz bir al ma olarak kabul", (Eylem, no : 4; s. 4) edilen ara t rmalar nda, "s n fs z", devletili e gz k rpan, ama gene de "Resm olm yan ve krsler a r iki etkili d nce ak m " ke fediyorlar. Kap kullu undan patentli olmad diyemiyorlar. Bu iki iin, onlardan : ba ka d nce ak m na "Do du ve gnmze kadar ya ad " ak mdan "Ahmet Hamdi Ba ar' n : " ktisadi Devletilik Doktrini" ne gre "Kemalizmin tarihsel grevi bizde eksik olan modern s n flar , burjuvazi ile i i s n f n yeti tirmek ve ondan sonra devletilikten vazgemek" (Ey., 4, s. 10) imi . Bu "Doktrin"in kurucusu : "Atatrk'ten ba l yarak Adnan Menderes'e ve Milli Birlikilere de in hibir kadroya d ncelerini benimsetemeyince k z p, hepsini "Kap kullar " diye horl yarak kalma burjuvaya ark yneldi i iin", "Bir yana b rakaca z." (Ey., 4, s.11) deniyor... Ba ar' n, Firavunlar a ndan i i snf Devletili imizden d ncesini hangi kolayca kadroya Geelim. vazgeilebilece ini sanmas yan lma olabilir, ama burjuva ve yeti tirme pek benimsetemedi ini, hele kap kulu te hisinden niin o kadar gocunuldu unu anlayamad k. "Ba szcs bugn de .S.A. olan kadrocu Kemalizm ideolojisi" ise, "eli mesiz, yni s n fs z bir toplum btnne varmaktad r." kan s n savunan Neo-ideologlar m z, bir yerde : "Bu d nceye ba l .S.A.'den ba ka kimse kalmad " diyorlar, n u lm, dirim dneminde ba ka bir yerde : "a da uygarl

yklenmek zorunda oldu umuz tarihsel dev" gibi iri lflar, kadrocu slbun ss olmaktan karak, yava yava btn ayd nlar n diline yerle iyordu..." szyle, kadroculu u : "Sosyal tarihte yer almay hakeder." (Ey., 4, s.12) buluyorlar. Bizim bildi imiz "Kadronun Kadrolar " : nce modern i i s n f m za "ideolok" kesilmek istemi lerdi. 1926 y l nda pabular ellerine verilince, "Devlet kadrosuna", -H. Ba ar gibi "d ncelerini benimsetmek" iin bile de il;- s rf

kar nlar n doyurmak iin "Yn" alm lard r. Geri "ink lp krsleri" ne amatr profesr yap lmad lar. "Dnme"likleri engeldi. Ama, bal gibi "Memur" oldular. Hangi "resmi olm yan"?.. En resmi kattan emir alarak "KADRO" culu u am lar, gene emir alarak kapatm lard r. Bilmeyenler, tek iten ve de erli kadrocu Yakup Kadri Karaosmano lu'nun "Sefaret Hat ralar "n okusun. O, teki .S., V.N., .H. gibilerle bir tutulmay p sefirli e srld hlde k r lm t . Ve kadroculuk : "Gkalp' bile unutmu gzken bir bilgisizlik ve sorumsuzlukla.. davul zurna curcunas iinde bir ka y l." (Ey., keza) imdi o politika olsun srememi tir. amaro lanlar n "ideoloji" yi itleri

olarak ne srmek iin hangi "d nce"leri ele al n yor? u : "Kadro, daha nce bizde pek bilinmeyen, ya da daha do rusu pek bilinli olarak kullan lmayan baz sosyalekonomik kavramlar ele tirdikten sonra u sonuca var r: Dnya bugn birbirine kar t karargha ayr lm t r : 1) Emperyalist Bat , 2) Sosyalist Sovyetler, 3) Her ikisine de kar ayaklanan smrge ve yar smrge halklar n n (Ey., no de il, : 4, s. yasak tan nmaz 11). edilmi kl a nce neo-ideologlar m z n kadrocu "sonu" dedikleri ey : "Pek bilinmeyen" renilmesi kap kullar nca "kavramlar" n dev irme karargh ."

sokulma abas yd . Dnyadaki " karargh" szc bir kadrocu "Ele tirme"sinin rn say l rsa, develeri kendimize gldrrz. arl medrese yobazc h rs zl yok etmi bir devrimin ilkokulunda o ezberledi i forml, edip bitpazar nda n szck tahrifsiz retilir. lk okul kltr bulunmayan bir orada yalan yanl diye ters-yz yakalanmas n

babas n n mal gibi satmaya kalk m t r. Bu yavuz h rs zl yazan ilkokul kitaplar Trkiye'ye

evsahibi pozu iki crete dayan yordu : 1 - Formln asl n sokulm yaca ndan, m za kudret helvas , kimse kadroculu un "Mnevver ve mtefekkir" insanl niyetine yutturulan kalp plajyac l

yzne vuramaz, biliniyordu. 2 - Kadro ideoloklar , btn dnyaca do rusu bilinen forml tan nmaz hale getirebilecek kadar kalpla t rabileceklerine GEREK: TT FAKI Kadrocu sofizmin pozuna de ilde, szne bakal m. "Smrge ve yar emperyalizme, hem smrge halklar n n karargh ,", hem sosyalizme, "Her ikisine kar KEMAL ZM N gveniyorlard . SOSYAL ZMLE

ayaklanan" bir hareket miydi? Yoksa sosyalizmle elele vererek emperyalizme kar nk gere i rne in, ayaklanan bir hareket miydi? burada "ideolokla r". evirme e kalk r. ngiliz subay Kadroculu un en byk kalpazanl tersine

Kz m Karabekir Pa aya

Ravlenson (yni emperyalizm) : "Bahsi bol eviklere getirdi. Yap lan ve yap lacak ey ba ka memleketlere bol evikli in bula mamas d r. Ve mthi propagandac lar n her yana gnderiyorlar." ( st. Har. s. 24) demi ti. Ama, Karabekir Pa a, kendi hesab na unlar yazd : "Sosyalistlerin Kafkasya'ya yrd n ve bize iyi bir bar sa lanmazsa, sosyalizm bizim d manlar m z n d man oldu undan tabii mttefik olaca m z , Sohum havalisinde tilf kadrosunun denize dkld gibi havadisleri yay nlad m. K taatta (asker birliklerinde) ve halkta mneviyata iyi etkiler yapt ." (Keza, s. 15 inci Kolordu Kumandanl "Sosyalizmin kavran ve na bu a klan 21). Mustafa Kemal Pa a, Amasya'dan 23.6.1315 (1919) gn ifreyi gnderdi : biimi dahi

konu ularak, esasen Kazan, Orenburg, K r m vesaire gibi islm ahali bunu kabul ederek dindarl k, gelenek gibi i lerle zten ilgili olmad sak ncas olm yaca ndan, bunun memleket iin bir d nld... te yandan, ilk teklifin

herhangi bir suretle sosyalistler taraf ndan yap lmas

beklenmiyerek,

derhal

havaliden

ieriye

kimli i

gizlenerek (mtenekkiren) gnderilecek bir ka de erli ki inin arac l iyle hemen syle iye giri mek, anla mak pek uygun olur. bu ama iin, bu memleketin milli kudreti imdilik kimli i gizli olarak, haz r oldu u bildirilerek,

rne in bz delegelerinin kabul ve gelecek durumlar m z, silhlar, mhimmat ve teknik aralar ve para ve gerekince s n rda tutmak ve tilf Devletlerinin memleketi terketmeleri iin bir silh olarak kullanmak yksek d nceleri vehile pek yerinde olur... Ve sosyalizm ve onunla ilgili olan amalar (hedefler) u runda paraca fedakrl a denekten ihtiya yararlanma olaca na kabil gre olup bu maksada nn inba kullanaca m z paran z ve vilyete en son ayr lan rtl olmad buyurulmas n rica ederim."

M. Kemal Pa an n gizli servis efi Hsrev bey 1 Haziran 1335 (1919) gn Havza'dan "i lerin istihbrata ve siyasiyata ait blmn zerime ald m" diyerek, u mektubu kaleme ald : "Sosyalistlik Bulgar ve Macarlar n da kat lmasiyle bugn tilf kuvvetlerinin emperyalist salg n na, tamah na, gaddarl k ve itisf na kar h rs na ve bir birle me vesilesi

oldu. Uluslar n al kanl klar na ve bilgilerine gre pek ok de i ikli e muhta olan yksek prensipleri bir yana b rakarak, in allah en byk ve metin bir millet olan almanlar n da bu yne -gaddar bir bar iindnmeleri bizler iin pek kabul etmemek byk kar

gerektirecektir... Bence milletin -bas ndaki ayd nlar nverece i karar ya ba ms z ya amak, yahut topra n alt n stne tercih etmekte derlenip toplan rsa, her eyden nce sosyalistlerle temas edilmek, prensipleri anla lmak, islmda, trkte geleneklere ve belirli kurallara znt vermemek artiyle, de i tirerek nas l kabul olaca n , nas l uygulanaca n kararla t rmak ve fakat, s n rda olup, d man sald r lar na kar koymay sa lamak iin silh,

cephane, gerektir."

erzak

almak

yanlar n

sa lama

ba lamak

Anadolu hareketini ba ar ya ula t ran en byk liderler byle grm ve davranm lard r. Trkiye kurtulu hareketi, Sosyalizme "kar ," de il, "Mttefik" olmu tur. On y l sonra buuk politika muhtedisi k lkuyru un "ideolok" pozuyla, olanlar olmad soktu. Bu mu biime sokmalar , ancak Menderes zaman borla kritik duruma almay hakeder?" KAP TAL "sosyal tarihte yer uyguland ve Trkiye'yi 20 milyar d

CUMHUR YET

F NANS

30 y l nceki devletili imiz hangi ekonomik ve sosyal temellere dayan yordu? Bu da hi de ilse 1935 y l nda bas l p yay nlanm t r. "1929 bilnolar na gre Trkiye'de 166 irket vard . Bunlardan (13' kooperatif, 13' ecnebi ticaret, 7'si ecnebi banka olmak zere) 33' bir yana b rak l rsa, geriye 133 yerli irket kal r. Bu 133 irketin denmi kapital tutar 78,2 milyon Trk liras + 5 milyon Sterlin + 54 milyon svire frang + 70 milyon Frans z frang = Toplam : 156,8 milyon Trk liras demek olur. (Bugnk 7,8 milyar). Trkiye'nin ekonomi politi ine, bunlar hkim. Netekim, ktisat Bakanl irketler Sigorta Mdr ile stanbul irketler Komiseri bu hkimiyeti yle deyimlendirirler : " irketlerin her y l ula t klar sonu, aa s. yukar memleketin ekonomi durumunun ve sa l nn 3) "36's banka, 27'si sanayi irketleri olmak zere 63 irket, tm 133 irketin kapitali olan 156 milyondan 119 milyonunu elinde tutuyordu. Milli irketlerin say ca te birini (%38), kapitalce drtte n (%75) rgtleyen bu giri kinlikler ka ki inin idaresinde idiler? irketlerin kurucu, idare meclisi yesi, delege ye, denetmen, mdr gibi btn ki ilerini toplad k : 50 rakamlarla deyimlendirilmesi demektir." (Sermaye hareketleri,

banka ile 52'si endstri, maden olmak zere 102 irketin btn ki ilerini sayd k. Bunlar topyekn 444' Trk, 181'i gayritrk olmak zere 625 ki icik kt . Demek tm Trkiye'de finans kapital ve dolay siyle ekonomi politik i te bu be alt yz ki inin tekelindedir. "Gene Trkiye'de, ad hep sayg hlesiyle sar l bir finans kapital "Maitre"i (std ) Bilyoti vard r. Bu ki i Trkiye'de var olan 9,1 milyon ( imdiki 1,8 milyar) kapitali 9 irkette kendisi kurucu, ba kan, ba kan yard mc s veya idare meclisi yesi olarak kaptand r. Ayn ki i bu 9 irketin idare meclisindeki yeler arac l Emperyalizm, yla da 4,4 milyon ( imdiki 600 milyon) kapitalli s. 75, 76). 8 irkette dahi ahsan (ki ili i ile) "Hz r ve nz r" d r." (H.K. : Bu finans kapitalin i yap s yledir : " 1929 y l , bir ki i, Trkiye endstrisinin hemen hemen her kolunda dolay siyle, bu endstriye ba l bulunan bankalarda ikinci kertede ilgilidir. S rf endstri alan nda, Trkiye ile ilgili olan 3 yabanc irketi ve ayr ca elektrik sosyetesi ve Sreyya Pa a fabrikas da "Maitre" in, (stad n) dolay siyle ilgilerinden yoksun kalmam t r... Demek, bir irketin do rudan yahut dolay siyle ilgili bulundu u irketler : 2 yerli (fabrika) + 5 yabanc irket + 36 endstri TA olmak zere = toplam 43 kurumdur. Oysa tm Trkiye endstrisi irketlerinin say s 52'yi gemez... rne in, kendi ana kapitali 1 milyon liral k bir irket olan Bankas n n 1924 y l ndaki i tirkleri 224 bin liray gemezken, 1934 y l ndaki i tirkleri 11 milyon 334 bin 492 liray ( imdiki 1,7 milyar) bulmu tur. (Demek : 10 y lda 11 milyon liral k "yavru" yaratm her ya tan!). (Keza, s. 38 [s. 40] " stanbul'da koca bir vilyet halk ; k smen de belediyenin idare ve politika kar malariyle - bir veya iki kodaman de irmenin elinden ekme ini bekler." "Haz r elbise, ayakkab vb. standardizasyonla birlikte smarlamac l a her gn stn gelmekte de il mi? Hele s rf ileri teknikle i leyen, rne in : imento ve eker retimleri Trkiye'de i rekabet grmedi,

dense

yeridir."

(Keza,

46

47).

[s.

46]

"9 byk Berlin bankas 5 y lda 2 kat,10 y lda 5 buuk kat byr. Trkiye Bankas 4 y lda 7 kat..10 y lda 25 kat Bankas , yaln z geni ler... Almanya'da Doyebank 2-3 milyarl k kapitaliyle 87 bankaya ba lanm t . 5 milyon liral k dnyan n 14 byk ehrinde "ecnebi muhabir" ad yla 21

bankaya ba l d r (Sermaye hareketleri, s. 246). Trkiye ierisinde ise, ili d l bulundu u 4 byk devlet bankas ndan ba ka, ba bu luk etmedi i kk banka hemen b rakmam dense yeridir... 9 byk Alman bankas nda kapital art %25 ile %75 aras d r.. 6 y lda : Bankas 6 y lda kapital art

Nominatif kapitali bak m ndan %500, gerek (denmi ) kapitali bak m ndan %2000 dir. Alman bankalar ndan 30 kat fazla abuk birikmi demektir. 1913-14 Almanyas nda 9 byk banka btn bankalar kapitalinin %38 ini ve mevduat n yar s n m elde tutuyordu? 1929 y l Trkiyesinde 39 yerli milli banka kapitalinin %82 sini yaln z 4 banka elinde tutuyordu. 37 milli bankan n mevduat toplam 126 milyon lira iken, 2 byk banka ( - Ziraat) mevduat 99 milyondu : yani 9 de il, 2 banka tm tutuyordu." (Keza, s. 56-58). [s. 55-57] milli banka mevduat n n (yar s n de il) %76 s n (drtte n) elinde "9 byk Berlin bankas , mdr ve memurlar arac l iyle 751 kurumda kendini temsil ettirir. Trkiye'de daha 1929 y l , hemen btn byk endstri irketleri, 2 si "Ecnebi milli" ve 4' kk olmak zere 8 "yerli milli" ki, topyekn 10 bankan n elinde derle iktir. Trkiye Milli ile Selnik Bankalar 11, Bankas 10 devlet bankas 20 sanayi irketine hkimdir. Gerekte devlet bankalariyle ilgili 20 kurumdan 3' Bankas n n, 3' Sanayi Maden Bankas n n, teki 3' de gene ba ka bankalarla ortak bulundu una gre devlet bankalar yaln z 11 kuruma egemendir. Geri kalan 4 byk bankadan Trkiye mar Bankas Bankas na tbi, stanbul Esnaf ile ktisat Bankalar Selnik Bankas na ba l d rlar. zetlenirse : 6 banka, endstri irketlerinin %65'ini bilfiil elinde tutuyor, yahut

dolay siyle o irketlere (iyi saatte olsunlar iin denildi i gibi) "KARI IK" bulunuyorlar." F NANS (Keza KAP TAL 61). [s. 58]

VURGUNU

"Belki hristiyan dininde TESL S "ZCL tanr " bulundu u iin oralarda banka say s birden ok olabiliyor. Trkiye'nin "Vahdniyetili i" (birizcilli i) bankac l dahi grlr. m zda Bankas ... Trkiye'de 1929 y l var olan 39 Bankas d r.

yerli-milli bankadan 4 by tm banka kapitalinin %78'ini elinde tutar. Ama bu drt byklerin RUHU teki 3 devlet bankas , yaln z kk mlkleri ve da n k de erleri terek kapitalle tirmeye yar yan birer de irmenden ba ka bir ey de ildirler. Kapitalin RUHU kr de il midir? 1929 y l Trkiye sinde 102 milyon liral k tm bankalar kapitalinin etti i kr 5,8 milyon ( imdiki 870 milyon) lirad r. Bu kr n 2,4 milyonu (37 milyon kapitalli) 4 byk bankan n ( + Ziraat + Emlk + Sanayi) elindedir. Yni kapitalce SEK ZDE B R olan bankalar, kr n YARISINI al rlar. Ama, as l ilgin olan, bu 4 bykler kr toplam ndan biri) oldu u halde, ald Bankas na d en payd r. Bankas n n kapitali bankalar kapital toplam n n % 13 (7 ile 8 de kr 1,7 milyon lira, yni %70'tir. "Mevduat ta byle. 1933 Ba veklet istatistiklerine bak l rsa : "37 milli bankan n tevdiat toplam olan 144,6 milyon liran n 142 milyonu 7 bankadad r. Geri kalan 2,9 milyon lira, say lar 31'i bulan teki kk mali kurumlar m zdad r." Bankas , 142 milyon (Cumhuriyet, 26.8.1933). O 7 banka iinde, kapitalce onbirde bir (% 9) oran nda paras olan (%34'n) bak m ndan deyimlendirdi ini ba r nda toplar. Bankas n n belgatl ca mevduat n 50 milyonunu, yni te birinden fazlas n "Yukar ki rakamlar, tevdiat ne nemli gsteriyor." bir kudret (Keza).

"Bu kr ve kar bak m ndan stnlk havadan gelmez : Bankas n n tm Trkiye ekonomisi zerindeki "Kudret"inden

ileri gelir. O kudreti anlamak iin

Bankas n n yabanc

kapitallerle kayna arak -tekelle melere temel olan btn memleket ilk madde ve enerji (kmr, maden) kaynaklar na nas l el atm bulundu unu gznne getirmek yeter. Tabii, eker retimi tmyle, dokumac l k, Limited) ile "Hamburg ve Bankas in as " " o kadarla kalmaz.

kerestecilik, sigortac l k, kkrt, telsiz telefon, kibrit monopolu, en sonra standardize ihracat ( skenderiye gibi nemli mahre iskelelerimiz" (M s r Limited), Komimport ve ilh.. sahalar do rudan do ruya kartal n n kanat gerdi i i lerdir. imendiferler

(Hkmete ilk demiryolu kredilerini o aar); ehir bay nd rl ( zmir'e 2 milyon), ambalj i i (Be ikta 'ta), deniz nakliye ve kurtarma i leri (Deniz ) gene onun.. Yeniden, devlet k t, ekerin kapitaliyle elele vererek, ampul, cam, smikok, manifatura ve ynl kuma tesislerine haz rl k yapar. arabas d r diye, kahve iin ktisat Bakanl Bankas

ndan 3 y l imtiyaz

(2.5.1933 gnl gazeteler)... 1933 y l ndanberi : "Trkiye art k ttn i inde faal rol oynamaya karar Bankas n n dolay siyle vermi tir (N. Cum.,19.1.1933)

egemen oldu u ekonomi vb. giri kinlikler en minskl BeB kravatlar ndan, en muazzam havai hatl Z ngal irketlerinedek uzan r." (ICeza, 62-64). [s. 60-61] "Bilno oyunlar n n bir alaturka e idini okuyal m: "Dn bir yazar m z Esnaf Bankas n n zarara srklendi i zamana ait bilno ve idare meclisi raporlar n , gazetelerden saklanmas na ra men elde etmeyi ba arm t r. 1927 y l raporunda, bankay idare meclisi doland ran, yang n sndrme letleri

muhterileriyle giri kinlik pek yararl gsterilmi , bankan n bir sr ktye kullan mlara yol aan otomobil acenteli ini zerine almaktan vazgeti inden konu edilmi , mevduat n 150.000 liray , y ll k cironun 25 milyon liray buldu u ileri srlm , tasarruf sand sand ay rmay (finans mevduat n n azl kapitale ndan ikyet edilerek etmemelerine n ra bet bulmamas , esnaf n kazanlar ndan bir k sm n sunmay ) det

atfedilmi tir. O kadar krl i lerden konu edilmesine kar l k 1927 bilnosu, durumun iyi olmad n a ka gsteriyor." irketin kontrolcular yok mu imi ? "Gene ok dikkate de er bir nokta, bu s ralarda banka eski belediye kurulu yelerinden Abdrrahman Naci ve tccardan Emin Zeki beylerin a a ya aynen aktard m z raporu vermi olmalar d r : "Bankan n ve hepsinin btn i lemleri ve defterleri ve idare meclisi raporu taraf m zdan birer birer incelenip denetlenmi konulu usul iinde geti i grlm tr. Azdan az i e ba layan bankan n genel i lemlerinin amaca do ru emniyetle ilerlemekte oldu unu arz ile kazanc n adaletlice le tirimini sa lam bulundu unu" bildirir. "1928 dare Meclisi raporunda ise, i lere aday bankan n gittike geli ti inden, daha ba ar l

oldu undan, konu a larak, zellikle yaz makinesi getirtmek yoluyla bankay 90.000 lira zarara sokan Volf, uzun uzad ya vlr." Bir gazete tan nm bir ok ztlar n adlar n bankan n borlular aras nda yay nlam " " dare Meclisi ba kan Aliyeli Mahmut unlar sylyor : " leri renince hissemi zararla elden kararak kurumdan tm ekildim." "Kabak kimin ba nda patlam ?.. Bu ate te yanan zavall pler olmu !.. smi var, cismi yok (nk : i i s n f na ait) bir "Yard mla ma sand nn sermayesi plerin ayl klar ndan %5 kesilerek sa lanm birikmi kalm ve bylece 70.000 liray i i de lftan i e

a k n bir para birikmi .. Ba vurmad klar iin bu para boyuna ve Yard mla ma Sand geememi tir.. Bu paran n i letilmesi iin Esnaf Bankas na verilmesi uygun grlm .. ve bu ac sonuca u ram t r." apulun sorumlular ne olmu ? "Esnaf Bankas zerinde kontrol hakk n iyi kullanmad dairesince, stanbul lbay ve itiraz n ndan dolay , Dan tay mlkiye arbay (Vali ve Belediye

Ba kan ) hakk nda yarg lama karar verildi i yaz lm t . arbay Muhittin stnda , genel heyete gndermi tir. ve Bununla birlikte, bu i i esasen zaman a m na u ram

genel affa giren i ler s ras nda bulundu u ve Dan tay n

inceleme karar

vermekle yanl l a d t " anla lm .

Demek : "Balta ne oldu? Suya d t. Su ne oldu? Manda iti. Manda ne oldu? Ah ra kat . Ah r ne oldu. Yand kl oldu!." (Emperyalizm, s. 66-69). [s. DEVLET L 62-65.] MZ

CUMHUR YET

"Finans kapital a , ekonomik ve politik buhranlar a d r. Devletin iinde OL GAR kumandandan) azl n kumandanl (Oligos : azl k, ar e : vard r. Kapitalist devlet,

gerek tekni in sosyalle me e ilimini nlemek, gerekse verimsiz duruma d en giri kinlikleri zel kapitale yk olmaktan kurtararak genel kapital kar na uygunca i letmek iin, kendisi kapitalistli e ba lar.. Devletin ta t politikas ve savunma tertipleri, byk masraf kap lar n aar. Bu masraflar, ve al nan dnler yznden devlet finans kapitalle s k s k ya ba lan r... Trkiye finans kapitalinin organ olan frans zca dergi yle der : "Birok lkelerde oldu u gibi bizde de devlet, ekonomik ve sosyal tertipten bir hayli i kategorisinin stesinden gelmek durumundad r, ki her yeni mali y l bu i lere d en masraflara omuz vermek zorundad r. te yandan, milletler aras nda egemen olan emniyetsizlik.. modern tekni in milletler emrine verdi i sava ayg tlar n elde etmek, millet btesine byk bir yk olmaktan geri kalm yor." (Economiste d'Orient 10.8.1935). "1935 Trkiye btesi.. 195 milyonda 57 milyon (hemen te biri) do rudan savunma masraf , 46,4 milyon (%23,9) kamu borlar d r... Devlet zarar eden zel kapitalist i letmelerini sat n al r : Samsun - ar amba hatt gibi... Bir de, zel sermayenin kuramad zerine al r (Be giri kinlikleri, devlet verimli duruma getirince kapitalistlere teslim etmek zere, kendisi y ll k sanayi plan ). Bylece, kendisi de olur : kapitalistle en devlet, finans kapitalle ili d l

Smerbanka 1935'btesinden 3 milyon denek verilir. 1933

y l , Sivas - Erzurum hatt iin te ebbse giri ir.

Bankas , devlet bankasiyle

birle erek, Abdrrahman Naci idaresinde 10 milyon sermayeli eker, kkrt, bak r, kmr, dokuma vb. Bankasiyle elbirli i durumundad r. ilh, devlete ve edemez. ilh... 1929 irketi i letmelerinde devlet eder, finans kapital ve de

Adapazar Bankas kapital arar : ona devlet btesi "yard m" "Devlet, finans kapitale bu kerte girince, kar l k olarak, girmemezlik Trkiyesinde 25 milli kapitalist sanayi ve madenler

vard . Bunlar n idarelerinde 20 kadar milletvekili sayd k. 38 milli bankada 31 tane milletvekili bulunuyordu. Demek, hemen her byk yerli milli kertesi yaln z irketin Millet Meclisinde bir irketlerde milletvekili var! Ama, devletle finans kapitalin kayna ma "Kamutay n say n yeleri"nin a klanm say lar ndan belli olmaz. Her irkette ayr ca bulunan birok eski Yarg tay yeleri, byk askeriye ve mlkiye ERKANl da hesaba kat lmal d r. Sonra, btn byk endstrimize 7 banka egemendir, demi tik. Bunlardan devlet bankas d r, ki ilerinden yaln z birisinde (15-20 kurumu gden Bankas nda) tam 13 milletvekili vard r. Demek Bankas n n gemi Genel mdr 79). [s. olmu tur." 70-72] Bankas n n idare meclisi, bir Millet Meclisi minyatrdr. Ve hepsinin stnde i te aheser : Trkiye ekonomi s. Mdr Celal, be y ldanberi Ekonomi Bakan Bayar s fatiyle, politikas n n 76 (Emperyalizm,

Bylece, C. Bayar' n ilk Ba vekil olmadan 2 y l nce, ikincisinde Cumhurba kan olmadan 15 y l nce, Yass adaya gmeden 25 y l nceki y ld z fal n 1935 y l kan yukar ki inceleme a klam say labilir. Ayn inceleme, "S n fs z Toplum" ideoloklar na 30 y l nce gere i zetlemi ti : "Devlet kapitalizmi demek, finans kapitalin usuz bucaks z hegemonyas , "Oligar i diktatrl nn temerkz etmi deyimi" demektir" derken yaln z DEMOKRAS 'yi savunmakla kalm yor, Trk milletinin gelece i ve erefiyle oynayan gidi i

de ayd nlatarak nlemeye al s yordu. nk, Amerika'n n nl New York Times gazetesi Armstrong'un kulland yle yaz yor : "Amerikan ac ac ikayet irketlerinden kan mektuplar okundu; bunlarda Vickers metodlardan edilmektedir. M. Driggs bunlar n "Kirli metodlar oldu unu", Trkiye'deki mmessillerin, kendisine gnderdi i vesikalarla byk ngiliz irketlerinin Trk hkmetinden sipari ler almak iin, katt ." Ankara'da (Emp., nfuzlu, s. ama 82, kt hretli [s. kad nlar 74] kullanmakta tereddt etmedi inin ispatlanm oldu unu szne 83). Az sonra, "Eyllde yap lan Nrnberg kongresinde, Alman Propaganda Bakan Gbbels dedi ki : " talya'da, Japonya'da, Macaristan'da, Lehistan'da, Brezilya'da, Portekiz'de ve TRK YE'de mcadeleye gzle grlecek biimde giri ilmi bulunuyor." Nazi nderinin Trkiye'de geli mi grd "mcadele" ne idi? EKONOM K alanda Trkiye finans kapitalinin cihan finans kapitaline peyk olmas : "Trkiye'nin Almanya'dan kredi ile ald 36,3 milyonluk e yan n 29,6 milyonu resmi devaire ait, yani ETAT ST (devleti) sipari lere mahsustur." "99 lar konferans nda Alman delegesi Hgenberg a ka diyordu ki : "Trkiye'nin endstri kurmas na ne hacet var? O Avrupa endstri rnleriyle kendi tar msal rnlerini de i melidir." Ve Trkiye finans kapitalinin mar k ocu u Bankas Hamburg'ta ube amakla o direktife ayak uyduruyor, "Trkiye Ticaret Odalar ndan 40 Odan n Berlin Trk Ticaret Odas na ye yaz lmalar .." suyun stne k yordu. Politik alanda ise ayn Bankas n n Genel Mdr Celal Bayar (Atatrk'n lm d e indeki durumundan yararlanarak) Trkiye Ba vekilli ine k yordu. (H.K.: Demokrasi, s. 20-23). Oysa : "Cumhuriyet Trkiyesi, cihan yang n n karan emperyalizm elinden milli varl n kurtararak do mu tur. kinci bir cihan sava ndan kazanacak hi bir eysi olmad iin, iliklerine kadar bar d r... Geri, her memleketin kendi varl n d d mana kar korumas en mukaddes hakk

ve vazifesidir. Bir lkenin, SAVUNMA u runa en kahredici silahlara ba vurmamas yaln z cinnet ( lg nl k) de il, cinayettir de. nk bu, kleli e boyun e mek olur. Ama, bugn genel olarak sava denildi mi, ba kalar n n topra nda ve ekme inde gz olan EMPERYAL ST harpleri denilmek ister. Ve bunlar ancak silah fabrikac lar n n i lerine yarar. Amerika'da silah ticaretini inceleyen komisyon : "Savunma ve Ticaret Bakanl klar n n anla mas na (Demokrasi nas l : silah engel fabrikalar n n oldu unu 18). ortaya [s. emrinde karm t ." 164] bulunduklar n " ve eski Cumhurba kan n n silahs zlanma

Nazi bakan "Savunma" szc nn "sald rma" demek oldu unu da yle deyimlendiriyor : "KAR I-SALDIRI gleri art k seferber edilmi tir. Almanya cihan d man na kar ba kald rm t r. (Nrnberg sylevi)... Btn bu y rt c l klar bar ve demokrasi tarafl lar n korkutamaz. Sald r lar, can eki en bir hayvan n son debeleni idir. Nazi Almanyas , as l Almanya, as l Alman milleti de ildir; Alman silah fabrikac ve yunkerlerine kukla olan, en ven, en gerici, en suikast ve en sald rgan bir cihan afeti olan fa izmin ba kald rma veya BA INI YEME belgesidir... Dnya medeniyeti barbarl ktan stn oldu u gibi demokrasi de fa izmden ok stndr. O kadar at p tutan fa izm, demokrat devletlerin bir vuru ta ald klar Nyon karar nnde kuyru unu ap aras na s k t rmad m ?... Roosevelt, fa izmi dnyan n yzde 10'u sayarken, fa ist devletlerin tm nfusunu gznnde tutuyor. O yzde 10'un da binde 999'dan fazlas fa izmin yaln z mazlumu, bask s alt na d m insanlard r. Ve elbet : "Bir ey d y k oldukta mttesi' olur" (yani : ok ezilen abuk patlar!)... Cumhuriyet Trkiyesinin YKSEK M LL IKARLARI'na mihver : DEMOKRAS D R. Ve biz bu lkede herhangi bir gericili in var gaflette avlayam yaca kadar s. uyan k 22-24, DEMOKRAT K CUMHUR YET oldu una inan yoruz." KUVVETLER N art k

(Demokrasi,

stanbul,1937).

[s.

170)

" DEOLOK" LARIMIZ VE GEREKLER M Z Demek, tepre mesine bizde eyrek DEMOKRAS 'nin yzy l uzak laf ku kuyla gerek

kovu turulurken ve kk d arda "Demokrat Parti"cilik ya an rken, Demokrasi savunulmu tur. Bir tak m "neid belirli" ve dolgun ayl kl "Mtefekkir ve mnevver insanl k"larsa, o gnlerde demokrasinin tam tersine giden bir yn, piyasaya srm lerdir. Onlara gre, Osmanl l etmi n be yz y ldanberi iflas prensibi hortlayabilirdi : "TOPLUM" un yerine

DEVLET'i ve "SOSYAL SINIF" n yerine "L DER"i geiren "ideologluk" pozu nemliydi. Trkiye'de : 1 - (Ekonomi temeli ile s n f ili kilerinin etkisini yokeden) "Bir idealist lider kadrosu" vard , 2 - "Tap l rca sevilen eflere kar deolojisinin yeti mi U raklar , Ey. no "EL T" : 4, gelecek, s.12) nder) direnecek s n flar yoktu." Emin T. Eliin. : "Trk Devrim "Lider" teorisi, yar Nazi, yar Profesr Toynbee'nin ngiliz Entelicensinden (gzde

slogan yd . Gemi tarih gibi, son yar m yzy l n altstlkleri de ki iye dayand r lmak istenen olu lar n kalpl a klam n yeterce bulunuyor... "Direnecek s n f yok" kuruntusuna " ark

gelince : yedi bin y ld r, her Tarihsel Devrimde : "Gidene : Beyim, Gelene Pa am!" demekte ks dinlemi kurnazl "nda : "Kar gelmek" hi bir vakit Bat daki merte ark

sava anlam na gelmez. Do u Derebeyi : hasm n yokedece i gn ona len ekip en byk dostluk erefleri sunar. kurnazl ok "Tap n trenleri" tuza bklemezse kahramanlar mumyalan p plerek, saray Allahla t r l p n n alttan gre metodu, "Sevilen eflere" herkesten biimine girer; her ilerici g " lan a k" yahut yolundan lmeden gmlr. ldrlr, mezar na ilericili e

30 y l nceki "Devletilerimiz" bugnkler kertesinde

"Masum bebecik", de illerdi. Gene de, kimseyi aldatmamalar iin btn ayr nt lar yla "Kadronun Kadrosu" izilmi ti. Kendilerine verilen " deolokluk" sipari i geri al n nca, zerinde durulm ya de mez grld. Yaln z, olaylar srp gitti i iin Finans kapital zerine verilenler ikide bir yaz l ve bas l biimde a kland . Olaylar n abuk geli imi btn o " ktisadi Devletilik" DEOLOG lar n sprnt tenekesine att gibi, " dealist ve yi it nc KADRO"yu da dut yemi blble evirince, olanlar n nedenleri bir yol daha zetlendi. "Demokrasi, Trkiye Ekonomi ve Politikas " (28.9.1937) kitap ba l (ANT EMPERYAL ZM + ANT FEODAL ZM) alt nda (Endstri-Toprak-Bar ) konular n zetledi. O

zaman Trkiye'de hangi ekonomik politik gereklerin tepi ti i "TOPRAK" blmnn "Farkl la m ya engeller" ayr nt s nda yle " smet nn'nn anlat l yordu "Tar m Politikas ", : Trkiye duruma

topraklar nda s n f farkl la mas prosesi nnde ald

gre iki a ama gsterdi : 1 - Farkl la m ya engel olmak, 2 Olmay nca Derde deva aramak. A. - S n f Farkl la mas na engeller iki biimde kar ld : 1- Teknik engeller, 2 - Kk retimi ebedile tirmek... CHP nin nnden sonra gelen bonzlar ndan bay Recep Peker, Trkiye Tar m nda Ortaa retimini yle savunmu tu : "Dn 100 kuru a al an, fakat bugn 50 kuru a al an i ilerin, bu day zarardan kurtarmak maksadiyle yedi i ekme i pahal la t rmak do ru de ildir." derken "Zrra, tccar ve arazi sahipleri ad na Vas f : "ifti efendidir, dedik. Bunlar da programda sngercilik, bal k l k kadar yer almal d r" kar l "Smerbank" a dnmesi n verdi..: Burada "Kyl" nemlidir. (CHP 1931 szc nn yerine "ifti" nin gemesi, "Sanayi Bankas "n n kadar kongresindeki tart malar). "Memlekette ttn eken bir

tufeyliler (haz ryeyiciler)!, tccarlar, arazi sahipleri olmad klar halde, yksek faizlerle para tedarik ederek ve amele (i i) tutarak ttn ektirdiler." (R. Peker : 25.10.1931) "nne gelen

ttn ektirdi. Ttnn maliyet fiyat bu gibilere 70-80 kuru , mtevazi al an ttn retimine 30 kuru tur." (Keza). "Ttn nceki y l 200 kuru iken,1931 Ekiminde 20 kuru a d t. Bay Peker de "Maliyet fiyat n " ortaya at yor. Maliyeti d rmenin yolunu yksek retimde de il, tersine : "Mtevazi al an" dedi i kk retimde gryor. Fakir kylnn ttn 30'a satm ya boyun e mesini, ttnn maliyet fiyat n n d knl ne yoruyor. Oysa, E er kk retmenler rnlerini yok pahas na sat yorlarsa, bu durum o rnlerin daha ucuza elde edildiklerini de il, ancak ve yaln z retmenlerin kutla-yemut' (ldrmeyip srndren) bir geim mutsuzlu una katland klar n gstermez mi? Trkiye'ye ilkel bir retim yordam n , Trk kylsne yoksul bir ya ama dzeyini tap rmak, memleketi geri geri gtrmek dile i de il midir?" (Demokrasi, 8-10). [s.154-156] Sylevlerde "a da uygarl k" gklere kar l r. Gerekte : o "Uygarl k" n, yani kapitalizmin tar ma girmesi nlenir. Sylevlerde "Kyl memleketin efendisi" olarak gklere kar l r. Gerekte : kilosu 80 kuru a mal olan ttn elinden 30 kuru a al narak kyl Ortaa n en yoksul toprak kleleri durumunda al m ya zorlan r. "Ekonomi Politikadaki bu e ilim, d nce alan nda abuk yank lar uyand rd . Hele nnnn DEVLET endstri alan nda ba ar s ve o sayede uzun sre iktidar kat nda rakipsiz kalmas , belli bir sosyetede (toplumda) Devlet kurumunun varolan s n f ili kilerle kesin ba n , kimi ayl kl "Mtefekkir ve mnevver insanl k" deoloklar na ukalalar kt lar. "Yar m ayd n"l "Ayd n" l ktan daha a a s na ve Devletili i mutlak unutturuverdi. be enmiyerek, drtte bir : demagojiye hakikat d tler. kertesinde Grn le gzleri kama an "Kadrocular" gibi toy

biricik

feti le tirdiler. Dnyay "Yeni bir Ortaa "a (Yakup Kadri) do ru gidiyor sand lar. "E siz rneksiz bir tezats z millet" ( evket Sreyya) dalgas na kap ld lar. Kk ky ekonomisini

(yoksul kyl retimini) "Trkiyenin rasin temelleri" ( smail Hsrev Tkin) diye katedralle tirdiler. Ve i in tuhaf , btn bu feci biimde komik gericiklik frazeolojilerini, kal n majiskllerle : TRK NKILABININ KEND NE HAS SEYR NDEK KANUN YYET N KADRO TELAKK S NE gre tedvin DEOLOJ S " damgas yla yaftalad lar. "Oysa, asl nda Devlet gibi Devletilik de egemen sosyal e ilimin amac de il, ara d r, aletidir. Mutlak bir devletilik yoktur, bir ok devletilikler vard r : Buhran devletili i, Harp devletili i, Fa ist devletili i, tek szle kapitalist devletili i ve bir bak ma (zorlama yoluyla) sosyalist "devletili i"... smet nnnnk de bir geli me devletili i ad n alabilir. Trkiyeyi Ortaa a de il, modern a a gtrr. "E i ve rne i", medeni dnyadaki adiyle "Bismarkizm"dir. Devletilik de, amac na vard i biten ayg t at l r. gn, t pk Bismarkizm gibi,

birdenbire olmam a dnverir. Nitekim daha ok nceden . nn dilsiz "Krs kapaklar "n n grltsyle protesto edildi. (10.6.1934). Rasih Antalya, olm yacak bahane ile yle kkredi : "Ne istiyorlar? Geen gn syledi im gibi, biraz insaf gerektir. nsaf de il, efendiler! ekilin gayri. Biraz da yerlerinizi ba kalar na b rak n. Bu milletin bu yerleri i gal edecek ok yksek adamlar vard r, onlar gelsinler, onlar i gal etsinler." "Demek, durdurulamaz. nk, Cumh. sbjektif kararlarla kyde rne in, binlerce 12.6.1934). farkl la ma dokuma i ili

kombinas na, kck kyl ailesinin ilkel tarzda yeti tirdi i pamuk yetemez. Onun iin, Celal Bayar, ( nn d p de Ba vekil olunca), Bursa Sanayicilerine ve Tar mc lar na yle diyordu : "Herhalde, amac m za do ru yrrken, sanayiimizin de, ziraatimizin de celi menfaatlerini (a k karlar n ) uzakla t rmak gerekli ve mmkn oldu una kaaniim." (Cumh. 25.1.1933). "Bylece, i i kullanarak tar m yapan ifti (ziraat kapitalisti) meselesi de genel olarak endstri (sanayi kapitalisti) meselesine evrilmi olur." (Demokrasi, s.11,12).

[s.156-157] Ayn eserin B - As l kyl meselesi" blmnde : 1 Kadim mnasebetler 2 - Kapitalist mnasebetler izlendikten sonra, iftiyi toprakland rma ve kredi konular nda, "Topra n nas l : 1 - Ziraat .kapitalistlerine, 2 - Tefeci kapitalistlere geti i belirtiliyor; Kredinin : tefeci eline geerek retimi geriletti i rnekleriyle a klan yor ve gerek olaylar n gidi inden. u ka n lmaz sonu kar l yordu : "Demek her tedbirin objektif neticesi : (Banka + Byk arazi sahibi + Tefeci) nin sentezle mesine var r. Her ey, Finans kapitalin ky iine i lemesine yarar" (Demokrasi, s.16). " nn, Milli Mcadele ate i iinde yeti mi bir politikac igdsyle seziyordu ki, klasik anlamda Demokrasi demek, genel olarak Kyly toprak sahibi etmektir. Kyde derebeyi art klar n kald rman n tek yolu, TOPRAK MESELES 'ni zmlemektir. Kye Demokrasiyi sokmakla, finans kapitali sokmak iki bamba ka davad r. Derebeyi art klar yla ykl kye Finans kapitalin girmesi : . kanbur stne kanbur olur." (Demokrasi,16) 28 y l nce [s.157,162] nn "Toprak Kanunu"nu "Byk

Meclise" getirirken bugnknden daha az devleti de ildi : "Devletilik esas na sad k kal nacak, 6 y lda 100 milyon lira harcanacak, ilk 4 y lda 1000 kombina kurulacak, sonra i geni letilecekti." "D nld gibi tasar dan i leme gese, her Kombina kyde Demokrasinin a lmaz bir kalesi olur. Karabahtl topra m z ve kylmz modern tekni e kavu ur. nn : " Emin olunuz arkada lar, memleketimizde yeni usul ve yeni alete kar yeter bir ekicilik vard r." diyor. O da do ru. Yaln z : "Nas l kredi kooperatifleri kurulmu sa" sz var. Kredi kooperatifleri gstermedimi ki : "Kanun koyarlar n ok yurtseverce ve Demokratik olan d nceleri gene Kapitalist alacakl lar n 223) hesab na [H. hizmet K. etmekten Emp. ba ka kar vermemi tir." (H. Tahsin, R. Saka : Sermaye Hareketleri, s. s.162-163]

Demek "Ayd n kuvvetlerin" iyi dilekleri de il, en keskin "Kanun" lar dahi sosyal s n flar n kuvvetlerine ve karlar na gre olumlu veya olumsuzla r. "Kombinalar n Kooperatiflere dnmemesi iin Ktlelerin te kilat ve bilinli i lek (faal) yard m olmad ka, y n davas n n zmlenemiyece i hat rlanmal idi. nk, yukar da olan her eyin a a dan

geldi i, ve bu i in temelinin bir YI IN (KTLE) i i oldu u : 10 milyon 354 bin 396 bucak ve ky nfusundan 10 milyon 350 binini ilgilendirdi i besbellidir. Ama, "Yeni aletlerle harman makineleri, srme ve sulama tertipleri" a k yla co an . nn, bir prensipine daha sad k kal yor: y y (Demokrasi, s.17-18). n i ini, [s.163] n d nda koyuyor, gene : NSANI UNUTUYOR idi." Sonunda : te kilatl ve Bilinli 4 bin ki ilik bir sosyal s n f, da n k ve bilinsiz 10 larca milyon ki iyi, kanunlar n ra m na parya durumuna yeniden sokman n yolunu buldu. "Bu yol, Toprak Kanunu sylevlerinin zerinden ok gemedi, Tar m Bakan ekildi. ok gemedi : o konudaki d ncelerini "Byk Meclise" ikinci defa anlatamadan Ba bakan smet nn ekiliyor." (Demokrasi, smet 18. idi... [s. 163] defad r, Demek, 1965 y l nnnn ka nc

bsbtn tav an n suyunun suyu haline getirilmi "Toprak Kanunu" nu "Byk Meclis"e getirir getirmez : tm "Muhalefet" partilerinin Demireller evresinde dertop olup Pa ay ala a de ildir. SON SZ etmeleri gne in alt nda hi de yeni bir ey

Hepimizin gz nnde olup bitti : 26 may s gecesi, saat 24 sular na de in Eski ehir lokalinde kadeh kadeh svg saan D.P. : 1 milyonu a k n "Parti yesi"; 10 milyona yak n "Vatan Cephesi" ile "Btn Trk Milleti"nin ta kendisi san lan korkun kalabal klar n kalesi gibi grnyordu. "Yapma,

etme" diyenlerin stne oy dolusu, kur un ya murlar ya d r yordu. Kulis aras nda yaltaklan larak al nm zel msaadesi ile, valisinden karakol grevlisine de in tledi i Devlet himayesi ile ve ieride d ar da her trl diplomasilerle savunu u sayesinde iktidara kt dikebiliyordu. Eski ehir iki aleminden bir saat sonra 27 May s gecesi ba lad . Say lar stanbul'da bir a z n di lerini, Ankara,da iki elin parmaklar n gemiyen be on gen subay, u bildi imiz Rami ile Harbiye aras kadarc k yolu, her zamanki asker yry ile 1 saatte ald lar. Tuttuklar ndan kimilerini daha o sabah b rakt lar. Ertesi gn Yass adaya kapatt klar n n 500 ki iyi gemedi i renildi. Kar lar na tek bilerek direnen ki i kmaks z n, kimseciklerin burnunu kanatmaks z n bu i i yapanlar sabahlarda "Btn Trk Milleti" gzn at iek ya muruna o gne li tuttu. smet Pa a'n n bile ba na, gah at lan ta , gah haz rlat lan lin biiminde lm

imdi o, milletin ruhu bile duymaks z n deli gmle i giydirilerek enterne ediliveren Cumhurba kan ndan polis kabaday s nadek 500 ki icik?.. 1929 y l resmi istatistiklerinde 50 kadar Banka, 50 kadar Ticaret, 50 kadar Sanayi RKET'ini gden hepsi topu 500 Finans Kapitalist saym t k. Onlar (yahut az de i ikleri olan) bu say n say l 500 ki ice iz. Yass adada gne banyosuna yass ld klar gn, kendi partilerinde yaz l , radyolar nda boyuna gnll arslanlar gibi kkreyip kainata meydan okuyan milyonlarca ki iden B R TEK , penceresini a p soka n kald r m ta na olsun : "Yapma, etme!" diye ba rmad : kz lm , ortakl k bozulmu tu!.. O bir avu ortakl n ( RKET N) btn marifeti : Milletin hayat nda yapma i sizlik ve pahal l k yaratarak insanlar m z bir lokma ekmek iin birbirlerine d rtmekti. Btn gc: Karde i karde e vurduran ecnebi entelicenslerinin emrinde bor ve bask kumpaslar kurmakt .

Hangi htilal, ne Devrimi, can m? Piknik televizyonunda, rahat nefes al narak seyredilen, tabancas elinde "D K" bir gizli ve tehlikeli gangster etesinin sust yakalan Mermisine yaz k. 30 milyon Trk 500 sap a kar d " davran a tenezzl etmez. Grmesi, ortada... "Kanun tan mas , Bir tmen asker, bir namus delisine yayl m ate i mi aacak?

aldanmamas yeter. Suluyu tkr yle bo ar:.. Onun iin Trkiye'de Kapitalizmin Geli imi : lmden korkarca (b rak n Sosyalizmi, biner. imdi, gangsterin (hr veya tutuklu olmas bile nemsiz): eline tabancas teslim edilmeli mi, edilmemeli mi? Btn meselemiz budur. Birinci Cildin Sonu falan) ancak ve yaln z DO RU d nceden korkar, gerek DEMOKRAS sznden kplere

BIBL O RAFYA

Marks-Engels, Correspondance. Pierre Brizon, Histoire du Travil et des Travalleurs, Bruxelles, 1926. Hikmet K v lc ml , Kuvay milliyecili imiz, ist. 9/5/1954. Hikmet K v lc ml , Trkiye i i S n f n n Sosyal Varl , Maksizm Bibliyote i, stanbul, 1935. Hikmet K v lc ml , Emperyalizm: Geberen Kapitalizm, Marksizm Bibliyote i, stanbul, 1935. (ikinci bask : Tarih ve Devrim Yay nevi, tst. 1974) Hikmet K v lc ml , Demokrasi: Trkiye Ekonomi ve Politikas Hakk nda, Gnn Meseleleri no: 1 tst., 1937.(ikinci bask : Tarih ve Devrim Yay nevi; st., 1974.) Hasan Tahsin-Remzi Saka, Sermayenin irketlerdeki Hareketi, stanbul'dan Belgeler, stanbul, 1929. Hasan Tahsin-Remzi Saka, Sermaye Hareketleri. Kur'an' Kerim. Meclis'i Mebusan Zab t Ceridesi. Sultan Abdlhamit, Meclis'i Mebusan A Nutku, yan' n Cevab .

Osman Nuri, Mecelle'i Umur'u Belediye, Hseyin Avni ( anda), 1908'de Ecnebi Sermayeye Kar lk Ayaklanmalar, stanbul, 1935. Ahmed Naim, Uzun Mehmet'ten Bugne Kadar Zonguldak Havzas Dr. Arhangelos Gavril, Anadolu Ba dat Demiryollar n n Yz, 1908. Abdlehat Nuri Trkiye Seyr'i Sefain daresi Tarihesi, stanbul, 1926. A. Bedevi Kuran, Osmanl mparatorlu unda htill Hareketleri, Belge, Adana Valisi Hilmi, "Adana Ziraat Amelesi", Adana, Trkz Matbaas , 1341, kinci Pamuk Kongresi, Kongre Zab tnamesi, Matbaa'i mire stanbul, 1925. Mehmet Ali Ayni, Hat ralar , stanbul,1945. Talat Pa a, Ht rat . F. R fk Atay, ankaya Ltfi Simavi, Grdklerim. 2 cilt. Operatr Cemil Pa a, Hat ralar , stanbul, 1945. Ali Fuat Cebesoy, Mill Mcadele Hat ralar , stanbul, 1935. Kz m Karabekir, stikll Harbimiz, zel Bankalar Kurulu Mazbatas , 1326. Vs f Pa a Lyihas . Sanayi statisti i, Matbaa'i mire, 1917. (Osmanl Sanayii, eviren: A. Gndz kn, Siyasal Bilgiler Fakltesi Yay n ). M. Zeki, M nt kam z n Kitab , zmir Ticaret ve Sanayi Odas , stihbarat Md, EminTrk Eliin, Trk Devrim deolojisinin U raklar , Eylem, no: 4 Harp Tarihi Vesikalar (Dergisi). C.H.P.1931 Kongresi. Eylem Kadro Resimli Ay 1930. Takvim'i Vekayi La Turquie, 1877. kdam, 1908. Ak am, 1930-3, Vatan, Cumhuriyet 1939-4, Milliyet, 1965, Economieste D'Oriente, Time 1965, New York Times v.b.

D PNOTLAR 1. Havadaki sonsuz radyo dalgalar ndan radyomuz hangisini al r? Radyomuzun frekans na uygun dalgay al r. Di er btn dalgalara sa r kal r. Toplumlar n da, sosyal s n f veya zmrelerin de birbirlerinin etkisi alt nda kalmalar iin, t pk al c verici radyolardaki gibi kar l kl uygun frekanslar bulunur. Tefeci Bezirgnl k nas l retimle dolays zca ilgisi bulunmuyan, asalak irad l k ise, t pk yle Tekelci Finans-kapitalistler de asalak irad lar m zd r. Onun iin, Antika Tefeci - Bezirgnlar m z, Finans-Kapitalle etle t rnak olmu lard r. i te bu olaya Dr. Hikmet K v lc ml , "Sosyal Rezonans" diyor. (Yay mc n n notu.)

2. Bkz. "T. Anayasa Metinleri", Gzbyk - Kili, SBF yay n - Yay mc n n notu.. 3. S n fl toplum. 4. S n fs z, Barbar insanl Y.n. 5. Me hur oylama usul: "Gabledenler? Gabletmiyenler? Gabledilmi tir." 6. Bkz. Dr. Hikmet K v lc ml , Emperyalizm: Geberen kapitalizm, Tarih ve Devrim yay nlar , No: 3, stanbul 1974. Yay mc n n notu.