MatematikNet.

Com

1.10 Binom Teoremi

Bu kesimde (a + b )n ifadesinin a ve b nin kuvvetleri cinsinden açılımını vereceğiz.

Önce faktoriyel ve binom katsayısı kavramlarını verelim.
1.10.1.Tanım. Sabit bir doğal sayı k olmak üzere 1 den k ya kadar olan doğal sayıların
çarpımına k faktoriyel (ya da k çarpansal) denir ve k! ile gösterilir. Buna göre
k!=1.2.3...(k-1).k
dır. 0!=1 olarak tanımlanır. Örneğin, 4!=1.2.3.4=24 , 5!=1.2.3.4.5=120 dir.
Bu tanımdan her kÎIN için (k+1)!=k!(k+1) olduğu hemen görülmektedir.
1.10.2.Tanım. a bir reel sayı ve k da bir doğal sayı olmak üzere

æa ö
ç ÷ sembolü a altında k diye okunur ve
èkø
æ a ö a (a - 1)(a - 2)...[a - (k - 2)][a - (k - 1)]
ç ÷=
èkø k!
æa ö
ile tanımlanır ve ayrıca ç ÷ = 1 olarak tanımlanır.
è0ø
Mesela

æ 4 ö 4[4 - (2 - 1)] 4(4 - 1) 4.3 12

ç ÷= = = = = 6,
è 2ø 2! 2! 2! 2.1
1 1 1 1 1 1 1 1 3 3
æ 12 ö ( - 1)[ - (3 - 1) ( - 1)( - 2) (- )(- )
ç ÷ 2 2 2 2 =8= 3 = 1,
ç 3÷ = = 2 2 2 = 2 2
ç ÷ 3! 3! 3.2.1 6 48 16
è ø
1 1 1 1 1 4 4
æ 15 ö [ - (2 - 1)] ( - 1) (- ) -
ç ÷ 5 5 2
ç ÷= =5 5 = 5 5 = 25 = - ,
ç 2÷ 2! 2.1 2 2 25
è ø
1
æ 13 ö
ç ÷ 3 1
ç ÷ = 1! = 3 ,
ç1÷
è ø
dir.
Özel olarak n ile k doğal sayılar olduğunda, n ³ k olmak üzere
æ n ö n(n - 1)(n - 2)...(n - k + 2)(n - k + 1)
ç ÷=
èkø k!
eşitliğinin sağ tarafının pay ve paydasını (n-k)! ile çarparsak,

æ n ö n(n - 1)(n - 2)...(n - k + 2)(n - k + 1)[(n - k )!] n!

ç ÷= =
èkø k![(n - k )!] k![(n - k )!]
elde edilir.

52
 Ayrıca her n doğal sayısı ve her 0 £ k £ n için
ænö æ n ö
ç ÷=ç ÷
ç ÷ ç ÷
èk ø èn - k ø
eşitliği sağlanır.

1.10.3.Teorem. IN 0 = INU {0} olmak üzere her a reel sayısı ve her k Î IN 0 için

æ a ö æ a ö æ a +1 ö
ç ÷+ç ÷ =ç ÷
è k ø è k +1 ø è k +1 ø
eşitliği sağlanır.
İspat.

æa ö æa ö æ a +1 ö
ç ÷ + ç ÷ = 1+a ve ç ÷ =a +1 olduğundan k=0 için eşitlik doğrudur. Şimdi de
è0ø è1ø è 1 ø
herhangi bir k doğal sayısı için eşitliğin sağlandığını gösterelim.

æ a ö æ a ö a (a - 1)...(a - k + 2)(a - k + 1) a (a - 1)(a - 2)...(a - k + 1)(a - k )

ç ÷+ç ÷ = +
è k ø è k +1 ø k! (k + 1)!
a (a - 1)...(a - k + 2)(a - k + 1)(k + 1) a (a - 1)(a - 2)...(a - k + 1)(a - k )
= +
(k + 1)! (k + 1)!
(k + 1)a (a - 1)...(a - k + 2)(a - k + 1) + a (a - 1)(a - 2)...(a - k + 1)(a - k )
=
(k + 1)!
a (a - 1)...(a - k + 2)(a - k + 1)[(k + 1) + (a - k )]
=
(k + 1)!
a (a - 1)...(a - k + 2)(a - k + 1)(a + 1)
=
(k + 1)!
(a + 1)a (a - 1)...(a - k + 2)(a - k + 1) æ a +1 ö
= =ç ÷
(k + 1)! è k +1 ø
bulunur.
Şimdi Binom teoremini veriyoruz:

1.10.4.Teorem. (Binom Teoremi) Her a , b reel sayısı ve her n doğal sayısı için

(a + b)n ænö ænö ænö æ nö ænö

= ç ÷a n + ç ÷a n -1b + ç ÷a n -2 b 2 + ... + ç ÷ab n -1 + ç ÷b n
è0ø è1ø è2ø è n-1 ø ènø
dir.
İspat. İspatı tümevarım yöntemi ile yapacağız.
Önce n=1 için eşitliğin doğru olduğunu görelim.

æ1ö æ1ö æ1ö æ1ö

(a + b )1 = a + b ve ç ÷ = 1, ç ÷ = 1 olduğundan, ç ÷ a + ç ÷b = 1.a + 1.b = a + b
è0ø è1ø è0ø è1ø
olacağından eşitlik n=1 için sağlanır.
Şimdi de n=m için eşitliğin doğruluğunun n=m+1 için doğruluğunu gerektirdiğini ispat
edelim. Eşitliğin n=m için doğru olduğunu kabul edelim. Bu takdirde

53
(a + b)m æmö æmö æmö æ mö æmö
= ç ÷a m + ç ÷a m -1b + ç ÷a m - 2 b 2 + ... + ç ÷ ab m -1 + ç ÷b m
è0ø è1ø è2ø è m -1 ø èmø
dir. Bu eşitliğin her iki tarafını (a + b ) ile çarparsak,

(a + b)m (a + b) = (a + b)[æç ö m æ m ö m-1 æ m ö m- 2 2 æ m ö m -1 æ m ö m

m
÷ a + ç ÷a b + ç ÷ a b + ... + ç ÷ab + ç ÷b ]
è0ø è1ø è2ø è m -1 ø è mø

(a + b)m+1 = æç ö m +1 æ m ö m æ m ö m -1 2 æ m ö 2 m -1 æ m ö m
m
÷ a + ç ÷a b + ç ÷a b + ... + ç ÷ a b + ç ÷ab +
è0ø è1ø è2ø è m -1 ø èmø
æ m ö m æ m ö m -1 2 æ m ö m- 2 3 æ m ö 2 m -1 æ m ö m æ m ö m +1
+ ç ÷a b + ç ÷a b + ç ÷a b + ... + ç ÷ a b + ç ÷ab + ç ÷b
è0ø è1ø è2ø è m- 2 ø è m-1 ø è mø
bulunur. Burada

æ m ö æ m +1 ö æ m ö æ m+1 ö
ç ÷ = ç ÷ = ç ÷ = ç ÷ = 1,
è 0 ø è 0 ø è m ø è m+1 ø
olduğu ve Teorem1.10.3 den dolayı k=0,1,2,...m-1 için

æ m ö æ m ö æ m +1 ö
ç ÷+ç ÷ = ç ÷
è k ø è k +1 ø è k +1 ø
olduğu kullanılırsa

(a + b)m+1 = æç ö m +1 æ m +1 ö m æ m +1 ö m -1 2 æ m+1 ö 2 m -1 æ m+1 ö m æ m +1 ö m +1

m +1
÷a + ç ÷ a b + ç ÷a b + ... + ç ÷a b + ç ÷ab + ç ÷b
è 0 ø è 1 ø è 2 ø è m -1 ø è mø è m +1 ø
elde edilir. Böylece tümevarım prensibinden dolayı her n doğal sayısı için Binom formülünün doğru
olduğu ispat edilmiş oldu.

54
1.10 Alıştırmalar (Binom Teoremi)

ænö ænö ænö æ n ö ænö

ç ÷ + ç ÷ + ç ÷ + ... + ç ÷ + ç ÷ = 2 eşitliğinin sağlandığını gösteriniz. (Yol Gösterme:
n
1)
è0ø è1ø è2ø è n -1 ø è n ø
Binom formülünde a=1, b=1 yazınız.).

ænö ænö ænö n -1 æ

n
ö næ ö
n
2) ç ÷ - ç ÷ + ç ÷ - +... + (-1) ç ÷ + (-1) ç ÷ = 0 eşitliğinin sağlandığını gösteriniz.
è0ø è1ø è2ø è n-1 ø ènø
(Yol Gösterme: Binom formülünde a=1, b=-1 yazınız.).

ænö ænö ænö ænö ænö ænö

3) ç ÷ + ç ÷ + ç ÷ + ... = ç ÷ + ç ÷ + ç ÷... eşitliğinin sağlandığını gösteriniz. (Yol Gösterme:
è1ø è3ø è5ø è0ø è2ø è4ø
Bir önceki alıştırmayı kullanınız.).

ænö ænö ænö n -1

4) ç ÷ + ç ÷ + ç ÷ + ... = 2 eşitliğinin sağlandığını gösteriniz. (Yol Gösterme: Bir önceki
è1ø è3ø è5ø
alıştırmayı ve birinci alıştırmayı kullanınız.).

11
æ 3 ö
ç 2x - 2 ÷
3
5) ifadesinin açılımında x lü terim var mıdır? Varsa bulunuz.
è x ø

2 2 2 2 2
ænö ænö æ nö æ n ö ænö (2n)!
6) ç ÷ + ç ÷ + ç ÷ + ... + ç ÷ + ç ÷ = eşitliğinin sağlandığını gösteriniz. (Yol
è0ø è1ø è 2ø è n -1 ø è n ø (n!) 2
Gösterme:
ænö ænö ænö ænö ænö ænö ænö ænö
(1 + x) n (1 + x) n = [ç ÷ + ç ÷ x + ç ÷ x 2 + ... + ç ÷ x n ][ç ÷ + ç ÷ x + ç ÷ x 2 + ... + ç ÷ x n ]
è0ø è1ø è2ø ènø è0ø è1ø è2ø ènø
ænö æ n ö
eşitliğinde xn in katsayılarını karşılaştırınız ve ç ÷ = ç ÷ eşitliğini kullanınız.).
ç ÷ ç ÷
èk ø èn - k ø

ænö ænö 2æ ö
n
n -1 æ
n
ö næ ö
n
ç ÷ + 2ç ÷ + 2 ç ÷ + ... + 2 ç ÷ + 2 ç ÷ = 3 eşitliğinin sağlandığını gösteriniz. (Yol
n
7)
è0ø è1ø è2ø è n -1 ø ènø
Gösterme: binom formülünde a=1, b=2 yazınız.).

MatematikNet.Com

55