ZOR NSANLARLA BAA IKMA YOLLARI ve FKE KONTROLU letiim kurmakta glk eken insanlar uzmanlar,"Zor nsanlar" olarak

adlandrlyor. Zor insanlar, toplumdan topluma, kiiden kiiye gre farkl olarak tanmlansa da, temelde benzer davranlar gsteriyorlar. Tm zor insanlarn inat, hrsl ve kaprisli olduklar grlyor. Ancak unutmayn ki, insanlar deil ama davranlarn deitirmek sizin elinizde. Pek ok kii evresindeki zor insanlardan ikayet eder. Evde, ite, okulda ksacas her ortamda bir zor insan bulunur. Oysa aslnda "zor insan" diye bir ey yok. Zorlayc davranlar var. Ve maalesef baz insanlar srekli bu ekilde bir davran iinde bulunuyorlar. "Coping With Difficult People / Zor nsanlarla Baa kmak" kitabnn yazar Robert M. Bramson baz insanlarn neden farkl tavrlar sergilediklerini yle aklyor: "Baz insanlar karlarndakinin performansn drmek ve onlarn evkini krmak iin bilerek zor tavrlar sergiler." Her zor insan birbiriyle ayn davranlar sergilemez. Baz zor insanlar srekli konuup hi dinlemezken, dierleri de hep son sz sylemeyi tercih eder. Kimisi srekli sizi eletirir. Bazs sessiz, bazs agresif olabilir. Bu noktada Acbadem Salk Grubu Psikiyatri Uzman Do. Dr. Kltegin gel zor insanlarn davranlarn u ekilde belirtiyor: -Eitimi ve bilgisi yetersiz olmasna ramen kendisini ok iyi sananlar, -Bilgisi ve deneyimi yetersiz olmasna ramen kendisini iyi sananlar, -ncelikleri belirlemede beceri sahibi olamayanlar -Hatasn olgunlukla kabul edemeyen, srekli aklama yapp kendisini temize karmak isteyenler, -Yava dnen ve hareket edenler, -leri kartranlar, -Hi konumayanlar, bilgiyi zorla azndan aldnz kiiler, -Yanl anlamakta srar eden, -Karsndakinin sylediklerine nem vermeyen, -Konum farkllklar nedeniyle grrken o fark hissettiren kiiler, -Karlarndakine sayg gstermeyen, -Yava hareket eden ve birok defa tekrar edilmesi zorunda kalnan insanlar, -Sadece kendi yapt eyin nemli olduunu dnen, -Srekli olaylar ve etrafndakiler zerinde kontrol oluturmaya alanlar,

-Empati kuramayanlar, -Her zaman ben haklym diyenler, Zor nsanlara Yaklam Nasl Olmaldr? Zor insanlarn bu tr zellikleri daha da oaltlabilir. Bu zellikler nda zor insanlar 5 ana balk altnda toplamak mmkn. -Agresif nsanlar: Saldrgan davranlar iinde bulunan bu sakin bir ekilde kendinizi ifade edin ve size ynelik saldrgan tavrlara kendinizden emin bir ekilde karlk verin. -Her eyi Bilenler: Bu kiilerle mcadele ederken iyi hazrlanmak gerekir. Asla meydan okumayn. Aksine yeteneklerini vn. Gerektiinde hatalarn ortaya karacak sorular sormaktan ekinmeyin. -ikayetiler: Karlarndakine gvenmezler. Kendilerine olan gvenleri de ok deildir. Eksik olan zgvenlerini saklamak iin memnuniyetsiz, her eyden ve herkesten ikyet eden bir tavr iine girerler. Bu insanlara "Bakalarnn gremediklerini gryorsun" eklinde onlarn gvenlerini arttracak cmlelerle yaklan. Dinleyin ama asla tartmaya girmeyin. Ona kar savunmac davranmayn. - Madurlar: yi dinleyin,onu anladnz gsterin. Soruna odaklanarak onu deiim iin motive edin. -Gizlice Saldranlar: Bu insanlara kar ne kadar geri ekilirseniz o kadar stnze gelmeyi severler. Geri ekilmeyin. akaya vurun. fke Nedir ? Nasl Kontrol Edilebilir ? fke aslnda normal ve salkl bir duygudur. Ama kontrolden kp da ykc hale dntnde, okul ya da i hayatnzda, kiisel ilikilerinizde sorunlara yol aar. fke ok eitli olaylar sonucu ortaya kabilecei gibi doal afetler gibi hi beklenmeyen bir anda gelip hayat alt st eden ve istenmeyen deiikliklere srklenme durumlarnda da ska ortaya kar. fkenin ifadesi fke sadece insanlarda varolan bir duygu deil, her canl organizmann tehdit karsnda olaylara gsterdii doal bir tepkidir. Afetler de genellikle beklenmeyen olaylar olduklar iin insann varoluunu tehdit eder.

Saduyumuz, fke duygumuzu nereye kadar gtreceimiz konusunda nmze snrlar koymaktadr. Ancak afetler srasnda yaanan panik ve ok karsnda herey karmakark olabilir. En bata artk hayatmz karmakark olmutur. fke duygularyla baa kmak iin bilinli ya da bilinsiz baz yollar kullanrz. Bunlar ksaca; fade etme, bastrma ve sakinletirmedir fkeyi saldrganlkla deil de szel olarak ifade etmek, bunlar iinde en salkl yoldur. Bunu yapabilmek iin, istediklerimizin ne olduunun farkna varmal, bunlar ak ve karmzdakini incitmeyecek bir ekilde aktarmalyz. kinci yol, fkeyi bastrmaktr. Kzgnlnz iinizde tutup, onu dnmemeye alyor ve dikkatinizi daha olumlu bireylere ynlendiriyorsanz, bu yolu kullanyorsunuz demektir. Bu bazan ie yarasa da srekli olarak bu yolu kullanmak, ok salkl olmayabilir. Eer kzgnlk doru bir biimde ifade edilemezse, bir sre sonra bu duygu kiinin kendisine dner ve yksek tansiyon, psikosomatik rahatszlklar (lserler, allerjiler vb.) ya da depresyon gibi sorunlara yol aabilir. fke yaadnzda kendinizi sakinletirmeye almak, nc seeneinizdir. Nefes alp verilerinizi, kalp at hznz kontrol ederek, kendinizi fizyolojik olarak sakinletirip, iinizdeki fke duygusunu hafifletebilirsinz. fkenin Ynetimi fke ynetimi tekniklerinin amac, kzgnln ve fkenin yol at duygusal ve bedensel tepkileri azaltabilmektir. Siz de kzgnla yol aan insanlar, olaylar yok edemezsiniz; onlardan kanamazsnz; onlar deitiremezsiniz. Yapabileceiniz tek ey bu insanlar ya da olaylar karsnda gsterdiiniz isel ve dsal tepkilerinizi kontrol edebilmek, onlar yapc bir ekilde ynetebilmektir. Eer zaman zaman kontrol kaybettiiniz oluyorsa ya da kaybedeceinizden korkuyorsanz, bir psikologtan yardm isteyebilirsiniz. fkemizi boaltmak iyi midir? Psikologlar artk bunun ok yanl ve tehlikeli bir inan olduunu gstermilerdir. Aratrmalar, kzgnlk duygusunun boaltlmasnn kzgnlk, fke ve saldrganl daha ok arttrdn ve sorunu zmek iin hi bir yarar olmadn gstermektedir. Onun iin en iyisi, fkenizi neyin balattn bulmak ve kendinizi fkeyle kaybetmeden, bu nedenlerle baa kabilme yollarn renmektir. rnein, asl kayg duyduunuz ey, kendinizi gvencede hissetmeme iken, bambaka bir eye barp arabilirsiniz. Hangi Yntemler fkenizin Tamasn nler? Geveme: Derin derin nefes aln, sakinletirici durum ve manzaralar zihnimizde hayal ederek canlandrmaya aln .Bu sakinlememize yardmc olur. Deneyebileceiniz baz basit yntemler unlardr: Karnnz dolduracak ekilde derin nefesler aln; gsnzn st ksmyla nefes almanz sizi rahatlatmaz. Nefes alp verdiinizde gsnz deil, karnnz imelidir. Derin nefeslerinizi alrken, kendi kendinize tekrar tekrar Geve! ya da Sakin ol! diyerek telkinde bulunun. Hayal ederek sizi gevetecek bir yer ya da ortam dnn ve gznzn nne getirmeye aln. Gemite ok sakin olduunuz bir yeri hatrlayn. Bu teknikleri her gn pratik yaparak ezberlerseniz, daha sonra karlaacanz gergin ortamlarda otomatik olarak uygulayabilirsiniz. Dnceleri Deitirme fkeli insanlar dncelerini kfrederek, barp ararak ifade etme eilimindedirler. Kzgn

olduumuz zaman genellikle, olaylar istemeden abartl ve arptlm olarak alglarz. Bu tr dnce biimlerinizi fark edin ve yerine daha mantkl olanlar yerletirin. rnein kendi kendinize, Eyvah, her ey mahvoldu! gibi bir eyler sylemek yerine, Dnyann sonu deil ve buna imdi fkeleniyor olmam bu olay olmam hale getirmeyecek. diyebilirsiniz. Her iki dnceyi de zihninizden geirerek deneyin. fkenizin hangi dnceyle arttn ya da azaldn grn. Farknda olmadan ok sk kullandmz ve bizi kzgnlk duygularna hazrlayan, asla ya da her zaman gibi szckleri zihninizde yakalamaya aln. Hi bir ey asla dzelmeyecek ya da Her zaman hakszla urayan ben olurum. gibi cmleler olduka hataldr. fke duygunuzda hakl olduunuzu dnmenize de yol aar. Durumla ilgili yargy koyduunuz iin problemin zmne de katkda bulunmaz. Mantk fkeyi yener, nk fke hakl bir nedene bal olsa da, ok abuk mantk snrlarn aabilir. Bu yzden fkelendiinizi hissettiinizde mantnza snn. Kendinize Tm dnyann size kazk atmaya almadn hatrlatn. Sadece, yaamn ini ve klarndan bazlarn yaadnz dnn. fkenizin kontrolden kmaya balad her zaman, bu ynteme bavurun. Bu daha dengeli bir bak asn yakalamanza yardmc olacaktr. fkeli insanlar her eyi talepkar bir ekilde isterler, dier deyile kendilerine hak grrler. Bu durum, adalet iin de byledir, takdir, kabul, onay, vb. iin de byle. Herkesin bu deerlere ihtiyac vardr. Elde edemeyince hepimiz zlr, incinir, hayal krklna urarz. Ama kzgn ve fkeli insanlar, bunlar talep ederler. Talepleri karlanmaynca, hayal krklklar engellenme duygusuna, o da fkeye dner.. Bu insanlar, dnceleri zerinde alp onlar yeniden yaplandrrken, bu talepkr zelliklerinin farkna varmal ve beklentilerini, arzulara dntrmelidirler. Dier deyile, istedii herhangi bir ey iin, Bana verilmeli ya da Benim olmal demek yerine, Bana verilmesini isterdim. diye dnmenin daha salkl olduunu grmelidirler. Problemi zme Bazen fke duygularmz yaammzdaki gerek ve kanlmaz sorunlardan kaynaklanyor olabilir. Kzgnlk duygular byle zamanlarda bu zorluklar karsnda yaanan doal ve salkl duygulardr. Byle durumlardaki en yararl tutum; nce durumu deitirip deitiremeyeceimizi aratrmaktr. Deitirebileceimiz bir eyse zm yollar aratrlabilir. Deitirilemeyecek bir durumsa, zm iin uramak yerine, yaplacak en iyi ey sorunla yzlemektir. Elinizden gelenin en iyisini yapmaya aln ama, yantlar hemen bulamyor, sonuca hemen ulaamyorsanz, kendinizi cezalandrmayn. Daha iyi iletiim fkeli insanlar genellikle dnmeden yarglama ve bu yarglar ynnde davranma eilimindedirler. Bu yarglar da bazen ok gerek d olabilmektedir. Eer ok elektrikli bir tartma iine girdiyseniz, ilk yapacanz ey ; Yavalayp gsterdiiniz tepkileri gzlemek olmaldr. Aklnza gelen ilk eyi sylemeyin, yavalayn ve asl sylemek istediinizi dnn. Ayn anda karnzdakinin de sylediklerini duymaya ve anlamaya aln. Hemen cevap vermeyin. fkenizin altnda ne yattn da anlamaya aln. nsann eletirildii zaman savunmaya gemesi doaldr, ama siz de saldrya geip savamayn. Onun yerine sylenenlerin altnda yatan bulmaya, asl sylenmek isteneni dinlemeye aln. Ya da belki o ortamdan biraz uzaklap rahatlamak isteyebilirsiniz. Ama kendinizin ya da karnzdakinin fkesinin kontrolden kmasna izin vermeyin. Sknetinizi korumanz, durumun raydan kp bir felakete dnmesini engelleyecektir. Mizah kullann Mizah, eitli yollarla fkenizin younluunun azalmasna yardmc olabilir. Hereyden nce daha dengeli bir bak as salar.

Birine fkelenip de belli sfatlarla etiketler takmaya baladnzda, bir an durun ve o insann gerekten o ey ya da yle olduunu dnn. Bu sahneyi gznzn nne getirin. rnein birine, mumula ya da odun kafal gibi sfatlarla saldrdnzda, o kiiyi gerekten bir mumulaym ya da odundan bir kafas varm gibi hayal edin ve gndelik ilerini o ekilde yaptn gznzn nne getirin. Eer karnzdaki insan benzettiiniz eyin ne olduunu dnerek kafanzda gerekten yleymi gibi bir resim izebilirseniz, fkenizin azalmaya baladn greceksiniz. nk mizah srasnda yaanlan duygularla, fkenin bir arada bulunmas mmkn deildir. fkesi ok youn olan kiinin davranlarnn altndaki temel mesaj, Her ey benim istediim gibi olmal! dr. fkeli insanlar kendilerinin ahlaken hakl ve doru olduklarna inanrlar. Planlarn deitirmelerine ya da engellenmelerine yol aan her trl olay/durum, onlar iin dayanlmaz bir aalanma gibi alglanr. Kendilerinin bu ekilde sknt yaamamalar gerektiini dnrler. Belki baka insanlar sknt ekebilirler ama onlar deil! Kendinizde de buna benzer bir duyguyu yakalarsanz, kendinizi tm caddelerin, dkkanlarn, resmi dairelerin sahibi olan bir tanr ya da tanra gibi hayal edin. Tm insanlarn sizin nnzde eildiini, eteinizi ptn dnn. Bu hayali grntlere ne kadar ayrnt koyarsanz, ne kadar talepkr olduunuzu ve ne kadar mantk d davrandnz o kadar iyi anlayacaksnz. Ayrca durum ve olaylarn gerekte ne kadar nemsiz olduunu da fark edeceksiniz. Mizah kullanrken iki noktada ok dikkatli olmak gerekir. ncelikle mizah kullanmann, sorunlarnz glerek geitirmek demek olmadn, tersine onlarla yapc bir ekilde yzleebilmeniz demek olduunu bilmelisiniz. kincisi de mizah kullanaym derken, alayc ve aalayc mizaha bavurmaktan kanmalsnz. nk bu da salksz fke ifadesinin bir baka yoludur. evrenizi deitirmek Bazen, sinirlenip fkelenmemize yol aan eylerin yakn evremizde olduunu fark ederiz. Sorunlar ve sorumluluklar zerinize ylesine yklr ki dtnz tuzaa ve o tuza temsil eden insanlara kar fke ile kavrulursunuz. Biraz ara verin. Gn iinde zellikle stresli olacan bildiiniz saatlerde, sadece kendiniz iin kullanacanz bir zaman ayrn. rnein alan bir anne, eve geldiinde kendisine ayraca bir 15 dakikalk sre olursa, ocuklarnn isteklerine, parlamadan daha iyi yant verebilir. Kendinizi rahatlatabilmek iin birka ipucu daha Zamanlama: Eer sevdiiniz kiiyle belli konular belli saatlerde konuuyorsanz ve bu konumalar da hep tartma ile sonulanyorsa, bu tr konular konuma saatinizi deitirin. Belki yorgun, dikkatsiz oluyorsunuzdur ya da bu sadece bir alkanlk haline gelmitir. Kanma: Eer ocuunuzun odasndaki danklk odann nnden her geite kafanzn tasn attryorsa, kapy kapatn. Sizi fkelendiren eylere bakmaktan kendinizi alkoyun. Ama, fkelenmemem iin ocuumun odasn temiz tutmas gerekir. demeyin. Konu u anda bu deil. Konu kendinizi olabildiince sakin tutabilmektir. Alternatifler bulun: Baz olaylar sizi fke duygular iinde brakyorsa, bunu zmeyi bir i edinin ve uygun yollar aratrn. Danmanla ihtiya duyuyor musunuz? Eer fkenizin, kontrolnz dna ktn dnyorsanz, ev ve i hayatnzn nemli boyutlar bu duygudan etkileniyorsa, bir psikoloun danmanlna bavurabilirsiniz. Unutmayn, fkeyi yok edemezsiniz, tm abalarnza ramen sizi fkelendirecek olaylar olacaktr.

Yaam her zaman iin engellerle, aclarla, kayplarla ve dier insanlarn onlardan beklemediiniz davranlaryla dolu olacaktr. Bunu deitiremezsiniz. Ama bu olaylarn sizi etkileme biimini deitirebilirsiniz. Kzgnlk ve fke tepkilerinizi kontrol ederek, uzun vadede onlarn sizi daha mutsuz klmasn nleyebilirsiniz. __________________ SEVYORUM SEN YARRR... GZLERM SANA ALAR... HEREYE RAMEN SEVGLMMM... SEN SEVEN BR VAR....