T.

C MARMARA N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS FELSEFE ve D N B L MLER ANAB L M DALI D N PS KOLOJ S B L M DALI

REKLAMIN NSAN ZER NDEK ETK S

Proje devi EL F U URLU

Dan man: KEMAL SAYAR

stanbul, 2011

REKLAMIN NSAN ZER NDEK ETK S

Bana bir lkenin televizyon reklam n gsterin, o lkenin motoronu neyin al t rd n syleyeyim. Paul Knox Reklam ; yasal yoldan yalan sylemektir. Michael Jackman Sanayi devriminin ard ndan ya anmaya ba layan kitlesel retim ve tketimle birlikte meydana gelen toplumsal de i meler i letmelerin yap s n da etkilemi tir. al malar iinde reklam kavram da yeni bir boyut kazanm t r. Reklam (reclame) Latin dilinde "a rmak" anlam na gelen "clamare" szc nden tretilmi tir. Genel olarak reklam; ki ilerin, kurumlar n, mal ve hizmetlerin kamuya tan t larak benimsetilmesi eklinde tan mlanabilmektedir. Reklam; "bir i in, bir mal n veya bir hizmetin para kar l
1

letmelerdeki

klasik pazarlama .anlay n n yerini modem pazarlama, uygulamalar n n almas yla, pazarlama

nda, genel yay n

aralar nda tarif edilerek geni halk kitlelerine duyurulmas " olarak tan mlamaktad r. Reklam, do rudan do ruya satmaktan ok, hitap etti i kitleyi sat n almaya haz rlayan ve sat n alma fiiline sevk eden bir arat r.2 Reklam n zelliklerini yle s ralayabiliriz: Reklam, pazarlama ileti imi iersinde yer alan bir edir. Reklam, belirli bir cret kar l nda yap l r.

Reklam, reklam verenden tketiciye (hedef kitleye) do ru akan bir iletiler btndr.
1

Yksel Unsal, Bilimsel Reklam ve Pazarlamadaki Yeri, ABC Kitabevi, stanbul, 1984, s. 12.

Saffet Olcay, Reklam Nedir, Nas l Yap lmal d r?, Olcay Yay nlar , Ankara, 1969, s. 12. 2

 Reklam, bir kitle ileti imidir. Reklam yapan ki i, kurum ve kurulu bellidir. Reklam ile tketici bilgilendirilmeye ve ikna edilmeye al l r. Reklam mesajlar nda mallar, hizmetler, vaatler, dller ve sorunlara zmler vard r. Reklam, di er pazarlama ileti imi eleri ile i letmenin belirledi i pazarlama stratejisi do rultusunda saptanan pazarlama hedeflerine ula mak iin koordineli olarak al r.3 Reklam n genel amac ; hedef tketicilere bir rn veya bir hizmeti duyurmak, rne, markaya, i letmeye kar tketicilerde olumlu bir e ilim olu turmay sa lamakt r. Di er bir deyi le reklam, do rudan sat ya da kar sa lamay kolayla t rmaya

ynelik ileti im kurmakt r. Buna gre reklam; hedef tketiciyi, reklam yap lan rnn ya da hizmete ili kin fark nda olmamaktan olmaya, reklam mesaj n anlamaya, nerilen sat vaadini kabul ile sat n alma arzusu yaratarak hedef tketicileri sat n alma davran na yneltmeyi amalar. Reklam n, sosyolojik boyutuna yneltilen ele tiriler olarak; reklam mesajlar n n tketiciyi yan ltt , onun gerek tercihini gstermesine imkan vermedi i konusudur. serbest piyasa ortam nda insanlardaki duygusal duygusunu kam layarak, eksiklik ve huzursuzluk telkin

Binlerce rnn k yas ya yar t gdlere seslenerek, memnun olmad

yaratarak reklam yap lan rn ile bu eksikli in giderilece i ve mutlu olaca

edilmektedir. Sz konusu rne sembolik de erler ykleyerek ve yenili i n plana kararak kullan, tket, at ve eskisini getir, yenisi ile de i tir felsefesinden hareketle yeni olan her eyi almaya telkin etmektedir.

Duran Mustafa, Reklama Genel Bir Bak , stanbul niversitesi, leti im Fakltesi

Reklamc l kta Psikoloji ve Ara t rman n Geli imi Reklamc l k sektrnn, insan n d ncelerinin nas l kt ekillendi ini veya ortaya

n anlamaya ve buna ynelik unsurlar n ortaya kar lmas iin ara t rma yapan, teori

reten psikoloji ile yak n ili kileri vard r. Reklam n btn mecralara ynelik tasar mlar nda kullan lan, olduka nemli unsurlardan biridir psikoloji. 1994 tarihinde, Mattelart'a gre, Sigmund Freud'tan nce insanlar n davran lar igdlerle a klanmaya al lmaktayd . Buna gre insanlar marka kavram na ynelik nerilere a kl k, taklit ve sempati unsurlar n igdsel olarak yapmaktayd . 1920 y llar nda, bu de erlendirmeler davran l n ne kmas yla uyar c -tepki ya da etki-tepki teorisi ile farkl l k gstermi , sebep-sonu ili kisini ortaya karm t r. Buna gre zmlemeler, tketici-mesaj aras nda olan ili ki, tepkinin kayd ve hat rlanma durumuna dn m tr. Bunlar n ortaya kar lmas yla, ara t rmalar daha ayr nt l olarak srdrlm tr. Yirminci yzy l n ba lar nda, Nortwestern niversitesinde, reklam psikolojisi zerine ara t rmalar ba lam t r. Bu y llarda ara t rmac lar n yapt al malar, kitap haline getirilerek yay nlanm t r. Dnemin, reklamla ilgili ara t rmalar ve yazarlar k saca yledir. 1908 y l nda, Walter Dill Scott reklamda ve sat c l kta psikolojinin kullan lmas konular n i ledi. Gene 1908 y l nda Harry Dwight, reklamc l kta ara t rman n nemini anlatt . Arcibald Crossley, 1919 y l nda, bugn reklam ara t rmalar nda kullan lan ilk anketlerin kullan lmas n sa lam t r. (Mayer, 2004). Albert Lasker reklam n ikna edici unsuru zerinde durmu tur. Claude Hopkins reklam n ikna edici unsuru zerine ara t rma yapmaya ba lam ve bu ara t rmalar 1923 y l nda yay n haline getirtmi tir. (Arens, 1996) btn bu ara t rmalar, reklam ve insan ili kisinin ayr nt lar n gzler nne sermeye ba lam t r. bu ara t rmalar bir taraftan srdrlrken, reklam sektr ne kan verilerden yararlanmay etmemi tir.
4

da ihmal

REKLAMIN ETK LER Reklam n nsanlar zerindeki Etkileri Kim oldu unu yle hayk r yor ki; ne dedi ini duyam yorum. Ralph Waldo Emerson

www. Reklam.com.tr

Reklamlar n; insanlar zerindeki etkileri;insanlarda bulunan temel i drtleri uyand rmak,harekete geirmek ve etkilenmeler sonucu davran lar meydana getirmek eklindedir. Temel igdlerin uyanmas ,ortaya kmas btn insanlarda ayn meydana gelir. Uyar c n n trne kar farkl insan organizmas n n gsterdi i tepkiler insandan insana ekilde

etkiler ve tepkiler meydana getirebilir. nk her insan n sevdi i,arzu etti i,

emelleri,ihtiyalar farkl olabilece i gibi ayn uyar c lara kar ,gsterecekleri tepkiler de farkl olabilir. Reklamlar n temel i drtler zerindeki etkileri de ok nemli ve byktr. Temel i drtler; igdlerden farkl olarak kayna , iddeti, nereden, nas l kt insanlarda normal artlarda ayn btn canl varl klarda ayn ekilde, ortak olarak vard rlar. Reklamlar; insanlardaki temel igdlerin, temel i drtlerin kar lanmas , giderilmesini, insanlar n arzu, heves, istek,dileklerine kavu malar n ve mutlulu a ula malar gr nden hareketle yap l rlar. Reklamlar n temel d ncesi; insanlardaki ihtiya, ilgi, arzu, heves duygular n harekete geirmektir. Bunun iin de retilen mal ve rnleri insanlar n temel ihtiyalar olacak, bunlara sahip olunca arzular , hevesleri gerekle ip mutlulu a kavu acaklar d ncesiyle insanlar ilgilerini ekmeye, duygular n ok amaya al rlar. Reklamlardaki en nemli unsurlardan biri: bir reklam n, insanlar ierisinde bulunan, estetik, yap l r. nsanlar gzel, kl k, gzellik duygular n harekete geirebilmesidir. Btn reklamlar bu amatan yola karak haz rlan r, k, zarif bulduklar , kendilerini etkileyen, sahip olduklar nda mutlu olacaklar na inand klar mal ve rnleri, ihtiya olmasa da almaya al rlar.5 Reklam n ocuklar zerindeki Etkileri E er reklamlar,ocuklar n beynini istila edip, ebeveyn grevlerine el koyarak zorla ailenin iine girmi se ve de aileler marketle ocuk aras nda bir arac olmaktan teye gidemeyecek kadar alalm sa, i te bu; gerekten gnmzn sosyal devrimidir. Jules Henry belli olan btn ekilde grlen, ortaya kan drtlerdir. Temel i drtler

Ne e zyrek, Reklam ve Reklam n Etkileri tezi,Y ld z Teknik niv,1997-1998

Reklamlar n genler zerinde b rakt aray o unu genlere ynelik dzenlemi tir. ocuklar n en ok etkilendi i

etkiler vard r. Genler srekli olarak yenilik rnlerin

iindedir. Reklam yap mc lar da genli in bu zaaf n kullanarak tan tt

eylerin ba nda reklamlar gelir. Reklamlar

yap mc lar n hedef kitlelerinin %30unu ocuklar olu turur. Bu nedenle ocuk reklamlar na nem verilmi , daima ilgin eyler yap lmaya al lm t r. ocuklar srekli olarak ilgin, ak c ve rengarenk eylere ynelir. Bunu bilen reklam yap mc lar , reklamlar n genellikle ilgin karakter kullanarak yapar. Bu karakterler hayal dnyas n n rn olan izgi film kahramanlar d r. Bu tip kahramanlar daima ocuklar n ilgisini ekmeyi ba arm t r. Sonulara bakt m zda: izgi film karakterlerinin oynad reklamlar , di er reklamlara oranla daha e itici, daha dzeyli oldu u ortaya km t r. Bu reklamlara rnek vermek gerekirse: Corn Flakes (cips) reklam , st reklam , ikolata reklam vb. ocuklar hayal dnyas ok geni reklamlar byk bir zevkle izlerler. Sonu olarak, ocuklar n reklamlara bu kadar ilgi duymalar n n sebebi: ok geni ve renkli hayal dnyalar d r. Reklamlar ocuklar n sat n alma isteklerini artt r r.Yap lan reklamlarla ocuklar n yemek yeme al kanl klar aras nda kuvvetli bir ili ki vard r.Ancak reklam yap lan rnler her besin grubundan rnler olmad olabilmektedir. Reklamlar n ocuklarda her grdklerini elde etme arzusu yaratabilece i ne srlmektedir. zellikle de abart l reklamlar n ocuklarda gerek ile hayali ay rt edemeyecek ekilde arp k kavramlar olu turabilece i ileri srlmektedir. ndan ocuklar n sa l ks z beslenmelerine neden olan varl klard r. Bu nedenle bu tip e lenceli

Reklamlar n ocuklar zerindeki Etkileri (ya olarak) 0-5 ya = %20 etki 5-7 ya = %55 etki 7-10 ya = %62 etki 10-15 ya = %70 etki 15-17 ya = %85 etki6

LER N YA

GRUPLARINA GRE EN OK

ZLENEN REKLAM

TRLER (10-30) 10-15 YA : Bu ya gurubu nemi daha ok giyim ve elektronik e yalar ynnde de i iklik gstermi tir. Bu nedenle bu ya grubu bu gibi rnlerin reklamlar n izler. 18-21YA : Bu ya lar, e itli istek ve arzular n geli ti i , daha ok byme gsterdi i ya lard r. Art k genlerin istedikleri doruk noktaya ula m t r. stekler, araba, motosiklet gibi motorlu ta tlara ynelme gstermi ve bunlar yap lan reklamlar n daha ok izledi i saptanm t r.7 Reklam mizansenlerindeki ya am biimleri, anne, baba ve ocuk tipleri, bu tiplerin duygu, d nce, davran ve tutumlar , genelde ocuklar iin model olu turmaktad r. Bu n gstererek, ocu un a dan reklam n ocu un geli iminde ve sosyalle mesinde nemli bir rol bulunmaktad r. Reklamlar n ocuklar zerindeki etkileri, uzun dnemde varl ki ili inin olu mas nda etkili olmaktad r. Bat lkelerinde her ocuk, y lda ortalama 900 saat televizyon ba nda kal yor ve bu sre iinde de en az 10 bin reklam filmi seyrediyor. Her ocu un ayn sre iinde okulda derste geirdi i zaman ise sadece 700 saat. Yine ayn ara t rmaya gre 1997de her ocuk iin y l boyunca yap lan ortalama al veri 4 bin 800 dolar buluyor. Bu arada bo anmalar artt ka, ocuklara al nan hediyelerin de artt hatta bo anm ailelerde bykanne ve bykbabalar n belirtiliyor. The Guardian gazetesinin da ac ma duygusuyla torunlar na daha s k hediye ald
6 7

Ne e zyrek, Reklam ve Reklam n Etkileri tezi,Y ld z Teknik niv,1997-1998 Ne e zyrek, Reklam ve Reklam n Etkileri tezi,Y ld z Teknik niv,1997-1998

bir haberine gre McDonalds, ocuklar iin haz rlanan televizyon reklamlar na bir y l iinde ortalama 34,6 milyon dolar, Coca Cola ise 16,2 milyon dolar harc yormu . imdi yle bir d nelim: Reklamlardan etkilenen ocuklar, anne ve babas n n sat nalma karar n etkiliyor, kendilerine ynelik rnlere sahip olmak iin srarla talep ediyor ve sahip olamazsa mutsuz oluyor. Kabul. Ailenin olanaklar varsa ocuklar n mutlu etsin tabii ki. Ya ay sonunu zor getiriyorsa ne olacak?8 ocuklarla ilgili reklam dzenlemelerine bakacak olursak; 2012 y l na kadar reklam ve tan t c faaliyetlerle ilgili yasal dzenlemeler gncellenecek, ocuklara ynelik reklamlarda istismar nlenecek, toplumu yan lt c ve bilimsel kan ta dayal olmayan haberler yay nlanmayacak. ocuklarda obeziteye yol aabilecek g dalar n reklamlar n n yay n saatlerine dzenleme getirilecek, ocuklara ynelik programlar n aralar nda obezite riski olu turulacak g da reklamlar n n yay nlanmas engellenecek. 9 REKLAM-MARKA L K S Modern endstriye dayanan toplum, raslant sal ya da yzeysel olarak de il, temelde gsteri yanl s d r. Hakim iktisad n imaj olan gsteride ama hibir ey, geli me ise her eydir. Gsteri, kendinden ba ka hibir eye varmak istemez. Guy Debord Popler kltr, gndelik hayat smrgele tiren bir kullan m ve tketim kltrdr. nsan e er poplere kat lmazsa veya kazara popleri yakalayamazsa, popler bir ekilde tedirgin edilir ve tedirgin hisseder; huzursuzdur. Popler medya, madde ba ml duruma gelmi poplerkullan c y zgrlk mitleriyle besler. Popler siyasal, ekonomik ve kltrel pazarda eme iyle retime ve da t ma kat lan ve bl mden ona verilenle serbest kleli i garantilenen insan, popler olmayan kendine kendi olarak bakmaktan korkar; kendini kendinden alan poplerlere kurtar c olarak sar l p zgrl n, kimli ini ve kendini bulup rahatlar: Bu yolla kendinin sand nemli kendi olur. Bunu her gn srekli yapmak zorundad r. Bylece kitle retimi yapan endstriyel yap da insan materyal rnleri, bu materyal rn yaratan retim biimi ve ili kilerine uygun bilinci ta yarak yarat r. Poplerlerle paketlenmi popleri, tketiciler al r ve popleri bo azlar na takarlar, salar na ve yzlerine srerler, midelerine indirirler, stlerine giyerler, kulaklar na ve vcutlar n n ba ka yerlerine takarlar, ayaklar na giyerler. Bu yolla

8 9

Gnseli zen Ocako lu, ocuklar n Reklamlarda Rol Almas Sak ncal m ?, Zaman Gazetesi-16.07.2006 Tketici Raporu 2011, Reklamlar n ocuklar zerindeki Etkileri , 70. say

poplerin poplerle tirilme srecini tamamlarlar. Bu tamamlamada, tm pazar mekanizmas memnun glmser. 10 Markalar, bu popler kltrn iinde hayat bulurlar. Tan m yapmam z gerekirse; marka, retici veya sat c lar n mal n tan tan, onu ba kalar n n mallar ndan ay rmaya yarayan isim, terim, sembol, ekil veya bunlar n bile imidir. Markan n tketiciler a s ndan, mal n tan nmas n sa lamas , kalite a s ndan gven unsuru olmas , mal hakk nda bilgi vermesi ve tketiciye korunma imkan vermesi a s nda faydalar vard r. MARKANIN NSAN ZER NDEK ETK S Gnmzde insanlar n bir blm marka ba ml s halindedir. Bir rn sat n al rken dikkat edilen ilk ey o rnn markas olmaktad r. Markas olmayan rnlerle ilgilenilmedi i giderek yayg nla maktad r. Bu markalar n bir kaliteyi simgelemelerinden daha ok sahip olduklar imajlard r. Kimisi zenginlik ve soyluluk imaj , kimisi gllk ve bir kesime ait olma imaj d r. nc dnya lkeleri halklar ya am sava verirken, ayn topraklarda k yas ya bir markalar sava srp gitmektedir. Bu markalar sava srerken, btn yerel kltrel de erlerde yara olmaktad r. Escada, Lee Cooper, Lewis, Coca Cola, Mc.Donalds v.b. markalar girdikleri lke topraklar nda btn yerel tketim biimlerini, mutfak geleneklerini, yerel giysileri ortadan kald r rlar. nk yerel unsurlar n bir markas ve kullan c lar na kazand rd farkl bir stat yoktur. Modernli i yakalayabilmenin yolu markay tercih ederek gerekli imaj yakalama e ilimi a r basmaktad r. Gnmz tketicisi rn tketmeden ok marka ve imaj tketmektedir.Reklam n marka ile ilgili; marka olan bir mal veya hizmetin hala ayn oldu unu, ayn faydalar sa layaca n markan n gvenilir ve sa lam oldu unu hat rlatma, m terinin gvenini tazelemek veya yeni bir marka imaj tasarlamak, bir marka imaj n korumak, markan n arzu edilen imaj n de i tirip yerine yenisini koymak v.b. gibi rolleri vard r.11 Reklamlar ogu zaman rn tan tmak yerine marka kullan c s imaj yaratmaya,

degistirmeye veya korumaya yneliktir. Bu reklamlarda rnden ok o rn ne tarz insanlar n tkettigi ve o markaya ynelenlerin ne kadar mutlu, keyifli, hakl , vs. oldugu gsterilir. Ama, baz eski markalar kullanan tketicilerin kendilerini mutsuz hissetmelerini saglayabilmektir. Bu gsterimde bazen sezgisel, bazen de bilimsel bir sekilde tketicilerin yknme (orada olma istegi) ve zdeslesme (o
10

rfan Erdo an,Televizyon Reklamlar nda Gndelik Hayat n Temsili: Seks ve ikolata,Bilim topya, Say :179, May s 2009 11 Vildan Yaz c ,Reklamc l k Sektr Profili, May s, 2004.

kisi olma istegi) psikolojisinden faydalan l r. Baska deyisle, kisinin manevi yoksunluklar ndan ve varolussal sorunlar ndan tketme ve tketirken de o markaya ynelme yoluyla kurtulabilecegi mesaj verilir.12 YAYINLANMAKTA OLAN B R KA REKLAMA BAKI Bir beyin olmak demek, ne giyece ini, ne sat n alaca n ya da nas l konu aca n kendinden ba ka kimsenin (ya da hibir eyin) syleyememesi demektir. Naomi Klein Reklam uzman reklamlarda s ra d l olan Gnseli zen Ocako lu; Son dnemde giderek artan rekabet olmak bir anlamda dikkat ekmek

n kullan lmas na neden oluyor. S ra d

anlam na geliyor. ne kmak isteyen markalar bazen renk krl gibi 'reklam krl ne' d ebiliyor. Bu sadece bizde de il, yurtd nda izledi imiz yar malarda da olabiliyor. Biz de ise son dnemde baz lar "vur patlas n al oynas n" derken, baz lar da cinselli i ne kar yor. Ne yaz k ki iyi reklamlar giderek azal rken i in kolay na kaanlar 'absrd reklamlarla' dikkat ekmeye al yor. tesbitinde bulunuyor. Birka ayd r ekranlarda bilinmeyen numaralar servisi 118'in reklamlar dnyor. Kullan lan mzikler, kostm, tip epey konu uluyor. Bunun son versiyonu da 118 33. Siyah gmle in zerinde, parlak sar renkle kocaman 33 yaz yor. Erkek olduka feminen! Reklam 18 saniye. Filmde oynayan ki i unlar sylyor: "118'i herkes biliyor, arkas byle karman orman oldu. imdi onu dzeltece iz. 70 milyon Trkiye'nin arad 33'te. Ben de 33'teyim. Bundan sonra hep beraberiz anac m." Bu cmlenin ard ndan da mzik e li inde oynuyor. Ben aptal de ilim ok konu ulan reklamlardan biri elektronik ma azalar zinciri Media Markt' n billboardlardaki reklamlar yd . Geti imiz y l 'ben aptal de ilim' slogan yla boy gsteren reklamlar epey tepki alm , ba ka firmalar n ma azalar ndan al veri yapan tketicilere hakaret edildi i gerekesiyle, reklam n ay durdurulmas karar km t . Yine ayn firma reklamlar nda, hayvan kafas resimleriyle insan vcudunun resimlerini birle tirmi , "Foto raf makinesi al rken sa lacak inek miyim, cep telefonunda kaz k yiyecek kadar ku beyinli miyim, televizyonda pahal fiyata atlayacak kadar sazan m y m,

12

Sadi Can SARUHAN, Ata ZDEM RC , Kurum,rn ve Marka maj n n Olu mas nda Popler Kltrn Yeri ve nemi

10

ama r makinesinde kaz a raz olacak kadar koyun muyum?" sloganlar n kullanm t . Bunun zerine Reklam Kurulu firmaya 134 bin lira para cezas vermi ti. Regal'in ama r makinesi reklam nda da bu firman n d ndaki rnleri tercih edenlere 'ku beyinli olduklar ' st kapal bir ekilde ima edilmi ti. Ona sahip olmamak ne kadar utan verici Y l 2005... Peugeot firmas yeni model 307 serisini gururla tan tacakt r vatanda a. Her ey haz r, slogan da ekleyince tamamd r: "Peugeot 307 'Ona sahip olmamak ne kadar utan verici". Billboardlarda grd mz bu reklam n ak beti uzun srmedi. Birok ki i tepkiyle kar lad bu durumu. Nihayetinde zmirli avukat Yusuf Ak n, Trk milletinin ki ilik haklar na sald r ld iddias yla Peugeot Otomotiv Pazarlama A. .'ye dava at . Ak n, " fadeler, Trk milleti taraf ndan asla kabul edilemeyecek komiklikte, hakaret ieren a a lay c ve kk d rcdr. Peugeot firmas herkese birer Peugeot marka ara da tarak bizi bu utan verici durumdan kurtars n." dedi. Peugeot'nun reklam daha sonra beraat etti. 13 htiyac m var(!) Sanayi kapitalizmin, etkisine ald insanlar istedi i ekilde dn trme ve kendisine uyumlu

varl klar yaratma eklindeki hegemonik yap , yine reklamda kendini gstermektedir. Bu bak mdan bir banka reklam nda, Mslm Grsesin ihtiyac m var ark s yla teknolojin son rnlerini s ralamas olduka ilgintir. Bir zamanlar dzenin arp kl kafa tutan Mslm Baba, dn vermektedir. Sonu inde ya amakta oldu umuz toplum, bir tketim toplumudur. A r harcama ve lks tketimle yap lanan bu a amada, insanlar, zerine d en grev ve sorumluluklar al veri yaparak yerine getirmektedir. Modern kapitalist piyasadaki iktidar, insanlar etkileme, ynlendirme ve kontrol etme yntemini harcama ve tketim zerinde gerekle tirmektedir. Reklam ve teknolojik geli im, bu anlamda sistemin i leyi ine byk fayda sa lamaktad r. Birbirlerini glendiren reklam ve teknolojik geli im, sistemin tam istedi i ekilde insanlar tketime zorlamaktad r. na, e itsizli e ve yoksullu a itiraz m var ark s yla imdi ihtiyac m var diyebilmektedir. tiraz bir anda ihtiyaca

13

Fatma Turan, Birileri bu reklamlara dur desin,Zaman Gazetesi,10.04.2011

11

Yenilik ve h z tutkusuna kap lm

gnmz insan , tm dikkatini lks tketim ve a r

harcamay yap land ran reklam ve teknolojik geli imin sinerjisine vermektedir. Trkiyedeki bir bankan n kredi kart reklam ndaki alsak alsak daha ba ka ne alsak diye r an insanlar n durumu, i leyi i ok net ayd nlatmaktad r. nsanlar, adeta birbirleriyle yar rcas na al ko arak harcama yapmaktad rlar. Modern hayat kar nda iine girilen pasiflikten tketerek kmak yolu denenmektedir. Teknolojik geli me ve reklamla byk bir ivme kazanan ekonomik iktidar, bugn gndelik hayat n her alan nda insanlar denetleme ve kontrol etme eklindeki panoptikonunu kurmaktad r. Al veri te verilen bilgilerin ayn anda veri a lar na aktar lmas yla, kredi kartlar yla yap lan harcamalarla, nternette gerekle tirilen sat n almalarla; ma azalardan dershanelere, hastanelerden tm sokak ve caddelere yerle tirilen kameralarla gnmz insanlar , a da panoptikonlarda srekli izlenmektedir. Her an kameralarla izlenen birey, yapt hakl gurur ve rahatl n ya amaktad rlar. tketimle sistemin uysal bireyleri olduklar n itiraf etmenin veri merkezlerine

Gndelik zorunlu ihtiyalar n kendi imknlar yla kar layanlar n tekile tirildi i gnmzde, ekonomi politik insanlar n do al yeteneklerini kaybettirerek piyasaya ba ml k lmaktad r. Ekonomik sosyal ve kltrel ierikli her ihtiyac n kar lanmas , piyasadaki uzman, bilirki i, kurum ve zellikle teknolojik rnlere devredilmesiyle, modern insan hemen tm do al yetene ini unutmaktad r. Do um, lm, evlilik, e lence, e itim gibi tm etkinlikler dizisi, her gn say lar ve etkinlikleri artan piyasa uzman ve kurulu lar na havale edilmektedir. Bylece, do urdu u ocu a nas l bakaca n , ate i kan ocu a ne yap laca n , len yak n nas l defnedece ini, nas l tur u kurulaca n , reele neler konaca n , sklen d mesini nas l dikilece ini, d nlerde neler yap laca n , bozulan tsn veyamuslu unu nas l tamir edece ini bilmeyen ve bunlar kar lamak iin tamam yla piyasaya ba ml , yeteneksiz ve geleneksiz bir insan kitlesi geen her sre artmaktad r. 14 Herhangi bir problemleriniz mi var hi dert de il, size bir telefonun tu lar kadar yak n z, hadi ne zaman kaybedip zlyorsunuz aray n.

14

nal entrk,Modern Kontrol:Tketim, C.. Sosyal Bilimler Dergisi,cilt:32,no:2, Aral k, 2008.

12

KAYNAKA
DURAN Mustafa,Reklama Genel Bir Bak , stanbul niversitesi, leti im Fakltesi ERDO AN rfan ,Televizyon Reklamlar nda Gndelik Hayat n Temsili: Seks ve ikolata,Bilim topya, Say :179, May s 2009 OLCAY Saffet ,Reklam Nedir, Nas l Yap lmal d r?, Olcay Yay nlar , Ankara, 1969 ZEN OCAKO LU Gnseli , ocuklar n Reklamlarda Rol Almas Sak ncal m ?, Zaman Gazetesi16.07.2006 ZYREK Ne e , Reklam ve Reklam n Etkileri tezi,Y ld z Teknik niv,1997-1998 SARUHAN Sadi Can, ZDEM RC Ata, Kurum,rn ve Marka maj n n Olu mas nda Popler Kltrn Yeri ve nemi ENTRK nal ,Modern Kontrol:Tketim, C.. Sosyal Bilimler Dergisi,cilt:32,no:2, Aral k, 2008. TURAN Fatma , Birileri bu reklamlara dur desin,Zaman Gazetesi,10.04.2011 Tketici Raporu 2011, Reklamlar n ocuklar zerindeki Etkileri, 70. Say NSAL Yksel , Bilimsel Reklam ve Pazarlamadaki Yeri, ABC Kitabevi, stanbul, 1984, YAZICI Vildan ,Reklamc l k Sektr Profili, May s, 2004. WWW.reklam.com.tr

13

14