FELSEFE ZERNE YAZILAR Mustafa Gnay M. ehmus Gzelin Felsefe zerine kitabnda felsefeyle ilgili yazlar yer alyor.

Gzelin daha ok Fransz felsefesi ve filozoflarn ele alan kitabnn Giri blmnde dnme, felsefi dncenin nitelikleri, filozof ve felsefeci kavramlar irdelenerek, gnmzde felsefenin nasl bir anlam ve ilevi olabilecei tartlmaktadr. Gzel, aydnlanma felsefesi gibi dnce geleneklerini ele alrken de, aydnlanmann ve aydnlanmacln gnmzde ne anlama geldii zerinde de nemle durur. Bu nedenle Gzelin felsefeyi ve filozoflarn yaklamlarn, felsefe tarihi iindeki konumlaryla olduu kadar, iinde yaadmz dnyann sorunlaryla da ilikilendirerek ele aldn grebiliriz. Gzel, felsefeci ve filozofun birok tanmnn yaplabileceini/yapldn, ayn eyin felsefe iin de sz konusu olduunu belirtir. Filozof ile felsefeci ayn anlama gelmez. Ama bunu ille birbirine zttrlar anlamnda da alglamamak gerekiyor. Her ikisi de felsefeyle ilgileniyorlar ama ayr ayr konularda ilevlere sahipler.(s. 7) Gzel, filozofun kimliinin yaratc olmakla ekillendiini syler: Filozof bir yaratcdr: Dnceler alannda yaratc ve rn vericidir eklinde de tanmlanabilir: Bu anlamda burada hemen belirtilmeli, felsefe dersi veren veya felsefi kitaplar evirenler (eviri bir yerde bir dilden baka birine aktarma olduu iin) filozof sayl(a)mazlar. Saylmamaldrler.(s. 8) Filozofun yalnzca dnce tarihisi olmadn ve felsefenin de dnceyi gelitirici ve aydnlatc olduunu belirten Gzele gre, felsefe yeni konseptler yaratmaktr. Yeni konseptler nermektir.(s. 9) Gnmz kltrnde grselliin, grntnn egemen ve belirleyici olduunu, grnmeyen ve gsterilmeyen eylerin ve olaylarn bir bakma varoluunun/varlnn gizlenmesi sz konusudur. Bu noktada Gzel, bilinci ve dnmeyi bir grme, anlama ve zme abas olarak deerlendirir. Grntnn gereklie, szn yazya egemen olduu bir ada, felsefe de bu durumdan yaltlm olarak kendini var edemez. Gzele gre, gnmzde, grnmeyenleri grmeye almak bal bana felsefi bir uratr evet. Her trl televizyon kanallar ve benzeri yollarla drt bir yanndan evrilen, kuatlan modern insann, gya modern insann, imajlara, grntlere, grnt olarak sunulanlara inanmas isteniyor. Grnts olmayan neredeyse varolmayan konumuna konuluyor.(s. 18) Bu balamda filozofun da devreye girmesi gerekir: Grntlerin asl grnmesi gerekenler olmadnn altn izmek iin. Grntlerin gereklik olmadn belirtmek iin.(s. 19) Bir gereklilik ve beklenti olarak filozofun rolnden sz ediliyor. Ancak pratikte durum nedir? zellikle lkemizde filozoflar, felsefeciler, insanmza sunulan grntler imparatorluunun arka plann gzler ve bilinler nne serebiliyorlar m, felsefenin sesi grntler-imajlar selinin iinde kendini duyurabiliyor mu? Felsefenin sorularna, sorgulayclna her zaman olduu gibi, iinde yaadmz an tarihsel koullarndan dolay da ihtiyacmz olduu sylenebilir. Soru sormann yaam duyumsamakla bantl olduuna iaret eden Gzele gre, Felsefi bir soru(n), tanm gerei, herkesin, her kuan bir gn mutlaka karlaaca bir soru(n)dur. Bu tr sorular sorarak, baka birok konuda yant bulabiliriz. Soru sorarak yaadmz ancak duyumsayabiliriz.(..) Yaamn anlam felsefenin temel konusu saylan sorulardan, sorunlardan biridir.() Soru sormak ille onlar yantlamak anlamna da gelmez.(s. 20) Felsefenin dinle hesaplamasnn zorunlu olduunu belirten Gzel, zellikle Voltairein gnmz iin de geerlilik tadn syledii dncelerini irdeler ve bu filozofun bir aydn olarak tarihsel bir kiilik olarak deerini ifade eder. Bilindii gibi Voltairein u sz ok nldr: Fikirlerinizi paylamasam bile, onlar savunmanz iin mcadele edeceim. Gzelin szleriyle, Bu szleri bilmeyen artk yok. Ama uygulayan? Voltaire kendi dneminde Katoliklerce ezilen ve horlanan Protestanlar tutarak szne sadk kald.(s. 44) Voltairein dnceleri ve kimliinin dnce tarihindeki izlerini irdeleyen Gzel, aydnlanma felsefesinden yana bir tutum taknsa da, kadn konusunda aydnlanma dnemi filozoflarnn suskunluunu eletirir. Gzele gre, stisnalar saymazsak dnemin dnrleri, filozoflar kadnlarn konumunu, durumunu ve mcadelesini gr(e)mezler. Erkekidirler nk. Onlar insan/adam dediklerinde sadece erkei grrler/gsterirler.(s. 41) Din savalarnn gnmzde de bitmediini, farkl biimlerde devam ettiini vurgulayan Gzel, bu nedenle akl ve aydnlanmaya ve aydnlanmac gelenei srdren filozoflara ihtiya olduunu syler.(s. 51) Ancak gnmzde akln post-modern filozoflarca sorgulandn hatrlatan

Gzel, post-modernliin modern dnemi izleyen bir aama olduu dncesini reddeder. Postmodernliin ille bir aama biiminde yanstlmak istendiini de gryoruz. Modernlikten, aklclktan sonra ille btn toplumlar, gzel sanatlar post-modern bir aamalar gemek zorundalarm havas veriliyor. Byle bir ey yok. Olmas da gerekmiyor. Post-modernlik bir aama deildir.(s. 109) Post-modernlerin akla ynelik eletirilerinde hakl ynler olsa da akldan tmyle vazgeilmesini kabul edilemez bulan Gzel, btn kusur ve hatalarn akla yklenmesini soru konusu yapar, btn ktlklerin akldan kaynakland iddiasn sorgular. Her durum ve her zamanda akl ve akln ortaya kardklarn savunacak deilim. Ancak kimi ktlkler akldan kaynakland diye akln her yer, her zaman ve herkeste sulu konumuna sokulmasn da doru bulamyorum, bulmuyorum.(s. 110) Dnyadaki ktlklerin akldan ok, dinler, hurafeler ve banazlklardan kaynaklandn vurgulayan Gzel, milliyetiliin bugn nemli bir sorun olduunu ve milliyetilikle Marksizm arasnda bir mcadele yaandn belirtir. Bu mcadelede milliyetilik ile yurtseverlik arasnda bir ayrm yapmak zorunludur. Yurtseverlii kendinden olanlar, yurttalarn sevmek biiminde tanmlayabiliriz. Yurtseverlik, yurdunu, vatann sevmektir.() Milliyetilik ise dierinden, tekinden nefret etmek biiminde ortaya kar. Kanlmaz olarak. Kendi milletini, ulusunu yceltirken, dierleriyle araya alamayacak duvarlar rer, ryor. Burada nefret vardr. Bu son derece tehlikelidir. Ve akl almaz dramlara yol aan da budur ite.(s. 111-112) Yurtseverliin krkrne itaati deil, sevgiyle birlikte eletiriyi de ierdiini belirten Gzele gre, yurtseverlikte lke/vatan/yurt yneticilerini eletirmek de vardr. Bilhassa bu son unsur vardr. Yneticiler, en sttekinden en alttakine, eletiriden mahrum braklmamaldr. Aksi halde otoriter, diktatoryal yneliler belirir.(s. 112) Yurttalarn bir sorumluluu olarak ortaya kan eletiri, bir bakma milliyetiliin yol aabilecei eitli tehlikeleri ve olumsuzluklar nlemeye ve tartmaya da zemin hazrlar. Tarihte yaanm ve yaanabilecek dramlarn ortaya kmasnda rol oynayan kimi farklar/snrlar sz konusudur. Gzelin szleriyle, Milliyetilik ile rklk arasndaki farkla, milliyetilikle yurtseverlik arasndaki snr iplik kalnlndadr. Krlcldr. Dikkat ister.(s. 112) Sz konusu insani ve toplumsal krlganlklara kar, akln sesiyle konuan felsefeye kulak vermeye ihtiyacmz yok mudur? Birlikte yaama olanaklarnn geree dntrlmesinde, ortak deer ve kavramlarn belirginletirilmesinde, tarihsel ve kltrel farkllklar kadar ortaklklar ve yaknlklarn birlikte dnlmesinde ve her eyden nemlisi insanlara ve yurttalara ynelik ayrmclklarn tartlmasnda ve almasnda felsefi dncenin gndemdeki yerini almasnn zaman gelmedi mi? Gzelin Felsefe zerine kitabndaki yazlar, eletirel ve zmleyici tavr, ak, akc ve anlalr diliyle, bu ve benzeri sorulara cevap araymzda bize nemli ipular sunmaktadr. M. ehmus Gzel, Felsefe zerine, Kardelen Yaynclk, 136 s.