Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

ORAN ANAL ZLER

Likidite Oranlar
Likidite oranlar, iletmenin likiditesi asndan dnen varlklarn ne oranda gvenli olduunu gsteren oranlardr. letmenin likidite durumunu, vadesi gelen borlar deme gcn; beklenmedik piyasa artlarnda ve ekonomik durumlarda iletmenin faaliyetlerini srdrebilme yetisini gsteren bu oranlar iletmeye bor verenler asndan ok nemlidir.

Cari Oran - CO Current Ratio - CTR

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay Cari oran, irketlerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri iin gerekli olan brt iletme sermayesinin (dnen varlklarn) ksa vadeli borlara blnmesi ile hesaplanr. Cari oran bize basit olarak net iletme sermayesinin yeterliliini ve bor deyebilme kapasitesini gstermektedir. Buna ramen net iletme sermayesi deiimi ile birlikte deerlendirilmesi daha doru olmaktadr. Net iletme sermayesinin artyor olmas irketin bor deme kapasitesinin arttnn gstergesi deildir. Sz konusu iletmede ksa sreli borlar dnen varlklardan hzl artmsa cari oran debilir. Ayrca cari oran deerlendirilirken dnen varlklarn kalitesi de (sata karldnda gerek deerini bulmas) gz nne alnmaldr. Batl finans kurumlarnda bu orann 2 olmas genel kabul grd halde, yksek enflasyonlu ve kt fon kaynaklarna sahip lkelerde endstri ve sektrlerin deiik zellikleri gz nnde bulundurulduunda cari orann 1,5 olmas genellikle yeterli olarak kabul edilmektedir. Sermaye, duran varlklara yatrm (veya sat) ve uzun vadeli borlanma hareketleri cari oranda deiiklie sebep olmaktadr. Bu yzden, iki dnem arasndaki cari oran deiikliklerini iyi incelemek gerekmektedir.

Likidite Oran, Asit-Test Oran - LO Liquidity Ratio, Acid-Test Ratio, Quick Ratio - LR

veya

Hazr Deerler : Kasa + Banka Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay Likidite oran (asit-test oran), cari orann gelitirilmi ve daha anlaml hale getirilmi hali olarak dnlebilinir. Likidite orannda, dnen varlklar iinde grlen fakat nakite kolayca evrilemeyen stoklar karlr ve daha sonra duran varlklar ksa vadeli borlara blnr. Likidite oran, piyasalarda doabilecek bir krizde irketlerin satlarnda olabilecek bir sknt durumunda stoklar gibi kolayca nakite evrilemiyecek kalemler gznne alnarak, dnen varlklarn geri kalan likit deerleriyle bor deyebilme kapasitesini lmektedir. Likidite oran, olas bir kriz esnasnda cari orana nazaran daha iyi bir gsterge olarak kabul edilmektedir. Cari oran gibi net iletme sermayesindeki deiiklikler ile birlikte deerlendirilmesi, orann daha doru yorumlanmasn salayacaktr. Batl finans kurumlarnda, bu orann 1 olmas genel kabul grd halde, yksek enflasyonlu ve kt fon kaynaklarna sahip lkelerde endstri ve sektrlerin deiik zellikleri gz nnde bulundurulduunda asit test oran iin yeterli grlen miktar iin deiiklikler szkonusudur. letmeler genelde ksa vadeli kaynaklar kullanmak zorunda kaldklarndan bu oran genelde 1in altnda kmaktadr. Bu oran deerlendirilirken firmann ksa vadeli bor yaps da nem kazanr. Mteri avanslar ile fonlama yapan ya da pein tahsilat yapan

-1-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

iletmeler ile stoklar kolayca nakte evrilebilir nitelikte olan irketlerde orann dk kmas normal karlanabilir. Orann 1den byk olmas durumunda bile alacak tahsil kalitesi dkse bu olumsuz bir durumdur. Stok devir hz yksek bir firmada ise orann 1den az olmas sorun yaratmaz. Bu nedenlerle bu oranla birlikte stok devir hz ve alacak tahsilat sresi de deerlendirilmelidir. Sermaye, duran varlklara yatrm (veya sat), uzun vadeli borlanma gibi kalemlerdeki deiiklikler asit test orannda deiimlere sebep olacaktr. Bu yzden, iki dnem arasndaki asit test oranndaki deiiklikleri de incelemek gerekmektedir.

Nakit Oran - NO - Cash Ratio - CHR

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay Likiditeyi daha dar anlamda len bir orandr. Ticari ve ticari olmayan alacaklar dahil edilmediinden, sadece ok ksa srede nakite evrilebilen dnen varlklar kalemlerinin ksa vadeli borlar karlama gcn ler. Nakit oran bize piyasalarda veya ekonomik koullardaki herhangi bir zorluk esnasnda irketlerin en likit varlklar ile ksa vadeli borlarnn ilk etapta ne kadarlk ksmn geri deyebileceini gstermektedir. Bu oranda likitide oranndan farkl olarak, paya stoklar, akreditifler, satclara verilen avanslar, dier dnen varlklar ve en nemlisi alacaklar kalemi eklenmemitir. Bu nedenle nakit oran daha keskin bir lt olarak kabul grr.Alacaklar tahsil edilemedii ve satlarn azald zor durumlarda bile firmann bor deme kapasitesini aa kar. Batl finans kurumlarnda, bu orann 0,2 olmas yeterli olarak genel kabul grld halde, yksek enflasyonlu ve kt fon kaynaklarna sahip lkelerde endstri ve sektrlerin deiik zellikleri gz nnde bulundurulduunda nakit oran iin yeterli grlen miktar iin deiiklikler sz konusudur. lkemizde iletmeler ksa vadeli kaynaklarla fonlama yapmak zorunda kaldklarndan zellikle retim tesislerinde bu oran 0,2nin altnda kalabilmektedir.

Net letme Sermayesi-Aktifler Oran - NISA - Net Working Capital-Assets Ratio - NWCA

veya

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Bu oran bize irketlerin faaliyetlerine devam etmek iin gereksinim duyduklar net iletme sermaye tutarnn aktiflerin iindeki yzdesel dilimini verir. Bu oranla yaplan analizlerde aktiflerin toplam byklndeki deiiklikler de gznne alnmaldr. Net iletme sermayesinin aktifler iindeki orannn irket ihtiyalar iin optimal dzeyde olup olmadn lmek iin, sektr ierisindeki dier irketlerin oranlar ile karlatrlabilir veya orandaki deiim miktar irketin dier verilerindeki deiimler (karllk, net satlar, likiditeoranlarndaki deiim miktarlar..) ile karlatrlabilir.

Likit Aktifler-Aktifler Oran - LAA -

Liquid Assets-Assets Ratio - LAA

Birim : Yzde (%) irketlerin, likit aktiflerinin toplam aktifler ierisindeki payn gsteren bu oran ile irketin aktiflerinin ne derece likit olduu anlalabilir. Bu oran alternatif maliyetler ve iletmenin bulunduu sektrn nakit retme kapasitesi gz nne alnarak deerlendirilmelidir. Bu orann yksek oluu, irketin beklenmedik durumlardaki manevra yeteneini arttrr.

-2-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

KALDIRA ORANLARI
Kaldra oranlar, iletmenin kaynak yapsn gsterir ve iletmenin varlklarnn hangi kaynaklarla ne oranlarda karlandn grebilmemizi salar. Bu oranlar ile iletmenin uzun vadeli borlar deme gc gibi mali yap durumu hakknda fikir sahibi olabiliriz.

Bor-Aktifler Oran, Finansal Kaldra - BA -

Total Debt Ratio, Financial Leverage - TDR

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Toplam aktiflerin ne kadarlk ksmnn yabanc kaynaklardan fonlandn gstermekte olan Bor-Aktifler oran ayn zamanda irketlerin toplam kaynaklarnn dalm hakknda da bilgi vermekte olup, borlanma katsays ile benzer sonular vermektedir. irketlerin hem toplam varlklarnn ne kadarlk ksmnn yabanc kaynaklardan fonland, hem de kaynaklarn niteliklerine gre dalm hakknda fikir veren Bor-Aktifler oran, irket iin bir risk gstergesi olarak da kullanlabilir. Bu orann yksek kmas iletmeyi kredi verenler asndan riskli pozisyona drmektedir. Fakat yabanc kaynak kullanm belli bir optimaliteye kadar z sermaye karlln artran bir durumdur. Bu optimalite noktas ortalama kaynak maliyetinin minimum olduu noktadr. Oran yksek olsa da borlanma maliyeti zerinde gelitirilebilen katmadeer, ynetimin az bir z sermaye ile geni bir kayna ynlendirebildiini gsterir. Ortaklara daha dk sermaye ile sermaye bana daha fazla kar pay (temett) alma olana (kaldra etkisi) salamaktadr. Buna ramen kaldracn arttrlmasnn riski arttrd gz ard edilmemelidir. Finansal kaldra orannn %50den kk olmas gerei batl finans kurulularnca genel bir kriter olarak benimsenmi iken, lkemiz gibi sermaye arznn dk olduu lkelerde ilgili orann %60tan yksek olmas normal karlanmaktadr. Bu oran deerlendirilirken firmann yeniden deerleme yapp yapmadna da baklmaldr. Yeniden deerleme sonucu oran dk izlenimi verebilir.

Bor-z Sermaye Oran, Borlanma Katsays - BOS Multiplier - DE

Debt-Equity Ratio, Borrowing

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Firmann aktiflerini fonlamada zkaynaklarna oranla ne kadar yabanc kaynak kullanldn gsteren Bor-z Sermaye orannn dk kmas tercih edilmektedir. Bununla birlikte, oran oluturan etmenlerin iyi bir ekilde incelenmesi gerekmektedir. irketlerin sermaye yaplar hakknda iyi bir gsterge olan Bor-z Sermaye orannn, zaman ierisinde gsterecei gelimeler irketlerin sermaye yaplarndaki tercihleri hakknda gzlem yapma olanan vermektedir. Bor-Aktifler orannda da bahsedildii gibi zkaynaklar ile yabanc kaynaklar arasnda uygun bir dengenin kurulmas olduka nemlidir. Uygun ynetim anlay ile alan ve iinde bulunduu sektrn elverdii firmalar i riski, faaliyet riski oranlar dk ise daha yksek Bor-Aktifler ve Bor-z Sermaye oranlar ile alabilirler. Orann %100 amamas gerektii batl finans kurumlar tarafndan genel bir kural olarak benimsenmiken, lkemiz gibi z sermaye bulmakta zorluk ekilen lkelerde bu orann %150 - %200 aras olmas kabul edilebilir.

z Sermaye arpan - OSC - Equity Multiplier - EM

Birim : Katsay Finansal kaldra ile benzer neticeler veren z sermaye arpan, aktiflerin z sermayenin ka kat olduunu, baka bir deyile z sermayenin aktifler ierisindeki arln gstermektedir.

-3-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

z sermaye arpannn %200den kk olmas gerei batl finans kurulularnda genel bir kural olarak kabul edilmi olmasna ramen sermaye arznn dk olduu lkemizde ilgili oran %250 civarndadr. z sermaye arpannn dk olmas yani iletmenin iktisadi varlklarnn greceli olarak daha fazla z sermaye ile fonlanmas kreditrler iin dk risk anlamna gelir. Fakat satlarda kar marj yksek olan irketler optimal yabanc kaynak kullanmyla z sermaye karlln artrabilirler. Orann bu ekilde artmas irketin riskinin artmas eklinde yorumlanabilecei gibi, ortaklarn sermaye bana daha fazla kar pay (temett) elde ettii (kaldra etkisi) anlamna da gelmektedir.

Ksa Vadeli Borlar-Aktifler Oran - KVBA - Short Term Debt-Assets Ratio - STDA

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) irketlerin hem toplam varlklarnn ne kadarlk ksmnn ksa vadeli borlar ile fonlandn, hem de toplam kaynaklar ierisinde ksa vadeli borlardan ne kadar kullanldn gstermekte olan Ksa Vadeli Borlar-Aktifler Oran, irketler iin bir risk gstergesi olarak da kullanlabilinir. Orann yksek oluu riskin artnn bir gstergesi olabilecei gibi, ortaklara daha dk sermaye ile sermaye bana daha fazla kar pay (temett) alma olanan (kaldra etkisi) salamaktadr. Bu oran Toplam BorlarAktifler oran ile kullanlabilir. Toplam Borlar-Aktifler oran yksek ktnda ksa vadeli bor orannn dk olmas mali yapnn nisbeten daha az sorunlu olduunu gsterir. Ksa Vadeli Borlar-Aktifler Orannn %33den kk olmas gerei batl finans kurulularnca genel bir kriter olarak benimsenmi iken, uzun vadeli kaynak temininde glk eken ve enflasyonist lkelerde %50 dzeylerinde seyretmektedir. letmeler edindikleri borlarn vadeleri ile varlklarn iletmede kullanld sreler arasnda balant kurmak zorudadrlar. Bu mantktan uzaklaarak yaplan yabanc kaynak edinimleri iletmeyi zor durumda brakabilir. Bu nedenle ksa vadeli kaynaklarla duran varlklara yatrm yapan irketlere dikkat edilmelidir.

Ksa Vadeli Borlar-Toplam Borlar, Bor Yaps Oran - KVBTB - Short Term-Total Debt Ratio - STTD

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Yabanc kaynaklarn vadelerine gre dalm hakknda fikir vermekte olan bor yaps oran, yabanc kaynaklar ierisindeki ksa vadeli borlarn arl hakknda bilgi verir. Genelde %75 civarnda olmas beklenen bu oran zaman zaman uzun vadeli kaynak bulmann zorlat ekonomik artlarda %90 - %100lere kadar kmaktadr. Dnen Varlklar-Aktifler oran yksek ya da emek youn olan firmalarda yaplar gerei bu oran nisbeten daha yksektir. Duran varlk oran daha yksek sermaye youn firmalarda bu orann greceli olarak daha aa olmas beklenir. Belli bir zaman diliminde orandaki geliimler bize irketin risk durumu hakknda da bir gsterge olabilmektedir. Orann ykselmesi irketlerin uzun vadeli kaynak bulmada zorluklarnn bulunduunu gstermektedir ve irketlerin risklerinin artmas anlamna gelmektedir.

Uzun Vadeli Borlar-Aktifler Oran - UVBA - Long Term Debt-Assets Ratio - LTDA

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Toplam varlklarn ne kadarlk ksmnn uzun vadeli yabanc kaynaklardan fonlandn gstermekte olan bu oran, irketlerin uzun vadeli fon temin edebilme gc hakknda da bilgi verebilmektedir.

-4-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Orann yksek olmas, irketlerin varlklarn kolayca uzun vadeli kaynaklardan fonlayabildiini gstermekle beraber, orann ar yksek olmas zellikle durgunluk dnemlerinde firmann bor taksitlerini demede zorlanabileceinin gstergesidir. Genelde byk yatrmlara balam olan irketlerde bu oran yksektir. Yatrmlardan sonra uzun dnemde bu orann dmemesi yatrmlarn yeteri kadar katma deer getiremedii eklinde yorumlanabilir. Sektrel analizlerde de dikkat edilmesi gereken bir orandr. Ayrca orann daha iyi yorumlanabilmesi iin, Ksa vadeli borlarn da izlenmesi daha doru yarglara varlmasn salayacaktr.

Uzun Vadeli Borlar-Devaml Sermaye Oran - UVBDS - Long Term Debt-Long Term Sources Ratio - LTDLTS

veya

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Uzun Vadeli Borlar ile z Sermayenin yani irketlerin uzun vadeli kaynak toplamn gsteren devaml sermayenin ierisindeki uzun vadeli borlarn arln gstermekte olan bu oran, irketlerin uzun vadeli sermaye yaps ve politikalar hakknda bilgi vermektedir. Bu orann, genel bir kural olarak, sanayi iletmelerinde %33, kamu hizmeti veren iletmeler de ise %50yi amamas gerektii sylenebilir. Ticari iletmeler genellikle uzun vadeli kaynaklardan daha az yararlandklar iin bu oran zellikle sanayi irketleri iin kullanlmaktadr.

Finansal Borlar-Aktifler Oran - FBA - Financial Debt-Assets - FDA

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) irketlerin toplam kaynaklar ierisinde finansal borlarn arln gstermekte olan bu oran, irketler iin risk gstergesi olarak kullanlabilecek oranlardan biridir. Dier bor kalemlerine nazaran piyasa koullar zerinden faiz maliyeti ile edinilebilen finansal borlarn zaman ierisinde aktifler ierisindeki arlnn artmas, irketlerin hem risklerinin artt, hem de faiz giderlerinin artmas sonucu karllklarnn azald anlamna gelmektedir.

Faiz Karlama Oran, Faiz deme Gc - FKO - Interest Coverage Ratio, Times Interest Earned - ICR

veya

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Yzde (%) Faiz karlama oran, irketlerin gstermi olduu tm faaliyetler sonucu elde ettii kar (faiz ve vergi ncesi kar) ile finansman giderlerini hangi oranda karlayabileceini (faiz tutarn ka defa karladn) gstermektedir. irketler iin birer risk ve emniyet gstergesi olarak da kullanlabilmektedir.

-5-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Bat lkelerinde bu orann 8:1, 7:1 olmas yeterli olarak grlmektedir. lkemizde son yllarda faiz oranlarnn ykseklii ve dalgal konjonktr seyri bu orann dalgal ve standartlardan dk olumasna neden olmaktadr. Ayrca son senelerde lkemizde vergilerde ortaya kan beklenmedik uygulamalar dolaysyla payda vergi ncesi kar yerine vergi sonras kar kullanlmas daha uygun olabilmektedir. Bu durumda orann 4, 3 civar olmas yeterlidir. Tabi ki lkemizde bu oran da daha nce bahsedilen nedenlerle daha dk dzeylerde kmaktadr. Ancak gelecek dnemler iin bu oranda genel bir ykseli beklenebilir. Bu oran ne kadar bykse, firmann faiz giderlerini deyebilme gc artar. Orann sektr/endstri ortalamasna gre yksek olmas veya zaman iinde artma eiliminde olmas, finansal risk derecesini azaltr.

Sermaye-z Sermaye Oran - SOS - Capital-Equity Ratio - CE

Birim : Yzde (%) Bu orann yksek olmas esas itibariyle z sermayenin denmi sermaye yoluyla saland, yani, ortaklarn sermaye eklemesi ile olutuu, karlarn byk miktarda datld veya sermayeye eklendii (bedelsiz sermaye artrm), esasen irketin yksek karlar elde etmedii sonucu ortaya kar. Dier yandan bu orann dk kmas, irketin oto-finansmana nem verdii, yani karlarn fazla datmayarak bnyesinde (yedekler hesabnda) tuttuu sonucunu ortaya karr. Burada dikkat etmemiz gereken husus ise, bedelsiz sermaye artrm yoluyla z sermayeyi oluturan dier alt kalemlerin denmi sermaye kalemine transfer edilmi olabileceidir. Oran bu sebepten dolay yksek kabilir. Bu sebepten dolay oran incelerken sonzamanlarda bedelsiz sermaye artrm yaplp yaplmadna dikkat edilmelidir.

Stok Bamllk Oran - SBO - Inventory Depency Ratio - IDR

Likit Aktifler = Hazr Deerler + Menkul Deerler + Ksa Vadeli Ticari Alacaklar + Dier Ksa Vadeli Alacaklar Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Asit test orann 1den kk kt durumlarda iletmenin borlarn demede stoklarna olan bamlln gsterir. Net cari borlarn (K.V.Borlar - Likit (Hzl) Aktifler) stoklarn ne kadarlk ksmn fonlad hakknda bilgi veren bir orandr. Fonlayamad ksmn devaml sermaye (Uzun Vadeli Borlar+z Sermaye) ile fonland anlamna geldiinden, orann kk olmas, stoklarn arlkl olarak devaml sermaye ile fonlandn gsterir ve bu tercih edilen bir durumdur. Yzdesel deerin ykselme eiliminde olmasndan ya likit aktiflerin azald ya da irketin daha fazla ksa vadeli borlanmaya gittii anlalr.

MAL YAPI ORANLARI

Mali Yap Oranlar iletmelerin kaynak yapsnn ve uzun vadeli bor deme gcnn llmesinde kullanlr. letmenin yaratt kaynaklarn bor zsermaye dalm, aktiflerin fonlamasnda ne ekilde kullanld; firmalarn finansal yaplarnn salaml, kaynak kullanmnn optimallii ve katma deer yaratmaktaki baarlar mali yap oranlar ile llebilir.

Maddi Duran Varlklar-z Sermaye Oran - MDVOS - Tangible Fixed Assets-Equity Ratio TFAE

Birim : Yzde (%) Maddi Duran Varlklar-z Sermaye Oran bize irketlerin maddi yatrm tutarlarnn ne kadarlk ksmnn z sermaye yoluyla finanse edilebildiini gstermektedir. irketlerin yatrmlarnn dier fonlama yntemlerine gre daha uzun vadeli ve faiz maliyeti olmayan z sermaye yoluyla finanse ediliyor olmas tercih edilen bir durumdur.

-6-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Bu orann hesaplanmasndaki ama, maddi duran varlklarn ne kadarlk ksmnn z sermaye tarafndan karlandn grebilmektir. Bu orann %100den kk olmas, irketlerin maddi duran varlklarnn (maddi yatrmlarnn) tamamnn z sermaye ile finanse edildiini ve bu varlklarn finansman iin ek bir yabanc kaynaa gerek kalmadn gstermektedir. Aksi takdirde, yani orann %100den byk olmas, maddi duran varlklarn finansmannda yabanc kaynaklarn kullanldn, sermayenin yetersiz olduunu ve ek sermaye finansmanna gerek duyulduunu gsterir. Ancak sermaye youn teknoloji kullanan irketlerin yatrmlarn tamamladklar ilk yllarda, bu orann %100den byk olmas normal karlanmaldr. Bu oran hesaplanrken, maddi duran varlklarn net deerini kullanmak gerekir. Ancak dikkat edilmesi gereken iki husus vardr: lki, yksek enflasyonun olduu lkelerde amortisman indirilmeden bu orann hesaplanmas gerekmektedir. kinci olarak da, varlklarn byk bir ksmnn amortismannn ayrlm olduu bir durumda ve/veya hzlandrlm amortismann kullanld irketlerde, yine amortisman indirilmeden, yani bilano kalemlerinde brt olarak gzkt ekilde kullanlmas daha anlaml sonular verecektir.

Maddi Duran Varlklar-Uzun Vadeli Borlar Oran - MDVUVB Long Term Debt Ratio - TFALTD

Tangible Fixed Assets-

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Maddi Duran Varlklar-Uzun Vadeli Borlar oran irketlere uzun vadeli fon tedarik etmi olan kreditrlerin salam olduklar fonlarn karlnda irketlerin ne kadarlk sabit maddi duran varla (yatrma) sahip olduunu lmektedir. Bu oran ayn zamanda irketlerin maddi duran varlklarnn ne kadarlk ksmnn uzun vadeli borlar tarafndan karlandn gstermektedir. Bu orann %100den kk olmas demek, irketlerin maddi duran varlklarnn (maddi yatrmlarnn) tamamnn uzun vadeli borlar ile finanse edildiini ve bu varlklarn finansman iin ksa vadeliyabanc kaynaklara veya ek bir sermaye tutarna ihtiya olmadn gstermektedir. Orann %100den byk olmas durumunda, eer aradaki fark z sermaye kaynaklar tarafndan tam olarak karlanamaz ise ksa vadeli yabanc kaynaklarn kullanldn, sermayenin ve uzun vadeli fonlarn yetersiz olduunu ve uzun vadeli kaynaklarla finansmana gerek duyulduunu gsterir. Sermaye youn irketlerde orann %100n zerinde kalmas doal karlanabilir. Orann Maddi Duran Varlklar-z Sermaye oran ve Maddi Duran Varlklar-Devaml Sermaye Oran ile birlikte deerlendirilmesi daha doru tesbitlerin yaplmasn salayacaktr. Deerlendirme yaplrken ayrca maddi duran varlklarn gerek deeri, teknolojik gelimeler sonucunda bu varlklarn demode hale gelmesi, firmann likitide sorunu olup olmad gz nne alnmaldr. Bu oran hesaplanrken, maddi duran varlklarn net deerinin kullanlmas gerekir. Ancak dikkat edilmesi gereken iki husus vardr: lki yksek enflasyonun olduu lkelerde amortisman indirilmeden bu orann hesaplanma gereidir. kinci olarak da varlklarn byk bir ksmnn amortismannn ayrlm olduu bir durumda ve/veya hzlandrlm amortismann kullanld irketlerde, yine amortismann indirgenmeden, yani bilano kalemlerinde brt olarak gzkt ekilde kullanlmas daha anlaml sonular verecektir.

Duran Varlklar-Devaml Sermaye Oran - DVDS - Fixed Assets-Long Term Sources Ratio - FALTS

veya

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%)

-7-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Bu orannn hesaplanmas sonucu, irketlerin duran varlklarnn (sabit varlklarnn) ne kadarlk ksmnn uzun vadeli kaynaklar tarafndan finanse edilebildiini grebiliriz. Bu oran sayesinde irketlerin maddi yatrmlarn fonlamada ne kadar baarl olduunu lebiliriz. Duran varlklarn tamam z sermaye tarafndan karlanmayan irketlerde bu orann hesaplanmas nem kazanr. Bylece, uzun vadeli varlklarn, en azndan hangi oranda uzun vadeli kaynaklarla karlanyor olduunu grrz. Bu orann %100den kk olmas, irketlerin, duran varlklarnn (sabit yatrmlarnn) tamamn uzun vadeli kaynaklarla ile finanse edebildiklerini ve bu varlklarn finansman iin vadesi bakmndan risk tekil eden ksa vadeli borlara gerek kalmadn gstermektedir. Orann %100den byk olmas durumunda, duran varlklarn finansmannda ksa vadeli yabanc kaynaklarn kullanldn, sermayenin yetersiz olduunu ve ek bir fon ihtiyacnna gerek duyulduunu dnebiliriz. Ancak sermaye youn teknoloji kullanan irketlerin yatrmlarn tamamladklar ilk yllarda, bu orann %100den byk olmas normal karlanmaldr. Bu orann incelenmesi srasnda Maddi Duran Varlklar-Devaml Sermaye oran ile birlikte ele alnmasnn yararlar bulunmaktadr. Bu iki oran, devaml sermayenin maddi duran varlklar ile duran varlklar hangi oranda karlayabildiini kyaslayabilmemize, finansal duran varlklarn kaynak ihtiyacn nasl etkilediini anlamamza yardmc olacaktr. Bu durumda, kan sonuca gre irketlerin portfylerindeki itirak kurulularnn varl sorgulanabilinir ve gereklilii llebilir.

Maddi Duran Varlklar-Devaml Sermaye Oran - MDVDS - Tangible Fixed Assets-Long Term Sources Ratio - TFALTS

veya

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Bu orannn hesaplanmas sonucu, irketlerin maddi duran varlklarnn ne kadarlk ksmnn uzun vadeli kaynaklar tarafndan finanse edildiini grebiliriz. Bu oran sayesinde irketlerin maddi yatrmlarn fonlamada ne kadar baarl olduunu lebiliriz. Maddi duran varlklarn tamam z sermaye tarafndan karlanmayan irketlerde bu orann hesaplanmas nem kazanr. Bylece, uzun vadeli varlklarn, en azndan hangi oranda uzun vadeli kaynaklarla karlanyor olduunu grrz. Bu orann %100den kk olmas, irketlerin maddi duran varlklarnn (maddi yatrmlarnn) tamamnn uzun vadeli kaynaklarla ve z sermayeleri ile finanse edildiini ve bu varlklarn finansman iin likitide ve faiz riski tekil eden ksa vadeli borlara gerek kalmadn gstermektedir. Orann %100den byk olmas durumunda, maddi duran varlklarn finansmannda ksa vadeli yabanc kaynaklarn kullanldn, devaml sermayenin yetersiz olduunu ve ek bir fon ihtiyacnna gerek duyulduunu anlayabiliriz. Deerlendirme yaplrken maddi duran varlklarn gerek deeri, teknolojik gelimeler sonucunda bu varlklarn demode hale gelebilmesi, firmann likitide sorunu olup olmad gz nnde alnmaldr. Ancak youn teknoloji kullanan irketlerin yatrmlarn tamamladklar ilk yllarda, bu orann %100den byk olmas normal karlanmaldr. Bu oran hesaplanrken, maddi duran varlklarn net deerinin kullanlmas gerekir. Ancak dikkat edilmesi gereken iki husus vardr: lki yksek enflasyonun olduu lkelerde amortisman indirilmeden bu orann hesaplanma gereidir. kinci olarak da, varlklarn byk bir ksmnn amortismannn ayrlm olduu bir durumda ve/veya hzlandrlm amortismann kullanld irketlerde, yine amortismann indirgenmeden, yani bilano kalemlerinde brt olarak gzkt ekilde kullanlmas daha anlaml sonular verecektir.

Duran Varlklar-z Sermaye Oran - DVOS -

Fixed Assets-Equity Ratio - FAE

-8-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Birim : Yzde (%) Bu orann hesaplanmasndaki ama, duran varlklarn ne kadarlk ksmnn z sermaye tarafndan karlandn renebilmektir. irketlerin yatrmlarnn dier fonlama yntemlerine nazaran daha uzun vadeli ve faiz maliyeti olmayan z sermaye yoluyla finanse edilebiliyor olmas tercih edilen bir durumdur. Bu orann %100den kk olmas, irketlerin, duran varlklarnn (uzun vadeli toplam yatrmlarnn) tamamn z sermaye ile finanse ettiklerini ve bu varlklarn finansman iin ek bir yabanc kaynaa gerek kalmadn gstermektedir. Orann %100den byk olmas, duran varlklarn finansmannda yabanc kaynaklarn kullanldn, Sermayenin yetersiz olduunu ve ek bir sermaye finansmanna gerek duyulduunu gsterir. Ancak sermaye youn teknoloji kullanan irketlerin yatrmlarn tamamladklar ilk yllarda, bu orann %100den byk olmas normal karlanmaldr. Bu orann incelenmesi srasnda maddi duran varlklar-z sermaye oran ile birlikte deerlendirilmesinin yararlar bulunmaktadr. Bu iki oran, z sermayenin maddi duran varlklar ve duran varlklar hangi oranda karlayabildiini gsterir. Bu, finansal duran varlklarn kaynak ihtiyacn nasl etkilediini anlamamzda yardmc olacaktr.

Duran Varlklar-Uzun Vadeli Borlar Oran - DVUVB - Fixed Assets-Long Term Debt Ratio - FALTD

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Duran Varlklar-Uzun Vadeli Borlar oran irketlere uzun vadeli fon tedarik etmi olan kreditrlerin salam olduklar fonlarn karlnda irketlerin ne kadarlk sabit duran varlklara (yatrmlara) sahip olduunu gstermektedir. Bu oran irkete kredi verenler tarafndan bir emniyet pay olarak kullanlmaktadr. Bu orann %100den kk olmas, irketlerin duran varlklarnn (sabit yatrmlarnn) tamamnn uzun vadeli borlar ile finanse edilebildiini ve bu varlklarn finansman iin ksa vadeli yabanc kaynaklara veya ek bir sermaye tutarna ihtiya olmadn gstermektedir. Aksi takdirde, yani orann %100den byk olmas durumunda, eer aradaki fark z sermaye kaynaklar tarafndan tam olarak karlanamaz ise ksa vadeli yabanc kaynaklarn kullanldn, sermayenin ve uzun vadeli fonlarn yetersiz olduunu anlayabiliriz. Bu daha fazla uzun vadeli kaynaa ihtiya duyulduunun belirtisidir. Orann Duran Varlklar-z Sermaye oran ve Duran Varlklar-Devaml Sermaye oran ile birlikte deerlendirilmesi daha doru tesbitlerin yaplmasn salayacaktr.

Finansal Duran Varlklar-Duran Varlklar Oran - FDVDV - Financial Fixed Assets-Fixed Assets Ratio - FFAFA

Birim : Yzde (%) irketlerin uzun vadeli yatrmlar ierisinde finansal itiraklerinin orann gsteren bu oran, irketlerin yatrm politikas hakknda bilgi vermektedir. Bu oran yorumlayabilmek iin ncelikle irketlerin itiraklerinin yaps ve faaliyet konular hakknda bilgi sahibi olunmas gerekmektedir. zellikle sanayi irketlerinde ana faaliyet konusuna yardmc veya tamamlayc niteliklerdeki (pazarlama, sat, tedariki kurulu vb.) itiraklerini bir yatrm olarak nitelemek yerine irketlerin aktiflerinin bir paras olarak deerlendirmek daha uygun olacaktr. tiraklerin bu nitelikte olmayp da sadece fazla fonlarn deerlendirildii uzun vadeli yatrm aralar niteliinde olmas durumunda ise irketlerin ana faaliyet konusu dnda fazlaca bir yatrmda bulunmu olduu gerei ortaya kmaktadr. Ayrca karde kurululara (benzer ortaklara sahip olan kurulular) yaplan itiraklerin dzeylerine de dikkat edilmelidir. Firmann kaynak salamadaki rahatlnn bu karde kurulularn fonlanmasnda kullanlyor olmas yksek bir ihtimaldir. Bu durum irketlerin ana faaliyet konular dnda fazladan riskli pozisyonlarda bulunduu (gereksiz stlenilen kaynaklarn maliyeti asndan) ve belkide irketlerin aktif ynetiminde optimal yatrm kararlarnda bulunmadklarn gsterebilir. tirak yaps iinde piyasa deeri teknik olarak defter deerlerine yansmad iin sakl deerler bulunabilecei de gzard edilmemelidir.

-9-

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Finansal Duran Varlklar-Devaml Sermaye Oran - FDVDS - Financial Fixed Assets-Long Term Sources Ratio - FFALTS

veya

Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Bu oran, irketlerin devaml sermayeleri ile finansal duran varlklarnn ne kadarn finanse ettiini gstermekte ve irketlerin yatrm politikas hakknda bilgi vermektedir. Bu oran yorumlayabilmek iin ncelikle irketlerin sahip olduklar itiraklerinin yaps ve faaliyet konular ile sahip olduklar kaynaklarn nitelii ve vade yaps hakknda bilgi sahibi olunmas gerekmektedir. zellikle sanayi irketlerinde ana faaliyet konusuna yardmc veya tamamlayc niteliklerdeki (pazarlama, sat, tedariki kurulu vb.) itiraklerini bir yatrm olarak nitelemek yerine irketlerin aktiflerinin bir paras olarak deerlendirmek daha uygun olacaktr. tiraklerin bu nitelikte olmayp da sadece fazla fonlarn deerlendirildii uzun vadeli yatrm niteliinde olmas durumunda ise irketlerin ana faaliyet konusu dnda fazlaca bir yatrmda bulunmu olduu gerei ortaya kmaktadr. Ayrca karde kurululara (benzer ortaklara sahip olan kurulular) yaplan itiraklerin dzeylerine de dikkat edilmelidir. Firmann kaynak salamadaki rahatlnn karde kurulularn fonlanmasnda kullanlyor olmas yksek bir ihtimaldir. Bu durum irketlerin ana faaliyet konular dnda fazladan riskli pozisyonlarda bulunduu (gereksiz olarak stlenilen kaynaklarn maliyeti asndan) ve belkide irketlerin aktif ynetiminde optimal yatrm kararlarnda bulunmadklarn gsterebilir. tirak yaps iinde piyasa deeri teknik olarak defter deerlerine yansmad iin sakl deerler bulunabilecei de gzard edilmemelidir. Ayn zamanda irketlerin edinmi olduklar itirakleri fonlamada kullandklar kaynaklarn da maliyetlerinin de olduunu bilerek deerlendirme yapmak gerekmektedir; nk fazla itirake (finansal varlklara) sahip olmak gereinden fazla z sermaye ve/veya uzun vadeli yabanc kaynak kullanm anlamna gelmektedir.

FAAL YET (AKT V TE) ORANLARI

Faaliyet oranlar iletmelerin faaliyetlerinde kullandklar varlklar ne lde etkin kullandklarn gstermektedir. Etkinlik oranlar, verimlilik oranlar veya devir hzlar adlaryla da kullanlan bu oranlar, likidite oranlarnn yorumlanmasna da yardmc olurlar. rnein, alacaklarn kolayca nakite dntremeyen bir iletme cari oran yksek olsa bile, nakit yaratma gcndeki problemler yznden iletme borlarn demede zorluklar yaayabilir.

Alacak Devir Hz, Alacak Dnm abukluu - ADH - Account Receivables Turnover ART

Ticari Alacaklar= Ksa Vadeli Ticari Alacaklar + Uzun Vadeli Ticari Alacaklar Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Katsay Alacak devir hz, irketlerin ticari alacaklarn tahsil etme kabiliyetini len ve irketlerin bir yl sresince alacaklarn satlar ile ka defa devir ettiklerini gsteren bir orandr. Bir irket alacaklarn hzl bir ekilde (devir hznn yksek olmas durumu) tahsil edebiliyorsa, likiditesi yksek kabul edilebilir ve irket bu sayede hem nakit sknts iine girmez, hem de alacaklarnn deeri fazla erimeden bunlar daha iktisadi alanlarda kullanabilir.

- 10 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

irketin alacaklar mevsimlik dalgalanmalar, enflasyon vb. sebeplerden dolay farkllklar gsterebilirler. zellikle dnem boyunca srekli artan ticari alacak kalemleri varsa ve bahsi geen etkenleri giderebilmek iin payda ksmnda ticari alacaklarn ortalamalarnn kullanlmas daha anlaml olacaktr. rnein dnem sonu yl sonu bilanolarnda genelde ticari faaliyet dzeyinin en dk dzeye indii ve alacaklarn kapatld bir dnem olduu iin oran, olmas gerekenden yksek kabilir. Dikkat edilmesi gereken bir dier husus ise pay ksmna tm satlarn deil, ticari alacaklarn olumasna sebep veren kredili satlarn konulmasdr. Fakat kredili satlar hakknda bilanoda bilgi bulunmadndan tm satlarn dikkate alnmas gerekmektedir. Ayrca firmann tahsilat politakas da dikkate alnmaldr. Alacaklarn faktoring yntemi ile tahsili orann incelenmesinde yanltc sonular dourabilmektedir. Orann deerlendirmesini yaparken irketin gemi dnemleriyle (trendi) ve ayn sektr/ endstrideki dier irketlerle veya sektr/endstri ortalamasyla karlatmak gerekmektedir. Alacak devir hznn dk olmas iletmenin rekabet gcnn az olduunun, alacak tahsilatnda glk ekildiinin, belirlenmi etkin bir tahsilat polikasnn olmadnn, kredili vadeli sat yaplan mterilerde seici davranlmadnn gstergesi olmaktadr. Orann yksek olmas irketin alacak tahsilatnn etkin olduunu ortaya koyar ve bu durumda irketin cari ve likidite oranlar dk olsa bile, borlar geri demede daha rahat olmasna neden olur. Orann zamanla ykselme eiliminde olmas ise, irketin faaliyetlerini (ayn hacimde olmak kouluyla) yrtrken gitgide daha az iletme sermayesi gereksinimi duyacan gsterir.

Alacaklarn Ortalama Tahsil Sresi - AOTS - Days Collections in Accounts Receivables DCAR

Ticari Alacaklar= Ksa Vadeli Ticari Alacaklar + Uzun Vadeli Ticari Alacaklar Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Gn Alacaklarn ortalama tahsil sresi, alacak devir hznn gn bazna evrilmi halidir ve bize alacak devir hzyla ayn sonular vermektedir. Fakat sonular gn olarak verdiinden irketlerin alacaklarn ortalama ka gnde tahsil edebildiini gstermektedir. Bir irket alacaklarn ne kadar abuk tahsil edebiliyorsa, likiditesi o kadar yksek kabul edilebilir ve irket bu sayede nakit sknts iine girmez, bylece alacaklarn deeri fazla erimeden daha iktisadi alanlarda kullanabilir. Alacaklarn ortalama tahsil sresini incelerken gemi dnem ortalama tahsil sresiyle, sektrel ortalamalarla ve firmann genelde uygulad vade ile karlatrlarak daha salkl sonulara varlabilir. Srenin uzun oluu alacaklarn bir ksmnn pheli hale geldiinin ya da satlarda zorlanlmaya balandnn ipularn verir. Alacaklarn ortalama tahsil sresinin dk olmas ise irketin alacak tahsilatnn etkin olduunu ortaya koyar ve bu durumda irketin cari ve likidite oranlar dk olsa bile, borlar geri demede irketlerin daha rahat olduunu gsterir.

Stok Devir Hz, Stok Dnm abukluu - SKDH - Inventory Turnover - IT

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay

- 11 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Varlklarn kulanlmndaki verimlilii len bir dier oran; stoklarn bir yl ierisinde ka defa devrettiini gsteren stok devir hzdr. Bir irket retimini (faaliyetini) srdrebilmek amacyla gerekli retim girdilerini (hammadde), retim srecinde ilemleri tamamlanmam mamlleri (yar maml), retimini tamamlayp sat iin hazr tuttuu rnleri (maml) stok olarak tutar. Stok devir hz analizinde ama stok olarak tutulan bu varlklarn firma tarafndan ne kadar hzla retim iinde tketildii ve sata hazr hale getirildii grebilmektir. Bu ekilde stoklarn belli bir dnem iinde ka kere yenilendii ortaya kar. Stoklarn finansman, kira, bakm maliyetleri; bozulma ve demode olma riskleri vardr. Stoklar bahsi geen ekillerle bir maliyet unsuru haline geldii iin, dnem sonunda oluacak gereksiz stoklar nedeniyle ek iletme sermayesi stoklara balanacandan, irketlerin likidite yaps olumsuz etkilenecektir. Bu durumu stok devir hzndan anlayabiliriz. irketlerin stok devir hzlarnn yksek olmas, stoklarn daha optimal dzeyde tutulduunu ve kullanldn gsterir. Byle bir durumda irketler daha az iletme sermayesi ile daha fazla kar elde etme olanana sahiptirler; fakat, irketlerin stok devir hzlarnn yksek olmas, yetersiz stoklarla almasndan ileri geliyor olabilir. Bu durumda irketler tam kapasitede alamyorlar ve baz sat frsatlarn karyorlar demektir. Bu da irketlerin istenen dzeyde kar elde etmesini engelleyen bir etmendir. Ayn ekilde, irketlerin stok devir hzlarnn yavalama eiliminde olmas, sat faaliyetlerinde baz sorunlar ile karlayor anlamna da gelebilir. Stok Devir Hz incelenirken firmann hangi sektrde yer ald gz ard edilmemelidir. Ayrca firmann ynetim yapsnn, iletmenin alma sistemini ne kadar etkin ve ada yaplandrdnn da stok devir hznn optimalliinde byk nemi vardr. Stok devir hzlar iin genel kabul gren belli bir oran, endstri ve sektrler arasndaki teknik farkllklarndan dolay saptanamaz; fakat bulunan oran gemi dnemler, ayn sektr/endstrideki dier irketler ve sektr/endstri ortalamas ile karlatrlarak anlaml sonulara ulalabilir.

Stoklarn Ortalama Tketilme Sresi, Stok Tutma Sresi - SOTS Days Sales in Inventories - DSI

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Gn Stoklarn ortalama tketilme sresi, stok devir hznn gn bazna evrilmi halidir ve bize stok devir hzyla ayn sonular vermektedir. Fakat sonular gn olarak verdiinden irketlerin stoklarn ortalama ka gnde elden karttklarn gstermektedir. Bir irket retimini (faaliyetini) srdrebilmek amacyla gerekli retim girdilerini (hammadde), retim srecinde ilemleri tamamlanmam mamlleri (yar maml), retimini tamamlayp sat iin hazr tuttuu rnleri (maml) stok olarak tutar. Stok analizinde, stoklardaki deimeler ve gn bazndaki stoklarn ortalama tketilme sresinin incelenmesiyle, irket ynetiminin varlklar ve burada zellikle stoklar hangi oranda verimli kullandn anlalabilir. Stoklarn da bir finansman maliyeti olduu iin, dnem sonunda oluacak fazla stok iin ek iletme sermayesinin stoklara balanmas, irketlerin likidite yapsn olumsuz etkiliyecektir. Bu durumu gn bazndaki stoklarn ortalama tketilme sresinin uzunluundan anlayabiliriz. irketlerin stoklarnn ortalama tketilme sresinin dk olmas, stoklarn daha optimal dzeyde tutulduunu ve kullanldn gsterir. Byle bir durumda irketler daha az iletme sermayesi ile daha fazla kar elde etme olanan kazanrlar; fakat, irketlerin stoklarnn ortalama tketilme sresinin dk olmas, yetersiz stoklarla almasndan ileri geliyor olabilir. Bu durumda irketler tam kapasitede almyorlar ve baz sat frsatlarn karyorlar demektir. Bu da irketlerin istenen dzeyde kar elde etmesini engelleyen bir etmendir. Ayn ekilde, irketlerin stoklarnn ortalama tketilme sresinin uzama eiliminde olmas, iletmenin sat faaliyetlerinde baz sorunlar ile karlat anlamna gelebilir. Stoklarn ortalama tketilme sresi incelenirken firmann hangi sektrde yer

- 12 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

aldna dikkat edilmelidir. Ayrca firmann ynetim yapsnn, iletmenin alma sistemini ne kadar etkin ve ada yaplandrdnn da stoklarnn ortalama tketilme sresinin optimalliinde byk nemi vardr. Etkinlik Sresi - ES Effectiveness Cycle - EC Etkinlik Sresi = Alacaklarn Ortalama Tahsil Sresi + Stoklarn Ortalama Tketilme Sresi

AOTS : Alacaklarn Ortalama Tahsil Sresi SOTS : Stoklarn Ortalama Tketilme Sresi Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Gn Etkinlik sresi, irketlerin alacaklarnn ortalama tahsil sresi ile stoklarn ortalama tketilme sresinin toplamndan oluan ve bu iki ayr sreyi deiik bir bak asyla deerlendirmemize yarayan bir gstergedir. Etkinlik sresi ile irketlerin kasasndan kan nakitin ne kadar bir sre zarfnda geri dndn lebiliriz. Gerekte bu oran snai iletmelerinde bir maln hammadde olarak almndan paraya dnmesine kadar geen sreyi gstermektedir. Oran retim, sat, datm ve tahsilat srelerinin bileimidir. Genelde bu iki sre aksi ynde gelime gstermekle birlikte toplamnn yani etkinlik sresinin kk olmas (kan nakitin abuk geri dnmesi iin) tercih edilir. letmelerde alacak devir hz ile stok devir hznn birlikte artmas kaynak kullanm asndan olumlu bir gelimedir. Fakat irketler genelde bu iki sureyi ayn anda ksaltamamaktadrlar. Bunun balca sebebi ise satlarn artrmak isteyen bir irket kredili satlarnda vadeyi uzatacak, kampanya balatacak ya da peinat orann drecektir. Bylece satlar artacak stoklarn tketilme sresi azalsa da; alacak tahsil sresi artacaktr. Bunun tersi de geerlidir. zellikle gelecek belirsizliinin art dnemlerde irket tahsil sresini ksaltmaya alabilir. Bunu da kredili satlarn azaltarak yapmaya alacaktr. Bu da satlarn azalmas, dolaysyla stoklarn artmasna neden olacaktr. Sonu olarak irket bu iki orandan birini ksmaya altnda, muhtemelen dieri artacandan, etkinlik sresini ksaltmak olduka zordur.

Ticari Borlar Devir Hz - TBDH Payables Turnover - PT

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay Ticari borlar devir hz bize irketlerin bir ylda hangi sklkla ticari bor demesi yaptn gstermektedir. Bu oran daha ok irkete kredi verenler ve kredili sat yapanlar iin nem tamaktadr. Bir irket ticari borlarn vadelere yaygn bir ekilde (devir hznn dk olmas durumu) deyebiliyorsa, irket ani olarak likidite sknts iine girmez. irketin ticari borlar mevsimlik dalgalanmalar, enflasyon vb. sebeplerden dolay farkllklar gsterebilir. Bu etkenleri giderebilmek iin payda ksmna ticari borlarn ortalamalarnn alnmas daha anlaml olacaktr.

- 13 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Dikkat edilmesi gereken bir dier husus ise pay ksmna tm satlarn deil, ticari borlarn olumasna sebep veren kredili satlarn konulmasdr, fakat kredili satlar hakknda bilanoda bilgi bulunmadndan, satlan maln maliyetinin dikkate alnmas gerekmektedir. Orann deerlendirmesini yaparken gemi dnemleriyle (trendi), ayn sektr/ endstrideki iindeki dier irketlerle veya sektr/ endstri ortalamasyla karlatrma yapmak gerekmektedir. Orann dk olmas irketin ticari borlarn geri demede rahat olduunu ortaya koyar ve bu durumda irketin cari ve likidite oranlar dk olsa bile, ticari borlarn geri demede rahat olduunu gsterir. Orann zamanla ykselme eiliminde olmas ise, irketin faaliyetlerini (ayn hacimde olmak kouluyla) yrtrken gitgide daha fazla iletme sermayesine gereksinim duyacan gsterir.

Ticari Borlar deme Sresi - TBOS Days Payments in Accounts Payables - DPAP

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Gn Bu oran bir yl iinde ka kez dendii belirlenen ticari borlarn deme sresinin ortalama olarak ka gne karlk geldiini veya ka gnde bir olduunu saptamaya yarar. Belirlenen sre daha ok irkete kredi verenler ve kredili sat yapanlar iin nem arzetmektedir. Bir irket ticari borlarn vadelere yaygn olacak ekilde (devir hznn dk olmas durumu) deyebiliyorsa, irket ani olarak likidite sknts iine girmez. irketin ticari borlar mevsimlik dalgalanmalar, enflasyon vb. sebeplerden dolay farkllklar gsterebilir. Bu etkenleri giderebilmek iin pay ksmna ticari borlarn ortalamalarnn alnmas daha anlaml olacaktr. Dikkat edilmesi gereken bir dier husus ise payda ksmna tm satlarn deil, ticari borlarn olumasna sebep veren kredili satlarn konulmasdr, fakat kredili satlar hakknda standart tablolarda bilgi bulunmadndan, satlan maln maliyetinin dikkate alnmas gerekmektedir. Srenin deerlendirmesini yaparken gemi dnemleriyle (trendi), ayn sektr/ endstrideki dier irketlerle veya sektr/ endstri ortalamasyla kyaslama yapmak gerekmektedir. Srenin uzun olmas irketin ticari borlarn geri demede rahat olduunu ortaya koyar ve bu durumda irketin cari ve likidite oranlar dk olsa bile, ticari borlarn geri demede irketin daha rahat olduunu gsterir. Srenin zamanla ksalma eiliminde olmas ise, irketin faaliyetlerini (ayn hacimde olmak kouluyla) yrtrken gitgide daha fazla iletme sermayesine gereksinim duyacan anlamamz salar.

Nakit evirme Sresi - NCS - Cash Turnover Cycle - CTC

Nakit evirme Sresi = Etkinlik Sresi - Ticari Borlar Devir Sresi

AOTS : Alacaklarn Ortalama Tahsil Sresi SOTS : Stoklarn Ortalama Tketilme Sresi TBDS : Ticari Borlar Devir Sresi Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Gn

- 14 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Nakit evirme sresi, etkinlik sresinden (alacaklarnn ortalama tahsil sresi ile stoklarn ortalama tketilme sresinin toplam) ticari borlar deme sresinin dlmesi suretiyle bulunur. Bize irketlerin kasasndan kan nakitin net olarak ne kadarlk sre zarfnda geri dndn lme imkan salar. Bu sre irketin likidite durumu hakknda da bilgi vermektedir. irketlerin faaliyetlerini bir faaliyetler dngs iinde snflandrrsak yle bir ema karmza kacaktr; lk aamada irketler retim yapmak amacyla hammadde satn alrlar (to) . Kredili alverilerinin demesi zaman gelince yaplr (t1) . lerleyen bir zamanda (t2) satlar tamamlanr. En sonunda ise belirli bir tarihte (t3) kredili olarak satlan rnlerden domu olan alacaklar tahsil edilir. Bir irketin faaliyetleri ve bu faaliyetlerin sonular daha karmak olabilir. Fakat bunlar basite indirgenmi olarak aada yer alan ekildeki gibi bir dngde sralanabilir.

Net letme Sermayesi Devir Hz - NISDH - Net Working Capital Turnover - NWCT

Net letme Sermayesi = Dnen Varlklar - Ksa Vadeli Borlar Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay Net i letme sermayesi devir hz, irketlerin faaliyetlerini srdrebilmeleri iin gereken minimum alma sermayeleri (net iletme sermayesi) ile hangi lde sat hacmi baars gsterdiklerini len bir orandr. Bu devir hznn yksek olmas net alma sermayesinin yerinde ve verimli kullanldn ama yetersiz olabileceini, stok ve alacak devir hznn yksek olduunu veya stok ve alacaklarn nisbeten az alma sermayesine gereksinim gsterdiini, iletmede ksa vadeli borlanma yksekliini ve cari orann dk olduunu gsterebilir. Net iletme sermayesi devir hznn dk olmas ise iletmenin ar net alma sermayesine sahip olduunu, stok ve alacaklarn devir hznn yava olduunu, iletmenin gereinden fazla nakit deere sahip olduunu gsterebilir. Net i letme sermayesi irketlerin satlarnn artmasyla beraber art eilimine girer. Bunun balca sebepleri ise ticari alacaklarn satlarn artmas ile beraber artmasdr.

- 15 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Net iletme sermayesi devir hzn yorumlarken dikkat edilmesi gereken bir dier husus ise orann yksek veya dk kmasnn farkl nedenlerinin olabileceidir. Orann yksek kmas etkin bir iletme sermayesi ynetimi sonucu olabilecei gibi yetersiz iletme sermayesi sonucu da olabilir. Bu orann analizi esnasnda likiditeyi gsteren oranlarn kullanlmas daha aklayc olacaktr. Gzard edilmemesi gereken bir durum da net alma sermayesi devir hznn yksek olmas bahsi getii zere net iletme sermayesinin verimli kullanldnn bir gstergesi olsa bile, verimlilik karllkla sonulanyorsa mana tar.

Dnen Varlklar (Brt letme Sermayesi) Devir Hz - DVDH Current Assets Turnover, Working Capital Turnover - CAT

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Katsay Dnen varlklar devir hz, irketlerin faaliyetlerini yrtebilmeleri iin gereken minimum dnen varlklar (iletme sermayesi) ile hangi lde sat hacmi baars gsterdiklerini len bir orandr. Dnen varlklar, irketlerin satlarnn artmasyla beraber art eilimine girer. Bunun balca sebepleri ise ticari alacaklarn satlarn artmas ile beraber artmasdr. Dnen varlklar devir hzn yorumlarken dikkat edilmesi gereken bir dier husus ise yksek veya dk kmasnn farkl nedenleri olabileceidir. Orann yksek kmas etkin bir iletme sermayesi ynetimi sonucu olabilecei gibi yetersiz iletme sermayesi sonucu da olabilir. Analiz esnasnda likiditeyi gsteren oranlarn da kullanlmas analistebu konuda yardmc olacaktr. Satlar artarken, dnen varlklar daha hzl artyorsa bu oran klecektir ve dnen varlklardaki bu fazla art, ek finansman gereine neden olacaktr. Bu ek finansmann maliyeti ise irketin kar marjn drecektir. Bu orandaki dn bir baka nedeni stok yetersizlii de olabilir. rnein, stok devir hznn yavalamas, dnen varlklarn da yavalamasna neden olabilir. Onun iin dnemler aras orandaki deiimlerin nedenleri aratrlmal ve ona gre bir sonuca varlmaldr.

Maddi Duran Varlklar Devir Hz - MDVDH Tangible Fixed Assets Turnover, Invetsments Turnover - TFAT

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Katsay Maddi duran varlklar devir hz, irketlerin faaliyetlerini yrtebilmeleri iin yaptklar maddi yatrmlar (maddi duran varlklar) ile hangi lde sat hacmi baars gsterdiklerini len bir orandr. Bu oran bize maddi duran varlklara ar yatrm yaplp yaplmadn, atl kapasitenin olup olmadn gsterir. Orann benzer firmalara gre dk oluu veya zamanla dme eiliminde oluu iletmenin atl kapasite ile altn gsterir. Bu oran yorumlanrken maddi duran varlklarn bilano deerlerinin gerek deerlerini yanstmad ve yaplmakta olan yatrmlarn maddi duran varlk kaleminde yer ald gz nne alnmaldr. Firmalar aras karlatrma yaparken de leasing kullanan firmalarn farkl deerlere sahip olaca unutulmamaldr.

Aktif Toplam Devir Hz - ATDH - Total Assets Turnover - TAT

- 16 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Katsay Aktif devir hz, irketlerin sahip olduklar varlklar (toplam aktifler) ile yarattklar sat hacmi baarsn len bir orandr. Bu oran bize varlklara ar yatrm yaplp yaplmadn yani irketlerin aktif byklklerinin gereksiz yere bytlp bytlmediini gsterir. Bu oran bir iletmede teknoloji kullanmnn veya varlk kullanmnn bir ls olabilir. Aktif toplam ierisinde duran varlklar nemli bir yer tutuyorsa, aktif devir hz dk kacaktr. Bu durum daha ok sermaye youn sanayi irketlerinde karmza kacaktr. Buna karlk sabit yatrmlarn daha az olduu iletmelerde (rnein ticaret veya finans irketlerinde) bu orann yksek kmas doaldr. Varlk devir hz iletmenin karlln tesbitte nemli bir gstergedir. Dier koullarn ayn kalmas kaydyla bu devir hznn yksek olduu firmalarn karllk oranlar da yksektir. Sabit yatrmlar (duran varlklar) yksek, dolaysyla aktif devir hzlar dk olan iletmelerde (zellikle yeni yatrmlar olan irketlerde) irketin gelecekteki kar durumu, talebin gelecekteki geliimine bal olduundan belirsizlik arz eder. Bu nedenle aktif devir hz bir risk gstergesi olarak da kullanlabilir. Aktif devir hz dme eiliminde olan irketlerde bu durum atl kapasite yznden meydana geliyor olabilir.

z Sermaye Devir Hz - OSDH - Equity Turnover - ET

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Katsay z Sermaye devir hz, irket ynetiminin z sermayeyi ne kadar etkin kullandnn bir gstergesidir. Dnemler aras z sermayede ar farkllklar (enflasyon etkisi) olduu zamanlarda yl sonu z sermaye yerine ortalama z sermayeyi almak daha anlaml olacaktr. Orann yeterli olup olmad konusunda benzer irketlerin oranlaryla veya sektr/ endstri ortalamasyla karlatrp bir fikir edinilebilir. Ayrca dnemler aras kyaslamalar yaplarak da eilimi hakknda bir fikir edinilebilir. z sermaye devir hzn incelerken dikkat edilmesi gereken baz hususlar bulunmaktadr: rnein, orann yksek olmasnn sebebi zs ermayenin etkin bir ekilde kullanm yznden olabilecei gibi, z sermayenin yetersiz (fazla yabanc kaynak kullanm) oluundan da olabilir. Kesin bir yargya varabilmek iin firmann mali yaps ile ilgili oranlarla birlikte deerlendirme yapmak gerekir. z sermaye devir hznn dklnn firmann z sermaye karlln da etkiliyecei gzard edilmemelidir. z sermaye devir hznn dkl, atl z sermayenin varoluundan dolay ise, yneticilerin z sermayeyi azaltc (rnein temett datarak) nlemler almas veya satlan rn eitlerini artrc (sat hacmini artrc) nlemler almas tavsiye edilir. z sermaye devir hznn yksekliinin nedeni yetersiz z sermaye ise likidite orann yksek tutucu politikalar tercih edilmelidir. Bu durumda alnabilecek dier nlemler ise, z sermayeyi arttrmak, sat hacmini azaltmak, mmkn olduu kadar az stok tutmak, alacak tahsilinde etkin politikalar izlemektir. Ayrca nakit evirme orannn yksek olmas, dk z sermaye devir orannn sebebiyet verebilecei sakncal durumlar ortadan kaldrabilir.

Devaml Sermaye Devir Hz - DSDH - Long Term Sources Turnover - LTST

Devaml Sermaye = Uzun Vadeli Borlar + z Sermaye Notlar :

- 17 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Katsay Devaml sermaye devir hz, irket ynetiminin uzun vadeli kaynaklarn ne kadar etkin kullandnn bir gstergesidir. Dnemler aras devaml sermayede ar farkllklar (enflasyon etkisi) olutuu zamanlarda yl sonu devaml sermaye yerine ortalama devaml sermayeyi kullanmak daha anlaml olacaktr. Orann yeterli olup olmad benzer irketlerin oranlaryla veya sektr/ endstri ortalamasyla karlatrlarak anlalabilir. Ayrca dnemler aras kyaslamalar yaplarak da eilimi hakknda bir fikir edinilebilir. Devaml sermaye devir hzn incelerken dikkat edilmesi gereken baz hususlar bulunmaktadr. rnein, orann yksek olmasnn sebebi devaml sermayenin etkin bir ekilde kullanm yznden olabilecei gibi, devaml sermayenin yetersiz (fazla ksa vadeli yabanc kaynak kullanm) oluundan da kaynaklanabilir. Kesin bir yargya varabilmek iin firmann mali yaps ile ilgili oranlar ile birlikte deerlendirme yapmak gerekir. Devaml sermaye devir hznn dklnn firmann devaml sermaye karlln da etkiliyeceini gzard edilmemelidir. Devaml sermaye devir hznn yksekliinin nedeni yetersiz uzun vadeli kaynaklar ise likidite orann yksek tutucu politikalarn uygulanmas gerekir. Ayrca nakit evirme orannn yksek olmas, devaml sermaye devir orannn dklnn sebebiyet verebilecei sakncal durumlar giderebilir.

Sermaye Devir Hz - SEDH - Capital Turnover - CT

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Katsay denmi sermaye devir hz, irket ynetiminin sermayeyi ne kadar efektif kullandnn bir gstergesidir. Dnemler aras sermayedeki ar farkllklar (enflasyon etkisi) olduu zamanlarda yl sonu sermaye yerine ortalama sermayeyi kullanmak daha anlaml olacaktr. Orann yeterli olup olmad benzer irketlerin oranlaryla veya sektr/ endstri ortalamasyla karlatrlarak anlalabilir. Ayrca dnemler aras kyaslamalar yaplarak da eilimi hakknda bir fikir edinilebilir. denmi sermaye devir hzn incelerken dikkat edilmesi gereken baz hususlar bulunmaktadr. rnein, orann yksek olmasnn sebebi sermayenin etkin bir ekilde kullanm yznden olabilecei gibi, sermayenin yetersiz oluundan da olabilir. Kesin bir yargya varabilmek iin z sermaye devir hznn yeterli olup olmadna bakmak gerekecektir. z sermaye devir hz yksek olan irketlerin denmi sermaye devir hzlarnn dk olmas, z sermayenin dier kalemlerinin dk olmasndan, bu deerlerin sermayeye eklenmi olmasndan kaynaklanmaktadr.

KARLILIK ORANLARI
Karllk oranlar, irketin gerek bir btn olarak tm faaliyetlerinde karl alp almadn, gerekse her temel faaliyetinin verimliliinin llp yorumlanmasnda kullanlan oranlardr.

Brt Kar Marj - BKM - Gross Profit Margin - GPM

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde

- 18 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Birim : Yzde (%) Brt sat kar, irketlerin satlar ile satlarn maliyeti arasndaki olumlu farktr. Brt kar da satlara oranladmzda brt kar marjn (orann) buluruz. Brt kar marj, irketlerin dier gelir ve giderlerin dikkate alnmad, sadece satlarnn ne kadarlk bir kar marj ile gerekletiini gsteren bir orandr. Brt kar marjnn ayn i kolundaki irketlerle ve irketin gemi dnemleriyle karlatrlmas anlaml sonular verecektir. Bu ekilde irketlerin dnemler itibariyle veya ayn dnemlerde benzer irketler karsnda ne kadarlk bir kar marj ile sat yaptn, yani rekabet gcn ve rekabet gcnn dnemler itibariyle geliimini grebiliriz. Brt kar marjn satlan rnn fiyat ve maliyeti belirlediinden, bu etmenlerdeki deiikliklerin iyi bir ekilde takip edilmesi gerekir. Dikkat edilirse, brt kar marj adet bazndaki sat miktarndan bamsz bir oran olduundan, irketlerin karlar hakknda bir bilgi vermekten ok rekabet gcnn seyri ve dier firmalarla kyas yapabilme imkan tanmaktadr.

Net Kar Marj - NKM - Net Profit Margin - NPM

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Yzde (%) Net dnem kar, irketlerin tm faaliyetlerinin neticelerini yanstan bir deerdir. Net dnem karn satlara oranladmzda net kar marjn (orann) buluruz. Net kar marj, hesaplamada irketlerin dier gelir ve giderleri dikkate alndndan, irketlerin tm faaliyet, yatrm ve finansman politikalar hakknda yargya varmamz salayan bir orandr. Net kar marjnn ayn i kolundaki irketlerle ve irketin gemi dnemleriyle karlatrlmas anlaml sonular verecektir. Bu ekilde karlatrma yaparak faaliyet sonular ve irketlerin geliimi hakknda bilgi edinebiliriz. denecek temett tutarlar net dnem kar zerinden hesapland ve datld iin, yatrmclar asndan net kar marjndaki gelimelerin ayr bir nemi vardr.

Esas Faaliyet Kar Marj (Karll) - EFKM - Operational Profit Margin - OLPM

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Yzde (%) Esas faaliyet karll, esas faaliyet karnn satlara oran eklinde hesaplanmaktadr. Bu sebeple brt kar marjndan farkl olarak irketlerin sat faaliyetleri ile ilgili giderleri de dikkate almaktadr. Bu sebeple esas faaliyet karlln brt kar marjnn gelimi bir ekli olarak dnebiliriz. Esas faaliyet karll, irketlerin sat faaliyetlerinin (sat politikalarnn) nihai sonular hakknda bir bilgi vermektedir ve ayn i kolundaki irketlerle ve irketin gemi dnemleriyle karlatrlmas anlaml sonular verecektir. Bu ekilde satlarn ne kadarlk bir kar marj ile gerekletirdiini, yani rekabet gcn ve rekabet gcnn dnemler itibariyle geliimini gzlemleyebiliriz. Esas faaliyet karlln satlan rnn fiyat, maliyeti ve satla ilgili dier giderler belirlediinden, bu etmenlerdeki deiikliklerin iyi bir ekilde takip edilmesi gerekir. Dikkat edilirse, esas faaliyet karll adet bazndaki sat miktarndan bamsz bir oran olduundan, irketlerin kar deerleri hakknda bir bilgi vermekten ok rekabet gcnn seyrini ortaya koymakta ve kyas yapabilme imkan tanmaktadr. Bu karlln byk sermayeye sahip sanayi irketlerinde yksek olmas istenir. Kk sermayelerle alan iletmelerde ise dk bir faaliyet karll bile tatmin edici olabilir.

Faaliyet Kar Marj (Karll) - FKM - Operating Profit Margin - OGPM

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde

- 19 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Yzde (%) Faaliyet karll, faaliyet karnn satlara oran eklinde hesaplanmaktadr. Faaliyet karll irketlerin hem sat, hem de yatrm ve finansman politikalar hakknda bilgi verdiinden ayr bir nemi bulunmaktadr. irketlerin dnemler itibariyle veya ayn dnemlerde benzer irketler karsnda faaliyetlerini ne kadarlk bir kar marj ile gerekletirdii, yani rekabet gc ve rekabet gcnn dnemler itibariyle geliimi ve bunun yannda yneticilerin baars hakknda da bilgi edinebiliriz. Faaliyet karlln irketlerin sat, yatrm ve finansman politikalar gibi etmenler belirlediinden, bu etmenlerdeki deiikliklerin iyi bir ekilde takip edilmesi gerekir. Ayrca bu karlln byk sermayeye sahip sanayi irketlerinde yksek olmas istenir. Kk sermayelerle alan iletmelerde ise dk bir faaliyet karll bile tatmin edici olabilir.

Faiz ve Vergi ncesi Kar (FVK) Marj - FVOKM - Earnings Before Interests and Taxes (EBIT) Margin - EBITM

veya

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Yzde (%) Faiz ve Vergi ncesi Kar rakam Gelir tablosunda olmayan fakat bizim kolayca hesaplayabileceimiz bir kar rakamdr. FVK, faaliyet karna finansman giderlerinin eklenmesi sonucu bulunmaktadr. irketlerin sat ve yatrm faaliyetlerinin sonucunu grmemizi salamakta olan bu kar rakam, irketlerin dnemler itibariyle performanslarn lmek iin kullanlabilinecek en uygun kar rakamlarndan biridir. FVK Marj ise FVKnn irketlerin sat tutarna oranlanmas sonucu hesaplanmaktadr. FVK Marj ile irketlerin sat ve atl fonlarndan elde ettikleri gelirlerini sat haslat rakamlarna oranlayarak, irketlerin ana faaliyetleri ile yatrm politikalarn lmekte olan nemli bir gstergeyi hesaplam oluruz. Vergi ve piyasa faiz oranlarndaki deiimlerden etkilenmeyen bu kar marj, irketlerin gemi dnemleriyle en rasyonel ekilde karlatrma yapma olanan salamaktadr. Faaliyet kar normal hallerde vergi ve faizler dendikten sonra firma ortaklarna yeterli bir kar salayacak dzeyde bulunmaldr. Eer bir iletmede sermaye sat hacmine oranla olduka az ise; dk bir Faaliyet KarNet Satlar oran bile tatmin edici olabilir.

Vergi-Net Satlar Oran - VNS - Taxes-Net Sales Ratio - TNS

Notlar : A Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Bu oran irketlerin dnem sonlarnda elde ettikleri dnem karlarndan Maliye Bakanlnn kabul etmi olduu gelir ve gider tanmlamasna gre bulunan mali kar rakam zerinden hesaplanmakta olan denecek Vergi tutarnn, irketlerin gerekletirmi olduklar sat miktarna blnerek bulunur. irketlerin faaliyetlerine gre farkllk gsterebilmektedir. Bu oran ile irketlerin yapm olduklar 100 birimlik sat karlnda demekle ykml olduklar vergi tutar, zellikle sektrler aras kyaslamada kullanlabilmektedir. Dikkat edilmesi gereken bir dier husus ise, irketlerin 100 birimlik sat iin deyecekleri vergi tutarlarnn dk olmasnn bir nedeninin de elde edilen dk net dnem kar olabileceidir.

Vergi-Dnem Kar Oran - VDK - Taxes-Profit Before Taxes Ratio - TPBT

- 20 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Notlar : A Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) irketlerin dnem sonlarnda elde ettikleri dnem karlarndan Maliye Bakanlnn kabul etmi olduu gelir ve gider tanmlamasna gre bulunan Mali Kar rakam zerinden hesaplanmakta olan denecek Vergi tutarnn, irketlerin dnem sonunda elde etmi olduklar dnem kar tutarna olan orandr. Bu oran ile irketlerin elde etmi olduklar 100 birimlik dnem kar tutar karlnda demekle ykml olduklar vergi tutar, zellikle sektrler aras kyaslamada kullanlabilmektedir. Bu oran ile irketlerin belirli vergi oranlar ile kyaslanma olana olmaktadr.

z Sermaye Kar Marj (Karll) - OSKM - Return on Equity - ROE

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Yzde (%) z Sermaye, irketlerin balca kaynaklarndan biri olup, irketlerin ortaklarnn irketlerden hak ettikleri ksm oluturmaktadr. z sermayeyi oluturan kaynak kalemleri, ortaklarn koymu olduklar sermaye ile hak ettikleri fakat irkette brakm olduklar cari ve gemi dnemden datlmam karlardan olumaktadr. z Sermaye karll ise, ortaklarn irkete kaynak olarak brakm olduklar fonlarn bir birimine den karll len orandr. letmenin ynetimindeki baar derecesi karllk durumunun analizinde nemli bir gstergedir. irketlerin kullanmna braklm olan bu fonlar getirisinin llmesi bakmndan nem arzetmektedir. denmi sermayenin dikkate alnd hisse bana kar rakamndan nemli fark ise ortaklarn irkete saladklar tm fonlarn (z sermaye) dikkate almasdr. Ynetimin baarsn lmek iin kullanlan bu oran irkete ortak olan yatrmclar, katlmlarnn getirisini grmek iin de kullanrlar. Bu durumda mali rantabilite oran olarak da anlan orann yeterli olup olmadnn saptanmas iin z kaynaklarnn alternatif kullanm olanaklarnn da bilinmesi gerekir.

Devaml Sermaye Kar Marj (Karll) - DSKM - Return on Long Term Sources - ROLTS

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Devaml sermaye karll, irketlerin uzun vadeli kaynaklar ile hangi oranda karl altklarn lmede kullanlan bir orandr. Bu karllk rakam ile irketlerin edinmi olduklar uzun vadeli kaynaklarn ne kadar optimal kullandklarn gemi dnemlerle ve benzer irketler ile karlatrarak lebiliriz.

- 21 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Devaml sermaye karllnn z sermaye karllndan balca fark, gerek ortaklardan gerekse uzun vadeli fon salayan kreditrlerden tedarik edinilecek fonlar karlamadaki ykmllklerini yerine getirip getiremeyeceini lmede kullanlabiliyor olmasdr.

Aktif Kar Marj (Karll) - AKM - Return on Assets - ROA

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas Birim : Yzde (%) Aktif karll, irketlerin ulam olduklar byklk ile saladklar verimin llmesinde kullanlr. Aktif karllk irketlerin edinmi olduklar tm varlklarn (yaplan maddi ve finansal yatrmlar dahil olmak zere) hangi oranda etkin kullanldn gstermektedir. Esasnda, aktif karllk, net kar marj ile aktif devir hznn bir birleimidir. Aktif Karllk = Net Kar Marj * Aktif Devir Hz

Yukardaki formlden de anlalaca zere, aktif karllk, irketlerin satlarnn karllk anlamnda baars ile bykllkleri nisbetindeki sat miktarlarnda gstermi olduklar baarnn bir bileimidir. Net kar faizler indirildikten sonra kalan tutar ifade ettii iin bir firmann finansman ekline gre bu oran nemli deiiklikler gstermektedir. Fazla yabanc kaynak kulland iin ar faiz yk altnda olan bir firmann, arlkl olarak kendini zkaynaklar ile finanse eden bir firmaya kyasla NetKar-Aktif Toplam orannn daha dk olmas olaandr. Firmann finansman ekline gre farkl sonular veren, pay ve paydas arasnda tutarllk bulunmayan bu orann karllk analizinde kullanlmas fazla anlaml deildir. Finansman yaplar farkl firmalar arasnda karlatrma, hatta zaman ierisinde ilgili firmann finansman yaps deimi olabileceinden gemi yllarla karlatrma yaplrken, FVK-Aktif toplam orannn kullanlmas daha anlaml olacaktr.

Finansal Giderler-Stoklar Oran - FGSO -

Financial Expenses-Inventories Ratio - FEIR

Notlar : A. Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde B. Ortalamalar iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Dnemlerin ortalamas 2. Dnem ba ve sonunun ortalamas C. Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) irketlerin stok tutarlar ile finansal giderler arasndaki ilikiyi gsteren bu oran, atl olarak duran stoklarn fonlanma maliyetinin llmesinde kullanlmaktadr. Finansal giderler-stoklar orannn dnemler itibariyle yaplacak olan karlatrmasnda, stoklarn dnemler itibariyle geliiminin de gznnde bulundurulmas nemli saptamalar yaplmasn salayabilir.

P YASA DEER N LEN ORANLAR

Halka ak irketlerde ortaklarn yatrmlar sonucu elde ettikleri getirilerini grmek ve gelecekteki olas getirilerini tahmin etmek, hisse senetlerinin piyasada oluan fiyatlarnn gerekiliini lmek iin kullandklar oranlardr.

Piyasa Deeri - PD - Market Value, Market Capitilization - MV

- 22 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Birim : Deer irketlerin hisse senetlerinin MKBde oluan fiyat ve toplam hisse senedi says ile hesaplanan bu deer irketlerin piyasa tarafndan belirlenen deerini gstermektedir. piyasa deeri, irketlerin borsadaki senetlerin alm-satm ilemleri srasnda alm olduu deere gre deimektedir. Piyasa deerini belirleyen etmenlerden biri hisse senedi saysdr. Sermaye artrm yoluyla hisse senetlerin artmas durumunda piyasa deeri sadece bedelli sermaye artrm esnasnda kullanlan toplam rhan haklar miktar kadar artmaktadr.

Firma Deeri - FD - Enterprice Value - EV Firma Deeri = Piyasa Deeri - Toplam Finansal Borlar - (Hazr Deerler + Menkul Kymetler)
Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Deer Firma deeri, piyasa deeri kavramna gre irketlerin gerek deerinin daha gereki olarak hesaplanabilmesi iin gelitirilmi olan kavramlardan biridir. Firma deeri, piyasa deerine gre finansal borlardan ve irketlerin nakit ve nakit benzeri varlklarndan arndrlm olarak irketlerin piyasada olumu olan deerini gsteren bir kavramdr. Firma deeri kavram, irketlerin mali yapsnda hi bir kaldra etkisi olmayan finansal borlar ile nakit tr varlklardan arndrma gereinden ortaya kmtr. Analizlerde borsada oluan hisse senetleri fiyatlarna gre oluan piyasa deeri rakamyla beraber firma deeri de kullanlmaktadr.

Hisse Bana Kar - HBK - Earnings per Share - EPS

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Deer Net dnem karnn denmi sermayeye blnmesi ile bulunan hisse senedi bana kar, bir irketin piyasa deerini belirleyen en nemli etmenlerden biridir. Bir yatrmc bu oran sayesinde sahip olduu her bir hisse senedi bana irketin karndan ne kadarlk pay dtn grebilmektedir. irketlerin faaliyet nedenini olu turan ve ortaklara bir getiri salayabilmek amacyla salanmas gereken net dnem karnn beher hisse senedi bana olan payn len bu oran, hisse senetlerin fiyatn lmede kullanlan Fiyat-Kazan oran iinde ayrca bir veri olarak kullanlmaktadr.

Fiyat-Kazan Oran - FK - Price-Earnings Ratio - PE

Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Katsay F/K oran sayesinde irketlerin beher hisse senedi bana elde edecei kara karlk, hisse senedini almak iin ne kadar dememiz gerektiini bulabiliriz. F/K orannn yksekse hisse fiyatnn yksek olduu, orann dkse hisse fiyatnn dk olduu eklinde yarglara varlabilecei gibi benzer irketler ve endstri/sektr ortalamasna bakarak yorumlar yaplabilir. F/K oran bize ayrca hisse senedi bana kar rakam sabit kalaca ve elde edilen karlarn tamamnn datlaca varsaylarak, hisse senedi iin deyeceimiz fiyatn bize temett olarak ka ylda geri dneceini gsterir. Bu ayn zamanda irkete olan gvenin bir gstergesi olarak da kullanlabilinir. Yksek bir F/K oran irketin piyasa fiyatnn imi olduunu gsterir. Ancak bukanya varabilmek iin irketin F/K orannn yannda, bulunduu sektrn ortalamaF/K oran ve piyasa genelinin F/K orannn da ok iyi incelenmesi gerekmektedir.

- 23 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Piyasa Deeri-Defter Deeri Oran - PDDD -

Market-Book Value Ratio - MBV

PDDD : Piyasa Deeri-Defter Deeri Birim : Katsay PD/DD, irketlerin piyasada oluan deerlerinin, zsermayelerinin ka kat olduunu gsterir. Defter deeri, bir irketin hisse senetlerinin piyasa deerinin arkasnda, hisse senetleri iin gvence oluturan maddi varlnn deerini gsterir. PD/DD oran sayesinde irketlerin beher hisse senedi bana den zsermaye tutarna karlk, hisse senedini almak iin ne kadar dememiz gerektiini gstermektedir. PD/DD oran yksek olduunda, hisse fiyatnn yksek olduu, dk olduunda ise hisse fiyatnn dk olduu eklinde yarglara varlabilecei gibi benzer irketler ve endstri / sektr ortalamasna bakarak yorumlar yaplabilir.

Piyasa Deeri-Aktifler Oran - PDA - Market Value-Assets Ratio - MVA

PD : Piyasa Deeri Birim : Katsay Bu oran irketlerin ulatklar aktif (varlk) bykln hangi oranda piyasa deerlerine yanstabildiklerini gstermesi bakmndan nem arzetmektedir. Orann gemi dnemleriyle kyaslanmas, nemli saptamalar yaplmasn salayabilir.

Piyasa Deeri-Net Satlar Oran - PDNS - Market Value-Net Sales Ratio - MVNS

PD : Piyasa Deeri Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Katsay Bu oran, irketlerin ulatklar sat hacimlerini hangi oranda piyasa deerlerine yanstabildiklerini gstermesi bakmndan nem arzetmektedir. Orann gemi dnemleriyle kyaslanmas, nemli saptamalar yaplmasn salayabilir.

Firma Deeri-Net Kar Oran - FDNK - Enterprice Value-Earnings Ratio - EVE

FD : Firma Deeri Not : Gelir - Gider tablosu kalemleri iki yntemle hesaplanabilir ; 1. Cari dnemler dahilinde 2. Kaydrlm 12 aylk dnemler dahilinde Birim : Katsay F/K oranna alternatif olarak gelitirilen firma deeri-net kar oran, piyasa deerinden farkl olarak, dzeltilmi olan firma deeri tutarn kullanarak hesaplanan ve firma deerinin net dnem karnn ka kat olduunu gsteren bir orandr. F/K oranna benzer bir ekilde firma deeri-net kar orannn yksek olmas halinde, hisse fiyatnn yksek olduu, orann dk olmas durumunda ise hisse fiyatnn dk kalm olduu eklinde yargya varlabilecei gibi benzer irketler ve endstri / sektr ortalamasna bakarak karlatrma yaplabilir.

- 24 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Firma deeri-net kar oran da F/Ka benzer olarak yatrmclarn irketin senetlerini alrken ne kadar risk aldklarn ve yatrmlarn ne kadarlk bir sre zarfnda geri kazanabilecekleri hakknda bilgi vermektedir. Oran 5 olan bir irketin yatrmclarnn, 7 olan bir baka irkete nazaran daha az risk altnda olduu dnlebilir.

BYME ORANLARI
Bilano, gelir tablosu kalemlerinin ve yardmc deerlerin geliimini incelemekte ve istatistiksel yntemlerle iletmelerin mali yaplarnn geliimi hakknda tahmin yapmakta kullanlan oranlardr

Devaml Sermaye Byme Oran - DSBO

- Growth Rate of Long Term Sources - GRLTS

veya

t = Dnem t-1 = nceki Dnem Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Dnemler itibariyle uzun vadeli kaynaklardaki (devaml sermayedeki) deiiklikleri lmede kullanlan devaml sermaye byme oran, bize irketlerin uzun vadeli kaynaklardaki art hznn dier irketlerle kyas yaplmasna olanak verdii gibi, toplam aktifler byme hz ile birlikte deerlendirme yapldnda irketlerin finansman politikalar bakmndan uzun vadeli kaynaklara ne kadar yneldiklerini gstermektedir. Toplam aktifler byme oranndaki gelimenin devaml sermayenin byme oranndan kk olmas durumunda, irketlerin uzun vadeli bor yoluyla finansmana daha fazla arlk vermeye balad eklinde bir tesbitte bulunabiliriz. Dikkat edilmesi gereken nokta ise uzun vadeli kaynak kullanmnda bir z sermaye-uzun vadeli bor dengesinin gzetilip gzetilmediidir. z Sermaye byme orannn devaml sermaye byme oranndan yksek olmas durumunda, irketlerin daha ok oto-finansmana veya ortaklardan bedelli sermaye artrm yoluyla fon teminine bavurduklar karm yaplabilir. Dnemler itibariyle bulunacak art (byme) hzlar yardmyla, gelecekte devaml sermayenin ulaabilecei byklk istatistiksel yntemlerle tahmin edilebilir. Bylece, irketlerin devaml sermaye karllklar hakknda da ngrde bulunulursa, gelecek dnemlerde irketlerin elde edebilecei net dnem karlar tahmin edilebilir.

Net Kar Byme Oran - NKBO - Growth Rate of Earnings - GRES

t = Dnem t-1 = nceki Dnem Birim : Yzde (%) Dnemler itibariyle Net dnem karndaki deiiklikleri lmede kullanlan net kar byme oran, irketlerin karllndaki art hznn dier irketlerle kyas yaplmasna olanak verdii gibi, irketlerin gemi dnemlerde gerekleen art hzlar ile de kyas yapabilmemize imkan tanr. Dnemler itibariyle bulunacak art (byme) hzlar yardmyla, gelecekte irketlerin elde edebilecei net karlar istatistiksel yntemlerle tahmin edilebilir. Bylece, irketlerin kar datm oranlar da tahmin edilebilirse, datlabilecek kar da (temett) belirlenebilir. Dier irketlere kyasla daha dk byme oranna sahip bir irketin yeterince iyi ynetilemedii yorumu yaplabilir.

Net Satlar Byme Oran - NSBO - Growth Rate of Net Sales - GRNS

t = Dnem t-1 = nceki Dnem Birim : Yzde (%)

- 25 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Dnemler itibariyle net sat tutarlarndaki deiiklikleri lmede kullanlan net satlar byme oran, bize irketlerin satlarndaki art hznn dier irketlerle kyas yaplmasna olanak verdii gibi, irketlerin gelecekteki pazar pay dalm hakknda tahmini ngrler yapabilmemize olanak tanr. Dnemler itibariyle bulunacak art (byme) hzlar yardmyla, gelecekte irketlerin elde edebilecei net satlar istatistiksel yntemlerle tahmin edilebilir. Bylece, irketlerin net kar marjlar da tahmin edilebilirse, gelecek dnemlerde irketlerin elde edebilecei net dnem karlar tahmin edilebilir. Dier irketlere kyasla daha dk byme oranna sahip bir irketin yeterince iyi ynetilemedii yorumu yaplabilir. Ancak unutulmamas gereken nemli nokta satlardaki bymenin irket performans hakknda, tek bana belirleyici olamayacadr. Maliyetlerdeki art orannn da incelenmesi gerekir.

Net letme Sermayesi Byme Oran - NISBO - Growth Rate of Net Working Capital GRNWC

veya

t = Dnem t-1 = nceki Dnem Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Yzde (%) Dnemler itibariyle Net iletme sermayesindeki deiiklikleri lmede kullanlan Net iletme sermaye byme oran, bize irketlerin Net iletme sermayesindeki art hznn dier irketlerle kyas yaplmasna olanak verdii gibi, irketlerin faaliyetleri sonucu nakit yaratma gleri hakknda da bilgi vermektedir. Aktiflerdeki byme oran ve satlardaki byme oran ile beraber deerlendirildiinde Net letme Sermaye byme orannn yeterli olup olmad hakknda daha doru saptamalarda bulunulabilir. Bylece irketlerin nakit ihtiyac ierisinde bulunup bulunmad veya atl olarak nakit tutup tutmad daha iyi tesbit edilir.

Aktifler Byme Oran - ABO - Growth Rate of Assets - GRA

t = Dnem t-1 = nceki Dnem Birim : Yzde (%) Dnemler itibariyle toplam aktiflerdeki deiiklikleri lmede kullanlan toplam aktifler byme oran, bize irketlerin toplam aktiflerindeki art hznn dier irketlerle kyas yaplmasna olanak verdii gibi, irketlerin gelecekteki varlklarndaki byklkleri hakknda tahmin yaplabilmesine olanak salar. Dnemler itibariyle bulunacak art (byme) hzlar yardmyla, gelecekte irketlerin ulaabilecei varlk (aktif) byklkleri istatistiksel yntemlerle tahmin edilebilir. Bylece, irketlerin aktif karllklar hakknda da ngrlerde bulunulursa, gelecek dnemlerde irketlerin elde edebilecei net dnem karlar tahmin edilebilir. Dier irketlere kyasla dk bir aktif byme oranna sahip bir irket, satlardaki byme oran ile birlikte deerlendirilerek yeterince verimli bir ekilde ynetilemiyor ve gerekli bymeyi gerekletiremiyor yorumu yaplabilir. Fakat irketlerin dier verilerinde olumsuz gelimelerin grlmemesi durumunda, bu durum irketlerin daha optimal ynetilmeye balandnn bir gstergesi de olabilir.

z Sermaye Byme Oran - OSBO - Growth Rate of Equity - GREY

t = Dnem t-1 = nceki Dnem Birim : Yzde (%)

- 26 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Dnemler itibariyle z Sermayedeki deiiklikleri lmede kullanlan z Sermaye byme oran, bize irketlerin z Sermayedeki art hznn dier irketlerle kyas yaplmasna olanak verdii gibi, ortaklarn irketlerdeki paylarnn gelecekteki geliimi hakknda tahmin yapabilmemize olanak tanr. Toplam aktifler byme oranndaki gelimenin z Sermayenin byme oranndan daha kk olmas durumunda irketlerin z Sermaye yoluyla finansmanna (oto-finansmana) daha fazla arlk vermeye baladklar eklinde bir tesbitte bulunulabilir. Dikkat edilmesi gereken bir nokta da oto-finansmann, karn datlmayp yedek ake olarak ayrlmas ve sonra sermayeye eklenmesi ile de yaplabileceidir. Bunun iin bu orann net kar byme hz ve temett verimi oran ile birlikte deerlendirilmesi uygun olacaktr. Dnemler itibariyle bulunacak art (byme) hzlar yardmyla, gelecekte z Sermayenin ulaabilecei byklk tahmin edilebilir. Bylece, irketlerin z Sermaye karllklar ve net dnem karlar tahmin edilebilir. Dier irketlere kyasla dk bir byme oranna sahip irketlerin z Sermaye byme oranndaki art hznn toplam aktifler byme hznn altnda kalmas durumunda, irketlerin daha ok yabanc kaynaklara yneldikleri eklinde yorum yaplabilir. Fakat irketlerin finansman politikalarnda bu ekilde bir eilim yetersiz olan net dnem kar ile sonulanyorsa, bu durumdaki irketlerin daha ayrntl bir ekilde incelenmesi uygun olacaktr.

YARDIMCI DEERLER
Bu kalemler iletmenin bilano ya da gelir tablosu analizine direkt olarak deil de dolayl olarak katlrlar, genellikle kullanlacak dier oranlarn formllerinde deiken olarak yer alan deerlerdir.

Net letme Sermayesi - NIS - Net Working Capital - NWC Net letme Sermayesi = Dnen Varlklar - Ksa Vadeli Borlar
Birim : Deer irketlerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri iin gerekli olan brt iletme sermayesinin (dnen varlklar ve ksa sreli ykmllklerini karlamakta kullanabilecek iktisadi deerler) ksa vadeli borlarn aan ksmna net iletme sermayesi denir. Net iletme sermayesi tutarnn bykl, irketlerin faaliyetleri sresince tam kapasitede karl ve verimli ekilde alabilmesi, retimini devam ettirebilmesi, i hacmini arttrabilmesi, ykmllklerini karlayamama riskinin azalmas asndan nem tar. Dnemler itibariyle net iletme sermayesindeki deiimler, irketlerin faaliyetleri sonucu nakit yaratma potansiyelini gzlemleme olana salar.

Likid (Hzl) Aktifler - LA - Liquid Assets - LA Likit Aktifler = Hazr Deerler + Menkul Deerler + Ksa Vadeli Ticari Alacaklar + Dier Ksa Vadeli Alacaklar
Birim : Deer irketlerin ihtiya annda en hzl ve kolay yoldan, ederinden fazla deer kaybna uramadan nakite dntrebilecekleri aktiflerine likit (hzl) aktifler denir. Likit aktifler tutarnn bykl, faaliyetlerini icra ettikleri srede irketlerin borlarn ve ihtiyalarn kolay karlayabilmesi asndan nem tar. irketlerin olaan d durumlarla karlatnda, gsterecekleri tepkinin derecesini gsterir. Dnemler itibariyle likit aktiflerdeki deiimler, irketlerin faaliyetleri sonucu nakit yaratma potansiyelini gzlemleme olana salar.

Devaml Sermaye - DS - Long Term Sources - LTS Devaml Sermaye = Uzun Vadeli Borlar + z Sermaye
Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Deer irketlerin uzun vadeli kaynaklarnn toplamn gstermekte olan devaml sermaye, irketlerin varlklarn fonlamada kulland kaynaklarn niteliklerini ve bu varlklar fonlama gcn (riskini) gstermektedir. Devaml sermayenin yksek oluu ve zamanla artmas irketlerin ksa vadede bir kaynak bulma zorluu ierisine girmeyeceini dndrmekle birlikte lkemizdeki uzun sreli fon teminindeki zorluklar, devaml sermayenin irketlerin pasiflerinde yeterince yer tutmamasna neden olmaktadr.

- 27 -

Oran Analizleri

SM Bar ILGAZ

www.bilgaz.net

Faiz ve Vergi ncesi Kar - FVOK - Earnings Before Interest and Taxes - EBIT Faiz ve Vergi ncesi Kar = Dnem Kar + Finansman Giderleri
Not : Bilano ve/veya gelir tablosunda (-) olarak grlen gider ve bor kalemleri formllerde mutlak deerleri alnarak kullanlmaldr. Birim : Deer irketlerin karlarndan finansman giderleri ve vergiler indirilmeden bulunan tutar; "Faiz ve Vergi ncesi Kar" olarak adlandrlmaktadr. irketlerin faiz ve vergi ykmllkleri ncesi kar tutarlar, irketlerin toplam faaliyetlerinden ne kadar kar ettiini grmemizi salar.

Hisse Ba Defter Deeri - HBDD - Book Value per Share - BVS

Birim : Deer Defter deeri, irket ortaklarnn irketten hak olarak talep ettikleri z sermayenin ortaklarn sahip olduklar beher hisse senedi bana miktarn gstermektedir. Defter deeri, ellerinde nominal 1.000 TRLlik bir hisse senedi bulunan ortaklarn, beher hisse senedi iin irketlere ne kadarlk fon tedarik etmi olduklarn gstermektedir. Bu deer bir irketin fiyatlamasnda karlalacak taban fiyat olarak deerlendirilir. Bu oran, hisse senetlerinin fiyatn lmede kullanlan Piyasa Deeri-Defter Deeri oran iin deiken olarak kullanlmaktadr.

- 28 -