Professional Documents
Culture Documents
www.guven-kutay.ch
CIVATALAR
ve
SOMUNLAR
ZET
n germeli cvata balantlar
08-
M. Gven KUTAY
08a_civata_ozet_09_01.doc
Cvatalar ve
Somunlar
NDEKLER
1
1.1
1.2
4
5
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Somunlar
Cvata ne dir?
C
B
XY Z
F
8.8
E
ekil 1, Cvata
A
C
E
Cvata kafas
Vidal aft ksm
Kalite sembol
B
D
F
Cvata aft
Firma iareti
Somun
d3
.d 2
d2
d
Adm, hatve (P) : Vidann 360 dnnde alm olduu, dnme ekseni ynndeki
yol.
Blm dairesi ap (d2): Vida bir kanal eklinde olduundan burada ap vardr.
Vidann deerleri blm dairesi ap "d2" ile tanmlanr. Dier aplar baka
maksatlarla kullanlr. Fakat hatve her ap iinde ayn byklktedir.
Helis as (): Helis asnn tanjant deeri, hatvenin blm dairesi ap emberinin
boyuna (.d2) blnmesiyle bulunur.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
1.2.1
Somunlar
Helis as ""
P
n
d2
mm
1
mm
tan =
Pn
d2
(1)
tan =
P
d2
(2)
Vidann helis as
Vidann adm, hatvesi
Az says
P.n = Toplam hatve
Blm dairesi ap, ovalama ap
Tek
azl
vida
P.n
ift
azl
vida
P.n
azl
vida
Sa helis
Sol helis
ekil 4, Sa helis
Ekseni dik tuttuumuzda helise trmanmak
iin saa doru gidiliyorsa, helis "sa helis"
diye adlandrlr
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
1.2.3
Somunlar
b)
c)
d)
e)
30
30
55
60
a)
3 0
60
f)
vida, Somun
h3
60
H1
H/2
H/8
R2
Somunun ap lleri
d2
d3
H/6
D1
D2
R1
H/4
H/2
60
Cvatann ap lleri
D vida, cvata
d2 = D2 = d . 0,64953 P
d3 = d 1,22687 P
D1 = d - P
H = cos 30 P , H = 0,86603 P
H1 = 0,54127 P
h3 = 0,61343 P
R1 = (H/6) = 0,14434 P
R2 = (H/12)= 0,07217 P
Cvatalar ve
Somunlar
1.2.3.2 Whitworth-Vidas
Whitworth vidas normal "Whitworth vidas" ve "Whitworth boru vidas" olarak iki ayr
eittir. Her ikisinin de di biimi ayndr. Ancak normal Whitworth vidas daha 1971 de Trk
Standartlarna alnmken, TS 6l/Nisan 1978 Standart Whitworth boru vidasn standart d
brakmtr. Whitworth vidas normal olarak yeni konstruksiyonlarda artk kullanlmamas
gereken bir vida eididir. Fakat yurdumuzda ok yaygn olduundan (aa yukar metrik
vidaya kyasla %30) bilmekte fayda vardr.
vida, somun
h3
55
H1
H/2
Somun ap lleri
H/6
d2
H/6
d3
D1
D2
H/2
55
Cvata ap lleri
D vida, cvata
ekil 8, Whitworth vidas
ekil 8 deki sembollerin tanmlamas
d,D
in
Vida anma ap
P
in
Hatve, Adm
n
inteki
(parmaktaki) di says
H
in
Di ykseklii
H1, h3 in
Vidann ba ykseklii
R
in
Yuvarlaklk yar ap
d2,D2
in
Blm ap
d3,D1
in
Di dibi ap ve
i vida ekme ap
H = (1/tan27,5) P H = 0,9605 P
H1 = h3 = 2 H / 3 = 0,64033 P
R = 0,13733 P
d2 = D2 = d H1 = d 0,64033 P
d3 = d 2 H1 = d 1,2807 P
D1 = d - 1,2807 P
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Cvata ve vidada terimler
B
ug
d
L
L S
b
L
k
kk
uu
dA
dG
dA
dG
1.2.4
Somunlar
2
d3
d2
d
dD
dG
d Gmax
dD
rC
dD
Cvata kafas
aft eimi
Cvata aft
Vida boyu
kk
Ke krma
Kafa kesi
Di yana
LSI
Anma ap di st ap
aft boyu
d2
Somun kalnl
d3
Di dibi ap
Hatve, adm
Anahtar az akl
rC
ug
aft ap
uu
Vidann u boyu
Ke akl
U as, profil as
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
1.2.5
Somunlar
e) Saplamalar
j) Altke somunlar
ekil 11, En ok kullanlan cvatalar ve somun
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Somunlar
Dz tornavida
Yldz tornavida
nbus anahtar
atal anantar
Lokma anahtar
Yldz anahtar
Cvatalar ve
10
Somunlar
Parann
resmi
Tanm
DIN/ISO
TSE
Piyasada bulunan
standart byklkler
1.
Altke cvata
Yarm paso
DIN 931
EN ISO 4014
EN ISO 4753
2.
Altke cvata
nce di,
Yarm paso
DIN 960
EN ISO 8765
EN ISO 4753
3.
Altke cvata
Tam paso
DIN 933
EN ISO 4753
4.
Altke cvata
Tam paso
EN ISO 4017
EN ISO 4753
5.
Altke cvata
nce di,
Tam paso
DIN 961
EN ISO 8676
EN ISO 8765
EN ISO 4753
6.
Altke cvata
Yarm paso,
Normal di UNC
ASME
B18.2.1
7.
Altke cvata
Yarm paso,
nce di UNC
ASME
B18.2.1
8.
Inbus cvata
Yarm paso
DIN 912
EN ISO 4762
9.
DIN 7984
M5, 6, 8, 10, 12
10.
DIN 7991
EN ISO
10642
M5, 6, 8, 10, 12
11.
ISO 7380
M5, 6, 8, 10, 12
12.
Flanl altke
cvata
DIN 6921
DIN 1665
ISO 4162
EN 1662
13.
Altrma cvatalar
DIN 7968
www.guven-kutay.ch
TS 1021/4
TS 1021/2
Cvatalar ve
11
Somunlar
Parann
resmi
Tanm
DIN/ISO
X YZ
14.
15.
8
DIN 934
EN ISO 4032
M4, 5, 6, 7, 8, 10,
12, 14, 16, 18, 20
Altke somun
nce di
EN ISO 8673
Altke in somun
ASME
B18.2.2
X YZ
16.
Piyasada bulunan
standart byklkler
Altke somun
8
X YZ
TSE
X YZ
17.
M6, 8, 10, 12
Altke kontra
somun
X YZ
18.
8
DIN 936
X YZ
Flanl altke
somun
DIN 6923
ISO 4161
M6, 8, 10, 12
22.
Skmal altke
somun
DIN 980V
23.
M6, 8, 10, 12 /
M6, 8, 10, 12, 14,
16, 18
19.
8
X YZ
20.
8
X YZ
21.
8
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Somunlar
12
Cvatalarn fonksiyonlar
Cvata ve somunlar kuvvet balants prensibiyle alrlar. Cvatalar genelde hemen hemen
bozulmadan vede sakatlanmadan zlebilen balant elemanlardr.
2.1 Cvatann kullanlma fonksiyonlar
Cvatalar u fonksiyonlar yapmalar iin kullanlr;
FB ,F
1.1 Vida
1.3 Cvata kafas
FE
3.2 Somun
Cvata 1
Temas 4
yzeyi
FE
Sklan 2
paralar
1.1 Vida
3.2 Somun
Somun 3
FB ,F
ekil 14, Balant cvatas
ekil 14 ile gsterilen kuvvetlerin tarifi yledir:
FB
FE
Cvatalar ve
Somunlar
13
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
14
Somunlar
FN
C
va
Uz tada
am
a
fC
fC
nt pa
ralar
nda
Skm
a
Bala
a
alarnd
t par
a
Skm
Balan
C
v
Uz atad
am a
a
FN
fP
F N
F N
a)
b)
ekil 16, n germe diyagram
Bu durumu Kuvvet-Yol diyagram ile gsterirsek ekil 16 a ortaya kar. Rtscher (Rer) bu
diyagram alp, paralarn skma kuvvetinin dorusunu X-eksenine (yol eksenine) gre
simetrisini alp, u deeri cvatann u deerine kaydryor. Ve bylece mehur Rtscher n
germe geni douyor (ekil 16 b). Bu fonksiyonun dorularnn tanjant deerleri
malzemelerinin yay esnekliini verir. Bu diyagramdan cvata ve sktrlan paralarn elastik
boy deiimi (f) grlr.
2.2.2 kinci durum, iletmedeki hal
Cvatay sktrp balanty yaptmzda, cvatay ekiye, plakalar basya (bak ekil 17)
zorlam oluruz. letme kuvvetinin teorik olarak cvata kafas dayanma yzeyinden ve somun
dayanma yzeyinden etki gsterdiini bir an kabul edersek;
iletme kuvveti F cvatay daha ok
F
ekiye, plakalar daha az basya
zorlayacaktr. Demekki n gerilimli
cvata balantsnda iletme kuvvetinin
byk ksm cvata tarafndan deilde
plakalar tarafndan karlanacaktr.
F
ekil 17, n gerilmeli cvatann iletmedeki hali
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
15
Somunlar
fC
fC
+Fg
Fg
For
F C Top
p0,2
fP
FEK
%90 R
%90 R
p0,2
F NM = FS
FN
fOt
A
FP
F
FN M
FSy
FN
%10 R p0,2
%10 R p0,2
ekil 19 nin analizini yaparsak, ekil 18 nnda analizini yapm oluruz. yleki;
fP
2. FNM Montajda skma momenti ile ulalan n germe veya FSM skma kuvveti [N]
3. A
4.
fC
5.
fP
6. FN
FS
FN
fOt
7. F
FEk
FP
f
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
16
Somunlar
Rp0,2
AGE
(3)
Gerilim kesiti A GE
d2
d3
dGE
A GE =
2
d GE
4
+
d 2 d3
d GE =
2
Hesaplarda dahada emin olmak iin dGE ap
yerine d3 ap alnr ve gerilim kesit alan"AGE"
hesaplanr. Bylece;
A GE =
d32
(4)
(5)
(6)
Cvatalar ve
FNM = FN90 =
FNM
P
V
K
rK
d2
d
Rp0,2
AGE
d0
N
mm
1
1
mm
mm
mm
N/ mm2
mm2
mm
17
Somunlar
0,9 R p0,2 A GE
4
1 + 3 (0,159 P + 1,155 V d 2 )
d0
(7)
www.guven-kutay.ch
n germe
kuvvetinin
dalmas
Montajda
skma
momenti
Skma
momenti
faktr S
Rp0,2
yoktur
1,0
20%
0,9 MS
1,6
40%
0,85 MS
2,5
60%
yoktur
4,0
Cvatalar ve
18
Somunlar
MS max = MS min S
(8)
Grld gibi cvata balantlarn tam istenilen deerlerle skmak ve buna bal istenilen n
germe kuvvetini tam elde etmek uygulamada ve genel cvata balantlarnda imkanszdr.
Sktrmada eitli etkenlerden tr sktrma momenti dalgal deer gstermektedir.
Sktrma faktr (S) maksimum sktrma momentinin minimum sktrma momentine
olan oran olarak kabul edilir. Bu deer daima birden byktr.
2.2.2.3 Emniyet aral "A"
n germe diyagramnda, emniyet faktr katsay olarak gsterilmez. Emniyet aral olarak
grlr. Emniyet deeri sfrdan byk olarak grld mddete balant emniyetlidir.
A = F0,2 FCTop > 0
(9)
F0,2
FCTop
N
N
1 FNM FEK
=
=
C
fC
f
C =
C
fC
FNM
f
FEK
mm/N
mm
N
mm
N
fC
FNM
f
FEK
( 10 )
( 11 )
Li
E Ai
1 C
C = i =
1
Li
EC
Ai
k K. d
( 12 )
mm
Cvatadaki silindir elemann boyu
2
N/mm Cvatann elastiklik modl
mm2
Boyu verilen silindir elemann kesit alan
kSo .d
LS
LV
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
19
Somunlar
1 FNM FP
=
=
P
fP
f
P =
P
fC
FNM
f
FP
mm/N
mm
N
mm
N
fP
FNM
( 13 )
f
FP
( 14 )
mm
N/mm2
mm2
LS
E P A E
( 15 )
DE
s=d D
Ana para
Ek para
L1
FN
d
dG
FE
MSo
FN
L2
dD
dG
FE
L S
LS
Edeer
Kaval silindir
Esneyen hacim
Skan hacim
Kuvvet dalm
konisi
M Vi
DP
Cvatalar ve
20
Somunlar
olarak grlmektedir. Esneen hacmin iindeki delik ap, gei delii ap dG kadar kabul
edilir. Hesaplarda gei delii etrafnda oluan bu esneen hacmi basma yay olarak kabul
edip, ayn esneme zellii olan, edeer hacimde bir kaval silindir alnr.
Eer sklan paralar eitli malzemelerden olumu ise, sklan paralarn toplam elastik
esneklii, paralarn tek tek esnekliinin toplam kadardr ve u ekilde hesaplanr:
P = 1 + ....... + N
1 =
1
LP1
EP1
AE
N
LpN
EPN
L P1
L PN
... N =
E P1 A ES
E PN A ES
mm/N
mm
N/mm2
mm2
mm/N
mm
N/mm2
LS
dG
DP
LS
dG
dE
DP
dD
mm
DP
mm
dG
LS
mm
mm
( 17 )
L d
Edeer kaval silindirin kesit alan.
x = 3 S 2 D
DP
Eer ller dD DP dD+ tan . LS ise:
2
2
2
( 18 )
A E = d D d G + d D (D P d D ) (x + 1) 1
4
8
dD
mm
Cvata kafasnn dayanma yzeyi d ap
DP
mm
Esneklik paraboloidinin en byk d ap
dG
mm
Gei delii ap
LS
mm
Skma boyu
l balants dD DP 1,5.dBD iin sktrma boyu
max. LSI/d =10 olarak snrlanr.
LS
A ES =
2
D 2P d G
4
dG
dE
DP
( 16 )
dD
DP
mm
mm
dG
LS
mm
mm
x=3
LS d D
(d D + LS )2
2
dD dG
+ d D LS (x + 1)2 1
4
8
www.guven-kutay.ch
( 19 )
Cvatalar ve
21
Somunlar
FN = FNM FOt
FN
FNM
FOt
N
N
N
( 20 )
Montajda n germe kuvveti genelde Tablo 31 ile bulunur. Oturma kayb kuvveti forml ( 21 )
ile hesaplanr:
FN = FOt =
fOt
C
P
mm
mm/N
mm/N
f Ot
C + P
( 21 )
Oturma deeri
Cvatann elastik esneklii
Plakalarn elastik esneklii
Boyuna ykleme
RZ<10
Enine ykleme
Cvata kafas ve
somunun her biri iin
2,5
4,5
6,5
1,5
2,5
3,5
www.guven-kutay.ch
22
F
= Ek
F
A'
FEK
Somunlar
FP
F
Cvatalar ve
( 22 )
C'
C .FN
(C + P ) .FN
P .FN
1
N
= n '
' =
( 23 )
P
C + P
( 24 )
n = L'S / LS = 0,3
LS
L'S
L'S
LS
L'S
L S
n = L'S / LS = 0,5
n = L'S / LS = 0,7
f
P
mm
mm/N
( 25 )
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
23
Somunlar
f = FP P == FEk C
( 26 )
FS
FEk
F
FN
N
N
N
1
N
( 27 )
SChe =
SChe
g
G
SCger
1
N/mm2
N/mm2
1
G
SCger
g
( 28 )
g =
Fg
A3
N
mm2
Fg
A3
( 29 )
Genlik kuvveti
Cvatada vidann di dibi kesit alan
AGE yerine daha emniyetli hesap yapmak iin pratikte A3 kesit alan kullanlr.
2.2.2.9.2 Genlik kuvveti Fg :
Cvatay zorlayan genlik kuvveti u ekilde hesaplanr.
Fmax - Fmin
Fg = FEKmax FEKmin =
2
2
www.guven-kutay.ch
( 30 )
Cvatalar ve
24
Somunlar
or
G G
devaml mukavemet
200
400
600
800
1000
1200
Cvata malzemesinin genlik mukavemet deeri analitik olarak aadaki formllerle bulunur. Bu
formller 8.8 kaliteli standart cvatalar iin geerlidir.
Ovalama ile vida ekildikten sonra islah edilmi cvatann genlik mukavemet deeri G(S) :
180
+ 52
( 31 )
G ( S) = 0,75
d
FN
G (OV) = 2
G ( S)
F
0
,
2
( 32 )
( 33 )
Cvatalar ve
25
Somunlar
Genlik kuvvetinin oynad ortalama kuvvet u ekilde hesaplanr (bak ekil 19):
For = FN + 0,5 FEk
FN
FEk
N
N
( 34 )
n germe kuvveti
Ek kuvvet
Tork anahtar; ayarl skma veya evirme momentini gsteren anahtarlara denir.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
26
Somunlar
Kuvvet analizini basit olarak incelemek iin ilk nce kare profilli viday ele alalm. Vidann
bir aznn alm vidann helis asn a alan eik dzlemi verir. Somun ve somun
vidasnda eik dzlemde kayan ktle olarak kabul edelim (ekil 32).
KALDIRMA
NDRME
FN
FN
FN
FN
FSR
FN
Fe
Fe
Fe
FSR
d2
. d2
FE
FES
Kaldrma
FN
FE = FN tan ( + )
( 35 )
FE = FN tan ( )
( 36 )
ndirme
FN
FE
N
evre kuvveti
Srtnme as
F
N
Kuvvet
Vidann helis as
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
27
Somunlar
Eer
Eer
Eer
FE
FSR
FN
FN
FSR FE
FES
FN
FES F
N
Fr
Radyal kuvvet:
Fr = FN tan ( / 2 )
/2
FBi
Bileik kuvvet:
FN
( 37 )
FBi =
FN N
FN
cos( / 2)
( 38 )
Cvata vidalar standart durumda, yani piyasadan satn alnma ekilleriyle, kendinden
kilitlenmelidirler.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
28
Somunlar
LS 4.d (3,5.d) ,
LS 4,5.d (4.d) alnr.
Eer balanty enine zorlayan kuvvet varsa, skma boyu hesaplanr. rnein: Isdan doan
enine hareketler gibi.
F L3
f = E S
12 E I y
LS = 3
E
Iy
f
FN
B
N/mm2
mm4
mm
N
1
12 E I y f
FN B
( 39 )
( 40 )
n gerilme kuvveti
Cvata ba ve somunun temas yzeylerindeki
srtnme katsays
Yksek n gerilme kuvveti FN ile balant sklmal. Cvata malzemesi tam, yani %90 Re
kullanlmal. Eer konstruksiyon artlar elverili ise yksek kaliteli cvatalar kullanlmal.
Burada dikkat edilecek husus, balanan paralarn yzey basncn kaldrp kaldramamalardr.
Cvata ba ve somunun temas yzeylerindeki srtnme katsays K ve B mmkn olduu
kadar yksek tutulmal. Bunun yannda skma momentininde paralel olarak dzeltilmesi
gereklidir. Yoksa n gerilme kuvveti genede kk kalr.
Temas yzeylerinin ilenme kalitesi hassas vede skma metodunun tam verilmesi gereklidir.
Eer bu konstruksiyon tedbirleri alnamassa, cvatalar ya trnak bal veya trnakl conta ile
kullanlmaldr. Trnakl conta oldukca emniyetlidir. ou zaman firmada bilinen ve allm
emniyet elemanlar kullanlr. Bilinen emniyet elaman yoksa trnakl rondelay neririm.
Yayl rondela kullanmak konstruksiyonu ktletirmektir, nerilmez.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Somunlar
29
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
30
Somunlar
lk eskiz yapldnda cvatann kalitesi belirlenip, cvata apnn belirlenmesi kaba taslak u
formlle bulunur:
F
0,1 R p0,2
( 41 )
Konstruksiyon lleri daha belli olmadndan burada genel kabule gidilir. Deerin byk
olmas kaba seim iin emniyet vericidir. En byk basit kuvvet oran ' deeri iin kr
dkm balants aa yukar 'max = 0,7 alnr. Kuvvet dalm faktr iinde n = 0,5 deeri
alnr.
Bylece kuvvet oran " " iin = n . ' = 0,5 . 0,7 0,35 deeri bulunur. Bunu forml ( 42 )
ile ileyelim.
A GEger
AGEger
F
Rp0,2
mm2
N
N/mm2
3,5 F
R p0,2
( 42 )
Cvatann gerekli gerilim kesit alannn hesaplanmasndan sonra Tablo 8 ile gerilim kesit
alanna (AGE) gre cvata seilir. Hesaplanan alan statik ve eksen d zorlama altnadki aftl
cvatalar iindir. Burada seimde u durumlar dikkate alnr:
a) Tam eksenden zorlamada ve esnek cvatalarda bir boy kk,
b) Dinamik zorlamada bir boy byk cvata alnr.
Veya hi hesap yaplmadan dorudan bu formlle kurulmu olan Tablo 6 ile cvata seilir.
Cvatann Tablo 6 ile pratik seimi: Tablo 6 deerleri 50 60 C ye kadar, normal aft
cvatalar ve kuvvetin cvata ekseni dnda etki gstermesi halinde geerlidir.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
31
Somunlar
Cvata kalitesi
letme
kuvveti
Tablo 6, Cvatann pratik seimi. Kuvvetler kN, aplar metrik cvata iin mm olarak alnr.
F boyuna iletme kuvvetine gre cvatann anma ap
Statik boyuna
1,6
2,5
4,0
6,3
10
16
20
25
40
63
80
100
Dinamik boyuna
1,0
1,6
2,5
4,0
6,3
10
16
20
25
40
63
80
4.6
4.8 5.6
5.8 6.8
6
6
5
8
8
6
10
10
8
14
12
10
16
14
12
20
20
16
24
20
20
24
27
20
30
27
24
8.8
10
12
14
16
20
24
27
30
10.9
10
12
12
14
16
20
24
27
12.9
10
12
12
16
20
24
24
zm: Genelde Cvata kalitesi art olarak verilmemise cvata kalitesi "8.8" seilir. nk 8.8
kalitesi en ekonomik ve btn dnyada her yerde bulunan metrik cvatadr.
letme kuvveti:
Tablo kuvveti:
Cvata kalitesi:
Cvata seimi
M 12
M 10
M10
M 14
M14
M 12
M10
M12
Cvatalar ve
Somunlar
32
Formller ve Tablolar
Sembol
A
A0
A3
AAN
Ab
AE
AGE
Ai
A
DP
E
EC
EP
F
F0,2
FC top
FEK
FEk : FEka
FEtop
Fg
F
F : Fa
Fn
Fn
Fn min
FN90
FnM
For
FOt
FP
FSk
L1 , L2
LSk
Mn
MS
Mt
MVi
P
Ph
Re ; Rp0,2
Rm
Birim
mm2
mm2
mm2
mm2
mm2
mm2
mm2
mm2
mm2
mm
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
mm
mm
Nm
Nm
Nm
Nm
mm
mm
N/mm2
N/mm2
Tanm
Alan, indeksine gre
Cvatada hesap iin kullanlan en kk kesit alan
Cvatada vidann di dibi kesit alan
Anma kesit alan
Cvata bann veya somunun dayanma yzey alan
Edeer kaval silindirin kesit alan
Vidann gerilim kesit alan
Cvatann gruplanm ksmlarnn kesit alan
Esnek cvatada ince aft kesit alan
Balanan paralarn esneklik paraboloidinin en byk d ap
Elastiklik modl
Cvatann elastiklik modl
Balanan paralarn elastiklik modl
Kuvvet, genel
Cvatann en kk akma mukavemet deerine edeer kuvvet
cvatay etkileyen toplam boyuna kuvvet
Ek kuvvet; iletme kuvvetinin cvatay etkileyen ksm
Ek kuvvet FEK nin st ve alt snr
Cvata eksenine dik toplam enine kuvvet
Genlik kuvveti, titreimli yklemede bir ynde doan kuvvet
letme kuvveti, iletmede cvatay etkileen boyuna kuvvet
letmede cvatay etkileen boyuna kuvvetin st ve alt snr
Normal kuvvet
Cvatada n gerilme kuvveti
Skma hatas sonucu elde edilen en kk n gerilme kuvveti
Cvatay etkileyen %90 akma mukavemetine edeer kuvvet
Cvatay etkileyen montajdaki n gerilme kuvveti
Ortalama kuvvet; genlik kuvvetlerin dnlen statik k kuvveti
n gerilmede yzey oturmasndan doan kuvvet kayb
letme kuvvetinin sklan paralar etkileyen ksm
Sktrma kuvveti
Yaylanan paralarn tek tek boyu
Sklan paralarn toplam boyu veya uzunluu
Fn kuvvetine erimek iin kullanlan skma momenti
Montajda skma momenti
Torsiyon momenti
Vidann momenti
Tek azl vidann hatvesi, adm
ok azl vidann toplam hatvesi, toplam adm
akma dayankl (mukavemeti) / 0,2% akma dayankl
kopma dayankl (mukavemeti) / ekme mukavemeti
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Kk harfler
Sembol
Birim
d
mm
d2, D2
mm
d3
mm
dD
mm
dEt
mm
dG
mm
dGE
mm
di
mm
fCi
mm
fOt
mm
fP
mm
kP
p
N/mm2
pS
N/mm2
z
k
S
B
C, P
i
Vi,So
B
R
B
gen
Vi
Bi
M
M
g
G
l
lEM
t
rad ;
mm/N
mm/N
mm/N
mm/N
mm/N
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N/mm2
N/mm2
Somunlar
Tanm
Anma ap, vidann d ap
Blm ap , Profil ap
Di dibi ap
Cvata bann veya somunun dayanma yzeyi d ap
Cvata banda veya somunda srtnme kuvvetinin etki ap
Gei delii ap, balant delii ap, Delik ap
vidada gerilme kesit ap
Esnek cvatada ince aft ap
Cvatann Fn + FEK etkisinde boyunun uzamas
yzey przlnn oturma deeri
Sklan paralarn Fn etkisinde boyunun ksalmas
Sklan paralarn malzemesinin faktr
Kuvvet dalm faktr
Yzey basnc
Cvata ba veya somunda maksimum yzey basn deeri
letme kuvvetini tayan cvatalarn says
Tanm
kuvvet orants FEK / F
Cvataba ile somun basma yzeyleri arasnda basitletirilmi
kuvvet orants
Sktrma momenti faktr
Cvatann esneklik faktr / Vidann tepe as
elastik esneklik
cvata bann elastik esneklii
Sklan paralarn veya cvatann elastik esneklii
herhangi bir silindir eklindeki elemann elastik esneklii
vidann ve somunun elastik esneklii
Vidann helis as
Birger e gre kuvvet konisinin as, B = 30
Rtscher e gre kuvvet konisinin as, R = 45
azaltma faktr (Bi/zM)
Srtnme katsays
cvata ba srtnme katsays
cvatada genel ortalama srtnme katsays
vidann srtnme katsays
Vidada srtnme as
Cvatann karlatrma bileik gerilimi
Cvatann montajdaki ekme gerilimi
Cvatann ekme dayanm (mukavemeti)
Cvatann genlik gerilimi
Cvatann genlik mukavemeti
zdm yzey basnc
Emniyetli izdm yzey basnc
Torsiyon gerilimi
www.guven-kutay.ch
33
Cvatalar ve
5.2
34
Somunlar
5.2.1
F( 5 )
F( 10 )
Cvatada genlik gerilimi, devaml gerilim
F
g =
G
2 A GE
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
5.2.2
35
Somunlar
F( 11 )
F( 12 )
F( 13 )
= arctan(Vi)
Vi = Vi/cos(/2) = 1,155.Vi
d Et
d2
M S = FnM tan( + ' ) + B
Metrik ISO vidada = 60
2
2
p, d2 ve bak Tablo 8 veya Tablo 9
gen , Vi ve B
Metrik ISO- dili vidalarn skma momenti
bak Tablo 27
M S = FnM (0,159 P + 0,577 Vi d 2 + 0,5 B d Et )
Montajda skma momenti, genel
dEt (dD+da) / 2
2
Bi = M
+ 3 2t R p0,2
F( 18 ) Cvatann montajdaki ekme gerilimi
M =
0,9 R p0,2
4
1+ 3
d0
+ tan d 2 Vi
2
2
Vi bak Tablo 27
p, d2 bak Tablo 8 veya Tablo 9
d3, AGE bak Tablo 8 veya Tablo 9
Normal aftl d0=dGE= (d2+d3)/2
Esnek vida d0 = dT 0,9.d3
U as metrik ISO iin = 60
Normal aftl dGE = (d2+d3)/2
Esnek vida di 0,9.d3
2
4 P
1 + 3
+ tan d 2 Vi
2
tan =0,577
d0 2
2
F( 21 ) Esnek cvata iin, yani di < dGE
2
FN 90 = M A GE = M d i
4
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
36
Somunlar
Lk
0,4 d
f 1 L
=
F E A
cvatann elastik esneklii
F( 24 ) C = K + 1 + 2 + + V + So
Li
0,4 d
i =
F( 25 ) K = E A
EC Ai
C
AN
0,4 d
0,5 d
V =
So =
F( 26 )
E C A3
E C A AN
=
L1
L2
1 0,4 d L1 L 2
0,5 d 0,4d
+
+
+ +
+
F( 27 )
E C A AN A1 A 2
A3
A AN
F( 28 ) sklan paralarnn elastik esneklii
f
Lk
P = P =
Fn A E E P
EP malzemenin
elastikiyet modl
s=d D
C =
FE
L Sik
kaba taslak
dG
bak Tablo 12
Birgere gre B = 30
Rtschere gre R = 45
d
dG
Fn
F( 30 )
2
d D dG
+ d D (D P d D ) (x + 1)2 1
4
8
A E =
2
D 2P d G
4
2
A E = d 2D d G
+ d D LSik (x + 1)2 1
4
8
Montajda gerekli n gerilme kuvveti:
F( 32 ) komple
FnM = S FS + F (1 ) + FOt
L d
x = 3 Sik D
D 2P
x=3
LSik d D
(d D + LSik )
MSo
M Vi
DP
A E =
FE
bak Tablo 12
Fn
L1
dD
L3
L2
F( 23 ) elastik esneklik
dD s
0,5 d
Cvatalar ve
37
Somunlar
F( 36 )
2 MS
d D + dG
1
+
K + tan
d 2 gen
2 d2
cos( / 2 )
FnM
Cvatann montajdaki ekme gerilimi M =
A GE
M Vi = 0,5 Fe d 2
t =
M Vi
Wt
A b = 0,25 d 2D d a2
bak forml F( 27 )
fCmax = FnM . C
bak Tablo 20
fCmin = fCmax / S
bak Tablo 12
da = dG + 2 . kk / da dG
dD
Fn
bak forml F( 68 )
P bak forml F( 28 )
fPmax = FnM . P
fPmin = fPmax / S
F( 44 )
F( 45 )
M ViIs
Wt
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
38
Somunlar
L SI
N/mm olarak
1200
1080
12.9
L' SI
, B
1000
10.9
L SI
8.8
640
600
G G
800
n = L'SI / L SI = 0,3
L' SI
900
540
300
n = L'SI / L SI = 0,5
or
6.9
400
200
400
or
600
800
1000
1200
N/mm olarak
S FS ger + F
R p0,2
F( 46 )
A GE veya A
F( 47 )
F( 48 )
F( 49 )
F( 50 )
Fg
A3
n = L'SI / L SI = 0,7
L' SI
L SI
5.6
200
180
G ( S) 0,75
+ 52
d
- malat bitiminde ovalanm (OV)
F
GZ( OV ) = G ( OV ) 3 N D / N X
G ( OV ) 2 V G ( S)
F0,2
Rp0,2 malzemenin akma snr deeri
= n k = n
2
2
+
P
C
F( 52 ) Hafifletme kuvveti FP = F FEk = F (1 ) = F
C + P
www.guven-kutay.ch
FEk = 0,35 . F
Tablo 29 ile
max 0,35
Cvatalar ve
39
Somunlar
f
FEk
Fk
f Ci
F Citop
FP
FIs
Fg
F or
Fn
Fg
fP
F( 54 ) Ortalama kuvvet
F
+ FEka
For = FN + Ek
P
C + P
k =
F( 56 ) Kuvvet orants
= n k = n
P
C + P
F( 59 )
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
40
Somunlar
bak forml F( 38 )
Bi = 2 + 3 2t
pS
Ab
Ab
Gerekli sktrma kuvveti
F( 66 )
FEtop
FS ger =
z
F( 67 )
FCtop
bak F( 70 )
Ab bak Tablo 12
FN90 bak
bak Tablo 27
z
cvata adedi
FS ger = Fn min F (1 )
FnMmax
FOt
FEkmax
S
FS
bak forml F( 32 )
bak forml F( 57 )
bak forml F( 51 )
bak Tablo 20
bak forml F( 16 )
bak Tablo 29, veya
forml F( 56 )
FCtop
AGE
bak F( 70 )
bak Tablo 8
veya Tablo 9
C
S
FnM
Fn
P
bak forml F( 27 )
bak Tablo 20
bak forml F( 35 )
bak forml F( 68 )
bak forml F( 28 )
Cvatalar ve
Somunlar
41
ISO
ISO-Ince
ISO-Vida
0.3
1.1
1.2
0.3
0.4
1.4
1.6
0.4
1.8
2.5
3
0.5
0.5
3.5
0,1x45
2.2
0.3
0.3
0.4
0.4
0.4
0.7
0.8
0.8
1
4.5
5
6
7
8
9
10
11
12
14
16
18
20
22
24
27
30
33
36
39
42
45
48
52
56
60
62
64
1.3
1.3
1.5
1.5
1.8
2
2
2.5
2.5
2.5
3
3
3.5
3.5
4
4
4.5
4.5
5
5
5.5
5.5
6
6
1
1
1
1.3
1.8
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
2
2
2
1.3
1.5
2
2
2
0.5
0.5
0.5
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8
0.8 1
1
1 1.3 1.5
1
1
1
2
1
2
1
1
1 1.5 3
1.5
3
1.5
3
1.5
3
1.5 2
3
1.5 2
3
1.5 2
3
1.5 2
3
1.5 2
3
1.5 2
3
1.5 2
3
1.5 2
3
www.guven-kutay.ch
0,15
0.4
0,2x45
4
4
4
4
4
4
4
4
+ IT14 / - IT12
II
0,3x45
Gei delii ap
dG
Ke
Kk
krma Hassa
tol.
orta kaba
s
1.1 1.2 1.3
1.2 1.3 1.4
1.3 1.4 1.5
1.5 1.6 1.8
1.7 1.8
2
2
2.1 2.2
2.2 2.4 2.6
2.4 2.6 2.8
2.7 2.9 3.1
3.2 3.4 3.6
3.7 3.9 4.2
4.3 4.5 4.8
4.8
5
5.3
5.3 5.5 5.8
6.4 6.6
7
7.4 7.6
8
8.4
9
10
9.4
10
11
10.5 11
12
11.5 12
13
13 13.5 14.5
15 15.5 16.5
17 17.5 18.5
19
20
21
21
22
24
23
24
26
25
26
28
28
30
32
31
33
35
34
36
38
37
39
42
40
42
45
43
45
48
46
48
52
50
52
56
54
56
62
58
62
66
62
66
70
64
68
72
66
70
74
Cvatalar ve
42
Somunlar
Tablo 8, Metrik ISO-Standart dili vidalar (ISO 68 ; DIN 13 T1 ; TS61/3), ller mm dir.
vida, Somun
h3
60
H1
H/2
H/8
R2
Somunun ap lleri
H/4
H/2
60
1
1.2
1.6
2
2.5
3
3.5
4
4.5
5
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24
27
30
33
36
39
42
45
48
52
56
60
64
68
0.838
1.038
1.373
1.740
2.208
2.675
3.110
3.545
4.013
4.480
5.350
7.188
9.026
10.863
12.701
14.701
16.376
18.376
20.376
22.051
25.051
27.727
30.727
33.402
36.402
39.077
42.077
44.752
48.752
52.428
56.428
60.103
64.103
d3
Di dibi ap
H = 0,86603 P
D1 = d 1,08253 P
H1 = 0,54127 P
d3 = d 1,22687 P
h3 = 0,61343 P
R1 = H/6 = 0,14434 P
dS = (d2+d3)/2
R2 = H/12 = 0,07217 P
tan = P/(.d2)
Matkap ap DM = d P
M 12 = Anma ap 12 mm olan cvata
Cvatann ap lleri
Hatve
Blm ap
(Adm)
d2 = D2
P
0.25
0.25
0.35
0.4
0.45
0.5
0.6
0.7
0.75
0.8
1
1.25
1.5
1.75
2
2
2.5
2.5
2.5
3
3
3.5
3.5
4
4
4.5
4.5
5
5
5.5
5.5
6
6
d2
D vida, cvata
Anma ap
d=D
H/6
D2
D1
R1
d2 = D2 =d 0,64952 P
Di ykseklii
d3
D1
h3
H1
0.693
0.893
1.171
1.509
1.948
2.387
2.764
3.141
3.580
4.019
4.773
6.466
8.160
9.853
11.546
13.546
14.933
16.933
18.933
20.319
23.319
25.706
28.706
31.093
34.093
36.479
39.479
41.866
45.866
49.252
53.252
56.639
60.639
0.729
0.929
1.221
1.567
2.013
2.459
2.850
3.242
3.688
4.134
4.917
6.647
8.376
10.106
11.835
13.835
15.294
17.294
19.294
20.752
23.752
26.211
29.211
31.670
34.670
37.129
40.129
42.587
46.587
50.046
54.046
57.505
61.505
0.153
0.153
0.215
0.245
0.276
0.307
0.368
0.429
0.460
0.491
0.613
0.767
0.920
1.074
1.227
1.227
1.534
1.534
1.534
1.840
1.840
2.147
2.147
2.454
2.454
2.760
2.760
3.067
3.067
3.374
3.374
3.681
3.681
0.135
0.135
0.189
0.217
0.244
0.271
0.325
0.379
0.406
0.433
0.541
0.677
0.812
0.947
1.083
1.083
1.353
1.353
1.353
1.624
1.624
1.894
1.894
2.165
2.165
2.436
2.436
2.706
2.706
2.977
2.977
3.248
3.248
Gerilim
kesiti
AGE mm2
Di dibi
kesiti
A3 mm2
Helis
as
0.460
0.732
1.270
2.073
3.391
5.031
6.775
8.779
11.319
14.183
20.123
36.609
57.990
84.267
115.439
156.668
192.473
244.794
303.399
352.504
459.406
560.587
693.553
816.722
975.752
1120.910
1306.003
1473.149
1757.834
2030.017
2362.020
2675.972
3055.293
0.377
0.627
1.076
1.789
2.980
4.473
6.000
7.750
10.065
12.683
17.894
32.841
52.292
76.247
104.706
144.121
175.135
225.190
281.527
324.273
427.095
518.988
647.193
759.280
912.868
1045.148
1224.120
1376.593
1652.209
1905.204
2227.231
2519.519
2887.957
5.427
4.386
4.640
4.185
3.712
3.405
3.514
3.596
3.405
3.253
3.405
3.168
3.028
2.935
2.869
2.480
2.782
2.480
2.237
2.480
2.183
2.301
2.077
2.183
2.003
2.099
1.950
2.037
1.870
1.913
1.777
1.820
1.707
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
43
Somunlar
vida, Somun
h3
60
H1
H/2
H/8
Somunun ap lleri
Hatve
8
12
16
20
10
12
16
20
24
30
36
42
48
24
30
56
64
72
80
90
100
110
125
36
42
48
56
64
72
80
90
100
125
1
1
1
1
1.25
1.25
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
1.5
2
2
2
2
2
2
2
2
2
2
3
3
3
4
4
4
4
4
4
4
(Adm)
P
Blm
ap
d2 = D2
Di dibi ap
d3
D1
7.350
6.773
6.917
11.350 10.773 10.917
15.350 14.773 14.917
19.350 18.773 18.917
9.188
8.466
8.647
11.188 10.466 10.647
15.026 14.160 14.376
19.026 18.160 18.376
23.026 22.160 22.376
29.026 28.160 28.376
35.026 34.160 34.376
41.026 40.160 40.376
47.026 46.160 46.376
22.701 21.546 21.835
28.701 27.546 27.835
54.701 53.546 53.835
62.701 61.546 61.835
70.701 69.546 69.835
78.701 77.546 77.835
88.701 87.546 87.835
98.701 97.546 97.835
108.701 107.546 107.835
123.701 122.546 122.835
34.051 32.319 32.752
40.051 38.319 38.752
46.051 44.319 44.752
53.402 51.093 51.670
61.402 59.093 59.670
69.402 67.093 67.670
77.402 75.093 75.670
87.402 85.093 85.670
97.402 95.093 95.670
122.402 120.093 120.670
Di ykseklii
h3
H1
0.613
0.613
0.613
0.613
0.767
0.767
0.920
0.920
0.920
0.920
0.920
0.920
0.920
1.227
1.227
1.227
1.227
1.227
1.227
1.227
1.227
1.227
1.227
1.840
1.840
1.840
2.454
2.454
2.454
2.454
2.454
2.454
2.454
0.541
0.541
0.541
0.541
0.677
0.677
0.812
0.812
0.812
0.812
0.812
0.812
0.812
1.083
1.083
1.083
1.083
1.083
1.083
1.083
1.083
1.083
1.083
1.624
1.624
1.624
2.165
2.165
2.165
2.165
2.165
2.165
2.165
d3
Cvatann ap lleri
Gerilim
kesiti
AGE
mm2
39.167
96.104
178.174
285.376
61.199
92.072
167.248
271.503
400.891
642.097
939.851
1294.154
1705.005
384.416
621.201
2300.718
3031.121
3862.055
4793.519
6099.222
7562.004
9181.866
11906.18
864.937
1205.976
1603.564
2143.958
2850.781
3658.136
4566.021
5842.249
7275.557
11546.05
Di dibi
kesiti
A3
mm2
36.030
91.154
171.410
276.798
56.297
86.037
157.470
259.004
385.671
622.796
916.469
1266.691
1673.462
364.614
595.957
2251.895
2975.043
3798.721
4722.931
6019.565
7473.278
9084.071
11794.78
820.382
1153.260
1542.686
2050.239
2742.552
3535.396
4428.771
5686.862
7102.032
11327.18
d2
D2
D1
R1
H/4
B
P
D vida, Cvata
Gsterilmesi : Anma ap 12 mm ve
hatvesi 1,25 olan cvata M 12x1,25
Anma
ap
d=D
60
H/2
R1 = H/6 = 0,14434 P
dS = (d2+d3)/2
R2 = H/12 = 0,07217 P tan = P/(.d2)
Matkap ap DM : DM = d P
H/6
d2 = D2 = d 0,64952 P H = 0,86603 P
H1 = 0,54127 P
D1 = d 1,08253 P
d3 = d 1,22687 P
h3 = 0,61343 P
R2
Tablo 9, Metrik ISO-nce dili vidalar, (ISO 68 ; DIN 13 T12 ; TS61/5-13), ller mm dir.
Helis
2.480
1.606
1.188
0.942
2.480
2.037
1.820
1.438
1.188
0.942
0.781
0.667
0.582
1.606
1.271
0.667
0.582
0.516
0.463
0.411
0.370
0.336
0.295
1.606
1.366
1.188
1.366
1.188
1.051
0.942
0.835
0.749
0.596
Cvatalar ve
44
Somunlar
Tablo 10, Metrik ISO-Trapez profilli vidalar, (DIN 103). ller mm dir.
H1 = 0,5 P
H4 = h3 = H1+aC
aC
H1
R1
H4
h3
d3
d2
aC
R2
D vida, Cvata
D1
dS = (d2+d3)/2
R1 = max 0,5.aC
R2 = max aC
tan = P/(.d2)
Matkap ap DM = D1 = d P
vida, Somun
30
D2
D4
d2 = D2 = d 0,5P
d3 = d 2h3
D1 = d 2H1 = d P
D4 = d + 2aC
1.5 2
3
4
5
6
7
8
9 10 12
0.15 0.25 0.25 0.25 0.25 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5 0.5
0.9 1.25 1.75 2.25 2.75 3.5 4 4.5 5 5.5 6.5
Hatve (Adm) P
(1.5)
(2)
(2)
(2)
(3)
(3)
(3)
(3)
(3)
(3)
(3)
(3)
(3)
(4)
(4)
(4)
(4)
(4)
(4)
(4)
(4)
(4)
(6)
1.5
2
3
4
4
5
5
6
6
7
7
8
8
9
10
10
10
10
12
12
12
12
14
14
(8)
(8)
(10)
(10)
(10)
(12)
(12)
(12)
(14)
(16)
(16)
(16)
(16)
(18)
(18)
(18)
(20)
(20)
(22)
14
1
8
16
1
9
Blm
ap
Di
Di dibi Di dibi
Di dibi
yksekli
kesiti boluu
ap
i
d2 = D2
A3
d3
aC
H1
7.25
6.2
0.75
30.2
0.15
9
7.5
1
44.2
0.25
10.5
8.5
1.5
56.7
0.25
14
11.5
2
104
0.25
18
15.5
2
189
0.25
21.5
18.5
2.5
269
0.25
25.5
22.5
2.5
398
0.25
29
25
3
491
0.5
33
29
3
661
0.5
36.5
32
3.5
804
0.5
40.5
36
3.5
1018
0.5
44
39
4
1195
0.5
48
43
4
1452
0.5
55.5
50
4.5
1963
0.5
60
54
5
2290
0.5
65
59
5
2734
0.5
70
64
5
3217
0.5
75
69
5
3739
0.5
79
72
6
4072
0.5
84
77
6
4657
0.5
89
82
6
5281
0.5
94
87
6
5945
0.5
103
94
7
6940
1
113
104
7
8495
1
18
1
10
20
1
11
Helis
as
3.768
4.046
5.197
5.197
4.046
4.234
3.571
3.768
3.312
3.493
3.149
3.312
3.037
2.955
3.037
2.804
2.604
2.430
2.768
2.604
2.458
2.327
2.477
2.258
Cvatalar ve
45
Somunlar
Tablo 11, Boru vidalar profil lleri, ISO 7-1, ISO 228-1, TS 61. ller mm dir.
Silindirik i vida 1)
konik d vida
ISO 7-1 , ISO 228-1
ISO 7-1
R
R
H
h
H/6
1:16
27,5 27,5
h = 0,640327 . P
P = 25,4 / z
L2
H = 0,960237 . P
R = 0,137278 . P
l
a
kesiti
L3
H = 0,960491 . P
R = 0,137329 . P
vida ekseni
27,5 27,5
P
90
l
kesiti
d
d2
d1
H/6
h = 0,640327 . P
P = 25,4 / z
L1
Silindirik i vida
konik d vida
a) Anma bykl inch olan boru vidann gsterilmesi
Standart
i vida
d vida
ISO 7-1
Silindirik Rp
Konik R
ISO 228-1
Silindirik G
Konik G A 2)
b) ller
lme
aplar
vida boyu 3)
Parma
dzle
vida
Hatve kta di
Boru
kullami
anma
d
blm
i
L3
L2
ap 3)
says
nlan
mesafe
ap
min
min
z
L1
a 3)
d=D d2 =D2 d1=D1
P
1/8
9,728
9,147
8,566
0,907
28
4,5
7,4
6,5
1/4
19
6,8
11,0
9,7
3/8
10
6,4
19
7,1
11,4
10,1
1/2
15
8,2
14
9,2
15,0
13,2
3/4
20
9,5
14
10,2
16,3
14,5
25
10,4
11
11,6
19,1
16,8
11/4
32
12,7
11
13,5
21,4
19,1
11/2
40
12,7
11
13,5
21,4
19,1
50
15,9
11
16,9
25,7
23,4
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
46
Somunlar
L SI
dG
dD
2P
u
b
M3
5.5
6.01
M4
M5
u max = 2P
d Vida anma ap
s Anahtar az
e Ke boyu
k Kafa ykseklii
b Vida boyu
m Somun ykseklii
dG Gei delii ap
dD Temas dairesi ap
Ab Bas alan
Lmin en kk cvata boyu
LS Sktrma boyu
dG
dD
Ab
Lmin
*)1
*)2
*)3
*)4
hass
nor
kaba
12
---
2,4
1,8
3.2
3.4
3.6
4.6
7.5
7.66
2.8
14
---
3,2
2,2
4.3
4.5
4.8
5.9
11.4
8.79
3.5
16
22
4,7
2,7
5.3
5.5
5.8
6.9
13.6
10
M6
10
11.1
18
24
5,2
3,2
6.4
6.6
8.9
28.0
12
M8
13
14.4
5.3
22
28
6,8
8.4
10
11.6 42.1
16
M10
16
17.8
6.4
26
32
8,4
10,5
11
12
14.6 72.4
20
M12
18
20.1
7.5
30
36
10,8
13
25
M14
21
23.4
8.8
34
40
12,8
15
113
30
M16
24
26.8
10
38
44
14,8
17
157
30
M20
30
33.5 12.5
46
52
18
10
21
22
24
28.2
244
40
M22
34
37.7
14
50
56
23
24
26
31.7
337
45
M24
36
40
15
54
60
25
26
28
33.6
356
50
M27
41
45.2
17
60
66
28
30
32
38.0
427
55
M30
46
50.9 18.7
66
72
31
33
35
42.7
577
60
M33
50
55.4
72
78
34
36
38
46.6
688
65
M36
55
60.8 22.5
78
84
37
39
42
51.1
856
70
M39
60
66.4
25
84
90
40
42
45
55.9 1069
80
M42
65
71.3
26
90
96
43
45
48
60.6 1294
90
*)1
*)5
21
21,5
25,6
31
12
15
18
*)5
L 125 mm iin ; *)2 L > 125, 200 mm ye kadar ; *)3 somun tipi 1 iin ; *)4 bask somun iin
Boy basama : 6, 8, 10, 12, 16, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, 65, 70, 80, 90, 100, 110, 120,
130, 140, 150, 160, 180, 200, 220, 240, 260, 280, 300, 320, 340, ...., 500.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
47
Somunlar
3P
d1
s1
da
dG
Ldb
b1
e1
Normal bal
d1
d1
L2
L3
b2
k3
b2
k2
Bask delikli
Bask
d1
k1
k2
k3
s1
s2
L1
L2
L3
M3
5,5
2,5
5 - 30
M4
2.8
2.8
2,5
6 - 40
10-50
6-25
M5
8,5
3.5
3.5
8 50
10-60
8-30
M6
10
1060
10-70
10-40
M8
13
1280
12-80
12-60
M10
16
10
6,5
16100
16-90
16-70
M12
18
12
7,5
10
20120 16-100
20-80
M14
21
14
8,5
12
10
25-140 20-120
30-80
M16
24
16
10
14
10
25-160 20-140
30-80
M20
30
20
11
12
17
14
M24
36
24
13
14
19
17
M30
45
30
17,5
22
d
M3
M4
M5
M6
M8
M10
M12
M14
M16
M20
M24
M30
b1
18
20
22
24
28
32
36
40
44
52
60
72
b2
12
14
16
18
22
26
30
34
38
46
54
66
e1
2,8
3,8
4,2
5,1
6,2
7,3
8,3
9,3
9,3
11,2
13,1
15,2
Ab
11,1
17,6
26,9
34,9
55,8
89,5
90
131
181
274
421
638
5-20
45-200 70-200
www.guven-kutay.ch
bak Tablo 24
Cvatalar ve
48
Somunlar
d1
1)
s1
dG
Ldb
b1
k3
L3
d3
n
90
d2
n
k2
2P
d1
d2
d3
s1
Bask bal
n
k1
k2
k3
1,1
M1,6
0,4
M2
3,8
0,5
1,2 1,4
M2,5
4,5
0,6
1,5 1,8
M3
5,6 5,5
M4
7,5
M5
10
9,2 8,5
M6
12
11
10
M8
16
14,
5
M10 20
L1
1)
L2
1)
L3
12
8-30(20)
4-30(22)
4-30
14
8-40(25)
5-40(25)
5-40
16
8-50(30)
6-50(30)
6-50
18
8-50(35)
8-50(35)
8-60
13
22
10-60(40)
10-55(40)
10-80
18
16
26
12-70(40)
12-60(50)
12-80
M12 24
22
18
---
---
30
20-70(50)
20-80(60)
---
M14 27
25
21
10
---
7,0
---
34
25-80(50)
22-80(60)
---
M16 30
29
24
10
---
7,5 8,0
---
38
30-90(60) 25-100(70)
---
M20 36
36
30
12
---
8,5
10
---
46 35-100(70) 30-100(80)
---
M24 39
---
36
14
---
14
---
---
54 50-100(90)
---
---
M30 ---
---
45
---
---
---
---
---
66
---
---
b1
6,5 6,0
7
---
1) Parantez iindeki deerler pratikte seilen max boylardr ve hava bal cvatada vida
btn aft boyundadr.
Burada bulunmayan deerler Tablo 8 veya Tablo 9 ile bulunur.
Boy basama bak , Ldb bak Tablo 24
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
49
Somunlar
dG
d4
90
d8
t 2)
2)
z2
dG
dG
s
dG
dG
Vida
anma
ap
d
6 ke bal cvata ve
somun iin gerekli
dayanma yzeyi
d1
d2
d3
z1
M1,6
---
---
M2
---
M2,5
M3
dG
t2
Lokma
anahtar
dG
dG
90
d7
1)
z1
z1
d1
t1
Tablo 15, eitli cvatalar iin yardmc konstrksiyon lleri. ller mm dir.
d4
d5
d6
z2
---
3,5
---
---
---
---
4,4
5,5
---
---
---
5,5
11
11
0,4
M4
10
13
15
M5
11
15
M6
13
M8
2)
t1
d8
t2
0,4
3,7
9,9
---
---
0,4
4,6
1,1
---
---
0,4
5,7
1,3
---
---
6,5
0,4
6,5
1,5
6,6
1,6
0,4
10
0,4
8,6
1,9
2,3
18
0,4
10
11
13
0,4
10,4
2,3
11
2,8
18
20
0,4
11
13
15
0,4
12,4
2,7
13
3,2
18
24
26
0,6
15
16
18
0,6
16,4
3,7
17,2
4,1
M10
22
28
33
0,6
18
20
24
0,6
20,4
4,7
21,5
5,3
M12
26
33
36
0,6
20
24
26
0,6
23,9
5,2
25,5
M16
33
40
46
0,6
26
30
33
0,6
31,9
7,2
31,5
M20
40
46
54
0,6
33
36
40
0,6
40,4
9,2
38
M24
48
58
73
0,8
40
43
48
0,8
---
---
41
13,5
M30
61
73
82
1,0
50
54
61
1,0
---
---
---
---
M36 73
82
93
1,0
58
63
69
1,0
--------1) Temiz dzlem derinlii cvata eksenine dik yeterli cvata oturma yzeyi verecek kadar
olmaldr.
2) leme derinlii konstrksiyona gre olmaldr. Bunun iin bir reete yoktur. neri olarak
u forml alnabilir: t = kmax + smax + konstrksiyon pay z ( bu z1 veya z2 olabilir)
Burada bulunmayan deerler Tablo 8 veya Tablo 9 ile bulunur. Bu tablolarda verilmemi
deerler ya standartlardan veya akl Selim (Sa duyu) ile seilir.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
50
Somunlar
3)
0,25
vida
Vidann kr matkap
anma deliine gei lleri
ap
e1
e2
e3
standart
standart deerler
dili norma ksa uzun
3)
M1
1,5
1,0
2,4
dg
min 30
*)
da
120 1)
d
e1
e2 ; e3
Hatv
e
b = Teknik
artlara
gre
verimli
hatve
boyu.
t1
g1
g2
g1
minimum
normal
ksa
1,0
0,6
g2
maksimum
norma ksa
1,4
1,0
0,12
0,35
M 1,6
2,1
1,3
3,3
d+0,2
1,4
0,9
1,9
1,4
0,16
0,4
M2
2,3
1,5
3,7
d+0,2
1,6
1,0
2,2
1,6
0,2
0,45
M 2,5
2,6
1,6
4,1
d+0,2
1,8
1,1
2,4
1,7
0,2
0,5
M3
2,8
1,8
4,5
d+0,3
2,0
1,25
2,7
2,0
0,2
0,7
M4
3,8
2,4
6,1
d+0,3
2,8
1,75
3,8
2,75
0,4
0,8
M5
4,2
2,7
6,8
d+0,3
3,2
2,0
4,2
3,0
0,4
M6
5,1
3,2
8,2
d+0,5
4,0
2,5
5,2
3,7
0,6
1,25
M8
6,2
3,9
10,0
d+0,5
5,0
3,2
6,7
4,9
0,6
1,5
M10
7,3
4,6
11,6
d+0,5
6,0
3,8
7,8
5,6
0,8
1,75
M12
8,3
5,2
13,3
d+0,5
7,0
4,3
9,1
6,4
1,0
M16
9,3
5,8
14,6
d+0,5
8,0
5,0
10,3
7,3
1,0
2,5
M20
11,2
7,0
17,9
d+0,5
10,0
6,3
13,0
9,3
1,2
M24
13,1
8,2
21,0
d+0,5
12,0
7,5
15,2
10,7
1,6
3,5
M30
15,2
9,5
24,3
d+0,5
14,0
9,0
17,7
12,7
1,6
M36
16,8
10,5
26,9
d+0,5
16,0
10,0
20,0
14,0
2,0
4,5
M42
18,4
11,5
29,4
d+0,5
18,0
11,0
23,0
16,0
2,0
M48
20,8
13,0
33,3
d+0,5
20,0
12,5
26,0
18,5
2,5
Cvatalar ve
51
Somunlar
x1
30
x2
g2
dg
ksa
normal
ksa
0,6
0,3
0,75
0,5
d-0,4 0,55
0,25
0,9
0,6
0,12
0,35 M 1,6
0,9
0,45
1,05
0,7
d-0,6
0,7
0,4
1,2
0,9
0,16
0,4
1,0
0,5
1,2
0,8
d-0,7
0,8
0,5
1,4
1,0
0,2
0,45 M 2,5
1,1
0,6
1,35
0,9
d-0,7
0,5
1,6
1,1
0,2
0,5
M3
1,25
0,7
1,5
d-0,8
1,1
0,5
1,75
1,25
0,2
0,7
M4
1,75
0,9
2,1
1,4
d-1,1
1,5
0,8
2,45
1,75
0,4
0,8
M5
2,0
2,4
1,6
3,2
d-1,3
1,7
0,9
2,8
2,0
0,4
M6
2,5
1,25
d-1,6
2,1
1,1
3,5
2,5
0,6
1,25 M 8
3,2
1,6
3,75
2,5
d-2,0
2,7
1,5
4,4
3,2
0,6
1,5
M10
3,8
1,9
4,5
d-2,3
3,2
1,8
5,2
3,8
0,8
1,75 M12
4,3
2,2
5,25
3,5
d-2,6
3,9
2,1
6,1
4,3
1,0
M16
5,0
2,5
d-3,0
4,5
2,5
5,0
1,0
2,5
M20
6,3
3,2
7,5
10
d-3,6
5,6
3,2
8,7
6,3
1,2
M24
7,5
3,8
12
d-4,4
6,7
3,7
10,5
7,5
1,6
3,5
M30
9,0
4,5
10,5
14
d-5,0
7,7
4,7
12
9,0
1,6
M36
10,0
12
16
d-5,7
14
10,0
2,0
4,5
M42
11,0
5,5
13,5
18
d-6,4 10,5
5,5
16
11,0
2,0
M48
12,5
6,3
15
10
20
d-7,0 11,5
6,5
17,5
12,5
2,5
M2
h 13
normal
3)
d
0,25 M 1
uzun
2)
4)
ksa
aklk
a2
a3
max
normal
a1
ksa
Vida k
x1
x2
max
normal
Vida
anma
Hatap
ve
standart
dili
P 1)
1) Burada verilen vida byklkleri semboliktir. Burada verilmiyen dier vida byklkleri
ve ince dili vidalar iin l k deeri Hatvedir. Kontruksiyon lleri hatveye gre
seilir.
2) Aklk a2 yark ve yldz bal cvatalarda teknik ynden ksa l gerektiinde kullanlr.
3) Aklk a3 yalnz imalat snf C iindir.
4) Anma ap 3 mm kadar vidalarda tolerans h 12 dir.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
52
Somunlar
Is
Malzeme
Normal s
Rm N/mm2
Re N/mm2
E
N/mm2
letme ss
Rm N/mm2
Re N/mm2
E N/mm2
1/K 10-6
Is
100
*)1
670
8.8 DE *)2
820
DE
*)1
990
10.9 DE *)2
1220
DE
*)1
1160
12.9 DE *)2
1420
DE
Enine kaymada:
*)1
= 0 iin
*)2
+0,5 iin
200
610
750
900
1100
1050
1290
40
50
90
35
40
70
> M20
35
35
60
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
53
Somunlar
Montajda
skma
momenti
Skma
momenti
faktr A
Rp0,2
yoktur
1,0
20%
0,9 MS
1,6
40%
0,85 MS
2,5
60%
yoktur
4,0
Skma metodu
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
54
Somunlar
2,5
4,5
6,5
Para aras
1,5
2,5
3,5
Akma
mukavemeti
N/mm2
Re
Elastiklik
modl
N/mm2
Edin
snr yzey
basn
deeri
N/mm2
pS
USt37-2 (USt38-2)
1.0036
340
230
210000
490
St50-2 (Cq22)
1.0050
470
290
210000
710
Cq45 (C45 )
1.1192
700
500
210000
630
1.7225
1100
900
210000
850
30CrNiMo8
1.6580
1250
1050
210000
720
X6 CrNiTi 18 10
1.4541
500
200
196000
210
X5 NiCrTi 26 15
1.4980
880
590
20000
850
3.7165.10
890
820
110000
890
200
---
105000
900
Ti-6Al-4V
GG 20
GGG 40
0.7040
400
250
167000
700
GGG 50
0.7050
500
320
167000
900
GGG 60
0.7060
600
380
167000
1000
G-Al-Leg , GK-AlSi9Cu3
3.2315.02
180
110
75000
220
AlMg4,5Mn F27
3.3547.08
260
110
75000
230
160
160
Al99
140
Bu deerler 20 derece evre ss iin geerlidir. Daha yksek sda veya burada verilmemi
malzemeler iin pS deeri Rm veya Rp0,2 deerlerine gre orantl alnmasn neririm.
Standart cvata ve somunlarn max. yklenmelerine gre emniyetli kontruksiyonlar
yapldklar iin yalnz sktrlan malzemelerin yzey basnlar kontrol edilir.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
55
Somunlar
400
0,8 . d
1,2. d
---
---
0,8 . d
1,2 . d
1,2 . d
---
0,8 . d
1,2 . d
1,2 . d
---
> 800
0,8 . d
1,2 . d
1,0 . d
1,2 . d
1,3 . d
1,5 . d
1,5 . d
1,0 . d
1,3 . d
1,3 . d
---
---
Al-Dkm almlar
1,6 . d
2,2 . d
---
---
Saf aliminyum
1,6 . d
---
---
---
Al-al. sertletirilmi
0,8 . d
1,2 . d
1,6 . d
---
1,2 . d
1,6 . d
---
---
---
---
Kr dkm
Bakr almlar
Hafif metal
1)
sertletirilmemi
Yumuak metal, suni maddeler, v.b.
2,5 . d
--1) Dinamik yklemelerde Ldb boyu %20 daha uzun alnmaldr.
2) nce di vidada Ldb boyu %25 daha uzun alnmas nerilir.
Tablo 25, Cvata balantsnda boalma faktr kbo (Bauer & Schaurte Karchera gre)
Cvata balantsnda boalma faktr kbo
dinamik ykleme ve gruplar
Skma boyu,
anma ap
A
B
C
D
faktr
LS / d
M4 M10 M4 M10 M18 M4 M10 M18 M4 M10 M18
M8 M30 M8 M16 M30 M8 M16 M30 M8 M16 M30
3,5
1
3
5
ksa
1,5
2
1,5
2
>1 ... 3
2
3
3
4
2,5
4
orta >3 ... 4
1,5 1,3
2
1,4 1,4
1,6 1,6 - - 2
1,6
2,5
>6 ... 8
4
uzun
1,4 1,3 1,6 1,3 1,3
2
1,4 1,4
1,6 1,6
>8 ... 10
3
stati
k
ykl
e
heps
i
1,2
3 arala kadar
3 aralktan fazla
3 arala kadar
3 aralktan fazla
---
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
56
Somunlar
Tablo 27, Cvatada eitli yzey artlarna gre srtnme katsays gen
Tablo 27-a) Genel srtnme katsays (Bauer & Schaurte Karchera gre)
kadmiyumla galinko ile
Ham kara (siyah mat renkli) veya galvanize edilmi vanize edilmi
sar renkli
beyaz mavi renkli
fosfatlanm yzeyler
yzeyler
yzeyler
MoS2 ile
hafif yal 1)
6 ... 12 m
6 ... 10 m
yalanm
0,12 ... 0,18
Yaptrma
maddesi ile
svanm 2)
yzeyler
kuru
Vidann
talal
imal
haddelenmi
imalat
ekli
yala
MoS
kuru yal
yal
-ma
2
0,12 0,10 0,08 0,10
...
...
...
...
0,18 0,16 0,12 0,16
--0,10 - ...
--0,16 - --0,08 - ...
--0,14 - -
talal imalat
elik
veya
AlMg
vida ( Somun )
Malzeme
Malzeme
-----
elik
inko ile
galvanizli
(Zn6)
Kadmiyumla Yap
galvan (Cd6) -kanl
yal
--0,12
...
0,20
--
0,10
...
0,18
0,10
...
0,18
--
--
--
--
kuru
yal kuru
0,16
...
0,25
0,14
...
0,25
--
--
0,08
...
0,14
--
-0,12
...
0,16
-0,12
...
0,14
---
0,08
...
0,16
--
--
0,10
...
0,18
--
0,10
...
0,18
---
0,10
...
0,18
0,08
...
0,20
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
www.guven-kutay.ch
--
Cvatalar ve
57
Somunlar
Yzey
---
0,12
...
0,18
---
0,10
...
0,18
---
---
0,10
...
0,16
---
0,08
...
0,16
--
0,08
...
0,16
0,08
...
0,14
--
--
--
--
0,12
...
0,20
0,12
...
0,14
0,08
...
0,18
--
--
0,16 0,10
...
...
0,22 0,18
---
-------
0,10
...
0,18
--
--
--
--
--
--
0,14
...
0,20
--
0,10
...
0,18
--
--
--
0,08
...
0,20
www.guven-kutay.ch
---
0,10
...
0,18
0,08
...
0,16
kuru
parlak
talanm
Malzeme
Temas yzeyi
Tablo 27-b) (devam) Cvata baalt veya somun alt srtnme katsays B (Strelow a gre)
Temas yzeyi
Cvata baalt veya somun alt
Malzeme
elik
siyah menevili (islah edilmi) veya Galvanizli Kadmiyumlu
Yzey
fosfatlanm
(Zn6)
(Cd6)
tamalat
preslenmi
tornal
lanpreslenmi
m
yalakuru yal MoS2 yal MoS2 yal kuru yal kuru yal
ma
--
--
--
--
0,10
...
0,18
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
--
Cvatalar ve
Somunlar
58
Cvatalar ve
59
Somunlar
Tablo 29, Cvataba ile somun basma yzeyleri arasnda basitletirilmi kuvvet orants k
0,65
0,6
0,55
0,5
0,45
0,4
0,6
0,55
0,45
0,45
0,3
0,4
DP
0,35
=dD
5.d
D P = 1,2 D
0,25
DP = 1,5.d D
0,45
0,2
DP =
2.d
D
D
P= 2
,5.d
D
D
P >=
3.d
D
0,3
0,4
0,3
7
9
12
16
20
0,35
0,5
0,35
2,5
0,5
0,5
0,25
0,25
0,16
0,2
0,25
0,18
0,2
0,12
0,1
0,16
0,08
0,35
0,45
0,3
0,4
0,25
0,14
0,3
0,18
0,25
0,16
0,14
0,2
0,18
0,16
0,06
0,1
0,1
0,08
0,08
0,12
0,12
elik
E = 210'000 N/mm2
14
18
6
8
10
3
4
0,8
1,2
1,6
2
LS /d oran
0,14
0,1
0,04
elik
E = 210'000 N/mm2
Kr dkm GG..
E = 105'000 N/mm2
0,35
0,2
0,12
0,12
0,16
Aliminyum alm
E = 70'000 N/mm2
0,5
0,18
0,16
0,2
0,4
0,14
0,14
0,3
0,55
0,18
0,18
0,35
0,6
Aliminyum alm
E = 70'000 N/mm2
0,7
0,65
Esnek Cvata
(aft ap d i = 0,9.d 3 )
Kr dkm GG..
E = 105'000 N/mm2
0,75
1,4
1,8
Normal Cvata
1,0
LS /d oran
n = L'SI / L SI = 0,3
n = L'SI / L SI = 0,5
www.guven-kutay.ch
L' SI
L SI
L' SI
L SI
L' SI
L SI
n = L'SI / L SI = 0,7
Cvatalar ve
60
Somunlar
2,3 0,5
3,4 0,7
3,4 0,7
M5
4,6 1
6,4 1,5
7,7 1,8
M6
72
11 2,5
13 3
M7
12,5 3
18,5 4
22 5
M8
20 4
27 6
32 7
M 10
38 8
53 12
63 14
M 12
65 15
90 20
108 25
M 14
100 25
145 30
170 40
M 16
160 35
220 50
265 60
M 18
225 55
315 75
375 85
M 20
310 70
435 100
520 120
M 22
415 95
585 135
705 160
M 24
530 125
750 170
900 200
Buradaki nerilen deerler cvata malzemesinin akma mukavemeti Re veya R p0,2 deerlerinin
%90 yla hesaplanmtr.
rnek:
Dier deyimle;
Cvata
M12-8.8
G K gen 0,12
Skma momenti
MS = 65 15 Nm
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
61
Somunlar
rnek 1
dD
1
h1
h
h2
d
dG
DP
2
ekil 43, Boru kapama flan
Konstrksiyon taslandan bilinen deerler:
Fmax = 6,2 kN
Fmin = 0 kN
dinamik ykleme.
Garanti bakmndan snr deerleri alalm.
h1 = 25 mm, St 50-2
h2 = 35 mm GG 20
LS = h1 + h2 = 60 mm
Seim: Tablo 6 ile cvata seilir: Kuvvet; Dinamik boyuna, eksen d 6,3 kN > 6,2 kN,
Cvata kalitesi 8.8, genelde depoda bulunan cvata tr.
6,3 kN dinamik boyuna kuvvet stunun, 8.8 kaliteli cvata satr ile kesitii deer
aranlan cvata bykln verir:
Cvata lleri;
M10
Tablo 8
Tablo 12
d = 10 mm
; P = 1,5 mm
dD = 14,6 mm ; b = 26 mm
; d2 = 9,026 mm ; A3 =
; da = 11,2 mm
I. Kabataslak kontrol
a) Dinamik ykleme, devaml mukavemet kontrol:
F max F min
Genlik kuvveti F( 50 ) Fg =
2
Kuvvet oran
pragraf 4.1 / Sayfa 30
= 0,35
Fg = 0,5 . (6,2-0) . 0,35 = 1'085
Fg
Genlik gerilimi F( 47 ) g =
G
A3
Di dibi kesit alan Tablo 8
g = Fg / A3 = 1'085 / 52,3 = 20,7
Cvatann devaml mukavemet deeri G Tablo 19 ile bulunur.
Fg = 1'085 N
A3 = 52,292 mm2
g = 20,7 N/mm2
GTab = 50 N/mm2
GTab = 50 N/mm2 > g = 20,7 N/mm2 olduundan, cvata balants hesaba gre emniyetlidir.
a) Statik ykleme kontrol:
FEk = 2'170 N
Ek kuvvet F( 51 )
FEk = Fmax . = 6'200 . 0,35 = 2'170
Emniyetli ek kuvvet FEkEM = A3 . 0,1 . Rp0,2 = 52,3 . 0,1 . 640 = 3'347 FEkEM = 3'345 N
FEkEM = 3'345 N > FEk = 2'170 N olduundan, cvata balants hesaba gre emniyetlidir.
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
62
Somunlar
Tablo 28 ile
MS max = 46 Nm
S= 1,6
MS min = 30 Nm
MS = 38 8 Nm
42
MS = 42 Nm
MSKM = 31,5 Nm
p=
FN 90 + F
Tablo 28 ile
Tablo 12 ile
Bants gereklemelidir.
pS
Ab
M10, kalite 8.8 ve gen = 0,12 iin
M10 iin
F( 65 ) ile
Tablo 23 ile
FN90 = 27,4 kN
Ab = 72,4 mm2
e) Geveme kontrol:
LS = h = h1 + h2 = 25 + 35 = 60 mm
60 mm 4 . 10 = 40 mm
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
63
Somunlar
Fmax = 6 200 N
Fmin = 0 N
2. Cvatann deerleri
Cvatann kalitesi
Cvata malzemesinin
8.8
Rm = 800 N/mm2
Rp0,2 = 640 N/mm2
EC = 210 000 N/mm2
www.guven-kutay.ch
L = 70 mm
LS = 44 mm
dGE = 8,593 mm
LV = 16 mm
LS = 60 mm
Vi = 0,12
Vi = 6,842773
B = 0,12
B = 6,842773
St 50
LS1 = 25 mm
EP1 = 210 000 N/mm2
GG 20
LS2 = 35 mm
EP2 = 105 000 N/mm2
= 3,028151
AAN = 78,540 mm2
A3 = 52,292 mm2
AGE = 57,990 mm2
We = 53,34 mm3
Wt = 106,67 mm3
Cvatalar ve
64
Somunlar
S= 1,6
FSger = 6000 N
n = 0,5
C =
+ S + V +
+
E C A AN A AN A GE
A3
A AN
LS
LV
0,5.d
+
+
+
+
= 4,92196 . 10 mm/N
210000 78,54 78,54 57,99 52,292 78,54
x=3
LS d D
A E =
D 2P
x=3
60 14,6
50 2
= 0,730
2
d D d a2 + d D (D P d D ) (x + 1)2 1
4
8
Forml F( 28 )
P1 =
LS1
A E E P1
AE = 459 mm2
Forml F( 28 )
P2 =
LS 2
A E E P 2
P = P1 + P2 = 0,9846 . 10-6
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
65
Somunlar
k =
985
P
=
= 0,1667022
P + C 985 + 492,2
k = 0, 167
P
= 0,5 . 0,167 = 0,08335
P + S
= 0,0834
Kuvvet oran F( 56 ) = n k = n
Forml F( 58 )
0,34
Vida yzeyi
Cvata alt
Somun alt
Para aras
fOt = 3 + 3 + 3 + 2 = 11
fOt = 11 m
f
FOt = Ot k = 0,011 . 0,167 / 0,000985 = 1862
P
FOt = 1860 N
Ek kuvvet (Cvata),
Forml F( 51 )
FEk = F = 6 200 . 0,0834
= 517
FEk = 515 N
FP = 5 685 N
= 0,9
FNM =
R p0,2 A GE
4
1 + 3 (0,159 P + 0,577 d 2 Vi )
d0
FNM = 27413 N
FNM= 27,4 kN
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
66
Somunlar
Forml F( 12 ) ,
M S = FnM (0,159 P + 0,577 Vi d 2 + 0,5 B d Et ) = 45,9
Burada
MS = 46 Nm
Fn max = 25,54 kN
Fn min = 15,26 kN
FCtop = 26,06 kN
S FM =
R p0,2
BiM
1,0
bants gereklemelidir.
Bi = 588 N/mm2
M = 472 N/mm2
t =
M Vi
= 21516/106,67 = 202
Wt
tM = 202 N/mm2
640
= 1,09 > 1
588
Wt = 106,67 mm3
Cvatalar ve
67
Somunlar
p
S pM = S 1,0
p
bants gereklemelidir.
F
p = nM = 27'400 / 72,4 = 379
Ab
p = 379 N/mm2
pS 50 = 710 N/mm2
Ab = 72,4 mm2
710
= 1,88 > 1
379
S F =
R p0,2
Bi
FCtop
A GE
26'055
= 449
52,292
= 449 N/mm2
M ViIs
= 20460/106,67 = 192
Wt
t = 192 N/mm2
640
= 1,145 > 1
560
Wt = 106,67 mm3
Cvatalar ve
68
Somunlar
pS
1,0
letmede temas yzeyi basma mukavemeti iin Sp =
p
letmede temas yzeyi basma gerilimi:
FCtop
= 26 055 / 72,4
Forml F( 64 ) p =
Ab
SpIs min =
bants gereklemelidir.
p = 360 N/mm2
710
= 1,972 > 1
360
F max F min
6200 0
=
0,0834 = 258
2
2
g =
Fg = 258 N
Fg
G ( S) 0,75
+ 52
Forml F( 48 )
d
GHes = 53 N/mm2
Cvata kalitesi 8.8 islahl, Tablo 19 ile G = 50 N/mm2
Forml F( 47 )
SD =
50
= 10 > 1
5
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
Somunlar
69
Konu indeksi
Adm .......................................................... 5, 6, 7, 9
Az says .............................................................. 6
Altrma cvatalar............................................... 12
Altke cvata ............................................... 10, 12
Altke esnek cvata ........................................... 10
Altke in cvatalar ........................................... 12
Altke in somun............................................... 13
Altke ince somun............................................. 13
Altke kontra somun ......................................... 13
Altke somun .............................................. 10, 13
Anahtar................................................................. 11
Anahtar az akl ............................................. 9
Anma ap .............................................................. 9
B
Di yana .............................................................. 9
Di ykseklii......................................................... 7
Dnme as kontroll sktrma metodu ............ 19
Dz tornavida....................................................... 11
E
vida .................................................................. 52
nbus anahtar........................................................ 11
Inbus cvata .................................................... 10, 12
nbus esnek cvata ................................................ 10
nce dili cvatalar ................................................ 45
nce kafa inbus cvata........................................... 12
www.guven-kutay.ch
Cvatalar ve
L
Somunlar
70
Somun kalnl...................................................... 9
Standart Cvatalar ................................................ 44
Standart cvatalarn malzemesi ............................ 55
Srtnme as...................................................... 28
Srtnme katsays ............................................... 58
T
Tam paso.............................................................. 12
Tek azl vida ....................................................... 6
Testere dili vida.................................................... 7
Tork anahtar........................................................ 19
Tork anahtar ile sktrma metodu ..................... 19
Tornavida............................................................. 11
Trapez cvatalar.................................................... 46
Trapez vida ............................................................ 7
U
U as ............................................................ 9, 29
azl vida ......................................................... 6
V
Whitworth vidas.................................................... 8
Y
Yarm paso........................................................... 12
Yldz anahtar....................................................... 11
Yldz tornavida ................................................... 11
Yuvarlak dili vidalar............................................. 7
Yuvarlaklk yar ap .............................................. 7
www.guven-kutay.ch