Ig 2011

KAZASI Genel olarak kaza, kast sz konusu olmakszn meydana gelen, beklenmedik ve sonucu arzu edilmeyen bir olay
belirtmektedir. kazas ise, iinin i sresinde alma koullar, iin nitelik ve yrtlen yada kullanlan makine, ara, gere ve malzeme nedeniyle urad, i gcnn tamamn yada bir blmn yitirdii olay olarak tanmlanabilir. alma hayatnda i kazalarnn ii, iveren, sigorta kurumlar ve dier baz kurulular ilgilendiren hukuksal sorunlara neden olmas ve bu arada, iinin korunmas ana kural, i kazas anlamnn genilemesine neden olmu ve tanmn gletirmitir. Hangi olaylarn i kazas olduu, hangilerinin olmad hususunda yaplan tartmalar deerlendirilince, bu kavramn iki ayr yaklamla incelenmesinin uygun olaca gr arlk kazanmaktadr: Teknik adan Hukuksal adan
Teknik Adan kazas kavramn teknik adan inceleyen aratrmaclardan bazlar kavram geni anlamda deerlendirmilerdir. Bu gruptaki aratrmaclarn kavramla ilgili tanmlarndan bazlar aada sunulmutur: kazas (ya da genellikle kaza), nceden planlanmam ve kontrol altna alnamam olan, evresinde sakncalar yaratabilecek olaylardr. - kazas, olaylar zincirinde beklenmedik ve hatal bir davran ya da teknik bir arza nedeniyle ortaya kan bir olaydr. - kazas, kiilere ve/veya eyaya zarar verdii iin iletmedeki faaliyetin durmasna veya kesintiye uramasna neden olan, istenmeyen ani bir olaydr. - Kaza, beklenmeyen bir abuklukla bir zarar douran btn sebepler kompleksidir. Sadece kiilere zarar veren olaylarn i kazas saylabilecei grn savunan aratrmaclardan Alman Dr.Skiba, i kazasn yle tanmlamaktadr.Kaza, dtan ve ani bir etkiyle meydana gelen ve kiilere zarar veren istenmeyen bir olaydr. Kazann oluumunu inceleyen aratrmaclarn, ilgin bir aklama rnei olarak domino talar modelini kullandklar grlmektedir. Bu modele gre Kaza zinciri faktrleri; 1. Doa koullar (doal yap) 2. Kiisel eksiklikler 3. Gvensiz durum ve davranlar 4. Kaza 5. Zarar (lm, yaralanma) Hukuksal Adan Hukuk sisteminde i kazas tanmlanrken, alann korunmas amacyla, ile ilikili olan ve alana zarar veren olaylarn i kazas kapsamna alnmasna alld grlmektedir. Sosyal Sigortalar Kanununun 11.maddesinde, i kazas ve meslek hastalnn tanm yaplmtr; kazas, aadaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortaly hemen veya sonradan bedence veya ruhca arzaya uratan olaydr: a) Sigortalnn iyerinde bulunduu srada 1 -
cyAWA ax| h~t

2011
Gvenlii Ders Notu
b) veren tarafndan yrtlmekte olan i dolaysyla, c) Sigortalnn, iveren tarafndan grev ile baka bir yere gnderilmesi yznden asl iini yapmakszn geen zamanlarda, d) Emzikli kadn sigortalnn ocuuna st vermek iin ayrlan zamanlarda, e) Sigortalnn, iverence salanan bir tatla iin yapld yere toplu olarak gtrlp getirilmeleri srasnda. GVENL kazalarn ve bunlarn neden olduklar kayplar en aza indirmek amacyla, bilimsel aratrmalara dayal gvenlik nlemlerinin saptanmas ve uygulanmas dorultusundaki almalar ksaca i gvenlii terimi iinde toplanmaktadr. Genel anlamda i gvenlii kavram alanlarn, iletmenin ve retimin her trl tehlike ve zararlardan korunmasn iermektedir. nsan hayatnn ncelik tamas nedeniyle, iletme ve retim gvenlii konularnn ikinci planda kald ve uluslar aras alanda i gvenlii kavramyla genel olarak alanlarn gvenliinin ifade edildii grlmektedir. Bu yaklam esas alndnda, kavram iin aadaki tanm uygun grlmektedir: yerinde, alma koullarndan kaynaklanan, alanlara ynelik tehlikelerin aratrlmas ve nlenmesi amacyla yaplan yntemli almalarn tmne i gvenlii denir Dnya Salk Tekilat (WHO) saln tanmn sadece hastalk veya sakatln olmay deil, ayn zamanda bedenen, ruhen ve sosyal ynden tam bir huzur ve iyilik halidir eklinde yapmaktadr. yerinde salk ve gvenlik almalarnn amacn aadaki gibi zetleyebiliriz. -alanlar korumak (alanlar i kazalar ve meslek hastalklarndan korumak), alanlara en yksek derecede salkl bir ortam sunmak, alma koullarnn olumsuz etkilerinden onlar korumak, -retim gvenliini salamak (salkl igc , retim gvenlii, verim art), ve ii arasnda mmkn olan en iyi uyumu salamak, -letme gvenliini salamak ( kaza ve etkilerinden iletmenin grecei zarar nlemek), yerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldrmak ya da zararlar en aza indirebilmek. SSK STATSTKLER Hzl teknolojik gelimeler bir yandan insann refahna hizmet ederken, te yandan insan hayat ve evre iin tehlikeleri de beraberinde getirmitir. zellikle sanayilemenin ve ktle retimin srelerinin n plana kt geride braktmz 20 yzyl; youn makineleme ve retim srecine giren yzlerce kimyasal maddenin yol at meslek hastalklar ve i kazalarnn younlat bir yzyl olarak hatrlanacaktr. retim srecine giren her yeni madde, her yeni makine, ara ve gere insan sal, iyeri gvenlii evre sal ve evre gvenlii iin tehdit oluturmaktadr. Bir bakma ykselen refahn faturas, insanla i kazalar, meslek hastalklar ve evre kirlenmesi olarak kesilmektedir. Salkl alma ortam ve evresi i barnn, hzl ve salkl kalknmann da n artdr. nk i kazalar ve meslek hastalklar sonular itibariyle insan hayatn ve saln tehdit etmesinin yan sra iletmeleri de ar faturalara mahkum etmektedir. 2
cyAWA ax| h~t

2011
Gvenlii Ders Notu
Yaama hakk en temel insan hakkdr. ILO kaynaklarna gre her yl 1.2 milyon kadn ve erkek i kazalar ve meslek hastalklar dolaysyla hayatn kaybetmektedir. Yine ayn kaynaklara gre; her yl 250 milyon insan i kazalar 160 milyon insan ise meslek hastalklar sonucu ortaya kan zararlara maruz kalmaktadr. Daha salkl ve daha gvenli iyeri ortam, daha verimli bir almann da n kouludur. zellikle gelimekte olan lkelerde i sal ve gvenlii, toplumsal kalknmann belirleyici unsurlar arasnda yer almaktadr. Sosyal Sigortalar Kurumu istatistiklerine gre 2006 ylnda 79.027 i kazas, 574 meslek hastal vakas meydana gelmi, bunlarn 1.601i lmle sonulanmtr. 2006 ylnda i kazalar ve meslek hastalklar sonucu kaybedilen i gn says ise, 1.895.235 dir. Bu rakamlarn yan sra SSK istatistiklerine yansmayan i kazalar ve meslek hastalklar sonucu kayplar da ayrca dikkate alnmaldr. Baz kaynaklarca, endstrilemi lkelerde i kazalar ve meslek hastalklarnn toplam maliyetinin, bu lkelerin Gayr Safi Milli Haslalarnn % 1i ila %3 orannda deitii belirtilmektedir. lkemizde ise en iyimser yaklamla, i kazalar ve meslek hastalklarnn toplam maliyetinin ylda 4 katrilyon TL olaca tahmin edilebilir. Bu rakamlardan da anlalaca zere, i kazalar ve meslek hastalklar sonucu maddi ve manevi kayplar, lke ekonomisi asndan fevkalade nemli boyutlara ulamaktadr. Bu nedenle lkemizde de i sal ve gvenlii alannda ok ciddi tedbirlerin alnmas mecburiyeti vardr.
KAZALARININ YERNDE ALIAN SGORTALI SAYILARINA GRE DAILIMI

yerinde Sigortal Says
1-3 4-9 10-20 21-49 50-99 100-199 200-249 250-499 500-1000 1001+ TOPLAM
2003
Tablo No :27 2004
2005
2006
K
908 273 476 539 407 525 154 529 449 204
E
6.342 8.213 9.872 6.428 6.405 1.783 4.867 3.165 2.040
T
6.615 8.689 10.411 6.835 6.930 1.937 5.396 3.614 2.244
K
804 346 412 504 410 481 151 487 427 305 4.327
E
8.435 9.139
T
8.781 9.551
K
242 333
E
18.894 7.494 8.160 10.228 6.070 6.396 1.892 5.176 2.789 3.490 70.589
T
19.519 7.736 8.493 10.594 6.343 6.818 2.001 5.618 3.075 3.726 73.923
K
706 269 385 456 342 460 145 438 324 214 3.739
E
17.523 7.090 10.858 10.846 6.240 7.449 2.098 5.869 3.109 4.206 75.288
T
18.229 7.359 11.243 11.302 6.582 7.909 2.243 6.307 3.433 4.420 79.027
23.089 23.997
21.241 22.045 625
11.570 12.074 366 6.816 7.116 2.061 5.800 3.773 3.552 7.226 7.597 2.212 6.287 4.200 3.857 273 422 109 442 286 236
4.464 72.204 76.668
79.503 83.830 3.334
cyAWA ax| h~t

2011
Gvenlii Ders Notu
KAZALARININ MEYDANA GELD SAATLERE GRE DAILIMI

2003 Saatler 00:00 01:00 02:00 03:00 04:00 05:00 06:00 07:00 08:00 09:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 21:00 22:00 23:00 00:59 01:59 02:59 03:59 04:59 05:59 06:59 07:59 08:59 09:59 10:59 11:59 12:59 13:59 14:59 15:59 16:59 17:59 18:59 19:59 20:59 21:59 22:59 23:59 Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras Aras 2004 2005
Tablo No:30 2006
K
76 81 86 71 71 83 115 180 542 382 351 375 248 205 268 245 259 198 132 111 92 104 79 99 11
E
781 1.628 1.753 2.230 1.798 1.521 1.486 2.390 9.237 6.152 6.949 6.789 3.350 3.361 4.633 4.096 3.691 2.556 1.570 1.240 1.270 1.259 1.073 1.206 185
T
857 1.709 1.839 2.301 1.869 1.604 1.601 2.570 9.779 6.534 7.300 7.164 3.598 3.566 4.901 4.341 3.950 2.754 1.702 1.351 1.362 1.363 1.152 1.305 196
K
52 54 54 54 41 61 54 138 378 271 332 252 156 173 211 215 190 169 99 69 73 64 93 81
E
884 1.595 1.593 1.250 1.114 1.175 1.210 1.757 7.875 5.987 7.104 6.101 3.017 3.323 4.934 5.267 4.329 3.116 1.821 1.387 1.574 1.348 1.437 1.391 0
T
936 1.649 1.647 1.304 1.155 1.236 1.264 1.895 8.253 6.258 7.436 6.353 3.173 3.496 5.145 5.482 4.519 3.285 1.920 1.456 1.647 1.412 1.530 1.472 0
K
50 63 85 63 52 63 80 138 342 353 328 288 170 182 236 293 220 170 122 105 97 71 81 87 0
E
945 1.613 1.724 1.371 1.272 1.443 1.628 1.906 6.667 6.181 7.543 6.200 3.037 3.648 5.418 7.232 4.567 3.320 1.961 1.546 1.545 1.514 1.556 1.450 1
T
995 1.676 1.809 1.434 1.324 1.506 1.708 2.044 7.009 6.534 7.871 6.488 3.207 3.830 5.654 7.525 4.787 3.490 2.083 1.651 1.642 1.585 1.637 1.537 1
68 942 1.010 72 1.760 1.832 77 2.126 2.203 85 2.327 2.412 83 1.448 1.531 71 1.311 1.382 69 1.333 1.402 199 2.399 2.598 545 10.365 10.910 327 6.920 7.247 429 7.705 8.134 369 7.152 7.521 202 3.395 3.597 202 3.864 4.066 242 5.046 5.288 239 4.883 5.122 272 4.351 4.623 170 3.132 3.302 136 1.785 1.921 104 1.347 1.451 84 1.609 1.693 113 1.453 1.566 89 1.391 1.480 80 1.459 1.539 0 0 0
Bilinmeyen TOPLAM
4.464 72.204 76.668
4.327 79.503 83.830
3.334 70.589 73.923
3.739 75.288 79.027
Kazalarnn Haftann Gnlerine Gre Saysal Dalmlar LM YARALANMA TOPLAM Gnler Say % Say % Say Pazartesi .. 238 16.2 320 17.0 558 Sal ....... 227 15.5 280 14.0 507 aramba.... 222 15.1 282 15.0 504 Perembe.... 217 14.8 266 14.2 483 Cuma........ 194 13.2 290 15.4 484 Cumartesi... 185 12.6 259 13.8 444 Pazar....... 165 11.2 173 9.2 338 Bilinmeyen 20 1.4 9 0.5 29 1468 1879 3347
% 16.7 15.2 15.1 14.4 14.5 13.3 10.l 0.9 4
cyAWA ax| h~t

2011
Gvenlii Ders Notu
ncelenen Kazalarnn Yln Aylarna Gre Saysal Dalmlar

AY Ocak......... ubat ....... Mart......... Nisan........ Mays........ Haziran...... Temmuz ...... Austos ..... Eyll ....... Ekim ........ Kasm ....... Aralk ......
Bilinmeyen
LM SAYI % 79 5.4 56 3.8 80 5.5 133 9.1 147 10.0 159 10.8 179 12.2 149 10.2 143 9.7 133 9.1 111 7.6 84 5.7 15 1.0 1468
YARALANMA SAYI % 127 6.8 105 5.6 135 7.2 155 8.3 152 8.1 194 10.3 190 10.1 173 9.2 173 9.2 167 8.9 174 9.3 127 6.8 7 0.4 1869
TOPLAM SAYI % 206 6.2 161 4.8 215 6.4 288 8.6 299 8.9 353 10.6 369 11.0 322 9.6 316 9.4 300 9.0 285 8.5 211 6.3 22 0.7 3347
cyAWA ax| h~t

2011
Gvenlii Ders Notu
KAZALARININ MEYDANA GELD SAATLERNE GRE DAILIMI

Tablo No : 31 SAATLER
1.SAAT 2.SAAT 3.SAAT 4.SAAT 5.SAAT 6.SAAT 7.SAAT 8.SAAT 9.SAAT+ Bilinmeyen TOPLAM
2000 2001
26.577 20.552 9.690 10.433 8.680 9.070 7.628 7.609 4.363 5.305 4.469 5.839 5.641 5.688 7.787 6.670 12 1.201 0 0 74.847 72.367
2002
2003
2004
2005
2006
T
18.676 11.274 10.064 6.722 5.128 5.575 5.938 7.615 1.352 0 72.344
K
885 655 574 545 411 388 458 519 10 19 4.464
E
13.871 10.404 10.193 10.077 6.423 6.253 7.192 7.513 95 183 72.204
T
14.756 11.059 10.767 10.622 6.834 6.641 7.650 8.032 105 202 76.668
K
885 569 642 559 369 386 399 518 0 0 4.327
E
15.662 11.809 11.615 10.828 6.454 6.627 7.771 8.736 1 0 79.503
E
13.088 10.698 10.518 8.737 5.705 5.846 7.581 8.415 0 1 70.589
T
13.708 11.192 11.003 9.112 5.975 6.144 7.939 8.849 0 1 73.923
K
612 586 535 456 318 316 397 518 0 1 3.739
E
12.178 11.112 11.228 9.117 5.853 6.605 8.602 10.588 0 5 75.288
T
12.790 11.698 11.763 9.573 6.171 6.921 8.999 11.106 0 6 79.027
734 17.942 435 10.839 434 9.630 252 6.470 213 4.915 238 5.337 288 5.650 409 7.206 48 1.304 0 0 3.051 69.293
16.547 620 12.378 494 12.257 485 11.387 375 6.823 270 7.013 298 8.170 358 9.254 434 1 0 0 0 83.830 3.334
cyAWA ax| h~t
Gvenlii Ders Notu 2011
KAZASI VEYA MESLEK HASTALII SONUCU LMLERN YA GRUPLARINA GRE DAILIMI 350
300
250
LEN K SAYISI
200
150
100
50
0
-14 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 YA GRUPLARI- Age Groups 45-49 50-54 55-59 60-64 65+
2004
2005
2006
cyAWA ax| h~t
KAZALARININ SGORTALININ SON VEREN NEZDNDEK ALIMA SRESNE GRE DAILIMI

Tablo No :28
ALIMA SRES 1 GN 2 - 7 GN 8 - 30 GN 1 - 3 AY 3 AY - 1YIL 1 2 YIL 2 - 5 YIL 5 - 10 YIL 10+YIL TOPLAM
2003
2004
2005
2006
K
49 45 187 484
E
1.019 1.016 3.485 8.256
T
1.068 1.061 3.672 8.740 19.739 10.723 15.170 8.898 7.597 76.668
K
47 39 200 454
E
878 1.003 4.073 9.040
T
925 1.042 4.273 9.494
K
50 38 136 350
E
1.355 1.016 3.399 7.452
T
1.405 1.054 3.535 7.802
K
74 48 177 457
E
1.534 1.194 3.874 8.740
T
1.608 1.242 4.051 9.197 20.013 11.767 15.494 9.691 5.964 79.027
1.302 18.437 714 981 502 200 10.009 14.189 8.396 7.397
1.188 21.173 733 996 505 165 11.923 14.876 9.353 7.184
22.361 862 12.656 585 15.872 744 9.858 7.349 437 132
18.138 19.000 1.031 18.982 11.549 12.134 596 12.846 13.590 769 9.046 5.788 9.483 5.920 446 141 11.171 14.725 9.245 5.823
4.464 72.204
4.327 79.503
83.830 3.334
70.589 73.923 3.739 75.288
YILILAR TBARYLE SREKL GREMEZLK DURUMUNDA OLANLARIN GREMEZLK DERECELERNE GRE BRKML DAILIMI
Tablo No:39 GREMEZLK DERECELER %10' DAN AZ(*) % 10-19 % 20-29 % 30-39 % 40-49 % 50-100
TOPLAM
2003 K
0
2004 T
32
2005 T
26
2006 T
25
E
32
K
0
E
26
K
0
E
25
K
0
E
23
T
23
481 18.733 19.214 280 11.249 11.529 187 127 155 8.625 5.546 6.544 8.812 5.673 6.699
497 19.190 19.687 286 11.442 11.728 197 132 158 8.794 5.665 6.676 8.991 5.797 6.834
505 19.358 19.863 295 11.571 11.866 205 137 161 8.863 5.708 6.756 9.068 5.845 6.917
525 19.809 20.334 303 11.743 12.046 214 140 167 9.126 5.852 6.955 9.340 5.992 7.122
1.230 50.729 51.959 1.270 51.793 53.063 1.303 52.281 53.584 1.349 53.508 54.857
(*) Meslekte kazanma gcnn en az %10 azalm bulunduu Kurumca tespit edilen sigortal, srekli i gremezlik gelirine hak kazanr. (506/19 md.)
cyAWA ax| h~t

2011
Gvenlii Ders Notu
2004, 2005, 2006 YILLARINDAK KAZALARI, SREKL GREMEZLK VE LM VAK'ALARININ LLERE VE CNSYETE GRE DAILIMI 2004 2005
L KODU LLER Provinces KAZASI SAYISI SREKL GREMEZLK SAYISI LM SAYISI KAZASI SAYISI SREKL GREMEZLK SAYISI LM SAYISI KAZASI SAYISI
T:18 2006
SREKL GREMEZLK SAYISI LM SAYISI
K
54 17 1 0 1 137 63 1 120 152 95 0 0 24 0 652 38 0 0 317 3 35 2 0 3 113 24 3 0 0 8
E
1.434 83 281 6 392 3.402 753 68 1.436 1.378 1.830 24 5 438 79 7.689 358 51 304 2.292 121 173 107 115 147 2.455 1.115 62 17 6 1.115
T
1.488 100 282 6 393 3.539 816 69 1.556 1.530 1.925 24 5 462 79 8.341 396 51 304 2.609 124 208 109 115 150 2.568 1.139 65 17 6 1.123
K E
2 0 0 0 0 2 0 0 1 0 0 0 0 0 0 4 1 0 0 1 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 41 4 8 1 1 83 33 2 8 13 5 2 1 17 2 107 4 3 6 23 14 8 5 3 6 19 25 1 0 2 28
T K E
43 4 8 1 1 85 33 2 9 13 5 2 1 17 2 111 5 3 6 24 15 8 5 3 7 19 25 1 0 2 28 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 21 1 10 3 5 94 35 3 8 16 9 2 0 10 6 34 3 0 7 9 7 5 8 1 9 9 16 3 1 1 21
T
21 1 10 3 6 95 35 3 8 16 10 2 0 10 6 34 4 0 8 9 7 5 8 1 9 10 16 3 1 1 21
K
37 37 8 0 0 106 98 1 96 90 66 0 0 17 2 560 19 1 1 284 2 16 0 1 0 20 15 1 1 0 7
E
1.297 95 168 4 266 3.172 945 66 1.403 1.060 1.549 6 2 455 71 6.880 409 31 207 2.207 117 116 96 68 134 701 912 51 10 1 792
T
1.334 132 176 4 266 3.278 1.043 67 1.499 1.150 1.615 6 2 472 73 7.440 428 32 208 2.491 119 132 96 69 134 721 927 52 11 1 799
K
2 0 1 0 0 1 1 0 0 1 0 0 0 2 0 3 0 0 0 1 0 0 0 0 0 2 1 0 0 0 0
E
33 3 9 0 7 96 24 3 10 26 8 3 1 17 1 77 8 1 2 24 17 6 6 0 4 13 23 1 1 0 16
T K E
35 3 10 0 7 97 25 3 10 27 8 3 1 19 1 80 8 1 2 25 17 6 6 0 4 15 24 1 1 0 16 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 33 3 6 2 2 105 60 4 9 14 3 4 3 8 0 40 6 0 5 11 9 7 1 5 10 27 17 4 4 0 20
T
34 3 6 2 2 105 60 4 9 14 3 4 3 8 0 41 6 0 5 11 10 7 1 5 10 27 18 4 4 0 20
K
37 23 3 0 4 99 110 0 120 121 93 0 0 33 2 636 25 1 1 228 3 14 2 0 0 73 14 1 0 0 9
E
1.108 75 162 3 328 3.305 1.093 69 1.764 1.009 1.544 15 5 460 64 7.455 388 33 194 2.123 90 128 167 82 108 1.916 769 42 12 3 1.287
T
1.145 98 165 3 332 3.404 1.203 69 1.884 1.130 1.637 15 5 493 66 8.091 413 34 195 2.351 93 142 169 82 108 1.989 783 43 12 3 1.296
K E
4 0 0 0 0 1 2 0 1 2 0 0 0 0 0 2 0 0 1 3 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 1 34 8 11 1 11 95 56 7 11 26 14 2 1 34 4 93 13 0 23 38 32 9 9 1 10 12 52 4 0 0 34
T K E
38 8 11 1 11 96 58 7 12 28 14 2 1 34 4 95 13 0 24 41 34 9 9 1 10 12 52 5 0 0 35 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 43 2 6 2 6 88 53 8 11 22 3 2 3 15 7 41 8 2 8 18 26 7 8 2 10 13 40 10 0 2 25
T
44 2 6 2 7 88 53 8 11 22 3 2 3 15 7 45 8 2 8 18 26 7 8 2 10 13 40 10 0 2 25
01 ADANA 02 ADIYAMAN 03 AFYON 04 ARI 05 AMASYA 06 ANKARA 07 ANTALYA 08 ARTVN 09 AYDIN 10 BALIKESR 11 BLECK 12 BNGL 13 BTLS 14 BOLU 15 BURDUR 16 BURSA 17 ANAKKALE 18 ANKIRI 19 ORUM 20 DENZL 21 DYARBAKIR 22 EDRNE 23 ELAZI 24 ERZNCAN 25 ERZURUM 26 ESKEHR 27 GAZANTEP 28 GRESUN 29 MHANE 30 HAKKAR 31 SKENDERUN
cyAWA ax| h~t
32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70
ISPARTA EL STANBUL ZMR KARS ASTAMONU KAYSER KIRKLAREL KIREHR KOCAEL KONYA KTAHYA MALATYA MANSA K.MARA MARDN MULA MU NEVEHR NDE ORDU RZE SAKARYA SAMSUN SRT SNOP SVAS TEKRDA TOKAT TRABZON TUNCEL ANLIURFA UAK VAN YOZGAT ONGULDAK AKSARAY BAYBURT KARAMAN
12 48 510
82 1.191 8.695
94 1.239 9.205
651 10.548 11.199 0 28 28 2 85 87 48 3.045 3.093 125 1.159 1.284 0 102 102 238 7.554 7.792 12 817 829 25 1.212 1.237 1 122 123 216 3.969 4.185 6 434 440 0 10 10 39 869 908 0 6 6 0 49 49 5 114 119 19 232 251 2 77 79 45 1.074 1.119 11 650 661 0 0 0 10 148 158 1 393 394 244 1.922 2.166 5 199 204 9 241 250 0 13 13 3 91 94 39 551 590 0 22 22 0 66 66 26 3.296 3.322 0 50 50 0 8 8 23 140 163
0 2 1 0 7 0 0 1 0 0 9 1 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 3 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0
5 29 268 97 6 4 23 11 6 77 22 11 11 20 19 5 20 3 6 3 12 0 21 21 2 3 19 28 10 7 0 15 10 2 9 56 4 0 6
5 31 278 104 6 4 24 11 6 86 23 11 11 21 19 5 20 3 6 3 12 1 21 21 2 3 19 31 10 7 0 16 10 2 9 56 4 0 6
0 0
1 22
1 22 153 36 3 2 15 4 2 25 26 8 4 9 9 1 13 0 4 0 5 6 4 13 1 2 8 13 3 9 1 9 7 7 4 14 1 0 14
8 15 442 442 1 3 18 107 0 188 5 7 3 248 0 0 25 0 0 2 16 1 25 6 0 1 2 170 2 9 0 0 33 0 0 13 0 0 6
68 917 9.255 8.816 14 91 2.218 908 53 6.753 643 1.156 142 5.239 200 6 754 6 62 48 201 79 905 519 1 110 335 1.629 108 240 5 72 540 22 45 2.975 40 1 108
76 932 9.697 9.258 15 94 2.236 1.015 53 6.941 648 1.163 145 5.487 200 6 779 6 62 50 217 80 930 525 1 111 337 1.799 110 249 5 72 573 22 45 2.988 40 1 114
0 0 20 4 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
6 29 302 102 1 3 72 6 4 69 22 8 4 30 15 1 17 2 1 6 6 4 18 10 1 2 11 30 1 8 3 11 15 1 3 26 6 0 5
6 29 322 106 1 3 72 6 4 70 22 8 4 32 15 1 17 2 1 6 6 5 18 11 1 2 12 31 1 8 3 11 15 1 3 26 6 0 5
0 0 5 3 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
5 21 147 45 1 23 32 14 5 37 23 27 7 17 14 4 17 1 6 4 4 6 15 12 5 1 9 22 5 9 0 3 10 5 4 18 8 0 6
5 21 152 48 1 23 32 14 5 38 23 27 7 17 14 4 17 1 6 4 4 6 15 12 5 1 9 22 5 9 0 3 10 5 4 18 8 0 6
7 32
85 805
4 149 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 36 3 2 15 4 2 25 25 8 4 9 9 1 13 0 4 0 5 6 4 13 1 2 8 13 3 9 1 9 7 7 4 14 1 0 14
483 9.939 558 2 1 32 86 0 191 9 4 1 303 0 0 37 0 1 4 7 2 19 17 0 5 3 123 8 24 0 1 46 0 0 24 0 0 9 9.093 13 68 2.449 667 81 7.010 823 1.195 131 6.320 119 22 744 6 59 80 126 91 920 581 0 57 338 967 122 325 8 66 585 28 77 3.031 74 3 133
92 837 10.42 2 9.651 15 69 2.481 753 81 7.201 832 1.199 132 6.623 119 22 781 6 60 84 133 93 939 598 0 62 341 1.090 130 349 8 67 631 28 77 3.055 74 3 142
0 1 8 6 0 0 0 1 0 5 2 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2 1 1 0 0 2 0 0 0 1 0 1
10 27 426 120 1 4 73 13 5 76 45 15 4 36 9 0 31 1 10 3 4 8 28 24 2 2 18 32 8 17 0 9 41 5 5 88 4 1 3
10 28 434 126 1 4 73 14 5 81 47 15 4 37 9 0 31 1 10 3 4 8 28 25 2 2 18 34 9 18 0 9 43 5 5 88 5 1 4
0 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1
7 28 218 46 3 5 24 6 8 31 32 8 6 25 12 5 21 3 4 2 6 8 17 5 8 0 8 23 4 6 2 10 11 6 10 16 9 1 7
7 28 219 47 3 5 24 6 8 31 32 8 6 26 12 5 21 3 4 2 6 8 17 5 8 0 8 23 4 6 2 10 11 6 10 16 9 1 8
cyAWA ax| h~t
10
71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81
? T
KIRIKKALE BATMAN IRNAK BARTIN ARDAHAN IDIR YALOVA KARABK KLS OSMANYE DZCE
??????????
1 0 0 2 0 0 19 40 0 0 27 0
4.327
114 46 7 284 0 2 181 1.197 3 16 653 0

79.503
115 46 7 286 0 2 200 1.237 3 16 680 0

83.830
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
49
2 9 3 3 0 1 5 2 0 0 0 1
1.372
2 9 3 3 0 1 5 2 0 0 0 1
1.421
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
11
4 2 0 1 0 1 2 4 0 0 0 6
830
4 2 0 1 0 1 2 4 0 0 0 6
841
2 0 0 2 0 0 12 18 0 0 16 0
3.334
102 27 0 229 1 2 207 970 6 15 455 0

70.589
104 27 0 231 1 2 219 988 6 15 471 0

73.923
0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0
47
3 4 2 7 0 4 2 4 0 0 0 0
1.327
3 4 2 7 0 4 3 4 0 0 0 0
1.374
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2
15
7 5 0 2 0 3 3 5 0 0 0 18
1.057
7 5 0 2 0 3 3 5 0 0 0 20
1.072
1 138 0 23 0 0 4 246 0 0 0 7 11 186 7 1.107 0 5 1 28 24 506 0 0

3.739 75.288
139 23 0 250 0 7 197 1.114 5 29 530 0

79.027
0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1
55
5 7 1 10 0 1 1 15 0 0 0 5
1.898
5 7 1 10 0 1 1 16 0 0 0 6
0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4
4 5 0 6 0 3 5 4
409
1.578
4 5 0 6 0 3 5 4 0 0 0 413
1.592
1.953 14
2004, 2005 VE 2006 YILLARINDAK KAZALARI SREKL GREMEZLK, LM VAK'ALARI VE STANDARDZE KAZASI ORANLARININ FAALYET GRUPLARINA VE CNSYETE GRE DAILIMI
Tablo No:16
2004
STANDARDZE KAZASI ORANI
2005
STANDARDZE KAZASI ORANI
2006
LM SAYISI KAZASI SAYISI SREKL GREMEZLK SAYISI
T 383 92 23 6.722 239 34 479 151 2.452 109 155 5.155 1.443 1 0 0 0 0 0 0 0 9 0 0 8 3 K E 13 6 1 104 11 4 33 7 67 3 1 117 21 T 14 6 1 104 11 4 33 7 76 3 1 125 24 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 3
FAALYET GRUPLARI (*)
KAZASI SAYISI
SREKL GREMEZLK SAYISI

T K 0 1 0 0 0 0 0 0 12 0 0 9 4 E 12 3 0 66 9 6 17 1 55 2 0 66 6 T 12 4 0 66 9 6 17 1 67 2 0 75 10 K 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 3
LM SAYISI
KAZASI SAYISI
SREKL GREMEZLK SAYISI

T K 1 0 0 0 0 0 0 0 5 0 2 5 2 8 1 2 50 2 4 20 3 41 1 2 67 8 E 9 1 2 50 2 4 20 3 46 1 4 72 10 T K 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1
LM SAYISI
E 365 97 13 5.473 307 49 447 135 2.631 146 110 5.745 1.125
E 3 5 0 38 11 0 19 0 19 1 0 13 9 3 5 0
K 26 2 1 8 1 0 4 0 335 1 65 835 493
E 308 58 13 6.003 230 51 530 103 1.999 104 104 5.034 1.021
E 13 7 2 77 5 0 32 2 32 1 1 28 3
T 13 7 2 77 5 0 32 2 32 1 1 29 4
K 47 1 2 6 0 0 0 1 377 4 48 827 517
E 336 91 21 6.716 239 34 479 150 2.075 105 107 4.328 926
E 11 5 0 35 13 1 26 5 38 1 0 26 7
T 11 5 0 35 13 1 26 5 39 1 0 26 10
01 TARIM VE HAYVANCILIK 02 ORMANCILIK VE TOMRUK 04 BALIKILIK 11 KMR MADENCL 12 KMRDEN GAYR MAD. 13 HAM PETROL VE D.GAZ 14 TA, KL VE KUM OCAK. 19 METAL OLM. D. MAD. 20 GIDA MADDELER SANAY 21 K SANAY 22 TTN SANAY 23 DOKUMA SANAY 24 GYECEK VE HAZIR
48 3 1 8 0 0 2 0 443 5 75 1.094 720
413 100 14 5.481 307 49 449 135 3.074 151 185 6.839 1.845
70 32 36 1050 266 132 127 95 87 120 88 134 34
334 60 14 6.011 231 51 534 103 2.334 105 169 5.869 1.514
66 24 39 1393 206 173 155 86 78 100 84 147 36
38 11 0 19 0 19 1 0 14 12
cyAWA ax| h~t
11
STANDARDZE KAZASI ORANI %(**)

73 38 56 1526 193 117 126 131 81 106 99 137 35
DOKU.E.SAN. 25 AA VE MANTAR MAM. 26 MOBLYA VE TESSAT M. 27 KAIT VE KAIT.EYA M. 28 MATBAACILIK VE NE. S. 29 DER VE DERDEN EYA S. 30 KAUUK SANAY 31 ECZA VE KMYEV MAD.S. 32 PETROL VE KMR .S. 33 TA,TOP., KL, KUM MA. 34 METAL.MTEA.ESAS ENDS. 35 METAL EYA.M. 36 MAKNA M. VE TAMRATI 37 EL.MAK.CHAZ MALZ.M. 38 NAKL ARALARI MAL 39 DER MUH.EYA M. 40 NAAT 51 EL, H.GAZI, BUH. ISITMA 52 SU VE SIHH TESSLER 61 TOPTAN VE PER. TC. 62 BANKA VE MAL MES. 63 SGORTALAR 64 GAYRMENKUL LER 71 NAKLYAT 72 ARDYE VE ANTREPOLAR 73 MUHABERE HZMETLER 81 DEVLET HZMETLER 82 AMME HZMETLER 83 HUKUK, TC.VE TEK. HZ. 84 ELENCE HZMETLER 85 AHS HZMETLER BLNMEYEN TOPLAM ??????
19 20 39 21 19 21 90 0 240 32 135 115 120 79 123 74 9 9 191 3 0 1 137 39 1 5 36 62 1 287 0 4.327 1.525 1.826 697 297 153 917 1.125 81 5.386 5.604 11.449 5.297 1.288 5.792 1.816 8.032 614 892 2.399 26 11 12 3.961 350 15 149 287 872 55 1.919 13 79.503 1.544 1.846 736 318 172 938 1.215 81 5.626 5.636 11.584 5.412 1.408 5.871 1.939 8.106 623 901 2.590 29 11 13 4.098 389 16 154 323 934 56 2.206 13 83.830 0 0 2 0 0 0 1 0 2 0 1 2 0 1 4 1 0 0 3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3 3 49 43 40 5 6 7 11 17 3 49 40 129 51 12 49 27 344 13 18 41 1 2 0 85 4 0 2 7 21 0 19 83 1.372 43 40 7 6 7 11 18 3 51 40 130 53 12 50 31 345 13 18 44 1 2 0 85 4 0 2 7 21 0 22 86 1.421 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 2 11 10 5 5 1 1 0 7 0 30 16 37 12 6 12 11 263 16 9 52 0 0 0 109 3 0 7 7 25 1 14 53 830 10 5 5 1 1 0 8 0 30 16 37 13 6 12 11 263 16 9 52 2 0 0 109 3 0 7 8 25 1 14 55 841 259 191 195 43 62 266 121 75 300 578 395 222 117 188 140 79 50 57 24 4 3 16 76 82 16 23 9 16 10 30 0 100 12 19 14 14 9 12 63 1 182 24 118 71 127 68 126 41 6 5 189 1 0 0 104 27 1 5 35 42 2 245 0 3.334 1.207 1.489 555 281 97 890 1.086 56 4.709 4.940 10.165 4.804 1.198 5.320 1.551 6.439 430 735 2.047 18 16 11 3.824 256 8 171 226 714 48 1.728 12 70.589 1.219 1.508 569 295 106 902 1.149 57 4.891 4.964 10.283 4.875 1.325 5.388 1.677 6.480 436 740 2.236 19 16 11 3.928 283 9 176 261 756 50 1.973 12 73.923 0 0 1 1 0 0 2 0 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 5 0 0 0 4 1 0 0 0 2 0 3 11 45 31 40 15 4 9 17 19 3 45 36 121 46 16 47 28 322 14 15 42 0 0 0 76 4 0 4 8 12 2 20 122 1.260 31 40 16 5 9 17 21 3 45 36 121 47 16 47 29 322 14 15 47 0 0 0 80 5 0 4 8 14 2 23 133 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 1 0 0 0 3 0 0 0 2 0 0 0 1 1 1 1 2 5 13 8 1 8 0 8 3 31 17 25 22 6 20 4 290 20 12 58 3 1 1 161 6 0 4 8 21 0 29 69 1.057 5 13 8 1 8 0 8 3 32 17 25 22 6 20 5 290 20 12 61 3 1 1 163 6 0 4 9 22 1 30 71 1.072 236 172 183 46 50 304 142 67 297 613 399 237 129 207 143 65 43 61 23 3 5 13 80 67 9 23 7 15 10 30 0 100 34 25 30 7 8 15 69 2 213 19 135 105 154 67 117 44 10 3 230 0 0 0 151 31 0 11 56 52 5 315 1 3.739 1.270 1.727 609 314 91 742 1.060 83 5.098 5.487 10.904 5.226 1.295 5.740 1.593 7.099 393 670 2.380 28 12 14 4.327 288 14 229 219 766 46 1.936 21 75.288 1.304 1.752 639 321 99 757 1.129 85 5.311 5.506 11.039 5.331 1.449 5.807 1.710 7.143 403 673 2.610 28 12 14 4.478 319 14 240 275 818 51 2.251 22 79.027 0 1 0 0 0 0 2 1 0 0 2 2 0 2 3 1 0 0 7 0 0 0 6 0 0 0 2 1 0 3 1 55 47 48 11 2 10 16 22 0 79 53 188 88 25 74 41 424 23 23 77 0 0 1 124 7 1 4 9 33 3 55 22 1.898 47 49 11 2 10 16 24 1 79 53 190 90 25 76 44 425 23 23 84 0 0 1 130 7 1 4 11 34 3 58 23 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 5 7 3 8 0 2 0 6 1 35 19 31 25 6 23 7 397 16 18 69 2 0 0 165 3 0 4 8 25 3 32 495 1.578 7 4 8 0 2 0 6 1 35 19 31 25 6 23 8 397 16 18 70 2 0 0 165 3 0 4 10 25 3 32 500 1.592 239 180 201 46 47 251 142 111 304 653 397 249 134 211 139 60 41 71 25 4 4 13 85 74 13 22 7 15 9 32 0 100
1.305 15
1.953 14
(**)
Standardize i kazas oran (%) = . ylnda bu faaliyet kolundaki i kazas says / Beklenilen i kazas says Beklenilen i kazas says = (Genel ikazas hz)*(ncelenen ikolundaki zorunlu sigortal says) Genel ikazas hz = Kaydedilen toplam ikazas says / Toplam sigortal says
cyAWA ax| h~t
12
KAZALARI VAK'ALARININ SGORTALILARIN YA GRUPLARINA VE CNSYETE GRE DAILIMI

Tablo No:20 Ya Gruplar
Kadn
2003
Erkek Toplam Kadn
2004
Erkek Toplam Kadn Erkek
2005
Toplam Kadn
2006
Erkek Toplam
-14 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ Toplam
AIRLIKLI ORT.YA
0 21 1.458 936 684 586 440 213 96 17 11 2 4.464 30
3 199 8.524 18.186 16.540 12.683 10.083 4.219 1.275 370 77 45 72.204 33
3 220 9.982 19.122 17.224 13.269 10.523 4.432 1.371 387 88 47 76.668 33
13 77 1.492 909 684 546 364 146 73 16 7 0 4.327 29
477 442 13.793 20.036 17.250 12.897 9.562 3.688 1.052 226 64 16 79.503 32
490 519 15.285 20.945 17.934 13.443 9.926 3.834 1.125 242 71 16 83.830 32
5 101 1.141 676 528 389 305 136 37 12 2 2 3.334 29
225 901 15.202 17.303 14.545 10.761 7.958 2.653 811 174 43 13 70.589 31
230 1.002 16.343 17.979 15.073 11.150 8.263 2.789 848 186 45 15 73.923 31
20 231 1.299 675 591 454 283 145 31 7 3 0 3.739 28
299 2.239 18.666 18.162 14.591 10.845 7.202 2.371 739 137 31 6 75.288 30
319 2.470 19.965 18.837 15.182 11.299 7.485 2.516 770 144 34 6 79.027 30
cyAWA ax| h~t
13
KAZALARININ KAZA SEBEPLERNE GRE DAILIMI

KOD NO KAZALARIN SEBEPLER
Tablo No:23/1
K
269 145 28 62 5 1 1 1 26 18 18 691 170 1 520 474 31 4 14 13 0 86 5 0 77 4 389 19 0 168 202
2004 E
T
2.812 1.100 546 511 337 18 3 6 291 78 78 9.769 3.786 18 5.965 9.461 1.007 33 579 372 23 2.103 198 13 1.758 134 14.302 2.214 86 6.511 5.491
K
162 68 22 27 2 2 0 0 41 3 3 526 165 0 361 380 9 0 7 2 0 66 4 0 48 14 406 19 2 247 138
2005 E
2.542 756 458 383 305 210 5 6 419 47 47 8.134 3.435 22 4.677 7.444 755 29 473 221 32 1.630 186 7 1.173 264 15.385 1.631 364 8.376 5.014
T
2.704 824 480 410 307 212 5 6 460 50 50 8.660 3.600 22 5.038 7.824 764 29 480 223 32 1.696 190 7 1.221 278 15.791 1.650 366 8.623 5.152
K
171 89 18 25 4 0 3 0 32 4 4 545 155 2 388 476 22 2 18 1 1 80 7 0 67 6 452 26 3 267 156
2006 E
2.882 1.011 443 469 350 25 2 11 571 26 26 8.351 3.605 26 4.720 9.057 642 31 421 176 14 1.759 220 7 1.412 120 16.261 1.842 279 8.930 5.210
T
3.053 1.100 461 494 354 25 5 11 603 30 30 8.896 3.760 28 5.108 9.533 664 33 439 177 15 1.839 227 7 1.479 126 16.713 1.868 282 9.197 5.366
100- TAIT KAZALARI 101 Motorlu tatn dier bir vastaya, bir insana arpmas 102 Motorlu tata binip inerken meydana gelen kazalar 103 Motorlu tatn devrilmesi sonucu yaralanmalar 104 Duran bir motorlu tat sebebiyle olan kazalar Su yolculuu esnasnda olan her trl kaza 105 106 Her trl uak kazas sonucu meydana gelen travmalar. 107 Tren kazalar motorlu veya motorsuz herhangi bir tat kazalarI 108 200- KAZA NETCES ZEHRLENMELER - Accidental poisoning 201 Kaza neticesi zehirlenmeler 300- KLERN DMES - Falls of persons Kiilerin yksek bir yerden dmesi 301 302 Kaza neticesi suda boulma ve suya dme 303 Kiilerin hemzemin ortamda dmesi 400- MAKNELERN SEBEP OLDUU KAZALAR 500- PATLAMA SONUCU IKAN KAZALAR 501 Ateli silahlar sonucu ortaya kan kazalar 502 Yanc maddelerin ate almas ve patlamas 503 Basn altndaki bir cismin patlamasndan kan kazalar 504 Grizu patlamas
600- NORMAL SINIRLAR DIINDAK ISILARA MARUZ KALMAK VEYA TEMAS ETMEK
2.543 955 518 449 332 17 2 5 265 60 60 9.078 3.616 17 5.445 8.987 976 29 565 359 23 2.017 193 13 1.681 130 13.913 2.195 86 6.343 5.289
601 602 603
Scakla maruz kalmak (iklimsel veya evresel) Soua maruz kalmak (iklimsel veya evresel)
Scak bir maddeden, svdan, gazdan, alevden meydana gelen kazalar
604 Souk bir maddeden, svdan ve gazdan olan kazalar 700- DEN CSMLERN ARPIP DEVRMES 701 Kayan ve ken (toprak, kaya, ta, kar) kmeler (bina, duvar, yap iskele, merdiven, eya vb.) 702 Tama ilemi srasnda tanan cisimlerin dmesi 703 704 den cisimlerin arpmas, devrilmesi
cyAWA ax| h~t
14
KAZASI SONUCU OLUAN YARANIN VCUTTAK YER

YARANIN VCUTTAK YER 100-KAFA Kafa derisi, kafatas, beyin ve kraniyal sinir ve 101 damarlar. 102 Kulak(lar) 103 Gz(ler) 104 Di(ler) 105 Yzn dier blgeleri 106 Kafa, birden fazla alann etkilenmi olmas 107 Kafada baka yerlerde tasnif edilmeyen zel blgeler 108 Kafada meydana gelip belirlenmemi alanlar 200- BOYUN (BOYUN OMUR VE EKLEMLERN DE KAPSAR) 201 Boyun ve omurga 202 Boyun blgesinde zel tanmlanmam alanlar 203 Boyunda meydana gelip belirlenememi olanlar. 300- SIRT 301 Omur ve omurga 302 Srt blgesinde zel tanmlanmam alanlar 303 Srt blgesinde meydana gelip belirlenememi olanlar. 400- GVDE VE ORGANLAR 401 Gs kafesi (kaburgalar ve kprck kemii dahil) 402 Boaz iindeki i organlarn bulunduu blmler 403 Pelvik ve karn blgesi, i organlar 404 D genital blge K 271 17 9 73 3 35 7 1 126 22 9 3 10 142 40 19 83 105 16 1 6 1 Tablo No:24/1 2004 E T 7.402 7.673 345 72 3.308 27 1.378 107 43 2.122 451 139 50 262 3.839 744 801 2.294 1.986 636 17 144 66 362 81 3.381 30 1.413 114 44 2.248 473 148 53 272 3.981 784 820 2.377 2.091 652 18 150 67 K 162 23 4 42 4 23 3 1 62 14 4 2 8 132 36 15 81 100 12 1 5 6 2005 E 5.703 385 78 2.181 100 1.087 74 30 1.768 316 100 35 181 3.478 632 470 2.376 1.903 463 11 168 69 T 5.865 408 82 2.223 104 1.110 77 31 1.830 330 104 37 189 3.610 668 485 2.457 2.003 475 12 173 75 K 181 13 2 48 1 38 1 0 78 25 4 20 1 151 34 108 9 83 7 1 4 6 2006 E 5.368 355 82 1.913 16 1.118 91 51 1.742 584 129 421 34 3.507 578 2.554 375 1.684 535 14 134 66 T 5.549 368 84 1.961 17 1.156 92 51 1.820 609 133 441 35 3.658 612 2.662 384 1.767 542 15 138 72
cyAWA ax| h~t
15
405 Gvdede birden ok hasarn olduu yaralanmalar 406 Gvde zel tanmlanmam alanlar Gvde ve i organlar blgesinde meydana gelip 407 belirlenememi olanlar. 500- ST EKSTREMTELER 501 Omuz ve omuz eklemleri 502 Kol ve dirsek 503 Bilek 504 El 505 Baparmak 506 Dier parmaklar 507 Kollarda oklu yaralanmalar 508 Kollarda zel tanmlanmam alanlar 509 Kollarda meydana gelip belirlenememi olanlar. 600- ALT EKSTREMTELER 601 Kala ve kala eklemi 602 Bacak, diz dahil 603 Ayak bilei 604 Ayak 605 Ayak parma(lar) 607 Bacaklarda bir ok yaral olan 608 Bacaklarda zel tanmlanmam alanlar 609 Bacaklarda meydana gelip belirlenememi olanlar. 700- BTN VCUT VE OK YNL YARALANMALAR Sistemik etkiler (rnein, zehirlenmeden ya da 701 enfeksiyonlardan) 708 Vcutta birden fazla blgenin etkilenmi olmas 900- VCUDUN DER BLMLERNN YARALANMASI 1000-TASNF EDLMEM VCUT YARALANMALARI BLNMEYEN TOPLAM
30 38 13 2.667 50 304 109 1.076 185 912 14 9 8 919 26 105 91 612 68 8 4 5 135 27
460 374 289 41.531 938 4.733 1.636 17.403 2.918 13.312 283 144 164 21.139 600 2.578 1.383 14.587 1.725 113 56 97 2.076 314
490 412 302 44.198 988 5.037 1.745 18.479 3.103 14.224 297 153 172 22.058 626 2.683 1.474 15.199 1.793 121 60 102 2.211 341 1.870 454 691 0 83.830
43 25 8 2.097 39 217 73 906 101 737 10 9 5 677 16 69 54 489 40 4 0 5 70 5
540 415 237 37.694 792 3.921 1.234 16.487 1.910 12.647 220 217 266 18.595 482 2.115 1.087 13.288 1.213 131 67 212 1.217 101
583 440 245
37 20 8
398 233 304
435 253 312 42.697 847 4.335 1.334 19.346 2.022 13.614 312 797 90 20.355 403 2.421 1.186 14.714 1.295 132 181 23 1.317 70 1.247 542 2.533 0 79.027
39.791 2.261 40.436 831 22 825 4.138 248 4.087 1.307 75 1.259 17.393 960 18.386 2.011 108 1.914 13.384 799 12.815 230 12 300 226 35 762 271 2 88 19.272 796 19.559 498 19 384 2.184 85 2.336 1.141 47 1.139 13.777 586 14.128 1.253 51 1.244 135 3 129 67 4 177 217 1 22 1.287 81 1.236 106 17 53
108 1.762 32 422 34 657 0 0 4.327 79.503
65 1.116 1.181 64 1.183 28 477 505 40 502 54 1.206 1.260 121 2.412 0 0 0 0 0 3.334 70.589 73.923 3.739 75.288
cyAWA ax| h~t
16
2006 Yl SSK statistikleri

1000000 781911 813010 836447 753275 723503 727409 777177 850.928 944984 1.036.328
800000
600000
400000
200000
0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
yeri Saylar
7000000
Kadn
Erkek
6000000 5000000 4000000
4567456
5015106
5260302 4226793 3914137 4176551 4448499
6.191.309 4927085 5486494
3000000 2000000
499289
543476
571913
1027332
972744
1046732
1166739
1254166
1432111
1.627.333
1000000 0
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
i Saylar
120000 98318 100000 80000 60000 40000 20000 0 1997 1998 1999 91895 77955 83830 74847 72367 72344 76668 73923 79.027
2000 2001 2002 Kazas Saylar
2003
2004
2005
2006
cyAWA ax| h~t
17
1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
191 158 168 6 6 6 1 2 731 1282 1094 1165 1002 872 810 841 1072
1592
24
2006
Kazas Sonucu
Mesl. Hast. Sonucu
lmlerin lm Sebebine Gre Dalm

2400000 2200000 2000000 1800000 1600000 1400000 1200000 1000000 800000 600000 400000 200000 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 1992476 2030186 1893436 1697695 1852502 1831252 2111432
1983410 1797917 1.895.235
Kazas ve Meslek Hastalklar Sonucu Kaybedilen Gn Saylar

30 25 25 20 15 10 5 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 19 20 17 14 14 14 16 21 20
Kazas Sonucu lm Hzlar (100.000 iide)
cyAWA ax| h~t
18
2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1997
1940 1653 1336 1424 1480 1385 1365 1356 1068 1011
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Kazas Sklk Hzlar (100.000 iide)

* Says 1000in altnda olan kaza tipleri dahil edilmemitir.
2006 Yl SSK statistiklerine Gre Kazalarnn Sektrlere Gre Dalm

Toptan ve Par. Tic. 3.3% Gda Maddeleri 3%
ahsi Hizmetler 2.8% Metalden Eya mali 14%
Nakliyat 5.6% Makine m. Ve Tamirat 6.7%
Ta, Toprak, Kil Kum vs. mali 6.7%
naat 9%
Metal Mtea.Esas.End. 7% Nakil Aralar mali 7%
Dokuma Sanayii 6.5%
Kmr Madencilii 8.5%
cyAWA ax| h~t
19
2006 Yl SSK statistiklerine Gre Kazalarnn Kaza Tiplerine Gre Dalm

Vcudun zorlanmasndan Vcudun doal ileri gelen incinmeler %3.2 boluklarna yabanc bir cisim kamas %1.5
Dier nedenler %5.6 Tat kazalar % 3.9
Normal snrlar dndaki slara maruz kalmak veya Bir veya birden fazla cismin sktrmas, temas etmek %2.3 ezmesi, batmas, kesmesi % 36
Dmeler %11.3
Makinelerin sebep ol. Kaza %12.1
Den cisimlerin arpp devirmesi %21.1
cyAWA ax| h~t
20
2006 SSK istatistiklerine gre i kazas sonucu lmlerin sektrlere gre dalm
2% 2% 2% 2% 2% 2%
2% 2%1%
10%
25% naat
4%
10% Nakliyat 2% Kmr Madencilii

Nakliyat Bilinmeyen Ta, Toprak, Kil Kum vs. mali ahsi Hizmetler Metalden Eya m. Hukuk, Tic. Ve Teknik Ta, Kil ve Kum Ocaklar
32% Bilinmeyen
naat Kmr madencilii Toptan ve Parakende Tic. Gda Maddeleri San. Dokuma San. Makine m. Ve Tam. Nakil Aralar m. 20 den az lml i kazas olan sektrler
cyAWA ax| h~t
21
2006 SSK istatistiklerine gre i kazas sonucu srekli i gremezliklerin sektrlere gre dalm
naat 22%
Metalden Eya m.(Mak. Hari) 10%
100 den az i gremezlik olan sektrler 50% Kmr Madencilii 5%
Dokuma San. 6%
Nakliyat 7%
cyAWA ax| h~t
22
Grafikler incelendiinde kaza nedenleri arasndaki en byk yzdeleri, %16 ile den bir cismin yapt travmatizma, %13 ile kesici, batc bir alet, %13 ile dme, %12 ile tat kazalar, %11 ile iki cisim arasnda skma ve %10 ile bir cisim arpmas veya bir cisim altnda kalmaya bal nedenlerin oluturduu grlmektedir. KAZALARIN OLU NEDENLER kazalarnn birok farkl unsuru vardr. Bir olayn kaza olarak nitelendirilmesi iin; ani olmas, arzu edilmeden meydana gelmesi, sonunda maddi veya manevi bir kayba neden olmas gerekir. kazas olabilmesi iin de bu unsurlara ek olarak ile ilgili olmas, iyerinde olmas, kiiyi olaydan sonra bedence veya ruhsal olarak etkilemesi gerekmektedir. nsan, baz kavramsal yaklamlarda kazalara sebep olan en nemli faktrdr. Mhendislik yaklam ise insan davran ne olursa olsun, yeterli tasarm ve gvenli makinelerle kaza olumayacan belirtmektedir. Ancak kazalarn nedenlerini sadece insana veya sadece kt evreye balamak eksik olacaktr. rnein evreyi teknik olarak tam anlam ile gvenli duruma getirsek bile, insan faktrn gz nne almadmz srece kaza oluacaktr. Veya insana ynelik almalara arlk verip, evreyi dikkate almazsak kazalar yine oluur. Dolaysyla iletmeler kazalara neden olabilecek tehlikelerin aratrlmas evresinde, sadece bir kurama bal kalmadan, tehlike yaratabilecek unsurlar incelemeli ve bunlarn zelliklerine gre gereken nlemleri almaya almaldr. Yaplan aratrmalar da i kazalarnn insanlardan, evreden ve teknik nedenlerden kaynaklandklarn gstermektedir. NSAN FAKTRLER Kaza nedenlerinin yaklak %80i kiisel faktrlerden kaynaklanr. nsani faktrleri u ekilde sralayabiliriz: Kiisel nedenler: Kiisel zelliklerin risk almaya eilimli olma ve beklenmeyen tutumlar ierisine girme gibi belirli baz davran eilimlerine neden olduu belirtilmektedir. Bu davran eilimleri gvensiz davranlarla sonulanabilir. rnein, dikkatsizlik ve prosedrleri takip etmede baarsz olma gibi. Bu tr davranlar da kiilerin kaza yapma olasln arttrr.Ayrca dier kiilik faktrleri de kaza yapma olasln arttrmaktadr. rnein: -Ya, cinsiyet, eitim, deneyim -Duygusal durum -Zihni doluluk -Kazalara ak durum: grme ve duyma kusuru, anksiyete, depresyon, znt, deneyimsizlik, hipertansiyon -Baz nropsikiyatrik hastalklar: epilepsi, davran bozukluu, zihni yetersizlik, fobiler - Baz uyuturuculara bamllk: alkol, uyuturucu ilalar, sakinletirici veya ar kesiciler - Kaza yapma olasl yksek olma,(sakarlk gibi) -Yeteneklerin geici olarak zarar grmesi, rnein, yorgunluk, uykusuzluk, alkol, ttn, sakinletirici analjezikler ilalarn kullanlmas ile reaksiyon yeteneinin zayflamas, tepki hznn uzamas gibi
cyAWA ax| h~t
23
- Yeteneklerin kronik beden hastalklar nedeniyle srekli zarar grmesi; ileri derecede grme, iitme yetersizlikleri, renk krl, nromotor sistem lezyonlar v. s. gibi. Fizyolojik nedenler: -Fizik yorgunluk-kas yorgunluu -Fizyolojik yorgunluk-uyku dzeninin bozulmas -Fiziki hastalklar -Sa ve sol elini kullanamama gibi. Psikolojik Nedenler: -Duyusal denge -Reaksiyon zaman -Zeka dzeyi -zel yetenekler -Psikolojik yorgunluk -Alg hz nsana ait dier nedenler - tatminsizlii -Zihinsel yorgunluk -Gvensizlik -Uyumsuzluk -Monotomi -i yapmada usta olamamak -Psikomotor koordinasyon yetenei -Hatal yarg-n yarg -Ar sevin, keder, gerginlik, sknt gibi duygular iinde olmak saylabilir. EVRESEL VE TEKNK FAKTRLER -Makinelerin periyodik bakmlarnn yaplmamas, kapasitelerinin zorlanmas -Aletlerdeki aksaklklar, malzeme ve i yerindeki hatalar -Kiisel korunma aralarnn kullanlmamas -Makinelerin hatal yerleimi -Fizik faktrler: grlt, s k, radyasyon vb. -Biyolojik faktrler: mikroorganizmalar -Kimyasal faktrler: tahri edici ve boucu gazlar, anestezik ve narkotik maddeler, sistemik zehirlenmeler. -i iveren ilikileri, cret sistemleri -Vardiya sistemleri -alma saatleri -Dier faktrler ise; ar i yk, eitim yetersizlii, yanl depolama, ergonomik olmayan koullar, gvenli olmayan ykleme ve boaltma, elektrik kaa gibi saylabilir Kaza Oluum Teorileri Kaza ani istenmeyen ve planlanmam, genellikle lm, yaralanma veya maddi hasarla sonulanan bir olay olarak tanmlanabilir yada nceden bilinmeyen istem d bir olgu sonras aniden meydana gelip kontrol dna kan ve kiinin bedensel btnlne zarar verebilecek yada maddi hasara neden olabilecek nitelikteki olaylardr. Bize bir bak as kazandrmas asndan kaza ile ilgili baz teorilere ksaca deineceiz;
Tek Faktr Teorisi :
cyAWA ax| h~t
24
Bu teori, bir kazann tek bir nedenin sonucu olarak ortaya ktn ileri sren grten doar. Eer bu tek neden tannabilir ve ortadan kaldrlabilir ise kaza tekrar etmeyecektir. Bu teori genellikle temel salk ve gvenlik eitimi alm kiilerce kabul edilmemektedir.
Enerji Teorisi :
Bu teoriye gre (William Haddon tarafndan ortaya atlmtr) kazalar daha ok Muhtemelen enerji transferinde yada enerji transferi esnasnda meydana gelir. Bu enerji boalmasnn oran nemlidir nk enerji boalmas ne kadar bykse, hasar potansiyeli de o kadar byktr. Tehlikelerin tannmasnda bu kavram ok snrlandrlm ve bu haliyle tek etken teorisine benzemektedir. Tek faktr teorisinden farkl olarak enerji boalmas nemlidir.
nsan Faktrleri Kuram :
Bu teori kazalar, eninde sonunda insan hatasndan kaynaklanan olaylar zincirine balar. Teori, insan hatasna yol aan nemli faktr ierir: Ar yk, uygun olmayan tepki ve yerinde olmayan faaliyetler. Bu teorileride kaza sebepleri teorileri geni kategori altnda snflandrlmtr: Kaza-yatknlk teorileri, ii kabiliyetlerine karlk i talebi teorileri ve psikososyal teoriler. Kazalarn insan hatalarndan kaynaklanmas bir ok faktre dayanr. Kukusuz, kaza yapan iinin eitimsizlii, ie uygun olmay, uyumsuzluu, eitim ve bilgi eksiklii, tecrbesizlii, yorgunluu, heyecanl veya zntl oluu, dalgnl, dikkatsizlii, ilgisizlii, dzensizlii, meleke noksanl ve hastalklar vb. nedenler; ya da iinin her eye karn kurallara uymam olmas da insan faktrne bal temel sebepler arasndadr.
Kaza/Olay Kuram :
Bu teori insan faktrleri teorisinin geniletilmi bir halidir. Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri, hata yapma karar ve sistem hatalar gibi yeni elemanlar ortaya karr.
Sistem Kuram : Teori bir kazann oluabilecei herhangi bir durumu, paradan oluan bir sistem olarak grr: nsan, makine ve evre.
Kombinasyon Kuram :
Bir tek teorinin tek bana btn hadiseleri aklayamayacan savunur. Teoriye gre kazalarn gerek sebebi iki veya daha fazla modelin kombinasyonu ile elde edilebilir.
Epidemiyoloji Kuram :
Teori, evre faktrleri ve hastalk arasndaki ilikiyi belirleme ve alma iin kullanlan modellerin, evre faktrleri ile kazalar arasndaki sebepsel ilikinin aklanmasnda da kullanlabileceini savunur.
ok Etken Teorisi:
Kaza bir ok etken ile birlikte deerlendirilerek analiz edilir. Bu teori ve analiz yntemleri bir ok deneyimli salk ve gvenlik uzmanlar
cyAWA ax| h~t
25
tarafndan da kabul edilip uygulanmaktadr. Kazalar ok etkenlidir, standart alt uygulamalar, standart alt artlarn olumas sonucu bir hatalar zinciri sonucu meydana gelir.
Domino Etkisi :
Bu teoride olaylar be domino tann arka arkaya sralanarak, birbirini drmesine benzetilerek aklanmtr. Her kaza be tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana gelir, buna Kaza Zinciri de denir. artlardan biri gereklemedike bir sonraki gereklemez ve dizi tamamlanmadka kaza meydana gelmez.
Domino Etkisi Kazalarn oluumunu; nsan kaynaklarndaki baz olumsuz unsurlarn, gvensiz durum ve hareketlerle birlikte meydana geldiinde, yaralanma ve kayba sebep olduu eklinde aklayan Domino teorisine, Gvenliinin verdii cevap; kazann, yine bu olumsuzluk ve eksiklikleri bnyesinde tayan NSAN tarafndan nlenebilecei eklindedir.
Kazalar Oluturan gelerin (Dominolarn) Anm 1. nsann Doal Yaps nsann tabiat karsndaki fiziksel ve sosyal yapsndan kaynaklanan zayfl kazann ilk sebebidir. Eer insanlarn tabiat karsnda zayfl olmasayd kaza olmazd. Bu halde tm kazalarn ilk sebebi budur ve tabiatta kaza yapsal bir olaydr, tam bir kesinlikle nlenemez.
cyAWA ax| h~t
26
2. Kiisel Kusurlar Dikkatsizlik, pervaszlk , nemsemezlik, sinirlilik , ihmal gibi kiisel zrler kazalarn ikinci sebebidir. Bu kusurlar insann tabiat karsnda zayflnn kiisel yndr. Yanl ve gereksiz bir hareket yapp kaza olmas iin byle bir sebebin bulunmas arttr.nsanlarn bu beeri zayflklar eitim ve disiplinle ksmen dzeltilebilir.
3. Gvensiz Hareketler ve artlar: nsann kiisel zrleri olmas her zaman iin kazaya uramasn gerektirmez. Bir insann dikkatsiz alma alkanlnn bir kazaya neden olabilmesi iin almas srasnda dikkatsiz bir hareket yapm olmas gerekir, kazann asl nedeni de i banda yapt bu yanl davrantr. Dier taraftan alt makinede koruyucu elamanlarn bulunmay iyerinde gvensiz arttr. Bu da kaza sebebi olabilir. i yanl bir hareket yapmasa veya iyerinde gvensiz bir durum olmasa, alann dikkatsiz oluu bir kazann olmas iin yeterli olamaz, kaza olaynn meydana gelmesi iin bu nc sebepte bulunmaldr. 4. Kaza Olay: Belirtilen unsurun arka arkaya dizilmesi de kazann olmas iin yeterli olmaz. nceden planlanmayan ve bilinmeyen, zarar vermesi olas bir olayn da meydana gelmesi gereklidir.Yaralanma ya da zararn meydana gelmesi, yani btn unsurlaryla gerekleebilmesi iin kaza olay da mevcut olmaldr. 5. Yaralanma (zarar ve hasar): Kaza zincirinin son halkasdr. Bir kaza olaynn zellikle Kanun da ki kaza tarifindeki duruma gelebilmesi iin bu safhann da tamamlanmas gerekir. RNEK: Bir atlyede asma katn parmakl yannda braklan bir anahtar, oradan geen bir iinin ayana arparak o anda alt katta almakta olan bir baka iinin zerine dp yaralanmasna sebep olmutur. Bu olayda 5 temel sebep u ekilde sralanr. 1.Tabii Durum: Yaralanan iinin anahtardan daha zayf fiziki yapya sahip olmasdr. 2 .Kiisel zr:
cyAWA ax| h~t
27
ki iinin dikkatsizliidir.Birinin anahtar kenara yakn ekilde brakmas, dier iinin de buna arpmasdr.Olaya benliklerinde bulunan dikkatsizlik kusuru sebep olmutur. 3. Gvensiz Hareketler ve artlar: Gvensiz hareketler ; inin anahtar decek yerde brakm olmas, Dier iinin arpmas, Yaralanan iinin baret giymemi olmas ,
Gvensiz artlar: Asma kat parmaklnn altnda saak bulunmamas, Alt kattaki iiye baret verilmemi olmas 4. Kaza Olay: Anahtarn st kattan aaya dmesidir. 5. Yaralanma : Anahtarn alt katta bulunan bir kimseye isabet etmesidir. Kazalarn temel nedenlerini aklayan bu be faktr u gerekleri ortaya karmaktadr; 1. nsann tabiat karsndaki zayfl ortadan kaldrlamaz, yani kazalardan kesinlikle kurtulmak imkanszdr. 2. Her kazada muhakkak insan unsurunun kusuru vardr. Bundan kanlamaz. 3. gvenliinin alma alan gvensiz hareketlerin ve artlarn azaltlmas ya da ortadan kaldrlmas dr.
lkeler % Olarak i kazalar Kaza sklk oran
Kanada ABD Japonya Almanya Polonya Gney Kore Trkiye
0.81 0,83 0,89 1,5 2,6 2,8 3,0
3,37 3,46 3,71 6,25 10,54 11,67 12,45
KAZALARINDAK ETL FAKTRLER Grld gibi yurdumuzda i kazalar ok yksek bir oranda seyretmektedir. lkemiz i kazalarnda Avrupa'da birinci, dnyada ikinci srada yer almaktadr. nsann, kazann meydana gelmemesindeki rol aadaki etkenlere baldr. 1. 2. Akllca hareket etmek. Sorumluluk duymak
cyAWA ax| h~t
28
3. 4. 5.
e uyum salamak Gvenlikle ilgili her trl kurala uymak. Koruyucu gvenlik aletlerini kullanmaya zen gstermek.
Bu esaslara uyulmas halinde, hata pay ve kaza ortam azaltlm olur. kazalarnn meydana gelmesinde, insan faktrnn yannda, dier birok faktr de rol oynamaktadr. Bunlar;
A. Malzeme Malzemenin fiziksel ve kimyasal zellikleri Maddeyle uygun retim sisteminin olmamas Malzeme yorgunluu.
B. Makine ve Tehizat Yeterli koruyucu tedbirlerin alnmamas, e Uygun makina kullanlmamas veya makinalarn yanl kullanlmas
C. evre Scaklk, nem, aydnlatma, grlt gibi fiziksel etkiler. Mekanik etkiler, Salk koullar
D. nsan Eitim ve bilgi eksiklii Dalgnlk ve dikkatsizlik lgisizlik, dzensizlik Bedenin ie uyumsuzluu Aile dzeni Psikolojik faktrler Beslenme yetersizlii Yaplan eitli aratrmalarda i kazalarnn insanlardan, makinalardan ve evre koullarndan meydana geldii anlalmtr. Bu nedenle i kazalarnn nedenleri insanlara bal nedenler ve fiziki ve mekanik evre koullarna bal nedenler olmak zere iki ana grupta gzden geirmek yanl olmaz. Kaza nedenlerini iki ana gruba ayrmak konusunda bir gr birlii bulunmakla beraber bu gruplarn i kazalarndaki arlk oranlar konusunda farkl grler vardr. Buna ramen genellikle i kazalarnn %80-90 oranlarnda insanlara bal olarak meydana geldii, fizik ve mekanik evre koullarnn kazalara daha az neden olduu kabul edilmektedir.
cyAWA ax| h~t
29
evre Koullarndan Kaynaklanan Kaza Nedenleri a. Makinalarn Yol At Kazalar Gnmzde retimde kullanlan makinalarn okluu ve bunlarn vazgeilmezlii bilinmektedir. Yaplan ie, ihtiyaca, teknolojiye bal olarak makinalarn teknik zellikleri ve kapasiteleri de deimektedir. Yeni teknolojilerin makinalara uygulanmas nce retim artn salamak amacyla yaplmaktadr. Yani makinann yol aabilecei kazalar balangta bilinmemekte, ancak makina kullanlmaya baladktan sonra uygulamalar sonucu tehlikeler anlalmakta ve nlem alnmaktadr. Makinann retiminde kullanlan teknolojinin yanl veya arzal olmas bu teknolojiyle retilen makinann da arzal olmasna yol aarak kaza nedeni olabilir. Makinalarn belirli kapasiteleri vardr. Makinalarn alma dzenini ve temposunu bozan toz s - nem - ar zorlama gibi etkenler kazalara yol aabilir. Zaman iinde kullanma bal olarak btn makinalar anr ve ypranrlar. Bakm ve onarmlar zamannda yaplmazsa kazalar meydana gelebilir. Makinalarn kendilerinden kaynaklanan bir problem olmamakla beraber uygun olmayan tehlikeli yerlerde kullanlmalar, asl kullanm alanlar ve amalan dnda kullanlmalar, kazalar nleyecek koruyucu ksm ve paralarn yapmnn ihmal edilmesi veya var olsalar bile kullanlmamalar kazalara yol aan etkenler olarak karmza kmaktadr.
cyAWA ax| h~t
30
b. retim Organizasyonlarnn Yol At Kazalar letmelerde retimin salanmas iin insan ve makinalar bir araya getirilir ve gerekletirilen organizasyon erevesinde retim yaplr. retim organizasyonuna bal kaza nedenleri byk lde iverenle ilgilidir. Devletin denetim fonksiyonu yeterli olamyorsa veya mhendislik faaliyetleri yeterli deilse bunlar da ikinci derecede kaza nedenleri olarak deerlendirilebilir. Bunlar u ekilde sralanabilir: Mhendislik bilgileri ve hizmetleri yeterli olmad iin retim organizasyonu tehlikelere yol amayacak ekilde dizayn edilememitir. Alandan kazanmak ve ayn alana olabildiince ok makina ve insan sdrabilmek iin kabul edilebilir llerin stnde skk bir yerletirme kaza etkenidir. Makinalarn yerletirilme ve altrlma dzeni insan doasna ve yapsna uygun olmayan ters biimlerde oluturulabilir. rnek vermek gerekirse ergonomik adan uygun olmayan oturma, alma ve hareket etme koullar alanlar gereinden fazla yorup, reflekslerini zayflatabileceinden kaza riski artabilir. letme ynetimi kr amacyla durmadan retim yapar, bakm-onarm almalar gibi zorunlu nedenler iin bile retimin kesintiye uramasnn maliyetine katlanmak istemezse, uzun alma sreleri uygularsa, kaza risklerinin artmas kanlmazdr. e alnan yeni iilere, alacaklar iyerlerinin zellikleri, alma ortam ve alacaklar makinalarla ilgili olarak yeterli dzeyde bilgi verilmezse, doabilecek tehlikelerin neler olduu ve
cyAWA ax| h~t
31
bunlardan nasl korunulmas gerektii retilmezse bir taraftan kazalarn meydana gelmemesi tesadflere kalr. Dier yandan ne yapmas gerektiini bilemeyen ve panik iinde rpnan insanlar, bilmeden ve istemeden daha hafif zararlarla atlatlabilecek kazalarda zararn artmasna neden olabilirler. e alnan kimselerin, yaplan iin gerektirdii tecrbe - bilgi - eitim ve beceri dzeyine sahip olup olmadna dikkat edilmemesi, ksaca ie uygun ii seimi konusunda gereken titizliin gsterilmemesi, kaza risklerini arttran nemli faktrlerdendir. Dikkat ve refleks gerektiren ilere dalgn - sakar - arkanl iilerin verilmesi, sakin ve soukkanl kiiler tarafndan yaplmas gereken ilerde, aceleci, heyecanl, abuk panie kaplan iilerin altrlmas sorunlar daha da arlatrabilir. Kaza risklerinin azaltlmasna ynelik i gvenlii nlemleri bir maliyet unsurudur. Bu nedenle pek ok iletme bu maliyetlere katlanmaktan kanmaktadr. Bu durumda nlenebilecek kazalar nlenememektedir. Ksa dnemde, alnacak nlemlerin maliyeti belki i kazalarnn maliyetinden yksek olabilir. Ancak yaplan kapsaml istatistik! almalar, uzun dnemde i kazalarna kar alnan nlemlerin maliyetinin i kazalarnn maliyetinden dk olduunu gstermektedir. Ayrca byle olmasa bile insangc kayna ve bunun temeli olan insan sal maliyet dncesinin nnde tutulmal, i gvenlii almalar tm isletme faaliyetleri ile btnletirilmelidir. yerlerinin bazlarnn kk lekli olmas da ihmalkrla yol amakta ve bu durum kaza risklerini arttrmaktadr. Yasalarn ngrd alma koullarna ilikin i gvenlii nlemleri kk iletmelerin ounda nemsenmemektedir. On kiiden az sayda ii altran iyerlerinde, i gvenlii tedbirlerinin almalar gletirecei ve i verimini drecei dncesi yaygndr. Bu iyerlerinin iverenleri de ayn koullarda almann normal olduunu dndklerinden, alanlar iin ayrca tedbir alnmasn gereksiz grmektedirler. Gvenlii alannda yeterli uzman bulunmay da nemli bir dier sorundur, iyerlerinin ounda mali ve hukuki danmanlar bulunduu halde, ii sal ve i gvenlii konularnda eitim ve denetimi salayacak, mevzuatn uygulanmasn salayacak uzmanlarn altrlmas pek az grlen bir uygulamadr. Genellikle ii sal - i gvenlii konularnda yaplmas gereken ilerin iveren veya birimlerden sorumlu kimseler tarafndan yerine getirilmesi istenmektedir. Bu kimseler konunun uzman olmadklarndan sonu alnamamaktadr. Gvenlii denetimlerinin yetersiz oluu da nemli bir etken olarak hemen dikkati ekmektedir. iler eitimsizlikten kaynaklanan bir ihmalkrlkla, iverenler de gereksiz maliyet unsuru deerlendirmesiyle konuya yaklatklar iin igvenlii organizasyonunu salamada asl grevli ve sorumlu olmalar gereken iki kesim soruna gerei gibi sahip kmamaktadrlar. Oysa i gvenlii retimden ayr dnlmemelidir. verenin grevi kendisine emanet edilen iisinin saln ve gvenliini korumaktr. iler ise bir yandan i gvenlii tedbirlerinin yerine getirilmesini iverenden istemek hakkna sahiptirler dier yandan da bu tedbirlere uymak zorundadrlar. Ama maddi ve ekonomik ihtiyalar, ngrlmeyen ve beklenmeyen kazalardan daha ncelikli olduu iin i gvenlii geri planda kalmaktadr. yerleri kendi i gvenlii rgtlerini ya hi kurmamakta ya da kurulu olanlar etkin altrlamamaktadr. Devlet denetimi de etkin ve yaygn deildir. Bu nedenle de var olan mevzuat dzenlemelerine de yeterince uyulmad iin bunlar gereken yarar salamamaktadr. Kazalar, yaralanmalar ve lmler meydana geldikten sonra yaplan denetim ve soruturmalarla sorumlular aranmasnn, olaylarn nlenmesi asndan fazla bir yarar olmamaktadr. Bu yol insancl bir yaklam da deildir. Denetimler sulu bulmak iin deil, olaylarn nlenmesine ynelik olmaldr. Eksik olan bu anlaytr. c. evresel Faktrlerin Yol At Kazalar Kazalara yol aan nedenlerden bir blm de evresel faktrlerden kaynaklanmaktadr. nk retim organizasyonunun yapld, retimin gerekletirildii ve kazalarn meydana geldii yer iyeridir. allan iyerinin, s, rzgar, yamur, kar gibi doal olaylara kar korunmal ve dayankl olup olmamas, iyerinde ortaya kan, s, k, grlt, toz, nem, yanc ve parlayc gazlar i kazalarna yol aabilecek faktrlerdir. Bu genel nitelikteki faktrler yannda iyerinin ve iin
cyAWA ax| h~t
32
niteliklerine, zelliklerine bal olumsuz evre faktrleri de karmza kabilir. rnek vermek gerekirse, kmr madenlerindeki evre koullar kaza nedenlerinin banda gelmektedir. Gerekten de, havaszlk, srekli solunan kmr tozu, srekli grlt, zaman zaman artan scaklk ve basn duygusu, yksek nem oran dayanlmas zor koullardr. Yer altnda alan iiler fizik zorluklar yannda psikolojik olarak da etkilenmektedirler. Ocaklarn u noktalarnda, "ayak" denilen yerlerde kazma ile alrken lm korkusu srekli olarak hissedilmektedir. Grlt, en azndan alanlarn dikkatini datan bir faktrdr. Yorgunluu arttrd saptanmtr. alanlarn emniyet uyarlarn duymalar grlt nedeniyle ok zorlaabilir. Uzun sre ar grlt altnda almak zorunda kalanlarda deiik llerde iitme kayb ortaya kmaktadr. Ar k, bazan krle kadar varan grme bozukluklarna neden olabilir. yerlerinde normalden fazla ve parlak klar alanlarn grn engeller. Bylece kaza riskleri artm olur. Iktan gz kamaan bir operatrn srf bu nedenle uyar iaretlerini grmeyerek kazaya neden olmas uzak bir ihtimal deildir. Atmosfer ve basn, insanlar iin normal ve dayanlabilir snrlarn stne kldnda g kaybndan balayarak baygnla kadar varan llerde kaza risklerini arttran etkiler yapmaktadr. Scaklk faktr de nemle deerlendirilmesi gereken bir faktrdr. Scakln olmas gerekenden dk olmas, me ve rpermelere, bzlmelere ve reflekslerin zayflamasna neden olur. alanlarn dikkati dalr. Normalin stndeki scaklklar da terlemeye ve bu nedenle gereksiz yere g kaybna neden olur. Terleme ve yorgunluk kramplara neden olabilir. Terli vaziyetteki elle tutulan bir cisim kayabilir ve ani bir kazaya yol aabilir. Radyasyon tehlikesi zellikle nkleer santrallarda ve yakn civardaki iyerlerinde alanlar her zaman tedirgin edecek bir evresel faktrdr. 2. nsan Davranlarndan Kaynaklanan Kaza Nedenleri kazalar ile ilgili etkenler, zellikle kiisel etkenler incelenirken i kazas ile ilgili baz terimlerin aklanmasnda fayda vardr. En ok kullanlan kavramlardan birisi "i kazas skl" olarak karmza kmaktadr. Bu terim, belirli saydaki iiler arasnda belirli bir zamanda meydana gelen i kazalarnn saysn ifade etmektedir. " kazas eilimi" konunun psikolojik ynn ifade etmektedir. " kazas riski" ise, i kazalarna yol aan faktrlerin tamamn ve iin teknik niteliklerini gz nne almaktadr.
a. Tehlikeli Davranlara Yol Aan Kiisel zellikler kazas skl en ok kullanlan bir kavram olarak iilerin ya, aile durumu, mevkileri ve kdemleri ile ilikili grnmektedir. Bunlar ksaca gzden geirmekte yarar vardr. Ya unsuru dikkate alndnda, i kazas sklnn gen iilerde daha yksek oranlarda ortaya kt grlmektedir. 18-25 ya arasnda i kazas skl en yksek orana ulamakta daha sonraki yalarda azalmaktadr. Bu durum, 25 yalarndan sonra, kiilerde artan tecrbenin dikkat ve sorumluluk duygularn arttrmasyla aklanabilir. Aile durumu dikkate alnrsa, bekr ve yalnz iilerin kaza oran evli ve ocuk sahibi iilere gre daha fazladr. Dzenli ve sorumlu bir yaantnn i hayatna da olumlu ekilde yansd ve bunun kazalar azaltan bir faktr olduu dnlebilir. ilerin mevkileri ile i kazalar arasndaki ilikiler incelendiinde, daha st ve daha sorumlu mevkilerde alanlarn i kazalarna daha az uradklar gzlemlenmektedir. st ve sorumlu mevkilerde alanlarn tecrbeli ve baarl kimseler olmalar ve riskli - tehlikeli ilerle devaml ve yakn ilikide bulunmamalar kazalar bu kiiler asndan azaltmaktadr.
cyAWA ax| h~t
33
Kdem de nemli bir faktr olarak karmza kmaktadr. Yeni ie balayan tecrbesiz iilerde kaza oran daha yksektir. Kdem ve buna bal olarak tecrbe arttka alanlar o ie kar yatknlk ve alkanlk kazanmaktadrlar. Bylece kaza ihtimalleri azalmaktadr. kazalarnn meydana gelmesinde cinsiyet faktrnn ne derecede rol oynad tartlan bir konudur. nk bazan i kazalar birden fazla faktrn tesiri altnda meydana gelmektedir. Ancak sadece trafik kazalar ile ilgili baz gzlemler bile kadnlarn kazalara daha az neden olduunu gstermektedir. Kadnlarn genellikle hemen her konuda daha sabrl ve daha dikkatli olmalar, tedbirli davranmalarna yol amakta ve kaza risklerini azaltmaktadr. Eitim dzeyi hi kukusuz zerinde en ok durulmay gerektirecek bir faktrdr. Eitim dzeyi ykseldike alanlarn kazaya neden olma oranlar azalmaktadr. Tehlikeleri ve sonularn nceden grp deerlendirme yeteneinin ve sorumluluk duygusunun eitimle gelitii bir gerektir.
b. Tehlikeli Davranlara Yol Aan Fizyolojik Faktrler Fiziksel adan yetersizlikler, arzu edilmeyen, istenmeyen ancak nlenemeyen ekillerde kazalara neden olabilirler. Gz rahatszlklar ve grme bozukluklar, sinirsel rahatszlklar ve ar asabi bnyeler, daha nceden geirilmi baz hastalk, ameliyat ve yaralanmalarn tam iyilememesi sonucu oluan fiziksel sorunlar, birer kaza nedeni olabilir. Kalp, kan dolam ve cierlerdeki rahatszlklar, boy ve kilo arasnda dengesizlik, iitme kayplar, yalanma gibi faktrler, fiziksel adan baz yetersizlikler nedeniyle kaza ile sonulanan davranlara yol aabilir. Gz iyi grmeyen yalanm bir src, kula iyi duymayan bir operatr, yeni hastalktan veya ameliyattan kalkan bir ii i kazasna neden olmas kuvvetle muhtemel kiilere rnek olarak gsterilebilir. Uykusuzluk, tehlikeli davranlara yol aan fizyolojik faktrlerden nemli birisidir. Uykusuzluk, fiziksel adan yetersizliklerden farkldr. nk kalc bir etken deildir. Dinlendirici bir uyku bu olumsuz faktr derhal ortadan kaldrabilir. Ancak uykusuzluk ok nemle zerinde durulmas gereken bir faktrdr. nk en dikkatli, tecrbeli, ihtiyatl kimseler bile uykusuz kaldklarnda kazalara yatkn hale gelirler. Trafik kazalarnn en nemli nedenlerinden birisi uykusuzluktur. nk uykusuzluk, insanlarn gcn ve direncini azaltmakta, dikkatini datmakta, kendi kendilerini kontrol edebilmelerini zorlatrmaktadr. Uykusuzluk nedeniyle ortaya kan i kazalarna pek ok rnek gsterilebilir. Yorgunluk, fizyolojik faktrlerin belki de en sk karlalan trdr. ou kez yorgunluk, uykusuzluk faktr ile beraber deerlendirilmektedir. Ancak bu deerlendirme bir lde yanltc olabilmektedir. nk uykusuzluk nedeniyle ortaya kan yorgunluk, ok sk karlalan bir durumdur. Ancak her yorgunluk uykusuzluktan kaynaklanmaz. allan srelerin uzun olmas, ok hzl tempolarda allmas, yaplan iin ar olmas, doa koullarnn zorluu insanlarda yorgunlua neden olabilir. Yorgun insanlarda, reflekslerin azalmas, dikkatin dalmas, gcn azalmas eklinde ortaya kan deiiklikler bir anlamda doabilecek kazalarn da habercisidirler.
c. Tehlikeli Davranlara Yol Aan Psikolojik Faktrler nsanlar, kazalarla sonulanan tehlikeli davranlara iten nedenler arasnda psikolojik faktrler nemli bir yer tuttuu halde, bu faktrlerin zerinde yeteri kadar durulmamaktadr. Nitekim "ie uygun ii altrma" iveren asndan nemli bir sorumluluk olduu halde bu sorumluluk iinin sadece bedenen, fiziki adan ie uygun olup olmadn incelemekle snrl kalmaktadr. e giri muayenelerinde solunum ve dolam sistemlerinde bir patoloji olup olmadna baklmakta, daha sonra bir mikrofilm ile akcieri grlmekte ve bir de sedimantasyonla muayene tamamlanmaktadr.
cyAWA ax| h~t
34
Ancak bu tr incelemelerin yeterli olmad, fizik adan sorunu olmayan kiilerin i kazalarna yol amalarndan anlalmaktadr. Zek, duygusal durum, i tatmini ve moral, riski gze alma, stres, alkol ve uyuturucu alkanlklar, tehlikeli davranlar hazrlayan psikolojik faktrlerdir. Baz ilerin belirli dzeyde zihinsel yetenekler gerektirdii bilinen bir gerektir. Yaplan iin nemini ve ortaya kabilecek tehlikeleri bilemeyecek zek dzeyindeki birisinin kazalara yol ama riski yksektir. Duygusal durum veya duygusal koullar i kazalarnda byk nem tamaktadr. Duygusal durum veya duygusal koullar denilince ani heyecan, sinirlilik ve korku, znt ve depresyon halleri anlalr. Kiilerin iinde bulunduu duygusal durumlar her zaman ayn olmamakta, deiiklikler gstermektedir. Duygusal durumun en olumsuz olduu nokta mani depresif psikoz olarak bilinmektedir. Bu noktaya gelinmeden daha hafif belirtilere pek ok kimsede rastlanmaktadr. Alglama hz ve reflekslerin abukluunun tam uyumlu olmamas da kazalara neden olabilmektedir. kazalarna yatkn kimselerde yani sakar olarak bilinen kimselerde reflekslerin abukluu genellikle alglama hzndan yksek olmaktadr. Bir dier deyile alglama hzndan daha yksek oranda refleks abukluuna yani adele reaksiyonuna sahip olan kiiler daha ok kaza yapma eilimindedirler. rnek vermek gerekirse, aniden byk bir grlt duyulduunda grltnn gk grlts olduunu anlayncaya kadar ani bir refleksle elindeki aleti dren bir ii bu duruma, alglama hz refleks hznn gerisinde kald iin yol amtr. Psikolojik bir faktr olarak, baz kiilerde grlen kendini byk grme, kendi stnln ispat etme abalar, kolaylkla tehlikeli kazalarla sonulanabilmektedir. Aralarnn geilmesine tahamml edemeyen srcler, tehlikeli iniler yapan pilotlar gnlk hayatmzdan bildiimiz rneklerdir. Bunun yannda, alma arkadalar tarafndan pek sevilmeyen, dlanan kiiler arasnda i kazas oran daha yksek olmaktadr. Psikolojik faktr olarak ailevi ve ekonomik sorunlarn da kazalara neden olduu bilinmektedir, iinin bu tr kiisel problemleri, ibanda dikkatinin dalmasna neden olduu gibi, iinden ve genel olarak alma hayatndan da soumasna yol amaktadr. Huzursuz evlilikler, beenilmeyen meslekler, gereklemeyen hayaller bu gruba rnek olarak gsterilebilir. Benzer nedenler kiileri nevrotik-asab davranlara itmektedir. Fakirlik ve kazanlan parann aileyi geindirmeye yetmemesi, iini kaybetme-isiz kalma korkusu btn alanlar tehdit eden stres unsurlardr. Ekonomik koullarn bozulmas ve enflasyon, iileri ya kendi ilerinde fazla almaya itmekte veya baka iyerlerinde ikinci bir ite almalarna neden olmaktadr. Ksaca deinmeye altmz stres kaynaklar iiler zerinde er-ge olumsuz etkiler yapmakta, meslek hastal olarak kabul edilemeyecek ama kalc nitelikte rahatszlklara neden olmaktadr. Ortaya kan bedensel rahatszlklar, srt ve ba arlar, kas arlar, kramplar ve hazmszlk eklinde ortaya kmaktadr. Ruhsal rahatszlklar, yorgunluk, gerginlik, depresif dnce biimi, sknt, dikkati toplayamama eklinde grlmektedir. Stresin neden olduu nc bir rahatszlk grubu, davransal rahatszlklardr. Bunlar da ani fke nbetleri, duygusal davranlar, sigara-alkol ve uyuturucu bamllnda art eklinde grlmektedir. Btn bunlarn doal sonucu olarak i kazalarnda oalma olmaktadr.
kazas istatistiklerinin oluturulmasnda kullanlan saysal deerler arasndaki farkllklar, karlatrmal lm deerlerinin dikkate alnmasyla anlaml hale getirilmektedir. Bu lm deerleri sklk, olabilirlik ve arlk oranlardr. Uluslararas statistikiler Konferansnda i kazas oranlarnn aadaki gibi hesaplanmas karara balanmtr. 1- Kaza Sklk Oran (Accident Frequency Rate)
cyAWA ax| h~t
35
Takvim yl ierisindeki lml ve/veya lml olmayan mesleki yaralanmalarn toplam saysnn, ayn yl ierisinde referans grupta yer alan iilerin alma saatlerinin toplamna blnmesiyle elde edilen deerin 1.000.000 katsays ile arplmasyla hesaplanr. Bununla ilgili bir rnek aada gsterilmitir: 850 iinin alt bir iletmede, bir yl ierisinde 100 i kazasnn meydana geldii ve kaybedilen i gn toplamnn ise ( yllk izin, ie gelmeme, hastalk ve kaza gibi) 40.000 olduu varsaylsn. (1 yl ierisinde 300 i gnn bulunduu ve 1 i gnnde 7.5 saat alld kabul edilmektedir. ) Bu durumda kaza sklk oranlar, aadaki formle gre hesaplanacaktr: KSO= Toplam Kaza Says / Toplam insan saat alma says x 1000000 KSO= 100 / (850 x 300 x 7.5) (40.000 x 7.5) x 1.000.000 KSO= 62.01 2- Kaza Arlk Oran (Accident Severity Rate) Takvim yl ierisinde lml ve/veya lml olmayan mesleki yaralanmalardan dolay toplam kayp gn saysnn, ayn yl ierisinde referans grupta yer alan iilerin alma saatlerinin toplamna blnmesiyle elde edilen deerin 1000 katsays ile arplmasyla hesaplanr. Bu durumda, kaza arlk oranlar aadaki formle gre hesaplanacaktr. KAO= Kazalardan dolay toplam kayp gn says / toplam insan saat alma says x 1000 Bu orann hesaplanmas srasnda eer lml i kazas veya srekli i gremezlik durumu mevcut ise, kazalardan dolay toplam kayp gn saysna, her lml ve/veya srekli i gremezlik olay iin ayr ayr 7500 gn eklenmesi gerekmektedir. Geici i gremezlik olaylarnda, tbbi ilemlerin sresi 1 gnden daha az srmesi durumlar dikkate alnmamaktadr. 3- Kaza Olabilirlik Oran (Accident Insidence Rate) Takvim yl ierisindeki lml ve/veya lml olmayan mesleki yaralanmalarn toplam saysnn, ayn yl ierisinde referans grupta yer alan iilerin toplam saysna blnmesiyle elde edilen deerin 100.000 katsays ile arplmasyla hesaplanr. Bu oran, istatistik verilerinin elde edilmesi ve deerlendirilmesi asndan daha basit ve sade bir oran temsil etmektedir. Oran tipleri eitli lkelerde, istihdam edilen her 100.000 ii, her 100.000 alan veya her 100.000 sigortal ii olarak dikkate alnmaktadr. Uluslararas alma rgt (ILO) istatistiklerinde, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) istatistikleri kaynakl olarak alndndan dolay, Trkiye iin her 100.000 sigortal ii saysna gre deerlendirme yaplmaktadr. SSK istatistiklerinde, i kollar baznda i kazas ve meslek hastal sonucu lmlerin says ayr ayr verilmemekte, yalnzca genel toplamdaki lmlerde i kazas ve meslek hastal ayrm yaplmaktadr. Bundan dolay ILO tarafndan dzenlenen yllk istatistik raporlarnda, i kazalar oranlar ierisine meslek hastal sonucunda meydana gelen lmlerin de dahil edilmesi sonucunda, Trkiyedeki lml i kazas oranlar normalde olmas gereken deerden daha yksek kmaktadr.
cyAWA ax| h~t
36
naat Kazalarnda Kusurlu Bulunanlar ve Ortalama Kusur Oranlar

Sra No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Kusurlu Bulunan veren Kazaya Urayan Taaron antiye efi Usta Kalfa-Formen i Mak.Operatr nc ahs Belediye v.b. Kurulu Fenni Mesul(T.U.S) avu antiye Bekisi Dierleri Kaza Says 277 271 57 54 39 36 22 22 22 20 16 13 6 13 % 69.3 67.8 14.3 13.5 9.8 9.0 5.5 5.5 5.5 5.0 4.0 3.3 1.5 3.3 Ortalama Kusur Oran 4.3/8 (%54) 3.7/8 (%46) 3.3/8 (%41) 2.5/8 (%31) 2.6/8 (%33) 2.4/8 (%30) 3.0/8 (%38) 2.8/8 (%35) 1.7/8 (%21) 2.3/8 (%29) 1.9/8 (%24) 3.0/8 (%38) 1.8/8 (%23) 2.8/8 (%35)
GVENL MEVZUATI Trkiye de ii sal ve i gvenlii konusundaki gelimeleri tarihi devrelere gre ksma ayrabiliriz. 1-Tanzimattan nceki dnem 2-Tanzimat ve Merutiyet dnemi 3-Cumhuriyet dnemi a) Tanzimattan nceki Dnem
cyAWA ax| h~t
37
Bu dnemde retim ekli esasa olarak zanaatkarlkt. Bu devrede sadece esnaf teekkllerine rastlanmaktadr. Esnaf Zaviyeleri ad da verilen bu esnaf teekklleri hem dini hem de esnaf birlii eklindeydi. XI. Ve XII. Yzyllarda esnaf teekklleri zamanla kaybolmaya balaynca yerlerini Lonca lar almaya balad. Loncalar da ii sal ve i gvenliine ait almalara rastlanmaktadr. Ancak loncalarn Orta Sand veya Tevn Sand ad verilen yardm tekilat, yallk sebebiyle dkkanlara gelmeyen ya da dkkanlar kapanan ustalar ki bunlara Aceze denirdi ve esnafln hangi derecesinde olursa olsun sakatlanan veya tedavisi mmkn olmayan bir hastala yakalananlara ki bunlara Mallin denirdi - bu sandklardan yardm yaplrd. Bu yardmlama sandklar o dnemlerde sosyal gvenliin yani Sosyal Sigortalar Kurumunun ilk nvesi olarak kabul edilebilir. Tanzimat ve Merutiyet Dnemi Bu dnemde eitli mesleklere mensup iiler iin Kanun ve tzkler karlmtr. mnasebetlerinin dzenlenmesi Mcelle ile yaplmtr. iyi koruyan ilk mevzuat olarak 1865 ylnda kartlan Dilaver Paa Nizamnamesi dir. Kmr madenlerinde alan iilerin durumlarn dzeltmek iin hazrlanm olup, yz maddeyi ihtiva etmektedir. Bu nizamname ayn zamanda Havzai Fehmiye Teamlnamesi olarak da adlandrlr. Bu nizamnamede iilere ait dinlenme barnma ve yerleri, tatil zamanlar, alma saatlerine de yer verilmitir. i sal ve i gvenliinde zamanna gre, olduka ileri saylabilecek bir gelime ise 1869 tarihli Maadin Nizamnamesi dir. Bu nizamname ile maden mhendisleri, maden hakknda ihtarda bulunmaya ve kazann meydana gelecei tahmin edilirse, gereken tedbirleri almaya ve aldrmaya, kaza vuku bulduunda hkmete haber vermeye mecbur tutuluyorlard. Ayrca maden sahipleri yani iverenler, madende bir eczane bir hekim bulundurma mecburiyetinde idiler. Madende kazaya urayanlara veya ailelerine iverenlerin tazminat demesi hkmlerini de ihtiva etmektedir. Bu dnemde iilere dnk koruyucu mevzuatn yalnzca maden iilerine ait olmasn sebebi, o tarihlerde byk sayda ii altran balca i kolu maden kmr sektr olmasdr. Bu Arada muhtelif Kanun ve nizamnameler km ise de ii sal ve i gvenlii ile ok yakndan ilgili bulunmamaktadr. Cumhuriyet Dnemi Cumhuriyet dneminin ilk yllar, yine kmr iilerine dnk Kanuni hkmlerin getirilmesi ile gemitir. 10.9.1921 tarih ve 151 sayl Ereli Havzi-i Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Mteallik Kanunun kmr havzalarndaki i artlarn, salk meselelerini geni apta ele alm ve bu Kanunun uygulanmasyla kmr havzalarnda olduka yeterli ii sal hizmeti salanmtr. Hasta olanlarla kaza geirenlerin tedavisi iin maden civarnda hastane, eczane ve hekim bulundurulmas mecburiyeti konulmu ve tekiltn organizasyonuna ilikin bir nizamname karlmtr. Bu devrede maden havzalarnda kurulmu salk tekiltlar geni apl salk hizmetleri veriyor, hem tedavi ve hem de koruyucu hekimlik yaplyordu. Sadece Ereli havzasnda alan maden iilerine uygulanacak hkmler getiren bu Kanunun, memleketimizde ilk defa i sresini sekiz saatle snrlandrmtr. Ancak sekizinci maddesinde taraflarn karlkl rzas ve iki kat cret denmesi art ile fazla almaya izin verilmitir. te yandan bu Kanunun ikinci maddesi maden ocaklarnda 18 yandan kk gen iilerin almasn yasaklamtr. Kanunun altnc maddesi maden iletenlere hastalanan veya kazaya urayan iileri tedavi ettirme, eczane ve hekim bulundurma mecburiyeti getirmitir. Ayrca yedinci maddesinde kazaya urayan ii veya ailesine tazminat denmesi hkmn getirmi ve gerekli tedbirleri almadndan tr kazaya sebebiyet veren maden ileticileri hakknda cezai meyyideler
cyAWA ax| h~t
38
ngrmtr. Dokuzuncu maddesinde i gvenliine ait nemli bir hkm ise, i yerlerinde salk ve gvenlik kurallarna uymayan maden ileticilerinin ruhsatname ve imtiyazlarnn feshedilmesiydi. 2 Ocak 1924 tarih ve 394 sayl Hafta Tatili Kanunu resmi veya zel sektrde alanlara haftada bir gn tatil hakk getirdiinden bu dnmede ii sal atlm ilk admlardan biri saylabilir, daha sonra 1935 ylnda Milli Bayram ve Genel Tatil Gnleri Hakknda Kanunu karlmtr. 4 Ekim 1926 tarih ve 818 sayl Borlar Kanunu, i verenlerin i yerlerinde ii saln koruma ve i gvenlii tedbirlerini alma hkmlerini dzenlemektedir. Bu hkm, Borlar ifade edilmitir: sahibi, akdin hususi halleri ve iin mahiyeti noktasndan hakkaniyet dairesinden kendisinden istenebilecei derecede, almak dolaysyla maruz kald tehlikelere kar icap eden tedbirleri ittihaza ve mnasip ve shhi alma mahalleriyle ii, birlikte ikmet etmekte ise, shhi yatacak bir yer tedarikine mecburdur. sahibinin yukardaki fkra hkmlerine aykr hareket neticesinde iinin lmesi halinde, onun yardmndan mahrum kalanlarn bu yzden uradklar zararlara kar isteyecekleri tazminat dahi akde aykr hareketten doan tazminat davalar hakkndaki hkmlere tbi olur. Borlar Kanununun yrrle girmesi ile, i verenin i kazalar ve meslek hastalklarndan doan hukuki sorumluluu bu Kanunun sistemi iinde genel bir dzenlemeye kavuturulmutur. Daha sonralar 27 Mays 1929 tarihli Maadin Nizamnamesi kmtr. 3.4.1930 tarih ve 1580 sayl Belediyeler Kanununun 15. maddesinin 38. ve 75. bentlerinde ii sal ve i gvenlii teftiine ilikin baz hkmlere yer verilmitir. 24.4.1930 tarih ve 1593 sayl Umumi Hfzshhas Kanununda henz bir Kanunu mevcut olmadndan iilerin salna dair bir ok madde yer almtr. Bu Kanunun 7. Bab ilerin Hfzshhas baln tamaktadr. Bu blmde kadn ve ocuk iilerin korunmasna i yerlerinde i yeri hekimi bulundurulmasna, Kanunun 173-180. maddelerinde belirli byklkte i yerlerinde revir veya hastane almasna ilikin kurallar n grlmtr. Kanunu ilk. olarak hazrlanan birok tasarlardan sonra nihayet 8.6.1936 tarih ve 3008 Sayl Kanunla ortaya karlmtr. Bu Kanun 15.6.1973 tarihinde yrrle girmitir. Bylece ilk defa devlet btn ynleriyle ii-i veren mnasebetlerine mdahale etmitir. 3008 sayl Kanun, btn alma hayatn dzenleme amacn gtt gibi, i gvenlii konusunda da birok nemli hkmler getirmitir. Bu Kanunla hukukumuzda ilk defa ii sal ve i gvenlii konusu teferruatl ve sistemli bir dzenlemeye kavumakta, iilerin i yeri tehlikelerine kar btn ynleriyle korunmas amac izlenmektedir. 3008 sayl Kanununun yrrle girmesinden sonra Trk Gvenlii Mevzuatnda nemli bir hamle yaplm ve ad geen Kanuna dayanarak, sonradan deiiklie urayacak teferruatl ve teknik nitelikte bir ok tzk yrrle konmutur. Bu dnemde ii sal ve i gvenlii ile ilgili olarak tarih srasna gre u tzkler karlmtr. 1)6.11.1940 tarih ve 2/12245 sayl Fazla Saatlerde alma Nizamnamesi 2)6.11.1940 tarih ve 2/14637 sayl Gnde Ancak Sekiz Saat veya Daha Az allmas Nizamnamesi 3)5.2.1941 tarih ve 2/15156 sayl ilerin Saln Koruma ve Emniyeti Nizamnamesi 4)11.10.1943 tarih ve 2/20378 sayl Mddetleri Nizamnamesi 5)22.7.1948 tarih ve 3/7869 sayl Ar ve Tehlikeli ler Tz 6)12.8.1952 tarih ve 3/15556 sayl Parlayc, Patlayc, Tehlikeli ve Zararl Maddelerle alan Yerleri ve lerde Alnacak Tedbirler Hakknda Tzk 7)28.5.1953 tarih ve 4922 sayl Maden letmelerinde Alnacak Emniyet Tedbirleri Hakknda Tzk Bu dnemde alma hayatnn ve ii-iveren mnasebetlerinin dzenlenmesi, iilerin maruz kaldklar toplumsal risklere kar gvenlik altna alnmas amacyla resmi bir tekiltn meydana gelmesine dair Kanunlar karlmaya balanmtr. 28.1.1946 tarihinde ii sal ve i gvenliini salama devini bu Bakanlk eliyle yrtmeye balamtr. Bakanln kurulmasndan nce 9.7.1945 tarih ve 4792 Sayl Kanunla i Sigortalar Kurumu kurulmutur. te yandan 27.6.1945 tarih ve
cyAWA ax| h~t
39
4772 Sayl Kanunla i Sigortalan Kurumu kurulmutur. te yandan 27.6.1945 tarih ve 4772 Sayl Kanunla Kazalaryla Meslek Hastalklar ve Analk Sigortalar Kanunu yrrle konmutur. nceleme konusu asndan nemli bir hukuki metin nitelii tayan Sanayii ve Ticarette Teftii Hakkndaki 81 numaral Milletleraras Szleme 13.12.1950 tarihli 5690 Sayl Kanunla yrrle girmitir. Bu szleme, gerek i teftii tekilt ve gerekse teftiin yrtlmesi konusunda getirdii hkmlerle i gvenlii mevzuatnda temel kaynaklardan biri olma niteliindedir. i sal ve i gvenlii ile alakal tzk ve ynetmeliklerin byk bir blm 1475 sayl i Kanununa dayanlarak karlmtr. Gerekten bu Kanunda i gvenlii tekilatna (Mad. 67.70, 7881), i srelerine (Mad. 35 vd., 61vd.), i yerinin gvenlii konusunda tekilatlanmasna (Mad.75) verenlerin bu konudaki cezai sorumluluuna (Mad. 100- 104 - 106) ilikin kurallar hkme balanmtr. kazalar ve Meslek Hastalklar Sigortas tarafndan iilere ve hak sahiplerine salanacak yardm ve demeler, 506 sayl Sosyal Sigortalar Kanunu un 11 inci ve dier maddelerinde dzenlenmitir.
Yeni karlan Mevzuat 1475 sayl eski i kanunumuz yerini, 4857 sayl yeni Kanunumuza brakmtr. 4857 sayl Kanunumuzda Sal ve Gvenliine ilikin hkmler Beinci Blmde toplanmtr. Yeni kanunumuz ve bu erevede gelen bir baka yenilik ise Sal ve Gvenliine ilikin AB mevzuat uyumlatrma almalardr. 1475 Sayl Kanununa gre kartlm olan tzk ve ynetmeliklerden farkl olarak 4857 sayl Kanununa gre kartlm tm ynetmeliklerdeki en byk ve en nemli yeniliklerden biri de, iverenlere iyerlerinde Risk Deerlendirmesi yapma ve alnan sonulara gre gerekli salk ve gvenlik nlemlerini belirlenme zorunluluunun getirilmi olmasdr. Sal ve Gvenlii Ynetmeliinin 7. maddesi gereince iveren, iyerindeki salk ve gvenlik risklerini nlemek ve koruyucu hizmetleri yrtmek zere, iyerinden bir veya birden fazla kiiyi grevlendirmek zorundadr. Salk ve gvenlikle grevli kiiler, iyerinde bu grevlerini yrtmeleri nedeniyle hibir ekilde dezavantajl duruma dmezler. Bu kiilere, sz konusu grevlerini yapabilmeleri iin yeterli zaman verilir. yerinde bu grevleri yrtebilecek nitelikte personel bulunmamas halinde, iveren dardan bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kii veya kurululardan hizmet alr. Grevlendirilen kiiler veya dardan hizmet alnan kii veya kurulularn says; iyerinin bykl, maruz kalnabilecek tehlikeler ve iilerin iyerindeki dalm dikkate alnarak, koruyucu ve nleyici almalarn organizasyonunu yapmaya ve yrtmeye yeterli olacaktr. Sanayiden saylan ve devaml olarak en az elli ii altran ve alt aydan fazla srekli ilerin yapld iyerlerinde iverenler, i gvenlii nlemlerinin salanmas bakmndan bir veya daha fazla mhendis veya teknik eleman grevlendirmekle ykmldrler. 20.01.2004 tarih ve 25352 say ile Resmi Gazetede yaynlanan Gvenlii ile Grevli Mhendis veya Teknik Elemanlarn Grev, Yetki ve Sorumluluklar ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik ile Gvenlii Sorumlusunun alma usul ve esaslar dzenlenmitir, bu ynetmelie gre aadaki artlara uymalar durumunda i gvenlii uzmanl yapabilirler, i gvenlii uzmannda;
cyAWA ax| h~t
40
niversitelerin kimya, makine, maden, jeoloji, metalrji, endstri, elektrik, elektronik, inaat, fizik, jeofizik, bilgisayar, tekstil, petrol, uak, gemi, evre, gda mhendislii ve mimarlk blmleri ile ziraat fakltelerinin tarm makineleri blmnden mezun olmalar, niversitelerin, i sal ve gvenlii blmleri, kimyagerlik, fizik, jeofizik ve jeoloji blmleri ile teknik eitim fakltelerinden mezun olma art aranacaktr. verenler, iyerindeki salk ve gvenlik risklerini nlemek ve koruyucu hizmetleri yrtmek zere, iyerinden bir veya birden fazla kiiyi Gvenlii Sorumlusu olarak grevlendirmekle ykmldrler. Ya da iveren, dardan bu konuda yeterlik belgesi olan uzman kii veya kurululardan hizmet alr. Ayrca, salk ve gvenlikle grevli kiiler, iyerinde bu grevlerini yrtmeleri nedeniyle hibir ekilde dezavantajl duruma dmezler. Bu kiilere, sz konusu grevlerini yapabilmeleri iin yeterli zaman verilir. verenler, gerekli artlara uyan i gvenlii uzman veya uzmanlar ile ynetmeliin ekindeki formata uygun szleme yaparak bir nshasn Sal ve Gvenlii Genel Mdrle gndermekle ykmldrler. yerlerinin, i sal ve gvenlii asndan hangi risk grubuna girecei Sosyal Sigortalar Kurumu i kazalar ve meslek hastalklar istatistikleri de gz nnde bulundurularak; Sal ve Gvenlii Genel Mdr bakanlnda, Salk Bakanl, Sanayi Bakanl, Sosyal Sigortalar Kurumu Bakanl, Tefti Kurulu Bakanl ile en ok yeye sahip ii sendikalar konfederasyonu, Trkiye veren Sendikalar Konfederasyonu, Trk Tabipleri Birlii ile Trk Mhendis ve Mimar Odalar Birliinden birer temsilcinin oluturduu bir komisyonun grleri dorultusunda her yl ubat aynda alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlnca belirlenecektir. KANUNLAR 1. Yasalar Trkiye Cumhuriyeti Anayasas No:2709, Tarih 18.10.1982 Anayasamzn alma artlar ve dinlenme hakk ile ilgili 50.maddesi yledir: Madde-50: Kimse yana, cinsiyetine ve gcne uymayan ilerde altrlamaz. Kkler ve kadnlar ile bedeni ve ruhi yetersizlii olanlar alma artlar bakmndan zel olarak korunurlar. Dinlenmek alanlarn hakkdr. cretli hafta ve bayram tatili ile cretli yllk izin haklar ve artlar kanunla dzenlenir.
Kanun No: 2709 506 5510 5502 1475 4857 Anayasa
Kanun Ad
RG Yayn Tarih, Say 09.11.1982/17863 27.7.1964/11766 30.7.1964/11767 31.7.1964/11768 14.03.1992/21171
Sosyal Sigortalar Kanunu Sosyal Sigortalar ve Genel Salk Sigortalar Kanunu Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu Kanunu Kanunu
10.06.2003/25134
cyAWA ax| h~t
41
765 4841 4947 1593 1627 6023 6309 1580 854 6821 132 3308 2821 2822
Trk Ceza Kanunu alma Bakanlnn Kurulu ve grevleri hakknda kanun(864 alma Sos. Gv. Bak. Sos.Gv.Kurumu Umum Hfzshha Kanunu Umum Hfzshha Kanunu (Deiiklik) Trk Tabipler Birlii Kanunu Maden Kanunu Belediyeler Kanunu Deniz Kanunu Atom Enerjisi Kurulmas Hakknda Kanun Trk Standartlar Enstits Kurulu Kanunu raklk ve Mesleki Eitim Kanunu Sendikalar Kanunu Toplu Szlemesi Grev Lokavt Kanunu
01.03.1926 30.1.1946/1489 24.07.2003/25178 6.5.1930/1489 23.11.1972/14370 11.3.1954/8655 11.3.1954 11.3.1930/1471 29.4.1967/12586 17.3.1926/324 22.11.1956/10-11 6.6.1986/3308 5.5.1983 5.5.1983
YNETMELKLER Tzkler (nizamnameler), yasalarn uygulanmasn gstermek veya yasann emrettii ileri belirtmek zere Dantayn incelemesinden geirilerek Bakanlar Kurulunca karlan hukuk kurallardr (Anayasa Madde 115). Ynetmelikler, Babakanlk, bakanlklar ve kamu tzel kiilerince, kendi grev alanlarn ilgilendiren yasalarn ve tzklerin uygulanmasn salamak zere kardklar hukuk kurallardr (Anayasa madde 124). i sal ve i gvenlii konusunu dolayl olarak ilgilendiren ok sayda ynetmelik bulunmaktadr. Burada sadece i gvenliini dorudan ilgilendiren nemli ynetmelikler verilmitir.
Uluslararas alma rgt (ILO), kuruluundan (1919) bugne kadar alma hayatyla ilgili 173 uluslar aras szleme ve 180 tavsiye kararn kabul etmitir
cyAWA ax| h~t
42
Ynetmeliin Ad Sal ve Gvenlii Ynetmelii Elektrik ile lgili Fen Adamlarnn Yetki Grev ve Sorumluluklar Hakknda Ynetmelik Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Ynetmelii Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii Elektrik Tesisleri Ynetmelii Elektrik Tesislerinde Emniyet Ynetmelii TEA Sal ve Gvenlii Ynetmelii Salk Kurallar Bakmndan Gnde Ancak Yedi Buuk Saat veya Daha Az allmas Gereken ler Hakknda Ynetmelik Hazrlama, Tamamlama ve Temizleme leri Ynetmelii ocuk ve Gen ilerin altrlma Esas ve Usulleri Hakknda Ynetmelik alanlarn Sal ve Gvenlii Eitimleri ile lgili Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik Sal ve Gvenlii Ynetmelii (89/391/EEC) Gvenlik ve Salk aretleri Ynetmelii (92/58/EEC) Ekranl Aralarla almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 90/270/EEC) Grlt Ynetmelii (2003/10/EC- (86/188/EEC) Titreim Ynetmelii (2002/44/EC) Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii Kimyasal Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik (98/24/EC-2000/39/EC Snr Deer) Patlayc Ortamlarn Tehlikelerinden alanlarn Korunmas Hakknda Ynetmelik (99/92/EC) Elle Tama leri Hakknda Ynetmelik (90/269/EEC) Kanserojen ve Mutajen Maddelerle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik 90/394/EEC- 97/42/EEC-99/38/EC) Asbestle almalarda Salk ve Gvenlik nlemleri Hakknda Ynetmelik (83/477/EEC) yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik (89/654/EEC) Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Hakknda Ynetmelik (89/655/EEC) Kiisel Koruyucu Donanmlarn yerlerinde Kullanlmas Hakknda Ynetmelik (89/656/EEC) i Sal ve Gven. Eng. Kurullar Hakknda Ynetmelik Geici veya Belirli Sreli lerde Sal ve Gvenlii Hakknda Ynetmelik (91/383/EEC) Kiisel Koruyucu Donanm Ynetmelii Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin nlenmesi Hakknda Ynetmelik (2000/54/EC- 93/88/EEC-97/59/EC- 97/65/EC) yeri Salk Birimleri ve yeri Hekimlerinin Grevleri le alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelik
Resmi Gazete Tarih / Say

9/12/2003
1984 2010 15.4.2004 25434 15.4.2004 25434 6.4.2004 25425 7.4.2004 25426 9.12.2003 25311 23.12.2003 23.12.2003 25325 23.12.2003 25325 23.12.2003 25325 23.12.2003 25325 26.12.2003 25328 26.12.2003 25328 11.2.2004 26.12.2003 25328 26.12.2003 25328 17.2.2004 25376 10.2.2004 25369 11.2.2004 25370 11.2.2004 25370 7.4.2004 25426 15.5.2004 25463
10.6.2004 25488 16.12.2003 25318 4.2.2005 25717
cyAWA ax| h~t
43
Gvenlii ile Grevli Mhendis veya Teknik Elemanlarn Grevleri ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmeli Ar ve Tehlikeli ler Ynetmelii Kadn ilerin Gece Postalarnda altrlma Koullar Hakknda Ynetmelik Yap lerinde Salk ve Gvenlik Ynetmelii Gebe ve Emziren Kadnlarn altrlma artlaryla Emzirme Odalar ve ocuk Bakm Yurtlarna Dair Ynetmelik i sal ve i gvenlii tz Gvenlii le Grevli Mhendis veya Teknik Elemanlarn Grev, Yetki ve Sorumluluklar ile alma Usul ve Esaslar Hakknda Ekipmanlarnn Kullanmnda Salk ve Gvenlik artlar Ynetmelii Yap lerinde i Sal ve Gvenlii Tz yeri Bina ve Eklentilerinde Alnacak Salk ve Gvenlik nlemlerine likin Ynetmelik i sal ve i gvenlii Kurullar Hakknda Tzk SALII VE GVENL LE LGL HUKUK SORUMLULUKLAR Devletin Sorumluluu verenin Sorumluluu alanlarn Sorumluluu
20.1.2004 25352 4.2.2005 25717 16.6.2004 25494 23.10.2004 25622 09.08.2004 25548
14.7.2004 25522
DEVLETN SORUMLULUU; Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn baz maddeleri, devlete ii sal ve i gvenlii ynnden sorumluluklar yklemitir. Devletin grevi Anayasann amir hkmleri dorultusunda gerekli kanun ve ilgili dier mevzuat kararak bunlarn uygulanmasn salamak, uygulamay denetlemektir. VERENN SORUMLULUU; -dari Sorumluluk -Hukuki Sorumluluk -Maddi Sorumluluk -Cezai Sorumluluk
cyAWA ax| h~t
44
verenin dari Sorumluluu; Kurma zni: verenler iyerini kurmadan nce , iyerinde yaplacak i , kullanlacak ham ve yar maml maddeler ile retilecek maddeler ve retim eklini belirten bilgiler ekinde iyerine ait plan ve projelerle birlikte alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Blge Mdrlne mracaat ederek kurma izni talep edebilir.Bu izin iverenler iin hak olmakla birlikte zorunluluk deildir. letme Belgesi: verenler iletmeye balamadan nce bu belgeyi almak zorundadrlar. Kurma izni olmakszn bu belgenin talep edilmesi halinde ise iyerinde ii sal ve i gvenlii ynnden varsa noksanlklar giderildikten sonra bu belge verilebilir. yerinde in Durdurulmas: yerinde yaplan denetimlerde alanlarn sal ve gvenlii ynnden yakn hayati tehlikenin varlnn tespit edilmesi halinde, i mfettiinin raporu zerine komisyonca durdurulur. Yerinin Kapatlmas: yerinde yaplan denetimde alanlarn sal ve gvenlii ynnden yakn hayati tehlikenin varlnn mfettiler tarafndan tespit edilmesi halinde, eer iyerinin iletme belgesi yok ise, komisyon tarafndan kapatlmasna karar verilir. Kapatlan iyeri iletme belgesi olmadan alamaz.
verenin Hukuki Sorumluluu; Her iveren , iyerinde iilerin saln ve i gvenliini salamak iin gerekli olan yapmak ve bu husustaki artlar salamak, aralar noksansz bulundurmakla ykmldr.(.K.73) veren, iilere yapmakta olduklar ilerinde uymalar gerekli salk ve gvenlik tedbirlerini retmek ve i deitirecek iilere yenisinin gerektirdii bilgileri vermek zorundadr.(.S..G.T.3) veren, i kazalarn nlemek zere iyerinde alnmas ve bulundurulmas gerekli tedbir ve aralar ve alnacak dier i gvenlii tedbirlerini devaml suretle izlemesi esastr.(.S..G.T.4) Borlar Kanununun 332. maddesinde ise i sahibi , akdin hususi halleri ve iin mahiyeti noktasndan hakkaniyet dairesinde kendisinden istenebilecei derecede, almak dolaysyla maruz kald tehlikelere kar icap eden tedbirleri ittihaza ve mnasip ve shhi alma mahalleri ... tedarike mecburdur. denilmektedir. Buna gre iverenin tedbir alma ve iiyi gzetme sorumluluu sz konusudur.
cyAWA ax| h~t
45
verenin Maddi Sorumluluu; yerinde meydana gelebilecek herhangi bir kaza veya ortaya kacak meslek hastal durumunda, iveren iki ayr Kanun gerei maddi sorumluluk altnda olmaktadr. Bunlar S.S.Kanunu ile borlar kanunudur. Sosyal Sigortalar Kanunu Asndan Maddi Sorumluluk; yerindeki herhangi bir kaza , yaralanma veya meslek hastalnn ortaya kmas durumunda S.S.Kanununun 12. maddesine gre sigortalya gerekli olan salk yardmn yapar. Yine kurum kaza veya hastalk sonucu ortaya kan geici veya srekli i gremezlik durumunda , Kanunun 16,19 ve 20. maddeleri gerei i gremezlik denei verir. Kanunun 23 ve 24 maddeleri gerei ise lm halinde hak sahiplerine aylk balanr.Ancak tm bu harcamalar Kuruma ok fazla yk getirdiinden ve kabul edilebilir snrlarn ok zerinde olduundan , Kurum Kanun un 26. maddesi gerei bu kazalarda eer var ise iverenin veya nc ahslarn kusurlarn aratrr.Yapm olduu tm masraflar kusurlu tarafa rcu eder. Borlar Kanununa Gre Maddi Sorumluluk; -Maddi Tazminat; Borlar Kanununun 46. maddesine gre ; kaza sonucu alma gcnn belirli bir ksmn kaybeden kii bu kaybn heyet raporuyla belirler. Madurun igc kayp oran belirlendikten sonra bakiye mrndeki muhtemel alma sresine gre (Yargtay 60 ya bitimini baz almaktadr) ve creti dikkate alnarak hesap edilen muhtemel kazan toplam, taraflara kusur orannda yanstr.S.S.K.ca kiiye balanan srekli i gremezlik deneinin pein deeri de drlr. -Manevi tazminat: Borlar Kanununun 47. maddesi manevi tazminata cevaz vermektedir. kazas veya meslek hastal sonucu kazazadenin lm halinde yaknlarnn manevi kayplarnn ve zntlerinin karl dava ama haklar vardr. Yargtay uygulamalarna gre kan ba ve shri hsmlk art deildir. nemli olan kiilerin lenle olan duygusal yaknldr. -Destekten Yoksun Kalma Tazminat: alann i kazas ve meslek hastal sonucu lmesi halinde, ondan olan desteklerini bitiren yaknlar destekten yoksun kalma tazminat talep edebilir. B.K. 45. maddesinin 2. fkrasnda lm neticesi olarak dier kimseler mteveffann yardmndan mahrum kaldklar takdirde, Denilmektedir. onlarn bu zararn da tazmin etmek lazm gelir.
cyAWA ax| h~t
46
Destekten yoksun kalma tazminatnn talep edilebilmesi iin lenin bakm gc, talep edenin ise bakm ihtiyac bulunmaldr. Zaman Am: Borlar Kanununun 25. maddesine gre i kazalar sonucu dava amak iin zaman am sresi 10 yldr. ( trafik kazalarnda 5 yl)
Cezai Sorumluluk: alanlarn sal ve gvenlii konusunda cezai sorumluluk .K. ve T.C.K. gerei olmak zere iki ayr kanunda yer almtr. Kanunu gerei ii sal ve i gvenlii gereklerini yerine getirmeyen iverene bu kanunun 101,102,103 ve 104. maddeleri gerei idari para cezas uygulanr. Trk Ceza Kanunu ynnden ise i kazas halinde cezai sorumluluk tpk trafik kazalarnda olduu gibidir. T.C.K. nun 455,456 ve 459. maddeleri gerei i gvenlii kurallarna uyulmamas sonucu lm ve yaralanma hallerinde 2 yldan 5 yla kadar hapis ve 250 liradan 2500 liraya kadar ar para cezasna hkm olunur. Cezalar, cezalarn infaz hakkndaki Kanunun 4. maddesine gre para cezasna evrilebilir. ALIANIN SORUMLULUU: Kanunu 73.maddesinin 2. fkrasnda iilerde ii sal ve i gvenlii hakkndaki usul ve artlara uymakla ykmldr ifadesi yer almaktadr. kazas sonucu iinin %100 balanamaz kusurlu olmas halinde zararn %50 si kazazede iiye rcu edilebilir.
ELEKTRK GVENL Elektrik akm, vcuttaki hcreleri elektroliz eder, sinir sistemini fel eder ve solunum sisteminin almasn engelleyerek kalbin durmasna yol aar. Ayrca vcudun i ve d ksmnda yanklara neden olur. Bylece solunum ve kan dolam durduundan kesin lm hali meydana gelir. nsan vcudu akma kar diren sergiler. Bu diren insann fizyolojisine, meslei- ne, mensubu olduu rka gre deiir. Ortalama deerlerle iki el arasnda iki ayak arasnda ayakkabl ayak arasnda bititirilmi iki el ile ayak arasnda diren olduu saptanmtr. nsan vucudunun, 50 volta kadar olan gerilimlerden tehlikeli ekilde etkilenmedii gzlenmitir. Bu 4 kiloohm 6,5 kiloohm el ile 3 kiloohm 1,8 kiloohm
cyAWA ax| h~t
47
nedenle 110 volt, 220 volt, 380 volt gerilim tayan ebekeler ile yksek gerilimli iletim hatlar ok tehlikelidir. Gerilim iin verilen tehlike snr gibi, akm iddeti iinde tehlike snr vardr. Aada baz tehlikeli akm iddetleri verilmektedir. nsan iin solunum durmas Hayvanlarda lm tehlikesi balangc nsan kalbinin durmas nsanda kesin lm tehlikesi (13 miliamper) (25 miliamper) (50 miliamper) (100 miliamper)
O halde, insan iin 50 voltun stndeki gerilimler ve 50 miliamperin zerindeki akm iddetleri tehlikelidir. nsan vcudundan 50 volttan yksek gerilim ve 50 miliamperden byk iddette elektrik akmnn gemesi halinde lmle sonulanabilen kazalara elektrik arpma- s denir. Elektrik enerjisi insan vcudunun iletken olmasndan dolay hayati tehlikelere sebep olabilmektedir. Akm iddetinin beli bir seviyeyi gemesi istenmeyen sonular dourabilir. Akmn iddetine gre ortaya kmas muhtemel sonular unlardr: 1 mA Hissedilir, 5 mA Hafif kramp, 10 mA Genel kramp, 15 mA Kas kaslmas, 25mA iddetli ar, 50 mA Dayanlmaz ac, 100 mA lm Topraklama ynetmeliinde 50 voltun zerindeki gerilimler insan hayat iin tehlikeli gerilim seviyesi olarak kabul edilmitir. Evlerde kullandmz 220 Volt'luk gerilim lmle sonulanabilecek etkiler yapmak iin yeterlidir. Bu yzden konutlardaki elektrik gvenlii her zaman st seviyede tutulmaldr. Akm vcuda bir noktadan girer ve baka bir noktadan (genellikle topraa) k yapar. Ciddi temaslarda, yani gerilimin yksek olduu temaslarda akma bal olarak elektriin girdii yer ve kt yerlerde yanklar oluur. Elektrik arpm kiiye yaplacak ilkyardm: Kazazedeye yardm etmeden nce ncelikle kendi gvenliimize dikkat etmeli, elektrik akm kesilmelidir. Aksi durumlarda ilkyardmc da yaralanabilir. Elektrik akm kesilemiyorsa kazazedenin elektrik kaynandan uzaklamas salanmaldr. Bunun iin tahta, plastik gibi yaltkan malzemeler kullanlabilir. Hzl bir ekilde kazazedenin solunumu ve nabz kontrol edilmedir.
cyAWA ax| h~t
48
Solunum ve nabz yoksa suni solunum ve kalp masaj yaplmaldr. Eer solunum ve nabz var fakat kazazedenin bilinci yerinde deilse hastaya ok pozisyonu verilmelidir. Yanklar kuru ve temiz bezlerle kapatlr. Acil olarak kazazede salk kuruluuna ulatrlr.
Merdiven vb uzun cisimler arplmaya neden olabilir
cyAWA ax| h~t
49
Elektrikli aletler alrken catal eki vb. metal aletler kullanmayn
KAYNAKLAR yerlerinde i Sal ve i Gvenlii Mevzuat, Adnan Avc, stanbul 1998. Gvenlii Kurs Notlar, Y.Do.Dr. Uur Mngen, T naat Fakltesi Gvenlii ve i Sal, MEB Megep, Ankara 2006. i Sal ve Gvenlii Mevzuat, imento Mstahsilleri verenleri Sendikas, Ankara 2001. Gvenlii Malzemeleri Teknik zellikleri, EA Orhan KURU, ANKARA 2005. Akkk, Aye. Kazalarnn Maliyeti ve Gvenlii. Ankara: MPM Yaynlar, 1977. Aksoy, Cezmi. Kazalar: Tanm, nemi, Nedenleri. Kazalarn nleme Semineri, Ankara: MPM Yaynlar, 1982. Akyz, Necdet. Gvenlii. stanbul, 1980. Alper,Yusuf. i sal ve Gvenlii ile lgili Problemlere Genel Bir Bak. Ankara: alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl i Sal Daire Bakanl Yayn, 1992. Cam, smail. Trkiyedeki Kazalar ve Meslek Hastalklar Probleminin zmnde Gvenlii Eitiminin nemi zerine Bir Aratrma. Ankara: alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl Yayn, 1993 Centel, Tankut. ocuklar le Genlerin Gvenlii. stanbul: .. Yaynlar, 1992. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl. i Sal ve Gvenlii ile lgili Genel Bilgiler. Ankara, 1993. alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl i Sal Daire Bakanl Yaynlar. i Sal ve Gvenlii ile lgili Genel Bilgiler. Ankara, 1998. Demirciolu, A. Murat ve Tankut Centel. Hukuku, Gzden Geirilmi 8. Bas. stanbul: Beta Basm Yaym Datm A. . , 2002. Kaynak,Turul ve dierleri. nsan Kaynaklar Ynetimi. 2. Bask. stanbul: Dnence Basm ve Yayn Hizmetleri, 2000. Sabuncuolu, Zeyyat. nsan Kaynaklar Ynetimi. Bursa: Ezgi Kitabevi Yaynlar, 2000. Tekin, Mahmut. i Sal ve Gvenliinin nemi. Ankara: alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl i Sal Daire Bakanl Yayn, 1992. Topuzolu, . evre Sal ve Sal. Ankara: Hacettepe niversitesi Yaynlar, 1980. TAKIN, Metin. Gvenlii Ders Kitab.
cyAWA ax| h~t
50
letmelerde Meslek Eitim Eitici Personel Pedagojisi Ders Notlar. MEB. SARA, Cokun. Sosyal Sigorta Kurumlar ve veren Asndan Kazas Kavram. Yodem Eitim Yaynlar Trkiye Kurumu lk Kademe Yneticilik Seminer Notu. Yayn no: 281 Trkiye Kurumu Orta Kademe Yneticilik Seminer Notu Yayn no: 282 www.isguvenligi.net/mevzuat www.ism.gov.tr/indir/mevzuat/tuzukler www.tisk.org.tr/download http://www.mmoistanbul.org/yayin/tesisat/tesisat81/1.pdf http://www.7gunsaglik.com/isci-sagligi-guvenligi-yonetmeligi-tuzugu.html http://www.7gunsaglik.com/is-guvenligi-mevzuati-bilgileri.html http://www.teias.gov.tr/egitim/ISGUVENLIGI/ISGUVENLIGI.htm http://www.euas.gov.tr/_Euas/web/gozlem.aspx?sayfaNo=1383 http://www.alomaliye.com/index.htm http://www.mevzuat.gov.tr http://www.emo.org.tr/mevzuat/ilgili_mevzuat.php Murat Kerim Uyan, Elektrik Gvenlii, http://www.isveguvenlik.com/elektrik-elektroniksektoru/elektrik-guvenligi.html
cyAWA ax| h~t
51

Ig 2011

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ig 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KAZASI Genel olarak kaza, kast sz konusu olmakszn meydana gelen, beklenmedik ve sonucu arzu edilmeyen bir olay

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu

KAZALARININ YERNDE ALIAN SGORTALI SAYILARINA GRE DAILIMI

Tablo No :27 2004

21.241 22.045 625

4.464 72.204 76.668

79.503 83.830 3.334

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu

KAZALARININ MEYDANA GELD SAATLERE GRE DAILIMI

Tablo No:30 2006

4.464 72.204 76.668

4.327 79.503 83.830

3.334 70.589 73.923

3.739 75.288 79.027

% 16.7 15.2 15.1 14.4 14.5 13.3 10.l 0.9 4

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu

ncelenen Kazalarnn Yln Aylarna Gre Saysal Dalmlar

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu

KAZALARININ MEYDANA GELD SAATLERNE GRE DAILIMI

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu 2011

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu 2011

KAZALARININ SGORTALININ SON VEREN NEZDNDEK ALIMA SRESNE GRE DAILIMI

70.589 73.923 3.739 75.288

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu 2011

8 15 442 442 1 3 18 107 0 188 5 7 3 248 0 0 25 0 0 2 16 1 25 6 0 1 2 170 2 9 0 0 33 0 0 13 0 0 6

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu 2011

114 46 7 284 0 2 181 1.197 3 16 653 0

115 46 7 286 0 2 200 1.237 3 16 680 0

102 27 0 229 1 2 207 970 6 15 455 0

104 27 0 231 1 2 219 988 6 15 471 0

1 138 0 23 0 0 4 246 0 0 0 7 11 186 7 1.107 0 5 1 28 24 506 0 0

139 23 0 250 0 7 197 1.114 5 29 530 0

FAALYET GRUPLARI (*)

SREKL GREMEZLK SAYISI

SREKL GREMEZLK SAYISI

K 26 2 1 8 1 0 4 0 335 1 65 835 493

K 47 1 2 6 0 0 0 1 377 4 48 827 517

48 3 1 8 0 0 2 0 443 5 75 1.094 720

70 32 36 1050 266 132 127 95 87 120 88 134 34

66 24 39 1393 206 173 155 86 78 100 84 147 36

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu 2011

STANDARDZE KAZASI ORANI %(**)

cyAWA ax| h~t

Gvenlii Ders Notu 2011

KAZALARI VAK'ALARININ SGORTALILARIN YA GRUPLARINA VE CNSYETE GRE DAILIMI

0 21 1.458 936 684 586 440 213 96 17 11 2 4.464 30

13 77 1.492 909 684 546 364 146 73 16 7 0 4.327 29

5 101 1.141 676 528 389 305 136 37 12 2 2 3.334 29

20 231 1.299 675 591 454 283 145 31 7 3 0 3.739 28

cyAWA ax| h~t