Professional Documents
Culture Documents
DEVLET N TEMEL GREVLER MAJOR FUNCTIONS OF THE GOVERNMENT (KAMU EKONOM S RASYONEL ) Economic Rationale of Public Intervention
Richard MUSGRAVE
1.Kaynak Tahsisinde Etkinlik: Askeri mal & zel mal (Efficiency in Resource Allocation) 2.Gelir Da l m nda Adalet: Lorenz e risi (Fairness in Income Distribution) 3. ktisadi stikrar (Economic Stability) a. Tam istihdam (Full Employment) i. Makro (Genel Anlamda): Tm retim faktrlerinin (production factors) retim srecinden kendilerine d en pay almalar 1. gc (labor): cret (Wage) 2.Toprak(Nature): Rant(Rent) 3.Giri imci (Entrepreneurship): Kar (Profit)4.Sermaye( Capital): Faiz (Interest) ii. Mikro (zel Anlamda): i gcnn tam istihdam . b. Fiyat istikrar (Price Stability) c. demeler Bilanosunda Denklik (Balance of International Payments) 4. ktisadi Byme ve Kalk nman n Sa lanmas ( Economic Growth and Development)
DEVLET TRLER
1. Tarafs z, liberal, zgrlk, jandarma devlet: 2. Sosyal, mdahaleci devlet: 1929 krizi sonras 3. Organik devlet: sosyalizm, fa izm, nazizm Devlet iin birey 4. Mekanik devlet: Minimal, sosyal demokrat, muhafazakar Birey iin devlet 5. Leviathan devlet: herkesin kendi kar n maksimize etti i devlet modeli
KT SAD S STEMLER
1. Sosyalist Sistem: Mdahalecilik, Merkezi planlama, Kumanda Ekonomisi, Komnizm, Mlkiyet Yok, Giri im yok, Halk ad na iktisadi kararlar devlet al r. Rusya (1917 Ekim devrimi), in, Kba, Kuzey Kore, Gei Ekonomileri 2. Kapitalist Sistem: Liberalizm, Serbest Piyasa, Mlkiyet, Giri im, Tam Rekabet, zgrlk, Fiyat, ABD, ngiltere 3. Karma ktisadi Sistem: Trkiye, Fransa , talya, spanya, Almanya, Japonya KT SAD REJ MLER 1. Serbest Piyasa Rejim 2. Mdahaleci Rejim
Gini=0
Gini=0,5 Gini=1
% 20
% 20
Nfus
TOPLUMSAL HT YALAR
KAMUSAL HT YALAR ZEL HT YALAR ZEL MAL P YASA MEKAN ZMASI
ARZ VERG
ARZ
MERKANT L ZM
16 yy ve 18. yy aras nda Avrupa da hakim d nce Maliye kelimesini ilk defa kullanm lard r. K ymetli maden stokun art r lmal d r. D ticareti ve ihracat te vik edilmelidir. D ticaret fazla vermelidir. Endstri devlet taraf ndan desteklenmelidir. Devlet zenginlik iin yollar yapmal d r. Gl ulusal deniz ticaret filolar kurulmal d r. Yerli hammadde kullan lmal d r. Hammadde ihracat yasaklanmal d r. thalat gmrk vergileri ile korunmal d r.
F ZYOKRATLAR
18. yy da Fransa da geli mi tir. Turgot ve F. Quesnay iktisadi tablo. Liberal kapitalizm=physiocracy Toplum 3 s n ft r: 1.Toprak sahipleri 2. tar mda kirac lar 3. K s r s n f tccar ve zanaatkarlar Tccarlar ve zanaatkarlar verimsizdirler. retken tek kaynak tar m ve toprakt r. Tek Vergi tar mdan al nmal d r. Devlet borlanamaz. Do al dzene mdahale edilmemelidir. Devlet i-d gvenlik, diplomasi ve alt yap sa lamal d r.
KLAS K KT SAT
Laissez Faire= b rak n z yaps nlar b rak n z gesinler= serbesti= liberalizm Sadece koruyucu temel hizmetler: i-d gvenlik, diplomasi ve alt yap . Jandarma devlet. Ekonomide tam rekabet geerlidir. Ekonomi tam istihdamda dengededir. Her arz kendi talebini yarat r. Mahreler yasas , Say yasas (Malthus, Mill) Ekonomide do al dzen vard r. Ekonomi grnmez el (invisible hand) ile hep dengeye gelir. Devlet ekonomiye mdahale etmemelidir. Yat r mlar her zaman tasarruflara e ittir. cretler, fiyatlar ve faizler ESNEKT R (elastic). Paran n miktar teorisi. Para arz (Money) enflasyonu (Price)art r r. Mv=PQ (v ve Q sabittir) Klasiklerin tarafs z (ntr) maliyeyi savunurlar. Tarafs z vergi politikas Devlet harcamalar d k olmal d r. Devlet btesi denk olmal d r. Borlanmamal d r. Crowding-out= D lama Etkisi Devlet borlanmas zel sektr d lar. Crowding-in: Devlet yat r mlar n n zel yat r mlar zerindeki olumlu etkisi.
KEYNESYEN KT SAT
Maliye ilmi John Maynard Keynes ile ba lam t r. (John Neville Keynes babas d r). 1929 y l nda ABD de borsa k ile ba layan byk ekonomik buhran ile ortaya kt . Keynes e gre krizden kurtulmak iin devlet ekonomiye mdahale etmelidir. Tarafl vergiler iktisadi ve sosyal ya am dzenlemek amac ile uygulanabilir. Kamu harcamalar arpan ve h zland ran mekanizmas ile geni letici etki do urur. Devletin yapt 1 birimlik harcaman n kendisinden birka kat fazla etki do urmas . Her talep kendi arz n yarat r. Ekonomi eksik istihdamda dengeye gelebilir. cret, fiyat ve faizler tam esnek de ildir. Sendikalar cretlerin d mesine msaade etmez. Yat r mlar ve tasarruflar her zaman birbirine e it de ildir. Kamu borlanmas gereklidir. Y ll k mali dengeden feragat edilebilir. Konjonktrel iktisadi denge nemlidir. Yani devlet btesi birka y ll k dnemler halinde kriz ortadan kalk nca dengelenebilir.
MER T MALLAR Kre , Bak mevi, Huzurevi, Yurt -POZ T F DI SALLIK DEMER T MALLAR Alkol, Sigara, Uyu turucu -NEGAT F DI SALLIK
DI SALLIKLAR EXTERNALITIES
lk defa Knut Wicksell incelemi tir. Kar l ks z ve kendili inden ortaya kan ta ma etkisidir. (spill over) Pazarlanamazlar. Piyasa d d r. Kaynak da l m n bozabilir. D sall k: Bir iktisadi birimin retim veya tketim faaliyeti sonucunda ba ka bir iktisadi birimin retim veya tketim fonksiyonunda meydana gelen olumlu veya olumsuz de i imlerdir. D sall k Trleri: 8 tr vard r (+/ -) 1. reticiden reticiye olan d sall klar: bal retimi 2. reticiden tketiciye olan d sall klar: fabrika at klar 3. Tketiciden reticiye olan d sall klar: rk elmalar 4. Tketiciden tketiciye olan d sall klar: alt n ilek Marjinal - inframarjinal d sall klar Parasal (yalanc : Baumol-Quates) - teknolojik d sall klar
OYLAMA YNTEMLER
Arrow paradoksu: Bireysel tercihlerle toplumsal tercihler tutars zd r. Black: Tek doruklu tercihte oylamada ortanca seenek kazan r. Downs=demokrasinin imkans zl : Hkmetler seim kazanmak iin ortanca semeni hedefler. Poplizm Niskanen=brokrasi: Kamunun a r bymesi kaynak tahsisinde etkinsizli in en byk sebebidir. Buchanan, Tullock: Karar alma maliyeti + d sal maliyet Puanl oylama: En ok puan alan tercih kazan r. Borda kural : En yksek toplam puan alan kazan r. Taraf tutma: Koalisyonlar Oy ticareti: Pazarl klar, Logrolling (oy takas ) Oylama paradoksu: Tek bir seene in seimi kazanamamas Condorcet lt: Oylama paradoksunu gidermek iin seeneklerin iki er iki er oylamaya sokulmas .
KAMU G R
MC L
Ekonomik byme sa lamak Tekelleri devlete i letmek zel sektrn ba aramayaca i leri yapmak Ekonomiye yn vermek ve dzenlemek zel sektre nclk etmek (bebek endstriler[infant industries] tezi) Gelir da l m n dzenlemek K T: Ticari zel mal reten kamu kurumlar d r. KT SAD DEVLET TE EKKL( DT) Sermayesinin tamam devlete ait, iktisadi alanda ticari esaslara gre faaliyet gstermek zere kurulan kamu iktisadi te ebbsdr. aykur, Ziraat, Halkbank, KAMU KS TAD KURULU U(K K): Sermayesinin tamam devlete ait olan ve tekel niteli indeki mallar ile temel mal ve hizmet retmek zere kurulan kamu hizmeti niteli i a r basan kamu iktisadi te ebbsdr. TCDD, Devlet Hastaneleri Messese : sermayesinin tamam bir iktisadi devlet te ebbsne ait olup ona ba l i letmeler toplulu una messese denir. Ba l Ortakl k : Sermayesinin % 50 sinden fazlas KT K K ait olan i letme veya i letmeler toplu undan olu an anonim irketlerdir. tirak: DT K K veya ba l ortakl klar n sermayelerinin en az % 15 en ok %50 sine sahip bulunduklar anonim irketlerdir.
ZELLE T RME
Kamusal mallar n zel sektr eliyle sunumu Kupon: D k gelirli kesimlerin devletin cretsiz da tt kuponlarla ihtiyalar n gidermeleri. G da, giyecek, yak t Ynetim szle mesi: Kamu giri iminin belirli bir sre zel sektre b rak lmas . Kiralama: kamu giri iminin kiraya verilmesi. p toplama, limanlar, ula m Yap-i let-devret: Kamunun zel sektrle tesis kurup, i letip kendisine devretmesi iin anla mas . Havalimanlar , enerji altyap s mtiyaz: hizmet sunma hakk n n zel firmaya verilmesi. Altyap Kamu-zel sektr ortakl : devlet ve zel firma aras nda mlkiyet, ynetim ve finansman konusunda i birli i Enerji santralleri kurulumu, iletimi, da t m , demiryollar
Kapsam ekonomisi: lek ekonomisi gere i tek bir firman n piyasadaki tm talebi kar lamas n n daha etkin olmas d r. apraz sbvansiyon: letmelerin bir endstride u rad zarar ba ka bir sektrde elde etti i kar ile kapatmas d r. Postac l ktan u ran lan zarar n telekomnikasyon ile kapat lmas . Zirve talep fiyatlamas : letmelerin yksek talep durumunda yksek talep , d k talep durumunda d k talep uygulamalar d r. Otellerin eyllde en d k, temmuzda en yksek fiyat uygulamas . Havayolu firmalar n n sefer zaman yakla t ka fiyat ykseltmeleri
Kamu Dzenlemeleri
REGLASYON : Devletin iktisadi ve sosyal tm sektrlerde uygulamaya koydu u dzenlemelerdir. rn etiketleme zorunlu u, ierik denetimleri, orjin ve kaynak belirtme DEREGLASYON: Devletin koymu oldu u dzenlemelerin ortadan kald r lmas d r. SERBESTLE T RME: Devlet kendi tekelinde olan sektrleri zel sektrn rekabetine amas d r. REREGLASYON: Devletin daha nce kendi tekelindeyken serbestle tirerek zel sektrn rekabetine at sektrlerde yeniden daha etkin rekabeti tesis edici dzenlemeler koymas d r. Havayolu sektrnn zel sektr rekabetine a larak etkin i leyecek piyasa kurallar n n olu turulmas d r.