Dinin Türk Toplumuna Etkileri - Ziya Gökalp

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER
Written by Hikmet Kvlcml Monday, 01 June 2009 20:04 - Last Updated Wednesday, 01 July 2009 15:25
lk belirlendirilmesi gereken konu "TRK TOPLUMU" ile "DN" denilen olaylarn kendi anlamlardr. "Trk toplumu nedir?" gibi genel bir soru alrken, ister istemez baka sorular ortaya karlm bulunur. Aratrlacak olan hangi Trk toplumudur? Hangi dindir? Herey gibi, Trk toplumunun da, Dinin de birer Tarihleri vardr . Yani, zaman iinde geirdikleri deiiklikleri vardr. Sonra, her Toplum ve her Din yeryznde olup bittiine gre, Trk toplumunun ila, onu belirliyen Dinin de birer, -sz yerinde ise-,Corafyalar vardr. Yani, mekan iinde geirdikleri deiiklikleri vardr.
Yeryznn hangi corafya blgesinde, ne zamanki tarihe den Trk toplumu, neredeki ve ne zamana rastgelen hangi Din in etkisi altnda kalmtr? Buna kesin ve belirli bir snr izmedike, ne srlecek dnceler, ne Trk toplumunu ve ne de onu etkileyen Din i bize iyice aydnlatm olmaktan uzak kalacaktr. Trk toplumu ve onu etkileyen Din diye, Tarih iinde bir yol belirledikten sonra, artk bir daha nerede bulunursa bulunsun, ne zaman olursa olsun, hibir deiiklie uramakszn ve yerinden oynamakszn, ebedi ve ezeli mutlak bir varlk olarak srp gelmi birer gereklik yoktur. lk Trk toplumu Ortaasya'da belirmitir. Trkiyemiz, Kk Asya denilen Anadolu ile Avrupa'ya giren Rumeli lkelerinde gelimitir. Bugne dek deie gelmi bulunan Trk toplumunu, Ortaasya' da da etkileyen dinlerle, Anadolu ve Rumeli'de etkileyen dinler de zaman zaman baka olmulardr. SA'DAN 300 YIL NCEK VE SONRAK KIYAMETLER
1 / 37

lk bilimcil ant-yaz olan Herodot Tarihi, bize sa Doumu'undan be alt yzyl nceleri, btn Ortaasya toplumlar iinde Trk" adyla anlan bir topluluktan konu amyor. Yalnz; Ortaasyal grnen ve Trk-Mool atalarna alan ilk insan kmelemesi anyor: 1- MESAJETLER : Bugnk Trkistan telerindeyaarlar. Balar Tomris adl kahraman Ana-handr.Persleri Tarihe sokan Babahan Sirs (Cyrus; Osmanlcas: Kiyumres) adl kahraman yakalayp, kandolu kpn iinde boan yiit hatun Tomris'tir. Tom-ris'in Mesajetleri, Tarih ncesindeki KADIN egemenliini yayan ve henz mlekilik dzeyinde kalanbir Aa Barbarlk kona iindedirler. ANAHANLIK andadrlar. 2- SKTLER : Tuna, Dinyeper'den Volga, Seyhun,Ceyhun rmaklarna ve Alplerden Altay dalarna, in, Hind snrna dek uzanan alanlarn insanlardrlar.Henz obanlk retimine geldiklerine gre, Orta Barbarlk konan yaarlar. Herodot; skit savalar, iinde kadn klkl ve grnl askerler de anlatr.Bu bakmdan, skitler'de henz kadn hukuku silinmemie benzer. Ama, egemen skit toplum tipi BABAHAN'dr. skitler bir ulus olmaktan ok, bir dnya olduuna gre, onlar, Anahanlk'tan Babahanlk'a doru yelpaze gibi alm bir sra basamakl Toplumlar saymak en dorusudur. Biz bugn, Mesajetler toplumunu'da, skitler toplumunu'da Tarihten ok, Tarih ncesi efsaneler alacakaranlnda tanyoruz. Onlar ancak, Corafya yerlerine ve insan tiplerine bakarak, Kyaslama yoluyla,"Trk-Mool" toplumlar ile ilgili sayabiliriz. Balca kaynak olan Herodot, belirli yl says vermiyor. Anlatndan, Sar Irmak in'ine dein uzanan Ortaasya lkelerinde saval insanlar kaynarlar. in henz bilinmez. Ortadou Medeniyetleri'ne (Irak Msr'a) doru, arka arkaya, dalga dalga med ve cezirler halinde saldrp dnen insanlar farkedilir. Bunlar balca adla Tarih sayfalarna girerler:1) MEDLER toplumunu ykan Cimmerler, 2) CMMERLER toplumunu nlerine katarak Medler zerine sren Skitler,3) SKTLER' i nlerine katma Cimmerler zerine daha dorusu Irak ve Msr medeniyetleri zerine iter grnen Mesajetler. Bu insanlara ne oluyordu byle? "ULUSLARIN G" denilen eyi yapyorlard. Yazl Tarihin aka konu ettii ve sa' nn doumundan birka yzyl nce, ile birka yzyl sonra grlen: Bir deil, iki Uluslarn G vardr: 1) sa Doumu'ndan nce, Uzakdou (in) Medeniyeti ile Yakndou (Irak-Msr) Medeniyetleri arasnda Herodot' un anlatt Barbar ulus aknlar; 2) sa Doumundan sonra, gene Uzak-dou (in-Hind) Medeniyetleriyle, Akdeniz (Yunan-Roma) Medeniyetleri arasnda klasik Tarihin anlatt, ve sanki ilk defa grlyormu gibi, zel "Uluslarn G" adyla and Barbar ulus aknlar... Heredot' un anlatt Barbar aknlaryla, klasik Tarihin anlattklar arasnda kyaslamaya elverili benzerlikler gze batcdr:1) Volga' y aarak Bati ya saldran Atila adna bal Hnler, tpk Tomris' in Mesajetleri gib, en geride iten ilk vurucu g oldular: Hnler nnde Slavlar ve Ostrogotlar ezilince, rkp: Trakya,Makedonya, Yunanistan, talya, spanya, Afrika' ya dek uzanan Vizigotlar, bir, eit skitler durumunda idiler; 3) Bu aknlar nnde km Roma topraklar zerine yerleen Cermenler , skitler nnde balarnn aresine bakan Cimmerler ulusuna benziyorlard.
2 / 37

SOSYAL KIYAMETLER ORTASINDA TRKLER - MOOLLAR Btn bu sa' dan be yzyl nce ve sonra grlm altstlkler srasnda, "Trk toplumu" adn alm insan kmeleri var m? Tarih belirli bir kayt drmemi. Yalnz Herodot, Ceyhun tesindeki "Asya'ya sahip" skitleri sayarken belki Altay dalarnn tesinde, berisinde: "enesi uzun, zel dili olan" altnc tip skitleri "yass burunlu" diye tanmlar. (Herodot, 4/12, 3/105,1965). sonraki tarihler de Hnleri: "Yayvan ve geni burunlu" olarak anlatyorlar. {V. Duruy: Histoire Generale, s. 216, Paris 1891). Yakn-dou kaynaklarnda daha ak bir benzeyi belgesi yok. Uzakdou (in) kaynaklar ise; bsbtn efsane karanlndadrlar. "Bir inli rk yoktur... inliler, 'Sar rk' a ve Mool rkna balanyorsa da, Ehalinin Ortaasya' dan gelmi bir istila sonucu olduu dncesi, sadece bir hipotezdir." (Hist. Gener. des Peuples, C. I. s.32). "Anarik in efsaneleri, hemen btn kahramanlarn Sar Irman orta akm zerine yerletirdi. ... Neolitik in'de oturanlarz Mool tipi olduklar hkmn verdirtti..: 'in Konfederasyonu'nun tesinde 'Drt Deniz'in Barbarlar yayordu." (Keza, C.I. s. 373). TRK SZC NEREDEN GELR? Tarihin o kargaal kyametleri ortasnda "Trk" szc ne zaman, nasl.dodu? Ve o szcn anlam nedir? Trkl ideal ediinden kimsenin kukulanamyaca Ziya Gkalp e gre: "Trk" szc "Tre" szcnden gelir. Thomsen ("L'Inseription de l'Orkhon",s. 98) Orkhon Kitabelerinde yazl "Tre" szcn: "Kanun "; "Kurum" (Messese: Institution) anlamnda tercme eder. Kitabede: "Trkbudun ilinin, trnn kim aktard" (Sizin devletinizi ve messeselerinizi kim ykard) cmlesinde yazl hem "Trk" , hem "Trn" szckleri "Treli" anamna gelir. Divan` Lugaat`t Trk (C. III, s.167), Dou Trkesinde "Tre" ve "Tr" denildiini belirtir, ve "Tre" nin: "Resim-Kaaide"
3 / 37

(Tren-Kural) demek olduunu aklar. "l braklr, trn braklmaz" (lke braklr, tre braklmaz.) Ziya Gkalp, o anlama dayanarak yle der: "Trk tresi, eski Trklere atalarndan kalan btn kurallarn topu birden, demektir. Tre kelimesinin Trk kelimesiyle bir zden olmas da hatra gelebilir.Baka yerlerde yazdm gibi, Sagadak szc naslSagal anlamna gelebilir. (K) harfi, nispet ve karakteristik ekidir: Bu ipozete gre, Trk szc Tre szcnden kmtr. Bu ipotez henz Trkiyatlarca kabul edilmedii iin ahsi bir fkirden ibarettir." (Z.Gkalp: Trk Tresi, s.4. stanbul 1339) Gkalp ipotezine gre: Ortaasya' da Trke konuan uluslardan bir bl, bir tarihte "Tre"len mi; "Treli" anlamna "Trk" diye adlanm. Trkler, kendi trelerinden olmayan uluslara "TAT" derler. Araplarn,kendilerinden olmayanlara "ACEM" dedikleri gibi,Trkler de tresizlere: Uygurlara, Acemlere. (Perslere) "Tat" adn verirler. Trklere Uygurlar kadar yakn olan Moollara da TAT-ER (Tatar) deyileri bundandr. Neri, "Trkmen" ad iin baka bir sz oyunu ne srer. aman inanc tayan Trkler, ilk Mslman olduklan zaman: "slame gelp m'min ve mttaky oldular. Ondan tr buna Terk-iman denildi. Lafzda hafifletilip Trkman dediler. Trkman'n ad ol vakitten beru konuldu." (Neri Tarihi, s. 14, TTK yayn)."Terk'i iman"dan (inan brakmaktan) Trkman gelirmi, gelmez mi?.. nemli olan gerek udur: Btn aratrmalara ve tahminlere gre, TRK ad, Ortaasya' daki insanlardan bir blne sonradan verilmitir. Bu "sonra": Trklerin Tarihe girileri zamandr. TRKLER HANG YILLARDA TARHE GRDLER Uygur ve Tatar gibi en yakn akraba uluslar arasnda Trkler ne zaman ve nasl Tarihe girmilerdir? Bir ulusun Tarihe girmesi, yazl Tarihte anlmasdr. Bu da, SINIFSIZ bir toplumun, Tarih ncesinden, sosyal snfl Medeniyete demesiyle balar. lkel toplum, o zaman, YAZI'nn bilindii Medeniyette, yazarlarn kaleminden sayfalara geer. Trklerin, Yakndou ve Uzakdou medeniyetleriyle ilikiler kurmas,Tarihte Trk adnn iitilmesine yol amtr. Trklerin ilk Medeniyetle ilikisi in'de olmu grnyor. Trkler in'i "TAVGA" yani: Ulu, Kadim, Teknie Fenne sahip sayarlar. "Trklerin inlilerle mnasebeti, milattan 200 yl nce egemen olan "Hynong-nu"; yani Hn adndaki Trk devleti zamannda vardr. Milattan 174 yl nce, in'den Trk Hanna bir prenses getirmek zere Trk sarayna giden Cung-Hang-yue adndaki inli eli, Trklerin in medeniyetine kar gsterdikleri taklit eilimini Trk hayat iin zararl grd. Bu zat, Trkleri sevdii iin Trk saraynda kald. Bir daha in'e dnmedi." (Z. Gkalp: Trk Tresi , s.7). "slamlktan nce Trkler, inlileri biricik ayk ve bilgili olarak tanyorlard. Orkhon
4 / 37

Kitabesi,inlilerin Trklere kendi Ayk ve Bilik'lerini verdiini sylyor. Thomsen, ayk szcn "Medeniyet" olarak,Bilik szcn "Bilgi" olarak tercme etmitir." (Orkhon kitabeleri , s.4) (Z. Gkalp: Keza , s.) "Kitab'l lm'n Naf" bu yan daha ak koyuyor: "Uygarlarn eski edebiyatndan pek az ey kalmtr.Avrupa bilginlerince bilinen Uygur lehesinde yazlm bu az saydaki elyazlarnn hepsi,slamln kabulnden sonra yazlmtr. Ve elimizde bulunan en eskielyazs, I. ci miladi yzyla dek kabilir." (Keza). Trkiye'nin Trkleri iinde en byk Trkiyat olan Ziya Gkalp'e gre, Trk'n Tarihncesinden Medeniyete el uzat, sa Doumu'ndan 2 yzyl nceleri olmutur. Trklerce, Medeniyetin en gze arpan aygd ve belgesi olan Yaz'nn kullanl ise, ondan ancak 700 yl sonralar grlr. "TRK TOPLUMU" ve DN Bat'da Akdeniz medeniyetinden ROMA mparatorluu kerken, ona "coup de grace" (son kurun)u indiren Barbarlar aknnn koba Hnler idi. Uzakdou'da Roma'nn karl demek olan in medeniyetinden TANGI.AR slalesi kerken, ona son kurunu vuran Barbar aknnn koba, slam kltrnde "Kyamet alameti" saylan Tibetli TUFAN uluslar oldu. (H. Kvlcml: Tarih - Devrim - Sosyalizm , s. 260). Yakndou da Antika medeniyetler zincirinin son halkas olan SLAM medeniyeti kerken, ona son kurunu vuran Barbar aknnn koba, bir eit Tufan saylan, Hn torunlarndan Cengiz Moollar, Timur Tatarlar oldular. Roma medeniyetinin rnesans olan BZANS medeniyeti, Bat'dan gelme Hristiyan Barbarlarla yalnz a edildi; kecei sra, Dou' dan gelme son Mslman kurunu vuran koba artk, (Hn-Mool - Tatar deil), dorudan doruya TRKLER(Seluklu - Osmanl) oldu. nce Din nedir? En geni anlamyla, hereyden nce Toplumcul bir olaydr. "Toplum mu Dine etki yapar, Din mi Topluma?" sorusu nmze kmamazlk edemez. Toplum Dini yarattna gre, yaratan m yarat etkiler, yaratk m yaratan? Bu metafizik: "Yumurtam tavuktan kar, tavuk mu yumurtadan?" sofizmidir.Gerekte, hem tavuk yumurtadan, hem yumurta tavuktan kar. Dolaysyle: Toplum Dine etki yapt gibi, Din'de Topluma etki yapar. Mesele, hangi elle tutulur, somut artlar iinde, Toplumun Dine ve Dinin Topluma neden ve nasl etki yaptn aratrmak ve bulmaktr. zel anlamyla Din Nedir? Toplumda, insan kiilerin dnce ve davranlarna, kiiler st glerin etkilerini yorumlayarak uygulayan, teorik bir dnya gr ve pratik bir evren dzenidir. sa'nn doumu sralarnda doduu anlalan "Trk toplumu"na hangi kiiler st etkiler; ne gibi yorumlamalara ve uygulamalara yol aan dnya grleri getirmitir.? "TRK DN" Ziya Gkalp bir "Trk dini"nden bahsederken, o dinin Trk sosyal yapsnn bir rn olduunu yle aklar: "Trk dininin genel izah bize gsterecektir ki, eski Trklerde tanrlar, sosyal zmrelerin
5 / 37

sembolleri gibidir. Her tanr mutlaka bir zmrenin vicdann temsil eder: Airetin timsali Ogan, Batnlarn timsali Yersu'lardr. Batnlarn airetten doduklar gibi, Yersular'da Organ'n oullardr. Buguhan, cemaatini 4 orduya ayrm, herbirini bir cihetin bekisi tantmt. Bu sosyal rgtn lahuta in'ikasndan (gkyz aynasna arpmasndan): Gk, Kzl, Ak,Kara Han'lar diye 4 ikinci derece Tanr vcuda geldi. Bunlar Ogan'n oullar sayld. Sonralar, sosyal zmreler blndke, Tanrlarn says da o blmlenie paralel olarak artt.Bu tanrlara Yersu ad verilmesi, Trklerin toplantlar vahalara ve byk rmaklara tabi olmasndandr." (Z.Gkalp: Trk Tresi , s. 29). Gryoruz. Burada Dinin Trk toplumuna etkisinden ok, Trk toplumunun Din zerine kesin etkisi vardr. Geri bir yol domu bulunan Din'in, ondan sonra karlkl olarak Trk toplumuna yapmad etki kalmyacaktr. rnein: "Trklerin lkelere bal Yersular olduu gibi, dorudan doruya her Boy'un koruyucusu olmak zere, zel bir Tanrs vard. Mahmud'u Kaari bunlara C = Cv adn veriyor. ki Boy savaacaklar zaman, sava gnnden nceki gece srasnda, o kabilelerin Cv'lar savarlarm. Bunlardan hangisi stn gelirse, sabahleyin onun Boy'u stn karm. Bylece, kan davalarnn, gazvelerin, kabile savamalarnn balca sebepleri Cv'lar olduu anlalyor. Bir kabileden bir-tek kiiye saldrnak, onun taptna saldrmakt. O halde, tek kiinin cn almak; taptn cn almak demek olurdu. Bu suretle, kadn dininin bir asabiyet dini olduu ortaya kyor. Aile dayanmasn var eden ve boyuna kuvvetlendiren Cv'larla, Yersu'lardr. Ogu ile Boy ilk ailelerdir. Bunlarn dayanmas, aile asabiyetidir." (Z. Gkalp: Keza, s. 30). Bu szlere baklrsa: "Savaanlarn balca sebebi Cv'lar" sanlr. Ama, daha nce Z. Gkalp'in kendisi, Cv'larn da Yers u 'lar ve Ogan 'lar gibi, "Gk aynasnda grnen sosyal rgt sembol olduklarn akladyd. Demek Cv 'lar savan sebebi deil; Kabile, Boy, Aile savalarnn sadece bayradrlar. Yakndou'nun slamlndan ve Uzakdou'nun Budistliinden nceki Trk toplumu, kendi NORMAL Tarihncesi an yaarken, yapt btn kii st etki yorumlarnda, yani Din kavramlarmda kendi z yapsnn gerekleriyle sk skya bal kalmtr. Dinin Trk toplumu zerine etki yapmasndan ok, Trk toplumunun Din zerine yapt etki gze arpm; idealistler dahi bu yan saklyamamlardr. Trk toplumuna Din dardan gelmemi, kendi iinden domutur. Dinin etkisi toplumun etkisi ile kaynak bulunmutur. NUH - TUFAN - TRKLER Trk toplumuna dardan geldii iin "etki yapm" saylabilecek iki Din vardr:1- Uzakdou'da Budizm , 2- Yakndou'da slamlk .. Bugnk Trkiye'de yaplan bir anket: "Trk toplumuna Dinin etkileri" ni aratrnca, ne Tarihncesindeki, ne Uzakdou'daki Trk toplumlar mradedilmemi saylabilir. O zaman konuyu yle belirlendirmeliyiz:
6 / 37

"Yeryznn Trkiye denilen toprak blmndeki Trk toplumuna slam dininin etkileri nelerdir?" Trklerin slam dininden etkilenmeleri, Cermenlerin Hristiyan diniyle etkilenmelerini andrr. Semit gelenei, ilk insan Adem ile Havva'ya balad. Bunun anlam ayr bir konudur. lk Smer medeniyetini, slamln Tufan adn verdii biimde, sularn basmas gibi basan Semit Barbarlar akn zerine insanlk Nuh oullarna baland. Tarihte ve mitolojilerde anlan Nuh oullarnn adlarna bal uluslar gz nne getirilirlerse, alacak bir gerekle karlayoruz: Btn ad geen uluslar, Tufan olay srasnda, Yakndou medeniyeti ile uzaktan yakndan iliki kurmu Tarih ncesi toplumlandr. Baka deyimle, "Nuh Oullar" denilen insanlar, Tarihe dem i Barbar ynlardrlar: Friyallar, Cimmerler, Skitler, Medler, Ionyallar, beryallar, Toormanlar JAFET' in oullar; Elamlar,Asurlar, Ermeniler, Aramllar v.s. HAM 'n oullar Keldanllar, Araplar, Msrllar, Libyallar, Fasllar, Nmidler, Ken'anllar SAM 'n oullar sayldlar. Tufan'dan sonra Tarihe (ama, Yakndou medeniyetlerinin tarihine) giren btn o ad geen uluslar, Tufan srasnda MEDENYET siciline geirilmi bulunan Semit jenealojisine balanmak zorunda kaldlar. Yakndou medeniyetleri evresinde Tarihe giren Trkler, Nuh olu Yafes dlnden sayldlar. Mslman Pers tarhileri o kadarla da yetinmediler. Trkleri Muhammed peygambere yaklatrmak iin, Araplarn balandklar SAM adndan kartmaya altlar: Bu kadarna kar artk Trk Mslman yazarlar bile kar ktlar: "Ouz Khan, brahim Aleyhisselam olu, shak olu, Iys'in oludur dediler. Yanl yaptlar. nk, Iys Kk - Rum atasdr ki, kinci - Rum'dur. Sam olu Erfahad dlndendir. Ouz ile Trk ve Mool, Birinci - Rum gibi Yafes ocuklarndandr. Seluklular dahi brahim'e ular demek, kimi Pers tarihlerinde anlr, ama bu Perslerin eni taassuplarndandr." (Neri Tarihi, C. I, s. 56). TRKLER DNSZ, ya da TABATA TAPICIYDI slam dini ile karlatklar srada Tirkler bir tek sistem deillerdi: "Birok snflardan kimileri Mdun (Kentler) ve Hsun (Hisarlar) sahibidirler. Ve kimileri Berr'dirler, yani derim; evleriyle da tepelerinde ve ovalarda otururlar. Bunlar dahi kimi gnee ve kimi puta ve kimi sra ve kimi aaca, kimi taa taparlar. Ve kimileri dahi vardr, hi DN BLMEZLER. Ve kimileri Yahud'e taklit ederler, krallarna Khan derler: pekler giyip, alyaldzl. tac ururlar. Bu taife pek behadr olurlar Ve bunlarn topu Nuh olu Yafes olu Bukas Khan ocuklarndandr. " (Neri Tarihi, C. I. s.8). Dinsizden Yahudi taklidi Khan'lsna dek eitleri vard. Kent ve Hisarda oturanlar, besbelli Yakn ve Uzak Dou medeniyetleriyle temasa geen aznlkt. Asl Trk uluslarnn byk ounluu "GER EVL" (Gebe adl) idiler. "Menzilleri Ceyhun'la in arasndaki Trkistan lkeleridir. Krtak ve Ortak dalarnn zerinde kara evlerle yaylayup (yaz geirip) ve kn Bursun, Kakyay, Karakurum, Kari ve Sayran adl yerlerde klarlard. Krallar Khakan'n taht yeri, Talas adl ehirdi." (Neri, Keza). slam tarihleri, ou, Mitolojilere kark ve karanlktrlar. Ravzat's Safa'ya gre Yafes Pers kahramam Cyrus (Kiyumres) gibi, sa'dan 600 yl nceleri yaamtr. Yasef 240 yandayken
7 / 37

Zib Bakuy sahneye kar. Cyrus'ten 170 yl sonra Ouz grnr. Hangi rakam doru? Neri, tarih kargaalna bir dzen vermek iin, Nuholu Yafes'e balad Bulcas'la Trk Tarihini balatyor. nce, "Bulcas'n iki olu vard: Biri Trk, biri Mool" diyor. Bu oullarn kum gibi, aa yapra kadar kalabalk dlleri bulunduunu anlatyor. Daha bu sz bitirmeden, Bulcas'n iki olunu unutuyor. "Bulcas lnce, byk olu Zib Bakuy yerine geti" diyor. "Bunun atasndan mlk ve saltanat ve evketi ve mehabeti ve askeri ok" bildirisi ile, Zib Bakuy'un u drt olunu sayyor: 1) Kara Han; 2) Or Han, 3) Gz Han, 4) Gr Han... Karahan: "Dinsiz, kafir ve cebbardr. Trkistan'dan Dou ve Kuzey lkelerini ele geirdi" (Neri,1/10). Kara Han'n kendisi "dinsiz" iken, bir de bakyoruz, anasndan doar domaz Mslman olan bir harika ocuu dnyaya geliyor. "Ouz adnda bir olu oldu. Hak teala an Tevhid'e (Tanrnn birliine) irad etti. Bu, halk hakka davet edince, atasyla yaman sava (vahet'i azim) oldu. Ouz'la atas arasnda 75 yl ldrme (ktal) yapld... En sonra Kara Han ldrld. Ouz Doudan Bat'ya varnca yeryzn ele geirdi." (Neri,1/10): TARH NCESNDE OUZ MTOLOJS Ouz kimdir. Btn Trk ve Mool geleneklerinin en byk mitoloji kahramandr Herey, hatta Trklk onunla balama benzer. O ne zaman yaad? Neri'ye baklrsa, Kara Han ile Ouz arasndaki sava: "Bu kaziyye, brahim Aleyhisselam zamannda idi. Ouz ona iman getirmiti." (Neri,1/12). "Trkler yle zulum ederlerdi ki, Hakkn Kelam' Kadim'inde and skender Zlkarneyn meer bu ola derlerdi." (Keza). brahim: Smmer Kenti Ur'dan Msr a gm Semit'tir. Arap ve srail uluslarnn balca atalardr. Cyrus: Med'leri yenerek Pers'leri Medeniyete geirmi balca atalardr. ske nder : Grekleri ve Persleri yenip Makedonya'llar Medeniyete ulatrm atalardr. brahim : sa'dan binlerce yl nce; Cyrus : 560-523 yl nce; skender : 356-323 yl nce yaamlardr. Ouz, bunlarn her ile de bir zamanda yaam olamaz. Ouz'la bu Tarihcil Devrim kahraman arasnda eitlik, olsa olsa, Ouz'un da brahim - Cyrus - skender ile rol benzerlii olabilir. Akkad medeniyeti sonunda brahim, Med medeniyeti sonunda Cyrus, Pers medeniyeti sonunda skender: Ortaasya insanlarnn besbelli, sosyal yaplarnda deilse bile, dncelerinde byk yanklar uyandrmtr. Bu kutsal yanklar, Trk ve Mool geleneklerinde, Ouz Han tipinde bir mitolojik kahraman biimini yaratmtr. Bu kahraman slamlar kendi Arap
8 / 37

srail geleneklerine uyarak brahim'e; Acemler kendi Pers geleneklerine uyarak Cyrus'e kartrm oluyorlar.Yalnz, "Trkler yle zulum ederler" denildiine gre, Trklerin kendileri iin Ouz: "skenderun ta kendisidir." Hakikate en yakn olan da, Trklerin, sa Doumu'ndan nceki 4.c yzyllarda Pencap'a dek giden skender'le ilikili olmalardr. Netekim Grek tarihisi Pltark, skender'in Persleri devirdikten sonra Amazonlarla.karlatn masal gibi anlatr. Ortaasya'nn "Amazonlar" , Tomris'in Majesterler'inden baka kim olabilir? Ouz Han, yalnz brahim, Cyrus ve skender gibi Yakndou kahramanlarn deil, Uzakdou'nun in ve Hint kahramanlar gibi, Bat Roma medeniyetine son kurunu vuran Atl Han (Atila)y da kendi kiilii iinde toplar: "Mverrih ider: Vakta ki Ouz: in, Htay, Gr, Gazne, Hind, Sind, Trkistan, Deylem, Babil, Rum, Efren, Rus, am Hicaz, ,Habe, Yemen, Berber.. n, bu denli illeri ele geirdi, yine asl vatanna, Ortak ve Krtak'a dnp, ocuklar Gn, Ay, Yldz Hanlar sa yanna (Meymeneye), Gk, Tak, Dingiz Hanlar sol yanna (Meysereye) yerletirdi." (Neri,1/14). TRK: KAN - HAN RGTLEN Tarihte Atila: in'den Fransa'ya dek, Cengiz: Uzakdou dan Yakndou'ya dek byk lkeleri ancak Roma ve slam medeniyetlerinden sonra kaplamlardr. Ama Asya' y, Afrika'y; Avrupa'y batan baa fethetmi hibir kahraman yok. Bu bakmdan Ouz Han, TARH iin olduu denli, CORAFYA iin de gerek kii olamaz. Belki skender, belki Atila, belki Muhammed gelenekleri hep birden Trk toplumlar iine OUZ biiminde Kiilemi olarak girebilir. Baka deyimle, Ouz, btn bandan geenlerden de aka anlalaca gibi, Tarih ve Corafya ile hi iliii bulunmayan, sadece bir efsane yiitidir. Trklerin "Trk" adn aldklar; yani "Treli" olduklar ada, Tabiata ve Atalara tapan Toplum, kendi treleni yapsn KUTSAL anlamda OUZ bir ATA klna sokmutur. Ouz Han'n Homer ve Hezyod'daki Zeus Tanr gibi bir mitoloji yarat olduu, ondan sonraki geliimle de aklanr. Oul diye adlar konulan. "HAN"lar da gerek Tarihcil kiiler deildirler: Btn ilkel Toplumlarda grlen Kan (Gens) tekilatnn sembolleridirler. Gens ile Kan ve Han (Khan) szcklerinin birtek insancl kkten ktklar ortadadr. Sosyal akrabalk ilikilerini snrlandrma rgt olan Gens Kan blmleri, nasl tek Aile kknden 2'ye, 4'e ve ilh. ayrlarak blnme ile geliirse, ilkel Trk toplumunda Tarihe gemi HAN saylar ve blnmeleri de, tpk yle gelimitir. Bulcas'n Trk -Mool diye yalnz 2 olu vardr. Ama, Bulcas lnce, yerine ne Trk, ne Moal adl olu gemez: Zib Bakuy geer. nk Trk ile Mool, gerek kii deil, bir Toplum rgtdrler. O rgt iinde, anlalan ilk Babahan tipi Bulcas'tr. O kii lnce yerine Zib Bakuy gemitir. Ravzats Safa'ya gre: "DB" szc "TAHT" demektir, "BAKUY" szc "ULU" demektir. Bu bakmdan Zib Bakuy'un kendisi bile, bir gerek kii olmaktan ok, ilk Babahanlk denemesine verilmi, "ULU TAHT" anlamna gelen bir mitolojik addr. Zib Bakuy'un 4 olu olur. Zamanla Toplum bym, ilk 2 Kan, yeniden ikier blnerek 4
9 / 37

olmutur. Her Han (btn Gens = Kan rgtlenmelerinde olduu gibi) bir Totem le belirtilir. Totemler, Trklerin tabiat inanlarna uyarak: Yn (cihet), Mevsim, Da adlarn alrlar. Zib Bakuy'un drt olundan: Kara, Trklerde Kuzey yn demektir; Gz, bildiimiz sonbahardr; Or Han ile Gr Han , Ouz' un, efsanece dnyay fethettikten sonra "vatan aslisi" olarak ekildii Ortak (Or Da) ile Kurtak (Gr Da), yani iki kutsal Da'dan (tak'tan) baka ne olabilir? Ouz Han'n babas diye gsterilen Kara Han "Kuzey" insan olarak, Bat Gney'e den Trkistan Trkleri kadar Medeniyete dememi olduundan, "DNSZ" kalm Toplum semboldr. Mekan iindeki ayrlk, zaman iinde de farkllamalarla devam etmitir. Bulcas anda Trk toplumu 2 Kan (Khan)l (Trk - Mool) iken, Zib Bakuy anda 4 Khan (Han)ldr. Ouz anda Kan (Khan) rgt birden ikiyen ayrlmtr; Sacl : Gn - Ay - Yldz totemli Kan'lar yeryznden eriilemiyecek denli yksek, neredeyse Tabulam olurlar; Solcul : Gk - Tak (da) Dingiz (Deniz) Totemli Kan'lar, daha elle tutulur dnyamzn paralar olurlar.
Kaonfederasyon
OUZ KHAN
Federasyon...
10 / 37

MEYMENE
(SACIL)
MEYSERE
(SOLCIL)
......
Kol
KABLE...
GN
AY
YILDIZ
11 / 37

GK
TAK
DNGZ
......
Budan
Kan...
Kay
Yazr
Avar
12 / 37

Bayndr
Salur
ngildir
Bayat
Der
Kartuk
Becenek
Aymur
Bldr
Alka
Dordurga
13 / 37

Bigdili
Cavundur
Alayundlu
Yive
Karaveli
Yabrl
Yarkn
ebni
regir
Knk
14 / 37

......Boy
Trk toplumu, inan bakmndan henz yar yerde, yar gktedir. Uzak Umman ve l - Kervan yolculuklarnn beii olan Irak medeniyetinde inanlarn nasl yerden ge kt, gkte Ay Gn - Yldz sembollerine Toplumdaki Kan blmlenilerini (7'li Kan ve Hafta gibi) aksettirdii gz nne getirilsin. Yakndou medeniyetiyle ilikilerin brakaca etkiler sezilebilir. Ouz Han, Kara Han'la Zib Bakuy Han'n Kan blmleniini ok daha geni llerde gelitirmitir. Ouz Tresi budur. Ouz'la birlikte Trklerin Trk (Treli) olular ondandr. Ouz dnyasnn 6 airetinden her biri, ayr ayr hep 4'er Kan (Khan)lara blndler. Ouz Kan ', nce Bulcas Kan' gibi 2 ble (Meymene: Sacl ve Meysere: Solcl) ayrlm en byk Konfederasyon 'dur. Ouz Konfederasyonu'nun her biri 3'erli Kan topluluklarn iine alm 2 byk Federasyon 'u kaplar. Her Federasyonun 3'erli ana Kan'lar, yeniden Zib Bakuy Kan' gibi, 4'erli Kan'lara ayrlr: Bylece, Ouz Yrm' (Menkbesi) ile anlatlan ey, btn bu 24 Kan' iine alm en byk K andalar Konfederasyonu 'dur. Yalnz bugnk Trkiye haritas iinde, o 24 Kan 'dan ounun adlar birok yerlerin adlar olarak yaamaktadr: Yazr, Dudurgu, Avar, Karkn, Bayndr, Anamur, Alayund, Yreir, dir, Burdur, Knk gibi... Anlalyor: slam medeniyetinin k aamalarndan hemen btnyle Ouz oymaklar (ve Kazi lar) Ortaasya'dan kalkp, Totemleri, Tabular ile bugn yaadklar Kkasya'ya akn etmilerdir. slam Tarihi bu olay pekitirir: "Btn bu Trkler (mvahhid) (Tanr birliine inanm) drlar ki, Trkistan'da ve Maverannehir'de, Horasan'da, Fars'da, Irak'ta, Azerbaycan'da, Diyarbakr, Ermeniyye, Rum, am, Msr ve Marip'te oturanlar... Ve Ouz'un bu 24 ocuunun zriyetindendir ve dahi Ouz ile Trkistan lkelerine kaan ebna'i a'mam'nn neslindendir. " (Neri,1/12). ALLAH SAYISI - KAN SAYISI lkel toplumlardan Medeniyete dek aktarlm kutsal rakamlar, hep Toplum rgtne giren Kan'larn saysna uygundur. Trklerde Boy adn da alan Khan saysna uygun rakamlar kutsallamtr. Belli bir Trk Toplumunun sosyal geliim konaklarna gre Boy 'larn normal saylar 2-4-8-24 olarak oalr. Kimi savalarda bir Boy tm yokedilebilir. O zaman
15 / 37

Toplum ikiye blnmeden domu ift rakamlar yerine; bir eksii ile: 7-9-17 gibi tek rakaml olur. Onun iin, ka trl Trk toplumu varsa, o kadar eitli rakam, say gsteren Kan kmelemeleri, Tanr saylar bulunur. "TSN dininde Dou'nun 4 Yersu'su vardr ki, 4 Batn'a (Kan'a denilmek istenir) karlk dyordu. OUZ'larda: iki Tsin'in birlemesiyle (ayrlmasyle demeli) 4 Tanr, 4 Yersu olmak zere 8 allahn ortaya ktn grmtk. YAKUT dininde: 8 says da sol Kol olmak zere yeni bir snflama kt. ALTAY Trklerinde: Bu iki saynn birlemesinden 17 says ktn gryoruz. Ama, Kol'lara ait allahlarn says ne olursa olsun, daima allahlarn 2 kola ayrlm bulunmas ve bu allahlarn Batn'lara karlk desi, l dininde genel kuraldr." (Z. Gkalp: Trk Tresi, s. 44) slam Tarihine drdzl Ouz Kan tekilat ve kabile Konfederasyonu dnda giren iki tip Toplum daha vardr: 1- Ouzlarn dman olmakla birlikte, onlar arasnda yaamaya katlanan 7'li Kan tekilatna "Kabile" ad veriliyor: "Ve dahi Ouz'la dman olup Trkistan'a geldiler; 7 Kabiledir: Uygur - Kaykle - Kpak Karluk Kala - Agaceri - Ayferi" (Neri,1/12). Bunlar, Ouz tresine katldklar iin olacak, Trk (Treli) saylyorlar. 2- Ouzlarla badamyan Moollar: "Ve ol taife ki Ouz'a boyun emediler. Onlar, Kuzey ve Dou blgelerine kap, baka beldelerin 7 nci iklimine varp yerletiler: imdiki halde, ol yerlere Moolistan derler. " (Keza). Byle Etnografk blmleme yerine Sosyolojik blmlemeye bavurursak, Ortaasya Trk toplumu iinde genellikle ulalm sosyal geliim basamaklarna gre, "DNSZLK" bir yana braklrsa, tip DN belirdi:1- AMANLIK; 2- L dini; 3 - LHANLIK dini.. En orijinal, Trk toplumu yapsndan kaynak alan din amanlk'tr. Sosyoloji bakmndan amanlk, Morgan'n snflamasna gre: Aa Barbarlk Kona'ndaki ANAHANLIK dzenine giren inanlar sistemidir. l dini ile lhanlk dini, Trk toplmnunun Uzakdou da az ok medenilemi in toplumu ile olan ilikilerinden kaynak alma benzer. Daha dorusu, evre etlkisi altnda amanln geirdii deiikliklerle olmulardr. Sosyoloji bakmndan L dini de, LHANLIK dini de Orta Barbarlk Kona'na girerler. Ama bunlar, iki ayr aamadrlar. L dini: amanln temeli olan Ananahanlk (Ana hukuklu Kan rgt) ile, onu erkek yararna deitirmeye alan Babahanlk (Baba hukuklu Kan sistemi) arasnda kurulmu, eit hakl bir uzlama dinidir. Onun iin Ziya Gkalp, hakl olarak u gerei belirtir: "Ouzlarn tekilat incelenince grlr ki, BOZOK ve OK adlarndaki iki airetin birbirinin eit ve tamamlaycs olmak zere birlemesinden, Ouz li var olmutur. L szc Divan' Lugat'a gre BARI anlamndadr: Filan bey, falan beyle L oldu BARI yapt demektir. LC deyimi ile BARII anlamnadr." (Z: Gkalp: Keza, s. 36). LHANLIK dininde: Artk Anahanlk yenilmitir. Yenilgin olarak ktlenmi ve Babahanln zt kutbu durumuna sokulmutur: "Mkafat ve Ceza verme allahlarnn iki
16 / 37

tabakaya ayrlmasndan, lhanlk dini vcuda gelir." (Keza, s. 53). AMANLIK: ANAHAN DN lk cinsel yasaklar ile; KAN kutsalln sembol olan Totemler dinidir: "Tsinler, daha airet hayat yaarken, airet 4 Batndan derleikti. Her Batn (karn), ordugahn bir cihetini kendisine tahsis ettii iin, cihetler, Batnlarn sembol renklerle boyaldr. Her Batn'n bir Totemi vardr ki, bir hayvan addr. Her batn kendisine bir mevsimi kutsal zaman saydndan, kendi Totemini zel mabuduna (tapacana) ve gene kendine has olan mevsimde kurban eder. Elemanlardan her biri, Batn'lardan birinin semboldr. Tm airetin Totemi ise kz'dr. Bundan dolay, yl ortasnda 4 tapacan babasna kz kurban edilir." (Z. Gkalp: Keza, s.16). "4 elemann temsil ettii tapacaklara, Orkhon Kitabesi'nde YERSU'lar ad verir. Yersu'lar ilkin 4 iken sonra 3'e, daha sonra 8'e ve en sonra da 17'ye ktlar." (keza, s. 34). "Renk deyimleri vaktiyle birer ayr kutsalln sembolleriydiler. lk zamanlar, airet 4 Batn'a ayrlmt. Her Batn'n ayr ortak vicdan, ayr dayanmas, ayr lks vard. Bu ayrlklar cihetlerden, mevsimlerden, elemanlardan, hayvanlardan, renklerden edinilmi 4 eit sembollerde gryoruz. Bu 4 Batn'dan her birinin ayr bir kutsall vardr. Kutsalln 4 eidi, bu 4 eit sembollerden tecelli eder... Batn, ailenin en eski ve en byk dairesidir." (Keza, s.20). Burada Arapa BATIN denilen aile, Morgan'n Gens dedii KAN (KHAN)dan baka birey deildi. Toplum Kan rgtl, Din o rgte Yersu 'lu ve Totem 'lidir: "Tsinlerin dini, zellikle aile dayanmasn var eden ve glendiren bir dindir. Her Yersu kendi Batn'nn zel koruyucusudur, has tanrsdr. Bu din bir yandan aileye ve Totemizme bal olduu halde, te yandan ANACIL NESEB'e dayanr. Buna, kadn elemanna balad imtiyazlardan tr, KADIN DN de denilebilir. Avrupa'llarn AMANZM dedikleri din, Trklerin yalnz bu Kadn Dini sisteminden, yani 4'l snflamaya dayanm TSN dininden ibarettir." (Keza, s.20-21). "Bu dinin ruhanileri: KAM'lar, yahut KAMAN'lardr. aman szc bundan kmtr. aman'a Yakut'larda OYON ad verilir ki, Ouz'lardaki OZAN szc ile ayn asldandr. Bylece, OZAN'n kadim zamanda AMAN olduu anlalyor. Yakut'larda kadn aman'a ODAKAN derler... Erkek amanlar da yaptklar dini yahut sihircil trenlerde baar kazanmak iin, kadn gibi salarn uzatrlar, kadn elbisesi giyerler, ince sesle konuurlar, hatta kendilerinin gebe kaldklarna, birtakm balk, karga, ve ilh. gibi eyler dourduklarna inanrlar....aman, kadna ne denli benzerse, manevi deeri o denli ok olur. Bu kadnlama din mecburluu, amanlar ters cinsiyete dek gtrd syleniyor." (Keza, s. 21-22). Babahanlk'ta nasl Baba hukuku egemense, Anahanlk dini olan amanlk'ta da Ana hukuku egemen olmutur.
17 / 37

Yakut'larda her aman'n AYEKLA adl bir Totemi vardr. AYE: Ana demektir. KLA: Hayvan demektir.AYEKLA: Ana-hayvan anlamndadr ki, Anacl Totem demektir. Bundan baka, her aman'n AMAGAT adl bir mz' vardr. Orkhon Kitabesi'nde bu maddeden kk alm bir de OMAY szc vardr ki, Thomsen'ce TANRIKIZ diye tercme edilmitir. "Dii koruyucular, aman'lara mahsus deildir. Yakut'larda laiklerin de birer AYEHEZT'i vardr. AYE: Ana demektir. HEZT: (ci) edatdr. AYEHEZT: Anac demektir. Bu da dii bir ruhtur ki, laik olan kiinin koruyucusudur. Grlyor ki, amanizm tekilatndaki gerek Totemler, gerek Koruyucu ruhlar hep diidir, bu dinin kadn dini olduu bununla da sabittir." (Keza, s.22). lk Trk dini, ilk Trk.toplumu gibi, eitliin, kardeliin ve mutluluun dinidir. nk iine: Snf ve imtiyaz kurdu girmemitir. Ztlklarn iledii in toplumu ile Trk toplumu arasndaki balca fark budur. in'lilerden YANG ile YEN deerce birbirine eit deildir. Bu sebeple, YANG olan eyler (Uurlu, Yce), YEN olan eyler (Uursuz, alak) saylr.. rnein, erkek ile sa YANG olduklar iin Yce, kadn ile sol YEN olduklar iin alaktrlar. Kadnn in'de haklar erkekten aa olmas ve sol yann uursuz tannmas bu snflamayla ilgilidir. "Trk'lerde iki snfn deeri birbirinden baka olmakla beraber, kemmiyete (neelike) birbirine denktirler." (Keza, s. 35). "Trk'e gre hi bir ey lakutsi (kutsal deil) olamaz. Bundan dolaydr ki, Trke lakutsi szcnn karl yoktur." (Keza, s. 49). Yce ve alak bulunmayan Toplumun dininde, ne gkler tesi, ne yerin dibinde ayr evren de yoktu. Bir tek herkesin grd u dnya vard. Trkler hereyini eit, canl ve kutsal bildikleri varla, olduu gibi: "ORTA DNYA" diyorlard: "lkin budun anda yalnz orta dnya vardr. Yer'sular yeryznde idiler." (Keza, s. 79). "Ort a dnyaya mensup ruhlar, ilkin 4 snflamadaki kutsal eitlere ayrlmtr. Orta dnyann eski Trkesi JN, ACUN'dur. amanizm devrinde 4 mevsime mahsus kurban trenler ile, senenin ortasndaki byk kurban treni vard." (Keza, s. 79-80). L DN : ANAHAN + BABAHAN DN Ouz adna olan Toplum dzeni, Toplum iine bir ikilik soktu. Bu ikilik BARI anlamna gelen L iinde, eski Anahanlkla yeni Babahanl uzlatrmak, barl yoldan badatrmak sayld. Topluma ikilik girmiti, ama henz biri tekine bask yapp stnlk gsteremiyordu. Belki 4 mevsim dnda airetin ortak yl ortas treni KZ tanr, OUZ tresinin kk oldu. Kadn egemenlii ile Erkek egemenlii in'deki gibi ztlk iinde saylmad. "in snflamasndan (Ak ve Kara) adlaryla iki eit olmayan tabakaya ayrlyordu. kinci (l) snflanmasnda ise; zmreler ve fertler, SA ve SOL adlar ile, birbirine deerce eit ve birbirinin tamamlaycsdr. Bundan baka, kadn ve erkek cinsleri ak ve kara snflamasna deil de, SA ve SOL snflamasna sokulduklar iin, iki cins birbirinin eiti ve tamamlaycsdrlar." (Keza, . 35). l toplumu Trk toplumunun anahanc eilimine kar henz aka kmak cesaretini bulamaz. Ancak, erkein dtan, zorba egemenlik eilimini, Ouz kutsallnn perdesi ardnda kadna kar yerletirmekten de geri kalmaz. Ouz birleiminde BOZOKLAR Sa kolu, OKLAR Sol kolu tekil ettiler. ki yoldan bylece birleerek L'i var ederlerken, bunlarn tapacaklar da birleerek 7 HODAY' vcuda getirdiler. Bu birleim yle oluyor: Sol kolu tekil eden airet, eski din tekilatn muhafaza ederek L'e sol kol
18 / 37

oluyor. Biliyoruz ki, eski BUDUN'n 4 Yersu'su vard. Bunlardan yalnz DEMRHAN ile SUHAN kalyor. Ama bunlar da, Ouz'larda adlarn deitirerek, DAHAN ve DENZHAN oluyorlar. Yersu'lar, Orta dnya gkyznn, yani hava kresinin oullardr. Yersu'larn babasna Altay Trkleri OGAN derler. Ouzlar ise buna GKHAN adn veriyorlar. te bu suretle, Sol kolun allahlarn (Gkhan, Dahan, Denizhan) adndaki 3 Yersu'dan ibaret gryoruz. "Sa kol ise, eski Yersu'larn atarak, bunlarn yerine gkcl tanrlar kabul etmitir. Bunlar da: Gkhan, Ayhan, Yldzhan'dr. Demek asl biim deiimi sa kolu tekil eden bu 4' te olmutur. Sol kol, kadn dini sistemini muhafaza ettii halde, Sa kol bir erkek dini sistemini ibda etmi, ve bu iki sistemin iftlemesinden Ouz dini domutur:" (Keza, s. 36-37). "Kadn dini, sonradan erkek dini sistemiyle birleerek, l dinini vcuda getirmitir." (Keza, s. 21). Bylece L dini: Anahanlk'la Babahanln melezidir. "Ouz'larda din bakanlar siyaset bakanlarndan ayr deildi. 24 Boy beyi hem siyasi, hem dini bakandlar. Bunlar len'de toplanarak ellerini birlikte ge kaldrdklar zaman, altlar alt ve kartlar kartt, yani dualar dua, beddualar beddua idi. Ouz'larn bu 24 beyden baka, Ozan adyla hem kahin, hem air, hem sihirbaz olmak zere ruhanileri de vard. Bunlar len'de Ouzname'yi okuyarak kobuz alarlard. " (Keza, s. 42). L dini de, gene Gkalp'in "BATIN" dedii, Gens = Kan tekilatnn rn oldu. Yalnz, Kan iine yar kadn, yer erkek hukuku girmiti: "ONGUN szc, Camit Tevarih'e gre OYTUN szcnden kk alr. OYTUN, mbarektir... Bir hayvan, bir zmrenin. Ongun'u olunca, o zmrenin kiileri o hayvan ldremezler, etini yiyemezler ve ona hibir yolda taarruz etmeyip tefe'len mbarek tanrlarm." (Keza, s. 39). "O uz'larda len adl milli bir ziyafet vardr ki, bunda 24 Ouz beyi hazr bulunurlar. Ama kesilen kurbann etlerini geliigzel yemek olmaz. 6 oktan herbirine mensup olan beylerin ayr Sk (yani, yiyebilecei et ksm) vardr." "OK'larn, ONGUN'larn SK'leri olduu gibi, BOY'larn da Tamgalar vardr. Camit Tevarih, her BOY'un kendi hayvanlarn ve hazinesini kendine mahsusu Tamga ile iaretlediini bildiriyor." (Keza, s. 40-41). "Yakut Trklerinde L dini iki koldan derleiktir. Sa kol: DOKUZ AA UZA, Sol kol: SEKZ AA UZA adn alr. AA UZA: Yakuta'da BABA SOYU anlamndadr. AYE UZA da: ANA SOYU'dur. Yeryzndeki BATIN'lar sada 9 ve solda 8 Batn'a ayrld gibi, gkteki allahlar da, tm buna paralel olmak zere, gkyznn 9 tabakasn, yeryznn 8 blgesini tutmulardr. Gkyz Sa Kola, Yer Sol Kola karlk gelir. Gkteki allahlara Yakutlar TANGER, yani Tanr derler. Yerdeki allahlarn ise bildiimiz YERSU'lar olduu bellidir." (Keza, s. 43). Gryoruz, amanlk'ta allahlkla hi ilgisi bulunmayan erkek cins, toplumda srnn kendisine getirdii g arttka, nce kadn taklit ederek, bir hayli erkekliini inkar ederek, kendisini allahlar srasna sinsice kartmay becermitir. Bu sinsi egemenliini dokunulmaz klmak iin de, yerden ge kartm, ykseltmitir. Kadn kahin, erkek ruhani bakan yaplmtr: "Eski Trkler, L dinine KOM adn verirlerdi. L dininin din kitabna da NOM derlerdi. L dinin ruhani reislerine KOYUN, kahinlerine KAM adn verirler." (Keza, s. 80). Kan rgtnn bir zellii de kapal dnya oluudur: "l dinindeki ONGUN'lar da ayr mukaddes nev'ileri gsterir. Bu nev'ilerden her biri, ayr bir alem olduu iin, dierleri iin kapal gibi idi. Binaenaleyh, her biri kendini sayarak, teki nev'ie DI adn verir. Mesela, imdiki tarikatlar gibi." "La-kutsi mefhumu olmamakla beraber, DI L, bir nev'i kutsilie nazaran la-kutsidir."
19 / 37

(Keza, s. 79) l dini'nin ANAHANLIK toplumundan BABAHANLIK toplumuna geit basama olduunu gsteren geliimler saymakla bitmez. rnein, l dini'indeki Gk dnya tesindeki eriilmez gkyz deil, iinde yaanlan atmosferdi: "Yersularn babas olan Ogan, arzn gbeinde otururdu. Bunun Ouz'larda mradifi olan Gkhan'dan mrad Krre'i havalyye idi, asl sema deildi." (Keza, s. 79)."Yukar sema'y il dini ilkin 3 kat sayd. Ouz'un sa Kolu 3 oktan derleik olduu iin, yukarki sema'nn da 3 kat olmas tabii idi." "Orta dnya'nn blgeleri nce 4 iken, sonra 8, daha sonra 17 oldu." "Bilahare bunlar da AK ve KARA cinsleriyle ayrldlar: O zaman AK olanlar YUKARI YKSEK, ve KARA olanlar AAK GK'n hkmne uydular." (Keza, s. 80). Erkek, Toplumda egemen olmaya balaynca, Tanrlar arasna da erkekler katlmtr. Bu katl Z. Gkalp yle aklyor: "Byle bir zamanda (Batnlarn hususi vicdanlarn ikinci dereceye dm), halkn arasndan bir evliya zuhur ederek, mensup olduu halkn kollektif vicdann iddetle duymaya balad. Bu kollektif vicdan, daha yce bir allah sembol altnda tecelli etti. Daha yce sema'dan baka ne olabilir? O halde, bu yeni allah, TANRI yani GK adn ald. Eski allahlar, adlarnn da delalet ettii gibi, HAK (yercil) idiler... imdi, Batn lksnden daha yksek bir lk, Bar lks (bir halkn airetleri ve batnlar arasnda kan dklmemesi lks) douyordu. Bu lk dounca, l dini de kendi kendine biimlendi..Bu lky ilk duyana TANRI KUTU nvan verildi. Bu zat,Bar dinini kurmaya ve bunu gerektiren Devlet tekilatn vcuda getirmeye kendini memur ve mepus biliyordu. Hkmdarlara TANRI KUTU KN YZ denildiini Deginyi yazyor. TANRI KUTU: Allahn glgesi, Allahn ruhu anlamlarndadr. KN YZ ise: Geni yzl demektir. Cengiz szcnn, Moollarca bu deyimden deiik olmas muhtemeldir." (Keza, s. 46-47). "TANRl: Bir dnyalarn allah deildi. Belki bir Trk Uruunun kavm' ilah (tanrcl) idi. Hakan'n da Tanr tarafndan gnderildii Orkhon kitabesinden anlalyor: "Fakat, yukarda Trk tanrs ve mbarek Trk Yersular yle yaptlar: Trk budunu yok olmasn diye, yeniden bir Budun olsun diye, babam il besleyici Hakan ile anam l bilici hatunu ykselttiler, gn tepesinde tutup yukar karttlar." (Orhon kitabesi, s.100-101; Z. Gkalp: Trk Tresi, s: 47). Erkek: Sr sahibi olarak "L BESLEYC", ama kadn da: Geleneksel Anahan olarak "L BLC" durumundadr. Kadn - Erkek dengesi: L - BARI ve birlik getirmitir. Ouz onun semboldr: Kii veya Allah olmaktan ziyade: "Bir Trk Uruunun" semboldr.Osmanl Padiahlarnn hem siyaset, hem din bakan (Halife) olular zerine, "Zlll lah fl erz" (tanrnn yeryzndeki glgesi) olular da, bylece Trklerde (Treli insanlarda) L = Sosyal bar dininden kalma bir deyimdir. Tekrar edelim: l toplumu gibi, l dininde de: henz Babann diktatrl yoktur. Anahanla eitlik vardr. Aile ARDI aac ile, Kadn AM (FUSUK) aac ile, Erkek HO aac ile sembolldr. Tren: Ho ormannda yaplr, ve am yerin gbeinde bulunur. Ama ycelikte birdirler: "Tarih'i Cihanka, Uygur evlerinde duvara izilmi bir "Mel'un aa" bulunduunu anar. Altay Trkleri, erkek dinine mahsus erkekcil trenleri yalnz Ho aacnn ormanlarnda yaparlar. Yine Altay Trkleri iin, arzn merkezinde Yersularn bakan olan Oan'n makamnda 6'nc gke kadar ykselmi bir am aac vardr. Bu aacn ykseklii Ogan'n 16.nc gkte yerleik bulunan BAYLKEN'e eitliini gsterir... Ho aacnn (eski Trklerde ad: Sumu) erkek, am
20 / 37

aacnn (eski Trklerde: Fusuk) dii olduu sanlr. Mahmud'u kagari'ye gre Fusuk kadn adlarndandr. " (Z.Gkalp: Trk tresi, s. 24-25). LHANLIK DN : BABAHAN DN amanlkta ve l dininde bulunmayan iki zt kutup, birdenbire lhanlk dininde grlr. Daha dorusu, lhanlk dini, o zamana dek toplum ve tabiatta hep eit saylan eylerin birbirlerine ztlamas ile bu ztln gkyzne aksetmesi yznden dodu. Toplum iinde ztlk belirince: Onu yattracak AHLAK kurallar gerekti. nsanlar artk, sandan-solundan zel bekilerle kolland. O zamana dek, her yer bu dnya cenneti iken, bundan byle: Mkafat-Ceza bu dnyada nasl icat edildiyse, br dnyada da: Cennet-Cehennem icat edildi: Mkafat ve mcazat allahlarnn iki tabakaya ayrlmasndan, ilhanlk dini vcuda gelir. l dinine SYASAL SSTEM denilebilecei gibi, llhanlk dinine de AHLAK SSTEM ad verilebilir. nk Ahlak grevlerinin meyyidesi bu allahlarn faaliyetleridir...Altay Trklerine gre, bir ocuk dnyaya gelecei zaman, Baylken olu Yayk' bu ie memur eder. Memur, st glnden bir damla alarak, bununla ocuun ruhunu yaratr. Yedeindeki meleklerden bir Yayucu'yu,sevaplarn yazmak zere bu ocua tahsis eder. Bir ocuun dnyaya geldiini haber alnca, derhal Erlik Han da bir Krmz gnderir. Birincisi ocuun sanda, ikincisi solunda durur. Birincisi sevaplarn, ikincisi gnahlarn yazar. Bu iki melek, o adam lnceye dek takip ederler. lnce, krmz derhal bu adamn ruhunu kaparak yeraltna gtrr. Erlik Han, yeraltndaki Semada siyah bir taht zerine oturmutur.Onun daha altndaki katta kazrgan adl Cehennem vardr. Burada bir kazann iinde erimi katran kaynamaktadr. Krmz, ruhun gnahkar olduunu ispatlarsa, onun emrile bu ruhu kazana atar. Ancak, Yayucu da ruhu yalnz brakmam, beraber gelmitir. Erlik Han'n mahkemesinde, lenin sevaplarn sayarak hukukunu savunur. Eer, sevab gnahndan daha oksa, kazana atlmasna engel olur. Kazan adaletli olduu iin, ruh onun iinde ancak gnah derecesinde yanar... Gnah azca ise, gzleri, yz darda kalr. oka ise, yalnz tepesi darda kalr. Kimisi bsbtn batar. Fakat, gnah kadar yandktan sonra, yine yukar doru kmaya balar. nc gkte, Cennette yayan Aktu'lar arasnda bunlarn dedeleri ve nineleri vardr. Bunlar, kendi dllerinin ztrap ekmesine ilgisiz kalamazlar. Mensup olduklar Ou'un koruyucusu olan allaha bavururlar. len ruhlar, Cennette de, dnyadaki Boy'lar, Ou'lar, Kol'lar, ve l'lerden derleik sosyal tekilat halinde yaarlar. Bunlar, yerdeki dlleriyle, koruyucular olan Allahlar arrasnda sefaatilik yaparlar. Allahlar, Yayk aracl ile Yayucu'yu sktrrlar. Yayucu bu adamn gnah kadar yanmasn beklemiye mecburdur. nk, cezasn tm ekmedike ba katrandan darya kmaz. Ba meydana knca, Yayucu, tepesindeki satan tutarak ruhu darya karr. (Eski Trklerin tepelerindeki bir tutam sa brakmalar bunun iindir.) "Eski Toplumlarn hemen hepsinde Ruh vcudun biiminde tasavvur edilirdi: Dolaysyle, ruh'un da sahibi gibi sal olmasna amamaldr. Yayucu, ruhu ele geirince, uarak 3'nc kat gkteki Cennete, yani, AK'a getirir. Oradaki Aktu'lardan akrabalar evresine toplanrlar. Kendisine ziyafet ekerler. Cennetin yannda Stgl adndaki bir gl vardr. Suyu Kevser kadar
21 / 37

tatldr. Yine o civarda Srve da vardr. Glde altn sandallarla seyahat ederler." "Orhon Kitabesi'nde, mkafat allahna UZAGK Tanr (yani yukardaki Gk Tanr), Mcazat allahna ASRA YAIZ Tanr (yani aadaki kara Tanr) adlar veriliyor. Yakut mkafat tanrlar arasnda bir Diitanr vardr ki, ad Ayzt'tr. Ayzt, Keldan'llarn Istarta's ve Yunanllarn Afrodit = Vens' gibi doruculuk ve gzellik tanras olduu halde, onlar gibi ismetin dman deildir." "Trklerde trenler ak ve kara eitlidir: Ak'lara yaz treni, kara'lara k treni denir. Hatta yaz trenini yrten ak aman'a Yakuta'da: Sa-ynki, yani Yaznki ad verilir." (Keza, s. 53-55). Bylece, zorbalaan babahan, toplumdaki egemenliini tesadfe brakmaz. Anahana aka saldrmazsa bile, her insan doduu gnden, ldkten sonraya dek, sal sollu nbetiler altnda omuzlarndan yakalayp gder. lhanlk dini srasnda, Trk toplumunun, yakndou medeniyetiyle, masal biiminde de olsa temas kurulmutur. Irak inanlar'nn mslmanla yanklanan "Mnkir - Nekir"i: Yayucu-Krmz adyla, "Cennet-Cehennem"i: Ak - kara adyla Trk toplumuna ilemitir. Trk illerinde bulunmayan katran kazanlar (ka-zrganlar) dan Istarte - Ayzt'a dek btn Medeniyet sembolleri Trk toplumu iine srlmtr. Bu bakmdan lhanlk dini, Trk toplumunun kendi i geliimini abuklatrp paraleline alan d etkilerle ok ilgilidir. OBANLIKTA DEMR AI Irak'ta yahut in de toplum Tarm ekonomisine girmitir; Trk ili henz obanlk ekonomisini aamamtr. Tanrlar da, onun iin, Grek dnyasndakiler gibi oban klklarn saklarlar: "Ayzt' n halini ilahiler u suretle tasvir ederler: "Banda krkten bir kalpak, plak omuzlarnda beyaz krkten bir psteki ayaklarnda, baldrlarna kadar siyah izmeler. Bu hal ile bir kayaya yaslanarak uyuduunu, yahut ormanda dolatn grenin nasl akl banda gitmez?" (Keza, s. 56). Akdeniz'in Afrodit'i ile Ortaasya' nn Ayzt' arasnda, iklim deiikliklerine uygun bu kadarck farklar olur. Btn o d etlkilere ramen, Trk toplumu iinde d Medeniyetlerin kertici ve aalatc snf ztlklar sokulamaz: "inliler ifi bir millet olduklar halde, Trkler oban bir ulus idiler. inlilerde cinsel bir i blm olduu halde, Trklerde, tersine her i ancak erkekle kadnn ortakl ile tamam olabilirdi.Trklerde kadn tabu deildi. eriden evlenme bunun belgesidir." (Keza; s. 57.) Ayrca, yukar Barbarln bile yalnz Demir gibi teknik eleman Trk toplumuna girdi. Byle demirden bir tekniin erkek eline geii Babahanl mthi glenirdi. Ouz tresince kurulmu az ok barl ilkel sosyalizm dzenini bsbtn saval kld. O zaman sosyal yap ile, stkat ilikilerinde, demire paralel yukar Barbarlk deilse bile, lhanlk dnya ve din dzeni dodu. LHANLIK POLTKASI : Aka L'lerin birbirlerini boyunduruklamas idi. "lhanlk dini, bir l'in teki l'leri ve Budunlar cebren kendisine tabi etmesiyle balar. nk bu siyasi deiiklikten, toplumlar iinde: Hakim ve mahkum, hr ve esir olmak zere iki eleman rer. Hakim olan L Ak'tr. Kiileri de Ak Kemikliler zmresini tekil eder. Mahkum olan Budunlar kara'dr. Bunlara kara Ulus, Gn, oymak ta denilir: "l'in ulusunu ald gitti, il'e Gn e kar, il oymak" gibi. "Bir l'in baka l'lere hakimiyeti lhanlktr. Ilhanlkta yalnz hakim olan L'in kiileri SU'dur.
22 / 37

Vatanda haklarna sahiptir. te AK ve KARA kavramlar bu tekilattan sonradr ki, Trk tekilatnda uygulama yeri bulabildi." (Keza, s. 59-60). LHANLIK DN: Yukardaki siyasi zorbalk ve hakimlik - mahkumluk fili bir durumda olunca, neden ona uygun bir DN gerekti? O durumu muhafaza etmek iin. Btn sosyologlar gibi, onlar az ok aktarmaya alan Ziya Gkalp'te, toplumun geliim basamaklarn gznnde tutmad iin, her olay tersine yorumlar. rnein: "inliler kadna gayet az hukuk verdikleri halde, eski Trkler kadna tamamiyle erkei eit haklar kabul etmilerdi. Eski Trk feminizminin esas bu noktada aranmaldr." (Keza, s. 53) der. Sanki Trkler oturmular, "feminist" bir ince eilimle, ve sonradan, kadna hak vermiler. Oysa Trkler; bellki Trk olmadan nce, ANAHANLIK hukukunu yayan lkel Sosyalizmin Aa Barbarlk konandaki "ALTIN A"larn yaamlard. "Feminizm" Trklere sonradan gelmedi, "anadan doma" bir dzendi. DEVLET VAR MI? Bunun gibi, ilkel Sosyalizmde uzaktan yakndan DEVLET ad verilebilecek bir tekilat yokken, gene Avrupal stadlarnn ateine yanan Z. Gkalp'imiz, daha L tekilat srasnda, iaret ettiimiz gibi: "Bar dinini kurmaya ve bunu gerektiren devlet tekilatn vcuda getirmeye mepus" (Keza, s. 47) TANRI KUTU adl Araplarn "Peygamber", Greko Romenlerin "Yarmtanr" Kahraman saydklar kiilerden konu aar. Oysa, nerede devlet varsa, orada ZOR, DEHET, SVL SAVA vardr. L szcnn BARI anlamna geldiini belirten kimse, yar Anahan, yar Babahan uzlamas olan L KANKARDEL tekilatnn doduunu bilmeli, ve KAN RGT'nn devlet rgt ile taban tabana zt bulunduunu anlamaldr. Devlet ancak KAN tekilatnn yok olduu yerde sahneye kar. Gerek L dininin, gerekse LHANLIK dininin ortaya k nedenlerini ararken bu sosyal gerek unutulamaz. Trk toplumunun ne L tekilat, ne LHANLIK tekilat DEVLET deildir. Btn insanlarn eite silahl bulunduklar ve katldklar KAN tekilatdr. Trk toplumunda, Devlet bulunmad iin, henz kimse, kimsenin zerinde zorla egemen olamaz. Yenilen L, ya bire dek yok edilir, yahut yenen L iine katlr.Katld zaman da, silahndan tecrit edilmesi akla gelmez. Yalnz, Trk toplumunun her KAN' (Batn'), yenilince, bunu insanst bir alnyazs sayard. Yenen de, yenilen de daha nce allahlar: YERSULAR deil miydi? Tanrlar arasnda gemi bir hesaplamadan, ne yenilen, ne yenen, ne kendisini, ne bakasn sorumlu saymazd: "Her Batn'n kendi Yersu'su, airetin Ogan'nda daha ok nfuzlu idi. Bundan dolaydr ki, Batn'lar arasda Kan davas ve Gazve gibi badireler eksik olmazd. Hatta, Batn'lar, zel allahlar olan YERSU'lar gazveye, akna, muharebeye iterdi. Ogan, airetin sembol olmakla beraber, bir Bar Allah deildi.Ondan tr kavgalara engel olmak onun rol deildi. Buna karlk, her YERSU, yalnz kendi Batn'nn zel dayanmasna deer verdii iin, onun stn gelmesine alrd." (Keza, s. 46). Hani burada DEVLET? lhanlik andaki Trk toplumu iin de devlet yoktur. Devlet olmaynca, toplum insanlarnn ounluunu silahszlandrp, bir avu aznl silahlandrmak ve kar geleni sinderecek Hapishaneler bulundurmak, o zamanki Trk toplumunun bilmedii eydi. Allah ile birlikte yenilip, yenen Kan'n iine katlm Kan, onunla bir Federasyon kurard. Anahanlk anda, bask ve zor Toplum iine smad
23 / 37

iin, yenen BOY "Sa" Kol, yenilen BOY "Sol" Kol saylmakla yetiniliyordu. lhanlk anda, Demir'i de ele geiren Babahan, L andaki yumuak, kadn - erkek melez gdmnden ok daha bask ve zor kullanma firsatn bulmutu. Ama, SOY egemenliini srdrecek hibir siyasi tekilat yoktu. Devleti yoktu. Kan tekilat vard. Kan kardeleri arasnda stlk, astlk silah gc ve hapishane zoru ile salanmazd. Tek yol kalyordu: TANRICILIK, DN.. nsanlar Toplum kurallaryla SLAHSIZLANDIRMA imkansz olunca, "Kafadan gayrmsellah" yapmak halk deyimi ile: RUH ve DNCE, Mantk ve ahlak bakmndan altlk - stlk dzenine altrmak gerekiyordu. Din: manevi Devlet'ti. Trk toplumunda sosyal snf olsa hemen o adan kanunlar karlr, Yunan kentlerinde ki Tiran oyunlaryla, bir avu silahl adam, nfus ounluunu Kle durumuna getirir ve idare ederdi. Trk toplumunda ne Kle, ne Efendi yayamazd. Geriye, yenenlerin bir YERSU veya SOY stnln tanmak ve srdrmek.kalyordu. stn geli, Tanrcl bir olay deil miydi? Toplumda bir SOY'un st sayl da, Allahn izdii aln yazs olabilirdi. Herkesin Kan kardei sayldi bir Toplum dzeninde: stlk, astlk kimseyi smrme arac olmad, tersine, her an kopabilen savalarda bir disiplin ve tekilat hiyerarisi salad iin, SOY stnl, yenilmi alt insanlarca bile, tabii ve yararl bir kutsallk saylabilirdi. Yersu'lar, Ongun'lar ile varln natrel ve sosyal drt bucan canlar, allahlarla doldurmu bulunan ilkel Trk toplumu kadar bu ynde gelimeye elverili toplum bulunamazd. Onun iin L dini gibi, lhanlk dini de, neredeyse kimsecikleri tedirgin etmeden, yenilenlerle yenenleri birbirlerine katmakszn kaynatran yaama yasas oldu. Konu bu adan ele alnnca, olaanst ak bir geliim gsterir. "lhanlkta, bir L AK - KEMK tanlyor. tekileri KARA - KEMK saylarak, bu l'in uyduluu altna giriyorlar... Hakim olan l, velayet'i ammeyi haiz olmak zere, kutsal olmak gerekir. Kutsal olmak iin de, bir Totemin veya bir Allahn slalesinden gelmesi arttr.Allah, kadnlara ya bir nur stunu yahut bir hayvan ve kimi de bir insan biiminde tecelli eder. Kadn, Allah-ocuklar dourur. Bunlardan treyen bir L, hakimiyeti velayet'i ammeyi haiz saylr." (Keza, s. 75). YERN GE IKII Toplumdaki yeni dzen arabuk, Homer'in, Heziod'un. Yunan Tarih ncesinde yaptklarn tekrarlar.Ozan'lar, Kam'lar, Koyun'lar, Ongun (Totem)'ler, Alp (Kahraman)'lar, Yersu'lar, 'la r, ar (yabanc ruh)'lar, Syek (Kemik)'ler, Yatr (Eik)'ler, Tin (fizyolojik can)'lar, E (Tm varlktaki can)'lar, Sr (soluyan varlktaki can)'lar, Atasaun (Beden helkimi: Otac)'lar,
24 / 37

r (sr: cin)'ler; Mana (kutsalk)'lar ne gne duruyor? Hepsi birbirine karr. Tavuk - At - Tavan - kz t (pars) Domuz (san) - Maymun - Ylan - San - Pars-Koyun - Timsah gibi ou hayvan, Fusuk (am) Ho - Ard gibi aa Totem'lerin bin yllardan beri iledii cinsel yasaklardan doma duygu ycelileri: AK ve LK arl, arabuk yerden ge ykselirken; yeryznden yerin dibine de alaltmalar: KN ve LANET'ler belirir. amanlk'ta: her yer ACUN (Orta dnya) ve herey MANA (Kutsal) iken, L Dini'nde: ACUM'a AAI GK deyip, KARA kiiler oturtuldu; AK kiiler (Babahan hukuklu Kan'lar) iin ayr bir YUKARI GK icat edildi. Kutsallk bakmndan yeryz ile gkyz arasnda pek ak fark konulamyordu. LHANLIK Dini'nde: Babahanlk artsz kaytsz egemen olduu iin, alt ettiklerini pskrtecei, medeniyetin "cehennem"ini hazrlayan, bir kapkara AAI GK icat etti: " aa sema, lhanlk dini teekkl ettikten sonra tasavvur edildi. Altay Trklerinde bunun katlar 7, yahut 9'dur. Aa'daki Sema'nn da kendine mahsus gnei vardr. Fakat, bunun rengi kapkara olup, siyah nurlar saar: " (Keza, s.80). lhanlk anda Trk toplumu henz Gebelik dzeyinde Kent ana girmek zereyken, ilikili bulunduu Medeniyetlerce gelitirilen DEMR'e kavumutu. Babahanlk, bu sayl egemenlik silahn da kutsallatrmakta ve trenlemekte gecikmedi. amanlkta 4 mevsimde bir yl ortas kurbanlar iin, l dininde 24 boy'a kendi ayr Skn'nden yediren len iin trenler yaplrd: "lha nlk devrinde demir ayini vard.Bunlar byk ibadetler olup, ayrca da her allah iin kurbanlar kesilirdi." (Keza). TRKLERDE KENTLEME Hz. Muhammed, slam dinini "Mvahhid" (tek tanrl) sayd brahim geleneine balad. Kur'an'n bu metodunu, slam tarihileri, Mslman olarak Trk toplumlarna uyguladlar. Trkler iin Araplarn brahim'ini andran bir "Mvahhid" icat etmek zorunda kaldlar. Onu, atalara tapan Trk toplumu geleneine uyarak, Ouz Han diye kiiletirilen, OUZ Kan'nda buldular. ylesine ki, Ouz Kan'n brahim ile yat yapmaya dek gittiler. Ouz adl gerek bir Kahramann etiyle kemiiyle yaayp yaamamas nemli deildir. Ouz varl, Uzak-Yakn Dou medeniyetleri arasndaki al veri yollar zerine, (tpk Irak - Msr medeniyetleri arasndaki brahim adna bal Semit Orta Barbarlar gibi), ylm Gebe toplumlarn sembol idi. Yaz binlerce yl nce kefedilmi olabilir. Ortaasya toplumlar o dzeye, yazy kullanmaya varabilmek iin, nlerinde alacak bir toplum basama ile karlatlar. O basamak, Akdeniz Greko - Romen toplumlarn Yukar Barbarlk konanda iine girdikleri KENTLEME adr. Tarih ncesindeki kutsal toplum Ulularn, snfl Medeniyetlerin zorba krallar ile kartranlar, Trk toplumunu sosyal deiiklik sembollerin, kral slalelerinin deimesi biiminde gsterirler. " Mslman" saylan Ouz Han zamannda "Mvahhid"
25 / 37

lie (tek tanrla) benziyen ey, 24 Kan'n birlemesiydi. Ouzlar, Mslman olmak yle dursun, henz Kentlememi Gebelerdi. Trk toplumu iin kentleme, slam tarihilerine de, Ouz tresinde (Trklerin Trk adn allarndan ok sonra balamtr. ) "Ouz Han ld. En byk olu Gn Han, atas vasyeti ile onun yerine geti. Ve dahi atas itikad zere idi. Kuzey ve Dou lkelerini adi ile imaret edip, onun zaman, Trkistan'da ve baka yerlerde nice ehirler yapld, ve bu ol kraldr ki, Trkistan'da saltanat trenini ve hi tertibini tayin edip teki kardelerinin orta yerinde Tamga koydu. Ta ki, hibir ite buna muhalefet itmiyenler." "Vakta ki Gn 70 yl padiah oldu, ol dahi bekaa evine gt. Ann dahi en byk olu Kay Han atas yerine geti... Saltanat bunun elinde ve ocuklar elinde karndan karna batndan batna kalup..." (Neri Tarihi, s.14). Ouz ad gibi Gn ad da gerek kii deil, teki Kan'lar L lsnde birletirmi, Anahanln egemenliine erkein Babahanln da katm birer Kan tekilatna ve tresine semboldrler. Ouz Kan 'ndan bir kuak sonra, Trk toplumu Kentlemeye balar. Henz ortada slamlk bile yoktur. Ancak sa'nn doumundan sonraki 7.ci yzylbalarnda, 622 yl Hz. Muhammed'e Tanr elilii (Resalet: Peygamberlik) geldi. Bu elilik: Yeryznn Yakndou ana medeniyetlerini boan ve dnya ana ticaret yollarn leleriyle tkayan Fars ve Bizans mparatorluklarn temizlemek iin verilmi bir kutsal grevdi. Bizans, sk sk Barbar alar ald iin, arasra dirilie uratlyordu. Fars, hem Yakndou medeniyetinin ticaret ahdamar zerine oturmu, hem yzyllardan beri Barbar as yemedii iin kankran olmutu.nce Tarih sahnesinden Fars kaldrlacakt. nk yeryznn en byk iki kadim medeniyet oca (Yakndou ve Uzakdou) arasndaki tkanklk almadka insanlk rahat nefes alamyacakt. te o zaman, birbirlerinden hi haberleri yokken, gneydouda Hicaz Arapl ile, kuzeydouda Ortaasya Trkl arasnda, konuulmadk bir ibirlii ba gsterdi. Tkanan en byk Orta Cihan Ticaret Yolu 'nu gneybat ucundan Araplar, kuzeydou ucundan Trkler zorlamaya giritiler. Araplar da, Trkler de anszn Bat dnyasnn Tarihine giriyorlard. Sosyal dzey bakmndan Araplar nde: Yukar Barbarlk konana erimi, Medeniyete atlamak zere idiler. Trkler, onlardan bir basamak geride: Gebe obanlk konanda, henz Kentlemeye gemek zere idiler. Bu sosyal ve tarihcil ve corafyacl nedenlerle: Orijinal slam medeniyetini kurmak Araplara, bu kuruluu bilmeden de olsa savunmak Trklere dyordu. O zaman, Ouz Han, Gn Han gibi efsane kiilikleri yerine, ilk gerek Trk kiilerinin adlar belirdi. Bunu slam tarihileri yazdlar: "Sonraki zamanlar Meysereden Ouz olu Salur nesline (saltanat?) geip, bunlarnla Fars krallarnn Kisralar arasnda Muhammed peygamber gnlerinde, cahiliyette ok savalar oldu. " (Neri, Keza). lk Tarihcil Trk toplumu Arap toplumu bulumas byle oldu. En byk Cihan ticaret Kervanlarnn gneybatdaki UMMAN YOLUNDAN Araplar, kuzeydoudaki PEK yolundan Trkler davrandlar. Trkler, brahim zamanndaki Gebe Semitlerin sosyal dzeyinde idiler. Araplar, kendilerinden nce Greklerin, Romallarn ulatklar bezirgan Kentlerdeki dzeyde idiler. Trkler, airet gleriyle, Toplum olarak, brahim Sptlar gibi, iki Uzak-Yakn Dou medeniyetleri arasnda geliigzel trampa yapc idiler. Araplar, Finikeliler, Grekler, Romallar gibi, dzenli, srekli ve bilinli yar korsan, yar gazveci byk ticaret alverii yapyorlard. Irak ve Suriye snrlar stnde, Gassan ve Hyre adl serhat Arap devletikleri kurulmutu. Bu
26 / 37

Arap devletikleri, Bizans - Fars byk medeniyetleri arasndaki ksr savalarda paytak roln oynayp, taban hazrlamlard, Yeryznde en ilek ticaret yollarnn ahdamar IRAK SURYE iinde atar. Bu iki geleneki drtyol az Araplarn elindedir. slamlk, ilek ticaret antreposu ve kervansaray olan Mekke Medine gibi hicaz kentlerinden kalkp yrynce, Suriye ile Irak yollar kendiliindenmie nlerinde alacaktr. zellikle Fars medeniyeti, slam yumruu ile, bir vuruta iskambil kadndan atolar gibi yklverdi. Bu ykl tesadf deildir. "Mucize" iki yanl vurula baarlmtr. slam Arapl, Yakndou medeniyetlerinin gelitirdii evrencilik lksn bayraklatran yukar Barbarlk savaln yaman dinamizmi ile atlrken, Ortaasya' da Gebelikten Kentlemeye doru gelien taptaze Trk gcn, kendiliinden, pek dnmeden, fakat sezerek kendisiyle ortak bulmutur. Muhammed'in doduu gn slam efsanesinin sayd olaanst olaylar (gllerin kurumas, rmaklarn yatak deitirmesi, ve ilh.), o sezginin zamane alametleriydi. Gneybatdan Arap-slam, kuzey doudan Trkaman aknlaryla iki ate arasna den Fars imparatorluu, yldrm savalar ortasnda yklmayp ta ne yapacakt? TRK - MSLMAN SLAH ARKADALII - DMANLII Arap - slaml ile Trk - amanl, sava alannda, dankli imie ve andlama birbirlerine omuz verdiler. Peygamber Muhammed'in Trkler zerine iyi eyler syleyen Hadis'leri anlamldr. Arada, szleilmemi bir Arap Trk ittifak vard. Ortak dman Fars imparatorluu yklr yklmaz, Arap dini ile Trk dini birbirlerine dost ve mttefik ellerini uzatm durumda idiler. ki taraf ta, insanln, temiz, gl lkel Sosyalist gelenek ve greneklerini yayorlard. km Medeniyet maddesini apul etme pratii, karlkl lkclklerini kaynatracak myd? lk silah arkadalnn balay abuk geti. Araplarla Trkler arasnda talan edilen Acem mparatorluu yklnca, iler deiti. slamln ilk lkc a olan Hlefa' i Raidin zaman, Halife Osman kumandan Said bni-I'As'a para ile bar yaptrtt. Bu, Arap - Trk silah arkadalna kar gsterilmi son sayg oldu. Bezirgan saltanatn btn kallelii ve korkunluu ile hortlatan Emeviye hkmdarl ile birlikte iler tersine dnd. Arap slaml, Acem saltanatn Ortaasya'dan geen pek Yolu'nu amak iin yenmiti. imdi ise bu yolun stnde Trkler duruyordu. Araplar, Trklere kar hemen Acemlerle elele verdiler. Halife Yezid zaman, Crcan lkesi sava alan oldu. Kar taraf, zerlerine gelmi bulunan "Yezid'in askerinden bulduklarn katlettiler." (Ravzatl Ahbar, s. 301). Buna karlk, Yezid taraf, kale kapclarn parayla satn almann yolunu buldu. O sayede esirler, mallar, kumalar "Acem bakanlarnn ve Arap kumandanlarnn ellerine geti." "Be fersah mesafeye dek daraalar diktiler... Esirleri bir deirmenin hark kenarna gtrp, koyun gibi boazladlar. Akan kanla deirmen dnd ve ol deirmenin unundan ekmek piirip Yezid'e yedirdiler." (Keza, s. 303). Yl 680'den sonralaryd. slamln kuruluu zerinden yz yl gememiti. slam Arap Acemler kan cmb ile Trk avna kmlard. Henz Cengiz ve Timur'larn kar taarruzlarndan uzakt. Fakat, slamlk saltanata dtke, kendi mezar kazclarn Trkler
27 / 37

arasndan armamazlk edemiyecekti. Hiam bin Abdl - Melik zamannda: "Cerrah bni Abdullah, Hazer vilayetine varp, ok kimseleri kati ve gaaret ve esir idp Azerbaycan'a giri dndke, Gor hkmdar Hakan'a ve Trk snflarna haber gnderip... yardm istedi. Hakan ve teki Trkler 100 binden ziyade topland... Hakan'n olu bile (birlik) idi...Mslmanlar yenilgiye uradlar. Trk askeri Azerbaycan'a geldiler. " (Keza, s. 333). Mslmanlkla Trkler arasnda o kanl med ve cezirler Cengiz ve Timur ana dek srecektir. Ve Arapa tarihler Trkleri Cengiz anda bile "soysuz" olmakla sulayacak ve yle tasvir edeceklerdir: " Trk adn alan Ye'cc Mecc'n artklardrlar. Yabani hayvan gibi kolay yaarlar. Topunun da ne hakimleri, ne dinleri, ne itikatlar vardr. Puta, gnee, yldzlara taparlar: Haram', helal'i bilmezler ." (E'bi-I Abbas Ahmed: "Ahbar-d Dvel ve Asard Dvel fit Tarih" , s.284). TRKLER NE ZAMAN, NASIL MSLMAN OLDULAR? slam medeniyeti, Emevi ykln geirdikten sonra, Eba Mslim gibi yaman bir Trk ihtilalcisinin kurduu Abbasiler ana girmiti. Ancak o zaman slamlk Trkler iine ileme yollarn buldu. Bu gerei, Trklere kar hi sayg beslemiyen slam tarihileri aklarlar: "Ve fil-cmle zaman getikten sonra, Abbasiye devletinde Trk neslinden Salur bin Tak (Da olu salur) Han'dan bir kii kral oldu ki ona anak Han derlerdi ve Kara Han lakab alr. Trk Hanlarndan ilk slama gelen, mmin olan oldular. Ve Hicret'in 300'nde (Milad: 9-l0uncu yzyl) Trklerden 2000 kii, hargah ile slama girb mmin ve mttaki oldular. Ondan tr buna Terk - man denildi. Lafznda hafifletilip Trkman dediler. Trkmann ad ol vakitten beru konuldu. Ve sonra, nk anak Han ld, yerine Musa Han geti... Etraftan iittii lemay ve fukaray (bilginleri ve dervileri) toplayp, Mescid ve medrese (okul) ve Zaviyeler (tekkeler) yapp, en sonra lnce, amcas Bura Han Harun bin Sleyman yerine kral oldu. Kagar ve Balasaun'a, ta Htay ve in snrna varnca malik idi. Hicret 389 (999 Kasm 12 - Ekim 14) Samaniyan devleti knce, Buhara'y ele geirdi. Ol dahi lnce, andan sonra Ahmed Han bin Ebu Nasr bin Ali tahte geti. Trklerin kafir erine ulu savalar aard. Ve bunun zamannda Trklerden ok taife imana geldi. Dindar ve fazl ve ilim ve dinsever idi." (Neri Tarihi C. I, s.16). Bu, Arap ve Acemlerin Tkleri deil, Trklerin Trkleri Mslman etmesiydi. nanta zor skmemiti. Nasl Avrupa'da Hristiyan Havarileri ve Ayos'lar Cermen ve ilh. barbarlarnn nce elebalarn (din ve idare eflerini) kazanp, km Roma medeniyeti tertibinde birer "Kral" uydurmaya baladlarsa, tpk yle, slam Aziz'leri, Dervi'leri, Bilginileri "Kafir" Trklerin ulularndan, Han'larndan ie baladlar. Avrupa tarihi ile Asya tarihi paraleldi. Cermenlerin Hristiyan olular ile Trklerin Mslman olular ayn determinizme uyuyordu.
28 / 37

Aradaki tek fark, slamln Hristiyanlktan 622 yl sonra balamasnda toplanyordu. Trkler, Cermenlerden 900 yl sonra, evrencil sistem durumuna girmi bir tek Tek tanrl dine giriyorlard. Bu farkn olumlu ve olumsuz sonularn, modern tarihte aramak ilgintir. TRK TOPLUMUNUN SLAM DNNE TEPK VE KATKILARI Hicret'in 300'znc, Milad'n 1000'inci yllar: slamlk, biri Emeviler, tekisi Abbasiler olmak zere, iki Saltanat batp kmasn geirmiti. Yani, Mslman Arap-Acem toplumu: Snf ekimeli Antika Medeniyetin artk kr dv alarndan birini yayordu. lkel Sosyalist toplumun ocuklar olan Trkler ve Moollar, inandklarndan zorla dnecek insanlar deillerdi. stelik, karlarndaki Medeniyeti yenmek zereydiler. Ona esir dtkleri zaman bile, efendilerinin her emrine ve dinine hemen boyun eecek, satn-alnverir, hatr iin inanverir kle olmadlar. Salur olu Musa Hann uzun propagandalar, Bura Hann in snrndan Buhara' ya dek ftuhat bile Trk toplumunu eski inanlarndan koparamad. Ancak Salur'dan drt kuak sonra, adn Arapa' ya eviren Ahmet Han, klcn ikna yoluyla atba birlik yrtnce, "Trklerin kafirlerini" oka Mslman etti. O da kendisi Trk olduu iin. Trk toplumu, dardan kendisine doru szdrlan tek yanl din etkilerine pasife katlanmad. amanizminden kalma ynla gelenek ve greneklerini slamla aktard. Trklerin dinlerinde yzde ka Mslmanln; yzde ka amanizmin yaad aratrlacak eydir. Trkler Atalara tapyorlard. Atalara tapncn en byk sembol Ouz Han efsanesi oldu. slam dncleri, hemen Ouz Han' daha anasndan doduu gn konuturup "Mvahhid" yaptlar: Tektanrl dine inanm gsterdiler. Trk' baka trl Mslman yapamyacaklard. Daha Emevi ykllarndan beri, Horasan'dan Anadolu'ya dek sarsntl slam dnyas Tarikatlarla doldu. Eba Mslm'den Hasan Sabbah'a, Mansur'dan eyh Bedrettin'e dek, dnce ve davran kaynamalar Trk toplumunun gelenek ve greneklerinden kaynak ald. rd zaman Seluk saltanatn ykan Bahai'ler, Anadolu'da berbat derebei dankl herkesi kasp kavururken "Birlik" lksn aran Ak Bee'ler, Osmanl imparatorluunu kuran Ky retmenleri rgt Bektailer, ehir retmenlerinin rgt Ahiler... Mevleviler, Rfailer, Yunus Emreler, Sleyman elebi'ler... Hep, slam dininde Trk toplumunun inan gcyle Rnesanslar yapm davranlar, dncelerdir. Bugn, Anadolu halkmz iinde yayan nice gelenekler ve greneklerin asllarn eski Trk-Mool inanlarnda buluyoruz. Cengiz zaman (13'nc yzyl sonlar), Trklerin talar can ve tanr saydklar gnden kalma "Yamur ta" vard. Onunla "istenildii zaman yamur yadrlrd." (ran Moollar , s.1917.) Anadolu'da hala insanlarmz, sembolik kk talarla yamur duasna Mslman olarak karlar. Cengiz Moollarnda: "gne ve ay tutulunca Trampet almak" adetti. (ran Moollar, s. 193): Anadolumuzda tutulan ay veya gnei kurtarmak iin silah patlatmak, Mslmanca ilerden saylr... Romatizmay tezekle iyiletirme, cin arpmasna kar eitli tedbirler, lnn.krkn kutlama ( "Botak lnce karlar 4 hafta yas tuttu" ) (Keza, s.194), ve ilh., gibi bin bir "Mslman" gelenek ve grenekleri, Trk-Moollarn nce ran'a oradan teki Mslman dnyasna tadklar tarih ncesi kalntlardr. (Smerlere bakla.)
29 / 37

Trkede en geni din propaganda kitaplar: Ahmediye'ler, Muhammediye'ler okunsun. Anlatlanlar slam dini zerinedir: Orada ruhlarn allahn ve melaikelerinin ilikileri, amanizm inan ve tasvirleriyle dopdoludur. Anadolu' yu kaplam silindir zerine konik oturtulmu knbetler, Krehir'in, Sivas'n, Kayseri'nin Seluk medrese, cami, yaplar gz nne getirilsin. Hepsi slam dininin ilhamyla yaplmlardr. Hindistan'a dek uzanan o mimarlk antlarnda ortak motif Trkmen adr 'nn, Han ota 'nn renk renk tala ilenmi biimleridir. Gebenin adr mslmanlikta ta olmu, ama kazklarla gerilii bile olduu gibi kalmtr. DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER Semitler, Yakndou'nun iki byk IRAK-MISIR medeniyetleri arasnda mekik dokurken etkilenmi gebeleri olarak, en saf TEKTANRILI din portrl yaptlar. Semit gelenek ve greneklerinin Yahudi Tevrat ve ncil'inden Arap Kur'an'na dek geliimi, o etkileniin lmez sembolleridir... Trk-Mogollar Din konusunda Semitlerin tpks oldular. Birbirine Msr'la Irak kadar yakn olmyan iki byk orijinal Medeniyet alan var: Yakndou medeniyetleri ile Uzakdou medeniyetleri.. Trk-Mool toplumlar, bu iki medeniyet harman arasnda, pek Yolu zerinde mekik dokudular. O muazzam iliki ve dei-toku aracl, "ok uzun zamandan beri, Trk tefekkrnn kuvvetli tesiri altnda kalm olan Mool, dini" (Keza, a.187) biiminde sonular yaratt. Onun iin, "Moollar, bir tek tanrya inanrlard." (Keza, s:188) "Yeryz hakimiyetinin kendilerine tanr tarafndan balanm olduu fikrinde idiler." (Keza, s.187). Rus yazarlarnn aktardklar eski bir Trk duas aynen yle der: "Smer Ulan Taykam "St klm Smer Taykam" (A.V. Anohin: "Material po vb." den, LK, 8 Mart 1940) Burada "St Kl": st gl, "Tayka": buzul, cmudiye anlamn tar. "Smer" nedir? Irak'ta ilk Medeniyeti Kuran Smer'lerle ilgili midir? Bilinmiyor. Ancak gene ayn aratrmann, lhanlk dini dzeyine uygun aklamalarnda bir olay daha gze arpyor. Kara ts 'e kar kan Aruu Ts 'n ad lgen 'dir. (Latin'lerin Vlken 'ini andran bir ad.) lgen, Akdeniz Greko-Romen medeniyetinin baba Zes tanrs gibi, parlak kl yldrml bir Babahandr. Btn bu ve benzeri elemanlar, Trklerin inanlar alannda, Uzakdou ve Yakndou tesi Akdeniz medeniyetlerine dek toplumlarla ilgilenmi bulunabildii hatrlatr. O geni evrencil ililkilerin Trklerle Moollar tek tanrl din inanlarna doru yaklatrmas yadrganamaz. Altay Trklerinde slamlktan nceye ait olduu anlatlndan belli olan bir Tufan efsanesi bile yayor:
30 / 37

"Yayk (Tufan) olacan ilkin "Temr mst kk teke" (Demir boynuzlu gk teke) bildi. 7 gn dnyay dolat. Bard. 7 gn deprem oldu. 7 gn dalar ate pskrd. 7 gn yamur yad. 7 gn frtna oldu, ve dolu yad. 7 gn kar yad. 7 aziz karde (by Erlik, tanrcl, nome: kitap, ehli lgen) gemi yaptlar. Her cins hayvandan birer ift aldlar. (Gemi Yal Mngk adl byk dada, yahut Kosaga'a yakn Iyk danda hala durur!) Tufan bitti. lgen gemiden bir horoz sald. O souktan ld. Kaz sald: o gelmedi. Kuskun (karga) salnd: lee dald. 7 karde gemiden ktlar... lgen, Nom'dan ald gle, insan yaratmaya giriti. Altn fincan iine kk iek koydu. Kardei Erlik, bu iein bir parasn alp gene bir insan yaratt. Ve ilh ." (A.V. Anohin, Keza) Gryoruz. Trk toplumu, snger gibi hereyi emicidir. Akdeniz tesinden Altay dalarna dek yaylm Smer medeniyetine zg Tufan efsanesini, slamlktan nce, kendi evresine gre benimsemitir. slam medeniyeti ile karlanca, ondan da etkilenmemezlik edemezdi. "Cengiz Han'n 1289'da slaml kabulne ve o zamana dek atalarnn telakkilerine bal kalm olan son Moollarn' da amanillikten yz evirdikleri an"(ran Moollar, s.187) olmutur. O anda bile, Trk ve Moollar, birbirleri ile "KANKARDE" olmak iin, birbirilerinin kann trenle ierlerdi. "Cengiz Han zamannda bu adet gittike kayp olmakta idi." (Keza, s. 189). Trk ve Moollar "ef mezarlarn gizli tutmaya abalarlard " (Keza, s. 195) " Mslmanl kabul ettikten sonra. Gazan, kendisine Tebriz'de muhteem bir trbe yaptrmtr. 1304 yl buraya gmlmtr. "" Gazan, Mslman Kadlar Danimend vs.yi vergiden muaf etti. Muzaffer olmak g olmad. " (Keza; s. 264). Moollarda, btn ilkel Toplumlarda olduu gibi, ad Kan rgtnn sembol olduundan, "Adla nmalara dini bir mahiyet verilmekte idi." O kadar ki, "Tannm kii lrse, onun adn tayanlarn adlar deitirilirdi. " (Keza, s. 216). yle iken; Mslman olur olmaz bundan caydlar: " slamlk ise, bu dine girenlerin mutlaka bir slam adn takmasn istiyordu ." (Keza, s. 218) Ve bu istek, en gl eflere kabul ettirildi. Tekdar: Ahmet oldu. Olcayt: Mehmed oldu. Gazan: Mahmud oldu, Arpa: Meozddin oldu. DI DN ETKS : EVRE MEDENYET ETKSDR. Bat'da ylalm Roma mparatorluu'nun "RUH'u HABS"i gibi evrene yaylan HRSTYANLIK dini idi. Hiristiyanlkla Cermen Barbarlar arasndaki iliki ne idiyse, slam saltanatlarnn andrp rtmeye urat SLAM dini ile Gebe Trk toplumlar arasndaki iliki, hemen hemen o oldu. Bu ilikiler ortamnda, girikenlik (teebbs), aksiyon, inisiyatif Trk toplumuna dt. Hristiyanla doru gerken, bedeni ryp, ruhu askda kalan Roma medeniyeti gibi, Mslman dini de, yalanm, kkn bir Ruh halinde kalmt. nk Arap-Acem toplumlar, kendi i ekimeleri yznden Tarihcil anlamyla ypranmlard.
31 / 37

Dalga dalga gelen gen aknc Trk toplumu nnde, slam Arap ve, Acemler yorgun, ylgn, yenilgindiler. Ancak tarm retimi gibi, yksek verimlilii kimse iin bilinmez kalamyan bir Medeniyet stnlkleri vard. Bu durumdan g alarak, altta green pehlivan oldular. Ayrca, Tektanrl dinler arasnda, bir Toplum dinamizmine dayanan, en sade ve en yaln katks slamlkt. slamln kendi aknclk a: Hlefa'i Raidin a vard. zellikle o adan kalma genel Mslmanlk prensipleri, Kent ana ynelmi Trk toplumunu etkiledi. Daha dorusu, bir dinin Trk toplumunu etkileyebilmesi iin, Trk toplumunun karsna kan dini yaratm bulunan Topluma az ok benzemek zere deimesi gerekti. Bunu, Tsin dini ile amanizmin karlkl etki-tepkilerinde grdk. slamlktan nce Trk toplumuna kesin etki yapt azlalan din, in toplumundaki Tsin dini oldu. Trk toplumu ile in toplumu karlanca, bunlardan hangisi, tekisine daha ok etki yapt, kestirmek hayli gt. lk bilinen Trk Kadn hukukuna dayanyordu. ANAHANLIK sistemini kutsallatran bu dine amanlk denildi. Ouz Han efsanesine balanan L dini, amanizm biimini klf gibi kullanarak, Anahanlkla Babahanl uzlatrd. Ancak LHANLIK anda Babahanlk iyice glenince, inlilerin TSN dini Trklerin eski kadncl amanizmini etkileyebildi. amanlkla Tsin dini arasndaki fark, Trk toplumu Anahanlktan Babahanla getii lde silinmeye balad. Toplum iindeki varlk ve g farklar, insanlar arasnda ztlamalar ve sosyal kutuplamalar biimini alnca, o duruma uygun olarak Tsin dini de inananlar Y - KT diye ikiye ayrd. Trk toplumunda ilk amanizm ann ET kankardelii, ancak lhanlk dini belirdii sralarda, sosyal ztlklara ve kutuplamalara doru paraland. O paralanp blne tpatp uygun dmek zere, lhanlk dininin inanlar su yzne kt. :AYDINLIK - YUKARI bilinen gke kar ve zt olan, gnei bile kapkara bir renge boyayan bir AAI gk ortaya kt... Tek szle, in medeniyetinin Trk toplumuna doru gelen etkileri, Trk toplumunun kendi yapsnda, sosyal ilikilerinde Anahanlk yerine, Babahanlk ilikilerini {basit mlekilik ve apa ile kadnn iledii gelge ekincilik ekonomisi yerine, obanlk ve sr ekonomisini) kesinlikle geirmedike, Tsin dininde grlen ztlklar, Trk dininde domad. Arap-slam toplumu ile Trk-aman toplumunun karlamas baka trl olmad. slamlk, yukar Barbarlk konana erimi Arap kentlerindeki insanln Medeniyete gei akn idi. Baka deyimle, slamlk, Arap toplumunu, birden bire gelien (tarihcil kanlmazlkla evren ticaretinin anszn Hicaz'a ynelmesi zerine gelien) ticaret Mekanizmasna kaplarak, Yukar Barbarlk konandan snfl toplum biimine atlatmt. Trk toplumu ise, tam slamlkla karlat sralar, henz obanlk gebeliinden tarm ekonomisine iyice geememiti. slamln Trk toplumunu etkileyebilmesi iin, Trk toplumunun; kendi: Snfsz, sosyal snf adn almaya elverili snf ayrlklar bulunmayan Babahanlk dzeninden, sosyal snfl Medeniyet dzenine sramas gerekti. Trklerin Mslmanlamalar iin, Mslman toplum dzenine kar bir alclk (radyo deyiminde: reseptivite) kazanmas gerekti. Bu reseptivite, alganlk: Trk toplumunun, Gebelik yle dursun, Kent andan yukarya doru hzla ykselip sosyal snfl Medeniyet ana girmesi demekti. Demek, "Trk taplumu zerine dinin etkisi": Son durumada, Trk toplumuna evre Medeniyetlerin yaptklar etki ile llebilir. Trk amanizmine Tsin dininin etkisi, Uzakdou Medeniyetinin, etkisi olmutu. Trk toplumuna slam dininin etkisi, Yakndou Medeniyetleri basamana erikin Arap-Acem medeniyetlerinin etkisi olacakt: Bu sonuncu etkiyi gze arptrabilmek iin, slam dini yolundan Trk toplumu zerine yaplm bir SOSYAL, bir de EKONOMK alanda etki rnei vermek yeterli olabilir.
32 / 37

SLAMLIIN TRK TOPLUMUNDA KANBALARINI Z slam, daha doarken, Tarihncesi Arap toplumunun Kan balarn temizledi. Hazret'i Muhammed'in Medine kentine gmesi bu r at. O zamana dek Arabistan'da, belki birka Yahudi dnda, herkes "Kankardei" idi. Yani insanlar, kendi kabile ve Kan rgtlerinin iinde olanlarla kan, can pahasna kardeti. Kendi kanndan olmayan karde sayabilmek iin, Trklerde grld gibi, birbirinin kann trenle imek gerekirdi. Yesrep kentine (Medine'ye) glnce, iki tip Mslman ortaya kt: "Muharcirin" adl Mekke kentinden gm Mslmanlar, " Ensar ": Muhacirlere yardm eden Yesrepliler. Bunlar ayr ayr Kentlerden, ayr kabileden, ayr Kan'dan gelme insanlar olduklar halde, aralarna kimi Habe Acem gibi ta uzak lkelerden gelmi Yahudi ve "Mrik" gibi yabanc inanlardan yeni km kimseleri de alarak, hep birden "MSLMAN KARDEL" kurdular."nnemel mslimune ihve" (Hi kuku gtrmez ki mslmanlar kardetirler) diyorlard. O zaman insanl iin bu anlay ve davran htilallerin en korkuncu ve by idi. Nitekim, artk lafn para etmediini grp, kll davrana giren mslmanln ilk bykl anlamnda kalm birka yzkiilik Bedr gazvesi, Araplar iin, o zamana dek grlm, iitilmi olmayan bir sahne idi: Babalarla oullar kl klca gelmilerdi. Gen Mslmanlar, yal atalarn dize getirmilerdi. Onun iin, Lammens, hakl olarak unu yazar: "htimal ki vatandalar arasnda Muhammed ilkin Din kardeliini Kan balarndan baka balar zerine kurmak iddiasn gsterdi. " (H. Masse, L'slam 'dan)... Burjuva "bilim iffeti" hep byle kukulu konuur. Ortada "ihtimal" veya "iddia'' yok. Saval davran ve kutsal dnce akl vardr. slamlk, kan balarnn klla kesilip atldr. slam dininin Trk toplumuna etkisi daha baka trl olmad: Mslmanlk, Trk toplumunda, o zamana dek yaayan snfsz toplum davran ve dncelerini, sosyal snfl toplum davran ve dncelerine doru deitirdi. lkel Sosyalizm a olarak sosyal snflar bulunmayan Trk toplumunun yazlmam kurallar: KANKARDEL ANAYASASI idi. slamlkla birlikte, o yazlmam Trk Tresi'nin yerine, sosyal snf mnasebetlerini hakl karp dzenleyen yazl Doma'lar, Nas'lar geti. Arap toplumu iin de slamlk: Araplarn CAHLYET dedikleri yazsz Kankardelii dzenleri yerine, Bezirgan ilikilerinin en temiz ve en yceltimli ruhunu geiren yazl Kur'an hkmleri olduydu. Bu olay Tarihte geliigzel serpilmi ynla ilikiler ispatlar. rnein Neri Tarihi'ne bakalm. lk Mslman anak Han'dr. Onun olu saylan Musa Han lnce, iktidara olu deil, amcas saylan Bura Han geer. Bura Sahiden Musa'nn amcas ise, anak Han'n kardei olmaldr. Oysa, Bura Han, "Harun" adn alr (Mslman olur) ve babas Sleyman (gene Mslman) saylr. Bu Sleyman, anak Han'n da babas olsa, ilk Mslman o olmalyd: anak Han ilk Mslmandr. Bu durum, aka gsteriyor ki, Mslman olunduktan sonra bile, henz babadan oula miras kalan bir egemenlik kurulamamtr. Nitekim, Bura'dan sonra gelen Ahmed Han da anak Han kadar slalesiz zpktdr. Ahmed' in babas Ali olu Ebun-Nasr olarak anlr. Ahmed'le kendinden nceki efler arasnda irsi slale ba yoktur. Belirli artlar altnda, Tarihncesi "Askeri demokrasi"lerindeki usullerle iktidara gelmi kiiler vardr.
33 / 37

"Mvahhid" saylan Ouz'un ana gidilince, Kan rgtnden baka hi bir eyle karlanlmaz. Ouz rgt aka: 24 Kan (Han) rgtn iine alm, Sacl (Meymene: Babahan), solcl (Meysere: Anahan), ama hepsi eit 6 kabilenin Konfederasyonudur. Ouz'un gerek olu imi gibi gsterilen Gn Han, 4 Kan'l bir kabilenin semboldr. Kay Han: Gene gerek kii olmaktan ziyade, Gn kabilesi iindeki 4 Kan'dan birincisinin semboldr. Zamanla, Kay Kan' ile birlikte Ouz Konfederasyonunun Sa kolu (Meymene) iktidardan der. Sahneye, Ouz Konfederasyonunun Sol kanadndan (Meysere'den) Tak (Da) ortak semboll kabilenin Salur Kan' kar. Bylece egemenlik, slam tarihilerinin yaktrma deyimlerine gre kii Han'larn deil, Kan olarak ayr ayr semboller tayan Toplum rgtlerinin elindedir. Onun in, Salur Kan'ndan sonra: "Bir kii dahi kral olduk ki, ona anak Han derler" deniliyor. Bu anak Han, ilk Mslman olduu halde, hala Mslman (Arapa) ad tamaz,. kendisine "Kara Han" lakabn yaktrr. Medeniyet tarihisi iin bu durum iinden klmaz bir karklk saylsa da, tarih ncesi bilimi iin realite udur: Medeniyet krallarnn mutlaklam olan ecere ve Hanedan imtiyaz, ilk Trklerde bulunmamaktadr; sonraki Medeniyet tarihileri ise, anlalr olmak iin, ilkel sosyalist eflere birer Slale yaktrmak zorunda kalmlardr. Bu "karklk" (Hanedanszlk) Seluklulara dek srp gider. Seluklularn Tarih sahnesine klar, ana izileriyle, Avrupa'da Cermen "Kral"larnn treyilerini andrr. Din adamlarnn "Hidayet"e eritirdii sava Barbar "Askeri Demokrasi" ef, yava yava kutsal Kral, sultan olur. Seluk'un kk: Ouz konfederasyonunun Sol kanadndaki 3'nc Dingiz Kabilesinin KINIK Kan'na baldr. Bu Kan: "Yedinci iklimin kuzey kafir Trklerinden imana gelp, reey ve tedbir sahibi ,secaatli ve dilir olurlar. Ol taifeden ilk imana gelen budur. Bunun zamannda Beygur Trklere padiaht. " Bu padiah Dakak adnda birini Trklere kar savatryordu. Dakak' n Seluk adl olu vard. Dakak lrken: "Asker ilerini ona (Seluk' a) brakt. Trk kral bunun ok halkndan korkup ldrmiye kalkt. Bu haber ald. Kat " Ve Mslman olunca: "Kafir Trklerin lkelerine gaza " lar yapt. Kafir Trklerle dvrken,107 yanda ld, Mslman olduu iin, oullarna Semit-Arap adlarn: Arslan, srail ve Mikail diye koymutu. Bunlar Hint Kral Mahmut, sonra Mesut tarafndan zaman zaman esir edildiler. Kurtuldular. "Mikail lnce 2 olu kald. Birisi Ebu Talip Mehmet Turul Bey ve birisi Davud Cafer Bey. Trklerin Seluk kua (Ali'i Selukiyye) olu Ebu Talip Mehmet Turul Bey' e ittiba ettiler." (N eri Tarihi, s. 24). Bunca altstlkler oldu. Dikkat edelim: Seluk oullar, hala, Mslman etkilerine ramen, eflerini "ittiba" yoluyla iktidara getiriyorlar. Babadan oula miras otomatiklii ile iktidar gemiyor. Trk toplumu, tpk Ortaan'n Cermen kabileleri gibi, kan rgtl bir "Askeri Demokrasi" durumunu yayorlar. lerinden Sava Kumandan Bey olacak kiiyi, ilk Mslmanln "Biyat" dedii oy verme usulyle seiyorlar. "ttiba ettiler" in anlam budur. slamlk dini, bu askeri demokrasinin yerine, Kan tekilatlarn erite erite, irsi hkmdarl geirdi. Seluklular Saltanat (Hicret: 477, miladi:1085) ylndan. sonra, (tpk Papa'dan Takdis
34 / 37

alan Cermen askeri efleri gibi), Badat'taki slam medeniyetinin sembol Halife'den MENUR alarak Sultan kesildiler. Drt yz yllk mrleri bitince, yerlerine geen, bu yol Gn kabilesinin Kay Kan'na bal gsterilen Osman Oullar, Hanlklarn zamanla Sultan biimine evirerek, ayn slam (Medeniyet dini) metodlaryla iktidar tuttular. nce BEY, sonra SULTAN, ve en sonunda HALFE durumuna geldiler. SLAMLIIN TRK TOPLUMUNA TOPRAK DZENN VER slam dininin Trk toplumu zerindeki etkisi elle tutulurca bir madde zellii olarak Toprak dzeni alannda grld: Osmanl Trklerinin Anadolu'ya gtkleri zaman basit bir "Askeri Demokrasi" toplum dzenini yaadklar, Naima Tarihi'nin anlatt "Etvar" dan getikleri ortadadr. (Bakla: Dr. H. Kvlcml, Tarih - Devrim - Sosyalizm, s. 163-170, stanbul 1965). lk Osmanl Trkleri, Gebe olduklar iin, srf Din uruna Ftuhat yapmak zere lkeler, yerler ele geiriyorlard. Topraklar ele geince ne yaplacakt? Bunu, Trk toplumu olarak hemen hemen hi bilmiyorlard. Onlar iin toprak bir otlakt. Topran zerine yerleilip Tarm retimi yapmak, apayr bir i ve dzendi. Onu kendileri deil, "lmiye" adn alacak olan slam medeniyetinin yetitirdii din bilginleri bilebilirdi. Mslman bilginler eriat (anayasa) ve Fkh (Hukuk anlam) kurallaryla dzenleyeceklerdi. Osmanl Trklerine kalsa, tpk ilk Cermen valyeleri gibi, bu Trk Alpleri de, fethettikleri yerleri, hemen silah arkadalar arasnda paylap geiverirlerdi. rnein, "Devletin temellerini kuran " diye anlan Birinci Murat Gaazi; andarl Gaazi Halil Hayrettin Paa'ya bir kalemde: Bursa, Glpazar, Kocaeli, znik, Grele, Bolu, Mudurnu, Gerede, Sultann, Eskiehir, Ktahya, Simav, Lazkiye, Hamid, Durdur, Sla, Malatya, Rumeli Vilayeti, Hayrebolu, Paa sanca, Serez, Ustrova gibi Sancak ve kazalarda bulunan 38 ky birden, btn "er'i rnleri ve tm rfi gelirlerile, her bakmdan serbest olmak zere temlik ve ihsan klnp... isterse satup, dilerse balayp" tasarruf etmesi iin vermiti.( "Mlkname'i Hmayun" , Matbaai Ahmet Kamil,1331) Cermen Barbarlarnn iine eski Roma Hukukunu kutsal din kurallar biiminde sokan, Hristiyan kilisesi olmutu. Osmanl Trkleri iine de, eski Mslman hukukunu sokanlar: "lmiye snf" denilen din bilginleri oldu. Tarihin btn iinde incelenince ak seik grlr ki, hibir Medeniyet tekisine yeni bir geliim basama aktarmadan gememitir. slam toprak hukuku, sistem olarak, kendisinden bir nceki halka olarak gelip gemi Roma toprak hukukunu az ok netletirip gelitirmekle dodu. Yalnz, Roma hukuku deyince, onu ilk gnnden sonuna dek ayn kalm mutlak bir formller sistemi sanmamal. Roma hukukunun son derleyicisi Bizans oldu. Bizans ise, elbet Bat Roma tecrbelerini, ikide bir urad "Barbar alar altnda kalplatrd. Bu bakmdan Bizans hukuk krkanbar, sk sk Barbar eilimlerinin inbiinden geti. slam toprak hukuku, dorudan doruya Bizans hukukundan ilham alrken, slamln iinden kt Kent eilimlerine gre ayarlad. Hicretin ikinci yzyl, slamlk, Roma hukukunu zel terimlerine dek slam hukukuna aktard. Ama bu aktarta, Arap kentlerinin doktriner ruhu egemenliini hibir zaman yitirmedi. Osmanl Trkleri, toprak ekonomisi kurallarn, slam inbiinden gemi olarak benimsediler. slam hukuku balca 6 kaynak tand:1- Kur' an: en bata ve en tartmasz kesin kurald. 2- S
35 / 37

nnet : Muhammed'in davran, ilemi, sz, susuu olarak yzde yz Arap Kentinin ruhunu tayordu. 3- Medine gelenek-grenei (Coutume): Kendiliinden Arap Kentini kriteryum sayyordu. 4Hadis : Muhammed'den rivayetlerdi. Fakat uydurmay nlemek iin, hemen arkasndan: 5stlah' getiriyordu. Hadis Kamu yararna ztsa, bu yoldan dzeltilebilir. 6cma : Medine doktorlarnn bir konuda oybirlii (consensuz doctorum ecclesiae) dir. Bu alt kat szgeten gemi dnyann btn kurallarnda, artk ne Bizanslk, ne Romalk kalamazd. Ancak hayatn canll kendini dayatabilirdi. slam toplumunda Roma toplumunun benzeri ilikiler varsa, onlar Arap Kentlerinin insan dncesinde ilenerek gelitirilirdi. Alt hukuk kayna dnda, sa duyuya dayanan geni RE'y, KIYAS (analoji) ve STHSAN (dzeltme, iyiletirme, gzelletirme) mekanizmas da iletiliyordu. tihad, ilk slamlkta kapanmayan bir kapyd. Yukarki hukuk kaynaklar, geni slam toplumlarnn eilimlerine gre deerlendirildiler. Bu deerlendirmelere MEZHEP (tutulacak yol) denildi. Mezhep kurucularndan Malik: Medine doktorlarnn oybirlii dnda hkm tanmyordu. O lden kamamt. Hanbeli : Malikiden de kat, dar kald. Hadisten aa hukuk kayna bilmedi. afii : slam doktorlarnn her zaman CMA yapabileceklerine inanyordu. Ama Re'y, stahsan ve istislah kabul etmiyordu. Trk toplumu, Seluklularla birlikte haneflii tuttu. Kendisi Acem olan Ebu Hanife Trk'n eilimine uygun dt. Ebu Hanife' ye gre: " Metn malum olduundan, falan durumda kyas, filan eyi gsterir; ama ben evre artlar dolaysile, femekan tarzda davranmay neririm. (AHSEN: gzel sayrm)" denebiliyordu. Medeniyete daha yeni giren canl bir toplum iin, bu daha kvrak mezhep yatkn geldi. " Seim " byle oldu. Her ulus kendince bir Mezhep seiyordu. Osmanllar, Seluk Ulemas ile yola ktlar. Btn o zamana dek gelmi gemi Medeniyet kurallarn, Bizans'n evre artlar ortasnda ilediler. Toprak mlkiyetini henz pek ciddiye almadklar iin, fethettikleri yerleri beendikleri yoldalarna peke ekiveren Trk alplerini, slam bilginleri ekip evirdiler. Ortaya, Osmanl damgasn yemi ezeli GANMET ve TOPRAK kanunlar kt. Trk toplumunun SAVA anlay, lk Mslman Arap toplumunun CHAD anlay gibi, "ASKER DEMOKRAS" kurallarna uydu. CHAD: Dine davet edildikleri halde bunu reddetmi bulunan KAFR' lere kar alan GAZA' dr. (V. R. Sevig). SAVA (CHAD): Hr, salam ve hali vakti yerinde olan her Mslman iin farzdr. Cihad'la elde edilen eyler, Toprak olursa, ya Fatihler arasnda paylalr: Karlnda yalnz r alnr; yahut eski ahalisine braklr: Onlardan toprak bana Hara, Kii bana Cizye (ba vergisi) alnr. Birinci usul ANVETEN (zorla) zaptedilmi topraklara, ikincisi ok defa SULHEN (barla ele geirilmi topraklara uygulanr. Topraklarn MLKYET; lk Kent usulnce tanr'nn olur, TASARRUF'u, (kullanlp yararlanl) zerinde alanlara der.
36 / 37

Topraktan baka Cihad'la ele geen mallar, ya FEY (Cizye, Hara, mrted kiinin var, mirassz len gayr mslimin mal) olur. NEFL (Ganimetler leilmeden nce kimi artlarla savaya braklm nesneler), yahutta GANMET olur. Ganimetin (ilk Mslmanlkta hepsi), sonradan bete biri "Mslmanlarn mal evi"ne ayrlr. Bu ayrlanlardan yararlananlar: Allah ve Peygamberden sonra, YETM - ZRT - YOLCU insanlardr. Allah gkte, peygamber lm bulunduu zaman, Ganimet ne olur? Malik: mam' n (Hkmdarn) emrine kayrr. Ebu Hanife, daha demokrata mal Yetim - Zrt - Yolculara drr. Ganimetin bete drd Gaazilere letirilir: Maliki, afii atlya 3, yayana 1 pay verir. Hanefi, daha demokrata, atlya 2, yayana 1 pay verir. te Antika Medeniyetlerin retim ve leim gibi btn ekonomi temel ilikilerini dzenleyen yukarki kurallar, "slam dininin Trk toplumuna etkisi" biiminde kutsallaarak, hemen hemen olduklar gibi uygulanrlar.
37 / 37

Dinin Türk Toplumuna Etkileri - Ziya Gökalp

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dinin Türk Toplumuna Etkileri - Ziya Gökalp

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

DNN TRK TOPLUMUNA ETKLER

You might also like