MATURDLK c) Mtrdiyye Akaid konusunda Eb Mansr Muhammed b. Muhammed b.

Mahmd el-Mtrd'nin grlerini benimseyenlerin oluturduu Ehl-i snnet mezhebinin addr. mam Mtrd yaklak 238 (852) ylnda Trkistan'da Semerkant ehrinin bir ky olan Mtrd'de domutur. Trk olmas kuvvetle muhtemeldir. Hayat hakknda fazla bilgi bulunmayan mam Mtrd'nin eserleri incelendiinde, onun kelm, mezhepler tarihi, fkh usul ve tefsir alanlarnda otorite olduu grlr. Eserlerinde Ehl-i snnet'in temel prensiplerini hem yet ve hadislerle hem de akl delillerle savunmu, zellikle Mutezile ve a'nn grlerini tenkit etmitir. 333 (944) ylnda Semerkant'ta vefat etmitir. slm dnyasnda hicr II. asrdan itibaren ortaya kan bidat mezheplere, zellikle aklc bir tavr taknan Mutezile'ye, Selefin metoduyla kar kmak, Ehl-i snnet inancn savunmada yetersiz kalyordu. Bu sebeple inan konularnda, yet ve hadislerin yannda akla da yer verecek, akl aklamalar yaparak konunun daha iyi anlalmasn ve kabul edilmesini salayacak yeni doktrinlere ihtiya duyulmutur. Bu ihtiyacn bir sonucu olarak Ehl-i snnet kelmnn iki nemli mezhebi Mtrdiye ve Eariyye ortaya kmtr. Mtrdlik, akaid sahasnda yet ve hadisle birlikte, akl da dinin anlalmas iin gerekli bir temel kabul etmi, mam Mtrd'den itibaren kelm metodunu gittike gelitirmitir. Mtrdiyye, baz konularda Selef'e Eariyye'den daha yakndr. Baz konularda ise, daha aklc davrandndanEariyye ile Mutezile arasnda yer almtr. Bir ksm aratrmaclar Mtrdlii Hanefliin devam sayarlar. Onlar bu dnceye iten sebep, mam Mtrd'nin, mam Eb Hanfenin akaid konusunda koyduu prensipleri aklayp gelitirmi olmasdr. Eb Hanfenin ve Hanefliin bu anlamdaki etkisi bir gerek olmakla beraber, mam Mtrd ve rencilerinin eserleri incelendiinde, Mtrdliin inan konularnda tutarl ve kkl zmler getiren, meselelere ok iyi nfuz ederek nemli bir sistem kuran mstakil bir kelm mezhebi olduu aka grlr. Ne var ki Mtrdlik, Mvernnehir gibi kapal bir havzada ortaya kmas, Badat ve Basra gibi dnemin ilim ve siyaset merkezlerinden uzak bir blgede yaylmas sebebiyle Earlik kadar hret bulamamtr. Hakm es-Semerkand (. 342/953), Eb Seleme es-Semerkand (. IV/X. asr), Eb'l-Ysr Muhammed el-Pezdev (. 493/ 1100), Eb'l-Man (Mun) en-Nesef (. 508/1115), mer en-Nesef (. 537/1142), Ebl-Berekt Hfzddin en-Nesef (. 710/1310), Burhneddin en-Nesef (. 687/1289), bn'l-Hmm (. 861/1457), Kad Celleddinzde Hzr Bey (. 863/1458) ve Beyzzde Ahmed Efendi (. 1098/1687) en mehur Mtrd kelmclardr. Mtrdiyye Ehl-i snnet'in temel prensiplerinde Earler ile ayn grte

olmakla beraber, u grleriyle onlardan ayrlrlar: 1. Din tebli olmasa da kii aklla Allah' bulabilir. 2. yi ve kt, gzel ve irkin aklla bilinebilir. Allah Tel bir eyi gzel ve iyi olduu iin emretmi, kt ve irkin olduu iin yasaklamtr. 3. Kulda bal bana bir cz' irade vardr. Kul iradesiyle seimini yapar, Allah da kulun seimine gre fiili yaratr. 4. Yce Allah'n dier sfatlar gibi tekvn sfat da ezeldir. 5. Allah kulun gcnn yetmeyecei eyleri kula yklemez. 6. Allah'n fiillerinin muhakkak bir sebep ve hikmeti vardr. Fakat kul her zaman bu sebep ve hikmetleri bilemeyebilir. 7. Peygamberlerde aranan niteliklerden biri de erkek olmaktr. Bu sebeple kadn peygamber gnderilmemitir. 8. Allah'n nefs kelm iitilemez. itilen nefs kelmn varln gsteren lafz kelm yani Kur'an'n harf ve sesleridir.