541GI0065

T.C.
MLL ETM BAKANLII
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
GIDA TEKNOLOJS
BESYER HAZIRLAMA
ANKARA 2008
Mill Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilir. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
Windows Media Player.lnk
NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET 1 ................................................................................................... 3 1. BESYER (ORTAM, VASAT)........................................................................................... 3 1.1. Besiyeri eitleri........................................................................................................... 5 1.1.1. Fiziksel zelliklerine Gre.................................................................................... 5 1.1.2. Kaynaklarna Gre................................................................................................. 5 1.1.3. Kullanm Amacna Gre........................................................................................ 5 1.2. Birok Besiyerinin Bileimine Giren Temel Maddeler ................................................ 8 1.2.1. Agar ....................................................................................................................... 8 1.2.2. Pepton .................................................................................................................... 9 1.2.3. Maya Ekstrakt (Yeast Extract) ............................................................................. 9 1.2.4. Et Ekstrakt (Beef Extract)..................................................................................... 9 1.2.5. Tuz (NaCl)........................................................................................................... 10 1.2.6. Jeltin................................................................................................................... 10 1.2.7. Karbohidratlar...................................................................................................... 10 1.2.8. Kan....................................................................................................................... 11 1.2.9. Tampon Maddeler (Buffer).................................................................................. 11 1.2.10. norganik maddeler............................................................................................ 11 1.3. Besiyerinin Sahip Olmas Gereken zellikler ............................................................ 11 1.4. Besiyeri Formlasyonlar............................................................................................ 12 1.5. Etiket Bilgisini Kullanma............................................................................................ 17 1.5.1. Etikette Yer Alan Bilgiler.................................................................................... 17 1.5.2. Etiket Bilgilerine Gre Hesaplama rnekleri...................................................... 19 1.6. Besiyeri Hazrlk Aamalar........................................................................................ 20 1.6.1. Tartm .................................................................................................................. 20 1.6.2. Kaba Aktarma...................................................................................................... 21 1.6.3. zndrme......................................................................................................... 21 1.6.4. Berraklatrma ..................................................................................................... 22 1.6.5. Besiyeri pHsnn Ayarlanmas............................................................................ 22 1.6.6. Besiyeri pHnn llmesi ................................................................................. 22 1.7. Besiyeri Hazrlanan Kaplara Hazrlama Bilgilerini Yazma........................................ 24 1.8. Besiyerlerini Sterilizasyona Hazrlama Aamalar ..................................................... 25 UYGULAMA FAALYETLER....................................................................................... 26 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 31 RENME FAALYET 2 ................................................................................................. 36 2. BESYERLERNN STERLZASYONU VE MUHAFAZASI ....................................... 36 2.1. Besiyeri Sterilizasyonu ve Aamalar ......................................................................... 36 2.1.1. Otoklavda Sterilizasyon....................................................................................... 38 2.1.2. Su Banyosunda Sterilizasyon .............................................................................. 39 2.1.3. Filtre ile Sterilizasyon:......................................................................................... 41 2.1.4. Mikrodalga Frnda Sterilizasyon ........................................................................ 42 2.2. Sterilizasyonla lgili Dikkat Edilecek Noktalar .......................................................... 42 2.3. Sterilizasyon Sonras lemler..................................................................................... 43 2.3.1. Katk Maddelerinin Eklenmesi ............................................................................ 43
2.3.2. Sterilize Besiyerinin Petri Kutularna Dklmesi ............................................... 43 2.3.3. Agarl Besinyerlerinin Yzeylerinin Kurutulmas............................................... 44 2.3.4. Tplerdeki Besiyerlerine Yaplan lemler.......................................................... 44 2.3.5. Agarl Besiyerlerinin Yeniden Eritilmesi ............................................................ 45 2.4. Sterilizasyon Kontrol ................................................................................................ 45 2.5. Besiyerlerinin Muhafazas .......................................................................................... 47 2.6. Hazr Ticari Besiyerleri ve Muhafazas ...................................................................... 48 UYGULAMA FAALYETLER....................................................................................... 50 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 54 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 58 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 60 KAYNAKA ......................................................................................................................... 61
ii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 541GI0065 Gda Teknolojisi Gda Kontrol/Gda Laboratuvar Teknisyeni Besiyeri Hazrlama Bu modl Gda Teknolojisi Gda Kontrol dalnda eitim ve retim gren renciler iin hazrlanm besiyerlerinin eitleri, formlleri, hazrlanmalar, besiyerinin zelliine uygun olarak sterilize edilmesi, sterilize edilmi besiyerleri ve hazr ticari besiyerlerinin saklanmas ile ilgili bilgi ve becerilerinin ilendii bir renme materyalidir. 40/32 Mikrobiyolojik Analizlere Hazrlk Modln baarm olmak Besiyeri hazrlamak Genel Ama Bu modl ile uygun ortam salandnda formlasyonuna uygun olarak besiyeri hazrlayabilecek, besiyerinin sterilizasyonunu ve muhafazasn yapabileceksiniz. Amalar 1. Formlasyonuna uygun olarak besiyeri hazrlayabileceksiniz. 2. Besiyerinin zelliine uygun olarak besiyerinin sterilizasyonunu ve muhafazasn gerekletirebileceksiniz. Mikrobiyoloji laboratuvar, hazr besiyeri karmlar veya besiyeri bileenleri, besiyeri formlasyonlar veya hazrlan klavuzu, deney tpleri, erlen, balon joje, saf su, baget, terazi, su banyosu, szge kd, huni, su geirmez yal pamuk, alminyum folyo, tplk, pipet, petri kaplar, cam yazar kalem, pH kd, 0.1 N NaOH, 0.1 N HCl, mezr, piset, Durham tpleri (test tpleri), otoklav, sterilizasyona hazrlanm besiyerleri steril petri kaplar, tplk, buzdolab, malzeme dolab. Bu modl ierisinde her renme ve uygulama faaliyetinden sonra yaplan lme ve deerlendirmeler ile kendi kendinizi deerlendirebileceksiniz. Modl sonunda retmeniniz tarafndan yaplan yazl ve uygulamal lme aralar ile kazandnz bilgi ve beceriler deerlendirilecektir.
MODLN TANIMI
SRE N KOUL YETERLK
MODLN AMACI
ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI
LME VE DEERLENDRME
iii
iv
GR GR
Sevgili renci, Gda teknolojisi asndan patojen mikroorganizmalarn bulamasnn engellenmesi, dier mikroorganizmalarn saylarnn standartlara uygun en alt dzeye indirilmesi, gda retiminde kullanlan fermantasyon mikroorganizmalarnn aktivitelerinin kontrol ok nemlidir. Bunun iin de ncelikle mikrobiyoloji laboratuvarnda mikroorganizmalarn uygun besiyerlerininnde retilmesi ve incelenmesi gerekmektedir. Besiyeri ksaca, mikroorganizmalarn gereksinimi olan besin gelerini ieren, mikroorganizmalar bulunduklar ortam dnda ve laboratuvarlarda retmek iin formle edilmi yapay ortamlardr. Besiyerleri mikroorganizmalarn retilmesi, gelitirilmesi, tanmlanmalar, saymlar yaplarnn ve biyokimyasal zelliklerinin incelenmesi, saf kltrlerinin elde edilmesi, biyolojik ve metabolik rnlerinin elde edilmesi ile gda, su, evre kontrolleri gibi ok farkl amalarla kullanlabilir. Ama ne olursa olsun kullanma hazr steril besiyerleri ve besiyeri katklar dnda, laboratuvarda hazrlanan tm besiyerlerinin ve besiyeri katklar sterilize edilmelidir. Gda mikrobiyoloji laboratuvarnda sonularn gvenirliliini etkileyen en nemli faktr, sterilizasyondur. Besiyerleri, yapsna ve zelliine gre sl ilem, membran filitrasyon ve nla sterilizasyon gibi farkl yntemlerle sterilize edilir. Besiyerlerinin sterilizasyonunda, besiyeri iinde bulunabilecek tm mikroorganizmalar ve sporlarn ldrmeli, fakat besiyerinin yaps zarar grmemelidir. Gda sektrnde kalite kontrol eleman olarak grev alacak olan sizler Besiyeri Hazrlama modl ile istenen formlasyona uygun olarak besiyeri hazrlayabilecek, besiyerini zelliine uygun yntemle sterilize edebilecek ve muhafazasn gerekletirebileceksiniz.
RENME FAALYET 1 RENME FAALYET 1

AMA
Bu faaliyet sonucunda gerekli bilgileri alp, uygun ortam, ara-gere ve ekipman salandnda formlasyonuna uygun olarak besiyeri hazrlayabileceksiniz.
ARATIRMA
Besiyerlerinin ve zelliklerini farkl mikrobiyoloji uygulama kitaplar ve nternet kaynaklarndan aratrnz. evrenizdeki varsa gda iletmeleri ve varsa mikrobiyoloji laboratuvarlarna giderek hangi besiyerlerininni hangi amalarla kullandklarn aratrnz. Besiyerlerininni hazrlama aamalarn gzlemleyiniz. Besiyerlerinin ile ilgili TS EN 12322 yi inceleyiniz Aratrma ve incelemelerinizi rapor hline getirip, snfta arkadalarnzla tartnz.
1. BESYER (ORTAM, VASAT)

Besiyerleri; Mikroorganizmalar, bulunduklar ortam dnda ve laboratuvarlarda retmek iin formle edilmi, Mikroorganizmalarn gereksinimini olan besin gelerini ieren, pH uygun, Besleyici, Kat veya sv, yapay ortamlardr.
Besiyerlerininne; ortam= vasat= kltr ortam= kltr vasat= kltr besiyeri gibi isimler de verilmektedir. Besiyerinin ngilizce karl medium dur. Besiyerlerinin ok farkl amalarla kullanlabilir. Bunlar mikroorganizmalarn; retilmesi, gelitirilmesi ve canllklarnn korunmas, Duyarllk ve sterilite testleri, Saf kltrlerinin elde edilmesi(izolasyonu), Tanmlanmalar (identifikasyon), Saymlar, Yaplarnn ve biyokimyasal zelliklerinin incelenmesi, Biyolojik ve metabolik rnlerinin elde edilmesi Gda, su ve evre kontrolleri, Antibiyotik ve vitamin analizleri olabilir.
Mikroorganizmalarn kaltsal yaplar ve enzim sistemleri farkldr. Fakat tm mikroorganizmalarn bir ortamda geliebilmesi iin; Suya, Bir enerji kaynana (k veya kimyasal), Bir karbon kaynana, Bir azot kaynana (organik veya inorganik), Vitamin ve mineral maddelere gereksinimleri vardr.
Besiyerlerinin bileiminde mutlaka bulunmas gereken maddeler: Su, Karbohidratlar veya karbohidratlar bulunmad ya da yetersiz olduunda proteinler gibi enerji kaynaklar, Proteinler, peptonlar, amino asitler vb. organik bileikler, KNO3, (NH4)PO4 vb. inorganik tuzlar gibi azot kayna maddeler, Vitaminler (zellikle B grubu), prin ve primidin bazlar, amino asitler gibi reme faktrleri, Na, K, Cl, P, Ca, Fe, Mg, S vb. makro elementlerle, Zn, Mg, Br, Mo, Co, Cu, B vb. mikro elementler yani minerallerdir.
Ototrof (kendi beslek) mikroorganizmalar, ok basit ortamlarda reyebilirler. Heterotrof (d beslek) mikroorganizmalarn, geliebilmesi ve retilmesi iin ortama reme faktrleri, organik ve inorganik bileiklerin ilave edilmesi gerekir. Ayrca patojen bakteriler ve laktik asit bakterileri vb retiminde kullanlacak besiyerlerine seici veya ayrt edici maddeler de katlmaktadr. Bu nedenlerle tm mikroorganizmalar iin uygun tek bir besiyeri forml yoktur. Laboratuvarlarda; Kullanm amacna, Bileimine, Hazrlan ekline gre uygun besiyeri seilir.
rnein st tm mikroorganizmalarn gelimeleri iin gerekli besin gelerini ve suyu ierir. zm suyunda da mikroorganizmalarn gelimeleri iin gereken besin maddeleri ve su bulunmaktadr. Fakat zm suyunun pH dk (asitlii yksek) olduundan, yalnzca dk pH da gelien laktik asit bakterileri, asetik asit bakterileri ve mayalar iin uygundur.(10. snf Genel Mikrobiyolojisi modllerinde mikroorganizma geliimine etki eden faktrlerden pH konusuna baknz ). Laboratuvarlarda kullanlan besiyerleri, bitki ve hayvan dokularnn ezilmesinden veya ekstraksiyonlarnn kartrlmasndan elde edilir.
1.1. Besiyeri eitleri

Besiyerleri snflandrlmas farkl ekillerde yaplabilir.
1.1.1. Fiziksel zelliklerine Gre

1.1.1.1. Kat Besiyerleri Bileimine kvam verici, katlatrc madde katlm besiyerleridir. Katlatrc madde olarak en ok agar daha az olarak da jeltin, yumurta, serum, alginatlar ve silika jel kullanlr. rnein Nutrient Agar, EMB Agar gibi. 1.1.1.2. Sv Besiyerleri inde katlatrc madde bulunmayan daha ok mikroorganizmalarn retilmesinde kullanlan besiyerlerinindir. rnein et suyu, peptonlu su, Nutrient Broth (besleyici buyyon).
1.1.2. Kaynaklarna Gre

1.1.2.1. Hayvansal Kaynakl Besiyerleri Yumurta sars, karacier, balk unu, st, et suyu gibi hayvansal dokulardan elde edilmi besiyerlerinindir. 1.1.2.2. Bitkisel Kaynakl Besiyerleri Patates ekstrakt, besiyerlerinindir. portakal serumu gibi bitkisel dokulardan elde edilmi
1.1.3. Kullanm Amacna Gre

1.1.3.1. Genel Besiyerleri Mikroorganizmalar iin gerekli besin maddelerince yeterli ve zengin, belli bir mikroorganizma grubunun gelimesini zel olarak artrmayan, birok mikroorganizmalarn gelimesini salayan besiyerlerinindir. Tm mikroorganizmalarn geliilebilecei zellikte bir besiyeri yoktur. Genel besiyerlerininnde laktik asit bakterileri ve patojen bakteriler dnda pek ok mikroorganizma geliebilir. Genel besiyerleri, dier baz Besiyerinin hazrlanmasnda temel besiyeri olarak kullanlr. rnein Nutrient Broth, Nutrient Agar.
Genel besiyerleri aadaki amalar iin kullanlr: Toplam mezofil ve psikrofil aerob bakteri saym Bozulma veya hastalk etmeninin n izolasyonu Gnlk kullanmdaki bakterilerin aktifletirilmesi, korunmas Genel besiyerlerinin inkbasyon koullarnn deitirilmesi ve kontrol Anaerob mikroorganizmalarn gelitirilmesi
Nutrient Broth ve Nutrient Agar gibi genel besiyerlerininne maya ekstrakt, st, serum, kan gibi maddeler ilave edilerek istenen amaca uygun, farkl besiyerlerinin elde edilir. 1.1.3.2. zel Besiyerleri alma amacna gre seilen, belli bir mikroorganizma grubu iin hazrlanan ve yaplar daha kompleks (karmak) olan besiyerleridir. zel besiyerlerinin ok eitlidir. 1.1.3.2.1. Canlandrma Besiyerleri Bir ortamda zarar grm, reme yetenei azalm, canllk oran dk olan mikroorganizmalarn canlanmasn, gelimesini ve adaptasyonunu salayan sv besiyerleridir. 1.1.3.2.2. Selektif (Seici) Besiyerleri Formlasyonu yalnzca belli bir mikroorganizma veya mikroorganizma grubunun tipik geliimini salayacak ekilde hazrlanm besiyerlerinindir. Selektif besiyerlerinin bileimine dier istenmeyen mikroorganizmalarn enzim veya metabolizma sistemlerini olumsuz etkileyen, gelimelerini engelleyen; Boyalar, Antibiyotikler, Kimyasal maddeler, Safra tuzlar gibi inhibitr maddeler mikroorganizmalarn gelimeleri salanr.
pH
ayarlamalaryla
istenen
rnein ortama 1/500.000 orannda kristal viyole eklendiinde gram (+) bakteriler geliemez sadece gram(-) bakteriler gzlenir. Eosin Metilen Blue Agar, SS Agar, Violet Red Bile Agar, Brillant Green Bile Broth, Mac Conkey Broth gibi.
1.1.3.2.3. Elektif (Seime Ynelik) Besiyerleri Formlasyonu belli bir mikroorganizmann minimum dzeyde geliimini salayan besin gelerini karlayacak ekilde hazrlanm besiyerlerinindir. Elektif besiyerleri ile kark bir mikroorganizma kltrnden istenen mikroorganizmalar ayrlr (izole edilir). rnein Lizin Agar ile N (azot) kayna olarak yalnzca lizin amino asidini kullanabilen yabani mayalar ayrlabilir. 1.1.3.2.4. Diferansiyel (Farklara Dnk) Besiyerleri Belli bir mikroorganizmann kendi trne zg tipik koloniler oluturduu kat besiyerlerinindir. Ortama baz boya ve kimyasal maddeler katlarak mikroorganizmalarn reme ekli ayr bir zellik kazanr. rnein; SS Agar Salmonella kolonilerini tanmada, EMB Agar ise E.colinin ayrmnda kullanlr. Not: Baz besiyerlerinin, hem selektif (seime ynelik) hem diferansiyel (farklara dnk) olabilir. rnein Mac Conkey Broth besiyerlerininnde laktoz ve indikatr olarak da brom krezol moru vardr. Koliform bakterileri laktozu fermente ederek krmz renkli koloniler, laktozu fermente edemeyen Salmonella trleri ise renksiz koloniler oluturur. Selektif, elektif ve diferansiyel besiyerlerinin ile gda rneklerindeki veya kark kltrlerdeki belli bir mikroorganizma veya mikroorganizma grubu izole edilerek saf kltrleri elde edilir. 1.1.3.2.5. Zenginletirme Besiyerleri Kark mikroorganizma kltrnde istenmeyen mikroorganizmalarn gelimesini engelleyen, izolasyonu istenen mikroorganizmalarn ise bolca reme ve gelimesini salayan, genellikle sv besiyerlerinindir. Zenginletirme besiyerlerinin; stenen mikroorganizmalarn izolasyonu iin besin geleri ve pH vb. ihtiyalarn en iyi dzeyde karlar. Bu besiyerlerinin inkbasyonu scaklk ve sre asndan izolasyonu istenen mikroorganizma trne gre kontroll olarak yaplmasn salar.
rnein Selenit Broth 1620 saat kadar koliform bakterilerinin gelimelerini engellediinden, Salmonella tr bakterilerin izolasyonunda kullanlan zenginletirme besiyeri eididir.
1.1.3.2.6. Biyokimyasal Test Besiyerleri Mikroorganizmalarn test edilen maddede biyokimyasal deiim oluturup oluturmadklarn belirlemek amacyla kullanlan sv veya kat olarak hazrlanabilen besiyerleridir. Biyokimyasal test besiyerlerininne; Glikoz, laktoz, sakkaroz vb. karbohidratlar, Nitrat, sitrat, re tuzlar, Brom timol mavisi, fenol krmzs gibi indikatrler mikroorganizmalarn eitli biyokimyasal zellikleri saptanr. katlarak
1.1.3.2.7. Tamamlama yada Dorulama Besiyerleri nkbasyondan sonra kltre eklenen zel indikatrlerle (ayra), mikroorganizmalarn metabolizma rnlerinin saptanmasn ve tannmalarn salayan besiyerleridir. Tripton Water, Glikoz Fosfat Broth gibi. 1.1.3.2.8. ndirgenmi Besiyerleri Formlasyonu oksijensiz ortamda yaayabilen anaerob mikroorganizmalarn iyi dzeyde geliimini salayacak ekilde hazrlanm besiyerleridir. ndirgenmi besiyerlerine tiyoglikat gibi indirgen maddeler katlr. Bu maddeler, besiyerindeki znm oksijeni balar ve ortam anaerob hle getirir.
1.2. Birok Besiyerinin Bileimine Giren Temel Maddeler

1.2.1. Agar
Baz deniz yosunlarndan elde edilen uzun zincirli polisakkarittir. Toz veya lifler hlinde retilir. Yapsnda D-galaktopiranoz bulunur. D-galaktopiranoz katlama zellii verdiinden agar sv besiyerinin katlatrlmasnda kullanlr. Agar ok az oranda Ca, Mg, SO4 gibi inorganik tuzlar, protein benzeri maddeler bulunduu ve uzun, dallanm zincir yaps nedeniyle mikroorganizmalar iin besin maddesi deildir. 90 95Cde erir, 40 45Cde katlar. Besiyeri pHndan etkilenmez. Besiyeri pH 5ten dk olduunda veya uzun sre yksek sl ilem uygulandnda, katlama zelliini yitirebilir. Besiyerlerininne amaca gre %0.05 2 orannda katlr. (standart kullanm oran %1 1.5dir.).
Mikroorganizmalarda hareketliliin belirlenmesi, mikro aerob zellikteki bakterilerin gelitirilmesi amacyla hazrlanan besiyerlerininnde agar %0.05 0.3 gibi dk oranda kullanlr. Yksek asitli besiyerlerininnde ise jelleme zelliini koruyabilmek iin agar oran arttrlr.
1.2.2. Pepton
St proteini (kazein), kan proteini (fibrin), sr eti, karacier veya soya proteininin tripsin, pepsin veya papain gibi proteolitik enzimlerle hidrolize edilmesinden retilir. Pek ok mikroorganizmada proteinleri hidrolize ederek N kayna olarak kullanmalarn salayacak proteolitik enzim sistemleri bulunmadndan besiyerine pepton katlr. . Peptonlar, mikrobiyolojide tek bana besiyeri olarak kullanlabilen nadir maddelerden biridir. Pek ok bakteri yalnzca % 1 peptonlu ortamda geliebilir. Bileiminde suda znen, kk molekll amino asitler, peptitler, polipeptitler, inorganik tuzlar ve riboflavin, niasin gibi B grubu vitaminleri bulunur. Besiyerlerininne %12 orannda katlr. Elde edildii kaynaa gre peptonlarn yaplarnda farklar grlebilir. rnein, kazeinden elde edilen peptonda fazla oranda triptofan amino asidi, soyadan elde edilen peptonda ise, fazla oranda karbohidrat bulunur. Peptonun tampon madde zellii de vardr. nk mikroorganizma aktivitesi sonucu oluan metabolik rnlerin besiyeri pHn deitirmesini belli lde engeller.
1.2.3. Maya Ekstrakt (Yeast Extract)

Ekmek mayas (Saccharomyces cerevisiae), bira mayas gibi mayalarn enzim veya asitle hidrolizinden elde edilir. Yapsnda suda znen N (Azot)lu maddeler, maltoz, glikojen, pentozlar vb. karbohidratlar, B grubu vitaminleri, K, PO4 vb. tuzlar, organik asitler bulunur. Besiyerlerine % 0.51 orannda katlarak ortam zenginletirilir. Maya ve kflerin gelitirilmesi iin uygun besiyeridir.
1.2.4. Et Ekstrakt (Beef Extract)

Bakteriler iin genel besiyeri olarak kullanlr. Yasz, tendonlar ayrlm sr etinden (kymasndan) elde edilir. Yapsnda N (Azot)lu madde olarak proteinler deil, suda znen amino asitler, kk peptitler, mineraller, iz elementler, B kompleks vitaminleri, prin bulunur.
Karbohidrat iermediinden karbohidratlardan asit oluturma testlerinde kullanlabilir. Besiyerlerininne %1 orannda katlr Piyasada hazr olarak buyyon denen et suyu ekstrakt satlmaktadr.Kullanlaca zaman 10 g bulyon 1 litre suda zndrlerek pepton, amino asitler,baz vitaminler ve minerallerce zengin besiyeri elde edilmi olur.
1.2.5. Tuz (NaCl)

Besiyerlerininnde iyon konsantrasyonunu ayarlamak ve izotonik (e basnl) ortam yaratmak iin kullanlr. Besiyeri pH alkali (NaOH) ile ayarland zaman ken PO4 ve CO3larn yerini alr. Besiyerlerininne % 0.5 orannda katlr. Tuz seven (halofilik) ve tuza dayankl (halotolerant) bakterilerin selektif izolasyonunda tuz oran artrlr.
1.2.6. Jeltin
Sinir, kemik, tendon vb. hayvansal dokulardan elde edilen protein yapsnda bir maddedir. Agar gibi katlatrc zellii vardr fakat daha ok mikroorganizmalarn proteolitik aktivitelerini ortaya karmak iin kullanlr. 37 Cde erir, 2326Cde katlar. Besiyerlerine %12 15 orannda katlr. pH 5 ten kk olduunda ve 120Cde sl ilemde katlama zelliini kaybettiinden jeltin ieren Besiyerinin sterilizasyonu daha ok 110Cde yaplr.
1.2.7. Karbohidratlar
Fermente olabilen karbohidratlar, mikroorganizmalar iin enerji ve C kaynadr. Besiyerlerinde karbohidratlar; Mikroorganizmalarn remesini hzlandrmak, Fermantasyon zelliklerini saptamak, Mikroorganizmalarn asit oluturma zelliini izleyerek asit oluturan kolonilerin n tanmlanmalar amacyla kullanlrlar. Besiyerlerininne %0.11 orannda katlr. En ok kullanlan karbohidratlar glukoz, laktoz ve sakkarozdur. Karbohidratlar yksek scaklkta sterilize edilirlerse dekompoze (ayrma) olurlar ve organik asitler meydana gelir. Organik asitler besiyeri pHsn drdklerinden mikroorganizmalarn geliimini inhibe edebilirler. Bu nedenle besiyerine katlacak karbohidratlar ya ayr olarak sterilize edilip, daha sonra besiyerine katlmal ya da sterilizasyonlar tindalizasyon veya filtrasyon gibi yntemlerle yaplmaldr.
10
1.2.8. Kan
Sv veya kat baz besiyerlerininni zenginletirmek iin ya da mikroorganizmalarn hemoliz (alyuvarlarn paralanmas) zelliklerinin saptanmas testlerinde kullanlr. Kan sterilize edilmi ve 4550 Ca soutulmu agarl besiyerine % 5 10 orannda katlr. Bileiminde organik ve inorganik maddelerle reme faktrleri vardr. Yava reyen mikroorganizmalarn geliimini kolaylatrr.
1.2.9. Tampon Maddeler (Buffer)

Mikroorganizmalarn geliimine etki eden en nemli faktrlerden biri pHdr. Besiyerinde reyen mikroorganizmalarn metabolik artklar ortamn pHn deitirebilir. Besiyeri pHn kontrol altnda tutmak iin tampon maddeler katlr. Tampon maddeler, zellikle besiyerine fermente olabilir. Karbohidratlar katldnda kullanlrlar. En ok kullanlan tampon maddeler K2HPO4, KH2PO4, NaHPO4 gibi fosfatlar, Na2CO3 gibi karbonatlar, asetat ve sitratlardr. Proteinler, peptonlar, peptit ve amino asitler tampon zellii gsterdiinden besiyerinde bu organik bileikler bulunduunda ayrca tampon madde eklenmesine gerek yoktur. Polifosfatlar gibi tampon maddeler +2 deerlikli Ca, Mg, Fe iyonlarn balayp mikroorganizmalarn bu iyonlar kullanmasn engelleyebilirler ve besiyerinde bulanklk oluturabilirler. Bunlar nlemek iin ortama Ca, Mg, Fe iyonlar katlmal ve hazrlanan besiyeri hemen kullanlmaldr.
1.2.10. norganik maddeler

zellikle hazr olarak satlan sentetik besiyerlerininne mikroorganizmalarn ihtiyacna gre mineraller eklenebilir. Fakat genellikle besiyerlerininne katlan pepton, bulyon, maya ekstrakt, et ekstrakt mikroorganizmalarn mineral ihtiyacn yeteri kadar karlamaktadr. Not: Besiyerlerininne yukardaki maddeler dnda amaca gre inhibitrler, gelimeyi artrc maddeler (stimlatrler), anaeroblarn gelimesini salayan indirgeyici maddeler, doal ortam oluturan maddeler vb. katlabilir.
1.3. Besiyerinin Sahip Olmas Gereken zellikler

Uygun miktarda su bulunmal yani su aktivitesi yksek olmal, Mikroorganizmalarn gereksinimini karlayacak kolayca kullanlabilir besin maddeleri iermeli, Uygun asit-baz (pH) dengesine sahip olmal, Berraklk, katlk gibi fiziksel zellikleri elverili olmal,
11
Osmotik basnc, oksidasyon/redksiyon (indirgenme/ykseltgenme) potansiyeli mikroorganizmalara uygun olmal, Mikrobiyolojik anlamda steril olmal, sterilizasyon kontrol yaplmal. Ekim ncesi sterilizasyon hazrl ve sterilizasyon uygulamas titizlikle uygulanmal, D ortamdan mikroorganizma kontaminasyonunun nlenmesi iin zel kaplarda hazrlanmal ve saklanmal.
1.4. Besiyeri Formlasyonlar

Her besiyerinin bileimi (forml) bellidir. Kullanm amacna, bileimine ve hazrlan ekline gre uygun besiyerinin seilmesi gerekir. Laboratuvarlarda ok kullanlan baz Besiyerinin formlleri ve hazrlanlar aada verilmitir.
Adi Sv Besiyeri (Adi Bulyon) Bileimi: Yasz sr kymas500 g Pepton10 g pH= 7.2-7.4 Tuz (NaCl)5 g Su1000 cc (L) Hazrlan:500g yasz sr kymasna 1 L saf su konur ve serin bir yerde 2 saat bekletilir. Bir saat yava yava kartrlarak kaynatlr. Szlr. Scakken pepton ve tuz eritilir. Eksilen su kadar saf su konup litreye tamamlanr. pHs 7,27,4e ayarlanr. Deney tplerine 15 ml kadar datlr. Tplerin azlar pamuklanp, 121 Cde 15 dakika sterilize edilir
Kat Besiyeri (Adi Agar) Bileimi: Adi Bulyon1000 cc (L)

Agar 15 g pH =7.2-7.4
Hazrlan: Cam balondaki adi buyyona tartlan agar katlr. Agar eriyene kadar kartrlarak kaynar su banyosunda tutulur. pH 7.27.4e ayarlanr. Balonun az pamuklanp, otoklavda 121Cde 15 dakika sterilize edilir. Scakken, besiyeri henz katlamadan steril petri kutularna 1520 ml boaltlp katlamas beklenir.
12
Nutrient Broth: Bakterilerin geliimi iin kullanlan genel sv besiyeridir. Bileimi:1) Et ekstrakt...1 g Maya ekstrakt..2 gr pH= 7.4 0.2 Pepton...5 g Tuz (NaCl)5 g Saf su..1000 cc (L) Bileimi:2) Et ekstrakt...10 g Pepton...10 gr pH 7.50.2 Tuz (NaCl)5 g Saf su..1000 cc (L) Bileimi:3) Et ekstrakt...3 g Pepton...5 g pH= 6.8 0.2 Saf su..1000 cc (L) Bileimi:4) Et ekstrakt...3 g Pepton...5 g pH= 7.30.2 Tuz (NaCl) 8g Saf su..1000 cc (L)
Hazrlan: Bileenleri tartlr ve 1 L saf suda zndrlr. pH ayarlanr. Test tplerine 1015 ml kadar datlr. Tpler otoklavda 121Cde 15 dakika sterilize edilir.
Mac Conkey Agar: Koliform grubu bakterileri ile Salmonella ve Shigella bakterilerinin ayrm ve tanmlanmasnda kullanlan selektif besiyeridir. Bileimi: Pepton .20g Laktoz...10 g Tuz (NaCl)5 g pH= 7.1 0.2 Bile Salts No.3.1.5 g Ntral krmzs0.03 g Kristal viyole.0.001 g Agar.13.5 g Saf su..1000 cc (L) Hazrlan: Besiyeri bileenleri tartlr ve 1 L souk saf suda zndrlr. Agar eriyene kadar kartrlarak kaynar su banyosunda tutulur. pHs ayarlanr. Tplere 15 20 ml kadar paylatrlp otoklavda 121 Cde 15 dakika sterilize edilir.
13
Nutrient Agar: Agar katlm Nutrient Broth besiyeridir. Bileimi:1. Et ekstrakt...1 g Maya ekstrakt..2 g pH=7.4 0.2 Pepton...5 g Tuz (NaCl)5 g Agar.15 g Saf su..1000 cc (L) Bileimi:2. Et ekstrakt...10 g Pepton...10 g pH 7.50.2 Tuz (NaCl)5 g Agar..15 g Saf su..1000 cc (L) Bileimi:3. Et ekstrakt...3 g Pepton...5 g pH 6.8 0.2 Agar..15 g Saf su..1000 cc (L) Bileimi:4. Et ekstrakt...3 g Pepton...5 g pH 7.30.2 Tuz (NaCl) 8g Agar..15 g Saf su..1000 cc (L)
Hazrlan: Bileenleri tartlr ve 1 L saf suda zndrlr. Agar eriyene kadar kaynar su banyosunda tutulur pHs ayarlanr. Otoklavda 121 Cde 15 dakika sterilize edilir. Brillant Green Bile Broth: Koliform grubu bakterilerinin tanmlanmas, dorulanmas, izole edilmesi ve saylmasnda kullanlan selektif besiyeridir. Bileimi: Pepton.10 g Laktoz.10 g pH= 5.60.2 Ox-bile(safra tuzlar)...20 g Brillant gren veya %1lik Brillant gren sulu zeltisinden 13.3 ml)0.0133 g Saf su 1000 cc (L)
Hazrlan: Hazr besiyerinden 40 g tartlr. zerine 1 L saf su eklenip kuvvetlice kartrlr. Besiyeri hazr deilse pepton ve laktoz 500 ml saf suda zndrlr. Daha sonra 200 ml saf suda ox-bile zndrlr. ki zelti birbirine kartrlr ve %1lik Brillant green zeltisinden 13.3 ml eklenir. Hacim saf su ile litreye tamamlanr pHs ayarlanr. Hazrlanan besiyeri, iine ters olarak Durham tpleri yerletirilmi test tplerine 10ar ml datlp, otoklavda 121 Cde 15 dakika sterilize edilir.
14
Violet Red Bile Agar: Koliform grubu bakterilerinin tanmlanmas ve saylmasnda kullanlan selektif besiyeridir. Bileimi: Maya ekstrakt......3 g Pepton ..7 g Laktoz...10 g Tuz (NaCl)5 g pH=7.4 0.2 Bile Salts No.3.1.5 g Ntral krmzs0.03 g Kristal viyole...0.002 g Agar.15 g Saf su..1000 cc (L)
Hazrlan: Hazr karmdan 41.5 gr tartlr ve 1 L saf su eklenip, agar eriyene kadar kaynar su banyosunda tutulur.Su banyosunda kaynama scaklnda en ok 5 dakika tutulur. pHs ayarlanr. VRBA otoklavda sterilize edilmez. nk VRBA besiyeri ekim yapldktan sonra 3537Cde 2024 saat inkbasyon uygulanr. Besiyerinin su banyosunda kaynatlmas srasnda lmeyen mikroorganizmalar olsa bile bu ksa inkbasyon sresinde geliemezler.
Baird-Parker Agar: Gdalardaki stafilokok bakterilerinin tanmlanma ve saymlarnda kullanlan selektif besiyeridir. Bileimi: Triptofan ..10g Et ekstrakt.5 g Maya ekstrakt5 g pH=7.0 0.2 Sodyum piruvat 10 g Glisin.12 g Lityum klorr..5 g Agar ...20 g Saf su.950 ml Hazrlan: Hazr karmdan 63 g tartlr ve 950 ml saf su ile zndrlr. Agar eriyene kadar kaynar su banyosunda tutulur. pHs ayarlanr. Tpler otoklavda 121Cde 15 dakika sterilize edilir. Otoklavlamadan sonra besiyeri scakl 40-450Cye drlp aseptik koullarda 50 ml egg yolk- tellurit emlsiyonu eklenerek kuvvetlice kartrlr.
15
Plate Count Agar: Gdalarda, su,st ve rnlerinde canl bakteri saymlarnda kullanlr. Bileimi: Tripton.....5 g Maya ekstrakt..2.5 g pH= 7.0 0.2 Glikoz....1 g Agar...15 Saf su..1000 cc (L)
Hazrlan: Besiyeri bileenleri tartlr ve 1 L saf suda zndrlr. Agar eriyene kadar kaynar su banyosunda tutulur. pHs ayarlanr ve gerekirse erlen, tp vb datlarak otoklavda 121Cde 15 dakika sterilize edilir.
Simmons Sitrat Agar: Enterobacteriaceae familyas bakterilerinin ayrmlar iin kullanlan besiyeridir. Bileimi: Magnezyum slfat 0.2 g Amonyum di hidrojen fosfat.0.2 g Tuz (NaCl)5 g pH=7.1 0.2 Sodyum amonyum fosfat. 0.8 g Tribazik sodyum sitrat2 g Brom timol mavisi..0.08 g Agar..15 g Saf su1000 cc (L)
Hazrlan: Hazr karmdan 23 g tartlr ve 1 L saf su ile zndrlr. Agar eriyene kadar kaynar su banyosunda tutulur. pHs ayarlanr. Test tplerine 10 15 ml kadar datlr. Tpler otoklavda 121 Cde 15 dakika sterilize edilir. Otoklavlamadan sonra tpler yatk olarak katlatrlr.
Laktoz Broth: Gdalarda, su, st ve st rnlerinde koliform grubu bakterilerinin varlnn saptanmas ve dorulanmas amacyla kullanlan selektif besiyeridir. Bileimi:3 Et ekstrakt...3 g Pepton...5 g pH=6.7-7.1 Laktoz...5 g Saf su..1000 cc (L)
Hazrlan: Besiyeri bileenleri tartlr ve 1 L saf suda zndrlr. pHs ayarlanr. Hazrlanan besiyeri iine ters olarak Durham tpleri yerletirilmi test tplerine 10ar ml datlp otoklavda 121 Cde 15 dakika sterilize edilir.
16
Eosin Metilen Blue Agar: Enterobacteriaceae familyas Gram (-) bakterilerinin ayrm ve izolasyonu iin kullanlr. Bileimi: Pepton ....10 g Laktoz.....5g Sakkaroz.....5 g Di potasyum hidrojen fosfat2 g pH= 7.20.2 Eosin Y...0.4 Metilen mavisi0.065 g Agar.13.5 g Saf su.. 1000 cc (L)
Hazrlan: Hazr karmdan 36 gr tartlr ve 1 L saf su eklenip, agar eriyene kadar kaynar su banyosunda tutulur. pH ayarlanr. Otoklavda 121Cde 15 dakika sterilize edilir. Besiyeri 60 Clere drlr. Sterilizasyon srasnda s etkisiyle metilen mavisi indirgendiinden besiyeri turuncu renge dnr. Metilen mavisinin okside olup kendi mavi-mor renge dnmesi iin besiyeri alkalanp, aseptik koullarda, steril petri kutularna 15 20 ml kadar boaltlr.
1.5. Etiket Bilgisini Kullanma

Hazr ticari besiyerlerinin bulunmadnda yukarda verilen formllere gre besiyeri bileimine giren maddeler ayr ayr hassas olarak tartlarak istenen besiyeri hazrlanr. Fakat gnmzde, laboratuvarlarda baz firmalar tarafndan retilmi hazr karmlar hlinde, zel ambalajlarda piyasaya sunulan kuru (dehidre) besiyerlerinin bulunmaktadr. Hazr ticari Besiyerinin zerinde aklayc bilgiler bulunan etiketleri vardr. Dehidre ticari besiyerlerininni hazrlamak daha kolaydr. Laboratuvarda zamandan tasarruf salar. Genellikle, hazr besiyerinin ambalaj etiketinde yazl miktar tartlp suda zlerek hazrlanr ve sterilize edilir. Ancak hazr besiyerlerinin pahaldr.
1.5.1. Etikette Yer Alan Bilgiler

Hazr ticari Besiyerinin etiketlerinde u bilgiler bulunur: Besiyerinin veya besiyeri bileeninin ismi (pepton, Brillant Green Bile Broth ), Hangi laboratuvarda kullanld(mikrobiyoloji iin-for microbiology- gibi), Bileiminde bulunan maddelerin isimleri(kazein, pepton, glikoz, agar gibi), Bileiminde bulunan maddelerin g/L, mg/L olarak miktarlar yani tipik bileimi, Bir litre besiyeri iin ne kadar tartm yaplaca, Sterilizasyonunun nasl ve ka Cta yaplaca, Belli scaklkta olmas gereken pHs(25 Cde pH=7,0 gibi ), Saklama koullar (15 25 Cde az kapal ve kuru olarak gibi)
17
500g
203 15.01.99
Ch.-B/Lot verwendbar bis/Exp.
V144963
Zubereitung: 22,5 g/l in demin. Wasser lsen durch Erhitzen im siedenden Wasserbad oder im strmenden Dampf; autoklavieren (15 min. bei 121 C) Ph: 7.0 bei 25 C.
5463
Usage in vitro
Trocken und gut verschlossen lagern. Lagern bei +15C bis +25C. Vor Licht schtzen. Store dry and tightly closed. Store at +15C to +25C. Protect from light. Conserver en rcipient bien ferme et au sec. Conserver de +15C a +25C. Protger de la lumire
Mikrobiologi e
Plate-Count-Agar
Caseinpepton-Glucose-Hefeextrakt-Agar fr die Mikrobiologie
Typische Zusammensetzung (g/Liter): Pepton aus Casein 5,0; Hefeextrakt 2,5; D(+)Glucose 1,0; Agar-Agar 14,0
Plate Count Agar

Casein-peptone glucose yeast agar for microbiology
Preparation: Dissolve 22,5 g/l in demin. water by heating in a boiling bath or in a current of steam; (15 min. at 121 C) Ph: 7.0 at 25 C.
Typical composition (g/litre): Pepton from casein 5,0; Yeast extract 2,5; D(+)Glucose 1,0; Agar-agar 14,0
Plate-Count Agar
Agar a la peptone de casine au glucose et a lextrait de levure pour la microbiologie
Prparation: En dissoudre 22,5 g/l dans de leau dminralise en chauffant dans un bain deau bouillant ou dans un courant de vapeur; passer l2autoclave (15 min. 121 C) Ph: 7.0 25 C.
Composition type (g/litre): Peptone de casine 5,0; Extrait de levure 2,5; D(+)Glucose 1,0; Agar-agar 14,0
Conservare allasciutto e ben chiuso. Conservare tra +15C e +25C. Proteggere dal la luce E054631002/04-176563 PE
MARKA
Plate-Count-Agar
Agar peptone di caseina-glucosioestratto Di lievito per mikrobiologia
Preparazione: Disciogliere 22,5 g/l in acqua demin. riscaldando in bagnomaria bollente o in corrente di vapore; autoclavare(15 min. a 121 C) Ph: 7.0 a 25 C
Composizione tipica (g/litro): Peptone da caseina 5,0; estratto di lievito 2,5; D(+)glucosio 1,0; agar-agar 14,0
ADRES
Tablo 1. 1: Plate Count Agar besiyeri etiketi
18
Ambalajdaki miktar(500 g gibi), reten firma retildii lke, retim kodu, Besiyerinin raf mr (son kullanma tarihi)
Resim 1.1:Mikrobiyoloji laboratuvarnda kullanlan hazr besiyeri orijinal ieleri ve etiketleri
1.5.2. Etiket Bilgilerine Gre Hesaplama rnekleri

Hazr ticari besiyerlerinin formlleri genellikle hacim 1 L (1000 cc) olarak verilmektedir. Laboratuvarn i ykne gre daha az ya da fazla hacimde besiyeri hazrlamak gerekebilir. Bunun iin basit bir orant ile besiyeri bileenlerinin tartlacak miktarlar hesaplanr. rnein:250 ml Plate Count Agar hazrlanmas istenmise aadaki gibi hesaplama yaplr. Plate Count Agarn bileiminde 5 g Tripton, 2,5 g maya ekstrakt, 1 g glikoz, 15 g agar bulunur. Eer hazr Plate Count Agar(PCA) ise
1 L saf su iin 5 + 2.5 + 1 + 15 = 23,5 g tartlmas gerekir 1000 ml saf su iin 23.5 gr PCA tartlrsa 250 ml saf su iin X gr tartlr X = 250. 23.5 / 1000 = 5.875 gr hazr Plate Count Agardan tartlarak 250 ml saf su ile hazrlanmas gerekir.
19
Eer Plate Count Agar formldeki bileenleri ayr olarak tartlp hazrlanacaksa
her bileen iin ayr hesaplama yaplr; 1000 ml saf su iin 5 g tripton tartlrsa 250 ml saf su iin X gr tartlr. X = 250. 5 / 1000 = 1.25 gr tripton 1000 ml saf su iin 2.5 gr maya ekstrakt tartlrsa 250 ml saf su iin X gr tartlr. X = 250. 2.5 / 1000 =0.625 gr maya ekstrakt 1000 ml saf su iin 1 g glikoz tartlrsa 250 ml saf su iin X gr tartlr. X = 250. 1 / 1000 = 0.25 gr glikoz 1000 ml saf su iin 15 g agar tartlrsa 250 ml saf su iin X gr tartlr. X = 250. 15 / 1000 = 3.75 gr agar 1.25 gr tripton + 0,625 gr maya ekstrakt + 0.25 gr glikoz + 3.75 gr agar ve 250 ml saf su ile hazrlanmas gerekir.
1.6. Besiyeri Hazrlk Aamalar

Bir gda maddesinin mikrobiyolojik analizinde sonularn geerlilii; Analizlere uygun besi ortamnn seilmesine, Besiyerinin doru olarak hazrlanna, Doru kullanmna baldr.
Ortam bileimine giren maddeler ve zeltiler usulne uygun olarak hazrlanmal ve saklanmaldr. Bilgi ile iyi bir ekilde hazrlanan besiyerlerinde mikroorganizmalar retmek ve izole etmek daha kolaydr. Besiyerleri ok farkl ekillerde hazrlanabilir ve kullanlabilir. Tartlan besiyeri bileenleri veya dehidre hazr besiyerlerinin hazrlanmasnda srasyla; Tartm eklinde yol izlenmelidir. Kaba aktarma zndrme Berraklatrma
1.6.1. Tartm
Formle ve istenen hacme gre hesaplanan hazr besiyeri veya besiyeri bileenleri hassas terazide tartlr.
20
Tartmda aadaki noktalara dikkat edilmelidir; Tartmda kullanlan terazi 0.01 gram duyarllkta olmaldr. Dorudan besiyeri hazrlanacak erlen ya da balonda tartm yaplmamal, kk beher daha dorusu zel tartm kaykklar kullanlmaldr. Besiyerlerine katlan organik ve inorganik kimyasal maddeler saf olmal, bozuk, kt kokulu, nemlenmi veya son kullanma tarihi gemi maddeler kullanlmamaldr. Tartm srasnda her besiyeri bileeni iin ayr spatl kullanlmal, tartm abuk bitirilmeli, tartm sonunda besiyeri kabnn kapa skca kapatlmaldr. Tartm srasnda besiyeri veya besiyeri bileenlerinin tozlanmamasna dikkat edilmelidir. ok az da olsa toz bulutu olumu ise kesinlikle solunmamaldr. Besiyeri veya besiyeri bileenleri deriye ve zellikle gze temas etmemelidir. Eer temas varsa hemen bol su ile ykanmaldr.
1.6.2. Kaba Aktarma

Tartlan besiyeri veya besiyeri bileenleri uygun bir erlen veya cam balona aktarlr. Kullanlan kabn hacmi hazrlanacak besiyeri hacminden daha fazla olmaldr. zellikle besiyeri bileiminde agar varsa besiyeri hacmi kap hacminin 2/3 veya 3/4' nden fazla olmamaldr. Aktarlan kap kuru olmal, aktarma srasnda kabn az ksmna besiyeri veya besiyeri bileenleri yapmamaldr.
1.6.3. zndrme
Besiyerlerininnde byk oranda su bulunur. Besiyeri bileimine giren maddelerin zelti hline gelebilmesi iin su gerekir. Besiyerinin hazrlanmasnda genellikle saf su kullanlr. eme suyu bileimi yrelere gre farkllklar gstermekte ve dezenfeksiyonu iin yksek oranda klorlanmaktadr. Suyunun bileimi ayn olmadnda mikrobiyolojik analiz sonular farkl kabilir. Klorun mikroorganizmalar zerine ldrc etkisi vardr. Ayrca fazla kireli olan sularda bulunan Cu, Zn gibi metal iyonlar da mikroorganizmalara toksik etki yapar. Besiyeri hazrlamada kullanlan suyun pHs kontrol edilmeli, pH 5.5 deerinin altnda ise su stlarak CO2 uzaklatrlmaldr. Besiyerine katlacak su miktarn hatal lmemek iin nce istenen hacim kadar saf su besiyeri hazrlanacak kaba konarak seviye cam kalemi ile iaretlenip suyun yarsndan fazlas baka temiz bir kaba aktarlr. Kaba, yavaa az miktarda su eklenerek boaz ksmnda kalm olan besiyeri veya besiyeri bileenleri ykanr. Besiyeri veya besiyeri bileenlerinin znmesi iin kartrlr. znmenin tam olmas ve kaynatma sresinin ksaltlmas iin oda scaklnda 1015 dakika bekletilir. Daha nce iaretlenen yere kadar saf su eklenir.
21
Besiyeri veya besiyeri bileenlerinin tamamen znmesi iin 500C ta su banyosu veya stcl manyetik kartrcda stlr. Eer besiyerine agar katlmsa stma ilemi kaynama scaklnda (9095 0C) uygulanr. Eritme srasnda erlenin az alminyum folyo ile kapatlarak buharlama ve buharn laboratuvara dalmas nlenmelidir. Istma ilemi gereksiz yere uzatlrsa buharlama ile su kayb olur. zellikle az oranda agar ieren besiyerlerinde ani kaynama sonucu tamalar nlemek iin kaba cam boncuk konur veya srekli kartrlr. Besiyeri bileenleri ok iyi zndrlmezse sterilizasyon srasnda oluan Maillard reaksiyonlar nedeniyle esmerlemeler grlebilir, bulanklk ve kelti oluur, istenen pHy salamak zorlar.
1.6.4. Berraklatrma
rediklerinde bulanklk oluturan mikroorganizmalarn tanmlanmalarnda kullanlan ve doal kelti maddeleri ieren besiyerleri berraklatrlr. Besiyeri; Adi filtre kdndan veya pamuktan geirilerek, Santrifjle, Kapta bekletilerek kaba partikllerin ktrlmesi (sedimantasyon) ile berraklatrlabilir. Besiyerinde kelmi veya znmemi partikller kolonilere benzer grnm oluturarak mikroorganizma gelimesinin deerlendirilmesinde yanltc olabilir.
1.6.5. Besiyeri pHsnn Ayarlanmas

Bileimine giren maddeleri tamamen znm, berrak besiyerinin pHs sterilizasyon sonrasnda istenen pH deerine gre ayarlanr. Raf mr bitmemi, usulne uygun olarak depolanm, hazr ticari besiyerlerinin, saf su ve temiz cam malzeme kullanldnda kurallara uygun ve doru olarak hazrlanp hemen sterilize edildiinde pHsnda sorun olmaz. Besiyeri pH, sterilizasyon sonu ve oda scaklndaki (25 0C) pHdr
1.6.6. Besiyeri pHnn llmesi

Besiyerinin pHsn belirlemek iin pH metre veya pH ktlar kullanlr pH katlar bir ucuna zel indikatr zeltileri emdirilmi ince kat ubuklardr. Besiyeri pHs llrken; Besiyerinden bir damla besiyeri pH kd zerine damlatlr veya pH kd besiyeri iine batrlr, pH kd besiyerinden kartlp bir sre beklenir.
22
Ktta oluan renk, renk skalas ile karlatrlarak besiyerinin pHs belirlenmeye allr.
pH ktlar besiyeri pH aral hakknda kabaca bir fikir verir, kesin olarak pHy belirtmez. pH ktlarnn yaklak bir sonu belirtmesi nedeniyle besiyeri pHnn llmesinde ve ayarlanmasnda pH ktlar yerine pH metre kullanlr.
Resim 1. 2. Besiyeri pHnn pH ktlar ile llmesi
pH metre elektrotlar ile zeltideki H+ iyonu konsantrasyonunun saysal deeri llr. pH metre ile lm yaplrken; pH metrenin besiyeri scaklna gre scakl ayarlanr. Tampon zeltiler (genellikle pH=4 ve pH=7 veya pH=4 ve pH=11 olan tampon zeltiler kullanlr) ile pH metre ayarlanr (kalibre edilir). Daha sonra pH metre elektrotlar besiyerine batrlr. pH deeri skaladan okunur.
Resim 1. 3:Pille alan el pH metresi
Resim 1. 4: Dijital pH metre
23
Besiyerinin pHs belirtilen pHdan yksek veya dk olduunda ayarlanmal, formlde istenen pHya getirilmelidir. Besiyerinin pHs filtrasyonla sterilize edilmi 1 N veya 0.1 N HCl ile ya da 1 N veya 0.1 N NaOH kullanlarak ayarlanr. Besiyeri pHs stenenden yksekse 1 N veya 0.1 N HCl, stenenden dkse 1 N veya 0.1 N NaOH kullanlarak formlasyonunda belirtilen dereceye ayarlanr.
Besiyeri pHnn ayarlanrken u noktalara dikkat edilmelidir; Besiyerinin pHsn ayarlanrken besiyeri bir erlene aktarlr, manyetik kartrc ve stcya konur. Besiyerine duruma gre damla damla 1N veya 0.1 N NaOH ya da 1N veya 0.1 N HCl eklenerek pH ayarlanr. pH ayarlamas srasnda asit veya baz damlalarnn elektrotlara dememesine dikkat edilmelidir. Besiyerinde agar varsa agarn katlamamas iin besiyeri 45 480Cye kadar soutularak pH ayarlanr. Bu durumda pH metre kalibrasyonu da 45 48 0Cde yaplmaldr. Besiyerinin pHnda sterilizasyon sonunda 0.2 0.4 kadar dme olabilir. Bunun iin ya besiyerinin pH istenenden 0.2 0.4 kadar yksek ayarlanr ya da besiyerine PO4 tuzlar gibi tampon maddeler ilave edilir. Gda iletmelerinde her otoklavlama sonras mutlaka pH kontrol yaplmaldr.
1.7. Besiyeri Hazrlanan Kaplara Hazrlama Bilgilerini Yazma

Hazrlanan Besiyerinin hemen sterilize edilmesi gerekir. Sterilize edilmeden oda scaklnda bekletilen besiyerlerininnde mikroorganizma geliir ve bozulur. Bozulmu besiyerlerinin de mikrobiyolojik analizlerde kullanlamazlar. Bekletilmeden kullanlmas nerilen besiyerlerinin dndakiler ve ksa bir sre sonra sterilize edilecek besiyerlerinin burgulu veya ilifli ielere konarak buzdolabnda bekletilebilir. Besiyeri iesi zerine; Besiyerinin ad, Hazrland tarih, Hazrlanan miktar(hacim), Hazrlayan kiinin ad yazlr.
24
1.8. Besiyerlerini Sterilizasyona Hazrlama Aamalar

pHs ayarlanan besiyeri istenen ynteme ve amaca gre sterilizasyona hazrlanr; EMBAgar, SSAgar, PCA, PDA gibi besiyerlerinin bulunduklar cam kaplarda sterilizasyona hazrlanr. Besiyeri bulunduu kaptan erlen, balon veya tplere belirli hacimlerde datlarak az pamuklanr ve alminyum folyo ile kapatlr. Durham tpl besiyeri hazrlanacaksa Durham tpleri, test tplerine ters olarak yerletirildikten sonra besiyeri konur, tplerin az pamuklanr. Besiyeri burgulu veya ilifli rock iesine konmusa kapaklar gevek braklr. Petri kutularnda besiyeri sterilize edilmez.
25
UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYETLER

Aadaki ilem basamaklarna gre besiyeri hazrlaynz.
lem Basamaklar
Besiyeri karm hlinde ise ambalaj zerinde belirtilen miktar hazrlanacak hacme gre hesaplaynz. Besiyeri karm hlinde deilse bileime giren maddeleri tek tek hazrlanacak hacme gre hesaplaynz. Besiyeri hazrlayacanz erlen veya balonun besiyeri hacminden 2/3 veya 3/4 kadar fazla olann alnz.
neriler
Laboratuvar kyafetlerinizi giyiniz. Gerekli ise kullannz. koruyucu malzeme
Ellerinizi her alma ncesi ve sonras ykayp dezenfekte ediniz. Hazrlanmas istenen bileimini inceleyiniz besiyerinin
Tartlmas gereken madde miktarlarn doru hesaplaynz. Besiyeri hacmine gre uygun erlen veya balonu doru ve dikkatli seiniz. stenen hacme gre belirlenen miktar/miktarlar tartp erlen veya balona aktarnz. Hassas terazide tartm doru ve dikkatli yapnz. Tartm bitince teraziyi kapatnz. Tarttnz hazr besiyeri veya besiyeri bileenlerini erlen veya balona kaypsz aktarnz.
26
stenen besiyeri hacmi kadar saf suyu temiz bir mezre koyunuz erlen veya balona bu saf sudan bir miktar koyarak kartrnz. Besiyeri bileenlerinin znmesini salaynz.
Hacim lerken okumay gz hizasnda ve kavisin altndan yapnz. Erlen veya balonun az ksmnda besiyeri veya besiyeri bileenlerinin kalmamasna dikkat ediniz. Besiyeri veya besiyeri bileenlerinin tam olarak znmesini salaynz. Dikkatli ve gzlemci olunuz.
. Kalan suyu erlen veya balona aktarnz. Bu ekilde 15 dakika oda scaklnda bekletiniz.
. Cam yazar kalemle erlen veya balonun sv seviyesini iaretleyiniz.
Su banyosuna saf su koyup scakl ayarlaynz. Laboratuvar gvenlik kurallarna uyunuz. Besiyerinde agar varsa erlen veya balonu alp berraklancaya kadar sk sk znmenin tam ve berrak olmasna dikkat ediniz. kartrarak kayar su banyosunda tutunuz.
95 C
27
Besiyerinde agar yoksa kat partikller zlene kadar su banyosunda tutunuz. znmeden sonra buharlama olmusa nceden iaretlenmi yere kadar saf su koyunuz. Besiyerinde doal kelti maddeleri veya znmemi partikller varsa szge kdndan geirerek sznz.
Besiyeri hacminin saf su hacmi deil znen maddelerle birlikteki hacim olduunu biliniz. Szme ilemini doru yapnz. Dikkatli olunuz.
Besiyeri pHsn pH ktlar veya pH metre ile lnz. stenen pHta deilse asit veya baz ilave ederek pH ayarlaynz.
pHn mikroorganizma geliimi iin ok nemli olduunu unutmaynz.
Hazrlanan besiyerini amacnza ve kullanacanz ynteme gre sterilizasyona hazrlaynz. Hazrlanan besiyeri EMB agar, SS agar, PCA veya PDA ise hazrladnz kabn azn pamuklayp alminyum folyo ile kapatnz.
Besiyerlerinin bileimine uygun yntemle sterilize edilmesinin nemini unutmaynz. Pamuk evreden mikroorganizma kontaminasyonunu nler.
28
Hazrlanan besiyeri tpte sterilize edilecekse; tplere uygun miktarda (1015 Tplere datm yaparken tplkten yararlannz. ml) besiyeri koyunuz. Tplerin azn pamuklayp alminyum folyo ile kapatnz. Tpleri tamamen doldurmaynz. Dikkatli olunuz
1015 ml
29
Hazrlanan besiyeri Durham tplerinde sterilize edilecekse; Durham tplerini test tplerine ters olarak yerletirdikten sonra Koliform grubu bakterilerinin gaz uygun miktarda (510 ml) besiyeri oluturduunu grebilmek iin Durham test tplerine ters koyunuz. Tplerin azn pamuklayp tpleri yerletirilmelidir. alminyum folyo ile kapatnz. Besiyerini tplere boaltrken tplerde hava kabarc kalmamaldr.
Deney tp
lem sonunda kullandnz aragereci temizleyiniz ve besiyerlerinin orijinal ielerinin azn skca kapatp yerine kaldrnz.
Durham tp Hazrlanan besiyeri Petri kaplarnda sterilize edilecekse; uygun miktarda Petri kabnn i ap en az 80 mm, besiyerini petri kaplarna aktarnz. saym iin 12 mm. ykseklikte Petri kaplarnn kapaklarn kapatp, olmaldr. bulunduklar yzeyde sekiz rakam dorultusunda hareket ettiriniz. Agarl besiyerleri petri kaplarnda steril edilmez. Agarl besiryerleri; erlen gibi byk kaplarda steril edildikten sonra, aseptik koullarda steril petri kaplarna dklr.
30
LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular kazandnz belirleyiniz. A- lme Sorular 1. Besiyerlerinin yapsnda aadakilerden hangisinin bulunmas gerekmez? A) Peptonlar B) Vitaminler C) Karbonhidratlar D) Yalar E) Tuz Violet Red Bile Agar besiyeri hangi mikroorganizmalarn aranmasnda kullanlr? A) Mayalar B) Salmonella C) Kfler D) Total bakteri E) Koliform bakterileri cevaplandrarak bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri
2.
3. I.) Besiyeri bileimine giren maddeler suda znrler. II.) Suyunun bileimi yrelere gre deitiinden analiz sonular farkl kabilir. III.) Suyun dezenfeksiyonu iin kullanlan klor kontaminasyonu nler. IV.) Kireli sulardaki metal iyonlar mikroorganizmalara toksik etki yapar. Besiyerleri hazrlanrken saf su kullanlmasnn nedeni yukardakilerden hangisi olamaz? A) Yalnz I B) I, II ve IV C) Yalnz III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV 4. Aadakilerden hangisi besiyerini katlatrmak amacyla kullanlmaz? A) Silikajel B) Alginat C) Karregan D) Agar E) Pepton
31
5.
Aadaki besiyerlerinden hangisi anaerob mikroorganizmalarn geliimini salamak iin kullanlr? A) Zenginletirilmi besiyeri B) Diferansiyel besiyeri C) Dorulama besiyeri D) ndirgenmi besiyeri E) Selektif besiyeri Besiyeri pH genellikle ka olmaldr? A) 7.2 B) 6.5 C) 3.7 D) 4.8 E) 9.7 I.).Mikroorganizmalarn proteolitik zelliklerini saptamada kullanlr. II.) Besiyerini katlatrr. III.) Mikroorganizmalarn N kayna da olabilir. Yukardaki zellikler hangi besiyeri bileenine aittir? A) Dekstroz B) Jeltin C) Tampon madde D) Agar E) Pepton
6.
7.
8.
9.
1500 ml (1.5 L) besiyeri hazrlamak iin kullanlacak erlenin hacmi en az ne kadar olmaldr? A) 1500 ml B) 1000 ml C) 2500 ml D) 3000 ml E) 500 ml Salmonella bakterilerinin aranmasnda hangi besiyeri kullanlr? A) Nutrient agar B) Brillant Green Bile Agar C) Violet Red Bile Agar D) Mac Conkeys Agar E) Patates Dekstroz Agar Bileiminde 5g et ekstrakt, 4g pepton, 9 g agar, 3g laktoz bulunan bir besiyerinden 500 ml besiyeri hazrlamak iin ne kadar tartlmaldr? A) 21 g B) 12 g C) 10,5 g D) 1,15 g E) 5,5 g
10.
32
11.
Aadakilerden hangisi sv besiyeridir? A) Nutrient Broth B) Kanl agar C) EMB Agar D) Plate Count Agar E) Hibiri Aadakilerden hangisi kat besiyerlerinde kullanlan ortak maddedir? A) NaCl B) Kan C) Et ekstrakt D) Agar E) Kazein Aadaki besiyerlerinden hangisi anaerob amala kullanlr? A) Kanl agar besiyeri B) EMB Agar besiyeri C) SS Agar besiyeri D) Patates Dekstroz Agar besiyeri E) Tiyoglikolatl besiyeri Aadakilerden besiyerlerinden hangisi bakterilerin hemoliz zelliini belirlemede kullanlr? A) Laktoz broth B) Jeltin C) Brillant Gren Bile Broth D) Kanl agar E) Hepsi Aadakilerden hangisi agara ait bir zellik deildir? A) Besiyerlerine %1.53 orannda katlr. B) Tampon madde zellii de vardr. C) Besiyeri pH 5ten dk olduunda katlama zelliini yitirebilir. D) Mikroorganizmalar iin besin maddesi deildir. E) Besiyeri pHndan etkilenmez.
12.
13.
14.
15.
DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.
33
B. Uygulamal Test Balonda 500 ml Nutrient Agar besiyeri hazrlaynz. Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek, eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz. Kontrol Listesi
Deerlendirme ltleri
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. Laboratuvar kyafetlerinizi giydiniz mi? Ellerinizi ykayp dezenfekte ettiniz mi? Doru cam balon seimini yaptnz m? 500 ml besiyeri iin tartlacak kuru besiyeri miktarn hesapladnz m? Yeterli saf su olup olmadn kontrol ettiniz mi? Teraziyi altrp, kalibre ettiniz mi? Tartm dikkatlice yaptnz m? Bir mezrde 500 ml saf su ltnz m? Su banyosunu kontrol edip scakl 95100 0Cye ayarladnz m? Tarttnz besiyerini balona kaypsz kabnza aktardnz m? 250300 ml kadar saf suyu balona az ksmn ykayarak aktardnz m? Balonu alkalayarak besiyeri bileenlerinin znmesini saladnz m? Kalan suyu balona aktardnz m? Cam yazar kalemle balonun sv seviyesini iaretlediniz mi? Bu ekilde 15 dakika oda scaklnda beklettiniz mi? Besiyerini agar berraklancaya kadar sk sk kartrarak kaynar su banyosunda tuttunuz mu? Eksilen su varsa daha nce iaretlediiniz yere kadar saf su eklediniz mi? Besiyeri pHn pH ktlar veya pH metre ile ltnz m? stenen pHta deilse 0.1 N HCl veya 0.1 N NaOH ilave ederek pH 7,4e ayarladnz m? Balonun azn pamuklayp alminyum folyo ile kapattnz m? Balonun zerine gerekli bilgileri yazdnz m? lem sonunda kullandnz ara gereci temizlediniz mi? Besiyerinin orijinal iesinin azn skca kapatp bulunduu dolaba kaldrdnz m? Ellerinizi ykayp dezenfekte ettiniz mi?
Evet
Hayr
34
25. Laboratuvarn son kontrollerini yaptnz m? 26. nlnz karp yerine astnz m?
DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonunda Hayr olan cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Cevaplarnzda tereddtleriniz varsa renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.
35
RENME FAALYET 2 RENME FAALYET 2

AMA
Bu faaliyet sonucunda uygun laboratuvar ortam salandnda hazrlanan besiyerini zelliine uygun olarak sterilize edebilecek ve sterilizasyon sonrasnda besiyerinin muhafazasn gerekletirebileceksiniz.
ARATIRMA
Besiyerinin sterilizasyonunu farkl mikrobiyoloji uygulama kitaplar ve nternet kaynaklarndan aratrnz. evrenizdeki gda iletmeleri ve varsa mikrobiyoloji laboratuvarlarna giderek; Besiyeri sterilizasyonunda hangi yntemleri kullandklarn inceleyiniz. Besiyerinin sterilizasyon aamalarn gzlemleyiniz. Sterilize edilmi besiyerinin nasl saklandn inceleyiniz. Aratrmalarnz ve gzlemlerinizi rapor hline getirip snfta sununuz.
2. BESYERLERNN STERLZASYONU VE MUHAFAZASI

2.1. Besiyeri Sterilizasyonu ve Aamalar
Gda mikrobiyoloji laboratuvarnda sonularn gvenirliini etkileyen en nemli faktr sterilizasyondur.
Sterilizasyon
Bir ortam tm mikroorganizmalar ve sporlardan arndrmaktr. Kullanma hazr steril besiyerlerinin ve besiyeri katklar dnda laboratuvarda hazrlanan tm besiyerlerinin ve besiyeri katklar sterilize edilmelidir.
Sterilizasyonun amac
Dehidre besiyeri, besiyeri katklar ve besiyeri hazrlanrken kullanlan cam aragere, hassas terazi, su, pamuk, vidal kapak vb.den kaynaklanabilecek tm mikroorganizmalar yok etmektir. Bylelikle besiyerinde yalnzca rnekten veya ana kltrden gelen mikroorganizmalarn gelimesi salanr. Besiyerlerinin yapsna ve zelliine gre farkl yntemlerle sterilize edilir. Besiyeri sterilizasyonunda; Isl ilem (basnl buhar(=otoklav),tindalizasyon, kaynatma) Membran filitrasyon
36
Inla sterilizasyon yntemleri kullanlr. Dier sterilizasyon yntemleri olan kuru hava sterilizasyonu ve kimyasal maddelerle sterilizasyon yntemleri besiyeri sterilizasyonu iin uygun deildir.
Besiyerlerinin s ile sterilizasyonunda ama:
Besiyeri iinde bulunabilecek tm mikroorganizmalar ve sporlarn ldrmek Fakat besiyerinin yapsna en az zarar verecek derecede sl ilem uygulanmaldr. nk ok yksek scaklkta ve uzun sre sl ilem uygulandnda besiyerinin yaps bozulabilir, agarn jelleme zellii olumsuz etkilenir, besiyerinde mikroorganizmalar iin toksik bileikler oluabilir. Dk scaklkta ve ksa sre sl ilem uygulandnda besiyerinin sterilizasyonu yeterli olmaz ve zellikle kontrol amal mikrobiyolojik analizlerde hatal sonu bulunur.
Besiyerlerinin sterilizasyon scaklk derecesi ve uygulama sresi;

Besiyeri cinsine, Hazrlanan besiyeri miktarna, Besiyerinin sv ya da kat oluuna, Besiyerinin bulunduu kabn cinsine gre deiir.
Besiyeri cinsi Besiyerlerinin kullanm klavuzunda sterilizasyon koullar belirtilir. Her besiyeri nerilen sre ve scaklkta sterilize edilmelidir. Hazrlanan besiyeri miktar Balondaki 1 L besiyeri ile test tpndeki besiyerinin sl ilem sresi ayn olmamaldr. Laboratuvarlarda pratik olarak besiyerlerinin 500 ml hacimlerde hazrlanmas nerilir. Test tplerindeki besiyerleri 121 Cde 15 dakika sterilize edilirken, 2 Lliklerin 30 dakika sterilize edilmesi gerekir. Besiyerinin sv ya da kat oluu Agarn s iletim katsays dk olduundan agarl besiyerleri sv besiyerlerinden 5 10 dakika daha uzun sre sterilize edilirler. Kap cinsi Test tpleri 500 ml erlen 1 litre erlen 2 litre erlen 5 litre erlen Sv hacmi 515 ml 250350 ml 500750 ml 11,5 L 23 L Sre (dakika) 15 20 25 30 45
Tablo 2. 1:Sterilize edilecek hacme gre 121 C ta otoklavda sterilizasyon sresi
37
Besiyerinin bulunduu kabn cinsi
Maddelerin s iletim katsays farkl olduundan besiyerinin bulunduu kabn cam, metal ya da plastik oluu, ince ya da kaln eperli oluu sterilizasyon sresini etkiler. Not: Besiyerleri petri kutular iinde sterilize edilmez. Balon, erlen, ie gibi kaplarda hazrlanan ve sterilize edilen agarl besiyerleri, aseptik koullarda steril petri kutularna 1520 ml kadar dklr ya da dkme plak yntemiyle ekim yaplr.
2.1.1. Otoklavda Sterilizasyon

Su banyosunda en ok 100 0Clk scaklk salandndan besiyerlerinin genellikle otoklavda sterilize edilir. Otoklav, basnl buhar retilen ift cidarl aralardr. Otoklavda sterilizasyonun esas Havann su buhar ile yer deitirmesi ve buhar aracl ile s aktarmnn daha kolay yaplmasdr. Otoklav ile; Su buhar elde edilir. Su buhar istenen scaklkta ve srede kontrol altnda tutulur.
Otoklavda sterilizasyon genel olarak 15 atm basnta 121 C scaklkta 15 20 dakika olarak uygulanr.
Otoklavda basnla elde edilen doymu su buharnn scakl, akta kaynatma ile elde edilen su buharndan daha yksek scaklkta olduundan mikroorganizmalar zerine ldrc etkisi fazladr. Scaklk( 0C) 100 105 110 115 Basn(atm) 0,0 2,8 6,0 9,8 Scaklk( 0C) 121 125 130 134 Basn(atm) 15.0 19.0 24.5 29.4
Tablo 2. 2:Otoklavda sterilizasyonda scaklk-basn dnm
38
Resim 2. 1: eitli otoklav rnekleri
Mikrobiyoloji laboratuvarnda bulunan otoklav kullanm talimatna gre altrlarak hazrlanan besiyerlerinin sterilize edilir (Mikrobiyolojik Analizlere Hazrlk modln hatrlaynz). Besiyerlerinin otoklav ile sterilizasyonunda dikkat edilecek noktalar: Yerletirme yaplrken; o Otoklav ar doldurulmamal, o Vidal kapakl ielerin azlar ok sk olmamal, o Tp ve erlenlerin pamuk ya da tkalar ok sk olmamaldr. Aksi durumda hava paketleri oluur ve sterilizasyon salanamaz. Otoklavda hava kalmamal, buhar k vanas ak olmaldr. Otoklavda hava kalrsa oluan su buhar istenen scakla ulaamaz ve yeterli sterilizasyon yaplamaz. Sterilizasyon bittikten sonra basn 0a dmeden otoklavn kapa almamaldr. Kapak hemen alrsa ani basn d nedeniyle sterilize edilmi besiyerleri kaplardan taabilir.
2.1.2. Su Banyosunda Sterilizasyon

Su banyosu 100 0Cye kadar scaklk elde edilebilen, iine saf su konan ve suyu istenen scaklkta sabit tutmay salayan termostat olan zel stclardr. VRBA besiyeri yalnzca kaynatlarak sterilize edilir. nk burada ama besiyeri hazrlamada kullanlan ara-gere ve sudan kaynaklanabilecek Enterobacteriaceae ailesi bakterilerinin yok edilmesidir. Kaynatma srasnda mayalar, kfler ve sporsuz tm bakteriler lr. Canl olarak kalm sporlu bakteriler VRBAnn bileimindeki inhibitr maddeler nedeniyle standart analiz sresi olan 48 saat iinde geliemezler.
39
Selenit sistin Broth gibi baz besiyerleri su banyosunda 600Cde tutularak sterilize edilir. Su banyosu agarl besiyerleri hazrlanrken agarn eritilmesinde kullanld gibi jeltin veya eker ieren besiyerlerinin sterilizasyonunda da kullanlr. Su banyosunda kaynatma ve kademeli sterilizasyon yani tindalizasyon yntemiyle sterilizasyon da yaplr. Tindalizasyon
Bileiminde karbohidratl, proteinli veya st gibi yksek sda bozulan gda maddeleri bulunan besiyerlerininne uygulanr. Gnmzde artk pek geerli olmayan tindalizasyon yntemi otoklavn doru almadndan phelenildii ya da otoklavn bozuk olduu durumlarda kullanlabilir. Tindalizasyonun esas; art arda belli srelerde, kez 100 Clarda sl ilem uygulanmasdr. Tindalizasyon uygulamalarna rnekler:
rnek 1: Besiyerine 1. gn 100Cde 30 dakika -1 saat sl ilem uygulanarak mikroorganizmalarn vegetatif formlar ldrlr. Daha sonra besiyeri oda scaklnda 24 saat bekletilerek ortamda bulunan sporlarn imlenerek vegetatif hle gemesi salanr. Besiyerine 2. gn 85100Cde 30 dakika 1 saat sl ilem uygulanr. Var olan vegetatif formlar yok edilir. Yine besiyeri oda scaklnda 24 saat bekletilerek ortamda bulunan son sporlarn imlenerek vegetatif hle gemesi salanr. Besiyerine 3. gn 100Cde 30 dakika 1 saat sl ilem uygulanr. Ortamda bulunan son vegetatif formlar ldrlr.
Tablo 2. 3: Tindalizasyon uygulamasnn yapl ve mikroorganizmalara etkisi
rnek 2: Besiyeri kaynar su banyosunda 800Cde 1 dakika tutulur, mikroorganizmalarn vegetatif formlar ldrlr. Daha sonra besiyeri oda scaklnda 1 saat bekletilerek ortamda bulunan sporlarn imlenerek vegetatif hle gemesi salanr. Besiyeri su banyosunda kaynama scaklnda 95980Cde 30 dakika tutulur ve hzla soutularak oda scaklnda 8 saat bekletilir. Termal ok ve bekleme ile sporlarn imlenerek vegetatif hle geen formlar yok edilir. Yukardaki ilem toplam 3 kez uygulanr.
Tablo 2. 4: Farkl bir Tindalizasyon uygulamasnn yapl ve mikroorganizmalara etkisi
40
ekil 2. 1:zel tindalizasyon kazan
2.1.3. Filtre ile Sterilizasyon:

Bir besiyerinde bulunan mikroorganizmalarn geemeyecei kadar kk gzenekli (<0,20- 0,45 mikron apl) zel filtrelerden geirilerek ayrlmalarn salayan sterilizasyon yntemidir. Porselen, diyatome topra, kiselgur, asbest-selloz, nitroselloz ve sinterlenmi camdan yaplm filtreler kullanlmaktadr. Vitamin ve frktoz gibi keton grubu ieren karbohidratlar scaklk etkisiyle bozulur. Bu maddeler nce filtre ile sterilize edilir daha sonra besiyeri bileimine katlrlar. Filtre ve filtrenin yerletirildii gvde, otoklavda sterilize edildikten sonra vakum ve basn uygulayarak besiyerinin sterilizasyonu gerekletirilir. Filtre edilecek zelti tam znm olmal ve filtrat mutlaka steril bir kaba aktarlmaldr.
ekil 2. 2: Filtre ile sterilizasyon
41
2.1.4. Mikrodalga Frnda Sterilizasyon

Radyasyon mikroorganizmalar ldrr, enzimlerini inaktive eder. Yaklak 500 rad (=1 g madde tarafndan absorbe edilen radyasyon miktar) dozundaki radyasyon insan ldrr. Bakteri sporlarnn tamamen yok edilmesi ve sterilizasyonun salanmas iin birka milyon rad gerekir. Inlama ile sterilizasyon daha ok zel amal dehidre besiyeri retiminde kullanlr. Inlarla sterilizasyon, maddede scaklk ykselmediinden souk sterilizasyon denir. Sterilizasyonda kullanlan nlar; UV, beta ve gama nlar kullanlr. UV nlar yzeysel etkilidir. Gda iletmelerinde hava, su, ara-gere oda sterilizasyonunda kullanlr. X ve gama nlar pratik olarak gda mikrobiyolojisinde kullanlmaz. Yalnzca nlanm Triptik Soya Broth ve Ready Cult uygulamalarnda kullanlmaktadr.
Mikrodalgalar radyan enerjinin elektromanyetik dalgalardr. Dalga boylar 0.025 0.75 cm, frekanslar ise 40020000 megahertz olan nlardr. Bir megahertz saniyede bir milyon titreim demektir. Direkt alev, scak hava, scak buhar gibi sl ilemlerde s, yzeyden ieriye doru ilerlerken mikrodalga stmasnda; s maddeye ok hzl ve niform bir ekilde girerek btn su molekllerini ve polar moleklleri ayn zamanda harekete geirerek maddenin i ksmndaki suyun kaynamasn salar. Otoklavla sterilizasyonun zaman ald ve bazen sterilize edilecek malzemelere zarar verebildii, filtre sterilizasyonu az miktarda ortama uyguland ve pahal bir yntem olduu iin mikrodalga frnda sterilizasyon yaplmaktadr. 700 Watt gcnde ev tipi mikrodalga frn kullanarak %3 sakkaroz ieren 100 ml besi ortam 5 dakikada, 250 ml besi ortam 10 dakikada, 1000 ml=1 L besi ortam 15 dakikada, agar ieren besi ortamlar ise 15 dakikada sterilize edilebilir.
2.2. Sterilizasyonla lgili Dikkat Edilecek Noktalar

Besiyerlerinin hazrlanmasnda ve datmnda kullanlan cam malzemelerin de mikroorganizmalarn remesini engelleyen maddelerden arndrlm olmas gerekir. Besiyeri katlan maddelerde zt (antagonist) etkiler bulunmamaldr. rnein: dekstroz, PO4 gibi tuzlarla birlikte otoklavda sterilize edilirse inhibitr bileikler oluabileceinden karbohidratlar ayr olarak sterilize edilip besiyerine sonra katlr. Otoklavlama sresi sterilize edilecek besiyerinin hacmine, besiyeri bileiminde agar olup olmadna, kullanlan kabn cinsine ve et kalnlna gre belirlenmelidir.
42
nerilen sterilizasyon scaklk ve srelerine titizlikle uyulmaldr. nk uzun sre, yksek scaklktaki s uygulamas besiyeri pHn deitirir, kelme ve esmerlemelere neden olur. Besiyerindeki agarn katlama zelliini azaltr. Besiyeri hazrlandktan sonra en ge 1 saat iinde sterilize edilmelidir. Otoklavn gvenlik ve etkinlii belli periyotlarla kontrol edilmelidir. 2 litreden fazla hazrlanan besiyerinin sterilizasyonunda kullanlan otoklavda besiyerini alkalama, havalandrma dzenekleri olmaldr. Katk maddesi eklenecek agarl besiyerine sterilizasyon ncesi manyetik ta atlarak, manyetik tan da besiyeri ile birlikte sterilize edilmesi salanmaldr. Uygulanan sterilizasyonun tarihi, balang scakl, sterilizasyon scaklna ulama ve bu scaklnda kalma sreleri kayt altna alnmaldr. Isya duyarl olan pepton ve eker ieren besiyerlerinde sterilizasyon sonunda esmerleme, kararma olmusa bu besiyerleri analizlerde kullanlmamaldr.
2.3. Sterilizasyon Sonras lemler

2.3.1. Katk Maddelerinin Eklenmesi
Sterilizasyondan sonra agarl besiyerine katk maddesi ilave edilecekse katk maddeleri 30350Cde, besiyeri ise 4550 0Cde olmaldr. Souk katk maddesi besiyerinde yer yer jellemelere neden olur.
2.3.2. Sterilize Besiyerinin Petri Kutularna Dklmesi

Sterilize edilmi PCA veya PDA gibi besiyerlerine dkme plak yntemi ile ekim yaplacaksa besiyeri 45 0C ye kadar soumaya braklr. Agarl besiyerine izme ya da yayma yntemleri ile ekim yaplacaksa besiyeri 50Ca kadar soutup hemen steril petri kutularna 1520 ml dklr Petri kutusunda besiyeri kalnl cm=5 mm kadar olmal ve katlamas beklenir.
Resim 2. 2: Tpten steril petri kutularna agarl besiyeri boaltma
43
2.3.3. Agarl Besinyerlerinin Yzeylerinin Kurutulmas

Ekimde srme teknii kullanlacaksa geliecek mikroorganizma kolonilerinin yaylmasn ve birbirine karmasn nlemek iin petri kutularndaki agarl besiyerlerinin yzeyleri kurutulur. Petri kutularna dklm besiyerlerinin yzeyi slak veya ok kuru olmamaldr. Besiyerinin yzeyinde su damlacklar varsa kurutulmas gerekir.
Besiyeri yzeylerinin kurutulma nedenleri; Islak yzeylerde hareketli bakteriler yaylc tip koloni, hareketsiz bakteriler ise normalden daha byk koloniler oluturur, Ar kuru yzeylerde ise normalden daha kk koloniler oluur ve her iki durum da yanl ve hatal sonulara neden olur.
Besiyer yzeyin kurutulmasnda dikkat edilecek noktalar; Kurutma mutlaka serbest hava akm olmayan, temiz yerlerde yaplmaldr. Etvler, steril hava akm ile alan alama kabinleri, UV nlar ile sterilize edilmi kabinler, besiyerlerinin yzeylerinin kurutulmasnda en gvenli ortamlardr. Kurutma iin petri kutular kapa alta gelecek ve ok az ak braklacak ekilde yerletirilir. 37 0Clik etv raflarnda 1015 dakika bekletilerek kurutma yaplabilir.
ekil 2. 3: Yzeyi kurutulacak petri kutularnn etve kapa alta gelecek ekilde yerletirilmesi
2.3.4. Tplerdeki Besiyerlerine Yaplan lemler

Tpte dik agar kltr hazrlanacaksa tpler, tplkte bekletilerek katlamas beklenir. Tpte yatk agar kltr hazrlanacaksa tpler uygun bir destekle hafif meyilli olarak bekletilip katlamas salanr.
44
Besiyeri, Durham tplerinde sterilize edilmise Durham tpleri otoklavdan kartlp hemen akan eme suyunda soutulur ve tplerin besiyeri ile dolu olup olmad kontrol edilir.
2.3.5. Agarl Besiyerlerinin Yeniden Eritilmesi

Agarl besiyerleri tekrar kullanlaca zaman 35900Cdeki su banyosunda eritilir. Eritme ilemi ksa srede bitirilmeli, agarl besiyeri 500Cde 3 saatten fazla bekletilmemelidir. Aksi durumda agar katlama zelliini kaybeder. Agarl besiyerleri yalnzca bir defa eritilip kullanlmaldr. Katk ilave edilmi besiyerleri, yksek scakla duyarl besiyerleri, otoklavda sterilize edilmemi agarl besiyerleri yeniden eritilip kullanlmamaldr.
Resim 2. 3: Kat besiyerini eritme
2.4. Sterilizasyon Kontrol

Hangi yntemle sterilize edilmi olursa olsun mikrobiyolojik analizlerde kullanlacak malzemelerin gerekten sterilize olup olmadnn kontrol yaplmaldr. Sterilizasyon kontrol yaplrken kontaminasyon olmamasna dikkat edilmelidir. Sterilizasyon kontrol biyolojik ve kimyasal indikatrlerle veya daha basit olarak ahit besiyeri kullanlarak yaplabilir. Kimyasal indikatrler: Belli scaklklarda renk deiimi gsteren kimyasal indikatrler ieren kt, tp, erit vb. ekillerde hazrlanm test materyalleridir.
45
Sterilizasyonda istenen scakla ulalp ulalamad kullanlan indikatrn renk deiimi ile anlalr. En fazla kullanlan kimyasal indikatr otoklav eritleridir. 1210Cde 15 dakika olan standart sterilizasyon sresinde erit renk deitirir. Renk deiiklii grlmemesi yeterli sterilizasyon yaplmadn gsterir. Sterilizasyon yntemi Otoklavda veya kuru hava ile sterilizasyon Otoklavda sterilizasyon Otoklavda sterilizasyon Kullanlan indikatrler Browne tpleri Steam Clox ktlar Diack tpleri Oluan renk deiimi Krmzdan yeile
Mordan yeile Eriyerek bej renkten krmzya Otoklavda sterilizasyon Otoklav eridi Ak renkten koyu renge Otoklavda sterilizasyon Bowie-Dick eritleri Ak renkten koyu renge Gama nlaryla Azo boyal polivinil klorid Sardan krmzya sterilizasyon eritler
Tablo 2. 5:Kimyasal indikatrler
Biyolojik indikatrler: Sterilizasyona direnci (rezistansl) bilinen, belli sayda canl sporlar ieren zel test indikatrleridir ve otoklavn, scakla direnli bakteri sporlarn ldrme yeteneini ortaya koyarlar. Biyolojik indikatrler sterilizasyon srasnda sterilize edilecek maddelerle birlikte otoklava konur. Sterilizasyon sonunda ise inkbasyona braklarak mikroorganizma remesi olup olmad kontrol edilir. nkbasyonda mikroorganizma remesi grlmemise sterilizasyon yeterli yaplm demektir. Biyolojik sterilizasyon indikatrlerine sterikon denir.
Sterilizasyon yntemi Otoklavda sterilizasyon
Bakteri tr ve spor Test Materyali Sterilizasyon sonras says(106 adet) inkbasyon ekli 0 de Bacillus Kt erit veya 55 C sv stearothermophilus diskler besiyerinde 5 gn aerobik inkbasyon 0 Kuru hava ile Clostridium tetani Steril kum 37 Cde sv sterilizasyon besiyerinde 5 gn anaerobik inkbasyon 0 Gama nlaryla Bacillus pumilis Kt erit veya 37 Cde sv sterilizasyon diskler besiyerinde 5 gn aerobik inkbasyon
Tablo 2. 6:Biyolojik indikatrler
46
Resim 2. 4: Sterikon biyoindikatr; sar turuncu renk yetersiz sterilizasyonu gsterir.
ahit besiyeri ile sterilizasyon kontrol: Alanmam (inokle edilmemi) bir besiyeri alanm dier besiyerleri ile birlikte inkbasyona braklr. Yeterli sterilizasyon yapldnda alanmam besiyerinde reme grlmez. remenin gzlenmesi sterilizasyonun iyi yaplmadn gsterir ve bu besiyerleri mikrobiyolojik analizlerde kullanlmaz.
2.5. Besiyerlerinin Muhafazas

Besiyerlerinin hazrlanmas zahmetli ve zaman alc olduundan fazla hazrlanabilir. Fazla hazrlanan besiyerleri uygun ekillerde muhafaza edilmelidir. Bylece besiyerlerinin kurumalar, kontaminasyonlar ve bileimlerinin bozulmas nlenmi olur.
Besiyerlerinin Muhafazasnda Dikkat Edilecek Noktalar

Besiyerleri erlen, cam balon veya kapakl ielere 1/3i bo kalacak ekilde konulur. Besiyerlerinin konduu erlen, cam balon ve ielerin az kapakl veya ilifli olmal ya da pamuk tkala kapatlmaldr. Pamuk tkan zerine alminyum folyo konup, kabn boyun ksm iple skca balanmaldr. Aksi durumda besiyeri ok abuk bozulur. Besiyerleri hazrlandktan sonra, burgulu veya ilifli rock iesine konup sterilize edilmise, sterilizasyon ncesi gevek braklan kapaklar sktrlarak buzdolabna konur. Bekletilmeden kullanlmas nerilen besiyerleri dndakiler 0 buzdolabnda(+4 Cde) muhafaza edilmelidir. Saklanabilen zellikte ve petri kutularna dklm besiyerleri plastik torbalar iinde soukta saklanmaldr. Buzdolabna konmayan besiyerleri nemli, serin ( 48 C) ve karanlk bir yerde muhafaza edilmelidir.
47
Rose Bengal Agar gibi baz besiyerleri ktan da korunmal ve renkli ielerde muhafaza edilmelidir. Selektif ve diferansiyel besiyerleri bir hafta, on gn iinde kullanlmaldr. Kontamine olmu veya kurumu besiyeri plaklar atlmaldr. ISO 11133e gre katk eklenmemi olmak koulu ile besiyerleri buzdolabnda en ok 3 ay depolanabilir.
Besiyerlerinin muhafazasnda en nemli nokta su kaybnn nlenmesidir. Petri kutularndaki besiyerleri, ie ve balonlarda muhafaza
edilen besiyerlerinden daha fazla nem kaybeder. Muhafaza edilen besiyerlerinde nem kayb; o Yzeyin ar kurumasna neden olur. o Arlk kaybna neden olur. o zellikle Gram (-) bakteriler ve selektif besiyerlerinde sahte sonular ortaya karr. Agarl besiyerlerinde izin verilen arlk kayb oran %15tir. Petri kutularnn vakum altnda depolanmas nem kaybn nler.
Resim 2. 5: Buzdolabnda muhafaza edilmek iin yerletirilmi petri kutular ve saklama ielerinde besiyerleri
2.6. Hazr Ticari Besiyerleri ve Muhafazas

Hazr olarak satlan kuru formdaki besiyerleri veya besiyeri bileenleri genellikle nem ekicidir. Scakla ve a kar ok duyarldr. Bu nedenle hazr ticari besiyerleri; Satldklar orijinal kaplarnda, 25Cdan dk scaklkta, Kuru ve karanlk ortamlarda saklanmaldr. Hazr ticari besiyerlerinin her kullanmdan sonra orijinal kaplarnn kapaklar skca kapatlmaldr. Kutu ilk aldnda renk, topaklanma, kalplama vb. zellikleri kontrol edilip alma tarihi laboratuvar defterine kaydedilmelidir.
48
Son kullanma tarihi geen ve iyi saklanmayan hazr ticari besiyerleri veya besiyeri bileenleri kullanlarak hazrlanan besiyerlerinde bulanklk, kelme, pH gibi problemler oluabilir. Homojen yaps olmayan, topaklanm, kalplam, rengi deimi dehidre besiyerleri mikrobiyolojik analizlerde kullanlmaz.
49
UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYETLER

Hazrlam olduunuz besiyerini aadaki ilem basamaklarna gre sterilize ediniz. lem Basamaklar Sterilizasyon hazrlaynz. aralarn kontrol edip Laboratuvar kyafetlerinizi giyiniz. Gerekli ise koruyucu malzeme kullannz. Ellerinizi her alma ncesi ve sonras ykayp dezenfekte ediniz. Soukkanl ve sabrl olunuz. Otoklav 121 0Cye ayarlaynz. Otoklavn suyu eksikse seviye gstergesine kadar saf su ile tamamlaynz. Sterilizasyona hazrlanm otoklava yerletiriniz. besiyerlerini Sterilizasyona besiyerlerini yerletiriniz. tel hazrlanm sepetlere neriler
Otoklav rafl ise doldurmaynz.
raflar
ar
Otoklavn vidalarn sktrnz. Dikkatli ve titiz olunuz. Otoklavn kapan kapatarak; otoklav kullanma talimatna gre altrp, Otoklavn kullanm talimatn hazrlanan besiyerlerini 121Cde 1520 mutlaka uyunuz. dakika sterilize ediniz. Besiyeri scakla Sterilizasyon sonunda otoklavn duyarl maddeler ieriyorsa; 115-121C de kapan hemen amaynz, 10-15 dakika sterilize ediniz. basncn 0a dmesini bekleyiniz. gvenliine dikkat ediniz.
50
Sterilizasyona hazrlanm VRBA(Violet Red Bile Agar) besiyerini su banyosuna Su banyosunun suyu eksikse alp kaynama scaklna getiriniz ve seviye gstergesine kadar saf su ile kaynama scaklnda en fazla 5 dakika tamamlaynz. tutunuz. VRBA besiyerini su banyosuna yerletiriniz. 95 C Su banyosunu scakln kontrol ediniz. 5 VRBA besiyerinin 5 dakikadan fazla kaynatlmamasna dikkat ediniz. Sterilizasyon ileminden sonra su banyosunu kapatmay unutmaynz.
Sterilizasyon sonrasnda kullanlacak ekim yntemine gre aada verilenlerden uygun olanna gre hareket ediniz; Besiyeri erlende hazrlanp sterilize edilmi Besiyerinin ekimden nce erlende katlamamasna dikkat ediniz ise; izme ya da yayma yntemleri ile ekim yaplacaksa; Besiyerini 50Cye kadar Besiyerini dkeceiniz petri soutup, steril petri kutularna 1520 ml kutular ve kullanacanz pipetler dknz ve petri kapaklarn kapatarak mutlaka steril olmaldr. katlamasn bekleyiniz. Besiyerinin petri kutularna aktarlmas aseptik koullarda olmaldr. Besiyerinin scakl 450Cden yksek olduunda ekimin baarsz 0 olacan 45 Cden dk olduunda ise besiyerinin katlaacan unutmaynz. Zaman iyi kullannz. Tpte dik agar kltr hazrlanacaksa tpleri tplkte Erlende hazrlanp sterilize edilmi PCA bekletiniz. veya PDA gibi besiyerlerine dkme plak yntemi ile ekim yaplacaksa; besiyerini 45 0 Cye kadar soumaya braknz Agarl besiyeri tpte/petri kutularnda Tpte yatk agar kltr hazrlanp sterilize edilmi ise; hazrlanacaksa. tpleri uygun bir destekle hafif meyilli olarak Soumasn bekleyiniz. bekletiniz.
51
Dikkatli ve titiz olunuz. .
Besiyeri Durham tplerinde sterilize edilmise; Durham tplerini otoklavdan kartp hemen akan eme suyunda soutunuz ve tplerin besiyeri ile dolu olup olmadn kontrol ediniz.
Dolu olmayan Durham tplerini ayrnz.
-Sterilite kontrol iin sterilizasyon ahit besiyerini 3537Cde 5 gn uygulanm besiyerlerini uygun scaklkta inkbasyona braknz. inkbasyona brakp mikrobiyal reme olup ahit besiyerinde 5 gn iinde olmadn kontrol ediniz. periyodik olarak reme olup olmadn kontrol ediniz.
52
Besiyeri sterilizasyonu iyi yaplmazsa daha sonra yaplan ekim sonular hatal olacaktr.
Kullanlmayan besiyerlerini uygun scaklkta buzdolabnda saklaynz. Hazr ticari besiyerlerini talimatlarna uygun Besiyeri saklama koullarna olarak saklaynz. uyulmadnda besiyerinin bozulacan ve tekrar kullanlamayacan unutmaynz.
53
LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular kazandnz belirleyiniz. A- lme Sorular 1. I.).Otoklav.II.) Tindalizasyon..III.) plak alev..IV.) Kuru s Besiyeri sterilizasyonu yukardakilerden hangisi ile yaplr? A) I ve III B) I ve II C) III ve IV D) II ve III E) I ve IV 2. Besiyerini 34 aamada ve 951000Cde scaklk uygulayarak sterilize etmek aadakilerden hangisinin ilkesidir? A) Fiksasyon B) Pastrizasyon C) Otoklavda sterilizasyon D) Tindalizasyon E) Dilsyon Besiyerlerinin otoklavda sterilizasyon scaklk ve sresi aadakilerden hangi seenekte doru verilmitir? A) 100 0Cta 1525 dakika B) 8590 0Cde 2550 dakika C) 150 0Cta 15 dakika D) 120 0Cta 1520 dakika E) 50 0Cta 3 saat Besiyerlerinin sterilizasyonu aadakilerden hangisinde yaplmaz? A) Erlen B) Cam balon C) Deney tp D) Durham test tp E) Petri kutusu Aadaki besiyerlerinin saklanmasyla ilgili bilgi cmlelerinden hangisi yanltr? A) Besiyerinin konduu ieler tamamen doldurulmaldr. B) Besiyeri dklm petri kutular plastik torbalara konularak buzdolabnda muhafaza edilebilir. C) Besiyerinin konduu ieler burgu kapakl veya ilifli olmaldr. D) Oda scaklnda saklanabilecek besiyerleri nemsiz, karanlk ortamda tutulmaldr. E) Besiyerlerinde saklama srasnda su kayb olmamaldr. cevaplandrarak bu faaliyet kapsamnda hangi bilgileri
3.
4.
5.
54
6.
Aadakilerden hangisinde basn altnda scak buhar akm ile sterilizasyon yaplr? A) ze-a inesi B) Cam balon C) Besiyeri D) Durham test tp E) Petri kutusu Sterikon nedir? A) Sterilizasyona hazrlanm besiyerleridir. B) Sterilizasyonda kullanlan aralardan biridir. C) Sterilize edilmi malzemelerdir. D) Sterilizasyon kontrolnde kullanlan biyolojik indikatrdr. E) Besiyeri kimyasal katk maddelerinden biridir.
7.
Boluk doldurma sorular Aadaki cmlelerde braklan boluklara tabloda verilen kelimelerden doru olann seerek yaznz. 1. Hazr ticari besiyerleri ___________ dk scaklkta saklanmaldr. 2. 3. ___________yntemi ile yksek scaklkta yaplar bozulan besiyerleri sterilize edilir. Sterilize edilmi besiyerinden plak dkme yntemi ile ekim yaplacaksa petri kutular besiyeri _________ scakla kadar soutulur. Besiyerleri _______________ sterilize edilmez. Besiyerlerinin sterilizasyon kontrolnde kullanlan _____________________ belli sayda mikroorganizma sporu ieren zel kt veya disklerdir. Katk maddesi katlm ve _________________sterilize edilmemi besiyerleri tekrar eritilip kullanlmamaldr. Agarl besiyerleri kurutulurken etve kapaklar _________ gelecek ekilde yerletirilmelidir. Sterilizasyondan sonra petri kutularna __________ besiyeri dklmelidir. Agarl besiyerlerinde izin verilen arlk kayb oran en ok ________ tir. Besiyeri saklanaca ielere _________ kalacak ekilde doldurulmaldr.
4. 5.
6.
7.
8. 9. 10.
55
1520 ml Petri kutularnda tindalizasyon alta %15 Durham tplerinde DEERLENDRME
1/3i bo 25 C otoklavda biyolojik indikatrler 45 C ak
Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz uygulama testine geiniz.
56
B. Uygulamal Test Erlende hazrlanm PCA besiyerini daha sonra dkme plak yntemi ile ekim yapmak zere otoklavda sterilize edip muhafaza ediniz. Yaptnz uygulamay kontrol listesine gre deerlendirerek eksik veya hatal grdnz davranlar tamamlama yoluna gidiniz.
Deerlendirme ltleri
1. Laboratuvar kyafetlerinizi giydiniz mi? 2. Ellerinizi ykayp dezenfekte ettiniz mi? 3. Sterilizasyon ncesi ilemlerin doru yaplp yaplmadn kontrol ettiniz mi? 4. Erlen zerine gerekli bilgiler yazlm m? 5. Otoklavn suyu eksikse seviye gstergesine kadar saf su ile tamamladnz m? 6. Otoklav 1210Cye ayarladnz m? 7. Sterilizasyona hazrlanm erlendeki PCAy tel sepete veya otoklavn raflarna yerletirdiniz mi? 8. Otoklavn kapan kapatp vidalarn sktrnz m? 9. Otoklav talimata uygun altrdnz m? 10. Sterilizasyonun 1210Cde ve15 dakikada olmasn saladnz m? 11. Sterilizasyon sonunda otoklav basncnn 0a dmesini beklediniz mi? 12. Otoklavdan PCA y soumaya braktnz m? 13. PCA besiyerinin 45 0Ca kadar soumaya braktnz m? 14. Besiyerinin erlende katlamamasna dikkat ettiniz mi? 15. PCA besiyerini dkeceiniz petri kutular ve kullandnz pipetler nceden sterilize edilmi mi? 16. PCA besiyerini petri kutularna aktarlmas ilemini yanan bekin yannda yaptnz m? 17. PCA besiyerinin aktardnz petri kutularn muhafaza edeceiniz buzdolab temiz ve kullanma hazr m? 18. Petri kutularn buzdolab rafna yerletirdiniz mi? 19. lem sonunda kullandnz aragereci temizlediniz mi? 20. Ellerinizi ykayp dezenfekte ettiniz mi? 21. Laboratuvarn son kontrollerini yaptnz m? 22. nlnz karp yerine astnz m? DEERLENDRME
Evet
Hayr
Yaptnz deerlendirme sonunda Hayr olan cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Cevaplarnzda tereddtleriniz varsa renme faaliyetini tekrar ediniz. Cevaplarnzn tamam Evet ise modl deerlendirmeye geiniz.
57
MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

UYGULAMALI TEST Erlende 250 ml Laktoz Broth besiyeri hazrlayp sterilize ederek Besiyeri Hazrlama Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre lnz. Deerlendirme ltleri Besiyeri hazrlama ile ilgili yeterlilikler 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. Laboratuvar kyafetlerinizi giydiniz mi? Ellerinizi ykayp dezenfekte ettiniz mi? Doru erlen seimini yaptnz m? 250 ml besiyeri iin tartlacak kuru Laktoz Broth miktarn hesapladnz m? Yeterli saf su olup olmadn kontrol ettiniz mi? Teraziyi altrp, kalibre ettiniz mi? Tartm dikkatlice yaptnz m? Bir mezrde 250 ml saf su ltnz m? Hacim lerken okumay gz hizasnda ve kavisin altndan yaptnz m? Su banyosunu kontrol edip scakl 50-60 0Cye ayarladnz m? Tartnz besiyerini kaypsz olarak erlene aktardnz m? 100150 ml kadar saf suyu erlene az ksmn ykayarak aktardnz m? Balonu alkalayarak besiyeri bileenlerinin znmesini saladnz m? Besiyerini berraklancaya kadar sk sk kartrarak kaynar su banyosunda tuttunuz mu? znmenin tam ve berrak olmasn saladnz m? Kalan suyu erlene aktardnz m? znmemi partikller varsa szge kdndan geirerek szdnz m? Cam yazar kalemle balonun sv seviyesini iaretlediniz mi? Eksilen su varsa daha nce iaretlediiniz yere kadar saf su eklediniz mi? Besiyeri pHsn pH ktlar veya pH metre ile ltnz m? stenen pHta deilse 0.1 N HCl veya 0.1 N NaOH ilave ederek pH 6.9a ayarladnz m? Durham tplerini test tplerine ters olarak yerletirdiniz mi? Hazrlanan besiyerini test tplerine10ar ml dattnz m? Tplerin azn pamuklayp Aliminyum folyo ile kapattnz m? Tplere gerekli bilgileri yazdnz m? Evet Hayr
58
Deerlendirme ltleri Besiyeri sterilizasyonu ile ilgili yeterlilikler 1. Otoklav 1210Cye ayarladnz m? 2. Otoklavn suyu eksikse seviye gstergesine kadar saf su ile tamamladnz m? 3. Sterilizasyona hazrlanm sporttaki Laktoz Brothlu test tplerini tel sepete veya otoklavn raflarna yerletirdiniz mi? 4. Otoklavn kapan kapatp vidalarn sktrnz m? 5. Otoklav talimata uygun altrdnz m? 6. Sterilizasyonu 1210Cde ve15 dakikada olmasn saladnz m? 7. Otoklav manometresinin 00Cye dmesini beklediniz mi? 8. Durham tplerini otoklavdan kartp hemen akan eme suyunda souttunuz mu? 9. Test tplerinin besiyeri ile dolu olup olmadn kontrol ettiniz mi? 10. lem sonunda kullandnz aragereci temizlediniz mi? 11. Ellerinizi ykayp dezenfekte ettiniz mi? 12. Laboratuvarn son kontrollerini yaptnz m? 13. nlnz karp yerine astnz m? DEERLENDRME
Evet
Hayr
Yaplan deerlendirme sonunda Hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Cevaplarnzda tereddtleriniz varsa modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.
59
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET -1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 D E C E D A B C B C A D E D B
RENME FAALYET -2 CEVAP ANAHTARI oktan Semeli Sorular 1 2 3 4 5 6 7 B D D E A C D
Boluk Doldurma Sorular 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 25 0Cden Tindalizasyon 45 0C Petri kutularnda biyolojik indikatrler otoklavda. alta 1520 ml. %15 1/3i bo
60
KAYNAKA KAYNAKA
BABAOLU Mehmet, Ekrem Grel, Sebahattin zcan, Bitki Biyoteknolojisi, Seluk niversitesi Vakf Yaynlar, Konya, 2001. BAOLU Fikri, C ayan, Gda Mikrobiyolojisi 1 Uygulama Klavuzu, Uluda niversitesi Ders Notlar Nu:10, Bursa, 1998. DOKUZLU Canan, Gda Analizleri, Marmara Kitabevi, Bursa, 2004. GKTAN Deniz, Gnnur Tunel, Genel Mikrobiyoloji Ders ve Uygulama, Ege niversitesi Yayn Nu:10, zmir, 1991. GCN Fahrettin, Baaran Dlger, Genel Mikrobiyoloji Laboratuvar Klavuzu, Uluda niversitesi Ders Notlar, Bursa, 1995. GNDODU H.Fikret, Pratik Mikrobiyoloji, Milli Eitim Bakanl Kz Teknik retim Genel Mdrl METGE Projesi Modl, Ankara. GRGN Veliddin, K Halkman, Mikrobiyolojide Saym Yntemleri Gda Teknolojisi Dernei Yayn Nu:7, Ankara, 1988. HALKMAN A.Kadir, Mustafa Akelik. Merck Gda Mikrobiyolojisi Uygulamalar, 1. bask, Baak Matbaaclk ve Tantm Hizmetleri Ltd ti, Ankara, 2005 HALKMAN A.Kadir, Mustafa Akelik. Gda Mikrobiyolojisi Uygulamalar, Geniletilmi 2. bask, Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Gda Mhendislii Blm, Ankara, 2000. KARAPINAR Mehmet, Gdalarn Mikrobiyolojik Kalite Kontrol, Ege niversitesi Yayn Nu:6, zmir, 1990. NAKPOLU Mahmure, Serap Onur, Mikrobiyoloji Laboratuvar Klavuzu, Dokuz Eyll niversitesi Yaynlar, zmir, 1991. SERT Selahattin, Genel Mikrobiyoloji Laboratuvar Notlar, Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Yaynlar, Nu:138, Erzurum, 1992. TEMZ Ayhan, Genel Mikrobiyoloji Uygulama Teknikleri, Yaynevi, Ankara, 2000. www.mikrobiyoloji.org/ Hatibolu
61

541GI0065

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

541GI0065

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

SRE N KOUL YETERLK

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

RENME FAALYET 1 RENME FAALYET 1

1. BESYER (ORTAM, VASAT)

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

1.1. Besiyeri eitleri

1.1.1. Fiziksel zelliklerine Gre

1.1.2. Kaynaklarna Gre

1.1.3. Kullanm Amacna Gre

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

1.2. Birok Besiyerinin Bileimine Giren Temel Maddeler

Windows Media Player.lnk

1.2.3. Maya Ekstrakt (Yeast Extract)

1.2.4. Et Ekstrakt (Beef Extract)

Windows Media Player.lnk

1.2.5. Tuz (NaCl)

Windows Media Player.lnk

1.2.9. Tampon Maddeler (Buffer)

1.2.10. norganik maddeler

1.3. Besiyerinin Sahip Olmas Gereken zellikler

Windows Media Player.lnk

1.4. Besiyeri Formlasyonlar

Kat Besiyeri (Adi Agar) Bileimi: Adi Bulyon1000 cc (L)

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

Windows Media Player.lnk

1.5. Etiket Bilgisini Kullanma

1.5.1. Etikette Yer Alan Bilgiler

Plate Count Agar

Tablo 1. 1: Plate Count Agar besiyeri etiketi

Windows Media Player.lnk

Resim 1.1:Mikrobiyoloji laboratuvarnda kullanlan hazr besiyeri orijinal ieleri ve etiketleri

1.5.2. Etiket Bilgilerine Gre Hesaplama rnekleri

Windows Media Player.lnk

1.6. Besiyeri Hazrlk Aamalar

Windows Media Player.lnk

1.6.2. Kaba Aktarma

Windows Media Player.lnk

1.6.5. Besiyeri pHsnn Ayarlanmas

1.6.6. Besiyeri pHnn llmesi

Windows Media Player.lnk

Resim 1. 2. Besiyeri pHnn pH ktlar ile llmesi

Resim 1. 3:Pille alan el pH metresi

Resim 1. 4: Dijital pH metre

Windows Media Player.lnk

1.7. Besiyeri Hazrlanan Kaplara Hazrlama Bilgilerini Yazma

Windows Media Player.lnk

1.8. Besiyerlerini Sterilizasyona Hazrlama Aamalar

Windows Media Player.lnk

UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYETLER