SMA L HAKKI TONGU VE KY ENST TLER NDEN GNMZE E T M TARTI MALARI

Do.Dr. Mustafa ALTINI IK Adnan Menderes niversitesi T p Fakltesi Biyokimya Anabilim Dal retim yesi

Sunum Plan
smail Hakk Tonguun Ya am yks smail Hakk Tonguun lkeleri ve Hedefleri Ky Enstits D ncesinin Kaynaklar ve Ky Enstitlerinin Kurulu u Ky Enstitlerinin Programlar ve Sonu Ky Enstitleri Sisteminden Alaca m z Dersler ve Gnmzde E itim Sistemi Tart malar

smail Hakk Tonguun Ya am yks

Bulgaristan' n Silistre iline ba l Totrakan ilesinin bugnk ad Sokol olan Tatar Atmaca kynde 1893 y l nda dnyaya geldi Baba ad : Hac Veli O lu dris Anne ad : Vesile Kendinden kk bir k z alt erkek karde i vard r

Ailesi K r m kkenlidir ve kyn yoksul ailelerinden say l rd

Okul ncesi ocuklu u, di er ky ocuklar gibi tarla ve ev i leri aras nda ko u turma ile geti Bu dnemde akl nda kalan, stanbulda medresede okuyup kye dnm , ailenin gndelik ya am nda hibir i e yaramayan, i yapmay beceremeyen sar kl molla amcas d r

1901 y l nda kydeki ilkokula gitmeye ba lad Drt y ll k ky ilkokulunu iyi okudu Okulu bitirince Silistredeki r tiyeye (ortaokula) gnderilerek reniminin srdrlmesi iin diretti

R tiyede okumas iin, kyn en varl kl ailelerinden birinin ocu u ile birlikte r tiyede okumak zere Silistreye tan d k ya l bir kad n n evine gnderildi Silistre R tiyesinde o unluktaki sar kl hocalar n yan s ra, Abdlhamit ynetimince srgn olarak buraya gnderilmi zgrlk baz retmenler de grev yap yorlard

R tiye bitince kyne dnd Babas , stanbula okumaya gitmesine raz olmuyordu; bir sermaye vererek onu yumurtac l k yapmaya zorlad

Sonra Bulgar ynetiminin genel nfus say m haz rl klar nda, r tiyeyi bitiren bir arkada yla birlikte Bulgarca ki isel fi lerin belirli bir cret kar l doldurulmas i ini yapt lar

1914 y l ilkbahar nda annesinin verdi i para ve r tiyedeki ders kitaplar ve birka para ama rla stanbulda okumak amac yla kynden ayr ld Byk olas l kla 1914 y l haziran nda stanbula geldi

stanbulda ilk i olarak yard mlar n umdu u, Fatih medresesinde okuyan hem erisi mollalar buldu

Hem erisi mollalardan umudu kesince, babas n n ba s k rsa ba vurabilece ini syledi i avukat buldu

Daha sonra, babas ndan ve stanbulda medresede okumu amcas ndan ad n duydu u hem erileri bir Pa ay buldu

Trkiyede arac s z, iltimass z i ba ar lamaz n yarg s ndan kurtulup kendi i ini kendisi grmeye karar verdi

E itim Bakanl n n yak n ndaki bir kahveye gitti, oturup kendisi bir dileke yazd Bakanl a girdi, Bakan n odas n buldu, kap daki hademenin bir ara oradan ayr lmas n f rsat bilip ieri girdi nl Maarif Naz r kr Beye Gmen ocu uyum, aff n z dilerim, istirham m var diyerek dilekesini verdi Bakan dilekedeki Silistre szc nden ve szlerinden duyguland Onu retmen olmas iin kendi memleketi olan Kastamonu retmen Okuluna yat l renci olarak gnderece ini, be enmez de sonra kendisine yazarsa stanbula ald raca n syledi Hemen grevlilere gereken emirleri vererek seksen kuru yol paras sa lad

Vapurlar n Karadenize kalkmad n renmesi zerine en k sa yol olan Adapazar -Bolu-Gerede yoluyla gitmeye karar verdi ve binbir zorluklarla be gnde Kastamonuya vard

Kastamonu retmen Okulundaki rencili i 1,5 y l kadar srd 1916 y l ba lar nda Bakan kr Beye bir mektup yazarak kendisini stanbula ald rma szn an msatt ve oraya naklini istedi

May s 1916da stanbulun yolunu tuttu stanbul retmen Okulundan verilen kimlik kart na ad smail Hakk olarak yaz ld . Nfus kt ne de stanbul retmen Okulundayken yaz ld stanbul retmen Okulunda dzenli ve ba ar l bir rencilik ya am srd; Yabanc Dil dersi Frans zca oldu u halde kendi kendine Almanca da rendi

1918 y l nda son s n f bitirip diplomas n ald ktan sonra renimlerini srdrmeleri amac yla Almanyaya gnderilecek renciler iin yaz aylar nda a lan Almanca kursuna al nd Kurs sonunda 20 arkada yla birlikte 1918in Eyll ay n n sonuna do ru Almanyaya gitti Almanya'n n Karlsruhe kentindeki Ettlingen retmen Okulu'nda yedi ayl k bir programa devam etti

May s 1919 ba nda Almanyadan dnerken bavulunda birok kitap vard Eski ehir Erkek retmen Okulu Resim-Eli leri ve Beden E itimi retmenli ine atand Eski ehir Erkek retmen Okulunda yapmak istedi i her at l mda bin engelle kar la t n yazm t r Eski ehir Erkek retmen Okulu retmeniyken ok nem verdi i bir uygulama evre gezileriydi; rencilerle birlikte Eski ehir yresini geziyorlar, yak n kylere gidiyorlard

Temmuz 1921'de Yunan i galinden hemen nce bir retmen arkada ile birlikte Eski ehirden ayr ld ve Ankara'ya geldi Daha sonra yar m kalm renimini tamamlamak zere yeniden Almanyaya gnderildi 1921-1922 ders y l boyunca Karlsruhe Gzel Sanatlar Yksek Okuluna devam etti. Burada tm paras n kitaplara veriyordu

Haziran 1922de Almanyadan ayr larak stanbula dnd Ekim 1922 ba nda Konya Erkek retmen Okulu ve Konya Lisesi Resim-Eli leri ve Beden E itimi retmeni olarak greve ba lad Resim-Eli leri Dersli i kurdu, bulabildi i ders ara ve gerelerini buraya toplad ve Almanyada rendi i ders yntemlerini uygulamaya al t

Nisan 1924te Ankara Erkek retmen Okulu Resim-Eli leri retmenli ine atand ve k sa sre sonra bu okulun mdr yard mc l grevine getirildi Ekim 1924te Adana retmen Okuluna retmen olarak atand Mart 1925te Bakanl ktan beklemedi i bir emir ald Almanya, Fransa ve ngilteredeki mesleki e itim kurumlar nda ncelemeler yapmak zere Avrupaya gnderiliyordu

Almanyada daha nce de ilgilenmi oldu u deney okullar ve k r e itim yurtlar n yak ndan tan ma olana buldu Bavyerada Ammer Gl yak n ndaki kk Schondorf Kynde 30 hektarl k bir arazide kurulmu k r e itim yurdu zellikle ilgisini ekti

Avrupadan dn nde Eyll 1925te yeniden Ankara retmen Okulu Resim-Eli i ve Beden E itimi retmenli ine getirildi Mart 1926'da retimin a da la t r lmas bak m ndan yeni ders ara ve gerelerinin retime sokulmas amac yla Maarif Vekaleti Levaz m ve Alat Dersiye Mzesi (Okul Mzesi) Mdrl 'ne atanarak art k merkezdeki yneticilerden biri oldu

Okul Mzesi Mdrl nde 1926da yeni ilkokul programlar n uygulayacak retmenleri yeti tirmek iin, retmen okullar nda al an resim-eli leri retmenleriyle istekli ilkokul retmenleri bir lkesine Dayal retim Kursu a ld Bu kurs, daha sonra Ky Enstitlerinin temel ilkesi, slogan durumuna gelecek "i iin, i iinde, i le e itim" anlay n geli tirmesinde nemli olmu tur

1926 y l sonbahar nda smail Hakk n n zel ya am nda nemli bir de i iklik oldu; lkesine Dayal retim Kursunda tan d ilkokul retmeni Nafia Kamil ile ni anland . 26 Ocak 1927'de de evlendiler 1928'de smail Hakk ve e inin ilk ocuklar dnyaya geldi. O lana Engin ad n ailenin by Nafi Atuf koydu

smail Hakk , Temmuz 1927 ay nda yeni ilkokul programlar n n uygulanmas ile ilgili olarak ilk retim mfetti lerinin yeti tirilmeleri iin Sivas ve Ankarada a lan kurslar n hocalar aras ndad r

1929 y l iinde Okul Mzesinde baz retmenler iin a lan Tahnit Kursunu yneten smail Hakk , kat lan retmenleri s k s k topluyor, i e itimi, i yaparak renme ve retme zerine konferanslar veriyordu Ekim 1929 ba nda yeni ders ara ve gerelerinin al m iin Avrupaya gitti; iki ayl k grev gezisinden de daha ncekilerde oldu u gibi bir y n kitapla dnd K sa bir sre sonra kendisine ek grev olarak Gazi E itim Enstits Resim-Eli i retmenli i verildi

3 A ustos 1935te Milli E itim Bakan Saffet Ar kan taraf ndan lk retim Genel Mdrl 'ne getirildi E itim Bakan n n az nfuslu kylerde a lacak 3 s n fl okullara retmen bulmak iin askerliklerini avu olarak yapm olanlardan yararlanma d ncesi zerine incelemelerde bulunmak zere Nisan 1936 ay nda Kayseri, Yozgat ve orum kylerinde bir inceleme gezisine kt

ncelemelerinin sonular n Bakana anlatmas yla kkl, dzenli bir denemeye karar verildi ve Ky Enstitlerine varan al malar E itmen kurslar yla ba lam oldu 1936da Eski ehir ifteler (Mahmudiye) Devlet iftli inde drt ayl k ilk E itmen Kursunun a lmas yla ba layan sre smail Hakk Tongu iin ok yo un bir al ma temposuyla geti, birok sorunla kar la t ve hepsiyle bazen tek ba na mcadele verdi

kinci Cumhurba kan smet nn al malar ndan dolay smail Hakk Tonguu takdir etmi tir Ancak, ok destekledi i Ky Enstitleri sevdas ndan seimleri kaybetmemek iin vazgeen smet nn, onu, 25 Eyll 1946'da grevinden alarak Talim Terbiye Kurulu yeli ine getirdi Daha sonra Trkiye'nin de i ik yerlerinde srgn olarak retmenlik yapt 1954'te kendi iste iyle emekli oldu 1956'da Avrupa'y gezdi ve svire'deki Pestalozzi ocuklar Ky'n inceledi 1958'de hastaland 23 Haziran 1960'ta ya ama gzlerini yumdu

lmnden sonra, ad na kitaplar yaz ld ; ad n ta yan okullar a ld

smail Hakk Tonguun lkeleri ve Hedefleri

insan n hem mimar hem miyar d r

al ma odas nda as l duvar yaz s d r , sadece geim sa lamak iin de il, tm insani de erleri yaratmaya ynelik bir etkinliktir

smail Hakk Tongua gre, insan e itmek iin nce onu tan mak gerekir Ky insan n tan mak ise ok zordur, onun ya am adeta bir s r gibidir Kyly anlayabilmek iin onunla kucak kuca a, nefes nefese gelmek laz md r Onun iti i suyu imek, yedi i bulguru yemek, yakt teze in ifade etti i s rlar sezebilmek ve yapt i leri yapabilmek gerekir

smail Hakk Tongua gre, ky meselesi mihaniki surette ky kalk nmas de il, manal ve uurlu bir ekilde kyn iten canland r lmas d r Kyl insan ylesine canland r lmal ve uurland r lmal ki, onu hibir kuvvet yaln z kendi hesab na ve insafs zca istismar edemesin; ona esir ve u ak muamelesi yapamas n

smail Hakk Tongua gre, insan ki ili ini yaratan bir e itim anlay n n, bir ba ka syleyi le tm e itim ve retim etkinliklerini ku atan btncl yakla m n ad i e itimidir e itiminin kapsam na atlye ve tar m al malar oldu u kadar, Trke, toplumbilim, gzel sanatlar e itimi gibi e itim- retim etkinlikleri de girer. Yeter ki bunlar insan ki ili ini geli tirmeye yaras n

e itimi, bilgi ykleyen, ezberleten, yarat c l krelten, merkezine program ve retmeni alan geleneksel e itime kar bir tepki zelli i gsterir

e itiminin gerekeleri aras nda; bireyde sorumluluk duygusu geli tirmek, ona daha ok duyu organ n kulland rarak bilgi ve becerileri daha kal c biimde renmesini sa lamak, yard mla may retmek, ya ama azmi ve zevki kazand rmak, daha nce rendi i bilgi ve becerileri peki tirmek gibi noktalar bulunmaktad r

E itimle ilgili i denilince oyun, spor, me guliyet, ekillendirmeler, gzlem, inceleme ve ara t rma ile ilgili zihni al ma ve etkinlikler de anla lmal d r e itimi, bireye i grmek imknlar yaratmak suretiyle onu i iinde i vas tas yla e itmek demektir

smail Hakk Tongu, i e itimini Okulu ad yla yeni bir sistemin, bir genel e itim anlay n n ad olarak benimsemektedir

Tonguun Okulu anlay u temel ilkelere dayan r - Gereksinme - nsan ki ili ini ok ynl geli tirme - Kuram-uygulama btnl - Uygun arac n kullan lmas - Kat l m ve demokrasi - Payla m - De erlendirme - Yeniden ba lama Bu ilkelere gre Ky Enstitleri kurulmu , al malar na bu ilkeleri temel yapm lard r

Ky Enstits D ncesinin Kaynaklar ve Ky Enstitlerinin Kurulu u

Ky Enstits d ncesini besleyen en nemli kaynaklardan birisi, Ulusal Kurtulu hareketidir Temmuz 1921de Ankarada, toplanan Maarif Kongresinde Fuat Gndzalp, Bugnk retmen okullar ne kadar dzeltilirse dzeltilsin, bizim kylerimize gre retmen yeti tiremezler. Kyler bamba ka nitelikte retmen istiyor. Bu tip retmeni yeti tirmek iin ba ka tr retmen okullar a lmal d r diyerek kylere retmen yeti tiren ayr retmen okullar n n a lmas n savunmu tur

Atatrkn, 1 Mart 1922 gn, TBMMde Trkiyenin gerek sahibi, gerek retici olan kyldr. Milletimiz iftidir. Milletin iftilikteki abalar n a da iktisadi nlemlerle en retken duruma getirmeliyiz. demesi nemlidir ubat 1923te, zmir ktisat Kongresi, yat l okullar n geli tirilmesi, tar m ve i e itimi konular nda kararlar alm t r 18 Mart 1924 gn kar lan 442 say l Ky Kanunu, kye ve kylye kimlik kazand rm , ky kalk nmas na hukuksal dayanak haz rlam ve kylye kendi okulunu yapma devi vermi tir

1925 y l n n May s ay iinde 20 gn sreyle toplanan Milli E itim Bakanl Mfetti leri, retmen yeti tirme ve sa lama konusunda, ky retmen okulu a lmas n da kapsayan neriler geli tirdiler Kas m 1925te TBMMnde ky e itimi hakk nda Milli E itim Bakan kr Sarao lu, lk retimi bir an nce zmek istiyorsak ba ka tipte bir okul, yani ky okulu ad yla ok az zaman isteyen ve ok az para ile ortaya kar labilecek bir tip okul yapmak zorunday z, bu da ky ya am na uyabilecek retmenler gerektirir. diyor

smail Hakk Tonguun mdrl nde Maarif Vekaleti Levaz m ve Alat Dersiye Mzesi (Okul Mzesi), i e itimi denemelerine iyi bir ortam olu turmu tur Milli E itim Bakan Mustafa Necatinin 22 Mart 1926da TBMMnden karmay ba ard Maarif Te kilat Kanunu ile ky okullar n n ky ya am ile s k ili ki iinde olmas kural getiriliyor, y ll k ky ilkokullar ve ky yat l okullar a lmas kararla t r l yor, ky okullar na retmen yeti tirmek iin de ky retmen okullar a lmas ngrlyordu

Prof. Khne, a r zerine yapt incelemeler ile ilgili olarak bakanl a verdi i raporda zorunlu ilk retimin neminin bykl ne de iniyor, bunun gerekle mesi iin retmen yeti tirilmesi, onlar n e itiminde i e itimine nem verilmesi zerinde duruluyor; retmen okullar nda uygulama bahe ve tarlalar olmal , retmenler pratik iinde yeti meliler deniyordu

Milli E itim Bakan Mustafa Necati, 22 Nisan 1926da Muallim Mekteplerine Muavenet Kanununu meclisten kartt K saca Yzde Onlar Yasas diye an lacak bu yasa ile 10-15 il merkezinde a da yap ve donan mla blge retmen okullar a lacak ve her ilin zel dare btesinin yzde onu bu i e ayr lacakt 1927 y l Nisan ay nda bakanl k, ky okullar nda retmen a n n artmas ve yeni okullar a lmamas kar s nda Ky Muallimleri Kanun Tasar s haz rlad . Ama ne yaz k ki bu tasar yasala mad

Maarif Te kilat Kanununundan yararlan larak 1926-1927 ders y l nda Kayseri-Zencidere ve Denizlide iki Ky retmen okulu a ld Bu okullar n uygulama iin 30 dnm tarla, 5 dnm ba , sebze bahesi, ar l k, fenni tavuk kmesleri vard Yzde Onlar Yasas ndan yararlan larak da Gazi E itim Enstits kuruldu. Enstit, 1926-1927 ders y l nda Konyada Orta Muallim Mektebi ad yla a ld , 1927-1928 ders y l nda Ankaraya ta nd . renim sresi iki y ld

Gazi E itim Enstitsnde smail Hakk Tongu, 1932-1933 y l nda Resim- Blmnn kurulmas na katk da bulunmu ve burada nemli denemeler gerekle tirmi ; i e itiminin kuramsal olarak retilmesi yan nda, dar apta uygulanmas na da ortam haz rlam t r smail Hakk Tongu, daha sonra kurdu u Ky Enstitlerinin yneticilerini de Gazi E itim Enstitsnde tan d rencileri aras ndan semi tir

Mustafa Necatinin 1929 y l n n ilk saatlerinde henz 34 ya nda iken, tan s n n konulmas ve operasyonu gecikmi bir apandisit nedeniyle vakitsiz lmnden sonra bu okullara nem verilmedi ve kyler iin ayr retmen yeti tirmeyi ayr l k l k sayan zihniyetin bakanl kta a r basmas zerine, ba ar l olunmad gerekesiyle 1933te Ky retmen Okullar kapat ld

1935 y l na gelindi inde lke nfusunun yzde 80inin ya ad kylerde okul say s yok denecek kadar azd r. Bu okullara kentlerden bulunup gnderilen az say da retmen de kylerde tutunamamakta ve ba ar l olamamaktad r Kurtulu sava n n a r ykn eken kyller henz demokrasiyi ya atacak cumhuriyet yurtta niteli ine kavu amam t r Kyller, uygar toplumun tm nimetlerinden yoksundurlar

1935de CHP Byk Kurultay nda kye ynelik al malara nem verme politikas benimsendi Atatrk taraf ndan bu politikay yrtmek zere Saffet Ar kan Milli E itim Bakan olarak grevlendirildi Milli E itim Bakan Ar kan taraf ndan da smail Hakk Tongu Milli E itim Bakanl lk retim Genel Mdrl ne atand

1936 y l n n ilk gnlerinde Milli E itim Bakan Saffet Ar kan, Mste ar, Talim Terbiye Kurulu Ba kan ve lk retim Genel Mdrn bir toplant ya a rd Bu toplant da Milli E itim Bakan Saffet Ar kan, az nfuslu kylerde a lacak 3 s n fl okullara retmen bulmak iin askerliklerini avu olarak yapm olanlardan yararlanma d ncesini at

lk retim Genel Mdr smail Hakk Tongu, Nisan 1936 ay nda Kayseri, Yozgat ve orum kylerinde bir inceleme gezisine karak nce ciddi bir ky incelemesi yapt Tonguun incelemelerinin sonular n Bakana anlatmas yla kkl, dzenli bir denemeye karar verildi 1936da E itmen deneyimi ba lad ; Eski ehir ifteler (Mahmudiye) Devlet iftli inde drt ayl k ilk E itmen Kursu a ld

E itmenler, okula ald klar ocuklar kesintisiz y l okutup onlar mezun ettikten sonra yeniden renci alan geici retmenlerdi E itmenler ayr ca, kyde kan sa l k sorunlar n kaymakaml a iletmek ve kylye modern tar m tekniklerini retmek, ak am okullar ile yeti kinlere okuma yazma, hesap ve yurtta l k retmekle de ykmlydler

Ankara kylerinde grevlendirilen ilk 84 e itmen ba ar l yd

1937de Enstit modelinin ilk temelleri ba lat ld : - 3238 say l Ky E itmenleri Kanunu kar ld - E itmen Kurslar o alt ld - 1937-1938 retim y l nda Eski ehir/ifteler ve zmir/K z lulluda iki Ky retmen Okulu a ld - 1938-1939 retim y l nda K rklareli/Kepirtepe Ky retmen Okulu a ld - 1939-1940 retim y l nda Kastamonu/Glky Ky retmen Okulu a ld

7 Temmuz 1939da 3704 say l yasa kar larak E itmen Kurslar ile yeni kurulan ve kurulacak olan Ky retmen Okullar iin arazi ve bu kurumlara dner sermaye sa land 17 Nisan 1940da Ky Enstitleri sisteminin yasal dzenlemesi gerekle tirildi: Milli E itim Bakan Hasan Ali Ycelin stn abalar yla 3803 say l Ky Enstitleri Kanunu kabul edildi ve Ky retmen Okullar , Ky Enstitlerine dn trld

Ky Enstitlerinin Programlar ve Sonu

Ky Enstitleri Kanunuyla, ky retmeni ve kye yarayan di er meslek erbab n yeti tirmek zere, ziraat i lerine elveri li arazisi bulunan yerlerde, Milli E itim Bakanl nca Ky Enstitlerinin a lmas ; Ky Enstitlerine, ky okullar n bitiren yetenekli kyl ocuklar n seilerek al nmas esasa ba land

Henz demokrasiyi ya atacak cumhuriyet yurtta niteli ine kavu amam , uygar toplumun tm nimetlerinden yoksun kyly bilinlendirip kyn iten canland r lmas iin gerekli, kylnn dilinden anlayan yeni bir ayd n tipinin kylnn kendi iinden kar labilece ini gren, kendisi de bir kyl ocu u olan smail Hakk Tongutur smail Hakk Tongu, Ky Enstits Sisteminin hem kuramc s hem kurucusudur

Ky Enstitleri Kanunu hkmne gre, Ky Enstitlerinin grevi sadece ky retmeni yeti tirmekle s n rl olmay p retmenle birlikte sa l k grevlileri, teknisyenler vb. meslek elemanlar yeti tirmektir

Hasan Ali Ycel, TBMMnde yapt konu mas nda Ky Enstitlerinin zelli ini ve daha nceki kurulu lardan farkl l n vurgular: Biz bu messeselere ky retmen okulu demedik. nk evvelce bu isimde messeseler vard . Bunlar ona ba lamak istemedik. Bunlar yepyeni eylerdir. Biz Ky Enstitsn sadece ierisinde nazari retim yap lan bir messese olarak almad k. erisinde ziraat sanatlar , demircilik, basit marangozluk gibi ameli birtak m faaliyetler de bulundu u iin okul ad ile anmad k, enstit diye isimlendirmeyi muvaf k grdk

1940-1941 retim y l nda 10 yeni Ky Enstits daha a ld . Bu say 1945-1946 retim y l na kadar 20ye, 1948de 21e kar ld

Ky Enstitleri, blge esas na gre kurulmu tu ve 24 Ky Enstits kurulmas planlanm t Her Ky Enstitsnn sorumlu oldu u 3-4 il vard . Ky Enstitleri, bu illerin kylerinde e itmenlerin yeti tirdi i rencilerden seerek renci al yor, bu renciler enstitlerde ilkokulu tamamlayarak enstit rencisi oluyorlard

Ky Enstits rencileri, nc s n ftan sonra retmenlik ve sa l k kollar na ayr l yordu Ky sa l k memuru ve ky ebesi yeti tiren sa l k kollar n n rencisi daha azd

1942 y l nda kar lan Ky Okullar ve Enstitleri Te kilat Kanununda retmenlerin devleri belirlenmi ; okul ve kurslarla ilgili i ler ve ky halk n yeti tirmekle ilgili i ler diye ikiye blnm tr Ula lmak istenen hedef, Atatrk'n halk l k ilkelerine uygun olarak, geni halk kitlelerinin e itim dzeyini ykseltmek, bylece reformlar n yerle mesi iin gerekli ko ullar yaratmak, halk n politik, ekonomik ve kltrel ya ama aktif olarak kat lmas n sa lamak ve ayn zamanda kendi haklar konusunda bilinlendirmektir

Ky Enstitlerinin en nemli sorunlar ndan biri, kendi ynetici ve retmen kadrosunu olu turamamakt Hizmete uygun yksekokul, ilk retmen okulu ve her trl orta dereceli meslek okullar mezunlar retmen olarak atand gibi, hi okuryazar olmayan ki ilerden Ky Enstitlerine yararl becerisi olanlar da usta retici olarak atan yorlard 1942-1943 e itim- retim y l nda Ankara Hasano lan Ky Enstitsnde, Ky Enstitlerine retmen, blge okullar na ynetici, gezici ba retmen, ilk retim mfetti i ve kesim mfetti i yeti tirmek zere, her Ky Enstitsnn en yetkin rencilerini al p yeti tiren y l sreli Yksek Ky Enstits a ld

1943 y l nda Ky Enstitleri retim Program yrrl e konuldu Bu programa gre, ilkokulu bitiren ocuklar s navla Ky Enstitlerine al n r ve karma e itim uygulan r Ky Enstitlerinde be y l iinde okutulacak derslerin e idi 29dur. Bunlar n 17si genel kltr ve meslek dersleri (haftal k toplam 22 saat), 7si tar m dersleri (haftal k toplam 11 saat), 5i de i dersleri (haftal k toplam 11 saat)dir

Ky Enstitlerinde e itim retim iindir Ky Enstitlerinin haftal k toplam ders saati say s 44 (baz ara etkinlikler buna dhil de ildir) iken ayn y llarda lk retmen okullar n n haftal k ders saati toplam 29-30dur

Ky Enstitlerinde renciler, bir taraftan gl bir tarih e itimi yan nda tar m, el i i ve gzel sanatlar ile yurtta l k bilinci ve ulusal bilin kazan yorlard ; di er taraftan dnya klasiklerini okuyarak, mzik dinleyerek, tiyatro yaparak dnya de erleriyle tan yorlard Ky Enstits program , ok ynl e itimi benimsemi ti

Ky Enstitlerinde e itim ya am n n tmne sanat, hareket ve yarat c l k egemendi Her rencinin bir mzik aleti almas zorunlu idi Halk kltrnn tm malzemesi enstitlere ta n p i leniyordu Ky Enstitlerinde her hafta bir e lenti dzenlenir, bu etkinli e ynetici ve retmenler de kat l rd . Bu e lenti programlar piyes, mzik, gsteri, halk oyunu, orta oyunu vb. etkinliklerden olu urdu. Bu etkinlikleri, evredeki kyller ve renci velilerinden konuk olanlar da izlerlerdi

Ky Enstitlerinde uygulanan e itim ve retim yntemi, renciyi merkeze koymu ve onun etkin k l nmas n temel alm t Ekip al malar ve bireysel etkinlikler, renci ki ili inin geli tirilmesi a s ndan vazgeilmez ko uldu smail Hakk Tongua gre; rencilerin ba ar l i grmelerinin, istenen vas flar kazanabilmelerinin, saptanan amalara kolayca ula abilmelerinin ana art arkada lar yla iyi geinmeleridir

Ky Enstitlerinde retmen adaylar , devletin az bir yard m yla, i iinde al arak hem kendi bar naklar n , dersliklerini ve di er gereksinimlerini, al ma yerlerini yapm lar; hem de gereken genel kltr ile meslek bilgileri ve tar m al malar yaparak ky iin gerekli olan beceriyi kazanm lard r

Ky Enstitlerinde btn derslerde ve al malardaki temel yntemin yaparken renme ilkesi oldu u sylenebilir Yaparken renme, yaparak renmeden fakl d r Yaparken renmede yap lan i gereksinimden do ar; i iinde, i le birlikte, i arac l yla renme esast r; sonuta sahip olma vard r Ky Enstitlerinde yaparken renme srecinde 700 bina yap lm , binlerce dekar bo arazi i lenip ekime a lm , binlerce hayvan ve milyonlarca a a yeti tirilmi tir

Ky Enstitlerinde e itimde sreklilik esast Gnlk, haftal k, ayl k, mevsimlik geli me programlar yap lmaktayd Bunlar, her enstitde i lerin durumuna, rencilerin dzey ve say s na, retmenlerin zelliklerine, i aralar n n e itlerine, i alanlar n n geni li ine, hayvanlar n cins ve say lar na gre ayarlanmaktayd Ky Enstitlerinde i in saati, gn ille de saptanm Ancak, her i bitmeden b rak lmazd de ildi

Kar lan har donup beton y n olmadan kullan l rd Dikilen fidanlar lmeden geli ip yeti meleri iin apalan p sulan rd Olgunla an meyveler ryp bozulmadan toplan p i lenirdi Ekinler tarlada b rak lmazd

Ky Enstitlerinde rencilere bilgi verilmiyor, bilgiyi renci al yordu renci bir sreklilik iinde ya ayarak, yaparken, retirken reniyordu

Ky Enstitlerinde renciler anl yor, d nyor, sorguluyor, retiyordu; kendine gven ve mutluluk iindeydiler

Ky Enstitlerinde ya am, tam birliktelik, kat l m, yetki ve sorumluluk eksenlerine oturtulmu tur Ky Enstitlerinde kararlar, ynetici- retici- renci lsnn katk ve onay yla al n r Okul yneticileriyle renciler her konuyu tart abilirler

Ky Enstitleri btnnn iinde smet nnnn byk a rl olmu tur smet nnnn deste i, II. Dnya sava bitene, memleketimizde ve dnyada yeni bir gler dengesi kurulana kadar srm tr ok partili dneme girilince smet nn art k eski gcn bulamam ve gerekli deste i enstitlere verememi tir

1946 y l nda yap lan genel seim sonunda CHPnin tutucu kanad iktidara el koydu Hasan Ali Ycel, smail Hakk Tongu ve ekibi grevden uzakla t r ld Ky Enstitleri, 1946dan sonra istismarc lar n ve baz kar evrelerinin etkisiyle zgn yap lar ndan sapt r ld

1947de smail Hakk Tonguun Enstitlerin Kalbi dedi i Hasano lan Yksek Ky Enstits kapat ld , rencileri ba ka okullara nakledildi Ky Enstits retim Program ve Ynetmeli i de i tirilerek, rencilerin ynetime kat lmas , i e itimi gibi temel ilkeler ve etkinlikler kald r ld ; mezunlara arazi ve tehizat verme uygulamas na son verildi

1948 y l nda E itmen Kurslar na son verildi, birok e itmen grevden uzakla t r ld , bu e itmenlerin at ky okullar kapat larak y k lmaya terk edildi

1950den sonra Demokrat Parti iktidar nda Ky Enstitlerindeki k z renciler ayr ld , say lar azalt ld ; K z lullu ve Be ikdz Ky Enstitlerinde topland Sonra K z lullu Ky Enstits, yeri ve binalar Amerikal lara verilerek kapat ld , rencileri Bolu K z retmen Okuluna aktar ld Baz Ky Enstitlerindeki Sa l k Kollar kapat ld 1952 y l nda Ky Enstitlerinin retim sresi be y ldan alt y la kar ld 1953te Ky Enstitlerinin programlar kkten de i tirildi. Ky Enstitleri Program ile lk retmen Okullar n n programlar birle tirildi 1954de Ky Enstitleri tmden kapat ld . 6234 say l yasa ile Ky Enstitleri, lk retmen Okuluna dn trld

Ky Enstitleri Sisteminden Alaca m z Dersler ve Gnmzde E itim Sistemi Tart malar

Ky Enstitleri Sisteminden alaca m z dersler oktur: - nsan en yce de erdir. E itim, bu de eri daha da geli tirme gcne sahiptir - nsan ki ili ini tam geli tiren ve zgrle tiren ok ynl (kltrel, bilimsel, sanatsal vb. ynden) e itim, en zor ko ullarda bile uygulanabilir. - Kat l mc ve demokratik e itim, biroklar n n sand n n aksine en zor ko ullarda ve k rsal toplumda da uygulanabilir, ya at labilir

- Ak lc bir planlama, rgtleme ve yeterli bir motivasyonla, en g ko ullarda bile e itim sorununu zme olana vard r - Ak lc bir planlama ve programlama ve retken bir yakla mla nitelikten dn vermeden e itimin maliyeti d rlebilir - E itimde gerek ba ar lar, maddi ve manevi ynden olumsuz rekabete ve yar a yol amadan da dllendirilebilir

- E itim, evrensel de er yaratmay hedeflerken, yerel ve ulusal de erleri de geli tirebilir - Yurt sevgisi, yurdu sevilecek duruma getirerek geli ir. Ky Enstitleri, insan m za Anadolu bozk r n ye erterek onu daha ok sevmeyi retmi tir - Gerek bir ahlak anlay , insana sayg ve sevgi, lafla de il i yaparak kazan l r

Gnmzde, e itim sistemi hakk nda toplum olarak endi eliyiz o umuz E itim sistemimiz ocuklar m z ezberci yap yor, sorumluluk kazand rm yor. diyoruz Her kesim kendine gre do ru zm nerileri ileri sryor Bu nerilerin hibiri zerinde tam anlam yla bir fikir birli i sa lanm de ildir zm nerilerinin yan nda neden ile ilgili gr ler olduka az

ngiliz yazar Gilbert Keith Chestertonun gzel bir sz vard r Sorun, zm grememelerinde de il, sorunu grememelerinde Belki bizim e itim sistemimiz ile ilgili durum da sorunu gremememizdir Sorunu grmek iin, sistemin ocuklar m z neden ezberci yapt n , sorumluluk kazand rmad n sorgulamal y z

E itim sistemimiz ile ilgili sorunu grmek iin, i e e itimin kabul gren bir tan m ndan ba layabiliriz E itim, insan davran lar n istenen ynde de i tirmek iin dzenlenip uygulanan bir sistemdir Egemen gler, sorgulamayan, ara t rmayan, ele tirmeyen, problem karmayan, verilen i i en iyi ekilde yapan bireyler ister yleyse, ocuklar m z n ezberci, sorumluluk kazanmam , sorgulamayan, ara t rmayan, ele tirmeyen, problem karmayan, verilen i i en iyi ekilde yapan bireyler olarak yeti meleri egemen gler taraf ndan istenmi ve uzun y llardan beri devam eden sistematik politikalarla mevcut e itim sistemi bilinli olarak olu turulmu tur

E itim sistemi iinde istenen davran lar sergileyen ocuklara verilen maddi-manevi dller ya da istenmeyen davran lar sergileyen ocuklara verilen cezalar da zamanla bireyleri sadece dl beklentisi ya da ceza korkusu nedeniyle eyleme geen bireylere dn trm tr E itim sistemi iinde dl-ceza beklentisi, bireyleri ( rencileri), e itim-eylem srecinde ya da sonucunda elde edecekleri do al hazdan uzakla t rmaktad r

Bireyleri ( rencileri) e itim-eylem srecinde dl-ceza beklentisinden kurtarmak gerekir. Sre iinde ya anacak do al hazza dikkat ekilmeli ve rencilerin bu hazz duyacaklar bir e itim sistemi uygulanmal d r Ky Enstitleri Sistemindeki rencilerin e itim sreci iinde do al haz duyduklar n bir Ky Enstits k z rencisi mm Altan bir iirinde ok gzel anlat yor

E itim sistemi iinde dller-cezalar, ele tirel d nme yetisini kaybetmi , pasif, itaatkr birey ( renci) modelinin ortaya kmas na da neden olmu tur Fark nda de iliz belki ama bu renci modelini seviyoruz ki arada ele tirel d nme yetisi olan rencileri uyumsuz, asi renci olarak grrz

E itimin sadece bili sel dzeyde gerekle ti i vurgulayan bir tan m da vard r E itim, fiziksel uyar lmalar sonucu beyinde istenen biyokimyasal de i iklikler olu turma srecidir.

Bu tan ma gre, say sal derslerde ba ar l olmak zeki olmakla e de er tutulmakta, ba ka alanlardaki beceriler gz ard edilerek ocuklar o u zaman zeki ve zeki olmayan olarak kategorilere ayr lmaktad r Bu durum ise belki de fark nda olmadan duygusal rselenmelere neden olmu ve benlik duygusu d k, kendine gvenemeyen bireyler yaratm t r

E itim sistemimiz ile ilgili sorunlar do ru olarak saptayabilirsek, ncelikle baz tan mlar , baz d ncelerimizi, baz al kanl klar m z ve artlanm l klar m z de i tirmeliyiz smail Hakk Tongu, Manisa Milli E itim Mdr Rauf nana yazd bir mektupta Btn bunlar yapabilmek iin sana bir are syleyeyim: Evvela mevcut bilgileri, al kanl klar terk. Yeniden yeni i e gre akl selimle hareket diye yazm t r

Gnmzde e itim, bireyin kendi potansiyellerini a a kart p bunlar en iyi ekilde kullan p geli tirdi i, tm geli im alanlar n ieren ya amsal bir u ra olarak de erlendirilmektedir Bu de erlendirmeyi benimsiyorsak, bireyi ara t rmaya, sorgulamaya, ele tirel d nmeye, sosyal sorumluluk kazand rmaya ynelik e itim programlar m z geli tirmeliyiz

Ky Enstitleri Sisteminde uygulanm olan, bireyi ara t rmaya, sorgulamaya, ele tirel d nmeye, sosyal sorumluluk kazand rmaya ynelik e itim programlar , gnmzde a da e itim programlar olarak uygulamaya konulmaya al lmaktad r

Geleneksel e itim programlar n n bilgi temelli, rencilere bilgi depolamak ve bu bilgilerin gelecekte kullan lmas n sa lamaya ynelik oldu u ifade edilmektedir a da e itim programlar n n ise renci temelli, rencinin yeni bilgileri retmesi, renmeyi renmesi, bilgiye eri imi renmesine ynelik olmas gerekti i ifade edilmektedir

E itim, okulla s n rl de il; insan varl devam eden etkinliktir

n srdrd srece

Bugn ya am, srekli ve h zla de i mektedir

Bireyin gnmzdeki h zl teknik ve toplumsal de i ime ayak uydurmas beklenmektedir; kendi kendini yenileme, kendini a ma becerileri kazanmas gerekmektedir Bu kapsamda e iticilerin nce kendi kendini yenileme, kendini a ma becerileri kazanmalar n n nemi byktr

E iticilerin teknik ve toplumsal de i ime ayak uydurmas ; ncelikle kendi kendilerini yenileme, kendilerini a ma becerileri kazanmalar gerekti ini smail Hakk Tongu y llar nce ifade etmi tir: - retmenlik mesle i, devaml ilerleyi ve ykseli isteyen bir meslektir - retmenlerin bilgilerini artt rmak, onlara olaylar ve insanlar tan tmak bak mlar ndan daima ba vurulacak vas ta iyi kitap, iyi yaz d r

- retmenler, iyi ve gzel eserleri seerek ok okumal d rlar - retmen, okuyan bir fikir adam olmal d r. Bu al kanl n idaresindeki rencilere de a layabilmelidir - retmenler, hayatta kar la t klar nemli olaylar bir ders gibi alg lamal lar, bunlar n zerinde durarak d nmeye al mal lar, onlardan mana karabilecek bir duruma gelmeliler ve f rsat kar kmaz bunlardan rencileri faydaland rmay bilmelidirler

- retmenin grevi, renci ile mesai arkada l yapmak, rencinin her trl mesaisini dzenli olarak takip ederek yetene inin derecesini tespit etmektir - retmenlerin renci ile serbest konu malar ciddiyet, drstlk, onlara gerekleri duyurmak, ocuklar n d nme yeteneklerini geni letmek gibi asil gayelere yneltilmi olmal d r

- retmen, idaresine verilen ocuklardan, her birinin hayat yla yak ndan ilgilenmeli, onlar n konu ma ihtiyac ndan ba layarak giyim, yemek, y kanmak gibi btn ihtiyalar n daima gz nnde tutmal , bu bak mlardan onlara faydal olmal d r - retmen, rencileriyle her eyi konu abilmeli, onlar n dertlerine ortak olmal , sevinlerine kat lmal , s k s k hat rlar n sormal , hastal klar yla ilgilenmeli, aileleri geim darl ekenlerin zel durumlar n bilmeli, onlardan hibir suretle uzak kalmamal d r

- retmen, rencilerle birlikte, trl maksatlarla geziler, seyahatler, e lentiler tertiplemeli, bunlara kendisi de kat lmal , ocuklar bu mnasebetle faydalan lmas mmkn her eyden faydaland rmal d r - Tabiatla, toplumsal hayatla gerek temaslar olmad ka rencilerle retmen aras ndaki ba lant lar pek yapmac k olarak kal rlar - retmenler, suni olan her eyden ka nmal d rlar

- retmen, ocuklara hayatta kendi al malar ndan ba ka hibir eye gvenmemek laz m gelece i kanaatini, zihinlerinden hi silinmeyecek ekilde benimsetmelidir - retmenlerin hi ayr lmayacaklar ilkelerden biri, hangi dersi okuturlarsa okutsunlar, bu dersin konular n ocuklar n zati faaliyetlerine dayanan bir i iinde retmektir - ocu u pasif, durgun vaziyette tutan, buna kar retmeni faal duruma getiren retme ekli okullarda asla yer almamal d r

ZET
smail Hakk Tongu, zgrlk ve renkli d n ortam nda yeti mi , d ncelerini byk bir azimle deneme ve uygulamaya al m t r smail Hakk Tongua gre, insan ki ili ini yaratan bir e itim anlay n n, bir ba ka syleyi le tm e itim ve retim etkinliklerini ku atan btncl yakla m n ad i e itimidir smail Hakk Tonguun hedefi, manal ve uurlu bir ekilde kyn iten canland r lmas d r. Kyl insan ylesine canland r lmal ve uurland r lmal ki, onu hibir kuvvet yaln z kendi hesab na ve insafs zca istismar edemesin; ona esir ve u ak muamelesi yapamas n

 Ky Enstitlerinin kurulu u, birok ki inin ola anst aba ve al malar yla gerekle mi tir Ky Enstitlerinde uygulanan ilke ve yntemler, dnya ve lke e itim tarihi ierisinde, birok byk e itmenin al malar , gr leri sonucu ortaya km do rulard r Kylnn dilinden anlayan yeni bir ayd n tipinin kylnn kendi iinden kar labilece ini yakalayan, kendisi de bir kyl ocu u olan smail Hakk Tongutur

 Ky Enstitlerinde btn derslerde ve al malardaki temel yntemin yaparken renme ilkesi oldu u sylenebilir Yaparken renmede yap lan i gereksinimden do ar; i iinde, i le birlikte, i arac l yla renme esast r Ky Enstitlerinde renciler anl yor, d nyor, sorguluyor, retiyordu; kendine gven ve mutluluk iindeydiler Ky Enstitleri, II. Dnya sava sonras nda memleketimizde ve dnyada yeni bir gler dengesi kurulmas yla, 1946dan sonra istismarc lar n ve baz kar evrelerinin etkisiyle nce zgn yap lar ndan sapt r lm ve daha sonra kapat lm t r

 Ky Enstitleri Sisteminden alaca m z dersler oktur Gnmzde e itim sorununu zmede bu dersler yard mc olabilir. Bunun iin nce sorunu do ru olarak belirlemeliyiz. Sonra baz d ncelerimizi, baz al kanl klar m z ve artlanm l klar m z de i tirmeliyiz Bireyi ara t rmaya, sorgulamaya, ele tirel d nmeye, sosyal sorumluluk kazand rmaya ynelik e itim programlar m z geli tirmeliyiz. Gnmzdeki h zl teknik ve toplumsal de i ime ayak uydurabilmek iin, kendi kendimizi yenileme, kendimizi a ma becerileri kazanmam z gerekmektedir Genlere son sz: ok okuyun, anlay n, d nn, sorgulay n, retin

KAYNAKLAR
Tongu E., Bir E itim Devrimcisi smail Hakk Tongu Ya am retisi Eylemi, Yeni Ku ak Ky Enstitller Derne i Yay nlar , Ankara, 2007. Altunya N., Ky Enstits Sisteminin Temelleri, Ankara, 2002. Aksar M., Tongua Gre retmen ve renci Kimdir?, http://www.anafilya.org/go.php?go=7d865401e0ee8 (eri im 29.03.2009) Gven ED., E itim zerine Yinelenen Ele tiriler, Alternatif neriler. P VOLKA, 4 (17), 6-8, 2005.

"al madan rahat ya aman n yollar n al kanl k haline getirmi milletler, evvela haysiyetlerini, sonra hrriyetlerini, en sonunda da istikballerini kaybetmeye mahkumdurlar." M.Kemal ATATRK