MUKADDME

Manzmatul Kavaidil Fkhyye/Fkhi lkeler Manzumesi adl

eser, deerli alim Abdurrahman es-Sadinin ok kymetli bir
eseridir.

Bu eseri birok ilim ehlinden okuduumda byk bir haz
duydum, etkilendim, bana okutan hocalarma gyaplarnda
dua ettim. Sonra bu ilmi ilkeleri; talebelerime okuttum. Ders
halkalarmda okuyan talebelerim, ilmi ilkeleri ezberledi, erhi
dinledi, kafalarnda kalplam mulk bilgileri arndrd, hatal
grlerini ve zamansz konumalar terk etti, daha insafl
bakmak gerektiini syledi.

Bu ilkeler; ilmi gzle okunduunda, akllarda ve kalplerde,
byk bir deiim rzgr estirir. Bu ilkeler; ihlsl ve vicdanl
kalplerde tesir eder. Allah, bu manzumeyi hakkyla okumay,
anlamay, amel etmeyi, retmeyi kolaylatrsn, raz olduu
sz ve amelde muvaffak klsn.

Allahtan bu almam mizanma hasenat olarak yazmasn
dilerim. phesiz ki O duay iitir ve icabet eder.

15.08.2007
Ubeydullah Arslan/slamabad Islamic University






Fkh; Fkh, bir eyi derinlemesine anlamak, idrak etmek
demektir. Istlahta ise, er' ve amel hkmleri bilmektir. Bu
hkmler, Allah-kul mnasebetini kapsayan ibadet dahil,
hayatn btn alanlarn iine alr.

Kaide/lke; asl, esas demektir.
Manzume; Beyit demektir.

Gavadul Fkhyye demek ise, fkh kaideleri demektir. Bu
derste, Fkhta bulunan ilkelerin beyitler halinde sralann ve
erhini yapacaz. Mesela fkh ilkelerine rnek verecek olursak,
daha net anlalmas iin, niyet amellerin artdr, meakkat
kolaylk getirir, maslahat mefsedenin nndedir, ..gibi
ilkelerdir. Bu derste bunlar anlamaya alacaz.

Usulu fkh/fkh usul ile fkh ilkeleri arasnda nasl bir fark
vardr ? Usulu fkh bize emirleri, vacipleri, menduplar,
mstehaplar, haram, nefyi reten ilimdir ki bal bana
ayrdr, fkh ilkelerine gelince bize fkhn esaslarn-bina olduu
maddeleri, ilkeleri reten ilimdir.

_- V -- = --=-
Hamd/vg, yce ve oka merhametli olan Allahadr.
ERH :
eyh Sadi, Kavaidul Fkhyye manzumesine Allah verek ve
onun yceliini ispat ederek balamtr. Bu balama uslubu
islam alimlerinin Rasulullahtan ittihaz ettikleri snnet bir giritir.
Allaha hamd ile balamayan her sz ve amel ebterdir. Bu
yzden ilim ehli eserlerine hamd/vgyle balarlar.

= --=- (Hamd Allahadr.) Hamd, Allah vmektir. Hamd,
vleni muhabbetle ve tazimle kemal derecede
sfatlandrmaktr. Bu hususta hamda layk olacak sadece
Allahtr, Allahtan baka muhabbetle ve tazimle anlacak
baka hibir varlk yoktur.

Bu yzden Allaha kemal derecedeki hamda layktr. Eer kii
tazim ve muhabbetle deil de, Allahn hesap gnnden ve
azametinden korkarak verse bu medh olur. Bu yzden hamd
etmek isteyen mutlaka Allaha tazim ve muhabbet duymal ki,
hamd etmi olsun.

Bu durumda kiinin Allaha hamd olsun derken, onun dinini-
kitabn-resuln bilmeli zatn-ismini-sfatn byklemeli ve sevgi
duymal ki, hamd tamamlanm olsun. Kii mslman olunca
hamd ettii zat bellidir O da Allahtr, eer kii kafirse-mrikse
hamd ettii zat deiir. Allahn dnda kimse onun hak ettii
vgy layk deildir. Allah isminde, sfatnda, rabliinde,
ilahlnda, hkmlerinde ve nizamnda en yce vgye
layktr. Kul Rabbini ne kadar vse de o tm vglerin
zerindedir. Mslman ona her yaratt nimetlerden dolay
ibadet eder, dua eder, emrine uyar, yasaklarndan saknr.

_- V -- (yce ve oka merhametli)
Allah Aliyyu/ycedir, onun ycelii isminin, sfatn, fiillerinin,
emrinin, hkmnn yceliidir. --/el-Aliyyu Allahn
isimlerindendir. Allah zatyla Uluv/yce, ismiyle Uluv/yce, fiilleri
ile Uluv/ycedir. Allah yaratklar zerinde en yce olandr.
_- V/Erfak ismine gelince bu isim Allahn isimlerinden deildir
diyen alimler olduu gibi isimlerindendir diyen de olmutur,
Rasulullahn u hadisi ise Allahn isimlerinden olduuna
delalet eder, Allah refiktir, rfk sever. (Mslim) Allah kullarna
muamelede gzeldir, onlara merhamet edendir, bu yzden
Allah iin Rasulullah refiktir buyurmutur.

,--- '-~V -'=
ve (O Allah)Eyay toplayan ve blen/ayrandr.
Allah, her eyi bir aslda -'= /toplar, sonrada onu yaratr, onu
da farkl sfatlara ,---/ayrr, bler.




Tpk, insann Adem ve Havvadan yaratlmas gibi, Allah onlar
da topraktan yaratmtr, ilkin toprak sonra Adem ve Havva ve
sonra da onlardan dier tm insanlar farkl farkl cinste, renkte,
dilde, millette, yapda, surette, amelde, meslekte, rzkta,
ilimde, ahlakta, v.s. ekilde onu bler, ayrr. te mellif, bize
yce Allah hakknda ve onun gzel sfatndan haber
vermektedir. Bize Allahn kudretini retmektedir. Yine ayn
ekilde ilmul fkh/fkh ilmi bir aslda toplanr, sonra da
meselelere blnr, ayrlr, tpk bu rnekte olduu gibi.
Fakih/fkh alimi kendisine sorulan soruyu-meseleyi bir asldan
alarak zmeye balar, asldan yola karak gnmz
sorunlarn amaya ynelir. Mesela, kadndaki ddet
deikendir, kocas lm kadnn iddeti 4ay/10 gn, hamile
kadnn iddeti hamilelik mddeti bitince sona erer, hayzl
kadnn iddeti kan kesilince biter, bakn gryorsunuz ddet
asldr ama kadndan kadna, meseleden meseleye deiiklilik
arzader. Yine bir rnek daha verirsek, insan asldr, insandan
mmin, kafir, fask, mnafk, ateist, satanist v.s. olmak zere
blnmtr. O halde Allah eyay varl toplayan sonrada
ondan eit eit farkl varlklar karandr, blendir, yaratandr.

,-,- ~;- ;-- -- ;-=- ,---- ,'
Geni nimet sahibi ve hikmetiyle (kullarn)hayrete brakandr.
Mellif, Allaha hamd/vg ettikten sonra imdi de onu
vmektedir, Allah en yce ve geni bir nimetle, akllar
hayrete dren hkmnn gzelliiyle, kullara ve aleme
sunduu hikmetiyle vmektedir. Allah geni ve bol nimet
sahibidir, Aleme bakarsak onun nimetlerini saymaya kalksak
bitiremeyiz. Bu yzden Allah, muhteem bir hikmetle yaratan,
hkmeden bir sfata sahiptir. Yeryznde ondan baka
hikmetle yaratan, dzenleyen yoktur, eer olsayd yerler ve
gkler fesada urard. Allahn nimetleri ve hkmleri er ve
dnyev hususta olsun ok yaralar ierir. te mellif yce
kulluunun, ahlaknn gerei Allah bylesine gzel manzume
ile vmektedir, elbette Allah vlmeye layk olandr. Allah,
hkmleriyle en gzel nizam belirleyendir.


Hikmeti ve nimeti oktur ve oka yararldr, kullar iin en
kolay ve gzel olan emreder, onlarn faydasna emirler ve
hkmler indirir, saadet hayatn dzenlemek iin nizam
belirler. Taharet, Abdest, Namaz, oru, zekat, hac,
iyilik.gibi
;-'=- ~,-- ;~,- _-- ;- >~ - >~- ;-
Sonsuz salat ve selam kureyli son resuln
Mellif, selefin imamlar gibi hareket etmekte ve nce Allah
vmekte sonra da Resulne salat ve selam getirmektedir, ite
bu tarz manzumeye devam edii onun yce ahlakn ifade
eder, mslman selefin izini her hususta takip etmeli ve
risalesine ve szne hamd ve ardndan da salat ve selam ile
devam etmelidir.

>~-/Salat, Allah katndan olursa bu kulun melekler nezdinde
vlmesidir, eer kullardan olursa da dua rahmet
anlamndadr. Biz kullarn Rasulullaha dua etmesinin sebebi,
onun bize en gzel din ve davetle yol gstermesinden
dolaydr, nk o bize imanyla, ameliyle, davetiyle, ahlakyla
rnek olmutur. Bizde bu yzden ona dua ederiz, veriz, ann
yceltiriz.

>~ /selam ise, tahiyya dediimiz selamlamaktr, yani onu
her tr kusurdan-ayptan-noksanlktan selam eylemek/uzak
tutmaktr. Rasulullah her tr noksan ahlaktan, amelden,
hareketten beridir. Allah ayetinde Rasulullah iin hem salat
hem selam bir arada getirmitir. Allah buyurur ki, phesiz ki
Allah ve melekleri peygambere salat ediyorlar ey iman
edenler sizde ona salat ve selam getirin (Ahzab-56) Rasulullah
sahih hadislerinde bana salat getirin kim bana salat getirirse
Allahda ona 10 salat sevab verir. (Mslim)




;~,- /Resul, risaletle gnderilen eli demektir, Allahn mrik
topluluklar tevhide davet etsin ve tauttan sakndrsn diye
gnderdii elisidir. Gelen tm Resuller islam ve tevhid esas
zerine gelmilerdir, insanl bu ulvi arya davet etmilerdir.
Ulul Azm dediimiz byk 5 Resuln ilki Nuh, sonuncusu ise
Rasulullahtr. O son ve en efdal Resuldr.

~,--/ Kureyli demek ise u Kurey kavminden demektir. Allah
ilkin, smail soyundan Araplar seti, Araplarn iinden
kureylileri seti, kureyin iinden Haimi oullarn seti, Haim
oullarndan da Muhammed bin Abdullah son Resul olarak
seti. te mellif bu sekin insana, kureyli son peygamberin
zerine salat ve selam getirmektedir, onu dorulmakta ve
vmektedir.

;-'=-/son demektir, Rasulullah gnderilen en son elidir. Allah
ayetinde bunu belirlemitir, O Muhammed sizin
adamlarnzdan birinin babas deildir, o Allahn resuldr ve
nebilerin sonuncusudur (Ahzab-40)

'=-- ~-,- ,-'=- ,-V -=~ -'
alnin ve erefli mertebe sahibi sadk ashabnn zerine olsun.
-'/Al demek, Rasulullahn dinine tabi olanlar, mslmanlar
demektir. -=~ /sahabileri demek ise, Peygamberimize iman
etmi, onu grm ve iman zere lm dostlar demektir. te
mellif Sadi (r.h.) selefi ahlaknn gerei bugne kadar gelmi
ve hazrda olan mslmanlara ve deerli pak ashabnn
zerine salat ve selam getirmektedir. Mellif Rafizi/ii
keferelerinin aksine ashab, erefli ve sadk olarak
nitelemektedir. Mslmanlarn, ashaba bak asn ok net
ortaya koymaktadr, ashab ehl-i snnetin imamlardr, dinin ilk
nakilcileridir, mmetin en sekinleridir, adaletin ve hayrn
nderleridir, hakk oka sevenler ve isteyenlerdir, tevhidin ve
snnetin sancaktardrlar, onlar sevmek imandan, onlara buz
etmek ise nifaklk, tuyanlk ve kfrdr.

te grdnz gibi, bu mmetin ilim ve davet alannda kabul
grm ehlinin ashaba tavr budur. Bizlerinde bu tavr ve ahlak
iinde olmamz imanmzn gereidir.

-- 4-- 4~- J-,- ;-- Q--- J~- ~-- ;--
Allah sana hidayet versin Bil ki, phesiz ki nimetlerin en
faziletlisi/hayrls phe ve kalp hastaln gideren ilim
(nimetidir)
;-- Mellif; Bil ki derken, ilmin erefini ve faziletini okuyucuya
dikkat ekerek bildirmektedir, bil ki, tembih anlamndadr. Ey
ilim talebesi dikkatli ol, bu sana syleyeceim ok nemlidir
demek istemektedir. Bu kurann ve selef imamlarnn, ok
nemli hususlarda dikkatleri ekmek ve uyarmak amacyla
kulland bir kelimedir.

Allah sana hidayet versin anlamndadr. Hidayet iki
anlamdadr, irad ve beyan/aklama dieri ise hakka Tevfik
eylemedir. Bu iki anlamda bu cmlede bulunmaktadr.

Mellif, ilim talebesine dua ederek, iradn isteyerek, ona en
gzel nimeti tanmlamaktadr. Gzel nimet olarak ilmi
gstermektedir. Hakikaten en gzel nimetlerden bir nimettir
ilim. lim, eriatn ayakta durmasn, snnetin muhafazasn,
kurann hakimiyetini, mslmanlarn izzetini, kalplerin phe ve
hastalklarn giderir. mmet ilimle ereflenir, ycelir, onunla
beeri tautlarn ve dzenlerin zincirini krar, onunla kfre
hakim olur, onunla cehaletin belini krar, onunla nesilleri
mreffeh seviyelere ulatrr, yeryznde tevhidi irke galebe
eyler, ilim olmadan ve ona davet edilmeden hakkn batla
galip gelmesi mmkn deildir.

Tabi ki, ilim denince ilmun nafiun/faydal ilim anlalmaldr.
lmin faydals olduu gibi faydasz da vardr, Rasulullah sahih
hadislerinde faydal ilim istemi, mmetine rnek olmutur.



Faydal ilim, kuran ve snnet nda renilen tevhid/iman
ilmi, esma ve sfat ilmi, hadis ilmi, fkh ilmi, siyer ilmi, tefsir ilmi,
usulu fkh-hadis-tefsir gibi dier erefli ilimlerdir. Mslman bu
erefli ilimleri renmeden ve retmeden mmeti
yceltemez. Faydasz ilimse irke, harama, bidate, hevaya,
akla tayan ilimlerdir ki, genelde bu ilimleri hevasna uyan
taassup ehli retir.

lim, bir eyi kati delillerle bilmek idrak etmektir. Eer phe
olursa zandr. Allah kitabnda ilmi ve alimleri vm, ilme davet
etmitir. Kuranda, '--- - '-- Q- = _~=- '-- Allahtan hakkyla
ancak alimler korkar buyrulmutur. Rasulullah sahih
hadislerinde Alimler nebilerin varisleridir (Sahihu tergib ve
terhib) Allah bir kula hayr diledimi onu dinde fakih klar
(Buhari-Mslim) Allah, melekler, semavattaki ve yerdeki
varlklar hatta yuvasndaki karncalar ve balklar hayr retene
dua ederler. (Sahihu tergib ve terhib) Mellif, ilmin iki kty
giderdiini retmektedir, birincisi pheyi gideren ilim dieri
de kalp hastalklarn gideren ilim.

4~- phe demektir,
pheleri gideren lim, kiide bulunan din ve akaid
konusundaki pheleri-tereddtleri gideren, insana salam
yollar izen, cehaleti gideren ilimdir. Mslman bu ilimle
bilmediklerini renir, aklndaki pheleri giderir, batl tanr,
tevhidi dorular, snnetin ve bidatin ne olduunu kavrar.
Mslman ilim ehli olduka, tevhidi, irki, kfr, haram, helal,
batl kavrar, srat mstakime doru yol alr. Bylece lim,
insana hidayet ve selamet yolunu retir. Mslman kuran ve
snnet ekseninde ilim rendike, Kfirlerin, phecilerin,
bidatilerin dinle alakal bildirdiklerini, sylentilerini,
yaygaralarn, iftiralarn ilimle cevaplar, ilim onun iin aydnlk
bir gelecek ortaya koyar.





-- kalpteki hastalklar/ehvetler demektir.
Kalp hastalklarn gideren ilim, yani ehvete mani olan,
harama kaplar kapatan, zinadan gzleri ve elleri alkoyan,
gybetten, hasedden, yalandan uzaklatran, kiiyi salih amele
davet eden ilimdir. Mslman, helal ve haram renince
kendini bu kalp hastalklarndan alkor. Mellif, ilmin bu iki
ktl giderdiini beyan etmektedir.

Mslmanda bu iki kt ey olursa hakka ulaamaz, batl red
edemez, irke kar kaleler kuramaz, bidatleri imha edemez,
kalpteki hastalklar gideremez. Mslman kiinin bu iki
mnkeri/ktl gidermesi iin ilme gereksinimi vardr,
mslmanlarn ve kendisinin dnya ve ahiret saadetini
salamas iin ilim renmelidir, ilimle irk ve bidat inanlar ve
amelleri kaldrr ve temizler. Kafirlerin oyunlarn, tuzaklarn,
korkutmalarn ilimle yener. Mslman ne kadar ilim ehli olursa
o kadar iman, ameli, gc artar.

Mslman kardelerim, konu almken unu bildirmek gerekir.
Faydal ilim, ancak selefi bir itikad ve amel sahibi bir kimseden
gzel bir terbiye ve ahlak menheci iinde alnr.Gnmzde
ilmin rehberleri olarak selef imamlarn grmeliyiz. Selef alimleri,
ilim olarak sahih ve mstakim bir ilim vermektedirler. Bu ilkin
bilinmelidir.

Selefi alimlerin ilim talebelerini ilimle beraber gzel ahlakla,
hikmetli davranla, merhametli yaklamla eitmeleri gerekir.
Eer ilimle beraber gzel ahlak verilmezse, mmet fitnelere ve
frkalara blnr. Her mslman topluluk kendi bana mmeti
slat edeyim derken blmeye ve zayflatmaya
debilir.Unutulmamal ki, bizler mmeti blmeye deil tevhide
sahih amele ve gzel terbiye ile terbiye etmeye davet edildik.

- ;-=-- _- --- J~;- ;--- -- _=- ~~-
lim, (salih ) kalp sahiplerine hakk ortaya
kor, kulu da istediine ulatrr.

lim, salih kalp sahiplerinin basiretini aar, onlara hakkn yolunu
gsterir, erden alkoyar. lim, hakla batl ayrt etmeyi, irkle
tevhidi tanmay, bidatle snneti kavramay belirler. lim ne
kadar ok olursa kii o kadar salih ve muttaki olur. Bu yzden
mellif, hakk batldan ayrt etmek, irkle tevhidi anlamak,
eytann yoluyla srat mstakim yolunu bilmek istiyorsan ilim
talebesi ol demektedir. Mslman hakk ancak ilim ve basiret
sahibi olursa elde eder, mmet ilme ve alime hacet
duymaktadr. Gnmzde ilimle amel etmeyen, ilmini kuran ve
snnet nasslarna dayandrmayan, ok insanlar vardr. O halde
kardeim, hakkn yoluna dmek, batldan kurtulmak, mmeti
yeniden silkindirmek, izzetini yeniden kazandrmak istiyorsan
ilim ehli olacaksn, mmeti ilimle terbiye edeceksin. mmet,
ilimsiz ve alimsiz rotasn bilmeyen uaa benzer, nasl rotasz
bir uak umaya kalmazsa ilim ve alimsiz mmetin yola
kmas da doru deildir. Mslman olarak hakk bize
aydnlatan, karanl aa kartan ilmin ve alimin kymetini
bilmeliyiz, edepli olmalyz, haya ve ilim rnei olarak dengeli
ve ahlakl bir islam davetisi ve alimi olarak davette
yrmeliyiz.

amzda akide, hadis, fkh, usuli hadis-fkh-tefsir bilmeden
din adna ahkam kesenleri gryoruz, mmet irkle tevhidi ayrt
edemiyor, snnetle bidat kavraman bilmiyor, selefin akidesini
ve amelini sapklkla nitelendiriyor, delile konuan ve yazan
alimlere ve gen islam davetilerine sapklk damgasn
vuruyorlar. Neden ilim olmadndan, kuran ve snnet
nazarndan ilim elde etmediklerinden, basiret krlnden,
hakk gereki gzle aramadklarndan, kafirlerin ve
msteriklerin hilelerine kulak verdiklerinden hakk
tanyamamaktadrlar.

Cahillerin ve avamn arasnda hakk ortaya karacak nedir ?
Batla ve irke dm nefisleri kurtaracak nedir ? snnetle
bidati ayrt edecek nedir ?



Kafirler nnde yeniden izzetimizi yakalayacak yneli
nerededir ? limdedir, ilim yolundadr, mmet ilim ehli olmadan
ne yapabilir? hakk nasl hakim klar? kafirleri nasl yener ?
Rasulullah ilkin ilimle Mekke ve Medine sokaklarnda
beyanatlarda bulunmad m ? Rabbinden gelen ilimle onlar
aydnlatmad m ? Mekkenin kfr itikadini tevhid ilmiyle
devirmedi mi ? Hakim olan irk yapnn dzenini tevhid ilmiyle
krmad m ?

O halde Allah yolunda davette ilimsiz basiretsiz klmaz,
klrsa hsran olur, dava galip gelemez, sahih din, sahih
akide, sahih amel yolu ancak ilimle elde edilir. imdilerde
mslmanlar ilim vermeden meyve almak istemektedirler. Bu
tpk srlmeden tarladan hasad almaya benzemektedir. unu
da hatrlatalm, mmet ilim elde etmek isteyince selefi ilimle
ancak bunu elde etmelidir. Aksi halde usulsz ve menhesiz
davet ve ilim olmaz. Unutmayalm, Allah bir kula hayr diledimi
onu dinde fakih klar buyuran Rasulullahdr (s.a.v.) (Buhari-
Mslim)

'~-- -'= --;--- 4-)- _-- ,='- ;~- J-
Ey mslman, zihinlerden kaan bir ok
meseleleri iine alan fkhn ilkelerini renmeye gayretli ol.

Mellif, ilim talebelerinin gafil kaldklar, gzlerinden kardklar
fkh ilkelerinin mutlaka bilinmesi gerektiini, zerinde gayretli
olunarak okunmas zarureti ortaya koymaktadr. Hakikaten bir
ok ilim ehlin ve davetinin uzak kald, okumad, bilmedii,
gzlerinden kat bu ilim okunmaldr. Gnmz meselelerini
derleyen, toplayan, onlara yol izen bu ilmi elde etmek
gerekir. Mellif, ey ilim talebesi bu kaidelere hrsl ol, ren,
zihninde tut, hayatn her alannda sana yol gstererek ilkeleri
ezberle ve ilmini artr demektedir.



'--,- ,-= ;-- - --,-- '-- -- -- J-~ ----
Bylece(fkh ilkelerini renince) ilimde hayrl ykselile ok
gzel ykselirsin ve zerinde ittifak olunan yolun izini srersin.

Eer ey mslman, bu kaideleri renir, ezberler ilim olarak
elde edersen bu durumda hayrl bir ykselile ilmin ykselir,
uurun artar, meseleleri iyice kavrarsn, bu durumda ittifak
olunan o yola, ahlaka doru yol alr, onlar izlersin. Bu sebeple
de iman, amel, ahlak yolunu kazanr ve kazandrrsn.

Q- ')--=- --;- -- ')--~= -- ;-- J ~-
Bu kaideleri, elde
ettiim ilim ehlinin kitaplarndan toplayarak oluturdum.
Mellif, bu eserini ilim ehlinin kitaplarndan tarayarak
derleyerek elde ettiini sylemekle ilim ehline dayandn
ispat etmektedir. Mslman talebe, ilim ehline dayanamadan
ilim elde edemez.

,-- -,-- - ;-- ,=V ;-=- _-;-- ;,=
Byk Mevlam onlara ecir, afla beraber afiyet ve
iyilik versin.
Mellif, bu gzel erefli alimlere dua ederek onlar hakknda
hayr dualar etmektedir. Bu ise gzel ahlak sahibi olduunu
belirler. Mslman, selef alimlerine sevgi, sayg, dua bilincini
korumaldr. Onlara dua etmelidir, onlara kar dilini ve kalbini
muhafaza etmelidir, selefe kar duru mmeti hsrana doru
srekler.
1.LKE :

J--- '~-- >~- ')-- J-- ,-'~- ,~ ---
Niyet, tm amellerin artdr, amelin kabul ve fesad niyete
gredir.




Mslman olarak asl olan bu ilk ilkemizi bilmeliyiz. Niyet,
ibadetlerde ve amellerde arttr. Ameller ancak Allah iin salih
niyetle yaplannca ecre ererler. Niyetle alakal ilkin u iki
maddeyi bilmeliyiz.

1-Allaha yaknlatran Ameller iin Niyetin eri delili, ki buna
dair delilimiz, Rasulullahn u hadisi hccettir, Ameller ancak
niyetlere gredir. (Buhari-Mslim) Bu hadis, amellerimizin ecre
ermesi iin salih niyet tamas gerektiini beyan etmektedir.

2-Niyet ibadetle adet arasn ayrt edendir. Mslman niyetine
gre ecre erer veya ermez. Diyelim ki, mslman salih bir
niyetle Rabbinin rzasn kazanmak namaz eda etmek iin
abdest alsa niyeti abdest almak iin olur ki, ameli salihtir ver
niyeti de salihtir, yok eer serinlemek iin abdest alsa bunun
namaz klmas caiz olmad gibi ecre ermesi de mmkn
deildir. ite bu durumda grld gibi, niyetler ibadetle adeti
birbirinden ayrr. Bunun iin amelimizi hangi niyetle yaparsak
ona gre ecir alrz veya almayz. Diyelim ki bir kimse havuza
serinlemek, temizlenmek amacyla girse ecir alr m ? ibadet
ilemi olur mu ? bu niyetle namaza durabilir mi ? duramaz,
ecre eremez, bu kimse havuza abdest almak veya gusletmek
niyetiyle girmesi arttr. Diyelim ki kii hangi namaza durduunu
kalbinden temyiz etmemise namaz sahih olur mu ? mslman
hangi namaza durduunu kalpten bilmesi lazmdr. Diyelim ki
bir mslman sabah namazn 2 rekat klarken grsek ne
kldn bilebilir miyiz ? bilemeyiz, belki mescid namaz klyor,
belki sabahn ilk snnetini klyor, ite bu namaz ancak klan
bilir, nk o niyetini neye gre yaptn ok iyi bilir.

Ayrca bir kimse adetleri ibadet hkmne evirebilir. rnein
yemesini, imesini, uyumasn Allahn rzasn kazanmak ve
vcut saln muhafaza ederek slama daha ok katk
salamak niyeti tarsa, onun her ameli ibadet hkmne girer.
Bir kimsenin kendini haramdan, mnkerden, fahadan
korumak iin eiyle cima etmesi bile onun iin ibadet olur.


Bir kimse ocuunun rzkn helalden yedirmek iin almas
bile ona ibadet olur.

O halde hayr adna ne edersen niyetin Allahn rzasn
kazanmak ise ecre erersin, komuna, yaknna, kardeine,
arkadana ne takdim ettin yemek, iecek, giyecek Allahn
rzasn kazanmak iin hepsi ibadet hkmnde olup sana ecir
olarak dner. te grld gibi adetlerimiz ibadetlere nasl
dnmektedir? Bu durumda her ameli srf Allahn rzasn
kazanmak iin etmek gerekir. Mslmann mslmana
tebessmn Rasulullah sadak olarak tanmlamtr, peki ona
yardmn, duan, hakknda hayr sylemen, onun acs ve
hznn paylaman hepsi sana ecir olarak dnecektir.
Abdullah ibn mer pazara al veri etmek niyetiyle deil de
selamlamak ve tebessm etmek amacyla yola kar
tandna ve tanmadna selam verir ve ecre ererdi. Sahabi
niyeti nasl ibadete eviriyordu bakn grdk. O halde niyetin
rol ok byktr, ecre ermenin rotas niyettedir, niyeti
olmayann ecri olmamaktadr.

unlar da bu babda bilmeliyiz. Bir amelin Allah katnda kabul
grmesi iin art vardr.
1-Amel, Allah iin salih niyetle yaplmaldr.
2-Amel eden kimse, tevhid ehli olmaldr.
3-Amel, kuran ve snnete muvafk amel olmaldr.
Bu durumda amelin kabul iin bu artlar gereklidir, kim bu
artlar tamazsa ameli fesada gider, kabul olmaz.

2.LKE :

_-'---- -- ')--= - _-'~-- _-- --- Q- --
Din, maslahat getirmek/elde etmek zarar def etmek zerine
bina olmutur,



slam eriat, maslahat/fayday mefsedinin/zararn nne
almtr. Din bu esas zerine bina edilmitir. slam eriatnn
koyduu emirlere, hkmlere, kanunlara bakn hepsi cann,
maln, akln, dinin, neslin, dinin hfz iindir.

Bunlarn hfz salannca, toplumlarn ve ferdlerin de
maslahat/faydas korunmu olur. Bu anlattklarmz bize unu
retir, islam dini maslahat elde etmek ve zarar def etmek
gayesini amalamtr. Herhangi bir hususta veya bir konuda
alimler, kuran ve snneti gz nnde bulundurarak maslahat
neyi gerekli klmsa hemen onu takdim etmi, zarar getirecek
eyi de yasaklamlardr. Maslahat tayin eden veya o iin
maslahatn belirleyenin kuran ve snnet nasslar olduunu
sylemilerdir. u maslahattr, u mefsededir demek iin kuran
ve snnet nasslarn bilmek gerekir, bu yzden neyin maslahat
neyin mefsede olduunu da ancak alimler tayin eder.

Gelin maslahatn mefsedenin/zararn nnde olduuna dair
deliller okuyalm.
1.Delil : Allah ayetinde buyurur ki Allahn dndaki ibadet
ettiklerine svmeyin, sonra onlar da Allaha ilimleri olmakszn
sverler. (Enam-108) Ayette grlmektedir ki, Allah siz
kafirlerin putlarna taptklarna svmeyin ki, onlarda Allaha
svmesinler buyurmaktadr, bu ise maslahat gerei Allaha
svlmemesi iin onlarn putlarna svlmemesi gerektiini
belirler. Zira en byk maslahat (burada Allaha
svdrtmemektir) bu ndedir, kafirlerin/irk koanlarn putlarna
svmekte ( ki bu mefsededir ) geridedir. Yani mslman
Allaha svdrmemek iin maslahat (svmemeyi)
mefsedenin (svmek) nne almaldr. Bu mslmann
yararnadr, nk Allaha bu yolla Allaha svdrmek
basiretsizlii gstermemelidir. Farkl bir yol ve uslub tercih
edilmelidir.

2.Delil : Rasulullah (s.a.v.) sahih hadiste Aie annemize hitaben
buyurur ki, eer kavminin bana dmanl olmayacan
bilsem, bu Kabenin esasn/bina eklini ykar, (ilk andaki)
ibrahimin binasna benzetirdim. (Buhari-Mslim)

Hadiste grld gibi Rasulullahn o an mmetin-
mslmanlarn geleceini dnerek maslahat ne aldn
ispat eder, eer Rasulullah Kabenin son eklini ykp ilk brahim
(a.s.) yapt gibi yapm olsayd bu kavminin dmanln
daha da ok artrrd ki, bu davaya zarar verirdi, bu yzden
ykamay deil o halde imdilik brakmay uygun grd, bu ise
maslahatn her zaman mefsedenin/zararn nnde olduuna
aka ispat eder. Mslmanlarn mmete zarar verecek
eyleri iyice dnmeleri ve buna gre maslahat neyi gerekli
klyorsa nasslarn nda ve onlardan bir kar ayrlmadka
hareket etmeleri gerekir. unu da hatrlatalm, Abdullah ibn
Zubeyr, haclarn oalmas mslmanlarn hkimiyeti ele
geirmesiyle beraber Kabeyi ilk yapsna evirdii de tarihi bir
gerektir.

3.Delil : Rasulullah tevhid dinini Mekkede davet ederken
Mnafklar bilinmektedir ki bo durmuyorlar, ashab kk
gstererek dine zarar veriyorlard, bunlarn banda Abdullah
ibn Selul vard, mslmanlar aleyhine sylenmedik sz
brakmadan konuan bu mnafklarn ba Rasulullah
tarafndan bilinmekteydi. mer ibn Hattabda onu
bilmekteydi.

Bir gn mer Ya Rasulullah brak kellesini vuraym bu mnafn
demiti Rasulullah ise yle buyurmutu Hayr Ya mer,
Muhammed ashabn ldryor diye konumasnlar (Buhari-
Mslim) te grlmektedir ki Rasulullah tarafndan binen
mnafklar mmete ve slama zarar verirler endiesiyle
ldrlmemilerdi, bu ise maslahatt, mmete yarad, eer
onlar ldrlm olsalard bu Rasulullaha ve ashaba zarar
verecekti, ite Rasulullah bu ameliyle maslahat(mnafklar
ldrmemek) mefsedenin (mnafklar ldrmek) nne
almt.




4.Delil : Bir Bedevi Arab mescidi nebiye gelerek bevl etmiti.
Bunu gren ashab ise ayaklanm nerdeyse zerine
yryeceklerdi ki Rasulullah onlar sakinletirdi, brakn
kesmeyin rahat etsin buyurmu, onun yanna giderek ona
hatal olduunu, burann mescid ibadet yeri olduunu
hatrlatm, o bedevi ise Rasulullaha dua ederek kmt.
(Buhari-Mslim) Rasulullah burada yine maslahat mefsedenin
nne almt, zira Peygamber sert davranlrsa avret mahalli
alr korkusu, sertlik sonucu ibadetten kaar endiesi, hacetine
engel olunursa zerine necaset deer dncesi, hatalar
gzel tle gidermek gerekir, mslmanlar mescidde
birbirlerine girmiler denmesin gibi sebeplerle byle
davranmtr. Bu ise maslahatn nde olduunu gsterir. Bu
olayda bedevinin zerine yrmek ve ona kzmak mefsededir.
Yukardaki deliller nda selefimiz mmete yol izmi, onlar
maslahatlarna uygun geleni yapmaya davet etmitir. Diyelim
ki, cehalet zr m deil mi ? diyerek frkalara ayrlmak,
gcmz krmak, selefe leke srmek, mslmanlar toplum
gznden drmek, halkla aramza perdeler koymak,
yaknlarmz ak eri delil olmakszn tekfir etmek maslahat
mdr mefsede midir ?

Selef cehaletin zrl konusunda iki gr iinde ise, biz
maslahata en uygun olan cehalet zrdr grn kuran,
snnet, selef alimlerinin grleri nda alrsak bunun
sakncas m olur ? mmeti her yl bir konuya kilitleyip, ihtilaflar
bytmek maslahat mdr ? Davetten ve mslmanlarn izzetini
ve saylarn artrmak dururken kendimizi yememiz maslahat
mdr ? zaman ve mekan idrak etmeden cihad naralar
atmak maslahat mdr ? mslmanlarn iinde bulunduu
akidevi, ameli, ahlaki zaaflar gz nnde bulundurmadan
cihad naralar ile gece gndz oyalamak ne kadar maslahata
uygundur ?


mmetin bugn maslahat, tevhidi, snneti, ahlak, salih ameli,
selefin terbiye yolunu, retmekten gemektedir. Neden
Rasulullah ashabn akide-amel-ibadet-ahlak-itaat-sabr-
fedakarlk-cesaret yolunda eitip Medinenin nlerine kadar
getirmeden cihada davet etmedi ? Allah onunla beraber
deil miydi ? neden Allahn nusretine inanmad m ? haa ve
kella Medinede cihad etti ? te Rasulullah sabrla ve akideyle
salamlatrd islam ordusunu Medinede cennetlere doru
yola kard ? imdi mslmanlarn maslahat demek ki
terbiyeden gemektedir. imdi en byk maslahat, tevhid ve
snnet yoluna davettir.

Diyelim ki, bir mslmann filan byle istedi diyerek snneti terk
etmesi maslahat olur mu ? Hayr maslahat nasslar inemek
olursa maslahat olamaz. ki meru/mubah yolun en
karl/faydal/yararl olann almak maslahattr. Snneti terk
etmek ve bidati ilemek mefsededir. Bu durumda snnet amel
edilir bidat terk edilir. Burada snneti amel etmek maslahattr.

3.LKE :

_-'~-- Q- _--V --- _-'~-- -- ;=,- '-
Eer maslahatlar st ste gelirse/sktrrsa bu durumda en
stn maslahat ne alnr.
Eer maslahatlar st ste gelir bir maslahat dieriyle yarrsa
bu durumda en stn/en nemli/en karl/en yararl maslahat
ne alnr. Bu ilkedir. slam eriat en yararl olann emreder.

imdi farzlarn st ste gelmesi zerine hangisinin takdim
edileceine dair rnekler verelim, Diyelim ki, ramazandan
kalma kaza orular ve ayrca adakta bulunduu orucu olan
bir kimse ne yapmaldr. kisi de maslahattr. Hangisi ncedir ?
nce kaza orucunu mu tutacaktr, yoksa adakta bulunduu
orucu mu ? ite bu durumda kaza orucu farz olmas dolaysyla
ne alnr, adak orucu ise sonraya braklr.

Yine diyelim ki zerine hac den bir mslman imkan var,
maddi durumu yerinde ve ayrca da bu kimse hac adanda
bulunmu olsa ne yapacak ? ilkin zerine farz olan hac eda
edecektir.

imdi de snnetlerin st ste gelmesi zerine hangisinin takdim
edileceine dair rnekler verelim, diyelim ki, bir mslman dar
bir vakitte mescide girdi, farz ncesi klnan snnet namaz ve
mescid namazn klmak istedi, zaman da ok az ise nce
hangisini takdim edecektir ? ncelikle mescid namazn
klacaktr vakti kalrsa da snnet/tatavvu namazn eda
edecektir, nk mescid namaz vaciptir, vacip snnetin
nndedir. Diyelim ki, bu kimse mescide girdiinde vakit dar
iken hem mescid namazn, hem farz ncesi namaz hem de
abdest sonras klnan 2 rekat namaz klmak istedi, bu
durumda neyi ne alacaktr ? bu durumda bu mslman
nce mescid namazn, sonra farz namaz ncesi klnan snnet
namazn, sonra da abdest sonras klnan 2 rekat namaz
klacaktr.

Birde u vardr ki mutlaka bilinmelidir , faziletlinin oka faziletli
zerine takdim edilme halidir ki, unun gibidir, diyelim ki, siz
kuran okuyorsunuz ve ezan okunuyor bu durumda kuran
okumaya m devam edecesiniz ya da ezan tekrar edip
snnete mi uyacaksnz ? te bu durumda alimlerimiz der ki,
vakti muhaddet/snrl olan ne almak gerekir, bu durumda
ezannn vakti o an iin snrldr, ezan takip etmeyip kuran
okumu olsak o an kar ve biz ibadeti eda etmi oluruz, fakat
nce ezan dinlesek, tekrarlasak, sonra da kuran okumaya
devam etsek bu faziletli olandr.

Diyelim ki, ilim dersleri alnan bir yer ve zaman tayin edilmi, o
anda snnet nafile namaz klmak istense bu durumda ncelik
ilim dersine devam etmek sonrada nafile namaz klmak
gerekir, nk nafile iin zaman vardr ama ders iin zaman
kstldr.

Diyelim ki, Kuran okurken, ezan okunmu olsa bu ezann
bitiminde ezan duasn m nce okumal yoksa kuran okumaya
m devam etmeli? nce ezan duasn zira vakti ksadr, sonra
da kuran okumaya devam etmelidir.

4.LKE :

-~'--- Q- _-V ~--'- -~'--- ;=,- - -~
Eer mefsedeler/zararlar st ste gelirse/sktrrsa bu
durumda en az zararl olan ne alnr.

Bir nceki maddede grmtk, eer maslahatlar st ste
gelmise en stn maslahat ne alnrd, bu ilkede unu
anlayacaz, eer mefsedeler st ste gelirse iki mefsede biri
biri ardna gelirse/nmzde iki mefsede olursa, bu durumda
en az mefsedeyi almak gerekir. Unutmayalm iki hayr bir
arada tutmak mmkn deilse en stn tutmak gerekir, eer
iki erri def etmek mmkn deilse gcmz yeten en az erri
def etmek gerekir.

Rasulullah tevhid dinini Mekkede davet ederken Mnafklar
bilinmektedir ki bo durmuyorlar, ashab kk gstererek dine
zarar veriyorlard, bunlarn banda Abdullah ibn Selul vard,
mslmanlar aleyhine sylenmedik sz brakmadan konuan
bu mnafklarn ba Rasulullah tarafndan bilinmekteydi. mer
ibn Hattabda onu bilmekteydi. Bir gn mer Ya Rasulullah
brak kellesini vuraym bu mnafn demiti Rasulullah ise yle
buyurmutu Hayr Ya mer, Muhammed ashabn ldryor
diye konumasnlar (Buhari-Mslim)

te grlmektedir ki Rasulullah tarafndan binen mnafklar
mmete ve slama zarar verirler endiesiyle ldrlmemilerdi,
eer ldrlm olsalard mefsede idi, ldrlmeselerdi yine
mefsede idi, fakat ldrlmeleri en byk mefsede olaca
iin en kk ve daha az mefsede olan ldrlmemeleri tercih
edildi.

Bylece, Rasulullaha ve ashabna daha az zarar verdiler, ite
Rasulullah bu ameliyle daha az mefsedeyi amel etmi oldu.

Diyelim ki, bir kimseye ya bu ikiyi iersin ya seni burada
ldrrz denilse ve iki er, iki zarar sunulsa ne yapmaldr? Bu
kimse iin daha az mefsede/zarar/er olan ikiyi imesidir, bu
kimse ikiyi ier, lmden kendini koruru, ailesini ve evlatlarn
muhafaza eder.

Diyelim ki, ya Allah dnda birine taparsn ya da seni imdi
burada ldrrz derse, bu durumda bu kimse lm yerine
kalbi imanla dolu bir ekilde dier ameli tercih eder ve nefsini
kurtarr, ashab bu halleri yaamlar, Rasulullah ise onlara kalbin
eer imanla mutmainse bu sana zarar vermez buyurmutur.

Diyelim ki, bir mslman bidat amel ilerlerken onu grdn,
bidat zarardr, karsnda bir mddet sukut ise oda zarardr,
fakat eer ona snneti sylediinde beyan ettiinde kanatn
onun seni dinleyecein dorultuda ise hemen snneti tatl ve
hikmetli szle beyan et, eer seni dinlemeyecek ve aran
aacak, sana buz edecek ise sabrl ol ve belli zamanlarda
ona tebli et, hakk ret, ite bu rnekte geldii gibi, senin
annda sylemen byk mefsede olacak ise sen daha az olan
se sabrl ve onu terbiye ederek ona yol gster.

Diyelim ki, baz sevdiklerin, satran-dama-tavla
oynamaktadrlar bu ise mefsededir-haramdr phe yok, eer
annda onlara yaptklar bu haram sylediinde sana tepki
verecekler ise sen hemen syleme, sabrl ol, hakk zamana
yayarak yol gster, bu daha az mefsededir. te bu durumda
daha byk zarar semek yerine daha az olan semek
gerekir.

Diyelim ki, ssz bir yerde cihad zamannda bir mekanda
mahsur kalmsn, l hayvan etinden baka ey yok,
yemezsen leceksin, bu durumda daha az olan mefsede l
hayvan etini yemektir.

Diyelim ki, akide-iman-amel-ahlak-maddi ve askeri gcn
oluturmam bir mslman topluluun huru-kyam etmesi
islam adna byk mefsede getirir, zira mslmanlara zarardan
baka bir ey getirmez, bu durumda daha az mefsede olan
zalim ve kafin hkmne sabrla ve terbiyeyi devam ettirerek
katlanmak daha ncedir.

Diyelim ki, bir insan yemek yerken annda boaznda bir ey
kalsa bu durumda hemen ona iki sunup boazndaki lokmay
yutma kolayl verilse bu durum caiz olur, daha az mefsede
tercih edilmi olur, ikiyi de kii kendisini kurtaracak kadar
imelidir, zira zaruretler belli miktarlarda merudur ilkesi sabittir,

unu hatrlatalm, hibir zorlama-meakkat yokken iki mi iim,
domuz eti mi yiyeyim demek caiz olmaz, zira bu durumda
ikrah hali yoktur, burada daha az mefsedeyi alaym denmez,
bu ikisi de haramdr. Bu rnek bu ilkeyle uyum salamaz.

5.LKE :

,-~- -'- ,- J - ,-~--- '--,~ --;- Q-
Ve eriatmzn ilkelerinden (saylr) , Her tr baa gelen
musibette/zorlukta Teysir/kolaylk vardr.
Bu ilkede eri bir ilkedir, delili kuran ve snnetle sabittir. Allah,
dinde mslmana zorluklar dilemi, ona en kolay yolu
gstermitir, Allah kuluna gcnn yettiini yklemi, g
yetiremediinde, gc orannda onu yapmasn ondan
istemitir, bu hususta Rasulullah snnetiyle rnek olmu,
zorluklarn kolaylkla almasn salamtr.

1.Delil : Allah ayetinde Allah bir kula gcnn zerinde yk
yklemez. (Bakara-286)
2.Delil : Allah ayetinde Allahtan gcnz orannda korkun,
itaat edin. (Tegabun-16)
3.Delil : Allah size (dinde) kolaylk diler zorluk dilemez. (Bakara-
185)
4.Delil : Rasulullah sahih hadiste buyurur ki Size ne
emretmisem onu gcnz nispetince yerine getirin. (Buhari-
Mslim)
5.Delil : Aie annemiz der ki Rasulullaha iki ey sunulsa onlarn
en kolayn alrd (bir baka rivayette) gnah tamayan en
kolayn alrd. (Buhari-Mslim)
6.Delil : Alimler topluluu meakkatin olduu hususlarda
kolaylkla amel edilmesi konusunda icma etmilerdir.

Bu ilkeye verilecek rneklere gelince,
Diyelim ki, Suyun olduu yerde hasta kimseye teyemmm
izninin verilmesi gibidir. Su ile abdesti gidermek veya gusletmek
vaciptir, fakat hasta olma durumu meakkat getirdiinden
kolaylkla amel etmek gerekli olmu ve bylece de
teyemmm alnmtr.

Bilindii gibi, Souk bir gnde Amr bin As ihtilam olmu, bu
yzden de teyemmm alm, Rasulullah sen cunup olarak
namaz m kldn deyince de, Allah ayetinde nefislerinizi
tehlikeye atmayn, o rahimdir ve gafurdur ayeti okumu,
Rasulullah da ona tebessm ederek onaylamt.

Diyelim ki, hasta kimsenin ramazan orucunu tutmayp fakirleri
doyurmas gibi, zira bu durum kolaylkla amel etmeyi gerekli
klmtr.

Diyelim ki, ayakta namaz klamayan mslman, oturarak, ona
da g yetirmezse yatarak, ona da g yetirmezse ima
yoluyla klabilir,- tm bu koullar meakkatin olmasndan
dolaydr.
6.LKE :

,=~ - ,=- V --- >- ~= Q--
G yetirilmedii takdirde (amel) vacip olmaz, mecbur
olunduunda da haram olmaz


G yetirilmedii takdirde (amel) vacip deildir, Bu ilkeye
verilecek rneklere gelince,

Diyelim ki, Suyun olduu yerde hasta kimseye teyemmm
izninin verilmesi gibidir. Su ile abdesti gidermek veya gusletmek
vaciptir, fakat hasta olma durumu meakkat getirdiinden
kolaylkla amel etmek gerekli olmu ve bylece de
teyemmm alnmtr. te bu durumda suyla abdest almann
vaciplii kalkar, vacip olmaz. Zira meakkat vardr.

Diyelim ki, ayakta namaz klamayan mslman, oturarak, ona
da g yetirmezse yatarak, ona da g yetirmezse ima
yoluyla klabilir,- tm bu koullar meakkatin olmasndan
dolaydr. Bu durumda ayakta namaz klma durumunun
vaciplii kalkar, vacip olmaz.

Mecbur olunduunda da haram deildir.
Diyelim ki, lmle burun buruna kalan bir kimse l hayvan
etini yerse bu durumda meakkat ve mecburluk vardr. te bu
halde haram olan l eti mecbur olmaktan dolay yenilir ve
haram hkmnden kar. bn Hibban hafz ve Muhaddis ilim
talebinde yol alrken kendi bevlini 5 defa itiini sylemesi bu
konuda manidardr.

7.LKE :

,~- ='-=- '- --- ,~- - ;==- J
Tm yasaklar zaruret halinde, ihtiya duyulduu kadar ile
caizdir.
ar (Kuran-snnet)zaruret durumunda ihtiya duyulduu
kadar ile yetinmeyi mubah klmtr. Bu hususta had/snr
konmu, daha fazlas haram klnmtr.

Diyelim ki, lmle burun buruna olan bir mslman askerin l
etinden, leten, domuz etinden, ikiden ihtiya duyduu
kadar ile yetinmesi lazmdr, nk fazlasn yemek veya
imek hakk verilmemitir, hayat kurtarmak amal bir izin
vardr, eriat bu konuda hayatn ncelikle kurtarlmas
gerektiini ne alarak zaruretlerin yasaklar mubah kldn
bildirmitir. Kii cebine, eteine, antasna bu haramlar
koyarak yemesi haramdr. Zaten bu zaruret halinde byledir.
Biz bu ilkeye unu da diyebiliriz, yasaklar zaruret halinde ihtiya
kadaryla mubahtr, fazlasyla ise haramdr.

8.LKE :

Q----- 4~- J-,- >- Q----- '-=V =,-
Hkmler (aslen) yakine dner, yakini ( hkm de) ek/phe
gidermez/iptal etmez.
Mellif, bu ilkede ise, hkmlerin yakine dayandn, ek ve
pheye dayanmadn retmek istemektedir. Yani yakinle
bilinen ekle/pheyle ortadan kalkmaz. Bu ilkedir, asldr,
hkmlerin binas bu esas zerinedir. Diyelim ki, abdest aldm
m almadm m diye phe duyan kii, yakine hkmeder kesin
almadn bilerek, abdestim yoktur diyerek hkmeder. Burada
hkm neye dnd ? yakine dnd, zira abdest alnmamt ki
olsun denilsin. te buradaki yakini olarak bilinen abdest
alnamama halini phe-ek-tereddt gidermez. Bu byk bir
ilkedir.

Diyelim ki abdest alm sonra abdestimi bozdum mu
bozmadm m diye phe eden kimseye gelince, bu kimse yine
yakine dner, ve der ki abdesttim vardr zira benden
abdestti bozan sarih-ak belirgin bir hal yaanmamtr diyerek
abdestli olduuna hkmeder. nk abdestini bozan ak bir
delil olmay onu b hkme gtrr. nk asl olan yakine
hkmetmek ve amel etmektir. Unutmayalm ve unu ilke olarak
hatrlatalm, asl olan ilk halde olduu gibi kalmaktr.

te buda bu maddeyi gzel ifade eder. Yani ilk rnee
baknca ilk hali o kimsenin neydi abdestsizlik haliydi, o zaman
abdestsizdir denilir, ikinci rnekte ise o kimsenin hali abdest
alm phe duymutu asl olan ilk halde kalmaktr o zaman bu
kimse de abdestlidir.

Diyelim ki, namaz bittikten sonra ben 3 m kldm 4 m kldm
diyerek phe ederse kimse, neye dner yakine dner ve
namazn iinde phe duymad iin namaznn sahih
olduuna hkmeder. Eer namaz iinde 3 m 4 m kldm diye
phe duyarsa bu durumda yakine dner 3 kldna
hkmeder ve namazn ona gr eda eder. Alimler ibadet
sonras gidilen hkme itibar edilmez diye karar klmtr bilinmeli.

Diyelim ki, namaz bitirdikten sonra 4 m kldm 5 mi kldm
diyerek phe etse yakine hkmeder ve 4 kldm der namazn
salam kldna inanr. Namaz iinde olsa 4 kldm der ve
namazn bylece bitirir.

Diyelim ki, tavaf bitirmi sonra pheye dm bir kimse olsa
ne yapar ? ibadeti bittii iin tavafnn bittiine inanr. pheyi
atar.

Diyelim ki, hanmn boamas konusunda phe ediyorsa asl
olan onun boamaddr, ta ki bir delil ve syledii sz
hatrlama olursa bu durum mstesnadr.

Diyelim ki, bir kimse sahurda yese ve ise sonrada havann
aydnlndan phe etse, bu durumda asla itibar eder, ve
orulu olduuna hkmeder.

Diyelim ki, asl olan suda tahirliktir, Bu ilkenin er deliline gelince
biliyorsunuz.

1.Delil : Abdullah ibn Zeyd ibn Asm Rasulullaha gelerek
namazda abdestini bozup bozmadnda phe eden kimseyi
sordu, Rasulullah (s.a.v.) ona Sizden biri namazda iken
kendisinden ses ve koku duymadka ayrlmasn..
buyurdu.(Sahihayn)



unlar bilmek gereklidir kardelerim,
Bir eyin haramln/nehyini sylemekte asl olan,
tahrimdir/onun haramln ispat eden delil ortaya
koymaktr.(ki haramdr zira kuran ve snnet delille belirtir.)

Bir genel hkmde asl olan genelle hkmetmektir, ta ki bir
sahih ve has delil onu mstesna klncaya kadar. (Tm
kpeklerin satm haramdr ille av kpekleri hadisinde geldii
gibi, kpekler geneldir, genel iinde has olan ise av kpeidir.)
Bir hkmde asl olan onun subutiyetidir ta ki bir delil onun nesh
edildii ispat edinceye kadar. (lk yllar iki iimi caizdi sonra
nesh edildi) O zaman asl bir eyin delil oluncaya kadar onun
mubahldr.

9.LKE :

')=- '-'-- - J~V V '--- '==-
Sularmzda asl olan tahirliktir, keza yer, elbise, ta da tahirdir.
Evet asl olan, sularmzda tahirliktir/temizliktir. Bu eyada da
geerlidir, yer, elbise, ta temizdir, ta ki bir delil veya gzle
grnen necaset olursa, bu durumda temiz denmez ve necis
denir. Su temizdir eer suyun tad-koku-rengi bozulmusa
necistir. Yerde de hkm byledir, eer necisse necistir. Elbise
zerine necislik varsa necistir yoksa temizdir.
10.LKE :
- ;-V Q--- ;=-- '~-V - J~V ;~--
bda/Kadnla birlikte olma, etler, nefisler ve mallarda asl olan
onlara dokunmamaktr/masumluktur.



J-- '- = - ;)-'- J=- =- _-= ')--,=-
Ta ki delil helal olduunu ispat edinceye kadar asl olan
Onlarn haramldr, Bylece, sana yazlan/okunan Allahn
hidayeti zerine olsun anla.

Bu ilkede esaslardan bir esastr.
'~-V kadnla cima etmek anlamna gelir, asl olan bu konuda
kadna dokunmann haramldr, onu dokunulmaz, ta ki er bir
delille yani nikahla evlenme olursa, bu durumda kadna
dokunmak Allahtan ve Resulnden gelen burhanla caizdir,
mubahtr.

;=-- etler demektir. Bilindii gibi, etin aslnda
ibahalk/yenmesine izin vardr, nk et yiyecektir. Mellif
burada kafirlerden ve mriklerden gelen ve Allahn isminin
anlmad etleri kastetmitir. Bu durumda bu etler yenmez,
haramdr, bunlara dokunulmaz. Eer mslmanlardan gelirse
ki bu ise helaldir, yenmesi caizdir. Rasulullahn sahihaynde
gelen hadisi bunu dorular, ashab Allahn isminin anlarak
kesilip kesilmediinden phe ettikleri et hakknda sordular,
Rasulullah Allahn ismini ann ve yeyin buyurdu. te bu
durum kafirlerden ve mriklerden ve Allah ismi anlmadan
kesilen bir hayvann eti olsa bu haramdr, yenilmez, eer phe
varsa yenir.

;-V Q--- Nefisler ve mallar demektir. Mslman erkein,
kadnn, ocuun, cariyenin, zimminin, anlamal ahsn, kan
nefsi haramdr, ldrlmez, onlara dokunulmaz, haramdr.
Rasulullah (s.a.v.) bunu bize emreder, Mslman kimsenin u
3 ey dnda kan helal olmaz, zina eden dul kadn, nefsi
ldren kimse, dini terk eden cemaatten ayrlan kimsenin.
(Sahihayn) mallara gelince mallarda haramdr, ta ki er bir
delil alnmasna msaade edinceye kadar, diyelim ki, zengindir
cimridir zekat vermiyordur, islam emiri zorla ondan alr, mal alr
paras alnr, maln hibe eder alnr, bir cezas olur zorla alnr bu
haller mstesnadr.

O halde bu durumda madde yle anlalmaldr, kadnla
birlikte olmak, etler, nefisler, mallar haramdr bunlara
dokunulmazlar.

Son beyitte ise mellif, rahmet okuyarak anlamann gerekliliini
tlemektedir, ve bu yukarda saylanlarn helalliine dair
delil olamadka onlarn haramldr ilkesini retmektedir.

11.LKE :

='-( '~ =- _-= ='-( '--'- - J~V
Asl olan adetlerde ibahadr/caizliktir, ta ki bir delil onun
ibahalktan/caizlikten ktn ispat edinceye kadar.
Adetlerde, asl olan ibahalktr, caizliktir, yani mslmann
yaad beldede edinmi olduu bir adetinin meru olup
olmad konusunda bilmesi gerekeni eriat belirlemitir. asl
olann bu adetlerin eriata muhalif bir yn olmadka
caizliine dair hkmetmektir, eer bir delil onun haram
olduuna ispat ediyorsa bu durumda amel edilmez, caiz
olmaz. O halde adette asl olan ibahadr delil yasan ispat
etmedike, ibadette ise asl olan imtinadr, yasaklamadr, ta ki
delil amel edilmesine cevaz verinceye kadar. Asl olan adette
bekadr, ameldir, ta ki delil onun haramln ispat edinceye
kadar.

Adetin delili aadadr.
1.Delil :Allah ayetinde buyurur ki, Yerdekileri sizler iin yaratan
Allahtr. (Bakara-29)
2.Delil : Allah ayetinde buyurur ki, Ey nsanlar ! Helal gzel
yiyeceklerden yiyin (Bakara-168)
3.Delil : Allah ayetinde buyurur ki, Deki gzel nimetlerden rzk
olarak kartt Allahn nimetleri haram klan kimdir ? (Araf-
32)
4.Delil : Rasulullah (s.a.v.) buyurur, Helal Allahn hela klddr
ve haram da Allahn haram klddr, ikisi arasnda sukut
edilene aflk vardr. (Ebu Davud-Elbani-isnad sahihtir)
Yukardaki deliler nda yiyecekler, iecekler, giyecekler,
kullanlanlar, halk arasnda uygulananlar, adetler, gelenekler
hakknda kurann ve snnetin haramlna dar delili olmadka
hkm, ibahalktr.

Adet nedir ?
Usul, grenek, allm davran. Huy, tabiat. Toplumda nesiller
boyunca uyulan ve kamuoyunda (umum efkrda) sayg ve
meyyideye sahip hareket kaideleri (Sosyoloji).

Adet kiinin lkesinde, ehrinde, ailesinin ve akrabasnn
davranlar ve yaam ekilleridir. Diyelim ki, bizde bir olanla
bir kz evlenmek istediinde olan evi hediye alarak-tatl
yaptrarak gider ve ister burada bu adettir, tatlsz ve meyvesiz
kz evlendirilmez istenmez ? ite bu adetin islama muhalif bir
yn var m, hayr yoktur, bilakis bu adet balar
glendirmektedir, iki aile arasn sevgiyi artrmaktadr. Bir gn
bir amcam bana bir mslmann yle bir ansn anlatt,
hocam kzmn istendii gnd, damat merubat getirildi diye
hop oturdu hop kalkt, evlendirdim, dn gn merubat iilir
mi, bu dinde var m diye reddetti, soukluk o gn balad,
sonunda birka ay sonra da kzm boad.

imdi soralm, kz isteme gnnde olsun dn gnnde olsun
merubat iilirse haram mdr ? bunu yasaklayan delil mi vardr
? ite bunu haram klandan delil istenir delil getirmedike
haksz olan bu gr ileri srendir. Bizde dn yemekleri
yaplrd eskiden kylerde, imdi bu adet islama muhalif midir ?
Bizde ocuu olan kardelerimiz ukulata datmaktadr
adettir, sakncas var mdr ? Yoktur. Bir delil haram olduunu
sylemekte midir ? hayr. O halde caizdir.

Diyelim ki, evlenen mslman bacmz beyaz gelinlik giymi
olsa, elbise iinde yzn kapatmsa, bunun adet olduunu
biliyoruz sakncas olur mu ? Bu kyafeti islam ters mi, tesettre
ters mi ? hayr bu adet islam ters deildir, bu durumda adet
olarak ilenen amel merudur.

Bir mslman eline saat takm olsa buna haram olan bir ey
var mdr ? hayr, delil getirecek kimdir haram olduunu
syleyendir.

Diyelim ki, dnlerde ki kna gecesi ve o gecede parmaa
yaklan kna adettir, islam ters midir ? bir delil bunu yasaklyor
mu ? Bu adet kafirlerin adeti mi ? hayr o halde amel edilir.

Birde adet vardr ki, kz isteyen olan eskiden de imdi baz
yerlerde hala, kz grmez. Bu adettir, oysa bu islama muhalif
deil midir ? muhaliftir, peki nasl edeceiz ? amel
etmeyeceiz, kza gidip olann bakmasn emredeceiz.
Snnettir.

Birde bizde dnler davuldan ve orkestrayla edilmekte,
kadnl erkekli oynanmaktadr, bu amel adettir, peki ne
yapacaz ? bunu red edeceiz. Zira haramdr. Birde bizde
erkekler nianlannca adettir altn takarlar bu durumda adet
mi ndedir eriat m ? Elbette eriat ndedir.

Diyelim ki, ahs byklarn adet gereimizdir diyerek aznn
iine kadar uzatm olsa, bu ameli sahih midir ? sahih deildir,
neden zira snnete muhaliftir, bu durumda snnet hududu
belirlemitir, bu adama delimiz vardr, bu adeti ileme hakk
yoktur. Adet burada amel edilmez.

Diyelim ki, bizim buralarda kzlar misafir erkeklerle tokalarlar,
tokalamazlarsa ayptr, adettir denilse ne yapacaz ? Bu
durumda islama muhalif olan bu adet uygulanmayacaktr.
nk bu adet haramdr, islama aykrdr.

O halde, er Asldan dar kim karsa, delille muhatab olur,
ondan delil getirmesi istenir, delil getiremediinde eran
hakszdr. Adetlerde ise, islama muhalif yn olmadka veya o
adeti haram klan delil olmadka asl olanda ibahadr.
12.LKE :
~ - -- ,-- ;-V Q- '-,~- Q-- ;-- '--,

eriatmzda mezkur olmayan/delili bulunmayan emirler meru
deildir.
Bu ilkemiz, ibadetler hususunda temel bilinmesi gereken esas
reten bir ilkedir. Hepimiz biliyoruz ki, ibadetlerde bir amel
ortaya atmaktan kamak lazmdr, mslman ibadette bir
ameli ancak delille ortaya koyar, amel eder, delil olmadan
amel etmek meru deildir. Bu usulde ilkedir. Fakat, adetlerde
ve muamelatlarda asl olan ise ibahadr, ta ki bir delil bu
haramdr denilirse bu durumda amel etmek caiz olmaz.

Mellif, bu beyitte bize eriatn belirlemedii ibadetlerin meru
olmadn, delil gerekli kldn, delil de olmaynca merdut
olduunu ispat ettiini retmektedir. Bu beyit esas
belirlemektedir. badette asl olan imtinadr/yapmamaktr/bir
ameli ortaya atmaktan saknmaktr, eer delille sabitse amel
etmekte saknca yoktur. Diyelim ki, niin ellerimizi dirseklerle
beraber ykyoruz, zira buna dair snnetten deliller sabittir. Bu
amel snnettir. Diyelim ki, lnn ardndan fatiha neden
okumuyoruz? lnn krknc gecesini neden etmiyoruz?
nk ibadette buna dair delil yoktur, asl olan bundan
saknmaktr. Diyelim ki, oruca neden hailli grnce balyoruz,
nk Rasulullahn hadis bunu emretmektedir, neden
takvimle balamyoruz? nk Rasulullahn emretmedii bir
emirdir, delille sabit deildir.

O halde eriatn belirlemedii ibadetlerin tm merduttur,
bidattir.
1.Delil : Allah ayette buyurur ki, Ey iman edenler ! Allaha
itaat edin, Resulne itaat edin, amellerinizi boa karmayn.
(Muhammed-33)
2.Delil : Peygamber size ne verdiyse aln, neyden sakndrsa
ondan saknn. (Har-7)
3.Delil : Rasulullah (s.a.v.) buyurur ki, Kim amel ilerde ameli
emrimizin/eriatmzn dnda olursa merduttur. ( Buhari-
Mslim)
13.LKE :

-= -~'---' ;-V J-'~ --,-- ;-=- -)- ;
Emirlerin vesilesi tpk makasdlarn hkm gibidir, zevaid
iinde vesileye ve makasda verdiin gibi, ayn hkm ver.
Mellif yine esasl bir ilke ortaya koymaktadr, maksatlarn
hkm neyse vesilenin hkm de odur demektedir. Makasd
ne demektir ?
Makasd, kendisi iin amel edilendir. Vesile makasda ulamak
iin edilen ameldir. Maksad vacipse vesile de vaciptir,
haramsa haramdr, snnetse snnettir, mendupsa menduptur.

Diyelim ki maksadmz igal altnda bulunan bir islam beldesinin
kurtarlmas ve islam eriatn ilan etmekse cihad vaciptir, cihad
burada maksaddr, maksadn hkm madem ki vaciptir bu
durumda ona giden-ona hizmet eden-onun yolunu aan her
eyde vacip hkmn alr, yani silah eitimi, ata binme, kou,
..gibi meseleler.

Diyelim ki, cemaatle namaz klmak vaciptir, cemaatle namaz
klmaya vesile olan yrmek, arabaya binmek, motora binerek
oraya ulamakta vacip hkmn alr.

Diyelim ki, mslman kzlarn ve erkek ocuklarn sahih akide,
sahih snnet, tertemiz davet, ve ahlak bilinci alams ve dinerlini
korumas vaciptir, buna vesile olacak olan medrese bina
etmek, kurs amak, dershane iletmek bu durumda vaciptir.
Diyelim ki, cemaatle namaz klmak vaciptir, cemaatle namaz
klmak iin mescid lazmdr bu durumda mescidi bina etmek
vaciptir.

Diyelim ki, mcahidlerin eriatn kurularna gre tanzim
edilmesini istedikleri bir cihad mekan olsa, bunlara da mal-
mlk-para-ila-askeri destek vacip hkmn alr.nk, ancak
bunlarla bu belde kurtulur.

Diyelim ki, evlatlarmzn helal lokma yemeleri vaciptir, onlarn
bu vacibi eda etmesi iin helal rzk elde etmek, almak
vaciptir.

Diyelim ki, mmetin irkten-kfrden korunmas vaciptir, bunu
koruyacak ilme-alime-medreseye olan hacette vacip
hkmn alr.

Yine, maksad snnet olan bir amelin vesilesi de snnettir.
Diyelim ki, Cuma namaz ncesi esans almak snnettir, onu
satn almak bu durumda snnettir. ftar hurma ile amak
snnettir, onu satn almakta snnettir.

Yine makasd haram olann vesilesi de haramdr. En byk
haram irktir, kfrdr, tauta kulluk etmektir, kafirleri sevmektir,
iki imektir, kumar oynamaktr, bunlara vesile olan ne varsa
hepsi haramdr. Diyelim ki, eer birileri gelerek mezarlarn-
trbelerin nnde onlardan medet, yardm istiyorlarsa bu
yerler haramdr, eer birileri mezarlarn nnde secde etmeye
kalkyorlarsa bu yerlere gitmek haramdr, eer birileri Allahn
kanunlarna muhalif ayetler, emirler, kanunlar, alayl szler
koyarak amele diyorlarsa bu yerlere girmek haramdr.

Eer bir kimsenin at dkkanda iki varsa buda harama
kap ayorsa dkkanna gitmek haramdr, kahve de byledir,
kadnn almas da byledir, Internet kahvede byledir,

O halde makasd rendik, bunlar namaz, cihad, oru, gibi
ibadetlerdi, vesile ise buna ulatran eylerdir. Bunlarn tm
makasdn hkmn alrd. Birde zevaidler vardr ki, bunlar ise
bu ikisinin ortasndadr.

Diyelim ki, namazdan eve dnmek, hacdan eve dnmek,
cihad meydanndan eve dnmek, cenaze namazndan eve-
ehre dnmek, hasta bellemekten eve dnmek bunlarn tm
ibadeti tamamlayan amellerdir. Camiye gitmek namaz
cemaatle klmak vaciptir, orada oturmak ve zikretmek-dualar
etmek-zevaid amellerdir. Bu amellerde ecir ve sevap elde
etme vardr, fakat bunlara vaciptir, demek, menduptur demek
sahih olmamaktadr, fakat yine de ecirleri byktr.

14.LKE :

'-~-- -,( '==- Q-=,- '-;-- =-~
Hata, zorlama, unutma (durumunda) Rahman (olan )
Mabudumuz bu kusurlar drr/affeder.
Mellif, hata-zorlama-unutma annda mkellefliin dtn
ispat etmektedir. Allah kullarna bu anlarda zorluklar
dilememi, onlarn kusurlarn onlar istemeden yaptklar iin
balamtr. Mellif, bu hususta esasl bir ilkeyi retmektedir.
Mslman bilmeden, farknda olmadan hata etse Allah bu
durumda onu affetmektedir.

1.Delil : Allah ayetinde buyurur ki, Rabbimiz eer unutur ve
hata edersek bizi bala (Bakara-266)
2.Delil : Rasulullah (s.a.v.) buyurur ki, insandan kalem
kalkmtr, akln yitirenden, unutandan, uykuda kalandan
(Buhari-Mslim)
3.Delil : Allah ayetinde buyurur ki, Kalbi imanla dolu olduu
halde zorlanan mstesna olmak zere, kim imandan sonra
Allah tanmaz ve fakat kfre gs aarsa, ie Allahn
gazab onlarn zerinedir ve onlar iin ok byk bir azab da
vardr. (Bakara-106)

Unutarak kusur ileyenler,
Diyelim ki, abdest almay unutarak, abdestsiz namaz klan bir
kimse bu unutmas sebebiyle mazurdur, namaz kabul edilir,
nk unutmutur. Allah bu hatay balayandr. Diyelim ki
orulu iken unutarak yiyen ve ien kimsenin hali.

Hata ederek kusur ileyenler,
Diyelim ki, 30 seneden beridir dirseklerin iine alnarak abdest
alnmasn bilmeyen bir kimse dnelim, Allah bu hata eden
kimsenin hatasn balar, ona gnah yklemez, zira bu
bilmemektedir, cahildir. Buna delil, Rasulullah (s.a.v.) namaz
klp yanna selamla gelen hatal namaz klan sahabiye kalk
namazn yeniden kl, hatal kldn demi, o seni hak ile
gnderen Allaha yemin olsun ki, en iyi kldm budur
demiti, Rasulullah ise kalkarak ona nasl namaz klacan
retmitir, peki o gne kadar hatal klan bu kimsenin
namazlarna Rasulullah tm namazlarn yeniden iade et demi
midir ? hayr, o halde hatal kimsenin hatasn Allah
balamtr.

Diyelim ki, sahura kalkan bir kimse, henz daha hava
aydnlanmad vakit vardr dncesiyle yeme ime
gerekletirse sonra da havann aydnlandnn farkna varsa
bu kimseden Allah hatas sebebiyle gnah kaldrmtr,
affetmitir, buna delil Adiy ibn Hatimin sahura kalkmas sonra
da fecrin domas sonras beyaz iplik siyah iplikten ayrlmas
diyerek yemesi bunu duyan Rasulullahn ona kazay
emretmesi halidir.

Zorlama yoluyla kusura denler,
Diyelim ki, lmle tehdit edilen bir kimsenin kfr sz syleme
ile zorlanmas halidir, Allah byle bir kimsenin gnahn balar.

Diyelim ki, namusunu korumak iin kfr sz sylemeye
zorlanan kadnn halidir, Allah byle bir kimsenin gnahn
balar.

Diyelim ki, mslmanlarn bir oklarnn canlarna gelecek
zarardan korumak iin kfr sz sylemek gibidir.

Yukardaki hatalar Allahn hakknda ilenen ve Rabbimizin
hatalarn balad kusurlardr, Allah balamaktadr, fakat
insann hakkn ineyerek hataya dmek, hususunda ise aff
yoktur, kii neyi telef etmise, zarar uratmsa onu karlar,
bedelini der. Bu durumda kim bir kiinin maln hata veya
unutma yoluyla zarar uratrsa bedelini der, zararn karlar.
Kim bir insan hatayla ldrrse buna karlk diyet der. Bir
kimse bir kiinin elini, ayan krarsa hatayla, bilmeden, bu
durumda masraflarn der, onun zararn karlar. Eer kasten
yapmsa olsa ksas uygulanr, eer hata ile yapmsa da
bedelini der.

Diyelim ki, davarlar baheye veya tarlaya girmi kylnn
zararn davar sahibi karlar, diyelim ki, akl bali olmayan bir
ocuk bir eye zarar verirse, mesela arabaya ta atarak
camn krsa babas der.

O halde Rahmana kar unutarak, hata ederek, zorlama
yoluyla ilediimiz hatalar balanrken, insana kar ilediimiz
bu yollarla kusurlar, haralar, unutmalar affedilmez, insan olarak
zarar demek zorunluluu vardr. nk eriatta, kullarn hakk
koruma altndadr .

15.LKE :

J-,- -- ;--'-- ---- --- ~--- >-( - Q--
Lakin, maln telefinde bedel dedir ve suu ve hatas
kalkar/der.
Mellif, hata yoluyla mala zarar olursa bedeli denir, bu
durumda kiinin suu ve hatas kalkar demektedir, bir nceki
ilkede aklanmtr.

16.LKE :
-;- J--~ V ~--- --- - '-=V J-'~- Q-
Hkmlerle alakal meselelerden biri de, Tbi tek bana
olmadka (asla tbi olarak satlrsa ) caiz olur.
Mellif, asl olan bir ilkeli daha net aklamaktadr. Bu ise ok
nemli meselelerdendir.

Tek satlmas haram olan bir eyin, matbuna/bal olduuna
dahil olursa satlmas caiz olur. o halde, tabi matbuuna
baldr. Bu ne demektir ? Yani tek bana satm haram olann
asla bala olarak satm caiz olur. u rnekleri dnelim.

Diyelim ki, koyunun yavrusu anaya tabidir. Peki koyunun
yavrusunu tek bana anadan ayr satmak caiz midir ? caiz
deildir, nk burada mehul sat vardr, garar dediimiz
aldatmal sat vardr, fakat, eer yavrusu anas ile beraber
satlrsa bu caiz olur. te grdmz gibi tek bana satm
haram olann bal olduu aslla beraber satm caizdir.

Diyelim ki, meyvesi olgunlamam bir bahenin meyvelerini
aacnda satmak caiz midir ? Caiz deildir, nk aldatmal
sattr, ne olaca mehul sat yapmaktr. Eer meyveleri
aacna tabi olarak aslna bal olarak satmak istersek caiz
olur.

Diyelim ki, kurtun tek bana yenilmesi haramdr, eer
meyvenin iinde olurda yenirse bu durumda bu kurt asla
tabidir, bu yzden sakncas olmaz. te bu halde yukardaki
gibidir.
17.LKE :

-=- ;- ~-,~- ,~- Q- ;-= - ;-- ,-
Eer yce eriattan hkmn beyan eden bir emir yoksa, rf
kendisiyle amel olunandr.


rf, insanlarn dnyada adet edindikleri, gelenekleri,
grenekleridir. halkn kendiliinden uyduu gelenektir. nsanlar
arasnda gzel grlm, red ve inkr edilmeyip mkerreren
yapla gelmi olan eydir. Fkhta : er'an ve eriata bal. Akl-
selim sahiplerince mstahsen olup mnker olmayan ey
demektir. rf, eriata eer muhalif olursa, gayr-i meru olur,
onunla amel edilmez ve onun izlesi lzm gelir.

Daha nce adetle alakal dersimizde ilemitik, adetler ve
rfler eer islam eriatna ters gelmiyorsa bu durumda amel
edilir, eer ters gelirse de amel edilmez, uygulamadan kaldrlr.

Diyelim ki, Allah kadnlara iyi davranmay, haklarn korumay
emreder, peki nasl iyi davranmann ekli hakknda ne
denmitir eriata ? Hibir ey, o halde rfte kadna iyi
davranmak nasldr, rfmzde toplumda ona ne gibi eyler
yaplmaktadr ? onlar bilmek lazmdr.


ona sevgi duymak, ona tatl sz sylemek, onu gezdirmek,
onunla dertlemek, onun ykn hafifletmek, ona bulak
makinesi almak, amar makinesi almak, onun hacetini
gidermektir. imdi ben bu denilen makineleri almam derse iyi
davranmam olur ?

Asr- saadette bu var myd? Sahabi zevceleri Makinelerle mi
alrd gibi szlerle sz sylemek doru olmaz, rf artk bunlar
eve sokmu, fakat erkein alma gc yoksa buna bir ey
denilmez. Mademki toplumda kadnlarn hakkn bu tarz bir
rflerle koruyanlar varsa islam da buna ka deilse bununla
amel etmek sakncal deildir.

Diyelim ki; iki e ayrlnca kadna verilmesi gereken nafaka
konusunda eriat bir snr koymam, bunu toplumun rfne terk
etmitir, bu durumda kadna gerekli nafaka creti toplumun
ekonomik yapsna gre tayin edilir, ite burada rf amel edilir.
Unutmayalm, adet muhakkimadr. Yani adet ve rf hkmde
geerlidir.

Rasulullah Hinte Ebu Sufyann malndan alams iin yilikle
sana ve evlatlarna yetecek kadarn al buyurmu, rfte ne
kadar yeterse onu demiti.(Buhari-Mslim) Diyelim ki, taksiye
binmisin taksici sana fahi bir fiyat kard, bu durumda rfe
dner ve olay zersin.

Allah, kadnla evlenmeyi emreder, peki ekmek yapmasn,
amar ykmasn, yemek yapmasn bilmeyen kadna eriat ne
emreder ? hibir eyi, bu durumda bu kadn bunlara zorlanr
m ? zorlanmaz, rfte bu eyleri tutacak hizmeti varsa
tutulmas gereklidir. O halde rf iki ksmdr. eriatn kabul ettii
ve etmedii, unutmayalm.


18.LKE :

-'-,= - ,~=-'- '- -- -' J-- ;==-- J='-
Vakti gelmeden yasak olan/haram amel eden, (ahirette
ondan) mahrum olmakla beraber hsrana der.
Bu bir ilkedir. Kim vakti gelemden haram ilerse Allah onun
maherde hesabn grr, ahirette o ilediini ona haram klar
ve cezalandrr. Diyelim ki, Rasulullah sahih hadiste buyurur ki,
kim dnyada iki ierse ahirette iemez yine bir baka
hadiste, Kim ipek giyerse ahirette giyemez. buyurmutur.

Kim dnyada altn ve gmten bardaklar iinde su ier veya
abdest alrsa ahirette ondan mahrum olur, karnndan
cezalanr.

Diyelim ki, kim miras iin miras sahibini ldrrse bu amelinden
dolay hem cezalanr hem de miras alamaz. Diyelim ki,
mslmanlar islam devleti kurmak iin henz hazrlklarn
bitirmeden hemen harekete geerlerse bu durumda bundan
mahrum olabilirler, nitekim islami cemaatler Arap dnyasndan
bunlar yaadlar.

19.LKE :

J-= '~- -- =,~ J-- Q-- - ;-,=-- -
Eer nehy/tahrim amelin kendisinde, onun art zerinde
(noksanlk var) ise ve amelde noksanlk varsa bu amel fesad
olur.

ncelikle bilelim ki bazen amelin kendisi haramdr bu
durumda onu ileyenin ameli fesad olur, bazen de amelin art
eksiktir bu durumda da amel fesada urar, bazen de amel
harici sebeple fesada urar.

Diyelim ki, le namazn 4 klmas gereken ahs, 6 klsa bu
amelin kendinse fesatlk olur.


Diyelim ki, namaz iin taharet art vardr taharet olmadan
namaz olmaz, diyelim ki, hayzl bir kadn namaz klsa ve oru
tutsa ameli fesaddr, zira klamaz ve tutamaz.

Diyelim ki, maln satmnda maln sfat bilinmelidir, elde
olmayan satlmaz, satlrsa amel feda urar. Diyelim ki, kz velisiz
evlenemez, evlenirse bu amel fesada urar. Bu durumda
amelin kendisi veya art eksikse amel sahih olmaz. Bir dier
meseleye gelince harici sebeple amel fesada girer,

Diyelim ki gasp edilmi yerde namaz klmak, alnt elbiseyle
namaz klmak amel olarak namaz sahihtir, ama gnah vardr.

Yani amelin kendisi haramsa bu amel ilendiinde haram
amel ilenmi olur, amel fesaddr.
20.LKE :

-~- Q-- -;- ~--- Q ~= --'- '--- -- Q
Kendisine zarar vermeye alan (bir varl) en gzel bir yolla
def etmeye alrken, telef eden/ldren-zarar veren kimseye
tazminat detilmez.

Mellif, burada da esasl bir ilkeyi belirlemektedir. Eer bir
kimse kendinse saldran bir hayvann, binein ezasndan
kurtulmak iin gcnn nispetinde def etmeye almasna
ramen onun lmne sebep olmusa bundan dolay
tazminat/zarar demesi caiz olamaz, zira bu kimse bilerek
bunu gerekletirmemitir. Bu kimse unu da bilmelidir, eer en
gzel yolla zarar vermeden onu rktebiliyorsa bu daha
gzeldir, g yetiremezse ise lmnden dolay herhangi bir
cezaya arptrlmas caiz olmaz.

Diyelim ki, hacda avlanmak ve bir hayvan ldrmek caiz
deildir, oras selametin ve ibadetin yeridir, eer byle bir hac
adaynn zerine a olan bir atmaca-doan-kartal saldrsa
hac da gc orannda def etmeye kalksa hayvan da
kamayp saldrsn artrsa hac cann korumak iin bunu
ldrrse diyet demesine gerek yoktur, gnahta deildir.

Diyelim ki, hrsz bir insan bir mslmann canna gz koyarak
maln almak isterse bu durumda hrsz def ederken ona verilen
zarar veya lmden dolay ceza, zarar deme, sz konusu
olmaz.

Diyelim ki, evinin iine gzyle zarar veren bir kimsenin gzn
oysan buna tazminat demezsin. Rasulullah bunu emretmitir.

Diyelim ki, kamaral telefonlarla eini, kzn darda biri
kamaraya alsa, fotorafn ekse onun kamarasn-telefonunu
krm olsan tazminat demezsin.

21.LKE :

--=- _-= ;-=- ;-- V -;-- ,~- J --,-
Bir amelin hkm, (o amelin) artlar ve ona mani olanlar
kalkmadka tamamlanmaz.
Mellif, burada ilimle uraan mslmanlara yol gstermekte,
onlarn ilmi deneyimini artrmaktadr. Bir amelin gereklemesi
iin artlar ve o amelin nndeki manileri/engelleri kakmas
gerekir ki o amel vacip olsun, yaplsn. Yoksa o amel
yaplamaz, zira artlar ve engelleri kalkmamtr.

Diyelim ki, Oru tutmak iin akl bali olmak, mslman olmak,
eer kadnsa hayzl ve nefse halinde olmamak lazmdr. Eer
bir kimse mslman deilse, ramazan oru gn gelmemise
tuttuu oru kabul olur mu ? bu art tamamlamayan kimsenin
orucu makbul mudur ? ite artlar tamamlanmam bir ameli
ilemek caiz deildir.

Diyelim ki kadn kendisinde bulunan engeli hayzllk veya
nefselik halini gidermeden oru tutar m ? ite burada da
grlmektedir ki, kadn bu engelleri kaldrmal ki orucu tutmaya
balasn, aksi halde tutamaz.

Diyelim ki, kzn evlenmesi iin babasn/velisinin art gereklidir.
Eer bu art yoksa nikah batldr, caiz deildir, eer kz
evlenecek erkein halas ise bu durumda nikaha engel vardr,
zira erkek halasyla evlenemez. te burada engel bu ameli
meru klmaz.

Diyelim ki, abdest almadan namaz klmak caiz midir ? abdest
namazn artdr artlar olumam bir ibadetin amel edilmesi
meru deildir, eer kii byle de klarm derse ameli caiz
olmaz, namaz batldr.

Diyelim ki evlenecek erkek kafir kz ise mslmansa bu evlik olur
mu, art olumamtr, caiz deildir. Diyelim ki, kzn velisi kafirdir,
bu durumda nikah akdi sahih olur mu, bu engel kalkmadan
velinin hakk yoktur.

Diyelim ki, maln satan adam aataki fst, olgunlamadan
satarsa artlarn yerine getirmi olur mu ? olmaz, bu durumda
caiz deildir.

Diyelim ki, kii la ilaha illallah dese, sonrada llerden-
efendilerden yardm istese bu durumda kii cennete girecek
art tevhidi ve kendini cehennemden koruyacak irki def
etmedii iin ameli batldr, artlar eda etmemitir.

Rasulullah bir kimsenin elini aarak dua ettiini, yediinin-
itiinin-giydiinin haram olduunu, sonra da bunun duasna
nasl icabet etsin diyerek hadisi mehurdur, sahihtir, yani haram
iinde olan kimsenin duann gereklemesi iin gerekli artlar
tamamlamas sebebiyle duasna icabet edilmediini ortaya
koyar.

Unutmayalm, irk, bidat, masiyet kalkmadan amel sevaba
eremez. O halde amelde bu eyler olursa amel ecre eremez
ve kabul grmez.

Kii amelinde irk tarsa ecre erer mi ? Ermez.
Kii amelinde bidat tarsa ecre erer mi ? Ermez.
Kii amelinde gnah varsa bu ecre erer mi ? Ermez.

Mslman salih bir amel iin mutlaka artlar oluturmu olmas
gerekir. O halde tevhid, ittiba, ihlas olmadan amel ecre
eremedii gibi tm ibadetlerde de byledir.

22.LKE :

-- Q- --- '-- _- Q- J - _-- - '- _=-~ -- J-
Kim, kendisinin zerine dmeyen bir ameli yerine getirirse, o
amelde elde edecii eye mstahak olur.

Kim, zerine den iini hakkyla yerine getirirse, bu durumda o
amelinin karl mutlaka hakkyla verilir. Bu Allaha
yaknlamak amacyla amel olsun, insann karsnda ilenen
amel olsun byledir. Diyelim ki ev sahibi kim benim u 2.katmn
yapsn, penceresini, svasn u fiyata yaparsa parasn i
bitiminde verim derse ici de yaparsa bu durumda ici hak
etmi olur. ci ii bitirmeden para istemesi hak olmaz.

Fakat, kim kendine ait olmayan bir tarlada kuyu kazsa iine bir
adam dse bu durumda tazminat der, ameli onun bunu
gerekli kld. Kim bir amel ilerde o amelde hakszlk varsa o
amelinden dolay cezalanr.

Kim duran arabaya arkadan gelirde vurursa cezay vuran
der, ameli gerei o amelinin cezasn alr.

Yine kim izinsiz bir eve girerse ev sahibi de onu yakalar
dverse, hastanelik ederse, ev sahibi cezas olamaz, hatta
hastane masraflarn deme gibi zorunluluu olmaz. Zira eve
kar hcum eden hrszdr.

Kim yine bir arabay alr, sahibi olmad arabaya zarar verirse
bu durumda zarar o der.

23.LKE :

--- - ,- ;-= J ---,~- ~-= -- --
Her hkm eri olarak yaplmasn gerekli klan illetiyle
beraber devam eder,
slam fkhnn asllardan bir asl zerinde duracaz bu ilkeyle,
illet olduka hkm devam eder, illet kalktka da hkm
kalkar, o halde bir eri hkmn varl ve yokluu o hkmn
illetine baldr,

Diyelim ki, l etini yemenin, domuz etini yemenin, ikiyi
imenin illeti nedir? Zarurettir, lmdr, eer bu illet devam
ediyorsa bu hkmde devam ediyordur.

Diyelim ki; teyemmmn illeti nedir, suyun yokluudur veya su
kullanmakta ki acizliktir, eer illet devam ediyorsa bu hkm
de devam edecektir, eer su varsa, acizlik ortadan kalkmsa
bu durumda suyla abdest almaya balanr.

Diyelim ki; kii abdest alsa namaz klsa ve abdestini
bozmadka hkm devam eder, eer bozmusa abdest alr.

Diyelim ki, akl bali olmak ibadet artdr, kii bu illeti tadka
ibadete devam eder, tamazsa etmez.

Diyelim ki, her akl gideren ve sarho eden iki hkmndedir.
Akl sarho eden her ey illet hkmndedir, bylece haramdr.

24.LKE :

;-'-- ,-'~ J- _~ ;-'-- Q- -- J--
Eer dier emredilen ameller arsa/meakkatliyse(g
yetirilen) emr olunan baz ameller eda edilir.

u asl ilkeyi unutmayacaz, zorluk kolayl
drmez/kaldrmaz. Bu sebeple mslman gcnn yettiini
eda eder, yetmediini de terk eder, diyelim ki, ok az bir su
var abdest alacaksn, ne yapmalsn ? bu ilkeye gre az suyla
alabildiin kadaryla abdest alrsn kalan da teyemmm
edersin, diyelim ki, tek ayaklarn kalsa bunu da toprakla
teyemmm edersin, tabi bu bir grtr, sahih olanda
cumhurun dedii gibi, bu durumda suyu kullanmaz
teyemmm edersin, diyelim ki, az su var gusledeceksin?

Yine keza suyu kullanmaz, teyemmm edersin diyen limler
olduu gibi bu ilkeye gre/zorluk kolayl drmez/kaldrmaz,
suyun var olann alr kullanrsn kalan da teyemmm edersin.
Diyelim ki, kii hasta ayakta namaz klamyor, bu durumda
oturur klar zira zorluk kolayl drmez/kaldrmaz, yani
oturma kolaylktr, bu durum hastalna ramen kalkmaz, bu
rneklere delil Allahtan gcnzn yettii kadaryla korkun.
Ayetidir. Rasulullahtan gelen delil Size bir ey emrettiimde
onu gcnz yettiince yapn (Mslim)

25.LKE :

-- Q- '~- '- J ' ;-~--'- Q-- ,- --
Tm izin verilmi bir eyden dolay doan (zararlar dolaysyla)
tazminat denmez.
Yani herhangi bir emir iin izin alndktan sonra meydana gelen
eyden dolay tazminat demek zorunluluu yoktur, eer izin
alnmadan olursa bu durumda sorumluluk izinsiz alana aittir.

Diyelim ki, kardein izin alarak araban alm ve hacetini
gidermek iin binmi olsun, sonra ufak bir kazayla arabaya
hasar vermi olsa, bilmelisin ki, sen bu izni vermekle
sorumluluu zerine alm olursun, yok eer arabann
sorumluluu zerinedir demisen vermeden nce, veya izin
almamsa, sorumluluk ona ait olur, tazminat detme hakkn
doar.




Diyelim ki, bir kii senin inaat malzemelerini alarak habersiz
kullanm zarar vermi olsun sorumluluk kime aittir ? alana aittir,
tazminat der, diyelim ki, bir kimse bilgisayarnn bana izinsiz
oturmu ve bozmu olsa bu durumda sorumluluk kime aittir ?
oturana aittir.

26.LKE :

-- V ,~ J --' -~'--- '--- --- -
Alverite, nikahta, makasdta/muamelatta konulan akd
artn amel etmek zorunludur.
>='-- ~-- '-,=- ~--= '=,~ V '---'-
Ancak, haram helal klan veya aksini (helal haram eden)
artlar batldr bilmelisin.

Unutmayalm ki, akd ederken asl olan sahihliktir, ibahalktr, ta
ki delil haram olduunu ispat edinceye kadar.

Yani, alverite, sunulan artlar eer Allahn kitabna ve
Resulnn snnetine ters dmyorsa o artlar yerine getirmek
gerekir. Bu durum nikah iinde geerlidir. Bu durum kiralama,
ticaretin her alannda geerlidir.

Diyelim li, evini satan adam ben 2 ay izin verirsen oturacam
kabul edersen byle satarm demesi arttr, caizdir, buna
karnn riayet etmesi zorunludur, veli art nikahta zorunludur,
bu art olmadan nikah geerli olmaz.

Diyelim ki, mal satarken icab ve kabul arttr, bunlar olmadan
mal satlamaz. Diyelim ki, 1 ton kmr sattm nakliyesi bana ait
dedim, kmr gnderirken nakliyeyi de ykledim adamn
zerine bu sahih olur mu, art bozmak olur, bu yzden art
eda etmek gerekir. Rasulullah (s.a.v.) Mslmanlar artlar
zerinedir (Tirmizi) buyurmutur, bu hadis akd iinde konan
art zorunlu klar, akdi de geerli klann art olduunu belirler,
art eda etmezse satc sat fesada urar.

Ancak, bir haram helal eden, helal haram eden art
uygulamak gerekmez zira batldr. unun gibi, bir ahs,
arabasn 6 milyara satmakta ve 3 ayda demediin takdirde
4 milyarn alrm diyerek bir art koyuyor, haram helal ediyor
ite bylece batl bir karar alyor. Faiz yiyor, bu haramdr.

Diyelim ki, bir erkek kzla evlenmek istediinde kz yle dese
benden bakasyla evlenmeyeceksin bu art art kosa, bu
art caiz midir? Allahn helal kldn haram klmak deil midir?
Caiz deildir.

27.LKE :

)--- --- -,-- J--~- ; ;=,-- -- ;-=- Q-
Mubhem/belirsiz-kark hukuklarda yahut ta rekabet-izdiham
annda kura ekilir/kullanlr.

Bu meselede ilkelerden bir ilkedir, Kura meselesi kuran ve
snnet delileri ile sabittir. Kura iki belli olmayan bir meselede ve
iki eyin rekabetinde ekilir.

1.Delil : Allah ayetinde, Gemide olanlarla karlkl (Yunus)kura
ekmiti de yenilenlerden olmutu, bu sebeple denize
atlmt. Yunus (a.s.) kura sonucu kendini denize atmt.

2.Delil : Rasulullah (s.a.v.) sefere kmak istediinde hanmlar
arasnda kura eker, kime nasip olursa onunla yola kard.
(Buhari -Mslim)

Diyelim ki, bir kalem kaybolmu olsa, kime ait olduunu ise iki
kii sahiplenmi olsun, bu durumda kura ekilerek belirsizlik
ortadan kalkar.

Diyelim ki, iki hanm olan bir kimsenin lcaya gitmek iin kura
ekmesi caizdir.

Diyelim ki, iki ayn dzeyde ezan okuyacak kimse olsa, bu
durumda kura ekmek merudur, herkes hakkna sahip
olmaldr.

Diyelim ki, camide imam olacak ok kimse olsa, kura ekmek
caizdir, nitekim kimi rivayetlerde ashab arasnda ilk saf iin
yarmalar edilirdi. unu da unutmayalm, kraati gzel, alim bir
kimse ile krat zayf olan kim arasnda kura olamaz, bu dengeyi
salamak gerekir.

Diyelim ki, erbaine neveviyi ezberletme yarna girsek, iki ayn
dzeyde ezberleyen karsa kura caizdir. Bu ilke adaleti
salamak asndan doru olandr.
28.LKE :
--= >-- '~- ' '--~'- '--= J-
Eer iki (ayn cins)amel bir araya gelirse ikisinden birini
yapmak yeterlidir.

Yani diyelim ki, namazn giriinde okunmas gereken bir istiftah
duas vardr, Rasulullahtan varid olan eitli dualar
bulunmaktadr, eer biz dilediimiz o dualardan bir duay
okursak, bu yeterli olur, dierini de okumu gibi oluruz.

Diyelim ki, mescide giren bir mslmann le namaznn 2
veya 4 rekatlk snnet namazn klmas durumunda mescid
namazn da klm olmas demektir eer ikisin de niyet ederse,
iki ayn cins amelin bir vakitte olmas halinde birinin edas
dierini de eda etmi olduunu getiriyor.

Tavafta, diyelim ki hac Kabeye geldiinde umre tavaf etmesi
vacip, ilk gudum/geli tavafn eda etmesi ise snnettir, iki
ibadet ayn anda birlemitir, bu durumda, eer umre tavaf ile
beraber gudum tavafna niyet ederse bu durum, caizdir.

Diyelim ki, yine bir rnekle aklayalm bu ilkemizi, imam
tekbiretul ihram/ namaza girerken tekbir alm namaza
balam ve rukuya kadar ulam olsun, sen de mescide byle
bir anda girmi ve imamn arkasnda durmu olsan, bu
durumda mutlaka namaza giri tekbiri alp girmen gerekir peki
rukuya giderken de alnan tekbiri de almal msn ? Hayr,
almamalsn, bu ilkeye gre, sen ayn anda iki ayn amelin birini
yapman yeterli olmaktadr, ( tabi alimlerin bazlar alman
gerekir demi olsa da, eer iki defa tekbir alr da rukuya
giderse hasen grlmtr.) unutmadan da syleyelim kii, bu
namaza giri annda ki tekbirini de, kyamda almaldr.

Diyelim ki, bir insan dese ki, ben Maraa Allaha yemin olsun ki
gitmeyeceim dese ve bu yemini 3 defa etse, sonra da 1 gn
sonra gitse, bu durumda 4 adet kefaret mi demelidir ? Hayr 1
adet kefaret demelidir, eer yemini ayn ey zerine etmise,
ayr ayr eylere yemin ederse de ayr ayr kefaret gerekir.

Diyelim ki, Cuma gn cunub olan bir mslmann hem gusle
hem de cumann ncesi snnet gusle niyet etmesine gelince,
ihtilaf olsa da bir niyet caizdir denilmitir.

Fakat eer bir amel bir nceki amele tabi ise de caiz olamaz,
misal buna, diyelim ki, sabah snneti 2, farz 2 rekattr, imdi biz
2 snneti klsak 2 farz klm olur muyuz ? hayr zira snnet farza
tabidir, diyelim ki, oru kazas olan bir kimsenin ramazan
aynda hem ramazana hem de kazaya niyet etmesi caiz olur
mu olmaz, zira bu mesele bu ilkeye dahil deildir, diyelim ki 6
oru kazas olann hem 6 adet tutulmas gereken evval
orular ile beraber tutmas da caiz olmaz, yani diyelim ki,
hem kaza orucuna hem evval orucuna niyet etmek olur mu?
olmaz, sahih deildir, ayrca evval orular ramazana tabidir,
Rasulullah hadiste kim ramazan orulu ve ardndan gelen
evvalden 6 oru tutarsa buyurmu, evvali ramazana
balamtr.
29.LKE :

~- >- ;~- J J J-~-- ;,-- -'--
Tm megul olunan, megul edilmez, (buna vereceimiz)
misal rehin alnm (bir mal) ve hayr amal yaplm eyler
gibi.

Megul olunan demek, her ynden tasarruf hakk kalkm
eylerdir, megul ise bir ey zerine tasarrufta bulunmaktr.

Diyelim ki bir mal satmsan onun zerinde artk tasarruf hakkn
kalmaz, onu sattn ahstan alarak faydalanamazsn, veya
ikinci bir ahsa satamazsn, kiraya veremezsin, onu bir kiracya
vererek megul edemezsin veya sattn arabay artk
satcdan alarak megul edemeyecein gibi. nk artk o ey
satlm, elden km bakas tarafndan sahiplenmi, bu
durumda senin onu megul etmen caiz deildir.

Diyelim ki, emlakdan aldn arsay emlak 2 gn sonra
inaat yapmas halinde arsan megul edilmi, tasarruf altna
alnm demektir, bunu yapan emlak haram ey yapmtr.

Diyelim ki, bir yapc yap yapmas iin cretle tutmusan, ayn
anda bu adam baka inaatta boya iiyle megul olursa bu
ameli doru olur mu ? olmaz, bu caiz deildir. Rasulullah sahih
hadiste Kardeinin al verii zerine al veri yapma, nikah
zerine nikah etme buyurmutur. (bn Mace-Tirmizi) satlan
evin, tekrar satc tarafndan kiraya verilmesi de bunun gibidir.

O halde yukardaki metinde gelen rehin verilmi ve hayr
amal yaplm eyi de megul edemezsin, misal verelim,
diyelim ki, araban rehin olarak braktn, bunu alan ahs asla
satamaz, kiraya veremez, bakasna rehin olarak veremez, zira
rehin olarak alnmas sebebiyle meguldr, bu durumda
satlamaz, kiraya verilemez.

Dierine rnek, diyelim ki, bir pnar yaptrlm hayr amal
herkes yoldan geerken isin diye, sen o pnar bahene,
bostanna doru evirmisin bu durumda sen hayrla megul
olan pnar megul etmi olursun bu caiz deildir,

yine diyelim ki, bir ev medrese olmaya, kuran kursu olmaya
vakfedilmi olsun, sen bu evi alp lokanta-otel edemezsin
megul edemezsin. Zira bu durumda sen hayra engel
olmaktasn.
30.LKE :

-= -= Q- ;- Q- ' - '--'=- ;- ;=,-
Kim kardeinin (yerine getiremedii) bir vacibi istemeye niyetli
olarak eda ederse, (verdiini) talep edebilir.

Bu durumun 3 hali vardr.
1-Birinin yerine bir ibadeti, Vacibi eda etmenin caiz olmad
haldir. Asl badetlerde, bu caiz deildir, tpk, birinin klmad
namaz klmak, orucunu tutmakgibidir. Fakat eer adakta
bulunulmu bir ibadet ise bu durumda bakas adakta bulunan
ahsn ibadetini eda edebilir.

Diyelim ki, namaz, oru, hac, sadaka iin adakta bulunmu bir
kimse olsa, bakas onun adna bu ibadetlerini eda edebilirler
ancak art, adak iin niyetlenilmi olmas gerekir, farz ibadetler
iin olmaz, denilmitir. Bu bn Abbasdan ve mam Ahmedden
gelen hkmdr. Yani o halde, kii oru iin adakta bulunmu
2 gn tutarm demi ama lmse yerine yakn tutabilir, eer
namaz iinde byle demise keza bakas yerine eda edebilir.


bn Abbasa lm birinin, 2 rekatlk namaz ada olann,
namazn velisi eda edebilir mi diye sorulunca buna fetva
vermi, velisi onun 2 rekat namazn eda edebilir demitir.

2-Birinin yapamad bir eri grevi, eer hala yayorsa izin
alarak onun adna yapmak, l ise de yine onun adna izin
almadan eda etmek halidir, bu durumda yaayandan izin
alnr lden izin alnmadan eda edilir. Tpk, hac, umre,
sadaka, zekat, gibi ibadetlerdir.


Yaayan bir kimsenin bu ibadeti eda edecek kimseye izin
vermesi, gerekir, zira niyet nemlidir, niyet olmadan ibadet
olmaz. Eer eda eden kii zekat verse, sadaka verse, hac etse,
niyet etmeden o ahs adna o ibadet sahih deildir. zira
ameller ancak niyetlere gredir. Eer l ise bu izin der, o
ahs adna sadaka, zekat, hac, kefaret halleri verilir.

3-Birinin (oru-namazgibi) ibadet saylmayan bir vacibi eda
etmesidir ki, tpk birinin borcunu yklenmek gibi..Bu bor her
trl bor olabilir, ev almtr, taksitleri vardr, mal almtr
deyememitir, bir ahsa olan bortur,.oaltabiliriz, bunda
niyete gerek yoktur. zira ibadet deildir.

imdi metne dnersek, demitik ki, bir vacibi istemeye niyetli
olarak eda ederse, (verdiini) talep edebilir.

Yani, imdi birinin borcunu deyen bir bakas derken ben bu
dediimin hakkn yeniden alrm diyerek verirse, bunu da
borcunu dedii kimseye iletmise, dedii miktar talep etme
hakk vardr, eer niyet etmemise, bunu alrm dememise
dnme hakk yoktur. Bu hal ona caiz deildir, Rasulullah
hadiste Hibesinden dnen kimse kustuuna dnen gibidir.
(Buhari-Mslim) diyelim ki, birinin g yetiremedii bir 300 ytl
borcu demi olsan, sonra da 3 ay sonra benim sana
dediim bor paray ver desen bu caiz olur mu ? Olmaz.

Bu ihlasa, adalete, ahlaka smaz, kolaylatrmak varken
neden zorlatralm. Bu senin borcunu derken niyetin hibe ise
alman caiz deildir, eer gardan/bor ise alma hakkn vardr,
caizdir.
31.LKE :

'-~- Q- -=- ;- '=- >- -,~- ;-'
phesiz ki, isyandan sakndran Tabi yasaklar, eri yasaklar
gibidir.

er Yasaklar, Allahn ve Resulnn yaplmasn yasaklad
haramlardr, zina etmek, iki imek, mslman ldrmek
gibidir.

Tabi Yasaklar, Allahn yasak olarak belirlemedii insann
ftratnn ekindii-nefret ettii yasaklardr. nsann tabiat
itibaryla nefret ettii, sevmedii tabi yasaklar-ekindii-
maniler vardr. Diyelim ki, necaseti yemekten insan nefret eder,
nefsi bunu kt grr, zehir imekten nefret eder, yanan
sobaya elini vurmaktan nefret eder, bunlar tabi yasaklardr,
yani tabiat itibaryla insann sevmedikleridir.

Allah kitabnda iki iene (80 sopa), zina edene cezalar
belirlemi onlar bu amelden sakndrmtr, zehir iin bu byle
olmamtr, zira bu zehir insann nefret ettii, oka korktuu,
lmne sebep olduu bir madde olduundan Allah onun
hakknda had bildirmemitir, fakat kim eer canna kyarak
ldrrse azab mutlaka grecektir. Bu yzden tabi yasaklar
tpk eri yasaklar gibi hkm tar, onlardan saknmak vaciptir.

Diyelim ki, necaset (fare-ylan-solucan..) yiyen adam, bunu
da yarmalar adna yapmaktadrlar, grm olsak bunun caiz
olup olmadn bu ilkeden ok rahat kavrarz, insann tabiat,
yaps bunu kabul eder mi, itahla yer mi, bunun yenmesinden
nefret etmez mi ? eder.

O halde byle yapann ameli haramdr, caiz deildir, cezas
kuran ve snnette olmasa da, islam devleti bylesini
cezalandrabilir, 6 ay hapis verebilir, para cezas verebilir,
.ite grld gibi nefsin nefret ettii yasaklar da eri
yasaklar hkmn alrlar.

Diyelim ki, biri salarnn ortasn kesmeyip onu dimdik tutuyor,
dier yerlerini kesiyor bunu nefis kabul eder mi, tabiatmz
dorular m? Dorulamaz, fakat eytan kandrm, onu
azdrm, ftratn bozmu, bu durumda bunun amelini nasl
greceiz.

--- _-- -- --=- ' -- '-=- --- -
Kemal Hamd, balangta (olduu gibi), bitite ve her daima
Allaha olsun.

Mellif, manzumenin banda ham ile balamt, sonra da bitii
ve daimi olarak kemal derecedeki hamdn Allaha ait
olduunu selefe yarar tarzda etti, ne gzel bir ahlak! ne yce
bir ilim edebi ! Allah ona rahmet etsin, edebini ve ahlakn bize
rnek klsn.

-'~ >~ - >~- ;- -'-- -=~ --- _--
Sonra yaygn/bilinen salat ve selam Peygambere, ashabna,
tabiine olsun.

Salat ve selam (eserin banda anlamlar zerinde durmutuk)
Peygambere, erefli ashabna, onlarn izinde giden tabiine
olsun demektedir. Burada yine Peygambere, ashaba, selefe
dualar etmektedir.

Son sz,
Allame Abdurrahman Sadi (r.h.) akide, hadis, fkh, tefsir, siyer,
ahlak, edeb, lgat zerine dev eserler kaleme alm ahsiyetli
selefi bir alimdir.

Gnmz alimleri, eserlerini erh ederek ilim talebelerinin
huzurunu sunmutur. Onun eserleri bn Teymiyye, bn Kayym,
Sleyman bin Temiminin eserlerinin muhtasar denilir. Alimler
der ki, ilim talebesi ilme nce Abdurrahman Sadinin eseriyle
balamaldr. Bizde ilk eserini sizlerle beraber bylece bitirmi
oluyoruz, Allahtan bizlere onun gzel eserlerine ulamay,
okumay, amel etmeyi kolaylatrmasn dileriz, Allahtan bizi ilim
yolculuunda ilerlemeyi, hakk stn grmeyi, adaleti ayakta
tutmay, davet yolunda sebat etmeyi, cennetini ve rzasn
umanlardan klmasn dileriz. Sallallahu ala Muhammedin ve
ala ehlihi ve sahabatihi ecmain.