Dis Ticaret Islemleri Cercevesinde Ithalat Ve Ihracat Islemlerinin Muhasebelestirilmesi Bokkeeping of Import Export Transect Ions of Foreing Trade Operations

T.C.
KOCAEL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS
DI TCARET LEMLER EREVESNDE THALAT VE HRACAT LEMLERNN MUHASEBELETRLMES
YKSEK LSANS TEZ
SBEL DNDAR
ANABLM DALI: LETME PROGRAMI : MUHASEBE - FNASMAN
TEZ DANIMANI: PROF. DR. YUNUS KSHALI
KOCAEL, 2006
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
T.C. KOCAEL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS
DI TCARET LEMLER EREVESNDE THALAT VE HRACAT LEMLERNN MUHASEBELETRLMES
YKSEK LSANS TEZ
Tezi Hazrlayan: SBEL DNDAR Tezin Kabul Edildii Enstit Kurulu Tarihi ve No: 15/01/2006-2006/02
Prof. Dr. Yunus KSHALI
Prof. Dr. Selman Aziz ERDEM
Yrd. Do. Dr. Sami KARACAN
KOCAEL, 2006
SUNU
Baz mallarn retiminin lke ihtiyalarna gre bol veya kt olmas, retiminde fiyat farkllklarnn olumas lkeler arasnda ticareti dourmutur. D ticaret ilemleri ithalat ve ihracat olmak zere farkl ekillerde ve aamalarda gerekleir. thalat ve ihracat ilemlerinin her aamasnda eitli belgeler dzenlenir. rne, lkeye ve d ticaretin ekline gre en uygun teslim ve deme yntemi seilmektedir. Kullanlan teslim ekilleri taraflarn ykmllklerini aka belirtmekte ve bu dorultuda taraflar sorumluluklarn yerine getirmektedir.
almann amac, d ticaret ile ilgili i ak, hangi mevzuat ile muhatap olunduu, mevzuatta yer alan zellikli hkmler, deme ve teslim ekilleri ile bu deme ekillerinin finansman ve bu dorultuda ithalat ve ihracat ilemlerinin
muhasebeletirilmesine dair ilemsel dzeydeki d ticaret faaliyetlerine pratie ynelik katklar salamaktr.
almann hazrlanmasnda nemli katklar olan danman hocam Prof. Dr. Yunus Kishalya, uygulama aamasndaki katklarnda dolay Tezcan Galvanizli Yap Elemanlar Sanayi ve Ticaret A.. alanlarna ve en bandan beri desteini hissettiim eim ve aileme teekkr ederim.
Kocaeli, Ocak 2006
Sibel DNDAR
II
NDEKLER
SUNU .................................................................................................................... I NDEKLER........................................................................................................ II ZET .................................................................................................................. VIII ABSTRACT ...........................................................................................................IX KISALTMALAR ....................................................................................................X GR .......................................................................................................................1 1 DI TCARET LEMLER ..............................................................................4 1.1 1.1.1 THALAT VE HRACAT LEMLER....................................................4 hracat lemleri ....................................................................................4 hracat leyi Aamalar................................................................5 hracat Yasak ve n zne Bal Mallar .........................................7 hracat eitleri .............................................................................7
1.1.1.1 1.1.1.2 1.1.1.3
1.1.1.3.1 zellik Arz Etmeyen hracat ....................................................8 1.1.1.3.2 Kayda Bal hracat .................................................................8 1.1.1.3.3 zellii Olan hracat ................................................................9 1.1.1.3.4 Avrupa Birlii ve Serbest Ticaret Anlamas Bulunan lkelere Yaplacak hracattaki lemler .................................................................12 1.1.1.3.5 hracat Yaplacak rne Gre hracat lemleri.....................12 1.1.2 thalat lemleri ...................................................................................14 thalat lemi Aamalar ...............................................................14 thalatndan nce Baz Kamu Kurulularndan Uygunluk Yazs
1.1.2.1 1.1.2.2
Alnmas Gereken Maddeler........................................................................16 1.2 1.2.1 DI TCARETTE KULLANILAN BELGELER .....................................18 Resmi Belgeler ....................................................................................18 Dolam Belgeleri (Movement Certificate)...................................18 Mene ahadetnamesi (Certificate of Origin) ...............................18 Gmrk Beyannamesi (GB).........................................................20
1.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3 1.2.2
Ticari Belgeler.....................................................................................21 Fatura ..........................................................................................21
1.2.2.1
1.2.2.1.1 Konsolosluk Faturas (Consular Invoice)................................22 1.2.2.1.2 Tasdikli Fatura (Legalized Invoice)........................................22
III
1.2.2.1.3 Proforma Fatura (Proforma Invoice) ......................................22 1.2.2.1.4 Ticari Fatura (Commercial Invoice) .......................................23 1.2.3 Tama Belgeleri .................................................................................24 Deniz Konimentosu (Marine Bill Of Lading) .............................24 Tesellm Konimentosu (Received For Shipment).......................26 Ykleme Konimentosu (On Board B / L) ...................................26 Temiz Konimento (Clean On Bord B / L)...................................26 Uak Konimentosu (Airway Bill Of Lading) ..............................27 Karayolu Tama Belgesi (Roadway Bill CMR)...........................28 Hamule Senedi (Railway Bill) .....................................................29 Karma Tama Belgesi (Combined Transport Document) ............29 House Bill Of Lading...................................................................30
1.2.3.1 1.2.3.2 1.2.3.3 1.2.3.4 1.2.3.5 1.2.3.6 1.2.3.7 1.2.3.8 1.2.3.9 1.2.4 1.2.5
Sigorta Poliesi....................................................................................33 Finansman Belgeleri............................................................................30 Polie (Bill Of Exchange, Draft) ..................................................30 Bono (Promissory Note) ..............................................................33
1.2.5.1 1.2.5.2 1.2.6
Dier Ticari Belgeler ...........................................................................33 eki Listesi (Weight List)............................................................34 Koli / Ambalaj Listesi (Packing List) ...........................................34 Kontrol Sertifikas (Inspection Certificate)...................................35
1.2.6.1 1.2.6.2 1.2.6.3 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4 1.3.5
DI TCARETTE KULLANILAN TESLM EKLLER ......................35 Yerinde Teslim / Ex-works (EXW)..................................................36 Gemi Bordasnda Teslim / Free On Board (FOB) ................................37 Gemi Dorultusunda Teslim / Free Alongside Ship (FAS)...................37 Taycya Teslim / Free Carrier (FCA) ...............................................37 Mal Bedeli Ve Navlun denmi Olarak Teslim / Cost And Freight
(CFR): ............................................................................................................38 1.3.6 Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun denmi Olarak Teslim / Cost, Insurance
and Freight (CIF) .............................................................................................38 1.3.7 Tama creti denmi Olarak Teslim / Freight Carriage Paid to (CPT) . ............................................................................................................38 1.3.8 Tama ve Sigorta Bedeli denmi Olarak Teslim / Carriage and
Insurance Paid to (CIP) ....................................................................................39
IV
1.3.9 1.3.10 (DDU) 1.3.11 1.3.12 1.3.13 1.4 1.4.1 1.4.2
Snrda Teslim / Delivered at Frontier (DAF): .....................................39 Gmrk Resmi denmeksizin Teslim / Delivered Duty Unpaid ........................................................................................................39 Gmrk Resmi denmi Teslim / Delivered Duty Paid (DDP) ........39 Rhtmda Teslim / Delivered Ex-Quay (DEQ)..................................40 Gemide Teslim / Delivered Ex-Ship (DES)......................................40
DI TCARETTE DEME EKLLER ................................................40 Pein deme (Cash / Advance Payment) Ve Prefinansman..................41 Mal Karl deme / Cash Against Goods ........................................42 Banka Denetiminde Mal Karl deme ekli ...........................43
1.4.2.1 1.4.3 1.4.4
Kabul Kredili deme ..........................................................................44 Akreditifli deme / Letter Of Credit L / C...........................................44 Dnlebilir ve Dnlemez Akreditifler ........................................46 Teyitli ve Teyitsiz Akreditifler.....................................................47 Kullanm Bakmndan Akreditifler..............................................47 deme ekillerine Gre Akreditifler............................................49 Vesaik Mukabili deme ekli / Cash Against Documents ...........50
1.4.4.1 1.4.4.2 1.4.4.3 1.4.4.4 1.4.4.5 1.5 1.5.1 1.5.2 1.5.3 1.5.4 1.5.5 2
HRACATTA FNANSMAN EKLLER .........................................51 thalatnn hracaty Finanse Etmesi ................................................51 Dviz Kredisi (DKR) ..........................................................................52 Ksa Vadeli Kredi Programlar (Eximbank Kredisi).............................53 Factoring .............................................................................................54 Forfaiting ............................................................................................56 THALAT VE HRACAT LEMLERNE AT HESAP PLANI ............57 Kasa Hesab ........................................................................................57 Alnan Yabanc ekler Hesab.............................................................57 Dviz Tevdiat Hesaplar ......................................................................58 Bankalar ..............................................................................................58 Verilen ekler ve deme Emirleri.......................................................58 Ticari Alacaklar...................................................................................58 Alclar ........................................................................................59 Alacak Senetleri...........................................................................59
THALAT VE HRACAT LEMLERNN MUHASEBELETRLMES....57 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6
2.1.6.1 2.1.6.2
2.1.6.3 2.1.7
Alacak Senetleri Reeskontu .........................................................59 ndirilecek KDV Hesab ..............................................................60 ade Alnacak KDV Hesab..........................................................60 Devreden KDV Hesab ................................................................60
KDV ile lgili Hesaplar........................................................................59
2.1.7.1 2.1.7.2 2.1.7.3 2.1.8 2.1.9
Maddi Duran Varlk Hesaplar.............................................................61 Pasif Hesaplar .....................................................................................61 hracat Kredisi Hesab .................................................................61 thalat Kredisi Hesab ..................................................................61 Dviz Kredisi Hesab...................................................................62 Yurt D Satclar Hesab ............................................................62 Dvizli Bor Senetleri Hesab......................................................62 Alnan Yurt D Sipari Avanslar Hesab ...................................63 Gelir Hesaplar ................................................................................63 Yurt i Satlar Hesab ............................................................63 Yurt D Satlar Hesab..........................................................63 Yurt D Dier Gelirler Hesab................................................63 Kambiyo Karlar Hesab ..........................................................64 Reeskont Faiz Gelirleri Hesab.................................................64
2.1.9.1 2.1.9.2 2.1.9.3 2.1.9.4 2.1.9.5 2.1.9.6 2.1.10
2.1.10.1 2.1.10.2 2.1.10.3 2.1.10.4 2.1.10.5 2.1.11
Gider Hesaplar ...............................................................................64 Yurt Dna Satlan Mamuller Maliyeti Hesab.........................65 Yurt Dna Satlan Ticari Mallar Maliyeti Hesab....................65 Kambiyo Zararlar Hesab........................................................65 hracat Giderleri Hesab ...........................................................65 Numune Giderleri Hesab.........................................................67 Sat adeleri Hesab ................................................................67 Sat skontolar Hesab ...........................................................68
2.1.11.1 2.1.11.2 2.1.11.3 2.1.11.4 2.1.11.5 2.1.11.6 2.1.11.7 2.1.12 2.1.13
Dier ndirimler Hesab. ..................................................................68 Sat ve Sat Maliyeti Hesaplar......................................................68 Yurt D Satlar Hesab..........................................................68 Yurt D Satlarn Maliyeti Hesab.........................................69 thalat lemleri le lgili Nazm Hesaplar ................................69
2.1.13.1 2.1.13.2 2.1.14
Finansal Nitelikte Olmayan Hesaplar...............................................69
2.1.14.1
VI
2.1.14.2 2.1.14.3 2.1.14.4 2.2 2.2.1
hracat lemleri le lgili Nazm Hesaplar................................70 Geici Kabul Yoluyla thalat le lgili Nazm Hesaplar ............70 Teminat Mektuplar .................................................................70
HRACAT LEMLERNN MUHASEBES .........................................70 Fiili hracat..........................................................................................71 malat-thalat Firmada hracat ................................................71 hra Kaydyla Sat Yapan Firmada hracat Kayd ......................72 hracat Firmada hracat Kayd...................................................73 Pein deme eklinde hracat Kayd ...........................................74 Mal Mukabili deme eklinde hracat Kayd ..............................75 Vesaik Mukabili deme eklinde hracat Kayd..........................76 Akreditifli deme eklinde hracat Kayd ...................................78
2.2.1.1 2.2.1.2 2.2.1.3 2.2.2
deme ekillerine Gre hracat Kayd ................................................73
2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.2.3 2.2.2.4 2.3 2.3.1 2.3.2
THALAT LEMLERNN MUHASEBES..........................................81 thalat lemlerinde Kullanlan Hesaplar ..............................................81 deme ekillerine Gre thalat Kayd .................................................82 Pein deme eklinde thalat Kayd ............................................82 Mal Mukabili deme eklinde thalat Kayd ...............................84 Vesaik Mukabili deme eklinde thalat Kayd...........................86 Akreditifli deme eklinde thalat Kayd ....................................87
2.3.2.1 2.3.2.2 2.3.2.3 2.3.2.4 3
BR MODEL LETMEDE THALAT VE HRACAT LEMLER RNE... .........................................................................................................................89 3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.3 3.3.1 LETME HAKKINDA GENEL BLG .................................................89 MODEL LETME RNEK HRACAT LEMLER ...........................89 Yurt D hracat lemleri rnei .......................................................89 hra Kaydyla Sat lemleri rnei ..................................................91 MODEL LETME RNEK THALAT LEMLER............................92 lk Madde Malzeme thalat rnei .....................................................92
SONU..................................................................................................................97 EKLER...................................................................................................................99 Ek-1. hrac n zne Bal Mallar Listesi............................................................99 Ek-2. hrac Yasak Mallar Listesi......................................................................101 Ek-3. Kayda Bal hracat Listesi......................................................................102
VII
Ek-4. Fatura......................................................................................................104 Ek-5. Proforma Fatura ......................................................................................105 Ek-6. Ordino.....................................................................................................106 Ek-7. eki Listesi .............................................................................................107 Ek-8. Konimento .............................................................................................108 Ek-9. Gmrk Beyannamesi .............................................................................108 Ek-10. Dviz Alm Belgesi ...............................................................................109 YARARLANILAN KAYNAKLAR ..................................................................... 110
VIII
ZET
Sosyal ve ekonomik ihtiyalar ile kalknma ve byme ihtiyalar lkeleri d pazarlara ynlendirmitir. D ticaret ksaca lkeler arasndaki mal ve hizmet ticaretinin tm olarak tanmlanabilir. D ticaret ilemleri ihracat ilemleri olmak zere iki blmden olumaktadr. thalat ve ihracat ilemlerinde taraflar nce szleme yaparlar. Szlemenin her aamasnda eitli belgeler dzenlenir. Bu belgeler, resmi belgeler, ticari belgeler, tama belgeleri, finansman belgeleri olarak ayrlabilir. ekilleri ithalat ilemleri ve
ticarette
kullanlan
teslim
taraflarn
sorumluluklarn
aka
belirtmektedir. Incoterms 2000 adyla yer alan 13 farkl uluslar aras teslim ekilleri kullanlr. D ticarette pein deme, mal mukabili deme, kabul kredili deme, akreditifli deme, vesaik mukabili deme gibi farkl deme yntemleri kullanlr. Taraflar eitli faktrleri gz nnde bulundurarak en uygun teslim eklini ve deme eklini semektedir.
D ticaretin finansmannda kullanlan yntemler, ithalatnn ihracaty finanse etmesi, dviz kredisi, Eximbank kredileri, factoring ve forfaiting ilemler olarak sralanabilir. thalat ve ihracat ilemleri deme yntemlerine gre muhasebe kaytlar yaplr. hracat gmrk beyannamesinde yer alan Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas dviz al kuru ile deerleme yaplr.
IX
ABSTRACT
Social and economical needs together with the necessity of development has led countries to go foreign markets. Foreign Trade can be briefly described as the whole goods and service trade among the countries. Foreign trade operations consist of two parts which are import and export.
Import and export operations begin with a contract signed by both seller and buyer. At each stage of the contract, several documents are prepared. These documents consist of legal documents, commercial documents, freight documents and finance documents.
Delivery terms used at foreign trade clearly express the responsibilities of all parties. There are 13 different type of delivery terms used and all of these are described at Incoterms 2000. There are several different payment terms used at foreign trade among which we can name as; Advance payment, Cash against goods, Cash against documents, Deferred payment, Payment by letter of credit etc. Both the selling and buying party agree on the payment terms after having checked the most suitable one.
In order to finance foreign trade, different type of credits can be used. The exporter can credit the buyer, foreign currency credits can be used, Eximbank credits,factoring and fortfaiting are also one of the finance types. Account registrations of import and export operations are made according to the type of payment that is used.The currency buying rate of the Central Bank of the Republic of Turkey mentioned on the export custom clearance document is used.
KISALTMALAR
AB a.g.e A.. A.TR BM CFR CIF CIP CPT D/N DAB DAF DBT DEQ DES DDP DDU DKR DSB DTM DT EFTA EUR-1 EXW FAS FCA FIATA
: Avrupa Birlii : Ad Geen Eser : Anonim irketi : A.TR Dolam Belgesi : Birlemi Milletler : Mal Bedeli ve Navlun denmi Olarak Teslim : Mal Bedeli Sigorta ve Navlun denmi Olarak Teslim : Tama ve Sigorta Bedeli denmi Olarak Teslim : Tama creti denmi Olarak Teslim : Hak Sahibi : Dviz Alm Belgesi : Snrda Teslim : Dviz Beyan Tutana : Rhtmda Teslim : Gemide Teslim : Gmrk Resmi denmi Teslim : Gmrk Resmi denmeksizin Teslim : Dviz Kredisi : Dviz Sat Belgesi : D Ticaret Mstearl : Dnya Ticaret rgt : Avrupa Serbest Ticaret Blgesi : EUR-1 Dolam Belgesi : yerinde Teslim : Gemi Dorultusunda Teslim : Tacya Teslim : Uluslararas Nakliye Acenteleri Birlii Federasyonu
FIATA FCR : Tamacnn Teslim Alnd Belgesi FIATA FCT : Nakliyeci Tama Belgesi FOB : Gemi Bordasnda Teslim
XI
FTKR GATT GB GSP B ICC IGEME
: Fze Teknolojisi Kontrol Rejimi : Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlamas : Gmrk Beyannamesi : Genelletirilmi Tercihler Sistemi : hracat Beyannamesi : Uluslararas Ticaret Odas : hracat Gelitirme Etd Merkezi
INCOTERMS : Uluslararas Teslim ekilleri IRU KKDF KDV Ltd. ti. No NCV NTG NVD s. YTL TSE TIR USD VUK YPAS : Uluslararas Dolam Birlii : Kaynak Kullanm Destekleme Fonu : Katma Deer Vergisi : Limited irketi : Numara : Tama in Beyan Edilen Deer : Nkleer Tedarikciler Grubu : Gmrk in Beyan Edilen Deer : Sayfa : Yeni Trk Liras : Trk Standardlar Enstits : Uluslararas Dolam Arac : Amerikan Dolar : Vergi Usul Kanunu : Yabanc Paral Alacak Senetleri
GR
II. Dnya savandan sonra hzla artan teknik gelimeler, kalknmakta olan lkelerin da ak sanayileme politikalar, d ticarete ynelik kstlamalarn kaldrlmas, dnya ticareti iinde d ticaretin payn ykseltmitir.
lkeler arasndaki ticari ve ekonomik ilikileri gelitirmek, toplumlarn hayat seviyesini ykseltmek, bunun iin dnya zerindeki kaynaklarn karlkl yarar ilkesi zerinde kullanlmasn temin etmek, gmrk kstlamalarn azaltmak, uluslararas ticaretin nndeki engelleri kaldrmak ve ayrmc davranlar nlemek amacyla Gmrk Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlamas (GATT) ortaya kmtr. Uluslararas dzeyde, uluslararas ticareti ve ticari ilikileri dzenleyen hukuk kurallarn ieren ve ye devletler arasndaki hak ve ykmllkleri belirleyen GATT, yllar sren grmeler sonucunda varlk kazanm olup, birok zel anlama ile desteklenmitir.
Trkiyenin izledii d ticaret politikalarnda nemli deiiklikler 1980den sonraki yllarda olmutur. 13.12.1983 tarihli ve 1885 sayl kanun hkmnde kararname ile, bir taraftan Ticaret Bakanl bnyesinde D Ticaret Genel Sekreterlii ile Standardizasyon Dairesi, te taraftan Maliye Bakanl bnyesindeki Hazine Genel Mdrl ve Milletleraras ktisadi birlii Tekilat Genel Sekreterlii bir araya getirilerek Babakanla bal Hazine ve DTM (D Ticaret Mstearl) kurulmutur. 20.12.1994 tarihinde bu iki kurum ayrlarak DTM tek bana d ticaretten sorumlu bir kurum haline getirilmitir.
DTM, d ticaret politikalarnn tespitine yardmc olmak, bu politikalar erevesinde ihracat, ihracat tevik, ithalat, yurtd mteahhitlik hizmetleri ve ok tarafl ticari ve ekonomik ilikileri dzenlemek, uygulamak, uygulamalar izlemek ve gelitirmek grevlerini stlenmitir.
01.01.1996 tarihinde Trkiye ile Avrupa Birlii arasnda Gmrk Birliinin resmen tesis edilmi olmas, 4458 sayl Ortak Gmrk Kanunu eklinde isimlendirilecek kanunun hazrlanmasna yol amtr. 04.02.2000 tarihinde sz edilen kanun
yrrle girmitir. Bu kanun ile ihracat ve ithalattaki gmrk ilemlerinin en aza indirilmesi ve brokrasinin azaltlmas iin verilmektedir. Gmrk Mstearlna yetki
Bu almann amac, yrrlkteki d ticaret mevzuat ile, ihracat ve ithalat amal alan firmalarn, d ticaret ilemlerini gerekletirirken yapmalar gereken i ak, hangi mevzuat ile muhatap olunduu, mevzuatta yer alan zellikli hkmler, deme ve teslim ekilleri ile bu deme ekillerinin finansman, ithalat ve ihracat ilemlerinin muhasebeletirilmesine dair ilemsel dzeydeki d ticaret faaliyetlerine pratie ynelik katklar salamaktr.
alma giri blm, d ticaret ve d ticaretle ilgili temel bilgi ve belgeler, ithalat ve ihracat ilemlerinin muhasebesi, bir model iletmede ithalat ve ihracat ilemleri rnei, sonu blm ve ekler olmak zere blmden olumaktadr.
Giri blmnde, d ticaret kavramnn geliimi, almann amac ve kapsam hakknda genel bilgi verilmitir.
Birinci blmde; ihracat ve ithalatn tanmlar yaplarak aamalar ve eitleri hakknda ayrntl bilgi verilmektedir. D ticarette kullanlan belgeler resmi belgeler, ticari belgeler, tama belgeleri, finansman belgeleri ve dier belgeler zerinde durulmaktadr. D ticaret ilemlerinde kullanlan teslim ekilleri aklanmakta, ihracat ve ithalatya ykledii sorumluluklara yer verilmektedir. D ticarette deme ekillerindeki taraflar ve sorumluluklar aktarlmakta, ihracat ve ithalat asndan avantajlar ve dezavantajlar aklanmaktadr. hracatnn maln sevkiyata hazr hale getirebilmesi, ithalatnn ise satn ald maln bedelini deyebilmesi iin gerekli finansman ekilleri zerinde durulmaktadr.. kinci blmde; ithalat ve ihracat ilemlerinde kullanlan hesaplar aklanmakta, ithalat ve ihracat ilemlerinin muhasebesi deme ekillerine gre incelenmekte ve ilgili muhasebe kaytlarna yer verilmektedir.
nc blmde; d ticaret ilemlerini ieren rnek model almasna yer verilmi, zellikle kullanlan belgeler ve muhasebe kaytlar zerinde durulmutur.
Sonu
blmnde;
ticaret
ilemleri,
ithalat
ve
ihracat
ilemlerinin
muhasebetirilmesi hakknda almann genel deerlendirilmesi yaplmtr.
DI TCARET LEMLER
D ticaret veya uluslararas ticaret, farkl lkelerde ikametgah, i merkezi olan veya farkl devletlerin vatandalna sahip olan gerek ve tzel kiiler arasndaki mal ve hizmet deiimini ifade eder1.
Gnmzde mal ve hizmetler bakmndan kendi kendine yeterli bir lke neredeyse mevcut deildir. Bu itibarla lkeler sosyal ve ekonomik sebeplerden dolay birbirleriyle ticaret yapmak zorundadr. Her trl mal ve hizmetin farkl lkelere satlmas ihracat, farkl lkelerden yaplan mal veya hizmet alm ithalat olarak tanmlanr. THALAT VE HRACAT LEMLER
1.1
hracat yurt dna mal ve ya hizmet kn, ithalat ise mal veya hizmet giriini ifade eder ithalat ve ihracat ilemleri farkl ekillerde ve aamalarda gerekleir. 1.1.1 hracat lemleri hracat, kazan elde etmek amacyla mteri gruplarnn gereksinimlerini, isteklerini ve tercihlerini tatmin yrtlme ilemidir2. hracat ilemini gerekletiren ihracat ise, ihra edecei mallara gre ilgili hracat Birliine ye olan, gerek usulde vergiye tabi (tek vergi numaras sahibi) gerek ve tzel kii tacirler, Esnaf ve Sanatkar Odalarna kaytl olup, retim faaliyeti ile itigal eden esnaf ve sanatkarlar ile i ortaklklar ve konsorsiyumlardr3. etmek iin iletme olanaklarnn deerlendirilmesi,
planlanmas, kullanlmas ve denetlenmesi eylemlerinin uluslararas alanda
Cemal ANLI, Uluslararas Ticari Akitlerin Hazrlanmas ve Uyumazlklarn zm Yollar, Beta Yaymlar, stanbul, 1996, s. 23. 2 Nursun BEEL, KOBlerin D Pazarlara Alabilmesi in Alternatif Yntemler, GEMEden Bak, Nisan-Haziran 1997, s. 36. 3 ule YILDIRIM, hracat Prosedrlerini Biliyor musunuz?, GEME, Ankara, 1997, s. 4.
1.1.1.1 hracat leyi Aamalar hracatn ileyi aamalar u ekilde sralanabilir: hracat sfatnn kazanlmas
Bu aama tacirlik sfatnn kazanlmas (irket kuruluu) ve vergi numarasnn alnmas, alnan vergi numarasnn vergi dairesinden belgelendirilmesi, ilgili ihracat birliklerine yelik, ihracat yaplacak gmrklere tek vergi numarasnn bildirilmesini kapsar4.
Mterinin bulunmas
Bu aamada internet kanal, yazmalar yolu, fuarlara katlm, tavsiye yolu veya alm heyetleri ile grmek suretiyle mteri bulunur5.
Mteri ile tm detaylarn belirlenmesi
Bu aamada mteri ile mallarn kalitesi, fiyat, deme ekli, sevkiyat sresi, dzenlenecek dokman, ambalaj zerindeki ilemler ve paketleme detaylar belirlenir6.
Anlamann yaplmas
Eer ihra edilecek mal veya hizmetin deeri byk miktarda ise, alc iyi tannmyorsa veya sevkiyat uzun srecekse mutlaka bir szleme dzenlenmelidir7.
Mehmet MELEMEN, S.Burak ARZOVA, Uluslararas Ticaret Alternatif Finansman Teknikleri ve Muhasebeletirilmesi Ticari Yazma rnekleri, Trkmen Kitapevi, stanbul, 2000, s. 45. 5 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 45. 6 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 45. 7 mer AKAT, Uluslararas Pazarlama, Ekin Kitapevi, Bursa, 2001, s. 199.
deme ekli akreditif ise akreditifin gelmesi
Szleme yapld zaman eer deme ekli akreditif olarak tespit edilmise ihracat mallarn retimine balamadan nce mutlaka akreditifin almasn beklemelidir8.
Mallarn hazrlanmas
Hazrlanan mallar arada bir kontrat ya da akreditif varsa, onlarn ieriinde belirtilen artlar eksiksiz salamaldr9.
Dokmanlarn hazrlanmas
Mallar hazrlanrken ayn anda mallar temsil eden dokmanlar da hazrlanr.
Mallarn nakliyeciye teslimi
Mallar nakliyeciye teslim edildii zaman teslim edildiine dair konimento ya da tama belgesi alnr. Bu belgeler nakliyeci tarafndan mallar yklenmeden verilmez.
Gmrk ilemlerinin yaplmas
Gmre gitmeden nce hazrlanan dokmanlara ek olarak dzenlenen gmrk beyannamesi (GB) nce bal olunan ihracat birliklerine onaylatlr. Sonra mallarn gmrkte muayenesinin yaplmas iin gmre verilir. Gmrkte mallarn muayenesi ve hazrlanan belgeler zellikle GBye uygun yaplr. Kontrol ve muayeneden sonra mallarn fiili ihracat gereklemi olur ve bu durum GB zerinde yetkililerce belirtilir. Ancak GB zerindeki kapama ilemi mallar lke snrn terkettikten sonra yaplr10.
8 9
Akat, a.g.e., s. 217. Akat, a.g.e., s. 217. 10 kr YABANCIOLU, Aratrmalar-3, Gmrk Kontrolrleri Dernei, Ankara, 1996, s. 61.
Dvizin yurt iine getirilmesi
hracat yaplan her maln bedeli belirlenen sreler iinde yurt iine dviz olarak veya mal olarak getirilir ya da getirilememe sebebi belgelendirilir. Kambiyo mevzuatna gre ihracat ilemlerinde gerek deme ekillerine gre, gerek ihracatn yaplaca lkeye gre, gerekse ihracatn eidine veya rn eidine gre ihracat bedellerinin lkeye getirili sresi farkllklar gstermektedir. Dviz yurt iine getirildii zaman Yeni Trk Lirasna (YTL) evrilir ve ihracat bedelidir diye dviz alm belgesi (DAB) alnr11. hracat taahhtlerinin kapatlmas, varsa katma deer vergisi (KDV) iadesinin alnmas hracat ilemi bittikten sonra, eer varsa ihracat tevii kapamas, gmrk belgesinin asl ilgili kurumlara ibraz edilerek yaplr. Eer KDV iadesi alnacaksa gmrk belgesi noter tasdikli olmaldr12.
1.1.1.2 hracat Yasak ve n zne Bal Mallar 19.09.1996 tarihli 22762 sayl Resmi Gazetede yaymlanan (ihracat 96 / 31) sayl tebli eki iki ayr listede, ihrac yasak mallarn isimleri (Ek 1) ve yasal dayanaklar, ihrac n izne bal mallarn isimleri (Ek 2) ve izin veren kurumlar belirtilmitir.
1.1.1.3 hracat eitleri Uygulamada karlalan ihracat eitleri;
zellik arz etmeyen ihracat
Ali DLEK, Kambiyo Mevzuatnn Temel Esaslar, DTR Basm Yaym Datm ve Danmanlk Hizmetleri Tic. Ltd. ti., stanbul, 2003, s. 2. 12 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 47.
11
Kayda bal ihracat
zellii olan ihracat
Avrupa Birlii ve Serbest Ticaret Anlamas bulunan lkelere yaplacak ihracattaki ilemler
hracat yaplacak rne gre ihracat olmak zere snflandrlabilir13.
1.1.1.3.1 zellik Arz Etmeyen hracat Bu ihracat eidinde herhangi bir kstlama olmad gibi herhangi bir kurumdan da izin alnmaz. hracatlar, zellik arz etmeyen ihracatta, ihracat birliklerine onaylattklar GB ile birlikte ihracatn yaplaca gmrk idaresine mraacat ederler14. 1.1.1.3.2 Kayda Bal hracat Kayda bal ihracat listesinde (Ek 3) yer alan mallar zellii itibar ile ya sadece ihracat lkede bulunmaktadr ya da dnyada kstl olarak bulunan mal cinslerinden biridir15.
Kayda bal ihracatta ihracatlar, GB ile birlikte kayt iin ilgili ihracat birliklerine mracaat ederler. Birlikler onayladklar gmrk beyannamelerine kayt
aklamalarn yaparak, gmrk idarelerine braklmak zere ihracatya verirler. hracatlar, birliklerce kayt aklamas dlerek onaylanm GB ile birlikte ihracatn yaplaca gmrk idaresine mraacat ederler16.
Akat, a.g.e., s. 207. hracat Ynetmelii, 2. Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 5, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. 15 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 50. 16 hracat Ynetmelii, 2. Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 6, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996.
14
13
1.1.1.3.3 zellii Olan hracat Uygulamada 8 eit zellii olan ihracat vardr. Bunlar konsinye ihracat, kredili ihracat, bedelsiz ihracat, fuarlara katlm, ithal edilmi mallarn ihracat, transit, serbest blgelere yaplan ihracat, kiralama yoluyla ihracat olarak sralanabilir17. stisnalar dnda yaplan her ihracatn dviz getirme sresi 180 gndr. zellii olan ihracatlarda ise dviz getirme sresi 180 gn amakta ya da farkl bir srede dviz yurda getirilmektedir. Ayn zamanda zellii olan ihracatlarda normal ihracat prosedr dna klr.18
Konsinye ihracat
hracata konu olan maln kesin satnn daha sonra yaplmas koulu ile d alclara, komisyonculara, ube ve temsilciliklerine gnderilmesi eklinde gerekleen ihracat biimidir. Konsinye ihracat talepleri ilgili ihracat birliklerine yaplr. Madde veya lke politikas asndan DTMce getirilebilecek dzenlemeler kapsamndaki mallarla ilgili konsinye ihracat talepleri DTMnn gr alndktan sonra sonulandrlr. Konsinye ihracata izin verilmesi halinde ihracat birliklerince GB zerine konsinye ihracat aklamas dlerek onaylanr. Bu ekilde onaylanan gmrk beyannamelerinin 90 gn iinde gmrk idaresine tevdi edilmesi gerekir. Konsinye olarak gnderilen mallarn fiili ihra tarihinden itibaren 1 yl iinde kesin satnn yaplmas gerekir19.
Kredili ihracat
Kredili ihracat, iki veya daha ok tarafl kredi anlamalar dnda kalmak kaydyla, ihracat bedelinin Trk Paras Kymetini Koruma Mevzuatnda ngrlen sreleri amayacak ekilde yurda getirilmesine olanak tanyan ihracat eklidir. Kredili ihracatta sreler, tketim mallarnda 2 yl, yatrm mallarnda 5 yl aamaz. Kredili
hracat Ynetmelii, 2. Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 8, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. 18 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 50. 19 H.etin BEDESTENC, Murat CANITEZ, Alaaddin LKER, D Ticaret lemler ve Uygulamalar, Gazi Yaymevi, Ankara, 2004, s. 13.
17
10
ihracat talepleri ile ilgili mracaatlar mal cinsi, deme plan ve deme sresini ieren sat szlemesinin asl ve Trke tercmesi ile birlikte ihracat birliklerine yaplr20.
Bedelsiz ihracat
Bu ihracat eklinde yaplan ihracatn bedeli resmi olarak yurt iine getirilmez veya getirilmek zorunda deildir, ya da nasl getirildii ispat edilmek zorunda deildir21. Yabanc misyon mensuplarnn, Trkiyede alan yabanclarn, yurtdna hane nakli sureti ile gidecek Trk vatandalarnn, daimi veya geici grevle yurt dna giden kamu grevlilerinin, yabanc turistlerin ve yurt dnda ikamet eden trk vatandalarnn beraberinde gtrdkleri, gnderecekleri veya adlarna gnderilecek eya ve tatlar bedelsiz olarak ihra edilecek mallar kapsamndadr. Bedelsiz ihracat talepleri, bedelsiz ihracat formu doldurulmak suretiyle dorudan gmrk idaresine veya ilgili ihracat birliine yaplr22.
Fuarlara katlm
Trkiyeyi temsilen katlnacak fuar ve sergileri dzenleyecek organizatr firmalar, yeterlilik belgesi alarak, bavuru formunu doldurup, bal bulunduklar odaya onaylatarak DTMye mracaat ederek fuarlara katlrlar. Fuarda sergilenen rnler satlmsa bedelini, satlmazsa kendisini 90 gn ierisinde lkeye geri getirmelidirler23. thal edilmi mallarn ihracat
Yabanc meneli ve vergileri denmi olan mallar tevikten ve KDV iadesinden faydalanmamak suretiyle baka bir lkeye ihra edilebilir.
hracat Ynetmelii, 2. Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 9, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. 21 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 51. 22 Bedelsiz hracata likin Tebli (Tebli No: hracat 96/10), Resmi Gazete, R.G. No: 22510, R.G. Tarihi: 06.01.1996. 23 Bedestenci, Cantez, a.g.e., s. 17.
20
11
Transit
Transit ticarete arac banka izin verir. Transit ticareti yapabilmek iin al fiyat ile sat fiyat arasnda lehte fark olmaldr. Kambiyo asndan aradaki farkn yurt iine getirilmesi yeterlidir. Transit olarak bir lkeden alnp dier lkelere satlan mallardan fon veya vergi alnmaz24.
Serbest blgelere yaplan ihracat
Serbest blgelere yaplan ihracat, ihracat mevzuat hkmlerine tabidir. Serbest blgeler, kurulmu olduu lkenin milli snrlar iinde olmakla beraber gmrk hatt dnda braklan, lkede geerli olan d ticaret ile dier mali ve iktisadi alanlara ynelik devlet dzenlemelerinin uygulanmad veya ksmen uyguland ve ihracatn artrlmas amacyla lkenin dier kesimlerine kyasla baz snai ve ticari faaliyetler iin daha geni teviklerin tannd blgedir25.
Kiralama yolu ile ihracat
Ticari kiralama yoluyla yaplan ihracatta maln belli bir sre iin bedel karlnda yurt dna karlmas sz konusudur ve sresi 1 yldr. Bu ekilde bir ihracata konu olan maln yurt dnda kesin satna ilikin talepler, ticari kiralama yoluyla yaplacak ihracat izninin biti tarihinden nce bavurmak kouluyla, sat anlamasna istinaden DTM hracat Genel Mdrl tarafndan sonulandrlr. Ticari kiralama yoluyla yurt dna gnderilen maln kira bedelinin, izin sresinin sona ermesinden itibaren 30 gn ierisinde yurda getirilmesi gerekir. Bu ekildeki bir ihracatta maln kesin sat durumunda ise, kesin sat faturasnn tarihinden itibaren 30 gn iinde sat bedelinin yurda getirilmesi zorunludur26.
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 52. Beratiye NC, Kobilerin hracat El Kitab, GEME, Ankara, 2002, s. 114. 26 Bedestenci, Cantez, a.g.e., s. 16.
25
24
12
1.1.1.3.4 Avrupa Birlii (AB) ve Serbest Ticaret Anlamas Bulunan lkelere Yaplacak hracattaki lemler
Trkiye ile AB lkeleri (Fransa, Belika, Hollanda, Almanya, talya, ngiltere, rlanda, Danimarka, Yunanistan, Portekiz, spanya, Lksemburg, Finlandiya, sve, Avusturya ve Kbrs Rum Kesimi) arasnda yaplan Gmrk Birlii anlamas sonucunda, bu lkelere yaplan ihracatta nceden kullanlan A.TR-1 ve A.TR-3 yerine A.TR (dolam belgesi) kullanlmaktadr. Mallarn katma protokol gereince tavizli gmrk indiriminden yararlanmas iin A.TR dolam belgesinin ihracat lke yetkilileri tarafndan dzenlenip, gmrk idarelerince revize edilmesi gerekmektedir.
Avrupa Serbest Ticaret Blgesi (EFTA) lkelerine ihracat
AB dnda kalan ve Trkiye ile serbest ticaret anlamas yapan lkelere anlama kapsamna giren rnler iin Lihtentayn) iin de geerlidir27. EUR-1 (EUR-1 Movement Certificate) belgesinin dzenlenmesi gerekir. Ayn uygulama EFTA lkeleri (Norve, svire, zlanda,
Genelletirilmi tercihler sistemi (GSP) kapsamnda Tkiyeye taviz tanyan lkelere ihracat
Bu kapsamda Trkiyeye taviz tanyan lkelere (Avustralya, Amerika Birleik Devletleri, Kanada, Yeni Zellanda ve Japonya) yaplan ihracatta tavizli gmrk oranlarndan faydalanlmas iin zel bir mene ahadetnamesi dzenlenir28.
1.1.1.3.5 hracat Yaplacak rne Gre hracat lemleri hracat yaplacak rnler, trlerine ve yrrlkteki ihracat rejimine gre farkl proses ve prosedrlerden geirilir.
27 28
Bedestenci, Cantez, a.g.e., s. 19. nc, a.g.e., s. 117.
13
hracatta zorunlu uygulamada bulunan standartlar listesinde yer alan rnlerin ihrac
hra edilecek rnn, yrrlkte bulunan ihracat rejimine gre asgari standartlar karladnn belgelenmesi gerekir. D ticaret standardizasyon denetmenleri grup bakanlklar vastas ile ilgili kontrol belgesi doldurulur29.
Bitkiler ve bitkisel rnlerin ihrac
Bitki ve bitkisel rnlerin ihracnda, Tarm l Mdrlklerinden rnlerde hastalk, zararl maddeler ve ila kalntlarnn bulunmadn gsterir, uluslararas orijin ve bitki salk sertifikas alnr30.
Canl hayvan, hayvansal rnler ve deniz rnlerinin ihrac
Canl hayvan, hayvansal maddeler ve deniz rnleri ihracatnda, Tarm l Mdrlklerinden hastalklardan arndrldn gsterir, salk sertifikas alnr31.
Ekspertiz raporu gerektiren rnlerin ihrac
Hal, hediyelik eya, lleta ve pipo ihracatnda, bal bulunan odalardan ve ilgili mze mdrlklerinden ekspertiz raporu alnmas gerekmektedir. hrac yasak mallar listesinde ve ihrac n izne bal mallar listesinde yer alan mallarn ihrac hrac n izne bal mallar listesinde (Ek 1) yer alan mallarn ihracatnda Milli Savunma Bakanl, Salk Bakanl, evre Bakanl, Orman Bakanl, Tarm ve Ky leri Bakanlndan ilgili olan birinden izin alnmas gerekmektedir. Ayrca ihrac yasak mallar listesinde (Ek 2) yer alan mallarn ihrac yasaktr.
D ticarete Teknik Dzenlemeler ve Standardizasyon Ynetmelii, Resmi Gazete, R.G. No: 24976, R.G. Tarihi: 27.12.2002. 30 Bedestenci, Cantez, a.g.e., s. 23. 31 www.dtm.gov.tr/ihr/mevzu/ihrmevzu
29
14
1.1.2 thalat lemleri Gncel gmrk mevzuat ve ithalat uygulamalar kapsamnda, her eit maln lke iine ticari yolla getirilme ilemine ithalat, bu ilemi gerekletiren gerek ve tzel tacirlere de ithalat denir.
1.1.2.1 thalat lemi Aamalar thalat ileminin gerekletirilebilmesi iin aadaki srelerin geirilmesi gerekir. thalat sfatnn kazanlmas
thalat sfatnn kazanlmas iin Vergi Usul Kanununun (VUK) hkmleri erevesinde tek vergi numarasnn alnp, gmrklere gmrk maviri tarafndan bildirilmesi gerekmektedir32.
Satcnn bulunmas
Satc; yazmalar, internet kanal, fuarlara katlm ve karlkl grme ile bulunur. deme ekli akreditif ise akreditif atrlmas ya da pein deme ise havalenin yaplmas deme ekli akreditifli ise ithalat, banka aracl ile akreditif atrr ve yurt dna para transfer edildiine dair dviz satm belgesi (DSB), dekont ya da transfer belgesi dzenlenir33.
Evrak ve mallarn gelmesi
Pein ve akreditifli demede mal bedeli ithalatn banda denirken, vesaik mukabilinde dokmanlar geldii zaman denir ve mallar gmrkte grldnde
32 33
Yaser GRSOY, D Ticaret lemleri, Ekin Kitabevi, Ankara, 2005, s. 30. Grsoy, a.g.e., s. 31.
15
ithalatndan vazgeilebilir. Eer deme ekli vesaik mukabili kabul kredili ise mal bedeli ithalattan sonra polie vadesinde denmelidir34.
deme vadeli ise mal bedelinin % 3 orannn KKDF (kaynak kullanm destekleme fonu) olarak bankaya yatrlmas.
Eer ithalat gmre mallarn ekmeye gittii zaman mal bedelini transfer etmemise, belgelerde yazan deme ekli ne olursa olsun ilem vadeli ithalat uygulamasna tabii olur. Vadeli ithalat ekillerinden herhangi biriyle (mal mukabili, mal mukabili kabul kredili, vesaik mukabili kabul kredili, akreditifli kabul kredili, akreditifli vadeli) ithalat yapan firma mal bedelinin % 3 orannda KKDFsini bankaya yatrr ve yatrd % 3lk fonu geri alamaz35.
Nakliyeciden ordinonun alnmas
Ordino, mal mlkiyetini temsil eden belgedir. Mal gmre geldiinde, mal getiren nakliye irketi ithalaty arar ve maln geldiini haber verir. thalatnn ordinoyu alabilmesi iin eer navlunu kendisi deyecekse demeyi yapmaldr.36 Ordino belgesi olmadan gmrkte mallar alcya verilmez ve gmrk ilemlerine balanmaz.
Mallarn gmrkten ekilmesi
Gmrkte yatrlmas gereken fon, KDV ve dier vergiler yatrlr ve mallar milliletirilir. Bu aamadan sonra mallarn iadesi veya transit ilemi mmkn deildir37.
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 61. Okan MDERRSOLU, Siz de thalat Olabilirsiniz, Yeni Yzyl, 19 Aralk 1995 Sal, s. 11. 36 Akat, a.g.e., s. 192. 37 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 62.
35
34
16
Kambiyo dosyasnn kapatlmas
Mallar gmrkten ekildikten sonra gmrk onayl yabanc fatura asl, GB fotokopisi, gmrk vezne alnd fotokopisi, transfer belgesi ve sigorta poliesi bankaya ibraz edilerek kambiyo dosyas kapanmaktadr38.
1.1.2.2 thalatndan nce Baz Kamu Kurulularndan Uygunluk Yazs Alnmas Gereken Maddeler Baz mallarn ithalatnn yaplabilmesi iin ilgili kamu kurumlarndan uygunluk yazs veya izin belgesinin alnmas gerekir.
Baz patlayc maddeler, ateli silahlar, baklar ve benzeri aletlerin ithali
Baz patlayc maddeler, ateli silahlar, baklar ve benzeri maddelerin gmrk beyannamelerinin tescilinde, ileri Bakanlnn (Emniyet Genel Mdrl) genel gvenlik ve asayi ynnden uygunluk yazs gmrk idarelerince aranr. Bu yaznn bir rnei GBye eklenir39.
Solvent ve baz petrol rnlerinin ithali
Gmrk idarelerince, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn (Petrol leri Genel Mdrl) uygunluk yazs aranr. Bu yaznn bir rnei GBye eklenir40.
Harp silahlar, bunlarn aksam ve paralarnn ithali
Harp silahlar, bunlarn aksam ve paralar, Milli Savunma Bakanl, Jandarma Genel Komutanl, Sahil Gvenlik Komutanl, Milli stihbarat Tekilat
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 62. Baz Patlayc Maddeler, Ateli Silahlar, Baklar ve Benzeri Aletlerin thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 11), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. 40 Solvent ve Baz Petrol rnleri thaline likin Tebli (Teblii No: thalat 2002 / 12), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001.
39
38
17
Mstearl, Emniyet Genel Mdrl ve Olaanst Hal Blge Valilii tarafndan veya bu kurulularca yetki verilen kurum ve kurulularca ithal edilir41.
Haritalar ve benzeri dokmann ithali
Haritalar ve benzeri dokmann GBlerinin tescilinde, deniz haritalar iin Deniz Kuvvetleri Komutanlnn, dier haritalar iinse Milli Savunma Bakanlnn uygunluk belgesi GBye eklenir42.
Baz haberleme cihazlarnn ithali
Baz haberleme cihazlarnn GBlerinin tescilinde, Telekomnikasyon Kurumu tarafndan dzenlenecek onay belgesi gmrk idarelerince aranr. Bu belgenin bir rnei GBye eklenir43. thalinde garanti belgesi aranacak maddelerin ithali
thalinde garanti belgesi aranacak maddelerin GBlerinin tescilinde, Sanayi ve Ticaret Bakanlnca onaylanacak garanti belgesi GBye eklenir44.
Radyoaktif maddeler ile bunlarn kullanld cihazlarn ithali
Radyoaktif maddeler ile bunlarn kullanld cihazlarn ithalinde, Trkiye Atom Enerjisi Kurumunun uygunluk yazs GBye eklenir45.
Harp Silahlar, Bunlarn Aksam ve Paralarnn thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 12), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. 42 Haritalar ve Benzeri Dokmann thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 5), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. 43 Baz Haberleme Cihazlarnn thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 4), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. 44 thalinde Garanti Belgesi Aranacak Maddelere likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 6), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. 45 Radyoaktif Maddeler ile Bunlarn Kullanld Cihazlarn thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 3), R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001.
41
18
1.2
DI TCARETTE KULLANILAN BELGELER
D ticarette kullanlan belgeler; resmi belgeler, ticari belgeler, tama belgeleri, finansman belgeleri, sigorta polieleri ve dier ticari belgeler olmak zere snflandrlabilir.
1.2.1 Resmi Belgeler Dolam belgeleri, mene ahadetnamesi ve gmrk beyannamesinden olumaktadr. 1.2.1.1 Dolam Belgeleri (Movement Certificate) Trkiye ile Avrupa Birlii lkeleri arasnda yaplan ticarette A.TR, Trkiye ile EFTA ve dier lkelerle yaplan ticarette EUR-1 belgesinin alnmas gerekmektedir. Bu belgeler mal alan yani ithalatnn bulunduu lkeye gre deil, maln gidecei lkeye gre dzenlenirler. Sz konusu belgelerin belirli sreler iinde alc lke gmrklerine ibraz gereklidir, aksi takdirde belgeler ileme konulmamaktadr46.
1.2.1.2 Mene ahadetnamesi (Certificate of Origin) Mene ahadetnamesi, ihra edilen mallarn retildii lkeyi gsteren bir belgedir. Bu belge, maln o lkede ekimi, retimi yapldn ya da baka bir lkede yapldn kantlayc niteliktedir47.
Gmrk ilemleri, lkeleraras mevcut ticaret anlamalar hkmlerine gre yrtldnden, tercihli gmrk rejiminden yararlanlabilmesi iin gmre gelen mallarn menelerinin bilinmesi gereklidir. Bu belge Ticaret Odalar tarafndan verilir. Mene ahadetnamesinde bulunmas gerekli bilgiler: - hracat isim ve adresi,
46 47
Bedestenci, Cantez, a.g.e., s. 39. Cemal ANLI, Nuray EK, Uluslararas Ticaret Hukuku, Beta Yaymlar, stanbul, 2000, s. 259.
19
- thalat isim ve adresi,
- Maln cinsi ve nitelikleri, - Koli adedi, ambalaj ekli, marka ve numaras,
- Birim fiyat,
- Net ve brt arlk,
- Maln deeri (FOB, CIF...), - Ticaret Odasnn mallarn meneini gsteren tasdik erhi, ki tr mene ahadetnamesi vardr: Mene ahadetnamesi (ABC)
zellikle AB lkelerine yaplan ihracatta dzenlenir. A, B, C olmak zere 3 nshadan oluan ahadetnamenin "C" nshas Ticaret Odasnda alkonularak, "A" ve "B" nshalar ihracatya verilir. Ortadou lkeleri iin dzenlenen mene ahadetnamelerinin A ve B nshalar alcnn talebine gre nce ilgili ilin valiliine ve ilgili konsoloslua onaylatlr48. zel mene ahadetnamesi (Form A)
Baz ithalat lkelerin (Amerika Birleik Devletleri (ABD), Kanada, Japonya, Bulgaristan, Avustralya, Polonya, Macaristan, ekoslovakya ve Rusya) Trkiyeden ithal edilen rnlere ithalats tarafndan daha dk gmrk vergisi denmesini
48
anl, Eki, a.g.e., s. 261.
20
olanakl klan genel referanslar sisteminden yararlanmalar iin (form A) denilen zel mene ahadetnamesi dzenlenir49.
1.2.1.3 Gmrk Beyannamesi (GB) hracat yaplacak mallar iin matbu olarak bastrlm gmrk beyannamelerinin, ihracat / ithalat ve kanuni temsilcisi tarafndan imzalanp Gmrk daresine verilmesi gereklidir. Tek tip GB uygulamada genellikle 8 nsha olarak tanzim edilmektedir. Gmrk idarelerine sunulan beyannamelerin tescil edilebilmesi iin50:
- k ilemi yaplacak ihra malnn tamamnn muayeneye hazr olmas,
- Eyaya ait ihra belgeleri yannda nakliyeciler tarafndan verilen (karayolu, denizyolu, demiryolu ve havayolu ile yaplan tamalar dahil) konimento, manifesto veya yk senetlerinin hazr olmas,
- Beyanname ile birlikte sunulmas zorunlu belgelerin hazr olmas gerekir . GBye eklenmesi gerekli belgeler unlardr:
- Yerli fatura, - B (ihracat beyannamesi),
- A.TR belgesi,
- Ayniyat listesi,
49
M. lker PARASIZ, Kemal YILDIRIM, Uluslararasi Finansman, Ezgi Kitapevi, Bursa, 1994, s. 415. 50 Gmrk ve D Ticaret Eitimi in Anahtar, Gmrk Vakf Yaym, Yaym No: 4, 1998, s. 51.
21
- eki listesi.
1.2.2 Ticari Belgeler D ticarette kullanlan ticari belgeler fatura ve fatura trlerinden; konsolusluk faturas, tasdikli fatura, proforma fatura ve ticari fatura olmak zere sralanabilir.
1.2.2.1 Fatura
Fatura, satlan bir maln miktarn, eidini, niteliklerini, markasn, fiyatn ve sat bedelini gstermek zere satc tarafndan tanzim edilip alcya verilen belgedir. VUKun 229. maddesine gre fatura, satlan emtia veya yaplan i karlnda mterinin borland mebla gstermek zere emtiay satan veya ii yapan tccar tarafndan mteriye verilen vesikadr. Faturada bulunmas gereken hususlar yledir:
- Fatura no ve dzenleme tarihi, - hracatnn ad, nvan ve adresi,
- Maln brt arl,
- Maln trk meneli olduu, - Teslim ve deme ekli,
- Arac ve muhabir banka isimleri,
- Toplam mal adedinin ve toplam mal deerinin "yalnz" ya da ksaltlm olarak "Y" ile balamak zere yazyla yazlmas.
22
Faturada satcnn ve alcnn isim, ticaret nvan ve adresleri, sipari tarihi, szleme tarihi ve szleme numaras, teslim ve deme ekli bulunur.
1.2.2.1.1 Konsolosluk Faturas (Consular Invoice) Baz lkelerin ithalat mevzuatnda, ihra lkelerindeki ithalat lkenin
konsolosluundan salanacak bo faturann doldurularak, anlan konsolosluka tasdik edilmesi istenir51. Bylece mal ithal gmrnde tam deeri zerinden vergilendirilmi olmaktadr.
1.2.2.1.2 Tasdikli Fatura (Legalized Invoice) zellikle ortadou lkeleri, ticari faturalarn ihra lkesindeki kendi
konsolosluklarnca tasdik edilmesini isterler. Burada ama, yksek fatura bedeli tanzim ederek lke dna dviz kan nlemektir52.
1.2.2.1.3 Proforma Fatura (Proforma Invoice) Satc tarafndan alcya gnderilen bir sat teklifi ya da bir n fatura niteliindedir. Satc; teklif ettii maln fiyatn, miktarn, markasn, deme ve ykleme ekillerini proforma faturada gstererek alcya gnderir. Proforma faturada yer alan koullar alc tarafndan kabul edildii takdirde, asl sipari iin bir n anlama yaplm olmaktadr53. Bunun yan sra faturadaki bilgilere gre ithalat, ihracat adna akreditif aabilmektedir. te yandan sipari almak iin posta ile numune gndermek gerektiinde ithalat lkenin gmrk idaresi iin proforma fatura dzenlenmesi gerekir54.
51 52
Parasz, Yldrm, a.g.e., s. 413. Vefa TOROSLU, Uygulamal D Ticaret lemleri ve Muhasebe, Beta Yaymlar, stanbul, 1999, s 19. 53 Erkut ONURSAL, Ulusal ve Uluslararas Ticari Kurallar ve Uygulama, Okur Ofset, stanbul, 2000, s. 118. 54 anl, Eki, a.g.e., s. 198.
23
1.2.2.1.4 Ticari Fatura (Commercial Invoice) Sipari verilen mallar alcya gnderilirken, mal bedelinin ve dolaysyla alcnn borland tutar gstermek iin tanzim edilen faturadr. Ticari faturada aadaki hususlar bulunmaldr:
- Tanzim edildii dilde "fatura" bal,
- Antetli olarak ihracatnn ad, soyad, ticaret nvan, adresi, kaesi, imzas, - thalatnn ad, soyad, ticaret nvan ve adresi,
- Faturann dzenlenme tarihi ve numaras,
- Maln miktar, ad, arlk ve lleri,
- Maln ambalaj zerindeki markalar,
- Maln birim ve toplam fiyat, - Teslim ekli, - deme ekli, - Nakliye ekli,
- Maln menei.
Ayrca alcnn isteine bal veya ilgili lke mevzuatnca zorunlu olan ekstra bilgiler de ticari faturada bulunabilir. Ticari fatura, maln kimliini gsterir55.
55
anl, Eki, a.g.e., s. 198.
24
Akreditiflerde, faturada yer almas gerekli bilgiler ve beyanlar zellikle belirtilir. Akreditif metnindeki mal tanmnn aynen ticari faturada da yer almas gerekir. Bu nedenle faturalarn bu ynden dikkatle incelenmesi gerekir. Aksi halde rezerv konusu ortaya kar. te yandan maln tanmlanmas konusunda herhangi bir anlamazlk kmamas iin maln yabanc dildeki karlnn alc tarafndan aynen verilmesi arttr. Akreditif atrma talimat mektubunda alc "ekli proforma gerei" eklinde bir not koymu ise banka proformada yazl olan mal tanmlamasn aynen akreditife koymak zorundadr.
1.2.3 Tama Belgeleri Tama belgeleri; deniz konimentosu, tesellm konimentosu, ykleme
konimentosu, temiz konimento, uak konimentosu, karayolu tama belgesi, hamule senedi, karma tama belgesi ve house bill of lading olarak aklanabilir.
1.2.3.1 Deniz Konimentosu (Marine Bill Of Lading) Gemi ile nakliyat halinde, ykn tata yklendiini ya da yklenmek zere teslim alndn kantlayan belgeye "konimento" denir. Bu belgeye maln ykleme limanndan (port of lading), boaltma limanna (port of discharge) kadar tanaca kayt edilir. Konimento, ykleten ile tayc arasnda varlan bir szleme hkmndedir. Sadece deniz konimentosu maln mlkiyetini temsil eder. Dier konimentolar maln mlkiyetini temsil etmez. Deniz konimentosu emre, nama ve hamiline dzenlenir56.
Emrine dzenlenen konimentolar gnderilenin emrine dzenlenir. Konimento konusu mallar emrine gnderilenin cirosu ile esas alcsna devredilir. Emre (to order) dzenlenen konimentolar ykletenin emrine tanzim edilmi kabul edilir. Bylece konimentolarn ykleten tarafndan ciro edilmesi gerekir.
56
Turhan TMAY, Mevzuat ve Teknik Ynleriyle hracat, Yap ve Kredi Bankas A.. ktisadi Aratrmalar Blm Bakanl, stanbul, 1986, s. 73.
25
Nama dzenlenen konimentolar (straight bill of lading) gnderenin ismine dzenlenen konimentolardr. Mallar konimento zerinde ismi yazl gnderilene teslim edilir. Bu konimentolar ciro yoluyla devredilemez.
Hamiline dzenlenen konimentolar gnderilenin isminin ak brakld veya yalnz hamiline kaydnn konulduu konimentolardr. Bu tr konimentolar sadece devir ile teslim edilebilir57. Uygulamada olduka az rastlanmaktadr. Bir konimentodaki bilgiler yle sralanabilir:
- Ykleyicinin ad, nvan,
- Geminin ad,
- Ykn nitelikleri,
- Ykleme liman,
- Boaltma liman, - Navlun (deme yeri, deme ekli vs.),
- Alcnn ad,
- Konimento numaras,
- Kaptan ya da acentenin imzas ve tarihi.
57
Toroslu, a.g.e., s.13.
26
1.2.3.2 Tesellm Konimentosu (Received For Shipment) Konimento sadece maln tanmak zere tayan tarafndan teslim alndn gsterirse, tesellm konimentosu adn alr. Ancak bu teslim, maln ne zaman ykleneceini garantilemediinden alc asndan rizikoludur58.
1.2.3.3 Ykleme Konimentosu (On Board B / L) Eer bir konimento dorudan maln yklendiini gsteriyorsa ykleme
konimentosu adn alr. Bylece konimentonun tanzim tarihi ayn zamanda ykleme tarihi olur59.
1.2.3.4 Temiz Konimento (Clean On Bord B / L)
Mallar iyi durumda teslim alnr ve gemiye yklenirse yani hatal deilse temiz konimentodan (clean on board B / L), aksi halde kirli konimentodan szedilir.
Ykleten genellikle temiz konimento karlnda tayana teminat mektubu (letter of indemnity) verir. Bu mektupla ykleten, tayan ve gemi kaptann erhli konimentoya yol aan nedenlerin douraca rizikolardan ve yasal
sorumluluklardan arndrdna garanti verir.
Konimentonun, mallar alcya gitmeden yeterli bir sre nce, alcnn eline gemi olmas gerekmektedir. Bu, alcnn karlaabilecei riskleri minimuma indirmek asndan nemlidir. nk konimentonun alcnn eline zamannda gememesi, maln gmrkten ekilememesi, limanda bekleme masraf (demurrage), ek sigorta gideri gibi bir takm masraflarn ortaya kmasna yol aar60.
Tahir AA, Deniz Ticareti Hukuku II-Navlun Szlemeleri, Beta Yaynlar, stanbul, 2000, s.59. 59 Bedestenci, Cantez, a.g.e., s. 46. 60 Toroslu, a.g.e., s. 11.
58
27
Her akreditifte; bu belgelerin dzenlenme tarihinden sonra deme, polie kabul veya itira iin ibraz edilecekleri srenin belirlenmi olmas gerekir. Eer byle bir sre akreditifte yer almyorsa, tama belgelerinin tanzim tarihinden itibaren 21 gn iinde bankaya ibraz edilmesi gerekir. Bu belirtilen sreler iinde ibraz edilmeyen konimentolar bayat konimento adn alrlar ve bankalar tarafndan kabul edilmezler61.
1.2.3.5 Uak Konimentosu (Airway Bill Of Lading) Havayolu ile tamann yaplmas halinde maln havayolu irketine verilmesi ile birlikte dzenlenen ve maln yklenme yerinden boaltma yerine kadar tanacan gsteren bir belgedir. Uak konimentosu, 3' orijinal olmak zere 12 nsha olarak dzenlenmektedir. lki orijinal havayolu irketine, ikincisi malla beraber alcya, nc orijinal ise ykletene verilir. Bunlar kymetli evrak deildir. Nama dzenlenir. Bu nedenle ciro ile devri szkonusu deildir. Mallar, mal mukabili deme ekline gre gnderiliyorsa, konimento alc adna; vesaik deme ekline gre gnderiliyorsa alc bankas adna kesilir. 3. nsha bankaya ibraz edilen nsha olup, alc maln bedelini dediinde ithalatnn bankas havayolu irketine yazl talimat geer ve maln alcya teslimi salanr62. Teslim ekli gemi bordasnda teslim (FOB) ise, hava konimentosunda "freight prepaid", navlun bedeli boaltma yerinde deniyorsa "freight collect" ibaresi yer alr. Bu belgede, uu sefer says, uu tarihi, maln cinsi, maln miktar, alc ad, ykleten ad, navlun kayd ile havayolu irketinin kae ve imzas yer almaktadr63.
Hava konimentosunun nakliyeci iin beyan edilen deer ile ilgili ksmnda gmrk iin beyan edilen deer (NVD); ve tama iin beyan edilen deer (NCV) ksaltmalar grlmektedir. NVD'de, gnderen tarafndan nakliye deeri ilave olarak belirtilir ya da bir deer belirtilmez. NCV'de ise gnderen ya da temsilci gmrk
61 62
Toroslu, a.g.e., s. 11. Dlek, a.g.e., s. 103. 63 Dlek, a.g.e., s. 104.
28
deerini beyan ve ilave edebilir ya da etmez. Bunun iin ilgili ksma NCV ibaresi yazlr veya o ksm bo braklr64.
1.2.3.6 Karayolu Tama Belgesi (Roadway Bill CMR) Uluslararas nitelikteki CMR (convention merchandises routiers) anlamasn kabul eden lkelerde kullanlan bir karayolu tama belgesi olup, mallarn nakliyeci firma tarafndan istenilen yere tanmak zere teslim alndn gsteren bir belgedir Bu belge, mallarn artlara uygun olarak tanmak zere iyi durumda teslim alndn ve tama szlemesinin yapldn gsterir65.
nsha olarak dzenlenir. Birincisi ykletene verilir, ikincisi mallara elik eder, ncs de tamacda kalr. Ykleten, mallar yolda iken taycya talimat vererek tamay durdurma, teslim yerini deitirme veya mallar belgede ismi yazl alcdan baka bir ahsa teslimini isteme hakkna sahiptir. Bu hak belgenin ikinci nshasnn belgede ad yazl alcya verilmesi zerine, hkmden der. Anlan hakk kullanmak istediinde, ykleten belgenin birinci nshasn nakliyeciye ibraz etmelidir. Bu durumda yeni bir talimat belgeye kaydedilir. Ykleten ayn zamanda nakliyeciye garanti vermelidir66.
1959 ylnda Cenevre'de imzalanan uluslararas dolam arac (TIR) szlemesine gre, bu szlemeye ye olan lkeler arasnda TIR karnesi kullanlr. Trkiye bu szlemeyi 1965 ylnda imzalamtr67.
TIR karnesi uluslararas bir kurulu olan Uluslararas Dolam Birlii (IRU) tarafndan datlr. Trkiyede ise firmalara Odalar Birlii araclyla ilgili Ticaret Odas tarafndan datlr. TIR karnesi, uluslararas nakliyat yapan aralara zel bir belgedir. Ayrca uluslararas nakliyat yapan firmaya kaytl bulunan trn, uygunluk belgesi ile C-2 belgesine de sahip olmas gerekmektedir. Uygunluk belgesi srelidir.
64 65
Onursal, a.g.e., s. 145. Akat, a.g.e., s. 201. 66 Onursal, a.g.e., s. 152. 67 Onursal, a.g.e., s. 152.
29
Sresi dolduunda mutlaka yenilenir. Genel olarak bu zellikleri tayan ve ihracata uygun olan trlar, TIR karnesi ile birlikte ihracat firmaya gelirler68.
1.2.3.7 Hamule Senedi (Railway Bill) Hamule senedi, mallarn trenle tanmas sz konusu olduunda maln Demiryolu daresince tanmak zere teslim alndn gsterir. Hamule senedi, alt nsha olarak dzenlenmektedir hamule duplikatas ismi verilen drdnc nsha maln mlkiyetini temsil eder ve banka aracl ile maln alcya devredilme ilemi bu nsha ile gerekletirilir69.
Bu belge demiryolu idaresince gnderene ancak maln bir vagonu doldurmas halinde verilir. Aksi halde gnderen, maln bir tama komisyoncusuna teslim ederek nakliyeci makbuzu almaldr. Tama komisyoncular, bir araya getirerek vagon doldurur ve demiryolu idaresinden kendi adlarna hamule senedi alrlar. Hamule senedinin ilk nshas mallarla birlikte gider, ikinci nsha demiryolu idaresince gnderene dolu vagon karl verilir.
1.2.3.8 Karma Tama Belgesi (Combined Transport Document)
Maln naklinin birden fazla nakil vastas ile yaplmas durumunda, tayc tarafndan ykletene verilen ve mallarn teslim alnd yerden var yerine kadar tanacan gsteren belgeye, karma tama belgesi ad verilir. Taycnn sorumluluu mal teslim aldnda balar ve teslim mahalline kadar devam eder. Mallar, gnderene verilen nshann geri alnmas suretiyle, ancak belgenin zerinde belirtilen gnderene, nakliye acentesinin var yerindeki ubesi veya muhabirince teslim edilir70. Bu belge alcnn kendisi adna ya da bankas adna kesilir. 3 tr Uluslararas Nakliye Acenteleri Birlii Federasyonu (FIATA) belgesinden sz edilebilir:
68 69
Cantez, a.g.e., s. 49. Dlek, a.g.e., s. 104. 70 Onursal, a.g.e., s. 154.
30
Tamacnn teslim alnd belgesi (FIATA FCR), mallarn sevk edilmek zere
nakliyeci tarafndan teslim alndn gsterir. Nama dzenlenir ve ciro edilemez71.
Nakliyeci tama belgesinde (FIATA FCT) nakliyecinin sorumluluu, bu
belgenin orijinal nshasn ibraz eden alcya veya onun ciro ettii ahsa mallar teslim edene kadar srer. FIATA FCR emre tanzim edilir72.
Dier FIATA belgesi (combined transport bill of landing) birden fazla tama
trn ieren kombine tamalarda kullanlr73.
1.2.3.9 House Bill Of Lading Nakliyeci (forwarder) tamay kendisi yapmyorsa, bu belgeyi dzenleyerek ykletene verir ve kendi setii tama aracyla mal sevk eder. Dier tama senetleri gibi maln mlkiyetini temsil etmeyen ve ciro edilemeyen bir belgedir. 1.2.4 Finansman Belgeleri
Finansman belgeleri, ihracat, ithalatya mal mukabili yani serbest olarak mal gndermeyip, kar tarafa kredi ile mal satmak istemekle beraber, kendini kambiyo senedi ile garanti altna almak istediinde kullanlmaktadr. Bu amala kambiyo senedi olarak, d ticarette arlkl olan polie ve daha az oranda bono kullanlmaktadr.
1.2.4.1 Polie (Bill Of Exchange, Draft) Polie en basit ekilde, belli miktarda bir paray, belirli bir vadede, bir nc ahsa demesi iin alacaklnn borluya verdii kaytsz ve artsz yazl bir deme emri olarak tanmlanr.
anl, Eki, a.g.e., s. 251. anl, Eki, a.g.e., s. 251. 73 anl, Eki, a.g.e., s. 251.
72
71
31
Polie, kymetli evraktan saylan hususi bir havaledir. D ticarette, ihracatnn ithalatya gnderecei mal karlnda onun adna tanzim edip, kendine ya da bir bakasna mal bedelinin denmesi ile ilgili yazl emir poliedir74. Bylece ihracatya keide eden (drawer), ithalatya da keideci (drawee) ad verilmektedir.
Polieler emre yazl senetlerden olup, devri ciro ve teslim yoluyla olur. Ciro, polie ya da poliedeki ekli alonj zerine iki ekilde yaplabilir.
Tam ciroda, polieyi ciro eden, ciro edecei kimsenin adn, soyadn ve
deyiniz ibaresini yazarak altn imzalar. Beyaz ciroda, ciro eden yalnzca deyiniz ibaresini yazarak ya da hibir ey
yazmakszn imzalar. Polienin dzenlenmesi belirli kanuni artlara gre belirtilmitir. Bu kanuni artlardan birinin bile eksik olmas halinde belge, polie niteliini kaybeder. Poliedeki ekil artlar aadaki gibidir75:
- Dzenlendii dilde polie kelimesini iermesi, - artsz deme ibaresi (pay), - hracaty (keideciyi) belirtmesi (ad, soyad, nvan ve imzas),
- Kime deneceinin belirlenmesi, - thalatnn (keideli) belirlenmesi (ad, soyad, nvan ve adresi),
- Keide yeri ve tarihi,
74 75
Klause WEGHAUSE, Sigorta leyii, Ko-Allianz, stanbul, 2001, s.281. Weghause, a.g.e., s. 117.
32
- demenin yaplaca tarih (vade: maturity),
- Dviz cinsi ve tutar (currency and amount), - Akreditif artlarna gre konmas gereken kaytlar, - lke mevzuatna gre konmas gerekli artlar.
Bir poliede dier hususlar yannda nemli olan bir nokta, polienin deme zamandr. Belli bal deme zamanlar yledir76;
At sight, grldnde demeli; grldnden belli bir sre sonra demeli. At days date; tanzim tarihinden belli bir sre sonra demeli. At days after B / L date; konimento tarihinden belirli bir sre sonra demeli. Akreditifli ya da vesaik mukabili deme ekline gre, ihra edilen mala ait belgeler alc firmann bankasna gnderilirken ayrca bir polie eklenir77. Bu polie kabul edildiinde, kabul edilen polie ihracat bankasna ve oradan da ihracatya gnderilir. Ancak ihracat, elindeki polieye ramen kredi verdii sre iinde ithalatnn mali bakmdan zor duruma derek paray dememe rizikosuna kar, alcnn bankasndan kefil isteyebilir. "Aval" ad verilen bu kefil ileminde, alcnn bankas kefillii kabul ederse polie zerine "for aval for drawee" kaesi vurur ve imzalar. Bylece polie gvenilir bir nitelie kavuarak, ihracat tarafndan vadesi gelmeden iskonto ettirilerek, finansman ihtiyac karlanabilir78.
Polienin tek nsha olarak tanzim edilmesi, kaybolma, yrtlma vb. sebeplerden dolay risklidir. Bundan dolay baz lkelerde ve Trkiyede polieler birden fazla nshal olarak dzenlenebilir79.
Weghause, a.g.e., s. 118. Adnan MOLDB, Trkiyede hracat Yntemleri, Eskiehir Sanayi Odas Yaymlar No: 23 Eskiehir, 1984, s. 17. 78 Weghause, a.g.e., s. 118. 79 Akat, a.g.e., s. 203.
77
76
33
1.2.4.2 Bono (Promissory Note) Bono, ihracat tarafndan ithalatya kredili bir mal sat sz konusudur. Ancak polienin aksine, bonoda ithalat, ihracat lehine deme vaadinde bulunarak bu belgeyi imzalar, alacaklsna gnderir ve ciro ile el deitirir. denmemesi halinde protesto edilerek icra takibatna urar80. 1.2.5 Dier Belgeler
Dier belgeler arasnda sigorta poliesi, eki listesi, koli / ambalaj listesi, kontrol sertifikas yer almaktadr. 1.2.5.1 Sigorta Poliesi Maln deniz, hava ve karayolu ile tanmasnda urayabilecei risklere kar korunmas iin sigortal ve sigortac arasnda yaplan ve akdin artlarn gsteren belgeye sigorta poliesi (insurance policy) denir. Sigorta poliesi kymetli bir evraktr. Poliede mteri adnn yannda D / N (daini mrtein) ibaresi varsa banka ad da yer alr ve tazminat durumunda ilk alacakl olan bankadr. Sigorta kapsamnda yeralan haklar ciro ve teslim ile bakasna devredilebilinir. Bir sigorta poliesinde bulunmas gereken artlar yle sralanabilir81:
- Sigortalnn ad, soyad, ve ticaret nvan,
- Sigorta konusu olan maln cinsi, miktar, markas, koli adedi, arl, ambalaj,
- Sigorta mebla (yabanc para veya YTL cinsinden),
- Nereden nereye sevk edilecei,
- Tama aracnn cinsi (eer kamyon ise plaka numaras, gemi ise ad, uak ise uu numaras, tren ise vagon numaras poliede yer alr),
80 81
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 416. Weghause, a.g.e., s. 118.
34
- Ykleme tarihi, - stenilen teminat tr.
Sigorta belgesinin kapsamas gereken minimum sigorta tutar mallarn mal bedeli, sigorta ve navlun denmi olarak teslim (CIF) bedeli veya mallarn tama ve sigorta bedeli denmi olarak teslim (CIP) bedeli art % 10'dur. Sigorta poliesinde belirtilecek hususlardan bir veya birkann kesinlik kazanmadan sigorta
yaptrlmasnn gerekli olduu hallerde ve zellikle bankalar tarafndan akreditif aldnda sigorta teminatna ihtiya duyulmas halinde, elde bulunan bilgilerle geici bir polie tanzim edilir. Buna "flotan polie" denir. Sevkiyat gereklemeye balad zaman, kesinleen bilgilerle kat-i sigorta poliesi tanzim edilir.
1.2.5.2 eki Listesi (Weight List) eki listesinde ithal olunan mallarn arl ayrntl bir ekilde gsterilir. Bu listedeki arln fatura ve konimentoda gsterilen miktar ile ayn olmas gereklidir82.
1.2.5.3 Koli / Ambalaj Listesi (Packing List) Bu listede koli / ambalaj adedi, her bir kolinin iinde hangi tr ve ne miktarda mal bulunduu gsterilir. Ambalaj listesindeki saylarn yine fatura ve konimentodaki mal adedi ile ayn olmas gerekmektedir. Ayrca bu listede ambalaj lleri de yer alr. Koli listesi, maln saym, teslimi ve koliyi amadan iindeki maln bilinmesine olanak saladndan gmrk kontrolnde nemli faydalar salar83.
82 83
anl, Eki, a.g.e., s. 198. anl, Eki, a.g.e., s. 249.
35
1.2.5.4 Kontrol Sertifikas (Inspection Certificate)
Mallarn ithalatnn sipariine uygun olup olmadn gsteren gzetim belgesi bir gzetim irketince dzenlenir. Bankalar araclyla yaplan deme ekillerinde, bankalar. yalnzca evrakn usulne ya da istenilen koullara gre uygunluunu kontrol ederler, maln kalitesini kontrol etmeleri sz konusu deildir.
1.3
DI TCARETTE KULLANILAN TESLM EKLLER
Ticari
terimlerin,
her
lkede
deiik
ekilde
yorumlanmasnn
(hukuksal
anlamazlklar sonucu) hem zaman hem de para kaybna neden olduu dncesinden hareketle ve bu terimlerin standart kurallara balanmas amacyla baz uluslararas almalar yaplmtr. Bunlarn en nemlisi "uluslararas teslim ekilleri (INCOTERMS)dir84.
INCOTERMS'in amac; ticari terimlerin her lkede farkl olarak yorumlanp, uygulanmasndan doan anlamazlk ve glklerin mmkn olduu lde ortadan kaldrlmasdr.
Uluslararas
Ticaret
Odas
(ICC)
(International
Chamber
of
Commerce),
INCOTERMS kitapn ilk kez 1936 ylnda yaymlamtr. Kitapkta yer alan kurallar srasyla 1953, 1967, 1970, 1976 ve 1980 ylnda revize edilerek gnmz koullarna uygun hale getirilmitir. En son INCOTERMS 2000 adyla yaymlanan kitapa gre 13 tr teslim ekli vardr85.
INCOTERMS'de yeni dzenlemeye gre, gelimelere de uygun olarak, ticari terimler drt gruba ayrlmtr86.
Bunlardan birincisi, satcnn bizzat kendi kuruluunda mallarn alcya sunmas durumudur.
Namk KKKUTLU, D Ticaret Mevzuat Rehberi, stanbul Ticaret Odas, stanbul 1998, s. 64. 85 www.iccwbo.org/incoterms/id3040/index.html 86 Akat, a.g.e., s. 189.
84
36
kincisi, satcdan mallarn alc tarafndan tespit ve tayin edilen taycya teslim etmesi istenir.
ncs, satc, tama ilemi iin kendisi szleme yapmasna ramen, mallarn yklenmesi ve yola kmasndan sonra meydana gelebilecek ek masraflar kendisi stlenmez.
Drdncs ise, mallarn var lkesine kadar tanmasyla ilgili btn masraflarn ve risklerin satcya ait olmasdr.
D ticaret ilemleriyle ilgili olarak, baz szlemelerde alcnn, satcnn lkesindeki ihracat ilemlerini (i yerinde teslim (EXW), gemi dorultusunda teslim (FAS) gibi); baz szlemelerde de satcnn, alcnn lkesindeki ithalat ilemlerini (rhtmda teslim (DEQ) ve gmrk resmi denmi teslim (DDP) gibi) yrtmesi gerekebilir. Bu tr durumlarda alc ve satc ihracatta veya ithalatta konabilecek yasaklardan doabilecek riskleri de karlkl olarak paylamak durumundadrlar. yle durumlar olabilir ki, alc, mallar EXW erevesinde satcnn kuruluundan, ya da FAS erevesinde gemi dorultusunda teslim almak istedii halde mallarn ihra ilemlerinin satc tarafndan yerine getirilmesini tercih edebilir. Eer durum bu ise, ilemi tanmlayan terime bir de, "k ilemi tamamlanarak" ibaresi eklenir87. 1.3.1 Yerinde Teslim / Ex-works (EXW) Ticari iletmelerde teslim olarak da adlandrlr. hracat firmann mallar kendi mahallinde veya baka bir isim ile belirlenmi yerde (i yerinde, fabrikada, depoda vb.) gmrkleme ilemleri yaplmam ve hibir tama aracna yklenmemi ekilde, ithalat firmann tasarrufuna brakmasna imkn veren teslim eklidir88. thalat ya da temsilcisi szlemeye gre belirtilen belli tarih ya da zaman aralnda satcnn iyerinde ya da maazasnda mallar teslim alr. Teslim ile birlikte malla ilgili masraf ve rizikolar ithalatya geer. Bu tr satn dahili bir
87
mit ATAMAN, Haluk SUMER, D Ticaret lemleri ve Muhasebesi, Alfa Yaymlar, 6.Bask, stanbul, 1998, s. 16. 88 Grsoy, a.g.e., s. 17.
37
sattan fark olmad iin, ihracat ile ilgili formalitelerin yerine getirilmesi ve belgelerin hazrlanmas grevi de ithalatya ya da onun temsilcisine aittir89.
1.3.2 Gemi Bordasnda Teslim / Free On Board (FOB) hracat malnn, ihracat tarafndan sat szlemesinde belirtilmi olan ykleme limannda geminin gvertesinde alcya teslimini ifade eder. Mallarla ilgili kaybolma ve hasar rizikolar, mal gemi kpetesini getii andan itibaren, ihracatdan alcya geer. Satc, ithalatn gereklemesi iin btn belgeleri salamaya mecburdur90.
1.3.3 Gemi Dorultusunda Teslim / Free Alongside Ship (FAS) Mallarn ykleme limannda rhtmda, geminin yannda teslimini ifade eder. FOB'dan fark maln rhtmda teslim edilmesidir. Dier hususlar FOB'un aynsdr91.
1.3.4 Taycya Teslim / Free Carrier (FCA) Gnmzde tama teknolojisindeki yeniliklerin etkisi ile birden fazla tama trnn ierdii kombine ya da oklu model tama sisteminin giderek yaygnlamas FCA teslim eklinin gelimesine neden olmutur. bu tama sisteminde rnein, mal Eskiehir'den konteynr iinde nce trenle Haydarpaa
Garna, oradan gemiye yklenerek Hamburg'a, oradan da konteynr tra yklenerek alcnn adresine ulamaktadr. Byle bir durumda ihracat bu tama sistemini bizzat yapan ya da yaplmasn salayan taycya mallarn teslim etmekle risk ve masraflar ithalatya yklemi olur. Tayc da bu durumda tek konimento keser. Tek konimento dzenlenmeseydi her bir tama tr iin ayr ayr navlun ve konimento kesilmesi gerekecektir ki, byle bir ilem ekli aklc olmayarak, gereksiz masraflara sebep olacaktr. Burada ihracat ile ilgili formaliteler satc tarafndan yerine getirilir92.
Akat, a.g.e. s. 189. Haluk KABAALOLU, hracat ve Uluslararas Hukuk, hracatlar iin Pazarlama Ynetimi Semineri, .. letme Fakltesi, 17-21 Nisan 1980, s. 9. 91 Mehmet KARAFAKIOLU, Uluslararas Pazarlama Ynetimi, Beta Yaymlar, stanbul, 2001, s. 218. 92 www.iccwbo.org/incoterms/id3040
90
89
38
1.3.5 Mal Bedeli Ve Navlun denmi Olarak Teslim / Cost And Freight (CFR): Belirtilen var limannda mal bedeli ve navlunu denmi olarak teslim. Bu teslim eklinde CFR'den sonra var limannn ismi yer almaktadr. rnein, CFR Hamburg gibi. hracat szlemede belirtilen tarihte mal gemiye ykler. Ykleme, liman masraflar ve navlun ihracatya ait olup, sigorta primi ithalatya aittir. Baz alclarn mal sigortasn kendi sigortacsna yaptrmak istemeleri, baz Asya ve Gney Afrika lkelerindeki mevzuatn sigortalarn yerli irketlerce yaplmasn art komalar, CFR teslim eklinin domasnda temel etkendir. CFR teslim ekli deniz tamacl ile birlikte kara, hava ve demiryolu tamacl iin de kullanlmaktadr93.
1.3.6 Mal Bedeli, Sigorta ve Navlun denmi Olarak Teslim / Cost, Insurance and Freight (CIF)
Mal bedeli, sigortas ve navlunu denmi olarak belirtilen var limannda teslim. Bu teslim ekli CFR'ye benzemekte ancak ondan fark; ihracat navlun bedeli yannda sigorta primlerini de deyerek, masraflar maln fiyatna yanstmaktadr. Maln, CIF bedelinin % 100' deerinde sigorta ettirilmelidir. CIF teslim ekli, denizyolu tamacl ile
94
birlikte
kara,
hava
ve
demiryolu
tamacl
iin
de
kullanlmaktadr .
1.3.7 Tama creti denmi Olarak Teslim / Freight Carriage Paid to (CPT) CPT teriminden sonra var yerinin ismi yer almaktadr. Birden fazla tama sistemini konu alan kombine tamaclkta kullanlan bir teslim eklidir. CPT gemi ile tamada kullanlan CFR'nin oklu tama sisteminde karldr. Bu teslim eklinde de navlun bedelini satc karlayacak ve maln fiyatna yanstacaktr. Hasar ve ziyan rizikosu maln hracat tarafndan ilk taycya teslimiyle birlikte thalatya gemektedir95.
93 94
Akat, a.g.e., s. 190. A. Seha SELEK, D Ticaret lemleri ve Tek Dzen Muhasebe Sistemine Uygun Olarak Muhasebeletirilmesi, Birleik Matbaaclk, zmir, 1997, s. 65. 95 Selek, a.g.e., s. 65.
39
1.3.8 Tama ve Sigorta Bedeli denmi Olarak Teslim / Carriage and Insurance Paid to (CIP) Belirtilen var yerine kadar navlun ve sigorta primi denmi olarak teslim eklidir. CPT teslim ekline benzemektedir. Ancak ondan fark, ihracat maln navlun bedeli yannda mal bedelinin % 100 deerindeki sigorta primini de demek zorundadr. Tek tama trnn kullanld CIF'den fark, CIP'de denizyolu tamacl da dahil olmak zere dier tama trlerinin kombine olarak birlikte kullanlmasdr96.
1.3.9 Snrda Teslim / Delivered at Frontier (DAF): Bu teslim eklinde mallar anlamada belirtilen snrda, gmrkten nce alcnn emrine hazr bulundurulur. Hudut satcnn gmr olabilecei gibi, alcnn ya da herhangi bir lkenin gmr de olabilir. Snra kadar masraf ve rizikolar ihracatya, snrdan sonra ise ithalatya aittir. Bu terim zellikle mal, demiryolu ya da karayolu ile tandnda kullanlsa da dier tama trleri iin de kullanlr97.
1.3.10 Gmrk Resmi denmeksizin Teslim / Delivered Duty Unpaid (DDU) Gmrk vergisi demeksizin teslim eklidir. Anlan teslim eklinde ihracat, ithalatnn lkesinde ve ad belirtilen yerde mallar ithalatya teslim etmekle
ykmldr. Ancak burada gmrk vergisinin denmesi sz konusu deildir. Teslim yerine kadar olan tm masraf ve rizikolar ihracatya aittir98.
1.3.11 Gmrk Resmi denmi Teslim / Delivered Duty Paid (DDP) Belirtilen var yerinde teslim eklidir. Gmrk vergisi denmi olarak teslim edilir. DDU teslim eklinden tek fark sadece gmrk vergisinin de ihracat tarafndan denerek, belirtilen yerde maln teslimini ifade etmektedir99.
Parasz, Yldrm, a.g.e., s. 409. Akat, a.g.e., s. 191. 98 Akat, a.g.e., s. 192. 99 www.iccwbo.org/incoterms/id3040
97
96
40
1.3.12 Rhtmda Teslim / Delivered Ex-Quay (DEQ) Belirtilen var limannda teslim eklidir. hracat mal sat szlemesinde belirtilen rhtmda ithalatya teslim etmektedir. Rhtma kadar olan masraf ve rizikolar ihracatya aittir100.
1.3.13 Gemide Teslim / Delivered Ex-Ship (DES) Belirtilen var limannda ve gemide teslim (DES) eklinde ihracat var limannda gemide mallar ithalatya teslim etmektedir. O ana kadar olan masraf ve rizikolar ihracatya ait iken teslim anndan sonra masraf ve rizikolar ithalatya gemekte ve gemiden maln boaltma masraflar da dahil edilmek zere alc tarafndan karlanmaktadr. DES'in CIF'ten fark; DES'de masraf ve riziko var limannda gemide teslim ile birlikte ithalatya devredilirken, CIFte ithalatnn hasar ve ziyana ilikin rizikosu ykleme limanndaki gemi gvertesine teslim ile balamakta, ancak masraf devri DES'te olduu gibi var limannda gemide olmaktadr. Bu nemli farka dikkat edilmelidir101.
1.4
DI TCARETTE DEME EKLLER
thalatyla anlaarak mal hazrlayan ihracat, mal bedelinin denmesini dnmek durumundadr. Eer rettii maln karln zamannda alamazsa ihracat olduka zor bir duruma der102. Bu durum ihracatlarn, ithalatlarn deme ekilleri hakknda yeterince bilgi sahibi olmalarn gerektirmektedir. Bylece
karlalabilinecek rizikolar en aza indirmi olurlar. Uluslararas ticarette deme ekilleri be grupta toplanabilir. Bunlar, pein deme ve prefinansman, mal karl deme, kabul kredili deme, akreditifli deme ve vesaik mukabili demedir.
100
www.iccwbo.org/incoterms/id3040 www.iccwbo.org/incoterms/id3040 102 Onursal, a.g.e., s. 268.

101
41
1.4.1 Pein deme (Cash / Advance Payment) Ve Prefinansman Pein deme eklinde, alc nce paray gndermekte, daha sonra mal gitmektedir. Kukusuz burada, alcnn ihracatya tam gvenmesi gerekmektedir. Pein deme kambiyo mevzuatna gre ihracat iin bir kredi nitelii tad iin mallar 1 yl iinde ihra edilmelidir. Ya da ayn deerde baka bir mal, mamul veya hizmet gnderilmelidir. Trkiyede alan bu kredi karlnda ihracat tevik iin gelen paradan % 3 orannda kaynak kullanm destekleme fonu (KKDF) kesilmektedir. Bankalar bir yl iinde ihracatn yaplmayacan da gznne alrlar ve bir yllk gecikme faizini hesaplayarak pein gelen paradan kesinti yaparlar103.
Pein olarak bedel geldii zaman hemen dviz alm belgesi (DAB) kesilir ve ihracat bedeli olduu DAB zerine yazdrlr. hracat esnasnda DAB gmre gider ve bedel karl olan mallarn yurt dna kt DAB arkasna yazlr. Bu ilem yaplmadan gelen pein bedelin karl olan mal yurtd edilmi saylmaz. Mallar ksm ksm yurtd edilmise en son partide DAB zerinde kapama yaplr104.
Pein ihracat bedelleri eer gmrk yolu ile gelirse, gmrkte grevlilere mutlaka parann dardan geldiine dair dviz beyan tutana (DBT) dzenlettirilmelidir. Eer gelen tutar 50.000 Amerikan Dolarnn altnda ise DBTye gerek yoktur. Hatta baz lkelerden gelen parann tutar ne olursa olsun DBT aranmamaktadr. ran ve baz Trk Cumhuriyetlerinden gelen dvizlerde bu durum geerlidir. DBT dzenlenen dvizler arac bankaya gtrlerek DAB dzeltilir. Banka, DBT ile getirilen dvizlerin yurtdndan geldiine dair gmrkten gerekirse teyit alr105.
Pein demeli ilemlerde ithalat kendini garanti altna almak isteyebilir. Bu bakmdan garantili pein deme ve garantisiz pein deme olarak ayrlabilir. Garantisiz pein demede, ithalat ihracatya bankann herhangi bir garantisini istemeden dvizi gndermektedir. hracat mal gndermedii ya da paray iade etmedii takdirde ihracat bankann bir sorumluluu yoktur. Garantili pein demede ise ithalatnn bankas, anlamaya uygun maln zamannda gnderilmedii
103 104
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 113. Hakan AKIN, Yeni im D Ticaret, Academy International, Ankara, 1999, s. 184. 105 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 113.
42
ya da para iade edilmedii takdirde gnderilen pein dvizin faizi ile birlikte ithalatya geri gnderileceine dair ihracatnn bankasndan garanti istemektedir. Buna prefinansman ad verilir. Prefinansman da garantr banka ithalat tarafndan gnderilen paray, ihracatya teslim etmeden nce teminat mektubu ister. Bu tr garantilerin haricinde, bankalarn sorumluluk tayarak ileme dahil olduu bir pein deme, avans demesi eklinde "red clause" veya "green clause" akreditifler ile de yaplabilmektedir106.
1.4.2 Mal Karl deme / Cash Against Goods
Pein demenin tersine, ihracat bedelini almadan mal alcya gndermekte ve bu bakmdan ithalatya tam bir gven duymaktadr. hracatnn en ok risk stlendii deme eklidir107. hracat maln sevk ettikten sonra sevkiyata ilikin vesaiki dorudan veya bedelsiz teslim edilmek kaydyla bir banka aracl ile veya dorudan ithalatya gndermektedir108. thalat vesaiki teslim
alarak, bununla
mallar gmrkten
ekmekte, mal
bedelini ise aralarndaki anlama uyarnca belirlenen sre sonunda demektedir. Fakat mal bedelinin denmeme riski her zaman vardr.
Mal karl deme, ihracaty deil ithalaty finanse eden bir deme eklidir. hracatnn mal karl deme eklini kabul edebilmesi iin mal bedelinin deneceine inanmas gerekmektedir. Gvence bankalarn garantisiyle salanabilir. demenin zamannda yaplacana ilikin bir garanti alcnn
bankas vastasyla satcya verilmekte olup, mal karl demede olduka sk grlmektedir. Mal karl demenin en sk rastland durumlar aada ksaca belirtilmektedir109. Alc (ithalat), satcnn (ihracat) bir temsilcisi veya ubesidir.
106 107
Akn, a.g.e., s. 184. Onursal, a.g.e., s. 274. 108 Toroslu, a.g.e., s. 61. 109 Toroslu, a.g.e., s. 61.
43
Alc ile satcnn alm - satm ilikisi yllardr sryor olabilir.
Satcnn pazarlk gc olmad gibi, piyasa koullar buna zorluyor olabilir.
Mal karl demede, alc ile satc olmak zere iki taraf mevcuttur. Vesaikin alcya gnderilmesinde bankalar hi devreye girmeyebilir. Satcnn vesaiki dorudan alcya gndermesi mmkndr. Vesaik banka aracl ile alcya gnderilse bile bedelsiz teslim sz konusu olduundan bankalarn hibir ykmll bulunmamakta, satc tm sorumluluu yklenmektedir. Ancak ilemin uygulanna gre, bankalar devreye girebilir. lkelerdeki mevzuata bal olarak, mal karl deme dahi olsa vesaikin bankalar araclyla alcya gnderilmesi gerekebilmektedir. Byle bir durumda bankalar genel mevzuat ykmlerini yerine getirdikleri gibi vesaikin muhataba ulamas hususunda gvence tekil etmektedirler. Bankalar, mal karl ilemde ihracat bedelinin denmesi aamasnda devreye girerler. Burada bankalar sadece havale ilemine taraf olmaktadr. Sadece kendilerine verilen parann lehtara ulatrlmas
hizmetini yaparlar. Ancak demenin yaplacana dair garanti vermeleri halinde sorumluluklar deimekte, o zamanda stlendii rol ve verdii hizmet deme eklinden kmakta, garantr olmaktadr110.
1.4.2.1 Banka Denetiminde Mal Karl deme ekli Vesaikin alcya ulatrlmas ve mal bedelinin denmesi ilemine bankalarn katld "mal karl deme", vesaik karl demeden pek farkl deildir. Yalnz satcnn bedelsiz teslim talimat nedeniyle, bankalarn vesaikin
braklmasnda bir sorumluluu vardr. Vesaik karl demede vesaikler, sevkiyat tutarnn denmesi ve polienin alc tarafndan kabul edilmesi
karlnda alcya teslim edilirken, mal karl demede bedelsiz olarak teslim edilmektedir.
110
Toroslu, a.g.e., s. 62.
44
1.4.3 Kabul Kredili deme
Temel olarak alcy finanse etmeyi amalayan ilemde, polienin iskonto edilmesi halinde satcya da kaynak salayan, alcnn mal bedelini, mal teslim alnca deil de belli bir vade sonunda dedii bir yntemdir. Vadeli akreditifler gibi vadeli mal alm-satmnda kullanlmaktadr. Kabul kredili demede, vade, kambiyo senetlerinden polie vastasyla belirlenmekte olup dier polielerden tek fark, genellikle polie bedelinin vadesinde denecei hususunda bir bankann dnlemez taahhdn iermesidir111.
Vadeli mal alm-satmlarna ynelik d ticaret ilemlerinde ithalat ile ihracat arasnda ortaya kabilecek muhtemel sorunlarn nlenmesi ve ilemin devamllnn salanabilmesi iin bankalarn araclna bavurulmaktadr
1.4.4 Akreditifli deme / Letter Of Credit L / C hracatnn, mallar akreditif artlarna uygun olarak sevk ettii zaman mal bedelini alacandan emin olduu; ithalatnn ise anlama artlarna uygun akreditifi bankasna talimat vererek atrd zaman mallar alacandan emin olduu bir deme eklidir. Yani akreditifli deme birbirini tanmayan taraflarn tercih ettii bir deme eklidir112.
Akreditif, ithalat tarafndan bankaya verilen talimatla almaktadr. Ancak ithalatnn bankaya verdii talimatn zn, alc ile satcnn yapt anlama belirlemektedir. Bu bakmdan ihracatnn, alacak akreditifi belirleyebilmesi ve kendi lehine oluturabilmesi iin, ithalat ile yapaca szlemede etkin olmas, aktif olmas ve belirlenmedik konu brakmamas gereklidir113. Akreditif, d ticarette en yaygn kullanlan bir deme eklidir. Akreditif en basit ekilde "koullu ihracatnn
111 112
havale"
olarak proforma
tanmlanabilir. Alcnn faturay bankasna
yani
ithalatnn,
gnderdii
ibraz
ederek, gerekli
Toroslu, a.g.e., s. 62. Halil SEYDOLU, Uluslararas Finans, Gzem Yaymlar, stanbul, 1999, s. 347. 113 Toroslu, a.g.e., s. 62.
45
belgelerin zamannda ithalatnn bankasna gnderilmesi karlnda deme yaplacan belirten bir taahhttr. "Koullarn belgelerle kantlanmas" hususu akreditiflere ilikin en nemli zelliklerden birisidir. leme deme arac olarak giren bankalar belgelerin kapsad mal, hizmet veya dier ilemleri dikkate almayarak sadece belgeler ile ilgilenmektedir. Bir akreditifte en az drt taraf mevcuttur114.
Akreditif amiri
thalat (aplicant, orderer, principal): hracat ile szleme yapldktan sonra eer deme ekli akreditif ise ilk adm ithalat atar ve bankasna giderek anlama artlarna uygun akreditif atrr. thalat akreditifi atrmadan ihracat birey yapamaz. ithalat bankasna akreditif artlarn bildirirken ihracat ile yapt anlama artlarna uygun hareket eder115.
Amir bankas
thalat bankas (applicants bank): thalatnn verdii talimata gre akreditifi aan bankadr. thalat isterse akreditif ald zaman kat mektubunu (akreditif metnini) grmek isteyebilir. Amir bankas akreditif amadan nce ithalatdan tm garantileri alr. nk thalat adna satc bankasna bulunmaktadr116. deme taahhdnde
Lehtar bankas
hbar bankas (beneficiarys bank, advising bank): Amir bankasnn ap kendisine gnderdii akreditifi inceleyip ihracatya bildiren bankadr. hracatya bildirmek zorunda olmayp isterse akreditifi iade edebilir ya da baz artlar kabul etmeyebilir. Ayn zamanda ihracat evraklar kendisine getirdii zaman inceleyip paray deyen ya da kar tarafa inceleme yapmas iin gnderen taraftr117.
114 115
Toroslu, a.g.e., s. 347. Karafakiolu, a.g.e., s. 109. 116 Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 114. 117 Karafakiolu, a.g.e., s. 173.
46
Lehtar
hracat (beneficiary): Adna akreditif alan, mal gnderip parasn tahsil edecek olan taraftr; yani ihracatdr. Tm ilemleri akreditif artlarna uygun yapar. Vesaiki bankasna vererek parasn ya lehtar bankadan (teyitli) ya da amir bankadan (teyitsiz) alan taraftr. Lehtar akreditif artlarna gre ilem yaparken amirden ya da lehtar bankasndan amir ile yapt anlama gereince akreditifle balantl olarak bir ey talep edemez. Dier bir deile, ithalat ile ihracat arasnda yaplan anlama ile akreditif birbirinden ayrlr.
Akreditifler alrken mutlaka belirtilmesi gereken zellikleri ve eitleri vardr. zellik itibari ile akreditif de belirleyici rol oynayan bu eitler mutlaka belirtilmelidir. Akreditifler kullanm durumlarna ve gsterdikleri zelliklere gre farkl ekillerde snflandrlabilirler.
1.4.4.1 Dnlebilir ve Dnlemez Akreditifler Bir akreditif amirin talimat ile ald zaman ya dnlebilir ya da dnlemez eklinde alabilir. Eer bu ayrm belirtilmemise, akreditif 500 nolu brore gre dnlemez kabul edilecektir. Akreditif alrken mutlaka belirtilmesi gereken bir zelliktir.
Dnlebilir akreditif aldktan sonra mallar sevk edilip dokmanlar lehtar tarafndan bankasna verilene kadar amire ilemden cayma imkan veren akreditif eididir. Lehtar bankann lehtardan ald dokmanlar kayda geirene kadar amir her an ilemden dnebilir. Bu yzden bankalar bu tr akreditifleri ihracatlara ihbar etmekten ekinirler. Bu tr akreditifleri daha ok distribtr firmalar tercih ederler118.
Dnlemez akreditiflerde, akreditif aldktan sonra lehtarn, lehtar bankasnn ve amir bankasnn onay olmadan amir ilemden dnemez. Ancak lehtar, akreditif vadesi iinde mallar sevk edip dokmanlar bankasna ibraz etmezse, akreditif iptal
118
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 113.
47
edilmi olur. Lehtar bu ekilde alan akreditife gre mallar sevk edip dokmanlar bankasna ibraz edince parasn alacandan emindir119.
1.4.4.2 Teyitli ve Teyitsiz Akreditifler Akreditifler al bakmndan dnlebilir ve dnlemez olarak alrken deme bakmndan ise teyitli ve teyitsiz olarak ikiye ayrlmaktadr. Teyitsiz akreditif sadece amir bankann deme garantisini ierir. Amir banka dokmanlar inceledikten sonra eer herhangi bir eksiklik yoksa lehtara deme yapmas iin lehtar bankasna talimat verir120.
Teyitli akreditif, amir bankasnn ve lehtar bankasnn
deme garantisini ierir.
Dokmanlar lehdar bankasna ibraz edildii zaman lehtara 7 i gn sonra deme yapar. Teyit, amir bankasnn akreditif kat mektubunda lehtar bankasndan aka rica etmesi ile ve lehtar bankasnn teyitini eklediini ihracatya ve amir bankasna bildirmesi ile verilmi olur121.
1.4.4.3 Kullanm Bakmndan Akreditifler Dner akreditif (rotatif, revolving L / C)
Eer ithalat ayn trden mal ayn ihracatdan srekli alyor ise, bu takdirde rnein bir yllk akreditif atrarak parasn balamasna gerek yoktur. Alan akreditif kullanldnda, talimata gerek kalmakszn, otomatik olarak yenilenir.
Devredilebilir akreditif (transferable L / C)
Akreditif metninde "transferable" szc mevcut ise, kendisine akreditif alan ihracat, bu akreditifi bir bakasna devredebilir. Transferable akreditif ancak bir kez olarak devredilebilir. Baka bir deile, ikinci lehtar kendisine devredilen akreditifi yeniden bir bakasna devredemez. Bu kural alcy korumak iindir. Eer
119 120
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 113. Toroslu, a.g.e., s. 63. 121 Weghause, a.g.e., s. 121.
48
alan akreditif ayn zamanda ksmi yklemelere de olanak salyorsa, (bu durumda akreditif metninde "partial shipment allowed" ibaresi yer alr.) ilk lehtar ayn akreditifi birden fazla kiilere aktarabilir122.
Arka arkaya akreditif (back to back credit)
Bu durumda alc, ithalat lehine devredilmez akreditif amakta, ihracatda alan bu akreditifi kredi garantisi olarak gstererek, satt mal kendisine satan imalat adna yeni bir alm akreditifi atrmaktadr. Eer ihracat atrm olduu alm akreditifini kendi finansman olanaklar ile karlasayd byle bir kar akreditif sz konusu olamazd. Transferable akreditife oranla karlkl akreditif atrmak ihracat iin daha pahaldr. Karlkl akreditifin ierik kazanmas iin hem sat hem de al akreditiflerinin demelerinin ayn bankada yaplabilmesi gerekir123. malat mal ykleyip evrak bankaya verdikten sonra, sat akreditif bedelinin ihracatya den kar ksm ayrlr ve kalan imalatya denir. Daha sonra sat akreditifin tamam kar bankadan tahsil edilir. Kukusuz bankalarn sat akreditif bedelini tahsil edebilmesi iin, sat akreditifinin sresinin al akreditifinin sresinden daha uzun olmas gerekir. Karlkl akreditifler, ithalat asndan da kullanlabilirler124.
Pein akreditif (red clause, down payment L / C)
Pein akreditifte, akreditif tutarnn tamam ya da bir ksm, mal sevkiyat yaplmadan ihracatya kullandrlr. Akreditife dayanarak tek bir ykleme yapldnda pein alnan bedelin akreditif tutarndan mahsubu gerekir. Ksmi yklemelerde ise, hangi ykleme ya da yklemelerde mahsup edileceinin belirtilmesi gerekir. Pein akreditif garantili ya da garantisiz olur. Garantisizde, ihracatnn bankas pein ksm, ihracatdan bir garanti almakszn kendisine der. hracat gereklemezse dedii paray amir bankasndan tahsil eder. Garantilide, denen pein ksm iin ihracatdan garanti alnr. Pein dviz alnd halde ihracat
122 123
Weghause, a.g.e., s. 122. Toroslu, a.g.e., s. 66. 124 www.igeme.org.tr/tur/pratik/Akrdtf.pdf
49
gereklemez ise, bu pein dvizin kambiyo mevzuatna gre 1 yl iinde geri iadesi gerekir125. 1.4.4.4 deme ekillerine Gre Akreditifler
Grldnde demeli akreditifler (sight L / C)
Bu tr akreditifte belgeler grldnde; teyitli akreditifte ihracatnn bankasnda, teyitsizde ise ithalatnn bankasnda denir126.
Vadeli akreditif (deferred L / C)
Mteriye vade tannarak vade sonunda mal bedeli tahsis edilir. Teyitli akreditif olduunda vade sonunda yerli bankadan, teyitsiz akreditifte ise ithalatnn bankasndan mal bedeli tahsis edilir. Bu durumda belli bir srenin sonunda mal bedelinin alnacana dair bankadan bir yaz alnabilir127. Ancak byle bir belge kymetli evrak niteliinde olmadndan polie gibi krdrlmaz. Vade sonunda mutlaka mal bedeli tahsis edileceinden, mal alan ithalatnn maln kaliteli olmadn iddia ederek, mal bedelini dememesi gibi bir husus sz konusu deildir. Eer ihracat vadeyi beklemeden para tahsil etmek istiyorsa, alc banka adna vadeli polie tanzim etmek durumundadr128.
Kabul kredili akreditif (acceptance L / C)
Banka adna ekilmi vadeli polieyi ihracat isterse krdrarak pein mal bedeline kavuabilir. Trkiyede kambiyo mevzuatna gre, vadeli ve kabul kredili akreditiflerde vade en ok 180 gndr129.
125
www.igeme.org.tr/tur/pratik/Akrdtf.pdf www.igeme.org.tr/tur/pratik/Akrdtf.pdf 127 Ataman, Smer, a.g.e., s. 27. 128 Ataman, Smer, a.g.e., s. 27. 129 Ataman, Smer, a.g.e., s. 27.
126
50
1.4.5 Vesaik Mukabili deme ekli / Cash Against Documents D ticarette olduka sk rastlanan deme ekillerinden biri de vesaik karl demedir. Bu deme eklinde alc mal bedelini demedii srece kontrol devam etmektedir. hracat, eer alc mallar temsil eden dokmanlar almayp mallar gmrkten ekmezse mallar geri getirebilir, bakasna satabilir yada ayn alcya daha dk fiyattan satmak zorunda kalabilir. hraat mallar sevk ettikten sonra mallar iin dzenledii dokmanlar bankasna (arac banka) teslim eder. Banka dokmanlar kontrol eder130. Vesaik demede bulunan taraflar u ekilde aklanabilir.
Amir - ihracat (principal)
hracat, ihracat ilemi gerekletikten sonra mallar temsil eden dokmanlar arac bankaya ibraz eder. Talimat vererek dokmanlar nasl ve ne ekilde alc bankasna gndereceini bildirir. Bu yzden amir (emreden) adn almaktadr131.
Rmiz bankas - ihracatnn bankas (remitting bank)
hracatnn verdii dokmanlar verilen talimatlara gre rmiz mektubu ile beraber alc bankasna gnderir. Rmiz mektubunu hazrlayp parann gelii iin gerekli dzenlemeleri yapan banka olduu iin rmiz (havale) bankas adn almaktadr132.
Muhatap ithalat
Kendisine ibraz edilen ihracat dokmanlarn bedelini deyip mallar gmrkten eken taraftr. thalat ayn ekilde eer satc ile balayc bir anlama yapmamsa dokmanlar bankadan alp mallar gmrkten ekmek zorunda deildir. Bu durumda
130 131
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 103. Onursal, a.g.e., s. 278. 132 Melemen ve Arzova, a.g.e., s.104.
51
vesaik mukabili deme ekli alcnn dokmanlar bankasndan almamas ile mal mukabili haline gelmi olur133.
Muhabir banka - ithalatnn bankas (collecting bank)
Rmiz bankasnn gnderdii dokmanlar rmiz mektubuna gre alcya teslim eden ve ihracatn bedelini tahsil eden bankadr. Vesaik mukabili demede, alc ile satc vesaik mukabili deme eklinde anlasalar dahi, ithalat siparii verdikten ve ihracat retime baladktan, hatta mal sevk ettikten sonra, mal almaktan
vazgeebilir, mal kendi gmrne gelse dahi mal bedelini demeyerek evrak bankadan almayabilir134. HRACATTA FNANSMAN EKLLER
1.5
hracatnn siparii aldktan sonra, mal sevkiyata hazr hale getirebilmesi iin, imalat aamasnda girdiler satn almak ve ii cretlerini demek veya ald mal aynen ihra etmek istediinde, bu mal almak iin belli bir nakdi sermayeye ihtiyac bulunmaktadr. Bu nedenle herhangi bir ihracatnn kendi z kaynaklarnn yannda, d kaynak bulma olanaklar konusunda bir bilgiye sahip olmas gerekmektedir. hracatta finansman ekilleri ithalatnn ihracaty finanse etmesi, dviz kredisi, ksa vadeli kredi programlar, factoring ve forfaiting olarak sralanabilir. 1.5.1 thalatnn hracaty Finanse Etmesi Bu finansman eklinde mal henz gitmeden ithalat, mal bedelini nceden satcya gndermektedir. Pein havale, pein dviz veya akreditiflerde "red clause" tr, bu imkan salamaktadr. Bu tr finansman "prefinansman" olarak adlandrlmaktadr. Prefinansman kanalyla gelen dviz hesabnn 1 yl iinde kapanmas gerekir. Tm
133 134
Melemen ve Arzova, a.g.e., s.104. Melemen ve Arzova, a.g.e., s.104.
52
kredilerde olduu gibi, Trkiye asndan bir kredi olmas sebebiyle KKDF'ye tabidir. Bu oran pein dvizde % 6'dr135.
1.5.2 Dviz Kredisi (DKR) Prefinansmanda lkeye pein dvizi getiren ihracat firma olmasna karn, DKR'de bankalar bizzat dardan dviz temin ederek bu dvizi, mal ve hizmet ihracat ile uraan firmalara kullandrmaktadr. Bu tr dvizlerin faizi; Trkiye para piyasasnda ortalama olarak dviz baznda % 15 - % 17 orannda olmaktadr. Kambiyo mevzuatmza gre bankalar, bu dvizi en fazla 1 yl sreli kredi olarak getirtebilirler. Dolaysyla bankalar bu krediyi, mterilerine verirken 3 - 6 ay gibi anlamaya bal olarak sreler belirlemekte ve gerektiinde bu sreleri 1 yla kadar uzatabilmektedir136. hracatlarn dviz kredisi alabilmeleri iin, her eyden nce birlikte altklar banka ile ticari ilikilerinin iyi olmas gerekir. Bir anlamda ihracat, kendi adna kredi tahsis ettirir. Byle bir kredi tahsisi iin ayni ve nakdi teminatlar mteriden alnr. Kredi tahsisinden sonra, ihracatnn aylk srede DKR'ye ihtiyac varsa, bu srede ne kadar ihracat yapacan beyan etmesi gereklidir. Bu bakmdan bankac asndan, byle bir krediyi kullanrken karlaaca ilk risk, ihracatn yerine getirilmemesi ile ilgilidir. hracatnn taahhd yerine getirmedii durumda, ihracat nedeniyle alnmayan her trl resim ve harlar, faizi ile birlikte geri alnr137. hracat, 3 aylk sre iinde gelen ihracat bedellerini krediye mahsup edebilir; bylece dviz al kuru ile sat kuru arasndaki zarardan korunmu olur. Ya da srenin sonunda ana para ile faizi kadar YTL bankaya getirerek, dviz sat kuru zerinden borcunu kapatr. Bu durumda DKR'nin bankaclar asndan ikinci riski, YTL riskidir. Yani dardan mal bedelinin gelmemesi ya da sre sonrasnda YTL olarak bedelin denmemesi sonucu kredi karlnn bankaya geri
135
gelmemesidir. Kukusuz
byle
bir
durumda
banka, ipotei
nakde
www.igeme.org.tr/tur/sss/bolum_x.pdf Melemen ve Arzova, a.g.e., s.195. 137 www.igeme.org.tr/tur/sss/bolum_x.pdf

136
53
evirecektir. DKR'de taahht edilen dvizin % 100' nispetinde kredi verilir. Eximbank kredisinde ise bu oran % 50'dir138.
1.5.3 Ksa Vadeli Kredi Programlar (Eximbank Kredisi) Eximbank hracatlara ksa vadeli Trk Liras kredileri ile dvize endeksli dviz kredileri vermektedir. Ksa vadeli Trk Liras kredisi alabilmek iin, ihracatnn gelecek 1 yllk ihracatn Eximbank'a sigorta ettirmesi gerekir. Kabul formunun bir nshas Eximbank'a gnderilmekte, dier nshas ise YTL kredisi iin arac bankaya ibraz edilir139.
Eximbank YTL kredilerini dorudan ihracatlara kullandrmayp, bankalara tahsis ederek kullandrmaktadr. Dolaysyla ihracat kredi iin kendi bankasna mracaat ederek, bakiye varsa kullandrlmaktadr. Eximbank, kredinin ana para ve faizinin geri denmesinde arac bankay sorumlu tuttuundan, ihracatnn ncelikle alt bankada kredisinin olmas gerekir, aksi halde Eximbank kredilerinden yararlanamaz. Arac bankada tahsisin ve mterinin kredisinin bulunmas halinde140;
- Mracaat formu,
- Firma taahhtnamesi,
- Muvafakatname. hracatlar arac bankaya bu belgeleri sunar. Arac bankada Eximbank'a iletir. Eximbank talebi uygun grrse, kredi ertesi ign arac bankaya denir. Arac bankada en ge ertesi ign krediyi firmann hesabna aktarr ve verilen kredinin sresi 120 gndr.
138 139
Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 195. Melemen ve Arzova, a.g.e., s. 196. 140 Parasz, Yldrm, a.g.e., s. 367.
54
Eximbank ilk defa ihracat yapacak olan giriimcilere, ihracata dnk olarak almay planlayan firmalara, ihracata hazrlk aamasnda, sevk ncesi ve hedef pazar ihracat kredilerine ve ihracat dviz kredisine bal olarak, ilk adm ihracat kredisi ad verilen ihracat kredisi kullandrr141.
1.5.4 Factoring Factoring irketleri alacaklarn vadesinden nce nakde dnmesini salayan finansman irketleridir. hracat mal mukabili ya da kabul kredili olarak mal sattnda, alacak hakkn arac factor kuruluuna satmaktadr. Factoring halinde ihracat bedelinin, evrakn factor'a verilmesi ile birlikte % 80'i denmektedir. Bu ilemde % 3 - % 5 dolaynda komisyon verilmekte, geri kalan bedel ise factor kuruluunca tahsil edildikten sonra ihracatya denmektedir. Factoring
firmasnn byle bir kredi ilemine girebilmesi iin, alclarn istihbaratn yapp, alc limitini belirlemesi gereklidir. istenilen Bu limitin zerindeki limitler sebebiyle
deerlendirilmemektedir. Mallarn
kalitede
yaplmamas
alcnn bedeli dememesi durumunda, factoring kuruluu verdii bedeli geri almaktadr. Mterinin iflas halinde ise factoring kuruluu, meydana gelecek kayp riskini stlenmektedir142. Factoringde 4 taraftan sz edilebilir143.
Kredili mal sat yapan ihracat,
Kredili mal al yapan ithalat,
Kredili sat iin aval veren muhabir banka (ithalatnn bankas),
Alacak hakkn satn alan banka (factor).
Parasz, Yldrm, a.g.e., s. 367. Parasz, Yldrm, a.g.e., s. 369. 143 www.igeme.org.tr/tur/sss/bolum_x.pdf
142
141
55
Factoring yurt ii ve yurt d factoring olarak iki blme ayrlr. Yurt ii factoringde 3 taraf vardr;
Alc firma
Satc firma
Factoring kuruluu
Factoring kuruluu, muhabir bankas araclyla yurt iindeki alc firma hakknda bilgi toplar; istihbaratn olumlu olmas halinde satc firmaya kredi limiti vererek, factoring yapmaya hazr hale gelir. Tahsil ilemi factoring kuruluu tarafndan ya vadesinde gerekletirilir ya da satc firmann pein deme istemesi halinde faturann % 70 - % 80 bedeli, satc firmaya avans olarak denir ki, bu iskonto ilemi olmaktadr. factoringde factoring kuruluu borcun denmemesi doacak riski stlenmez, satcya rk edebilir. Yurt d
durumunda
factoringde ise, factoring kuruluu borcun vadesinde denmemesi halinde, riski stlenir ve satcya rk edemez (without recourse)144.
Son yllarda nemleri artan kk ve orta lekli firmalar iin, factoring uygun bir finansman yoludur. Kk ve orta lekli firmalar, byk organize firmalar gibi finansman sorunlarn rahata zmleyemezler; muhasebe sistemleri
eskidir, kredi bulmalar kolay deildir gibi sorunlar bu firmalar iin finansman sknts dourmaktadr. Bu adan factoring sistemi, nem arz etmekedir145. Factoringin balca avantajlarn yle sralanabilir; ihracat arttrr, mteriye "ak kredi" eklinde 90 gne kadar kredi imkan tanr, factoring irketinin sahip olduu pazarlama imkanlarndan yararlanabilir, rekabet artar, byme d kaynaklar yerine satlarla finanse edilir146.
144
Cantez, Fattalolu, a.g.e., s. 128. Cantez, Fattalolu, a.g.e., s. 129. 146 Cantez, Fattalolu, a.g.e., s. 129.
145
56
Factoring ilemleri bat lkelerinde yasal dzenlemelere tabidir. Trkiyede ise yasal bir dzenleme olmayp, ilemler mevcut hukuki sisteme gre yrtlmektedir. Factoring'e ilikin yasal bir dzenleme bulunmamas, uygulamada baz sorunlarn domasna neden olmaktadr. rnein, kambiyo mevzuata gre, ihracat hesaplarnn 180 gn iinde kapatlmas gerekmektedir. Dolaysyla factoring ilemleri iin azami vade 180 gndr. Oysa uluslararas uygulamada factoring'e tannan sre 270 gndr.
1.5.5 Forfaiting Forfaiting, ihracatlarn vadeli mal ve hizmet satlarndan kaynaklanan ve bir kambiyo senedi, garanti mektubu veya alacan devrine izin veren baka bir ara ile belgelenmi alacaklarn, bir finansman kuruluu tarafndan satn alnmas ilemidir. Sermaye mallar genellikle pahal aralardr147. Bunlarn ithalats ksa dnemde deme yapamayabilir. Dier bir deyile, pahal sermaye mallarnda ounlukla uzun vadeli finansmana ihtiya doar. ihracatnn mali gc ithalatya kredi salamaya yetse de bunu arzu etmeyebilir. nk finansman uzun bir dnemi kapsar. Bu dnemde gerekli uzun vadeli finansman salamak amacyla forfaiting yntemi gelitirilmitir. hracat ilemlerinden doan genellikle orta sreli, uygulamada bir banka garantisinde gvenceye alnm senetli ya da kaytl alacaklarn kesin satna fortfaiting denir. Forfaiting, zellikle yatrm mal ve hizmeti ihracatndan doan ve belli bir deme planna bal olarak tahsil edilebilecek olan alacaklarn bir banka veya bu konuda uzmanlam bir finans kuruluu tarafndan satn alnmasdr. Forfaitingde demeler belli bir plana baldr. Uygulamada 6 aydan 10 yla kadar veya daha uzun bir sre iin kredi imkan vardr. Forfaitingde taraflar, factoringdeki gibidir148.
Niyazi ERDOAN, Uluslararas letmelerde Mali Risk ve Ynetim, ada Finansman Teknikleri, M-Ka Matbaas, Ankara, 1993, s. 169. 148 Seyidolu, a.g.e., s. 371.
147
57
THALAT VE HRACAT LEMLERNN MUHASEBELETRLMES
D ticaret ilemlerinin muhasebeletirilmesi, ithalat ilemlerinin ve ihracat ilemlerinin muhasebeletirilmesi olarak iki ksmda incelenebilir. THALAT VE HRACAT LEMLERNE AT HESAP PLANI
2.1
thalat ve ihracat ilemlerine ait hesaplar; Kasa hesab, Alnan Yabanc ekler hesab, Dviz Tevdiat hesaplar, Bankalar hesab, Verilen ekler ve deme Emirleri hesab, Ticari Alacaklar hesab, KDV ile ilgili hesaplar, Maddi Duran Varlk hesab, Pasif hesaplar, gelir hesaplar, gider hesaplar, Dier ndirimler hesab, Sat ve Sat Maliyeti hesaplar ve finansal nitelikte olmayan hesaplar olarak incelenebilir 2.1.1 Kasa Hesab
Kasa hesab, iletmenin elinde bulunan ulusal ve yabanc paralarn YTL karlnn izlendii hesaptr. Yabanc Paralar Kasas hesab, hesap plannda Kasa hesabnn yardmc hesab eklinde dzenlenmitir. Kurumun kasasnda bulunan yabanc paralar bu yardmc hesapta YTL cinsinden izlenmektedir149. 2.1.2 Alnan Yabanc ekler Hesab
Yabanc para zerinden dzenlenmi ek alnd zaman hesap YTL cinsinden borlandrlr, ek tahsil ciro edildiinde alacaklandrlr. Alnan ekler tahsil iin bankalara verildii zaman tahsile verildii tarihteki dviz kuru ile tahsildeki Yabanc ekler yardmc
150
hesab
borlandrlr,
Alnan
ekler
yardmc
hesab
alacaklandrlr
149 150
Ataman, Smer, a.g.e., s. 193. Ataman, Smer, a.g.e., s. 193.
58
2.1.3 Dviz Tevdiat Hesaplar
Yurt ii ve yurt d banka ve benzeri finans kurumlarna yatrlan yabanc paralarn izlendii Dviz Tevdiat hesaplar, Bankalar ana hesabnn yardmc hesaplar olarak dzenlenmitir151. 2.1.4 Bankalar
Bankaya, yurt dndan ihracat bedeli yabanc para havale geldiinde nce Dviz Tevdiat hesaplarnda izlenir. Ancak vade sonunda dviz, ticari mevduata aktarlrken, Bankalar hesabnn borcuna aktarma ileminin yapld tarihteki kur ile, hesabn alacana ise hesabn ald tarihteki ilk kur ile kayt yaplr. Bankalar hesabnn borcuna yazlan tutar ile bu hesabn alacana yazlan tutarlar arasndaki fark kambiyo kar veya zarardr152. 2.1.5 Verilen ekler ve deme Emirleri
ek grldnde denmesi gereken bir kambiyo senedidir. Yabanc paral alnan ekler, yurt iinde veya yurt dnda yabanc para cinsinden alnan eklerin izlendii hesaptr. Cari dnemdeki yurtd sat ile ilgili olumlu kur fark sat artran unsur olarak Yurtd Satlar hesabna ilave edilmektedir153. 2.1.6 Ticari Alacaklar thal edilen mallar gmrkten ekildikten ve ithalat ilemi tamamlandktan sonra ithalat srasnda ithal edilen partinin maliyetini oluturan giderlerin kaydedildii Verilen Sipari Avanslar hesab yardmc hesab, Ticari Mallar hesabna aktarlr. Bir partide birden fazla mal ithal edilmi ise, gmrk, fonlar, navlun, sigorta ve dier harcamalar her mal iin ayr ayr dikkate alnarak maaliyetleri hesaplanr. Ticari Mallar hesabnn yardmc hesaplarna ayr ayr kaydedilir154.
151 152
Grsoy, a.g.e., s. 85. Ataman, Smer, a.g.e., s. 193. 153 www.dtm.gov.tr/ead/dtdergi/ekimdergi2004 154 www.dtm.gov.tr/ead/dtdergi/ekimdergi2004
59
2.1.6.1 Alclar
Alclar hesab, mal veya turizm, mmessillik, mavirlik gibi hizmet ihra eden kurumlarn yurt dndan alacaklar iin kullanlan hesaptr. Mal ihracatnda sat tarihi olarak fatura veya gmrk k beyannamesi tescil tarihindeki kurlardan birini esas almak mmkndr. Dorusu fatura tarihindeki kurun esas alnmasdr. Kaytlar iin geerli olan anlamal matbaalara bastrlm veya notere tasdik ettirilmi faturalara aklamann Trke, tutarn yabanc para birimi zerinden yazlmas gerekir155.
2.1.6.2 Alacak Senetleri
Yurtii ve yurtd alclara yaplan mal ve hizmet satlar karlnda yabanc para birimi zerinden alnan senetler Alacak Senetleri hesabna alt hesaplar ile beraber bor yazlr156.
2.1.6.3 Alacak Senetleri Reeskontu Hesap dnem sonunda bor senetlerinin tasarruf deeri ile deerlenmesi son tasarruf deeri ile itibari deer arasnda kalan reeskont tutarnn ve dnem bandan bir nceki dnemden gelen Alacak Senetleri Reeskont hesab tutarnn devredildii hesaptr157. 2.1.7 KDV le lgili Hesaplar KDV ile ilgili hesaplar arasnda ndirilecek KDV hesab, ade Alnacak KDV hesab, Devreden KDV ve Hesaplanan KDV hesab aklanabilir.
155
www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx?sayfano=2701 www.dtm.gov.tr/ead/dtdergi/ekimdergi2004 157 www.dtm.gov.tr/ead/dtdergi/ekimdergi2004

156
60
2.1.7.1 ndirilecek KDV Hesab
Her trl mal ve hizmetin satn alnmas srasnda satclara denen veya borlanlan KDVnin kaydedildii ve izlendii hesaptr. Mal veya hizmet almlarndan doan indirilecek KDV bu hesaba bor; yaplan indirimler ve bu hesapta yaplan dzeltmeler ile indirilemeyen, Devreden KDV hesabna aktarlan bor kalan, bu hesaba alacak yazlr158.
2.1.7.2 ade Alnacak KDV Hesab
ade Alnacak KDV hesab, hesap plannda 193. Pein denen Vergiler ve Fonlar ana hesabnn yardmc hesab eklinde dzenlenmitir. Dnem sonunda KDV kanununun ihracat istisnas hkmlerine gre iade talebinde bulunan firmalar iadesini istedikleri KDV'yi bu hesaba bor, kaydederler, iade ilemi gerekletii zaman veya bu verginin baka vergilere mahsubu yapld zaman hesap alacaklandrlarak kapatlr159.
2.1.7.3 Devreden KDV Hesab Bu hesapta, bir sonraki dneme devredilen KDV alaca izlenir. KDV dnemi sonunda 191. ndirilerek KDV hesab ile 391. Hesaplanan KDV hesaplar karlatrlr160.
6.1.7.4 Hesaplanan KDV Hesab
Mal ve hizmet satlarnda hesaplanan KDV ile vazgeilen ilemlere ait KDVnin izlendii hesaptr.
158
Mesut BLGNER, H.etin BEDESTENC, D Ticaret lemler ve Uygulamalar, Gazi Yaymevi, Ankara, 2004, s. 248. 159 Bilginer, Bedestenci, a.g.e., s. 248. 160 Bilginer, Bedestenci, a.g.e., s. 249.
61
2.1.8 Maddi Duran Varlk Hesaplar
Maddi duran varlklarn ithalatnda yer alan tm girdiler (mal bedeli, navlun, sigorta, gmrk vergisi, gmrkte denen ardiye, ykleme, boaltma giderleri, banka masraf, kredi kullanlm ise kredi faizler vs.) nce 259. Verilen Avanslar hesabnda toplanr. thalat sreci tamamlandnda 259. Verilen Avanslar hesabnda biriken tutar maddi duran varln aktifine devredilir161.
2.1.9 Pasif Hesaplar Pasif hesaplar; hracat Kredisi hesab, thalat Kredisi hesab, Dviz Kredisi hesab, Yurt D Satclar hesab, Dvizli Bor Senetleri hesab, Alnan Yurt D Sipari Avanslar hesab olarak saylabilir.
2.1.9.1 hracat Kredisi Hesab
Hesap plannda bu hesap Banka Kredileri ana hesabnn yardmc hesab olarak dzenlenmitir. Yaplacak ihracat finanse etmek iin yurt iindeki bankalardan YTL olarak alnan kredilerin izlendii hesaptr. hracat iin alnan kredi ile bu kredilere tahakkuk eden faizler bu hesabn alacana, kredi karlnda demeler ise borcuna kaydedilir.
2.1.9.2 thalat Kredisi Hesab
thalat; ithal edilen hammadde, malzeme, ticari mal ve maddi duran varlklarn tedarik ve finansmannda banka veya dier finans kurumu kredisi kullanabilir. thalat kredilerine tahakkuk eden faizler ithal edilen mal ve hizmetin veya maddi duran varln maliyetine dahil edilir162.
161 162
Grsoy, a.g.e., s. 61. Grsoy, a.g.e., s. 231.
62
2.1.9.3 Dviz Kredisi Hesab
Bu hesap hesap plannda Banka Kredileri ana hesabnn yardmc hesab olarak dzenlenmitir. Dviz kredisi ihracat ilemlerinin ve ihracatn gelitirilmesi faaliyetlerinde kullanlmak zere alnm ise ihracattan salanan dvizlerle mahsup yoluyla, yatrmlarn finansmannda kullanmak zere alnm ise dviz kredisi karl YTLnin cari kurdan bir bankaya yatrlmas suretiyle transfer edilerek veya ihracattan salanan dvizlerle mahsup yoluyla geri denir. 163
2.1.9.4 Yurt D Satclar Hesab
Bu hesap Satclar ana hesabnn yardmc hesabdr. Mal mukabili ithalatta, kredili ithalatta veya bir hizmet ithalatnda (navlun, komisyon, sigorta, patent, turizm hizmetleri gibi) yurt d satclara olan borlarn izlendii hesaptr164.
2.1.9.5 Dvizli Bor Senetleri Hesab
Bu hesap Bor Senetleri ana hesabnn yardmc hesab olarak dzenlenmitir. Mal ve hizmet allar dolaysyla satclara verilen yabanc para birimi zerinden dzenlenmi olan bor senetlerinin izlendii hesaptr. zellikle kabul kredili deme ekline gre ithalat yapan iletmelerin kullandklar hesaptr. Satcnn keide ettii polienin kabul edildii veya bononun dzenlendii tarihte hesap alacaklandrlr. Bu kayt srasnda kabul veya dzenleme tarihindeki Merkez Bankas dviz sat kuru esas alnr. Senetlerin denmesiyle hesap, senet dzenleme veya kabul tarihindeki (ayn senet ile ilgili olarak hesabn borcunda kayt yaplan) kur ile borlandrlr165.
163 164
Ataman, Smer, a.g.e., s. 231. Ataman, Smer, a.g.e., s. 231. 165 www.dtm.gov.tr/ead/dtdergi/ekimdergi2004
63
2.1.9.6 Alnan Yurt D Sipari Avanslar Hesab
Bu hesapta d lkelerdeki alclardan avans olarak gelen havale veya alnan yabanc paralar izlenir. Yurt d alclardan gelen havale veya yabanc paralar, havale ve yabanc parann geldii tarihteki Merkez Bankas veya ilgili bankann dviz al kuru ile deerlenerek hesaba alacak yazlr166. 2.1.10 Gelir Hesaplar Gelir hesaplar arasnda; Yurt i Satlar hesab, Yurt D Satlar hesab, Dier Gelirler hesab, Kambiyo Karlar hesab, Reeskont Faiz Gelirleri hesab saylabilir. 2.1.10.1 Yurt i Satlar Hesab
piyasada yaplan satlarn kaydedildii hesaptr. Yurt iinde yabanc para karl yaplan satlar da bu hesaba kaydedilir167.
2.1.10.2 Yurt D Satlar Hesab
Yurt dna mal sat dolaysyle yurt dna dzenlenen faturalarn YTL karlklar bu hesapta izlenir. Yurt dna mal satldnda Yurt D Alclar hesab borlandrlrken bu hesap alacaklandrlr168.
2.1.10.3 Yurt D Dier Gelirler Hesab
Vergi iadesi, prim gibi sbvansiyonlarn gelir olarak kaydedildii hesaptr. Bu hesap, 602. Dier Gelirler ana hesab altnda oluturulacak yardmc hesaplara kaydedilir169.
166 167
Ataman, Smer, a.g.e., s. 232. Grsoy, a.g.e., s. 56. 168 Grsoy, a.g.e., s. 63. 169 Ataman, Smer, a.g.e., s. 266.
64
2.1.10.4 Kambiyo Karlar Hesab
Kur farklar ilgili olduklar konulara gre deiik hesaplara kaydedilmektedir. Yabanc parann, al tarihi ile YTLye evrildii / iletmeden kt /
deerleme tarihi arasnda kur ykselmesi,
Dvizin, Dviz Tevdiat hesabna yatrld tarih ile YTLye evrildii /
iletmeden kt / deerleme tarih arasnda kur ykselmesi,
Dnem ba kuru ile bir nceki yldan gelen alacan veya senedin tahsil
edildii tarih arasnda kur ykselmesi ile ilgili lehte kur farklar, 646. Kambiyo Karlar hesabna kaydedilir170.
2.1.10.5 Reeskont Faiz Gelirleri Hesab
Bu hesap, dnem sonunda bor senetlerinin tasarruf deeri ile deerlenmesi sonucu tasarruf deeri ile itibari deer arasnda kalan reeskont tutarnn ve dnem banda bir nceki dnemden gelen Alacak Senetleri Reeskont hesab tutarnn devredildii hesaptr171. 2.1.11 Gider Hesaplar Gider hesaplar arasnda, Yurt Dna Satlan Mamuller Maliyeti hesab, Yurt Dna Satlan Ticari Mallar Maliyeti hesab, Kambiyo Zararlar hesab, hracat Giderleri hesab, Numune Giderleri hesab, Sat adeleri hesab ve Sat skontolar hesab saylabilir.
170 171
Ataman, Smer, a.g.e., s. 266. Ataman, Smer, a.g.e., s. 266.
65
2.1.11.1 Yurt Dna Satlan Mamuller Maliyeti Hesab
letmede retildikten sonra ihra edilen mallarn maliyetinin izlendii, Satlan Mamuller Maliyeti ana hesabnn yardmc hesabdr. Mal ihra edildiinde bu hesap borlandrlrken, Mamuller hesab alacaklandrlr172.
2.1.11.2 Yurt Dna Satlan Ticari Mallar Maliyeti Hesab
Satn alnan ve zerinde ilem yaplmadan ihra edilen mallarn maliyetlerinin izlendii, Satlan Ticari Mallar Maliyeti ana hesabnn yardmc hesabdr. Mal ihra edildiinde bu hesap borlandrlrken, Ticari Mallar hesab alacaklandrhr173.
2.1.11.3 Kambiyo Zararlar Hesab
Kambiyo Zararlar hesab, hesap plannda Dier Faaliyetlerden Doan Gider ve Zararlar grubunda yer almaktadr. Yabanc parann al tarihindeki kur ile YTLye evrildii / iletmeden k /
deerleme tarihi;
Dnem ba kur ile bir nceki yldan gelen alacan veya alacak senedi tahsil
edildii tarih arasnda kur dm ise, kambiyo zarar sz konusudur174.
2.1.11.4 hracat Giderleri Hesab hracat ile ilgili giderler 7A seeneinde 760. Pazarlama Sat ve Datm Giderleri hesabnda, Dardan Salanan Fayda ve Hizmetler grubunda izlenir.
172 173
Grsoy, a.g.e., s. 67. Grsoy, a.g.e., s. 67. 174 www.alomaliye.com/talha_apak_ihracat_bedelleri.htm
66
CIF satlarda navlun ve sigorta giderleri, bankalarn ihracat ilemleri dolaysyla ihracat kurululardan aldklar komisyonlar ile muhabir banka komisyonlar gibi banka giderleri, yurt iinde veya dnda denen komisyonlar, ihracat ilerini takib eden gmrk komisyoncusunun creti, gmrk komisyoncusunun yapt giderler ve konsolosluk harc, komisyoncu creti, mene ahadetnamesi gideri, varsa ihracatnn dedii Destekleme ve Fiyat stikrar Fonu, hracatlar Birliine denen nisbi aidatlar gibi dier giderler ihracat ile ilgili giderlerdir175. hracat giderleri aadaki gibi blmlenebilir: Navlun gideri
CIF satlarda navlunun satc tarafndan denmesi, satcnn asli faaliyetlerinden sayldndan, bu giderler gelir tablosunda brt satlardan indirilmeyip, Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri hesabnda ihracat gideri olarak gsterilmelidir. Sigorta gideri
CIF satlarda sigortann satc tarafndan denmesi, satcnn asl faaliyetlerinden sayldndan, bu giderler gelir tablosunda brt satlardan indirilmeyip, Pazarlama, Sat ve Datm Giderleri hesabnda ihracat gideri olarak gsterilmelidir176. Banka gideri
Bankalarn ihracat ile ilgili olarak aldklar komisyon, faiz, muhabir banka gideri ve dier giderler ihracat giderleri ile ilgili alt hesaplara kaydedilebilirler177. Gmrk komisyoncusu creti
Serbest meslek faaliyeti icra eden gmrk komisyoncular serbest meslek makbuzu, irket olarak faaliyet gsteren gmrk komisyoncular ise fatura dzenler178.
175
www.alomaliye.com/talha_apak_ihracat_bedelleri.htm Ataman, Smer, a.g.e., s. 273. 177 Ataman, Smer, a.g.e., s. 273. 178 www.alomaliye.com/talha_apak_ihracat_bedelleri.htm
176
67
denen komisyonlar ve pazarlama giderleri
Yurt iinde ve dnda ihracat ile ilgili olarak denen komisyonlar ve pazarlama giderleri ihracat giderleri ile ilgili hesabn alt hesabnda izlenebilir. hracat ile ilgili olarak yurt iindeki kurumlara denen komisyonlar ve pazarlama harcamalar KDVye tabidir. hracat ile ilgili olarak yurt dndaki komisyonculara denen komisyonlar, yurt dnda komisyoncunun, hizmeti yurt dnda vermesinden ve Trkiye'deki firmann bu hizmetten yurt dnda yararlanm olmasndan dolay, KDVye tabi deildir179. Dier giderler
Konsolosluk harc, mene ahadetnamesi giderleri, gzetim irketi giderleri, ykleme giderleri, tart analiz giderleri, ulam giderleri dier giderlere rnektir. Bu giderler ile ilgili harcamalarn bir ksm gmrk komisyoncusu tarafndan yaplmakta ve ihracatya dekont edilmektedir. hracat asndan gider kayd iin dekont deil, dekontun ekindeki belgeler esastr. Dekont ekindeki belgelerin ihracat adna dzenlenmi olmas gerekmektedir. Gmrk komisyoncusunun kendi adna ald bir belgeyi veya kendi gider pusulasn dekont ekinde ihracatya aktarmas yasal deildir180. 2.1.11.5 Numune Giderleri Hesab Numune gideri, bir pazarlama ve sat gideridir. Dolaysyla hesap plannda 760. Pazarlama Sat ve Datm Giderleri ana hesabnn altnda eitli giderler grubunda yer alr181.
2.1.11.6 Sat adeleri Hesab
Sat adeleri hesab, yurt dndan gelen iadeler iin ise konunun nemine gre ayr bir hesap grubu oluturmakta yarar vardr182.
179 180
Grsoy, a.g.e., s. 67. Grsoy, a.g.e., s. 68. 181 Grsoy, a.g.e., s. 68. 182 www.alomaliye.com/talha_apak_ihracat_bedelleri.htm
68
2.1.11.7 Sat skontolar Hesab Sat ve ihracat faturasnn dzenlenmesinden sonra yaplan her trl tutar nakit veya miktar iskontolar bu hesapta izlenir. Yaplan iskontolar bor kaydedilir. 611. Sat skontolar hesab, dnem sonunda 690. Dnem Kar veya Zarar hesabna aktarlarak kapatlr183. 2.1.12 Dier ndirimler Hesab
Cari dnemdeki yurt d sat ile ilgili olumlu kur fark, sat arttran unsur olarak 601. Yurt D Satlar hesabna ilave edilmektedir. Olumsuz kur farklar ise iletmenin elinde olmayan nedenlere dayanan, brt sat eksilten ilemdir. Olumsuz kur farknn 612. Dier ndirimler hesabnn altnda yardmc hesap olarak hracat Kur Fark ndirimi olarak izlenmesi yararl olur184. 2.1.13 Sat ve Sat Maliyeti Hesaplar D ticaret ile ilgili iletmelerde, zellikle ticari mal satn aldktan sonra zerinde herhangi bir deiiklik yapmadan ihra eden, arac ihracat kurumlarda her bir parti ihracattan, kur farklar dahil ne kar elde edildiinin bilinmesi nemlidir. Her bir parti ihracatn toplam maliyeti ve haslatnn muhasebe kaytlarndan elde edilmesi istendii takdirde ya gelir ve gider hesaplar ile ilgili blmde akland gibi bilgisayar programlarndan yararlanlacak ya da hesap plannda bo braklan hesap gruplar parti maliyet ve haslatn verecek ekilde dzenelecektir185.
2.1.13.1 Yurt D Satlar Hesab letmenin esas faliyet konusu ile ilgili olarak yurt dna yapt mal ve hizmet sat tutarnn izlendii hesaptr. Yurt d alcya sat yapldnda, sat tutar bu hesaba alacak kayt edilir. Ihracat bedelinin tahsili ile ortaya kan olumlu kur farklar cari dnem iinde bu hesaba alacak, olumsuz kur farklar ise sat indirimleri (612. Dier
183
www.alomaliye.com/talha_apak_ihracat_bedelleri.htm Grsoy, a.g.e., s. 64. 185 Grsoy, a.g.e., s. 64.

184
69
ndirimler hesabna) bor kaydedilir. 601. Yurt D Satlar hesab dnem sonunda 690. Dnem Kar veya Zarar hesabna aktarlarak kapatlr186.
2.1.13.2 Yurt D Satlarn Maliyeti Hesab
Hesap plannda 8. grupta yer alan Yurt D Satlarn Maliyeti hesab bir parti ihracat ile ilgili ihra edilen maln al maliyetini, CIF satta navlun ve sigortay, banka giderlerini, gmrk komisyoncusu cretini, gmrk komisyoncusu giderlerini, kambiyo giderlerini ve konsolosluk harc, hracatlar Birlii nisbi aidat gibi giderleri kapsayan dier giderleri birarada gsterir187. 2.1.14 Finansal Nitelikte Olmayan Hesaplar
Nazm Hesaplar iletmenin varlklar ve bu varlklarn finansmannda kullanlan kaynaklar zerinde olumlu veya olumsuz etkisi olmayan, sonu hesaplarn ilgilendirmeyen ilemlerin muhasebe kaytlarna aktarlmas ile alan hesaplardr. Nazm Hesaplarda izlenen ilemler iletmenin zvarlnda kymet hareketlerine neden olmayan, ya da ilemin yapld anda kymet hareketi meydana getirmeyen, ancak ileri bir tarihte kymet hareketine neden olabilecek ilemlerdir.
2.1.14.1 thalat lemleri le lgili Nazm Hesaplar
thalat dolaysyla atrlacak akreditiflerin mal bedelleri, thalat Sipariinden Borlular hesabna bor, thalat Sipariinden Alacakllar hesabna alacak yazlr. thalat Sipariinden Borlular hesabnn yardmc hesabn sipariten borlu olan firma, thalat Sipariinden Alacakllar hesabnn yardmc hesabn ise alacakl bankalar oluturur188.
186 187
Grsoy, a.g.e., s. 63. Ataman, Smer, a.g.e., s. 281. 188 Ataman, Smer, a.g.e., s. 281.
70
2.1.14.2 hracat lemleri le lgili Nazm Hesaplar
hracat ilemlerinde akreditifin ald ihracatya bildirilince ihra olunacak mal bedeli hracat Sipariinden Borlular hesabnn borcuna, hracat Sipariinden Alacakllar hesabnn alacana kaydedilir. hracat Sipariinden Borlar hesabnn yardmc hesab borlu banka, hracat Sipariinden Alacakllar hesabnn yardmc hesab ise ithalat firmadr189.
2.1.14.3 Geici Kabul Yoluyla thalat le lgili Nazm Hesaplar
Gmrk Kanununun 118. maddesine gre tamamlayc veya deerlendirici ya da deitirici az veya ok bir iilik grdkten sonra yan mamul veya mamul hale getirilen eya ile bunlarn ihracnda ambalaj maddesi olarak kullanlmak zere veya zerlerine taklmak amacyla tekrar yurt dna kartlmak zere geici olarak ithal edilen ham, yan mamul veya mamul maddelerin izlendii hesaptr190.
2.1.14.4 Teminat Mektuplar Banka teminat mektubu, teminat veren banka ile teminat alan muhatap arasnda garanti nitelii tar. Bankalar tarafndan verilen teminat mektuplar, dier teminat trlerine gre daha salam ve gvenilir olup kolay, masrafsz ve hzl bir ekilde elde edilebilme ve paraya evrilerek alaca karlayabilme zelliklerini tamaktadr191. HRACAT LEMLERNN MUHASEBES
2.2
hracat ilemlerinin muhasebesi, fiili ihracat ve deme ekillerine gre ihracat kaytlar olmak zere iki blmde incelenebilir.
189
www.alomaliye.com/talha_apak_ihracat_bedelleri.htm Ataman, Smer, a.g.e., s. 282. 191 anl, Eki, a.g.e., s.204.
190
71
2.2.1 Fiili hracat Fiili ihracat, Gmrk daresi tarafndan, ihracat GBnin arka sayfasnda ya da n yznde belge kontrol uygundur veya fiili ihracat tarihidir ibaresi yer alan mhrn zerindeki tarihten itibaren ihracatn gereklemesi ve ihracata konu olan maln yurt d edili eylemidir192. hracatn muhasebe kayd ilemi, ihracat yapan iletmenin, malat-ihracat firma hra kayd ile sat yapan firma hracat firma
olmas haline gre blmde incelenebilir. 2.2.1.1 malat-thalat Firmada hracat malat, ihracat firma ihra edilecek mal kendisi reten ve ayn zamanda ihra eden firmadr. hracat kaydnda dikkat edilecek hususlar193;
Fatura dzenleme tarihi zerinden ihracatn muhasebe kayd yaplmamaldr.
Yurt d satnn kaydedilecei tarih, fiili ihracat tarihidir. hracatn kaydnda dikkate alnacak dviz kuru, ihracat GBde yer alan fiili
ihracat tarihi kurudur.
192 193
72
120. Alclar hesabna ihracat bedeli kadar bor kaydedilir. hracatta KDV istisnas vardr. Dolaysyla imalat iletmelerde, ihracat
yevmiye kaydnda 601. Yurt D Sat hesabna ihracat bedeli kadar alacak kaydedilir. 391. Hesaplanan KDV tutar yer almaz.
Yevmiye kayd aklamasnda fatura ve GB numaralarn yazmak i denetim
asndan yararl olur.
2.2.1.2 hra Kaydyla Sat Yapan Firmada hracat Kayd hra kaydyla sat yapan firmalar retim iletmeleridir. Bu firmalar mal retir ve ihra kaydyla sat faturas dzenlemek suretiyle mal yurt iinde ihracat firmaya satar. hracat firma ise mal ihracat ynetmelii esaslarna gre ihra eder. hra kaydyla sat kaydnda dikkat edilecek hususlar194: yaplr. hra kaydyla sat muhasebe kaydnda, KDV kanununa gre, ihracat hra kaydyla sat muhasebe kayd, fatura dzenleme tarihi zerinden
alclardan KDV alnmamakta tecil edilmektedir. Dolaysyla 120. Alclar hesabna sat tutar kadar, tahsil edilmeyen KDV iin ise 192. Dier KDV (Tecil Edilebilir KDV) hesabna KDV tutar kadar bor kayd yazlr. hra kaydyla sat muhasebe kaydnda, 600. Yurt i Sat hesabna sat
tutar kadar, 391. Hesaplanan KDV hesabna ise tecil edilebilir KDV tutar kadar alacak kaydedilir.
Alc firmadan KDV tutar tahsil edilmez.
194
Grsoy, a.g.e., s. 75.
73
Yevmiye kayd aklamasnda fatura nosu ve ihra kaydyla mal sat
ibaresinin yer almas i denetim asndan yararl olur.
Yurt d sat, ihracat tarafndan, ihracat izleyen ay bandan itibaren
ay iinde yaplmas gerekir.
2.2.1.3 hracat Firmada hracat Kayd hracat firmalar ihra edecekleri mallar yurt iinden veya yurt dndan satn alr. Satn ald mallar ihracat ynetmelii esaslar dahilinde ihra eder. hracat firmann ihra kaydnda dikkat edilecek hususlar195:
Yurt d satn kaydedilecei tarih fiili ihracat tarihidir. hracatn kaydnda dikkate alnacak dviz kuru, ihracat GBsinde yer alan fiili
ihracat tarihi dviz kurudur. hracatta KDV istisnas vardr. Dolaysyla ihracat iletmelerde, ihracat
yevmiye kaydnda 601. Yurt D Sat hesabna ihracat bedeli kadar alacak kaydedilir. 391. Hesaplanan KDV yer almaz.
120. Alclar hesabna ihracat bedeli kadar bor kayt edilir.
Yevmiye kayd aklamasnda fatura ve GB numaralarn yazmak i denetim
asndan yararl olur. 2.2.2 deme ekillerine Gre hracat Kayd deme ekillerine gre ihracat kayd, pein deme eklinde ihracat kayd, mal mukabili deme eklinde ihracat kayd, vesaik mukabili deme eklinde ihracat
195
Grsoy, a.g.e., s. 78.
74
kayd ve akreditif eklinde ihracat kayd olarak ayrlr. 2.2.2.1 Pein deme eklinde hracat Kayd Pein ihracat ilemlerinde nce yurt dndaki alc firma tarafndan mal bedeli ihracat firmaya transfer edilir. Bu durumda gelen mal bedeli tutar dviz al kuru ile Trk Lirasna evrilerek 102. Bankalar hesaba bor, 340. Alnan Sipari Avanslar hesabna alacak kaydedilir196.
102. BANKALAR 102.01...Bankas 340. ALINAN SPAR AVANSLARI 340.02...Alnan Sipari Avanslar /
xxx xxx xxx xxx
Giderlerini fiili maliyet yntemiyle izleyen ve 7 / A seeneini kullanan bir firmada giderler, gerekleen tutarlar zerinden 760. Pazarlama Sat Datm Giderleri hesabna bor kaydedilir197.
/ 760. PAZARLAMA SATI DAITIM GDER 760.03. Dardan Salanan Fayda ve Hizmetler 102. BANKALAR 102.01...Bankas / xxx xxx xxx xxx
Alnan sipari avansna ait ihracatn siparii tamamlanp yurt d edildiinde aadaki ekilde kaydedilir198:
196
Mehmet MA, Dvizli Sipari Avanslarnda Kur Deerlemesi Yaplr m?, Yaklam Dergisi, Yl: 9 Say: 103, Ankara, 2001, s. 83. 197 Ataman, Smer, a.g.e., s. 83. 198 Grsoy a.g.e., s. 116.
75
/ 120. ALICILAR 120.02...Firmas 601. YURT DII SATILAR 601.01...hracat / xxx xxx xxx xxx
Alnan sipari avansnn, ihracatnn gereklemesinden sonra kapan aadaki ekilde kaydedilir.
/ 340. ALINAN SPAR AVANSLARI 340.02. Alnan Sipari Avanslar 612. DER NDRMLER 612.09. hracat Kur Fark Giderleri 120. ALICILAR 120.02...Firmas / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
2.2.2.2 Mal Mukabili deme eklinde hracat Kayd Mal mukabili ihracat ilemlerinde, mal bedelinin tahsilat fiili ihracat tarihinden sonra yapldndan, yevmiye kaytlarndaki farkllk mal bedelinin kaydedilmesinde ortaya kmaktadr. Mal mukabili ihracat ilemlerinde ihracat firma tarafndan mallar, alc firmaya sevk edilerek, mallarn faturas ile dier ilgili vesaik alc firmaya gnderilir. Bu durumda ihracat firma sat tutarn dviz al kuru zerinden YTLye evirerek 120. Alclar hesabna bor ayn tutar kadar 601. Yurt D Satlar hesabna alacak kaydeder199.
/ 120. ALICILAR 120.02...Firmas 601. YURT DII SATILAR 601.01...hracat /

199
xxx xxx xxx xxx
Eyp YCEL, D Ticaret ve Genel Kavramlar, SMMO Yaymlar, stanbul, 2000, s. 86.
76
hracat gerekletikten sonra alc firma mal bedelini ihracat firmaya transfer eder. Bu durumda ihracat firma gelen mal bedelini dviz al kuru zerinden Trk Lirasna evirerek 102. Bankalar hesabna bor, 120. Alclar hesaba bakiyesi kadar alacak ve mal bedelinin geldii tarihteki dviz al kuru ile mal faturasnn kaydedildii tarihteki dviz al kuru arasndaki fark kadar 601. Yurt D Satlar hesaba alacak kaydeder200.
/ 102. BANKALAR 102.01...Bankas 120. ALICILAR 120.02...Firmas 601. YURT DII SATILAR 601.02. Kur Farklar / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
hracat ilemi ile ilgili yurt ii nakliye giderleri aadaki ekilde kaydedilir201.
/
760. PAZARLAMA SATI DAITIM GDER 760.02. hracat Giderleri 760.02.03. Yurt i Nakliye Gideri 191. NDRLECEK KDV 191.02. hracat Nakliyesine denen KDV 100. KASA 100.01. Merkez YTL Kasas /
xxx xxx xxx xxx
xxx xxx
2.2.2.3 Vesaik Mukabili deme eklinde hracat Kayd Vesaik mukabili ihracat ilemlerinde, nce mallar ihracat tarafndan yurt dndaki alcya sevk edilir. Daha sonra mallarn faturas ile birlikte dier ilgili vesaik de banka aracl ile yurt dndaki alcya gnderilir. Alc firma mal bedelini transfer
Ahmet KIZIL, Mecide SOUR hracat-thalat lemleri Muhasebe Uygulamas, Der Yaymlar, stanbul, 1997, s. 91. 201 Grsoy, a.g.e., s. 120.
200
77
ederek vesaikini bankadan alr. Bu durumda ihracat firma gelen mal bedelini dviz al kuru zerinden Trk Lirasna evirerek 102. Bankalar hesabna bor, 601. Yurt D Satlar hesabna alacak kaydeder202. Fatura kesin tarihi ile tahsil tarihi arasndaki kur fark 612. Dier ndirimler hesabnda izlenir.
/ 102. BANKALAR 102.02...Bankas 601. YURT DII SATILAR 601.01...hracat / xxx xxx xxx xxx
hracat bedelinin tahsili aadaki ekilde kaydedilir203.
/ 102. BANKALAR 102.02...Bankas 612. DER NDRMLER 612.09. hracat Kur Fark Giderleri 120. ALICILAR 120.02...Firmas / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
hracat ilemi ile ilgili Gmrk Mavirliine yaplan komisyon demesinin ekle yapld durumda muhasebe kayd aadaki ekilde kaydedilir.
202 203
Ataman ve Smer, a.g.e., s. 297. Grsoy, a.g.e., s. 122.
78
/ 760. PAZARLAMA SATI DAITIM GDER 760.02. hracat.Giderleri 760.02.05. Yurt i Gmrk Mavirlii Gideri 191. NDRLECEK KDV 191.03. Gmrk M. denen KDV 103 VER. EKLER DEME EMR. 103.04...Bankas ekleri / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
2.2.2.4 Akreditifli deme eklinde hracat Kayd Akreditif, deme ekline gre vadeli akreditif, grldnde demeli akreditif (sight akreditif), ve kabul kredili deme eklinde ihracat olarak snflandrlmaktadr.
Vadeli akreditif
Vadeli akreditifte ihracat yurt dndaki alcya proforma fatura gnderir. Buna karlk alc tarafndan akreditif alr. Alcnn at akreditif arac banka vastasyla ihracatnn eline ulat zaman, mallar ihracat tarafndan alcya sevk edilir. Daha sonra ihracat tarafndan akreditif koullarna gre tanzim edilen vesaikle arac bankaya mracaat edilir. Arac banka tarafndan vesaikin akreditif koullarna uygunluu kontrol edilerek vesaik alc firmaya gnderilir204. Bu durumda ihracat firma mal bedeli kadar 120. Alclar hesaba borlu, 601. Yurt D Satlar hesaba alacak kaydeder205.
/ 120. ALICILAR 120.01...Bankas 601. YURT DII SATILAR 601.02...hracat / xxx xxx xxx xxx
204 205
Ycel, a.g.e., s. 90. Kzl ve our, a.g.e., s. 102.
79
Akreditifin vadesi geldii zaman arac banka tarafndan akreditif bedeli ihracat firmaya denir. Bu durumda ihracat firma tarafndan yaplan tahsilat tutar kadar 102. Bankalar hesaba bor, 120. Alclar hesaba bakiyesi kadar ve 601. Yurt D Satlar hesabna akreditifin ald tarihteki dviz al kuru ile tahsil tarihindeki dviz al kuru arasndaki fark kadar alacak kaydedilir.
/ 102. BANKALAR 102.01...Bankas 120. ALICILAR 120.03...Firmasi 601. YURT DII SATILAR 601.02. Kur Farklar / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
Grldnde demeli akreditif (sight akreditif)
Gerekli belgelerin grlerek lehtara demede bulunmas artyla alan akreditif trne grldnde demeli akreditif denir. Buna gre alc firmann at akreditifin bilgileri arac banka vastasyla ihracatnn eline ulat zaman, mallar ihracat tarafndan sevk edilir. Daha sonra ihracat tarafndan akreditif koullarnda belirtilen belgeler tanzim edilerek arac bankaya mracaat edilir. Arac banka tarafndan vesaikin akreditif koullarna uygunluu kontrol edilerek ihracatya deme yaplr. Bu durumda ihracat tarafndan tahsil edilen mal bedeli kadar 102. Bankalar hesabna bor, 601. Yurt i Satlar hesabna alacak kaydedilir206.
/ 102. BANKALAR 102.01...Bankas 601. YURT DII SATILAR 601.02hracat / xxx xxx xxx xxx
206
Mesut BLGNER D Ticaret lemler ve Uygulamalar, Gazi Kitabevi, Nide, 2004, s. 212.
80
Kabul kredili deme eklinde ihracat
hracat ilemi aadaki ekilde kaydedilir207.
/ 120. ALICILAR 120.02...Firmas 601. YURT DII SATILAR 601.02...hracat / xxx xxx xxx xxx
Kabul kredili deme eklinde, ihracatnn gnderdii polielerin, ithalat tarafndan kabul edilmesi halinde aadaki yevmiye kayd dzenlenir.
/ 121. ALACAK SENETLER 121.02. Yabanc Paral Alacak Senetleri 121.02.01. Portfydeki YPAS 120. ALICILAR 120.02...Firmas / xxx xxx
xxx xxx
Yurt d alcnn imzalad (kabul ettii) portfydeki yabanc para cinsinden dzenlenmi olan polie vadesi gelmeden nce portfydeki Yabanc Para Alacak Senetleri (YPAS) hesabndan, Tahsildeki YPAS hesabna devir edilir. Senet bankada vadesine kadar tahsilde bekletilir208.
207 208
81
/ 121. ALACAK SENETLER 121.02. Yabanc Paral Alacak Senetleri 121.02.02. Tahsildeki YPAS 121. ALACAK SENETLER 121.02. Yabanc Paral Alacak Senetleri 121.02.01. Portfydeki YPAS / xxx xxx
xxx xxx
Yurt d ithalat firmann imzalad Portfydeki yabanc para cinsinden dzenlenmi olan polie vadesi geldiinde tahsil edilir. Senet tahsil edildiinde ilem gnndeki dviz kuru esas alnr.
/ 102. BANKALAR 102.02...Bankas 121. ALACAK SENETLER 121.02. Yabanc Paral Alacak Senetleri 121.02.02. Tahsildeki YPAS 601. YURT DII SATILAR 601.02. Kur Farklar / xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx
2.3
THALAT LEMLERNN MUHASEBES
thalat ilemlerinin muhasebesi, ithalat ilemlerinde kullanlan hesaplar ve deme ekillerine gre ithalat kayd olarak incelenebilir. 2.3.1 thalat lemlerinde Kullanlan Hesaplar thalat ilemlerinin muhasebe kaytlarnda; stok ile ilgili ithalatn maliyetine dahil edilecek mal bedeli ve girdiler, ithalatn tamamlanmas aamasna kadar 159.
Verilen Sipari Avanslar hesabnda izlenir. Maddi duran varlk ile ilgili ithalatn
82
maliyetine dahil edilecek mal bedeli ve girdiler ise ithalatn tamamlanmas aamasna kadar 259. Verilen Avanslar hesabnn alt hesaplarnda toplanr209. thalat tamamlandktan sonra 159. Verilen Sipari Avanslar hesabnda biriken tutarlar ilgili stok hesaplarna, 259. Verilen Avanslar hesabnda biriken tutarlar ise ilgili Maddi Duran Varlk hesaplarna aktarlr ve Verilen Avans hesaplar kapatlr. 2.3.2 deme ekillerine Gre thalat Kayd deme ekillerine gre ithalat kayd, pein deme eklinde ithalat kayd, mal mukabili deme eklinde ithalat kayd, vesaik mukabili deme eklinde ithalat kayd ve akreditifli deme eklinde ithalat kayd olarak snflandrlabilir. 2.3.2.1 Pein deme eklinde thalat Kayd
Pein ithalat ilemlerinde ilk olarak ithalat firma tarafndan yurt dndaki satc firmaya mal bedeli transfer edilir. Bu durumda yaplan transfer tutar dviz sat kuruyla Trk Lirasna evrilerek 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna bor, 102. Bankalar hesabna alacak kaydedilir210.
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.01. Verilen Yurt d Sipari.Avanslar 102. BANKALAR 102.02...Bankas / xxx xxx xxx xxx
Mal bedeli transfer edilirken banka tarafndan alnan masraflar 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna bor, 102. Bankalar hesabna alacak kaydedilir.
209
Nuri DEER, thalat lemlerinde KDV Uygulamas, Yaklam Dergisi, Yl: 6, Say: 62, Ankara, 1998, s. 48. 210 Selek, a.g.e., s. 76.
83
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Giderleri 102. BANKALAR 102.02...Bankas / xxx xxx xxx xxx
thalat iin yurt ii ve yurt d nakliye demesi ve bu demenin nakit yaplmas durumunda aadaki gibi yevmiye kayd yaplr211.
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.04. Nakliye Giderleri 191. NDRLECEK KDV 191.04. thalat Nakliye KDV 100 KASA 100.02. Merkez Amerikan Dolar (USD) Kasas / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
thal edilen mal iin sigorta demesi ve bu demenin ekle yaplmas durumunda aadaki gibi yevmiye kayd yaplr212.
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.05. Sigorta Giderleri 103. VERLEN EKLER DEME EMRLER 103.02...Bankas ekleri / xxx xxx xxx xxx
thal edilen mal iin, gmrk ve bu demenin nakit olmas durumunda aadaki yevmiye kayd yaplr.
211 212
Grsoy, a.g.e., s. 162. Bilginer, a.g.e., s. 223.
84
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.06. Gmrk Vergisi 159.07. Gmrkte denen Damga Vergisi 159.08. Gmrk Masraflar 100. KASA 100.01. Merkez YTL Kasa / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
thalatn fiilen gerekletii tarihe kadar oluan maliyet bedeli, eer ithal edilen mal ilk madde malzeme ise 150. lk Madde Malzeme hesabna, ticari mal ise 153. Ticari Mallar hesabna bor, 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna alacak kaydedilir. Bylece 159 nolu hesap kapatlm olur.
153. TCAR MALLAR 153.01...Mal 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari ve Giderleri 159.04. Nakliye Gideri 159.05. Sigorta Gideri 159.06. Gmrk Vergisi 159.07. Gmrkte denen Damga Vergisi 159.08. Gmrk Masraflar
xxx xxx xxx xxx xxx xxx xxx
xxx
2.3.2.2 Mal Mukabili deme eklinde thalat Kayd Mal mukabili ithalat ileminde mal bedelinin ithalat fiilen yapld tarihten sonra denmesi nedeniyle yaplacak yevmiye kaytlarnda farkllk olmaktadr. nk mal mukabili ithalat ilemlerinde yurt dndaki satc firma tarafndan mallar sevk edilirken maln faturas ve ilgili vesaik de ithalat firmaya gnderilir. thalat firma ise maln faturasn 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna bor, 320. Satclar hesabna alacak kaydeder. Maln faturas, fatura tarihindeki dviz sat kuru ile Trk Lirasna evrilerek muhasebeletirilir213.
213
Ycel, a.g.e., s. 79.
85
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Gideri 320. SATICILAR 320.02...Firmas / xxx xxx xxx xxx
thalat fiilen gerekletikten sonra ithalat firma tarafndan mal bedeli ihracat firmaya transfer edilir. Bu durumda 320. Satclar hesabna alacak bakiyesi kadar bor kaydedilir. Bununla beraber fatura tarihindeki dviz sat kuru ile mal bedelinin transfer edildii tarihteki dviz sat kuru arasndaki fark kadar 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna bor kaydedilir. Transfer edilen tutar ise 102. Bankalar hesabna alacak kaydedilir. Bylece oluan kur farklar ithal edilen maln maliyetine dahil edilmektedir214.
/ 320. SATICILAR 320.02Firmas 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Giderleri 102. BANKALAR 102.02...Bankas / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
thalatn fiilen tamamland tarihte 159. nolu hesap, ithalatn konusu ticari mal ise 153. Ticari Mallar hesaba, ilk madde ise 150. lk Madde Malzeme hesaba aktarlarak kapatlr.
/ 153. TCAR MALLAR 153.01. X Mal 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Giderleri /
214
xxx xxx xxx xxx
Ahmet AKIN thalat lemleri ve Tek Dzen Muhasebe Uygulamalar, Bilano Dergisi, Yl: 3, say: 22, Bursa, 2001, s. 31.
86
Ancak ithalat tamamlanm olan mal i piyasaya satlm ise 159. Verilen Sipari Avanslar hesabnn 153 nolu veya 150 nolu hesaba devredilerek kapatldndan mal bedelinin daha sonra transfer edilmesiyle ortaya kan kur farknn aadaki gibi muhasebeletirilmesi gerekir215.
/ 320. SATICILAR 320.02...Firmas 656. KAMBYO ZARARLARI 656.06. thalat Kur Fark Zararlar 102. BANKALAR 102.01...Bankas / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
2.3.2.3 Vesaik Mukabili deme eklinde thalat Kayd Vesaik mukabili ithalat ilemlerinde yurt dndaki satc firma tarafndan mallar ithalat firmaya sevk edilirken maln faturas ve ilgili vesaik banka aracl ile ithalat firmaya gnderilir. thalat firma fatura bedelini ihracat firmaya transfer ederek bankadan mal ile ilgili vesaikini alarak ithalatn fiilen gerekletirir. Bu durumda yaplan transfer tutar kadar 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna bor, 102. Bankalar hesabna alacak kaydedilir216.
215 216
Akn, Hakan, a.g.e., s. 31. Ycel, a.g.e., s. 80.
87
2.3.2.4 Akreditifli deme eklinde thalat Kayd thalat ilemlerinde en sk kullanlan yntem akreditifli deme yntemidir. Akreditif, ithalatnn talebi zerine bankas tarafndan pein yatrlarak veya ihracat tarafndan belirlenen bir vadede denmek suretiyle (vadeli akreditif) alabilmektedir217.
Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliine gre, yurt iinden ya da yurt dndan satn alnmak zere siparie balanan stoklarla ilgili yaplan avans demeleri 159. Verilen Sipari Avanslar hesabnda izlenmektedir218.
Akreditif ama ilemi iin banka hesabndan akreditif masraf demesi yapld durumda aadaki yevmiye kayd yaplr219.
thalata konu olan maln fiili ithalat tarihi itibariyle Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas dviz kuru zerinden hesaplanan satcya denecek mal bedelinin kayd220;
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.01. Verilen Yurt D Sipari Avanslar 320. SATICILAR 320.02...Firmas / xxx xxx xxx xxx
Seha SELEK ve Sekin GNEN D Ticaret lemlerinden Akreditifli deme eklinin Muhasebeletirilmesi, Yaklam Dergisi, say: 27, Ankara, Nisan 2005, s. 20. 218 Sleyman YK, Finansal Muhasebe, Birleik Matbaaclk, zmir, 2004, s. 317. 219 Bilginer, a.g.e., s. 226. 220 Bilginer, a.g.e., s. 226.
217
88
Mal bedelinin transfer edildii tarihte 320. Satclar hesabna kendi bakiyesi kadar bor kaydedilir. Olumsuz kur farklar 159. Verilen Sipari Avanslar hesabna kaydedilir. Transfer edilen toplam tutar ise dviz sat kuruyla 102. Bankalar hesabna alacak kaydedilir.
/ 320. SATICILAR 320.02...Firmas 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Giderleri 102. BANKALAR 102.01...Bankas / xxx xxx xxx xxx xxx xxx
Bu durumda 159. Verilen Sipari Avanslar hesabnn alt hesaplarnda aktarma ilemi yaplmas ve yurtd avansnn ithalat sipari giderine devredilmesi gerekmektedir221.
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Giderleri 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.01. Verilen Yurt D Sipari Avanslar / xxx xxx xxx xxx
thalatn fiilen tamamland tarihte 159 nolu hesap, ithalatn konusu ticari mal ise 153 nolu hesaba, ilk madde malzeme ise 150 nolu hesaba aktarlarak kapatlr.
/ 153. TCAR MALLAR 153.01. X Mal 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.03. thalat Sipari Giderleri /
221
xxx xxx xxx xxx
Hayrettin ERDEM Verilen Avanslarn Gelir Vergisi ve KDV Karsndaki Durumu ve Muhasebeletirilmesi, Yaklam Dergisi, Yl: 6, Say: 62, Ankara, ubat 1998, s. 90.
89
BR MODEL LETMEDE THALAT VE HRACAT LEMLER RNE
Model iletmede ihracat ilemleri yurt d ihracat ilemleri rnei ve ihra kaydyla sat ilemleri rnei olarak aklanmaktadr. thalat ilemleri ise ilk madde malzeme ithalat rnei incelenmektedir. LETME HAKKINDA GENEL BLG
3.1
Model iletme, hammaddesi olan scak sacn, galvanizleme, boyama ve formlama proseslerini gerekletirerek ilgili sektrlere sat yapmaktadr. rn gam, tm galvanizli olmak zere rulo, dz levha, trapez levha, oluklu levha, stor levha ve yap profilidir. rnlerini 47 deiik lkeye ihra etmekte olup, hammadde ihtiyac iin ithalat ilemleri gerekletirmektedir. MODEL LETMEDE RNEK HRACAT LEMLER
3.2
Model iletme, yurt iine ihra kaytl sat yapmakta ve yurt dna ticari mal ihra etmektedir. 3.2.1 Yurt D hracat lemleri rnei Model iletme, H. D. Metale International firmasna galvanizli dz sa satmaktadr. hracat uygulamas ile ilgili dier bilgiler aadaki gibidir.
hracat Firma thalat Firma lkesi Maln Cinsi Maln Fiyat Miktar Toplam Fiyat Teslim ekli deme ekli :Model letme. :H. D. Metale International :Rusya :Galvanizli Dz Sa :0,07kg / USD :100 ton :7.000 USD :FOB :Mal Mukabili
90
Taraflar arasnda mallarn kalitesi, fiyat, deme ekli, sevkiyat sresi ve paketleme detaylar belirlenmekte ve bir szleme dzenlenmektedir.
Yaplan szlemeden sonra ihracat firma mallar, faturay (Ek. 4) veya proforma faturay (Ek. 5), ordinoyu (Ek. 6), eki listesini (Ek. 7) ve dier ilgili belgeleri hazrlamaya balar.
Mallar nakliyeciye teslim edildii zaman teslim edildiine dair konimento (Ek. 8) ya da tama belgesi alnr. Bu belgeler nakliyeci tarafndan mallar yklenmeden verilmez.
Gmre gitmeden nce hazrlanan dokmanlara ek olarak dzenlenen GB (Ek. 9) nce bal olunan ihracat birliklerine onaylatlr. Tm kontrol ve muayeneler GB zerinde yetkililerce belirtilir. GB zerindeki kapama ilemi mallar lke snrn terkettikten sonra yaplr.
Mal mukabili deme yntemi kullanld iin mallarn sevkiyatn mteakip, ihracat bankas araclyla belgeleri direkt alcya veya bankasna gnderir. thalatnn belgeleri aldktan sonra mallar gmrkten ekmesi ve mal bedelini demesiyle ihracat ileminin son aamas da tamamlanm olur.
Gelen ihracat bedelleri DAB (Ek 10) ile yurt iine getirilir. lgili muhasebe kaytlar aadaki gibidir.
Model iletme ihracat ile ilgili tm yasal ilemleri tamamlam ve mallar
05.03.2005 tarihinde H. D. Metale International firmasna ihra etmitir. Fiili ihracat tarihi 05.03.2005te Merkez Bankas dolar dviz kuru 1,2760 YTL olarak aklanmtr. (7.000 USD x 1,2760 YTL = 8.932,00 YTL)
91
/ 120. ALICILAR 120.01. H. D. Metale International 601. YURT DII SATILAR 601.01. Galvanizli Dz Sa / 8.932,00
8.932,00
09.06.2005 tarihinde ihracat bedeli tahsil edilmitir. lem gn dolar kuru
1,3624 YTL olarak aklanmtr. (7.000 x 1,3624 YTL = 9.536,80 YTL)
/ 102. BANKALAR 102.01. Finansbank zmit ubesi 120. ALICILAR 120.03. H. D. Metale International 601. YURT DII SATILAR 601.02. Kur Farklar. / 9.536,80
8.932,00
604,80
hra edilen mal iin 228.81,00 YTL KDV olmak zerek toplam 1.500,00
YTL nakliye gideri model iletme tarafndan pein denmitir.
/ 760. PAZARLAMA SATI DAITIM GDERLER 760.02. hracat Giderleri 191. NDRLECEK KDV 191.02. hracat Nakliyesine denen KDV 100. KASA 100.01. Merkez YTL Kasas / 1.271,19
228,81
1.500,00
3.2.2 hra Kaydyla Sat lemleri rnei Model letme. ile Kayalar Metal Anonim irketi (A.). arasnda 15.04.2005 tarihinde 350.000 USD ihra kayd ile sat szlemesi yaplm ve tm yasal ilemler tamamlanmtr.
92
hra kayd ile sat faturas 16.04.2005 tarihinde Kayalar A.. adna
dzenlenmi olup, mallar Kayalar Metal A..ye sevk edilmitir. 16.04.2005 tarihinde Merkez Bankas USD kuru 1,3789 YTL olarak aklanmtr. 350.000 USD x 1,3789 YTL = 482.615,00 YTL
/ 120. ALICILAR 120.01. Kayalar Metal A.. 192. DER KDV 192.02. Tecil Edilebilir KDV 600. YURT SATILAR 600.02. hra Kayd ile Satlar 391. HESAPLANAN KDV 391.01. hra Kayd le Sat KDV / 482.615,00
86.870,70
482.615,00
86.870,70
3.3
MODEL LETMEDE RNEK THALAT LEMLER
3.3.1 lk Madde Malzeme thalat rnei Model iletme ile Fusber Industries arasnda 07.06.2005 tarihinde 300.000 Avroluk ilk Madde malzeme inko ithalat iin ithalat szlemesi yaplmtr. Teslim ekli CIF, deme ekli sight akreditiftir. 10.05.2005 tarihinde hracat lehine HSBC Bank araclyla akreditif
almtr. Alan akreditifler Nazm Hesaplarda izlenir. Merkez Bankas Avro sat Kuru 1,7401 YTL olarak aklanmtr. 300.000 Avro x 1,7401 YTL = 522.030,00 YTL
93
/ 950. NAZIM HESAPLAR 950.01. Model letme. 951. NAZIM HESAPLAR 951.01. HSBC Bank / / 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.01. inko thalat Mal Bedeli. 320. SATICILAR 320.04. Fusber Industries / 522.030,00 522.030,00
522.030,00
522.030,00
14.05.2005 tarihinde HSBC Banktan gelen yazda Fusber Industries firmas
evraklarn teslim etmitir. Sz konusu maln bedeli HSBC Bank tarafndan kullandrlan kredi ile denmitir. Merkez Bankas dviz sat kuru 1,7301 YTL olarak aklanmtr. 300.000 Avro x 1,7301 YTL = 519.030,00 YTL
/ 320. SATICILAR 320.04. Fusber Industries. 300. BANKA KREDLER 300.04. HSBC Banka kredileri 646. KAMBYO KARLARI 646.03. thalat lemi Kambiyo Kar / 522.030,00
519.030,00
3.000,00
thalata konu olan maln nakliyesi iin skender Turan Liman Hizmetleri Limited irketi (Ltd ti)ne 533,90 YTLsi KDV olmak zere toplam 3.500 YTL Finansbank zmit ubesi YTL hesabndan deme yaplmtr.
94
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.04. Nakliye Giderleri 191. NDRLECEK KDV 191.04. thalat Nakliye KDV 102. BANKALAR 102.05. Finansbank zmit ubesi / 2.966,10
533,90
3.500,00
Anadolu Sigorta A..ye ithalat ile ilgili olarak 4.500,00 YTL sigorta poliesi
gideri Bankas zmit ubesi YTL hesabndan denmitir.
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.05. Sigorta Giderleri 159.05.01. Anadolu Sigorta 102. BANKALAR 102.06. Bankas zmit ubesi / 4.500,00
4.500,00
Koak Gmrkleme Mavirlik Limited irketine ithalat ile ilgili olarak 1.600,00 YTL eitli gmrk masraf toplam
3.750,00 YTL Gmrk vergisi,
5.350,00 YTL Denizbank zmit ubesi YTL hesabndan denmitir.
/ 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.06. Gmrk Vergisi 159.08. Gmrk Masraflar 102. BANKALAR 102.07. Denizbank zmit ubesi /
3.750,00 1.600,00 5.350,00
95
Vadesi gelen HSBC akreditif kredisinin 01.08.2005 tarihinde HSBC mevduat
hesabndan deme yaplr. Merkez Bankas Avro sat kuru 1,6065 YTL olarak aklanmtr. 300.000 Avro x 1,606 YTL = 481.950,00 YTL
/ 300. BANKA KREDLER 300.04. HSBC Akreditif Kredileri 102. BANKALAR 102.04. HSBC Bank Mevduat Hesab 646. KAMBYO KARLARI 646.03. thalat lemi Kambiyo Kar / 519.030,00
481.950,00
37.080,00
159. Verilen Sipari Avanslar hesabnda biriken mal bedeli ve ihracat
harcamalarnn toplam tutar, 150. lk Madde Malzeme hesabna aktarlr.
/ 150. LK MADDE MALZEME HS. 150.01. inko thalat 159. VERLEN SPAR AVANSLARI 159.01. inko thalat Mal Bedeli 159.04. Nakliye Gideri 159.05. SigortanGideri 159.06. Gmrk Vergisi 159.08. Gmrk Masraflar / 534.846,10
522.030,00 2.966,10 4.500,00 3.750,00 1.600,00
96
thalat ilemiyle ilgili Nazm Hesaplar kapatlr.
/ 951. NAZIM HESAPLAR 951.01. HSBC Bank 950. NAZIM HESAPLAR 950.01. Model letme. / 522.030,00
522.030,00
97
SONU
Bir taraftan sosyal ve ekonomik ihtiyalar bir taraftan da kalknma ve byme ihtiyalar lkeleri d pazarlara ynlendirmitir. D ticaret ksaca, bamsz lkeler arasnda gerekletirilen mal ve hizmet ticaretinin tm olarak tanmlanabilir. D ticaret, ithalat ve ihracat olmak zere iki blmden olumaktadr. htiya duyulan mal ve hizmetlerin bedel karl baka lkelerden temin edilmesi ithalat, ihtiya fazlas olan mal ve hizmetlerin baka lkelere satlmas ihracat olarak tanmlanmaktadr. thalat ve ihracat ilemlerinde taraflar nce szleme yaparlar. Szlemede yer alan artlarn her aamasnda eitli belgeler dzenlenir. hracatn veya ithalatn yapld lkeye, rne ve d ticaretin ekline gre ok deiik belgeler gndeme gelebilir. D ticarette kullanlan teslim ekilleri taraflarn ykmllklerini aka belirtmektedir. Mallarn teslim ekli, masraflarn taraflar arasnda paylam, oluacak ziyan ve hasarn sorumluluu, belge dzeni, teslim yeri artlarn kapsar. Ticari terimlerin, her lkede deiik ekilde yorumlanmasnn hem zaman hem de para kaybna neden olduu dncesinden hareketle ve bu terimlerin standart kurallara balanmas amacyla baz uluslararas almalar yaplmtr. Bunlarn en nemlisi Incotermsdir. Incoterms ilk defa Milletleraras Ticaret Odas tarafndan 1936da dzenlenmi, 2000 tarih ve 560 sayl bror ile son eklini almtr.
D ticaret ilemlerinde taraflar eitli faktrleri gz nnde bulundurarak en uygun deme eklini semekte ve bu dorultuda ykmllklerini yerine getirmektedir. hracat bedelinin tahsili ve bu ilemlerin finansmannda son derece gelimi ve kurumsallam, deme ekilleri ve finansman olanaklar bulunmaktadr. D ticaret ilemlerinde zellikle bu konular zerinde itinayla durmak gerekir. Bu aamada yaplacak en kk hatalar dahi byk bedellere mal olabilir. hracat alnan siparileri sevkiyata hazr hale getirebilmek iin belli bir nakdi sermayeye ihtiya duymaktadr. hracatnn kendi zkaynaklarnn yannda d
98
kaynak bulma olanaklar konusunda bir bilgiye sahip olmas gerekmektedir. hracattaki finansman ekilleri, prefinansman olarak adlandrlan ithalatnn ihracaty finanse etmesi, dviz kredisi, ksa vadeli Eximbank kredileri, factoring ve forfaiting ilemleri olarak sralanabilir. thalat veya ihracat alanlarnda faaliyet gsteren iletmeler, ilgili mali yl balamadan nce hesap planlarnda yer alan ve d ticarete konu olan hesaplar iin dzenleme yapmaldrlar. Dzenlenen hesap plan, d ticaretle ilgili faaliyetlerin dzenli olarak muhasebeletirilmesine katkda bulunmal, ilgililere sunulan bilgileri, tutarl, ak ve anlalr olmasn salamal ayrca mali tablolarn gemi yllarla ve benzer iletmelerle karlatrlabilir olmasn salamaldr.
Trk Parasn Kymetini Koruma Hakknda Kanun 32 sayl Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas genelgesi karar ile, ihracat mal bedelinin tahsil edilmesinde 180 gnlk sre tannmtr. Mal bedelinin sresinde yurda getirilerek bankalara veya zel finans kurumlarna satlmas ve ihracat hesabnn sresinde kapatlmasndan ihracat firma sorumludur. thalat veya ihracat ilemleri deme ekillerine gre, pein deme, mal mukabili deme, vesaik mukabili deme veya akreditifli deme muhasebe kayd yaplr. hra edilen maln muhasebe kayd, ihracat GBde yer alan fiili ihracat tarihindeki Trkiye Cumhuriyet Merkez Bankas dviz al kuru ile deerleme yaplr. hracatta KDV istisnas vardr. hracat tevik amacyla uygulanan KDV istisnas, ihra olunan maln alcya KDVsiz olarak teslimine ilaveten ihracatnn ihra mallarla ilgili yklendii ancak indirim yoluyla gideremedii KDVnin iadesini ierir. Bylece ihra edilen mal tamamen KDVden arndrlm olur.
99
EKLER Ek 1. hracat n zne Bal Mallar Listesi

MADDE ZN VEREN KURUM 1. Harp, silah ve mhimmat (spor ve av tfekleri hari.) Milli Savunma Bakanl 2. Afyon ve haha kellesi Salk Bakanl 3. Uyuturucu maddeler ve 1972 tarihli protokolle deitirilen 1961 tarihli uyuturucu maddeler tek szlemesi, 1988 tarihli uyuturucu ve psikotrop maddelerin yasad trafiinin nlenmesine ilikin Birlemi Milletler szlemesi kapsamndaki mallar 4. Tehlikeli atklarn snrlar tesi tanmnn ve bertarafnn kontrolne ilikin Basel szlemesi kapsamndaki mallar. evre Bakanl 15.5.1994 tarih ve 21935 sayl R.Gde yaymlanan 7.3.1994 tarih ve 94 / 54 / 19 sayl Bakanlar Kurulu karar ile onaylanm tehlikeli atklarn snr tesi tamnn ve bertarafnn kontrolne ilikin basel szlemesi. 5. Yaban domuzu, kurt, akal, tilki, sansar, porsuk ile ylanlar, kaplumbaa ve kertenkelelerin canl ve cansz halde bunlarn tanabilir paralar ile bunlardan mamul konfeksiyon. 6. Gbreler (kimyevi gbreler hari.) Tarm ve Kyileri Bakanl 7. Tohumlar (orman aac tohumlar hari.) Tarm ve Kyileri Bakanl 13.1.1965 tarih ve 11905 sayl RGde yaymlanan 19.12.1964 tarihli Bakanlar Kurulu karar. 21.8.1963 tarih ve 308 sayl tohumluklarn tescil, kontrol ve sertifikasyonu hakknda kanun. Orman Bakanl 13.4.1990 tarih ve 20491 sayl RGde yaymlanan 8.3.1990 tarih ve 90/234 sayl Bakanlar Kurulu karar. Salk Bakanl 3.1.1940 tarih ve 3763 sayl Trkiyede harp silah ve mhimmat yapan hususi sanayi messeseseleri 12.6.1933 tarih ve 2313 sayl uyuturucu maddelerin murakabesi hakknda kanun 26.6.1933 tarih ve 2313 sayl uyuturucu maddelerin murakabesi hak. kanun ve 1972 tarihli protokolle deitirilen 1961 tarihli uyuturucu maddeler tek sz, 1988 tarihli uyuturucu ve psikotrop maddelerin yasad trafiinin nlenmesine ilikin Birlemi Milletler szlemesi. YASAL DAYANAK
100
8. Su rnlerinden su rnleri avcln dzenleyen esaslar erevesinde avlanmas yasak olan cins ve nitelikteki su rnleri. 9. Yar atlar
Tarm ve Kyileri Bakanl 22.3.1971 tarih ve 1380 sayl su rnleri kanunu 7.6.1926 tarih ve 904 sayl slah hayvanat kanunu
Tarm ve Kyileri Bakanl
10. Yem kanunu kapsamna giren yemler
29.5.1973 tarih ve 1734 sayl yem kanunu
11. Zirai mcadele ila ve aletleri
15.5.1957 tarih 6968 sayl zirai mcadele ve zirai karantina kanunu
12. Veteriner ilalar
1262 sayl ispeniyar ve tbbi mstahzarlar kanununa yeniden baz hkmler ilavesine dair kanun 22.12.1995 tarih ve 95 / 7623 sayl ihracat rejimi karar
13. hracat amacyla doadan elde edilen, kontenjan veya baka herhangi bir kaytla snrlandrlan doal iek soanlar. 14. Damzlk bykba ve kkba hayvan
22.12.1995 tarih ve 95 / 7623 sayl ihracat rejimi karar
15. Bu madde kaldrlmtr.
T.eker Fab. Gen. Md.
18.01.2005 tarih, 25704 sayl RGde yaymlanan Bakanlar Kurulu karar. 22.12.1995 tarih ve 95 / 7623 sayl ihracat rejimi karar
16. Doa mantar
101
Ek 2. hracat Yasak Mallar Listesi MADDE

1. Kltr ve tabiat varlklar
YASAL DAYANAK
21.7.1983 tarih ve 2863 sayl kltr ve tabiat varlklarn koruma kanunu
2. Hint keneviri
21.7.1983 tarih ve 2313 sayl uyuturucu maddelerin murakabesi hakknda kanun.
3. Ttn tohumu ve fidesi
9.5.1969 tarih ve 1177 sayl ttn ve ttn tekeli kanunu 7.6.1926 tarih ve 904 sayl slah hayvanat kanunu
4. Tiftik keisi 5. hrac izne bal mallar listesinde yer alan trler hari btn av ve yaban hayvanlar
13.4.1990 tarih ve 20491 sayl RGde yaymlanan 8.3.1990 tarih ve 90 / 234 sayl Bakanlar Kurulu karar.
6. Ceviz, dut, kiraz, armut, erik, porsuk, dbudak, karaaa ve hlamur adl aa trlerinin ktk, tomruk, kereste ve kalas olarak ihrac. 7. Ozon tabakasnn korunmasna dair Viyana szlemesi ile bu szlemeye ait protokoller ve deiiklikler kapsamndaki ihracat.
11.5.1974 tarih ve 14883 sayl RGde yaymlanan 24.4.1974 tarih ve 7 / 8186 sayl Bakanlar Kurulu karar
8.11.1994 tarih ve 94 / 6214 sayl Bakanlar Kurulu karar ile onaylanan ozon tabakasn incelten maddelere dair montreal protokol ile 30.12.2004 tarih ve 25686 nolu RGde yaymlanan 2004 / 13 sayl tebli.
8. hrac yasak olan doal iek soanlar
22.12.1995 tarih ve 95 / 7623 sayl ihracat rejim karar.
9. Odun ve odun kmr
10. Sla
11. Yalankoz
12. Data hurmas
13. Zeytin, incir, fndk, antep fst, asma fidanlar. 14. Salep
22.12.1995 tarih ve 95 / 7623 sayl ihracat rejim karar. 22.12.1995 tarih ve 95 / 7623 sayl ihracat rejim karar.
102
Ek 3. Kayda Bal hracat Listesi
1) Destekleme ve fiyat istikrar fonu primi kesintisine tabi maddelerin ihrac, 2) Destekleme ve fiyat istikrar fonundan deme yaplan maddelerin ihrac, 3) lkemizde kredi karl kurulan tesislerin bedelinin malla geri denmesine ilikin zel hesaplar erevesinde ihracat, 4) lkemiz ile Rusya federasyonu arasndaki doalgaz anlamas erevesinde ihracat, 5) lkemiz ihra rnlerine miktar kstlamas uygulayan lkelere yaplan kstlama kapsamndaki maddelerin ihrac, 6) Birlemi Milletler kararlar uyarnca ekonomik yaptrm uygulanan lkelere ihracat, 7) 18.12.1994 tarih ve 22145 sayl Resmi Gazetede yaymlanan bitkisel ve hayvansal rnlerin ekolojik metotlarla retilmesine ilikin ynetmelik kapsamndaki sertifikay haiz mallar, 8) lem grmemi zeytinya ve ilem grm dkme veya varilli zeytinya, 9) 96 / 31 sayl ihrac yasak ve n izne bal mallara ilikin tebli kapsamna alnmtr. 10) Meyan kk, 11) Ham lleta ve taslak pipo. 12) Yrrlkten kaldrlan hracat 88029 sayl teblide saylm olan maddeler, - 84. 21 yalnz santrifjler, - 85. 01 elektrik motorlar ve jeneratrler, - 85. 02. 40 rototif elektrik konvertrleri, - 85. 03, 85. 01 ve 85. 02 pozisyonundaki makinelerde kullanlmaya elverili aksam ve paralar. - 85. 04 elektrik transfrmatrleri, statik konvertrler, (rnein, redresrler) - 85. 32 sabit, deiken ve ayarlanabilir (n ayar yaplabilir) elektrik kondensatrleri, - 85. 40 elektronik lambalar, tpler ve valfler, 13) Wassenaar dzenlemesi kapsamndaki mallarn ihrac, 14) Fze teknolojisi kontrol rejimi (FTKR) kapsamndaki mallarn ihrac,
103
15) Ozon tabakasnn korunmasna dair Viyana szlemesi ile bu szlemeye ait protokoller ve deiiklikler kapsamndaki mallarn sadece sz konusu dzenlemelere taraf lkelere ynelik ihrac, 16) 35. 04. 00. 00. 00. 00 peptonlar ve bunlarn trevleri, tarifenin baka yerinde belirtilmeyen veya yer almayan dier proteinli maddeler ve trevleri, deri tozu (kromla ilenmi olsun olmasn) 17) Kimyasal maddelere ilikin liste, ihracat 2000 / 3 sayl tebli kapsamna alnmtr, 18) Torba, uval ve kutulu halde ilem grmemi zeytin, 19) Canl koyun, kl keisi, bykba hayvan, 20) Nkleer tedarikiler grubu (NTG) kapsamndaki mallarn ihrac. 21) Orjinal barsak
104
Ek 4. Fatura
A 437698 17.06.2005 17.06.2005
SER :
MODEL LETME
SIRA NO: TARH
FATURA
RSALYE TARH RSALYE NO
AIKLAMA
MKTAR
BRM FYATI 0.07 USD
TUTAR 7.000 USD
1,5X1200 GALVANZL DZ SA 100.000 M.T
1) Tahsilat iin fatura akite edilmez. Makbuz verilir. 2) deme tarihi 25.06.2005 gndr. 3) deme gnnden sonra yaplan demelerden aylk %3 vade fark tahsil edilir. BANKA HSBC BANK UBES ZMT USD HESAP NO 65432-1 YTL HESAP NO 65432-0
105
Ek 5. Proforma Fatura
MODEL LETME PROFORMA INVOICE NO : AD45896
H.D. METALE INTERNATIONAL RUSYA ITEM DESCRIPTION NO
14.06.2004 QUANTITY (KG) UNIT PRICE (USD/MTON) TOTAL (USD)
1,50X1200 DZ GALVANZL SA
01
100.000
0,07
7.000
TOTAL 100.000 DELIVERY TERMS PAYMENT Cash Against Goods PACKING LATEST DATE OF SHIPMENT PRICE OPTION TOLERANCES PRODUCER OUR BANKS 20/07/2004 FOB
0,07
7.000
1 DAY MODEL LETME HSBC BANK
COMPANY ADRESS PHONE EMAIL
MODEL LETME KOCAEL/TRKYE
106
Ek 6. Ordino
MODEL LETME
Ordino Tarihi Teklif No Teklif Tarihi Teslim Tarihi Teslim ekli lke Ad Ordinoyu Dzenleyen
10.06.2005 SD25 10.06.2005 24.06.2005 FOB Rusya Sinem Gencel
ORDNO NO. 2589

HRACAT SATI ORDNO F
Sayn: H. D. Metale International
Tel Faks
NO
KODU
ADI
EBAT
TONAJ (KG)
FYAT USD
KM02.05
Galvanizli Dz Sa
1,50x1200
100.000
0,07
MAL KARILII DEME
KDV DAHL TOPLAM TUTAR 7.000 USD
Yukarda cins ve ebat yaz 100.000 kg. mal tamam olarak TESLM EDNZ.
AIKLAMALAR Standart inko kaplama Logosuz malzeme Paket arlklar max. 3,45 mton 24/06/2005 tarihinde ykleme yaplaca FOB teslim ekli
Sevk Talimat Var m? malat Talimat Var m? Nakliye Bizemi Aittir? Kendi Vastas le mi Alacak? AMBALAJ Metal Kat Palet Etiket
Form No. SP 01.FE1.01
107
Ek 7. eki Listesi
MODEL LETME
H. D. METALE INTERNATIONAL RUSYA 14.06.2004
PACKING LIST 709562
DESCRIPTION OF GOODS AND/OR SERVICES: HOT DIPPED GALVANIZED PREPAINTED COILS WITH FILMS (RAL 9002)
DIMENSION (MM) 0.50X1200XC
RAL 9002
GROSS WEIGHT NET WEIGHT COIL NO (MT) (MT) 100,000 26955 101,000
TOTAL
100,000
101,000
TOTAL NET WEIGHT
: 100,000 MT
TOTAL GROSS WEIGHT : 101,000 MT TOTAL NUMBER OF COILS
: 5 COILS
108
Ek 8. Konimento
BILL OF LADING
TO BE USED WIHT CHARTER-PARTIES
CONE NAME "CONGENBILL"EDITION 1994 Shipper MODEL LETME Consignee RUSSIA
Notify Adress Same as consignee
VESSEL M/V MERAK PORT OF DISCHARGE RUSSIA

Shipper's deseription
PORT OF LOADING ROTA TURKISH PORT
Gross Weight in Total
Net Weight in Total
Number of coils in Total
100.00 M.T. GALVANZL 101.000 M.T. DZ SA FREE IN AND OUT FREIGHT PREPAID M/V MERAK 24/06/2006
100.000 M.T.
21 COILS
SHIPPED at the port of loading in apparent good order and condition Freight payable as Per CHARTER-PARTY dated................................... on board the Vessel for carrage to the Port of Discharge or so near thereto as she may safely get the goods specified above.
FREIGHT ADVANCE Received on account of freight
Weight,measure, quality,conditin, contents and value unknown.
IN WITNESS whereof the Master or Agent of the said Vessel has signed the number of Bills of Lading indicated below all of this tenor and date, any one of ................................................................................ Timw used for loading....................days.........hours. which being accomplished the others shall be void. FOR CONDITIONS OF CARRIAGE SEE OVERLEAF
Freight payable at
Place and date of issue
UNPAID 3/3
ROTA TURKISH PORT (24.06.2006) AS AGENT ON BEHALF OF THE MASTER OF M/V MERAK, RUSSIA, H. D. Metale International
Number of original Bs/L Signature
Ek 9. Gmrk Beyannamesi
109
1-hracat Firmann Unvan ve Adresi MODEL LETME TRKYE 6-Alc Firmann (Faturadaki Adresi):
2- hracat Belgesi Numaras 25789
3- Gmr 4- Beyanname Tarihi 7-k Rejimi:
(X) 5- Beyanname Numaras
Unvan: Adresi: Bulunduu lke: 10- k Yolu 1 ( ),Deniz,2 ( ),Hava 3 ( ),Tr 4 ( ),Kara 5 ( ),Demir 6 ( ), Dier 13-Tatn Acentesi 17- Tatn Milliyeti 20-Tatn Sefer No: 14-Tatn Ad 18- Tatn Bayra 21- Manifesto No:
8-Eyann Gidecei lke
RUSYA
9- Ka cins(Kalem)
11- hracat Taahht Belgesi Numaras 15- Dviz Cinsi 19- Teslim ekli FOB
12-Yatrm Tevik Belgesi Tarih ve Numaras 16-Toplam Fab Yabanc Para
22- Toplam Yabanc Para (Fob dnda) 26- Daral Arl (kg) 27- Miktar Safi (kg) 28-Sata Esas mik. 29-Fob Yabanc Para Birimi
23-Eyann Cinsi, Nev'i, Nitelii 24- hracat 25-Gmrk Tarife Kaplarn Marka ve Nosu 1 2 3 4 5 30- k Rejimini Kontrol Edenin Sicil no, Ad, Soyad ve mzas 34- malat Firmalar Pozisyonu Beyan Edilen Gerekleen Beyan Edilen Gerekleen Beyan Edilen Gerekleen Beyan Edilen Gerekleen Beyan Edilen Gerekleen 31- Beyannameyi Feail Edenin Ad, Soyad, Sicil No ve mzas
32- dare Amirinin Havalesi
33-Muayene memurunun Ad,Soyad, Sicil No ve mzas
35-Beyan geciktiren sair bilgiler ARACI BANKA
36- Gmrk lerini takip edenlerin Karne no: Ad ve Soyad
37- bu Beyannamede Belirtilen hususlar Tarafmdan Beyan edilmitir. Tarih: mza
Ek 10. Dviz Alm Belgesi DVZ ALIM BELGES
110
SER NO 258
REFERANSLARIMIZ STATSTK NO
SIRA
159
BANKA UBE KODU DVZ SATAN KNN / KURULUUN
NVANI / ADI, SOYADI UYRUU PASAPORT NO TRKYE'YE GR TARH
MODEL LETME T.C. 26.06.2005
SATIN ALINAN DVZN / EFEKTIFIN GELD LKE GEL NEDEN CNS UYGULANAN KUR TUTARI YTL KARILII RUSYA HRA BEDEL AMERKAN DOLARI 1,5278 YTL/USD 7.000 USD 10.694,6 YTL TESLM EKL MAL BEDEL SGORTA DVZ. NAVLUN DVZ. NAVLUN CNS FOB
DENZ
HRACATIN EKL SERBEST DEME EKL MAL MUKABL GMRK IKI BEYANNAMESNN TARH 20.06.2006 NUMARASI 58235 IKI KAPISI YURDA GETRLEN DVZN DEME EKL KESNTLER(Komisyon - posta - pul vs.) KALAN NET YTL 10.694,6 YTL
KE
KE
AIKLAMA BLM HRACATI BELGE NO TAAHHT BELGE NO DVZ MKTARI SRES THALATI FRMA
YARARLANILAN KAYNAKLAR
111
AKIN Ahmet, thalat lemleri ve Tek Dzen Muhasebe Uygulamalar, Bilano Dergisi, Yl: 3, say: 22, Bursa, Mays 2001. AKIN Hakan, Yeni im D Ticaret, Academy International, Ankara, 1999. AKAT mer, Uluslararas Pazarlama, Ekin Kitapevi, Bursa, 2001. ATAMAN mit, SMER Haluk, D Ticaret lemleri ve Muhasebesi, Alfa Yaymlar, 6.Bask, stanbul, 1998. Baz Haberleme Cihazlarnn thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002/4), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. Baz Patlayc Maddeler, Ateli Silahlar, Baklar ve Benzeri Aletlerin thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002/11), Resmi Gazete, R.G. No:24627, R.G. Tarihi:31.12.2001. Bedelsiz hracata likin Tebli (Tebli No: hracat 96/10), Resmi Gazete, R.G. No:22510, R.G. Tarihi: 6.1.1996. BEDESTENC H. etin, CANITEZ Murat, D Ticaret lemler ve Uygulamalar, Gazi Yaymevi, Ankara, 2004. BEEL Nursun, KOBlerin D Pazarlara Alabilmesi in Yntemler, GEMEden Bak, Nisan-Haziran, Ankara, 1997. Alternatif
BLGNER Mesut, D Ticaret lemler ve Uygulamalar, Gazi Kitabevi, Nide, 2004. AA Tahir, Deniz Ticareti Hukuku II-Navlun Szlemeleri, Beta Yaynlar, stanbul, 2000. DEER Nuri, thalat lemlerinde KDV Uygulamas, Yaklam Dergisi, Yl: 6, say: 62, Ankara, 1998. D Ticarete Teknik Dzenlemeler ve Standardizasyon Ynetmelii, Resmi Gazete, R.G. No: 24976, R.G. Tarihi. 27.12.2002. DLEK Ali, Kambiyo Mevzuatnn Temel Esaslar, DTR Basm Yaym Datm ve Danmanlk Hizmetleri Tic. Ltd. ti., stanbul, 2003. ERDEM Hayrettin, Verilen Avanslarn Gelir Vergisi ve KDV Karsndaki Durumu ve Muhasebeletirilmesi, Yaklam Dergisi, Yl: 6, Say: 62, Ankara, ubat 1998. ERDOAN Niyazi, Uluslararas letmelerde Mali Risk ve Ynetim, ada Finansman Teknikleri, M-Ka Matbaas, Ankara, 1993. GRSOY Yaser, D Ticaret lemleri, Ekin Kitabevi, Bursa, 2005.
112
Haritalar ve Benzeri Dokmann thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 5), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. Harp Silahlar, Bunlarn Aksam ve Paralarnn thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 12), Resmi Gazete, R.G. No:24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. hracat Ynetmelii, 2.Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 5, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. hracat Ynetmelii, 2.Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 6, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. hracat Ynetmelii, 2.Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 8, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. hracat Ynetmelii, 2.Ksm hracat ekilleri ve Esaslar, Madde 9, Resmi Gazete, R.G. No: 22515, R.G. Tarihi: 06.01.1996. thalinde Garanti Belgesi Aranacak Maddelere likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 6), R.G. No: 24627, R.G. Tarihi: 31.12.2001. KABAALOLU Haluk, hracat ve Uluslararas Hukuk hracatlar iin Pazarlama Ynetimi Semineri . letme Fakltesi, (17-21 Nisan 1980). KARAFAKIOLU Mehmet, Uluslararas Pazarlama Ynetimi, Beta Yaynlar, stanbul, 2000. KIZIL Ahmet, SOUR Mecide hracat-thalat lemleri Muhasebe Uygulamas, Der.Yaynlar, stanbul, 1997. KKKUTLU Namk, D Ticaret Mevzuat Rehberi, stanbul Ticaret Odas, stanbul, 1998. MA Mehmet, Dvizli Sipari Avanslarnda Kur Deerlemesi Yaplr m?, Yaklam Dergisi, Yl: 9 Say: 103, Ankara, 2001. MELEMEN Mehmet, ARZOVA S.Burak, Uluslararas Ticaret Alternatif Finansman Teknikleri ve Muhasebeletirilmesi Ticari Yazma rnekleri, Trkmen Kitapevi, stanbul, 2000. MDERRSOLU Okan, Siz de thalat olabilirsiniz!, Yeni Yzyl, 19 Aralk 1995 Sal. MOLDB Adnan, Trkiyede hracat Yntemleri, Eskiehir Sanayi Odas Yaynlar No: 23, 20 Mart 1984. ONURSAL Erkut, Ulusal ve Uluslararas Ticari Kurallar ve Uygulama, Okur Ofset, stanbul, 2000.
113
NC Beratiye, Kobilerin hracat El Kitab, hracat Gelitirme Merkezi, Ankara, 2002. PARASIZ M. lker, YILDIRIM Kemal, Uluslararasi Finansman, Ezgi Kitapevi, Bursa, 1994. Radyoaktif Maddeler ile Bunlarn Kullanld Cihazlarn thaline likin Tebli (Tebli No: thalat 2002 / 3), Resmi Gazete, R.G. No: 24627, R.G. Tarihi:31.12.2001. SELEK A.Seha, D Ticaret lemleri ve Tek Dzen Muhasebe Sistemine Uygun Olarak Muhasebeletirilmesi, Birleik Matbaaclk, zmir, 1997. SELEK Seha, GNEN Sekin, D Ticaret lemlerinden Akreditifli deme eklinin Muhasebeletirilmesi Yaklam Dergisi, say: 27, Ankara, Nisan 2005. SEYDOLU Halil, Uluslararas Finans, 2.Bask, Gzem Yaymlar, stanbul, 1999. Solvent ve Baz Petrol rnleri thaline likin Tebli (Teblii No: thalat 2002/12), Resmi Gazete, R.G. No:24627, R.G. Tarihi:31.12.2001. ANLI Cemal, EK Nuray, Uluslararas Ticaret Hukuku, Beta Yaymlar, stanbul, 2000. ANLI Cemal, Uluslararas Ticari Akitlerin Hazrlanmas ve Uyumazlklarn zm Yollar, Beta Yaymlar, stanbul, 1996. TOROSLU Vefa, Uygulamal D Ticaret lemleri ve Muhasebe, 2.Bask, Beta Yaynlar, stanbul, 1999. TMAY Turhan, Mevzuat ve Teknik Ynleriyle hracat, Yap ve Kredi Bankas A.. ktisadi Aratrmalar Blm Bakanl, stanbul, 1986. WEGHAUSE Klause, Sigorta leyii, Ko-Allianz, 2001. www.alomaliye.com www.dtm.gov.tr www.icc.wbo.org www.igeme.org.tr www.sanayi.gov.tr YABANCIOLU kr, Aratrmalar-3, Gmrk Kontrolrleri Dernei, Ankara, 1996.
114
YILDIRIM ule, hracat Prosedrlerini Biliyor musunuz?, GEME, Temmuz, Ankara, 1997. YCEL Eyp, D Ticaret ve Genel Kavramlar, SMMO Yaymlar, stanbul, 2000. YK Sleyman Finansal Muhasebe, Birleik Matbaaclk, zmir, 2004.
ZGEM 1980 ylnd Kocaelinde dodum. lk, orta ve lise renimimi Kocaelinde tamamladm. 2000 ylnda Uluda niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blmnden mezun oldum. 2001 ylnda zel Akademi Hastanesinde, 2002-2004 yllar aras kurucusu olduum zel Gencel Kz renci Yurdunda altm. 2005 ylnda Kocaeli niversitesi Sosyal Bilimler Enstits letme Ana Bilim Dal Muhasebe - Finansman Blmnde Yksek Lisansm tamamladm. 2005 ylnda Tezcan Galvanizli Yap Elemanlar A..de finansman blmnde balam olduum grevimi muhasebe departmannda halen devam ettirmekteyim.

Dis Ticaret Islemleri Cercevesinde Ithalat Ve Ihracat Islemlerinin Muhasebelestirilmesi Bokkeeping of Import Export Transect Ions of Foreing Trade Operations

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dis Ticaret Islemleri Cercevesinde Ithalat Ve Ihracat Islemlerinin Muhasebelestirilmesi Bokkeeping of Import Export Transect Ions of Foreing Trade Operations

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

KOCAEL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS

DI TCARET LEMLER EREVESNDE THALAT VE HRACAT LEMLERNN MUHASEBELETRLMES

YKSEK LSANS TEZ

ANABLM DALI: LETME PROGRAMI : MUHASEBE - FNASMAN

TEZ DANIMANI: PROF. DR. YUNUS KSHALI

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

T.C. KOCAEL NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS

DI TCARET LEMLER EREVESNDE THALAT VE HRACAT LEMLERNN MUHASEBELETRLMES

YKSEK LSANS TEZ

Prof. Dr. Yunus KSHALI

Prof. Dr. Selman Aziz ERDEM

Yrd. Do. Dr. Sami KARACAN

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Kocaeli, Ocak 2006

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

1.1.1.1 1.1.1.2 1.1.1.3

1.2.1.1 1.2.1.2 1.2.1.3 1.2.2

Ticari Belgeler.....................................................................................21 Fatura ..........................................................................................21

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

1.2.5.1 1.2.5.2 1.2.6

1.2.6.1 1.2.6.2 1.2.6.3 1.3 1.3.1 1.3.2 1.3.3 1.3.4 1.3.5

Insurance Paid to (CIP) ....................................................................................39

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

1.3.9 1.3.10 (DDU) 1.3.11 1.3.12 1.3.13 1.4 1.4.1 1.4.2

1.4.2.1 1.4.3 1.4.4

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

KDV ile lgili Hesaplar........................................................................59

2.1.7.1 2.1.7.2 2.1.7.3 2.1.8 2.1.9

2.1.9.1 2.1.9.2 2.1.9.3 2.1.9.4 2.1.9.5 2.1.9.6 2.1.10

2.1.10.1 2.1.10.2 2.1.10.3 2.1.10.4 2.1.10.5 2.1.11

2.1.11.1 2.1.11.2 2.1.11.3 2.1.11.4 2.1.11.5 2.1.11.6 2.1.11.7 2.1.12 2.1.13

2.1.13.1 2.1.13.2 2.1.14

Finansal Nitelikte Olmayan Hesaplar...............................................69

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

2.1.14.2 2.1.14.3 2.1.14.4 2.2 2.2.1

2.2.1.1 2.2.1.2 2.2.1.3 2.2.2

deme ekillerine Gre hracat Kayd ................................................73

2.2.2.1 2.2.2.2 2.2.2.3 2.2.2.4 2.3 2.3.1 2.3.2

2.3.2.1 2.3.2.2 2.3.2.3 2.3.2.4 3

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

FTKR GATT GB GSP B ICC IGEME

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

muhasebetirilmesi hakknda almann genel deerlendirilmesi yaplmtr.

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

planlanmas, kullanlmas ve denetlenmesi eylemlerinin uluslararas alanda

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Mteri ile tm detaylarn belirlenmesi

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

deme ekli akreditif ise akreditifin gelmesi

Mallar hazrlanrken ayn anda mallar temsil eden dokmanlar da hazrlanr.

Mallarn nakliyeciye teslimi

Gmrk ilemlerinin yaplmas

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

Dvizin yurt iine getirilmesi

1.1.1.3 hracat eitleri Uygulamada karlalan ihracat eitleri;

zellik arz etmeyen ihracat

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com