BTN LKELERN LER, BRLENZ!

J. V. STAL N
ESERLER
CLT.1
1901-1907
SBKP(B) MARKS-ENGELS-LENN ENSTTS
eviren: VPDLO YARKIN
NDEKLER
Sayfa
Almanca baskya nsz ........................................... 11
J. V. Stalin'in btn eserleri iin nsz ........... ...... 13
Birinci cilde nsz .. ............................ ....... - ........ 17
Yazarn birinci cilde nsz .................................... 19
1901 - 1907
Redaksiyonun Sunu Yazs .....: ................ ............. 25
Rusya Sosyal-Demokrat Partisi ve En Yakn Grevleri 32
Sayfa
Sosyal-Demokrasinin Ulusal Soruna likin
Anlay Nedir? ....... ............. ................... ........ 48
Kutais'den Mektup ............................. ...... ................. 67
Kutais'den Mektup (Ayn Yoldatan) ................................... 70
Proleter Snf ve Proleter Partisi (Parti, Tzn n
1. Maddesi zerine) . ............ ....................... . 73
Kafkas ileri, Alma Zaman Gelmitir.! .:... .............. 82
Yaasn Uluslararas Kardelik! ............ ............... 87
Yurttalara. Yaasn Kzl Bayrak! ................... ............ 89
Partideki Gr Ayrlklarnn Ksa Aklamas .............. 93
Silahl Ayaklanma ve Taktiimiz ..... .................... ...... . 127
Geici Devrimci Hkmet ve Sosyal-Demokrasi ............. 133
Sosya3-I>emokrata Yant ............ ............................. 151
Gericilik Gleniyor ............ ...................... ................ 162
Burjuvazi Bir Tuzak Hazrlyor ........ ....... ............ ........ 167
Yurttalar! ...:..'................ ......... ...... ....... ....... ............. 172
Tm ilere ............ ......... ......... ........... ' ................. 175
Tiflis, 20 Kasm 1905 ................. ............... 178
ki Sava (9 Ocak Dolaysyla) ....:. ............... .............. 180
Devlet Dumas ve Sosyal-Demokrasinin Taktii ...... 188
Tarm Sorunu ....................... ...... ................ ............. 194
Tarm Sorunu stne ... ................ ............... . ......... 207
Tarm Programnn Revizyonu stne (RSDP
IV. Parti Kurultaynn 13 <v26) Nisan 1906 Gnl
7. Oturumunda Konuma) ....... ................... ...... 212
Bugnk Durum zerine (RSDP IY. Parti
Kurultaynn 17(30) Nisan 1906 Gnl
17. Oturumunda Konuma) .................... .............. 215
Ayaklanma zerine Marx ve Engels................................. 217
Uluslararas Kar-Devrim ................... ................. 222
Bugnk Durum ve i Partisinin Birleme
Kurultay ..... ...................... ................................. 225
Snf Mcadelesi .................... .............. ..................... .. 247
Fabrika Yasas ve Proleter Savam (15 Kan
Tarihli ki Yasa Hakknda) ...................... : ....... ...... 254
Anarizm mi? Sosyalizm mi? ............ ............................ 261
I Diyalektik Yntem .......... .................... ............... 264
II Materyalist Teori .., ............... . ................. ...... ..... 274
III Proleter Sosyalizmi ................................. ............. 288
Ek ......................... .............. ........................... ........ 323
Anarizm mi? Sosj'aizm mi? ............... .................:.... 323
Diyalektik Materyalizm .............................. ................... 323
Notlar . .... .................. , ....... ............ 345
Kronolojik Biyografi ....... ............... ............................... 365
ALMANCA BASKIYA NSZ
12
J. V. Stalin'in eserlerinin Almanca evirisi, 1946 ylnda
SBKP(B) Marx - Engels - Lenin Enstits tarafndan temin edilen
ve SSCB Komnist Partisi
-
(Bolevik) Merkez Komitesinin kararyla
yaymlanan Rusa basknn metnini temel almaktadr. J. V.
Stalin'in eserlerinin Almanca basks, Rusa baskya uygun olarak,
16 ciltte yaynlanmaktadr.
Gerek yazar ve gerekse yaynevi tarafndan verilen Rusa
kaynaklar, mmkn olduu lde, okurun bugn bulabilecei.
ilgili yeni Almanca basklara iaret edilmek suretiyle
tamamlanmtr; sz geen alntlar, alnt yaplan yazarlardan
farkl olarak Stalin tarafndan yaplan vurgulamalar dnda,
Almanca metinlere uyarlanmtr.
Rusa basknn yaymcsnn Ek'te yer alan aklamalarna
atflar, keli parantezler iindeki rakamlarla gsterilmitir.
Almanya Sosyalist Birlik Partisi
Parti Bakanl Marx - Engels - Lcnin Enstits
J. V. STALN'N BTN ESERLER N NSZ
13
J. V. Stalin'in btiin eserleri, Sovyetler Birlii Komnist
Partisi Merkez; Komitesinin karar zerine yaymlanmaktadr.

imdiye kadar Stalin yoldan- yazlarnn sadece bir blm
ayr derleme kitaplar halinde bir arada yaymlanmtr. Bunlardan
1917 ylnn. Ekim dnemi ncesine ait konumalar ile makaleleri,
1925 ylnda iki bask halinde kan, <Ekim Yolunda> adl kitapta
toplanmtr. 1932 ylnda, Byk Sosyalist Ekim Devrimine
ayrlan yazlarla konumalar ieren, Ekim Devrimi zerine adl
derleme yaynland. Ulusal soruna ilikin yaptlar, birok bask
yapan, Marksizm, Ulusal Sorun ve Smrge Sorunu adn
tayan derleme ciltte yer ald. zellikle parti ii sorunlar ve Parti
!

dman muhalif gruplamalarn un-ufak, edilmesini konu
edinen, 1921 - 1927 yllar arasndaki yazlar ve konumalar,
Muhalefet zerine adyla 1928 ylnda kan zel cildi
oluturdular. Bunlarn dnda J. V. Stalin'in belli bir konuya
ilikin konuma ve makalelerinin topland baka derlemeler de
vardr, rnein, Lenin zerine, Ukrayna zerine Konumalar ve
Yazlar, Kyl Sorunu, Komnist Genlik Birlii zerine vb.
V..Lenin'le J. V. Stalin'in eserlerinin birarada yaymland,
eitli zamanlarda km bir ok derlemeler de vardr 1917 Yl,
Seme Eserler, Sosyalist Anavatann Savunulmas zerine,
cilt halinde kan SBKP (B) Tarihinin
ncelenmesiyle lgili Eserlerin Derlemesi, Lenin - Stalin - Bir
Ciltte Seme Eserler, Parti nas zerine, Sosyalist Yar
stne, e Dair vb.
Stalin yoldan eserlerinin imdiye kadar en ok yaygnlk
kazanan derlemesi, on bir bask yapan Woprossy Leninisma
(Leninizmin Sorunlar) adl kitaptr. Bu kitabn bileimi her yeni
baskyla birlikte nemli deiiklie uramtr. Hemen her bask
yeni yazlarla tamamlanm ve ayn zamanda yazar kitabn nceki
hacmini korumak iin her keresinde birka yazy karmtr.
Stalin yoldan, Sovyet Halknn, faist Alman igalcilerine kar
srdrd Anavatan Sava yllarna ait konumalar, raporlar
ve emirleri, be bask yapan O Welikoj Otjetschestwennoj Woinje
14
Sowyetskowo Sojusa (Sovyetler Birliinin Byk Anavatan
Sava zerine) adndaki kitapta toplanmtr.
Bununla beraber J. V. Stalin'in, Byk Ekim Devriminden
nce ya da sonra yazlp gazete ve dergilerde yaymlanmalarndan
sonra tekrar baka hibir yerde baslmam ve bugne kadar
derlenmi olarak yaymlanmam daha ok sayda eserleri vardr.
Bunun dnda Stalin yoldan, daha nce basmda kmam
mektuplaryla makaleleri de elde bulunmaktadr.
imdiki bask, J. V. Stalin'in hemen btn eserlerini bir araya
toplamak iin giriilen ilk denemedir.
J. V. Stalin'in eserlerinin birinci cildi 1901'den 1907 Nisanna
kadar olan dnem iinde yazlm eserleri ierir.
kinci cilt 1907'den 1913'e kadar yazlanlar kapsar.
Byk Sosyalist Ekim Devriminin hazrlk dnemi (1917
Martndan Ekimine kadar) ile ilgili eserler nc cildi oluturur.
Bu ciltte genellikle sz konusu olan Pravdada yaymlanm
makalelerdir.
Drdnc ciltte (1917 -1920), Sovyet iktidarnn ilk ayiarnda
ve yabanc asker mdahale ile i sava dneminde yazlm
eserler yer alr.
Bundan sonraki cilt beinci, altnc ve yedinci ciltler
ekonomiyi yeniden kurmak iin Sovyet Devletinin barl
almaya gei dnemi ile ilgili eserleri ierir (1921 - 1925).
Beinci cilt 1921'den V. . Lenin'in lmne (Ocak 1924) kadar
yazlm eserleri ierir. Altmc ciltte 1924 ylnn eserleri yer alr.
Yedinci cilt 1925'de yazlan eserleri kapsar.
J. V. Stalin'in, lkenin sosyalist sanayileme sava dnemine
(1926 - 1929) ait yazlar sekizinci, dokuzuncu, onuncu, on birinci
ve on ikinci ciltleri oluturur. Sekiz ve dokuzuncu ciltler 1926
ylma, on ve on birinci ciltler 1927 ylma, on ikinci cilt ise 1928 ve
1929 yllarna ait konumalar, yazlar, raporlar ve sylevleri
ierirler.
15
On nc ciltte, esas olarak tarmn kollektifletirilmesi
sorunlarn konu edinen 1930 -1933 yllarna ait eserler vardr.
On drdnc cilt, SSCB'nde sosyalizmin kuruluunun ta-
mamlanmas savama, Sovyetler Birlii yeni anayasasnn
hazrlanmasna ve kinci Dnya Savann balam olduu bir
durum iinde bar iin savaa hasredilmi, 1934 - 1940 yllarna
ait eserleri kapsar.
1938 ylnda zel bask olarak yaymlanan J. V. Stalin'in eseri
SBKP(B) Tarihi, Ksa Ders, onbeinci cildin ieriini oluturur.
On altmc cilt, Sovyetler Birlii'nin Byk Anavatan Sava
dnemine ait eserleri ierir. Bu ciltte J. V. Stalin'in, Byk
Sosyalist Ekim Devrimi yldnmlerindeki raporlar, konumalar
ve emirleri, Almanya ve Japonya'nn yenilgi ve teslimiyetleri
dolaysyla halka yapt konumalar ve dier dokmanlar vardr.
Btn eserler yazldklar ya da yaymlandklar zamana gre
kronolojik sra gzetilerek ciltler halinde dzenlenmitir. Her ciltte
bir nszle aydnlatc ksa aklamalar ve bir kronolojik biyografi
vardr. Yeni takvim usulne geinceye kadar (yani 14 (1) ubat
1918'e kadar) tarihler eski usule gre, bu tarihten sonra ise yeni
usule gre verilmitir.
Stalin yoldan eserlerinin metninde hibir deiiklie
gidilmemi olup tamamen olduu gibi braklmtr. Sadece yazar
baz makalelerinde, yalnz redaksiyon niteliinde olmak zere
nemsiz deiiklikler yapmtr.
SBKP (B) MK Marx - Engels - Lenin Ensts
BRNC CLDE NSZ
J. V. Stalin'in eserlerinin birinci cildinde, 1901'den 1907
Nisanna kadar olan, yazarn devrimci eyleminin daha ok Tiflis'te
getii dnem iinde yazlm eserleri yer almaktadr.
Bu yllarda - Bolevikler V. . Lenin'in ncl altnda
Marksist - Leninist Partinin esaslarn, ideolojisini ve rgtsel
ilkelerini saptyorlard.
16
Bu dnem iinde Stalin yolda eitli anti-Marksist ve
oportnist akmlara kar,mcdele iinde, Lenin'ci Iskra-nn
izinden giden Transkafkasya bolevik rgtlerini yaratr ve
bunlarn faaliyetlerini ynetir. Yazlarnda Marksist-Leninist
teorinin ilkelerini gerekelendirir ve savunur.
J. V. Stalin'in eserlerinden birinci cilde alman yazlarnda
sadece kk bir blm Rusa olarak yaymlanmtr. Bunlarn
en byk blm Grc gazetelerinde ya da ayr brorler halinde
yaymland. Bu eserlerin ounluu Rusa olarak ilk kez
yaymlanyor.
RSDP Kafkas Federal Komitesinin arivi ile J. V. Stalin'in
eserlerinin yaymland Transkafkasya bolevik rgtlerinin
yaymlar bugne dein henz ortaya karlamamtr. zellikle
Marksist i evrelerinde Eitim Program (1398) ve Credo*
(1904) adl yaptlar imdiye kadar hl bulunamamtr.
Bu basknn birinci cildi, J. V. Stalin'in 1901'den 1907
Nisanna kadar yazlan eserlerin tmn kapsamamaktadr.
SBKP (B) MK Marki - Engels - Lenin Enstits
"Credo" - inan ilan. .N.
YAZARIN BRNC CLDE NSZ
Birinci ciltte yer alan eserler, yazarn faaliyetinin, Leninizm
politika ve ideolojisinin ilenip oluturulmasnn henz
tamamlanmam olduu erken dnemde yazlmlardr. Bu durum
ksmen eserlerin ikinci cildi iin de dorudur.
Bu eserleri anlamak ve doru yargda bulunabilmek iin,
onlar daha tam bir marksist ve leninist olmam gen bir
marksistin eserleri olarak grmek gerekir. Onun iin bu eserlerde,
eski marksistlerin sonralar eskimi ve zamanla partimizce de
alm olan belli baz savlarnn izlerinin hl bulunmas doaldr.
Bununla iki sorunu kastediyorum :
Tarm program sorunu ile sosyalist devrimin zaferinin
nkoullar sorunu.
Birinci ciltte (bkz. Tarm Sorunu ile ilgili makale) grlp
anlalaca zere yazar o zamanlar, iftlik topraklarnn taksim
17
edilerek kyllere kendi mlkleri olarak verilmesi grn
savunuyordu. Tarm sorununun grld Birlik Kongresi'nde
meneviklerin ounluunun iftlik topraklarnn
belediyeletirilmesinden ["Munizipialisierung" N] yana
olmalarna karn; pratik faaliyette bulunan bolevik delegelerin
ounluu taksim grne katldlar. Fakat Lenin'le bolevik
delegelerin geri kalan ksm bu topraklarn milliletirilmesinden
yanaydlar. Bu proje arasndaki ekime srasnda parti
kurultaynda milliletirme projesinin kabul edilmeyecei ortaya
ktktan sonra, Lenin ve teki milliletirmeciler oylarn
taksimcilerin oylaryla birletirdiler.
Taksimciler, milliletirmeye kar balca itiraz ne
sryorlard: a) kyller iftlik topraklarnn kendilerine mlk
olarak verilmesini istediklerinden bunlarn miililetirilmesine
yanamayabilirlerdi; b) kyller milliletirmeyi o zamanlar
kyllerin zel mlkiyetinde bulunan topraklar zerindeki zel
mlkiyeti kaldracak bir nlem olarak deerlendirebileceklerinden
milliletirmeye kar koyabilirlerdi; c) kyllerin milliletirmeye
kar koymalarnn stesinden getirie bile biz marksistler,
burjuva-demokratik devriminin zaferinden sonra Rusya'da
kurulacak devletin bir sosyalist devlet deil, bir burjuva devleti
olaca ve bu burjuva devletinin eline geecek milliletirilmi byk
bir toprak fonunun burjuvaziyi byk lde glendirerek
proletaryann yararlarna zarar verebilecei nedeniyle
milliletirmeden yana olamazdk.
Taksimciler burada, Rus marksistleri ve bunlarla birlikte
bolevikler arasnda da benimsenip yerlemi u varsaymdan
yola kyorlard: Burjuva demokratik devrimin zaferinden sonra
devrim uzun ya da ksa srecek bir kesintiye urayacak, zaferi
kazanm burjuva devrimi ile gelecekteki sosyalist devrim
arasnda bir ara dnem balayacaktr. Bu dnem iinde
kapitalizm daha zgr ve gl bir biimde gelime ve tarm
alanna da yaylma olanan elde edecek, snf mcadelesi
derinleerek btn. boyutlaryla geliecek, proleterler snf
saysal bakmdan byyecek, proletaryann bilinlilii ve
rgtll gerekli aamaya ulaacak ve ancak btn bunlardan
sonra sosyalist devrim dnemi balayabilecektir.
Her iki devrim arasndaki uzunca arala ilikin bu var-
saymn parti kurultaynda hibir tarafn herhangi bir itirazna
neden olmayp aksine gerek milliletirme ve taksim ve gerekse
belediyeletirme taraftarlarnn, Rusya sosyal demokrasisinin
tarm programnn Rusya'da kapitalizmin daha gl geliimini
18
zendirici olmas gerektii grnde olmalar, belirtilmesi
gereken bir husustur.
Biz pratiki bolevikler, Lenin'in o zamanlar Rusya'daki
burjuva devriminin sosyalist devrime dnmesi, yani kesintisiz
devrim gr zerinde durduunu biliyor muyduk?
Elbette biliyorduk. Biz bunu Lenin'in, ki Taktik (1905) adl
brornden ve ayn zamanda, kesintisiz devrimden yana
olduumuzu.) yar yolda durmayacamz aklad 1905
ylndaki, Sosyal-Demokrasinin Kyl Hareketi le likisi adl
nl makalesinden biliyorduk. Fakat teorik bakmdan yeterince
yetimediimiz iin ve ayn zamanda teorik sorunlara kar
pratikilere zg kaytszlk nedeniyle, biz pratikiler bu meselenin
iine girip onun byk nemini kavramamtk. Bilindii gibi,
Lenin o zaman herhangi bir nedenle burjuva devriminin sosyalist
devrime dnmesi teorisinden kantlar gelitirip bunlar parti
kurultaynda milliletirmenin doruluuna gereke olarak
kullanmad. Acaba meselenin henz zm olgunluuna,
erimediini grd ve parti kurultayndaki bolevik pratikilerin
ounluunun, burjuva devriminin sosyalist devrime dnmesi
teorisini kavrayp benimsemeye hazr olmadn hesaba katt
iin mi bunlardan faydalanma yoluna gitmedi?
Ancak bir sre geip Lenin'in Rusya'daki burjuva devriminin
sosyalist devrime dnmesine ilikin teorisi Bolevik Partisinin
izleyecei izgi haline geldikten sonra partideki tarm sorunu ile
ilgili fikir ayrlklar ortadan kalkt, nk zel gelime
koullarnn, burjuva devriminin sosyalist devrime dnmesinin
zeminini hazrlad Rusya gibi bir lkede, Marksist Partinin
topraklarn milliletirilmesinden baka bir tarm program
olamazd.
kinci sorun sosyalist devrimin zaferi problemi ile ilgilidir.
Birinci ciltten (bkz. Anarizm mi, Sosyalizm mi? balkl makale)
anlalaca zere, yazar o zamanlar, Marksistler arasnda kabul
edilen; sosyalist devrimin baarya ulamas iin bata gelen
koullardan birinin, proletaryann nfusun ounluunu
oluturaca, bu nedenle yetersiz kapitalist gelime nedeniyle
proletaryann nfusun ounluunu oluturmad lkelerde
sosyalizmin baarya ulamasnn olanaksz olduu tezini
savunuyordu.
Bu tez o zamanlar Rus Marksistleri ve bunlar arasnda
Bolevikler tarafndan olduu gibi, dier lkelerin sosyal-de-
19
mokrat partileri tarafndan da genel geerli kabul ediliyordu. Ne
var ki, Avrupa ile Amerika'da kapitalizmin daha da gelimesi,
emperyalizm ncesi kapitalizmden emperyalist kapitalizme
geilmi olmas ve nihayet, Lenin tarafndan ortaya konulan,
eitli lkelerin ekonomik ve siyasal gelimelerinin eitsizliine
ilikin yasa bu tezin yeni geliim koullarna uygun dmediini,
kapitalist geliimin henz doruk noktasna erimediini ve bu
nedenle de nfus ounluunun proletaryadan olumad, ama
kapitalist cephenin proletarya tarafndan yarlabilecek derecede
zayf olduu tek tek lkelerde sosyalizmin zaferinin kesinlikle
mmkn olduunu gstermitir. Bylece Lenin'in 1915 ve 1916
yllarnda sosyalist devrim teorisi ortaya kt. Bilindii gibi,
Lenin'in sosyalist devrim teorisi, sosyalizmin mutlaka kapitalizmin
en ileri derecede gelimi olduu lkelerde deil, fakat her eyden
nce kapitalist cephenin zayf olduu, proletaryann bu cepheyi
yarmasnn daha kolay olduu ve kapitalist gelimenin en azndan
ortalama dzeye eritii lkelerde zafere ulaaca esasna
dayanr.
Birinci ciltte toplanan eserler iin yazarn aklamalar
bunlardr.
J. Stalin
Ocak 1946
1901 - 1907
REDAKSYONUN SUNU YAZISI
Dnen Grc okurlar iin zgr perycdik bir organn
karlmasnn vedi bir sorun haline geldii, bu sorunun bugn
zlmesi gerektii ve daha fazla gecikmenin ortak dvaya zarar
verecei, dnen her okurun byle bir crgan kvanla karlayaca ve
payna den katky esirgemeyecei inancn tayan, bir grup Grc
devrimci sosyal-demokrat olan bizler, gcmz yettiince okurun
arzusunu_ tatmin etme. abas iinde bu gereksinmeyi karlyoruz. ilk
zgr Grc gazetesi Brdsola1nn birinci saysn yaymlyoruz.
Okurun organmz ve zellikle bizim hakkmzda belirli bir gr
sahibi olabilmesi iin bir ka sz sylemek istiyoruz.
Sosyal-demokrat hareketin lkede ulamad hibir ke yoktur.
Bu hareket Rusya'nn Kafkaslar diye adlandrdmz yrelerine de
yaylmtr. Tm Kafkaslarla birlikte bizim Grcistan'mzda da bu

1 illegal Sosyal-Demokrat. gazete Brdsola (" Mcadele" )nn bamakalesi.
26
hareket vardr. Sosyal-Demokrat hareketin Grcistan'daki varl o
kadar eski deildir, sadece birka yllk bir gemii vardr, daha tam
olarak sylemek gerekirse bu hareketin temelleri ancak 1896 ylnda
atlmtr: Her yerde olduu gibi, bizdeki alma da ilk zamanlarda
gizlilik erevesi dna kmad. Son zamanlarda grdmz, biimde
ajitasyon ve kapsaml propaganda yapma olanakszd ve. btn gler
zorunlu olarak birka evrede toplanmt. imdi, bu dnem gemi
bulunuyor, Sosyal- Demokrat fikirler ii kitleleri arasnda yayld,
almalar sk gizlilik erevesi dna kt ve iilerin nemli bir b-
lmn iine ald. Ak mcadele balad. Mcadele, ilk parti iilerinin
nne imdiye kadar arka planda kalan ve tartlmasna byk
gereksinim duyulmayan birok sorun getirdi. Her eyden nce u en
nemli sorun ortaya kyordu : Mcadeleyi daha geni olarak
yayabilmek iin hangi aralara sahibiz? Szle bu sorunun yantn
vermek ok basit ve kolay gelir. Gerekte ise tamamen baka bir ey
ortaya kar.
rgtl Sosyal-Demokrat hareketin asl aracnn, devrimci
fikirlerin kapsaml propagandas ve ajitasyonu olduu aktr. Fakat
devrimcinin almak zorunda kald koullar yle elikili, yle zor ve
o kadar byk fedakrlklar istiyor ki, hareketin ilk zamanlarnda
gerekli olduu ekilde propaganda ve ajitasyon ok kere olanaksz
olmaktadr.
Kitap ve brorler yardmyla evre almalar her eyden nce
polis koullar yznden, sonra da i nedenlerle olanaksz hale geliyor.
Daha ilk tutuklamalarda ajitasyon geviyor. i, her eye ramen
nemli bir ok gnlk sorunlarda aydnlatlmay istedii halde iilerle
ba kurmak ve onlar sk sk ziyaret etmek olanakszlayor. inin
etrafnda amansz bir mcadele srer, tm hkmet gleri ona kar
tavr alr, varolan durum karsnda eletirici bir tavr takmma olana
yoktur, meselenin z hakknda bilgiye sahip deildir ve ou kere
herhangi bir komu fabrikadaki nemsiz bir baarszlk, devrimci
ruhlu iinin gevemesine, gelecee olan inancn yitirmesine yeter, ve
ynetici onu yeniden [devrimci - N] alma iine ekmek zorunda
kalr.
Sadece u veya bu somut sorunu yantlayan brorlerle yaplan
ajitasyonun ou durumda etkisi azdr. Gnlk meselelere yant
verecek bir yazm'n yaratlmas zorunludur. Herkese bilinen bu doru
iin kantlar ne srmeyi gereksiz buluyoruz. Grc ii hareketinde
bir periyodik yayn organnn devrimci almann asl aralarndan biri
olduu an artk gelmitir.
27
Bilmeyen okurlar aydnlatmak amacyla legal gazeteye ilikin
birka sz etmeyi gerekli buluyoruz. Herhangi bir iinin, hangi koullar
altnda karsa ksn ve hangi yn tutarsa tutsun, legal bir gazeteyi
kendi karlarnn temsilcisi olarak grmek istemesini byk bir hata
sayarz. ileri gzeten hkmet, legal gazeteler konusunu ok iyi
dzenlemitir. Adma sansr denen tm bir brokratlar gruhunu bu
gazetelerin bana getirmitir. Bunlar gazeteleri dikkatle izlerler,
kck bir aralktan da olsa bir doru nn szdn grdler mi
bunu makaslarlar ve krmz kalemle izerler. Sansr komitesine
genelge stne genelge gelir : ilerle ilgili hibir ey gemesin, u ya
da bu olay stne hibir ey kmasn, u u sorunlarn aklanmasna
izin verilmesin, vb., vb. Tabi bu koullar altmda bir gazete gerektii
ekilde kamaz ve ii onda, satr aralarnda da olsa, kendi sorunlarna
ilikin bilgileri ve bunlarn doru bir ekilde deerlendirilmesini bo yere
arar. Eer iinin u ya da bu legal gazetedeki, kendi sorunlarna
geerken deinen ve sadece bir hata eseri olarak sansr belasmdan ge-
mi seyrek olarak grlen satrlarndan faydalanabilecei
dnlyorsa, o zaman buna kar da, byle krntlara umut
balayarak bu ayrntlar zerinde herhangi bir propaganda sistemi
kurmak istemenin, meseleyi anlamamak anlamna geldiini sylemek
gerekir.
Bunlar sadece, bilmeyen birka okura bilgi vermek iin
sylediimizi yineliyoruz.
Bu durumda, Sosyal-Demokrat hareket iin zgr bir Grc
periyodik yayn organnn kmas zorunlu bir gereksinmedir. imdi
sorun sadece bu organm nasl rgtlenecei, neyi klavuz edinecei ve
Grc Sosyal-Demokratlarna neler verebileceidir?
Dardan baklnca genel olarak bir Grc gazetesinin
varolabilmesi sorunu ve zel olarak da bu gazetenin ierik ve yn
sorunu doal ve basit bir ekilde kendiliinden ha 1- lolurmu gibi
grnebilir : Grc sosyal-demokrat hareketi, kendine zg bir
program olan ayr, yalnzca Grc bir hareket olmayp, tm Rusya
hareketi ile elele gider ve dolaysyla Rusya Sosyal-Demokrat Partisine
tabidir. Bu nedenle
Grc sosyal-demokrat gazetesinin, ncelikle yerel sorunlara k tutan
ve yerel hareketi yanstan sadece yerel bir organ olmas gerektii aktr.
Ne var ki, bu yantn arkasnda, grmezlikten gelemeyeceimiz ve ister
istemez kar karya gelmek durumunda olacamz bir glk
bulunmaktadr. Bununla dille ilgili glkten sz ediyoruz. Rusya Sos-
yal-Demokrat Partisi Merkez Komitesinin, btn partinin gazetesi
sayesinde tm genel sorunlar aydnlatma olanana sahip olmasna ve
28
blge komitelerine sadece yerel sorunlarn aklanmasn brakmasna
karn, Grc gazetesi ierik bakmndan g bir durumda
bulunmaktadr. Grc gazetesi hem tm parti iin ve hem de ayn
zamanda yerel ve blgesel sorunlar iin bir organ olmak durumundadr.
Grc ii okurlarn ou bir Rusa gazeteyi akc bir ekilde
okuyamadklarndan, Grc gazetesi yneticilerinin tm partinin
organ olarak kan Rusa gazetenin iledii ve ilemek zorunda olduu
sorunlar aydnlatmadan brakmaya haklan yoktur. Bu itibarla Grc
gazetesi okurlara teori ve taktiin tm ilkesel sorunlarm tantmay
grev edinmitir. Ayn zamanda yerel hareketin banda bulunarak,
akla kavuturulmam bir tek olgu bile brakmakszn her olay
gerektii ekilde aydnlatmay ve blgenin emekilerini etkileyen btn
sorunlar yantlamay da yklenmitir. Grc gazetesi mcadele veren
Grc ve Rus emekilerini birletirmek ve birbirine balamak
zorundadr. Gazete, okurlarna, yerel, Rusya ve yabanc lkelerdeki
yaamdan onlar ilgilendiren btn olaylar hakknda bilgi vermek
zorun- luundadr.
Grc gazetesi hakkndaki bizim dncelerimiz ana hatlaryla
bunlardr.
Gazetenin ierik ve ynne ilikin birka sz.
Sosyal-Demokrasinin bir organ olmas itibariyle gazeteden,
mcadele veren iilerle zellikle ilgilenmesini istiyoruz. Rusya'da ve
aslnda her yerde tarihin, insanl kurtarma ve dnyaya mutluluk
getirme grevini yalnz devrimci proletaryaya verdiini sylemeyi
gereksiz buluyoruz. Yalnz ii hareketinin bast yerin salam olduu
ve yalnz onun her, trl topik uydurmalardan uzak bulunduu
aktr. Dolaysyla, Sosyal-Demokratlarn organ olarak gazete, ii
hareketine nderlik etmek, ona yol gstermek ve onu hatalardan
korumak zorundadr. Bir cmleyle. sylersek gazetenin en nemli
devi, mmkn olduu kadar ii kitlelerine yakm olmak, onlar srekli
olarak etkileme olanam elinde bulundurmak ve bunlarn bilinli ve
ynetici merkezi olmaktr.
Ancak, Rusya'nn bugnk koullar iinde, zgrlk savalar
olarak iilerin yansra toplumun baka unsurlar da ortaya
kabileceinden ve bu zgrlk Rusya'nn mcadele eden iilerinin en
yakm hedefi olduundan, gazete, ii hareketinin dnda da olusa, her
devrimci harekete yer vermek zorundadr. Biz bunlarn, nemsiz
haberler ya da basit olaylar olarak gazetede yer almasidan sz et-
miyoruz, hayr, gazete, toplumun dier unsurlar arasnda olan ya da
olacak olan devrimci hareketlere zel ilgi gstermek zorundadr. Onun
29
her toplumsal olay aydnlatmas ve bylece zgrlk uruna mcadele
veren herkesi etke- mesi bir zorunluluktur. Bu nedenle gazete,
Rusya'nn siyasal durumuna zel dikkat gstererek bu durumun btn'
sonularn gz nnde tutmak ve siyasal mcadele zorunlu- u
sorununu mmkn olduu kadar geni bir ekilde ortaya sermekle
ykmldr.
Hi kimsenin bu szlerimizi, bizim burjuvazi ile uzlamadan ve
birlik olmadan yana olduumuzun kantlar olarak kullanamayaca
kansndayz. Burjuva toplumunda da gemi' olsa, varolan dzene
kar olan bir hareketin gerektii .ekilde deerlendirilerek hatalarnn
ve zayf yanlarnn gsterilmesi, bir sosyal-demokrata oportnist
damgasnn vurulmasna neden olamaz. Ancak burda sosyal-demok-
rat ilkeleri ve devrimci mcadele yntemlerini unutmamamz gerekir.
Her hareketi bu lekle ltmz taktirde tm Bernstein'c ham
hayallerden kurtulmu oluruz.
Sonu. olarak, Grc sosyal-demokrat gazetesi, ii hareketinin
tm sorunlarna berrak yantlar vermek, ilkesel sorunlar akla
kavuturmak, ii snfnn mcadeledeki roln kuramsal olarak
aklamak ve iinin karlat her olay bilimsel sosyalizmin ile
aydnlatmak zorundadr.
Ayn zamanda gazete, Rusya Sosyal-Demokrat Partisinin bir
temsilcisi olmak ve okurlarna Rusya devrimci sos- yal-demokrasisinin
savunduu btn taktik grler hakknda annda bilgi vermek
zorundadr. Ayrca onun, okurlarna dier lkelerdeki emekilerin nasl
yaadklar, durumlarn dzeltmek iin neler yaptklar ve bunlar nasl
yaptklar konusunda bilgilendirmesi gerektii gibi, Grc emekilerini
zamannda mcadele alanna kmaya armak da devidir. Bunlar
yaparken gazetenin, hibir toplumsal hareketi gzden karmayarak
bunlarn hepsini sosyal-de- mokrasi asndan eletiriye tabi tutmas
gerekir.
Bizim Grc gazetesine ilikin dncelerimiz bunlardan ibarettir.
imdiki gcmzle btn bu devleri noksansz olarak yerine
getireceimize sz vermekle ne kendimizi ve ne de okurlarmz
kandramayz. Gazetemizin istenilen ekilde geliebilmesi iin okurlarn
ve sempati duyanlarn yardmlarna gereksinimi var. Brdsola
gazetesinin ilk saysnda bir ok kusurlar ve noksanlar olduunu okur
grecektir. Ancak bu kusurlar okurun bizzat ibirliine katlmasyla
dzeltilebilecek kusurlardr. Gazetenin zellikle i olaylarda zayf
kaldn belirtmek isteriz. Memleketten ok uzaklarda bulunan bizler,
30
Grcistan'daki devrimci hareketi izleyerek bu hareketin sorunlaryla
ilgili haberleri ve aklamalar annda verme olanandan yoksunuz. Bu
nedenle bizzat Grcistan'dan yaplacak yardma gereksinim var. Yazn
konusunda da bize yardmc olmak isteyenlerin, Brdsola gazetesinin
redaksiyonu ile dorudan ya da dolayl ekilde bir balant kurmann
yol ve .aralarn bulacaklarndan kukumuz yoktur. - -
Grcistan'da mcadele eden tm sosyal-demokratlan, Brdsola
gazetesinin yaamna etkin biimde katlarak onun kmasnda ve
yaylmasnda her trl ibirliine ve bu suretle ilk zgr Grc gazetesi
Brdsolay devrimci mcadelenin bir arac haline getirmeye aryoruz.
Brdsola ("Mcadele") No. 1, Eyll 1901.
mzasz makale.
Grcceden yaplan otorize edilmi Rusa
eviriye gre.
RUSYA SOSYAL-DEMOKRAT PARTS VE EN YAKIN GREVLER
I
Bilimsel olarak ilenip gerekelendiriien sosyalizme gelinceye
kadar insan dncesi bir ok glklerden, aclardan ve deiimlerden
gemek zorunda kald. Bat Avrupa sosyalistleri, yollarn buluncaya,
toplumsal yaamn yasalarn aratrarak ortaya koyup bunlardan
sosyalizmin insanlk iin zorunlu olduu sonucuna varncaya kadar ok
uzun bir sre topik (uygulanamayan ve gerekletirilemeyen)
sosyalizmin lnde yanlg iinde dolamak zorunda kaldlar.. Geen
yzyln ' bandan bu yana Avrupa, ticaret ve sanayinin gelimesiyle
birlikte gittike byyp arlaan ktlkten insanl kurtarabilecek
eyin ne olduu sorusunu zmek ve yantlamak iin alan birok
yiit, fedakr ve namuslu bilim adam kard. ounluun aznlk
tarafndan kleletirilmesine son verilmesi iin Avrupa'da ok frtnalar
koptu, sel gibi kan akt, ama btn bunlara ramen ktlk ortadan
kaldriamad, ayn ekilde alan yaralar kapanmad ve aclar gn
getike daha dayanlmaz bir hal ald. Bu grnmn. ba
nedenlerinden birini, gerekle salam bir balant zorunlu olduu
halde, topik sosyalizmin toplumsal yaamn yasalarn ortaya
karaca yerde yaamn stnde, yukarlarda dolamasnda aramak
gerekir. topyaclar, sosyalizmin gerekletirilmesini, yaamda bunun
gereklemesi iin hi bir elverili zeminin bulunmad bir zamanda
kendilerinin ilk hedefi olarak koymular ve sonulan bakmndan
31
daha da ackl olan ey sosyalizmin gerekletirilmesini, sosyalist
idealin doruluuna kolayca inandrlabileceklerini dndkleri bu
dnyann g sahibi byklerinden beklemiler (Robert CKven, Louis
Blanc, Fourier vb). Bu gr, sosyalist idealin tek doal taycs olan
gerek ii hareketiyle ii kitlelerini grmezlikten geliyordu. topyaclar
bunu kavramyorlard. Bunlar, yeryznde mutluluu bizzat halkn
(iilerin) yardm olmakszn yasa ve deklersyonlarla yaratmak
istiyorlard. Fakat ii hareketine hi kulak asmadklar gibi ok zaman
onun nemini bile inkr ediyorlard. Onun iin de bunlarn teorileri, ii
kitlelerini dikkate almayan yalnz teori olarak kalyor, ii kitlelerinde
ise bu teorilerden tamamen bamsz olarak, geen yzyln ortasnda
dahi adam Kar! Marx'm azndan, ii snfnn kurtuluu sadece ii
snfnn kendi eseri olabilir... Tm lkelerin iileri, birlein:, szleriyle
ilan edilen hyk dnce olgunlayordu.
Bu szlerden, imdi krlerin bile aka grd, sosyalist
ideallerin gerekletirilmesi iin. iilerin bamsz faaliyetinin ve
milliyet ve lkeden bamsz rgtl bir g olarak birlemelerinin
zorunlu olduu gerei aklk kazanyordu. Bugn acmasz bir yazg
olarak Avrupa'nn burjuva dzeni zerinde duran ve onun ykntlar
zerinde sosyalist dzeni kurmak zere onu tehdit eden gl sosyal
demokrat partinin temelini atmak iin bu doruyu gereke- lendirmek
ki bu Marx ve arkada Engels tarafndan kusursuz bir ekilde
yaplmtr gerekliydi.
Rusya'da sosyalizm dncesinin geliimi hemen hemen Bat
Avrupa'nn gittii avn yolu izlemitir. Rusya'da da sosyalistler
sosyal-demokrasi bilincine, bilimsel sosyalizme eriinceye kadar uzun
sre yanlglar iinde karanlkta dolamlardr. Burada da sosyalistler
ve bir ii hareketi vard, fakat bunlardan her biri birbirinden bamsz
olarak kendi bana ayr bir yol tutturmutu : Sosyalistler kendi top-
yac dlerine (toprak ve zgrlk, halk iradesi) dalyorlar, ii
hareketi ise kendiliinden isyanlara gidiyordu. Her ikisi de birbirinden
habersiz olarak (yetmili ve seksenli yllarda) etkinliklerde
bulunuyorlard. Sosyalistlerin emeki halk iinde tabanlar yoktu,
onun iin eylemleri dayanaksz ve havada kalyordu. ilerinse buna
karlk yneticileri ve rgtleri yoktu, bu -nedenle hareketleri
geliigzel ayaklanmalar biiminde oluyordu. Sosyalistlerin sosyalizm
uruna yaptklar yiite mcadelenin bir sonu vermemesinin ve
destanlaan cesaretlerinin otokrasinin kat duvarlarna arpp
paralanmasnn ba nedeni bu idi. Rus sosyalistleri ancak doksanl
yllarn banda ii kitleleriyle daha yakm balar kurmaya baladlar.
32
Kurtuluun yalnz ii snfnda olduunu ve yalnz bu snfn sosyalist
ideali gerekletireceini kabul ettiler. Bu andan itibaren Rus
sosyal-demokrasisi btn abasn ve tm dikkatini, o zamanlar Rus
iileri arasmda varolan hareket zerinde toplad. Daha yeterince snf
bilincine varmam ve mcadele iin hazrlanmam olan Rus iisi
yava yava umutsuz durumundan karak herhangi bir ekilde
yazgsn dzeltmeye alyordu. Tabi bu hareketlerde o zamanlar iin
kuralna uygun bir rgt almas yoktu, hareket kendiliinden
oluuyordu.
Bylece sosyal demokrasi sonunda bu bilinsiz, kendiliinden ve
rgtsz harekete yneldi. ilerin smf bilincini gelitirmeye, tek tek
iverenlere kar oluan tek tek ii gruplarnn damk ve paralanm
mcadelelerini birletirerek rgtl bir nitelik kazandrp Rusya'daki
ezen snfa kar Rs ii snfnn mcadelesi olarak ortak bir smf m-
cadelesi halinde kaynatrmaya alyordu.
lk zamanlar sosyal-demokrasi, etkinliini ii kitlesi iinde
geniletemedii iin propaganda ve ajitasyon evrelerinde almakla
yetindi. O zamanlar tek alma biimi evre etkinliiydi. Bu evrelerin
amac, iilerin kendi ilerinde, sonradan hareketi yrtecek olan
gruplar yaratmaktan ibaretti. Bu nedenle bil evreler ileri iilerden
oluuyor ve yalnzca seme iiler, evreler iinde yetime olana
buluyorlard. ~
Fakat evreler dnemi abuk sona erdi. Sosyal-demokrasi ok
gemeden evrelerin dar erevesinden karak etkisini byk ii
kitlelerine yayma gereksinimini duydu. D koullar da bunu
hzlandrd. O zamanlar iiler arasnda kendiliinden hareketler
zellikle byk dalgalanmalar yaratyordu. Hemen btn Tiflis'in bu
kendiliinden hareketin etkisine kapld yl hatrlamayan var m
iinizde? Ttn fabrikalaryla demiryollar iletmelerinde rgtsz
grevler birbirini izledi. Bizde bu 1897 ve 1898 yllarnda oldu, Rusya'da
ise bundan biraz daha nce. Zamannda yardma gelmek gerekiyordu ve
sosyal-demokrasi yardma kotu. gnnn ksaltlmas, para
cezalarnn kaldrlmas, cret artrlmas vb. iin sava balad.
Sosyal-demokrasi, ii hareketinin gelimesinin bu kk isteklerle
snrl kalmayacan, hareketin hedefinin bu isteklerden ibaret
olmadn, bunun hedefe ulamak iin sadece bir ara olduunu ok iyi
biliyordu. Bu istekler kk de olsalar, iiler deiik, ehir ve
blgelerde bugn hl ayr ayn mcadele ediyor da olsalar, bizzat bu
mcadele onlara, tan zafere ancak, tm ii snfnn birleik, kuvvetli
ve rgtl bir g olarak dmanna kar kesin saldrya getii zaman
eriileceini retecektir. Ayn ekilde bu mcadele iilere,
33
karlarndaki dmann (kapitalistin) yannda tm burjuva snfnn
rgtlenmi gc olan daha da srekli bir baka dmann, yani
askeriyesi, mahkemesi, polisi, hapishanesi ve jandarma- syla bugnk
kapitalist devletin olduunu gsterecektir. Durumunu dzeltmek iin
en ufak bir giriimde bulunan ii, Bat Avrupa'da bile karsnda
burjuva Devlet gcn bulduuna, artk insan haklarnn kazanlm
olduu Bat Avrupa'da bile ii dorudan Devlet gcyle savamak
zorunda kaldna gre, Rusya iisi hareketinde, her ii hareketinin
srekli dman olan otokrat Devlet gc ile mutlaka daha ok
atacaktr. Bunun nedeni sadece, bu Devlet gcnn kapitalistleri
korumakla kalmayp, fakat ayn zamanda otokrasi olarak onun
toplumun snflarnn ve zellikle de, dier btn snflardan daha ok
kleletirilmi ve ezilmekte olan ii snf gibi bir snfn bamsz
eylemlerine tahamml edememesidir. Hareketin durumunu byle
kavrayan Rusya sosyal-demokrasisi, bu fikirleri iiler arasnda
yaymak i^in btn gleriyle almaya koyuldu. Onun gll
bundan ileri gelmektedir. 1896 ylndaki Peters- burg dokumja
iilerinin anl grevinin gsterdii gibi, ilk gnden itibaren byk ve
baarl geliimi de bununla aklanabilir. i
Fakat ilk baarlar baz zayf kimseleri artm ve balarna
vurmutur. Nasl bir zamanlar topyac sosyalistler dikkatlerini sadece
son hedefe evirmiler ve bu son hedefin gzlerini kamatrmasyla
gzlerinin nnde gelien gerek ii hareketini hi farketmemiler ya
da reddetmilerse, imdi de bir. ka Rus sosyal-demokrat tersine
dnerek btn dikkatlerini sadece kendiliinden ii hareketine,
iilerin gnlk gereksinimlerine ynelttiler. O zamanlar (be yl nce)
Rus iisinin bilinci ok dk bir dzeyde bulunuyordu. Rus iisi
yzyllar boyunca sren uykusundan, daha henz uyanyordu ve
karanla alm olan gzleri doal olarak nnde ilk kez alan
dnyada olup biten eylerin hepsini grmyordu. Byk gereksinimleri
yoktu ve istekleri yksek deildi. Rus iisi henz nemsiz bir cret
artndan ya da i zamannn ksaltlmasndan baka bir ey . is-
temiyordu. Mevcut dzenin deitirilmesi, zel mlkiyetin kaldrlmas,
sosyalist dzenin rgtlenmesi gerektii, btn bunlar Rus ii
kitlelerinin akllarna bile geliniyordu. Otokrasi altnda tm Rus
halknn sefalet ekerek iinde yaad esaretin kaldrlmasn, halkm
zgrln, halkn Devlet ynetimine katlmasn dnmeye cesaret
dahi edemi- yorlard. te bu zamanda Rusya sosyal-demokrasinin bir
blm sosyalist fikirlerini ii hareketi iine tamay kendine grev
bilirken, dier bir blm ekonomik mcadele-' nin, iilerinin
durumunun ksmen dzeltilmesi mcadelesinin (alma sresinin
34
ksaltlmas, cretlerin ykseltilmesi gibi) ekimine" kaplarak byk
ykmlln, byk ideallerini tamamen unutmak zereydi.
Aynen Bat Avrupa'l kafadarlar (Bernstein'clar denilen kimseler)
gibi unu diyorlard: Bizim iin hareket her eydir, son hedef ise hi bir
ey. i smfnn ne iin savat onlar kesinlikle ilgilendirmiyordu,
onlar ilgilendiren sadece mcadele olarak mcadele idi. Metelik
politikas denen politika geliti. yle bir raddeye vard ki, gnlerden
bir gn Raboaya Misi [
2
] adl Petersburg gazetesi u aklamay yapt:
Bizim siyasal programmz on saatlik i gn, 2 Haziran yasasyla[
;j
]
kaldrlan tatil gnlerinin tekrar getirilmesidir (!!!)2.
Kendiinden hareketi ynetme, sosyal-demokrat idealleri
.kitlelerin iine tama ve onlar son hedefimize yneltme yerine, Rus
sosyal demokratlarnn bu blm, hareketin kendisinin kr bir aleti
oldu; krkrne iilerin yeterince gelimemi blmnn peinden
giderek kendisini o anda ii kitlelerinin, bilincinde olduklar
gereksinim ve skntlar formle etmekle snrland. Bir cmle ile
bunlar duruyor ve dorudan eve girmeye cesaret etmeksizin ak olan
kapy alyorlard. Bunlar ii kitlelerine son hedefi sosyalizmi ya
da sadece en yakm hedefi otokrasinin yklmasn aklamaktan
aciz olduklarm gsterdiler ve daha da ackls, btn bunlar yararsz
ve hatta zararl gryorlard. Rus iisini bir ocuk olarak gryorlar ve
onu byle cesurca fikirlerle korkutmaktan rkyorlard. Hatta bundan
baka, sosyal-aemokratlarm belli bir blmnn dncesine gre
sosyalizm iin devrimci mcadeleye gereksinim yoktu : Bunlara gre
gerekli olan sadece ekonomik mcadeledir grevler ve sendikalar,
tketim ve retim kooperatifleri, bundan sonra sosyalizm artk
tamamdr. Siyasal iktidar proletaryann eline gemeden (Proletarya
Diktatrl) varolan dzenin deitirilmesinin ve iilerin tam
kurtuluunun olanaksz olduunu kantlayan eski uluslararas
sosyal-demokrasinin retisini bir hata olarak gryorlard. Bunlarn
fikrince sosyalizm yeni hibir ey anlatmaz ve aslmda varolan kapitalist
dzenden ayrlmaz : Sosyalizm kolayca mevcut dzene de uyarlanabilir
ve bylece her sendika, hatta her tketim maazas ya da retim koo-
peratifi bylece sosyalizmin birer parasdr, diyorlard.
Ve eski elbiseyi byle aptalca yamamakla ac eken insanla yeni bir
elbise yapmay dnyorlard. Fakat en ackls ve devrimcilerin asla

2 Petersburg Mcadele Birliis> ile gazetesinin redaksiyonun son zamanda, nceki sadece
ekonomiyle snrl grlerini brakarak eylemlerine siyasal mcadele f ikirlerini sokmaya
altklarn kaydetmek gerekir.
35
akllarnn almayaca ey, Rus sos- yal-demokratlarnm. bu kesiminin,
Bat Avrupa'l hocalarnn (Bernstein ve avanesinin) retisini, siyasal
zgrln (grev, koalisyon, sz vb. zgrlnn) arlkla badaa-
bilir olduunu, onun iin zer bir siyasi mcadelenin, otokrasinin
yklmas yolunda bir mcadelenin tamamen gereksiz olduunu, nk
hedefe ulamak iin yalnz bana ekonomik mcadelenin yettiini,
devlet gcnn koyduu yasaa ramen daha sk greve gidilirse, Devlet
iktidarnn grevcileri .cezalandrmaktan yorulacan ve bylece grev ve
toplant zgrlnn tamamen kendiliinden geleceini utanmadan
syleyecek kadar ileri gtrm olmasdr.
Bu szde sosyal-demokratlar, Rus iisinin btn gcn ve
enerjisini sadece ekonomik mcadeleye harcamas gerektiini, eitli
geni lkler peinde komasna hacet olmadm, kantlamaya
alyorlard. Pratikte eylemleri, u ya da bu ehirdeki salt yerel
almay devleri olarak saymaktan ibaret kalyordu. Bunlarn, bir
Rusya Sosyal-De- mokrat i Partisinin kurulmasyla en ufak bir
ilgileri olmayp, tersine byle bir partinin kurulmas bunlar iin, asil
devlerini yerine getirmeyi, yani ekonomik mcadele vermeyi
engelleyen bo ve gln bir oyun olarak grnyordu. Grev, yine grev
ve mcadele fonu iin kpeklerin toplanmas ite bunlarn
almasnn ba ve sonu buydu.
Kukusuz bu kendiliinden hareket hayranlarnn, grevlerini bu
kadar snrladklar ve sosyal-demokrasiden vazgetikleri iin hi
olmazsa bu hareket uruna ok eyler yaptklarn sanacaksnz. Fakat
biz burada d aldatldk. Pe- tersburg hareketinin tarihi bunu bize
kantlamaktadr. Hareketin ilk zamanlardaki, 1895 -1897 yllarndaki
parlak geliimi ve cesurca ilerleyii sonradan bir karanla saplanma ile
durmu ve sonunda yerinde saymtr. Bunda alacak bir ey yoktur:
Ekonomistlerin ekonomik mcadele iin salam bir rgt kurma
yolundaki' btn abalar her defa- srnda Devlet iktidarnn kuvvetli
duvarlarna arparak paralanmtr. Korkun polis koullar,
herhangi bir tr ekonomik rgt kurma olanan boa karmtr.
Grevler de bir yarar salamamtr, nk 100 grevden 99'u polis
yumruu ile boulmu, iiler kyasya Petersburg'dan karlmlar ve
devrimci enerjileri hapishane duvarlar iinde ve Sibirya'nm
souklarnda acmasz bir ekilde harcanmtr. una kesinlikle
inanyoruz ki hareketin bu (elbette greli) gerilemesinde sulu olan
yalnz d koullar, polis koullar deildir; bunda, iilerin devrimci
36
enerjilerinin gerilemesine neden olan, fikirlerin kendileriyle smf
bilincinin geliimindeki duraklama da daha az sulu deildir.
Hareketin gelimesiyle iiler, mcadelenin yksek amalarn" ve
ieriini tm anlam ve nemiyle kavrayamadklarndan, Rus iisinin
altmda savamak durumunda olduu bayrak ekonomik mcadelenin
eski ucuz sloganlarn tayan solmu eski bez paras olarak kald
iin iiler ister istemez bu mcadelede daha az enerji, daha az heyecan
ve daha az devrimci aba gsterdiler, nk byk bir enerji ancak
byk bir ama iin doar.
Eer yaammzn koullar Rus iilerini her gn daha srarl bir
ekilde dorudan siyasal mcadeleye itmemi olsayd, sonunda
hareketi tehdit eden tehlike daha da byk olurdu. Sradan, kk bir
grev be iileri dorudan siyasal haklardan yoksunluumuz sorunu ile
kar karya getirerek Devlet iktidar ve. sahl gcyle atmaya g-
tryor ve salt ekonomik mcadelenin yetersiz olduunu aka
kantlyordu. Bu nedenle mcadele, bu sos- yal-demokratlarn
isteklerine aykr olarak her gn gittike artan politik bir nitelie
brnyordu. Uyanm iilerin, Rus iisinin bugn bask altmda
inledii mevcut ekonomik ve siyasal durumdan honutsuzluklarn
aka dile getirmek iin giritikleri her giriim, baskdan kurtulmak
iin yaplan her eylem, iileri, bir ekonomik mcadeleyi gittike daha az
anmsatan gsterilere zorluyordu. Rusya'daki 1 Mays kutlamalar
siyasal mcadele ve gsteriler yolunu amtr. Ve Rus iisi,
mcadelesinin biricik eski aracma greve, ilk kez 1900 ylndaki
byk. Harkov Mays Bayram srasnda denenen yeni gl bir arac,
siyasal gsteriyi katt.
Bylece Rusya'nn ii hareketi, evreler iindeki propagandadan ve
grevler yoluyla yaplan ekonomik mcadeleden siyasal mcadele ve
ajitasyon yntemine gemitir.
i snf mcadele alanmda, siyasal zgrlk elde et- mek iin
kesin kararla gelen toplumun dier snflarndan eleri grdnde bu
gei farkedilir derecede hzland.
II
arik rejiminin boyunduruu altnda inleyen yalnz ii snf
dedir. Otokrasinin ar penesi toplumun dier snflarn da
bomaktadr. Dayanlmaz vergi yk yznden sefalete dm ve
37
tccarlarn, burjuvazinin ve; soylu byiik toprak sahiplerinin eline
terkedilmi, srekli alk nedeniyle bedensel bakmdan bozulmu
kyller inliyor. ehirdeki kk adam inliyor, Devlet daireleriyle zel
giriim- lerdeki kk hizmetliler* kk memurlar genellikle ya-
amlar aynen ii snf nnki gibi gvencesiz ve toplumsal
durumlarndan honut olmamakta hakl olan pek ok sayda tm kk
ehirliler inliyor. arn kamsndan ve krbacndan holanmayan
kk ve hatta orta burjuvazinin bir ksm, zellikle serbest meslek
temsilcileri denen (retmenler, doktorlar, avukatlar, niversite
rencileri ve genellikle renenler) burjuvazinin aydn kesimi inliyor.
Rusya'daki, aralarnda kutsal duygularnda aalanan ve yurtlarndan
kovulan Polonyallarla, kazanlm tarihi haklarn ve zgrlklerini
otokrasinin kstaha inedii Finlilerin de bulunduu ezen uluslar ve
dini inan sahipleri inliyor. Her yerde oturma, okullarda renme,
memur olarak hizmet grme vb. gibi dier Rus uyruunda olanlarm
sahip olduklar kk haklardan bile yoksun braklan ve srekli olarak
izlenip aalanan Yahudiler inliyor. Kendi okullarna sahip olma, Devlet
dairelerinde alma haklan ellerinden alman ve otokrasinin byk bir
gayretle. srdrd utan verici ve kleletirici Ruslatrma
politikasna boyun emeye zorlanan Grclerle, Ermener ve dier
uluslar inliyor. Ortodoks papazlarnn istedii gibi deil de vicdanlarnn
kendilerine esinledii gibi inanmak isteyen milyonlarca Rus mezhep
mensubu inliyor. Dala pek -oklar inliyor, ama Rus otokrasisi
tarafndan ezilenlerin tmn, onun tarafndan izlenenlerin hepsini
saymak olanaksz. Bunlarn saylar o kadar ok ki, eer bunlarn hepsi
bunu anlam olsalar, eer hepsi ortak dmanlarnn nerede olduunu
bilmi .olsalar Rus despot iktidar bir .g bile yaayamaz. Ne yazk ki-
yzyllar sren klelik, yoksulluk ve bilgisizlikle yldrlm olan Rus
kyls ancak imdi uyanyor, dmannn nerede olduunu daha
bilmiyor. Rusya'nn ezilen uluslar, karlarna yalnz Rus Hkmeti
deil, hatta ortak dmann otokrasi olduunun bilincine daha
varamam Rus halk kt srece, kendi kuvvetleriyle kurtulmaja
dnemezler. Geriye ii snf ile ehirlerin" kk insanlar ve
burjuvazinin aydn kesimi kalyor. ,
Ancak, btn lkelerin ve uluslarn burjuvazisi, kendi gc ile
kazanamad baarlar kendine mal etmesini ok iyi . bilir, sobadaki
kzgn kz yabanc ellere eeletmesini ok iyi becerir. Hibir zaman,
kazanlmas imdilik o kadar kolay olmayan, gl , bir dmana kar
verilecek bir savata olduka ayrcalkl durumunu tehlikeye sokmak
istemez. Honut olmamasna ramen, yaam fena deildir ve bu ne-
38
denle, kazaklarm krbalarnn slk ald ya da > askerlerin
kurunlarnn vzldad taraf tutma, barikatlarda savama vb.
hakkn, ii smfma ve genellikle sade halka seve seve verir. Kendisi
mcadeleye sempati, duyar, ancak yapsa yapsa hayvanlaan
dmann halk hareketini ezmek iin bavurduu gaddarlk karsnda
fkelenir. Devrimci eylemlerden rker, ancak mcadelenin son
anlarnda eer dmann. gsz olduunu aka grrse bizzat
devrimci- nlemlere geer. Bunlar bize tarihin deneyimleri retiyor...
Yalnz ii snf ve genel olarak, savata zincirlerinden baka
kaybedecek hibir eyi olmayan halk, ancak ve yalnz bunlar gerek
devrimci bir gtrler. Henz yetersiz olmasna ramen Rusya'nn
geirdii deneyimler, btn devrimci hareketlerin tarihinin bize
rettii bu eski doruyu pekitiriyor. .
Ayrcalkl durumdakilerin temsilcilerinden yalnz rencilerin bir
ksm istekleri uruna sonuna kadar savama kararlln gsterdi.
Ancak rencilerin bu blmnn ayn ezilen'yurttalarn
oullarndan olutuunu unutmamak gerekir; ayrca yksek renim
yapan genlik olarak renci-, ler, henz pratik hayata atlp belli bir
toplumsal konum almadklar srece, kendilerini zgrlk savama
aran ideal abalara en ok eilim gsterenlerdir.
Her halkrda renciler bugn toplum hareketinde hemen
hemen ynetici ve nc olarak ortaya kyorlar. Toplumun eitli
snflarnn honut olmayan blm bunlarn etrafnda toplanyor.
Balangta renciler, iilerden aldklar bir arala, yani grevlere ba
vurarak savamay denediler. Fakat hkmet bunlarn grevlerine, grev
yapan rencileri askere almay ngren vahiyane bir yasa ile (geici
kararname [
4
]) cevap verince, renciler iin geriye tek mcadele arac
kald, Rus toplumunun yardmna ba vurmak ve grevden sokak
gsterilerine gemek. Sonunda ren- cerin yaptklar da bu oldu.
Teslim olmadlar, tam tersine daha da yiite ve kararl bir ekilde
savamaya baladlar. Ezilen yurttalar bunlarn etrafnda; topland,
ii snf bunlara yardm elini uzatt ve hareket glenerek. Devlet ikti-
dar iin kayg verici bir durm ald, Rusya Hkmeti, ok saydaki
birlikleri, polisi ve jandarmasyla iki yldr bu asi (!) yurttalara kar
amansz, ama hibir sonu almamayan bir sava vermektedir.
Son gnlerin olaylar,' siyasal gsterilerin stesinden ge-
linemeyeceini gsteriyor. Aralk ayin ilk gnlerinde. Harkov,
Moskova, Nishni, Novgorod, Riga vb. yerlerde meydana gelen olaylar,
toplumsal honutsuzluun bugn artk bilinli olarak ortaya ktn
've bu honut olmayan toplumun sessiz protestodan devrimci
39
eylemlere gemeye hazr olduunu gsteriyor. Ancak rencilerin ileri
srdkleri istekler, yan retim zgrl, niversite ii yaam
zgrl, geni bir toplumsal hareket iin ok dardr. Bu harekete
katlanlarn tmn birletirmek iin bir bayraa, herkesin anlad,
herkese uygun den ve tm istekleri birletiren bir bayraa
gereksinim var. Byle bir bayrak otokrasinin yklmasdr. Yalnz
otokrasinin ykntlar zerinde, halkn Devlet ynetimine katlmasna
dayanan, retim zgrln olduu kadar grev, konuma, din ve
milliyetlerin zgrlnn vs. vb. de garantisi olan bir toplum dzeni
kurulabilir. Ancak byle bir dzen halka, tm ezenlere, ya- ni.
tccarlara, kapitalistlere, din adamlarna ve soylulara kar kendini
koruyacak areyi salayacaktr, yalnz byle bir. dzen daha iyi bir
gelecein, sosyalist dzenin kurulmas iin zgrce mcadelenin
yolunu aacaktr.
Tabii ki renciler kendi gleriyle bu byk mcadeleyi
yrtemezler, onlarn zayf elleri bu ar. bayra tutamayacaktr.-Onu
tutmak iin daha kuvvetli ellere gereksinim vardr ve byle bir kuvvet
bugnk koullar iinde yalnz alan halkn birletirilmi gcnde
bulunmaktadr. Dolaysyla ii snfnn tm Rusya bayran
rencilerin zayf ellerinden alp bunun zerine, Kahrolsun Otokrasi,
Yaasn Demokratik Anayasa! sloganlarm yazmas ve Rus halkn
zgrle gtrmesi gerekmektedir. Fakat biz, rencilere, bize verilen
ders iin teekkr etmek zorundayz : Siyasal gsterinin devrimci
mcadelede ne kadar byk nemi olduunu gsterdiler.
Sokak gsterileri, byk'bir halk kitlesini abucak harekete
ekmesi, isteklerimizi hemen onlara tantmas ve bizim sosyalist -
fikirlerle siyasal zgrlk tohumunu cesaretle ekebileceimiz elverili
geni ortam yaratmas bakmndan ilgintir. Sokak gsterileri,
etkisinden toplumun geri ve rkek ksmnn kanamayaca sokak
ajitasyonun yaratr.3
Yiit savalar grp ne iin savatklarn anlamak iin gsterileri
esnasnda sadece sokaa karak, herkesi savaa aran serbest
konumalar ve mevcut dzenin foyasn meydana. karan ve bizim
toplumsal banlarmz delen sava arksn dinlemek yeter, ite bu
nedenle Devlet iktidar sokak gsterisinden ok korkuyor. Bunun iin o,
yalnz gstericileri deil, (merakllar da sert biimde cezalandrmakla
korkutuyor. Devlet iktidar iin asl tehlike halkn bu meraknda

3 Bugnk koullar altnda Rusya'da illegal bir kitap ya da bir ajitasyon bildirisi tek tek
kiilere yalnzca ok byk glklerle ulayor. llegal yazn'n yaylmas bol meyva vermesine
ramen, pekok durumda halkn sadece kk bir kesimini kapsyor.
40
yatyor: Bugnn merakls yarn gsterici olarak, etrafnda yeni
merakl gruplarn toplayacaktr. Fakat byle merakllardan bugn
her byk ehirde on binlerce var. Rus vatanda artk bugn herhangi
bir yerde huzursuzluklar olduu zaman eskiden olduu gibi kamyor
(eskiden, kandrlmadan uradan kaaym daha iyi, diyordu), bugn
huzursuzluklarn olduu yere gitmeden edemiyor ve merakla
renmek istiyor.: bu huzursuzluklar ne ola ki, ne yznden bu kadar
ok insan srtlarn, Kazaklarn krbalarna maruz brakyorlar?
Bu durum iinde merakllar artk kl
v
ve krba seslerine
kaytsz kalamyorlar. Merakllar, gstericilerin arzu ve isteklerini dile
getirmek iin sokakta toplandklarn, fakat Devlet iktidarnn onlara
dayak ve vahiyane bir bask ile cevap verdiini gryorlar. Merakl
artk krba sesinden kamyor, tersine daha da' yaklayor ve krba
artk nerede sradan meraklnn , bitip asinin (!) baladn
ayrdedemiyor. Krba imdi tam bir demokratik eitlie uyarak,
cinsiyet, ya ve hatta sosyal stat gzetmeksizin kh onun, kh
dierinin srtna iniyor. Bu suretle krba bize byk bir hizmette
bulunuyor, nk meraklnn devrim-' ellemesini hzlandryor. Bir
yattrma silah iken artk bir uyandrma arac haline geliyor.
Her ne kadar sokak gsterilerinden direkt sonular elde. edemesek
de, gstericilerin gc bugn iin henz Devleti halkn isteklerinin
hemen yerine getirilmesine zorlamaya yetmese de, bizim bugn sokak
gsterilerinde verdiimiz kurbanlar yz kat olarak geri gelecektir.
Savata len ya da bizden koparlp alman her sava yzlerce yeni
savay harekete geirecektir. imdilik daha ara sra sokakta yenik
deceiz, hkmet daha bir sre arada bir sokak savalarnda yenmi
olarak kacaktr. Ama bu sadece grnte bir zafer olacaktr.4 Daha
byle birka zaferden sonra otokrasinin yenilgisi muhakkaktr.
Otokrasi bugnk zaferiyle kendi yenilgisini hazrlamaktadr. Ama, o
gnn geleceine, o gnn uzak olmadna inanan bizler, siyasal
ajtasyonun ve sosyalizmin tohumunu samak iin kendimizi krba
darbelerine brakyoruz.
Devlet iktidarnn, sokak ajitasyonunun kendisi iin lm hkm
olduuna, halk ihtilali hayaleti karsna diki- linceye kadar yalnz daha
2 - 3 yl gemesine gerek olduuna inanc bizimkinden daha az deildir.
Hkmet bugnlerde Yekaterinoslav Valisinin azndan, en kk bir
sokak gsterisi giriimini ezmek, iin en sert nlemleri dahi almaktan

4 Pyrrhussieg : Pyrrhus zaferi: atan iki tarafn da korkun kayplar verdii; 'zaf er'
kazanan yann da aslnda yenilmi olduu zaf er. - N.
41
geri kalmayacan aklad. Grlyor ki bu aklama kurun ve
olabilir ki hatta bomba kokuyor, fakat biz kurunun krbatan daha az
honutsuzluk yaratmayan bir ara olduuna inanyoruz. Biz
hkmetin bu en sert nlemleriyle bile siyasal ajitasyonu uzun sre
durduracana ve ve bununla geliimini engelleyeceine .inanmyoruz.
Biz devrimci sosyal-demokrasinin ajitasyonunu hkmetin, bu en sert
nlemleri almakla yarataca yeni koullara da uydurmasm bileceini
umuyoruz. Sosyal-demokrasi muhakkak olaylar uyank bir biimde
izleyerek olaylarn verdii derslerden hemen faydalanma yoluna gitmek
ve eylemini deien koullara ustaca uyarlamak zorundadr.
Ancak bunun iin sosyal-demokrasinin gl ve yekpare 5 bir
rgte,' hem de yalnz ad itibariyle deil, ayn zamanda temel ilkeleri ve
taktik grleri itibariyle de yekpare bir parti rgtne gereksinimi var.
Salam ilkeler ve almaz bir gizlilikle silahlanacak byle gl bir
partinin yaratlmasnda almak devimizdir. '
Sosyal Demokrat Parti bugnlerde balayan sokak hareketinden
faydalanmal ve Rus demokrasi bayran eline alarak onu herkes
tarafndan arzulanan zafere doru gtrmelidir.
Bu durumda biz ncelikle bir siyasal sava dneminin eiinde
bulunuyoruz. Byle bir sava bizim iin kanlmaz, nk bugnk
siyasal koullar iinde ekonomik sava (grevler) nemli hibir sonu
vermez. Grevler zgr Devletler de bile iki taraf keskin baa benzer.
Oralarda bile grevler, iilerin sava olanaklarma siyasal zgrle,
ii birliklerinin gl rgtlerine, iyi doldurulmu kasalara^ sahip
olmalarna karn, ou kere iilerin yenilgisiyle sona erer. Grevin
hapis cezasyla cezalandrld ve silah kuvvetiyle bastrld, her
trden ii birliklerinin yasakland bizde ise, grevler sadece bir
protesto anlam tarlar. Fakat protesto iin, gsteriler daha gl bir
silahtr. Grevlerde iilerin gc paralanmtr, grevlere sadece bir ya
da birka iletmenin veya en ok bir meslek. dalnn iileri katlrlar,
bir -genel grevin rgtlenmesi ise Bat Avrpa'da bile ok zordur, bizde
ise tamamen olanakszdr; oysa sokak gsterilerinde iiler glerini
derhal birletirmektedirler. ,
i hareketini ekonomik mcadelenin ve ekonomik rgtlerin
erevesi, iine sktrmak isteyen, siyasal sava ise aydnlara,
niversite rencilerine, topluma brakan ve iilere sadece bir yardmc
g rol veren sosyal-de- mokratlann davaya ilikin grlerinin ne
kadar dar olduu bundan anlalyor. Tarih, bylesi koullar altnda

5 Geschlossen : kapal; burada homojen, mtecanis vb. anlamna geliyor. - N.
42
iilerin kendilerini sadece burjuvazi iin atee atmaya zorlandklarn
retiyor. Her zaman olduu gibi burjuvazi, otokrasi ile savata iilerin
gl yumruklarndan seve seve yararlanr ve zafer kazanlnca da
sonularm kendisine mal- ederek iileri elleri bo brakr. Bizde de
durum byle bir seyir izlerse, iiler bu savata hibir ey elde
edemeyeceklerdir. rencilerle toplumdan dier protestoculara gelince,
bunlar da zaten ayn burjuvaziye dahil kimselerdir. Btn bu
protestocularn baka bir trk okuyup yeni rejimi vmeye
balamalar iin bunlara, sadece son derece zararsz, halka pek az
haklar salayan yolunmu bir anayasa sunmak yeter. Burjuvazi
srekli olarak komnizmin kzl hayaleti korkusu iinde yaar ve
btn devrimlerde meseleyi tam balad yerde bitirmeye alr.
nemsiz, kendisi iin elverili bir dn elde etti mi iilerden korkarak
Devlete bar elini uzatr ve alaka zgrlk davasna ihanet eder.6
Yalnz ii snf gerek demokrasinin gvenilir bir da- .yanadir. Yalnz
o herhangi bir dn uruna otokrasi ile anlamaya yanamaz ve tatl
anayasa trkleriyle uyutu- lamaz. V
Bu nedenle, Rusya'da demokrasi davas asndan, ii suf tm
demokratik hareketin bana gemeyi becerebilecek midir, yoksa
aydmlarm, yani burjuvazinin, yardmc kuvveti. olarak ar admlarla
hareketin ardndan m gidecektir bu son derece byk nem tayor.
Birinci durumda otokrasinin yklmasnn sonucu, hem iiye ve ezilen
kylye ve hem de kapitaliste eit .haklar veren kapsaml bir
demokratik anayasa olacaktr. kinci durumda ise sonu olarak ortaya,
iilerin haklarnn otokraside olduundan daha az inenmeyecei ve
halka sadece zgrln glgesinin verilecei o yolunmu anayasa
kacaktr.
Ancak ii snfnn bu nder rol oynayabilmesi iin bamsz bir
siyasal parti halinde birlemesi zorunludur. Bundan sonra ona,
otokrasiye kar savamda geici mttefiklerden, toplumdan gelecek
ihanetler ve sadakatsizlikler hibir ey yapamayacaktr. Bu toplum un
demokrasi davasna ihn et ettii andan itibaren ii snf'kendi
kuvvetleriyle ii kendisi yrtecektir. Bamsz' siyasal parti ona bunun
iin gerekli gc verecektir. _
Brdsola ("Mcadele") No. 2/3, Kasm-Aralk
1901.

6 Biz burada doal olarak, kendi snf larndan ayrlarak sosyal demokrasi saflarnda
mcadele' eden aydnlar kastetmiyoruz. Byle aydnlar sadece istisnadr. Bunlar beyaz
kargatlardr.
43
mzasz, makale.
Grc dilinden yaplan yetkili Rusa eviriye
gre.
SOSYAL DEMOKRASNN ULUSAL SORUNA LKN ANLAYII NEDR?
I
Herey deiiyor... Toplumsal yaam deiiyor ve bununla birlikte
ulusal sorun da deiiyor. eitli zamanlarda eitli snflar grnr
sava alanmda ve her...snfn ulusal sorun la ilgili olarak kendine
zg anlay vardr. Onun iin ulusal sorun hangi smf tarafndan ve
ne zaman ortaya atldna gre eitli karlara hizmet eder ve deiik
zellikler tar.
Szgelii bizde Grc soylular, - Grcistan'n Rusya'ya
balanmasndan-sonra, Grc krallarnn ynetiminde sahip
olduklar eski ayrcalklar ve erki yitirmenin kendileri iin ne kadar
dezavantajl olduunu anlayp sradan bir uyruk olmanm saygnlk-
drc bir ey olduunu dnerek Grcistan'n kurtuluunu
istedii zaman soylularn milli sorunu denilen milli sorun vard.
Soylular bununla, Grcistann bana Grc krallaryla soylular
getirmek ve bylece Grc halknn kaderini bunlara teslim etmek is-
tiyordu. Bu bir feodl-monarist milliyetilik idi. Bu hareket
Grcistan'n yaamnda nemli hibir iz brakmad gibi, Grc
soylularnn Kafkasya'daki Rus iktidar sahiplerine kar giritikleri bir
ka komplo dnda onun baar kazand hibir olay da yoktur. Zaten
zayf olan bu hareketi temelden yok etmek iin toplumsal yaamn
olaylarnn ona sadece hafife dokunuvermesi yetecekti. Ve gerekten
de meta ekonomisinin gelimesi, kleliin kaldrlmas, soylular
bankasnn kurulmas, kyde ve kentte snf mcadelesinin glenmesi,
glenen kr yoksullar hareketi Vb. btn bunlar Grc
aristokrasisine ve ayn zamanda onunla birlikte feodal-monarist
milliyetilie ldrc bir darbe indirdi. Grc soylular iki gruba
ayrld. Bunlardan biri, her trl milliyetilikten vaz geerek, karlk
olarak Rus otokrasisinden scak koltuklar, ucuz kredi, tarm aralar ve
hkmetin kendilerini kr asilerine kar korumas vb. eyleri
salamak iin elini ona uzatt. Grc soylularnn daha zayf olan dier
grubu, Grc piskoposlar ve ar- imandritleriyle7 yeniden dostluk

7 (Dou kilisesinde) bir manastrn bapapaz. - N.
44
kurarak yaamdan kovulan milliyetilie dinciliin penesi altmda
smak salad. Bu grup, yklm Grc kiliselerinin, bir zamanki b-
ykln antlarnn yeniden yapm (programnn ana maddesi budur!)
iin byk bir evkle alyor ve huu iinde feodal-monarist
arzularn gerekletirmeye gelecek bir mucizeyi bekliyorlard.
Feodal-monarist milliyetilik bylece yaamnn son anlarnda
dinci bir kla brnd.
Bununla birlikte bizdeki modern toplumsal yaam, burjuvazinin
milli sorununu gndeme getirdi. Gen Grc burjuvazisi, yabanc
kapitalistlerle serbest rekabetin kendileri iin ne kadar zor olduunu
anlaynca, Grc ulusal demokratlarnn azndan, bamsz bir
Grcistan szleri etmeye balad. Grc burjuvazisi gmrk
smrlamalanyla Grc pazarn korumak, yabanc burjuvaziyi bu
pazardan zorla kovmak, mal .fiyatlarn yapay olarak ykseltmek ve
byle yurtseverlik oyunlaryla zenginleme alannda baarlar
kazanmak istiyordu.
Grc burjuvazisinin milliyetiliinin amac buydu ve halen de
budur. Bu amaca ulamak iin g gerektiini sylemeye gerek yok, bu
g ise proletaryadadr. Burjuvazinin beli krk yurtseverliini ancak
proletarya canlandrabilirdi. Proletaryay kendi yanna ekmesi
zorunluydu, ite bu srada ulusal demokratlar sahneye ktlar.
Bunlar bilimsel sosyalizmi rtmek iin byk aba harcadlar, sosyal
demokratlar aalayarak Grc proleterlerine onlardan ayrlmalarn
tlediler, Grc proletaryasna vgler yadrarak onu, iilerin
kendi karlar iin ne edip edip Grc burjuvazisini kuvvetlendirmeleri
gerektiine inandrmaya altar. Durup dinlenmeden Grc
proleterlerine yle yal- varyorlard: Aman Grcistan' (Grc
burjuvazisini olmasn sakm?) ykma srklemeyin, i gr
ayrlklarn unutun, Grc burjuvazisi ile dost olun vb. Ama bouna!
Burjuva gazetelerinin tatl masallar Grc proletaryasn
uyutamyordu!. Grc Marksistlerinin amansz saldrlar, ama zellikle
de Rus, Ermeni, Grc ve dier proleterleri tek bir sosyalist birlik
halinde birletiren gl smf etkinlikleri bizim burjuva milliyetilerine
ldrc bir darbe indirerek bunlar sava alanndan kovdu.
Bizim kam olan yurtseverlerin, aalanm adlarn yeniden
kurtarmak, iin, artk sosyalist grleri benimse- yemeyeceklerine
gre, hi olmazsa grn deitirerek sosyalist bir kla girmeleri
gerekiyordu. Gerekten de, Sa- kartveIo[
r
*] adyla illegal bir... burjuva
milliyeti izninizle syleyeyim sosyalist organ kt sahneye! Onlar
bununla Grc iilerini saptrmak istiyorlard. Ama artk, ok geti!
45
Grc iileri, akla karay ayrdetmesini renmilerdi, burjuva
milliyetilerinin grlerinin znde bir deiiklik olmadn, yalnz
grn deitirdiklerini, Sa- kartveloda ise sosyalistliin sadece
adda olduunu kolayca anladlar. Evet bunu anlamlard ve
Grcistan'n kurtarclarna kahkahalarla glyorlard! Sakartvelo
Don Ki- ot'larmm umutlar boa kmt!
Dier yandan ekonomik gelimemiz, Grc burjuvazisinin ilerici
evreleriyle Rusya arasmda yava yava bir kpr kurarak bu
evrelerle Rusya arasndaki ekonomik ve siyasal balan gelitirir ve bu
suretle zaten sarslm olan burjuva milliyetiliini temelinden sarsar.
Bu da burjuva milliyetiliine indirilen ikinci darbedir.
Sava alanna yeni bir smf, proletarya snf kt ve onunla
beraber proletaryann milli sorunu olan yeni bir milli sorun dodu.
Proletarya, soylulardan ve burjuvaziden ne kadar ok farkl ise, onun
ortaya att milli sorun da soylularn ve burjuvazinin milli
sorunundan o kadar ok farkldr.
imdi biz bu milliyetilikten sz etmek istiyoruz.
Sosyal demokrasinin milli soruna ilikin gr nedir?
Rusya proletaryas artk mcadeleden sz etmeye balamtr.
Bilindii gibi her mcadelenin amac zaferdir. Fakat proletaryann zaferi
iin milliyet fark gzetmeksizin tm iilerin birlemesine
gereksinme vardr. Ulusal itleri ykp Rus, Grc, Ermeni, Polonyal,
Yahudi ve dier proleterlerin sk skya birlemesinin, Rusya
proletaryasnn zaferi iin zorunlu bir koul olduu aktr.
Rusya proletaryasnn karlar bunu gerektirmektedir.
Fakat Rusya proletaryasnn en kt dman olan Rus otokrasisi
proleterlerin birlemesini srekli' olarak engellemeye alr. Yol kesen
haydut rnei sinsice, Rusya'daki yabanc milliyetlerin ulusal
kltrn, dilini, geleneklerini ve kurumlarn izler. Otokrasi bunlar en
gerekli yurttalk haklarndan yoksun brakarak drt bir yandan skt-
rr, ikiyzlce ar alarma gvensizlik ve dmanlk tohumlar eker, kanl
atmalara kkrtr. Bunlar yapmakla Rus otokrasisi, tek amacnn
Rusya'da yerlemi milletleri blmek, aralarndaki ulusal
anlamazlklar krklemek, ulusal itleri glendirmek ve bylece
proleterleri daha baarl bir ekilde paralayp tm Rusya
proletaryasn daha baarl bir ekilde kk ulusal gruplara blmek ve
bu ekilde iilerin smf bilincinin ve smf birlii bincinin mezarn kaz-
mak olduunu gsterir.
Rus gericiliinin karlar bunu gerektirir. Rus otokrasisinin
politikas budur.
46
Rus proletaryasnn karlarnn er ya da ge, kanlmaz olarak
arlk otokrasisinin gerici politikasyla atmak zorunda kalaca
akt. Nitekim byle de oldu ve sosyal-de- mokrside ulusal sorun ite
bu zemin zerinde ortaya kt.
Milletler arama dikilmi olan ulusal itler nasl yklabilir,
Rusya'nn proleterlerini olabildiince birbirine yaklatrmak ve onlar
daha salam bir biimde birletirebmek iin ulusal ie kapanklk
nasl ortadan kaldrlabilir?
Sosyal-demokraside ulusal sorunun ierii budur.
Sosyal-demokrat federasyoncular, ayr ayr ulusal partilere
blnmek ve bunlardan zgr bir birlik kurmakla, diye yantlyorlar
bu sorulan.
Ermeni Sosyal-Demokrat i rgt [
fi
] de ayn eyi sylyor.
- Grld gibi bize, banda ortak bir merkezi olan Rusya'nn tek
bir partisi halinde birlememiz deil de, bir ok ynetici merkezi olan
bir ok partilere blnmemiz salk veriliyor ve btn bunlar smf
birliinin glendirilmesi uruna yaplyor! Biz, eitli milletlerin
proleterlerini birbirine yaklatrmak istiyoruz, bunun iin ne
yapmalyz, diye soruyoruz. Proleterleri birbirinden uzaklatrrsanz
amaca ularsnz! diye yant veriyorlar sosyal-demokrat federas-
yoncular. Biz, proleterleri bir'partide birletirmek istiyoruz, bunun iin
ne yapmalyz, diye soruyoruz. Rusya proletaryasn ayr partilere
paralarsanz amaca ularsnz! diye yant veriyorlar sosyal-demokrat
federasyoncular. Biz ulusal itleri ykmak istiyoruz, ne nlemler
almalyz, diye soruyoruz. Ulusal itleri rgtsel itlerle
glendirirseniz amaca ularsnz! diye yant veriyorlar. Ve btn
bunlar bize, ayn politik koullar altnda mcadelesini srdren, bir ve
ayn dmana sahip olan Rusya'nn proleterlerine salk veriliyor!
Ksaca bize denen udur : Dmanlar sevindirecek ekilde hareket
edin ve ortak amacnz kendi ellerinizle gmn! ' ~ ;'
Fakat bir an iin sosyal-demokrat federasyoncularla ayn
dncede olduumuzu bildirip, bakalm bizi nereye gtrecekler diye
onlar izleyelim. Yalancy yalann eiine kadar kovalayn! denir.
Bizim federasyonculara uyup ayr ulusai partiler kurduumuzu
dnelim. Bunun sonular neler olabilirdi?
Bunu bilmek zor bir ey deildir. Biz merkeziyeti olduumuz
srece imdiye kadar asl dikkati, proleterlerin durumunun ortak
koullarma, onlarn karlarnn birliine ynelttik ve ulusal
farkllklardan, bunlar ancak iilerin ortak karlarna ters
dmedikleri lde sz ettik; nasl bizim iin imdiye kadar birinci
47
sorun Rusya'daki milliyetlerin proleterlerinin nerede birletikleri, onlar
arasnda ortak olan nelerin bulunduu sorunu ise bu ortak karlar
temeli zerinde tm Rusya'nn iilerinin bir tek merkezile- i
partisini kurmak iin, federasycncu haline geldiimiz bugn ise son
derece nemli yeni bir sorun dikkatimizi zerine ekecektir: Ulusal
farkllk temeli zerine ayr ulusal partiler kurmak iin Rusya'daki
milliyetlerin proleterleri nerede birbirlerinden ayrlyorlar, onlar
arasnda ne gibi ayrlklar bulunuyor? Bylece merkeziyetiler iin
ikinci derecede olan ulusal farkllklar, federasyoncular iin ulusal
partilerin temelini oluturuyor. ..
Bu yolda gitmeye devam edersek er ya da ge, rnein Ermeni.
proletaryasnn ulusal ve herhangi bir dier farkllnn Ermeni
burjuvazisininki ile ayn olduu, Ermeni proletaryas ile Ermeni
burjuvazisinin ayn gelenek ve greneklere, ayn karaktere sahip
olduklar, bunlarn bir halk, blnmez bir ulusu8 oluturduklar
sonucuna varmak durumunda kalrz. Burdan itibaren artk hem
burjuvann ve hem de proleterin kp ayn ulusun yeleri olarak
birbirlerine ellerini uzatmalar gereken birlikte hareketin ortak te-

ayrlm deilmi miydi?! Ermeni Sosyal-Demokrat i rgt, Ermeni toplumunun dier
snflarndan sayrlm Ermeni proleterlerin snf rgtnden baka bir eyi mi temsil ediyor
aslnda? Yoksa Ermeni Sosyal-Demokrat i rgl btn snflarn bir rgt mdr?! Ve
mcadele eden Ermeni proletaryas kendini Ermeni toplumunun dncesini tayin etmekle snrla-
yabilir mi; ileri admlar atarak, bu batan sona burjuva toplumsal dnceye sava ap ona
devrimci ruh vermekle ykml deil mi? Olaylar onun bunlar yapmakla ykml olduunu
gsteriyor. Fakat durum bu olunca, Mani- festosnun, okurun dikkatini toplumsal dncezyi tayin
etme zerine deil, bu dnce ile savalmas, onun devrimciletirilmesi zorunluu zerine e-
virmesi gerektii kendiliinden anlalr. Bylece sosyalist proletaryann ykmllkleri daha iyi
anlatlm' olurdu. Ve son olarak, eer Ermeni soyunun bir blm Ermeni burjuvazisi bir kene
gibi kann emer ve dier bir blm Ermeni din adamlar yalnz kann emmekle kalmayp
sistemli ekilde bilincini de saptrrsa. Ermeni proletaryas acaba soyunun z evlad olabilir mi?
Meseleye snf mcadelesi asndan baklnca btn bu sorunlarn ak ve kanlmaz olduu
grlr. Fakat Manifestonun yazarlar meseleyi, Bundudan (Yahudi ii Birlii)[~J devraldklar
federalist milliyeti adan grdkleri iin bu sorunlarn farknda deiller. Manif estomun yazarlar
genelde hemen her eyde Bundu taklit etmeyi ama edinmiler. Bundvun V. Kongresince alman,
Bund'un Parti iindeki Yeri ne ilikin kararnn 2. maddesini de bildirilerine almlar. Ermeni
Sosyal-Demokrat ii rgtn, Ermeni proletaryasnn karlarnn tek savunucu olarak
adlandryorlar (bkz. sz edilen Manifestonun 3. maddesi). Manifestonun yazarlar, Ermeni
Sosyal-Demokrat i-rgt-ancak daha dn doduu halde, partimizin Kafkas komitelerininl
8
]
yllarca Kafkasya'daki Ermeni (ve dier) proleterlerin temsilcileri sayldklarm, Ermeni dilinde
yaptklar szl ve basl propaganda ve ajitasyonla onlarda snf bilinci gelitirdiklerini ve mcadele
srasnda onlar ynettiklerini vb. unutmular. Evet btn bunlar unutmular ve sadece Bund*>-
un rgtsel ve siyasal grlerini tam olarak almak iin daha bir ok eyleri unutmalar beklenebilir.
48
meline varmak uzun srmeyecektir. Bu arada mutlakiyeti arn iki
yzl politikas byle bir dostluun yeni kant olarak ortaya kabilir,
smf atmasna ilikin konumalar ise yersiz bir doktrincilik olarak
grlecektir. Fakat bundan sonra .bir baka airane kii daha bir
cesaretle, henz
imdilik Rusya'daki milliyetlerin arasnda var olan dar-milli tellere
dokunacak ve bunlardan benzer ekilde sesler ka- racaktr.
venist arlatanla kredi (gven) verilip dostlar dman
dmanlar dost grnr, bir karklk kaplar ortal ve Rusya
proletaryasnn smf binci krleir.
Bylece ulusal itleri ykacamz yerde, federasyoncular
sayesinde rgtsel engellerle daha da glendirmi oluruz;
proletaryann smf bilincini gelitireceimiz yerde geriletip tehlikeli
denemelerin etkisine brakrz. Bundan mstebit arm da gnl
ho olacaktr, nk hibir zaman bizim gibi bedava yardmclar
bulamaz.
" Bunun iin mi altk biz?
Ve son olarak, Merkez Komitesinin yldrm hzyla tm
Rusya'nn iilerini harekete geirip otokrasiye ve burjuvaziye kar
kesin saldrya geirebilecei, yekpare, esnek, mer- kezilemi bir
partiye gereksinimimiz olduu halde, elimize sakat, ayr ayr
partilere blnm federalist bir Bund tututuruluyor. Keskin bir
silah yerine paslanm bir silah verilerek bununla ba
dmanlarmzn hakkndan daha abuk geleceimiz garanti
ediliyor.
Sosyal-demokrat federasyoncular buraya gtryorlar
bizi.
Fakat biz ulusal itleri glendirmeye deil, ykmaya
altmzdan, imdiki hakszl kknden kazmak iin pasl
deil, keskin bir silaha gereksinimimiz olduundan, dman iin
sevin deil, felaket hazrlayp onu yok etmeyi istediimizden,
devimizin federasyonculara srt evirerek ulusal sorunun zm
iin daha iyi bir yant bulmak olduu aktr.
II
imdiye kadar, ulusal sorun un nasl zlmemesi gerektii
zerinde konutuk. imdi bu sorunun nasl zlmesi' gerektii,
49
yani Sosyal-Demokrat i Partisinin bunu nasl zd hakknda
konuacaz9
Her eyden nce, Rusya'da etkinlik gsteren sosyal-demokrat
partinin kendine Rusya Sosyal Demokrat Partisi (Rus Sosyal-Demokrat
Partisi deil) dediini anmsatmak gerekir. Bu bize aka, onun bayra
altnda sadece Rus proleterleri deil, Rusya'nn tm milliyetlerinin
proleterlerini topladn, bu nedenle de bunlarn aralarna dikilmi olan
ulusal itleri ykmak iin tm nlemleri alacam gsteriyor.
Ayrca Partimiz, ulusal sorunu, onu rten ve oa gizemli bir
grn veren sisten arndrd, bu sorunu ayr ayr elere ayrarak
bunlardan her birine snfsal talep nitelii kazandrd ve bunlar
programnda ayr maddeler halinde aklad. Bununla bize aslnda milli
denilen istek ve karlarn zel bir deerleri olmadn, proletaryann
smf bilincini ve smf geliimini hzlandrdklar ya da hzlandra-
pildikleri lde ancak bu kar .ve isteklerin dikkate deer olduklarn
aka gsterdi.
Btn bunlarla Rusya Sosyal-Demokrat i Partisi, ulusal
sorunn zmnde izledii yolu ve taknd tutumu aklkla
gsterdi.
Ulusal sorun hangi ksmlardan meydana geliyor?
Sayn sosyal-demokrat federalistler ne istiyorlar?
1 Rusya'nn Milliyetleri in Yurttalk Eitlii mi?
Rusya'da hkm srmekte olan yurttalar arasndaki eitsizlie mi
kzyorsunuz? Rusya'nn milliyetlerine hkmet -tarafndan ellerinden
alman yurttalk haklarn geri vermek mi istiyorsunuz ve bunun iin mi
bu - milliyetlere yurttalk eitlii istiyorsunuz? Pekiyi ama biz bu istee
kar myz? Proleterler iin yurttalk haklarnn ne kadar byk nem
tadn ok iyi anlyoruz. Yurttalk haklar mcadelede bir silahtr;
bu haklar elinden almak demek silah almak demektir. Fakat silahsz
proleterlerin iyi sava- amayacam kim bilmez ki? Tm Rusya
milliyetlerinin proleterlerinin iyi savamalar Rusya proletaryas iin
zorunlu- . dur, nk bu proleterler ne kadar iyi savarlarsa o kadar
ok snf bilincine sahip olacaklardr ve ne kadar ok smf bilincine
sahip olurlarsa Rusya proletaryasnn snf birlii o kadar salam
olacaktr. Evet, btn bunlar biliyoruz, bunun iin savayoruz ve

9 Aada anlatlanlarn, parti programmzn milli sorunla ilgili maddelerinin bir yorumu
olduunu sylemek yerinde olacaktr.
50
btn gcmzle Rusya milliyetlerinin yurttalk eitlii iin
savaacaz. Partinin, cinsiyet, din, rk ve milliyet ayrm olmakszn
btn yurttalarn tam hak eitliinden sz ettii parti programmzn
7-, maddesini okursanz, Rusya Sosyal-Demokrat i Partisinin bu is-
teklerin gerekletirilmesini zerine aldn greceksiniz.
Sosyal-demokrat. federalistler baka ne istiyorlar?
2 Rusya Milliyetleri in Dil zgrl m?
Rusya'daki yabanc milliyetlerin proleterlerine ana dil-1 lerinde
renmenin ve kamusal, devlete ait ve dier kurulularda ana dillerini
konumann hemen hemen yasaklandna-m kzyorsunuz? Gerekten,
kzmak iin yeterli neden! Dil bir geliim ve mcadele aracdr. eitli
uluslarn eitli dilleri vardr'. Rusya proletaryasnn karlar, Rusya
milliyetleri proleterlerinin hangi dilde daha kolay eitim alabiliyor ve
hangi dilde toplantlardaki, genel, resmi ve dier kurululardaki
dmanlaryla daha iyi savayorlarsa o dili kullanmak iin tam hak
sahibi olmalarn gerektirir. Bu dil genellikle kabul edildii gibi,
anadilidir. Yabanc milliyetlerin ana dillerini kullanmaktan yoksun
edilmeleri karsnda elbette susamayz, diyorlar. Pekiyi ama parti prog-
rammz bunun iin Rusya proletaryasna ne cevap veriyor? Parti
programmzn 8. maddesini okuyun. Bakm partimiz bu maddede ne
istiyor : Halkn kendi anadilinde eitim grme hakk; bunun iin gerekli
okullar, Devlet ve zynetim organlarmm parasyla kurulan okullarla
salanr. Her yurttan toplantlarda kendi anadilini kullanma hakk;
anadilin btn yerel toplumsal ve resmi kurulularnda Devlet diliyle eit
tutulmas, btn bunlar okuyun ve grn ki Rusya Sosyal-Demokrat
i Partisi bu istein de gerekletirilmesini stlenmitir.
Sosyal-demokrat federalistler daha ne istiyorlar?
3 Rusya Milliyetleri in zynetim mi?
Bununla ayn yasalarn, yaam koullarnn zgll ve nfusun
bileimi bakmndan birbirinden ayrlan Rus mparatorluunun eitli
blgelerine ayn ekilde uygulanamayacan m sylemek
istiyorsunuz? Sz edilen blgelere, genel Devlet yasalarm kendi zel
koullarma uyarlama hakk verilmesini mi istiyorsunuz? Eer byle ise,
isteinizin ierii bu ise, o zaman buna uygun olan eklin de verilmesi,
milliyeti belirsizlikten, karmaklktan kurtarlarak meseleleri aka
51
ortaya koymak gerekir. Eer bu tavsiyeye uyarsanz, bizim bu istee
kar da hibir itirazmz olmadn greceksiniz. Yaam koullarnn
zgnl ve nfusun bileimi bakmndan birbirinden ayrlan Rus
mparatorluunun eitli blgelerinin Devlet Anayasasn ayn ekilde .
uygulayamayacaklarndan', bu blgelere genel Devlet Anayasasn en
ok yararlanabilecekleri, halkta varolan siyasal. gleri en tam olarak
gelitirecek biimde- gerekletirmeleri hakknn verilmesi
gerektiinden hi kuku duymuyoruz. Rusya proletaryasnn snf
karlar bunu gerektirir. Eer partimizin, zel yaam koullar ve
nfusun bileimi bakmlarndan belirginleen blgeler iin geni yerel
ynetim zerklii, blge ynetim zerklii talep ettii parti progra-
mmzn 3. maddesini okursanz, Rusya Sosyal-Demokrat i
Partisinin nce bu istei milliyeti rtden temizlediini ve sonra bunun
gerekletirilmesini kabul ettiini greceksiniz.
4 Bize, Rusya'daki yabanc milliyetlerin ulusal kltrn
vahice takibata uratan, hayduta onlarn iilerine kararak her
yandan onlan bask altna alan, Finlandiyallarn kltrel kurulularn
barbarca ykm olan (ve hl da* ykmay srdren), zorla Ermeni
ulusal varlna el koyan arlk otokrasisini mi gsteriyorsunuz? Otok-
rasinin hayduta zorbalklarna kar garantiler mi- istiyorsunuz?
Fakat biz arlk otokrasisinin zorbalklarn grmyor muyuz acaba ve
srekli olarak bu zorbalklara kar mcadele etmedik mi yoksa?!
Rusya'nn imdiki hkmetinin, Rusya'nn yabanc milliyetlerini nasl
bask altmda tutup boduu imdi herkese biliniyor. Hkmetin bu
-politikasnn Rusya proletaryasnn smf bilincini gnbegn krlete-
rek tehlikeli denemelerin etkisine brakt kukusuzdur. Bunun iin
biz her zaman ve her yerde arlk hkmetinin krletic.i politikasma
kar savaacaz. Bunun iin biz her zaman ve her yerde, ulusal
kltrlerinin u veya bu yann .ortadan kaldrma ya da gelitirme
hakknn yalnz milliyetlere, ait olmas Rusya proletaryasnn yararna
olduundan, milliyetlerin sadece yararl kurulularm deil, ayn
zamanda yararsz olan kurulularn- bile otokrasinin polis zorba-
lklarna kar savunacaz. Programmzn 9. maddesini okuyun bir
kez. Sras gelmiken syleyeyim, hem dmanlarmz ve hem de
dostlarmz arasmda bir ok sylentilere neden olan programmzn 9.
maddesinde bundan sz edilmiyor mu?
Fakat burada szmz kesilerek bize, 9. maddeden daha fazla sz
etmememiz syleniyor. Neden, diye soruyoruz. Programnzn bu
maddesi ayn programn 3, 7 ve 8. maddelerine temelden ters dyor
da ondan diye yant veriyorlar. nk, diyorlar, eer milliyetlere kendi
52
sorunlarn diledikleri gibi dzenleme hakk Verilecekse (bkz. 9. madde),
o zaman sz edilen programda 3, 7 ve 8. maddelerin yeri olamaz, ya da
tersine, eer bu maddeler programda kalacaksa o zaman da kukusuz
9. maddenin programdan karlmas gerekir. Tabii bunu benzer
anlamda, kendine zg hafiflikle u soruyu sormak suretiyle
Sakartvelo 10 sylyor: Bir ulusa, sana blgesel ynetim zerklii
veriyorum deniliyor, ayn zamanda da ona tm ulusal sorunlarn di-
ledii gibi dzenleme hakkma sahip olduu hatrlatlyor, ne biim bir
mantktr bu?-(bkz. Sakartvelo)!, No 9) Buna gre programa apak
mantki bir eliki girmitir, bu elikinin giderilmesi iin aka
herhangi bir ya da bir ka maddenin karlmas gerekir. Elbette,
muhakkak karlmal, nk aksi halde mantksz Sakartvelonun
azndan mantn kendisi kar kar buna.
Eski bir yk akla geliyor. Bir vakitler bilgin bir ana- tornici
varm. Gerek bir anatomici iin gerekli olan her eye sahipmi : Bir
diplomas, bir binas, aletleri, byk iddialar varm. Sadece kk bir
noksan varm, o da anatomi bilgisiymi. Gnn birinde, otopsi
masasnn zerinde karmakark atlm duran iskeletin paralar
arasnda hangi balantlarn olduunu aydnlatmas ricasyla kendisine
ba vurulmu. Bylece bizim nl bilgine kendisini gsterme olana
km. Bilgin byk bir gsteri ve tantana ile ie koyulmu! Fakat
ne felaket! Bilgin zerrece anatomiden anlamyormu, tm iskeletin bir
araya gelip birlemesi iin hangi paralarn, birbirine alt olduunu
bilmiyormu. Zavall uzun sre uram, ok ter dkm, ama
bouna! En sonunda her eyi karmakark hale' getirip ve bu arada
hibir ey ortaya kmaynca, iskeletin bir ok paralarm yakalad
gibi uzaklara frlatm ve bu srada filozofa, gya masasna iskeletin
doru paralarn koymam olan kt niyetli kiilere kfretmi. Tabii
seyirciler bilgin anatomici ile alay etmiler.

10 Biz burada Sakartve!oya sadece 9. maddenin ieriini daha iyi aklamak iin
deiniyoruz. Bu makalenin amac sosyal-demokrat federalistlerin eletir ilmesidir, yoksa bunlardan
temelden ayrlan Sakartvelocularn deil (bkz I. blm).
53
Sakartvelonun serveni de buna benziyor. Bizim parti
programn zmlemek aklna dt, fakat ortaya kt ki, bizim
programm neler sylediini, onun nasl zmlenmesi gerektiini
bilmiyordu, bu programn ayr ayr maddeleri arasnda ne iliki
olduunu ve her maddenin kendi bana ne anlattm anlamyordu.
Bize filozofa unu salk verdi: Programnzn u u maddelerini
anlamadmdan, bu nedenle (?!) bunlarm programdan karlp
atlmas gerekir.
Fakat ben zaten artk gln duruma dm Sakart- velo ile
alay etmek istemiyorum. Derler ya : Dene vurul- mazm! Tersine,
hatta ben programmzn aklanmasnda ona yardmc olmaya
hazrm, fakat, 1. bilgisizliini kendisinin kabul etmesi; 2. beni
dikkatle dinlemesi ve 3. mantkla uyumas koulu ile.11
Mesele udur : Programmzn 3, 7 ve 8. maddeleri siyasal
merkeziyetilik esas zerine ortaya kmtr. Rusya Sos-
yal-Demokrat i Partisi bu maddeleri programna kabul ettii
zaman, ulusal sorunun "kesin" zmnn,'.yani Rusya'nn
yabanc milliyetlerinin kurtuluunun, genel syle-. mek gerekirse,
siyasal egemenliinin burjuvazinin elinde bulunduu srece
olanaksz olduu dncesinden hareket etmitir. Bunun iki nedeni
vardr : Birincisi, imdiki ekonomik gelime yabanc milliyetlerle,
"Rusya" arasmda yava yava bir kpr kuruyor, bunlar arasmda
gittike byyen bir balant meydana getiriyor ve bu suretle bu
milliyetlerin burjuvazisinin nde gelen evrelerinde, onlarm ulusal
kurtulu abalarnn altndaki topra eken dostane duygular
uyandryor; ikincisi, genel olarak sylemek gerekirse, proletarya,
ulusal kurtulu hareketi denen hareketi, bu eklideki her hareket
imdiye kadar burjuvazinin iine yarad ve proletaryann smf
bilincini kreltip ktletirdii iin desteklemiyor. Bu dnceler
siyasal merkeziyetilik fikrini ve bunun zorunlu kld, parti
programmzn 3, 7 ve 8. maddelerini dourmutur.
Ancak bu, yukarda sylendii gibi, genel durumdur.
Fakat bu durum, yabanc milliyetlerin burjuvazisinin ilerici
evrelerinin ulusal kurtulu isteyecekleri ekonomik ve siyasal
koullarn ortaya kabileceini dtalamaz.

11 Sakartvelovnun, ilk saysndan itibaren, mcadele edilmesi gereken halka olarak
manta sava atn okuyucuya bildirmeyi gerekli gryorum. Sa- kartvelonun sk sk
mantktan sz etmesinin zerinde durulmaya demez, o bunu kendine zg hafifliinden ve
unutkanlndan yapyor.
54
Byle bir hareketin, proletaryann smf bilincinin gelimesi iin
yararl olduu bir durum da olabilir.
- O zaman partimizin tutumu nasl olmal?
te olabilir byle haller iin 9. madde parti programmza kabul
edilmitir, ite byle olabilir durumlarn olasl dnlerek, ulusal
sorunlarn (rnein tamamen kurtulmak, ayrlmak) bunun sayesinde
arzularna gre dzenlemeye alsnlar diye 12 milliyetlere bir hak
tannmaktadr.
Tm Rusya'nn mcadele veren proletaryasnn nderi .olmay
kendisine ama edinmi bir parti olan partimiz, proletaryann
yaamnda byle olabilir durumlar iin hazrlkl olmak zorundadr ve
ite bundan dolay byle bir maddeyi programna kabul etmek
zorunluunu duymutur.
Uzak grl, tedbirli her partinin byle hareket etmesi gerekir.
Fakat grlyor ki 9. maddenin bu ekildeki bir anlam
Sakartvelo lu bilgilerle birka da sosyal-demokrat federalisti tatmin
etmemitir. Bunlar, u soruya kesin ve dorudan bir yant istiyorlar:
Proletarya iin ulusal bamszlk yararl mdr yoksa yararl deil
midir?*
O zamanki diyalektikilere srarla yamurun hasat iin faydal m
yoksa zararl m olduunu soran ve onlardan kesin bir yant
vermelerini isteyen, geen yzyln ellili yllarndaki Rus
metafizikilerini anmsyorum. Byle bir soru sormann tamamen bilim
d olduunu, byle sorulara eitli "zamanlarda eitli yantlar
verilmesi gerektiini, yamurun bir kuraklk esnasnda yararl
olmasna karn bir yamur mevsiminde yararsz, hatta zararl
olduunu, bu itibarla byle bir soruya kesin bir yant istemenin
byk bir aptallk olduunu kantlamak diyalektikiler iin zor olmad.
Fakat byle rneklerin Sakartvelo gazetesine bir yarar
dokunmad.
Bernstein'in ardllar marksistlerden u soruya ayn ekilde kesin
bir yant istiyorlard: Kooperatifler (yani tketim ve retim
kooperatifleri) proletarya iin yararl mdr yoksa zararl mdr? Byle bir
sorunun ierikten yoksun olduunu kantlamak marksistler iin zor
olmad. Her eyin zamana ve yere bal olduunu, proletaryann smf
bilincinin gerekli geliim dzeyine eritii ve proleterlerin gl bir
siyasal partide birletikleri yerlerde, eer parti kendisi kuruluunu ve

12 Eski (yani modas gemi) bir devrimcimnin Sakartvelovnun 9. saysndaki makalesine
baknz.
55
ynetimini ele alrsa kooperatiflerin proletaryaya byk yararlar
salayabileceini, fakat bu koullarn noksan olduu yerlerde
kooperatiflerin, iilerde, kk ticaret eilimlerine ve lonca
kapallna neden olduundan ve bu suretle onlarm smf bilincini
kararttndan, proletarya iin zararl olduunu ok yaln bir ekilde
anlattlar.
Fakat bu rnein de Sakartveoistlere bir yarar dokunmad. Hl
inatla soruyorlar : Ulusal bamszlk proletarya iin yararl mdr yoksa
zararl mdr? Buna kesin bir cevap verin!
Bununla beraber, biz, yabanc milliyetlerin burjuvazisi iinde bir
ulusal kurtulu hareketini balatp gelitirebilecek koullarn imdilik
daha var olmadn gryoruz, gelecekte olmas da mutlaka gerekmez,
biz sadece bir olaslk olarak varsaydk. Ayrca, o zaman proletaryann
smf bilincinin hangi geliim dzeyinde bulunacann ve bu hareketin
proletarya iin ne derece yar arl ya da zararl olacann daha imdiden
kestirilmesi olanakszdr!, Bu soruya verilecek kesin bir yantn hangi
esasa dayanaca13 ve nereden kaynaklanaca henz belirgin deildir.
Ve byle bir drum karsmda kesin bir cevap istemek aptalca bir ey
deil mi?
Bu sorunun zmnn yabanc milliyetlerin kendilerine
braklmas gerektii aktr, ancak bizim onlara bu sorunun zm
hakkn, mcadele ile elde etmemiz gerekir. Ulusal bamszln
kendileri iin faydal m, yoksa zararl m olduuna, faydal ise hangi
biimde gerekletirilmesine karar verilmesi gerekirse bunu
milliyetlerin kendileri kararlatrsmlar. Bu soruna sadece onlar
kendileri karar verebilirler!
.' Demek ki 9. maddeye gre yabanc milliyetlere, ulusal sorunlarn
arzularna uygun ekilde dzenleme hakk veriliyor.
Fakat biz yine ayn maddeye gre, milliyetlerin bu isteklerinin
gerekten sosyal. demokratik istekler olmasna, bu isteklerin,
proletaryann smf karlarndan yola kmasna almakla
ykmlyz. Bu amala bu milliyetlerin proleterlerinin sosyal
demokratik dncede aydnlatlmalar, baz gerici ulusal grenek,
gelenek ve kurulularn, bizim bunlar polis zoruna kar savunmamz
asla engellemeyecek olan sk bir sosyal-demokratik eletiriye tabi
tutulmalar gerekmektedir.
9. maddenin temel dncesi budur.

13 Sayn Sakartveloistler savlarn hep rk temel zerine kuruyorlar ve istek ve savlar iin
daha salam temel ve yer bulabilecek insanlar olduunu dnemiyorlar.
56
Programmzn bu maddesi ile proleter snf mcadelesinin ilkeleri
arasnda hangi derin mantki ilikinin bulunduu kolayca grlebir.
Ve programmzn tamam bu ilke zerine kurulduu iin, 9. maddenin
programmzn dier btn maddeleriyle olan mantki bants
kendiliinden ortaya kar.
te kaim kafal Sakartvelo byle yaln dnceleri sindiremedii
iin zaten bilgi bir basn organ olarak adlandrlyor ya!
imdi ulusal sorunla ilgili geriye baka ne kald?
5. Milli Ruhun ve Onun zelliklerinin Korunmas m?
Fakat bu milli ruh ve onun zellikleri nelerdir? Bilim hibir
suretle bir milli ruh olmadn ve de olamayacan diyalektik
materyalizmin azndan oktandr kantlam bulunuyor. Diyalektik
materyalizmin bu grn rten herhangi bir kimse var m? Onu
hi kimsenin r- temediini bize tarih sylyor. yleyse bize den,
bilimin sz edilen bu gr ile badatmz. bildirmek ve asla milli
ruh olmadn ve de olamayacan bilimle birlikte yinelemektir. Eer
bu byleyse, yani asla milli ruh denen bir ey yoksa, o 'aman var
olmayan bir eyin her trl savunmasnn, kanlmaz olarak benzeri
tarihsel (istenmeyen) sonular yaratacak olan mantki bir aptallk
olduu kendiliinden aklk kazanr. Byle felsefi aptallklardan sz
etmek olsa olsa Grc Sosyal-Federalistler Devrimci Partisinin organ
Sakartveloya yakr (bkz. Sakartvelo No. 9j14
Ulusal sorunun durumu bu merkezdedir.
Grld gibi partimiz, ulusal sorunu tek tek paralara ayrarak,
bunlarn yaam zsularn alp programnn- can damarlarna datm
ve btn bunlarla, ilkelerimizden bir an .bile sapmakszn ulusal itleri
temelden ykmak iin ulusal sorunun sosyal-demokrasi iinde nasl
zlmesi gerektiini gstermitir.
Niin ayr ayr ulusal partiler gerekli grlyor? sorusu-ortaya
kyor, ya da: sosyal-demokrat federalistlerin rgtsel ve siyasal
grlerinin dayanmas gereken sosyal-de- mokratik temel nerede?
Byle bir temel grlemiyor ve yoktur da. Sosyal-demokrat federalistler
havada asl duruyorlar.
Bunlar, byle bir skntl durumdan iki ekilde kurtulabilirler. Ya
devrimci proletaryann grnden kesin olarak vazgeip ulusal itlerin
pekitirilmesi ilkesini benimsemek zorundalar (oportnizmin federalist

daha iyisi de beklenemezdi. Meyveler aalarnamallar onlar reten fabrikalarna benzerler.'
57
biimi); ya da parti rgt iindeki her trl federalizme hayr deyip
cesaretle, ulusal itlerin yklmas bayran kaldrmak ve Rusya Sosyal
Demokrat i Partisinin birleik kampmda toplanmak zorundalar. .
Proletariatis Brdsola -
("Proletaryann Mcadelesi") No. 7,
' 1 Eyll 1904.
mzasz makale.
Grccedeh yaplm yetkili Rusa
eviriye gre.
KUTAS'DEN MEKTUP!")
imdi burada 63. saydan itibaren Iskra [
10
]ya [Kvlcm]
ihtiya var (kvlcm karmad halde, yine de buna ramen ihtiya
var; hi olmazsa bir kronik ieriyor, Allah belasn versin, dman da
iyi tanmak gerekir). Bon Bruyevi[
n
] tarafndan yaymlanan
yazlar ok aranyor : Parti Kurultay in Mcadele, Partiye (22'ler
dek- lerasyonup-] deil mi bu?), Anlamazlklarmz, Sosyalizmin
Esas ve Grevler zerine (Ryadovoi'nin) (ayet kmlarsa), Lenin'in
Rosa ve Kautsky'ye kar bror [
J 3
] Liga Kongresinin protokol[
14
]
Bir Adm leri!
15
] (eer, imdi salanmas olanakszsa
erteleyebilirsin). Parti iinde sregiden mcadeleye herhangi bir
ekilde deinen basit deklerasyonlardan byk brorlere kadar her
yeni eye ihtiya duyuluyor.
Galorka'nm (Kahrolsun Bonapartizm adl brorn okudum.
Fena deil. Daha derin ve kuvvetli vursayd daha iyi olurdu. akac
tonu ve esirgeme dilei, darbelerinin kuvvetini ve nemini
kaybettiriyor ve okuyucudaki izlenimi bozuyor. Yazar bizim
grmz besbelli iyi kavrayp baz sorunlar kusursuz bir ekilde
akladndan, bu kusur daha ok gze arpyor. Bizim bak
amzda duran bir kimsenin daha salam ve daha kararl bir sesle
konumas gerekir. Bu konuda Lenin tam bir da kartal gibidir.
Plehanov'un, Ne Yapmal? [
16
]y tahlil ettii makalelerini de
okudum. Adam ya tam kak, ya da onda kin ve dmanlk
konuuyor. Kanmca her iki neden de burada birleiyor. Plehanov'un
yeni sorunlarn gerisinde kaldn
sanyorum. Eski muhalifleri hayalinde canlandrarak durmadan eski
ekilde yineliyor : Toplumsal bilin toplumsal varlk tarafndan .tayin
edilir., fikirler gkten dmezler. Sanki Lenin, Marks'm
sosyalizminin klelik ve serflik srasnda olanakl olduunu sylemi
58
gibi. Fikirlerin gkten dmediini bugn lise rencileri bile
biliyorlar. Fakat mesele, imdi tamamen-baka bir eyin sz konusu
olmasdr. Bu eski forml biz epeydir sindirdik, bu genel sorunun
ayrntlarna inme zaman gelmitir. imdi bizi ilgilendiren, ayr ayr
fikirlerden nasl bir fikirler sistemi (sosyalizm teorisi) ortaya
konabilecei, ayr ayr fikirlerin ve fikirciklerin nasl uyumlu bir sistem
sosyalizm teorisi olarak birletirilebilecei ve bunlar kimin ileyip
birletireceidir. Programla programn-kantlarn kitle mi liderlerine
verir yoksa ' liderler mi kitleye? Eer kitlenin kendisi ve kendiliinden
hareketi bize sosyalizmin teorisini verirse o zaman kitleyi
revizyonizmin, terrizmin Zubatov'culuun, anarizmin zararl etkisine
kar korumaya gerek kalmaz; Kendiliinden hareket kendiliinden
sosyalizmi dourur. Ama eer-kendiliinden hareket kendiliinden
sosyalizm teorisini dourmazsa (Lenin'in sosyalizm teorisinden
szettiini unutma) o zaman bunun anlam,, sosyalizm teorisi
kendiliinden hareketin dnda, zamanmzn bilgileriyle donanm
kimseler - tarafmdan kendiliinden hareketin incelenmesi ve
gzleminden doacak demektir. O halde sosyalizm teorisi, kendili-
inden hareketin geliiminden tamamen bamsz olarak, hatta bu
harekete ramen ortaya konacak ve ancak bundan sonra dardan bu
hareketin iine tanacaktr; ve bunu yaparken, hareketi kendi
ieriine uygun olarak, yani proletaryann snf mcadelesinin nesnel
taleplerine uygun olarak dzeltir.
Bundan u sonu (pratik sonu) kyor: Biz proletaryay gerek
smf karlarnn bilincine, sosyalist idealin bilincine kadar gelitirmek
zorundayz, bu ideali nemsiz eyler karlnda takas etmek ya da onu
kendiliinden harekete uydurmak deil. Lenin, bu pratik sonucun da
dayand teorik temeli yaratmta. Sadece bu teorik nkoulun kabul
edilmesi gerekiyor ve sonra oportnizmin hibir trls
yaklaamayacaktr. Lenin'in dncesinin: nemi bunda yatyor.
Lenin'in dncesi diyorum, nk hi kimse onu Rus yaznnda Lenin
kadar byle aklkla anlatmamtr. Plehanov hl daha doksanl
yllarda yaadn sanyor ve on sekiz.kez tekrar tekrar inenmi olan
eyi bir kez daha yeniden iniyor iki kere ikinin drt ettiini. Ve
Martinov'un fikirlerini yinelemekten utanmyor...
htimal ki 22;'ler deklerasyonunu biliyorsun..-. Burada sizin
evreden gelmi bir yolda vard, o olaanst Parti kongresi lehinde
tavr taknlan Kafkas komitelerinin kararlarn beraberinde gtrd.
Meseleyi haksz olarak umutsuz buluyorsun, sadece Ku- tais
Komitesi salland, ama onlar ikna etmeyi baardm ve bundan sonra
59
boleyizme inanmaya baladlar. Onlar ikna etmek g olmad:
Deklerasyon sayesinde MK'nin ikiyzl politikas aklk/kazand.
Buna ilikin yeni bilgilerin .alnmasndan sonra bundan kuku
duyulamazd.. MK baar salayamayacak, buradaki ve Rus yoldalar
bunun resine bakacaklar. Herkes MK'ne kar di biliyor.
Yazt fi Eyll; Ekim 1904.
lk kez yaymlanyor.
Grcceden yaplan Yeikiti Rusa
eviriye gre.
KUTAS'DEN MEKTUP (Ayn Yoldatan)
Mektup yazmakta geciktim, kusura bakma. Srekli meguldm.
Gnderdiklerinin hepsini aldm (La protokolleri; Galdrka ve
Ryadovoi'nin Anlamazlklarmz; Sosyal De- mokratm 1. says;
Iskrann son saylar). Ryadovoi'nin dncesi (Varglardan Biri)
houma gitti. Rosa Luxem- burg'a kar olan makale de fena deil. Bu
sayn bay ve bayanlar Rosa, Kautsky, Plehanov, Akselrod, Vera
Zasuli vd. eski tandklar olarak aka bir aile gelenei gelitirdiler.
Bunlar birbirlerine sadakatsiz olamazlar, birbirlerini, akrabann sulu
ya da susuz olduunun incelenmesine yanamakszn ataerkil soydan
bir klan yelerinin birbirlerini savunduklar gibi savunurlar. te bu
akrabaca aile duygusu, Rosa'nm parti bunalmna nesnel adan
bakmasn engelledi (elbette baka nedenler de var, rnein olaylar iyi
tanmama, yabanc gzl vb.) Ayrca Plehanov, Kautsky ve
dierlerinin yakksz birka tutumu da ayn ekilde aklanabilir. ,
Boleviklerin grnn kusursuz bir ekilde yanstlmas olarak
Bon tarafndan yaymlanan yazlar burda herkesin houna gidiyor.
Galorka, Plehanov'un makalelerine (Iskrann 70 ve 71. saylar) nesnel
bir yaklamda bulunr sayd iyi ederdi. Galorka'nn makalesinin ana
fikri, Plehanov'un eskiden baka, imdi baka syledii, yani kendi ken-
disiyle elitiidir. nemli mi! Sanki bir yenikmi gibi! Kendi
kenidisiyle o ilk kez elimiyor. Ve belki bundan hatta byklenip
kendini diyalektik srecin canl bir cisimlemesi olarak gryordur.
Elbetteki tutarszlk bir liderin siyasal fizyonomisinde bir lekedir ve
bunun (lekenin) kukusuz belirtilmesi gerekir. Fakat burada (yani 70 ve
71. saylarda) bundan deil de teorinin (varlk ile bilincin ilikisi) ve
taktiin (nderlik edilenlerin nderlerle ilikisi) nemli bir sorunundan
szediyor. Kanmca Galorka'nn, Plehanov'un Lenin'e kar teorik
60
savann tam bir Don Kiotluk, yel deirmenlerine kar yaplan bir
sava olduunu gstermesi gerekirdi, nk Lenin kitapnda en
tutarl bir biimde K. Marx'm,- bincin douuna ilikin nermesine
bal kalmaktadr. Fakat Plehanov'un taktik sorunundaki sava,
oportnistlerin kampna geen bir birey iin karakteristik olan tam-
bir kafa karkldr. Plehanov sadece u ekilde de olsa sorunu aka
ortaya koymu olsayd: Program- kim formle eder, nderler mi yoksa
kendilerine nderlik yaplanlar m? Ve sonra : Kim kimi program
anlayna ykseltir, nderler nderlik yaplanlar m, yoksa sonuncular
birincileri mi? Ya da: nderlerin kitleyi program. taktik ve rgt
ilkelerinin anlayna kadar gelitirmeleri istenmeyen birey mi acaba?
Evet, Plehanov, yalnlklar ve totolojileri sayesinde zmlerini kendi
iinde tayan bu sorular byle ak ekilde ortaya atm olsayd, belki
niyetinden korkar da Lenin'e kar byle grltyle ortaya kmazd. Ve
Plehanov bunu yapmad, yani sorunu kahramanlara ve ynlara
ilikin bo laflarla kartrd iin taktik oportnizm ynne arketti.
Sorunlar kartrmak oportnistlerin bir karakter zelliidir.
. Galorka bu ve benzeri sorunlar z itibariyle ortaya sermi olsayd
kanmca daha iyi olurdu. Bunun Lenin'in ii olduunu syleyeceksin,
ama ben ayn dncede olduumu syleyemeyeceim, nk
eletirilen Lenin'in fikirleri Lenin'in mal deildir ve bunlarn
arptlmas dier partili yoldalara Lenin'den daha az dokunmaz. Lenin
elbette bu devi dierlerinden daha iyi baarabilirdi...
Bon tarafndan yaymlanan yazlar lehine kararlar bulunuyor.
Belki para da gelecek. Iskranm 74. saysndaki
bar yararna kararlar belki okudun. MK'ne gvenmeye ilikin
hioir eye yer vermedikleri iin Imeretin-Ming- rel ve Bak
Komitelerinin kararlarmdan sz edilmedi. Yazdm gibi, Eyll
kararlar kesin olarak bir parti kurultay istediler. Bakalm ne olacak,
yani parti konseyi [
lT
] toplantlarnn sonular ne gsterecek. 6
Rubleyi aldn m yoksa almadn m? Bugnlerde daha fazla alacaksn.
O kii ile Bir Yoldaa Mektup L
lS
] adl bror yollamay unutma,
bu- ' rada biroklar onu okumadlar. Sosyal Demokratn gelecek
saysn da yolla.
Kostrov[
lfl
j iinde ruh ve maddeden sz ettii (sanki sz konusu
olan pamuklu kuma maddesi) bir mektup daha yollad. Bu eek,
karsnda Kvali[
20
J gazetesi okuyucu evresinin olmadn
anlamyor. rgt sorunlarndan ona ne?
Borba Proletariata (Proletariatis Brdsola) [
21
] gazetesinin yeni
(7.) says kt. Hem de bu sayda rgtsel ve siyasal federalizme kar
61
benim de bir makalem var.[
2
-] Olanak. bulursam bu sayy
gnderirim.
Yazl Ekim 1904.
lk kez yaymlanyor.
Grcceden yaplan yetkili Rusa
eviriye gre.
PROLETER SINIFI VE PROLETER PARTS
(Parti Tznn 1. Maddesi zerine)
Heyecanla bir ve blnmez Rusya'dan szedildii dnem
gemitir. Bir ve blnmez Rusya olmadm, Rusya'nn oktan
burjuvazi ve proletarya diye birbirine kart iki snfa blndn
imdi bir ocuk be biliyor. Bu her iki smf arasndaki mcadelenin,
imdiki yaammzn etrafnda hareket ettii bir eksen haline geldii
bugn hi kimse iin bir sr deildir.
Buna ramen btn bunlar bugne kadar anlamak kolay deildi,
unun iin kolay deildi, nk tek tek ehir ve yrelerde sadece tek tek
gruplar savatndan biz imdiye kadar sava alannda sadece tek tek
gruplar grdk, fakat burjuvazi ve proletarya birer smf olarak
grlemiyordu, bunlarn seilip ayrdedilmesi zordu. Fakat imdi
ehirler ve blgeler birlik oldu, proletaryann eitli gruplar birbirlerine
ellerini uzattlar, ortaklaa grevler ve gsteriler; balad ve nmze iki
Rusya arasndaki, yani burjuva Rusya ile proleter Rusya arasndaki
mcadelenin byk grnm kt. Mcadele alanna iki byk ordu
kt; Proleterler ordusu ve burjuva ordusu. Bu iki ordu arasmdaki
mcadele tm toplumsal yaammz kapsad.
Komutanlar olmayan bir ordu ilevini yapamayacandan ve her
ordunun, onun nnde yryerek yolunu aydnlatan nc birlii
olduundan, - bu ordularla birlikte bunlara tekabl eden nder
gruplarnn, genelde sylendii gibi partilerin ortaya kmas gerektii
aktr.
Buna gre durum yle bir grn sergiliyor: Bir yanda banda
Liberal Parti ile burjuvazinin ordusu, dier yanda banda Sosyal
Demokrat Parti ile proleter ordusu; ve her ordu smf mcadelesinde
kendi partisi tarafndan ynetilmektedir.15
Biz btn bunlara, proleter smf ile proleter partisini.
karlatrarak ksaca partinin genel grnmn aklamak iin
deindik.
nderlerden oluan bir savam grubu olarak proleter partisinin,
nce ye says bakmndan proleterler snfndan ok daha kk
olmas; ikinci olarak smf bilinci ve tecrbe bakmndan proleterler
snfna gre daha stn olmas ve nc olarak da yekpare
[geschlssen] bir rgt olmas gerektii anlattklarmzla yeterli lde
akla kavumutur.
Daima halk kitlelerinin gerilik ve sefaletinin elik ettii kapitalist
dzen var olduu srece, tm proletaryann istenen smf bilincine
varamayaca, dolaysyla, proleterler ordusunu sosyalizm
bakmndan aydnlatacak ve onlar birletirip savam srasnda
ynetecek snf bilincine erimi bir nderler grubunun gereklilii
kendiliinden ortaya ktndan, sylediklerimizin kanmzca
kantlara gereksinimi yoktur. Ayrca, savam veren proletaryaya
nclk etmeyi ama edinen partinin, bana buyruk kimselerin
rastgele bir yn deil, almalarnn uyumlu bir plana, gre
yrtlebilmesi iin yekpare, merkeziletirilmi bir rgt olmas
gerektii de aktr.
Partimizin genel grnm ksaca budur.
. Btn bunlar aklmzda tutarak imdi asl sorunumuza geelim:
Kime parti yesi diyebiliriz? Kendisi iin bu makalenin yazld parti
tznn 1. maddesi" ite bu soruyla ilgilidir.
yleyse inceleyelim bu soruyu.
O halde kime Rusya Sosyal-Demokrat i Partisi yesidir-
diyebiliriz, yani bir parti yesinin ykmllkleri nelerdir?

15 ncelediimiz sorunlarn aydnlatlmasnda kendilerinden sz edilmesine asla gerek
grlmediinden Rusya'nn dier partileriyle ilgili olarak hibir ey sylemiyoruz.
15 Nasl karmak bir organizma pek ok sayda en basit organizmalardan meydana geliyorsa,
karmak ve ortak bir rgt olarak partimiz de, parti kurultay ya da Merkez komitesince onaylannca
parti rgtleri diye adlandrlan ok saydaki blgesel ve yerel rgtlerden olumaktadr. Grld
gibi parti rgt ad sadece komitelere verilmiyor. Bu rgtlerin almalarnn uyumlu bir plna gre
yrtlebilmesi iin, bu yerel parti rgtlerinin byk bir merkezilemi rgt oluturmalarn
salayan Merkez Komitesi vardr.
63
Partimiz bir sosyal-demokrat partidir. Bunun anlam, onun kendi
program (hareketin ivedi hedefleri ve sonal hedefleri), kendi taktii
(mcadele yntemleri) ve kendi rgt ilkesi (birleme biimi) var
demektir.' Program, taktik ve rgte ilikin grlerin birlii, Partimizin
zerinde kurulmu olduu temeli oluturur. Ancak grlerin bu
birlii, parti yelerini merkezilemi bir parti halinde birletirebilir.
Gr birlii paralanrsa parti de paralanr. yleyse ancak parti
programm, partinin rgt ilkesini ve taktiini tam olarak kabul eden
bir kimse parti yesi olarak adlandrlabilir, Partimizin programatik,
taktik ve rgte ilikin grlerini yeterince inceleyip tamamn kabul
eden bir kimse ancak partimiz safiarmda ve bununla beraber ayn za-
manda da proleterler ordusunun nderleri safnda yer alabilir. .
Fakat bir parti yesi iin, partinin programm, taktiini ve rgt
ilkesini sadece kabul etmek yeterli midir? Byle bir insana proleterler
ordusunun gerek nderi denebilir mi? Elbetteki denemez! Birincisi,
dnyada bir parti programm, bir taktii ve rgtsel grleri seve seve
kabul eden, ama gevezelikten baka bir hnerleri olmayan az geveze
bulunmadn herkes bilir. Byle bir gevezeyi parti yesi olarak (yani
proleterler ordusunun nderi olarak) adlandrmak, partinin kutsal
ats iin bir ayptr! Ayrca partimiz bir felsefi okul ya da dini bir
mezhep de deildir! Partimiz bir savam partisi deil midir? Eer bir
savam partisi ise, o zaman programnn, taktiinin ve rgtsel
grlerinin platonik olarak kabul edilmesinin partimiz iin yeterli
olmayaca, yesinden kabul edilen grlerin kukusuz gerekle-
ekletirilmesini de isteyecei kendiliinden ortaya kmyor mu? O
halde partimizin yesi olmak isteyen bir kimsenin, partimizin
programatik, taktik ve rgtsel grlerini kabul etmekle'
yetinmeyerek, bu grleri gerekletirmeye, uygulamaya koymaya
balamas gerekmektedir.
Fakat bir parti yesi iin partinin grlerini gerekletirmesi ne
demektir? Bu grleri ne zaman gerekletirebilir? Ancak mcadele
ettii, parti ile birlikte proletarya ordusunun nnde yrd zaman.
Tek olarak, ayr olarak mcadele edilebilir mi? Hayr, edilemez. Tersine,
insanlar nce birleip rgtlenirler ve ancak bundan sonra savama
geerler. Bu yaplmakszn giriilen her savam sonusuz kalr. Parti
yelerinin de yekpare bir rgt halinde birletikten sonra ancak
savama koyulabilecekleri ve partinin grlerini bu suretle
gerekletirebilecekleri aktr. Bundan baka, parti yelerinin iinde
birletikleri rgt ne kadar homojen olursa, onlarm o kadar iyi
mcadele edecekleri ve bylece' de partinin programatik, taktik ve
rgtsel grlerini o kadar eksiksiz gerekletirecekleri ortadadr.
Partimizin bir bama buyruklar yn deil, bir nderler rgt olduu
bouna sylenmiyor. Fakat partimiz eer bir nderler rgt ise, bu
64
rgtte alan, dolaysyla kendi isteklerini partinin istekleriyle
kaynatrarak .partiyle, birlikte hareket etmeyi kendine dev sayan bir
kimsenin ancak, bu partinin, bu rgtn yesi saylabilecei aktr.
O halde, partinin yesi olmak iin partinin programn, taktiini ve
rgtsel grlerini gerekletirmek; partinin grlerini
gerekletirmek iin bu grler uruna -savamak; bu grler
uruna savamak iin parti rgtnde almak ve parti ile birlikte
hareket etmek gerekiyor. Parti yelii iin parti rgtlerinden birine
girmenin zorunluluu aktr* Parti rgtlerinden birine girdikten ve bu
suretle kiisel karlarmz partinin karlaryla kaynatrdktan sonra
ancak biz partinin yeleri ve bununla birlikte ayn zamanda da proleter
ordusunun gerek nderleri olabiliriz.
79
Eer partimiz geveze bana buyruklarn bir yn deil de Merkez
Komitesinin yardmyla proleterler ordusunu laykyla ileri gtren bir
nderler rgt ise, o zaman yukarda sylenenlerin hepsinin akl,
kendiliinden ortaya kar.
unlar da bilmek gerekiyor.
Bugne kadar partimiz, sempati duyanlarn tmn kabul etmeye
hazr konuksever bir ataerkil aileye benziyordu. Fakat partimiz
merkezilemi bir rgt haline geldikten sonra ataerkil damgasn silmi
ve kaplar yalnz layk olan kimselere alan tam bir kale gibi olmutur.
Fakat bunun bizim iin byk nemi vardr. Otokrasinin
trade-unionizm, milliyetilik, dincilik vb., yollarla proletaryann smf
bilincini yok etmek iin aba gsterdii, br yandan ise, liberal
aydnlarn proletaryann siyasal bamszln, ortadan kaldrarak
proletaryay vesayet altna almaya alt bir zamanda, evet byle bir
zamanda, bizim son derece uyank olmamz, ve partimizin, kaplan
yalnz denenmi olanlara alan bir kale olduunu unutmamz
gerekiyor.
Parti yeliinin iki zorunlu koulunu (programn kabul edilmesi ve
bir parti rgtnde alma) akla kavuturduk. Bunlara, parti
yesini partiyi maddi bakmdan desteklemekle ykml klan nc
koulu da eklersek, kendine parti yesi deme hakkn veren btn
koullan tamamlam oluruz.
O halde, Rusya Sosyal-Demokrat i Partisinin programm kabul
eden, partiyi maddi bakmdan destekleyen ve parti, rgtlerinden
birinde yer alan bir kimse bu partinin yesi olarak adlandrlabilir.
Lenin yoldan parti tznn 1. maddesinde verdii formlasyon
budur.16
Grld gibi, bu formlasyon. tamamen, partimizin bana
buyruk kimselerin bir yn olmayp, merkezilemi bir rgt olduu
grnden douyor,.
Bu formln en byk stnl de bundadr.

16 Lenin, devrimci sosyal-demokratlarn nde gelen bir teorisyeni ve pra tikisidir.
78
Fakat imdi, Lenin'in formlasyonunu ok dar ve kullansz
bularak reddeden ve gya dar ve de kullansz olmayan kendi
formlasyonlarm neren birka yolda kt. Biz, imdi incelemeye
geeceimiz Martov'un17 form- lasyonundan sz ediyoruz.
Martov'un formlasyonuna gre, parti programm kabul eden,
partiyi maddi bakmdan destekleyen ve rgtlerinden birinin ynetimi
altnda ona dzenli ekilde kiisel yardmda bulunan herkes RSDP'nin
yesi saylr. Grld gibi bu formlasyonda parti yelerini partinin
rgtlerinden birinde yer almakla ykml klan, parti yeliinin
nc zorunlu koulu darda braklmtr. Anlaldna gre Mar-
tov, bu ak ve zorunlu koulu gereksiz bulmu ve onun yerine
formlasyonunda anlalmaz ve pheli olan, parti r- , gtlerinden
birinin ynetimi altnda kiisel-yardm ibaresine yer vermitir.
Herhangi bir parti rgtne mensup olmadan (bu nasl da bir parti
olurdu ya!) ve parti iradesine bal olmakla ykml olmadan (bu da o
biim bir parti disiplini olurdu hani!), parti yesi olunabilecei anla-
lyor! Fakat parti hibir parti rgtne mensup olmayan ve bu nedenle
de kendilerini kaytsz artsz parti disiplinine uymakla ykml
saymayan kiileri dzenli bir ekilde nasl ynetebilir?
Parti tznn I. maddesi ile ilgili olarak Martov'un verdii
formlasyonun arpp krld ve parti yelii iin parti rgtlerinden
birinde yer almay kesinllikle nc ve zorunlu koul olarak grd
iin Lenin'in formlnde ustalkla zmlenen sorun budur.
Bizim, Martov'un formlasyonundan yalnzca, anlalmaz ve her
trl anlamdan yoksun olan, parti rgtlerinden birinin ynetimi
altnda kiisel yardm, ibaresini karmamz yetiyor. Bu koul
olmaynca Martov'un formlasyonunda geriye, aslmda hibir deeri
olmayan sadece iki koul kalr; nk her geveze parti programm
kabul edebilir ve partiye maddi yardmda bulunabilir, ama bunlar
asla ona parti yesi olma hakkn vermez.
te size kullanl bir formlasyon!
Biz gerek parti yesinin, yalnz parti programn kabul etmekle
asla yetinmeyip kabul ettii program mutlaka gerekletirmesi
gerektiini de sylyoruz. Martov u cevab veriyor : ok kat
davranyorsunuz, nk eer bir parti yesi partiye maddi yardmda
bulunmay vb. reddetmiyorsa, kabul ettii program gerekletirmesi
onun iin pek o kadar zorunlu deildir. Martov adeta baz

17 Martov, Iskratmn redaktrlerinden biridir.
79
sosyal-demokrat gevezelere acyor ve partinin kaplarn onlara
kapatmak istemiyor.
Biz devamla yle diyoruz : Program gerekletirmek iin
savama, savam iin de birlemeye gerek olduundan rgtlerden
birine girerek arzularn partinin istekleriyle kaynatrmak ve parti ile
birlikte proleterler ordusuna nderlik etmek, yani merkezilemi
partinin derli toplu mfrezelerinde rgtlenmek, gelecekteki parti
yesinin devidir. Martov u' yant veriyor : Parti yeleri iin derli toplu
mfrezelerde rgtlenmek, rgtler halinde birlemek hi de zorunlu
deildir, bireysel savamla da yetinilebilir.
Nedir yleyse bizim parti? Bana buyruk kimselerin rastgele bir
yn m, yoksa yekpare bir nderler rgt m? Eer yekpare bir
nderler rgt ise, ona mensup olmayan, yani onun disiplinine
uymay vazgeilmez bir dev saymayan bir kii bu rgtn yesi olabilir
mi? Martov, parti bir rgt deildir, ya da daha dorusu, parti
rgtlenmemi bir rgttr, diye cevap veriyor (ite size
merkeziyetilik!)
Martov'un dncesine gre, partimizin merkezilemi bir rgt
olmayp, parti programmz vs. kabul eden yerel rgtlerin ve
sosyal-demokrat bana buyruklarn bir yn olduu ak seik
ortadadr. Fakat eer partimiz merkezilemi bir rgt deilse, o zaman
kaplar sadece denenmi olanlara alan bir kale de deildir.
Formlasyonundan da anlalaca gibi Martov iin parti gerekte bir
kale deil, sempati duyan herkesin serbeste girebilecei bir yerdir.
Biraz bilgi, bir o kadar sempati, biraz da maddi destek oldu mu mesele
yoktur, parti yesi saylmak iin tam hakka sahipsiniz demektir.
Martov, bir parti yesinin parti rgtlerinden birine girerek arzularn
partinin isteklerine baml klmakla ykml olduunu syleyen
insanlar dinlemeyin diye rkm parti yelerini uyaryor. Birincisi,
bu koullara raz olduunu sylemek bir insan iin zordur, arzularm
partinin isteklerine baml klmann akas yoktur ha! kincisi,
aklamamda belirttiim gibi, bu baz kimselerin dnceleri yanltr.
O halde, sayn bayanlar ve baylar, ltfen ieri buyrun!
Martov adeta, arzularn partinin isteklerine baml klmaya karar
veremeyen baz profesrlere ve liselilere acyor ve onun iin partimizin
kalesinde bu sayn bayanlarn ve bavlarn ieri szabilecei bir gedik
ayor. Kaplar oportnizme ayor, hem de binlerce dmann
proletaryann snf bilincini bask altnda tuttuklar bir zamanda.
Fakat i bu kadarla bitmiyor. Mesele, Martov'un kukulu
formlasyonu sayesinde partimiz iindeki oportnizmin bir baka
yandan olanakl klnmasdr.
80
Partinin birlii iin nasl programa ilikin grlerde birlik olmas
gerekiyorsa, taktik ve rgtsel grlerde de ayn lde birliini
zorunlu olmasma karn, bildiimiz gibi Martov'un formlasyonunda
yalnz programn kabulnden sz ediliyor fakat taktik ve rgte ait tek
kelime bulunmuyor. Bize, Lenin yoldan formlasyonundan da
bundan sz edilmedii sylenecektir. Dorudur! Fakat Lenin yoldan
formlasyonunda bundan sz etmeye gerek de yok! Bir parti rgtnde
alan, yani Parti ile birlikte savam veren ve parti disiplinine uyan bir
kimsenin partinin taktiinden ve rgt ilkelerinden baka bir taktik ve
rgt ilkesi izleyemeyecei kendiliinden ak deil mi? Ama parti
programn kabul edip de hi bir parti rgtne mensup olmayan bir
parti yesi iin ne diyeceksiniz? Bu yenin, baka grleri deil de
partinin taktik ve rgtsel grlerini savunacann gvencesi nedir?!
Martov'un formlasyonunun bize aklayamad husus budur!
Martov'un formlasyonunun douraca sonu, elimizde ayn programa
sahip olduklar halde (bu da kukulu ya!) yelerinin taktik ve rgtsel
grleri ayr garip bir parti brakmas olacaktr. deal bir eitlilik! Bu
durumda partimizin bir len yerinden fark ne olacaktr?
Yalnz bir ey sormak gerekiyor : II. Parti Kurultaynn bize
emrettii ve Martov'un formlne temelden ters den ideolojik ve
pratik merkeziyetilii nereye koyacaz? Semeye gelince, kukusuz
Martov'un formln kap dar etmek daha yerinde olacaktr.
Martov bize, Lenin yoldan formlasyonuna karlk olarak byle
sama bir formlasyon sunuyor! .
Martov'un formln kabul eden II. Parti Kurultaynn kararn
yeterince dnmemenin bir sonucu sayyoruz ve III. Parti Kurultaynn
ikincisinin hatasn mutlaka dzeltecei ve Lenin yoldan
formlasyonunun kabul edecei umudunu belirtiyoruz.
Sylenenleri ksaca tekrar edelim: Proleterler ordusu sava alanna
kyor. Eer her ordunun nc birlii olmas gerekiyorsa, o zaman bu
ordunun da byle bir nc birliinin olmas zorunluydu. Bir proleter
nderler grubu olan Rusya Sosyal-Demkrat i Partisi bylece dodu.
Belli bir ordunun nc birlii olarak bu partinin nce kendine zg bir
program, kendine zg bir taktik ve'-'kendine zg rgt ilkeleriyle
donanmas gerekir, ikincisi, onun yekpare bir rgt olmas gerekir.
Kimin Rusya Sosyal-Demokrat i Partisi yesi olaca sorulduunda,
bu partinin verebilecei sadece bir cevap vardr : Parti programm kabul
eden, partiyi maddi bakmdan destekleyen ve parti rgtlerinden
birinde alan kimse.
Lenin yolda, mkemmel formlasyon unda ite bu apak
doruyu dile getirmitir.
81
Prolelariatis Brdsola (Proletaryann
Mcadelesi) No. 8, 1 Ocak 1905, mzasz
makale.
Grcceden Rtsaya yaplan yetkili eviriye
gre.
KAFKAS LER, ALMA ZAMANI GELMTR!
arn taburlar eriyor, donanmas yok oluyor. Port Art- hur en
sonunda utan verici ekilde teslim oldu. Ve bylece arlk
otokrasisinin rml bir kez daha gn yzne kt...
Kt beslenme ve her trl salk nlemlerinin yokluu, askerler
arasmda salgm hastalklarn yaylmasna neden oluyor. Bu dayanlmaz
koullar, barnlabilecek yerlerin ve giyilecek eylerin yokluu nedeniyle
daha da ktleiyor. Zayf ve yorgun dm askerler sinekler gibi
lyorlar. On binlerce kii kurunla yaamm yitirdikten sonra bir de
bunlar!... Btn bunlar askerler arasmda kaynama ve honutsuzluk
yaratyor. Askerler uykularndan uyanyorlar, kendilerinin insan
olduunu anlamaya balyorlar, artk krk- rne stlerinin
buyruklarna boyun emiyorlar ve ou kere igzar subaylar slk ve
tehditlerle karlyorlar.
Uzakdou'dan bir subay bize unlar yazyor :
Bir aptallk yaptm. stmn istemesi zerine geenlerde
askerlerin nnde bir konuma yaptm. arm ve anayurdun korunmas
gerektiinden sz etmeye balar balamaz stme slklar, kfrler ve
tehditler yadrld... fkeye tutulmu kalabalktan hemen uzaklamak
zorunda kaldm...
Uzakdou'da durum bu merkezdedir.
Buna Rusya'daki ihtiyat erler arasndaki huzursuzluklar, bunlarn
Odesa, Yekaterinoslav, Kursk, Pensa ve dier kentlerdeki devrimci
gsterileriyle yeni toplanan askerlerin
Gurien, meretien, Kartalinin, gney ve kuzey Rusya'daki protestolar
eklenir ve ne hapishanenin ne de kurunlarn protestocular
korkutmad (geenlerde Pensa'da bir gsteriden dolay bir ok ihtiyat
eri kuruna dizildi) gz nnde tutulursa, Rus askerlerinin ne
dnd kolayca anlalr.
arlk otokrasisi asl dayana olan gvendii ordusunu
kaybediyor!
Dier yandan arln devlet hazinesi gn getike daha ok eriyor.
Yenilgi yenilgiyi izliyor. arlk hkmeti, yabanc devletler gzndeki
gveni yava yava kaybediyor. Gerekli paralan zar-zor salayabiliyor ve
82
her trl krediyi kaybedecei zaman uzak deildir! Her trl gveni
kaybetmi olan arlk hkmeti yle yantlarla geri evriliyor: Eer
sen devrilirsen bizim paramz kim deyecek, devrilmen de uzun
srmeyecee benziyor. Fakat elinden hereyi alnm olan, alk eken
halk, eer kendisi iin yiyecek hibir eyi yoksa arlk hkmetine ne
verebilir ki!
O halde arlk otokrasisi, kendisini besleyen kredi ile birlikte,
ikinci ba dayana olan iyi doldurulmu Devlet kasasn da kaybediyor.
Bununla ayn zamanda sanayi bunalm gnden gne byyor,
fabrikalar ve iletmeler duruyor, milyonlarca ii ekmek ve i istiyorlar.
Ktlk yeni bir kuvvetle azap iinde braklan ky yoksullarn saryor.
Halk kzgnlnn dalgalan gittike daha ok kabararak ar'm tahtna
gittike daha kuvvetle arpyorlar ve rm ar Otokrasisi temelle-
rine kadar sarslyor...
yice skm olan arlk otokrasisi bir ylan gibi eski derisinden
syrlyor ve honutsuz Rusya tayin edici saldrya hazrlanrken,
krbacm bir tarafa brakp (grnte!), kuzu postuna brnerek bir
uzlama politikas ilan ediyor.
Duyuyor musunuz yoldalar? Bizden, krbalarn vmla- masyla,
kurunlarn vzltsn ve len yzlerce yiit yolda ve onlarn
etrafmzda dolaarak bize, cmz aln! diye fsldayan ruhlarm
unutmamz rica ediyor.
Otokrasi bize hayaszca, kanla lekelenmi ellerini uzatarak
kendisiyle uzlamamz tlyor. Bize herhangi bir zgrlk
vaadeden herhangi bir yksek buyrultu [
23
] yaynlyor... Eski
haydutlar! Rusya'nn alk eken milyonlarca proleterini lafla
kandrmay dnyorlar. Sefalete atlan ve ikence edilen, saylar
birok milyonlar bulan kylleri szlerle honut edeceklerini
umuyorlar. Sava kurbanlarnn yetim kalm ailelerinin alamalarn
vaadlerle durdurmak istiyorlar. Zavalllar! Bouluyorlar ve denizde
ylana sarlyorlar !..
Evet, yoldalar, arlk hkmetinin taht temellerine kadar
sallanyor! Bizden gaspettii vergileri maa olarak cellatlarmza
bakanlara, valilere, kaymakamlara, hapishane mdrlerine, polis
eflerine, jandarmalara ve hafiyelere datan; aramzdan toplanan
askerleri kardelerimizi ve oullarmz- bizim kendi, kanmz
dkmeye zorlayan; byk toprak sahipleriyle fabrikatrleri gnbegn
bize kar mcadelelerinde her ekilde destekleyen; bizleri, ellerimizi
ayaklarmz balayarak haklarndan yoksun kleler haline getiren; en
kutsal varlmz olan insanlk haysiyetimizi canavarca ayaklar altna
83
alp alay eden hkmet, evet ite bu hkmet imdi sallanyor ve
ayaklar altndaki toprak kayyor!
almanm zaman gelmitir! arn ajanlar tarafndan Yaroslavl,
Dombrova, Riga, Petersburg, Moskova, Batum, Tiflis, Slatoust,
Tichoretskaya, Mihailov, Kiinev, Gomel, Ya- kutsk, Gurien, Bak ve
dier yerlerde canavarca katledilen yiit yoldalarmzn cn almak!
Uzakdou'nun sava alanlarnda on. binler halinde yaamlarn yitiren
hi suu olmayan felaket kurbanlarnn hesabn arlk hkmetinden
sormann zaman- gelmitir! Bunlarn karlarnn ve ocuklarnn gz
yalarn kurutmann zaman gelmitir! Aclarn ye hakaretlerin, uzun
sre nce bize vurduu insanlar aalatan zincirlerin hesabn
sormann zaman gelmitir! arlk hkmetine son verip sosyalist bir
dzenin yolunu amann zaman gelmitir! arlk rejimini
parampara, etmenin zaman gelmitir!
Ve onu parampara edeceiz!
Sayn liberaller, arn yklmakta elan tahtn kurtarmak iin
bo yere aba gsteriyorlar! Bunlar ara bo yere yardm elini
uzatyorlar! Ondan bir sadaka koparmaya, kk reformlarla
kendilerine siyasal egemenlik yolunu amak im ar anayasa
tasarlarna j_-
4
] raz etmeye ve arlk otokrasisi yerine burjuvazi
otokrasisi geirmek ve sonra proletarya ile kylleri planl bir
ekilde bomak iin ar kendilerine silah yapmaya alyorlar!
Ama bouna! Ge kaldnz, sayn liberaller! arlk hkmeti size
ne verdi diye yle bir evrenize baknz, onun yksek
buyrultusuna bir baknz : Kent ve Zemstvo kurumlarnn
kk zerklii', zel kiilerin haklarnn kstlanmasna kar
kk bir gvence, kk bir basn zgrl ve mparator-
luun temel yasalarnn inenmezliini kaytsz artsz korumak,
mutlakiyeti bir devlette tahtn en nemli dayana olan yasalarn
tam geerliliini korumak amacyla etkin nlemlerin alnmas iin
byk uyar... Ne oldu? Gazeteler uyar yamuruna
tutulduklarnda, jandarma ve polis basknlar baladnda ve
barl toplantlar bile yasaklandnda, gln arn gln
buyruu daha sindirilme- miti! arlk hkmeti nemsiz
vaatlerinde deersiz szlerden teye gemeyeceini kendisi
kantlamaya alt.
Dier yandan kzgn halk kitleleri arla barmaya deil,
devrime hazrlanyorlar. u ataszne smsk sarlyorlar :
Kamburun kamburunu ancak lm dorultabilir. Evet sayn
baylar, abalarnz bouna! Rus devriminin nne geilemez.
84
Aynen gnein douu gibi nne geilemez onun! Domakta olan
gnei durdurabilir misiniz? Bu devrimin asl gc, kent ve kr
proletaryasdr, onlarn bayraktar ise Sosyal Demokrat i
Partisidir, siz deilsiniz, sayn liberaller! Bu ak ayrnty niin
unutuyorsunuz?
Sabah kzllnn habercisi frtna balyor. Daha geenlerde
Bak'den Batum'a kadar Kafkas proletaryas, arlk otokrasisine
olan nefretini gsterdi. Kukusuz Kafkas proleterlerinin bu yiit
giriimi, Rusya'nn dier blgelerinin proleterleri zerinde etkisiz
kalmayacaktr. arlk hkmetine kar derin nefretlerini dile
getiren iilerin saysz


kararlarn kartrr ve kylerdeki bouk, fakat kuvvetli
homurdanmalara kulak verirseniz, Rusya'nn en kk bir sarslmada
ate alabilecek tetii gerilmi dolu bir silah olduuna ikna olursunuz.
Evet yoldalar, Rus devriminin yelkenleri aarak iren arn aalk
tahtn yeryznden sprp ataca zaman uzak deildir.
Bu an iin hazrlanm olmak en bata gelen grevimizdir. O halde
hazrlanalm, yoldalar! Geni proletarya iinde iyi tohumlar saalm.
Elele vererek parti komiteleri etrafnda birleelim! Yalnz parti
komitelerinin bize laykyla nderlik edebileceklerini, sosyalizm denilen
kutsal topraklara giden yolu sadece onlarn aydnlatabileceklerini bir
an bile unutmayalm! Gzlerimizi aarak dmanlarmz gsteren, bizi
gl bir ordu halinde birletirerek dmanlara kar savaa gtren,
bizi sevin ve kederde terketmeyen ve daima nmzde yrm olan
parti Rusya Sosyal-Demokrat i Partisidir! Gelecekte de bize nderlik
edecek olan yalnz ve yalnzca o olacaktr!
Genel, eit, dorudan ve gizli oy esas zerine seilmi bir Kurucu
Meclis ite urunda mcadele etmek zorunda olduumuz sorun
budur imdi!
Yalnz byle bir meclis bize, sosyalizm iin mcadelemizde ivedilikle
ihtiyacmz olan. demokratik cumhuriyeti getirecektir.
yleyse haydi ileri, yoldalar! Eer arlk otokrasisi sallanyorsa,
tayin edici saldrya hazrlanmak grevimizdir! almann zaman
gelmitir!
arlk Otokrasisine Hayr!
Yaasn Genel Kurucu Meclis!
Yaasn Demokratik Cumhuriyet!
Yaasn Rusya Sosyal-Demokrat i Partisi!
Ocak 1905.
8 Ocak 1905'te RSDP Kafkas Federasyonu'nn (Avlabar'daki)
illegal basmevinde baslan bildirinin metnine gre.
mza: F e d e r d i K o m i t e
YAASIN ULUSLARARASI KARDELK!
Yurttalar! Devrimci proletaryann hareketi yaylyor ve ulusal
itler yklyor! Ruya milliyetlerinin proleterleri uluslararas bir ordu
halinde birleiyor, proleter hareketin tek tek dereleri birleerek ortak bir
devrimci rmak halinde akyor. Bu rmam dalgalar gittike ykseliyor,
arn tahtma gittike 'daha- iddetli darbeler indiriyor ve rm olan
86
arlk hkmeti sallanyor. Ne hapishane, ne krek cezas, ne de
daraalar hibir ey proletaryann hareketini durduramyor : o gittike
yaylp geniliyor!
Tahtn salamlamak iin arlk hkmeti imdi de yeni bir
areye ba vurdu. Rusya'nn milliyetleri arama dmanlk tohumlar
ekerek bunlar birbirine kar kkrtyor, proletaryann ortak hareketini
ayn kk hareketlere blerek bunlar birbirleriyle kar karya
getirmeye alyor. Btn bunlar, Rusya'nm milliyetlerini kardei
kardee krdran bir savala birbirinden ayrmak ve onlar gsz d-
rdkten sonra kolayca yenmek iin!
Bl ve ynet arlk hkmetinin politikas budur. Rusya'nm
kentlerinde yapt budur (Gomel, Kiinev ve dier kentlerdeki
pogromlar anmsaynz), Kafkaslarda da ayn eyi yineliyor. Sefil!
Yurttalarn kan ve cesetleriyle iren tahtn salamlamak istiyor!
Bak'de len Ermenilerin ve Tatarlarn iniltisi; kadnlarn, annelerin ve
ocuklarn gz yalar; kan, namuslu fakat bilgisiz braklm yurt-
talarn masum kan; kaan, lmden kurtulmaya alan susuz
insanlarn korkulu yzleri; yklan evler, yama edilen dkknlar ve
susmak bilmeyen korkun kurun sesle ri, ite namuslu yurttalarn
katili arn tahtn salamlamak iin yapt budur.
Evet, Yurttalar! Tatarlar arasndan cahil kimseleri barl
Ermenilere kar kkrtanlar arlk hkmetinin ajanlardr! Onlara
silah ve mermi veren, polislerle Kazaklara Tatar elbisesi giydirip bunlar
Ermenilerin zerine salanlar, arlk hkmetinin uaklardr! arn
uaklar iki ay bu kardei kardee ldrten sava hazrladlar ve
sonunda imdi barbar emellerine ulatlar. arlk hkmetinin bana
lnet ve lm!
' Zavall bir arn bu zavall kullar imdi de bizde, Tif- lis'de karde
katili bir sava dzenlemeye alyorlar! Kannz istiyorlar, sizi blerek
zerinizde egemenliklerini srdrmek istiyorlar! Fakat tetikte durun!
Siz Ermeniler, Tatarlar, Grcler, Ruslar!" Elele verin, saflar sklatrn
ve hkmetin sizi blme giriimlerine bir azdan yant verin; arlk
hkmetine hayr! Yaasn halklarn kardelii!
Elele verin ve Bak katliamlarnn tek sulusu ar hkmetinin
gerekten mezarm kazacak olan proletaryann etrafmda birlein,
toparlann.
unlar haykrm :
Ulusal Nifakla Hayr!
ar Hkmetine Hayr!
Yaasn Halklarn Kardelii!
87
Yaasn Demokratik Cumhuriyet!
13 ubat 1905
RSDP Tiflis Komitesinin basmevinde baslan bildirinin
metnine gre.
mza: T i f l i s K o m i t e s i
YURTTALARA YAASIN KIZIL BAYRAK!
Byk umutlar ve byk d krklklar! Ulusal dmanlk yerine
karlkl sevgi ve'gven! Karde katili pog- romlar yerine, pogromlar
dzenleyen. arla kar byk bir gsteri! -ar hkmetinin umutlar
boa kt: Tiflis'in milliyetlerini birbiri zerine saldrtmay
baaramad!...
arlk hkmeti proleterleri birbiri zerine saldrtmak,
proletaryann ortak hareketini para para etmek iin uzun sredir
alyor. Gomel, Kiinev ve dier yerlerdeki pogromlar ite bunun iin
dzenledi. Ayn amala Bak'de karde katili bir sava dzenledi. Ve
sonunda arlk hkmeti gzn Tiflis'e dikti. Kafkasya'nn merkezi
olan burada kanl bir trajedi sahnelemek ve sonra bunu taraya
tamak istir yordu! ocuk oyunca deil: Kafkasya'nn milliyetlerini
birbiri zerine saldrmak ve Kafkas proletaryasn kendi kannda
bomak! ar hkmeti sevinten ellerini outuruyordu. Hatta
Ermenileri dvmeye aran bildiriler yayd! Ve baar umuyordu. Fakat
13 ubat gn birdenbire Vank Katedralinin etraf evrili alannda
basbaya ar hkmetine kar Ermeni, Grc, Tatar ve Ruslardan
oluan binlerce kiilik bir kalabalk topland ve aralarna bozgunculuk
tohumu eken eytana kar mcadelede karlkl destek zerine
anditi. Birlik tamd. Birlemeye aran konumalar yapld. Kitle
konumaclar alklad. Bildirilerimiz datld (3000 tane). Kitle bunlar
kapt. Kitlenin morali ykseldi. Bir kez daha karlkl sevgi iin
andimek zere ertesi gn ayn katedralin etraf evrili alannda
toplanmay hkmete ramen kararlatrd.
88
14 ubat. Katedralin etraf evrili alannn tm ve bitiik
sokaklar insanlarla dolu. Bizim bildirilerimiz tamamen ak olarak
datlyor ve okunuyor. Kitle gruplara blnerek bildirilerin ieriini
gryor. Konumalar yaplyor. Kitlenin mora ykseliyor. Meydan
okurcasna, Zions Ka- ' tedraliyle caminin nnden yrmeye,
karlkl sevgi iin andimeye, ran mezarlnda durmaya, bir kez
daha and- imeye ve dalmaya karar veriyor. Kitle kararn gerekle-
tiriyor. Yolda, caminin yaknnda ve ran mezarlnda konumalar
yaplyor ve bizim bildirilerimiz datlyor (bugn 12.000 tane bildiri
datlr). Kitlenin "morali gittike ykseliyor. Birikmi devrimci enerji
dar zorluyor. Kitle, meydan okurcasna, Dvorzovoya caddesinden ve
Golowin bulvarndan yrmeye ve ancak bundan sonra dalmaya
karar veriyor. Komitemiz o andan faydalanarak hemen, nderlik eden
kk bir ekirdek rgtlyor. Banda ileri iilerin bulunduu bu
ekirdek merkezi yeri tutar, ve atonun hemen nnde kendiliinden
kzl bir bayrak alr. Gstericilerin kollar zerine kaldrdklar
bayraktar, her- eyden nce yoldalardan bayran zerinde sosyal
demokratik slogann bulunmamasna bakarak yanlmamalarn istedii
ateli bir siyasal konuma yapar. Gstericiler cevap verirler: Hayr,
hayr, biz onu kalbimizde tayoruz! Sonra kz bayran nemini
aklar, sosyal-demokrasinin bak asndan nceki konumaclar
eletirir, konumalarnn eksikliklerini ortaya koyar. arln ve
kapitalizmin yklmas zorunluluuna iaret ederek gstericileri
sosyal-e- mokr'asinin kzl bayra altnda savama arr. Yaasn
Kzl Bayrak! diye yant verir kitle. Gstericiler Vank Ka- tedrali'ne
doru yrmeyi srdrrler. Bayraktar dinlemek iin yolda defa
dururlar. Bayraktar gstericileri yeniden arla kar savama arr
ve imdi gsteri iin olduu gibi ayn ekilde hep birlikte ayaklanma
iin de yryeceklerine andimelerini rica eder. Kitle, andiiyoruz!
diye yantlar. Gstericiler Vank Katedraline varrlar ve Kazaklarla ksa
bir arpmadan sonra dalrlar.
Bu, 8000 Tiflis'li yurttan gsterisi idi.
Tiflis'li yurttalar arlk hkmetinin ikiyzl politikasn byle
yantladlar. Bylece onlar aalk hkmetten Bak'l yurttalarn
kan iin aldlar. Tiflis'li yurttalara an olsun!
Kzl bayrak altmda toplanarak bir ok kez ar hkmetine kar
lm fermann dile getiren binlerce Tiflis'li yurttan oluturduu
kalabalk nnde sefil bir hkmetin sefil uaklar geri ekilmek
zorunda kaldlar. Pogromdan vazgetiler. Fakat yurttalar, ar
hkmeti pogromlar dzenlemeyi gelecekte de dnmeyecek mi
demektir bu? Asla hayr! O yaad srece, ve gvenini ne kadar ok
89
yiti- rirse o kadar sk pogromlara ba vuracaktr. Pogromlan ortadan
kaldrmann tek aresi arlk otokrasisini ykmaktr.
Kendi yaamnz ve yaknlarnzn yaamlar sizin iin kymetli mi?
Dostlarnz, akrabalarnz seviyor ve pogrom istemiyor musunuz?.
yleyse yurttalar, pogromlarm ve bununla bantl olan kan
dkmelerin ancak arln yklmasyla ortadan kaldrlacan:
bilmelisiniz!
Urunda almak zorunda olduunuz ey, hereyden nce, arlk
otokrasisinin devrilmesidir.
. Her trl ulusal dmanl yoketmek mi istiyorsunuz? Halklarn
tam dayanmas iin mi alyorsunuz? O halde yurttalar, her trl
ulusal nifak tohumlarnn ancak eitsizliin yokedilmesiyle, ancak
kapitalizmin bertaraf edilmesiyle yokedileceini bilmelisiniz!
Sosyalizmin zaferi ite eninde sonunda urunda almak
zorunda olduunuz ey budur.
Fakat arln iren durum ve koullarn yeryznden kim
sprp atacak, sizi pogromlardan kim kurtaracak?
Sosyal-demokrasinin nderlik ettii proletarya.
Fakat kapitalist durum ve koullar kim ykacak, dnyada
uluslararas dayanmay kim kuracak? Ayn sosyal-demokrasinin
nderlik ettii ayn proletarya. Proletarya ve ancak proletarya size
zgrlk ve bar yolunu aacaktr.
yleyse proletaryann etrafnda toplann ye sosyal-demokrasinin
bayrann altna geini

Yurttalar, Kzl Bayran Altna! arlk
Otokrasisine Hayr! Yaasn Demokratik
Cumhuriyet! Kapitalizme Hayr! Yaasn
Sosyalizm! Yaasn Kzl Bayrak!
15 ubat 1905.
RSDP Tif lis Komitesinin basmevi/ide baslan bildirinin,
metnine gre. mza: T i f l i s K o m i t e s i
PARTDEK GR AYRILIKLARININ .KISA AIKLAMASI p
3
]
Sosyal demokrasi, ii hareketi ile
sosyalizmin biri eme sidir.
Kari Kautsky
Bizim menevikler fazlaca srnak! Tiflis menevjk- lerinden
sz ediyorum. Partide gr ayrlklar olduunu iitmiler ve
kendilerini, yerli yersiz her yerde durmadan gr ayrlklarndan sz
etmeye, hakl-haksz sada solda bolevikleri aalamaya
vermiler. imdi de delirmiesi- ne bara bara kfrediyorlar.
Btn ke bucakta, kendi aralarnda ya da yabanclarn arasmda,
ksaca nerede rastlarsa orada ayn gazeli okuyorlar: ounluktan
("bol- instvo") satann, bunlar yabancdrlar, imanszdrlar. Bizim
menevikler allagelen mcadele zeminiyle yetinmeyip meseleyi,
legal yazma tadlar ve bylece bir kez daha... srnaklklarn
dnya aleme gsterdiler.
O halde ounluk ("bolinstvo") neden dolay sulanmaktadr?
Bizim aznlk ("meninstvo") niin bu kadar kzgndr?.
Tarihe bir gz atalm.
ounluk ve aznlk ilk kez II. Parti Kurultaynda (1903)
ortaya kt. Bu, dalm glerimizin homojen [ein- heitlich - N),
gl bir partide toplanaca Parti Kurultay idi. Biz parti iileri bu
Parti Kurultayna byk umutlar balamtk. Bylece en sonunda!
diye sevinle bardk biz de ortak bir partide birleildiini
gryoruz, biz de ortak bir plana gre hareket etme olanana
kavuuyoruz!... Tabu biz daha nce de hareket etmitik, ama
hareketlerimiz dank ve rgtszd. Tabii biz daha nce de
birleme giriiminde bulunmutuk, ite bu amala I. Parti
91
Kurultayn (1898) toplam, hatta grnte birlemitik de, ancak
bu birlik sadece lafta vard: Parti daha hl ayr gruplara blnm,
kuvvetler daha hl paralanm durumda bulunuyor ve birlemeleri
gerekiyordu. Ve imdi II. Parti Kurultaynn ayrlm gleri toplayp
birletirmesi gerekiyordu. Homojen bir parti yaratmalydk.
Fakat pratikte, umutlarmzn belli bir dereceye kadar zamansz
olduu ortaya kt. Parti Kurultay bize birleik ve blnmez bir parti
salayamad, sadece byle bir partinin temelini att. Buna karlk
Parti Kurultay bize aka, partide iki ynelim bulunduunu
gsterdi: Iskra ynelimi (szkonusu olan eski Iskra [-
G
] dr) ve
onun kartlarnn ynelimi. Buna uygun olarak Parti Kurultay iki
ksma blnyordu : ounluk ve Aznlk. Bunlardan birincisi
Iskra ynelimini izliyor ve onun etrafnda birleiyordu; ikincisi ise
Iskranm kart olarak aksi gr benimsiyordu. *
Bylece Iskra parti ounluunun bayra ve Isk- rann
gr ounluun gr oldu.
Iskra hangi yolu izliyor ve neyi savunuyordu?
Bunu anlamak iin, onun hangi koullar altnda tarih
sahnesine ktn bilmek gerekir.
Iskra Aralk 1900'de kmaya balad. Bu, Rs sanayisinde bir
bunalmn balad bir zamand. Bir dizi meslek grevlerin elik ettii
(1896 -1898) sinai ykseliin yerini yava yava bir bunalm ald.
Bunalm gnden gne byyerek meslek grevleri iin bir engel halini
ald. Buna ramen ii hareketi yolunu ayor ve ilerliyordu : Ayr ayr
dereler bir tek rmak halinde birleiyor, hareket smf nitelii
kazanyor ve yava yava siyasal mcadele yoluna giriyordu. i
hareketi alacak bir hzla byyordu... Ne var ki,
bu hareketin iine sosyalist bilinci tayacak, onu sosyalizmle
birletirerek proletaryann mcadelesine sosyal-demokra- tik bir
karakter verecek olan nc birlik, yani sosyal-demokrasi 18
grnmyordu.
Fakat (ekonomistler denen) o zamanki sosyal demokratlar
ne yapyorlard? Kendiliinden hareketi gklere kararak
pervaszca unlar iddia ediyorlard : i hareketi iin sosyalist
bilin hi de o kadar gerekli deildir, kukusuz o bu ekilde, de

18 Sosyal demokrasi proletaryann nc birliidir. sler ii ister aydn olsun, her sosyal
demokrat sava bu birliin iindedir.
92
amacna ulaacaktr, asl mesele hareketin kendisidir. Hareket her
eydir, bilin ise nemsiz bir ayrntdr. Sosyalizmsiz bir hareket
aba gsterdikleri buydu.
Fakat yleyse bu durumda Rusya sosyal-demokrasisinin '
amac ne oluyor? O, kendiliinden hareketin uysal bir arac
olmaldr, savn ne sryorlard.. Sosyalist bilinci ii hareketinin
iine tamak, bu hareketin bana gemek bizim iimiz deildir
bu bouna bir zorlama olurdu, bizim devimiz sadece harekete
kulak vererek, toplumsal yaamda neler olup bittiini tam olarak
saptamaktan ibarettir, kendiliinden hareketin kuyruundan
gitmeliydik. 19 Ksacas, sosyal-demokrasi, hareket iinde safra
olarak gsteriliyordu.
Sosyal-demokrasiyi tanmayan bir kimsenin sosyal-de- mkrat
partiyi de tanmaya gereksinimi yoktur. Ekonomistler, Rusya'da
proletaryanm bir siyasal partisinin varlnn olanaksz olduunu ite
bundan dolay inatla yineliyorlard. Siyasal mcadele ile liberaller
urasmlar, bu onlara daha iyi yarar, diyorlard. Fakat biz
sosyai-demokrat- lar ne yapacaz? Biz eskiden olduu gibi tek tek
evreler halinde varlmz srdrmeliyiz ve herkes kendi kesinde,
ayr hareket etmeliyiz.
Pati deil, evre! diyorlard onlar.
Demek ki bir yandan ii hareketi byyor ve nderlik edecek
bir nc mfrezeye gereksinim duyuyor, te yandan ise
ekonomistler klndaki sosyal-demokrasi, hareketin bama
geecei yerde kendi kendini inkr ederek hareketin, kuyruunda
gidiyordu.

19 Bizim Sosyal Demokrat[
i7
] eletiri tutkusuna kapld (bkz. say , ounluk m
yoksa Aznlk m?), fakat onun ekonomistleri ve Rabo- ey e Dyelodan kimseleri yanl
nitelediini belirtmek zorundaym (bunlar birbirinden ok az ayrlrlar). Mesele, onlarn siyasal
sorunlar hafifsemeleri deil, hareketin kuyruunda gitmeleri ve hareketin onlara ilham ettik-
lerini yinelemeleridir. Sadece grevlerin yapld bir dnem vard. O zaman ekonomik savam
flyorlard. Gsteriler dnemi balad (1901), kan akt, d krkl dodu ve iiler,
kendilerini zorbalardan kurtaraca sam- syla terre: sarldlar. Ekonomistler, Raboeye
Dyelo dan kimseler de ortak koroya kartlar ve byk bir nemle u aklamada bulundular:
Terre sarlmann, hapishaneleri basmann, yoldalar kurtarmann vb. zamandr (bkz.
Tarihsel bir Dnm, Raboeye Dye/osp
8
]. Grld gibi bu, onlarn siyasal sorunlar
hafifsedikleri anlamna asla gelmez. Yazar eletirisini Martinov'dan ald, fakat eer tarih
bilmi olsayd daha yararl olurdu.
93
Herhangi bir zaman amaca gtrse bile bunun ne zaman ve
hangi aclar pahasna olacan kimsenin bilmedii sosyalizmsiz,
kendiliinden ii hareketinin yolunu arp karanlkta dolamak
demek olduu, bu nedenle sosyalist bilincin ii hareketi iin ok
byk nem tad fikrini btn dnya nnde aklamak
gerekiyordu.
Ayrca, bu bilincin " taycs olan sosyal-demokrasinin
kendiliinden ii hareketini dardan seyretmekle ve kuyruunda
yrmekle de, sosyalist bilinci ii hareketi iine tamak ve her
zaman hareketin banda bulunmakla ykml olduunu sylemek
gerekiyordu.
Bundan baka, proletaryanm tek tek nc mfrezelerini
toplayarak bunlar homojen bir partide birletirmenin ve bu suretle
partideki dankla kesin olarak son vermenin Rusya
sosyal-demokrasisinin dorudan ykmll olduu dncesini
dile getirmek gerekiyordu.
te Iskra da dorudan bu devlerin yerine getirilmesine
koyuldu. '
Programatik makalesinde neler aklandn grelim (bkz.
Iskra, say: 1) : Sosyal-demokrasi ii hareketi ile' sosyalizmin
birlemesidir [-"], yani sosyalizmsiz bir hareket, ya da hareketin
uzanda duran bir sosyalizm, sosyal-demokrasinin mcadele etmek
zorunda olduu istenmeyen bir
- grnmdr. Fakat Raboeye Dyelodan ekonomistler
kendiliinden hareketi gklere karp sosyalizmin nemini
drdklerinden Iskra yle devam ediyordu : Sosyal-de-
mokrasiden koptuunda ii hareketi bayalar ve kanl- maz
olarak burjuvala der. Onun iin bu harekete nihai hedefini,
siyasi grevlerini gstermek, onun siyasal ve ideolojik
bamszln korumak sosyal-demokrasinin ykmlldr.
Rusya sosyal-demokrasisinin ykmllkleri nelerdir? Rus
sosyal-demokrasisinin gerekletirmekle ykml olduu grev
burada kendiliinden ortaya kmaktadr, diye devam ediyor
Iskra : Proletarya kitlelerinin iine sosyalist dnceleri ve
siyasi bilin tamak ve kendiliinden ii hareketiyle kopmaz bir
biimde bal devrimci bir parti rgtlemek, yani
sosyal-demokrasi daima hareketin banda bulunmak zorundadr
94
ve ,en birinci ykmll, ii hare- " ketinin sosyal-demokrat
glerini homojen bir parti iinde kaynatrmaktr.
Iskra yaz kurulu20 programm byle gerekelendiri- yordu.
Iskra bu kusursuz program gerekletirdi mi?
Onun bu en nemli fikirleri nasl gayretle gerekletirdiini
herkes biliyor. ounluun 35 oyuyla Iskra y partinin merkez
organ olarak kabul eden II. Parti Kurultay bunu bize aka
kantlad.
Baz szde marksistlerin eski Iskraya verip veritirmeye
balamalar bu durumda biraz gln deil mi?
Menevik Sosyal-Bemokrat m Iskra hakknda neler
yazdna bakalm :
Onun (Iskra'nm) 'ekonomizmin' fikirlerini incelemesi, yanl
grleri reddederek dorularn kabul etmesi ve ona yeni bir yn
vermesi gerekirdi... Ama baka trls oldu. 'Ekonomizme' kar
mcadele baka bir arla, ekonomik mcadelenin
kmsenmesine, ona kar olan hafife alc
bir tutuma ve siyasal mcadeleye stn bir nem tanmaya gtrd.
Ekonomisiz politika (ekonomibilimsiz olsa gerek) yeni ynelim
budur. (Bkz. Sosyal-Demokrat, say: 1, ounluk mu yoksa
Aznlk m?)
Fakat btn bunlar nerede, ne zaman, hangi lkede oldu,
saygdeer eletirmen? Plehanov, Akselrod, Zasuli, Martov,
Starover ne yaptlar, yaz kurulunda ounluu oluturan bunlar
Iskray niin doruluk yoluna, yneltmediler? Ve imdiye kadar
siz kendiniz neredeydiniz, ok sayn 'baylar, II. Parti Kurultayn
niin uyarmadmz? O zaman Iskra 51 merkez organ olarak kabul
etmezdi. . Fakat biz brakalm eletirmeni.
. nemli olan, Iskra nn yakc gncel sorunlar. doru
anlayarak yukarda szn ettiim yolu tutmas ve gayretle
programm gerekletirmesidir.
Lenin, Ne Yapmal? adl kusursuz kitabnda Iskra- nn
grn daha ak ve daha ikna edici bir ekilde ifade etmitir,
Bu kitab inceleyelim.

20 Iskra* yaz kurulu o sralar alt kiiden oluuyordu: Plehanov, Ak selrod, Zasuli,
Martov, StaroverpJ ve Lenin.
95
Ekonomistler kendiliinden ii hareketine tapyorlard, fakat
kendiliinden hareketin sosyalizmsiz bir hareket olduunu,
kapitalizmin erevesi dnda hibir ey grmek istemeyen
trade-unionizm olduunu21 bilmeyen var m ki? Sosyalizmsiz ii
hareketinin yerinde saydn, kapitalizmin erevesi iinde
kaldn, gnn birinde sosyal devrime gtrse bile bunun ne
zaman ve hangi aclar pahasna olacan hi kimsenin bilmedii,
zel mlkiyet etrafmda akn gibi dolama olduunu bilmeyen var
.m ki? En yakn zamanda m yoksa uzun bir sre sonra m, kolay m
yoksa zor bir yoldan m kutsal topraklara ayak basacaklar [sos-
yalist dzene kavuacaklar - N] iiler iin nemsiz mi yoksa?
Kendiliinden harekete taparak onu gklere karan herkesin ister
istemez sosyalizmle ii hareketi arasmda bir uurum at,
sosyalist ideolojinin nemini azaltarak onu yaamdan uzaklatrd
ve iileri ister istemez burjuva ideolojisine baml kld aktr;
nk o, sosyal-demokrasinin ii hareketi ile sosyalizmin
birlemesi 22 olduunu, ii hareketinin kendiliindenliine her
tapmann, 'bilinli enin', sosyal-demokrasinin rolnn her
azaltlmasnn, ayn zamanda bu rol azaltan kiinin bunu isteyip
istememesinden bamsz olarak iiler zerindeki burjuva
ideolojisinin etkisini glendirmek demek olduunu23' kavrama-
maktadr.
Bunu daha ayrntl inceleyelim. Zamanmzda yalnz iki ideoloji
varolabilir : Burjuva ideolojisi ve sosyalist ideoloji. Bunlar arasndaki
fark bakalar yannda balca unlardan da olumaktadr: Birincisi,
yani burjuva ideolojisi ikinciye gre ok daha eski ve yaygndr,
yaam, iinde daha derin' kkler salmtr, sosyalist ideolojinin
sadece ilk admlarn atmasna, kendisine henz bir yol ayor
olmasna karn. burjuva' grlerine, kendi iinde ve yabanc
evrede olmak . zere, her yerde rastlanyor. Burjuva ideolojisinin,
yani trade-unioist bilincin, fikirlerin yaylmas sz konusu olunca,
sadece ilk admlarn atan sosyalist ideolojiye gre ok daha kolay
yaylarak kendiliinden ii hareketini ok daha geni ekilde

21 Lenin, Ne Yapmal?, s. 28 (Almanca yeni bask, Berlin 1949, 3. bask, s. 73)

22 Kautsky, Er]un Program, Merkez Komitesi Yaynevi, s. 94.
23 Lenin, Ne Yapmal?, s. 26 (yeni Almanca bask, s. 71).
96
kapsadm sylemeye asla gerek yoktur. Kendiliinden hareket
sosyalizmsiz bir hareket zaten burjuva ideolojisine bal olmaya
gtrdnden24, bu husus daha ok dorulanm olur. Burjuva
ideolojisine bal olma, bunlar birbirini reddettiklerinden, sosyalist
ideolojinin itilmesi anlamma gelir.
Nasl olur, yoksa ii snf sosyalizme eilimli deil mi? diye bize
sorulacaktr. Evet, ii snfnn sosyalizme eilimi vardr. Eer byle
olmasayd, sosyal demokrasinin etkinlii bouna olurdu. Ancak bu
eilimin baka bir eilimle kar karya bulunduu ve burjuva
ideolojisine olan eilimin engelleyici olduu da gerektir.
Burjuva fikirlerin toplumsal yaammzn iine iyice ilemi
olduunu ve bu nedenle de burjuva ideolojisini yaymann sosyalist
ideolojiyi yaymaktan ok daha kolay olduunu biraz nce syledim.
Ayn zamanda burjuva ideologlarnn uyumadn, kendi usullerince
sosyalist klna girerek bkp usanmadan ii snfn burjuva,
ideolojisine bar ml klmaya altklarn unutmamak gerekir. Eer
bu arada ekonomistlerin yaptklar gibi sosyal-demokratlar da bo
dururlar ve kendiliinden hareketin kuyruunda giderlerse
(sosyal-demokrasi byle yaparsa ii hareketi zaten kendiliinden bir
hareket olur), kendiliinden ii hareketinin bu anm yolu tutaca
ve burjuva ideolojisine baml olaca kendiliinden aa kar,
elbette ki, uzun sren hatalar ve aclar onu burjuva ideolojisinden
kopmaya ve. toplumsal devrime doru ynelmeye zorlaymcaya
kadar.
te buna burjuva ideolojisine olan eilim denir.
Lenin ne diyor bakalm :
. i snf kendiliinden sosyalizme doru ekilir, fakat en
geni ekilde yaylm olan (ve en eitli biimlerde durmadan
yeniden ortaya kan) burjuva ideolojisi buna ramen kendisini iiye
kendiliinden kabul ettirir. 25 te bundan dolaydr ki,
kendiliinden ii hareketi, kendiliinden olduu ve sosyalist
bilinle birlemedii srece burjuva ideolojisinin bamll altna
girer ve bu bamlla eilim gsterir.26 Eer byle olmasayd ne
sosyal-demokratik bir eletiriye, ne sosyal-demokratik

24 Lenin, Ne Yapmal?, s. 28 (yeni Almanca bask, s. 73).
25 Lenin, Ne Yapmal?, s. 29 (Almanca yeni bask, s. 75, dipnot).
26 Lenin, Ne Yapmal?, s. 28 (cf. Almanca yeni bask, s. 74 - 75).
97
propagandaya gerek olurdu, o zaman ii hareketiyle
sosyalizmin birlemesine de gerek olmazd.
Sosyal demokrasi, burjuva ideolojisine olan bu eilimle
mcadele etmek ve dier eilimi, yani sosyalizme olan eilimi
gelitirmekle ykmldr. i snf kendiliinden sosyalizme
doru ekildii 27 iin, uzun yanlglar ve aclardan sonra
kendiliinden hareket bir gn elbette sosyal-de- mokrasinin yardm
olmadan da baarya ulaarak sosyal devrimin kaplarna varp
dayanacaktr. Fakat o zamana kadar ne-olacak, o zamana kadar
bizler ne yapacaz? Ekonomistler gibi elimiz brmzde bekleyip
meydan Struve'- lerle Zubatov'lara m' brakacaz?
Sosyal-demokrasi yi inkr ederek burjuva, trade-unionist ideolojinin
egemenliini mi kolaylatracaz? Marksizm! unutarak sosyalizmle
ii hareketini birletirmeyecek miyiz?
Hayr! Sosyal-demokrasi proletaryann nc mfr'ezesi- dir28 ve
daima proletaryann banda yryerek ii hareketini,
trade-unionizmin burjuvazinin peneleri altna girme ynndeki
kendiliinden abalarndan vazgeirmek ve devrimci
sosyal-demokrasinin kanatlar altna.almak 29 ile ykmldr.
Sosyalist bilinci kendiliinden ii hareketine, tamak,. ii
hareketini sosyalizmle birletirmek ve bu suretle proletaryann
savamna sosyal-demokratik nitelik kazandrmak
sosyal-demokrasinin ykmlldr.

27 lbid., 29 (Almanca yeni bask s. 75, dipnot).
28 K., Manijest, s. J5{
31
].
29 Lenin, Ne Yapmal?, s. 28 (Almanca yeni bask s. 73).
98
Baz lkelerde ii snfnn kendi bama sosyalist bir ideoloji
(bilimsel sosyalizm) ortaya kard ve dier lkelerde de bunu
kendisinin ortaya karaca, bu nedenle ii hareketi iine dardan-
sosyalist bilin tamann tamamen gereksiz olduu syleniyor.
Ancak bu ok byk bir yanlgdr. Bilimsel sosyalizmi ortaya
karmak iin bilimin doruunda durmak, bilimsel bilgilerle
donanm olmak ve tarihsel geliimin yasalarn etrafl, biimde
aratrmay bilmek gerekmektedir. Fakat ii snf, ii snf olarak
kald srece, bilimin bama geip onu ileriye gtrecek, tarihsel ya-
salar bilimsel ekilde aratracak durumda deildir : Bunu yapmak
iin onun ne zaman, ne de arac vardr. Bilimsel sosyalizm ancak
derin bir bimsel anlay temeli zerinde doabilir diyor K. Kautsky.
...Fakat bilimin taycs proletarya deil, burjuva aydnlardr
(vurgulayan K. Kautsky); modern sosyalizm de bu tabakann tek
tek yelerinde ortaya km ve ancak bunlar tarafndan zihnen
gelimi proleterlere ulatrlmtr.,.30
Buna uygun olarak Lenin unlar syler : Kendiliinden
harekete tapan, onu elleri brlerinde dardan seyredenlerin
hepsi, sosyal-dsmokrasinin nemini srekli olarak drp
meydan Struve'lerle Zubatov'lara brakan herkes, bilimsel
sosyalizmi bu hareketin kendisinin gelitireceini dnyorlar.
Ancak bu derin bir yanlgdr.31 Bazlar, doksanl yllarda grevler
dzenlemi olan Petersburg iilerinin sosyal-demokratik bilince
sahip olduklarma inanyorlar, fakat bu da bir yanlgdr. Onlarda bu
bilin yoktu ve asla olamazd da. Onlara bu (sosyal-demokratik
bilin) sadece dardan getirilebilirdi. Tm lkelerin tarihi, ii smf
mm kendi gleriyle sadece trade-unionist bir bilin, yani birlikler
halinde birleerek iverenlere kar mcadele etme, hkmeti iiler
iin gerekli olan u ya da bu yasalar karmaya zorlama vb.
gereklilii inancn gelitirebileceini gs- 'teriyor. Oysa sosyalizm
retisi, mlk sahibi .snflarn eitim grm temsilcileri olan
aydnlar tarafndan gelitirilen felsefi, tarihsel ve iktisadi teorilerden
domutur. Modern bilimsel sosyalizmin kurucular Marx ve Engels

30 Lenin, Ne Yapmal?, s. 27 (Almanca yeni bask, s. 72), buradaki: Kausky'nin satrlar,
Yeni Zamanp
2
], yl 1901-1902, say 3, s. 79'daki nl makalesinden alnmtr.
31 lbid., s. 26 (Almanca yeni bask, s. 71).
99
de sosyal konumlar itibariyle burjuva aydnlaryd.32 Bunun an-
lam ' elbette, iiler bu almaya katlmazlar, demek deildir, diye
srdryor Lenin. Fakat onlar buna ii olarak deil, sosyalizmin
teorisyenleri olarak, Proudhon'lar ve Weit- ling'ler olarak (her'ikisi de
iiydi) katlrlar, baka bir deyimle, az ya da ok alarnn bilgilerini
edinip bunlar zenginletirmeyi baardktan sonra ve baardklar
lde ancak katlrlar. 33 Btn bunlar yaklak olarak gzler
nnde .yle canlandrlabilir. Varolan kapitalist durum ve koul-
lardr. Ortada iiler ve iverenler vardr. Bunlar birbirlerine kar
mcadele etmektedirler. imdilik bilimsel sosyalizm hibir yerde
grlmyor. iler mcadele etmeye baladklarnda bilimsel
sosyalizmden bir iz bile yoktur... Evet, iiler mcadele ediyorlar.
Ama onlar iverenlerine kar izole halde mcadele ediyorlar, yerel
otoritelerle anlamazla dyorlar : Bir yerde grevler dzenliyorlar,
baka bir yerde toplantlarda ve gsterilerde yer alyorlar, bir yerde
otoritelerden haklar istiyorlar, baka bir yerde boykot ilan ediyorlar,
bir ksm siyasal mcadeleden, dier bir ksm ekonomik
mcadeleden vd. sz ediyorlar. Ama bu henz, iilerin sos-
yal-demokratik bir bilince sahip olduklar anlamna gelmez; henz
hareketlerinin hedefinin kapitalist dzenin ortadan kaldrlmas
olduu, kapitalist dzenin yklarak yerine sosyalist dzenin
kurulacana aynen gnein douunun d uydurulamayacana
inandklar gibi inandklar, siyasal egemenliin (proletarya
diktatrlnn) ele geirilmesine sosyalizmin zaferi iin zorunlu bir
ara olarak baktklar vb. anlamna gelmez.
Bu arada bilim geliir. i hareketi, dikkatini yava yava kendi
zerine evirir. Bilginlerin en byk ksm ii hareketinin, krbala
akllar balarna getirilmesi gereken asilerin bir ba kaldrmas
olduu dncesine varrlar. Bakalar ise krnt ve artklarn
yoksullara datlmasnn zenginlere den bir dev olduunu, yani
ii hareketinin sadaka toplamak amacyla .yaplan bir dilenciler
hareketi olduunu. sylerler. Byle binlerce bilgin arasmdan ii
hareketine bilimsel adan yaklaan belki yalnz bir tanesi karak
tm toplumsal yaam bilimsel bakmdan inceleyerek, snflararas
atmalar izleyecek, ii snfnn homurtularna kulak verecek ve

32 Lenin, Ne Yapmal?, s. 20 - 21. (Almanca yeni bask, s. 63).
33 lbid., s. 27. (Almanca yeni bask, s. 72-73, dipnot).
100
sonunda kapitalist- dzenin hi de sonsuza dek srecek bir dzen
olmadn,. feodalizm gibi onun da geici olduunu, onun yerini
toplumsal bir devrimle yalnz proletaryanm kurabilecei, kapitalist,
dzeni yadsyan sosyalist bir dzenin almas gerektiini
kantlayacaktr. Ksacas, bilimsel sosyalizm gelitirilecektir.
Kapitalizm ve smf mcadelesi olmasa bilimsel sosyalizmin de
olmayaca anlalyor. Ancak az saydaki kimse, diyelim ki Marx ve
Engels, eer bilimsel bilgilere sahip, olmasalard, bilimsel sosyalizmi
gelitirem eyecekleri de bir gerektir.
i hareketi olmakszn bilimsel sosyalizm nedir? Kul-
lanlmad zaman sadece paslanan ve sonra da denize atlmas
gereken bir pusula. -
Sosyalizm olmakszn ii hareketi nedir? Pusulasz da kar
kyy tutacak olan, ama bir pusulas olursa kyya nemli lde
daha abuk ve daha az tehlikeli olarak varacak olan pusulasz bir
gemi. "
Her ikisini birletirin, o zaman dorudan kyy tutacak ve hibir
zarara uramadan limana ulaacak kusursuz bir gemi elde
edersiniz. .
i hareketini sosyalizmle birletirin, o zaman direkt yoldan
kutsal topraklara ulamaya alan sosyal-demokrat hareketi elde
edersiniz.
Demek ki sosyalizmi ve ii hareketini birletirmek, sosyalist
bilinci hareketin iine tamak ve bu suretle kendiliinden harekete
sosyal-demokratik nitelik kazandrmak sos- yal-demokrasinin
(yalnzca sosyal-demokrat aydnlarn deil) ykmlldr.
Lenin byle sylyor.
Bazlar, Lenin'in ve ounluun dncesine gre sosyalist
ideoloji ile birlemezse ii hareketinin yok olmaya doru gideceini
ve sosyal devrime ulaamayacan ne sryorlar. Fakat bu bir
uydurmadr, sadece An , gibi szde Marksistlerin aklna gelebilecek,
isiz gsz insanlarn bir uydurmasdr (bkz. Parti Nedir?,
Mogsauri[
s
"], say 6).
Lenin, ii snfnn kendiliinden sosyalizme doru e-
kildiini34 kesin bir ekilde ileri sryor, eer bu mesele zerinde
fazla durmamsa bunun nedeni sadece, zaten kantlanm olan bir

34 Lenin, *Ne Yapmal?*, s. 29 (Almanca yeni bask, s. 75, dipnot).
101
eyi kantlamay gereksiz grd iindir. Bundan baka Lenin,
kendiliinden hareketi aratrmay kesinlikle hedeflememitir, o
sadece pratikilere bilinli olarak ne yapmalar gerektiini gstermek
istemitir.
Lenin'in Martov ile polemik iinde bir baka yerde sylediklerine
de bakalm:
'Partimiz bilinsiz srecin bilinli taycsdr.' Evet, bu
byledir. 'Her grevcinin' kendini- parti yesi diye adlandrmaya
kalkmas ite bunun iin yanltr. Yoksa 'her grev', kanlmaz
olarak sosyal devrime gtrecek olan gl snf igdsnn ve
snf mcadelesinin ilkel bir ifadesi olmakla kalmayp, ayn zamanda
bu srecin bilinli bir ifadesi de olurdu..., partimiz ... bir darbede ...
tm burjuva toplumunun sonunu getiriverirdi.35
Grld gibi, Lenin'in dncesine gre, sosyal-demok- ratik
olarak nitelendirilemeyecek olsalar bile, smf savamlar ile smf
atmalar ii snf m ister istemez toplumsal devrime gtrrler.
Eer sizleri ounluun teki temsilcilerinin grleri de
ilgilendiriyorsa, dinleyin. Onlardan biri olan Gorin yolda II.. Parti
Kurultaynda unlar syledi :-
ayet proletarya kendi bama braklacak olsa ne olurdu?
Burjuva devriminin arifesindekine benzer bir durum ortaya kard.
Burjuva devrimcilerinin bilimsel hibir ideolojileri yoktu. Buna
ramen burjuva dzeni dodu. Elbette proletarya,, ideologlar
olmadan da eninde sonunda toplumsal devrim- yolunu tutacaktr,
ama igdsel, olarak... Yine igdsel olarak sosyalizm
uygulamasna da geecektir, fakat sosyalist bir teorisi olmayacaktr.
Sre sadece yava ve daha. ok-aclarla dolu olacaktr. 36 -
Aklamalara gerek yoktur.
Demek ki kendiliinden ii hareketi,. yani sosvalizmsiz ii
hareketi kanlmaz olarak bayaiar ve trade-unionist bir nitelik
kazanr burjuva ideolojisine boyun eer. Bundan sosyalizmin her
ey olduu ve ii hareketinin hibir ey olmad sonucu karlabilir
mi? Elbette karlamaz. Bu ekilde sadece idealistler konuurlar.
ok uzun bir sre sonra, gnn birinde, ekonomik gelime ii

35 Lenin, Bir Adm leri, ki Adm Geri, s. 53 (iki cilt iinde Seilmi escrlers.de, C. I,
Almanca bask, Moskova 1946, s. 367).
36 11. Parti Kurultaynn Protokol, s. 129.
102
snfn kanlmaz olarak sosyal devrime gtrecek ve bunun
sonucu burjuva ideolojisinden tamamen kopmasna neden olacaktr.
Sz konusu olan sadece bu yolun ok uzun ve acl olacadr.
Dier yandan hangi bilimsel temel zerinde ortaya km olursa
olsun, buna ramen, ii hareketi olmakszn sosyalizm bo laf
olarak kalacak ve nemini yitirecektir. . Bundan hareketin her ey
olduu ve sosyalizmin hibir ey olmad sonucu karlabilir mi?
Elbette karlamaz! Toplumsal varln kendisi yaratacak diye
bilince hi nem vermeyen szde marksistler ancak byle
dnrler. Sosyalizm ii hareketiyle birletirilerek bo bir szden
gl bir silah elde edilebilir.
Sonu?
Sonu udur: i. hareketi sosyalizmle birletirilmek
zorundadr, pratik faaliyet ile teorik dnce bir potada kaynamak
ve bu suretle kendiliinden ii hareketine: sosyal
:
demokratik nitelik
vermek zorundadr, nk sosyal-demokrasi ii hareketiyle
sosyalizmin birlemesidir 37. O zaman ii hareketiyle birleen
sosyalizm bo laf olmaktan kp iilerin elinde en byk kuvvet
olacaktr. Sosyal demokratik bir hareket haline gelen kendiliinden
hareket o zaman hzl admlarla ve gvenli yoldan sosyalist dzene'
doru ilerleyecektir.
O halde Rusya sosyal-demokr asisinin grevi nedir? Ne- ,ier
ypmak zorundayz biz?

37 Erfurl Program, MK Yaynevi, s.94.
103
Bizim, yani sosyal demokrasinin grevi, ilerin kendiliinden
hareketini trade-unionist yollardan caydrp sosyal demokratik yola
getirmektir. Grevimiz, bu hareketin iine sosyalist bilinci38 tamak
ve ii snfnn ileri glerini bir tek merkezilemi partide
birletirmektir. Grevimiz, daima hareketin banda yrmek ve bu
grevlerin gerekletirilmesini engelleyen dost ya da dman
herkesle yorulmakszn savamaktr..
Ana hatlaryla ounluun gr budur.
ounluun gr bizim aznln houna gitmiyor:
Marksist deilmi, Marksizme temelden ters dyor! mu!
Gerekten mi, ok sayn baylar? Nerede, ne zaman ve hangi
gezegendeymi bu byle? Makalelerimizi okuyun, hakl olduumuza
inanacaksnz, diyorlar. Okuyalm bakalm yleyse onlar.
nmzde, Parti Nedir?, balkl makale bulunuyor. (Bkz.
Mogsauri, say 6.) Eletirmen An parti ounluunu ne ile
suluyor? O ('ounluk')... kendini partinin ba ilan ediyor... ve
dierlerinden boyun emelerini istiyor... ve davrann hakl
gstermek iin, rnein alan halkn kendi gleriyle yksek
idealleri .ed inemeyecei (a.b..) vb. gibi, hatta ok kere yeni
teoriler bile icat ediyor."
imdi soru u : ounluk byle teoriler ortaya atmakta mdr
ve herhangi bir zamanda atm m? Hibir yerde ve hibir zaman!
Tersine, ounluun ideolojik temsilcisi Lenin yolda, ii .snfnn
yksek idealleri ok kolay edindiini. sosyalizmi ok kolay
benimsediini tm kesinliiyle sylyor. Dinleyelim :
ok kere yle denir : i snf kendiliinden sosyalizme doru
ekilir. Bu, ii smf mm sefaletinin nedenlerini sosyalist kuramn
baka her eyden daha derin ve doru olarak gsterdii anlamnda
tamamen dorudur; iilerin onu. o kadar kciay kavramalar da
bundan dolaydr...39
Grld gibi, ounluun dncesine gre, iiler
sosyalizm denilen o yksek idealleri kolayca benimserler.
yleyse An niin ukalalk yapyor, acayip buluunu erden
kard? Sevgili okurlar, mesele eletirmen n'm aklmda tamamen
baka bir eyin olmasdr. Onun aklnda, Ne Yapmal? kitabnda

38 Bunu Marx'la Engels gelitirmilerdir.
39 Lenin, Nc Yapmal?, s. 29 (Almanca yeni bask, s. 75, dipnot).
104
Lenin'in sosyalizmin ortaya karlmasndan sz ettii ve ii snfnn
kendi gleriyle bilimsel sosyalizmi ortaya karamayacan40 ileri
srd yer vard. Nasl olur, diyeceksiniz. Sosyalizmi ortaya kar-
mak baka, onu benimsemek bakadr. An, Lenin'in yksek
ideallerin benimsenmesinden o kadar aklkla sz ettii szlerini
neden unuttu? Haklsnz, sevgili okur, ama bir kez eletirmen olma
tutkusuna bu kadar ok kaplmsa, An ne vapsm? Dnn bir kez,
ne kadar kahramanca bir i : Kendi teorisini uydurmak, bunu
kartnn zerine atmak'; ve sonra kendi fantezisinin rnn
bizzat bombardmana tutmak. Bu da bir eletiri! Her halkrda,
An'm Lenin'in Ne Yapmal? adl kitabnn kendi gleriyle ste-
sinden gelemedii kukusuz.
. imdi de szmona Sosyal-Demokrat aalm. ounluk mu
yoksa Aznlk m? makalesinin yazar ne diyor (bkz. Sosyal
Demokrat, say I) ?
Ortaya atlarak, ii hareketinin doal (kendiliinden, olsa
gerek) geliiminin sosyalizme deil, burjuva ideolojisine gtrd41
dncesinde olduu iin byk bir grltyle Lenin'e kar sava
ayor. Yazarm kendiliinden ii hareketinin sosyalizmsiz bir
'hareket olduunu (byle olmadn kantlasn) anlamad ak..
Byle bir hareket mutlaka burjuva-trade-unionist ideolojiye boyun
eer, ona doru eilim gsterir, nk bugn yalnz iki ideoloji
varolabilir : sosyalist ideoloji ve burjuva ideolojisi ve birincisinin
olmad yerde mutlaka ikincisi yze kar ve birincisinin yerini alr
(aksini kantlayn!). Evet, Lenin ite bunu sylyor. Ama o, ii
hareketine. zg olan ve sadece geici olarak burjuva ideolojisine
olan eitim tarafndan glgelenen dier eilimi, yani sosyalizme olan
eilimi de unutmuyor. Lenin dorudan, ii snfnn kendiliinden
sosyalizme doru ekildiini 42 sylyor ve hakl olarak,
bakalarmm yannda
ekonomistlere kar da savaarak bu eilimin zaferini hz-
landrmalm sosyal-demokrasinin ykmll olduuna iaret
ediyor. yleyse deerli eletirmen, makalenizde niin Lenin'in bu

40 Lenin, Ne Yapmal?*, s. 20-21 (cf. Almanca yeni bask, s. 63).
41 Sosyal-Demokrat say 1, s. 14.
42 Lenin, Ne Yapmal?, s. 29 (Almanca yeni bask s. 75, dipnot).
105
szlerine yer vermediniz? Yoksa bu szler ayn Leninden kmyor
mu? inize gelmedi, deil mi?
Lenin'in dncesine gre..., diye srdryor yazar, ii,
durumu itibariyle (a.b..) bir sosyalist olmaktan ok bir
burjuvadr...43 Bu, bylesi bir yazardan' bile beklemediim bir
aptallktr. Lenin hi iinin durumundan sz ediyor mu, durumu
itibariyle iinin burjuva olduunu iddia ediyor mu hi? Durumu
itibariyle iinin retim aralar gaspedilmi olan ve igcn
satarak yaayan iinin burjuva olduunu hangi avanak
syleyebilir? Hayr! Lenin bambaka bir ey sylyor. Mesele
udur, durumum itibariyle ben burjuva deil, proleter olabilirim,
fakat bu arada durumumun bilmemde olmadm .iin burjuva
ideolojisine boyun eebilirim. nmzdeki, ii smf olaynda da
mesele aynen byledir. Fakat bu tamamen baka bireydir.
Yazar genellikle bo laflar savurmasn seviyor, dn-'
meden atyor! rnein inatla, Leninizmin Marksizme temelden
ters dtn** iddia ediyor, bu fikrin kendisini nereye
gtreceini anlamadan, bunu iddia ediyor. Bir an iin ona,
Leninizmin gerekten Marksizme temelden ters dt
konusunda inanalm. Sonra? Bundan ne kar? u kar :
Leninizm 'Iskra'y (eski 'Iskra'y) beraberinde srk- . ledi bunu
yazar da inkr etmiyor, dolaysyla 'Iskra' da Marksizme
temelden ters dyor. II. Parti Kurultay' Iskra y ounluun
35 oyu ile partinin merkez organ olarak kabul etti ve hizmetleri
zerine byk vg szleri "syledi, 44 dolaysyla bu Parti
Kurultay, onun program ve taktii Marksizme temelden ters
dyor... Gln, deil mi, sevgili okur? .
Buna ramen yazar yle srdryor : Lenin'in fikrine gre
kendiliinden ii hareketi burjuvazi ile birlemeye doru gidiyor...
Evet, yazarn ahmaklkla birlemeye .doru gittii kukusuz ve
kendisi bu yoldan dnerse iyi olur.
Neyse biz eletirmeni brakalm. Marksizme dnelim.

43 Sosyal-Demokrat No. 1, s. 14.
44 Bkz- II. Parti Kurultay protokol, s. 147., Ayn yerdeki Iskraznm sosyal-demokrasi
ilkelerinin gerek savunucusu olarak nitelendii karar.
44 Bkz. Lenin, Bir Adm leri, ki Adm Geri, s. 53 (cf. ki Ciltte Seme Eserler, c. I, s.
367).
106
Deerli eletirmen srarla, ounluun ve onun temsilcisi
olan Lenin'in grnn Marksizme temelden ters dtn iddia
ediyor, nk -gerek Kautsky ve gerekse Marx ve Engels gya
Lenin'in savunduunun tersini sylyorlarm! yle mi dersiniz?
Bakalm!
K. Kautsky, diyor yazar, 'Erfurt Program'nda unlar yazyor:
'Bununla beraber proletarya ile burjuvazinin karlar, bu iki snfn
abalarnn birbirleriyle srekli olarak biieemeyecei derecede
zttr. Er ya da ge, kapitalist retim biimi olan her lkede ii
snfnn politikaya katlmas onu burjuva partilerinden kopmaya ve
bamsz bir parti, yani ii partisini kurmaya gtrmek
zorundadr.'
Fakat ne kyor bundan ortaya? Sadece, burjuvazi ile
proletaryann karlarnn birbirine ters dt, eninde/sonunda
proletaryann burjuvaziden kopaca ve bamsz bir ii partisi
kuraca (nemle dikkat edilsin, sosyal-demokrat bir ii partisi
deil, ii partisi) kyor. Yazar, Kautsky'- nin burada Lenin'den
farkl bir grte olduunu sanyor. Oysa. Lenin, proletaryanm
eninde sonunda yalnz burjuvaziden ayrlmakla kalmayp, ayn
zamanda sosyal devrimi de gerekletireceini, yani burjuvaziyi
ykacan sylyor.* Bunun olabildiince abuk ve bilinli olmas
iin gayret sarf- etmek, sosyal-demokrasinin grevidir, diye ilave
ediyor. Evet, kendiliinden deil, bilinli, nk Lein tam da bu
bilinli- likten szediyor.
Eletirmen, Kautsky'nin kitabndan alnt yaparak, ...
bamsz bir ii partisi kurulunca, bu, bir doa zorunluluu olarak,
er ge sosyalist eilimleri kabul etmek zorundadr, ayet bu daha
batan yaplmamsa sonunda o bir sosyalist parti, yani
sosyal-demokrasi haline gelmek zorundadr 45 diye srdryor.
.
Ne demektir bu? Sadece, ii partisi sosyalist eilimleri kabul
edecek demektir. Fakat Lenin bunu inkr m ediyor? Asla! Lenin,
yalnz ii partisinin deil, tm ii snfnn da sosyalizmi
benimseyeceini sylyor.""* O halde bu Sosyal-Demokrat ve onun
yalanc kahraman ne biim samalar dktryor? Neden bu kadar
ok sama sapan eylerden sz ediyorlar? Sylendii gibi, bunlar

45 Sosyal-Demokrat No. 1, s. 15.
107
anlarn aldn duyuyorlar ama anlarn nerede olduunu
bilmiyorlar. te bizim aknla dm yazarmz tam bu
durumda.
Grld gibi burada Kautsky'nin Lenin'den ayrld hibir
yan yoktur.. Buna karlk btn bunlar yazarn dnme zayfln
btn aklyla kantlyor.
Kautsky ounluun grnden yana herhangi bir ey
sylyor mu? Onun Avusturya sosyal-demokrasisinin program
taslan inceledii mkemmel makalelerinden birinde neler
yazdn dinleyelim :
Bizim revizyonist eletirmenlerden bazlar (Bern- stein'm
yandalar), Marks'm, ekonomik geliimin, ve smf savamnn
sadece sosyalist retimin nkoullarn deil, ayn zamanda bunlarn
zorunluluunun bilgisini de yarattn (a.. K. Kautsky) iddia
ettiini sanyorlar ve hemen en yksek kapitalist gelimeye sahip
lke olan ngiltere'nin... bu bilgiden en yoksun olduunu ileri
srerek itiraza yelte- niyorlar. (Avusturya taslann) yeni metnine
gre-Avusturya Program Komisyonunun da bu gr paylat
var- saylabilir. nk orada yle deniyor : Kapitalizmin gelimesi
proletaryann bymesini ne kadar ok salarsa, proletaryay
kendisine kar mcadeleye gemede o kadar ok zorlayacak ve
gl klacaktr. O [proletarya - N] sosyalizmin olanakllnn ve
zorunluluunun 'bilincine vanr' vs.. Bu balant iinde sosyalist
bilin, proleter smf savamnn dorudan zorunlu sonucu olarak
grlyor. Fakat bu yanltr... Modern sosyalist bilin ancak derin
bilimsel kavray, temsil zerinde oluabilir... Fakat bilimin taycs
proletarya deil, burjuva aydnlandr (a.. K. Kautsky) ; modern
sosyalizm de bu tabakann tek tek bireylerinde ortaya km ve
ancak bunlar tarafndan zihnen gelimi proleterlere ulatrlmtr
ve bunlar onu proletaryanm snf mcadelesinin iine tamlardr...
O halde sosyalist bilin,,proletaryanm smf savamnn kendi
iinden doan bir ey de- . il, onun iine dardan taman bir,
eydir. Buna uygun olarak eski Hainfeld program?
4
] gayet doru
olarak, proletaryay kendi durumunun ve grevinin bilinciyle
108
doldurmak... sosyal-demokrasinin grevleri arasndadr
demektedir.46
Lenin'in bu sorundaki benzeri dncelerini anmsamyor
musunuz, sevgili okur, ounluun bilinen grn anmsamyor
musunuz? Neden Tiflis Komitesi ve onun Sosyal-Demokrat
gerei saklad, niin deerli eletirmen Kautsky'den sz ettiinde
Kautsky'nin bu szlerine makalesinde yer vermedi? Bu sayn baylar
kimi aldatyorlar, niin okuyucuya kar bu kadar ok hafiflik
gsteriyorlar? Herhalde gerekten korktuklar, gerek karsnda
saklanmakla gerein de gizlenebileceim sandklar' iin. Bunlar,
ban kanatlar altna sokarak kendisini kimsenin grmediini
zanneden kua benziyorlar. Fakat aynen o ku gibi bunlar da
yanlyorlar.
Eer sosyalist bilin bilimsel temel zerinde gelitiriliyor ve
sosyal-demokrasinin47 abalaryla ii hareketinin iine dardan
tanyorsa, btn bunlarn, ii smf ii snf olarak kald srece
bilimin bama geemeyecei ve bilimsel sosyalizmi kendi gleriyle
gelitiremeyecei iin yapld aktr: nk bunun iin onun ne
zaman var, ne de arac.
K. Kautsky, Erfurt Programnda unlar sylyor :
... En iyi durumda, proleter burjuva bilginlerinin ortaya
koyduu bgilerin bir ksmn alabilir ve kendi ama ve
gereksinmelerine uygun olarak kullanabilir, fakat onun proleter
olarak kald srece bilimi kendi bama burjuva dnrlerince
vardrlan derecenin tesine gtrmesi iin zaman ve arac yoktur.
Bunun iin de kendinden bitme ii sosyalizmi, topizmin tm temel
elerini tamak zorundayd48 (topizm bilimsel olmayan yanl
bir kuramdr).
Bu biim topyac bir sosyalizmin ok kere anarik nitelie
brndn syleyen Kautsky yle srdryor: Fakat... Anarik
hareketin (szck burada bu proleter top- yacl anlammda
alnmtr. K. Kautsky bir kitle hareketi, gerek bir smf savam

46 * Yeni Zaman,,XX. yl, 1901-1902, No. 3, s. 79. Kautsky'nin bu kusursuz makalesi Lenin'in
Ne Yapmal? adl kitabna alnmtr, bkz. S. 27 (Almanca yeni bask s. 71-72).
47 Lenin, Ne Yapmal?, s. 29 (cf. Almanca yeni bask, s. 75, dipnot).
48 Ibid., s. 94.
109
haline geldii her yerde, grnteki radikalizmine ramen lonca
birlikleri haline getirilmi salt-sendikaclkta son bulduu bilinir.**
Baka bir deyimle, ayet ii hareketi bilimsel sosyalizmle
birlemezse zorunlu olarak yzeyselleir ve salt sendikal bir nitelie
brnerek dolaysyla trade-unionist ideolojinin bamll altna
girer.
Bizim eletirmenle onun Sosyal-Demokrat , bu iilerin
aalanmas ve aydnlarn stn grlmesidir, diye basyorlar
yaygaray. Zavall eletirmen, zavall Sosyal-Demokrat! Siz
proletaryay, kamamas iin kendisine dorunun sylenmeyerek
daima kompliman yaplmas gereken kaprisli bir kz yerine
koyuyorsunuz. Hayr, sayn baylar! Biz proletaryann sizin
dndnzden daha ok dayankllk gstereceine inanyoruz.
Biz onun dorudan kork- madma inanyoruz! Ya siz... Size ne
demeli? imdi de dorudan korktunuz ve makalenizde Kautsky'nin
gerek grlerini okurdan sakladnz...
Demek ki ii hareketi olmadan bilimsel sosyalizm havada kalan
bo laftan baka bir ey deildir.
Dier yandan, sosyalizmsiz, ii hareketi ise, anck uzun sren
ac ye dertler pahasna gnn birinde sosyal devrime gtrecei
kukusuz olan trade-unionist bir yol aramadr.
Sonu?
i hareketi sosyalizmle birlemek zorundadr: Sos-
yal-demokrasi, ii hareketi ile sosyalizmin birlemesidir.49
Marksizmin kuramcs Kautsky byle diyor.
(Eski) Iskrann ve ounluun ayn eyi sylediini grdk.
Lenin yoldan ayn bak asnda durduunu grdk.
Demek ki ounluk marksist grte kararldr.
ilerin hafife alnmas, aydnlarn yceltilmesi, o- ,
uluun marksist olmayan gr ve menevik. eletirmenlerin .
etraflarma sap savurduklar. benzeri incilerin bir. laf kalabal ve
Tiflis meneviklerinin bir hayalinden baka hi bir ey olmad
aktr.
Aksine, gerekte bizzat Tiflis aznlnn, Tiflis Komitesinin ve
onun Sosyal Demokrat mm Marksizme temelden ters

49 lbid., s. 94.
110
dtklerini greceiz. Ama bundan daha sonra sz edeceiz.
imdilik u aadaki husus zerinde duralm.
ounluk mu Aznlk m? makalesinin yazan sylediklerini
kuvvetlendirmek iin Marx'n (?) szlerine yer veriyor : u ya da bu
snfn kuramcs, kuramsal olarak, snfn kendisinin pratik olarak
gitmi olduu ayn sonuca gelir.50
ki eyden biri. Ya yazar Grc dilini bilmiyor, ya da dizgicinin
bir hatasdr. Dilden anlayan hibir insan, gitmi olduu, demez.
Dorusu varm olduu, ya da gitmekte olduundur. Eer yazarn
sylemek istedii sonuncusu ise (gitmekte olduu), Marx'n szlerini
yanl aktardn, Marx'n byle bir ey sylemediini belirtmek
zorundaym. Yok eer aklndaki birinci formlasyon ise, o zaman
szn ettii cmle u ekli alr: u veya bu snfn kuramcs
kuramsal olarak snfn kendisinin pratik olarak varm oldua ayn
sonuca gelir. Baka bir deyimle, Mars'la Engels kuramsal olarak,
kapitalizmin yklarak sosyalizmin kurulmasmm kanlmaz olduu
sonucuna vardlar demek, proletaryann halihazrda pratikte
kapitalizmi bir kenara att, halihazrda kapitalizmi yendii ve onun
yerine sosyalist yaam kurduu anlamna gelir.
Zavall Marx! Kim bilir, bizim szde marksistler ona daha hangi
samalklar ykleyecekler!
Marx gerekten bunu sylyor mu? Aslnda Marx'n ne
sylediini grelim : Marx, kk burjuvazinin teorik temsilcilerinin
kuramsal olarak, maddi karla toplumsal durumun onlar pratik
olarak ittii ayn sorunlara ve zmlere itildiklerinden szeder.
Aslnda bu, bir snfn siyasal ve yaznsal temsilcilerinin temsil
ettikleri snfa olan ilikileri- . dir.-51
Grld gibi Marx kesinlikle, gitmi olduu szn
sylemiyor. Bu felsef szleri deerli eletirmen kendisi ekledi.
Bu durumda Marx'm szleri tamamen baka bir anlama geliyor.
,
Alman cmlede Marx hangi dnceyi gelitiriyor? Sadece, u
veya bu snfn kuramcsnn bir ideal yaratamayacan, meer ki
yaamda bunun eleri bulunsun ve kuramc gelecekteki eleri

50 Sosyal-DemokratJ> NO. 1, s. 15.
51 Eer On- Sekizinci Brumaire[
35
] yoksa elinizde, Marx'm bu szlerinin yer ald II.
Parti Kurultay protokolnn 111. sayfasna ba vurunuz-
111
sadece grerek bu temel zerinde, u ya da bu snfn varaca, ideali
kuramsal olarak yaratabilsin. Fark uradadr : Kuramc snfn
nnde koar ve ondan nce gelecekteki rueymi grr. te buna,
kuramsal olarak bir eye varmak denir.
Marx'la Engels'in Manifesto da ne dediklerini dinleyelim :
Demek ki komnistler (yani sosyal-demokratlar) pratikte,
tm lkelerin ii partilerinin en kararl, daima ileriye iten ksmdr;
bunlar proleter hareketin koullarn, gidiini ve genel sonularn
kavramada teorik bakmdan proletaryanm geri kalan kitlesinden
stndrler.
Evet, ideologlar ileriye iterler, proletaryann geri kalan
kitlesine nazaran nemli lde daha ilerisini grrler ve her ey
buna baldr. deologlar ileri iterler,. ve ite bunun iindir ki fikir,
sosyalist bilin hareket iin byk nem tar.
Siz de asl bunun iin mi saldryorsunuz ounlua,
saygdeer eletirmen? O zaman Marksizme elveda deyin ve
ounluun Marksist grnden dolay kvan duyduunu
aklnzdan karmayn.
ounluun durumu bu olayda bir ok yanlaryla, doksanl
yllarda Engels'in iinde bulunduu durumu anmsatyor.
dealistler, fikrin toplumsal yaamn kayna olduunu iddia
ediyorlard. Bunlarm kansnca toplumsal bilin temeldir, toplumun
varl buna dayanr. Bundan dolay da bunlara idealistler deniyordu.
Fikirlerin gkten dmediinin, yaamn kendisi tarafndan
yaratldnn kantlanmas gerekiyordu.
Tarih sahnesine Marx'la Engels ktlar ve bu rol kusursuz
baardlar. Fikirlerin kaynann toplumsal yaam olduunu,
bundan dolay toplum yaamnn toplmsal bilincin dayand temel
olduunu kantladlar. Bylece de idealizmin mezarn kazarak
materyalizm iin yolu atlar.
Baz yar-Marksistler bunu, sanki bilincin, fikirlerin yaamda
sadece pek az bir nemi varm gibi anladlar.
Fikirlerin byk neminin kantlanmas gerekiyordu. - Bu arada
Engels ortaya kt ve mektuplarnda (1891 - 1894) fikirlerin
kukusuz gkten dmeyip yaamn kendisi tarafndan yaratldn,
ama bir kere yaratldktan sonra bunlarm byk nem
kazandklarn, insanlar birletirerek rgtlediklerini ve kendilerini
112
yaratan toplumsal yaama damgalarn vurduklarn, tarihsel
harekette fikirlerin byk nem tadklarn nemle belirtti.
Bernstein ve benzerleri, bu marksizm deil, marksizme
ihanettir, diye yaygara koparmaya baladlar. Marksistler sadece
gldler...
Rusya'da yar-Marksistler ekonomistlervard. Bunlar,
fikirler toplumsal varlk tarafndan yaratldndan, sosyalist bilincin
de ii hareketi iin neminin az olduunu iddia ediyorlard.
i hareketi iin sosyalist bilincin byk nemi olduunu, bu
bilin olmakszn hareketin, sosyal devrime varmak iin
proletaryann kendini ondan ne zaman kurtaraca belli olmayan
trade-unionist bir yol arama olduunu kantlamak gerekiyordu.
Bu arada, bu rol stn bir ekilde baaran Iskra kt ortaya.
Lenin'in, sosyalist bilincin byk-nemini vurgulad, Ne
Yapmal?, kitab kt. Salam admlarla bu yolu tutan parti
ounluu olutu.
Fakat bu anda kk Berstein'lar ortaya kp barmaya
balyorlar : Bu, Marksizme temelden ters der!
Evet, siz kk ekonomistler, Marksizmin ne olduunu biliyor
musunuz acaba? . "
Okur, alacak ey!, diyecektir. Aslnda sz konusu olan ey
nedir, diye soracaktr. Acaba Plehanov niin Lenin'e kar' eletiri
yazsn yazd (bkz. yeni Iskra No. 70, 71)? ounluu niin
eletiriyor? Tiflis'in szmona Mark- sistleriyle onlarm
Sosyal-Demokrat Plehanov tarafndan sylenen dnceleri
yinelemiyorlar m? Evet, bunlar yineliyorlar ama insan irendirecek
kadar bayaca. Evet, Plehanov bir eletiri ile ortaya kmtr. Ama
meselenin ne olduunu biliyor musunuz? Plehanov, ounluk ve
Lenin gibi ayn grtedir. Ve yalnz Plehanov deil, Martov da,
Zasuli de, Akselrod da. Gerekten, yukanda szn ettiimiz
sorunda aznlk liderlerinin eski Iskranmkinden ayr bir grleri
yoktur. Fakat eski Iskra ounluun bayradr. amayn!
Bunlar gerektir.
Eski Iskrann programatik makalesini biliyoruz (yukarya
baknz.) Bu makalede ounluun grnn eksiksiz olarak
yazldn biliyoruz. Bu makale kimden kyor? Iskrann o
zamanki yaz kurulundan. Bu yaz kurulunda kimler vard? Lenin,
113
Plehanov, Akselrod, Martov, Za- sul ve Starover.. Bugn bunlardan
sadece Lenin yalnz bana ounlukladr, geri kalan bei aznl
ynetiyorlar, fakat buna ramen gerek yine gerektir Iskranm
programatik makalesi bunlarn redaksiyonu altnda yaymland, bu
itibarla szlerinden vazgeemezlerdi, yazdklarna inandklar akt.

. Fakat eer uygunsa, Iskra y bir yana brakalm.- Martov'un
neler yazdn grelim.: . Demek ki sosyalizm fikri ilk olarak ii
kitleleri iinde deil, burjuva evresinden gelme bilginlerin alma
odalarnda ortaya kt.52
Vera Zasuli'in neler yazdm grelim : Hatta tm
proletaryanm snf dayanmas fikri bile... asla her iinin kafasnda
kendiliinden doacak kadar basit deildir... Sosyalizm de... iilerin
kafalarmda sla 'kendiliinden' domaz... Sosyalist teori hem
yaamn, hem de' bilginin, tm geliimi tarafndan hazrlanm... ve
bu bilgiyle donanm dahiyane bir zek tarafmdan yaratlmtr.
Sosyalizm fikirlerinin iiler arasmda yaylmasnn balamas da
hemen- tm Avrupa ktasnda, yksek smflar iin olan eitim
kurumlarnda renim grm sosyalistlerin -ii olmutur.53
. imdi de, yeni Iskrada Lenin'e kar byle ciddi bir ekilde
ortaya kan Plehanov'u dinleyelim (No. 70, 71). Sahne II. Parti
Kurultaydr. Plehanov Martinov'la tartmakta ve Lenin'i
savunmaktadr. O, Lenin'in bir cmlesine ta.klan ve Ne Yapmal?
adl kitab tmden grmezlikten gelen Martinov'u knar ve yle
devam eder :
Martinov yoldan yntemi bana. yle konuan bir sansr
grevlisini anmsatyor: 'Bana Babamz duasn54 verin ve bundan
bir cmle seip karmama msaade edin, size bunun yazarnn
aslmas gerektiini kantlayaym.' Fakat yalnz Martinov tarafndan
deil, daha pek ok bakalar tarafndan da bu anssz cmleye
(Lenin'in cmlesi) kar yneltilen btn eletiriler bir yanl
anlamaya dayanmaktadr. Martinov yolda Engels'in u szlerinden
sz ediyor : Modern sosyalizm, modern ii hareketinin kuramsal
ifadesidir. Lenin yolda Engels'le ayn dncededir... Fakat

52 Martov, Krasnoye Zramya, s. 3.
53 Sar/a I
36
] No. 4, s. 79 - 80. "
54 Hristiyan kiliselerinin, havariler araclyla sa Peygamberden geme duas. - N.
114
Engels'in szleri genel bir nermedir. Sorun, bu teorik ifadeyi ilk kez
kimin formle ettiidir. Lenin'in yazd, tarih felsefesi zerine bir
inceleme yazs deil, ii snfmzn. devrimci basilin yardm
olmadan (yani sosyal demok- rasisiz) nereye varacam beklememiz
gerekir . diyen, ekonomistlere kar bir polemik yazsdr. te
devrimci basil' olduu, yani kuramsal bilin sahibi bulunduu iin,
iilere herhangi bir ey sylemek sonuncuya yasakt. Ancak, basili
atarsanz, geriye sadece, bilincin dardan iine tanmas gereken
bilinsiz bir kitle kalr. Lenin'e kar drst olmak'isteseydiniz ve
kitabn tmn dikkatle okusaydnz onun tam da bunu sylediini
grrdnz.55
Plehanov II. Parti Kurultaynda byle diyordu.
Fakat imdi ayn Martov, Akselrod, Zasuli, Starover vb.
tarafndan kkrtlan ayn Plehanov, birka ay sonra yeniden ortaya
kp, Parti Kurultaynda savunduu Lenin'in ayn cmlesine
sarlarak, Lenin'in ve ounluun mark- sist olmadn sylyor,
Babamz duasndan bile bir cmle alnp .ayr olarak yorumlansa,
bunun yazarnn belki de Tanry inkrdan daraacma' gideceini
biliyor. Yansz bir eletirmenin byle davranmasmdaki yanll
biliyor, fakat yine de Lenin'in kitabndan bu cmleyi alarak buna
ramen yanl davranta bulunuyor ve;herkesin nnde kendi ken-
dini rezil ediyor. Fakat Martov, Zasuli, Akselrod ve Starover alk
tutarak onu onaylyorlar, Plehanov'un makalesini ynetimleri
altndaki yeni Iskra da yaymlayp (No. 70, 71) bylece bir kez daha
ayba svanm oluyorlar.

55 11. Parti Kurultay Protokol, s. 123.
115
Bunlar neden byle karaktersizdirler, aznln bu liderleri
kendilerini niin rezil ettiler, imzalarn attklar, Isk- rada kan
programatik makaleden niin vazgetiler, neden kendi szlerini inkr
ediyorlar? Bir sosyal-demokrat partide byle bir ikiyzllk hi
duyulmu bir ey midir?
II. Parti Kurultay ile Plehanov'un makalesinin kmas arasmda
geen birka aylk sre iinde ne oldu acaba?
, Mesele u : II. Parti Kurultay alt yazardan sadece n
Plehanov, Lenin ve Martov'u Iskra redaktrlne seti.
Akselrod, Starover ve Zasuii'e gelince, Parti Kurultay bunlar baka
ilere yerletirdi. Parti kurultaynn buna elbette hakk vard ve
herkes ona uymakla ykmldr. Parti Kurultay partinin iradesini
dile getirir, o en yksek parti organdr, onun kararlarna kar
davranan parti iradesini inemi olur.
Ama bu bana buyruk yazarlar parti iradesine, parti disiplinine
(parti disiplini de ayn ekilde partinin iradesidir) boyun emediler.
Parti disiplininin bizim gibi insanlar, basit parti iileri iin
dnld ortaya kyor. Kendilerini redaktrle semedii iin
Parti Kurultayna kzp ayrldlar, Martov'u da yanlarna alarak
muhalefeti oluturdular. Partiye boykot ilan ettiler. Parti almas
yapmay reddettiler ve partiyi tehdit etmeye baladlar : Bizi yaz ku-
ruluna, Merkez Komitesine, Parti Meclisine sein yoksa [Partiyi - N]
bleriz. Ve blnme balad. Bunu yapmakla partinin iradesini bir
kez daha ayaklan altna aldlar.
Greve geen yazarlarn istekleri unlar :
Iskra'nm eski yaz kurulu yeniden kurulsun (yani yaz
kurulunda bize sandalye verilsin).
Merkez Komitesine muhalefetten (yani aznlktan) belli sayda
ye alnsn.
Parti Meclisinde, muhalefet yelerine iki sandalye verilsin vb...
Partinin tm varln tehdit eden bir anlamazlktan kanma
olanan partiye salayan bu biricik koullan ileri sryoruz (yani
bizi honut edin, nk aksi halde partide byk bir blnmeye
gideceiz) *.
Partinin yant ne oldu bunlara?
116
Partinin temsilcisi, Merkez Komitesi ve dier yoldalar onlara
unlar sylediler : Biz Parti Kurultayna kar gelemeyiz, seimler
Parti Kurultaynn iidir, ancak bununla beraber, gerei sylemek
gerekirse, sandalye uruna savamak bir ayp olmasma ramen
bar ve birlii yeniden kurmak iin alacaz, sizler sandalye
uruna partiyi blmek istiyorsunuz vb.
Greve geen yazarlar kendilerini aalanm hissettiler,
rahatsz oldular fakat onlarn gerekten sandalye iin mcadeleye
getikleri ortaya kt ve Flehanov'u56 kendi yan- larma ekerek,
kahramanca ilerine baladlar. ounluk ile aznlk arasmda
adamakll arpc bir gr ayrl bulmalar ve bu suretle de
sandalye iin savamadklarn kantlamalar gerekiyordu. Aradlar,
aradlar ve Lenin'in kitabnda btnle ilikisinden koparlp
ayrlarak yorumlandnda zerinde gerekten mzmzlanlabilecek
bir yer buldular. yi bir fikir, diye dndler, aznlk liderleri, Le-
nin ounluun lideridir, Lenin'i ktlemek suretiyle partiyi
yanmza alalm, dediler. Bylece Plehanov'n,. Lenin ve yandalar
marksist deildirler, eklindeki sylevleri balad. Geri bugn
karsnda sefere ktklar Lenin'in -kitabndaki ayn fikri daha dn

56 Belki okur, nasl olup da Plehanov'un, ateli bir ounluk yanls olan Plehanov'un
aznlk yanna getiini soracaktr. Sorun, Lenin'le onun arasnda bir fikir ayrl domasdr.
Aznlk kplere binip boykot ilan ettii zaman, Plehanov tam bir teslimiyet gsterilmesinin
zorunlu olduu grn , savunuyordu. Lenin onunla ayn dncede deildi. Plehanov yava
yava aznla eilim gstermeye balad. Aralarndaki fikir ayrlklar daha ok byd ve
sonunda i o kadar ileri gitti ki, Plehanov gnlerden bir gn Lenin'in ve ounluun hm haline
geldi. Lenin'in buna ilikin yazdklarn okuyalm.:
... Birka gn sonra bir meclis yesiyle beraber gerekten Plehanov'a gittim ve Plehanov'la
aramzda yle bir konuma geti:
Plehanov, 'biliyor musunuz', dedi, 'bazan yle kavgac karlar' (yani aznlk) 'vardr ki,
herkesin nnde olacak bir isteri nbetinden ve grltl bir skandalden kanmak iin onlara
teslimiyet gstermek zorunda kalnr.'
'Olabilir', yantn verdim, 'ancak yle teslimiyet gstermeli ki daha da byk bir skandalin
olmasn nleyecek kuvvet elde bulundurulsun.'
(Bkz. Lenin'in mektubundan sz edilen Liga Protokolnn Yorumu, s.
-m
37
}.
Lenin'le Plehanov bir anlamaya varmadlar. Bu andan itibaren Plehanov'un aznla
geii balad.
Plehanov'un <taznlktan da ayrlarak kendi organ Dnjevnik Sosyal
Demokrataypkurduunu gvenilir kaynaklardan rendik.
117
savunmulard, ama ne yaplabilir ki : Bir oportniste oportnist
denmesi, ilkelere ba- . llm onun nezdiride bir' deer
tamamasmdandr.
Kendi kendilerini rezil etmelerinin nedeni budur, sah-
tekrlklarnn kayna bdur.
Fakat hepsi bu deil.
Aradan biraz sre geti. Baktlar ki bir ka saf insandan baka
hi kimse ounlua ve Lenin'e kar giritikleri ajitasyona
aldrmyor, grdler ki iler ktye gidiyor, o zaman bir kez daha
yeni bir renge brnmeye karar verdiler. Ayn Plehanov, ayn
Martov ve Akselrod, 10 Mart 1905 gn Parti Meclisi adna bir
karar kaleme aldlar. Kararda dier eylerin yannda unlar
deniyordu:
Yoldalar! ('ounlua' sesleniyorlar)... Her iki taraf (yani
ounluk ve aznlk), varolan taktiksel ve rgtsel fikir
ayrlklarnn yekpare bir parti rgt erevesi iinde almay
olanaksz klacak nitelikte olmad yolundaki kanlarn tekrar
tekrar belirttiler57, bu nedenle bir yoldalar mahkemesi (Bebel ve
dierlerinden oluan) kurularak bu kk kavgamz halledilmeli.
Ksacas, partideki fikir ayrlklar, bir yoldalar mahkemesinin
karar verebilecei bir kavgadan baka bir ey deildir, biz yekpare
bir btnz.
Ama nasl olur? Marksist olmayan bizlerin parti rgtlerine
arlmas, biz yekpare bir btnz vb. eklinde seslenilmesi... Ne
'demektir bu? Bu kesinlikle sizin tarafnzdan partiye bir ihanettir, siz
aznlk liderleri! Marksist olmayanlar hi partinin bama
getirilebilir mi? Marksist olmayanlarn bir sosyal demokrat partinin
iinde yerleri olur mu hi? Yoksa acaba siz de mi Marksizme ihanet
ettiniz ve bundan dolay cephe deitirdiniz?
: Fakat bir yant beklemek saflk olurdu. Mesele, bu namuslu'
liderlerin cepte bir ok ilkelerinin olmas ve ihti- yaca gre bunlar
karmalardr. Rusa'da sylendii gibi, bunlarda haftann yedi
cuma gn vardr!..
Szmona aznln liderleri bunlardr.
Byle liderlerin takmnn, yani Tiflis aznl denen aznln
nasl bir grnmde olduu kolayca gznnde canlandrlabilir...
Talihsizlie bakm ki, kuyruk bazan ba dinlemez ve ona itaat etmeyi,

57 Iskra No. 91, s. 3.
118
reddeder. rnein aznln liderleri
1
bir uzlamay olanakl grp
parti iilerini birlie ardklar srada Tiflis' aznl ve onun
Sosyal Demokrat! tepinmeyi srdryorlar ve yle baryorlar :
ounlukla aznlk arasmda bir lm kalm sava srd-
rlyor 58, birinin dierini yoketmesi gerekiyor! Biri bir telden
alyor, dieri baka bir telden!
Aznlk, bizim kendilerine oportnist (ilkesizler) dememizden
yakmyor. Pekiyi "ama eer bunlar kendi szlerini inkr eder,
kendilerini bir o yana bir bu yana atar, durmadan yalpalayp
bocalarlarsa, bunlar iin oportnizmden baka hangi ad.
bulunabilir? Gerek bir sosyal-demokratm srekli kanaat
deitirmesi olanakl mdr? Bu kadar sk mendil bile deitirilmez.
Bizim szde marksistler, srarla aznln gerek proleter bir
nitelik tadn iddia ediyorlar. Byle midir acaba? Grelim.
Kautsky yle diyor: Proleter, partinin ilkelerini kolayca
kavrayabilir, anlk durumlardan, kiisel ya da yerel
karlardan etkilenmeksizin ilkeli bir politikaya eilim gsterir.59
Ya aznlk? Onun da eilimi, anlk durumlardan ve
bakalarndan etkilenmeyen bir politikaya mdr? Tersine o,
srekli bir yalpalama ve bocalama iindedir, salam ilkeli bir
politikadan nefret ederek ilkesizlii yeler ve duruma gre hareket
eder. Buna ilikin olaylar biliyoruz.
Kautsky, proleterin parti disiplinini sevdiini yle anlatyor :
Proleter soyutlanm bir bireyden baka hibir ey deildir. O
btn gcn, btn ilerlemesini, btn beklentilerini ve
umutlarn rgtten alr... te bunun iindir ki o, ne kiisel bir
yarara, ne de kiisel ne kaptrmaz kendini, . tm duygu ve
dncesini saran gnll bir disiplin iinde kendisine verilen her
mevkide ykmlln yerine getirir60 .
Ya aznlk? O da ayn ekilde disipline bal .mdr? Tersine
o parti disiplininden nefret eder ve onunla alay eder.61 Parti
disiplinini zedelemenin ilk rneini aznln liderleri verdiler. II.

58 Bkz. Sosyal Demokrat No. 1.
59 Erfurt Programn, MK Yaynevi, s. 88.
60 Bkz. Lenin, Bir Adm leri, ki Adm Geri, s. 93 (Tm Eserleri, C. VI. Almanca
bask, Viyana - Berlin 1930, s. 336), burada Kautsky'nin bu szlerine yer verilmitir.
61 Bkz. Liga Protokol.
119
Parti Kurultay kararna uymayan Ak- selrod, Zasuli, Starover,
Martov ve dierlerini anmsayn.
Yazar takmnn durumu tamamen bakadr, diye devan
ediyor Kautsky. Bunlar parti disiplinine binbir mihnetle uyarlar,
bunu da iyi niyetten deil de sadece bir zoruniuk olduu iin
yaparlar. Disiplin gerekliliini sekin aydnlar iin deil de sadece
kitle iin kabul ederler. Kendilerini de tabi bu sekin aydnlardan
sayarlar... Proletaryanm duygusal yaamyla tamamen
kaynam, verilen her ii yapm, srekli olarak kendini tamamen
byk davamza vermi.. ve aznlkta kalan yazarlarn severek ba
vurduklar duygusal yaknmalardan her zaman nefret etmi olan
Lieb- . loecht ideal bir yazar rnei idi. Kendisini hibir zaman ne
srmemi ve bazan tamamen aznlkta kald Enternasyo-
naldaki parti disiplinine bamll rnek bir davran olan
Mars'n adm da burada anmak gerekir.62
Ya aznlk? Onda herhangi bir ekilde hi proleterce duygular
grlm mdr? Tutumlar Liebknecht'in ve Marx'm tutumlarn
andryor mu?
Tersine : Aznlk liderlerinin kendi benlerini bizim kutsal
davamza tabi klmadklarn grdk, tam da bu liderlerin aznlkta
kaldklar zaman II. Parti Kurultaynda kenderiin duygusal
yaknmalara kaptrdklarn grdk, Parti Kurultayndan sonra tam
da bunlarn en iyi yerler- iin aladklarn, tam da bu sandalyeler
iin partinin blnmesini kkrttklarn grdk...
Bu mu sizin proleter niteliiniz, sayn menevikler?
Ama yleyse baz kentlerde iiler niin bizim yanmz- . dalar?
diye soruyorlar Menevikler bize.
Evet, kukusuz, baz kentlerde iiler aznlk tarafnda
bulunuyorlar, ama bu hibir eyi kantlamaz. iler baz kentlerde
revizyonistlerin peinden de gidiyorlar (Almanya'da oportnistlerin),
ancak bu, onlarn grnn proleter gr olduu anlamna
gelmez, bu onlarn oportnist olmadklarm gstermez. Bir zamanlar
karga da bir gl buldu, ama bu, kargann blbl olduu anlamna
gelmez. Bouna dememiler unlar:
Bulunca karga bir gl, Sanr kendini blbl.

62 Bkz. Lenin, Bir Adan leri, ki Adm Geri v. 93, (Tm Eserleri, C. VI, s. 336 -337),
burada Kautsky'nin bu satrlarna yer verilmitir.
120
, Partideki fikir ayrlklarnn hangi zemin zerinde ortaya kt
imdi aktr. Grld zere, partimizde iki eilim ortaya kmtr
: Bunlardan birisi proleter kararll, dieri ise aydn kararszldr.
Aydn kararszl tam da imdiki aznlk tarafndan dile
getirilmektedir/Tiflis Komitesi ve onun ((Sosyal-Demokrat bu
aznln uysal kleleridir!
Tm sorunun z budur.
Bununla beraber bizim szde marksistler, sk sk aydn
dnce biimine kar olduklarn barrlar ve bu arada da
ounluu aydm tutarszl ile sulamaya kalkarlar, ancak
onlarn bu durumu, paray alp sonra da, hrsz tutun! diye
baran hrszn durumunu anmsatyor.
Ayrca, herkesin iindekini syledii de bilinen bir eydir.
' , RSDP Kafkasya Federal Komitesi
tarafndan Mays 1905'de yaymlanan
brorn metnine gre.
. Gr cceden yaplan ye'.ki
Rusa eviriye gre.
SLAHLI AYAKLANMA VE TAKTMZ
Devrimci hareket, bugn iin artk sahl ayaklanma
zorunluunu dourmutur Partimizin III. KuruLay tarafndan
ortaya konan bu dnce her gn gittike daha ok
dorulanmaktadr. Devrimin alevi, kh orztda kah burada yerel
ayaklanmalar ortaya kararak, gittike daha kuvvetli yaylmaktadr.
Ldz'da gn sren barikatlar ve sokak arpmalar,
Ivanovo-Voznesensk'te pnbinlerce iinin grevi ile birlikte askeriye:
ile kanlmaz kan-l atmalar, Odessa'daki ayaklanma, Karadeniz
Donanmas'ndaki Lbau deniz birlikleri arasndaki isyan, Tiflis,
haftas btn bunlar yaklaan frtnann habercileridir.
Yaklayor, durmadan yaklayor, bugn ya da yarn Rusya'nn
zerinde kopacak ve temizleyici bir byk sel olup tm
kokumuluklar ve rmlkleri gtrecek, Rus halkm otokrasi
denen yzlerce yllk kirden arndracak. arln son, rpnlar
eitli iddet nlemlerinin arttrlmas, imparatorluun yansnda
olaanst hal ilan, daraalarmm arttrlmas ve bu arada
121
liberalleri tavlayc konumalar ve yalan reform vaadleri onu
tarihsel yazgsndan kurtaramayacak. Otokrasinin gnleri sayldr,
frtnann nne geilemez. Tm halkn selamlayarak, kendisinden
yenilenme, yeniden dirilme bekledii yeni bir dzen douyor artk.
Yaklaan bu frtna, partimizi imdi hangi yeni sorunlarla kar
karya getiriyor? Devrimin tek zorunlu balangc olan ayaklanmaya
daha etkin ve daha rgtlenmi olarak katlmak iin rgtmz ve
taktiimizi yaamn yeni gereklerine nasl uyarlamalyz?
Ayaklanmay ynetmek iin bizim devrimin sadece nc mfrezesi
deil, ayn zamanda en nemli etkili gc olan snfn nc
mfrezesinin zel aygtlar kurmamz gerekiyor mu, yoksa imdiki
parti mekanizmas bunun iin yeterli midir?
Bu sorunlar birka aydr partinin nnde duruyor ve
geciktirilmeden zm bekliyor. Doal gce inanan ve partinin
hedeflerini yalnzca yaamn akm izlemekte gren, bilinli nc
mfrezeye yarar ekilde bata deil de kuyrukta yryen insanlar
iin byle sorunlar .yoktur. Onlar ayaklanmann kendiliinden
olutuunu, onu rgtleyip hazrlamann olanaksz olduunu,
nceden gelitirilen her eylem planmm bir topya (bunlar her plana
kardrlar bu kendiliinden oluan bir grnm deil, sakn ha
(!) binlilik olurdu!), bouna aba olduunu, toplumsal yaamn
aratrlp ortaya karlmam yollar bulunduunu ve btn
planlarmzn suya deceini sylerler. Bundan dolay kendimizi
ayaklanma fikrinin ve kitlelerin kendiliklerinden silahlanmalar
dncesinin propagandasyla snr lamalymz, sadece siyasal
nderlik yapmalymz ve ayaklanan halk teknik ynden isteyen
ynetsinmi.
Ancak art politikaya kar kanlar, ama bu ncl biz
imdiye kadar yaptk, diye itirazda bulunuyorlar. Geni bir
propaganda ve ajitasyonun, proletaryanm siyasal nderliinin
mutlak zorunluluk olduu aktr. Ama kendimizi bu genel grevlerle
snrlamak, ya yaamn dorudan ortaya att bir soruyu
yantlamaktan kandmz, ya da taktiimizi, hzla yaylan devrimci
mcadelenin gereksinimlerine uydurma gcnden tamamen yoksun
olduumuz anlamn tar. imdi bizim siyasal ajitasyonu on misli
artrmamz, yalnz proletaryay deil, yava yava devrime katlan pek
ok halk tabakalarn da etkimiz altna almamz, ayaklanmann
zorunluluu dncesini nfusun btn snflar iinde yaymamz
122
elbette zorunludur. Ancak yalnz bunlarla yetinemeyiz. Proletaryann
gelmekte olan devrimi kendi smf savam amalar iin
yararlanlabilir duruma getirebilmesi iin, sosyalizm uruna daha
sonraki savam mmkn olduunca kolaylatracak demokratik bir
dzeni kurabilmesi iin, muhalefetin etrafnda topland proletar-
yann sadece savamn merkezi olmakla kalmayp ayn zamanda
ayaklanmann nderi ve yneticisi olmas da gerekmektedir. Tam da
tm Rusya apndaki ayaklanmann teknik nderlii ve rgtsel
hazrl, yaamn proletaryaya ykledii yeni grevdir/ imdi eer
partimiz ii snfnn gerek siyasal nderi olmak istiyorsa bu yeni
grevlerin yerine getirilmesinden kamamaz, kanmamaldr da.
O halde bu hedefe ulamak iin neler yapmalyz? Atacamz ilk
adm ne olmaldr?
rgtlerimizden bir ou, kuvvetlerinin ve aralarnn bir
blmn proletaryann silahlanmas iin hazr tutmakla bu sorunu
pratik olarak zm bulunmaktadrlar. Otokrasiye kar
mcadelemiz imdi, silahlanmann herkes tarafndan zorunlu
olduunun kabul edildii bir dneme girmitir. Fakat silahlanmann
zorunluluu bilinci yalnz bana yeterli deildir, partiye pratik grevi
dorudan ve berrak bir ekilde verilmelidir. Onun iin lkenin her
yanndaki komitelerimizin, hemen imdiden, halk silahlandrmaya,
bunu yoluna koyacak zel gruplar kurmaya, silahlar salamak
amacyla yerel gruplar rgtlemeye, eitli patlayc maddelerin
yapm iin atelyeler rgtlemeye,-resmi ve zel silah ve mhimmat
depolarnn ele geirilmesi iin bir plan gelitirmeye balamalar
gerekmektedir. Yeni Iskrann bize tledii gibi yalnz iddetli
silahlanma gereksinmesiyle halk silahlandrmakla kalmayp, ayn
zamanda III. Parti Kurultaynn bizi ykmlendirdii gibi
proletaryann silahlanmas iin en enerjik nlemleri pratikte de
almak zorundayz. Baka herhangi bir soruna nazaran bu sorunun
zmnde hem partinin blnen ksmyla (eer gerekten ciddi
olarak silahlanmay dnyorlarsa ve sadece kendi kendine
silahlanmaya kar duyulan iddetli gereksinim gevezelii
yapmyorlarsa) hem de, rnein, Ermeni federalist- leri ve ayn
eyleri ama edinmi dierleri gibi ulusal sosyal-demokrat rgtlerle.
daha kolay bir anlamaya varabiliriz. Byle bir giriim, ubat
katliamndan sonra bizim komiteyle Balahany-Bibi-Aybater
123
grubunun ve Gnakistler'- ip'] komitesinin silahlanma
sorunlarnda kendi aralarnda bir. rgtleme komisyonu
oluturduklar Bak'da olmutur.
Bu g ve sorumlu iin ortak glerle yoluna koyulmas mutlaka
zorunludur; ve biz, fraksiyon ekimelerinin tm sosyal demokratik
glerin bu temel zerinde birlemesini en az engellemesi gerektiine
inanyoruz.
Silah stoklarnn arttrlmasyla bunlarm salanmas ve fabrika
biimi seri yapm dmda, elde edilen silahlardan yararlanma
konusunda mmkn olan tm sava gruplarnn eitimi iin en ciddi
ilginin gsterilmesi gerekir. Silahlarn dorudan kitlelere datlmas
gibi hareketlere hibir suretle izin verilmemelidir. Aracmz az
olduundan ve silahlar polisin dikkatli gzlerinden saklamak zor
olduundan, bir dereceye kadar nemli lde halk tabakalarn si-
lahlandrmay baaramayabiliriz ve gayretlerimiz bouna olmu
olabilir. Eer zel bir sava rgt kurarsak durum tamamen baka
olur. Sava gruplarmz silahlarn kullanlmasnda iyi eitilecekler,
ayaklanma srasnda artk kendiliinden mi balar, yoksa nceden
mi hazrlanr asl birlikler ve nc mfreze olarak etkide
bulunacaklar, ayaklanan halk bunlarm etrafnda toplanacak ve
bunlarn ynetimi altnda savamaya, girecektir. Bunlarm deneyimli
ve rgtl olular sayesinde, fakat ayn zamanda iyi silahlanmalar
sayesinde, silahlanan halkn tm kuvvetlerini kullanmak ve bu
suretle en yakn amaca ulamak, yani tm halkm silahlandrlmasn
ve nceden gelitirilen eylem plann uygulamak mmkn olacaktr.
Bunlar hzla, devrimin daha ileri geliimi iin gerekli olan eitli silah
depolarn, hkmet dairelerini ve kamu kurumlarn, postaneyi,
telefon dairesini vb. ele geireceklerdir.
Fakat bu sava gruplar sadece devrimci ayaklanma tm kenti
sardktan sonra gerekli deildir, bunlarm ayaklanma arifesindeki
nemleri de az deildir. Son yaryl iinde tm halk snflarnn
gznde saygnln yitirmi olan otokrasinin btn gcn,
lkenin karanlk glerini bunlar profesyonel haydutlar ya da
tatarlarn iinde cahil ve fanatik unsurlardr devrimcilere kar
sava iin seferber etmeye harcadna a.ka kanaat getirdik. Polis
tarafndan silahlanp korunan bunlar halka korku salarak kurtulu
hareketi iin kasvetli bir ortam yaratyorlar. Sava rgtlerimizin bu
karanlk glerin tm saldrlarn savuturmaya daima hazr
124
olmalar ve bunlarn eylemlerinin yaratt fke ve direnmeyi
hkmete kar ynelen bir harekete evirmeye almalar gerekir.
Sokaa karak halk kitlelerinin bama gemeye her an hazr olan
silahlanm sava gruplar, III. Parti Kurultaynn saptad hedefi,
yani Kara Yzlerin ve genel olarak hkmet tarafndan ynetilen
tm gerici unsurlarn saldrlarna kar silahl savunma rgtlemeyi
kolayca gerekletirebilirler (Devrim Arifesinde Hkmetin Taktiini
Kar Almacak Tutum zerine Karar bkz. Bildiri)!
40
].
Sava gruplarmzn ve . genelde askeri - teknik rgtmzn
ba devlerinden biri kendi blgeleri iin bir ayaklanma plan
gelitirmek ve bunu parti merkezi tarafndan tm Rusya iin
gelitirilen planla koordine etmek olmaldr. Dmann en zayf
yerleri bulunarak saldrya geecek noktalar saptanmal, blgedeki
tm kuvvetlerin datm yaplmal ve kentin .topografyas iyi
incelenmeli. Hibir suretle baskna uramamamz iin btn
bunlarn nceden yaplmas gerekir. rgtlerimizin faaliyetinin bu
yann burada etraflca aklamak tamamiyle yersizdir. Eylem
plannn gelitirilmesinde sk gizlilie, sokak savalarnn
yrtlmesinde mutlaka lazm olan askeri teknik bilgilerin
olabildiince geni bir biimde proletarya iinde yaylmasnn, elik
etmesi gerekir. Bu amala rgtte bulunan asker kiilerden yarar-
lanmalyz. Ayn amala, yetenekli ve eilimleriyle byk yarar
salayabilecek baka birok yoldan yardmlarna da ba
vurabiliriz.
Ancak byle ok ynl bir ayaklanma hazrl, sosyal-
demokrasinin halk ile otokrasi arasndaki savamlarda nderlik
roln salamlayabir. -
Ancak mcadeleye tam bir hazrlk proletaryaya, arlk
Hkmeti yerine bir geici devrimci hkmet kurulabilmesi iin,
polisle ve askerlerle yaplan tek tek karakol a- tmalarm genel bir
halk ayaklanmasna dntrme olanam verebilir.
rgtl proletarya, artlk politikas yandalarna ramen
ayaklanmann gerek teknik ve gerekse siyasal nderliini elinde
toplamak iin btn glerini kullanacaktr. Yaklamakta olan
devrimi smf savammzn yararna 'kul-' lanabmek iin bu
nderlik vazgeilmez bir kouldur.
125
Proletariatis Brdsola ("Proletaryann
Mcadelesi") No. 10, 15 Temmuz 1905.
mzasz makale.
Grcceden Rusaya yaplan yetkili eviriye
gre.
GEC DEVRMC HKMET VE SOSYAL DEMOKRAS t
4
]
I
Halk devrimi byyp geliiyor. Proletarya silahlanarak
ayaklanma bayran ayor. Kyllk belini dorultup proletarya
etrafnda birleiyor. Genel ayaklanmann balayarak nefret edilen
arn nefret edilen tahtm yeryznden silip ataca zaman uzak
deildir artk: arlk hkmeti yklacaktr. Onun ykntlar zerinde
bir devrim hkmeti kurulacaktr karanlk gleri
silahszlandracak, halk silahlandracak ve derhal Kurucu Meclis'in
toplanmasna giriecek bir Geici Devrimci Hkmet. Bylece halkn
egemenlii arn egemenliine son verecektir. Halk devrimi bugn bu
yolda gidiyor.
Geici hkmetin yapmak zorunda olduu eyler neler
dir?
Geici hkmet, arlk otokrasisini yeniden kuramama- lar
iin karanlk gleri silahszlandrmak ve devrim dmanlarm
altetmek zorundadr. Halk silahlandrp, devrinim sonuna kadar
gtrlmesine yardmc olmak zorundadr. Konuma, basm, toplant
vb. zgrlklerini gerekletirmek zorundadr. Dolayl vergileri
kaldrp, kr ve miras zerinde mterakki vergi dzeni getirmek
zorundadr. Kylerde toprak sorunlarn dzenleyecek kyl
komitelerini kurmak zorundadr. Son olarak kiliseyi Devletten ve
okulu kiliseden ayrmak zorundadr...
Bu genel taleplerin dnda, geici hkmet iilerin snfsal
taleplerini de gerekletirmek zorundadr; grev ve birleme
zgrl, sekiz saatlik ign, iilerin devlet tarafndan
sigortalanmas, sala uygun alma koullan, i borsalarnn
kurulmas vs.
126
Ksaca geici hkmet, bizim asgari programmz63 noksansz
gerekletirmek ve hemen, toplumsal yaamda meydana gelmi olan
deiiklikleri ilelebet yasal olarak salama alacak ve halkn tm
tarafmdan seilecek olan Kurucu Meclisi toplamaya girimek
zorundadr.
Geici hkmete kimler girmeli?
' Devrimi halk yapacaktr, halk ise proletarya ile kyllktr. Onun
[Geici Hkmetin - N] devrimi sonuna kadar gtrmeyi, gericilii
altetmeyi, 'halk silahlandrmay vb. de stlenmek zorunda olduu
aktr. Fakat btn bunlar iin hkmette proletarya ile kyllerin
karlarnn savunucularnn bulunmas zorunludur. Proletarya ile
kyller sokaa egemen olacaklar; kanlarn aktacaklar, bunlarm
Geici Hkmete de egemen olmalar gerektii aktr..
Bize, btn bunlar dorudur ama proletarya ile kyller
arasnda ortak olan ne var, deniyor.
Ortak plan, her ikisinin de serfliin kalntlarndan nefret
etmeleri, her ikisinin de arlk hkmetine kar bir lm kalm
sava vermeleri, her ikisinin- de demokratik cumhuriyet
istemeleridir.
Fakat bu bize, bunlar arasndaki farkn ok daha nemli olduu
gereini unutturamaz. -
Nedir bu fark?
udur ki, kyllk zel mlkiyete sarlr, burjuva koullarna
baml kalr ve burjuva dzeninin temellerini salamlamak iin
demokratik cumhuriyete gereksinim duyarken, proletarya zel
mlkiyetin dmandr, burjuva koullarndan nefret eder ve
demokratik cumhuriyete sadece glerini toplamak ve sonra burjuva
dzenini ykmak iin gereksinim duyar.
Szn etmeye gerek yok ki, kyllk64 ancak proletarya zel
mlkiyeti - ortadan kaldrmay istedii lde proletaryaya kar
cephe alacaktr. te yandan, kylln ancak proletarya otokrasiyi
ykmak istedii lde proletaryay destekleyecei ayn ekilde
aktr. imdiki devrim bir burjuva devrimidir, yani zel mlkiyete
dokunmamaktadr, onun iin kyllerin silahlarm proletaryaya
evirmeleri iin bir sebep yoktur. Buna karlk imdiki devrim arlk

63 Asgari programla ilgili olarak bkz. RSDP II. Parti Kurultayna ilikin bildirid.
64 Yani kk burjuvazi.
127
iktidarn temelden reddediyor, onun iin kyllerin devrimin nder
gc olan proletaryaya kararl bir ekilde katlmakta kar vardr.
Proletaryann da kylleri destekleyerek onlarla birlikte ortak
dmann arlk hkmetinin stne yrmekte kar olduu
aktr. Byk Engels, proletaryann proleter devrimin zaferine kadar
kk burjuvazi ile yan yana mevcut koullarn zerine yrmesi
gerektiini bouna sylemiyor. 65 Eer zaferimiz, devrim
dmanlarnn tamamen altedilmesine kadar zafer olarak
adlandrlamazsa, eer dmanlarn altedilmesi ve halkn
silahlandrlmas geici hkmetin grevi ise, eer zaferin
tamamlanmasn geici hkmet stlenmek zorundaysa, o zaman
geici hkmete kk burjuvazinin karlarnn savunucularndan
baka proletaryann temsilcilerinin de kendi karlarnn
savunucular olarak girmeleri gerektii gayet doaldr. Devrimin
nderi olarak ortaya kan proletarya eer devrimin sonuna kadar
gtrlmesini yalnz bama kk burjuvaziye brakmak isteseydi
delilik etmi olurdu. Bu kendi kendine bir ihanet olurdu. Ancak, zel
mlkiyetin dman olarak proletaryann kendi partisine sahip
olmas ve bir an iin dahi kendi yolundan ayrlmamas gerektii
unutulmamaldr;
Baka bir deyimle, proletarya ile kyller birletirilmi
gleriyle arlk hkmetine son vermek, birletirilmi gleriyle
devrim dmanlarn altetmek zorundadrlar ve ite bunun iindir-ki
geici hkmette kyllerin yannda proletaryann da kendi
karlarnn savunucularnn, yani sosyal demokratlarn bulunmas
gerekir.
Bu o kadar ak, o kadar belirgin ki, hatta bunun szn etmek
bile gereksiz grnebilir.
Ama aznlk ortaya kp bu konuda kukularn dile
getirmekte, srarla, sosyal-demokrasinin geici hkmete ka-
tlmasnn uygun olmadn, bunun ilkelere ters deceini iddia
ediyor.
nceleyelim bu meseleyi. Aznln kantlar nelerdir? Her
eyden nce Amsterdam Kongresine dayanyorI
1
-!. Bu kongre,
Jauresizme kar, sosyalistlerin bir burjuva hkmetine katlma

65 Bkz. Iskra No. 96. Bu pasaj Sosyal Demokratm 5. saysnda baslmtr. Bkz.
Demokrasi ve Sosyal Demokrasi.
128
gayreti iinde olmamalar gerektii karar alyor, ve geici
hkmet de bir burjuva hkmeti olduuna gre geici hkmete
katlmak bizim iin dor olmaz. Aznlk byle bir yargda
bulunuyor ve kongre kararnn byle ocuka bir yorumuna gre
bizim devrime de katlmamamz gerektiini farketmiyor. Gerekten
de : biz burjuvazinin dmanlaryz, imdiki devrim de bir burjuva
devrimidir, yleyse bizim hibir suretle bu devrime katlmamamz
gerekir! Aznln mant bizi bu yola zorluyor. Buna karlk
sosyal-demokrasi, biz proleterlerin imdiki devrime sadece
katlmakla kalmayp hatta onun bana geerek onu ynetme ve
sonuna kadar gtrme zorunda olduumuzu sylyor. Fakat
devrimi sonuna kadar gtrmek, geici hkmete katlmadan
olanakszdr. Aznln burada tamamen sakat bir mantk
yrtt kukusuz. ki eyden biri: Ya liberaller gibi, proletaryanm
devrimin nderi olduu dncesinden vazgemek zorundayz ki
bu takdirde bizim geici hkmete katlmamz sorunu kendiliinden
der; ya da bu sosyal-demokratik fikri aka tanyp bizim geici
hkmete katlmamz zorunluunu kabul edeceiz. Fakat aznlk
bunlardan ne birini ne de tekini brakmak istemiyor, o hem
liberallerle ve hem de sosyal demokratlarla birlik olmak istiyor.
Tamamen masum mantn yle acmaszca rzna geiyor ki...
Amsterdam Kongresine gelince, bu kongrenin, gz nnde
bulundurduu geici bir hkmet deil, Fransa'nn daimi
hkmetiydi. Fransa'nn hkmeti gerici ve tutucu olup eskiyi
savunur ve yeniye kar mcadele eder, gerek bir
sosyal-demokratn asla bu hkmete girmeyecei anlalyor.
Halbuki geici hkmet devrimci ve ilerici olup eskiye kar
mcadele eder ve yeninin yolunu aar, devrimin karlarna hizmet
eder, gerek bir sosyal-demokratn bu hkmete girecei ve
devrim davasnn baarya ulamasna etkin biimde katlaca
anlalyor. Grld gibi bunlar farkl eylerdir. Aznlk bo yere
Amsterdam Kongresine sarlyor. Kongre onu fiyaskodan
kurtaramayacaktr.
Aznlk bunu aka' kendisi de sezdi. Onun iin de imdi
baka bir kanta sarlyor : imdi Marx'la Engels'in ruhlarn
aryor. rnein Sosyal-Demokrat srarla, Marx ve Engels'in
geici bir hkmete katlmay temelden reddettiklerini yineliyor.
Fakat nerede, ne zaman reddettiler? rnein, Marx ne sylyor
129
acaba? Marx'm yle dedii anlalyor: ... Demokratik kk
burjuvalar ... proletaryaya ... demokratik parti iindeki tm
nanslar kapsayan byk bir muhalefet partisinin ... kurulmasm
... tlyorlar..., byle bir birleme yalnz kk burjuvann
yararna ve tamamen proletaryann zararna sonu verir66 vb.[
4S
]
Ksacas, proletarya bamsz bir smf partisine sahip olmaldr.
Fakat buna kar olan kim acaba, saym bilgi eletirmen? Niin yel
deirmenleriyle savayorsunuz?
Eletirmen buna ramen Marx'dan sz etmeyi hl
srdryor. Ortak bir dmana kar bir mcadele durumu iin
zel bir birlemeye gerek yoktur. Byle bir dmana kar dorudan
mcadele edildiinde, her iki partinin karlar o an iin birleir ve ...
sadece o an iin dnlen balant kendiliinden kurulur... Sava
srasnda ve savatan sonra iiler burjuva demokrasisinin talepleri
(Sosyal-Demokrat gerekleri olarak eviriyor) yannda kendi
taleplerini (yine gereklerini) ortaya koymalar gerekir... Ksacas:
Zaferin ilk anndan itibaren gvensizlik;., o zamana kadarki
mttefike, ortak zaferi tek bama smrmek isteyen partiye kar
gsterilmelidir.67
Baka bir deyimle proletarya kendi yolunda gitmeli ve kk
burjuvaziyi sadece kendi karlarna ters dmedii srece
desteklenmeli. Fakat buna kar olan kim, insan hayretlere dren
eletirmen, ve niin Marx'm szlerine dayanmak zorunda kaldnz?
Marx acaba geici devrimci hkmet hakknda bir ey mi
sylemitir? Tek kelime sylememitir. Marx, demokratik bir devrim
srasnda geici hkmete katlmann ilkelerimize ters dtn
m sylyor acaba? Tek kelime sylemiyor. Niin yleyse yazarmz
kendinden geecek kadar couyor, bizle Marx arasndaki ilkesel
elikiyi nereden uydurmutur? Zavall eletirmen! Byle bir
eliki bulmak iin btn gcyle alt, fakat ne yazk ki hepsi
bouna aba idi.
Fakat meneviklerin aklamasna gre Engels ne di-, yor?
renildiine gre Turati'ye yazd bir mektubunda, talya'daki
gelen devrimin bir sosyalist, devrim deil, bir k- k-burjuva
devrimi olduunu, proletaryanm devrimin zaferine kadar kk

66 Bkz Sosyal Demokrat No. 5.
67 Bkz. Sosyal Demokrat No. 5.
130
burjuvazi ile birlikte varolan dzene kar yrmek zorunda
olduunu, fakat bu arada mutlaka kendi partisine sahip olmas
gerektiini, ancak devrimin zaferinden sonra sosyalistlerin
hkmete girmelerinin son derece tehlikeli olduunu sylyor.
Bunu yapmakla sosyalistler Louis Blanc'm ve dier Fransz
sosyalistlerinin. 1848'deki yanlgsn yinelemi olurlar vb.68 Baka
bir deyile, talyan devrimi bir sosyalist devrim deil, demokratik bir
devrim olacandan proletaryann egemenliini dlemek ve zaferden
sonra da hkmette kalmak byk bir yanlg olur; proletarya
sadece zafere kadar kk burjuvalarla birlikte ortak dmana kar
yryebilir. Fakat buna kim itiraz ediyor, demokratik devrimi
sosyalist devrimle kartrmak durumun-, da olduumuzu kim
sylyor? Niin Turati'ye, Bernstein'm bu yandama atfta
bulunmak gerei duyuldu veya niin.
Lous Blanc' anmsatmak gerei duyuldu? Louis Blanc bir kk
burjuva sosyalisti idi, bizde ise sz konusu olan
sosyal-demokratlardr. Louis Blanc zamannda sosyal-demok- rat
parti yoktu, fakat burada sz konusu olan tam da byle bir partidir.
Fransz sosyalistleri siyasal iktidar ele geirmek istiyorlard, fakat
bizi ilgilendiren geici hkmete katlma sorunudur... Engels,
demokratik devrim srasnda geici hkmete katlmann
ilkelerimize ters dtn m sylyor acaba? Tek kelime
sylemiyor. yleyse byle bir laf kalabalna ne gerek' var, sevgili
menevik, sorunlar birbirine kartrmann onlar zmek demek
olmadn neden anlamyorsunuz? Niin yok yere Marx'm ve
Engels'in ruhlarn rahatsz etmek-zorundaydm z?
Marx'la Engels'in adlarnn kendisini kurtarmadn aznln
kendisi de gayet iyi seziyor ve imdi nc bir kanta sarlyor.
Bize, siz devrimin dmanlarna ift gem vurmak istiyorsunuz,
proletaryann devrim zerindeki arlnn yalnz, 'tabandan', yalnz
sokaktan deil, tepeden de, geici hkmetin gsterili
salonlarmdan da gelmesini istiyorsunuz69 diyor. Ama bu, ilke ile
elimektedir diye suluyor bizi.

68 Bkz Sosyal Demokrat No. 5. Sosyal Demokrat bu szleri alnt iareti iinde veriyor.
Engels'in szlerinin tam olarak alnd sanlyor. Gerekle ise durum bu deildir, nk burada
Engels'in mektubunun ierii [Sosyal-E>emokratm - N] ker.di szleri ile' veriliyor.
69 Bkz. Iskra No. 9
131
Bu suretle aznlk, bizim devrimin gidiini sadece tabandan
etkilememiz gerektiini iddia ediyor. ounluk ise tersine, basknn
ok yanl olmas iin tabandan eylemin tepeden eylemle
tamamlanmas gerektii grndedir.
Fakat bu durumda sosyal-demokrasi ilkesiyle elikiye den
kim, ounluk mu, yoksa aznlk m?
Engels'e bavuralm. Yetmili yllarda spanya'da bir ayaklanma
oldu. Bir geici devrimci hkmet sorunu ortaya kt. O zamanlar
orada Bakuninciler (anaristler) hep kstahlk ediyorlard. Tepeden
her eylemi reddediyorlard. Bu durum Engels'le bunlar arasmda bir
polemik domasna neden oldu. Bakuninciler, aznln imdi
syledii eylerin aynsn sylyorlard. Engels, Bakunincilerin
yukardan aaya olan her devrimci eylemin zararl olduunu, her
eyin aadan yukarya doru rgtlenip gerekletirilmesi
gerektiini yllarca sylediklerini 70 anlatr. Bunlara gre, geici ya
da devrimci denilen siyasal iddetin her rgt sadece bir aldatmaca
olabilir ve proletarya iin aynen imdi varolan btn hkmetler
gibi. tehlikeli olurdu.71 Engels bu grle alay ederek yaamn
Bakunincilerin bu retisini tamamen rttn syler.
Bakunincler yaamn gereklerine uymak zorunda kaldlar, ve... tm
anarik ilkelerine ramen devrimci bir hkmet oluturdular.72
Bylece, daha aklanr aklanmaz, devrimin bir hkmet
kurulmasnn sadece yeni bir aldatmaca ve ii snfna' yeni bir
ihanet olduu yolundaki doktrinleriyle elikiye dtler...73
Byle sylyor Engels.
Buna gre aznln ilkesinin yalnz tabandan eylem
sosyal-demokratik taktikle temelden elien anarik bir ilke olduu
ortaya kyor.. Geici bir hkmete her trl katlmann iiler iin
zararl olduu yolundaki aznlk gr, Engels'in de alay etmi
olduu anarik bo bir laftan ibarettir. Ayrca, Bakunincilerin bana
gelmi olduu gibi, aznln grlerini yaamn reddedecei ve
kolaylkla ykaca da ortaya kyor.

70 Engels'in bu szlerinin alnd, Proletariznin 3. saysna baki n i z i
4
* ] .
**.lbid.
72 lbid. -
73 lbid.
132
Buna ramen aznlk, biz prensiplere kar hareket etmek
istemiyoruz diyerek direnmeyi srdryor. Bu insanlarn
sosyal-demokratik ilkelere ilikin garip bir anlaylar var. Bunlarm
sadece geici devrimci hkmete ve Devlet Dumas'na ilik ilkesel
grlerini ele alalm. Aznlk, devrimin karlar tarafndan
yaratlan geici hkmete katlmaya kardr, nk bu, ilkelere ters
dyor. Fakat otokrasinin karlar tarafmdan yaratlan Devlet
Dumas'na katlmaktan yanadr, reniyoruz ki, bu, ilkelere ters
dm- yormu! Aznlk, devrimci halk tarafmdan yaratlp ve halk
tarafndan da yasallatrlacak olan geici hkmete katlmaya
kardr, nk bu, ilkelere ters dyor. Fakat zorba ar
tarafndan toplanp ve onun tarafmdan da yasallatrlacak olan
Devlet Dumasma katlmaktan yanadr, reniyoruz ki, bu, ilkelere
ters dmyormu! Aznlk, misyonu otokrasiyi gmmek olan geici
hkmete katlmaya kardr, nk bu, ilkelere ters dyor. Fakat
mis- .ycnu otokrasiyi salamlamak olan Devlet Dumas'na katl-
maktan yanadr, reniyoruz ki, bu, ilkelere, ters dmyormu...
Siz "hangi'prensiplerden'sz .'ediyorsunuz .acaba, sayn baylar,
liberallerin prensiplerinden mi, yoksa sosyal-de- mokratlarnkinden
mi? Bu soruya ak bir yant verirseniz iyilik etmi olursunuz. Biz bu
konuda biraz kukuluyuz.
Fakat bu sorular bahsini kapatalm. '
Mesele udur ki, ilkeler peinde grnen aznlk, anaristlerin
yoluna kaymtr.
imdi aka ortaya kan budur.
II
III. Parti Kurultaynda alman kararlar bizim mene- viklerin
houna gitmedi. Bunlarn gerek devrimci ruhu men- evik
batakl harekete geirdi ve ona eletiri evki verdi. zellikle
geici; devrimci hkmete ilikin kararm bunlarn oportnist ruh
hali zerinde etkili olduu aktr. Bunlar da ie bu karan yok
etmekle baladlar. Fakat [bu kararda - N] eletiri getirmek iin
tutunabilecek eylerden hibir ey bulamadklanndan,
alageldikleri baya ve ayn zamanda ucuz yola, yani demogojiye
133
sarldlar! Bu eletirmenler, bu kararm iileri avlamak, kandrmak
ve bylemek iin alndn yazyorlar. Bu yaptklarndan da ok
honut olduklar aka grlyor. Dman kalbinden vurduk-
larm, kendilerini ise zaferi kazanm eletirmenler sanarak yle
baryorlar: Ve bunlar (karan yazanlar) proletaryaya nclk
etmek istiyorlar! Bu eletirmenlere bakrn- ca insann gznn
nnde Gogol'n, kendini spanya kral sanan aptal kahraman
canlanyor. Byklk kuruntusuna kaplan insanlarn yazgsdr
bu!
Sosyal Demokratsn 5. saysmda bulabileceimiz bu eletiriyi
daha yakndan inceleyelim. Bildiiniz gibi, bizim menevikler
korkmadan geici hkmetin kanl hayalini dnemiyorlar ve
kendilerini bu korkun eyden kurtararak yerine imdi artk Devlet
Dumas olan Zemski Zobor'u getirmeleri iin ulularna Martinov'la
Akimov'a sesleniyorlar. Bu amala Zemski Zobor'u gklere
kararak rm arln bu rk yaratn salam meyve diye
okutmaya alyorlar: ((Byk Fransz devriminin geici bir
hkmeti olmadan cumhuriyeti kurduunu biliyoruz, diye
yazyorlar. Hepsi bu kadar m?; Baka bildiiniz bir ey yok mu,
sayn baylar? Biraz noksan! Biraz daha fazla bilmeliydi! rnein,
bilinmesi gerekirdi ki, G. Plehanov'un hakl olarak syledii gibi,
byk Fransz devrimi burjuva devrimci hareket olarak zafer
kazanmtr, oysa Rusya'da devrimci hareket [ya-.N] iilerin
hareketi olarak zafer kazanacaktr, ya da hi zafer
kazanmayacaktr. Fransa'da devrimin banda burjuvazi
duruyordu, oysa Rusya'da proletarya duruyor. Orada devrimin
yazgsn birincisi bekliyordu, burada ise ikincisi belirliyor. nder
devrimci glerin byle deiik olmasnn u veya bu smf iin ayn
sonular dour anlayaca ak deil mi? Eer Fransa'da burjuvazi
devrimin banda bulunarak devrimin meyvelerini toplamsa, onun,
devrimin banda proletarya bulunduu halde, Rusya'da da m
devrimin meyvelerini toplamas gerekir? Evet, diyor bizim
menevikler; orada yani Fransa'da ne olmusa, burada yani
Rusya'da da olmas gerekir.. Bu sayn baylar bir tabutu gibi ok
nce lm birinin lsn alp yaayanlar bununla lmek
istiyorlar. stelik bunlar burada olduka nemli bir dalavereye ba
vurdular : Bizi ilgilendiren konunun ban kopararak tartmalm
arlk noktasn kuyrua kaydrdlar. Baka her devrimci
134
sosyal-demokrat gibi biz demokratik cumhuriyetin kurulmasndan
sz ediyoruz. Buna karlk onlar demokratik szcn herhangi
bir yere saklayp cumhuriyete ilikin byk laflar arasmda
dolamaya baladlar. Byk Fransz devriminin cumhuriyeti kur-
duunu biliyoruz, diye vaaz ediyorlar. Evet, o cumhuriyeti kurdu,
ama nasl bir cumhuriyet, gerek bir demokratik cumhuriyet mi?
Rusya Sosyal Demokrat i Partisinin istedii gibi bir cumhuriyet
mi? Bu cumhuriyet, halka genel seim hakkm verdi mi? O zamanki
seimler tam anlamyla dorudan myd? Mterakki bir gelir vergisi
getirildi mi? Orada alma koullarnn dzeltilmesinden, i
gnnn indirilmesinden, bir cret ykseltilmesinden vb. herhangi
bir sz edildi-mi?... Hayr. Orada, bunlarm hibiri yoktu ve olamazd
da, nk o zamanlar iilerin sosyal-demokratik eitimleri yoktu.
Bu nedenle onlarm karlar o zamanki Fransz cumhuriyetinde de
unutuldu ve burjuvazi tarafndan atlatld. Ve siz sayn baylar,
gerekten yksek saygdeer balarnz byle bir cumhuriyet
nnde mi eiyorsunuz? dealiniz bu mudur? yleyse gle gle!
Fakat sayn baylar, byle bir cumhuriyete tapmann sosyal
demokrasi ve onun program ile hibir ortak yan. olmadn, bunun
en kt cinsten bir demokratizm olduunu unutmayn. Btn
bunlar kontrabant mal gibi ieri sokuyorsunuz ve kendinizi sos-
yal-demokrasi ad ile maskeliyorsunuz.
Ayrca meneviklerin, Rusya, burjuvazisinin Zemski Zo- bor ile
bize Fransa'daki gibi bir cumhuriyeti bile getirmeyeceini, monariyi
kaldrmaya asla niyetleri olmadn bilmeleri gerekir. ilerin
monarinin olmad yerlerdeki pervaszln ok iyi bildii iin, bu
kaleyi olduu gibi tutmaya ve onu uzlamaz dmanna
proletaryaya kar kendi arac haline getirmeye almaktadr,
te bu amala o halk adma cellat arla grmeler yaparak ona,
((anariyi nlemek iin anayurdun ve tahtm yararna bir Zemski
Zo- bor toplamasm salk veriyor. Siz menevikler, btn bunlar
gerekten bilmiyor musunuz?
Bizim, Fransz burjuvazisinin 18. yzylda getirdii gibi bir
cumhuriyete deil, Rusya Sosyal Demokrat i Partisinin 20.
yzylda istedii gibi bir cumhuriyete gereksinimimiz var. Fakat
byle bir cumhuriyeti ancak banda proletaryann bulunduu
muzaffer halk ayaklanmas ve onun tarafndan getirilen geici
devrimci hkmet yaratabilir. Ancak byle bir geici hkmet bizim
asgari programmz geici olarak gerekletirebilir ve bylesi
135
dnmleri onun tarafmdan toplanacak olan Kuruc Meclis'in
onayna sunabilir.
Bizim eletirmenler, programmz uyarnca toplanacak Kurucu
Meclisin halkn iradesini dile getirebileceine inanmyorlar (115-116
yl nce olmu Fransz devrimi dna - kamazlarsa bunu nasl
dnebilirler). Eletirmenler varlkl ve nfuzlu kiilerin seimleri
kendilerinden yana saptrmak iin o kadar ok aralar var ki gerek
halk iradesinden sz etmek yersizdir, diyerek yle srdryorlar
szlerini: Yoksul tabakalardan semenlerin zenginlerin iradesini
dile getirmemeleri iin byk bir savama, uzun sren bir parti
disiplinine (menevikler tarafmdan kabul edilmeyen?) gereksinim
var. Uzun- yllar sren siyasal eitime ramen Avrupa'da (?) bile
btn bunlar gereklemedi. Ve bizim bolevikler sanyorlar ki, bu
tlsm geici hkmetin elindedir!
Gerek bir art politika! Fakat bu, tamamen doal ltleri
iindeki u allahm belas sre olarak taktik ve sre olarak
rgttr. Avrupa'da henz gereklemeyen .bir-eyi: Rusya'da
istemek asla sz konusu olamaz, diye aydnlatyorlar bizi
eletirmenler! Fakat biz yalnz Avrupa'da deil, Amerika'da da
bizim asgari programmzn tam gerekletirilmediini biliyoruz,
yleyse onu kabul edip Rusya'da gereklemesi iin otokrasinin,
yklmas yolunda savaan bir kimse, meneviklerin kansnca
uslanmaz bir d- , zavall bir Don Kiot'tr! Ksaca, bizim asgari
programmz yanltr, topiktir ve gerek yaamla hibir ortak yan
yoktur. yle deil mi, sayn eletirmenler? Sylemek istediiniz asl
budur. yleyse daha yrekli olun ve bunu, dolambal yollara
sapmadan dorudan aklayn! Bylece biz iimizin kiminle
olduunu biliriz ve siz de hi sevmediiniz program formalitelerinden
kurtulmu olursunuz. Fakat imdi programn anlamszlndan o
kadar rkek ve korkaka sz ediyorsunuz ki, doal olarak,
bolevikler hari bir oklar sizin II. Parti Kurultaynda
kararlatrlan Rusya'nn sosyal demokratik programm tandnza
inanyor. Fakat bu ikiyzllk niye?
Burada biz imdi fikir ayrlklarmzn esasma dorudan bir
yaklamda bulunduk. Siz asgari programmza inanmyorsunuz ve
doruluunu inkr ediyorsunuz, buna karlk biz hep ondan yola
kyoruz, btn ilerimizi programla uyumlu klyoruz.
136
Biz, eer seim ajitasyonu serbest olursa varlkl ve nfuzlu
kiilerin tm halk kandrp aldatamayacama inanyoruz. nk
onlarn etkisine ve altnna.kar biz gerek sosyal-demokratik doru
sz koyacaz _ (ve sizden farkl olarak biz bu doru'dan en ufak
kuku duymuyoruz) ve bu suretle burjuvazinin hileli tertiplerini
zayflatacaz. Ama siz buna inanmyorsunuz ve bunun iin de
devrimi refor- mizme doru ekiyorsunuz.
1848 ylnda diye srdryorlar eletirmenler, Fransa'da
(yine Fransa!) ilerin de katld geici hkmet, Paris
proletaryasnn bir tek delegesinin bile giremedii bir Kuncu Meclis
setirdi. te sosyal-demokrat reti iin bir kez daha tam bir
anlayszlk ve tarih hakknda abloncu bir tasarm! Fransa'da
iiler geici hkmete katldklar halde hibir ey kmad ortaya,
ve bundan dolay Rusya'da da sosyal demokrasinin ona katlmaktan
vaz gemesi gerekir, nk burada da hibir ey olmayacaktr,
sonucuna varyorlar eletirmenler. Fakat iilerin katlmasna m
bal acaba bu? Kim olursa olsun ve hangi yne bal olursa olsun bir
iinin geici devrimci hkmete katlmas gerektiini mi sylyoruz
biz acaba? Hayr, biz imdiye kadar daha sizin. yandalarnz olmadk
ve her iiye bir sosyal-de- mokrat etiketi vermiyoruz. Fransz geici
hkmetine katlm iileri Sosyal Demokrat Partisinin yeleri
olarak adlandrmak asla bizim aklmzdan gemedi! Bu yersiz ben-
zetme niye! 1848 Fransz proletaryasnn siyasal bilinciyle u andaki
Rusya proletaryasnn siyasal bilinci nasl kar- latrlabilir? Acaba
o zamanki Fransz proletaryas, sadece bir tek kere de olsa, o
zamanki dzene kar bir siyasal gsteride bulundu mu? 1 Mays hi
burjuva dzenine kar sava iareti altmda kutlad m? Bir sosyal
demokrat ii partisi iinde rgtlenmi miydi? Sosyal demokrasi
programna sahip miydi? Durumun byle olmadn biliyoruz.
Fransz proletaryasnn btn bunlar hakkmda bir tasavvuru bile
yoktu. oktandr bir sosyal demokrat parti iinde rgtl, son derece
kesin bir sosyal demokratik programa sahip , ve bilinle amacna
doru yol alan Rusya proletaryasnn bugn yapabilecei gibi Fransz
proletaryasnn o zamanlar devrimin meyvelerini toplayp
toplayamayaca soruluyor. Gerekleri kavramak iin en az yetenek
sahibi de olsa herkes buna olumsuz yant verecektir. Yalnz tarihsel
olaylar ezbere renme yeteneinde olan, fakat bunlarm kkenini yer
137
ve zamana gre aklayamayan insanlar ancak bu iki farkl nicelii
birbirine e tutabilirler.
Eletirmenler tekrar tekrar, halk tarafndan zor kul-
lanlmasnn, srekli devrimin zorunlu olduunu, fakat seimlerle
yetinilerek brakp gidilmemesi gerektiini, sylyorlar. Bir iftira
daha! Seimlerle yetinerek brakp gideceimizi kim syledi size,
saym baylar? Syleyenin adm verin!
Bizim eletirmenler, geici devrimci hkmetten asgari
programmzn gerekletirilmesini istememize de sinirlenip yle
baryorlar: Bu durumdan tamamen habersiz olmaktr; mesele,
programmzn siyasal ve ekonomik gereklerinin sadece yasamazm
yardmyla gerekletirilebileceidir, geici hkmet ise yasa koyucu
bir kurulu deildir. Yasaya aykr eylemlere kar yaplan bu savc
konumas okununca, insann aklna bu makaleyi yasallk nnde
el pene divan duran herhangi bir liberal burjuvann Sosyal
Demokrata ithaf edip etmedii kukusu geliyor.74 Geici dev- rinei
hkmetin eski yasalar kaldrp yeni yasalar getirmeye hakk
olmadna ilikin burjuva bilgilikleri baka trl nasl aklanr!
Bu yarg baya liberalizm kokmuyor mu? Ve bunu bir devrimcinin
azndan iitmek garip deil mi? Btn bunlar, kafas kesilmesi
gereken ve boynundaki bir sivilceye dokunulmamasn rica eden
lme mahkm edilmi kimsenin durumunu anmsatyor. Ayrca
geici devrimci hkmetle alelde bir bakanlar kurulu arasmda fark
gzetmeyen eletirmenlerin her eyi balanabilir (bunda, sular
da yoktur, retmenleri olan Martinov'lar ve Akimov'lar onlar bu
noktaya getirmitir). Bir bakanlar kurulu nedir? Srekli bir
hkmetin varolmasnn sonucu. Geici devrimci bir hkmet
nedir? , Srekli hkmetin ortadan kaldrlmasnn sonucu.
Bunlardan birincisi srekli ordunun yardm ile geerli yasalar
yrtr. kincisi ise yrrlkteki yasalar kaldrarak bunlarn yerine
ayaklanan halkn yardmyla devrimin- iradesini yasallatmr. Bu
ikisinin birbiriyle ne balants var?

74 Menevikler, Sosyal Demokratsn 5. saysnda, tm Tiflis burjuvazisi iinden sadece
on kadar tccar tortak davada hain ilan edince bu fikir daha ok gze batmaya balyor.
tekilerin yanda olduklar, meneviklerle birlikte ortak i evirdikleri aka ortaya kyor. O
halde, bu ortak dava yandalarndan herhangi biri meslekdalarnn organna, uzlamaz
,ounlua kar bir eletiri makalesi ndermise buna amamak gerekir.
138
Devrimin zaferle sonulandm ve zaferi kazanm olan halkn
geici devrimci bir hkmet oluturduunu kabul edelim. Eer bu
hkmetin yasalar kaldrp yenilerini karma yetkisi yoksa, ne
yapmas gerektii sorunu kar ortaya. Kurucu Meclisi mi beklesin?
Fakat Kurucu Meclisin toplanmas da yine, rnein genel, dorudan
vb. oy verme hakk, konuma, basn, toplant vb. zgrl gibi yeni
yasalarn karlmasn gerektirir. Fakat btn bunlar bizim asgari
programmzda olan eylerdir. Eer geici devrimci hkmet bun
gerekletiremezse sonra Kurucu Meclisin toplanmasnda neye gre
hareket edecek? Yoksa Buygin[
4r,
l tarafndan yazlan ve II. Nikolaus
tarafndan onaylanan programa gre mi?
Yine, sahlar olmad iin saysz kurban vermi muzaffer
halkn geici devrimci hkmetten kar devrimle savamak
amacyla srekli ordunun kaldrlmasn ve halkn
silahlandrlmasn istediini kabul edelim. Bu anda menevikler u
vazla kyorlar ortaya: Srekli ordunun kaldrlmasyla halkn
silahlandrlmas bu merciin (geici devrimci hkmetin) deil,
baka birinin Kurucu Meclisin iidir, ona ba vurun, yasalara
aykr iler istemeyin vb. Sevgili akl bocalan, sylenecek hibir ey
yok!
imdi meneviklerin, geici devrimci hkmetin yasama
yetisini hangi gerekeyle reddettiklerine bakalm. Birincisi, bunun
yasa koyucu bir kurunr olmad, ikincisi ise, Kurucu Meclise sonra
yapacak bir ey kalmayaca gerekesiyle. Bu ekildeki bir bayala
kadar ileri gidiyorlar, bu siyasal st ocuklar! Anlaldna gre
bunlar, zaferi kazanm bir devrimin ve onun iradesinin habercisi
geici devrimci hkmetin srekli bir hkmet oluuncaya kadar
duruma egemen olduklarn ve bu itibarla yasalar kaldrp yenilerini
karabileceklerini bile biliniyorlar.. Baka trl olsayd, geici
devrimci hkmet bu haklar sahip olmasayd, oun varlnn ve
ayaklanan halkn byle bir organ kurmasnn hibir anlam olmazd.
Meneviklerin, devrimin alfabesini unutmu olmalar garip bir ey.
Menevikler soruyorlar: Eer geici devrimci hkmet bizim
asgari programmz gerekletirirse Kurucu Meclis ne yapacak
sonra? Onun sonra isiz kalacandan korkuyorsunuz siz, sayn
baylar. Korkmayn, yeteri kadar yapacak ii olacaktr. Geici
devrimci hkmetin, ayaklanan halkn yar dmyla. girimi olaca
deiiklikleri kabul edip onaylayacaktr, bizim asgari programmzn
139
sadece bir parasn oluturaca bir Devlet Anayasas
hazrlayacaktr. Bunlar Kurucu Meclisten isteyeceiz!
Eletirmenler, onlar (Bolevikler) kk-burjuvazi- nin
kendisiyle iiler arasndaki, seimler zerinde de etkili olacak' bir
blnmeyi, ve bunun sonucunda geici hkmetin ii semenleri
kendi snf yararna bask altna almak isteyecei bir [durumu - N]
dnemiyorlar, diye yazyorlar. Bu. bilgelii anlayabilene
akolsun! Geici hkmetin ii semenleri, kendi smf yararna
bask altna almak istemesi ne demektir!? Nasl bir geici
hkmetten sz ediyorlar, hangi yel deirmenleriyle savayorlar bu
Don Ki- ot'lar? Eer geici hkmete yalnz bana egemen olursa,
kk burjuvazinin buna ramen iilerin karlarn, savunacan
syleyen oldu; mu hi? Kendi dnce yeteneksizlii niin
bakalarna ykleniyor? Biz, belirli koullar altmda, demokrasinin
temsilcileriyle birlikte bizim sosyal-demokrat delegelsrimlzin de
geici devrimci hkmete katlmalarnn uygun olacan
sylyoruz. Durum bu olunca sz konusu olan sosyai-demokratlarm
da dahil olduu bir geici devrimci hkmettir. Yaps itibariyle bu
hkmetin kk burjuva hkmeti olaca nerden kyor? Buna
karlk, biz geici devrimci hkmete katlma ile ilgili kantlarmz
asgari programmzn, gerekletirilmesinin demokrasinin kar-
larna kyllerin ve kentli kk burjuvazinin (ki siz men-, evikler
onlar, partinize aryorsunuz) esas itibariyle ters dmeyecei
gereine dayandryoruz ve bunun: iin de onun [geici devrimci
hkmetle - N] birlikte gerekletirilmesini olanakl gryoruz.
Fakat eer demokrasi, asgari programn bir ka maddesinin
uygulanmasn engellemeye kalkarsa, o zaman delegelerimiz sokakta
semenlerinin, yani proletaryann desteiyle bu program, eer varsa
-kuvvet yoluyla uygulamaya alacaklardr (eer bu kuvvet yoksa
biz geici hkmete girmeyeceiz ve zaten de bizi oraya asla se-
meyeceklerdir). Grld gibi, sosyal-demokrasi geici devrimci
hkmete, orada sosyal-demokratik grleri savunmak, yani teki
snflarn proletaryann, karlarna zarar vermelerini nlemek iin
girmek zorundadr.
Dnme yeteneinden yoksun olmalar sonucu mene- viklerin
sandklar gibi, geici devrimci hkmetteki Rusya Sosyal-Demokrat
i Partisi temsilcileri proletaryaya deil, proletarya ile birlikte
.proletaryann dmanlarna sava ilan edeceklerdir. Fakat
140
menevikler,. btn bunlardan size ne, devrim ve onun geici
hkmeti sizi neden ilgilendiriyor? Sizin yeriniz oras, Dev[let
Dumasdr]...75
Bu makalenin birinci blm Proletariatis Brdsola
("Proletaryann Mcadelesi")

75 Yazarn hazrlad yaz burada kesiliyor. Red.

gazetesinin 15 Austos 1905 tarihli 11.
saysnda yaymlanmtr. kinci blm ilk kez
burada yaynlanyor.
mzasz makale. Grcceden
yaplan yetkili Rusa eviriye
gre.
SOSYALDEMOKRATA YANIT []
142
Yant vermede geciktiim iin her. eyden nce okurdan zr
dilemeliyim. Elimde deildi: Koullar beni baka bir blgede
almaya Zorlad ve ben yant bir sre ertelemek zorunda kaldm;
kendimizin tasarrufunda olmadmz biliyorsunuz.
unu da belirtmek zorundaym: Biroklar, Partideki Gr
Ayrlklarnn Ksa Aklamas adl brorn yazarnn bir tek kii
deil de Federal Komite ldn sanyor. Bu brorn yazarnn
ben olduumu sylemeliyim. Federal Komite onun sadece
redaksiyonunu yapmtr.
imdi meseleye gelelim.
Kar taraf beni, tartmann konusunu grmemek, sorunlar
kartrmakla 76 sulayarak program sorunlarnn deil, rgt
sorunlarnn kavgal' olduunu sylyor, (s. 2).
Yazarm bu iddialarndaki ikiyzll saptamak iin biraz
gzlem yeteneine sahip olmak yeter. Mesele, benim brormn
Sosyal Demokrat birinci saysna yant olarak yazlmasdr. Sosyal
Demokratsn ikinci says ktnda bror baskya verilmi
bulunuyordu. Yazar 1. sayda ne diyor? Sadece, ounluun gya
idealizm yolunda olduunu ve grnn Marksizme temelden ters
dtn. Burada rgt sorunlarna ilikin en ufak bir ey
sylenmiyor. Ne cevap vermem gerekiyordu? Sadece ne cevap ver-
misem onu; yani ounluun gerek Marksizm gr zerinde
durduunu ve eer aznlk bunu anlamamsa, bunu anlamnn,
onun kendisinin gerek Marksizmden ayrld demek olduunu.
Polemikte azck da olsa saduyulu hareket eden herkes byle
yapard. Ama yazar tekrar tekrar u soruyu soruyor : Niin rgt
sorunlarna deinmiyorsun? Bu sorunlara undan dolay
deinmiyorum, sayn filozof, nk o sralar bu sorunlarla ilikin tek
kelime sarfetmedi- niz. Sz edmeyen sorulara yant verilmez.
Sorunlarn yok saylmas, tartma konusundan sz edilmemesi
vb. iddialarnn yazarn kendi uydurmalar olduu aktr. Tersine,
benim kendisini bir ka sorunda susmakla sulamak iin nedenlerim
var. Aramzda, rgte ilikin gr ayrlklarndan ok daha byk
nem tayan taktik gr ayrlklar olmasna karn, anlamazlk
konusu sorunlarn rgt sorunlar olduunu ileri sryor. Ancak
eletirmenimiz brornde bu sorunlara ilikin tek kelime
sylememitir. Sorunlar yok. sayma diye asl buna denir.
Benim brormde nelerden sz ediliyor?
Modern toplumsal yaam kapitalist olarak dzenlenmitir.
Burada, biri burjuvazi ve dieri proletarya olmak zere iki byk
snf vardr. Bu snflar arasmda bir lm kalm sava srmektedir.
Burjuvazinin yaam koullar bu 'snf kapitalist durum ve koullar
salamlamaya zorlamaktadr. Buna karlk proletaryann yaam
koullar ise bu snf, kapitalist durum ve koullar yok ederek
dnya yznden silmeye zorlamaktadr. Bu iki snfa uygun olarak
biri burjuva ve dieri sosyalist olmak zere iki trl bilin gelitirilir.
Proletaryanm durumuna uygun olan sosyalist bilintir. Bundan
dolaydr ki proletarya bu bilinci alarak benimsemekte ve kapitalist
dzene kar katmerli bir savam vermektedir. Kapitalizm ve smf
savam olmam olsayd sos-, yalist bilincin de olmayacan
sylemeye hi de gerek yoktur. Fakat imdi sorun, bu sosyalist

76 Bkz- Federal Komiteye Yant* [i
7
], s. 4.
143
bilinci (yani bilimsel sosyalizmi) kimin gelitirecei, bunu gelitirme
olanana kimin sahip olduu meselesidir. Proleterler, proleterler
olarak kaldklar srece proleterler kitlesinin, sosyalist bilinci
gelitirmek iin ne zaman ve ne de olana olmadn Kautsky
sylyor, ve ben de onun fikrini tekrar ediyorum.
Kautsky, modern sosyalist bilin yalnz derin bilimsel anlay temeli
zerinde doabilir77 diyor.. Fakat bilimin tayclar, bilimin baina
geerek sosyalist bilinci gelitirmek iin hem zamanlar ve hem de
olanaklar olan, aralarnda rnein Marx, Engels vd.lerinin de
bulunduu aydnlardr. Sosyalist bilincin gelitirilmesinin, bunun
iin hem zaman ve hem de olana olan az saydaki bir ka sosyal
demokrat aydnn ii olduu aktr.
Fakat proletarya arasmda yaygnlk kazanmazsa sosyalist
bilincin kendi bama ne anlam olur ki? Bo bir laf olarak kalr ve
baka hibir anlam olmaz! Eer bu bilin proletarya arasmda
yaygnlk kazanrsa mesele tamamen deiir : Proletarya
durumunun bilincine varr ve hzl admlarla sosyalist yaama doru
ynelir. Burada artk, sosyalist bilinci ii hareketinin iine tayan
sosyal demokrasi (yalnz sosyal demokrat aydnlar deil) ortaya
kar. Kautsky, Demek ki sosyalist, bilin, proletaryann smf
mcadelesinin iine dardan taman bireydir78- dediinde tam da
bunu kastediyordu.
Demek ki sosyalist bilin az saydaki birka sosyal demokrat
aydn tarafndan gelitiriliyor. Fakat bu bilin ii hareketinin iine
proletaryann kendiliinden savamma bilinli bir karakter
kazandran tm sosyal demokrasi tarafndan tanyor.
Benim brormde bundan sz ediliyor.
Marksizmin ve ayn zamanda da ounluun gr budur.
Buna karlk kartm ne sryor ortaya?
.Aslnda nemli hibir ey srmyor. Onu sorunun ay-
dnlatlmasndan ok kfr ilgilendiriyor. yle ok kzm grnyor
ki! Sorunlar aka ortaya koyma cesaretini gr- termedii gibi
onlara dorudan yant vermeyip, korkak bir yiit gibi tartma
konusundan kamaya alyor ve ikiyzl bir davranla ak olarak
ynelten sorulan rtyor; bu arada bir de stelik herkese bir kalem
oynatmayla btn sorunlar aydnlattn sylyor! rnein yazar
sosyalist bincin gelitirilmesi sorununa hi deinmiyor ve bu
sorunda kime katlacan, Kautsky'nin mi yoksa ekonomistlerin mi
yannda olacan aka sylemeye karar veremiyor. Bununla
beraber eletirmenimiz Sosyal Demokratm 1. saysnda olduka
cesur aklamalarda bulundu. O zamanlar aka ekonomistlerin
dilini konuuyordu. O zamanlar bir zamanlard, eletirmenimiz
imdi baka havadadr eletirecei yerde bu sorundan kayor,
belki de kendi hatasn anlad iin byle yapyor, ancak bu hatay
aka sylemeye karar veremiyor. Yazarmz iki ate arasmda
kalmtr. Kimden yana olacana bir trl karar veremiyor. Eko-
nomistlere katlsa, Kautsky ve Marksizmden kopmas gerekecek, bu
ise kendisi iin yararl bir ey deildir; buna karlk ekonomizmden
ayrlp Kautsky'ye katlsa, o zaman ounluun sylediklerini
imzalamak zorunda kalacak, fakat bunun iin cesareti yok. Bylece

77 Ne Yapmal adl kitaba alman K. Kautsky'nin makalesine bkz-, s. 27 [Almanca yeni
bask s. 72\.
78 bid.
144
iki ate arasmda bekleyip- duruyor. Eletirmenimiz iin yapacak ne
kalyor ki geriye? Burada susmak daha iyi diye karar verdi ve gerek-
ten yukarda ortaya konan sorundan korkaka kayor.
Bilincin ieriye tanmasyla ilgili olarak neler sylyor yazar?
Burda da ayn kararszl ve korkakl gsteriyor. Soruyu
saptrarak byk bir ataklkla Kautsky'nin sosyalizmi ii snf iine
dardan aydnlarn tadna ilikin bir ey sylemediini aklyor
(s. 7).
ok gzel, ancak biz bolevikler de byle bir ey sylemedik,
sayn eletirmenim, neden dolay yel deirmenlerine kar
savamak zorunda kaldnz? Bizim, yani bolevik- lerin dncesine
gre ii hareketine sosyalist bilincin yalnz sosyal demokrat aydnlar
tarafndan deil, sosyal demokrasi tarafmdan tandm79 nasl
oluyor da anlayamyorsunuz? Niin sosyal-demokrat partide sadece
aydnlarn bulunduuna inanyorsunuz? Sosyal-demokrasi
saflarnda, aydnlardan ok daha fazla ileri iiler bulunduunu
bilmiyor musunuz yoksa? Yoksal sosyal demokrat iiler sosyalist
bilinci ii hareketine tayamazlar m?
Yazar, bu kantnn inandrc olmadm besbelli bizzat seziyor
ve baka bir kant a geiyor. Kautsky yazyor ki, deyip
Eletirmenimiz yle devam ediyor: Bylece doal zorunluk olarak
proletarya ile birlikte proleterlerin kendilerinde ve proleter grleri
benimseyenlerde sosyalist eilimler domu olur... Bu husus
sosyalist uralarn ortaya kmasn aklamaktadr... Bundan
dolay, diye yorumluyor eletirmenimiz, sosyalizmin proletaryaya
dardan ta- mmayp, tersine "proletaryann kendi iinden doduu
ve proleter -grleri benimseyenlerin kafalarna girdii ortadadr
(Federal Komiteye Yant, s. 8).
Eletirmenimiz byle yazyor ve bununla sorunu aydnla
kavuturduunu sanyor!" Kautsky'nin szlerinin anlam nedir?
Sadece sosyalist uralarn proletarya iinde kendiliinden ortaya
kt. Elbetteki bu dorudur da. Ancak, bizim tarttmz konu
sosyalist uralar deil, sosyalist bilin konusudur. Bu ikisi arasmda
ortak olan yan nedir? Yoksa ura ile bilin ayn ey inidir? Yazar
sosyalist eilimi, sosyalist bilinten ayrdedemedi mi acaba?
Kautsky'nin szlerinden, sosyalizmin dardan ieriye tanmad
sonucunu karyorsa, bu zihin yoksulluu deil de nedir? Sosyalist
eilimin ortaya k ile sosyalist bilincin tanmas arasmda ne gibi
bir benzerlik var? Yine ayn Kautsky, sosyalist bilin proletaryann
smf mcadelesinin iine dardan taman bir eydir, demiyor mu
(bkz. Ne Yapmal?, s. 27 [Almanca yeni bask s. 72])
Kt bir; duruma dtn aka farketmi olacak ki, yazar
sonu olarak nu eklemek zorunda kalyor : Ka- utsky'den yaplan
alntdan, gerekten de, sosyalist bilincin snf mcadelesinin iine
dardan tand anlayor (bkz. Federal Komiteye Yant, s. 7).
Fakat buna ramen o bu bilimsel gerei aka ve cesaretle
sylemeye karar veremiyor. Menevikimiz eskiden olduu gibi burada
da mantn karsnda ayn kararszl ve korkakl gsteriyor.
ki ana soruya da bu ekilde mulak bir yant veriyor sayn
eletirmen.

79 Bkz. Partideki gr ayrlklarnn ksa aklamas s. 18 (Bkz. elinizdeki cilt, s. 104).
145
Bu byk sorulardan kendiliinden kan dier kk sorular
hakknda ne sylenebilir? En iyisi okurun benini brorm
yazarmzn broryle bizzat karlatrmas olacak. Ancak burada
bir soruya daha deinilmesi gerekiyor. Yazara inanmak gerekirse, bize
gre, Parti Kurultay... Ak- selrod, Zasuli ve Starover'i yaz kuruluna
semedii iin blnme olduu... (Yant, s. 13), bununla bizim
.blnmeyi inkr ederek onun ilkesel derinliini sakladmz ve tm
muhalefeti 'isyankr' yaz kurulu yesinin imni gibi
gsterdiimiz)) kyormu.
Yazar burada soruyu yine kartryor. Sorun burada iki soru
ortaya atlmasdr : Anlamazln nedeni ve gr ayrlklarnn
grn biimi."
Birinci soruyu dorudan yantlyorum: Partideki gr
ayrlklarnn hangi temel zerinde ortaya kt imdi aktr.
Grld gibi partimizde iki eilim belirdi : Proleter kararll
eilimi ve aydn kararszl eilimi. Aydm kararszl tam da imdiki
aznlk tarafmdan dile getirilmektedir (bkz. Ksa Aklama, s. 46).80
Grld gibi burada ben gr ayrlklarn Martov ve Axelrod'un
tutumlaryla deil, partimizdeki bir aydm ve proleter eiliminin var-
lyla aklyorum. Martov'un ve dierlerinin tutumu aydm
kararszlnn sadece bir ifadesidir. Fakat menevikimizin
brormdeki bu yeri anlayamad anlalyor.
kinci soruya gelince, aznlk liderlerinin birinci derecede
mevkiler yznden gz ya dktklerini ve parti mcadelesine
dorudan bu biimi verdiklerini gerekten syledim ve her zaman
syleyeceim. Yazarmz bunu itiraf etmek istemiyor. Ne var ki,
aznlk liderlerinin partiye boykot ilan ettikleri, aka Merkez
Komitesinde, merkez organnda, Parti Meclisinde mevkiler istedikleri
ve bir de stelik, biz, partiye, btn varln tehlikeye drecek bir
anlamazlktan kanma olanan salayacak bu biricik koullar
ileri sryoruz diye aklamada bulunduklar gerektir (bkz.
Yorum, s. 26). Aznlk liderlerinin bir ideolojik "mcadeleyi deil de
mevkiler uruna bir mcadeleyi bayraklarna yazdklarndan baka
ne anlama gelir bu? Bilindii zere hi kimse onlar fikirler ve ilkeler
uruna bir mcadeleden. alkoymad. Bolevikler bunlara unu
sylemedi mi: zel bir organ salayn ve grlerinizi savunun, parti
byle bir organ emrinize verebilir (bkz. Yorum)? "Birinci derecede
mevkiler iin deil de gerekten ilkelerle ilgili idilerse niin kabul
etmediler?
Btn bunlarn bize gre anlam menevik liderlerin siyasi
karaktersizliidir. Szmz esirgemiyorsak, bundan alnmayn,
sayn baylar.
Aznlk liderleri eskiden, sosyalist bilincin ii'hareketi iine
dardan tand sorununda Marksizmle ve Lenin ile hemfikirdiler.
(Bkz. Iskrann program makalesi, No. 1) Fakat' sonradan
yalpalamaya baladlar ve Lenin'e kar sava atlar, dn
taptklarn yaktlar. Ben buna, kendini bir yandan dier yana atmak
dedim. Bundan dolay da alnmayn, sayn menevikler!
Daha dn merkezlere tapyordunuz ve bize, neden Mer-, kez
Komitesine gvensizlik bildirdiniz diye yldrmlar yadryordunuz.
Fakat bugn sadece merkezlerin deil, merkeziyetiliin de altm
oyuyorsunuz (bkz. Birinci Tm Rusya Konferans), Ben buna

80 Bkz. bu cilt, s. 125-126.
146
ilkesizlik diyorum ve siz sayn men- eviklerin bana bunun iin de
kzmayacan umuyorum.
Siyasal karaktersizlik, koltuk iin mcadele,, tutarszlk,
prensipsizlik ve buna benzer dier zellikler bir araya getirilince
belirli genel bir zellik elde ediyoruz zellikle aydnlarn
yakaland aydn kararszl. Koltuk iin mcadelenin,
ilkesizliin vb.nin zeminini (temelini) aydm kararszlnn
oluturduu ortadadr. Fakat aydnlarn tutarszl onlarn
toplumsal durumlarndan ileri gelmektedir.
Parti blnmesini byle aklyoruz biz. Blnmenin nedeni ile onun
biimleri arasmda nasl bir fark olduunu anladnz m en sonunda,
sayn yazarmz? Ben kuku duyuyorum bundan.
Demek ki Sosyal-Demokrat ve onun garip eletirmeni byle
sama ve mulak bir gre sahip kyorlar. Bunun iin de bu
eletirmen baka bir alanda byk beceri gsteriyor. Bu yazar sekiz
formalk brornde bolevikler zerine sekiz kez yalan sylemeyi
becermitir., stelik sadece glnp geilecek cinsten. nanmyor
musunuz? te size olgular..
Birinci yalan. Yazara gre, Lenin partiyi, meslekten
devrimcilerin dar bir rgt yapmak zere daraltmak istemektedir
(s. 2). Ama Lenin yle diyor: Parti rgtlerinin yalnz profesyonel
devrimcilerden olumas gerektiine inanlmamaldr. Bizim son
derece dar ve sk olanmdan ok geni ve serbest olanna kadar her
tr, derece ve ayrtdan eri eitli ekillerde rgtlere gereksememiz
vardr (Protokol, s. 240).
kinci yalan. Yazarm sylediklerine gre Lenin, yalnz komite
yelerini partiye almak istemektedir (s. 2). Ama Lenin yle diyor:
Btn gruplar, evreler, alt komiteler vb. komite kurulular ya da
komitenin ubeleri olarak grlmesi gerekir. Bunlardan bazlar
dorudan, Rusya Sosyal Demokrat i Partisine girme arzusunda
olduunu bildirecek ve komitece onaylanmak koulu ile alnacaktr.
(bkz. Bir Yoldaa Mektup, s. 17)81[
4&
]
nc yalan. Yazarm fikrine gre, Lenin partide aydnlarn
egemenliini kurmak istemektedir (s. 5). Ama Lenin yle diyor:
Komiteye... olabildiince iilerin iinden ii hareketinin tm ileri
gelen liderleri girmelidir (bkz. Bir Yoldaa Mektup, s. 7-8); yani
yalnz tm dier rgtlerde deil, komitede de ileri iilerin oylar
stn gelmektedir.
Drdnc yalan. Yazar, benim brormn 12. sayfasnda
bulunan, ii snf sosyalizme kendiliinden eilim gsterir vb.
eklindeki almtmm tamamen dayanaktan yoksun olduunu
sylyor (s. 6). Halbuki ben sadece bu yeri Ne Yapmal? adl
kitaptan alp evirdim. Orada 29. sayfada ne sylendiine bakalm:
i snf kendiliinden sosyalizme doru ekilir, fakat en geni
biimde yaylm olan (ve en eitli ekillerde durmadan yeniden
ortaya kan) burjuva ideolojisi buna ramen kendini iiye
kendiliinden kabul ettirir. Ben ite bu yeri evirerek brormn
12. sayfasna aldm. Eletirmenimiz bu alnty dayanaksz olarak
niteliyor. Bunun neye yorulmas gerektiini, bilmiyorum, yazarn
dalgnlna m, yoksa arlatanlna m vermeli?

81 Grld zere, Lenin'in fikrine gre rgtler yalnz Merkez Komitesi yoluyla deil,
yerel komiteler yoluyla da partiye kabul edilebiliyorlar.
147
Beinci yalan. Yazarn fikrinee, Lenin iilerin 'doa
zorunluluuyla' sosyalizme giritiklerini hibir yerde sylememi (s.
7). Halbuki Lenin, ii snfnn kendiliinden sosyalizme doru
ekildiini sylyor (Ne Yapmal?, s. 29 [Almanca yeni bask s. 75,
dipnot])
Altnc yalan. Yazar, ii hareketi iine sosyalizmin dardan
aydnlar tarafndan tanacan sylediimi iddia ediyor. Halbuki
ben, harekete sosyalist bilinci sosyal demokrasinin (yalnz
sosyal-demokrat aydnlarn deil) getireceini sylyorum (s: 18).
Yedinci yalan. Yazarn fikrinee Lenin sosyalist ideolojinin, ii
hareketinden tamamen bamsz olarak ortaya ktn
sylyormu. Ancak byle bir dnce kukusuz Lenin'in aklndan
bile gememitir. Onun syledii, sosyalist ideolojinin ii
hareketinin kendiliinden gelimesinden tamamen bamsz olarak
doduudur (Ne Yapmal?, s. 21 [Almanca yeni bask, s. 63] ).
Sekizinci yalan. Yazar benim, Plehanov'un 'aznlktan'
ayrldna ilikin szlerimin dedikodu olduunu sylyor. Halbuki
benim szlerim dorulanmtr. Plehanov aznlktan aynlm
bulunuyor...82
Yazarn brorn cmerte ssledii kk yalanlarn szn
bile etmiyorum artk.
Fakat itiraf etmek gerekirse, yazar yine de bir tek doru
sylemi. yle diyor bize: Eer bir rgt dedikodularla uramaya
balamsa, gnleri sayl demektir (s. 15). Elbette, tamamen
dorudur bu. Ancak sorun, dedikoduyu kimin yaptdr: Gln
"silahrleriyle Sosyal Demokrat, m, yoksa Federal Komite mi
bunu yapan? Bunun hakknda karar okur verecektir.
Bir sorun daha ve son. Yazar byk bir ciddiyetle u
aklamada bulunuyor: Federal Komite, Plehanov'un fikirlerini
yineliyoruz diye bizi kmyor. Biz, Plehanov, Kautsky ve bunlar gibi
teki nl marksistleri yinelemeyi bir erdem sayarz (s. 15). Demek
ki siz Plehanov ve Kautsky'yi yinelemeyi bir erdem sayyorsunuz.
ok gzel, sayn baylar. Dinleyin yleyse :
Kautsky yle diyor : Sosyalist bilin... proletaryann smf
savamndan doal olarak domu bir ey olmayan, ona dardan
getirilen bir eydir (bkz. Ne Yapmal? adl yapta Kautsky'den
alman alnt, s. 27 [Almanca yeni bask s. 72]). Ayn Kautsky,
roletaryay durumunun ve devinin bilincine - eritirmek,. sosyal
demokrasinin devlerinden- dir, diyor (bkz. lbid.). Kautsky'nin bu
szlerini yineleyeceinizi ve kukularmz datacam umarm,
sayn mene- vikim.

82 Ve bu yazar bizi Sosyal Demokrattn 5. saysnda, III. Parti Kurultay ile ilgili olgular
arptt diye eletirmeye kalkyor.
148
Geelim Plehanov'a. Plehanov unlar sylyor : ... Bundan
baka ben, Lenin'in projesi83 kabul olunduu takdirde partimizin
kaplarnn tm iilere kapanaca kansnn nedenini
anlamyorum. Partiye girmek isteyen iiler bir rgte girmekten
korkmazlar. Onlar disiplinden korkmazlar. Ona girmekten korkacak
olanlar, burjuva bireycilii iliklerine kadar ilemi. olan pekok
aydndr. Fakat byle olmas iyidir de. Genelde bu burjuva bireycileri
ayn. zamanda her trden oportnizmin temsilcileridir. Onlar
kendimizden uzak tutmak zorundayz. Lenin'in projesi bunlarn
partiyi istilasna kar bir kale hizmeti grebilir ve oportnizme kar
olan herkesin srf bu yzden bile projeye olumlu oy vermesi gerekir
(bkz. Protokol, s. 246).
Maskenizi atarak proleter drstl ile Plehanov'un bu
szlerini yineleyeceinizi umarm, sayan eletirmenim.
Bunu yapmazsanz, basndaki aklamalarnz dncesizlik ve
sorumsuzluk anlamna gelecektir.
Proletariatis BrdsolaJ>
(Proletaryann Mcadelesi 1 No. 11, , 15 Austos 1905.
mzasz makale.
Grcceden yaplan yetkili Rusa
eviriye gre.
GERCLK. GLENYOR
Kara bulutlar yumaklanyor stmzde. nim otokrasi
toplanarak ateli silahlar ve kllarla silahlanyor. Gericilik
yryte! Aalk otokrasiyi salamlamak iin ne srlen, arn
reformlarndan sz etmeyin: Reformlar, hayvanlaan ar
hkmetinin bize cmerte ikramda bulunduu ayn krbalarla
kurunlarn maskelenmesinden baka bir ey deildir.
Hkmetin lke iinde kan dkmekten vazgetii bir dnem
vard. O zamanlar hkmet d dmana kar savayordu, ierde
huzura gereksinimi vard. Bu nedenle, belli bir lde de olsa, i
dmanlar karsnda hogr uygulad ve yaylmakta olan
harekete gz yumdu.
imdi ise devir deiti. Devrim hayaletinden rkm olan arlk
hkmeti kuvvet toplayarak i dmanla adamakll hesaplamak
iin d dmanla yani Japonya ile alelacele bar yapt. imdi ise
gericilik balad. Planlarn, Moskovskiye Vjedomostide[*
9
] daha
nce aklamt. Bu gerici gazete yle yazyordu : Hkmet biri i
ve dieri d olmak zere iki sava yan yana yrtmek zorunda kald.
Eer her iki sava yeterli enerji ile yrteme- naise, bu durum
ksmen bir savan dierini engellemi olmasyla aklanabilir. Eer
Uzak Doudaki sava imdi sona erecek olursa..., hkmet sonunda
i sava da zaferle bitirip hibir grmesiz... i dmanlarn yere
vurmak iin serbest kalacak demektir... Savan sona erdirilmesiyle
Rusya'nn (yani hkmetin) btn dikkati i yaam ve zellikle de
kargaalklarn bastrlmas zerinde toplanacaktr. (Bkz. 18
Austos tarihli Moskovskiye Vjedomosti.)

83 Sz konusu olan, parti tz I. maddesinin Lenin ve Martov tarafndan formle
edilmesidir.
149
Demek ki Japonya ile bar yaplmas srasnda arlk
hkmetinin dnd planlar bunlard.
Sonradan, yani bar yapldktan sonra hkmet bakannn
azndan ayn planlar yineledi. Bakan yle diyordu: Biz
Rusya'nm ar partilerini kanda boacaz. Valileri ve genel valileri
eliyle hkmet, sz edilen planlarm imdiden uygulamaya
koymu bulunuyor : Rusya'y bir ordu karargh haline getirmesi,
hareketin merkezlerini Kazaklar ve askerlerle doldurarak makineli
tfekleri proletaryaya yneltmesi houna deildir. Sanlabilir ki
hkmet usuz bucaksz Rusya'y ikinci kez fethetmeye kalkyor.
Grlyor ki hkmet devrime kar sava ilan ediyor ve ilk
darbelerini de onun ileri birliine, yani proletaryaya yneltiyor. Ar
partiler adresine yaplan tehditler byle anlalmaldr. Elbette
kyllerin de payna deni verecek, kurunlar ve krbalarla
onlar da cmerte arlayacaktr ayet yeterince akll
davranmazlar- da insanca bir yaam isteinde bulunacak
olurlarsa, ama hkmet onlar imdilik kandrmaya alyor:
Toprak vaadinde bulunuyor, Dumaya aryor ve bu arada gelecek
iin btn olas zgrlkleri ballandra ballandra anlatyor.
Daha gvenilir halka gelince, hkmet doal olarak bunlara
kar daha nazik davranacak ve gelecekte onlarla bir ittifak yapma
yoluna gidecektir. nk Devlet Du- mas zaten bunun iin
kurulmutur. Sayn liberal burjuvalarn, anlamalar geri
evirmeyeceklerini sylemeye hi de gerek yoktur. Daha 5 Austos'ta
liderlerinin azndan, arn reformlarna olan hayranlklarn u
szlerle akladlar : ... Rusya'nm..,, Fransa'nn devrimci yolunda
gitmemesi iin gerekli btn abalar gsterilmelidir (bkz. 5 Austos
tarihli Russkiye Vjedomosti f
50
J, (Vinogradov'un makalesi).
Dzenbaz liberallerin, II. Nikolaus'a ihanet etmektense devrime
ihanet edeceklerini sylemeye bile gerek yok. Son kongreleri bunu
yeterince gstermitir...
Ksacas, halk devrimini bastrmak iin arlk hkmeti btn
kuvvetleri kullanmaktadr.
Proletaryaya kurun, kyllere yalan vaadler ve byk
burjuvaziye haklar
:
ite bu aralarla silahlanyor gericilik.
Otokrasinin slogan bugn udur : Ya lm, ya devrimin
yenilgisi.
br yandan, devrimin kuvvetleri de uyumavp byk ilerini
srdryorlar. Savala keskinleen bunalm ve daha sk patlak
veren siyasal grevler tm Rusya proletaryasn uyarm ve arlk
otokrasisiyle kar karya getirmitir. Olaanst durum,
proletaryay yldrmad gibi, tam tersine, yangna krkle giderek
durumu daha ktletirmi- tir. Proletaryann, arlk hkmetine
hayr, arlk Duma- sma hayr! gibi saysz arlarm iiten ve ii
snfnn nabz atlarna dikkatle kulak verenler iin, devrimin n-
deri olarak proletaryann devrimci ruhunun gittike daha hzl
gelieceine hibir kuku yoktur. Kyllere gelince, sava iin
yaplan silah altma almalar, ailenin en iyi i g- . ierini ellerinden
alan ve aile ocaklarn sndren ayn silah altma almalar, zaten
onlarda mevcut dzene kar fke yaratmtr. imdi 26 ili saran
ktln da bunlara eklendii dnlrse, ar koullara katlanan
kyllerin hangi yolu tutacaklarn anlamak g olmayacaktr. Son
olarak askerler de homurdanmaya balyorlar ve bu homurdanma
150
her geen gn otokrasi iin daha tehlikeli bir nitelik kazanyor.
Otokrasinin payandas olan Kazaklar, askerlerde nefret uyan-
drmaya balyorlar : Geenlerde askerler Novaya Alexand- ria'da
300 Kaza-ezdiler.84 Bu tr olaylar giderek artyor...
Ksacas, yaam yava yava byyerek gericilie kar ynelen
yeni bir devrimci dalga hazrlyor. Moskova ve Pe- tersburg'daki son
olaylar bu dalganm mutuculardr.
Bu olaylar karsndaki tutumumuz nasl olmaldr, sosyal
demokratlar olarak bizler neler yapmalyz?
Menevik Martov'a baklrsa, otokrasiyi temelinden ykmak iin
hemen bugn bir Kurucu Meclis semeliyiz. Onun dncesine gre,
yasal Duma seimleriyle ezamanl yasad seimler de yaplmaldr.
Halk, genel oyla temsilcilerini semeye aracak seim komiteleri
kurulmaldr. Bu temsilciler, belirlenen bir zamanda bir kentte
toplanarak kendilerini Kurucu Meclis , ilan etmeliler... Bylece otok-
rasi tasfiye edilmelidir85. Baka bir deyile, otokrasi halen yayor
olsa bile buna ramen biz btn Rusya'da genel seimler yapabiliriz!
Otokrasinin ast astk, kestii kestik olsa da, buna ramen halkn
yasad temsilcileri kendilerini Kurucu Meclis ilan edebilirler ve
demokratik cumhuriyeti kurabilirler! Anlald zere, silahlanmaya,
ayaklanmaya, geici hkmete gerek yok, demokratik cumhuriyet
kendiliinden gelecektir, yeter ki sadece yasad temsilciler
kendilerine Kurucu Meclis desinler! Ancak, iyi niyetli Martov bu
efsanevi Kurucu Meclis kendini gnn birinde yeniden Peter-Paul
Kalesinde bulacan unutuyor! Cenevre'deki Martov, Rusya'da
pratikilerin burjuva cilvelemelerle uraacak zamanlarnn
olmadn anlamyor.
Hayr, biz baka bir ey yapmak istiyoruz.
Kara gericilik karanlk kuvvetleri toplayarak btn gc ile
onlar birletirmeye alyor. Bizim devimiz, sosyal- demokratik
gleri toplamak ve onlar daha sk bir. biimde birletirmektir.
Kara gericilik Dumay topluyor, yeni balaklar kazanmak ve
kar-devrim ordusunu bytmek istiyor. Bizim devimiz, Dumaya
aktif boykot ilan etmek, onun kar devrimci yzn btn dnyaya
gstermek ve devrime yanda olanlarn saflarn oaltmaktr.
Kara gericilik devrime kar ldrc bir saldr iin
hazrlanyor, saflarmza karklk sokarak halk devriminin mezarn
kazmak istiyor. Bizim devimiz,' saflar sklatrarak arlk
otokrasisine kar her yerde ezamanl saldrya geip onun ansn
temelli ortadan kaldrmaktr.
Bizim iin gerekli olan Martov'un iskambil kulesi deil, genel
ayaklanmadr.
Halkn kurtuluu, halkn kendisinin utkulu ayaklanma-
sndadr.
Ya lm, ya devrimin yengisi, bugn bizim devrimci sloganmz
bu olmaldr.
Proletariatis Brdsola (Proletaryann
Mcadelesi) No. 12, 15 Ekim 1905.
Grcceden yaplan
yetkili Rusaeviriye gre.

84 Bkz. Proleteri J
51
] No. 17.
85 Bkz. Proletarh No. 5. Burada Martov'un plan yer almaktadr.
85 Marseyez: Paris'te ilk kez Marsilya gnllleri tarafndan sylenen (1792 yaz)
devrim arks.
151
BURJUVAZ BR TUZAK HAZIRLIYOR
Eyll ortalarnda zemstv ve kent adamlarnn bir kongresi
oldu. Bu kongrede, bamda bir merkez komitesi bulunan ve eitli
kentlerde yerel organlar olan yeni bir parti P
2
] kuruldu. Kongre bir-
program kabul etti, taktik saptad ve henz domu olan
partinin halka seslenecei zel bir ar hazrlad. Ksacas,
zemstvo ve kent adamlar kendi partilerini kurdular.
Bu adamlar nasl insanlardr, kendilerini ne olarak
adlandryorlar?
Liberal burjuvalar.
Nedir bu Liberal burjuvalar?
Varlkl burjuvazinin bilinli temsilcileri.
Varlkl burjuvazi bizim uzlamaz dmanmzdr, zenginlikleri
bizim yoksulluumuzdan, sevinleri bizim aclarmzdan
kaynaklanr. Bunlarn bilinli temsilcilerinin bizim can
dmanlarmz olacaklar ve bizi bilinli olarak paralamaya
alacaklar aktr.
Demek ki, ars ile halka seslenmek niyetinde olan bir halk
dmanlar partisi kurulmu oluyor.
Ne istiyorlar bu sayn baylar, arlarnda neleri savunuyorlar?
Bunlar sosyalist deildirler, sosyalist hareketten nefret ederler.
Bu, bunlarn burjuva durum ve koullan salamlatrmalar ve
proletaryaya kar kyasya bir savam srdrmeleri anlamn tar.
Bunlarn burjuva evrelerinde byk sempati grmelerinin nedeni
budur.
Bunlar demokrat da deildirler, demokratik cumhuriyetten
nefret ederler. Bu, bunlarn arn tahtn salamlatrmalar ve ar
yaam koullar altndaki kyllere kar da azgm bir sava
srdrmeleri anlamn tar. II. Niko- laus'un bunlarm toplantlarna
izin verilmesini buyurmasnn ve bir parti kurultay toplamalarma
msaade etmesinin nedeni budur.
Bunlar arn yetkilerini sadece birazck budamak istiyorlar,
onu da bu yetkilerin burjuvazinin eline gemesi koulu ile. Fakat
kanarnca, varlkl burjuvazinin proletaryaya kar kullanaca
gvenilir bir kale olarak arln varln mutlaka srdrmesi
gerekiyor. Bu nedenle anayasa tasarlarnda, Romanov'lar
tahtnn dokunulmadan kalmas gerektiini sylyorlar, yani
bunlar snrl bir monari ile birlikte gdk bir anayasa istiyorlar.
- Halka da seim hakk verilmesine liberal burjuva baylarn bir
itirazlar yok tur, ancak sadece bir koullan var, o da, halk
temsilcileri meclisinin zerinde, bu meclisin kararlarn mutlaka
deitirmeye ve kaldrmaya alacak olan bir zenginler meclisinin
taht kurmasdr. te bundan dolaydr ki programlarnda, bizim iki
meclise gereksinimimiz var, diyorlar.
Eer konuma, basn ve koalisyon zgrlkleri verilirse ok
sevineceklerdir, yeter ki grev zgrl snrlandrlm olsun.
Herhangi ekonomik reformlara ilikin ikiyzl szler gevelemenin
dnda grev zgrl ile ilgili olarak ak ve kesin hibir ey
sylemedikleri halde, insan ve yurtta haklar hakknda iri laflar
etmelerinin nedeni budur.
Bu tuhaf baylar efkatlerini kyllerden de esirgemiyorlar
iftlik sahiplerinin topraklarnn kyllere gemesine kar hibir
itirazlar yoktur, ancak bir koullan var, o da kyllerin bu
152
topraklan bedava deil de, iftlik sahiplerinden para ile satn
almalardr. Bu merhametli baylar m ne kadar iyiliksever olduklan
grlyor!
Eer btn bu isteklerinin yerine getirilmesini salarlarsa,
arn yetkileri, sonunda burjuvazinin elinde bulunacak ve arlk
otokrasisi yava yava bir burjuva otokrasisi haline gelecektir.
Zemstvo ve kent temsilcileri bizi buraya doru srklyorlar. te
bu nedenledir ki halk devlimi bunlar uykularnda bile korkutuyor
ve o kadar ok, Rusya'nn huzura kavuturulmasndan
szediyorlar.
Bu durumda bu uursuz adamlarn szmona Devlet
Dumasma byk umut balamalarmda alacak birey yoktur.
Bilindii gibi, arlk Dumas halk devriminin yadsm- masdr,
bunun ise bizim liberal burjuvalar iin byk yarar vardr. Bilindii
gibi arlk Dumas varlkl burjuvaziye belirli bir etki alan tanyor,
bizim liberal burjuvalar m ise buna byk gereksinimleri var. Tm
programlarnn ve tm eylemlerinin Dumann varln ama
edinmesinin nedeni budur, Dumann. baarszla uramasyla
ister istemez bunlarn btn planlar da yklacaktr. te bunun
iin Dumann boykot edmesinden korkuyorlar, asl bunun iin bize
Dumaya gitmeyi tlyorlar. Liderleri Yakukin'in azndan,
arlk Dumasma katlmamamz byk bir hata olacaktr diye
aklyorlar. Gerekten de bu byk bir hata olur, ama kimin iin,
halk iin mi yoksa onun dmanlar iin mi? Asl sorun budur.,
arlk Duma'snn amac nedir, zemstvo ve kent adamlar
bununla ilgili olarak neler sylyorlar?
... Duma'nn ilk ve en nemli' grevi, Duma'nn kendisinin
dntrlmesidir diyorlar arlarnda. Ayn arda,
semenlerin ikinci semenlere [Wahlmnner - N] . her eyden nce
Duma'y dntrmek isteyen adaylar seme devi vermeleri
gerektiini de bildiriyorlar.
Bu dnm neden ibarettir? undan : Duma, yasalarn
hazrlanmasnda... ve devlet gelirlerinin ve giderlerinin
grlmesinde tayin edici oya ve bakanlarn almalar zerinde
denetim hakkna sahip olmaldr. Demek ki ikinci semenlerin her
eyden nce Duma'nn yetkilerinin geniletilmesini istemeleri
gerekiyor. Yani Duma'nn dntrlmesinin anlam bu. Duma'ya
kimler girecek? En byk ksm itibariyle byk burjuvazi.
Duma'nn yetkilerinin geniletilmesinin byiik burjuvaziyi siyasal
bakmdan glendirme anlamna geldii aktr. Zemstvo ve kent
adamlar da kalkp halka liberal burjuvalar Duma'ya seerek,
bunlar her eyden nce byk burjuvazinin glendirilmesinde
etkili olmakla grevlendirmesini tlyorlar. Demek ki bizim
ncelikle ve zellikle kendi elimizle kendi dmanlarmzn
glenmesini salamamz gerekiyor, saym liberal burjuvalar bize
bunu tlyorlar. ok dosta bir t, baka ne diyelim! Ya
halkn yetkileri, onlar kim salayacak acaba? Onlar m, kukuya
kaplmaya hi gerek yok, sayn liberal burjuvalar halk
unutmayacaklar. Duma'ya gelir gelmez, oraya yerleir yerlemez
halk iin de yetkiler isteyeceklerine ilikin gvence veriyorlar. Ve
byle bir ikiyzllkle zemstvo ve kent adamlar, amalarna
ulaacaklarn umuyorlar.. Demek ki, her eyden nce Duma'nn
yetkilerinin geniletilmesini bize bunun iin tlyorlar...
153
Bebel, dmann bize verdii her t bizim zararmza dr,
diyor. Dman bize Duma'ya katlmay tlyor, yleyse Duma'ya
katlmak bizi mzararmzadr. Dman bize Duma'nn yetkilerinin
geniletilmesini tlyor, yleyse Duma'nn yetkilerini geniletmek
bizim zaranmzadr. Yapmamz gereken ey, Duma'ya olan gveni yok
ederek onu halkn gznden drmektir. Bizim iin gerekli olan
Duma'nn deil, tersine halkn yetkilerinin artrlmasdr. Ve ayet
ayn dman ayn zamanda bize tatl szler syleyerek baz haklar
vermeyi vaadediyorsa, bununla bize bir tuzak kuruyor ve bizim kendi
elimizle kendisine byk bir korunma kalesi kuruyor demektir.
Liberal burjuvalardan daha iyisi asla beklenemez.
Fakat bize liberal burjuva taktiini tleyen baz so-
yal-demokratlara ne demeli? Dmanlarmzn art niyetli tlerini
kelimesi kelimesine yineleyen Kafkasya aznlna ne demeli?
Kafkasya aznl rnein yle diyor: Devlet Dumasna
katlmamzn zorunlu olduuna inanyoruz (bkz. kinci Konferans,
s. 7). Aynen sayn liberal burjuvalarn da zorunlu grdkleri gibi.
Ayn aznlk bize u d veriyor : Bulygin Komisyonu...
milletvekili seim hakkn yalnz varlkllara verdii takdirde,
seimlere karp, semenleri ilerici adaylar semeleri iin devrimci
yoldan zorlamak ve Zemski Zobor'da bir Kurucu Meclis toplanmasn
istemek zorundayz. Son olarak akla gelebilen tm arelere
bavurarak... Zemski Zo- bor'u bir Kurucu Meclis toplamas veya
kendisini byle ilan etmesi iin zorlamamz gerekir. (Bkz. Sosyal
Demokrat No. 1) Demek ki, yalnz varlkllarn seim hakk olsa ve
Duma'da yalnz bunlar toplanma bulunsalar bile, bizim bu varlkllar
meclisine bir Kurucu Meclis'in yetkilerinin verilmesini istememiz
gerekecek! Hatta halkm yetkileri budanm olsa bile, bizim Duma'nm
yetkilerinin mmkn olduunca geniletilmesi iin almamz
gerekecek. Sylemeye gerek yok ki, eer yalnz varlkllar seim
hakkna sahip olurlarsa, ilerici adaylarn seilmesi bo bir laftan
ibaret kalacaktr.
Yukarda grdmz gibi, liberal burjuvalar da bize ayn eyleri
tlyorlar.
ki eyden biri: Ya" liberal burjuvalar menevikletiler, ya da
Kafkasya aznl ("Meninstvo") liberalleti.
Hangisi olursa olsun uras kesin ki, daha yumurtasndan yeni
km olan, liberal burjuvalarn Partisi tuzan kurnazca
hazrlyor...
imdi bize gerekli olan; bu tuza paralayarak herkesin gz
ne sermek ve halkm bu liberal dmanlarna kar acmasz bir
sava vermektir.
Proletariatis Brdsola (*Proletaryann
Mcadelesi) No. 12, 15 Ekim 1905.
mzasz makale.
Grcceden yaplan yetkili Rusa eviriye gre.
YURTTALAR!
Rusya proletaryas; byk dev, yeniden harekete geti... Rusya,
btn blgelerini kapsayan geni bir grev hareketine tutuldu. Sanki
sihirli bir denek demi gibi usuz bucaksz tm Rusya'da
ekonomik yaam birdenbire durdu. Demiryollar ile yalnz
Petersburg'da bir milyondan fazla ii greve girdi. Tm Moskova'y
154
sessiz, hareketsiz, Roma- nov'a bal eski bakenti devrimci ate
sard; Harkov, Kiev, Yekaterinoslav ve teki kltr ve sanayi
merkezleri, tm orta ve gney Rusya, tm Polonya ve son olarak tm
Kafkasya ayaa kalkyor, tam bir uyum iinde ve tehditkr bir
biimde otokrasinin gznn iine bakyorlar.
Ne olacak? Tm Rusya heyecanla bu sorunun yantn bekliyor.
Proletarya, kahrolas iki bal ejderhaya sava ilan ediyor. Bu
meydan okumann arkasndan gerek bir sava gelecek midir, grev
ak bir silahl ayaklanmaya dnecek midir, yoksa bundan nceki
grevler gibi barl son bularak hz kesilecek midir?
Yurttalar! Bu sorunun yant ne olursa olsun, imdiki grev
nasl biterse bitsin, bir eyin herkese ak "ve kesin olarak bilinmesi
gerekiyor : Biz tm Rusya halkn kapsayacak olan bir ayaklanmann
eiinde bulunuyoruz. Bu ayaklanmann saati yakmdr. Yalnz
Rusya tarihinde deil, dnya tarihinde de bu kadar byk apta, bir
benzerine rastlanmam olan imdiki siyasal genel grev, belki bugn
genel bir lalk ayaklanmasna dnmeden sona erebilir, ama yarn
yeniden ve daha byk bir gle lkeyi sarsaca ve Rus halknn
arlk otokrasisi ile olan ezeli dmanl karara balayarak o irer
canavarn bam ezmek zorunda olan byk bir silahl ayaklanmayla
sonulanaca kesindir.
Genel silahl halk ayaklanmas bu, son zamanlarda lkemizin
siyasal ve toplumsal yaantsndaki olaylar btnnn tarihsel
kanlmazlkla ona doru srkledii yazgsal dmn
zmdr! Bugn Rusya proletaryasnn nnde bulunan ve acele
ve zorunlu zm gerektiren byk dev, tm halkm silahl
ayaklanmasdr!
Yurttalar! Proletaryann sava arsna uyarak onunla birlikte
bu kurtarc genel halk ayaklanmasna komak, bir avu para ve
toprak soylularnn dnda, hepimizin yararnadr.
arn katil otokrasisi lkemizi uurumun kenarna getirdi.
Saylar yz milyonu aan Rus kylsnn perian durumu, ii
snfnn bezgin ve ackl hali, lsz hesapsz Devlet borlan ve
ekilmez hale gelen vergiler, tm halkm haklardan yoksun oluu,
yaamn her kesimine egemen olan sonu gelmez keyfi ve zorba
hareketler ve son olarak yurttalarn can ve mal gvenliinden
tamamen yoksun olmalar ite Rusya'nm bugnk korkun
grnm budur. Bu, bu ekilde daha fazla gidemez! Btn bu
karanlk ve korkun durumlar yaratan otokrasi yklmak
zorundadr.' Yklacaktr da! Otokrasi bunu biliyor, bunu ne kadar
ok bilirse bu korkun durum o kadar daha karanlk ve etrafnda
dzenledii cehennem sava o kadar daha korkun olacaktr. Kentin
sokaklarnda ldrd iilerden, yzlerce ve binlerce kendi halinde
yurttatan, hapishanelerde ve srgnlerde ryen halkm en iyi
evlatlar olan on binlerce ii ve aydmdan, ar ajanlarnn tm Rusya
kylerinde, kyller arasmda giritii srekli krmlar ve
zorbalklardan baka otokrasi imdi daha yeni ve daha korkun
yntemler buldu: Halkm kendi arama dmanlk ve kin tohumlan
saarak eitli halk tabakalarn ve tm milliyetleri birbirlerine kar
kkrtmaya balad. Rus baldr plaklarn silahlandrarak Rus
iilerinin ve aydnlarnn zerine sal- drtt. Besarabya'daki geri
kafal ve a Rus ve Moldav kitlelerini Yahudilerin, ve son olarak da
cahil ve fanatik Tatar kitlelerini Ermenilerin zerine saldrtyor.
Tatarlarn yardmyla Rusya'nn devrimci merkezlerinden birini ve
155
Kafkasya'nn en devrimci merkeziniBaku'yu altst etti ve tm
Ermeni eyaletini devrimden yldrd. nsanlar eitli soylardan gelen
tm Kafkasya'y bir sava, alanna evirdi. Burada halk her an
gelecek basknlar sadece otokrasi ynetiminden deil, otokrasinin
bahtsz kurbanlar olan komu soylardan da bekler oldu. Bu, bu
ekde daha fazla gidemez! Btn bunlara bir son verecek olan
yalnz devrimdir!
Btn bu cehennem korkunluklarnn asl faili olan
otokrasiden bunlar sona erdirmek istemesini, ya da sona er-
direbileceini beklemek tuhaf ve gln olur. Liberal Partinin
yetinmek istedii hi bir reform, otokrasiye yaplacak hi bir yama
Devlet Dumas, Zemstvolar vb. trden bu korkunluklar sona
erdiremez. Tersine, bu ynde yaplacak btn giriimler ve
proletaryann devrimci gdsnn frenlenmesi, bu yldrma
hareketlerini artrmaktan baka bir eye yaramayacaktr.
Yurttalar! imdiye kadar otokrasiye kar tm savam
omuzlarnda tam, onun sonuna kadar en kararl ve en azimli
dman olan toplumumuzun en devrimci snf proletarya, ak
silahl eyleme hazrlanyor. Sizleri, toplumun tm snflarn
kendisine yardmc ve destek olmaya aryor. Silahlann, onun
silahlanmasna yardmc olun ve tayin edici savaa hazrlann!
Yurttalar! Ayaklanma S&clt/ yakndr! Bu St/ iin iyi
hazrlanmamz zorunludur. Ancak bu takdirde, yalnz her yerde ve
ayn anda balayacak genel bir silahl ayaklanma sayesinde aalk
dmanmz arn kahrolas otokrasisini yenilgiye uratarak
onun enkaz zerinde bize gerekli olan zgr demokratik cumhuriyeti
kurabiliriz.
Otokrasiye hayr!
Yaasn savaan Rusya proletaryas!
Yaasn demokratik cumhuriyet!
Yaasn savaan Rusya proletaryas!
1905 Ekiminde RSDP Tif lis
Komitesinin basmevinde baslm
bildiriye gre Rusa metin.
mza: T i f l i s K o mi t e s i
TM LERE
Devrim yryte! Rusya'nm devrimci halk ayakland ve
iddetli saldrya gemek iin arlk hkmetini sard. Kzl bayraklar
dalgalanyor, barikatlar kuruluyor, halk silahlara sarlyor ve Devlet
dairelerine hcum ediyor. Yeniden yiitlerin sava haykrlar
duyuluyor, sessiz yaam yeniden uulduyor. Devrim gemisi
yelkenleri aarak zgrlk iin hareket etti. Bu gemiye Rusya
proletaryas komuta ediyor.
Rusya proleterleri neler istiyorlar, amalar nedir?
Bugn Rusya proleterleri, arlk Dumasn ykarak tm halkm
Kurucu Meclisini kuralm diyorlar. Proletarya hkmetten kk
dnler istemeyecek, ondan olaanst durumun kaldrlmasn ve
bir ka kent ve kydeki infazlarn durdurulmasn istemeyecek,
proletarya kartal byle sinekler avlamayacaktr. Kim hkmetten
dnler istiyorsa hkmetin gideceine inanmyor demektir, fakat
proletarya bu inan iinde yaayp hareket ediyor. Kim ki hk-
156
metten ltuflar bekliyor, devrimin gcne inanmyor demektir,
fakat proletarya bu inan iinde yayor. Hayr! Proletarya enerjisini
aklszca isteklere harcamayacak. Onun arlk otokrasisinden yalnz
bir talebi var: Otokrasiye hayr, otokrasiye lm! Ve Rusya'nm geni
alanlarnda iilerin devrimci sava haykrlar gittike daha cesur
kyor : Devlet Dumasma hayr! Yaasm tm halkn Kurucu Meclisi!
Rusya proletaryasnn bugn erimek istedii ey budur.
ar, halkm tamam tarafndan desteklenen bir Kurucu Meclise
izin vermeyecektir, ar kendi zorba egemenliini kaldrmayacaktr
o bunu yapmayacaktr! zin verdii gdk Anayasa geici bir
dndr, arn ikiyzl vaadinden baka bir ey deildir. Elbette bu
dnden yararlanacaz, kargadan cevizi alp bununla onun kafasn
yarmay reddetmeyeceiz. Fakat buna ramen, halkn arn szne
gve- nemeyecei, onun yalnz kendisine gvenmesi, yalnz kendi
kuvvetine dayanmas gerektii olgusu olgu olmaktan kmaz : Halkn
kurtuluu halkn kendi elleriyle gerekletirilmek zorundadr. Yalnz
ezenlerin kemikleri zerinde halkn zgrl kurulabilir, yalnz
ezenlerin, kanyla halkm kendi egemenliinin topra gbreienebilir.
Ancak bata proletarya olmak zere silahlanm halk ortaya kp
genel ayaklanma bayran ykselttiinde ancak o zaman sngle-
re dayanan arlk hkmeti yklabilir. Bugn tm Rusya
proleterlerinin amac, bo laflar, anlamsz zsilahlanma deil,
gerek silahlanma ve silahl ayaklanmadr.
Baarya erien ayaklanma hkmetin yenilgisini salayacaktr.
Fakat yenilen hkmetlerin yemden ayaklar zerine gelmeleri
seyrek olan bir ey deildir. Bizde de hkmet yeniden ayaklan
zerine gelebilir. Ayaklanma srasnda deliklerinde saklanan
karanlk kuvvetler hemen ayaklanmadan sonraki gn deliklerinden
karak hkmeti yeniden diriltmek isteyeceklerdir. Yenilmi olan
hkmetler byle di- rilmilerdir. Halk mutlaka bu karanlk glere
egemen olmal ve onlar yeryznden silip sprmelidir! Fakat bu-
nun iin kk ve byk, zaferle kan tm halkm hemen
ayaklanmadan sonraki gn silahlanarak devrimci bir orduya
dnmesi ve kazanlm haklar savunmak iin elde silah daima
hazr beklemesi zorunludur.
Zaferi kazanan halk ancak devrimci bir orduya dnt
taktirde, ancak o zaman, saklanm olan karanlk kuvvetlere kesin
darbeyi indirmeye gc yetecektir. Yalnz devrimci ordu, geici
hkmetin yaptklarna g kazandrabilir, yalnz geici hkmet
tm halk tarafmdan desteklenen demokratik cumhuriyeti kuracak
bir Kurucu Meclisi toplayabilir. Rusya proleterlerinin bugnk
abalan, devrimci ordu ve devrimci geici hkmete ynelmektedir.
. Rus devriminin ttt yol budur. Bu yol halkm egemenliine
gtren yoldur ve proletarya, halkm tm dostlarm bu yolu tutmaya
aryor.
arn zorba idaresi halk devriminin yoluna dikiliyor, dnk
bildirisiyle bu byk hareketi engellemek istiyor. Devrim dalgalarnn
arm zorba egemenliinin defterini drp bir tarafa ataca aktr...
Proletaryann yolunu tutmayanlara nefret ve kin (olsun .N.)
bunlar devrimin aalk hainleridir! Gerekte bu yolu tutan ama
konumalarnda baka trl syleyenlere ayplar olsun nk
cesaretsizliklerinden gerekten korkuyorlar!
157
Biz gerekten korkmuyoruz, biz devrimden korkmuyoruz! Gk
daha kuvvetli grlesin, frtna daha iddetli kopsun! Zafer saati
yakndr!
O halde cokuyla Rusya proletaryasnn sloganlarn ilan edelim:
.
Devlet Dumasma hayr!
Yaasn silahl ayaklanma!
Yaasn devrimci ordu!
Yaasn devrimci geici hkmet!
Yaasn tm halkn Kurucu Meclisi!
Yaasn demokratik cumhuriyet!
Yaasn proletarya!
19 Ekim 1905 gn RSDP Kafkas Federasyonunun illegal (Avlabar)
basmevinde baslm bildirinin metnine gre.
mza: T i f l i s K o m i t e s i
Grcceden yaplan yetkili ' L Rusa eviriye gre.

158 .
TFLS, 20 KASM 1805
Byk Rus Devrimi balad! Devrimin biimsel olarak 17 Ekim
tarihli Manifesto ile kapanan ilk frtnal perdesini yaam
bulunuyoruz. Tanrnn sevgili kulu zorba ar, tal ban devrimci
halkn nnde edi ve ona burjuva zgrlnn salam
temellerini vaat etti...
Ancak bu, sadece ilk perdedir. Bu ancak sonun balangcdr.
Byk Rus Devrimine yaraan byk olaylarn arifesinde
bulunuyoruz. Bu olaylar tarihin kat kesinlii ve nne geilemez bir
zorunlukla bize doru yaklamaktadr. ar ve halk, arn bana
buyruk egemenlii ve halkm kendi egemenlii, bnlar birbirine taban
tabana zt iki dman edir. Birinin yenilgisi ve dierinin yengisi,
sadece bu ikisi arasndaki kesin bir savan, amansz ve kyasya bir
kavgann sonucu olabilir. Bu sava henz olmad. Bekleniyor daha.
Rus devriminin gl devi tm Rusya proletaryas btn kuvvet"
ve aralarla bu savaa hazrlanyor.
Liberal burjuazi yazgsal nem tayan bu sava engellemeye
alyor. Anariye son verip barl yapc almaya, Deyletin
kurulmas almasna balamann artk zaman olduuna inanyor.
Hakk da var. Proletaryanm daha ilk devrimci hamlede arlktan
kopardklar ona yetiyor. imdi artk arlk hkmetiyle rahata bir
ittifak kurabilir kendisi iin kazanl koullarla, ve birletirilmi
kuvvetlerle mezarnn kazcs ortak dmana devrimci
proletaryaya kar yryebilir. Burjuva zgrl, yani smr
zgrl artk gvence altna alnmtr, bu ona bol bol yeter. Bir an
iin dahi devrimci olmayan Rus burjuvazisi artk aka gericiliin
yanna geiyor. Yolu ak olsun! Arkasndan gz ya dkecek deiliz.
Devrimin yazgs hibir zaman liberalizmin elinde olmamtr. Rus
devriminin gidiat ve sonucu tamamen devrimci proletarya ile dev-
rimci kylln tutumuna baldr.
Sosyal demokrasinin nderlik ettii devrimci kent proletaryas
ve onunla birlikte devrimci kyllk, liberallerin tm hilelerine
karn, savamlarn, otokritik egemenlii xamamen ykp onun
ykntlar zerinde zgr demokratik cumhuriyeti kuruncaya kadar
azimle srdreceklerdir.
Bu, sosyalist proletaryann en yakm siyasal devi, bugnk
devrimdeki amacdr ve neye mal olursa olsun, kyllk tarafndan
desteklenerek bu amaca ulaacaktr.
Onu demokratik cumhuriyete gtrecek yol da ayn ekilde
onun tarafndan ak ve kesin bir ekilde izilmitir.
1. Yukarda szn ettiimiz kesin lm kalm sava, 2. bu
sava srasnda rgtlenecek devrimci ordu, 3. utkulu savan
sonucu olarak kurulacak olan, proletarya ile kylln devrimci
geici hkmet eklindeki demokratik diktatrl, 4. onun
tarafndan genel, dorudan, eit ve gizli seim hakk esas zerine
toplanacak Kurucu Meclis, Byk Rus Devriminin zlenen sona
erimeden nce gemek zorunda olduu aamalar bunlardr.
Hkmetin hibir tehdidi ya da ann kendini beenmi
Manifestolar otokrasinin kurtanlmas iin kurulan Witte hkmeti
trndeki hibir geici hkmet, genel vb. seim hakk esas zerine
de seilmi olsa ar hkmeti tarafndan toplanan hibir. Devlet
159
Dumas, proletaryay demokratik cumhuriyete gtren tek doru
devrimci yolundan e- viremeyecektir.
Proletaryann, bu yolda sonuna kadar gitmeye, onu bekleyen
muazzam, kanl savam onurla kazanmaya yetecek gc var mdr?
Hi kukusuz, evet!
Proletarya kendisi byle dnyor ve yrekli ve kararl bir
ekilde savaa hazrlanyor.
Kavkaski Raboi Listokl
sa
] No. 1, 20 Kasm
1905. mzasz
makale.
K SAVA (9 Ocak dolaysyla)
Gee yln 9 Ocak gnn herhalde anmsayacaksnz... O gn,
Petersburg proleteryasrnn ar hkmetiyle kar karya geldii ve
istemedii halde onunla att bir gnd. Evet, istemedii halde,
nk ekmek ve adalet dilemek iin dinginlik iinde ara gitti, ama
dmanca karland ve kurun yamuruna tutuldu. Umutlarn
arn resimlerine, kilisenin bayraklarna balad, ama bunlar par-
alanp suratna frlatld ve bununla ona silaha ancak silahla, kar
konabilecei aka gsterilmi oldu. Ve dman dmanca
karlamak ve ondan almak iin silah bulabildii her durumda
silahlara sarld. Ancak sava alannda binlerce kurban brakarak
byk kayplar iinde geri ekildi ve kinini iine gmd...
Geen yln 9 Ocak gnnn bizlere anmsatt budur.
Rusya proletaryasnn 9 Ocan yldnmn yaad bugn,
u sorunun ortaya atlmas fazla olmasa gerek : Petersburg
proletaryas geen sene, o zamanki atmadan niin geri ekilmiti
ve o zamanki atmann Aralk ayndaki, genel atmadan fark
nedir?
Her eyden nce, ayaklanmann yengisi iin herhalde zorunlu
olan minimum devrimci, bilinten dahi yoksun olduu iin geri
ekildi. Yalvarp yakararak ve umutla, tm varln halkn ezilmesi
zerine kurmu olan kanl ara giden bir proletarya, bir para kayra
dilenmek iin gvenle yeminli dmanna giden bir proletarya
byle bir proletarya sokak savanda hi stnlk kazanabilir mi?
160
Ne var ki yaylm atei, ksa bir sre sonra, aldatlm olan
proletaryann gzlerini aarak ona aka otokrasinin iren yzn
gsterdi, bununla beraber proletarya fkeyle yle bard: ar bizi
pataklad, eh yle olsun, biz de onu pataklayacaz! Fakat elde silah
yoksa neye yarar ki bu, insan bilinli de olsa, sokak savanda bo
elle ne yapabilir, dmann kurunlar aydnlanm kafalara
aydnlanmam kafalar kadar demez mi?
Evet, Petersburg proletaryasnn geri ekilmesinin ikinci nedeni,
silah yokluu idi.
-Fakat, eer silahlar da olsayd, yalnz bana Petersburg ne
yapabilirdi? Petersburg'da kan akt ve barikatlar kurulduu
zaman, teki kentlerde kimsenin kl kprdamyordu. Hkmetin
baka blgelerden birlikler getirerek sokaklar kana
boyayabilmesinin nedeni budur. Ancak sonradan,. ldrlen
arkadalarn gmen Petersburg proletaryas gnlk iine dnd
zaman, eitli kentlerde greve giden iilerin sava haykrlar
gelmeye balad: Petersburg kahramanlarna selamlar olsun! Fakat
bu ge kalm selam, kimin iin ne deer tar ve neye yarard ki?
Hkmetin bu damk ve rgtsz eylemleri ciddiye almayp, tek tek
gruplara blnm proletaryay kolayca datmasnn nedeni budur.
.'.
Demek ki, rgtlenmi bir genel ayaklanmann olmamas,
proletaryann eylemlerinin rgtlenmemilii, Petersburg
proletaryasnn geri ekilmesinin nc nedenidir.
yi de, kim rgtleyecekti genel ayaklanmay? Halk toptan bunu
zerine alamazd, proletaryann ileri kesimi
:
proletarya partisi
ise, parti iindeki fikir ayrlklar yznden blnd iin, kendisi
rgtlenmi deildi, i mcadele ve parti blnmesi gnden gne
partiyi zayflatyordu. kiye blnm gen partinin genel
ayaklanmann rgtlenmesini stlenememi olmasna amamak
gerekir.
Demek ki, birleik ve mtecanis bir partinin olmamas,
proletaryann geri ekilmesinin drdnc nedenidir.
Son olarak, eer kyller ve askeri birlikler ayaklanmaya
katlmamlar ve ona yeni kuvvetler gndermemilerse, bunun
nedeni, zayf ve ksa sreli ayaklanmada stn bir g
grmemeleridir, ancak zayfn yannda yer almaktan kanlmas da
bilinen bir eydir.
Yiit Petersburg proletaryasnn geen yln Ocak ayndaki geri
ekilmesinin nedenleri bunlardr.
Zaman geti. Bunalmn ve hak yoksunluunun uyard
proletarya yeni bir arpmaya hazrland. 9 Ocak kurbanlarnn
proletaryada her trl sava isteini ldrdn dnenler
yanldlar. Tersine, son sava iin proletarya daha heyecanl ve daha
fedakrca hazrland, askeri birliklere ve Kazaklara kar daha bir
inatla ve yiite savat. Karadeniz ve Baltk Denizindeki
bahriyelilerin ayaklanmalar, Odesa, Lodz ve teki kentlerdeki ii
ayaklanmalar, kyllerin polisle olan bitmeyen atmalar, halkn
iinde nasl sndrlemez bir devrim ateinin yandn aklkla
kantlad.
9 Ocakta devrimci bilinten yoksun olan proletarya, son
zamanda alas bir hzla bilinlendi. Proletaryann bilincini, on
161
yllk propagandann bile ayaklanma gnlerinde olduu kadar
kuvvetli biimde gelitiremeyecei syleniyor. Byle olmas da
gerekir, nk smf atmalar sreci; halkn devrimci bilincinin
gnbegn deil, saatten saate gelitii bir yksek okuldur.
lk balarda proletaryann sadece kk bir grubunun
propagandasn yapt genel silahl ayaklanma, baz yoldalarn bile
kukuyla karladklar silahl ayaklanma, yava yava proletaryanm
sempatisini kazand ve proletarya hummal bir ekilde kzl birlikler
rgtleyerek kendisine silah vb. eyleri salad. Ekim ayndaki genel
grev, proletaryann ayn anda eyleme gemesinin olanakl olduunu
somut bir biimde gsterdi. Bununla, rgtl ayaklanmann olanakl
olduu kantlanm ve proletarya azimle bu yolu tutmutur.
Gerekli olan, sadece, genel ayaklanmann rgtlenmesi
srasnda baa geip, tek tek kentlerde birbirinden ayr olarak
srdrlen devrimci hazrlk almalarn toparlayacak ve saldn
inisiyatifini stlenecek mtecanis, birleik ve blnmez bir
sosyal-demokrat parti idi. Yaamn kendisi, yeni kabarmay
hazrladndan kentlerdeki bunalm, krsal yerlerdeki alk ve
buna benzer dier nedenler yeni bir devrimci patlamay gnden gne
daha kanlmaz bir hale getiriyordu. Byle bir partinin ancak imdi
oluturulabilmi olmas bir ansszlktr : Blnmeden dolay zayf
dm olan parti, ancak imdi iyilemeye ve birleme sorununu
yoluna koymaya balamt.
' te byle bir anda Rusya proletaryas ikinci, yani anl Aralk
arpmasnn eiinde bulunuyordu. ,
imdi bu arpmadan sz edelim.
Ocak arpmasn anlatrken nasl bilinsiz olduunu
sylemisek, imdi Aralk arpmasndan sz ederken, bu kez bu
bilincin varolduunu belirtmek zorundayz. On bir aylk devrimci
alma, savam veren Rusya proletaryasnn gzn am ve
Otokrasiye hayr!, Yaasn demokratik cumhuriyeti sloganlar gnn
ve kitlelerin sloganlar olmutur. Ortalkta artk ne bir kilise bayra,
ne bir ikon ve ne de ar resmi grlyordu. Bunlarn yerine kzl
bayraklar dalgalanyor ve Marx'la Engels'in resimleri ortal ssl-
yorard. Artk ilhiler ve Tanr ar korusun arks duyulmuyordu.
Bunlarn yerine, zalimlerin kulaklarnda nlayan Marseyez* ve
Varavyanka86 arklar dolduruyor- du ortal.
Demek oluyor ki, devrimci bilin konusunda Aralk arpmas
Ocak arpmasndan tamamen ayrlmaktadr.
Ocak arpmasnda silah yoktu, halk o zaman silahlanmam
olarak savama girmiti. Aralk arpmas ileri bir adm att. Btn
savalar, ellerinde tabancalar, tfekler, bombalar ve hatta baz
yerlerde makineli tfeklerle silahlara hcum etti. Silah kuvvetiyle
silah elde etmek, gnn slogan oldu. Herkes silah aryor, herkes
silah sahibi olma gereini duyuyordu. Ancak ne yazk ki pek az silah
vard ve proleterlerin sadece ok kk bir ksm silahlanm olarak
ortaya kabilder.
Ocak arpmas tamamen tecrit edilmiti ve rgtszd,
herkes kendi bana hareket ediyordu. Aralk ayaklanmas burda da
bir adm ileri gitti. i Temsilcilerinin Petersburg ve Moskova Sovyeti
ile ounluk ve aznlk merkezleri, devrimci eylemin ayn anda
balamas iin olabildiince nlemler aldlar, ayn anda saldrya

86 Varavyanka : Varova arks.
162
gemeleri iin Rusya proletaryasna arda bulundular. Ocak
ayaklanmasnda buna benzer hibir ey yaplmamt. Fakat bu a-
nc'.Ui nce partinin ayaklanma iin uzun ve esasl bir hazrl
olmadndan, ar sadece ar olarak kald ve eylem gerekte izole
ve rgtlenmemi bir ilerleyi oldu. Ayn anda ve rgtl bir
ayaklanma iin sadece aba gsterme hali vard.
Ocak ayaklanmasn esas itibariyle Gaponlar ynetti. Aralk
ayaklanmasnn bu konudaki stnl, banda sos-
yal-demokratlarn bulunmasyd. Fakat ne. yazk ki, sosyal-
demokratlar ayr gruplara blnm olup birleik, mtecanis bir
parti oluturmadklarndan, koordineli hareket edemediler.
Ayaklanma, Rusya Sosyal-Demokrat i Partisini bir kere daha
hazrlksz ve paralanm buldu...
Ocak atmasnn bir plan yoktu, belli bir politika tarafmdan
ynlendirilmemiti, saldr m yoksa savunma m yaplacana ilikin
bir sorun yoktu nnde. Aralk atmasnn tek stnl, bu
sorunu aklkla ortaya koymu olmasyd, ama bunu hemen
savan balangcnda deil de, ancak savan seyri iinde yapmt.
Bu sorunun zmne gelince, Aralk ayaklanmas da Ocak
ayaklanmasnn gsterdii ayn zaaf gsterdi. ayet Moskova
devrimcileri daha batan saldr politikas izlemi, diyelim ki, hemen
balangta Nikolaus istasyonuna saldrp ele geirmi olsalard,
ayaklanma elbetteki daha uzun srer ve daha arzu edilir bir yne
girmi olurdu. Ya da rnein, Letonyal devrimciler, ayet
duraksama gstermeyip de kararl bir ekilde saldr politikas
yrtm olsalard, kukusuz ilknce topu bataryalarn ele
geirmi ve bu suretle, balangta kentlerin devrimcilerce igal
edilmesine izin vermiken sonradan yeniden saldrya geerek
toplarn yardmyla igal edilmi yerleri geri alan ynetimi her trl
destekten yoksun brakm olurlard[
54
]. Burada ayn eyin dier
kentler iin de sylenmesi gerekir. Marx u sz bouna
sylememitir : Ayaklanmada yengi, cesaretindir ve yalnz saldr
politikasna dayanan kimse tam cesur olabilir.
Proletaryann Aralk ortasnda geri ekilmesini douran
nedenler bunlardr.
ayet kyllk ve askeri birlikler byk kitleler halinde Aralk
ayaklanmasna katlmamlar ve sava baz demokratik evrelerde
bile honutsuzlua neden olmusa, bunun nedeni, savan gl bir
ekilde yrtlmemi olmas ve ayaklanmann yaylmas, ve yengisi
iin zorunlu olan, yeterli sreklilii gsterememesidir.
Sylenenlerden, biz Rusya sosyal-demokratlarnm neler
yapmamz gerektii aka ortaya kmaktadr.
Birincisi, baladmz ii birleik ve blnmez bir parti
yaratmay tamamlamak devimizdir. ounluun ve aznln
tm Rusya konferanslar birleme iin rgtsel esaslar hazrlam
bulunuyorlar. Parti yelii iin Lenin forml ve demokratik
merkeziyetilik kabul edildi. deolojik merkezlerle pratik ilerle
grevli merkezler kaynam bulunuyorlar, yerel rgtlerin
kaynamas ise hemen hemen tamamland. Gerekli olan, sadece,
gerek birlemeyi resmen tamamlayarak birleik ve blnmez Rusya
Sosyal Demokrat i Partisini yaratacak olan Birleme Kongresidir.
Bizim devimiz, bizim iin nem tayan bu ii hzlandrarak, bilindii
gibi, en yakm zamanda alacak olan Birleme Kongresini zenle
hazrlamaktr.
163
kincisi, silahl ayaklanmann hazrlanmasnda partiye yardmc;
olmak, bu kutsal ie etkin biimde katlmak ve yorulup
usanmadan, bunun iin almak devimizdir. Kzl sava
gruplarm oaltmak, bunlar eitmek ve birletirmek devimizdir,
silah kuvvetiyle silah salamak, resmi kurulularn durumlarn
inceleyerek dmann kuvvetlerini saptamak, gl ve zayf
yanlarn aratrp ortaya karmak ve buna uygun biimde
ayaklanma plann hazrlamak devimizdir. Orduda ve krsal
yerlerde, zellikle kentlere yakn kylerde, sistemli bir propaganda
yrtmek, bu kylerin gvenilir elemanlarn silahlandrmak, vb.
devimizdir.
ncs, tm kararszlklara bir son vererek her trl
belirginsizlii mahkum edip kararl bir ekilde saldn politikas
uygulamak devimizdir...
Ksacas, mtecanis bir parti, parti tarafndan rgtlenmi bir
ayaklanma ve saldn politikas ayaklanmann zaferi iin bugn
bize gerekli olan bunlardr.
Krsal yerlerdeki alkla kentlerdeki sanayi bunalm ne kadar
derinleip keskinleirse, bu dev o kadar ok nem kazanacaktr.
.
Baz kimselerin, gerein bu alfabesinin doruluundan
kuku duyduklar anlalyor. Bunlar umutsuzluk iinde yle
diyorlar: Eer proletaryay kendi etrafnda toparlamay bilemezse,
Parti birleik de olsa, ne yapabilir ki, proletarya paralanm ve
umudunu yitirmitir, insiyatifi elinde tutacak hali kalmamtr,
kurtuluu yalnz kyden beklememiz gerekiyor, inisiyatif kyden
gelmeli vb. nsan byle yarglarda bulunan yoldalarn byk
yanlg iinde olduklarn sylemekten kendini alamyor.
Proletarya, asla paralanma- mtr, nk byle bir ey onun
lm demek olur, tersine o hl yayor ve her geen gn g
kazanyor. O sadece, kuvvetlerini toplad zaman ar hkmetiyle
yaplacak son sava stlenmek zere geri ekildi.
15 Aralk gn, i Temsilcileri Moskova Sovyeti Aralk
ayaklanmasn fiilen yneten ayn Moskova Sovyeti tm halkn
nnde, sk bir ekilde hazrlanp isyan bayran yeniden ekmek
iin imdik savamay kestiklerini aklad zaman, tm Rusya
proletaryasnn en zlem dolu. arzusunu dile getirmi oldu.
Eer imdi baz yoldalar, buna ramen olgulan inkr edip
proletaryaya artk umut balamyorlar ve ky burjuvazisine
sanlyorlarsa, unu sormak gerekir: Bizim iimiz kiminledir,
sosyal-devrimcilerle mi, yoksa sosyal-demokrat- larla 2211? nk
kent proletaryasnn, kyn (yalnz ideolojik deil) fiili nderi
olduu gereinden kuku duyacak bir tek sosyal demokrat
yoktur.
Bize, vaktiyle 17 Ekimden sonra otokrasinin yaklaca
gvencesi verildi, fakat biz buna da inanmadk, nk bu onun
lm demek oluyordu, ama o yalnz lmemekle kalmad, tersine,
yeni bir saldr iin yeni kuvvetler toplad. Biz otokrasinin sadece geri
ekildiini syledik. Hakl olduumuz ortaya kt...
Hayr, yoldalar! Rusya proletaryas yenilmedi, o sadece geri
ekildi ve. imdi yeni, anl savalara hazrlanyor. Rusya proletaryas
kan kzl bayra indirmeyecektir, ayaklanmann ynetimini hi
164
kimseye devretmeyecektir, Rus devriminin tek layk nderi o
olacaktr.
7 Ocak 1906.
RSDP Kafkas Federal Komitesi
tarafndan yaymlanan brorn metnine gre.
Grcceden yaplm yetkili Rusa
eviriye gre.
DEVLET DUMASI VE SOSYAL
DEMOKRASNN TAKT ["]
Her halde kyl kurtuluunu ittiniz. Bunun oluu, h-
kmetin, biri dtaki Krm yenilgisi ve dieri iteki kyl hareketi
olmak zere iki yanl bir darbeyle kar karya kald bir zamana
rastlar.. te bu nedenle, iki yandan birden sktrlan hkmet,
boyun emek zorunda kalarak kyl kurtuluundan sz etmeye
balad: Kylleri biz kendimiz yukardan kurtarmak zorundayz,
aksi durumda halk ayaklanarak kurtuluu kendi elleriyle aadan
gerekletirecek-, tir. Yukardan gelen kurtuluun, nasl bir
kurtulu olduunu biliyoruz... ayet o zaman.'halk aldatlabilmi,
hkmet ikiyzl planlarnda baarya ulap reformlar sayesinde
yerini salamlayarak halkn zaferini geciktirebilmise, bu dierleri
yannda, halkm o sralar henz hazr olmad ve kolayca
aldatlabildii anlamna gelir. -
Ayn yknn Rusya'nn yaamnda imdi de yinelendiini
gryoruz. Bilindii gibi, hkmet imdi de ayn ekilde iki yanl bir
darbeyle kar karyadr. Bunlar, dtaki Manurya yenilgisiyle
iteki halk devrimidir. Bilindii gibi, iki yandan sktrlan hkmet
bir kez daha boyun emek zorunda kalm ve aynen o zamanki gibi,
yukardan yaplacak reformlardan sz etmeye balamtr : Biz,
halka yukardan bir Devlet Dumas vermek zorundayz, aksi
durumda halk ayaklanarak kendisi aadan bir Kurucu Meclis top-
layacaktr. Bir zamanlar kyl kurtuluu ile byk kyl
hareketini yattrd gibi imdi de bu ekilde Dumay toplamak
suretiyle halk devrimini yattrmak istiyor.
Bizim devimiz en kararl biimde gericiliin planlarn bozarak
Devlet Dumasm ortadan kaldrmak ve bylece halk devrimine yolu
amaktr. , ' '
Duma denen ey nedir ve hangi insanlardan oluuyor?
Duma, hilkat garibesi bir parlamentodur. Bu, sadece grnte
bir karar organ, ama gerekte ise yalnzca bir danma organ
niteliinde olacaktr, nk bunun stnde, sangr olarak bir st
meclisle btn iktidar aralaryla donanm bir hkmet bulunuyor.
Manifestoda, st meclis ve ar tarafndan onaylanmayan hibir
Duma kararnn uygulanmayaca aka belirtiliyor.
Duma bir halk parlamentosu deil, halk dmanlarnn bir
parlaientosudr, nk Duma seimleri, genel, eit, dorudan ve
gizli deildir. ilere t anman kaale alnmaz seim hakk da sadece
kt zerinde vardr. Tiflis ili iin Duma yelerini seecek 98 ikinci
semenden sadece ikisi iilerden olabilir, kalan 96 ikinci semenin
dier snflardan gelmesi gerekir deniyor Manifesto'da. Batum ve
Suchum ileleri iin Duma yelerini seecek 32 ikinci semenden
yalnz biri iilerden olabilir, kalan 31 ikinci semenin ise dier s-
165
nflardan gelmesi gerekir deniyor yine Manifesto'da. Dier iller iin
de ayn eyin sylenmesi gerekir. Sadece dier snflarn
temsilcilerinin milletvekili olarak kazanacaklarm sylemeye gerek
yoktur. ilerden tek milletvekili seilmeyecek, iilerin tek oyu
olmayacak. Duma bu temel zerine kuruluyor. Btn bunlara bir de
olaanst durum eklenir ye konuma, basn, toplant, birleme
zgrlklerinin tannmamas gz nnde tutulursa, arlk
Dumasnda nasl bir topluluun bir araya gelecei bsbtn
kendiliinden ortaya kar...
Bu Dumay sprp atarak devrim bayran amak iin daha
byk bir azimle almak zorunda olduumuzu sylemeye gerek
yoktur.
Dumadan nasl kurtulabiliriz? Seimlere katlmak suretiyle mi,
yoksa seimleri boykot etmek yoluyla m? imdi sorun budur.
Bir ksm kimseler yle diyorlar: Gericilii kendi ana
drmek ve bylece Devlet Dumasn kesin ekilde baarszla
uratmak iin seimlere mutlaka katlmalyz.
Dierleri bunlar yle yantlyorlar: Seime katlmakla siz
istemeyerek Dumann kurulmasnda gericilie yardm etmi ve bu
ekilde gericiliin hazrlad alara iki bacanzla birden kendiniz
taklm olursunuz. Ancak bu, nce gericilikle birlik olup arc
Dumay kurmak, sonra da yaamn basksyla kendi kurduunuz
Dumay ykmaya kalkmak anlamna gelir ki bu, ilkelere bal
politikamzn talepleriyle uyumaz. Kendi kurduunuz eyi sonradan
ykma gereini duymamanz iin u iki eyden birini yapmak du-
rumundasnz : Ya seimlere katlmaktan vazgeip Dumann
yklmasna girimek ya da Dumann yklmasndan vazgeip
seimlere gitmek belirtiliyor.
Tek doru yolun, gericilii halktan soyutlayarak Dumann
yklmasn rgtlememizi ve bu suretle bu szde parlamentoyu her
trl dayanaktan yoksun brakmamz salayacak olan aktif boykot
olduu apak ortadadr.
Boykottan yana olanlar byle yargda bulunuyorlar.
imdi bunlardan hangisi hakldr?
Gerek bir sosyal-demokratik taktik iin u iki koul
zorunludur : Birincisi, toplumsal yaamn gidiine ters dmemek,
ikincisi ise kitlelerin devrimci ruhunu gittike ykseltmek.
Seime katlma taktii, toplumsal yaamn gidiine ters der,
nk yaam, Duma'nn temel direklerini sarsyor, oysa seime
katlmak, Duma'nn temel direklerini salamlatrmak olur, ve
bylece yaamla elikiye dlr.
Buna karlk boykot taktii, devrimin gidiinden kendiliinden
doar, nk o devrimle birlikte, ta batan balayarak polis
Dumasnm temellerini sarsar ve onu itibardan drr.
Seime katlma taktii halkm devrimci ruhunu zayflatr, nk
katlmadan yana olanlar, halk devrimci hareketlere deil, fakat polis
seimlerine katlmaya aryorlar, bunlar kurtuluu halkm
eyleminde deil, oy pusulasnda gryorlar. Fakat polis seimleri
halkta Devlet Dumasna ilikin aldatc bir tasarmn domasna
neden olacak, onda yanl umutlar uyandracak ve onu istemeyerek
yle dndrecektir : Duma, grndne gre, hi de o kadar
kt bir ey deil, nk aksi durumda sosyal-demokratlar ona
katlmamz bize tlemezlerdi, belki ans bize yardm eder de
Duma bizim iin yararl olur.
166
Buna karlk boykot taktii, Duma zerine hibir yanl umut
tohumu ekmez, tam tersine, dorudan ve aka tek kurtuluun
halkm zaferle' biten eyleminde bulunduunu, halkm kurtuluunun
yalnzca halkm kendi elleriyle gerekletirilebileceini ve Duma
bunun iin bir engel olduundan, onun daha imdiden yokedilmesi
iin hemen giriimde bulunulmas gerektiini ifade eder. Bunda halk
yalnzca kendine gvenir ve daha batan itibaren gericiliin bir ka-
lesi olan Dumaya kar dmanca cephe alr, bu da onun devrimci
ruhunu gittike ykselterek, zaferle bitecek genel bir eylemin
temelini hazrlayacaktr.
Devrimci taktik, ak, doru ve kesin olmak zorundadr. Boykot
taktii tam da bu zelliklere sahiptir.
Szle yaplan propagandann yalnz bama yeterli olmad,
Dumann yararszlna kitlelerin olgularla inandrlmas gerektii,
onun yklmasna bu ekilde katkda bulunulmas gerektii, fakat
btn bunlar iin aktif boykot deil, seime katlmak gerektii
syleniyor.
Buna kar biz u yant vereceiz: Kukusuz olgularla
ajitasyonun nemi, szl aklamalardan ok daha byktr. Asl
bu nedenle biz dier partilerle mcadelede, onlarla olan
atmalarda halka gericiliin ve burjuvazinin, szlerinde samimi
olmadklar m somut olarak gstermek ve bylece semenlere
olgularla ajitasyon yapmak iin halkn seim toplantlarna
gidiyoruz. ayet imdi yoldalar bunlarla yetinmeyip btn bunlara
hl seime katlmay da ekliyorlarsa, o zaman seimlerin oy
pusulalarn verilmesi ya da verilmemesi aslnda ne olgular
yoluyla ve ne de szl ajitasyona en ufak bir katklarnn dahi
olmayacan belirtmek gerekir. Fakat katlmadan yana olanlar,
olgular yoluyla ajitasyon srasnda ster stemez Dumann varlm
onaylamak suretiyle onun temellerini salamlatracaklar iin,
bundan doacak zarar byk olacaktr. Acaba yoldalar bu byk
zarar imdi neyle karlamak istiyorlar? Oy pusulalarnn
verilmesiyle mi? Bundan szetmeye tele demez.
br yandan, olgular yoluyla ajitasyon un da snrlar olmas
gerekir. Ha ve ikonlaryla Gapon, Petersburglu iilerin nnde
yrd zaman, halkn arn iyiliine inandn, hkmetin katil
olduuna daha inanmadn ve onu ar sarayna gtrmek
gerektiini sylyordu. Gapon elbette yanlyordu. 9 Ocak'n
dorulad gibi, nn taktii zararl bir taktikti. Fakat bu bizim
Gapon taktiinden uzak durmak zorunda olduumuzu gsterir.
Buna karlk boykot taktii, Gapon'un hilelerini, kknden tasfiye
eden tek taktiktir. -
Boykotun kitleleri onun ileri kesiminden koparaca, nk
boykotta sadece ilerici kesimin peimizden gelecei, kitlelerin ise
kendilerini yanlarna ekecek.olan gericilerin ve liberallerin yannda
yer alacaklar syleniyor.
Biz bunu, byle bir grnmn ortaya kt yerdeki kitlelerin,
aka dier partilere sempati gsterdikleri ve biz ne kadar seime
katlsak da, zaten temsilci olarak sosyal-de- mokratlar
semeyecekleri eklinde yantlyoruz. nk seimler zaten kitleleri
devrimciletiremez Seim ajitasyonu- na gelince, bunu her iki taraf
da yapacaktr, sadece u farkla ki, boykot yanls olanlar, Dumaya
kar, seime katlmadan yana olanlara gre daha uzlamaz ve daha
kararl bir propaganda yrteceklerdir, nk Dumanm sert bir
167
ekilde eletirilmesi, kitleleri seimlerden vazgemeye tevik edebilir.
Bu ise seime katlmadan yana olanlarn iine gelmez. Bu ajitasyon
etkili olduu taktirde, halk sosyal-demokratla- nn etrafnda
birleecek ve Dumaya boykot arsnda bulunduklarnda hi
duraksamadan, pelerinden gelecektir. Gericiler haydutlaryla yalnz
kalacaklardr. Buna karlk, ajitasyon un bir etkisi olmad
taktirde, seimler zarardan baka bir ey getirmeyecektir, nk
Dumaya katlma taktii ile biz, gericilerin faaliyetini onaylamaya
zorlanm olacaz. Grdnz gibi, boykot, halkn
sosyal-demokrasi etrafnda birlemesi iin en iyi yoldur. Ancak, doal
olarak sadece byle bir birlemenin olanakl olduu yerde. Halbuki
birlemenin olanaksz olduu yerde seimler sadece zarar getirir. .
Ayrca Dumaya katlma taktii, halkm devrimci bilincini de
bulandrr. Sorun, tm gerici ve liberal partilerin seime
katlmalardr. Devrimcilerle bunlar arasnda ne fark olduu
sorusuna, katlma taktii kitlelere dorudan bir yant vermez.
Kitleler devrimci olmayan kadetlerle devrimci sosyal demokratlar
kolayca kartrabilirler. Fakat boykot taktii, devrimciler ile
Dumann yardmyla eski rejimin temellerini kurtarmak isteyen
devrimci olmayanlar arasna kesin bir ayrm izgisi eker. Bu ayrm
izgisini ekmenin, halkn devrimci aydnlanmasnda byk nemi
vardr.
Son olarak bize, seimler sayesinde i Temsilcileri Sov-
yetlerini kurup devrimci kitleleri rgtsel olarak birletirebileceimiz
syleniyor. '
Buna yantmz, i Temsilcileri Sovyetlerinin faaliyetlerinin, en
zararsz toplantlara katlanlarn dahi tutuklandklar bugnk
koullar altmda tamamen olanaksz olduu, bu itibarla byle bir-
dev yklenmenin kendini aldatmaktan baka bir ey olmad
yolunda olacaktr.
Demek ki, katlma taktii, gayri-iradi olarak arlk Du-
masn salamlamaya hizmet eder, kitlelerin devrimci ruhunu
zayflatr, halkn devrimci bilincini bulandrr, devrimci rgtler
kurma gcnde deildir, toplumsal yaamn geliimine ters
der ve bu nedenlerle sosyal-demokrasi tarafndan
reddedilmek zorundadr.
Boykot taktiine gelince, devrimin geliimi bugn buna doru
gitmektedir. Devrimci sosyal-demokrasi de ayn yn- de hareket
etmek zorundadr.
Gantiadi (afak) No. 3, 8 Mart
1906.
mza: J. Bessovili.
Grcceden yaplan Yetkili Rusa
eviriye gre.
TARIM SORUNU I
Eski durumlar ortadan kalkyor, ky bir kaynama iine girdi.
Daha dn yldrilm ve aalanm olan kyllk bugn ayaa
kalkp doruluyor. Daha dn aresizlik iinde bulunan kyl
hareketi, bugn eski durumlara kar azgn bir sel gibi akarak yle
diyor : Savrulun, yoksa sele kaplp gideceksiniz! Ayaklanan Rusya
kylerinde imdi yle sesler ykseliyor : Kyller iftlik topraklarn
168
almak istiyorlar, ((kyller serfliin kalntlarn ortadan kaldrmak
istiyorlar:
Kylleri kurunla susturmay dnenler yanlyorlar: Yaam
bize byle bir eyin kyllerin devrimci hareketini daha ok kztrp
sertletirdiini gsterdi.
Bo vaatler ve kyl bankalar ile, kylleri yattrmaya
kalkanlar da yanlyorlar. Kyller toprak istiyorlar, dlerinde bile
bu topra gryorlar ve elbette iftlik topraklarn ele geirinceye
kadar yatmayacaklar.. Bo vaatler ve herhangi kyl bankalar
onlara ne verebir ki?
Kyller iftlik topraklarn ele geirmek istiyorlar. Bu yoldan
serfliin kalntlarn ortadan kaldrmaya alyorlar. Kyllere
ihanet etmeyen bir kimse, tarm sorununu bu esas zerinde zmeye
almak zorundadr.
Fakat kyller , iftlik topraklarn nasl ele geirebilirler?
Tek kar yolun, topraklar elverili koullarla satn almak
olduu syleniyor. Bu sayn baylar, bize, hkmetin ve iftlik
sahiplerinin bir ok bo topraklan olduunu, kyller bu topraklan
satn alrlarsa her eyin
1
kendiliinden yoluna gireceini ve bylece
kurtlar doymu olacandan kuzularn da dokunulmadan kalacan
sylyorlar. Fakat yalnz paralar alnmakla kalmayp derileri de
yzlm olan kyllerin, bu topraklar ne ile satn alacaklar
sorulmuyor. Ancak serlerin kurtuluu srasnda yapmay
becerdikleri gibi, beylerin iyi topraklar kenderine alkoymalarna
karn, kyllerin satn-alma srasnda sadece ie yaramaz topraklar
alaaklan dnlmyor! Hem kyller eskiden beri kendilerine ait
olan topra niin satn alsnlar? iftlik sahiplerinin topraklar gibi
ayni ekilde, hazine topraklan da kyllerin teriyle sulanmad m, bu
topraklar kyllere ait deil miydi, babalarnn ve dedelerinin mallar
kyllerin elinden zorla alnmad m? Bizzat ellerinden zorla alnm
topraklarn kyller tarafndan satn alnmas istenirse adalet bunun
neresindedir? Yoksa kyl hareketi sorunu, bir satn alma ve satma
sorunu mu? Yoksa kyl hareketi, kyllerin kurtuluuna ynelik
bir hareket deil mi? Fakat kylleri, kleliin boyunduruundan
kyllerin kendileri kurtarmayacaksa kim kurtaracak? Fakat bu
sayn baylar, eer nlerine biraz nakit para atlrsa, iftlik
sahiplerinin kylleri kurtaracaklan yolunda bize gvence yeriyorlar.
Baka nasl olurmu ki! Ve stelik, renildiine gre, bu kurtulu
arlk brokrasisinin, yani alk eken kylleri bir ok kez top ve
makineli tfeklerle karayan ayn brokrasinin ynetimi altmda
gerekletirilecek!...
Hayr! Topraklarn satn alnmas kylleri kurtarmayacaktr.
Onlara, elverili koullarla satn almay tleyenler haindirler,
nk bunlar kylleri simsar ama drmeye alyorlar ve
kyllerin kurtuluunun kyllerin kendi eliyle gereklemesini
istemiyorlar.
Eer kyller iftlik topraklarn ele geirmek istiyorlar ve bu
ekilde serfliin kalntarn ortadan kaldracaklarsa, eer, elverili
koullarla satn alma onlan kurtarmyorsa, eer kyllerin
kurtuluunun kyllerin kendi elleriyle gerekletirilmesi
gerekiyorsa, o zaman tek yolun, iftlik topraklarn zorla almak, yani
bu topraklara el_ koymak olduundan hibir kuku yoktur.
kar yol budur.
169
Bu el koymann nereye kadar gidecei, bunun bir snr olup
olmad, kyllerin topraklarn yalnz bir ksmn m, yoksa tmn
m alacaklar sorusu kyor.
Bazlar btn topraklar almann ok ileri gitmek olacan,
kylleri honut etmek iin topraklarn sadece bir ksmn almann
yeterli olacan sylyorlar. Bunu kabul ettik diyelim, ama ya
kyller daha ounu isterlerse ne olacak? Yollarm gerip onlara,
durun, fazla ileri gitmeyin, demeyeceiz herhalde. Byle bir ey
gericilik olur! Rusya'- daki olaylar, kyllerin gerekte tm iftlik
topraklarna el konmasn istediklerini kantlamad m? Ayrca, ne
demektir bir ksmn almak, iftlik sahiplerinin elinden alnacak
olan bu ksm ne kadar olacak, yars m yoksa te biri mi? Bu
soruna kim karar verecek, iftlik sahipleri yalnz balarna m, yoksa
iftlik sahipleriyle kyller beraberce mi? Grld gibi, burada
simsarlk oyunlar iin daha bir hayli boluk kalyor. iftlik
sahipleriyle kyller arasmda hl kt bir trampa olasl var, bu
ise kyl kurtuluuna temelden ters der. Kyller, iftlik
sahipleriyle pazarlk deil, mcadele etmek gerektiini' kesin olarak
renmek zorundadrlar. Serfliin boyunduruunu yamamak deil,
paralamak gerekir. Yalnz bir ksmn almak demek kyllerin
kurtuluu ile badatrlamayacak olan, serfliin kalntlarnn
onarm ile uramak demektir.
x

Tek yolun, iftlik sahiplerinin tm topraklarm ellerinden
almaktan ibaret olduu aka ortadadr. Kyl hareketini ancak bu
amacna ulatrabilir, halkn gcn ancak bu artrabilir, a
gemi serflik kalntlarn ancak bu ortadan kaldrabilir.
O halde : Kyn bugnk hareketi, demokratik bir kyl
hareketidir. Bu hareketin amac, serfliin kalntlarn yok etmektir.
Ancak bu kalntlarn yok edilmesi iin, iftlik sahipleriyle hazinenin
tm topraklarna el konmas zorunludur.
Baz sayn baylar bizi suluyorlar : Sosyal-demokrasi niin
imdiye kadar btn topraklara el konmasn istemedi imdiye kadar
niin sadece toprak paralarna el konmasndan szetti?
unun iin, sayn baylar,' nk 1903 ylnda parti toprak
paralarndan sz ettii zaman, Rus kyls daha harekete
gememiti. Partinin devi kye, kyllerin kalplerini tututurarak
onlar serflik kalntlarna kar savama kaldracak bir slogan
atmakt. Rus kylsne serflik kalntlarnn hakszln etkili bir
biimde anmsatacak olan toprak paralar ite byle bir slogand.
Fakat sonradan zamanlar deiti. Kyl hareketi byd. imdi
artk tututurulmaya gereksinimi yok, ptrdayarak alev alev yanyor
artk. Bugn sz konusu olan kyllerin nasl harekete geirilmesi
gerektii deil, harekete gemi olan kylnn ne istemesi
gerektiidir. Burada belirli isteklerin zorunluu aktr ve bundan
dolay parti kylye, iftlik sahiplerinin ve hazinenin tm
topraklarna el konulmasn- istemesi gerektiini sylyor.
ister toprak paralarna, isterse tm topraklara el konulmas
olsun, bunun anlam, her eyin bir zaman ve yeri var demektir.
II
170
Kyn imdiki hareketinin, kyllerin bir kurtulu hareketi
olduunu grdk. Ayrca kyllerin kurtuluu iin serfliin
kalntlarnn yok edilmesi gerektiini, fakat bu kalntlarn yok
edilmesi iin yeni bir yaama gemek ve kapitalizmin serbeste
gelimesine yolu amak zere, iftlik sahipleriyle hazineye ait tm
topraklarn alnmas gerektiini de grdk.
Btn bunlarn olduunu kabul edelim. Fakat bu topraklar
sonradan nasl bltrlecek, mlkiyet olarak kimlere verilecek
bunlar?
Bir ksm kimseler, alman topraklarn ortak mlkiyet olarak
kye verilmesi gerektiini, toprak zerindeki zel mlkiyetin hemen
kaldrlarak ky, topraklarn tek sahibi yapmak gerektiini, bundan
sonra kyn kendisinin kyllere eit paylar datacan ve bu
ekilde sosyalizmin kyde hemen gerekletirilmi olacan, cretli
almann yerine topraktan eit yararlanmann geeceini
sylyorlar.
Bunun adna topraklarn topiumsallatnimas denir, diyorlar
bize sosyal-devrimciler.
Byle bir nlem bizim iin kabul edilebilir mi? Meselenin esasna
inelim. lk olarak, bir kere, sosyal devrimciler sosyalizmin
gerekletirilmesine kyden balamak istiyorlar. Bunun olana var
mdr? Kentin kyden daha gelimi olduunu, kentin kyn nderi
olduunu, yleyse her trl sosyalist eserin kentten balamas
gerektiini herkes bilir. Buna karlk sosyal-devrimciler ky kentin
nderi yapmak. ve onu sosyalizmin gerekletirilmesine balamaya
sevket- mek istiyorlar. Kyn gerilii nedeniyle elbette ki bu ola-
nakszdr. Bundan, sosyal-devrimcilerin sosyalizminin l domu
bir sosyalizm olaca ortaya kyor.
imdi bunlarm sosyalizmi kyde hemen gerekletirmek
istemeleri sorununa geelim. Sosyalizmin gerekletirilmesi demek,
meta retimine son verilmesi, para ekonomisinin kaldrlmas,
kapitalizmin temelinden yklmas ve tm retim aralarnn
topiumsallatnimas demektir. Fakat sosyal-devrimciler btn
bunlar dokunmadan brakp sadece, bsbtn olanaksz olan,
topran toplumsallatrlmasn istiyorlar. Meta retimi el
srlmeden braklrsa, toprak da en ksa zamanda bir meta olup
pazara kacak ve bylece sosyal-devrimcilerin sosyalizmi boa
kacaktr. Bunlarm, sosyalizmi kapitalizm erevesi iinde
gerekletirmek istedikleri aktr. Byle bir ey elbette ki
dnlemez. te bundan dolay sosyal-devrimcilerin
sosyalizminin, bir burjuva sosyalizmi olduu sylenir.
Dengeleyen toprak kullanm meselesine gelince, bunun
sadece bo bir laf olduunu sylemek gerekir. Dengeleyen toprak
kullanm, varlk eitliini gerektirir, ancak kyller arasnda
bugnk demokratik devrimin ortadan kaldramayaca bir varlk
eitsizlii vardr. Sekiz ift kz sahibi bir kimsenin toprak
kullanmnn, bir tek kz olmayan toprak sahibi gibi ayn lde
olaca kabul edilebilir mi? Fakat sosyal-devrimciler, dengeleyen
toprak kullanmnn, cretli almay dnyadan kaldracana ve
sermayenin gelimesine son vereceine inanyorlar ki bu, tabii sama
bir eydir. Akas sosyal-devrimciler kapitalizmin daha ileri
geliimine kar savaarak tarihin arkn geriye dndrmek
istiyorlar, kurtuluu .bunda gryorlar. Fakat bilim bize, sosyalizmin
171
zaferinin, kapitalizmin geliimine bali olduunu sylyor ve bu
geliime kar savaan, sosyalizme kar savayor demektir. te
bunun iindir ki sosyal-devrimcilere sosyal-gericiler de denmektedir.
Kyllerin feodal mlkiyetin kaldrlmasn burjuva mlkiyetine
kar olarak deil de, tersine burjuva mlkiyeti esas zerinde elde
etmek istediklerinden hi sz etmiyoruz. Onlar alman topraklar zel
mlkiyet olarak aralarnda blmek istiyorlar, bu itibarla
topraklarn toplumsallatrl- masmdan holanmayacaklardr.
Grld gibi, topraklarn toplumsallatrlmas kabul
edilebilir bir nlem deildir.
Dier bir ksm kimseler, alman topraklarn demokratik Devlete
devredilmesi gerektiini, kyllerin bunlar Devletten ancak
kiralayabileceklerini sylyorlar.
Bunun adna, topraklarn milliletirilmesi deniyor.
Topraklarn milliletirilmesi kabul edilebir mi? Ne kadar
demokratik olursa olsun, gelecekteki Devletin buna ramen bir
burjuva Devleti olacan, topraklarm byle bir Devlete
devredilmesini, ky ve kent proletaryas iin son derece dezavantajl
olan burjuvazinin siyasal glenmesinin izleyeceini gz nnde
tutarsak; ayrca kyllerin de bizzat topr raklarm
milliletirilmesine kar olacaklarn ve sadece kirac rolnden
honut olmayacaklarn dnrsek, o zaman topraklarm
milliletirilmesinin bugnk hareketin yararlarna uygun
dmedii kendiliinden ortaya kar.
Bu itibarla, ayn ekilde topraklarn milliletirilmesi de kabul
edilemez.
Daha bakalar, topraklarn yerel zynetimin mal olmas ve
kyllerin bunlar zynetim organlarndan kiralamalar gerektiini
sylyorlar.
Bunun adna, topraklarn helediyeletirilmesi denir.
Topraklarm helediyeletirilmesi kabul edilebilir mi? Ne
demektir topraklarm belediyeletirilmesi? Birincisi, kyllerin
savam srasnda iftlik sahiplerinden ve hazineden aldklar
topraklar kendilerine mlk olarak verilmeyecek demektir. Kyller
bunu nasl karlayacaklar? Kyller topraklar mlkiyet olarak
almak istiyorlar, alman topraklar paylamak istiyorlar, hatta
dlerinde bile bu topraklar kendi mlkiyetleri olarak gryorlar,
onlara topraklarm kendilerine deil de zynetim organlarna
verilecei sylenince kyllerin bu konuda belediyeletirmeden
yana olanlar gibi dnmediklerini syleyecekleri kukusuzdur.
Bunu unutmamalyz.
Bundan baka, ayet devrim cokusuna kaplan kyller
alman tm topraklara el koyarlar da zynetim organlarna hibir
ey brakmazlarsa ne olacak? Herhalde nlerine dikilip durun
bakalm, bu topraklarm size deil, zynetim organlarna verilmesi
gerekiyor, sizin iin kiralamak da yeterlidir, demeyeceiz!
kincisi, belediyeletirme slogannn kabul halinde hemen bu
slogan ortaya atp, vakit geirmeden, uruna savatklar ve ele
geirmek istedikleri topraklarn mlkiyetinin kyllere deil de,
zynetim- organlarna verilmesi gerektiini kyllere bildirmemiz
gerekirdi. Geri, eer partinin kyller zerinde byk etkisi varsa
kyller belki buna raz olduklarn syleyeceklerdir, ama imdi artk
eskisi gibi ateli ve gayretli savamayacaklardr, bu ise bugnk
devrim iin son derece zararl olacaktr. Ama eer partinin, kyller
172
zerinde byk bir etkisi yoksa, o taktirde kyller partiden
vazgeip ona srt evireceklerdir. Bu ise parti ile kyller arasmda bir
anlamazlk yaratacak ve devrimin gcn nemli lde
zayflatacaktr.
Bize yle denecektir : Kyllerin istekleri ou kez geliimin
gidiine ters der, fakat biz tarihin seyrini bilmezlikten gelip her
zaman kyllerin isteklerine boyun eeme- yiz, partinin kendi
ilkeleri olmas gerekir. Tamamen doru! Parti kendi ilkelerini klavuz
edinmek zorundadr. Fakat kyllerin, yukarda sz edilen tm
abalarm reddetmek isteyen bir parti kendi ilkelerine bal
kalmam olur. Eer kyllerin iftlik topraklarn ele geirme ve
paylatrma abalar tarihin gidiine ters dmyorsa, eer bu
abalar, bunun aksine, tamamen bugnk demokratik devrimden
domusa, eer feodal mlkiyete kar gerek bir savam sadece
burjuva mlkiyeti esasna gre olanakl ise, eer kyllerin abalar
tam da bu eilimi yanstyorlarsa, o zaman partinin kyllerin bu
isteklerini reddedemeyecei kendiliinden anlalr, nk bu
istekleri desteklememek, devrimin geliiminden vazgemekle ayn
anlama gelir. Aksine, eer partinin kendi ilkeleri varsa, eer devrime
kstek olmak istemiyorsa, kyllerin bu abalarnn
gerekletirilmesi iin yardmc olmak zorundadr. Bu abalar ama
topraklarm belediyeletirilmesine temelden ters dmektedir.
Grld gibi topraklarm belediyeletirilmesi kabul
edemez.
III
Ne toplumsallatrma, ne milliletirme ve ne de be-
lediyeletirmenin, bunlardan hi birinin bugnk devrimin
yararlarna gerektii ekilde cevap veremeyeceini grdk.
Fakat alman topraklar bu durumda nasl bltrl- meli,-
mlkiyet olarak kimlere verilmelidir?
Kylleree alman topraklarn, bu topraklar kendi aralarnda
blebilmeleri iin kyllerin kendilerine verilmesi gerektii
aktr. Yukarda ortaya atlan sorunun bu ekilde zlmesi gerekir.
Topraklarm datlmas mlkiyetin bir hareketlilik kazanmasn
douracaktr. Dar gelirler top- raklarm .satarak proleterleme
yolunu tutacaklar, varlkllar yeni topraklar edinerek ileme
tekniini dzeltmeye balayacaklar, ky snflara blnecek, iddetli
bir smf kavgas balayacak ve bylece kapitalizmin daha ileri
geliimi iin temel atlm olacaktr.
Grld gibi, topraklarm bltrlmesi bugnk ekonomik
gelimenin kendisinden domaktadr.
br yandan, toprak kyllerin, yalnz kyllerin ve baka hi
kimsenin! slogan kylleri canlandrarak onlara yeni kuvvet
verecek ve balam olan kydeki devrimci hareketi sona erdirmede
yardmc olacaktr.
1

Grld gibi, bugnk devrimin seyri de topraklarn
bltrlmesinin zorunlu olduunu gsteriyor.
Kartlarmz bizi suluyorlar. Btn. bunlarla bizim
kk-burzuvaziye yeni yaam verdiimizi ye bunun Marx'm
173
retisine temelden ters dtn sylyorlar. Revolution- naya
Rossiya [
5C
] unlar yazyor :
iftlik sahiplerinin topraklarn almaya kylle yardm
etmekle siz, kapitalist tarmn az ya da ok gelimi ekillerinin
ykntlar zerinde, bilinsiz olarak kk-bur- juva ekonomisinin
yaylmasn tevik ediyorsunuz. Ortodoks Marksizm gr
karsmda bu, bir 'adm geriye' gitme deil midir? (Bkz.
Revolutionnaya Rossiya No. 75)
Sayn eietirmenlerin, gerekleri kartrdklarn sylemek
zorundaym. Toprak beylii ekonomisinin kapitalist bir ekonomi
olmayp serflik ekonomisinin bir kalnts olduunu, bu itibarla
iftlik . sahiplerinin toprakszlatrmas- nn kapitalist ekonomiyi
deil, serflik ekonomisinin kalntlarn yok edeceini unutuyorlar.
Marksizmin gsterdii gibi serflik ekonomisinin hemen ardndan
hibir zaman kapitalist ekonominin gelmediini ve gelmeyeceini,
bunlar arasmda, feodal ekonomiyi ortadan kaldrdktan sonra ka-
pitalist ekonomiye geecek olan kk-burjuva ekonomisinin
bulunduunu da unutuyorlar. Kari Marx, Kapitalin III. cildinde,
feodal ekonomiyi tarihte ilknce kk-burjuva ekonomisinin
izlediini ve ancak bundan sonra byk kapitalist ekonominin
gelitiini, birinden derine dorudan bir srama olmadn ve de
olamayacan yazmtr. Fakat buna ramen bu garip
eletirmenler iftlik topraklarnn alnp bltrlmesinin
Marksist bak asndan bir geri adm olduunu sylyorlar! Bunlar
bizi nerdeyse, o zaman da iftlik sahiplerinden baz topraklar alnp
kk iftilere, kyllere verildi diye serfliin kaldrlmas da
Marksizm asndan bir geri admdr, diye sulamaya kalkacaklar!
Gln insanlar! Marksizmin, her eye tarihsel bak asndan
baktn, kk-burjuva tarmnn Marksist bak asndan serflik
ekonomisi karsnda ileri olduunu, serflik ekonomisinin yaklarak
kk-burjuva ekonomisinin getirilmesinin, bundan sonraki
dnemde bu kk- burjuva eknomisini kovacak olan kapitalizmin
geliimi iin zorunlu bir koul olduunu anlamyorlar...
Neyse eletirmenleri brakalm.
nemli olan, topraklarn kyllere verilmesi le bunu izleyen
datlmasnn, serfliin temellerini kazyarak kapitalist ekonominin
gelimesine temel hazrlamas, devrimci gelimeyi nemli lde
glendirmesi ve ite bundan dolay da sosyal-demokratik parti
iin-kabul edilebilir olmasdr.
Demek ki, serfliin kalntlarnn yok edilmesi iin tm iftlik
topraklarna et konularak bu topraklarm mlkiyet olarak kyllere
braklmas, kyllerin de bunlar karlarna uygun ekilde kendi
aralarnda blmeleri gerekmektedir.
Partinin tarm programnn bu esas zerinde hazrlanmas
gerekir. '
! Bize yle denilecektir : Btn bunlar kyllerle ilgilidir, fakat kr
proleterleriyle ilgili olarak ne yapmay dnyorsunuz? Buna kar
yantmz udur : Nasl kyllerin demokratik bir tarm programna
gereksinimleri varsa, ky ve kent proleterleri iin de, smf karlarnn
dile getirildii sosyalist bir program vardr. Bunlarn gnlk karlar
ise alma koullarnn dzeltilmesinden sz edilen asgari prog-
ramda 16 madde halinde gz nnde bulundurulmutur (bkz. II.
Parti Kurultaynda kabul edilen Parti Program). Fakat imdilik
partinin dolaysz sosyalist almas, kr proleterleri arasmda
174
sosyalist propaganday srdrerek onlar kendi sosyalist
rgtlerinde birletirmek ve kent proleterleriyle birlikte zel bir
siyasal parti halinde kaynatrmakta ifadesini bulmaktadr. Parti,
kyllerin bu blm ile srekli olarak ilgilenmekte ve onlara unlar
sylemektedir: Demokratik devrimi gerekletirdiiniz srece,
savam veren kyllerle birlik olun ve toprak sahiplerine kar
savan, fakat sosyalizmi gerekletirmeye koyulduunuz srece hi
duraksamadan kent proleterleri ile birlein ve, ister kyl ister soylu
olsun, her burjuvaya kar acmaszca savan. Kyllerle birlikte
demokratik cumhuriyet iin! ilerle birlikte sos-, yalizm iin! Parti,
ky proleterlerine bunlar sylyor.
Proleterlerin hareketi ve onlarn sosyalist program nasl her
trl smf varln ortadan kaldrmak iin snf savam ateini
tututuruyorsa, kydeki kyl hareketi. ve onun demokratik toprak
program da her trl zmre [Stand - N] varln temelinden yok
etmek iin zmre savamnn ateini tututurmaktadr :
Not: Makalenin sonunda, bize unlar yazan bir okurun
mektubuna deinmeden geemeyeceiz : Bu durumda ilk makaleniz
beni tatmin etmedi. Parti, tm topraklara el konmasna kar deil
miydi? Fakat eer byle ise niin bundan hi sz etmediniz?
Hayr, sayn okur, parti hi bir zaman byle bir el koymaya kar
olmad. II. Parti Kurultaynda, toprak paralarna ilikin maddenin
kabul edildii bu Parti Kurultaynda bile (1903) parti, Plehanov ve
Lenin'in azndan, eer tm topraklarm zoralmn isterlerse,
kylleri destekleye- eeimizi aklad. 87 ki yl sonra (1905),
Bolevikler III. Parti Kurultaynda ve Menevikler birinci
konferansta olmak zere partinin her iki fraksiyonu, tm
topraklarn zoralm sorununda kylleri tamamen
destekleyeceklerini bildirdiler.88 Daha sonra her iki parti akmnn
gazetelerinde, hem Iskra ve Proletari de ve hem de Novaya Jizn
[
r,T
] ve Naaloda[
5S
] kyller, tekrar tekrar tm topraklara el
koymaya arld... O halde partinin daha batan tm topraklara el
konmasndan yana olduunu gryorsunuz, bu itibarla partinin
kyl hareketinin arkasndan gittiine inanmanz gerektiren hi bir
nedeniniz yok. Daha kyl hareketi hareket olarak hi
balamamt, kyller daha toprak paralarn bile istemiyorlard,
ama parti daha II. Parti Kurultaynda tm topraklarm zoralmndan
sz ediyordu.
Buna ramen, eer bizden imdi, o zamanlar, yani ayn 1903
ylnda, niin btn topraklarn zoralmn parti programna
almadmz soruyorsanz, o zaman biz de size bir kar soruyla yant
vereceiz: yleyse sosyal devrimciler niin lemen 1900 ylnda
demokratik cumhuriyet talebini programlarna almadlar, yoksa
onlar buna kar mydlar?"** Bugn hep toplumsallatrmadan
konuulduu halde o zamanlar neden sadece milliletirilmeden sz
ediliyordu? Eer bugn biz asgari programmzda yedi saatlik i
gnne ilikin- hi bir ey sylemiyorsak, bu bizim buna kar oldu-
umuzu mu' gsterir? Sz konusu olan nedir yleyse? Sadece u:
Hareketin daha glenmemi olduu 1903 ylnda tm topraklara el

87 Bkz U. Parti Kurultay protokol.
88 Bkz. 111. Parti Kurultay protokol ve Birinci Konferans.
175
konmas kt-zerinde kalrd, daha glenmemi olan hareket bu
talebin stesinden gelemezdi, bundan dolay o zaman toprak
paralar daha ok uygun dyordu. Fakat hemen arkasndan
hareket byd ve pratik sorunlar ortaya att zaman parti,
hareketin, toprak paralar ile yetinemiyeceini ve yetinmemesi
gerektiini, tm topraklara el konmasnn gerekli olduunu' bildir-
mek zorunda kald.
Gerekler bunlardr.
Son olarak Znobis Purzeli[
59
] zerine birka sz
176
(bkz. No. 3033) . Bu gazete sama sapan Modandan ve lke den sz
ederek partinin bir zamanlar toprak paralarn ilke haline
getirdiini ileri sryor. Bunun yalan olduunu, partinin daha
batan beri ilke olarak tm dnya nnde btn topraklara el
konmasm kabul ettiini okur yukarda da grebilirdi. Znobis
Purzelinin ilkeleri pratik sorunlardan ayrdeden gereine gelince bu
o kadar da kt bir ey deildir, daha byyecek ve bunlar
ayrdetmesini renecektir.89
Elva (imek) No. 5, 9 ve 10, 17, 22 ve
23 Mart 1906.
mza:: J. Bessovili.
Giirciiceder, yaplan yetkili Rusa eviriye
gre.

89 Znobis Purzeli, herhangi bir yerde, Rusya Sosyal Demokratlarnn... yeni bir tarm
program kabul ettiklerini ve buna gre onlarn... topraklarn belediyeletirilmesini
destekleyeceklerini iitmi. .Rusya sosyal demokratlarnn hibir suretle byle bir program
kabul etrcedmn aklamak zorundaym. Bir programn kabul edilmesi, Parti Kurultaynn
iidir. Ancak bu Parti Kurultay daha yaplmad. Znobis Purzelinin herhangi bir kimse tara-
fndan ya da herhangi bir ey yoluyla yanltld anla lyor. Znobis Purzeli, okurlarn
sylentilerle rahatsz etmese ok daha iyi eder.
e
177
TARIM SORUNU STNE
Belediyeletirme zerine olan sn makaleyi -hatrlayacaksnz
kukusuz (bkz. Elva[
00
] No. 12). Biz, yazarn deindii tm
sorunlarn bir tartmasma girimek istemiyoruz: Byle bir ey ne ilgi
ekici olur, ne de yararl. Biz sadece iki ana soruna deineceiz:
Belediyeletirme serfliin kalntlarnn ortadan' kaldrlmasna ters
dyor mu ve topraklarm bltrlmesi bir gericilik midir?
Yoldamz soruyu bu ekilde ortaya koyuyor. Partimizin toprak
sorununu tamamen baka bir esas zerine ortaya koymasna karn,
topraklarm datlmas, yerelletirilmesi ve benzeri sorunlar ona
aka prensip sorunlar olarak grnyor.
Mesele, sosyal demokrasinin topraklarm ne milliletiril- mesini,
ne belediyeletirilmesini ve ne de datlmasn bir prensip sorunu
olarak grmemesi ve bunlardan hi birine, prensip asndan bir
itiraznn olmamasdr. Mars'n Manifesto, Kautsky'nin Tarm
Sorunu, II. Parti Kurultay Protokol, ayn Kautsky'nin Rusya'da
Tarm Sorunu incelenirse grlecektir ki bu byledir. Parti btn bu
sorunlara. pratik bak asndan bakyor ve tarm sorununu pratik
bir temel zerine oturtuyor: Bizim prensibimizi hangisi daha tam
olarak gerekletirir, topraklarm belediyeleti- rilmesi mi,
milliletirilmesi mi, yoksa datlmas m?
te parti, sorunu bu esas zerine oturtuyor.
Tarm programnn ilkesinin serflik kalntlarnn ortadan
kaldrlmas ve smf savamnn serbeste gelimesi deimeden
kald ortadadr. Deien sadece bu ilkeyi gerekletirecek olan
aratr.
Yazarn da sorunu bu ekilde ortaya koymas gerekirdi: Serfliin
artklarnn ortadan kaldrlmas ve snf savamnn geliimi iin
hangisi daha iyidir - topraklarm helediyeletirilmesi mi yoksa
datlmas m? Fakat o hemen birdenbire ilkeler alanma geiyor ve
pratik sorunlar prensip sorunlar diye gstererek bize,
belediyeletirme serfliin kalntlarnn ortadan kaldrlmasna ve
kapitalizmin gelimesine ters der mi? diye soruyor. Serfliin
kalntlarnn ortadan kaldrlmasna ve kapitalizmin gelimesine
topraklarm ne milliletirilmesi, ne de datlmas ters dmez, ancak
bununla beraber bu, bunlar arasmda fark yok-, tur, belediyeletirme
yanls bir kimse ayn zamanda topraklarm hem milliletirilmesinden
ve hem de datlmasndan yana olmak zorundadr, demek deildir.
Bunlar arasnda herhangi bir pratik ayrlk olduu aktr. Asl
nemli olan budur ve ite bundan dolay parti, sorunu pratik bir
esas zerine oturtmutur. Fakat yukarda belirttiimiz gibi, yazar
sorunu tamamen baka bir alana getirmi, prensiple onun
gerekletirilmesi iin olan arac birbirine kartrm ve bylece
istemiyerek, Parti tarafmdan ortaya atlan sorunu atlamtr.
Yazar, topraklarm datlmasnn gerici' olduuna bizi temin
ediyor, yani sosyal-devrimcilerden defalarca duymu olduumuz
ayn sulamay yineliyor. Sosyal-devrimci meta- fizikiler bize,
topraklarm datlmasnn Marksizm bak asndan gerici
olduunu sylediklerinde, byle bir sulama bizi en ufak hayrete
drmez, nk biz onlarn meseleye diyalektik adan
bakmadklarn ok iyi biliyoruz. Onlar her eyin bir zaman ve yeri
178
olduunu, yarn gerici olacak bir eyin bugn iin devrimci
olabileceini kavramak istemiyorlar. Ama materyalist diyalektikiler
bize ayn sulamayla gelirlerse, o zaman elbette unu sormak
zorunda kalrz: Diyalektikilerle metafizikiler arasnda ne fark var
yleyse? Eer kapitalizmin gelimesine kar ynelikse elbette ki
topraklarn datlmas gericiliktir, ama eer serfliin kalntlarna
kar ynelikse, o zaman topraklarm datlmasnn
sosyal-demokrasinin desteklemesi gereken devrimci bir yol olduu
kendiliinden ortaya kar. Topraklarn datlmas bugn neye kar
yneliktir, kapitalizme mi yoksa serfliin kalntlarna kar m?
Serfliin kalntlarna kar ynelik olduuna hi kuku yoktur.
yleyse sorun kendiliinden zlyor. .
Kapitalizm kyde yeterince yerletikten sonra, elbette ki
topraklarm datlmas kapitalizmin gelimesine kar ynelmi
olacandan gerici bir nlem olacaktr, fakat o zaman da
sosyal-demokrasi onu desteklemiyecektir. Bugn sosyal-demokrasi
hareretle, demokratik cumhuriyetin gerekliliini, devrimcidir diye,
savunuyor, ama daha sonra, proletarya diktatrl pratik bir
biime brndnde demokratik cumhuriyet artk gerici olacak ve
sosyal-demokrasi onu ortadan kaldrmaya alacaktr. Ayn eyin
topraklarm datmas iin de sylenmesi gerekir. Serfliin kaln-
tlarna kar savam verildiinde topraklarm datlmas ve
kk-burjuva ekonomisi genel olarak devrimcidir, ama kapitalizmin
gelimesine kar ynelmise, ayn topraklarm datlmas bu sefer
gericidir. Toplumsal geliimin diyalektik anlay budur. Kapitalin
III. cildinde, feodal ekonomiye kyasla kk burjuva ekonomisini
ileri olarak niteleyen Kari Marx meseleye byle diyalektik ekilde.
bakar.
Btn bunlar bir yana, K. Kautsky datma zerine unlar
syler;
Bugn Rus kylsnn istedii ve pratikte de gerekletirmeye
balad gibi..., toprak rezervlerinin, yani byk toprak mlkiyetinin
taksim edilmesi yalnz kanlma? ve zorunlu deil, ayn zamanda sn
derece yararldr da ve sosyal-demokrasi bu sreci desteklemek iin
tm nedenlere sahiptir. (Bkz. Rusya'da Tarm Sorunu, s. 11.)
' Sorunun zmnde, sorunun doru bir ekilde ortaya
konulmas byk nem tayor. Her soru diyalektik olarak konulmak
zorundadr, yani her eyin deitiini, her eyin zaman ve yeri
olduunu, bu itibarla sorular somut koullarla uygunluk iinde
koymamz gerektiini unutmamalyz.
Tarm sorununun zm iin ilk nkoul budur. kincisi, bundan
baka bizim Rusya sosyal demokratlarnn tarm sorununu bugn
pratik bir temel zerine oturttuklarn ve sorunu zmek isteyen
kimselerin de ayn ekilde bu esas zere hareket etmeleri gerektiini
unutmamalyz. Tarm sorununun zm iin ikinci nkoul
budur. Fakat yoldamz bu nkoullardan hi birini hesaba
katmamtr.
Yolda, topraklarm bltrlmesinin devrimci bir hareket
olduunu varsayalm, diye yant verecektir. Bizim bu devrimci
hareketi desteklemek iin aba gstereceimiz aktr, fakat bu, hi
bir suretle bizim bu hareketin isteklerini programmza almak
zorunda olduumuz anlamna gelmez, byle isteklerin hi bir suretle
179
programda yeri yoktur vb. Aka yazar, asgari programla azami
program birbiriyle kartryor. Bir sosyalist programda (yani azami
programca) sadece proleter isteklerin bulunmas gerektiini biliyor,
ancak demokratik programn (yani asgari programn), o halde
tarm programnn da haydi haydi sosyalist bir program olmadm
ve bu nedenle de orada bizim desteklediimiz burjuva demokratik
isteklerin mutlaka bulunacan unutuyor. Siyasal zgrlk bir
burjuva taleptir ve buna ramen o, bizim asgari programmzda ba
keyi tutuyor. Uzaklarda dolamamza ne gerek var, tarm
programmzn ikinci maddesine bakalm ve okuyalm: Parti,
...kyly, topraklarnn kullanmnda engelleyen tm yasalarn
yrrlkten kaldrlmasn ister. Btn bunlar okuyun ve cevap
verin: Bu maddede sosyalist olan ne var? Hi bir ey yok
diyeceksiniz, nk bu madde burjuva mlkiyetinin kaldrlmasn
deil de onun zgrln istiyor. Buna ramen bu madde bizim
asgari programmza alnmtr. halde sz konusu olan nedir?
Sadece, azami programla asgari programn, birbiriyle
kartrlmamas gereken iki ayr kavram olduklardr. Ancak,
anaristler bundan honut olmayacaklardr, ama yaplacak hi bir
ey yok, biz anarist deiliz!...
Topraklarn datlmas iin kyllerin abasna gelince, bunun
neminin, ekonomik geliimin eilimiyle lldn sylemi
bulunuyoruz ve kyllerin abas bu eilimin dorudan bir sonucu
olarak ortaya ktndan, partimiz ona kar kmayp, tersine onu
desteklemek zorundadr.
Elvas (imek) No. 14, 29 Mart
1906.
mza: J. Bessovili Giirciiceden
yaplan yetkili Rusa eviriye gre.
180
TARIM PROGRAMININ REVZYONU STNE
(RSDP IV. Parti KurultaymnP
1
] 13 (26) Nisan
1906 gnk 7. oturumunda konuma)
Her eyden nce baz yoldalarn tantlama yntemleri zerine
konumak istiyorum. Plehanov Yolda, Lenin yoldan anarist
tutumlarndan, Leninizmin zararllndan pek ok sz etti ama
tarm sorunu zerine aslnda pek az ey syledi. Aslnda kendisi
tarm sorunu ile ilgili raportrlklerden birisine tayin edilmiti.
Sinirli bir hava yaratan byle bir tartma eklinin, birleme.
kurultay olarak adlandrlan parti kurultaymza ters dtkten
baka, tarm sorununun aydnlanmas iin de kesinlikle hi bir
katkda bulunmadn sanyorum. Plehanov yoldan Kadeti tu-
tumlarna ilikin biz de kendi hesabmza bir eyler syleyebilirdik
ama, bununla tarm sorununun zmnde bir adm ileri
gidemezdik.
Bundan baka, John[
G2
], Gurien'de, Letnya blgeleri ve
benzerlerindeki uygulamadan elde edilen baz verilere dayanarak,
tm Rusya iin belediyeletirme yararna sonular karyor. Genel
konumak gerekirse, bu ekilde, bir programn hazrlanamayacam
sylemek zorundaym. Programn hazrlanmasnda baz kenar
blgelerin baz blmlerinin yerel zelliklerinden deil, Rusya'nm
ou blgelerine zg genel zelliklerden yola kmak gerekir. Baat
bir izgisi olmayan bir program; program deil, eitli savlarn
mekanik bir birlemesi clur. John'un pln da bu durumdadr, Ayrca
John, doru olmayan verilere dayanyor. Aklnca tm kyl hareketi
olay onun pln ynnde geliiyor, nk rnein, Gurien'de hareket
srasnda ormanlarn kullanmn elinde tutacak bir blge ynetimi
oluturulmu vb. Fakat evvel Gurien bir blge deil, Kutais ilinin bir
bl-r mdr; kincisi, Gurien'de hi bir zaman tm Gurien iin
ortak bir devrimci zynetim olmad; orada hi bir suretle blge
zynetimleriyle bir tutulamayacak kk zynetim organlar
olumutur; ncs, kullanm ile mlkiyet tamamen ayr
eylerdir. Genellikle, Gurien zerine bir ok olaanst ykler
yaylyor ve Rus yoldalar bu yklere inanmakla byk hata
ediyorlar...
Meselenin zne; gelince, programmzn k noktas olarak u
tezin hizmet etmesi gerektiini sylemek zorundaym: Savam veren
kyllerle imdilik bir devrimci ittifak kurduumuza ve bu itibarla
bu kyllerin taleplerini hesaba almadan edemiyeceimize gre, eer
genel olarak ekonomik geliimin eilimine ve devrimin gidiine ters
dmyorlarsa bu istekleri desteklemek zorundayz. Kyller
topraklarm bllmesini istiyorlar; topraklarn bllmesi
yukarda sz edilen olgulara ters dmemektedir, tm topraklarm
zoralmn ve bltrlmesini desteklememiz gerekiyor. Bu adan
baklnca, hem milliletirme ve hem de belediyeletirme, ayn ekilde,
kabul edilemezler. Eer biz belediyeletirme ya da milliletirme
slogann ortaya atarsak, devrimci kyllerin proletarya ile
birlemesini olanaksz hale getirmi oluruz. Topraklarm
bltrlmesinin gerici karakterinden sz edenler iki geliim
aamasn birbiriyle kartrmaktadrlar: Kapitalist ve kapitalizm
ncesi aama. Topraklarm bltrlmesi kukusuz ki kapitalist
181
aamada gericidir, ama kapitalizm ncesi koullar altmda (rnein
Rus kynn koullar altnda) bllme esas itibariyle
devrimcidir. Elbette ormanlarn, sularn vb. bllmesi
olanakszdr, ama bunlar milliletirilebilirler ve bu, kyller
tarafndan ortaya atlan devrimci taleplere hi bir suretle ters
dmez. Ayrca John tarafndan, devrimci kyl komiteleri slogan
yerine nerilen, devrimci komiteler slogan, tarm devriminin ruhuna
temelden ters der. Tarm devriminin amac, ncelikle ve esas
itibariyle kyllerin kurtuluudur, yleyse kyl komiteleri slogan,
tarm devriminin ruhuna uygun tek slogandr. Nasl proletaryanm
kurtuluu proletaryanm kendi ii olabiliyorsa, kyllerin kurtuluu
da kyllerin kendi ileri olabilir.
Rusya Sosyal Demokrat i Partisinin, 1906 y lnda
Stockholm'd yap lan Birleme Parti Kurultay
Protokol.
Moskova 1907, s. 59-60, Rusa.
BUGNK DURUM ZERNE
(RSDP IV. Parti Kurultaynn 17 (30) Nisan 1906 gnl 17.
Oturumunda Konuma)
Rusya'nn toplumsal ve" siyasal yaamnn geliiminde balca
iki yol ortaya kt kimse iin bir giz deildir. Bunlardan' biri, sahte
reformlar yolu, dieri ise, devrim- yoludur. Birinci, yolu tutanlarn
bata ar hkmetiyle birlikte byk fabrikatrler ve byk toprak
sahipleri olduu, ikinci yolu tutanlarn ise bata proletarya ile birlikte
kk-burjuvazi ve devrimci kyller olduu da aktr. Kentlerde
gelien bunalm ile kylerdeki ktlk, yeni bir patlamay kanlmaz
klyor, bu itibarla burda yalpalamalar gstermek doru deildir: ya
devrim dalgas ykselir ve bizim onu sonuna kadar gtrmemiz
gerekir, ya da geri ekilir ve biz byle bir devi yklenemeyiz ve
yklenmememiz gerekir. Rudenko haksz olarak, sorunu byle ortaya
koymann diyalektik olmadma inanyor. Rudenko bir orta yol
aryor. O, devrimin ayn zamanda hem ykseleceini ve hem de
ykselmeyeceini, onun hem sonuna kadar gtrlmesi, hem de
gtrlmemesi gerekebileceini sylemek istiyor, nk onun
fikrinee diyalektik, sorunun bu ekilde ortaya konmasn gerekli
klyor. Bizim Marksist diyalektik anlaymz bakadr...
Demek ki biz yeni bir patlamann arifesinde bulunuyoruz,
devrim geliiyor, onu sonuna kadar gtrmek zorundayz. Bunda
hepimiz birliiz. Fakat biz bunu hangi koullar altnda yapabiliriz ve
bunun iin neler yapmamz gerekir: Proletarya hegemonyas koullan
altmda m, yoksa burjuva demokrasisi hegemonyas koullar altmda
m? Temel fikir ayrlklar ite burada balyor.
Martinov yolda, daha ki Diktatr de, proletarya he-
gemonyasnn imdiki burjuva devriminde zararl bir topya
olduunu syledi. Dnk konumasmdan da, ayn fikir ortaya
kyor. Onu alklayan yoldalarn onunla ayn dncede olduklar
kukusuz. Eer byleyse, eer menevik yoldalarn fikrine gre
bizim iin gerekli olan proletarya hegemonyas deil de demokratik
burjuvazinin hegemonyas ise, o zaman bizim, ne silhl
ayaklanmann rgtlenmesine ve ne de iktidarn ele geirilmesine
182
doru dan etkin olarak katlmamamz gerektii aka kendiinden
ortaya kyor. Meneviklerin pln budur.
Tersine, eer proletaryanm smf karlar, onun hegemonyasna
gtryorsa, eer proletaryann bugnk devrimin arkasnda deil
de banda yrmesi gerekiyorsa, o zaman proletaryann ne silhl
ayaklanmann rgtlenmesi- ne etkin biimde katlmaktan ve ne de
iktidar almaktan vazgeemiyecei aktr. Boleviklerin plan
budur.
Sorun partide, ya proletaryanm hegemonyas, ya da demokratik
burjuvazinin hegemonyas eklinde konuyor; fikir ayrlklarmz bu
noktada toplanyor..
Rusya Sosyal Demokrat i Partisinin 1906
ylnda Stockholm'de yaplan Birleme Parti
Kurultay Protokol.
Moskova 907, s. 187, Rusa.
AYAKLANMA ZERNE MARX VE ENGELS
Menevik N. Ch.[
63
] cesaretin kentleri zaptettiini biliyor ve... bir
kez daha, bolevikleri Blanquizmle sulama kstahlnda
bulunuyor, (bkz. Simartle [
e4
J No. 7).
Bunda alacak hi bir ey yok elbette. Alman oportnistleri
Bernstein'la Vollmar, Kautsky ve Bebel'e oktandr Blanquist
diyorlar., Fransz oportnistleri. Jaures ve Mille- rand, Guesde ile
Lafargue' oktan beri Blanquizm ve Jako- bin'lik'e suluyorlar.
Buna ramen tm dnya Kautsky, Bebel, Guesde, Lafargue ve
dierlerinin devrimci Marksistler olduklarn/ buna karlk
Bernstein, Mlerand, Jaures ve dierlerinin oportnist olduklarm ve
Marksizme ihanet ettiklerini biliyor. Eer Rusy, oportnistleri ve
onlarm parti yanda N. Ch., Avrupa oportnistlerini taklit ederek
bizi Blanquistler olarak adlandryorlarsa bunda alacak ne var? Bu
sadece, boleviklerin, aynen Kautsky ve Guesde gibi devrimci
Marksistler olduu anlamna gelir. C
65
]
N. Ch. ile ilgili sz burada bitirebilirdik. Ama o, sorunu
derinletiriyor ve iddiasn kantlamaya alyor. yleyse onu
gcendirmeyelim de dinleyelim bakalm.
N. Ch., Boleviklerin aadaki dncesine kar kyor:
- ,
Diyelim, ki90, kent halk hkmete kar91 kinle doludur, eer
frsat verilirse her zaman sava iin ayaklanabilir. Bu bizim nicel
olarak hazr olduumuz anlamna gelir. Fakat bu henz yetersizdir.
Ayaklanmay kazanmak iin n- ceden bir sava plan hazrlanmas,
nceden bir sava taktii gelitirilmesi, rgtlenmi sava
birliklerinin vb. olmas gerekir. (Bkz. Akhali Zhovreba, No. 6).
N. Ch., bunlar kabul etmiyor. Neden? nk bunlar
Blanuizm de ondan! Demek ki N. Ch., ne sava taktii istiyor, ne
rgtlenmi sava birliklerin ne de rgtl bir eylem, renildiine
gre, btn bunlar nemsiz ve gereksiz eylermi. Bolevikler,
hkmete kar duyulan kinin yalnz bana yetersiz olduunu,

90 N. Ch. burada diyelim ki szcnn yerine, anlam biraz deitiren eer szcn
getirmitir.
** N. Ch. burada hkmete kar szcklerini atlamtr (bkz. Akhali Zhovreba\e<i] No. 61
183
bilincin yalnz bana yetersiz olduunu, bunlar dmda ayrca
sava birliklerine ve bir sava taktiine gereksinim olduunu
sylyorlar. N. Ch. hepsini reddediyor ve bunlarm Blanquizm
olduunu sylyor.
Bunlar aklmzda tutalm ve devam edelim. Lenin'in aadaki
fikri, N. Ch.'nin houna, gitmiyor: Biz Moskova, Donets Havzas,
Rostov ve dier yerlerdeki ayaklanmalarn deneyimlerini
toparlamak, bu deneyimleri yaymak, inatla ve sabrla yeni sava
gleri hazrlamak ve bunlar partizanlarm bir ka mcadele
eyleminde eitmek ve elikletirmek zorundayz. Yeni patlama belki
daha ilkbaharda olmayacak, ama yaklayor ve tm olaslklara gre
pek uzak deildir. Onu, silhlanm, askeri bakmdan rgtlenmi
ve kararl saldr eylemlerine yetenekli olarak karlamak
zorundayz. (Bkz. Partiniye zvestiya [
67
]
N. Ch. Lenin'in bu fikrine kar kyor. Neden? nk bu
Blanquizmmi de ondan.
Demek ki N. Ch.'nin fikrine gre, bizim Aralk ayaklanmasnn
deneyimlerini toparlayp yaymak zorunda olmadmz ortaya
kyor. Geri patlama gittike yaklayor, fakat N. Ch.'nin
dncesine gre, onu silhlanm olarak karlamak zorunda
deiliz, kararl saldr eylemlerine hazrlanmamz gerekmiyor.
Niin? Silhlanmam ve hazrlanmam olarak daha kolay
yeneceimiz iin! Bolevikler, patlamann beklendiini, bu nedenle
hem silhlanma ve hem
de bilinlenme konusunda hazrlanmann devimiz olduunu
sylyorlar. N. Ch., bir patlama beklendiini biliyor, ama szle
yaplacak bir ajitasyonun dnda hi bir ey tanmyor ve bu nedenle
silhlanmann zorunluluuna inanmayarak onu gereksiz buluyor.
Bolevikler, kendiliinden balam ve soyutlanm bir ayaklanmaya
bilin ve rgtllk tanmasnn zorunlu olduunu sylyorlar. N.
Ch., Blan- quizmdir diye bunu da kabul etmiyor. Bolevikler, belirli
bir anda - kararl saldr eylemlerinin zorunlu olduunu
sylyorlar. Ne kararllk, ne saldr eylemleri N. Ch.'nin houna
gitmiyor. Btn bunlar blanquizmmi.
Btn bunlar aklmzda tutarak Marx'la Engels'in silhl
ayaklanma karsndaki .tutumlarnn ne olduunu grelim:
Marx, ellili yllarda unlar yazmtr:
...Bir kez ayaklanmaya geildi mi, en byk kararllkla hareket
etmek ve saldrya gemek zorunludur. Savunma, her silhl
ayaklanmann lm demektir... Kuvvetleri dank olduu, srece
dmanna baskn yap, kk de olsa, her gn yei baarlar
kazanmaya bak; ayaklanmann bandaki baarnn sana salad
moral stnln muhafaza et; daima en glnn peinden giden
ve her zaman daha gvenilir taraf tutan kararsz unsurlar bylece
yanma ek; daha sana kar kuvvetlerini toplayama- dan dmanm
geri ekilmeye zorla; devrimci taktiin, imdiye kadar tannm en
byk ustas Danton'un szleriyle sylemek gerekirse: de l'audace,
de l'audace, encore de l'au- dace! [cesaret, cesaret ve yine cesaret!]
(Bkz. K. Marx, Tarihten izgiler, S; 95.) [
6S
].
Byle diyor en byk Marksist, Kari Marx.
Grld gibi, Marx'n grne gre ayaklanmann zaferini
isteyen kimse saldr yolunu tutmak zorundadr. Fakat biz, saldr
yolunu tutan bir kimsenin hem askeri bilgilere ve hem de eitilmi
184
sava birliklerine sahip olmak zorunda olduunu biliyoruz, bunlarsz
bir saldr olanakszdr. Cesur saldr eylemlerine gelince, Marx'm
fikrine gre b, her ayaklanmann eti ve kandr. Fakat N. Ch., hem
cesur saldr eylemleri ve. hem de saldr politikas ile, hem
rgtlenmi sava birlikleri ve henl de askeri bilgilerin yaylmas ile
alay, ediyor, bunlarm hepsi Blanquizmdir diye! N. Ch.'nin Marksist,
ama Marx'm Blanquist olduu ortaya kyor! Zavall Mars!
Mezarndan kalkp da N. Ch.'nin gevelemelerini bir dinleyebilse!
Ayaklanmayla ilgili olarak ya Engels ne diyor? Engels, spanyol
ayaklanmasna ilikin brorlerinden birinde, bir yerde bundan sz
ediyor ve sonra devam etmek zere anaristlere kar kyor:
Hi olmazsa spanyol askeri ayaklanmalar eklinde sadece
biraz akllca ynetimi olsayd,' aklszca da giriilmi olsa, buna
ramen ayaklanmann hl byk baar ans vard. spanyol askeri
'ayaklanmalarnda bir kentin garnizonu ayaklanarak en yakmdakine
yrr, bu kentin daha nce hazrlanm olan garnizonunu da
srkler ve bylece gibi byyerek, baarl bir atma ya da
kendisine kar gnderilen birlikler onun tarafna gemesi zaferi
belirleyinceye kadar bakente doru ilerler. Bu kez bu yntem
zellikle uygulanmaya elveriliydi. htillciler her yerde uzunca
sreden beri gnll taburlar halinde rgtlenmiti (dinleyin yolda,
Engels taburlardan sz ediyor!), kukusuz bunlarda disiplin zayft,
ama byk ksm dalm olan eski spanyol ordusunun arta
kalanlarndan daha zayf olmad muhakkakt. Hkmetin tek
gvenilir birlikleri jandarmalard (guardias civiles), bunlar da btn
lkeye dalm durumdayd. nemli olan, her eyden nce
jandarmalarn toplanmasn engellemekti,, bu da ancak saldn
yntemine ba vurmak ve arpmay gze almakla mmkn
olabilirdi. (Dikkat, dikkat edin, yoldalar!) ve eer yenmek
isteniyorsa bundan baka are yoktu... Bundan baka Engels, yeri
yokken, ayn hkmet kuvvetlerine ayaklanmalan arka arkaya
bastrma olana veren, devrimci kuvvetlerin paralanp
dalmalarn ilke edinmi Bakunincilere sert bir biimde atar. (Bkz.
F. Engels, Ba- kuninciler Banda.) [
6)
]
nl Marksist Friedrich Engels bunlar sylyor...
rgtlenmi taburlar, saldr politikas, ayaklanmann
rgtlenmesi ve ayr ayr giriilen ayaklanmalarn birletirilmesi,
Engels'in fikrine gre ayaklanmann zaferi iin zorunludur.
N. Ch.'nin Marksist, Engels'inse Blanquist olduu kyor ortaya!
Zavall Engels!
Grld gibi, N. Ch.'in, Marx'la Engels'in' ayaklanmaya ilikin
grlerinden haberi yok.
Bu o kadar kayg verici bir ey olmayabilir. Ancak biz, N. Ch.'nin
nerdii taktiin, silhlanma ile sava birliklerinin ve askeri bilgilerin
nemini azalttn ve gerekte yok saydn aklyoruz. Bu taktik,
bir silhsz ayaklanma taktiidir. Bu taktik, bizi Aralk yenilgisine
gtrr, Aralkta neden silhlarmz, sava birliklerimiz, askeri
bilgilerimiz vb. yoktu? nk, N. Ch. trnden yoldalarn taktikleri
partide de ok yaygnd da ondan...
Fakat Marksizm ve gerek yaam, bu biim bir silhlanmama
taktiini ayn ekilde rtmektedir.
Olaylar bunu gsteriyor bize.
185
vAkhali Zhovreba (Yeni Yaam) No. 19.
13 Temmuz 1906.
\ mza: K o b a.
Grcceden yaplan yetkili Rusa eviriye gre.
ULUSLARARASI KARI DEVRM
Bugnk Rusya birok bakmlardan byk , devrim zamannn
Fransa'sn anmsatyor. Bu benzerlik balca, kar- -devrimin, o
zamanlarn Fransa'snda olduu gibi, bizde de genileyerek, kendi
snrlar dar geldii iin, baka devletlerin kar-devrimi ile
balamaya giriip yava yava uluslararas bir nitelik kazanmasiyle
kendini gsteriyor. Fransa'da eski hkmet Avusturya Kayzer'i ve
Prusya kra- liyle bir balama yaparak bunlarn birliklerini yardma
ard ve halk devrimine kar bir saldrya geti. Rusya'da eski
hkmet, Alman ve Avusturya imparatorlariyle bir balama yapyor,
bunlarm birliklerini yardma ararak halk devrimini kana bomak
istiyor.
Daha bir ay nce, Rusya ile Almanya'nn gizli grmeler
srdklerine ilikin baz sylentiler dolayordu (bkz. Ze- vernaya
Zemlya [
T0
] No. 3). Bundan baka sylentiler giderek daha srarl
biimde yaylmaya balad. imdi ise i, Kara Yzlerin gazetesi
Rossiyanm[
71
], Rusya'nn imdiki zor durumundan (yani
kar-devrimden) devrimci unsurlarn sulu olduunu aka
syleyebilecek kadar ileri gtrld. Gazete unlar bildiriyor:
Alman imparatorluu hkmeti, bu durumun tam bir hesabn
yaparak bunun sonunda istenen sonuca mutlaka varmak iin gerekli
bir dizi nlemler almtr. Anlaldna gre, bu nlemler Rus
devriminin baarya erime durumu karsnda, Avusturya ile Al-
manyann, yardm iin Rusya'ya birlikler gndermeye ha-
zrlanmalarndan olumaktadr. Bu amala yaplan anlamalarda
alman karar udur: Devrimci hareketi bastrmak veya. daraltmak
amacyla, belirli koullar altmda, Rusya'nm iilerine etkin bir
mdahale uygun ve yararl grlebilir...
Bunu Rossiya haber veriyor.
Grld gibi, uluslararas kar-devrim, uzun sreden beri
byk hazrlklar iindedir. Devrime kar mcadelesinde,
kar-devrimci Rusya'ya oktandr para yardm yapt biliniyor.
Ama sadece bununla yetinmiyor. Anlaldna gre imdi askeri
birliklerle de yardun etme karar almtr.
Bundan sonra, aynen Stolypin'in[
T
-J yeni emirleri ve
Trepov'un[
T3
]. eski krmlar gibi, Dumann datlmasnn gere
kanlamn bir ocuk bile kolayca anlayacaktr... Bundan byle eitli
liberallerle teki saf insanlarn yanl umutlarnn dalacan,
sonunda, bizde bir anayasa olmad, bir i sava olduu ve
savamn askeri tarzda srdrlmesinin zorunlu olduu inancna
varacaklar dnlebilir...
Fakat bugnk Rusya baka bir bakmdan da bir zamanlarn
Fransa'sn andryor. O zamanlar uluslararas kar-devrim,
devrimin yaylmasna neden oluyor, devrim Fransa snrlarn ap
byk bir sel gibi Avrupa zerine "akyordu. Avrupa'nn krallar
ortak bir birlikte birleince, Avrupa halklar da birbirlerine ellerini
186
uzatyorlard. Ayn olguyu bugn Rusya'da gryoruz. Kstebek iyi
eeliyor... Avrupa kar-devrimi ile birleen Rusya kar-devrimi,
giderek devrimin genilemesine neden olarak tm lkelerin
proleterlerini birbiriyle birletiriyor, uluslararas devrimin temelini
atyor. Rusya proletaryas demokratik devrimin banda yryerek,
sosyalist devrimi balatacak olan Avrupa proletaryasna karde elini
uzatyor ve onunla birleiyor. Bilindii gibi, 9 Ocak olaylarndan
sonra Avrupa'nm her yerinde toplantlar oldu. Aralk eylemi Almanya
ile Fransa'da gsterilere neden oldu. Rus devriminin gelecek yeni
patlamasnn Avrupa proletaryasn daha kararl bir ekilde sa-
vama geirecei kukusuzdur. Uluslararas kar-devrim, sadece
uluslararas devrimi glendirip derinletirerek salam bir temel
zerine oturtacaktr. Tm lkelerin proleterleri, birlein! slogan
gerek ifadesini bulacaktr.
Haydin, saym baylar, siz sadece aln! Yaylmakta olan RuS
devrimini Avrupa devrimi izleyecek ve sonra yalnz serflik
kalntlarnn deil, sevgili kapitalizminizin de suyu snacaktr.
Evet, iyi eeliyorsunuz, sayn kar-devrimciler!
Akhali Zlovreba (Yeni Yaam) No. 20, 14 Temmuz
1906.
mza: K o b a.
rcceden yaplan yetkili Rusa eviriye gre.
187
BUGNK DURUM VE PARTSNN BRLEME KURULTAYI []

O kadar byk sabrszlkla beklediimiz ey oldu, partinin
birleme kurultay barl bir ekilde sona erdi, parti blnmekten
korundu, fraksiyonlarn birletirilmesi eklen onayland ve bylece
partinin siyasal bir g olabilmesi iin temel atlm oldu.
imdi hesap verilmesi, parti kurultaynn fizyonomisinin daha
yakndan tannmas ve iyi ve kt yanlarnn gereki bir ekilde
ve zenle incelenmesi gerekiyor.
Parti kurultay ne yapt?
Parti kurultaynn ne yapmas gerekiyordu?
Birinci soruya Parti kurultay kararlar yant vermektedir.
Fakat ikinci soruya gelince, bunu yantlamak iin parti
kurultaynn nasl bir durumda baladn ve ona bugnk
durumun hangi grevleri yklediini bilmek gerekiyor.
kinci soru ile balamak istiyoruz.
imdi artk, halk devriminin yok olmad, fakat Aralk
yenilgisine ramen byyerek zirvesine trmanmakta olduu
apak bellidir. Biz byle olmas gerektiini sylyoruz :
Devrimin itici gleri yayor ve etkilerini srdryorlar,
balam olan sanayi bunalm gittike kuvvetleniyor, ky
tamamen mahveden ktlk gnden gne byyor. Bu, devrimci
halk ayaklanmasnn kuvvetli bir sel halinde kopaca saatin
yakn olduu anlamna gelir. Rusya'nn toplumsal yaamnda yeni
bir eylemin olgunlatn, Aralk saldrsndan daha kararl ve daha
gl bir eylemin olgunlatn, olaylar gsteriyor. Biz ayaklanma
arifesinde yayoruz.
br yandan, halkm nefret ettii kar-devrim de kuvvetlerini
toplayarak. gleniyor. Daha imdiden bir kama- rilla92 rgtlemi
bulunuyor, tm karanlk kuvvetleri bayra altma aryor, Kara
Yzler hareketinin bana geiyor, halk devrimine yeni bir baskn
hazrlyor, kana susam iftlik sahipleriyle fabrikatrleri etrafnda
topluyor. Demek ki halk devrimini ezmeye hazrlanyor.
lke giderek daha keskin bir biimde devrim ve kardevrim diye
iki dman kampa blnmekte, bu iki kampn iki nderi proletarya
ve arlk.hkmeti birbirine kar daha ok tehlike yaratmakta ve
bunlar arasndaki tm kprlerin ykld giderek daha ok akla
kmaktadr. ki eyden biri; ya devrimin zaferi ve halkm kendi
egemenlii, ya da kar-devrimin zaferi ve arn egemenlii. kisi
arasmda kalanlar devrime ihanet ediyorlar demektir. Bizimle beraber
olmayan, bize kardr! Zavall Kadetleriyle zavall Duma, ite tam bu
iki ey arasnda duruyor. Duma kurtlar koyunlarla bir arada
bulundurmak suretiyle bunlar bir hamlede devrimin hakkndan
gelsinler diye devrimle kar-dev- rimi uzlatrmak istiyor. te bunun
iindir ki Duma, imdiye kadar hep havanda su dvmekte, bu yzden
kimseye ya- ranamamakta ve ayann basaca salam yeri
olmadm- dn hep havada sallanmaktadr.

92 Hkmdarn etrafn saran nf uzlu, fakat sorumsuz politika adamlarndan oluan grup -
N.

Eskiden olduu gibi, asl sava alan yine sokak olacaktr.
Olaylar bunu gsteriyor. imdiki savamda, gevezelikten baka bir
ey yaplmayan Dumada deil de sokak savamnda, devrim
kuvvetlerinin byyp silahlanmalarna, devrimci glerin
burjuvazinin deil de ilerici iilerin nderliinde birleip
rgtlenmelerine karn, kar-devrim kuvvetlerinin her geen gn
daha ok zayflayp gszletiini olaylar gsteriyor. Bugnk
devrimin zaferle sona ermesinin bsbtn olanakl hale geldiini
gsterir bu. Bu ancak, bundan sonra da bata ileri iilerin
bulunmas, smf bilinci tayan proletaryann devrimci nderliini
gerektii ekilde yerine getirmesi halinde olanakldr.
Bugnk durumun parti kurultayna hangi devleri ykledii
ve parti kurultaynn ne yapmas gerektii, bunlardan apak ortaya
kyordu.
Engels, ii partisinin, bilinsiz srecin bilinli yrtcs
olduunu syler, bunun anlam partinin bilinli bir ekilde, yaamn
bilinsiz olarak gittii yolu tutmas, kaynaan yaamn.. bilinsiz
olarak gndeme getirdii fikirleri bilinli ekilde dile getirmesi
demektir.
arln, halk devrimini bastrmay baaramadn, tersine,
devrimin gnden gne gelierek daha yukarlara trmandn ve yeni
bir eyleme doru gittiini, olaylar gsteriyor. Bu nedenle partinin
devi bilinli ekilde bu eyleme hazrlanmak ve halk devrimini
sonuna kadar gtrmektir.
. Parti kurultaynn bu devi ortaya koyarak parti yelerini,
onurlu bir ekilde bu devi yerine getirmekle grevlendirmek
zorunda olduu akt.
Devrimle kar-devrimin uzalamasmm olanaksz olduunu,
batan beri bu uzlama yolunu tutan Dumann hibir ey
yapamayacan, byle bir Dumann hibir zaman, halk etrafmda
toplayarak lkenin politik merkezi olmayacan, gericiliin bir
eklentisi olmak zorunda kalacan olaylar gsteriyor. Bu nedenle,
partinin devi, Dumaya balanan yanl umutlar datmak, halkm
politik hayalleriyle savamak ve tm dnya nnde, devrimin asl
sava alannn Duma deil, sokak olduunu, Dumadaki gevezelikle-
rin deil, asl sokan, sokaktaki savanm halkn zaferini
salayacam ilan etmektir.
Parti almasnn ynn aka belirtmek iin, Parti Birleme
Kurultaynn bu devi de kararlarna almak zorunda olduu akt.
Olaylar, devrimin ancak, devrimin banda smf bilincine sahip
iiler yrd, devrimin ncl burjuvazinin elinde deil de,
sosyal-demokrasinin elinde olduu takdirde
O O T
zaferle sona ereceini ve halle iktidarnn kurulacan gsteriyor. Bu
nedenle, partinin devi, burjuva hegemonyasn kaldrp ky ve
kentteki devrimci unsurlar etrafnda toplayarak devrimci savamda
onlarn nnde gitmek, bugnden balayarak onlarn eylemlerini
ynetmek ve bu suretle proletarya hegemonyasnn temelini
salamlatrmaktr.
Ne kadar byk nem tadm partiye gstermesi bakmndan
Parti Birleme Kurultaynn bu nc ve nemli deve zel bir
dikkatle eilmesi gerektii aktr.
189
Bugnk durumun, Parti Birleme Kurultayndan istedii ve
Parti Kurultaynn yapmak zorunda olduu devler bunlard.
Parti Kurultay bu devleri yerine getirmi midir?
II
Bu sorunun aklanabilmesi iin Parti Kurultaynn eh-
resinin bizzat binmesi gerekir.
Parti Kurultay, oturumlarnda bir ok sorunlara deindi,
ancak teki btn sorunlarn merkezini oluturan ana sorun,
bugnk durumun ne olduu sorunu idi. Tm taktiksel fikir
ayrlklarmzn gelip dmlendii sorun demokratik devrimin
bugnk durumu ile proletaryann snfsal devleri sorunu oldu.
-
Bolevikler unlar sylediler: Kentlerdeki bunalm ile krsal
yerlerdeki ktlk bymektedir. ar rejiminin temelleri
sallanmaktadr. Halkm fkesi her geen gn artmakta. Bu
nedenle, devrim, zayflamak yle dursun, tam tersine, gnden
gne gelierek yeni bir saldr iin hazrlanmaktadr. Bu itibarla
yaplacak ey, gelien devrimi hzlandrarak sonuna kadar
gtrmek ve halkn egemenliiyle talan- drmaktr (bkz.
boleviklerin karan Bugnk durum...).
Menevikler de nerdeyse ayn eyleri sylediler.
Ancak, bugnk devrim nasl baarya ulatrlacak, bunun
iin gerekli koullar nelerdir?
Boleviklerin fikrine gre, imdiki devrim ancak snf bilinci
olan iiler bu devrimin bana getii ve devrimin nderlii
burjuva demokratlarnn deil de, sosyalist proletaryann elinde
topland takdirde sonuna kadar gtrlr ve halk egemenlii
kurulabilir. Bolevikler unlar sylediler : Demokratik devrimi
sadece proletarya sonuca gtrebilir. Bunu da ancak, kyl
kitlelerine nderlik etmesi ve onlarn kendiliinden
savamlarna siyasal bilin kazandrmas koulu ile yapabir...
Aksi halde proletarya, halk devriminin nderi rolnden
vazgeip, devrimi hibir zaman sonuca eritirme abas iine
giremeyecek olan liberal mo- narist- burjuvazinin arkasna
taklabilir (Bkz. karar: Proletaryann snfsal devleri...). Elbette
devrimimiz bir burjuva devrimidir ve bu bakmdan devrimin
meyvelerini bur- / juvazinin toplad byk Fransz devrimini
andrr, ancak bu iki devrim arasmda byk bir farkllk olduu
da ortadadr. Fransz devrimi srasmda, bugn bizde
grdmz gibi, makineli byk retim yoktu ve snf
elikileri bizdeki kadar keskin bir biimde ortaya kmamt,
bu nedenle proletarya bizde daha kuvvetli ve mtecanis
olmasna karn, orada zayft. Ayrca, proletaryann burada
kendi taktii ve program ile kendisinin bir partisi olduu halde,
orada proletaryann kendi partisi yoktu. Fransz devriminin
banda burjuva demokratlarnn bulunmasnda ve iilerin bu
baylarm peinden gitmesinde, savaanlarn iiler olduu halde
iktidar burjuvazinin almasnda alacak bir yan yoktur. br
yandan, Rusya proletaryasnn liberallerin peinden gitmekten
holanmayp devrimin hegemonu olarak ortaya kmas ve tm
ezilenlerle haklarndan yoksun braklanlar bayra altna
190
armas da tamamen olaandr. Byk Fransz devrimi
karsnda bizim devrimimizin stnl burada
bulunmaktadr. te bu nedenledir ki biz, bizdeki devrimin
sonuna kadar gidip, halkn egemenliiyle sona erebileceine
inanyoruz. Gerekli olan, imdiki devrimin tamamlanmasn
olanakl klmak iin, proletaryann nderliini bilinli bir
ekilde tevik edip savam veren hal- .k proletaryann
etrafnda birletirmektir. Devrimin tamamlanmas, devrimin
meyvelerini burjuvazinin tek bana kendine maletmemesi, ii
snfnn siyasal zgrlkten baka sekiz saatlik i gnne, alma
koullarnn hafifletilmesi- ne kavumas, asgari programm eksiksiz
gerekletirip sosyalizm yolunu amas iin zorunludur.
Proletaryann karlarn savunan, proletaryann, burjuvazinin
kuyruu olmasn ve onun iin kendini atee atmasm istemeyen,
proletaryann bamsz bir g olmas ve imdiki devrimi kendi
amalan iin kullanmas uruna savaan herkes, burjuva
demokratlarnn hegemonyasn aka mahkum ederek imdiki
devrimde sosyalist proletarya hegemonyasnn temelini
salamlatrmak zorundadr.
Bolevikler byle karar verdiler.
Meneviklerse tamamen baka trl konutular. Devrimin
elbette glendiini, elbette sonuna kadar gtrlmesi gerektiini,
ama bunun iin sosyalist proletarya hegemonyasna hi de gerek
olmadn, ayn burjuva demokratlarnn devrimin nderi olarak
ortaya krrialar gerektiini sylediler. Bolevikler, neden byle
olmas gerekiyor, diye sordular. Menevikler, nk imdiki devrim
bir burjuva devrimidir, onun nderi olarak burjuvazinin ortaya
kmas gerekir de ondan, diye yantladlar. Pekiyi, proletarya ne
yapacak? O, burjuva demokratlarnn ardndan giderek onu ileri
itecek ve bu suretle burjuva devrimini ileriye gtrecek
Meneviklerin raportrle setikleri, menevik lideri Martinov
byle konutu. Bu kadar ak olmamakla beraber, ayn dnce
meneviklerin, Bugnk duruma ilikin kararlarnda da dile
getirildi. Martinov,. ki Diktatrlk adl brornde, proletarya
hegemonyasnn tehlikeli bir topya bir hayal olduunu, burjuva
devriminin sosyalist proletarya tarafmdan deil, an demokratik
muhalefet tarafndan ynetilmesi, savam veren proletaryanm
burjuva demokrasisini izlemesi ve zgrlk yolunda onu ileri itmesi
gerektiini yazyor (bkz. Martinov'un ki Diktatrlk adl nl
bror) . Ayn dnceyi Partinin Birleme Kurultaynda da
yineledi. Onun fikrine gre byk Fransz devrimi orijinaldir, bizimki
ise sadece bu orijinalin rengi aln bir kopyasdr ve Fransa'da, her
ikisinde de burjuvazinin egemen olduu Milli Meclis balangta ve
Milli Konsey de sonradan devrimin banda bulunduuna gre,
bizde de nce Devlet Dumasmm ve daha sonra Duma- dan daha
devrimci olacak olan baka bir temsil organnn, halk etrafnda
toplayan devrimin nderi olmas gerekir. He Dumada ve hem de
gelecekteki bu temsil organnda burjuva demokratlar egemen
olacaklar, yleyse bizim iin gerekli olan sosyalist proletarya
hegemonyas deil, burjuva demokrasisinin hegemonyasdr. Gerekli
olan sadece burjuvaziyi adm adm izlemek ve onu gerek zgrle
doru daha da ileri gtrmektir. Martinov'un konumasn men-
eviklerin byk alklarla karlamalar ilgintir. Kararlarnn hi
birinde proletarya hegemonyasnn gerekliliinden sz etmemeleri de
191
ilgintir proletaryann hegemonyas deyimi, onlarn
kararlarndan karld gibi ayn ekilde Parti Kurultay
kararlarndan da tamamen karlmtr (bkz. Parti Kurultay
Kararlar).
Meneviklerin Parti Kurultayndaki grleri bunlard.*
Grld gibi burada birbirini dtalayari iki gr var. Dier
btn fikir ayrlklar asl buradan balyor.
Eer bugnk devrimin nderi snf bilinli proletarya ise,
Kadetlerin, burjuvazinin egemen olduu imdiki Dumann lkenin
siyasal merkezi olamayaca, devrimci halk kendi etrafnda
birletiremeyecei ve hibir suretle gelimekte ola ndevrimin ncs
olamayaca kendiliinden ortaya kyor. Ayrca, devrimin nderi
smf bilinli proletarya olduuna ve devrimin Dumadan .ynetilmesi
olanaksz olduuna gre, asl eylem , alanmzn bugn iin Dumann
toplant. salonu deil, sokak olmas gerektii kendiliinden ortaya
kyor. Dahas, devrimin nderi smf bilinli proletarya ve asl sava
alam sokak ise, devimizin, sokak savann rgtlenmesine etkin
biimde katlmak, silahlanmaya zellikle zen gstermek, kzl sava
birliklerini oaltmak ve ileri unsurlar arasmda asgeri bilgileri
yaymak olduu kendiliinden ortaya kyor. Son olarak, devrimin
nderi ileri proletarya olduuna ve bizim de ayaklanmann rgt-
lenmesine etkin biimde katlmamz gerektiine gre, so-
rumluluktan kaamayacamz ve devrimci geici hkmetin
dnda kalamayacamz kendiliinden ortaya kyor,
kyllkle birlikte siyasal iktidar ele geirmek ve devrimci geici
hkmete katlmak zorundayz* : Devrimci sokan lideri, devrim
hkmetinde de lider olmak, zorundadr.
Boleviklerin gr bu idi.
Bunun aksine ayet, meneviklerii dndkleri gibi,
devrimin nderlii burjuva demokratlarnn elinde olacaksa ve
Duma Kadetleri yaklak olarak byle demokratlar sa, imdiki
Dumann lkenin siyasal merkezi haline gelecei, devrimci
halk kendi etrafnda birletirerek onun nderi olaca ve asl
sava alann oluturaca kendiliinden ortaya kar. Bundan
baka, eer Duma asl sava alan haline gelecekse, silahlanmaya
ve kzl sava birlikleri rgtlemeye byk zen gsterilmesi
gereksizdir, sokak savann rgtlenmesine zel dikkat
gsterilmesi bizim iimiz deildir, kyllerle birlikte siyasal
iktidar ele geirip geici hkmete katlmak da bizi daha az
ilgilendiren bir sorun olur, bunlara ancak devrimin ncs
olacak burjuva demokratlarnn bakmas gerekir. Silah ve kzl
sava birliklerinin salanmas fena olmaz elbet, tersine, hatta
bunlar zorunludur da, ama bu meselenin, boleviklerin
syledikleri kadar byk bir nemi yoktur.
Meneviklerin gr de bu idi.
Parti Kurultay ikinci yolu tuttu, yani sosyalist proletaryanm
hegemonyasn reddederek meneviklerin grn onaylad.
-
Parti Kurultay byle yapmakla bugnk durumun byk
nem tayan gereklerini kavramadn aka gstermi oldu.
Parti Kurultaynn temel hatas burda bulunuyor. Bunu ister
istemez tm dier hatalarn izlemesi tamamen doald.
III
192
, * Burada sorunun ilkesel yanma deinmiyoruz.
Parti Kurultaynn, proletarya hegemonyas fikrini reddettikten
sonra, Devlet Dumasma Tavr zerine, silahl ayaklanma vb.
dier sorunlar nasl zecei akla kt.
imdi bu sorunlara geelim.
e Devlet Dumas sorunuyla balamak istiyoruz.
Hangi taktiin, yani, boykotun mu yoksa seime katlmann
m daha doru olduunu incelemeye girimeyeceiz. Sadece
unlar aklyoruz : Eer bugn Duma, gevezelikten baka hibir
eyle uramyorsa, devrimle kar-devrim arasnda saplanp
kalmsa, bu demektir ki, seime katlmaktan yana olanlar,
halk seime arp onda yanl umutlar uyandrmakla hata
etmilerdir. Fakat bunu bir yana brakalm. Sorun udur : Parti
Kurultay. toplandnda seimler bitmi bulunuyordu (Kafkasya
ve Sibirya dnda), seim sonular elimizdeydi ve yalnzca birka
gn sonra toplanacak olan Dumadan sz edilebilirdi. Parti
Kurultaynn gemie dnmeyecei, asl dikkatini Duma'nn neyi
temsil ettii ve-bizim ona kar tavrmzn ne olaca zerinde top-
layaca aktr.
Nedir yleyse bugnk Duma? Ona kar ilikimiz nasl
olmaldr?
Dumann, zellikle byk yetkilere sahip olmad daha 17
Ekim Manifestosundan biliniyor. Duma, danma organ
yetkisine sahip ama yrrlkteki temel yasalar ama yetkisi
olmayan bir temsilciler meclisidir. Duma, herhangi bir kararn
kaldrma yetkisine sahip Devlet Konseyinin gzetimi
altndadr. Dahas, danma ileviyle yetinmedii takdirde
Dumay datmaya yetkili ve batan ayaa silahl, ar rejimi
nbettedir.
imdi Dumann grnmne gelince, daha Parti Ku-
rultaynn alndan nce Dumann hangi unsurlardan olu-
acan biliyorduk, daha o zamandan Dumann byk ksmn
Kadetlerin oluturacan biliyorduk. Bununla biz, kesinlikle,
Kadetlerin Dumada ounluu oluturacaklarn sylemek
istemiyoruz, sadece, 500 Duma yesinden yaklak te birini
kadetlerin getireceini, ikinci bir te birinin, mcadele anlarnda
ar sola kar (ii grubuna ve devrimci kyller grubuna) Kadetler
etrafmda birleerek onlardan yana oy veren ve bu suretle kadetlerin
duruma egemen olmasn salayan ara gruplardan ve saclardan
(Demokratik Reform Partisinden[
7
-'], partisiz milletvekilleri
arasndaki lml unsurlardan, Oktobristlerden[
70
J vb.) olu-, can
sylyoruz.
Fakat kimdir bu Kadetler? Bunlara devrimci denebilir mi?
Elbette denemez! yleyse kimdir Kadetler? Kadetler, bir uzlamaclar
partisidir : Bunlar. arn yetkilerini daraltmak istiyorlar, ama bunu,
halkm zaferinden yana olduklar iin deil Kadetler ar
otokrasisinin yerine halkm egemenliini deil de, burjuvazinin
egemenliini getirmek istiyorlar (Programlarna baknz), halkm
devrimci ateinin;snmesi, devrimci isteklerinden vazgeerek
herhangi bir ekilde arla uyumas iin yapmak istiyorlar. Kadetler,
arn halkla uzlamasn istiyorlar.
Grld gibi, Dumann ounluu devrimcilerden deil,
uzlamaclardan olumak zorundayd. Bu, daha' Nisann ilk
yarsnda apak belliydi.
193
Demek ki Duma bir yandan boykot ediliyor ve pek az yetkileriyle
gsz kalyor, dier yandan ise ounluunu devrimciler deil,
uzlamaclar oluturuyordu. te Duma buydu. Gszler zaten
uzlamaclk yolunu tutmaya bakarlar, fakat bir de stelik. devrimci
olmayan eilimlere sahip olunca, daha abuk uzlamacla kayarlar.
Ayn eyin Devlet Dumas iin de olmas kanlmazd. Bir kere, arn
yetkilerinin kslmasn istedii iin asla ardan yana olamazd, fakat
halk, devrimci istekleri ileri srd iin halktan yana olmas da
olanakszd. Bu nedenle arla halk arasmda kalp bunlar
uzlatrmaya, yani kalburla su tamaya koyulmas zorunluydu. Bir
yandan, ar isteklerden vazgemesi ve herhangi bir ekilde arla
anlamas iin halk kandrmaya almak, dier yandan ise halka
ufak bir l- tufta. bulunarak devrimci kaynamaya bir son vermesi
iin, flarn nnde simsarlk yapmas gerekiyordu.
Parti Birleme Kurultaynn ite byle bir Dumayla uramas
gerekiyordu.
Partinin byle bir Dumaya kar tutumu ne olmalyd?
Dumann desteklenmesi, uzlama politikasn desteklemek
olduundan, uzlama politikasnn desteklenmesi ise devrimin
gelitirilmesi devine temelden ters dtnden, partinin byle bir
Dumann desteklenmesini ..zerine alamayacan sylemeye gerek
yoktur. i Partisi devrimin uyutulmasna raz olamaz. Elbette
partinin, gerek Dumadan ve gerekse Dumann hkmetle olan-
anlamazlklarndan yararlanmas gerekir, ama bu, Dumann
devrimci olmayan taktiinin desteklenmesi gerektii anlamma
gelmez. Tersine, Partinin Devlet Dumasma kar tutumu, onun
ikiyzlln meydana vurmak, onu acmaszca eletirmek ve
ihanet taktiini aka gzler nne sermek olmaldr.
Fakat bu byle olunca, Kadeti Dumann halk iradesini dile
getiremeyecei, halk temsilcilii ilevini gereince yapamayaca ve
lkenin siyasal bir merkezi haline gelip halk etrafnda
birletiremeyecei apak bellidir.
Bu arada partiye den dev, Dumaya balanm yanl
umutlar datarak herkesin iitebilecei bir sesle, Dumann halk
iradesini dile getirmediini, bu itibarla bir devrim arac
olamayacan ve imdi asl sava alannn Duma deil, sokak
olduunu duyurmakt.
Ayn zamanda, Dumada temsil edilen ve saysal bakmdan
Kadetlere oranla zayf olan, kyl Trudovik Grubunun ["] sonuna
kadar Kadetlerin uzlama politikas peinden gitmeyecei, hemen,
halk hainleri olarak bunlara kar srlecek mcadeleyi stlenecei
ve devrim yolunu tutaca belliydi. Trudoviki Grubunu, Kadetlere
kar olan mcadelesinde destekleyerek onun devrimci eilimlerini
sonuna kadar gelitirmek, onun devrimci taktiini Kadetlerin
devrimci olmayan taktiinin karsna dikmek ve bu suretle
Kadetlerin haince eilimlerini daha da ak bir ekilde ortaya sermek
partinin devi idi.
Ancak, Parti Kurultaynn tutumu ne oldu, Devlet Dumasma
ilikin kararnda ne dedi?
Parti Kurultaynn karar, Dumann ulusun barndan gelmi
bir organ olduunu sylyor. Demek ki, kusurlarna ramen, Duma
halk iradesini dile getiriyordu.
Parti Kurultaynn, Kadeti Duma'y laykyla deerlendirmeyi
bilmedii aktr, Parti Kurultay, Dumada ounluun
194
uzlamaclardan olutuunu, devrimi reddeden insanlar olarak
uzlamaclarn halk iradesini dile getiremeyeceklerini ve bu itibarla,
bizim, Dumann ulusun barndan ktn sylemeye hakkmz
olmadn unuttu.
Parti Kurultaynda bununla ilgili oiarak Bolevikler ne
dediler? ; .
. Onlar unu sylediler : Devlet Dumas, imdi artk grnr
hale gelen (arlkl) Kadeti bileimiyle, gerek bir halk temsilcilii
rolne asla layk deildir. Yani, imdiki Duma halkm bamdan
kmamtr, halk dmandr ve bundan dolay halkm iradesini dile
getirmez (bkz. Boleviklerin karan) ..
Parti Kurultay, bu soruna ilikin Bolevik grn
reddetti..
Parti Kurultaynn kararnda, szde meruti niteliine ramen
Dumann., devrimin bir arac olaca... hkmetle olan
anlamazlklarnn, bu anlamazlklar, bugnk siyasal dzenin
yklmasna ynelik geni kitle hareketlerinin k noktas yapma
olana verecek boyutlara varabilecei syleniyor. Yani Duma
siyasal merkez haline gelebilir, devrimci halk etrafnda toplayabilir
ve devrim bayran ykseltebilir.
Kulak verin buna, iiler :' Demek ki uzlamac Kadet Dumas,
devrimin merkezi haline gelip devrimin bana geebilecek: Demek
ki bir dii kpek bir kuzu dourabilecek! Kayglanmanza hacet yok,
bundan byle ne proletaryann hegemonyasma, ne de halkm
proletarya etrafnda birlemesine gerek var: Devrimci olmayan
Dumann kendisi, devrimci halk etrafnda toplayacak ve her ey
yoluna girecek! Demek ki devrim yapmak bu kadar basit, demek ki
imdiki devrim bu ekilde sonuna kadar gtrlecek!
Akas, Parti Kurultay, ikiyzl Kadetleriyle ikiyzl.
Dumann ister, istemez iki sandalye arama oturduunu,
arla halk birbiriyle uzlatrmaya altn ve sonra her ikiyzl
kimsenin yapt gibi, kim en ok umut veriyorsa ondan yana
eilmek zorunda kalacan anlamad!
Bunun zerine Bolevikler ne dediler Parti Kurultaynda?
Onlar, partimizin parlamenter yola girmesi iin henz gerekli
koullarn bulunmadn, yani imdilik daha barl bir
parlamenter yaama balayamayacamz, asl sava alannn
Duma deil, daha hl sokak olduunu bildir-. diler (bkz.
Boleviklerin karar).
Parti Kurultay bu blmde de Boleviklerin kararn reddetti.
Parti Kurultay karar, Dumada aznlkta kalan devrimci kyl
temsilciler (Trudovik Grubu) bulunduu, bunlarn Kadetlerin
uzlamacln reddederek devrim yolunu tutmak zorunda
kalacaklar, bunlar tevik ederek Kadetlere kar savata'
desteklemek ve daha da kararl olarak devrimci yolda gitmelerine
yardmc olmak gerektii zerine kesin hibir ey sylemiyor.
Akas, Parti Kurultay, proletarya ile kylln imdiki
devrimin balca iki ana kuvveti olduunu, devrimin nderi olarak
proletaryann, bugn iin, devrim dmanlarna kar savam
verdikleri srece devrimci kylleri hem sokakta ve hem de Dumada
desteklemesi gerektiini kavramad.
Bunun zerine Bolevikler ne dediler Parti Kurultaynda?
195
Onlar, sosyal-demokrasinin Kadetlerin tutarszlk ve
kaypakln acmaszca tehir etmesi gerektiini, bu arada devrimci
demokrasinin kyl unsurlarn zenle dikkate alarak onlar
birletirip Kadetlerin karsna dikmek ve -proletaryann karlarna
uygun eylemlerini desteklemek zorunda olduunu bildirdiler (bkz.
Karar).
Parti Kurultay, Boleviklerin bu nerisini de kabul etmedi.
Belki undan dolay kabul etmedi, nk, yukarda
grdmz gibi Parti Kurultaynn, proletaryann hege-
monyasma kar gvensiz bir tutum taknmasna karn, burada
proletaryanm imdiki savataki nder rol fazlasyla ak bir ekilde
dile getirilmi oluyor. Parti Kurultayna gre kyllerin proletarya
etrafmda deil de Duma etraf mda birlemesi gerekiyor!
Naa Jizn[
TS
] adl burjuva gazetesinin Parti Kurultay kararm
vmesinin nedeni budur, Naa Jizn Kadet- lerinin bir azdan yle
barmaya ' balamalarnn nedeni budur: En sonunda
sosyal-demokratlarn akllar balarna geldi ve Blanquizmden
uzaklatlar. (bkz. Naa Jizn No. 432).
Halk dmanlarnn Kadetlerin Parti Kurultay kararm
bouna vmedikleri ortaya kyor! Bebel bo yere sylememi :
Dmanlarmzn houna giden, bizim iin zararldr!
' I V
Silahl ayaklanma sorununa geelim.
Bir halk eyleminin kanlmaz olduu, bugn artk kimse iin
bir giz deildir. Kentlerde ve kylerde bunalm ve ktlk yaylyor,
proletarya ve kyllk iindeki kaynama gn getike daha ok
byyp arlk rejimi sarslyorsa, yani devrim gelime iindeyse,
yaamn yeni bir halk eylemi, Ekim ve Aralk eylemlerinden daha
geni ve gl bir eylem hazrlamakta olduu kendiliinden
anlalyor. Bu ye-, ni eylem arzu edilir bir ey mi, deil mi, iyi mi
yoksa kt m, bunlar zerine konumak bugn iin yersizdir.
nemli olan arzular deil, halk eyleminin kendiliinden olgunlaa-
rak kamlamaz bir hal almasdr. -
Fakat eylem vardr, eylem vardr. Petersburg'daki Ocak genel
grevi (1905) kukusuz bir halk eylemiydi. Ekim ayndaki siyasal
genel grev de bir halk eylemiydi. Bundan baka, Moskova'daki Aralk
atmas ve Letonyallarn sava da birer halk eylemiydi. Ancak,
bunlar arasmda bir ayrlk olduu da kukusuz. Ocak aynda (1905)
grev ba rol oynamasna karm, Aralk aynda grev, sonradan
silahl ayaklanmaya dnerek ba rol buna brakmak zere
sadece balangc oluturdu. Ocak, Ekim ve Aralk aylarndaki ey-
lemler, genel greve ne kadar barl bir ekilde balanp isteklerin
ne srlmesinde ne kadar nazik davranlrsa davranlsm, sava
alanna ne kadar silahlanmadan gidilirse gidilsin buna ramen bir
atmann zorunlu olduunu (halkn ha ve ar resimleriyle
yrd Petersburg'daki 9 Ocak' dnn), buna ramen
hkmetin toplara ve tfeklere bavurduunu, buna ramen halkm
silahlara sarldn ve buna ramen genel grevin bylece silahl
ayaklanmaya dntn kantlad. Bunun anlam nedir? Bunun
anlam sadece, gelmekte olan halk eyleminin basit bir eylem
196
olmayaca, mutlaka silahl bir nitelie brnecei ve bylece tayin
edici roln silahl ayaklanmaya deceidir. Kan-dklmesi istenilir
bir ey midir, deil midir, iyi midir,: yoksa kt mdr, bunun
zerine konumak, gereksizdir : Tekrar ediyoruz, nemli olan bizim
isteyip istemememiz deil, silahl ayaklanmann mutlaka gelecei ve
ondan kanmann olanaksz olduudur.
Bizim bugnk amacmz, halkn egemenliidir. Biz ynetimin
dizginlerinin proletarya ile kylln eline verilmesini istiyoruz.
Genel grevle bu amaca eriilebilir mi? Olaylar bunun olanaksz
olduunu gsteriyor (yukarda sylenenleri anmsayn). Yoksa, geveze
Kadetleriyle Duma bize yardm edecek de onun yardmyla m halk
egemenlii kurulacak? Olaylar, bunun da ayn ekilde olanaksz
olduunu gsteriyor, nk Kadetlerin Dumas, halkm egemenliini
deil, byiik burjuvazinin egemenliini istiyor (yukarda sylenenleri
anmsayn).
Tek gvenilir yolun proletarya ile kylln silahl
ayaklanmas olduu ortadadr. Yalnzca silahl ayaklanma yoluyla
arm egemenlii yklarak halkm egemenlii kurulabilir, elbette ki
bu ayaklanma zaferle biterse ancak. Fakat eer bu byleyse,
ayaklanmann zaferi olmakszn bugn halkn zaferi olanakszsa ve
br yandan yaamn kendisi silahl bir halk eylemi hazrlyorsa ve
bu eylem kanlmazsa, o zaman sosyal-demokrasinin devinin,
bilinli olarak bu eylem iin silahlanarak onun zaferini bilinli olarak
hazrlamaktan ibaret olduu kendiliinden anlalyor. ki eyden
biri: Ya halk egemenliini (demokratik cumhuriyeti) reddederek
meruti bir monari ile yetinmek zorundayz o zaman silahl
ayaklanma rgtlemenin bizim iimiz olmadn sylemeye
hakkmz olacaktr, ya da halk egemenliini (demokratik
cumhuriyeti) eskiden olduu gibi bugn de ama edinip meruti
monariyi kesinlikle reddetmek zorundayz o zaman kendiliinden
olgunlaan eylemi bilinli olarak rgtlemenin bizim iimiz
olmadm sylemeye hakkmz olmayacaktr.
Pekiyi ama, silahl ayaklanmaya nasl hazrlanmalyz, onun
zaferine nasl katkda bulunabiliriz?
Aralk eylemi, biz sosyal-demokratlarm, dier btn hatalarmz
bir yana, proletaryaya kar byk bir hata daha ilediimizi
kantlad. Bu hata udur: Biz iilerin silahlanmasn ve kzl sava
birliklerinin rgtlenmesini salayamadk, ya da bunlarla pek az
ilgilendik. Aralk ayn dnn. Tiflis, Bat Kafkasya, Gney Rusya,
Sibirya, Moskova, Petersburg ve Bak'daki heyecanl, savaa azimli
halk kim anmsamaz ki? Nasl oldu da otokrasi bu sava evkiyle
yanan halk o kadar kolay datmay baard? Acaba halk, arlk
hkmetinin ktlne henz inanmad iin mi? Elbette deil!
Niin yleyse?
Her eyden nce unun iin, nk halkn ya silah yoktu, ya da
ok az silah vard, ne kadar snf bilincine sahip olursanz olun,
plak ellerle kurunlara kar dayanamazsnz! Evet, paralar
alyorsunuz ama silahlar grnmyor, dendii zaman biz hakl olarak
azarlanm olduk.
kincisi unun iin, nk dierlerini birlikte srkleyecek, silah
zoruyla baka silahlar ele geirerek halk bunlarla donatacak,
eitilmi kzl sava birliklerimiz yoktu. Sokak savalarnda halk bir
kahramandr, ama silahl kardeleri tarafmdan nderlik edilmezse,
197
bunlar rnek olarak onun nnden gitmezlerse, bir kalabala
dnebilir.
ncs unun iin, nk ayaklanma dank ve rgtszd.
Moskova barikatlarda savarken, Petersburg sessizdi. Moskova
yenildii zaman Tiflis'le Kutais hcuma hazrlanyorlard. Gney ve
Letonyallar yenilgiye uratldklar zaman Sibirya silaha
sarlyordu. Bu demektir ki, savam veren proletarya ayaklanmay,
hkmetin kendisini olduka kolay yenilgiye uratabilmesine
neden olan gruplara dalm olarak buldu.
Drdncs unun iin, nk ayaklanmamz saldn
politikasna deil, savunma politikasna dayanyordu. Hkmet
Aralk ayaklanmasn kendisi yaratt, hkmet bize kendisi saldrd,
plan vard, halbuki biz hkmetin bu saldrsn hazrlksz
karladk, dnlm bir planmz yoktu, zsavunma politikasna
dayanmaya zorlanmtk. Bu nedenle olaylarn gerisinden gittik.
ayet Moskovallar daha balangta saldr politikasn semi
olsalard hemen Ni- kolaus tren istasyonunu ele geirirlerdi,
hkmet o zaman birlikleri Petersburg'dan Moskova'ya getiremez ve
Moskova ayaklanmas daha uzun srm olurdu. Byle bir ey dier
kentlerde de gerekli etkiyi yapm olurdu. Ayn eyin Letonyallar iin
de sylenmesi gerekir. Eer bunlar daha balangta saldr yolunu
tutmu olsalard, ncelikle toplar ele geirirler ve hkmet
kuvvetlerini sarsarlard.
Marx bo yere sylememi :
... Bir kez ayaklanmaya geildi mi, en byk kararllkla hareket
etmek ve saldrya gemek zorunludur. Savunma, her silahl
ayaklanmann lm demektir... Kuvvetleri dank olduu srece
dmanna baskn yap, kk de olsa, her gn yeni baarlar
kazanmaya bak; ayaklanmann bandaki baarnn sana salad
moral stnln muhafaza fet; daima en glnn peinden
giden ve her zaman daha gvenilir taraf tutan kararsz unsurlar
bylece yanma ek; daha sana kar kuvvetlerini toplaya- madan
dmanm geri ekilmeye zorla; devrimci taktiin, imdiye kadar
tannm en byk ustas Danton'un szleriyle sylemek gerekirse :
de l'audace, de O'audace, encore de l'audace.' [Cesaret, cesaret ve
yine cesaret!] (Bkz. K. Mars, Tarihten izgiler, s. 95 [K. Marx/F.
Engels, Almanya'da
Devrim ve Kar-Devrim, Almanca yeni bask, Berlin 1949, s. 119].)
Aralk ayaklanmasnda ite bu cesaret ve saldr politikas
yoktu.
Bize yle denecektir: Aralk yenilgisinin nedenleri bununla
bitmez, kylln Aralkta proletarya ile birle- emediini
unuttunuz, Aralk ricatnn ba nedenlerinden biri de budur. Elbette
doru, bunu da unutmayalm. Ama, kyllk niin proletarya ile
birleemedi, nedeni nerede bulunuyor? Bilin eksikliinden,
diyeceksiniz. Gzel, ama kyllere bilinci nasl alayacaz? Bror
datmakla m? Elbette bu yeterli deildir! yleyse nasl? Savala,
kylleri savan iine ekerek ve sava srasmdaki nderliimizle.
Bugn kent ky, ii kyly ynetmekle grevlidir, ama eer
kentlerdeki ayaklanma rgtlenmezse, kyller ayaklanmada hibir
zaman ileri proletarya ile ibirlii yapmayacaktr.
Gerekler bunlardr.
198
Bununla Parti Kurultaynn silahl ayaklanmaya kar nasl bir
tutum taknmak zorunda olduu, partili yoldalara hangi sloganlar
vermesi gerektii kendiliinden beliriyor.
Silahlanma konusu partinin zayf bir yamyd, silahlanmay
bugne kadar ihmal etti, halbuki, Parti Kurultaynn partiye unu
demesi gerekirdi: Silahlanm, gelmekte olan eylemi hi olmazsa bir
lde silahlanm olarak karlamak iin, silahlanmaya byk
nem gsterin.
Dahas. Silahl sava birliklerinin rgtlenmesi partinin zayf
bir yanyd, kzl sava birliklerinin artrlmasna gerekli nemi
vermedi, halbuki Parti Kuultaynm partiye unu demesi gerekirdi :
Kzl sava birlikleri kurun, askeri bilgileri halk iinde yayn, ilerde
silah zoruyla baka silahlar ele geirmeyi ve ayaklanmay yaymay
olanakl klmak iin, kzl sava birliklerinin rgtlenmesine byk
nem gsterin.
Bundan baka, Aralk ayaklanmasn proletarya dank bir
ekilde karlad, hi kimse ayaklanmann rgtlenmesini ciddi
ekilde dnmemiti, dolaysyla Parti Karul- . taynn, partiye,
enerjik bir ekilde, sava unsurlarn birletirerek silahl
ayaklanmay faal olarak rgtlemeye geme iarn vermesi
gerekirdi.
Dahas: imdiye kadar proletarya silahl ayaklanmada,
savunma politikasna dayand, hibir zaman taarruz yolunu tutmad,
ve bu husus, ayaklanmann zaferini engelledi, dolaysyla Parti
Kurultay, partili yoldalara, baarl ayaklanma annn yaklatm
ve saldan politikasna gemenin zorunlu olduunu iaret etmekle
ykmlyd.
Halbuki Parti Kurultay nasl davrand, partiye hangi sloganlar
verdi?
Parti Kurultaynn syledikleri unlard: ... Partinin bugnk
durumda asl grevi, proletaryann, kylln, kent kk,
burjuvazisinin geni tabakalar iinde ve birlikler arasmda ajitasyon
faaliyetini geniletip artrmak suretiyle devrimi gelitirmek ve bunlar
sosyal-demokrasi ile onun tarafndan ynetilen proletaryann, her
ekliyle lkenin siyasal yaamna karmas suretiyle hkmete
kar etkin mcadelenin iine ekmektir... Parti, yanl umutlar
uyandran, halk silahlandrma grevini stlenemez, grevlerini,
halkm kendi kendine silahlanmasn tevik etmek, sava gruplar
rgtlemek ve silahlandrmakla snrl tutmak zorundadr...
Elverisiz koullar altmda proletaryay sahh bir atmaya sokmak
iin yaplan her trl giriime kar koymak partinin
ykmlldr... vb. vb. (bkz. Parti Kurultay Karar).
Buna gre yeni bir halk eyleminin eiinde bulunduumuz
bugnk durumda, ayaklanmann yengisi iin asl nemli olan
eyin ajitasyon olduu ortaya kyor. Buna karlk, kzl sava
birliklerinin rgtlenip silahlanmas ise, kendimizi kaptrmamamz
ve bununla ilgili eylemimizi tevikle smrlamamz gereken nemsiz
bir ey olarak grlyor. Fakat ayaklanmann dank bir ekilde
yaplmayarak rgtlenmesi gerekliliinden, bir saldr politikasna
gereksinimimiz olduundan (Marx'm szlerini hatrlayn) tek
szckle sz etmiyor Parti Kurultay. Bu sorunlarn onun iin nemli
olmad akt.
Olgular unu sylyor : Silahlann ve kzl sava birliklerini
btn aralarla kuvvetlendirin. Fakat Parti Kurultay u yant
245
veriyor : Kendinizi kzl sava birliklerinin rgtlenmesine ve
silahlanmasna o kadar kaptrmayn, asl sorun ajitasyon
olduundan bu konudaki almanz snrlayn.
imdiye kadar sanki silahlanma iin pek ok almz, bir
ym yolda silahlandrmz, pek ok sava birlikleri rgtlemiiz
ama ajitasyonu savsaklamz gibi, Parti Kurultay imdi bize ders
veriyor : Silahlanma yeter, bunun iin daha fazla tasalanmayn, asl
grev ajitasyondur!
Elbette ajitasyon her zaman ve her yerde partinin asl
aralarndan biridir, fakat ajitasyon, nmzdeki ayaklanmann
zaferini belirleyecek mi acaba? Parti bunu, ayaklanma sorununun
daha gndemimizde bulunmad drt yl nce sylemi olsayd, bu
doal karlanabilirdi, ama silahl ayaklanmann eiinde
bulunduumuz, ayaklanma sorununun gndeme getirildii,
ayaklanmann bizim dmzda ve irademize kar balayabilecei
bugn, asl sorun olarak yrtlen ajitasyon ne yapabilir, bu
ajitasyon ile nereye varlabilir ki? '
Dahas: Ajitasyonu genilettiimizi kabul edelim, halikn
ayaklandn kabul edelim, sonra ne olacak? Silah olmadan halk
nasl savaabilir? Silahlanmam halkn yeterince kan dklmedi
mi yoksa? Eer kullanmay bilmiyorsa, yeteri kadar kzl sava
birliklerine sahip deilse, silahlarla ne yapacak halk? Bize yle
denecektir : Biz silahlanmadan ve kzl sava birliklerinden
vazgemiyoruz. Kabul, ama siz silahlanmaya gerekli nemi
vermezseniz, onu savsaklarsanz, bunun anlam, siz gerekte ondan
vazgeiyorsunuz, demektir.
Parti Kurultaynn ayaklanmann rgtlenmesi ve saldn
politikasna ilikin tek kelime sylemediinden artk hi sz
etmiyoruz. Aslnda byle olmak zorundayd da, nk Parti
Kurultaynn karan, yaamn drt be yl gerisinde kalmtr. Parti
Kurultay iin ayaklanma hl kuramsal bir sorundu.
Bu sorun zerine Bolevikler ne dediler Parti Kurultaynda?
Onlarn dedikleri unlard: ... Partinin propaganda ve ajitasyon
faaliyetinde, halk ayaklanmasnn pratik deneyimlerinin
incelenmesinde, askeri eletirisine ve gelecek iin gerekli derslerin
karlmasna byk nem verilmesi gerekir. Sava gruplarnn
saysn artrmak, rgtlerini dzelterek bunlara her trl silah
salamak iin daha da enerjik bir almann gelitirilmesi
zorunludur. Bu arada, deneyimlerin de gsterdii gibi, yalnzca
partinin sava gruplarnn deil, partiye dayananlarn ya da
tamamen partisiz olanlarn da rgtlenmesi gerekir... ok yakm bir
gelecekte, gerek bir ayaklanma olarak tutuabilecek olan, byyen
kyl hareketi karsnda, sava hareketlerini olabildiince
beraber ve ayn anda yrtebilmek iin, kuvvetlerin, iilerle
kyllerin eylemlerinin birlemesi zerine dzenlenmesi arzu edilir
bir eydir... Bundan dolay ... yeni siyasal bunalmn artp
keskinlemesi karsnda, silahl mcadelenin savunma
ekillerinden saldr ekillerine geilmesi balar... ve askerlerle
birlikte... hkmete kar en kararl ekilde saldn hareketlerine
giriilmesi... zorunludur vb. (bkz. Boleviklerin Karan). \
Bolevikler bunlar sylediler.
Fakat Boleviklerin gr, Parti Kurultay tarafndan
reddedildi.
246
Buna gre, Parti Kurultay kararlarnn liberal Kadetler
tarafndan niin o kadar cokuyla karlandn anlamak zor
deildir (bkz. Naa Jizn No. 432) : Onlar, bu kararlarn imdiki
devrimin yllarca gerisinde kaldn, proletaryann snfsal
grevlerini dile getirmediini, bu kararlar sayesinde proletaryann
bamsz bir g olmaktan ziyade liberallerin bir eklentisi haline
gelebileceini anladlar. Evet, onlar btn bunlar anladlar ve ite
bunun iin vg ile karlyorlar bu kararlar.
Burada Partili yoldalara den grev, Parti Kurultay
kararlarna kar eletirel bir tutum taknmak ve zaman geldiinde
onlarda gerekli dzeltmelere girimektir.
Bu bror yazmaya giritiimizde biz de asl bu devi
dndk.
Geri biz burada sadece, Devlet Dumasna Tavr zerine ve
Silahl Ayaklanma zerine iki karara deinebildik, fakat bu iki
karar, kukusuz, Parti Kurultaynn taktik konusundaki grn
en belirgin ekilde dile getiren ana kararlardr.
Bylece, partide sorunun aadaki gibi ortaya konduuna
ilikin asl sonuca gelmi olduk : Snf bilinli proletarya, bugnk
devrimde hegemon mu olmal, yoksa burjuva demokratlarnn
ardndan m gitmeli?
Dier btn sorunlarn zmnn de bu sorunun u ya da bu
ekildeki zmne bal olduunu grdk.
' Yoldalarn, bu iki grn zn daha da zenle inceleyerek
karlatrmalar ve tartmalar gerekmektedir.
Proletarya Yaynevi taralndan 1906 ylnda
yaymlanan brore gre.
mza: Y o l d a K .
Grcceden yaplan yetkili Rusa eviriye gre.
247
SINIF MCADELES
Bur juvazinin ittifak ancak Proletaryann ini fak Uf - sar.Ubilir.
K. Marx
Modern yaam son derece karmak bir durum gsteriyor. ok
sayda eitli snl' ve gruplar var; Byk burjuvazi, orta burjuvazi ve
kk burjuvazi; byk, orta ve kk derebeyleri; raklar, vasfsz
iiler, kalifiye fabrika iileri; yksek, orta ve dk dzeyde din
adamlar; yksek, orta ve kk memurlar; pek ok eitli aydnlar
ve benzeri dier gruplar. Yaammz byle rengarenk bir grnm
iinde!
Fakat uras da ak ki, yaam gelitike bu karmak yaam iinde
balca iki ana eilim giderek daha ak olarak kendini gstermekte
ve bu karmak yaam gittike daha keskin bir biimde birbirine
kart iki kampa blnmektedir : Kapitalistler kamp ve proleterler
kamp. Ocak ayndaki ekonomik grevler (1905), Rusya'nn gerekten
iki kampa blndn aka gsterdi. Petersburg'daki Kasm
grevleriyle (1905) tm Rusya'daki Haziran- Temmuz grevleri her iki
kampn nderlerini birbiriyle attrdlar ve bu suretle bugnk snf
elikilerini tam olarak ortaya kardlar. zamandan bu yana
kapitalistler kamp uyumuyor, bu kampta aralksz ve hummal bir
hazrlk srdrlyor : Yerel kapitalist birlikleri kuruluyor, yerel
birlikler blge birlikleri, blge birlikleri ise tm Rusya birikleri olarak
birleiyor, kasalar .ve basn organlar kuruluyor, kapitalistlerin tm
Rusya kongreleri ve konferanslar toplanyor...
Proletaryay frenlemek iin kapitalistler bylece ayr bir snf
halinde rgtleniyorlar.
te yandan proleterler kamp da uyumuyor. Burada da
gelecekteki savam iin hummal bir hazrlk srdrlyor.
Gericiliin izlemelerine ramen burada da yerel sendikalar
kuruluyor, yerel birlikler blge birlikleri halinde birleiyor, sendika
kasalar kuruluyor, sendika basn geniliyor, ii birliklerinin tm
Rusya kongreleri ve konferanslar toplanyor...
Demek ki proleterler de, smry frenlemek iin. ayr bir smf
halinde rgtleniyorlar.
Yaamda huzur ve sessizliin egemen olduu bir dnem vard.
O zamanlar smfsal rgtleriyle birlikte bu snflar da grlemiyordu.
Elbet o zaman da mcadele veriliyordu, ama bu mcadele yerel
nitelik tayordu, tm bir snf kapsamyordu, kapitalistlerin
birlikleri yoktu, bunlarm herbiri kendi gc ile iilerinin
stesinden gelmek zorunda kalyordu. ilerin de birlikleri yoktu, bu
nedenle her iletmenin iileri kendi glerine dayanmak zorunda
kalyorlard. Geri yerel sosyal-demokratik rgtler, iilerin
mcadelesini ynetiyorlard, ama herkes kabul eder ki bu ynetim,
zayf ve rastgele bir ynetimdi: Sosyal demokratik rgtler, parti
ilerinin bile stesinden gelemiyorlard.
Fakat Ocak ayndaki ekonomik grevler bir dnm noktas oldu.
Kapitalistler harekete geerek yerel birlikler kurmaya baladlar.
Kapitalistlerin Petersburg, Moskova, Varova, Riga ve dier kent
birlikleri Ocak grevleriyle ortaya kt. Petrol endstrisi, manganez
retimi, kmr madenleri ve eker retimi kapitalistlerine gelince,
bunlar eski barl birliklerini mcadele birlikleri haline getirerek
248
konumlarn gelitirmeye baladlar. Kapitalistler yalnz bununla
yetinmediler. Bir tm Rus birlii kurmaya karar verdiler. Bunun iin
1905 Martnda, Morozov'un giriimi zerine Moskova'da bir genel
kongre topladlar. Bu, ilk tm Rusya kapitalistler kongresiydi.
Burada, karlkl anlama olmakszn iilere dn vermemeyi ve
gerektiinde Lock out93 ilan etmeyi kabullendikleri bir anlama
yaptlar. Bu andan itibaren kapitalistlerin iilere kar acmasz bir
mcadelesi balar. Bu andan itibaren Rusya'da byk lokavtlar
evresi balar. Ciddi bir mcadele iin ciddi bir birlie gereksinim
vardr. Onun iin kapitalistler, daha sk bir birlik kurmak iin bir kez
daha toplanmay kararlatrdlar. Bylece, birinci kongreden ay
sonra (1905 Temmuzunda) Moskova'da ikinci bir tm Rusya
kapitalistleri kongresi topland. Burada kapitalistler birinci kongre-
nin kararlarn bir kez daha onaylayarak salamlatrdlar,
lokavtlarn zorunluunu bir kez daha kabul ettiler ve bir tzk
hazrlayp yeni bir kongrenin toplanmasn salayacak bir bro
setiler. Bu arada kongrenin kararlar da uygulamaya konuldu.
Olaylar, kapitalistlerin bu kararlar aynen uyguladk]arm gsterdi.
Kapitalistler tarafndan Riga, Varova, Odesa, Moskova ve dier
kentlerde ilan edilen lokavtlar anmsanrsa, 72 kapitalistin 200.000
Petersburglu iiyi vicdanszca bir lokavtla tehdit ettii
Petersburg'daki Kasm gnleri anmsanrsa, tm Rusya kapitalist
birliinin nasl byk bir gc temsil ettii ve kapitalistlerin, birlik-
lerinin kararlarn nasl aynen uyguladklar kolayca anlalr. Daha
sonra, ikinci kongreden sonra, kapitalistler bir kongre daha
dzenlediler (1906 Ocak'mda) ve en sonunda, ayn yln Nisan
ajanda, kapitalistlerin, ortak bir tzk kabul edilerek bir merkez
brosunun seildii tm Rusya kurulu kongresi yapld. Gazetelerin
bildirdii gibi, bu tzk hkmet tarafndan onaylanm bulunuyor.
Bu durumda Rusya byk burjuvazisinin ayr bir snf olarak
rgtlenmi olduu kukusuzdur. Yerel ve blgesel rgtleri yannda
bir de merkezi rgt vardr ve ortak bir plana gre tm Rusya
kapitalistlerini seferber edebilecektir.
Kapitalistlerin genel birliinin amac, ii cretlerini -drmek,
i gnn uzatmak, proletaryay gsz brakmak ve rgtlerini
ykmaktr.
Ayn zamanda iilerin sendikal hareketi byyp gelitik Ocak
ayndaki ekonomik grevler (1905) bunda da etkili oldu. Hareket bir
kitle hareketine dnt,, istekleri artt ve zamanla sosyal
demokratik rgtlerin, hem parti ilerini ve hem de sendika, ilerini
ayn zamanda ynetemeye- cekleri ortaya kt. Parti ile sendikalar
arasnda, bir eit iblm yaplmas gerekiyordu. Parti ilerinin
parti rgtlerince ve sendika ilerinin de sendikalarca yrtlmesi
zorunluydu. Birliklerin kurulmas byle balad. Moskova, Pe-
tersburg, Varova, Odesa, Riga, Harkov, Tiflis'te
:
her yerde birlikler
kuruldu. Geri gericilik karsna karak engelliyordu ama buna
ramen hareketin gereksinimleri stn geldi ve birlikler oald.
Yerel birliklerden hemen ohra blge birlikleri kt ortaya ve
sonunda, geen yln Eyll aynda birliklerin bir tm Rusya
Konferans toplanacak kadar ilerledi i. Bu, ii birliklerinin ilk
konferansyd. Dierleri yannda, bu konferansn bir rn, eitli

93 Lock out (Lokavt) iilerin direncini krmak ve isteklerinden vazgeirmek iin
iverenin iyerlerini kastl olarak kapatmasndan ibaret bir iveren grevidir.
249
kentlerin birliklerini birbirine yaklatrmas ve sonunda, birliklerin
bir genel konferansnn toplanmasn hazrlayacak olan bir- merkez
brosu semesi, oldu. Ekim gnleri baladnda sendika birlikleri
glerini iki katma kardlar. Yerel birlikler ve sonunda blge
birlikleri, her geen gn byyorlard. Geri. Aralk yenilgisinin
birliklerin kurulmas zerinde grnr ekilde durdurucu etkisi
oldu, ama daha sonra sendika hareketi yeniden dzeldi ve i, bu yln
ubat aynda birinci konferansa gre daha geni ve tam bir katlma
ile birliklerinin ikinci konferansnn toplanmasna kadar vard. Kon-
ferans, yerel, blgesel ve tm Rusya merkezlerinin gerekliliini kabul
ederek ilerde tm Rusya kongresinin toplanmas amacyla bir
rgtleme komisyonu seti ve sendika hareketinin gncel
sorunlarna ilikin gerekli kararlar ald.
Buna gre, proletaryanm da, gericiliin kudurmasna karm,
ayr bir smf olarak rgtlendii kukusuz. Yorulup usanmadan,
yerel ve blgesel rgtleriyle merkezi sendika rgtlerini
kuvvetlendirerek ayn ekilde yorulmadan saysz kardelerini
kapitalistlere kar birletirmeye almaktadr.
ilerin sendika birliklerinin amac, alma cretinin
ykseltilmesi, i gnnn ksaltlmas, smrnn azaltlmas ve
kapitalist birliklerin sarslmasdr.
Bylece modern toplum iki byk kampa ayrlmakta, bu
kamplardan her biri ayr bir snf olarak rgtlenmekte, bunlar
arasnda tutuan smf savam her geen gn gittike byyp
iddetlenmekte ve dier btn gruplar bu iki kamp etrafnda
toplanmaktadr.
. Marx, her smf mcadelesinin siyasal bir mcadele olduunu
sylemitir. Bunun anlam udur : Eer proleterlerle kapitalistler
bugn birbirlerine kar ekonomik bir savam srdryorlarsa,
yarn bir de siyasal sava srdrmek ve bylece iki ayr savata kendi
snf karlarn savunmak zorunda kalacaklardr. Kapitalistlerin ayr
meslek karlar vardr. te bu karlarn gvencesi iin ekonomik
rgtleri bulunmaktadr. Fakat meslek karlar dmda bunlarn,
kapitalizmi salamlatrmaktan ibaret olan genel snf karlar da
vardr. te bu genel karlar iin siyasal savaa ve bir siyasal partiye
gerekseme duymaktadrlar. Rusya kapitalistleri bu sorunu gayet
kolay zdler; dorudan ve korkmadan kendi karlarn temsil
eden tek partinin Oktob- ristler partisi olduunu grdler ve bu
nedenle bu parti etrafnda birleerek onun ideolojik nderliine tabi
olmaya karar verdiler. O zamandan . bu yana kapitalistler, siyasal
savalarn bu partinin ideolojik nderlii altnda srdrerek imdiki
hkmeti etkilemekteler (ki bu hkmet,, ii birliklerini yasaklar,
fakat buna karm kapitalist birliklerine hemen izin verir) ve
adaylarn Dumaya sokmaktadrlar vb.
Demek ki birliklerin,yardm ile ekonomik mcadele Ok-
tobristler Partisinin ideolojik nderlii altmda genel siyasal mcadele
bugn byk burjuvazinin smf savamnn ald ekil budur.
te yandan, benzeri grnmler bugn, proletaryann smf
hareketinde de gzlemlenebilmektedir. Prdleteryann meslek
karlarnn savunulmas amac ile, alma cretinin ykseltilmesi,
i gnnn ksaltlmas vb. iin savaan sendika birlikleri
kurulmaktadr. Fakat proleterlerin meslek karlar dnda, sosyalist
devrim ve sosyalizmin kurulmasndan ibaret olan genel smf karlar
da vardr. Ancak ne var ki, birleik ve blnmez bir smf olarak
250
proletarya siyasal egemenlii ele geirmeden sosyalist devrimin ger-
eklemesi olanakszdr. te bunun iin proletaryann siyasal
savama, ve onun siyasal eylemine nderlik edecek bir siyasal
partiye gereksinimi vardr. Doal olarak ii birliklerinin en byk
blm partisiz ve yanszdr. Ama bu sadece, bunlarn yalnz parasal
ve rgtsel bakmlardan partiden bamsz olduklar, yani kendi
kasalar, kendi ynetim organlar olduu, kendi kongrelerini
kendilerinin yapt ve eklen siyasal partilerin kararlarna uymakla
ykml olmadklar demektir. Buna karlk, sendikalarm, u ya da
bu partiye ideolojik bamllklarna gelince, byle bir ba- ' mllk
mutlaka olmak zorundadr, baka her ey bir yana, undan dolay
olmak zorundadr, nk birliklere dahil, kendi siyasal kanatlarn
ister istemez birliklere sokacak olan eitli partilerin yeleri vardr.
Proletarya, siyasal savam vermeksizin yapamayacana gre, u ya
da bu siyasal partinin ideolojik nderlii olmakszn da yapamayaca
aktr. Dahas, birliklerini gerektii ekilde - sosyalizme gtrecek
bir partiyi, kendisi aramak zorundadr. Ancak proletarya bunu
yaparken uyank ve dikkatli olmak zorundadr. Siyasal partilerin
ideolojik ierikleri hakknda tam bir akla vardktan sonra zgr
bir biimde, snfsal karlarn yiite ve azimle savunacak,
proletaryanm kzl bayran yceltecek ve onu yrekli bir ekilde
siyasal egemenlie, sosyalist devrime gtrecek siyasal partinin
ideolojik nderliini benimsemelidir.
imdiye kadar bu grevi Rusya Sosyal Demokratik i Partisi
yerine getirmitir, bu itibarla, sendikalarn devi, bu partinin
ideolojik nderliini benimsemekten ibarettir.
Bilindii gibi, gerekten de bu byledir.
Demek ki, sendikalar yardmyla ekonomik savam, sosyal
demokrasinin ideolojik nderlii altmda siyasal saldrlar
proletaryann snf savamnz bugn ald ekil budur.
Smf savamnn giderek daha iddetlenecei kukusuz.
Proletaryann devi, savamn bir sisteme sokarak ona rgt
ruhunu alamaktr. Fakat bunun iin birliklerin glendirilmesine
ve bu birliklerin kendi* aralarnda birlemelerine gereksinim var,
birliklerin tm Rusya kongresi, bunun iin byk hizmet grebilir.
Proletaryann birleik ve blnmez bir smf halinde rgtlenmesi iin
bizim imdi partisiz bir ii kongresine deil, iilerin sendika birlik-
lerinin bir kongresine gereksinimimiz var. Ayn zamanda proletarya
btn yollara ba vurarak, snf mcadelesine ideolojik ve siyasal
bakmdan nderlik edecek partiyi glendirip salamlamak iin aba
gstermek zorundadr.
Akluli Droyeba (Yeni Zaman)!
7
'']
No. 1.
14 Kasm 1906.
mza: K o. . .
Grcceden yaplan yetkili Rusa eviriye gre.
FABRKA YASASI VE
PROLETER SAVAIMI
(15 Kasm tarihli iki yasa hakknda)
i hareketimizin daha ilk gelime aamasnda bulunduu bir
dnem vard. O zamanlar proletarya ayr gruplara blnm olup
251
ortak , bir mcadele dnmyordu. Rusya proletaryas, demiryolu
iileri, madei iileri, fabrika iileri, el zanaatlar, tezghtarlar,
bro hizmetlileri diye gruplara blnmtr. Bunun dnda her
grup kendi iinde eitli kent ve yerlerin iileri diye .ayrlyordu.
Bunlar arasnda partisel ve de sendikal, izgide. hibir balant
yoktu. Bu haliyle proletarya, birleik ve blnmez bir smf olarak
grlemiyordu. Bu nedenle proleter savam da tm, snfn bir
saldrs olarak grmek olanakszd. Bu yzden ar hkmeti,
rahata babayani politikasn srdrebiliyordu. Bu nedenle
gericilerin kabadays Pobyedonossev, 1893 ylnda, Devlet
Konseyine i sigortalar iin. bir yasa tasars getirildiinde,
tasary hazrlayanlar alayl szlerle karlayarak unlar
syleyebiliyordu: Sayn baylar, bouna yorulmusunuz, rahat
olabilirsiniz : Bizde ii sorunu diye bir sorun yoktur...
Fakat aradan zaman geti, ekonomik bunalm yaklat, grevler
sklat ve dank durumdaki proletarya giderek birleik bir smf
halinde rgtlendi. Daha 1903 ylndaki grevler, bizde oktandr bir
ii sorunu olduunu gsterdi. Ocak ve ubat 1905'deki grevler,
Rusya'da proletaryanm birleik bir snf olarak olgunluk ve g
bakmndan byyp gelitiini ilk kez tm dnyaya" duyurdu. 1905
y- linin Ekim, Kasm ve Aralk aylarndaki genel grevlerle 1906
ylnn Haziran ve Temmuz aylarndaki beklenen grevler, en
sonunda eitli kentlerin proleterlerini pratikte birbirine
yaklatrarak tezghtarlar, bro hizmetlilerini, zanaatlar, endstri
iilerini pratikte birleik bir smf halinde birletirdi ve bununla
dnyaya, bir zamanlar dank durumdaki proletaryanm
kuvvetlerinin imdi artk birleme yoluna girdiini ve birleik bir smf
olarak rgtlenmekte olduunu yksek sesle ve iitilebilir bir ekilde
duyurdu. Burada, siyasal genel grevin gc de, bugnk durum ve
koullara kar ortak proleter savanm bir yntemi olarak kendini
gsterdi... imdi artk i sorununun -varln inkr etmek
olanakszdr, ar artk burada hareketi hesaba katmak zorunda
kalmt. Bylece gerici kabinelerde eitli komisyonlar
oluturulmaya ve fabrika yasalar iin tasarlar hazrlanmaya
baland: idlovski Komisyonu [*"], Ko- kovtsev Komisyonu[
81
],
Demekler Yasas!"! (bkz. 17 Ekim Manifestosu), Vitte ile Durnovo'nun
genelgeleri[
ss
], eitli tasarlarla planlar ve sonunda el zanaatlar ve
ticaret emekileri'ile ilgili, 15 Kasm gnl iki. yasa.
Hareket aresizlik iinde olduu, bir kitle hareketi haline
gelmedii srece, gericiliin proletaryaya kar uygulamay bildii
sadece bir yol vard, o da, hapis, Sibirya, Kazak krbac ve daraac
idi. Gericiin her yerde ve her zaman izledii bir tek ama vardr:
Proletaryay kk gruplara paralamak, nc birliini ezmek,
yansz kitleyi yld- rarak kendi yanma ekmek ve bu suretle
proletarya kampnda anlamazlk yaratmak. Kazak krbac ve
hapishanelerle onun kusursuz bir ekilde bu amacna eritiini gr-
d k . . ' , ' . - .
Bununla beraber, hareket kitle hareketi niteliine. b- r n
nce, i tamamen baka bir yn ald. Gericiliin ii artk yalnz
kkrtclarla deildi, nnde tm devrimci bykl iinde
saylamaz bir kitle bulunuyordu. Asl bu kitle ile hesaplamas
gerekiyordu. Ama kitle alamaz, Sibir- yaya srlemez, hapise
tklamaz. Onlar krbalarla dvmek ise, bast yer oktandr
252
sallanmaya balad iin ge- riciin her saman yararna-olmuyor.
Eski yntemlerin yarmda, gericiliin fikrine gre proletarya
cephesindeki fikir ayrlklarn derinletirebilecek, iilerin geri
kalm blmnde yanl umutlar uyandrarak onlar mcadeleden
vazgemeye zorlayabilecek ve hkmet etrafnda birletirebilecek
daha ince dnlm yeni bir yntemin gereklilii akt!
te fabrika yasalar byle bir yeni yntemdir.
arlk hkmeti bylece, eski yntemleri elden brakmakszn,
ayn zamanda fabrika yasalarndan da yararlanarak, yasa ve Kazak
krbac yardmyla had safhadaki ii sorununu zmek istiyor.
gnnn ksaltlmas, kadn ve ocuk emeinin korunmas, salk
koullarnn iyiletirilmesi, ii - sigortas, para cezalarnn
kaldrlmas ve benzeri nimetlerle ilgili eitli vaatler yoluyla iilerin
geri kalm blmnn gvenini kazanmak ve bu suretle prole-
taryanm smf birliinin mezarn kazmak istiyor. Ekim ayndaki genel
grevin, eitli ekonomi dallarna bal proleterleri birletirerek
gericilii kknden sarst, gelecekteki genel grevin silahl bir savaa
dnerek eski dzeni ykabilecei, bu nedenle gericiliin, emekiler
cephesinde anlamazlk yaratp geri kalm iilerin gvenini
kazanmay ve kendi yanma ekmeyi solunan hava kadar gerekli
grd u anda olduu gibi, hibir zaman bu biim bir almaya bu
kadar gereksinim duymadn, ar hkmeti ok iyi biliyor.
Bu bakmdan, gericiliin 15 Kasm tarihli yasalarla efkatli
baklarn, hem de sanayi proletaryasnn en iyi evlatlarn
hapishanelere ve daraalarna gnderdii bir zamanda, yalnzca
tezghtarlara ve zanaatlara evirmi olmas, son derece ilgintir.
Meselenin iine girilirse bunda alacak bir ey de olmad grlr.
Evvela tezghtarlarla zanaatlar ve ticaret iletmelerinin hizmetlileri,
sanayi iileri gibi byk fabrikalarda toplanm olmayp eitli
kk iletmelere dalm durumdadrlar. Bunlarn snf bilinleri
olduka geri kalmtr, bu nedenle de tekilere gre daha kolay
kandrlabilirler. kincisi, tezghtarlarla bro hizmet- lieri ve
zanaatlar, modern Rusya proletaryasnn nemli bir blmn
olutururlar, onun iin bunlarn sava veren proletaryadan
ayrlmalar proletaryann gcn hem bugnk seimlerde ve hem
de gelecekteki bir eylem srasmda nemli lde zayflatabilir. Son
olarak, kent kk burjuvazisinin imdiki devrimde byk nemi
olduu herkese bilinir, onun proletaryann hegemonyas altnda
devrimci- letirilmesinin sosyal-demokrasi iin zorunlu olduunu
herkes bilir, fakat u da bilinir ki, hi kimse kk burjuvaziyi,
kk burjuvaziye dier proleterlerden daha yakm olan zanaatlar,
tezghtarlar ve bro hizmetlileri kadar kendi yanlarna ekmeyi
bilmez. Tezghtarlarla zanaatlarn proletaryadan yz
evirmelerinin, kk burjuvaziyi de proletaryaya yabanclatraca
ve onu, ar hkmetinin en ok istedii ey olan, kentte yalnz
brakaca aktr. Buna gre gericiin sadece zanaatlarla tezgh
tarlan ve bro hizmetlilerini ilgilendiren 15 Kasm tarihli yasalan
niin kard ortaya kyor. Sanayi proletaryasna gelince, o zaten
hkmete gvenmiyor, onun gznde fabrika yasasnn metelik
deeri yok, yalnzca kurunla akl bama getirilebilir onun. Yasann
yapamadn kurun telafi etsin!...
ar hkmeti byle dnyor.
253
Sadece bizim hkmetimiz deil, proleter dman her
hkmet de bu hkmet ister feodal-mutlakiyeti, ister
burjuva-monarist, ister burjuva-cumhuriyeti olsun, hi
farketmez byle dnyor. Proletarya'ya kar her yerde . yasa
ve kurunla savalyor, sosyalist devrim gerekleip sosyalizm
kuruluncaya kadar bu byle olacaktr. Grev zgrl zerine bir
yasa karld ve ayn zamanda hapishanelerin grevci iilerle
doldurulduu meruti ngiltere'deki 1824 ve 1825 yllarn
anmsayn. Fabrika yasamas zerinde konuulduu ve ayn
zamanda Paris sokaklarnn iilerin kanlanyla boyand, geen
yzyln krkl yllarnn cumhuriyeti Fransa'sn anmsayn.
Btn bunlar ve benzeri birok baka olaylan anmsayn, bunun
byle olduunu ve baka trl olmadm greceksiniz.
Bunula beraber bu asla proletaryann byle yasalardan
yararlanamayaca, anlamma gelmez. Geri gericiliin fabrika
yasalarnn karlmasnda kendi planlar vardr, proletaryann
bana tokmak olmak ister, fakat, yaam,, onun planlarn adm
adm bozar ve byle durumlarda yasaya daima proletarya iin yararl
maddeler girer.. Bu undan dolay byle olur, nk hibir fabrika
yasas, nedensiz yere, mcadele verilmeksizin kmaz; iiler
mcadeleye gemeden, hkmet kendini iilerin isteklerini yerine
getirme zorunluu karsnda grmedike hkmet tarafmdan. hi-
bir fabrika yasas karlmaz. Tarih, her fabrika yasasndan nce
ksm grevler, ya da bir genel grev olduunu gstermektedir. 1882
Temmuz yasasndan (ocuklarm ie alnmas, alma sreleri ve
fabrika mfettiliklerinin kurulmasna ilikin) nce, ayn yl iinde
Narva, Perm, Petersburg ve irardov'da grevler olmutur. 1886
ylnn Haziran ve Ekim yasalar (para cezalar, bilano defterleri vb.
hakknda), merkez blgedeki 1885-86 grevlerinin dorudan
sonucudur. 1897 Haziran yasasndan (i gnnn ksaltlmasna
likin) nce Petersburg'da 1895-96 grevleri olmutur. 1903 yasas
(verenlerin ve fabrika amirlerinin sorumluluklarna ilikin)
dorudan ayn yl iindeki gney Rusya grevlerinin sonucudur. 15
Kasm 1906 tarihli yasalar (ignnn ksaltlmasna ve
tezghtarlarla bro hizmetlileri ve zanaatlarn pazar
dinlenmelerine ilikin), do- , rudan tm Rusya'da bu yln Haziran
ve Temmuz aylarnda olan grevlerin sonucudur.
Grld gibi her fabrika yasasndan nce, isteklerini u
veya bu ekilde, tam olmasa bile, hi olmazsa ksmen kabul ettiren
kitlelerin bir hareketi olmutur. Bu nedenle, ne kadar kt olursa
olsun, bir fabrika yasasnda, mcadelesini glendirmek iin
proletaryann yararlanaca birka maddenin bulunabilecei
kendiliinden anlalyor. Proletaryanm, rgtlerini daha da
salamlatrmak ve eskisinden daha gl bir ekilde proleter
savam, sosyalist devrim savamm tututurmak iin byle
maddelere skca sarlarak onlar ara olarak kullanmas gerektiini
kantlamaya gerek yok. Bebel u sz bouna sylememi :
eytann kellesini kendi klc ile vurmak gerekir...
15 Kasm tarihli iki yasa bu bakmdan gerekten ilgin.
Bunlarn iinde elbette birok kt maddeler var, fakat gericiliin
bilinsiz olarak getirdii ve proletaryann bilinli olarak yararlanmas
gereken maddeler de var.
254
rnein, her iki yasa da i gvenlii yasalar adn tad
halde, ilerinde her trl i gvenliini tamamen raddeden ve
herhangi bir yerde uygulanmalar iverenleri bile rktecek olan
maddeler var. Birok yerlerde on iki saatlik ign kaldrlarak on ya
da sekiz saatlik ign kabul edilmi olduu halde, her iki yasa,
ticaret ve zanaat iletmelerine oniki saatlik ignn getiriyor. Her
trl fazla mesai hemen her yerde kaldrld halde, her iki yasa tica-
ret iletmelerinde krk gn ve atelyelerde altm gn iin gnde iki
saatlik bir fazla mesaiyi (on drt saatlik ignn) uygun gryor.
Ayn zamanda, iverenlerin, iilerle anlamalar halinde, yani
iileri zorlamakla, fazla alma saatini artrma, ignn on yedi
saata karma haklan var, vb.
Elbette ki proletarya, bir kez kazanlm haklarn zerresini bile
iverenlere .vermeyecektir. Sz edilen yasalarn bo szleri ise, ister
istemez gln bo szler olarak kalacaktr.
te yandan, durumunu glendirmek iin proletaryann
mkemmel ekilde yararlanabilecei maddeler de var. Zanaatlarla
tezghtarlarn ve bro hizmetlilerinin, bilindii gibi imdi her yerde
iki saatlik bir dinlenme aralan olmamasna karn, her iki yasa, iin
gnde sekiz saatten az srmedii yerlerde iinin iki saatlik bir
yemek zaman olacan sylyor. Bundan baka, her iki yasa, en
yedi yandan kk olanlarn bu iki saatin dnda, okula devam et-
mek iin gnde saat daha i yerinden uzaklama haklar
olduunu bildiriyor. Elbette ki bu, bizim gen yoldalarmz iin
byk bir kolaylk olacaktr...
Proletaryann, 15 Kasm tarihli yasalarn bu maddelerinden
gerektii ekilde yararlanarak proleter mcadelesini iyice
glendirecei ve eytann bann eytann kendi klcyla vurulmas
gerektiini bir kez daha dnyaya kantlayaca kukusuzdur.
Akhali Droycba (Yeni Zaman) No. 4, 4 Aralk
1906. mza: Ko... Giirciiceden yaplan yetkili Rusa
eviriye gre.
ANARZM M? SOSYALZM M?[
S<
]
Modern toplumsal yaamn ekseni smf savamdr. Bu
savama ise, her snfn kendi ideolojisi yol gsterir. Burjuvazinin
kendi ideolojisi vardr bu ideoloji, liberalizm denen ideolojidir.
Proletaryann da kendi ideolojisi vardr, bu da, bilindii gibi,
sosyalizmdir.
Liberalizme, kapal ve blnmez birey olarak baklamaz :
Burjuvazinin eitli tabakalarna uygun olarak eitli akmlara
ayrlr.
Sosyalizm de kapal ve blnmez deildir. Onun iinde de eitli
akmlar vardr.
Biz burada liberalizmle uramak istemiyoruz, daha iyisi, bunu
baka bir zamana brakalm. Biz, okuyucuya sadece sosyalizmi ve
onun akmlarn tantmak istiyoruz. Sanrz, bunu daha ilgin
bulacaktr. ,
Sosyalizm ana akma ayrlr : Reformizm, anarizm ve
Marksizm. '
Reformizm (Bernstein vb.) iin sosyalizm, sadece uzak bir
amatr, baka birey deil. Reformizm, gerekte sosyalist devrimi
255
reddeder ve sosyalizmi barl yollardan kurmaya alr. Reformizm,
smf savamn deil, snflarn ibirliini tler. Bu reformizm
gnbegn erimekte, giderek her geen gn tm sosyalist niteliklerini
yitirmektedir, onun iin burada, sosyalizmin tanmland bu
makalelerde onun incelenmesine kanmzda hi de gerek yoktur.
Marksizm ve anarizme gelince, durum bambakadr : Her ikisi
de bugn sosyalist akmlar olarak tannyor, her ikisi de birbirine
kar acmasz bir savam veriyor, her ikisi de kendini proletaryaya
gerek sosyalist bir reti olarak gstermeye alyor, bu nedenle, bu
iki akm inceleyerek birbiriyle karlatrmak, elbette ki okur iin
nemli lde daha ilgin olacaktr.
Biz, anarizm szc sylenince kmseyerek ban
evirip bir el iaretiyle onu reddeden ve Amma da buldunuz
uraacak eyi, szn etmeye bile demez! diyen insanlardan
deiliz. Byle ucuz bir eletirinin hem yakksz ve hem de yararsz
olduunu sanyoruz.
Ayrca biz, anaristlerin arkalarnda kitle bulunmad ve bu
nedenle hi de o kadar tehlikeli olmadklar dncesiyle avunan
insanlardan da. deiliz. Sorun, bugn kimin ardndan daha byk
ya da daha kk kitlelerin gittii sorunu deildir; nemli olan,
retinin zdr. Eer anaristlerin retisi doruyu dile getiriyorsa,
elbette ki yolunu aacak ve kitleleri etrafnda toplayacaktr. Buna
karlk eer salam deil de yanl bir temel zerinde kurulmusa, o
zaman fazla dayanamayp ayaklar havada kalacaktr. An- . cak,
anarizmin rklnn kantlanmas, gerekir.
Bazlar, Marksizmle anarizmin ilkelerinin bir ve ayn olduu,
bunlar arasmda sadece taktik bakmdan fikir ayrlklar bulunduu
grndedirler, yle ki, bunlarm fikrince, bu iki akm birbirinin
karsina koymak tamamen olanakszdr.
Ancak bu, byk bir yanlgdr.
Biz, anaristlerin, Marksizmin gerek dmanlar olduklar
grndeyiz. Dolaysyla, gerek dmanlara kar gerek bir sava
verilmesi gerektiini de kabul ediyoruz. Ancak bunun iin,
anaristlerin retisinin batan sona incelenip her yanyla esasl
ekilde deerlendirilmesi gerekir.
Sorun udur ki, Marksizm ve anarizm, her ikisi de mcadele
alanna sosyalist bayrak altnda ktklar halde, Marksizmle
anarizmin tamamen farkl ilkelere dayanmalardr. Anarizmin
temel ta bireydir; anarizme gre, bireyin kurtuluu, kitlenin,
kollektifin kurtuluunun ba kouludur. Anarizme gre, birey
kurtulmad srece kitlenin kurtulmas olanakszdr. Onun iin de
slogan udur: Her- ey birey iin. Buna karlk Marksizmin temel
ta kitledir. Marksizme gre, kitlenin kurtuluu, bireyin
kurtuluunun ba kouludur. Yani Marksizme gre, kitle
kurtulmad srece, bireyin kurtuluu olanakszdr. Onun iin de
slogan udur : Herey kitle iin.
Aktr ki, burada sadece taktik ayrlklar deil, birbirini
reddeden iki ilke szkonusudr.
Makalelerimizin amac, birbirine zt bu iki ilkeyi kar karya
koyup, Marksizmle anarizmi birbiriyle karlatrmak ve bylece
bunlarn meziyetlerini ve kusurlarn akla kavuturmaktr. Bu
arada, okuyucuya hemen makalelerin planm tantmay gerekli
g.ryoruz.
256
Marksizmin niteliklerini belirtmekle ie balayacaz, bu arada
anaristlerin Marksizme ilikin grlerine deineceiz ve sonra da
anarizmin eletirisine geeceiz. Bunun iin de, diyalektik yntemi,
anaristlerin bu ynteme ilikin grlerini ve eletirimizi;
materyalist teoriyi, anaristlerin grlerini ve eletirimizi (bu
ksmda sosyalist devrimden, sosyalist diktatrlkten, asgari
programdan ve genel olarak taktikten de sz edilecektir);
anaristlerin felsefesini ve eletirimizi; anaristlerin sosyalizmini ve
eletirimizi; anarist taktik ve rgtlenmeyi aklayacaz ve bitite
sonularmz karacaz. -
Kk topluluklar sosyalizminin vaizleri olarak anaristlerin,
gerek sosyalistler olmadklarn kantlamaya alacaz.
Ayrca, proletarya diktatrln reddettikleri iin,
anaristlerin gerek devrimciler olmadklarn da kantlamaya
alacaz... ,
Bylece konumuza gelmi bulunuyoruz.
DYALEKTK YNTEM
Varolan herey... sadece herhangi bir
hareket sayesinde vardr, yaar... Biz,
retici glerin bymesi, toplumsal
ilikilerin paralanmas srekli hareketi
iinde yayoruz--- . K, Marx
Marksizm, yalnzca sosyalizmin teorisi deil, kendi iinde kapal
bir dnya gr, Mars'n proleter sosyalizminin mantksal olarak
kt felsefi bir sistemdir. Bu felsefi sisteme diyalektik materyalizm
denir.
Bu nedenle, Marksizmi aklamak, ayn zamanda diyalektik
materyalizmi de aklamak demektir.
Bu sisteme niin diyalektik materyalizm deniyor?
nk yntemi diyalektik ve teorisi materyalisttir de
onun iin.
Diyalektik yntem nedir?
Toplumsal yaamn srekli bir hareket ve gelime halinde
bulunduu sylenir. Bu dorudur : Yaam deimez ve donmu
birey olarak grlemez, hibir zaman ayn basamakta kalmaz,
sonsuz hareket iindedir, srekli yokolu ve olu halindedir. Onun
iin yaamda daima yeni ve eski, gelien ve len, devrimci ve
kar-devrimci vardr.
Diyalektik yntem yaama, gerekte naslsa yle baklmas
gerektiini syler. Yaamn srekli hareket halinde olduunu
grdk, onun iin bizim yaama, hareketi iinde bakmamz ve unu
sormamz gerekir : Yaam nereye doru gidiyor? Yaamn srekli bir
yokolu ve olu resmi sergilediini grdk, onun iin grevimiz,
yaam yokoluu ve oluu iinde grmek ve unu sormaktr.
Yaamda ne geip gidiyor ve ne douyor?
Yaamda doup gnbegn byyen ey yenilemez ve ileriye
doru hareketinde durdurulamaz. Bu u demektir : rnein, eer
yaamda smf olarak proletarya douyor ve gnden gne geliiyorsa,
bugn henz zayf -ve sayca kk de olsa, sonunda yenecektir.
Niin, nk o byyor, gleniyor ve ilerliyor da onun iin. Tersine
yaamda eskiyen ve mezara doru giden, bugn bir dev kuvveti
257
gsterse bile, kanlmaz olarak yenilgiye uramak zorundadr. Bu,
u demektir: rnein, eer burjuvazi yava yava ayaklarnn
altndaki topra kaybediyor ve gnden gne geriye gidiyorsa, bugn
o kadar gl ve sayca stn olabilmesine ramen, sonunda
yenilgiye urayacaktr. Niin? nk o, snf olarak eriyor, zayflyor,
eskiyor ve yaamda gereksiz bir yk haline geliyor da onun iin.
.Bilinen u diyalektik tez de bundan dolaydr: Gerek olan her
ey, yani gnden gne byyen her ey ussaldr, gnden gne eriyen
her ey ise us ddr ve bu nedenle yenilgiden kurtulamayacaktr.
Bir rnek.
Geen yzyln seksenli yllarnda Rus devrimci aydnlar
arasmda byk bir atma kt. Halklar, Rusya'nn
kurtuluunu gerekletirebilecek ba etmenin ky ve kentteki
kk burjuvazi olduunu iddia ettiler. Marksistler, neden? diye
sordular. nk, imdi kyde ve kentte kk burjuvazi ounluu
oluturuyor,. ayrca da yokluk ve sefalet iinde yayor da ondan,
dediler Halklar.
Marksistler yle yantladlar bunu : Kk burjuvazinin bugn
-kyde ve kentte ounluu oluturduu ve gerekten yoksul olduu
dorudur, ama nemli olan bu mudur acaba? Kk burjuvazi
oktandr ounluu oluturuyor ama imdiye kadar proletaryann
yardm olmakszn zgrlk iin savamda hibir giriim ortaya
koymad. Niin? nk smf olarak kk burjuvazi bymyor,
tam tersine, gnden gne eriyip burjuva ve proleterlere ayryor. te
yandan, elbette ki yoksulluk da bunda belirleyici bir nem tamyor
: Yalnayaklar kk burjuvaziden daha da yoksuldur, ama hi
kimse bunlarm Rusya'nn kurtuluunu gerekletirebileceini
iddia etmiyor.
Grld gibi, nemli olan bugn hangi snfn ounluu
oluturduu, ya da hangi .snfn daha yoksul olduu deil, hangi
smf m glendii ve hangisinin eridiidir.
imdi proletarya, srekli byyp glenerek toplumsal yaam
ilerleten ve tm. devrimci unsurlar etrafnda toplayan tek smf
olduu iin, devimiz onu bugnk harekette ba etmen olarak
tanyp onun saflarna katlmak ve onun ilerici abalarn kendi
abalarmz yapmaktr.
Marksistler byle yantladlar onlar..
Marksistler, yaama besbelli ki diyalektik adan bakyorlard,
Halklar ise metafizik adan yargda bulunuyorlard, bunlar,
toplumsal yaam bir noktada donmu gibi gsteriyorlard.
Diyalektik yntem yaamn. geliimine byle bakar.
Bununla beraber hareketten harekete fark vardr. Proletaryann
ayaklanarak silah depolarna hcum ettii ve gericilie kar saldrya
getii Aralk gnlerinde toplumsal yaamda bir hareket vard.
Fakat, proletaryanm, barl geliim koullar iinde, ayr ayr
grevlerle ve kk sendikalar kurmakla yetindii daha nceki
yllardaki hareketinin de toplumsal bir hareket olarak adlandrlmas
gerekir.
Hareketin eitli ekilleri olduu aktr.
Diyalektik yntem de iki trl hareket olduunu syler : evrimci
ve devrimci.
258
Eer ileri unsurlar, kendiliklerinden her gnk etkinliklerini
srdrrler ve eski durum ve koullarda kk nicel deiiklikler
-yaratrlarsa hareket evrimcidir.
Eer ayn unsurlar birleerek ortak bir fikri benimserler ve eski
durum ve koullar kknden ykmak ve yaamda nitel deiiklikler
meydana getirip yeni durum ve koullar kurmak iin dman
cepheye kar saldrya geerlerse, o zaman hareket devrimcidir.
Evrim devrimi hazrlar ve onun zeminini yaratrken, devrim de
evrimi tamamlar ve onun etkinliini daha ileri gtrr.
Ayn sreler doa yaamnda da olmaktadr. Bilim tarihi,
diyalektik yntemin gerek bilimsel yntem olduunu gsteriyor :
Astronomiden sosyolojiye kadar btn bilimlerde, dnyada ebedi
hibir eyin olmad, her eyin deitii ve gelitii fikri
dorulanyor. Demek ki doada her eye, hareket ve gelime
asndan bakmak gerekiyor. Bu da, diyalektik ruhunun tm modern
bilime girdii anlamna gelir.
imdi hareket ekillerine, diyalektik gereince nicel de-
iikliklerin, sonunda byk nitel deiikliklere gtrd gereine
gelince, bu yasa ayn lde doa tarihinde geerlidir. Mendelyev'in
elementlerin periyodik sistemi, doa tarihinde nicel deimeler
sonucu nitel deimeler mydana gelmesinin ne kadar byk nemi
olduunu aka gsterir. Ayn eyi biyolojide Neo-Danvinizmin yer
at Neo-La- marckizm teorisi kantlar.
F. Engels'in, Anti-Dhring kitabnda yeterince tam bir ekilde
aklad dier gereklerden hi sz etmiyoruz.
Diyalektik yntemin ierii budur.
Diyalektik ynteme kar anaristlerin tutumu nedir?
Herkes bilir ki, diyalektik yntemin babas Hegel'dir. Marx bu
yntemi dzeltip iyiletirdi. Bu durum elbet anar- istlerce de
biliniyor. Hegel'in tutucu bir dnr olduunu biliyorlar ve bunu
frsat bilerek, Hegel'i restorasyon yanls olarak btn gleriyle
aalamak ve byk bir evkle Hegel'in restorasyon filozofu
olduunu, ... salt biimi iinde brokratik merutiyetilii
vdn, tarih felsefesinin tm fikrini nrestrasyon ann felsefi
akmna bal kaldn ve ona hizmet ettiini vb. vb. kantlamak
iin kullanyorlar (bkz. Nobati ["] No. 6, V. erkezivili'nin
makalesi).
nl anarist Kropotkin de eserlerinde ayn eyi kantlamaya
alr (bkz. rnein, Rus dilinde yaynlanm olan Bilim ve
Anarizm adl yazs).
Kropotkin, bizim Kropotkincilerde, erkezivili'den S.G.'- ye
kadar, sylediklerini az birliiyle yineleyen kimseler bu- . luyor
(bkz. Nobati saylar)
Ne var ki bu konuda kimse onlarla tartmamakta, tersine
Hegel'in devrimci olmadnda herkes birlemektedir. Mars'la
Engels, btn tekilerden daha nce, Eletirel Eletirinin
Eletirisinde, Hegel'in tarihsel grlerinin halkn egemenliine
temelden ters dtn kantladlar. Fakat buna ramen
anaristler, Hegel'in restorasyon yanls olduunu kantlamaya
alyorlar ve onu her gn yeniden kantlamay gerekli gryorlar.
Bunu niin yapyorlar? Belki de btn bunlarla Hegel'i itibardan
269
drmek ve okuru, gerici Hegel'in ancak bilimsellikten yoksun
kt bir ynteme sahip olduu dncesine getirmek iin.
Anaristler, bu yolla diyalektik yntemi rtmek istiyorlar.
Biz, bu yolla onlarn, kendi bilgisizliklerinden baka hibir ey
kantlamayacaklarn sylyoruz. Pascal'la Leibniz devrimci
deillerdi, ama onlar tarafmdan bulunan matematiksel yntem,
imdi bilimsel bir yntem, olarak tannyor. Mayer'le Helmholtz
devrimci deildiler, ama onlarn Fizik alanndaki bulgular, bilimin
bir temeli oldu. Lamarck'la Darvvin de devrimci deildiler, ama
onlarn evrimci yntemi, biyoloji bilimini ayaklar stne dikti...
Tutuculuuna ramen Hegel'in, diyalektik yntem ad verilen
bilimsel yntemi gelitirmeyi baard gerei neden. kabul
edilemiyor?
Hayr, bu yolla anaristler, kendi cahilliklerinden baka hibir
ey kantlamayacaklardr.
Devam edelim. Anaristler, diyalektik, metafiziktir, diyorlar ve
bilimi metafizikten, felsefeyi teolojiden kurtarmak istedikleri iin
(bkz. Nobati No. 3 ve 9, S.G. Kropot- kin'in Bilim ve Anarizm ine
de bkz.) diyalektik yntemi reddediyorlar.
Kstahlk dediin bu kadar olur! Kendisi hasta olan, salam
olana hasta der, diye bir atasz. Diyalektik, metafizie kar
savamda olgunlat, bu savam iinde n kazand, fakat
anaristlerin fikrine gre diyalektik, metafizik oluyor!
Diyalektik, dnyada hibir eyin ebedi olmadn, dnyada
her eyin geici ve deiir olduunu, doann deiti- , ini,
toplumun deitiini, tre ve geleneklerin deitiini, adalet
anlaynn deitiini, dorunun kendisinin deitiini sylyor ve
ite bunun iin, de diyalektik her eye eletirici bir gzle bakyor,
ite bunun iindir ki her zaman iin geerli olmak zere saptanan
doruyu reddediyor, bu nedenle de, bir kez bulundu mu, sadece
ezberlenmek istenen soyut dogmatik nermeleri kabul etmiyor
(bkz. F. Engels, Ludwig Feuerbach) [
8G
J.
Buna karlk metafizik bize tamamen baka eyler sylyor.
Onun iin dnya- ebedi ve deimez bir eydir (bkz. F. Engels,
Anti-Dhrig), dnya, bir kimse ya da bir ey tarafndan ilk ve
son kez olarak saptanmtr; ite bunun iin metafizikiler hep
sonsuz adalet, ve deimez doru dan sz-ederler.
Anaristlerin babas Proudhon, dnyada gelecekteki
toplumun dayanmas gereken, her zaman iin geerli olmak zere
saptanm deimez bir adalet olduunu syledi. Bundan dolay
Proudhon metafiziki olarak nitelendirildi. Marx, diyalektik
yntemden yararlanarak Proudhon'la mcadele etti ve dnyada
her ey deitii iin adaletin de deimesi gerektiini, bu nedenle
deimez adaletin metafizik bir samalk olduunu kantlad (bkz.
K. Mars, Felsefenin Sefaleti), Fakat metafiziki Proudhon'iin
Grc rencileri hep ayn eyi yineleyip duruyorlar : Marx'm
diyalektii metafiziktir!
Metafizik, sonunda ierikten yoksun teolojiye gemek iin
rnein, bilinemez olan, kendinden ey vb. ak olmayan eitli
dogmalar kabul eder. Proudhon ve Spencer'in aksine, Engels
diyalektik yntem yardmyla bu dogmalarla mcadele etti (bkz.
Ludwig Feuerbach), Fakat anaristler Proudhon'la Spencer'in
rencileri bize Proudhon'la,
270
Spencer'in bilim adam, Mars'la Engels'in metafiziki olduunu
sylyorlar!
ki eyden biri: Anaristler ya kendi kendilerini aldatyorlar, ya
da ne konutuklarn bilmiyorlar.
Her halkrda, anaristlerin Hegel'in metafizik sistemi ile
diyalektik yntemini kartrdklar kukusuz.
Hegel'in deimezlik fikrine dayanan felsefi sisteminin batan
sona metafizik olduunu sylemeye gerek yoktur. Ancak, Hegel'in her
trl deimezlik fikrini reddeden diyalektik ynteminin batan sona
bilimsel ve devrimci olduu da aktr.
Bu nedenle Kari Marx, Hegel'in metafizik sistemini kyasya
eletirdi, ayn zamanda, Marx'm syledii gibi, hibir ey tarafndan
etkilenemeyen, znde eletirici ve devrimci olan, diyalektik
ynteminden verek sz etti (bkz. Kapital, C. I, 2. baskya son sz
[Almanya yeni bask, Berlin 1947]).
Bu nedenle Engels, Hegel'in yntemi ile sistemi arasmda byk
bir fark grr. Kim asl nemi Hegel'in sistemine vermise, her iki
alanda olduka tutucu olabiliyor; kim asl nemli olan diyalektik
yntemde grmse, dinsel ve siyasal bakmdan ar muhalefete ait
olabiliyordu. (Bkz. Lud- wig Feuerbach [Almanca yeni bask, Berlin
1946, s. 11]).
Anaristler bu fark grmyorlar ve diyalektik, metafiziktir,
diye dncesizce boboazlk ediyorlar.
Devam edelim. Anaristler, diyalektik yntemin bir safsata,
sofizmin bir yntemi, mantki bir perende atma olduunu, (Bkz.
Nobati No. 8, S. G.), bunun yardmyla doru ile yalann ayn
ekilde kantlanabileceini sylyorlar (bkz. Nobati No. 4. V.
erkezivili'nin makalesi).
Demek ki, anaristlerin grne gre diyalektik yntem gerek
ile yalan ayn ekilde, kantlyor. -
lk bakta, anaristlerin ne srd sulama bsbtn yersiz
deilmi gibi grnebilir. rnein, Engels'in metafizik yntem yanls
biri hakknda sylediklerini dinleyin
... Konumas evet, evet, hayr, hayr eklindedir. Bundan tesi
zararldr. Onun iin bir ey ya vardr, ya yoktur :
Bir ey ayn zamanda kendisi ve bakas olamaz. Olumlu ile olumsuz
birbirlerini kesinlikle dtalar... (Bkz. Anti-Dh- ring, Giri
[Almanca yeni bask, Berlin 1949, s, 24]).
Ama nasl olur! diye heyecanlanyorlar anaristler. Ayn eyin
ayn anda hem iyi, hem de kt olmas olas mdr?! Bu bir safsata,
ayn kolaylkla doruyu ve yalan kantlamak istemenizden baka
bir anlama gelmeyen bir kelime oyunudur!..
Fakat biz meselenin zne bakalm.
Biz bugn demokratik cumhuriyet istiyoruz. Demokratik
cumhuriyetin her bakmdan iyi, ya da her bakmdan kt olduunu
syleyebilir miyiz? Hayr, bunu syleyemeyiz. Niin? nk
demokratik cumhuriyet feodal dzeni ykt iin sadece bir
bakmdan iyidir, fakat burjuva dzeni sa- lamlatrd iin br
yandan ktdr. te biz bundan dolay yle diyoruz : Demokratik
cumhuriyet feodal dzeni ykt lde iyidir ve biz nn uruna
savarz, fakat o burjuva dzenini salamlatrd lde ktdr
ve biz ona kar savarz.
Ayn demokratik cumhuriyetin ayn anda hem iyi hem de
kt olduu, hem evet hem hayr olduu ortaya kyor.
271
Tamamen ayn ey, ayn anda, proletaryay daha gl kld
lde iyi, fakat cretli alma sistemini pekitirdii lde de
kt olan sekiz saatlik i gn iin sylenebilir.
Yukarda aktarlan szlerle diyalektik yntemi nitelediinde
Engels, ite byle olgular gz nnde tutuyordu.
Fakat anaristler, bunu anlamadlar ve tamamen ak olan fikir
onlara karmak bir safsata olarak grnd.
Elbet bu gerekleri grp grmemek anaristlerin kendilerine
kalm bir ey, hatta denizdeki kumu bile grmeyebilirler, bu onlarn
pekl hakkdr. Fakat anaristlerden farkl olarak yaama kapal
gzlerle bakmayp da onun nabz atlarn duyan diyalektik
yntemin ne ilgisi var bununla. Diyalektik yntem aka unu
sylyor. Yaam deitii ve hareket iinde bulunduu iin her
yaamsal grnmn biri olumlu ve dieri olumsuz olmak zere iki
eilimi vardr. Biz, bunlardan olumlu olan savunmak ve olumsuz
olan reddetmek zorundayz.
Devam edelim. Bizim anaristlerin fikrine gre, diyalektik
geliim, nce gemitekini batan sona ykan ve sonra tamamen
farkl biimde gelecektekini kuran felaketler eklinde bir geliimdir...
Cuvier'in kataklizmlerini94 bilinmeyen nedenler douruyordu, Marx
ve Engels'in felaketlerini ise diyalektik yaratmaktadr.') (bkz. Nobati
No. 8, S.G.).
Fakat ayn yazar baka bir yerde, Marksizmin Darvi- nizme
dayandn ve ona kar eletirisiz bir tutum takndn yazyor.
(Bkz. Nobati No. 6).
Dikkat edile!
Cuvier, Darwin'ci evrimi reddeder, sadece kataklizmi tanr, fakat
bir kataklizm, bilinmeyen nedenlerin yaratt ani bir patlamadr.
Anaristler, Marksistlerin Cuvier'i tuttuklarn ve bylece
Darvinizmi reddettiklerini iddia ediyorlar.
Darwin, Cuvier'in kataklizmlerini reddeder ve sadece tedrici
evrimi kabul eder. imdi ayn anaristler, Marksizmin Darvinizme
dayandn ve ona kar eletirisiz bir tutum takndn, yani
Marksistlerin Cuvier'in kataklizmlerini reddettiklerini sylyorlar.
Ksacas, anaristler, Cuvier'i tutuyorlar diye, Marksist- leri
suluyorlar, ve ayn zamanda Cuvier'i deil de Darwin'i tutuyorlar
diye onlar knyorlar.
te size anari! Astsubayn dul kars kendi kendini dvd, diye
bir sz vardr. Nobatinin 8. saysndaki S.G.'- nin, 6. saydaki
S.G.'nin ne yazdn unuttuu aktr.
Bunlardan hangisi hakl, 8. saydaki mi yoksa' 6. saydaki mi?
Gereklere dnelim. Marx yle aklyor.
Geliiminin belirli bir aamasnda, toplumun maddi retici
gleri mevcut retim ilikileriyle, ya da bunun hukuksal bir ifadesi
olan mlkiyet ilikileriyle elikiye der... Sonra bir sosyal devrim
dnemi barlar. Fakat bir toplumsal formasyon, kendileri iin
yeterince geni olduu btn retici gler gelimeden nce
yklmaz.. . (Bkz. K. Mars, Politik Ekonominin Eletirisine Katk,
nsz.) [
ST
]

94 Kataklizm (Yunanca): Tufan. Kataklizm teorisi: G. Cuvier tarafndan savunulan ve dnya
tarihi iinde hayvan ve bitkilerde grlen deiiklikleri ani felaketler ve sonrasnda yeniden
yaratmaya balayan teori. N.
272
Marx'm bu sav, modern toplumsal yaama uygulandnda,
toplumsal nitelik tayan modern retici gler. ile, zel nitelik
tayan rne sahip olma ekli arasnda, sosyalist devrimle son
bulmas gereken bir temel eliki olduu ortaya kar (Bkz. F. Engels,
Anti-Dhring, nc Ksmn kinci Blm).
Grld gibi, Marx'm ve Engels'in fikrine gre devrim,
Cuvier'in bilinmeyen nedenlerince deil, adna retici glerin
geliimi denilen tamamen belirli ve canl toplumsal nedenler
tarafndan yaratlacaktr.
Grld gibi, Mars'n ve Engels'in fikrine gre devrim,
Cuvier'in dnd ekilde birdenbire deil, ancak retici gler
yeterince geliip olgunlatnda gerekleecektir.
Cuvier'in kataklizmleri ile Marx'n diyalektik yntemi arasmda
ortak hibir ey olmad ortadadr.
br yandan, diyalektik yntem asndan evrim ile devrim,
nicel ve nitel deiimler ayn hareketin zorunlu iki ekli olmasna
karn, Darvinizm yalnzca Cuvier'in katak- lizmlerini deil,
diyalektik ekilde kavranan; devrimi de ieren geliimi de reddeder.
Darvinizm karsnda Marksizmin eletirisiz bir tutum
takndnn da iddia edilemeyecei apaktr. Nobatinin her iki
durumda da, hem 6. sayda, hem de 8. sayda yanld ortaya kyor.
Son olarak, anaristler bizi, diyalektik..., kendi dna kma ya
da srama veya kendi zerinden atlama olana vermiyor, diye
eletiriyorlar. (Bkz. Nobati No. 8, S.G.)
Kukusuz bu en katksz bir gerektir, sayn anaristler. Bunda
tamamen haklsnz: Gerekten diyalektik yntem byle bir olanak
vermez. Niin vermez bu olana? nk, kendi dna sramak,
kendi zerinden atlamak, da keilerinin iidir de onun iin. Oysa,
diyalektik yntem insanlar iin yaratlmtr.
Bunun btn gizi budur!...
Ana izgileriyle, anaristlerin diyalektik ynteme ilikin
grleri bunlardr.
Anaristlerin Marala Engels'in diyalektik yntemini
kavramadklar aktr. Bunlar kendi diyalektiklerini bulmular ve
ite byle acmasz ekilde bununla dvyorlar.
. Bu oyunu grnce sadece glmek gelebiliyor iimizden, nk
bir insann kendi hayalinin yaratklaryla nasl savatn, . nasl
kendi uydurduklarna vurduunu ve ayn zamanda srarla dmana
vurduunu sylemesini grnce ister istemez glmek zorunda
kalyor insan.
II
MATERYALST TEOR
' einsanlarn varln belirleyen bilinleri deildir;
tersine, onlarn bilinlerini toplumsal varl
belirler.
K. Marx
Diyalektik yntemi artk biliyoruz.
Materyalist teori nedir?
273
Dnyadaki her ey deiiyor, yaamdaki her ey geliiyor, ama
bu deime nasl oluyor ve bu gelime hangi ekilde gerekleiyor?
rnein, biz, dnyann bir zamanlar kzgn bir ate yn
olduunu, sonra yava yava souduunu, daha sonra bitki ve
hayvanlarn meydana geldiini, hayvanlar dnyasnn geliimiyle
belli bir maymun trnn ortaya ktn ve son olarak, btn
bunlardan sonra insann ortaya ktn biliyoruz.
Doann geliimi, genel olarak byle olmutur.
Bundan baka biz, toplumsal yaamn da bir yerde durup
kalmadn biliyoruz. nsanlarn ilkel komnist topluluk halinde
yaad bir a vard; o zamanlar insanlar ilkel avclkla varlklarn
srdrebiliyorlar, ormanlarda dolaarak yiyecek topluyorlard. lkel
komnizmin yerini anaerkil dzenin ald bir dnem balad, o
zamanlar insanlar, gereksemelerini, daha ok ilkel iftilik yaparak
salyorlard. Sonradan anaerkil dzenin yerine, insanlarn,
varlklarn daha ok hayvanclk yaparak srdrdkleri ataerkil
dzen geti. Daha sonra ataerkil dzen, yerini klelie dayanan top-
lum dzenine brakt, o zamanlar insanlar varlklarn greli olarak
daha gelimi bir iftilikle srdryorlard. Kleci toplumun
ardndan serflik dzeni geldi ve daha sonra btn bunlar burjuva
toplum dzeni izledi.
Toplumsal yaamn gelimesi genel olarak byle olmutur.
, '
Evet, btn bunlar biliniyor... Ancak bu geliim nasl
gerekleti? Doann ve toplumun geliimini bilin mi salad,
yoksa bunun tersine, doann ve toplumun geliimi, bilincin
geliimini mi salad?
Materyalist teori, soruyu byle koyuyor ortaya. Bazlar,
doadan ve toplumsal yaamdan nce, sonradan bunlarn
geiminin esasn oluturan bir, dnya fikrinin ortaya ktn, bu
nedenle, doa ve toplumsal yaam olaylarndaki gelimenin, gya
d biim, dnya fikrinin geliiminin basit bir yansmas olduunu
sylyorlar.
rnein, zamanla birok kollara ayrlan idealistlerin retisi bu
idi.
Yine
-
dier bazlar, dnyada, balangcndan bu yana birbirini
reddeden iki kuvvetin bulunduunu dnce ve madde, bilin va
varlk, buna uygun olarak olaylarn, b> birini reddeden ve
birbiriyle savaan, dnsel ve maddesel diye iki ksma ayrldn,
bu itibarla doa ve toplumun gelimesinin, dnsel ve maddesel
grnmler arasndaki srekli bir sava olduunu sylyorlar.
Bu da rnein, aynen idealistler "gibi zamanla birok kollara
ayrlan dalistlcrin (ikicilerin) retiiydi.
Materyalist teori, hem dalizmi ve hem de idealizmi kesinlikle
reddeder.
Kukusuz, dnyada dnsel ve maddesel eyler vardr, ama
bu, hibir suretle bunlarm birbirini reddettikleri anlamna gelmez.
Tersine, dnsel ve maddesel yan, ayn doa ve toplumun iki ayr
eklidir, bunlar birbirinden ayr dnlemez, birlikte var olur,
birlikte geliirler, bu nedenle bunlarm birbirini reddettiklerine
inanmak iin hibir neden yoktur. .
Dalizm denen eyin salam olmad bylece ortaya kyor.
274
Dnsel ve maddesel olarak iki ayr ekilde biimlenen,
birleik ve blnmez bir doa, dnsel ve maddesel olarak iki ayr
ekilde biimlenen, birleik ve blnmez bir toplumsal yaam
doanm ve toplumsal yaamn geliimine byle bakmak zorundayz.
Bu, materyalist teorinin monizmidir (birciliidir) .
Materyalist teori ayn zamanda idealizmi de reddeder.
Dncel yann, ve genelde de blincin, geliimde maddesel
yandan nde geldii dncesi yanltr. Daha hibir canl varlk
yokken bile, d, cansz doa vard. lk canl varln hibir bilinci
yoktu, sadece uyarlganlk zelliine ve duyumun ilk balang
ekillerine sahipti. Sonradan hayvanlarda, kerte kerte, organizmann
yapsnn ve sinir sisteminin geliimine uygun olarak, yava bir
ekilde bilince dnen duyum yetenei geliti. Eer maymun hep
drt ayak stnde yrm ve ayaa dikilmemi olsayd, ardl
insan akcierlerini ve ses kirilerini serbeste kullanamaz,
bylece de konumadan yararlanamazd ve bu durum onun
bilincinin gelimesini temelden engellerdi. Veya, eer maymun. arka
ayaklar stne dikilmemi olsayd, ardl insa hep drt ayak
stnde yrmek, aaya bakmak ve izlenimlerini oradan almak
zorunda kalrd; yukar, etrafna bakmak olana olmazd ve bu
nedenle beynine drt ayakl bir hayvann alabildiinden daha ok
izlenimler iletme olanana sahip olmazd. Btn bunlar, insan
bilincinin gelimesini esasl ekilde engellerdi.
Bilincin geliimi iin organizmann belirli bir yapsnn ve sinir
sisteminin belirli bir geliiminin zorunlu olduu ortaya kyor.
Maddesel yann, d koullarm geliiminin dnsel yann,
bilincin geliiminden nce olduu ortaya kyor : lknce d
koullar, maddesel yan ve sonra da buna uygun olarak bilin,
dncel yan deiiyor. .
Doann geliim tarihi bylece idealizm denen retiyi temelden
sarsyor.
Ayn ey, insan toplumunun geliim tarihi iin de sylenmelidir.
Tarih unu gsteriyor : Eer insanlar eitli zamanlarda farkl
dnce ve arzulara kaplmlarsa, bunun nedeni, insanlarn
ihtiyalarm karlamak iin doayla eitli zamanlarda farkl
biimde mcadele etmi olmalar ve buna uygun olarak ekonomik
ilikilerinin farkl ekiller alm olmasdr. nsanlarn doayla olan
mcadelelerini beraberce, ilkel komnist topluluk iinde
yrttkleri bir dnem vard, o zamanlar mlkiyetleri de komnist
mlkiyetti, bu nedenle asla, benim, senin diye bir ayrm
yapmyorlard, bilinleri komnist bilinti. retime, benim ve
senin arasmda bir ayrmn girdii bir dnem balad, o zaman ml-
kiyet zel, bireyci bir nitelie brnd, bundan dolay da insan
bilincine zel mlkiyet duygusu girdi. retimin yeniden toplumsal
nitelik ald, bu nedenle mlkiyetin de ksa zamanda toplumsal
nitelik kazanaca ve bundan dolay da insan bilincinin derece
derece sosyalizmle dolaca yeni bir dnem, imdiki zaman balyor.
Basit bir rnek: Kck bir iyeri sahibi olan, ama byk
patronlarla yaramayp iyerini kapatan ve, diyelim ki, Tiflis'deki
Adelhanov kundura fabrikasna giren bir kundurac dnn. Bu
kundurac Adelhanov fabrikasna cretli daimi ii olmak iin deil,
para kazanarak ufak bir sermaye biriktirdikten sonra iyerini
yeniden amak iin girmiti. Grld gibi, bu kunduracnn
ilikileri imdiden proleter ilikilerdir, ama bilinci daka henz
275
proleter deil, tamamen kk-burjuva bilincidir. Baka bir deyile,
bu kunduracnn ilikileri imdi artk kk-burjuva ilikileri
deildir, onun kk-burjuva ilikileri kaybolmutur, ama
kk-burjuva bilinci daha kaybolmamtr, bu, onun gerek
durumunun gerisinde kalmtr.
Burada, toplumsal yaamda da nce d koullarn, insanlarn
durumunun ve sonra buna uygun olarak bilinlerinin deitii ortaya
kyor.
Fakat biz kunduracmza dnelim. Artk bildiimiz gibi o,
sonradan bir iyeri amak iin para yapmay dnyor.
Proleterleen kundurac alr ve i creti sadece geimine zor
yettiinden, para yapmann zor olduunu grr. Bundan baka zel
bir iyeri amanm hi de o kadar ekici olmadm anlar: Kira
denmesi, mterilerin kaprisleri, para darl, byk patronlarn
rekabeti ve benzeri zc kayglar var bu iin. Bu kadar ok tasa
ustaya zeliikle sknt vermektedir. Buna karlk proleter byle
dertlerden greli zgrdr, onu ne mteri huzursuz eder, ne de kira
demesi, sabahlar fabrikaya gelir, tasasz akamleyin tekrar gider ve
Cumartesi gn ayn ekilde hibir tasa duymadan cret zarf m
cebine koyar. Burada bizim kunduracnn kk-burjuva dleri ilk
kez hzn kaybetmekte ve ilk kez iinde proleter istekler domaktadr.
Zaman geer ve bizim kundurac, parann en zorunlu
gereksemelere bile yetmediini, bir cret artnn son derece zorunlu
olduunu grr. Ayn zamanda, meslekdalar- nn, birliklerden ve
grevlerden sz ettiklerini farkeder. Burada bizim kundurac,
durumunu dzeltmek iin ayr bir iyeri amak deil de iverenlere
kar mcadele etmek gerektiini anlar. Birlie girer, grev hareketine
katlr ve ok gemeden sosyalist fikirlerin ekiciliine kaplr...
Bu ekilde kunduracnn maddi durumundaki deimenin
sonunda, bilincinde bir deime oldu : nce maddi durumu deiti ve
bir sre sonra da buna uygun biimde bilinci deiti.
Ayn eyin, snflar ve genel olarak toplum iin de sylenmesi
gerekir.
Toplumsal yaamda, ayn ekilde nce d koullar, maddi
koullar deiir ve sonra da buna- uygun olarak insanlarn
dnceleri, gelenekleri, alkanlklar, dnya grleri deiir.
Onun iin Marx yle der : . nsanlarm varlm belirleyen
bilinleri deildir; tersine, onlarn bilinlerini toplumsal varl
belirer.
Maddesel yana, d koullara, varla ve bu ekildeki dier
grnmlere ierik dersek, dnsel yana, bilince ve bu ekildeki
dier grnmlere biim diyebiliriz. Bundan u nl materyalist sav
ortaya kyor. Gelime srecindeki ierik, biimden nce gelir, biim
ise ieriin gerisinde kalr.
Marx'n fikrine gre, ekonomik geliim, toplumsal yaamn
maddi temeli, onun ierii; hukuki-siyasal ve din- sel-felsefi
geliim ise buna karlk bu ieriin ideolojik biimi, onun
styaps olduundan, Marx bundan u sonuca varmtr :
Ekonomik temelin deimesiyle birlikte tm o muazzam styap da
daha yava ya da daha hzl bir ekilde devrilir. .
Bu elbette hibir surette, S. G.'nin zannettii gibi (bkz. Nobati
No. 1, Monizmin Eletirisi), Marx'n fikrine gre biim olmakszn
bir ieriin mmkn olduu anlamna gelmez. Biim olmakszn bir
ierik olanakszdr, ancak mesele, biim ierikten sonra geldii iin,
276
u ya da bu biimin bu ierie asla tam uygun dmemesi, bu
nedenle yeni ierie zorunlu olarak bir sre iin eski biimin
giydirilmesi ve bu durumun ikisi arasnda bir eliki yaratmasdr.
rnein, bugn zel nitelik tayan retilen rne sahip olma biimi
retimin toplumsal ieriine uymamakta ve bugnn toplumsal
elikisi ite bu zemin zerinde vukubulmaktadr.
Dier yandan, bilincin, varln bir biimi olduu dncesi
asla, bilincin nitelik itibaryle ayn zamanda madde
olduu anlamna gelmez. Byle dnenler sadece, teorleri Marx'n
materyalizmine temelden ters den ve Engels'in hakl olarak
Ludwig Feuerbach adl kitabnda alay ettii kaba (vulgar - N)
materyalistlerdi (rnein Bchner ve Mo- leschott). Marx'm
materyalizmine gre bilinle varlk, fikir ile madde, genel
konumak gerekirse, doa ya da toplum denen bir ve ayn
grnmn iki ayr eklidirler. Demek ki bunlar birbirini
reddetmezler95 ve fakat buna ramen bir ve ayn ey deildirler.
Mesele sadece, doann-ve toplumun geliiminde bilinten, yani
kafamzn iinde oluan eyden nce, buna' uygun maddesel bir
deiikliin, yani bizim dmzda oluan bir eyin olmas, u veya
bu maddesel deiikliin ardndan er ge, ister istemez buna
uygun bir dncel deiikliin olmasdr.
Bize yle denecektir : ok gzel, belki bu, doa ve toplum
tarihi iin. dorudur. Ama bugn kafamzda eitli tasavvurlar ve
fikirler ne ekilde douyor? Acaba gerekte d koullar denen
koullar var mdr, yoksa sadece bu koullara ilikin bizim
tasavvurlarmz m vardr? Eer d koullar varsa, o zaman
bunlarn alglanmas ve bilinmesi ne lde olasdr? . .
Bu konuda materyalist teori, tasavvurlarmzn, beni- mizin
sadece, benimizde izlenimler yaratan d koullar varolduu
srece varolduunu aklyor. Dnmeden tasavvurlarmzdan
baka hibir eyin varolmadn syleyenler. her zamanki gibi
gelien tm d koullar ve sonuta, sadece kendi benlerinin
varln tandklar iin, baka insanlarn varlm inkr etme
durumunda kalrlar. Bu durum anlamsz olduu kadar bilimin
temellerine de tamamen ters der!
D koullarn gerekten varolduu, bu koullarn bizden nce
varolduu ve bizden sonra da varolaca aktr. Bunlar bilincimizi
ne kadar sk ve kuvvetli etkilerlerse al-, glanmalar ve bilinmeleri
de . o kadar kolay olur.
Bugn kafamzdaki eitli tasavvur ve fikirlerin nasl meydana
geldii sorusuna geliice, bunun iin doa ve' toplum . tarihinde
olanlarn bugn burada yinelendiini aklamamz gerekiyor. Sz
konusu durumda da bizim dmzda bulunan nesne, bu nesneye
ilikin tasavvurumuzdan ncedir, sz konusu durumda da
tasavvurumuz, yani biim, nesnenin -ieriinin gerisinde kalr.
Bir aaca bakp onu gryorsam, bu ancak kafamda aaca ilikin
tasavvur domadan nce, bende uygun tasavvuru yaratan aacn
kendisinin varolduu anlamna gelir.

95 Bu. biimle ierik arasnda bir eliki olduu f ikrine asla ters dmez- Mesele,
elikinin aslnda ierikle biim arasnda deil, eski biim ile yeni bir biim arayan ve bunun
iin alan yeni ierik arasnda olmasdr.
277
Marxin materyalist teorisinin. ierii ksaca budur. Materyalist
teorinin, insanlarn pratik, etkinlii iin tad nemi anlamak zor
deildir.
lkin ekonomik koullar ve sonra da buna uygun olarak
insanlarn bilinci deiiyorsa ayet, o zaman belli bir idealin esasmm,
insanlarn beyninde ve imgelerinde' deil, ekonomik koullarnn
geliiminde aranmas gerektii ortaya kyor. Sadece ekonomik
koullarn aratrlmas esas zerine ortaya kan ideal iyidir ve
kabul edilebilir. Ekonomik koullar hesaba katmayan ve bunlarn
geliimine dayanmayan btn idealler ie yaramaz ve kabul
edilemez. Materyalist teoriden karlan ilk pratik sonu budur. Eer
insanlarn bilinci, gelenekleri ve alkanlklar d koullarca
belirleniyor, hukuksal ve siyasal biimlerin ie yaramazl ekonomik
ierie dayanyorsa, ayn zamanda halkm gelenek ve alkanlklaryla
siyasal durum ve koullarn da ekonomik ilikilerle birlikte temelden
deimesi iin, ekonomik ilikilerde esasl bir deiiklie gitmek
zorunda olduumuz aktr.
Marx bununla ilgili olarak yle diyor : Materyalizmin
retilerinden... onun sosyalizmle olan zorunlu bantsn anlamak
iin keskin bir anlay yeteneine gerek yoktur. Eer insan tm bilgi,
duyum vb. eyleri... maddi alemden ediniyorsa, o zaman nemli olan,
ampirik dnyann, insann gerek insancl olan yaayp alaca,
kendini insan olarak bilecei ekilde kurulmasdr... Eer insan
materyalist anlamda zgr deilse, yani olumsuz kuvvetle u veya bu
eyden kanmak iin deil de, olumlu gle kendi gerek bireyliini
gstermek iin zgrse, suun tek bana cezalandrlmas yerine
anti-sosyal su doum yerlerinin yok edilmesi gerekir... Eer insan
oluturan durum ve koullarsa, o zaman insancl durum ve
koullarn yaratlmas zorunludur. (Bkz. Ludwig Feuerbach, ek :
18 Yzyl Fransz Materyalizmi zerine K. Marx.)[
S8
] Materyalist
teorinin ikinci pratik sonucu budur.
Anaristlerin, Marx ve Engels'in materyalist teorisi karsndaki
tutumlar nedir?
Diyalektik yntem kaynan Hegel'den alyorsa, materyalist
teori de Feuerbach'm materyalizminin bir gelimesidir. Anaristler
bunu ok iyi biliyorlar ve "Marx ve Engels'in diyalektik materyalizmini
ktlemek iin Hegel'le Feuer- bach'n kusurlarndan yararlanmaya
alyorlar. Hegel ve diyalektik yntemle ilgili olarak, anaristlerin bu
gibi oyunlarnn kendi bilgisizliklerinden baka hibir ey
kantlamayacana aret etmi bulunuyoruz. Ayn eyin Feuerbach'a
ve materyalist teoriye kar giriilen saldrlar iin de sylenmesi
gerekir.
rnein anaristler bize byk bir kstahlkla unlar
sylyorlar : Feuerbach panteistti... O insanlar tanrla-
trmtr.;. (Bkz. Nobati No. 7, D. Delendi), Feuerbach'- m fikrine
gre insan ne yiyorsa, odur... Marx gya bun dan u sonucu
karm: Demek ki, ilk ve en nemli ey, ekonomik durumdur...
(Bkz. Nobati No. 6, S.G.)
278
Geri Feuerbach'm panteizminden, insanlar tanrlatr-
dmdan ve benzeri dier hatalarndan kimsenin kukusu yok.
Tersine, Feuerbach'm hatalarn ilk olarak Marx ve Engels ortaya
karmtr. Ama anaristler, ortaya konmu olan hatalar yeniden
ortaya koymay buna ramen gerekli gryorlar. Niin? Belki,
Feuerbach'm aalanmasyla dolayl olarak Mar ve Engels'in
materyalist teorisini de ktlemek istedikleri iin. Elbet, meseleye
tarafsz bir gzle bakarsak, aynen tarihte birok bilginlerde olduu
gibi, Feuer- bach'ta da doru olmayan fikirler yannda dorularnn
da olduunu greceimiz kukusuz. Fakat anaristler, buna ramen
hatalar ortaya karmay srdryorlar.
Byle oyunlarla kendi bilgisizliklerinden baka hibir
:
ey
kantlamayacaklarn bir kez daha aklyoruz.
Anaristlerin (aada daha greceimiz gibi) materyalist teoriyi
hi tanmadan, sadece kulaktan iittiklerine gre eletirmek
istemeleri kayda deer. Bundan dolay da ou kez elikiye derek
birbirlerini rtyorlar. Bu durum bizim eletirmenleri doal
olarak gln duruma dryor. rnein, sayn erkeziviii'ye
baklrsa, Marx'la Engels monist materyalizmden nefret etmilerdir,
onlarn materyalizmi monist deil, vulgar materyalizmdir: -
Evrim sistemi, transformizm ve Engels'in o kadar kuvvetle
nefret ettii monist materyalizmli doa bilginlerinin o byk
bilimi... diyalektikten kanmtr vb. (Bkz. Noba- ti No. 4, V.
erkezivili).
Gya, Engels'in nefret ettii ve erkezivili'nin onaylad doa
bilimsel materyalizmin bir materyalizm olduu ve bu nedenle kabul
edilmesi, Marx'la Engels'in materyalizminin ise monist olmad ve
doal olarak kabul edilmemesi gerektii ortaya kyor.
Bu kez bir baka anarist, Marx'la Engels'in materyalizminin
monist olduunu ve bundan dolay reddedilmesi gerektiini
sylyor.
Marx'n tarihsel anlay, Hegel'in bir yeniden ortaya kdr.
Genelde mutlak nesnelliin monist materyalizmi ve zelde Marx'n
ekonomik monizmi, doada olanaksz ve teoride yanltr... Monist
materyalizmin kt maskelenmi bir dalizm ve metafizik ile bilim
aras bir uzlamadr... (Bkz. Nobati No. 6, S.G.)
Gya, bununla, monist materyalizmin kabul edilemezlii,
Marx'la Engels'in ondan nefret etmeyip tersine, monist materyalist
olduklar ve bu nedenle monist materyalizmin reddedilmesi gerektii
ortaya km oluyor.
Birinin kara dediine dieri ak diyor! Kimin doruyu sylediini
karn bakalm :- Birincisi mi, ikincisi mi! Bunlar daha Marx'm
materyalizminin stn ye kusurlu yanlar hakknda kendi aralarnda
fikir birliine varm deiller; onun monist olup olmadn daha
kendileri zmlemi deiller, vulgar materyalizmin mi, yoksa monist
materyalizmin mi daha ok kabul edilebilir olduu hakknda daha
kendileri bir akla kavumu deiller, ama bara bara
vnyorlar: Marksizmi parampara ettik! diyorlar.
Evet, evet, eer bay anaristlerden gelecekte de biri tekinin
fikrini byle evkle rtrse, gelecein anaristlere ait olaca
kukusuz...
Baz nl anaristlerin, bu nlerine ramen bilimdeki eitli
akmlar daha tanmam olmalar olgusu da daha az gln bir ey
deil. Anlaldna gre, bilimde eitli ekillerde materyalizmin
279
olduu ve bunlar arasnda byk ayrlklar bulunduunu
bilmiyorlar: rnein dnsel yan ve onun maddesel yan zerine
olan kaytmn inkr eden bir vulgar materyalizm var, fakat dnsel
yanla maddesel yan' arasndaki karlkl ilikileri bilimsel olarak in-
celeyen monist materyalizm Marx'm materyalist teorisi denen
materyalizm de var. Fakat anaristler materyalizmin bu eit trlerini
kartryorlar, bunlar arasndaki apak farklar bile grmeyerek bir
de byk bir -kstahlkla biz bilimi yeniliyoruz! diyorlar. -
rnein P. Kropotkin, felsefi yazlarnda, vnle komnist
anarizmin modern materyalist felsefeye dayandn sylyor, ama
komnist anarizmin hangi materyalist felsefeye dayandn,
vulgar, monist, ya da herhangi baka bir materyalist felsefeye mi
dayandn tek szckle aklamyor. Materyalizmin eitli akmlar
arasnda temel bir kartlk olduunu bilmedii anlalyor, bu
akmlar kartrmann, bilimi yenilemek deil, aka bir bilgisizlii
aa vurmak anlamna geldiini kavramyor (bkz.

' 280
Kropotkin, Bilim ve Anarizm, ayrca Anari ve Felsefesi).
Ayn eyin Kropotkin'in Grc rencileri iin de sylenmesi
gerekir. Dinleyin:
Engels'in ve ayn zamanda Kautsky'nin de fikrine gre Marx,
baka eyler yannda, materyalist anlay da kemetmekle
insanla byk hizmet etmitir. Doru mudur bu? Sanmyoruz,
nk... toplumsal mekanizmann co- rafik, iklimsel, yer
hareketine ilikin, kozmik, antropolojik ve biyolojik koullar
tarafndan harekete geirildii grn savunan tm tarihilerin,
bilginlerin ve filozoflarn, btn bunlarn materyalist olduklarn
biliyoruz. (Bkz. Nobati No. 2). ,
Gya buna gre Aristoteles'le Holbach'm materyalizmi. ya da
Mars'la Moleschott'un materyalizmi arasnda bir fark olmad
meydana km oluyor! Bu da bir eletiri! Ve byle bilgilere sahip bu
gibi insanlar bilimi yeniletirmeyi akllarna koymular! Bouna,
Kunduracnn pasta yapmaya kalkmas ktdr..., dememiler.
Dahas. Bizim nl anaristler, bir yerden, Marx'm
materyalizminin bir mide teorisi olduunu duymular. Biz
Marksistleri, yle eletiriyorlar:
Feuerbaclrn fikrine gre, insan ne yiyorsa odur. Bu forml,
Marx ve Engels zerinde byleyici bir etki yapt. Bundan dolay
Marx u sonuca vard: lk ve en nemli ey, ekonomik durumdur,
retim ilikileridir... Sonra anaristler bizi felsefi bakmdan
aydnlatyorlar: Bu ama iin (toplumsal yaam iin) tek yolun
yemek ve ekonomik retim olduunu sylemek bir hata olur... Zaten
eer aslnda, moniste, yemek yeme ve ekonomik durumla ideoloji
belirlenmi olsayd baz oburlar dhi olurdu (Bkz. Nobati No. 6,
.G*).
Demek ki Marx'la Engels'in materyalizmini rtmek .bu kadar
kolay. Marksizmin eletirmeni nn kazanmak iin yetikin bir
iyi ev kzndan Marx'la Engels zerine sokak dedikodular iitmek,
bu dedikodular felsef bir kstahlkla herhangi bir Nobati nin
stunlarnda yinelemek yetiyor.
Yesek yemenin ideolojiyi belirlediini hangi Marx'm nerede, ne
zaman, hangi gezegende sylediini syleseniz ya, sayn baylar!
ddianz kantlamak iin niin Mars'n yaptlarndan tek sz, tek
szck vermiyorsunuz? Marx'n, insanlarn ekonomik durumunun
onlarn bilincini, ideolojisini belirlediini syledii kukusuz; ama
yemek ile ekonomik durumun ayn ey olduunu size kim syledi?
rnein, yemek gibi fizyolojik bir grngnn _ rnein insanlarn
ekonomik durumu gibi sosyalojik bir grngden temelden ay-
rldn bilmiyor musunuz yoksa? Bu iki farkl grngy birbiriyle
kartrmak, haydi diyelim ki yetikin bir iyi ev kz iin
balanabilir, fakat nasl olur da sosyal-demok- rasinin ykcs,
bilimin yenileyicisi olan sizler yetikin iyi ev kznn hatasm byle
dncesiz tekrar edersiniz?
. Hem yemek yeme toplumsal ideolojiyi nasl belirleyebilir ki?
Sylediklerinizi dnn bir kez : Yemek, yemenin biimi deimez,
eski zamanlarda da insanlar aynen imdiki gibi yediler, inediler ve
yediklerini sindirdiler, ama ideolojileri srekli olarak deimektedir.
Geerken syleyelim, ideolojinin antik ideoloji, feodal ideoloji,
burjuva ideolojisi, proleter ideolojisi diye ekilleri var. Deimeyen
bir eyin, srekli deien bir eyi belirlemesi dnlebilir mi?
281
Devam edelim.- Anaristlerin fikrine gre Marx'm materyalizmi
koutluktan (Paralelizmden) baka bir ey deildir... Ya da : Monist
materyalizm kt maskelenmi bir dalizm ve bilimle metafizik aras
bir uzlamadr... Marx, retim ilikilerini maddesel, insanlarn
irade ve abalarn ise varolduklar halde hi nemi olmayan hayal
ve topya olarak gsterdii iin dalizme dyor. (Bkz. Nobati
No. 6, S.G.)
Birincisi, Marx'n monist materyalizminin, sama koutlukla
hibir ortak yan yoktur. Bu materyalizm asndan maddesel yan,
ierik, dnsel yandan, biimden zorunlu olarak nde gelir. Buna
karlk koutluk, bu gr reddeder ve kesin olarak ne maddesel
ne de fikirsel yann dierinden nce gelmediini, her ikisinin birlikte,
paralel gelitiklerini aklar.
kincisi, Marx gerekten retim ilikilerini maddesel olarak,
insanlarn iradesi ile abalarn ise hi nemi olmayan hayal ve
topya olarak gsterse bile, bu, Mars'n da- list olduu anlamna
m. gelir acaba, Bilindii gibi dalist, kart iki ilke olarak dnsel
ve maddesel yana ayn nemi verir. Fakat sizin sylediiniz gibi,
Marx maddesel yan daha stn tutuyor da, bir topya olarak
dnsel yana hi nem vermiyor mu? yleyse, savn
eletirmenler, Marx'm dalizmini nerden bulup kardnz?
ncs, dalizm ile materyalist monizm arasnda nasl bir
bant bulunabilir? Dalizmin, biri maddesel ve dieri dnsel
olmak zere, yine daiizme gre birbirini yadsyan iki ilkeden yola
kmasma karlk, monizmin bir maddesel ve bir de dnsel biimi
olan doa ya da varlktan, tek ilkeden yola ktn bir ocuk bile
bilir. .
Drdncs, insanlaru irade ve abalarm hayal ve topya
olarak ne zaman gstermitir Marx? Marx'm, insanlarn irade ve
abalarm ekonomik gelime ile aklad kukusuz; ve odalarndan
dar kmayan baz kimselerin abalar ekonomik duruma uygun
dmeyince bunlar topya olarak adlandrmtr. Marx'm grne
gre insanln abalarnn genellikle topya olduu anlamna m
geliyor yoksa bu? Bunun aklanmasna gerek var m acaba? Yoksa
Marx'm u szlerini okumadnz m : Bu nedenle insanlk hep
yalnzca zebilecei sorunlar dev edinmitir. (Bkz. Siyasal
Ekonominin Eletirisi iin nsz) ? Yani genel konumak gerekirse,
insanlk topik hedefler izlemez. Eletirmenimizin ya szn ettii
eyleri kavramad, ya da gerekleri kastl olarak saptrd aktr.
Beincisi, Marx ve Engels'in fikrine gre, insanlarn irade ve
abalarnn bir nem tamadm kim syledi? Onlarm bundan
nerede sz ettiklerini niin sylemiyorsunuz? Marx, Louis
Bonapart'm Onsekizinci Brumairei, Fransa'da Smf Savamlar,
Fransa'da sava ve bunlara benzer dier yazlarda, irade ve
abalarn neminden sz etmiyor mu? Eer Marx irade ve abalara
nem ver- mediyse, neden yleyse proleterlerin irade ve abalarm
sosyalist ruh iinde gelitirmeye alt, niin onlarn arasnda
propaganda yapt? Veya Engels, 1891-1894 yllarndaki nl
makalelerinde irade ve abalarn neminden deil de baka neden
sz ediyor? Mani'm grne gre insanlarn irade ve abalarnn
ieriklerini ekonomik durumdan aldklar kukusuz. Ama bu,
bunlarn ekonomik ilikilerin. gelimesine etkide bulunmadklar
282
anlamna m gelir? Bu kadar basit bir fikri anlamak, anaristlere ger-
ekten o kadar zor mu geliyor?
Sayn anaristlerin bir sulamalar da u : erik olmakszn
biim dnlemez..., bu nedenle biimin, ierii izledii (ieriin
gerisinde kald. - K)... bunlarm 'yan- yana bulunduu'...
sylenemez. Aksi.takdirde monizm anlamsz bir ey olur. (Bkz.
Nobati No. 1, S.G.)
Bilginimiz yine birazck kartrd. Biim olmakszn ieriin
dnlemeyecei dorudur. Ancak, varolan biimin hibir zaman
varolan ierie tamam tamamna uymad da dorudur: Bunlardan
birincisi ikincisinin gerisinde kalr, yeni ierik bir lde hep eski
biime brnr, bu nedenle eski biimle yeni ierik arasmda daima
bir atma vardr. te devrimler bu zemin zerinde olur ve Mars'n
materyalizminin devrimci ruhu, dierleri yannda, burada ifadesini
bulur. Ama nl anaristler bunu kavrayamadlar. Bunun
kabahati materyalist teoride deil, elbet anaristlerin kendilerindedir.
Anaristlerin, Marx ve Engels'in materyalist teorisine ilikin
fikirleri, ayet bunlara fikir denilebilirse tabii, bunlardr.
III
PROLETER SOSYALZM
imdi Marx'm teorik retisini biliyoruz : Onun yntemini
biliyoruz, teorisini de biliyoruz.
Bu retiden karmamz gereken pratik sonular nelerdir?
Diyalektik materyalizmle proleter sosyalizmi arasndaki bant
nedir?
Diyalektik yntem bize, gnden gne geliip hep ileriye doru
giden ve yorulup usanmadan daha iyi bir gelecek iin savaan bir
snln ancak sonuna kadar ilerici olabileceini ve kleliin
boyunduruunu krabileceini sylyor. Durmadan byyen, hep
ileriye doru giden ve gelecek iin savaan tek snfn kent ve kr
proletaryas olduunu gryoruz. yleyse proletaryaya hizmet
etmemiz ve umutlarmz ona balamamz gerekiyor.
Marx'm teorik retisinden kan birinci pratik sonu budur.
Fakat hizmet eitli ekillerde yaplabiliyor Sosyalizmi unutmay
tlemekle Bernstein da proletaryaya hizmet ediyor. Damk,
geni bir endstri tabanndan yoksun belde sosyalizmi nermekle
Kropotkin de proletaryaya hizmet ediyor. Modern byk sanayinin
geni tabanna dayal proleter sosyalizmine ardnda Kari Max da
proletaryaya hizmet ediyor.
almamzn proletaryaya yararl olmas iin nasl hareket
etmeliyiz? Proletaryaya nasl hizmet etmeliyiz?
Materyalist teori, lkenin ekonomik gelimesine ters dmeyen,
bu gelimenin gereklerine tam olarak uyan belli bir idealin ancak,
proletaryaya dorudan bir hizmette bulunabileceini sylyor.
Kapitalist dzenin ekonomik geliimi, modern retimin toplumsal
nitelik kazanmakta olduunu, retimin bu toplumsal niteliinin
mevcut kapitalist mlkiyeti temelinden reddettiini gsteriyor.
yleyse bizim asl devimiZj kapitalist mlkiyeti kaldrmak ve yerine
sosyalist mlkiyetin gelmesini hzlandrmaktan ibaret oluyor. Bu
ise, sosyalizmi unutmay tleyen Bernstein retisinin, ekono-
283
mik geliimin gereklerine temelden ters dt ve proletaryaya
sadece zarar getirecei anlamna gelir.
Kapitalist dzenin ekonomik geliimi ayrca, modern retimin
gn getike genileyerek artk yalnzca tek tek kent ve illerin snrlan
iinde kalmayp, giderek bu snrlar yktn ve tm devletin alann
kapsadm da gsteriyor. yleyse bizim, retimin bu genilemesini
sevinle karlamamz ve tek tek kent ve komnleri deil, doal olarak
ilerde daha da genileyecek olan, Devletin tm ve blnmemi
.lkesini, gelecekteki sosyalizmin temeli olarak kabul etmemiz
gerekiyor. Bu ise, gelecekteki sosyalizmi tek tek kent ve beldelerin
erevesi iine sokmaya zorlayan Kropotkin'in retisinin, retimin
gl biimde genilemesinin yararlarna ters dt ve
proletaryaya sadece zarar getirecei anlamna gelir.
Proletaryaya yapacamz hizmet, en nemli ama olarak tam
gemi sosyalist yaam iin savam vermek olmaldr. ,
Marx'n teorik retisinden varlan ikinci pratik sonu budur.
Proleter sosyalizminin, diyalektik materyalizmin dorudan bir
sonucu olduu aktr.
Proleter sosyalizmi nedir?
Modern toplum dzeni, kapitalist toplum dzenidir. Bu,
dnyann birbirine kart iki kampa, kk bir avu kapitalistler
kampyla proleterler ounluu kampna blnm olmas
demektir. Proleterler gece gndz alyorlar, ama buna ramen
hep yoksul kalyorlar. Kapitalistler almyorlar ama buna ramen
zengindirler. Bunun byle olmas, proleterlerin yeterince akll
olmadklar ve kapitalistlerin stn zekl olduklarndan deil,
proleterlerin almasnn rnlerini kapitalistlerin toplamasndan,
kapitalistlerin proleterleri smrmesindendir.
Proleterlerin emeinin meyvelerini neden proleterlerin kendileri
deil de, kapitalistler topluyorlar? Niin prolterler kapitalistleri deil
de, kapitalistler proleterleri smryorlar?
nk kapitalist dzen meta retimine dayanyor da ondan :
Bu dzende her ey meta biimine brnyor, her yerde satma ve
isatn alma ilkesi egemendir. Bu dzende yal- nzc tketim mallar,
yalnzca gda maddeleri satiri alnmaz, insanlarn igc, kan,
vicdanlar da satm almabilir. Kapitalistler btn bunlar bilirler ve
proleterlerin igcn satm alrlar, onlar altrrlar. Bu ise,
kapitalistlerin satm aldklar igcnn sahibi olduklar anlamna
gelir. Buna karlk proleterler, sattklar b igc zerindeki
haklarn yitirirler. Bu da, bu igc ile retilen her eyin artk
proleterlere deil, kapitalistlere ait olduu ve onlarn cebine girdii
anlamna gelir. Sattnz igcnn gnde 100 Ruble deerinde mal
retmesi olasdr, ama bunun sizinle hibir ilgisi olmad gibi size de
ait deildir. Bu yalnzca kapitalistleri ilgilendirir ve onlara aittir. Siz
yalnzca, tutumlu yaadnz takdirde ancak, zorunlu gereksinim-
lerinizi karlamaya yetecek olan gndeliklerinizi alrsnz. Ksaca,
kapitalistler proleterlerin igcn satm alrlar, onlar, altrrlar
ve ite bundan dolay kapitalistler proleterlerin almasnn
rnlerini toplarlar. te bundan dolay proleterler kapitalistleri
deil, kapitalistler proleterleri s- mrrler.
Fakat neden acaba kapitalistler proleterlerin igcn satm
alyorlar? Niin kapitalistler proleterlerin hizmetine girmiyor da,
proleterler kapitalistlerin hizmetine giriyorlar?
nk, kapitalist, dzenin asl temeli, retim ara ve gereleri
zerindeki zel mlkiyettir de ondan. nk, fabrikalar, iletmeler,
toprak ve onun zenginlikleri, ormanlar, demiryollar, makineler ve
284
dier retim aralar kk bir avu kapitalistin zel mlkiyeti
olmutur da ondan. nk, proleterler btn bunlardan yoksun
braklmlardr da ondan. te bundan dolay kapitalistler, fabrika
ve iletmeleri altrmak iin proleterleri ie alrlar, aksi halde
onlarn retim ara ve gefreleri kr getirmez. te bundan dolay
proleterler, iglerini satarlar, aksi durumda alktan lrler.
Btn bunlar, kapitalist retimin tm karakterini aydnla
karr. lknce, kapitalist retimde hibir eyin uyumlu ve rgtl
olamayaca, kendiliinden anlalr : Kapitalist retim tamamen,
ayr ayr kapitalistlerin zel iletmelerine dalmtr. kincisi, bu
paralanm retimin asl amacnn halkm gereksemelerini
karlamak deil, kapitalistlerin krlarm ykseltmek amacyla sat
iin meta retmek olduu ayn ekilde apak ortadadr. Fakat
btn kapitalistler, krlarm artrma abas iinde olduklar iin,
bunlardan her biri, alabildiince ok meta retmeye alr. Bu ise,
pazarn abucak gereinden fazla dolmasna, meta fiyatlarnn
dmesine ve genel bir bunalmn bagstermeine neden olur.
Demek ki, bunalmlar, isizlik, retimdeki tkanklklar, retim
anarisi ve benzeri eyler dorudan modern kapitalist retimin,
rgtlenmemiliinin sonucudur. '
Eer bu rgtlenmemi toplum dzeni imdilik daha ortadan
kaldrlmyor, daha imdilik proleterlerin saldrlarna kar
dayanabiliyorsa, bu her eyden nce kapitalist Devletin, kapitalist
hkmetin onu korumasyla aklanabilir-
1
.
Modern kapitalist toplumun temeli budur.
Kukusuz, gelecein toplumu tamamen baka bir temel zerine
kurulacaktr.
Gelecein toplumu, sosyalist toplumdur. Her eyden nce bu,
sosyalist toplumda snflar olmayacak demektir. Ne kapitalistler
olacak, ne de proleterler, bu nedenle smr de olmayacak. Onda
yalnzca ortaklaa alan reticiler olacaktr.
Gelecein toplumu, sosyalist toplumdur. Ayrca bu, o toplumda
smr ile birlikte meta retimi, satma ve satn alma kaldrlacak, b
itibarla igcn satanlarla satn alanlarn, iverenlerle cretli
iilerin yeri olmayacak demektir, onda sadece zgr reticiler
olacaktr.
Gelecein toplumu, sosyalist toplumdur. Son olarak bu, o
toplumda cretli ile birlikte retim ara ve gereleri zerinde her
trl zel mlkiyet de kaldrlacak demektir. Onda yoksul
proleterlerle zengin kapitalistler olmayacaktr, onda sadece, kollektif
olarak tm topraklarla onun zenginliklerine, tm ormanlara,
fabrikalara ve iletmelere, tm demiryollarna vb. sahip, reticiler
olacaktr.
Grld gibi,. gelecekteki retimin ba amac, kapitalistlerin
krnn ykselmesi yararna sat iin meta retmek deil, dorudan
doruya toplumun gereksinimlerini karlamaktr. Meta retiminin,
kr iin yarmann vb. burada yeri olmayacaktr.
Ayrca, gelecekteki retimin, toplumun gereksinimlerini dikkate
alan ve sadece toplumun gereksedii kadarn retecek olan
285
sosyaliste rgtlenmi, son derece gelimi bir retim olaca da
aktr. Burda dank retime, rekabete, bunalmlara ve isizlie yer
olmayacaktr.
Snflarn olmad, zenginlerle yoksullarn olmad yerde bir
Devlete de, yoksullar zorlayarak zenginleri koruyan bir siyasal
iktidara da gerek yoktur. yleyse sosyalist toplum, bir siyasal
iktidarn varlna da gereksinim duymayacaktr.
Bundan dolay Marx, daha 1846 ylnda yle demitir: alan
smf geliim sreci iinde burjuva toplumunun yerine, snflar ve
bunlarn elikisini ortadan kaldracak olan bir birlii getirecek ve
artk ayr bir siyasal iktidar olmayacaktr... (Bkz. Felsefenin
Sefaleti.) [
9
] Bundan dolay Engels 1884 ylnda yle demitir: O
halde Devlet ezel deildir. Devletsiz yaam, Devletten ve Devlet
iktidarndan haberleri olmayan toplumlar olmutur. Ekonomik
gelimenin, zorunlu olarak toplumun snflara blnmesini
gerektiren belli bir aamasnda... Devlet, bir zorunluluk olarak ortaya
kmtr. imdi biz hzl admlarla retimin, yalnzca bu snflarn
varlnn bir zorunluluk olmaktan kmakla kalmayp, kesinlikle
retim iin bir engel tekil edecei geliim evresine yaklayoruz.
Evvelce ortaya ktklar gibi, ayn ekilde ister istemez snflar
ortadan kalkacaktr. Onlarla birlikte kanlmaz olarak Devlet
ortadan kalkacaktr. retimi reticilerin zgr ve eit birlii temeli
zerine yeniden rgtleyecek olan toplum, o zaman tm Devlet
makinesini ait olduu yere, yani eski alar mzesine, iplik kr ile
tuntan yaplm baltann yanma koyacaktr. (Bkz. Ailenin, zel
Mlkiyetin ve Devletin Kkeni.) [
!>0
]
Ayn zamanda, sosyalist toplumun elbette, ortak ilerin
ynetimi amacyla eitli bilgilerin toplanaca yerel brolar
yannda, tm toplumun gereksinimleri zerine bilgileri toplayp
sonra bunlara uygun olarak eitli ileri reticiler arasmda
datacak olan bir merkez istatistik brosuna gereksinimi olacaktr.
Konferanslara ve zellikle kararlar aznlkta kali yoldalar iin
herhalde gelecek kongreye kadar balayc olacak kongrelere de
gereksinim olacaktr.
Son olarak, zgr ve arkadaa almann, gelecein sosyalist
toplumunda tm gereksemelerin ayn ekilde arkadaa ve noksans
karlanmasyla sonulanmas gerektii aktr. Bu ise, gelecekteki
toplumun, yelerinin her birinden yapabilecei kadar i istemesine
karn, herkese gereksinimi kadar rn vermesi gerektii anlamna
gelir. Herkes yeteneklerine gre, herkese gereksinimlerine gre; Ge-
lecein - kollektif dzeninin bu temel zerine kurulmas gerekir.
Elbette daha almaya almam unsurlarn yeni yaama uyum
salayamayacaklar, retim glerinin de daha yeterince gelimemi
olduu sosyalizmin ilk aamasnda daha, kara ve ak i olacak,
herkese gereksinimlerine gre ilkesinin gerekletirilmesinde
kukusuz byk glkle karlalacak ve bundan dolay toplum
geici olarak baka bir orta yol tutmak zorunda kalacaktr. Ancak
gelecekteki toplum ilemeye baladnda, kapitalizmin' kalntlar
kknden kazndnda, sosyalist topluma uyan tek ilkenin yukarda
sz edilen ilke olaca da aktr.
Bunun iin Marx 1875 ylnda unlar sylemitir :
Komnist (yani sosyalist) toplumun ileri bir aamasnda,
bireylerin iblmne olan kleletirici bamll ve bununla
286
birlikte zihni ve bedeni alma elikisi ortadan kalktktan; alma
yalnzca yaamak iin bir ara deil, tersine ilk yaam gereksinimi
olduktan; bireylerin her tarafl geliimiyle birlikte retim gleri de
gelitikten sonra... evet ancak bundan sonra dar burjuva hukuk
anlay alabilecek ve toplum, bayraklarnn zerine unu
yazacaktr : Herkes yeteneklerine gre, herkese gereksinimlerine
gre! (Bkz. Gotha Programnn Eletirisi.) [
91
]
Marx'n teorisine gre, gelecekteki sosyalist toplumun
grnm ana izgileriyle budur.
Btn bunlar iyri ve gzel. Ancak sosyalizmin gereklemesi
dnlebilir mi? nsann kendi iinde bulunan barbarca
alkanlklarn yenmeyi becerebilecei kabul edilebilir mi?
Ya da, herkes gereksinimlerine gre almca, sosyalist toplumun
retim glerinin dzeyinin bunun iin yeterli olaca kabul edilebilir
mi?
Sosyalist toplum, yeterince gelimi retici gleri ve insanlarn
sosyalist bilinlenmesini ve sosyalist aydnlanmasn nart koar.
Modern retici glerin gelimesi mevcut kapitalist dzeni tarafndan
engellenmektedir, ancak, gelecein toplumunda bu mlkiyetin
olmayaca dnlrse, retici glerin kat kat artaca
kendiliinden ortaya kar. Bugn avare dolaan yz binlerce kiiyle
isizlerin de ie koyularak alanlarn saflarm dolduracaklar ve
retici glerin geliimini nemli lde ileri gtrecekleri ger- eini
unutmamak gerekir. nsanlarn barbarca duygu ve dncelerine
gelince, bunlar bazlarnn sand gibi n- cesiz ve sonsuz deildir:
nsann zel mlkiyeti tanmad bir ilkel komnizm a vard;
insanlarn duygu ve dncelerine zel mlkiyetin egemen olduu
bireyci retim a olan bir a geldi; yeni bir a, sosyalist retim
a balyor ve insanlarn duygu ve dncelerini sosyalist
eilimlerin sarmasnda alacak bir yan yoktur. Hem insanlarn
duygularm ve grlerini varlk belirlemiyor mu?
Fakat sosyalist dzenin kurulmasnn kanlmazl iin olan
kantlar nerde? Modern kapitalizmin geliimini zorunlu olarak
sosyalizm izleyecek midir? Ya da baka, bir deyile, Marx'n proleter
sosyalizminin yalnzca gzel bir d, bir hayal rn olmadn
nereden biliyoruz? Bunun iin bilimsel kantlar nelerdir?
, Tarih, mlkiyet eklinin dorudan, retim ekline bal
olduunu, bu nedenle retim eklindeki bir deiimle, er ya da ge,
ister istemez mlkiyet eklinin de deieceini gsteriyor.
Mlkiyetin komnist bir nitelik tad, ilk insanlarn dolat
tarlalarla ormanlarn tek tek kiilere deil de, herkese ait olduu bir
dnem vard. O zamanlar niin komnist bir mlkiyet vard?.
nk retim, komnist re- ~ timdi,.nk alma ortaklaa ve
kollektifti, herkes birlikte alyor ve birbirisiz edemiyordu. Baka
bir dnem, kk-burjuva retimi dnemi geldi, mlkiyet bireyci
(zel) nitelik ald, insan iin gerekli olan her ey (elbet hava, gne
vb. dnda'kalan) zel mlkiyet olarak kabul edildi. Neden
dolay bu deiim oldu? nk retim bireyeille- ti, nk herkes
kendi bana almaya balad ve kesine ekildi. Son olarak,
yzlerce,; ve- binlerce iinin bir at altnda, bir fabrikada bir araya
gelerek elbirlii ile i yaptklar yeni bir dneni, kapitalist byk
retim dnemi balyor. Burada, herkesin yalnzca kendini
dnd, birbirlerinden ayrlm insanlarn eski almas
287
grlmyor, burada her ii, her iletme blmnn tm iileri
ite, kendi iletme blmnden arkadalar ve ayn ekilde dier
iletme blmleri ile sk bir ballk iindedirler. Tm fabrikann
iilerinin isiz kalmas iin herhangi bir iletme blmnn
almamas yeterlidir. Grld gibi, retim sreci, alma artk
toplumsal karakter, sosyalist bir zellik kazanmtr. Ve bu yalnzca
ayr ayr fabrikalarda deil,'tm retim dallar iinde ve retim
dallar arasnda olmaktadr. retimin zora girmesi iin yalnzca
demiryollar iilerinin greve gemeleri yetiyor, bir sre sonra tm
fabrikalarn ve iletmelerin durmas iin yalnzca petrol ve ta
kmr retiminin durmas yetiyor. retim srecinin burada top-
lumsal, kollektif karakter kazand ortadadr. Buna gre mlk
edinmenin zel karakteri, retimin toplumsal karakterine
uymadndan, modern kollektif alma ister istemez kollektif
mlkiyete gtrmek zorunda olduundan, geceden sonra
gndzn geldii gibi ayn kanlmazlkla, kapitalizmden sonra
sosyalist dzenin gelecei kendiliinden ortaya kyor.
Marx'm proleter sosyalizminin kanlmazln tarih byle
gerekelendiriyor.
Tarih bize, toplumsal retimde ba rol oynayan ve retimin
asl ilevlerini elinde tutan smf ya d sosyal grubun, zaman sreci
iinde ister istemez bu retimin egemeni olmak zorunda olduunu
retiyor. Kadnlarn retimin egemeni sayldklar anaerkil, a
denilen bir a vard. Bu neyle aklanabilir? Erkeklerin av aramak
iin ormanlarda dolamalarna karm kadmlarm o zamanki
retimde, ilkel ta- - rmda ba rol oynamalar ve asl ilevleri
yapm olmala-' ryla. retimde egemen konumun erkeklere getii
ataerkil dnem denen bir dnem geldi. Neden dolay bu deiiklik
oldu? nk o zamnm retimi olan hayvan yetitirme eko-
nomisinde en nemli retim aralar mzrak ve tuzak, ok ve yayd ve
erkekler ba rol oynuyorlard... retimde ba rol proleterlerin
oynamaya baladklar, en nemli tm retim ilevlerinin onlara
getii, onlarsz retimin bir tek gn ileyemeyecei (genel grevleri
anmsayalm), kapitalistlerin retim iin yalnzca gereksiz olmakla
kalmayp hatta onu engelledikleri bir dnem, kapitalist byk
retim dnemi balyor. Fakat bunun anlam nedir? Bunun anlam,
ya tm toplumsal yaamn tamamen kmek zorunda kalmas, ya
da proletaryann er veya ge, ama kanmaz olarak, modem
retimin egemeni, onun tek sahibi, onun sosyalist sahibi olmas
gerektiidir.
Kapitalist mlkiyetin lm anlarn alan ve kesin olarak, ya
kapitalizm ya sosyalizm sorununu ortaya aan modern endstri
bunalmlar bu sonucu aka gstermekte ve kapitalistlerin
asalakl ile sosyalizmin zaferinin kanlmazln somut olarak
ortaya sermektedir.
Bu ekilde de tarih, Marx'm proleter sosyalizminin ka-
nlmazln gerekelendiriyor.
288
Proleter sosyalizmi, sentimental duygulara, soyut bir adalete,
proletaryaya olan sevgiye deil, yukarda sz edilen bilimsel esaslara
dayanmaktadr.
Proleter sosyalizminin, bilimsel sosyalizm diye de ad-
landrlmasnn nedeni budur.
Engels daha 1877 ylnda unlar sylemitir : . Emek
rnlerinin bugnk bllme biiminde patlamak zere olan
devrim iin, bu blme biiminin haksz olduu, ama bir gn nasl
olsa hakkn stn gelecei bilincinden daha iyi bir gvencemiz
olmasayd halimiz harapt ve uzun sre bekleyebilirdik... Burda en
nemli ey, modern kapitalist retim biiminde retilen retim
gleriyle bu retim biimi tarafndan yaratlan mallarn blm
dzeninin, retim biiminin kendisiyle byk bir eliki iine
dm olmalardr. Hem de bu eliki, tm modern toplumun
yklmas gerekmiyorsa eer, retim ve blm biiminde, btn
snfsal ayrlklar ortadan kaidracak bir devrimi zorunlu klan
lde byk bir elikidir. Modern sosyalizmin zaferinin kesinlii,
u ya da bu ev kedisinin hakka ve hakszla ilikin dnceleriyle
deil, ancak bu somut maddi gerekle kantlanabilir. (Bkz.
Anti-Dhring.) p
2
]
Elbette ki bu, kapitalizm kyor diye sosyalist dzenin,
yalnzca biz ister istemez herhangi bir zamanda kurulabilecei
anlamna gelmez. Sadece anaristlerle dier k- k-burjuva
ideologlar byle dnrler. Sosyalist ideal btn snflarn ideali
deildir. Bu sadece proletaryanm ideali olup gereklemesi btn
snflar deil, dorudan yalmzca proletaryay ilgilendirir. Ancak bu,
proletarya toplumun sadece kk bir blmn oluturduu
srece sosyalist dzenin 'kurulmasnn olanaksz olduu anlamna
gelir. Eski retim biiminin yklmas, kapitalist retimin daha da b-
ymesi ve toplumun ounluunun proleterlemesi, sosyalizmin
gereklemesi iin zorunlu koullardr. Fakat bunlar da yetmez.
Toplumun ounluu proleterlemi olabilir, ama buna ramen daha
sosyalizm gerekletirilmez, nk sosyalizmin gerekletirilmesi
iin bundan baka daha, snf bilincine, proletaryann birlemesine
ve kendi davasn yrtme yeterliliine sahip olmas' gerekir. Btn
bunlarn olmas iinse, jne siyasa! zgrlk denen zgrln, yani
konuma, basn, grev, koalisyon zgrlnn, ksacas snf
mcadelesi zgrlnn olmas gereklidir. Fakat siyasal zgrlk
her yerde ayn lde salanmamtr. Bu nedenle hangi koullar
altmda savam verecei de proleterya iin nemlidir : Salt feodal
koullar altmda (Rusya), anayasal monari koullar altmda
(Almanya), byk burjuvazi cumhuriyeti koullar altmda, (Fransa),
ya da demokratik cumhuriyet koullar altmda (Rusya
sosyal-demokrasi- sinin istedii gibi). Siyasal zgrlk en iyi ve tam
olarak demokratik cumhuriyette salanmtr, elbette ki, genel olarak
kapitalizmde salanabildii kadar ancak. Onun iin, proleter
sosyalizminden yana olanlarn tm, sosyalizm iin en iyi kpr
olarak, herhalde demokratik cumhuriyetin kurulmas iin aba
harcarlar.
Bu nedenle marksist program bugnk koullar altmda iki
ksma ayrlr. Sosyalizmi amalayan azami program ve demokratik
cumhuriyetle sosyalizm yolunu amay amalayan asgari program.
289
Programn bilinle gerekletirerek kapitalizmi devirip
sosyalizmi kurmak iin proletarya, nasl hareket etmek ve hangi yolu
tutmak zorundadr?
Yant aktr: Proletarya, burjuvaziyle uzlama yoluyla
sosyalizme varamaz, ne olursa olsun mcadele yolunu tutmak
zorundadr ve bu mcadele bir smf mcadelesi, tm proletaryann
tm burjuvaziye kar bir mcadelesi olmak zorundadr. Ya
kapitalizmiyie birlikte burjuvazi, ya da sos- yalizmiyle birlikte
proletarya! Proletaryanm eylemleri ve snf savam buna dayanmak
zorundadr.
Fakat proletaryanm srnf savamnn eitli ekilleri vardr.
rnein, grev, ister ksmi, ister genel grev olsun, hi farketmez,
snf savamdr. Kukusuz boykot ve sabotaj, smf savamdr.
Toplantlar, gsteriler, temsil organlarna . ister lke
parlamentosu, ister yerel zynetimler olsun hepsi ayn katlma
da smf savamdr. Btn bunlar ayn smf mcadelesinin eitli
ekilleridir. Biz burada bu savam ekillerinden hangilerinin smf
savamnda proletarya iin daha nemli olduunu incelemek
istemiyoruz, sadece proletaryann bunlardan her birine, yerinde ve
zamannda, bilinlenmesinin ve, rgtlenmesinin gelimesi iin
zorunlu bir ara olarak gereksinimi olduunu sylyoruz. Proletar-
yanm kendini bilinlendirmeye ve rgtlenmeye olan gereksinimi
ise, havaya duyulan gereksinim kadar zorunludur. Ancak, btn
bu mcadele ekillerinin proletarya iin sadece hazrlayc aralar
olduunun, tek bana alnnca, bunlardan li birinin,
proletaryann kapitalizmi yok edebilmesi iin tayin edici bir ara
olmadnn da belirtilmesi gerekir. Yalnz bana genel grevle
kapitalizm dnya yznden kaldrlamaz : Genel grev sadece
kapitalizmin yok edilmesi iin birka koulu hazrlayabilir.
Proletaryann sadece parlamentoya katlmakla kapitalizmi
ykabilecei dnlemez : Par- lamentarizmin yardmyla,
kapitalizmin yklmas iin sadece birka koul hazrlanabilir.
Proletaryann kapitalist dzeni ykabilecei tayin edici ara
nedir yleyse?
Bu ara, sosyalist devrimdir.
Grevler, boykot, parlamentarizm, toplantlar, gsteriler
btn bu mcadele ..biimleri proletaryay eiten ve rgtleyen
aralar olarak iyidir. Fakat bu aralardan hibiri, varolan eitsizlii
kaldrma gcnde deildir. Btn bu aralarn tayin edici bir ana
arata toplanmas zorunludur, burjuvaziyi temelinden ykmak iin
proletarya ayaklanmak ve burjuvaziye kar kararl bir saldrya
gemek zorundadr. te bu tayin edici ana ara, sosyalist
devrimdir.
Sosyalist devrim, birden olan ve ksa sren bir darbe olarak
grlmemelidir. Sosyalist devrim, burjuvaziyi yenilgiye
uratp onun mevkilerini igal edecek olan proletarya kitlelerinin
uzun sren bir mcadelesidir. Proletaryann yengisi, ayn zamanda
yenilen burjuvazi zerinde egemenlik demek olduundan, snflarn
atmas srasnda bir smfm yenilgisi, dierinin egemenlii
anlamna geldiinden, sosyalist devrimin ilk evresi, proletaryann
burjuvazi zerindeki siyasal egemenlii olacaktr.
Sosyalist devrimin, sosyalist proletarya diktatrl, iktidarn
proletarya tarafndan ele geirilmesiyle balamas zorunludur.
290
Ancak bu, burjuvazi tamamen yenilmedii, zenginliine el
konulmad srece, proletaryann, Komn srasmda aynen Paris
proletaryasnda olan durum gibi, lmekte olan burjuvazinin kar
devrimci saldrlarn pskrtmek iin mutlaka bir askeri gce,
mutlaka kendi proleter mulafz gcne sahip olmas gerektii
anlamna gelir.
Fakat proletaryann, burjuvaziyi mlkszletirerek, tm
burjuvazinin elinden topraklar, ormanlar, fabrikalar ve iletmeleri,
makineleri, demiryollarn vb. alabilmesi iin sosyalist proletarya
diktatrl zorunludur.
Sosyalist devrim, burjuvaziyi mlkszletirmek zorundadr.
Proletaryann bugnk kapitalist dzeni ykmasnda yardmc
olacak en nemli ve tayin edici ara budur.
Onun iin daha 1847 ylnda Kari Marx unlar sylemitir :
...i devriminde ilk adm, proletaryann egemen smf la
ykselmesidir... Proletarya, siyasal egemenliini, giderek tm
sermayeyi burjuvazinin elinden almak, tm retim aralarm...
egemen smf olarak rgtlenen proletaryann elinde toplamak iin
kullanacaktr... (Bkz. Komnist Manifesto [Almanca yeni bask,
Berlin 1948, s. 31].)
Eer sisyalizmi gerekletirmek istiyorsa, proletarya, bu yolu
tutmak zorundadr.
Btn teki taktik grler bu genel ilkeden kar. Grevler,
boykot, gsteriler, parlametarizm, ancak sosyalist devrimin
gereklemesi amacyla proletaryann rgtlenmesini, rgtlerinin
genileyip glenmesini hzlandrdklar lde nemlidirler. .
Demek ki, sosyalizmin gereklemesi iin sosyalist devrim
zorunludur;'sosyalist devrimin ise proletarya diktatrl ile, yani
burjuvaziyi mlkszletirmek iin proletaryanm siyasi iktidar eline
almas ile balamas zorunludur.
Btn bunlar iin proletaryanm birlii ve rgtll,
birlemesi, gl proleter rgtlerinin kurulmas ve bu rgtlerin
giderek bymesi zorunludur.
Fakat proletarya rgtleri hangi trden olmaldr?
En yaygm kitle rgtleri sendikalar ve ii kooperatifleridir
(zellikle retim ve tketim kooperatifleri). Sendika birliklerinin
amac, bugnk kapitalizm erevesi iinde iilerin durumunu
dzeltmek iin (balca) endstri sermayesine kar mcadeledir.
Kooperatiflerin amac, zorunlu gereksinim mallarnn fiyatlarn
drmek suretiyle iilerin tketimlerini artrmak iin (balca)
ticaret sermayesine kar mcadelesidir. Elbetteki yine kapitalizm
erevesi iinde. Hem sendikalar ve hem de kooperatifler, proleter
kitleleri rgtleyen aralar olarak proletarya iin mutlaka gereklidir.
Bu nedenle proletarya, Marx ve Engels'in proleter sosyalizmi
asndan, bu her iki rgt ekline nem vererek, onlar glendirmek
ve salamlamak zorundadr, mevcut koullar buna izin verdii srece
elbet.
Ancak, sendikalarla kooperatifler, yalnz balarna, savam
veren proletaryanm rgtsel gereksinimlerini karlayamazlar.
291
undan dolay karlayamazlar, nk, sz edilen rgtler,
kapitalizmin erevesini aamazlar, nk, bu rgtlerin amac,
kapitalizm erevesi iinde iilerin durumunu dzeltmektir. Oysa,
iiler kapitalist klelikten bsbtn kurtulmak, bu ereveyi
paralamak istiyorlar, yalnzca bu ereve iinde hareket etmek
istemiyorlar. Bu itibarla, proletaryann, btn mesleklerden
emekilerin smf bilinli elerini etrafmda toplayarak proletaryay
kendi bilincine varm bir smf a dntrecek ve kapitalist durum ve
koullarn yklmasyla sosyalist devrimin hazrlanmasn asl ama
edinecek bir rgte daha gereksinimi var.
Bu rgt, proletaryann sosyal-demokrat partisidir.
Bu parti, teki partilerden tamamen bamsz bir smf partisi
olmak zorundadr,, nk o, kurtulular yalnzca kendi eleriyle
olabilecek proleterler snfnn partisidir.
Bu parti, devrimci bir parti olmak zorundadr, nk iilerin
kurtuluu sadece devrimci yoldan, yalnzca sosyalist devrim yoluyla
olasdr.
Bu parti, uluslararas bir parti olmak zorundadr, partinin
kaplar smf bilinli her proletere ak olmaldr, nk iilerin
kurtuluu ulusal bir. sorun deil, sosyal bir sorundur ve Grc
proleterleri iin olduu kadar Rus ve dier uluslarm proleterleri iin
ayn nemdedir.
Bundan aka u ortaya kyor : eitli uluslarn proleterleri
ne kadar sk birleir , ve aralarna dikilmi olan ulusal setleri ne
kadar kknden ykarlarsa, proletaryann partisi o kadar gl
olacak ve proletaryann blnmez bir snf oiaTak rgtlenmesi o
kadar kolaylaacaktr.
Bu nedenle proletaryann rgtleri iinde, federalist da-
lmlm aksine, mmkn olduu lde merkeziyetilik ilkesinin
uygulanmas zorunludur, bu rgtler ister parti, ister sendikalar ve
isterse kooperatifler olsun, hi farketmez.
Ayrca, herhangi siyasal ve baka koullar tarafndan
engellenmedii takdirde, btn bu rgtlerin demokratik bir temel
zerine kurulmalar gerektii de aktr.
Parti ile sendika ve kooperatifler arasndaki karlkl ilikiler
neler olmal? Sonuncular, yani sendikalar ve kooperatifler partinin
nderlii altmda m olmal, yoksa partisiz mi olmal? Bu sorunun
karara balanmas, proletaryann nerede ve hangi koullar altnda
savam vermek zorunda olduuna baldr. Her halde, gerek
sendikalar ve gerekse kooperatifler, proletaryann sosyalist partisiyle
ne kadar dosta ilikiler iinde olurlarsa, o kadar iyi geliecekleri
kukusuzdur, nk bu her iki ekonomik rgtn gl bir sosyalist
partiye yakn olmamalar halinde bayalatklar, srf mesleki
karlar uruna tm snfn karlarn unutarak proletaryaya byk
zarar verdikleri seyrek grlen bir ey deildir. Bu nedenle, sendika
ve kooperatifler zerinde, partinin ideolojik ve siyasal etkisi mutlaka
salanmaldr. Ancak bu koul altnda, sz edilen rgtler, ayr
gruplara paralanm proletaryay kendi bilincine varm bir smf
olarak rgtleyen sosyalist bir okul olacaklardr.
Ana izgileri iinde, Marala Engels'in proleter sosyalizminin
karakter zellikleri bunlardr.
292
Anaristler proleter sosyalizmine kar nasl bir tutum
takmyorlar?
Her eyden nce, proleter sosyalizminin basit bir felsefi reti
olmadnn bilinmesi gerekir. Proleter sosyalizmi, tm dnya
proleterlerinin sayg gsterdikleri ve nnde ((eildikleri, proleter
kitlelerin bir retisi, onlarn bayradr. Bu nedenle Marx'la Engels,
sadece herhangi bir felsefi okulun kurucular deil, her geen gn
byyp glenen canl proletarya hareketinin canl liderleridir. Bu
retiye kar savaan, onu ykmak isteyen herkesin, eit olmayan
bir mcadelede ban bo yere derde sokmamas iin btn bunlar
hesaba katmas gerekir. Sayn' anaristler bunu iyi bilirler. Onun iin
Marx ve Engels'e kar mcadelede tamamen ayr, kendilerince yeni
bir silaha sarlyorlar.
Bu, nasl yeni bir silahtr? Bu, kapitalist retimin bilimsel yeni
bir zmlemesi mi? Bu, Marx'n ((Kapitalinin bir rtlmesi mi?
Elbette de! Yoksa acaba yeni olgular ve bir tmevarma
yntemle sosyal-demokrasinin ((incilini, Marx'la Engels'in
Komnist Manifestosunu bilimsel olarak rtyorlar m? Bu da
deil! yleyse nedir bu apayr ara?
Bu, Marx'la Engels'in, bir yazn hrszl yaptklar
sulamasndan ibarettir! Ne kastediliyor acaba bununla? reniliyor
ki Marx'la Engels deiik hibir ey yapmamlar, bilimsel sosyalizm
bir hayal riinym, nk Mars'la Engels'in Komnist
Manifestosu batan sona Victor Considerant'm Manifestosundan
alnmm. Elbetteki, bu son derece gln bir ey, ama
anaristlerin esiz lideri V. erkezivili bize bu hikyeyi byle
kstaha anlatyor ve belli bir Pierre Ramus, erkezivili'nin bu
dncesiz mezi ile bizim harcalem anaristler bu buluu yle
evkle yineliyorlar ki, bu yky hi olmazsa ksaca ele almak ge-
rekiyor.
Dinleyelim erkezivili'yi:
Komnist Manifesto'nun tm teorik ksm, yani birinci ve
ikinci, blm..., olduu gibi (V. Considerant'dan) alnmadr. Marx'la
Engels'in bu Menifesto'su, legal-devrimci demokrasinin bu incili,
Considerant'm Manifesto'sunun ok alelade bir aklamasdr...
Marx'la Engels sadece Manifestolarnn ieriini Considerant'm
Manifesto'sundan almakla kalmamlar, hatta... tek tek blmlerin
balklar bile bu taklitiler tarafndan korunmutur. (Bkz.
Komnist Manifesto'nun Gerek Yazar bal altmda Almanca
yaymlanan, erkezivili, Ramus ve Labriola'nm derlenmi ma-
kaleleri, s. 10.)
P. Ramus adndaki baka bir anarist de ayn eyi yineliyor :
Bu ikisinin (Marx ve Engels'in) asl yaptklarnn, teki alanlar
gibi kelimesi kelimesine orijinali kopya edecekleri yerde, baka
dnrlerin fikirlerini, dncelerini ve teorilerini, almakla asl
balanamaz alntlardan ibaret olduu btn kukularm
stndedir... (Ayn yer, s. 4.)
Nobati, Mua[
M
], KmaI
04
l vb'nde bizim anaristler de ayn
eyi yineliyorlar.
renildiine gre, demek ki, teorik esaslaryla birlikte bilimsel
sosyalizm, Considerant'm Manifestosundan alnm.
Byle bir iddia iin herhangi bir kant var m?
Kimdir V. Considerant?
Kimdir Kari Marx?
293
1893 ylnda len V. Considerant, topist Frier'in bir rencisi
olup Fransa'nn kurtuluunu snflarn uzlamasnda gren
akllanmaz bir topist olarak kalmtr.
1883 ylnda len Kari Marx, materyalist olup, topist- lerin bir
dman idi, insanlm kurtuluunun gvencesini retici glerin
geliiminde ve snflarn savamnda gryordu.
Bu ikisinin ortak nesi var?
Bilimsel sosyalizmin teorik temeli, Marx ve Engels'in
materyalist teorisidir. Bu teori asndan, toplumsal yaamn
geliimi tamamen retici glerin geliimi tarafmdan belir-, lenir.
Eer feodal dzenin ardndan burjuva dzeni gelmise bunun
nedeni, retim glerinin geliiminin burjuva dzeninin douunu
kanlmaz klmasdr. Ya da, bugnk burjuva dzenini ister
istemez sosyalist dzen izleyecekse, bugnk retici glerin
geliimi (byle gerektirdii iin) olacaktr bu. Kapitalizmin yok
edilmesinin ve sosyalizmin kurulmasnn tarihsel zorunluluu
bundan kaynaklanyor. deallerimizi insanlarn kafalarnda deil de,
retici glerin geliim tarihinde aramamz gerektiine ilikin
Marksist tez de bundan kaynaklanyor.
Marx'la Engels'in Komnist Manifestosunun teorik temeli
budur (bkz. Komnist Manifesto, Blm I, II).
V. Considerant'm Demokratik Manifesto su buna benzer
herhangi bir ey sylyor mu? Considerant materyalist gre mi
dayanyor?
Ne erkezivili'nin, ne Ramus'un ve ne de bizim No-
batistlerin, Considerant'm Demokratik Manifestosundan,
Considerant'm materyalist olduunu ve toplumsal yaamn
geliimini retici glerin geliimiyle gerekelendirdiini
dorulayacak bir tek aklama, bir tek szck vermediklerini iddia
ediyoruz. Tersine, biz, sosyalizm tarihinde Consi derant'n topist
idealist olarak tanndn ok iyi biliyoruz. (bkz. Paul Louis,
Fransa'da Sosyalizmin Tarihi.)
yleyse bu garip eletirmenleri bo gevezeliklerine, sevkeden
nedir, idealizmi materyalizmden ayrdetmesini bile bilmiyorlarsa,
niin Marx' ve Engels'i eletirmeye kalkyorlar? Yoksa insanlar
gldrmek iin mi?...
Bilimsel sosyalizmin taktik temeli, uzlamaz smf savam
retiidir, nk bu, proletaryann elinde en iyi sah- tr.
Proletaryann smf savam, burjuvaziyi mlkszleti- reek
sosyalizmi ^kurmak iin, proletaryann siyasal iktidar ele
geirmesinde yardmc olacak silahtr.
Marx'la Engels'in Manifestosunda akland gibi, bilimsel
sosyalizmin taktik temeli budur.
Considerant'm Demokratik Manifestosunda bu ekilde
herhangi bir ey sylenmi midir? Considerant smf savamn,
proletaryann elindeki en iyi silah olarak kabul ediyor mu? ' '
erkezivili ile Ramus'un makalelerinden anlalaca zere
(bkz. yukarda sz edilen derleme cilt), Considerant'm
Manifestosunda buna ilikin tek kelime yoktur, snflarn savam
burada sadece znlecek bir olay olarak belirtilir. Kapitalizmi
ortadan kaldracak ara olarak smf savamna gelince, Considerant
bununla ilgili olarak Manifestosunda unlar syler :
Sermaye, emek ve yetenek, retimin esi, zenginliin
kayna, snai mekanizmann arkdr... Bunlar temsil eden
294
snfn 'ortak karlar' vardr ve grev, makineleri kapitalistler ve
halk iin... altrmaktr. [Bu yiizden de-N] snflarn ulus birlii
iinde birlemesinin... rgtlenmesinden szedilir! (Bkz. K.
Kautsky'nin bror : Komnist Manifesto Bir alnt, s. 14,
.Considerant'm b pasaj orada aktarlmaktadr.)
Btn snflar, birlein! Demokratik Manifestosunda V.
Considerant'm ortaya att slogan budur.
Bu, snflarn uzlamas taktiinin, Marx'la Engels'in kesin
olarak tm lkelerin proleterleri, tm antiproleter snflara kar
birlein!, diye arda bulunduklar uzlamaz smf savam taktii
ile ortak olan yan nedir? Elbette ki, hibir ortak yan yoktur. yleyse
ne biim bir samalk bu sayn erkezivili ile onun dnce
yoksunu taklitilerinin konutuklar! Yoksa bizi l m sanyorlar?
Yoksa onlarm oyunlarm aa karmayacamz m sanyorlar?
Son olarak, ilgin bir durum daha, V. Considerant 1893'e kadar
yaad. 1843'de Demokratik Manifestoyu yaymlad. Marx'la
Engels, 1847 sonunda Komnist Manifestoyu yazdlar. O
zamandan bu yana Marx ve Engels'in Manifes- tosu. btn Avrupa
dillerinde tekrar tekrar yeniden yaynland. Marx'la Engels'in
Manifesto ile yeni bir a atklarn herkes biliyor. Buna ramen,
ne Considerant, ne de onun arkadalar, sadece bir defack da olsa,
herhangi bir yerde, Marx ve Engels yaadklar srada, bunlarn
sosyalizmi Considerant'm Manifestosundan aldklarn ak-
lamadlar. Garip deil mi bu, sevgili okur?
yleyse bu tmevarma byklk budalalarn... pardon
bilginleri byle aptalca eylerin gevezeliini yapmaya sevkeden
ey nedir? Kimin adna konuuyorlar? Gerekten, Considerant'm
Manifestosuhu ondan daha m iyi biliyorlar? Yoksa V.
Considerant'm ve yandalarnn, Komnist Manifestoyu
okumadklarn sylemek istiyorlar?
Ama yeter... Yeter, nk anaristlerin kendileri bile, Ramus'la
erkezivili'nin Don Kiota savama ciddi bir ilgi gstermiyorlar : bu
gln savan karanlk sonu, fazla ilgi toplayamayacak kadar
fazlasyla ak...
Nesnel eletiriye geelim.
Anaristlerin hastalkl bir iptilalar var : Kartlarnn,
partilerini eletirmeyi ok seviyorlar, ama birazck da olsa bu
partileri tanma klfetine katlanmyorlar. Anaristlerin,
sosyal-demokratlarn diyalektik yntemi ile materyalist teorisini
eletirmede bundan baka trl davranmadklarn grdk (bkz.
Blm I ve II). Sosyal-demokratlarn bilimsel sosyalizm teorisine
deindiklerinde de byle yapyorlar.
Sadece u olay ele alalm. Sosyal-devrimcilerle sosyal-
demokratlar arasnda ilkesel fikir ayrlklar olduunu bilmeyen
yoktur. Sosyal-demokratlarn tamamen marksizme dayanmalarna
karn, birincilerin Marksizmi, Marksizmin materyalist teorisini,
diyalektik yntemini, programm, snf savamn reddettiklerini
bilmeyen var m? Revolut- sionnaya Rossiya (Sosyal-Devrimcilerin
organ) ile Iskra (Sosyal-Demokratlarm organ) arasndaki polemii
295.
sadece yarm kulakla dinlemi birisi iin bile bu ilkesel ayrln
tamamen ak olmas gerekir. Fakat bu ayrl grmeyip srekli
olarak hem sosyal-devrimcilerin ve hem de sosyal-demokratlarn
Marksist olduklarn bangrdayan u eletirmenlere ne demeli?
rnein, anaristler, Revolutsionnaya Rossiya ile Iskranm, her
ikisinin de Marksist organlar olduklarn iddia ediyorlar (bkz.
anaristlerin derleme cildi: Ekmek ve zgrlk, s. 202).
Anaristlerin, sosyal demokrasinin ilkeleriyle olan tankl
bu trdendir!
Bunlarn bilimsel eletirilerinin ne kadar derin olduu, buna
gre kendiliinden ortaya kar.
Bu eletiriyi de inceleyelim.
Anaristlerin en nemli sulamas, sosyal demokratlar gerek
sosyalistler olarak kabul etmemelerinden ibarettir; sizler sosyalist
deilsiniz, sizler sosyalizmin dmansnz, szlerini yinelemekten
yorulmuyorlar.
Kropotkin'in buna ilikin neler yazdn grelim :
Biz, sosyal-demkratik okulun ou iktisatlarndan... baka
sonulara vardk... ou sosyalistlerin (sosyal-de- mokratlar da
kastedilmitir. Yazar) Devlet kapitalizmi ile kolektivizme kadar
gitmelerine karm, biz... zgrlk komnizme kadar gidiyoruz.
(Bkz. Kropotkin, Modern Bilim ve Anarizm, s. 74 - 75.)
Sosyal-demokratlarn Devlet kapitalizmi ve kolektivizmi
nedir?
Kropotkin'in bunun zerine neler yazdm dinleyelim:
Alman sosyalistleri, tm birikmi zenginliklerin, bunlar ii
birliklerinin emrine verecek, retim ve datm rgtleyecek,
toplumun yaamm ve etkinliini denetleyecek olan Devletin elinde
toplanmas gerektiini sylyorlar.
(Bkz. Kropotkin; Bir Asinin Konumalar, s. 64.)
, Ve dahas :
Kolektivistler..., planlarnda... ifte hataya dyorlar.
Kapitalist dzeni kaldrmak istiyorlar, fakat ayn zamanda bu
dzenin temelini tekil eden iki kuruluu, temsili ynetimi ve cretli
almay, brakmak istiyorlar. (Bkz. Ekmein Fethi, s. 148)...
Bilindii gibi, kolektivizm..., cretli almay brakmaz. Sadece...
iverenin yerine temsili hkmet geer... Bu hkmetin
temsilcileri, retimden elde edilen art-deeri herkesin yararna
kullanma hakkn kendileri iin sakl tutarlar. Bundan baka bu
sistemde, iinin almasyla uzmanlam insanlarn almas
arasmda bir ayrm... yaplr : Kolektivistlerin fikrine gre,
uzmanlamam iinin ii basit itir, buna karn zanaatkarlar,
mhendisler, bilginler vb. ise Marx'm karmak i . dedii ii
yaparlar ve daha yksek bir alma cretine hak kazanrlar (ayn
yer, s. 52). Bylece iiler gereksinimleri olan rnleri
gereksinimlerine gre deil, topluma yaptklar hizmete gre
alacaklardr, (ayn yer, s. 157).
Ayn eyi, daha da byk bir kstahlkla, Grc anaristler de
yineliyorlar. Bunlar arasmda, bir sayn Bton, ataklyla zellikle
kendini gsteriyor. yle yazyor bu sayn bay:
Sosyal-demokratlarn kolektivizmi nedir? Kolektivizm, daha
dorusunu sylemek gerekirse. Devlet kapitalizmi, u ilkeye
dayanyor: Herkes istedii, ya da Devletin belirledii kadar almak
zorundadr. Sonunda almasnn karln meta eklinde denti
296.
olarak alr... O halde burada bir yasama meclisi..., (ayrca) bir
yrtme gc, yani bakanlar, her trden yneticiler, jandarmalar
ve hafiyeler, eer honutsuzlarn says ok fazlaysa belki bir de
ordu olmas zorunlu oluyor (bkz. Nobati No. 5, s. 68 - 69).
Anarist baylarn sosyal-demokratlara kar olan birinci
sulamalar budur.
Anaristlerin dnce silsilesinden unlar kyor ortaya :
1. Sosyal-demokratlarn grne gre, asl iveren olarak
iilere i veren ve herhalde bakanlar..., jandarmalar, hafiyeleri
olacak olan bir hkmet olmakszn sosyalist bir toplum
olanakszdr. 2. Sosyal-demokratlarn grne gre, sosyalist
toplumda gya kara ve ak i96 ayrm kaldrlmayacak, herkese
gereksinimine gre ilkesi kaldrlacak ve baka bir ilke kabul
edilecek: ((Herkese meziyetine (yararllna) gre.
Anaristlerin sosyal-demokratlara kar sulamas bu iki
noktada toplanyor.
Sayn anaristler tarafndan ortaya atlan bu sulamann
herhangi bir dayana var m?
Biz unu iddia ediyoruz: Anaristlerin sylediklerinin hepsi ya
dnce zayflklarnn bir rn, ya da yakksz dedikodu
sonucudur.
te gerekler.
Daha 1846 ylnda Kari Marx unu sylemitir: Geliim sreci
iinde ii snf, eski burjuva toplumunun yerine, snflara ve
bunlarn elikisine son verecek bir birlii getirecek ve artk zel bir
siyasal iktidar olmayacaktr... (Bkz. Felsefenin Sefaleti [Almanca
yeni bask, Berlin 1947, s. 188].)
Marx'la Engels bir yl sonra ayn dnceyi Komnist
Manifestonda dile getirmilerdir (Komnist Manifesto, Bl. II).
Engels 1877 ylnda yle yazmtr : Devletin gerekten tm
toplumun temsilcisi olarak ortaya kaca ilk eylem retim
aralarma toplum adna el koyma ayn zamanda Devlet olarak
yapaca son bamsz eylem olacaktr. Devlet iktidarnn toplum
ilikilerine karmas bir alandan dierine giderek gereksiz hale
gelecek ve sonra kendiliinden snecektir... Devlet 'kaldrlmaz',
snp gider. (Anti-Dhring [Almanca yeni bask, Berlin 1949, s.
347- 348].)
Ayn Engels, 1884 ylnda unlar yazd: O halde devlet ezeli
deildir. Devletsiz yaam, devletten... haberleri olmayan toplumlar
olmutur. Ekonomik gelimenin, zorunlu olarak toplumun snflara
blnmesini gerektiren belli bir aamasnda... devlet bir zorunluluk
olarak ortaya kmtr. imdi biz hzl admlarla, retimin, yalnzca
bu snflarn varlnn bir zorunluluk olmaktan kmakla kalmayp,
kesinlikle retim iin bir engel tekil edecei geliim evresine
yaklayoruz. Evvelce ortaya ktklar gibi, ayn ekilde ister istemez
snflar ortadan kalkacaktr. Onlarla birlikte kanlmaz olarak devlet
ortadan kalkacaktr. retimi reticilerin zgr ve eit birlii temeli
zerinde yeniden rgtleyecek olan toplum, o zaman tm devlet
makinesini ait olduu yere, yani eski alar mzesine, iplik kr ile
tuntan yaplm baltann yanma koyacaktr. (Bkz. Ailenin, zel
Mlkiyetin ve Devletin Kkeni [Almanca yeni bask, Berlin 1946, s.
146].)

96 Anaristler tarafndan kafa emeijkol emei iin kullanlan kavramlar. -N.
297.
Ayn eyi Engels 1891 ylnda yineler (bkz. Fransa'da svaa
nsz [Almanca yeni bask, Berlin 1949].)
Grld gibi, sosyal-demokratlarn fikrine gre sosyalist
toplum, iinde Devletin, bakanlar, valileri, jandarmalar, polisleri ve
askerleriyle birlikte bir siyasal iktidarn yeri olmayaca bir
toplumdur. Devletin varlnn son aamas, sosyalist devrim dnemi
olacaktr. Bu dnemde proletarya, burjuvaziyi tamamen yok etmek
iin Devlet iktidarn eline alacak ve kendi hkmetini
(diktatrln) kuracaktr. Fakat burjuvazi ykldktan, snflar
ortadan kalktktan ve sosyalizm gerekletikten sonra artk siyasal
iktidara gerek kalmayacak ve Devlet denen ey tarih olacaktr.
Grld gibi, anaristlerin sz edilen sulamas her trl
dayanaktan yoksun bir dedikodudur.
Sulamann ikinci noktasma gelince, Kari Marx bununla ilgili
olarak unlar sylyor :
Komnist (yani sosyalist) toplumun ileri bir aamasnda,
bireylerin i ayrmna olan kleletirici bamll ve bununla
birlikte zihi ve bedeni alma elikisi ortadan kalktktan; iin...
kendisi ilk yaam gereksinimi olduktan; bireylerin her tarafl
geliimiyle birlikte retim gleri de gelitikten sonra,... evet ancak
bundan sonra, hukuk anla- yr alabilecek ve toplum,
bayraklarnn zerine unu yazacaktr : Herkes yeteneklerine gre,
herkese gereksinimlerine gre! (Gotha Programnn Eletirisi"
[Almanca yeni bask, Berlin 1946, s. 21].) .
G.ld gibi, Marx'n fikrine gre, komnist (yani sosyalist)
toplumun ileri aamas, kt ve iyi . i diye ayrm yapmann ve
zihni ve bedeni alma arasndaki elikinin tamamen ortadan
kaldrlaca, iin e deerde olaca ve toplumda, herkes
yeteneklerine gre, herkese gereksinimlerine gre, eklindeki gerek
komnist ilkenin egemen olaca bir dzendir. Bu dzende cretli
almann yeri yoktur.
Bu sulamann da her trl dayanaktan yoksun olduu
ortadadr.
ki eyden biri : Anarist baylar ya Marx'la Engels'in yukarda
sz edilen yazlarn hi grmediler ve duyduklarna gre eletiri
yapyorlar, ya da Marx'ia Engels'in sz konusu yazlarm biliyorlar ve
bilerek yalan sylyorlar.
Birinci sulamanm yazgs budur.
Anaristlerin ikinci sulamas, sosyal-demokrasinin devrimci
niteliini inkr etmelerinden ibarettir. Sayn anaristler bize, siz
devrimci deilsiniz, siz iddete dayal; devrimi kabul etmiyorsunuz,
siz sadece oy pusulalaryla sosyalizmi kurmak istiyorsunuz, diyorlar.
Dinleyin :
. . Sosyal-demokratlar... 'devrim', 'devrimci mcadele', 'silah
elde mcadele' konusu zerine nutuk atmay severler... Ama temiz
kalplilikle onlardan silah istediniz mi, size ciddi ciddi, seimlerde oy
vermek iin bir pusulack verirler... Devrimcilere yaraan, amaca
uygun biricik taktiin, kapitalizme, verili devlet iktidarna ve varolan
298.
tm burjuva dzenine sadakat and imi barl ve yasal
parlamenta- rizm olduu yolunda gvence verirler. (Bkz. Derleme
cilt: Ekmek ve zgrlk, s. 21, 22 - 23.)
Grc anaristler, daha da byk kstahlkla tabii, aynm
sylyorlar. unlar yazan Bton'u alalm sadece :
Tm sosyal demokrasi... aka, silah ve tfeklerin yardm ile
mcadelenin bir burjuva devrim yntemi olduunu, partilerin
yalnzca oy pusulalar, yalnzca genel seimler yoluyla iktidar ele
geirip sonra parlamenter ounluk ve yasama ile toplumu
deitirebileceklerini sylyor. (Bkz. Dev- lek ktidarnn Ele
Geirilmesi, s. 3-4.)
Sayn anaristler Marksistler hakknda byle konuuyorlar.
Bu sulamanm herhangi bir dayana var m?
Anaristlerin, burada da bilgisizliklerini ve dedikoduya olan
sevgilerini koruduklarm bildiriyoruz.
te gerekler.
Daha 1847 sonunda Kari Marx'la Friedrich Engels unlar
yazdlar :
Komnistler, fikirlerini ve niyetlerini saklamay iddetle
reddederler. Amalarna ancak, imdiye kadarki tm toplum
dzeninin iddet yoluyla devrilmesiyle ulalabileceini aka
sylerler. Bir komnist devrimden egemen snflar korksunlar.
Proleterlerin zincirlerinden baka kaybedecek bir eyleri yoktur.
Kazanacaklar bir dnya vardr. Tm lkelerin iileri, birlein! (Bkz.
Komnist Partisi Manifestosu [Almanca yeni baski; Berlin 1948, s.
50], Yasal birka basknn evirisinde birok szler karlmtr.)
1850 ylnda, Almanya'da yeni bir ayaklanmann beklentisi
iinde, o zamanki Alman yoldalara unlar yazd Kari Marx :
Silah ve cephane hibir suretle elden braklmamal..., iiler...
kendi setikleri ef ve komuta heyetiyle kendi balarna proleter
muhafz gc olarak rgtlenmeye almallar... nmzdeki
ayaklanma boyunca ve ayaklanmadan sonra proletaryann gz
nnde bulundurmak zorunda olduu husus budur. (Bkz. Kln
Dvas, Marx'n komnistlere hitab) [
8r
']
1851-52 yllarnda Kari Marx ve Friedrich Engels unlar
yazdlar:
... Bir kez ayaklanmaya geildi mi, en byk kararllkla
hareket etmek ve saldrya gemek zorunludur. Savunma, her silahl
ayaklanmann lm demektir... Kuvvetleri dank olduu srece
dmanna balan yap, kk de olsa, her gn yeni baarlar
kazanmaya bak; ... daha sana kar kuvvetlerini toplayamadan
dmann geri ekilmeye zorla; devrimci taktiin, imdiye kadar
tannm en byk ustas Danton'un szleriyle sylemek gerekirse :
de l'audace, de l'audace, encore de l'audace! [Cesaret, cesaret ve yine
cesaret!] (Almanya'da Devrim ve Kar-Devrim [Almanca yeni bask,
Berlin 1949, s. 119].)
Sanyoruz ki burada sadece oy pusulalarndan sz edilmiyor.
Son olarak Paris Komn'nn tarihini anmsayn, Paris'teki
zaferle yetinerek Versailles'a, kar-devrimin bu yuvasna kar
taarruzdan vazgetiinde Komnn ne kadar barl davrandn
anmsayn. Marx'n o zaman ne sylediini sanyorsunuz? Parislileri
seimlere mi ard? Parisli iilerin aldrmazln onaylad m (tm
Paris iilerin elindeydi) ? Yenilgiye uratlm Versailles'llar
karsndaki iyi kalpli tutumlarn onaylad m? Dinleyelim Marx':
299.
Bu Parislilerde nasl bir esneklik, nasl bir tarihsel giriim, nasl
bir fedakrlk gc! Alt aylk alktan sonra... ayaklanyorlar, Prusya
sngleri altmda... Tarihte benzer byklkte benzeri bir rnei yok!
Yenilmilerse bunun suu, 'iyi kalpliliklerinden' baka bir ey
deildir. lkin Vinoy, sonra Paris ulusal muhafz gcnn gerici
ksm, alani terk- ettikten sonra hemen Versailles'a yrmek
gerekiyordu. Vicdan hesab yznden uygun zaman karld. Sanki
kt niyetli acayip yaratk Thiers, Paris'i silahszlandrma giriimiyle
isava balatmam gibi, isava almas istenmiyordu!
(Kugelmann'a Mektuplar.) ["*].
Kari Marx ve Friedrich Engels byle dnp byle hareket
ettiler.
Sosyal-demokratlar byle dnp byle hareket ediyorlar.
Ama anaristler tekrar tekrar hep unu iddia ediyorlar : Marx ve
Engels'le yandalar yalnzca oy pusulalaryla ilgileniyorlar, bunlar
iddete dayal devrimci eylemleri kabul etmiyorlar!
Grld gibi, bu sulama da anaristlerin, Mark- sizmin
zne ilikin bilgisizliklerini meydana vuran bir dedikodudur.
kinci sulamanm yazgs budur.
V
Anaristlerin nc sulamas, sosyai-demokrasinin halka
balln inkr ederek sosyal-demokratlar, brokratlar olarak
gstermek ve sosyal-demokrasinin proletarya diktatrl projesinin
devrimin lm olduunu, byle bir diktatrl savunduklar
srece sosyal-demokratlarn pratikte proletarya diktatrln
deil, proletarya zerinde kendi diktatrlklerini kurmak
istediklerini iddia etmekten ibarettir.,
Bakm ne diyor sayn Kropotkin :
Biz anaristler, diktatoryay kesinlikle reddediyoruz... Drst
niyetleri de olsa, her diktatoryann devrimi lme gtreceini
biliyoruz. Diktatorya "fikrinin,... daima klelii sonsuzlatrmaya
alm hkmet fetiizminin kt bir rnnden baka bir ey
olmadn biliyoruz... (Bkz. Kropotkin. Bir syancnn
Konumalar, s. S.) Sosyal-demokratlar yalnzca devrimci
diktatoryay tanmakla kalmazlar, ayn zamanda bunlar proletarya
zerinde diktatrlkten yanadrlar... iler bunlar sadece, ellerinde
disiplinli bir ordu oluturduklar srece ilgilendirir...
Sosyal-demokrasi, proletarya aracl ile Devlet makinesini eline
alma abas iindedir. (Bkz. Ekmek ve zgrlk, s. 62, 63).
Ayn eyi Grc anaristler sylyorlar :
Gerek anlamda proletarya diktatrl tamamen ola-
nakszdr, nk diktatrlkten yana olanlar Devlet yanldrlar ve
bunlarn diktatrl tm proletaryanm zgr etkinlii deil, imdi
de varolan ayn temsili Devlet iktidarnn toplumun bama getirilmesi
olacaktr. (Bkz. Bton, Devlet ktidarnn Ele Geirilmesi, s. 45.)
Sosyal-demokratlarn diktatrlkten yana olmalar, proletaryanm
kurtuluunu salamak iin deil, kendi egemenlikleriyle yeni bir
klelik kurmak iindir. (Bkz. Nobati No. 5, Bton.)
Saym anaristlerin nc sulamalar budur.
300.
Anaristlerin okuru aldatmak istedikleri bu en son iftiralarn
foyasm meydana karmak iin byk uraya gerek yok. .
Burada Kropotkin'in, her diktatrln devrimin lm
anlamna geldii yolundaki son derece yanl dncesini
incelemekle uramayacaz. Bundan, daha sonra, anaristlerin
taktiini ele aldmz zaman szedeceiz. imdi yalnzca,
sulamann kendisine deineceiz.
Daha 1847 somonda Kari Marx'la Friedrich Engels, sosyalizmi
kurabilmek ve diktatrln yardmyla burjuvazinin saldrlarn
pskrterek retim aralarn elinden almak iin proletaryanm
siyasal diktatrl ele geirmek zorunda olduunu, bu
diktatrln birka kiinin diktatrl deil, smf olarak tm
proletaryanm diktatrl olmas gerektiini sylediler.
Proletarya, siyasal egemenliini, giderek burjuvazinin elinden
tm sermayeyi almak, btn retim aralarnn... egemen smf
olarak rgtlenmi proletaryanm elinde... toplamak iin
kullanacaktr... (Bkz. Komnist Manifesto [Almanca yeni bask,
Berlin 1948,, s. 31].)
Bu demektir ki, proletarya diktatrl proletarya zerinde
birka kiinin egemenlii deil, tm proletarya snfnn burjuvazi
zerindeki egemenlii olacaktr.
Bun izleyen sre iinde ayn fikri hemen tm yaptla- rda,
rnein Louis Bonapart'n On Sekizinci Brumairesinde, Fransa'da
Snf Mcadelesinde, Fransa'da sava- da, Almanya'da Devrim ve
Kar Devrimde, Anti-Dh- ringde ve dier yazlarda yinelerler.
Fakat hepsi bu deil. Marala Engels'in proletarya dik-
tatrln nasl anladklarn, bu diktatrl ne kadar ok
gerekletirilebilir grdklerini aydnlatmak iin Paris Komnne
kar tutumlarn bilmek son derece ilgintir. Mesele, proletarya
diktatrlnn yalnzca anaristler arasnda deil, kentli kk
burjuvalar iinde de, bunlar arasnda eitli kasaplar ve meyhane
ileticileri, Mara'la Engels'in dar. dnceli diye niteledikleri tm
kimseler arasmda da itirazlarla karlanmasdr. Engels'in byle dar
dncelilere hitaben proletarya diktatrl zerine neler syle-
diini grelim :
Son zamanlarda Alman dar dnceliler, proletarya
diktatrl szyle yeniden korkuya kapldlar. Peki, sayn baylar,
bu diktatrln nasl bir diktatrlk olduunu bilmek istiyor
musunuz? Paris Komnne bakm. Bu, proletarya diktatrl idi.
(Bkz. Fransa'da sava, Engels'in nsz.) [
97
].
Grld gibi Engels, proletarya diktatrln Paris
Komn rneine gre dnyordu.
Marksistlerin dndkleri proletarya diktatrlnn ne
olduunu renmek isteyen herkesin Paris Komnn - bilmek
zorunda olduu aktr. yleyse Paris Komnne dnelim. ayet
Paris Komnnn gerekten birka kiinin proletarya zerindeki
diktatrl olduu ortaya karsa, o zaman marksizme de,
proletarya diktatrlne de hayr! Ama, buna karlk, Paris
Komnnn gerekten burjuvazi zerindeki proletarya diktatrl
olduunu grrsek, o zaman..., evet o zaman, Marksistlere kar
savamda dedikodular yumurtlamaktan baka yapacaklar hibir
ey kalmayan anarist dedikoducularla btn kalbimizle alay
edeceiz.
301.
Paris Komn tarihi, iki evreye ayrlr: Paris'te ilerin, bilinen
Merkez Komitesi nce ynetildii birinci evre ve Merkez
Komitesinin yetkileri sona erdikten sonra ilerin ynetiminin,
seilmi olan Komne getii ikinci evre. Merkez Komitesi neyi
ifade ediyordu, nasl insanlardan olumutu? nmzde,
yazarnn syledii gibi bu soruyu ksaca yantlayan, Arthur
Arnould'un Paris Komnnn Popler Tarihi bulunuyor. Blkler
ve taburlar halinde rgtlenmi olan 300.000 Parisli ii, ilerinden
temsilcilerini setiklerinde sava daha ancak balamt. Merkez
Komitesi bylece dodu.
Arnould yle diyor : Blklerinin, ya da taburlarnn
ksmi,seimlerinde seilmi olan btn bu yurttalar. (Merkez
Komitesi yeleri) sadece onlar seen kk bir grupa biliniyordu.
Bunlar nasl insanlard, ne dnyorlard ve ne yapmak
istiyorlard?. Bunlar, adlarn kendi sokak ya da iyerleri evresi
dndakilerin drtte nn bilmedii, yalnzca basit iiler ve
kk memurlardan oluan bir anonim hkmetti... Gelenek
krlmt. Dnyada beklenmedik bir ey olmutu. Burada egemen
snflardan bir tek ye yoktu. Ne bir avukat, ne bir milletvekiii, ne bir
gazeteci, ne de bir general tarafndan temsil edilmeyen bir devrim ol-
mutu. Bunlarn yerine Creuzot'dan bir maden iisi, bir kitap ciltevi
iisi, bir ah vb. bulunuyordu. (Bkz. Paris Koni n'nn Popler
Tarihi, s. 107.)
Arthur Arnould yle srdryor :
(('Mutsuz halkm grnmez organlar, sz dinler aralar olan
bizler' (((Merkez. Komitesi yeleri byle diyorlard)... 'halk iradesinin
hizmetkrlaryz, biz burada onun yanks devini yapmak, onu
zafere gtrmek iin bulunuyoruz. Halk komn istiyor ve biz burada
komn seimlerine girimek iin kalyoruz.' Tamam tamamna
byle. Bu diktatrler kitlenin zerinde olmadklar gibi, onun
dnda da kalmyorlar. Bunlarn kitle ile birlikte, onun iinde ve
onun sayesinde yaadklar, her saniye ona dantklar, onu din-
ledikleri ve duyduklarn bakalarna ulatrdklar, yz bin kadar
insann iradesini sadece birka zl szle anlatmaya altklar
hissediliyor. (Ayn yer, s. 109).
Varoluunun birinci evresinde byle hareket etti Paris Komn.
Paris Komn buydu.
Proletarya diktatrl budur.
imdi, etkinlii Merkez Komitesi yerine Komnn ald, ikinci
evresine geelim Paris Komnnn. Arnould, iki ay sren bu iki
evreden sz eder ve bunun gerek bir halk diktatrl olduunu
cokuyla anlatr. Dinleyelim :
Burada, iki ay sreyle halkm sunduu bu grkemli oyunda biz,
gelecee bakmak iin yeterli g ve umut kazanyoruz. Bu iki ay
iinde Paris'de en tam ve ekimesiz gerek bir diktatrlk vard...
Tek bir kiinin diktatrl deil, durumun tek egemeni halkn
diktatrl... Bu diktatrlk, 18 Marttan 22 Maysa kadar (1871)
aralksz iki aydan fazla srd... Aslnda ...Komn manevi bir gt
ve yurttalarn genel onayndan baka maddi bir gc yoktu,
iktidarn sahibi, tek sahibi halkt, polis de, belediye meclisi de
kendisiydi... (Ayn yer, s. 242, 244.)
Etkin olarak sokak savalarna katlm, Komnn bir yesi
olan Arthur Arnould Paris Komnn byle niteliyor.
302.
Ayn ekilde etkin olarak katlan Komnn yelerinden baka
biri, Lissagaray da Paris Komnn ayn ekilde niteliyor (bkz. Paris
Komnnn Tarihi adl kitab).
Tek iktidar sahibi olarak halk, bir insann diktatrl deil,
tm halkm diktatrl ite buydu Paris Komn.
Bilsinler diye Engels dar grllere yle seslendi: Paris
Komnne bakn. Bu, proletaryann diktatrl idi.
Demek ki, Marx'la Engels'in dncelerindeki proletarya
diktatrl budur.
Grld gibi, sayn okur, sayn anaristler proletarya
diktatrln, Paris Komnn ve srekli eletirdikleri
marksizmi, bizim her ikimizin ince hiyeroglif yazsn bildiimiz
kadar biliyorlar ancak.
ki eit diktatrlk olduu aktr. Bir, aznln diktatrl,
kk bir grubun diktatrl, halka kar ynetilmi olan
Prepov'larn ve gnatyev'lerin diktatrl var.
Bu diktatrln banda her zaman olduu gibi, gizli kararlar alan
ve halkm ounluunun boazmdaki ilmii skan bir kamarilla
vardr.
Bu diktatrln dman olan Marksistler, bu diktatrle
kar bizim yaygarac anaristlerden daha ok inat ve zveri ile
savarlar.
Baka trl bir diktatrlk de vardr. Bu diktatrlk,
burjuvaziye ve aznla kar ynetilmi proleter ounluun, kitlenin
diktatrldr. Burada diktatrln, bamda kitle bulunur,
burada ne kamarilla'nm, ne gizli kararlarn yeri yoktur, burada her
ey ak olur, sokakta, toplantlarda, ve bu, sokam, kitlenin
diktatrl olduu iin tm zalimlere kar -ynelmi bir
diktatrlktr.
Byk sosyalist devrimin byk balangc olduu iin, byle
bir diktatrl Marksistler drt elle desteklerler.
Sayn anaristler birbirine ters den bu iki diktatrl
kartrdlar ve bundan dolay gln bir duruma dtler : Bunlar
Marksizmle deil, kendi hayal rnleriyle mcadele ediyorlar, Marx
ve Engels'le deil, bir zamanlar Don Kiot'un yapt gibi yel
deirmenleriyle savayorlar...
nc sulamann yazgs budur.
(Devam var) 97
Akhali Droyeba (Yeni Zaman) No. 5, 6, 7 ve 5.
11, 18, 25 Aralk 1906 ve 1 Ocak 1907.
veni Z/ovreba (Yaammz) No. 3, 5, 8, ve 9.
21,23,27 ve 28 ubat 1907.
Dro (Zaman) No. 21, 22, 23 ve 26.
4,5,6 ve 10 Nisan 1907.
mza: K o..
Grcceden yaplan yetkili Rusa eviriye gre

97 Devam basnda kmamtr, iink Partinin Merkez Komitesi Stalin yolda 1907
ortalarnda parti almas iin, birka ay sonra tutukland, Bak'ye gndermitir; Anarizm
mi, Sosyalizm mi? yaptnn son blmlerine ilikin notlar ev aramas srasnda kaybolmutur.
Red.
303.
EK
ANARZM M? SOSYALZM M?
Diyalektik Materyalizm
. ' ' I . '
Biz, anarizm szc sylenince kmseyerek bam evirip
bir el iaretiyle onu reddeden ve Amma da buldunuz uraacak eyi,
szn etmeye bile demez! diyen insanlardan deiz. Byle ucuz bir
eletirinin hem yakksz ve hem de yararsz olduunu sanyoruz.
Aynca biz, anaristlerin arkalarnda kitle bulunmad-; ve bu
nedenle hi de o kadar tehlikeli, olmadklar dncesiyle avunan
insanlardan da deiliz. Sorun, bugn kimin ardndan daha byk ya
da daha kk kitlelerin gittii sorunu deildir; nemli olan,
retinin zdr; Eer anaristlerin retisi doruyu dile getiriyorsa,
elbette ki yolunu stcslc. ve kitleleri etrafnda toplayacaktr. Buna.
karlk eer salam deil de yanl bir temel zerinde kurulmusa, o
zaman fazla dayanamayp, ayaklan havada kalacaktr. Ancak,
anarizmin rklnn kantlanmas gerekir.
. Biz, anaristlerin, Marksizmin gerek dmanlar olduklar
grndeyiz. Dolaysyla, gerek dmanlara kar gerek bir sava
verilmesi gerektiini de kabul ediyoruz. Ancak bunun iin,
anaristlerin retisinin batan sona incelenip her yanyla esasl
ekilde deerlendirilmesi gerekir.
Fakat sadece anarizmin eletirilmesi deil, kendi grr
mzn de aklanmas, yani ana izgileri iinde Marx ve
Engels'in retisinin ortaya serilmesi gerekir. Baz anaristler
Marksizm zerine yanl tasavvurlar yayp okurlarn kafalarn
kartrmaya giritiklerinden, bu daha ok zorunludur.
Bylece soruna gelmi bulunuyoruz.
Varolan her ey,... sadece herhangi bir hareket
sayesinde vardr, yaar... Biz, retici glerin
bymesi, toplumsal ilikilerin paralanmas
srekli hareketi iinde yayoruz.
K. Marx
Marksizm, yalnzca sosyalizm tearisi deil, kendi iinde kapal bir
dnya gr, Marx'm proleter sosyalizminin mantksal olarak kt
felsefi bir sistemdir. Bu felsefi sisteme diyalektik materyalizm denir.
304.
Marksizmi aklamak demek, aka diyalektik materyalizmi de
aklamak demektir.
Bu sisteme niin diyalektik materyalizm deniyor?
nk yntemi diyalektik ve teorisi materyalisttir de onun iin.
Diyalektik yntem nedir?
Materyalist teori nedir?
Yaamn srekli bir hareket ve gelime halinde bulunduu
sylenir. Bu dorudur: Toplumsal yaam deimez ve donmu birey
olarak grlemez, hibir zaman ayn basamakta kalmaz, sonsuz
hareket iindedir, srekli yokolu ve olu halindedir. Onun iin
yaamda daima yeni ve eski, gelien ve len, devrimci ve
kar-devrimci vardr yaamda srekli olarak daima herhangi birey
lmekte ve ayn zamanda yine srekli olarak daima herhangi birey
domaktadr...
Diyalektik yntem yaama, gerekte naslsa yle baklmas
gerektiini syler. Yaam srekli hareket iinde bulunuyor; bu
nedenle, bizim de yaama hareketi iinde, yok- oluu ve oluu iinde
bakmamz gerekiyor. Yaam nereye gidiyor, yaamda len ve doan,
yokolan ve oluan nedir?
Bizi hereyden nce, bu sorunlarn ilgilendirmesi gerekiyor.
Diyalektik yntemin birinci sonucu budur.
Yaamda ortaya kp gnden gne byyen ey yen- mez,
ileriye doru hareketinde durdurulamaz, onun zaferi kanlmazdr.
Yani, rnein eer yaamda proletarya ortaya kyor ve gnden gne
byyorsa, bugn iin zayf ve sayca az da olsa, buna ramen
sonunda yenecektir. Tersine, yaamda snmekte ve lme gitmekte
olan ey kanlmaz olarak olarak yenilgiye urayacaktr, yani rnein,
burjuvazi eer ayaklarnn altndaki topra kaybediyor ve geriliyorsa,
bugn iin gl ve sayca stn olsa bile, buna ramen sonunda
yenilgiye uramas ve lme gitmesi zorunludur. u nl diyalektik
tez de bundan dolaydr : Gerek olan, yani gnden gne gelien her
ey ussaldr.
Diyalektik yntemin ikinci sonucu budur.
Ondokuzuncu yzyln seksenli yallarnda, Rus devrimci
aydnlar arasmda dikkate deer bir atma ortaya kt. Halklar,
Rusya'nm kurtuluunu gerekletirebilecek ba faktrn yoksul
kyllk olduunu sylyorlard. Marksistler, neden? diye sordular.
nk kyllk Rus toplumundaki btn, tekilere gre saysal
bakmdan daha stn ve ayn zamanda daha yoksul da ondan, dediler
Halklar. Marksistler yle yantladlar bunu : Kylln bugn
ounluu oluturduu ve ok yoksul olduu dorudur, fakat nemli
305.
olan bu mudur acaba? Kyllk oktandr ounluu oluturuyor,
ama imdiye kadar, proletaryanm yardm olmakszn, zgrlk
uruna savamda hibir giriim ortaya koymad. Niin? nk, smf
olarak proletaryanm gnden gne geliip glenmesine karlk,
zmre olarak kyllk gnden gne eriyerek proletarya ve
burjuvaziye ayryor. Yoksulluun da. burada ayn ekilde tayin edici
nemi yoktur : Yalnayaklar kyllerden daha yoksuldurlar ama hi
kimse, Rusya'nm kurtuluunu onlarn gerekletirebileceini iddia
etmiyor. nemli olan sadece, yaamda kimin gelitii ve kimin
yalanddr. imdi proletarya srekli byyp glenen tek smf
olduuna gre, devimiz onun saflarna katlmak ve onu Rus
devriminde ba faktr olarak kabul etmektir. Byle yant verdiler
Marksistler. Grld gibi, Marksistler soruna diyalektik bak
asndan bakarken, Halklar, yaam olaylarn deimez, donmu
ve her zaman iin ayn kalan olaylar olarak grdkleri iin metafizik
yargda bulunuyorlard (bkz. F. Engels, Sosyalizmin topyadan
Bilime Gelimesi [Almanca yeni bask, Berlin 1949]).
Diyalektik yntem, yaamn hareketine byle bakar.
Fakat hareketten harekete fark vardr. Proletaryanm ayaklanarak
silah depolarna hcum ettii ve gericilie kar saldrya getii
Aralk gnlerinde toplumsal yaamda bir hareket vard. Fakat
proletaryanm, barl geliim koullar iinde, ayr ayr grevlerle ve
kk sendikalar kurmakla yetindii daha nceki yllardaki
hareketinin de toplumsal bir hareket olarak adlandrlmas gerekir.
Hareketin eitli ekilleri olduu aktr. Diyalektik yntem de iki trl
hareket olduunu syler: evrimci ve devrimci. Eer ileri unsurlar,
kendiliklerinden her gnk etkinliklerini srdrrler ve eski durum
ve koullarda kk nicel deiiklikler yaratrlarsa, hareket
evrimcidir. Eer ayn unsurlar birleerek ortak bir fikri benimserler ve
eski durum ve koullar kknden ykmak ve yaamda nitel
deiiklikler meydana getirip yeni durum ve koullar kurmak iin
dman cepheye kar saldrya geerlerse, o zaman hareket devrim-
cidir. Evrim devrimi hazrlar ve onun zeminini yaratrken, devrim de
evrimin talandrlmasdr ve . onun etkinliini daha ileri gtrr.
Ayn sreler doa yaamnda da olmaktadr. Bilim tarihi,
diyalektik yntemin gerek bilimsel yntem olduunu gsteriyor:
Astronomiden sosyolojiye kadar btn bilimlerde, dnyada ebedi
hibir eyin olmad, her eyin deitii ve gelitii fikri dorulanyor.
Demek ki doada her- eye, hareket ve geliim asndan bakmak
306.
gerekiyor. Bu da, diyalektik ruhunun, tm modern bilime girdii
anlamna gelir.
imdi hareket ekillerine, diyalektik gereince nicel de-
iikliklerin, sonunda byk nitel deiikliklere gtrd gereine
gelince, bu yasa ayn lde doa tarihinde de geerlidir.
Mendeiyev'in elementlerin periyodik sistemi, doa tarihinde nicel
deimeler sonucu nitel deimeler meydana gelmesinin ne kadar
byk nemi llauunu aka gsterir. Ayn eyi biyolojide
Neo-Darwinizmin yer at Ne-Lamarckizm teorisi kantlar.
F. Engels'in Anti-Dhring kitabnda yeterince tam bir
ekilde aklad dier gereklerden hi sz etmiyoruz.
*
imdi diyalektik yntemi tanyoruz demektir. Bu ynteme gre,
dnyann sonsuz hareket, sonsuz yokolu ve olu iinde olduunu ve
bu nedenle doada olduu gibi toplumda da her olayn donmu ve
hareketsiz birey olarak deil de, kendi hareketi, yokoluu ve oluu
iinde grlmesi gerektiini biliyoruz. Ayrca, bu hareketin, biri
evrimci ve biri devrimci olmak zere iki ekli olduunu da biliyoruz.
Bizim anaristlerin diyalektik ynteme kar tutumlar nedir?.
Bilindii gibi, diyalektik yntemin babas Hegel'di. Marx bu
yntemi sadete dzeltip iyiletirmitir. Anaristler bu durumu
biliyorlar; onlar, Hegel'in tutucu bir dnr olduunu da biliyorlar ve
bu frsat, Hegel'i ar ekilde aalamak, ona gerici ve
restorasyon yanls olarak amur atmak iin kullanyorlar, hararetli
ekilde Hegel'in restorasyon filozofu olduunu..., onun salt biimi
iinde brokratik merutiyeti vdn, tarih felsefesinin tm
fikrinin, an restorasyon felsefi akmna bal kaldn ve ona hizmet
ettiini vs. vb. kantlamaya alyorlar (bkz. Nobati No. 6, V.
erkezivili'nin makalesi). Kukusuz hi kimsenin bu konuda onlarla
bir tartmaya girdii yok; tersine Hegel'in bir devrimci olmadnda,
monari yanls olduunda herkes birleiyor; ama anaristler buna
ramen Hegel'in restorasyon yanls olduunu kantlamaya
giriiyorlar ve durmadan kantlamay zorunlu gryorlar. Niin?
Belki btn bunlarla Hegel'i itibardan drerek, okuru gerici
Hegel'in ynteminin de kt ve bilimsellikten yoksun olduu
dncesine getirmek iin. Eer bu gerekten byleyse ve anarist
baylar bu yoldan diyalektik yntemi rtmek istiyorlarsa, bu yoldan
307.
kendi talihsizlik yeteneklerinden baka hibir eyi
kantlamayacaklarn sylemek zorundaym. Pascal'la Leibniz
devrimci deillerdi, ama onlar tarafndan bulunan
matematiksel'yntem, imdi bilimsel bir yntem olarak tannyor.
Mayer'le Helmholtz devrimci deillerdi, ama onlarm fizik alanndaki
bulgular, bilimin bir temeli oldu. Lamarck'la Darwin de devrimci
deillerdi, ama onlarm evrimci yntemi, biyoloji bilimini ayaklar
stne dikti... Bu yoldan anaristler kendi talihsizlik yeteneklerinden
baka hibir eyi kantlayamayacaklar.
Devam edelim. Anaristler, Diyalektik metafiziktir diyorlar
(bkz. Nobati No. 9, S.G.) ve bilimi metafizikten ve felsefeyi teolojiden
kurtarmak istediklerinden (bkz. Nobati No. 3, S.G.) diyalektik
yntemi reddediyorlar.
Evet, anaristlerin kstahlklar bunlar! Kendisi hasta olan,
salam olana hasta der, diyor bir atasz. Diyalektik, metafizie
kar savamda olgunlat, bu savam iinde n kazand, ama
anaristlerin fikrine gre Diyalektik, metafiziktir! Anaristlerin
babas Proudhon, dnyada her zaman iin geerli olmak zere
belirlenmi deimez bir adalet olduuna inanyordu (bkz.
Elzbacher'in Anarizmi, s. 64-69, yurtd basks), bundan dolay
Proudhon metafiziki olarak adlandrld. Marx, diyalektik .yntemin
yardmyla Proudhon'la mcadele etti ve dnyada her ey deitiine
gre adaletin de deimesi gerektiini ve bu nedenle deimeyen
adaletin, mtafizik bir hayal olduunu kantlad (bkz. Marx'm
Felsefenin Sefaleti). Fakat metafiziki Proudhon'un Grc
rencileri yetiip diyalektiin metafizik olduunu, metafiziin, en
sonunda ierikten yoksun bir teolojiye dnmek zere bilinemez i,
kendinden eyi kabul ettiini kantlayveriyorlar. Proudhon'un ve
Spencer'in tersine, diyalektik yntem yardmyla Engels, hem
metafizikle ve hem de teolojiyle mcadele etmitir (bkz. Engels'in
Ludwig Feuerbach ve Anti-Dhring adl yaptlar) . Engels,
bunlarn gln ieriksizliini kantlad. Fakat bizim anaristler,
Proudhon'la Spencer'in bilgin, Marx'la Engels'in ise metafiziki
olduklarn kantlyorlar. ki eyden biri: Sayn anaristler ya
kendilerini aldatyorlar, ya da metafiziin ne olduunu anlamyorlar.
Herhalde diyalektik yntemin bunda hibir suu yoktur.
Bay anaristler diyalektik yntemi daha nelerle ktl- yorlar?
Diyalektik yntemin bir yanltmaca, bir sofizm yntemi,
((mantksal ve dnsel bir perende atma olduunu (bkz. Nobati
308.
No. 8, S.G.), bunun yardmyla doru ile yalann ayn ekilde kolayca
kantlanabileceini (bkz. Nobati No. 4. V. erkezivili) sylyorlar.
lk bakta, sanki anaristler tarafndan ileri srlen sulama
doruymu gibi grnebilir. Metafizik yanls biriyle ilgili olarak
Engels'in sylediklerini dinleyelim : Konumas; evet evet, hayr
hayr eklindedir, bundan tesi iyi deildir. Onun iin bir ey ya
vardr, ya yoktur : Bir eyin ayn zamanda hem kendisi ve hem baka
bir ey olmas olasl ayn derecede azdr. Olumlu ile olumsuz
birbirini kesinlikle reddederler... (Bkz. Anti-Duhring, nsz
[Almanca yeni bask, Berlin 1949, s. 241].) Fakat nasl olur! diyerek
heyecana kaplyor anarist. Ayn eyin ayn anda hem iyi hem de
kt olmas olas mdr?! Bu ancak bir safsata, bir kelime
oyunudur, bu ancak, sizin doru ile yalan ayn kolaylkla
kantlamak istediiniz anlamna gelir!...
Fakat biz meselenin zne bakalm. Bugn biz demokratik
cumhuriyet istiyoruz, oysa, demokratik cumhuriyet burjuva
mlkiyetini pekitirir; demokratik cumhuriyetin her yerde ve her
zaman iyi olduunu syleyebilir miyiz? Hayr, syleyemeyiz! Niin?
nk demokratik cumhuriyet, yalnzca, bizim feodal mlkiyeti
ykmakta olduumuz bugn iin iyidir, ama burjuva mlkiyetini
ykp sosyalist mlkiyeti kurmaya koyulacamz yarn iin
demokratik cumhuriyet artk iyi olmayacak, tersine paralayp
kurtulmak istediimiz bir zincir olacaktr; fakat yaam, srekli hare-
ket iinde bulunduu, gemi ile bugn birbirinden koparlp
ayrlamad, biz ayn zamanda hem feodallere hem de burjuvaziye
kar mcadele verdiimiz iin yle diyoruz : Feodal mlkiyeti
ortadan kaldrd srece demokratik, cumhuriyet iyidir ve biz onu
savunuruz; fakat burjuva mlkiyetini salamlatrd srece
ktdr ve biz onu eletiririz. Demokratik cumhuriyetin ayn anda
iyi ve kt olduu, bu nedenle ortaya atlan sorunun evet ile ve
hayr ile yantlanabilecei ortaya kyor. Yukarda deinilen szlerle
diyalektik yntemi kantlad zaman Engels'in dnd de ite
bunun gibi olaylard. Fakat, anaristler bunu anlamadlar ve onu bir
aldatmaca olarak grdler! Elbette anaristlerin bu gerekleri
anlamalar, ya da anlamamalar kendilerine kalm bir ey, hatta
denizdeki kumu bile grmeyebilirler, bu onlarm hakkdr. Fakat,
anaristlerden farkl olarak,. yaama kapal gzerle bakmayp onun
nabz atn duyan ve aktan aa, yaam deitii ve hareket ettii
iin her yaam olaynn, biri olumlu ve dieri olumsuz olmak zere,
iki eilimi bulunduunu, bizim bunlardan birincisini savunmamz ve
ikincisini reddetmemiz gerektiini syleyen diyalektik yntemin
309.
bununla ne ilgisi var? Tuhaf insanlar u anaristler. Adaleti
azlarndan hi d- rmezler, ama diyalektik ynteme byk
hakszlk ederler!
Devam edelim. Anaristlerin fikrine gre, diyalektik geliim, ilkin
gemiin tamamen ykld ve sonra bsbtn ayr bir biimde
gelecein kurulduu felaketler eklinde bir geliimdir... Cuvier'in
kataklizmlerini bilinmeyen nedenler douruyordu, Marx ve Engels'in
felaketlerini ise diyalektik yaratmaktadr)) (bkz. Nobati No. 8, S.G.).
Fakat baka bir yerde ayn yazar unu sylyor : Marksizm, dar-
vinizme dayanmakta ve ona kar eletirisiz bir tutum taknmaktadr.
(Bkz. Nobati No. 6.)
Burada okuyucu iyice bir dnmeli!
Cuvier, Darwin'in evrimini reddeder ve yalnzca katak- lizmleri
kabul eder, oysa bir kataklizm bilinmeyen nedenlerin yaratt, ani
bir patlamadr. Anaristler, marksistle- rin Cuvier'e katldklarn ve
bu nedenle darwinizmi reddettiklerini iddia ediyorlar.
Darwin, Cuvier'in kataklizmlerini reddeder ve yalnzca tedrici
evrimi kabul eder. Ayn anaristler imdi yle diyorlar : Marksizm
darwinizme dayanr ve ona kar eletirisiz bir tutum taknr, yleyse
marksistler, Cuvier'in kataklizm- lerinden yana deildirler.
te size anari! Sylendiine gre, astsubayn dul kars kendi
kendini dvm! Nobatiin 8. saysndaki S.G.'nin, 6. saydaki
S.G.'nin ne yazdm unuttuu aktr. Bunlardan hangisi hakl: 6.
say m, yoksa 8. say m? Yoksa her ikisi de yalan m sylyor?
Olgulara dnelim. Marx yle aklyor: Geliiminin belirli bir
aamasmda, toplumun maddi retim gleri varolan retim
ilikileriyle, ya da bunun hukuksal bir ifadesi olan mlkiyet
ilikileriyle elikiye der... Sonra bir sosyal devrim dnemi balar.
Fakat bir toplumsal formasyon, kendileri iin yeterince geni olduu
btn retici gler gelimeden nce yklmaz... (Bkz. K. Marx,
Politik Ekonominin Eletirisi. nsz [Almanca yeni bask, Berlin
1947, s. 13-14].) Marx'm fikrini modern toplumsal yaama uygu-
larsak, toplumsal nitelik tayan modern retim gleriyle zel nitelik
tayan, rnlere sahip olma biimi arasnda, bir sosyalist devrimle
son bulmas gereken temel bir eliki olduu ortaya kar. (Bkz. F.
Engeis, Anti-Dhring, nc ksm, II. blm.) Grld gibi,
Marx'la Engels'in grne gre devrim (felaket) Cuvier'in
bilinmeyen nedenleriyle deil, retim glerinin geliimi denen
tamamen belli ve canl toplumsal nedenlerle oluyor. Grd gibi,
Marx
:
la Engels'in fikrine gre devrim, Cuvier'in dnd gibi
310.
birdenbire deil, retim gleri yeterince olgunlatktan sonra ancak
gerekleiyor. Cuvier'in kataklizmleriyle diyalektik yntem arasmda
ortak hibir ey olmad aktr. Dier yandan, diyalektik ynteme
gre, evrimle devrim, nicel ve nitel deimeler, ayn hareketin zorunlu
iki biimi olmasna karm, darwinizm yalnz Cuvier'in kataklizmlerini
deil, diyalektik bakmdan anlalan devrimi de reddeder.
Marksizmin darwinizm karsnda eletirisiz bir tutum takndnn
da kesinlikle sylenemeyecei aktr. Nobati- nin her iki durumda
da, hem 6. sayda hem de 8. sayda, yalan syledii ortaya kyor.
Ve yalana erbetli olan bu eletirmenler durmadan bize ayn
nakarat okuyorlar : Sizce ister uygun olsun ister olmasn, bizim
yalanmz sizin dorunuzdan daha iyidir! Belki de anaristler her
eylerinin ho grleceini sanyorlar.
Sayn anaristler bir eyi daha diyalektik ynteme ba-
layamyorlar: Diyalektik,... kendi dna kmak veya sramak, ya
da kendi zerinden atlamak olana vermiyor. (Bkz. Nobati No. 8,
S.G.) Bunun su katlmam bir gerek olduu kkusuz, sayn
anaristler, bunda haklsnz sayn baylar, tamamen haklsnz :
Diyalektik yntem byle bir olanak vermez. Ama niin vermez bu
olana? nk, kendinden dar sramak, kendi zerinden
atlamak, da keilerinin iidir de onun iin. Oysa, diyalektik yntem
insanlar iin yaratlm bir eydir. Btn'giz budur!...
Anaristlerin diyalektik ynteme ilikin grleri, ana izgileriyle
bunlardr.
Anaristlerin, Marx'la Engels'in diyalektik yntemini
kavramadklar aktr, onlar, kendi diyalektiklerini bulmular ve
byle acmaszca bununla dvyorlar.
Bu oyuna baknca sadece glmek gelebiliyor iimizden, nk bir
insann nasl kendi hayalinin yaratklaryla savatna, kendi
yapntlarna vurduu halde, srarla kartna vurduu inancn
vermesine baknca insan, ister istemez glyor.
II
311
insanlarn varln belirleyen bilinleri deildir;
tersine, onlarn bilinlerini toplumsal varl
belirler.
. K. Marx
Materyalist teori nedir ?
Yeryzndeki her ey deiiyor, dnyadaki her ey hareket
ediyor, fakat bu deime nasl oluyor ve bu hareket hangi biimde
gerekleiyor? Soru budur. rnein biz, yeryznn bir zamanlar
kzgn bir ate ym olduunu, sonradan bunun souduunu, daha
sonralar hayvanlar dnyasnn ortaya ktn, hayvanlar dnyasnn
geliimiyle bir maymun trnn grndn ve en sonunda
bundan insann meydana geldiini biliyoruz. Fakat bu geliim nasl
gerekleti? Bazlar, doa ile enim geliiminden nce bir dnya
dncesinin olduunu, sonradan bunun, bu geliimin temelini
oluturduunu, bu nedenle doa olaylarnn aknn, ideallerin
geliiminin bo bir biimi olarak ortaya ktn sylyorlar. Bu
insanlara idealistler ad verildi. Bunlar sonralar birok akmlara
blndler. Yine bazlar, dnyada balangcndan bu yana birbirine
kart iki kuvvet bulunduunu dnce ve madde, buna uygun
olarak olaylarn iki ksma blndn dnsel ve maddesel
diye, bunlar arasmda srekli bir mcadele olduunu; bu nedenle,
demek ki tabiat olaylarnn geliiminin, dnsel ve maddesel
grnmler arasndaki srekli bir savam gsterdiini sylyorlar.
B insanlara, (dalistler) ad verildi. dealistler gibi aynen bunlar da
eitli akmlara ayrldlar.
Marx'n materyaist teorisi hem dalizmi ve hem de idealizmi
kesinlikle reddeder. Dnyada dnsel ve maddesel grnmlerin
varolduu kukusuzdur, ama bu, hibir suretle bunlarn birbirini
reddettikleri anlamna gelmez. Tersine, dnsel olanla maddesel
olan bir ve ayn grnmn ayr iki eklidir; bunlar birlikte varolurlar
ve beraber geliirler, aralarnda sk bir ba vardr. yleyse bunlarn
birbirini reddettiklerine inanmamz iin. hibir neden yoktur. Bylece
dalizm denen reti, temelinden yklm oluyor. Dnsel ve
maddesel olmak zere, iki ayr biimde, birleik ve blnemez bir doa
kyor ortaya, doann geliiminin, byle grlmesi gerekir. Dnsel
ve maddesel olmak zere, iki ayr biimde, birleik ve blnemez bir
toplumsal yaam kar ortaya. Yaamn geliimine byle bakmamz
gerekir.
Bu, Marx'n materyalist teorisinin monizmidir.
312.
Ayn zamanda Marx, idealizmi de reddeder, dncenin,
dnsel yann, gelimesinde doadan genel olarak maddesel yandan,
nde geldii dncesi yanltr. D, anorganik denen doa varken,
dnyada daha hibir canl varlk yoktu. lk canl varlkta
protoplazmada hibir bilin (dnce) yoktur, onda sadece
uyarlganlk zellii ve duyumun nveleri vard. Sonradan
hayvanlarda giderek, sinir sisteminin geliimine uygun bir ekilde,
yava yava bilince dnen duyum yetenei geliti. Eer maymun
dikilmeyip de hep drt ayak zerinde yrm olsayd, onun
soyundan gelen insan serbeste akcierlerini ve ses kirilerini
kullanamaz ve bylece de konumay kullanamazd. Bu ise bilincinin
gelimesini nemli lde engellerdi. Ya da, eer maymun arka
ayaklar zerine dikilmemi olsayd, onun soyundan gelen insan, hep
aaya bakmak ve izlenimlerini yalnzca oradan almak zorunda
kalrd; yukarya ve etrafna bakmak olana olmaz ve bu nedenle
beynine daha ok materyel (izlenimler) iletme olanana sahip olmazd
ve bylece bilincinin geliimi nemli lde engellenmi olurdu.
Zihinsel yann geliimi iin, organizmann belli bir yapsnn ve sinir
sisteminin belli bir geliiminin zorunlu olduu kyor ortaya.
Maddesel yann, varln, geliiminin, zihinsel yann,; dncenin
gelimesinden nce geldii kyor ortaya. nce dsal koullarn,
maddenin, ve sonra buna uygun olarak bilincin, ve dier dnsel
grnmlerin deitii aktr, dnsel yann geliimi, maddi
ilikilerin geniminin gerisinde kalr. Maddi yana, dsal koullara,
varla vb. ierik dersek, dnsel yana, bilince ve dier benzeri
grnmlere biim dememiz gerekiyor. u nl materyalist nerme
buradan kyor : Geliim srecinde ierik biimden nce gelir, biim
ieriin gerisinde kalr.
Toplumsal yaam ile ilgili olarak da ayn ey sylenmelidir.
Burada da maddesel geliim "dnsel geliimden nce gelir, burada
da biim, ieriinin gerisinde kalr. Kapitalizm doduunda ve iddetli
bir smf savam olduunda, bilimsel sosyalizmden hibir iz yoktu;
daha hibir yerde sosyalist dnce ortaya kmamt, ama retim
sreci toplumsal bir nitelie sahipti.
Onun iin, Marx, yle der : nsanlarn varln belirleyen
bilinleri deildir; tersine, onlarn bilinlerini toplumsal varl
belirler. (Bkz. K. Marx, Siyasal Ekonominin Eletirisi [Almanca yeni
bask, Berlin 1947, s. 13].) Marx'm fikrine gre, ekonomik geliim,
toplumsal yaamm maddi temeli, ieriidir, hukuki-politik ve
din-felsefi geliim ise bu ieriin ideolojik biimi ve onun
313.
styapsdr. Onun iin, Marx yle der : Ekonomik temelin
deimesiyle bir-, likte tm o muazzam styap da daha yava ya da
daha hzl bir ekilde devrilir. (Ayn yer.) ,
Toplumsal yaamda da ilkin dsal, maddesel koullar ve sonra
insanlarn dncesi, dnya grleri deiir. eriin geliimi,
biimin oluumundan ve geliiminden nce olur. Doal olarak bu
asla, S.G.'ye grnd gibi, Marx'n fikrine gre biim olmakszn bir
ieriin olanakl olduu anlamna gelmez (bkz. Nobati No. 1,
Monizmin Eletirisi), Biim olmakszn bir ierik olanakszdr,
mesele, ieriinin arkasnda kald iin u veya bu biimin bu ierie
hibir zaman tam olarak uymamas ve bu nedenle ou kez yeni
ieriin zorunlu olarak geici bir zaman iin eski biime brnm
olmas ve bu yzden aralarnda bir eliki domasdr. rnein
bugn, retilen mallara sahip olmann zel nitelii retimin
toplumsal ieriine uygun dmemekte ve gnn sosyal elikisi
ite burada ortaya kmaktadr. Dier yandan, fikrin varln bir
biimi olduu dncesi asla, doas itibariyle bilincin ayn zamanda
madde olduu anlamna gelmez. Byle dnenler sadece, teorileri
Marx'n materyalizmine temelden ters den ve i Engels'in Ludwig
Feuerbach adl yaptnda hakl olarak alay ettii kaba
materyalistlerdir (vulgar materyalistler) rnein Bchner ve
Moleschott. Marx'm materyalizmine gre, bilinle varlk, dnce ile
madde, genel konumak gerekirse, doa denen bir ve ayn grnmn
iki ayr biimidir; o halde bunlar birbirini reddetmezler98, fakat buna
ramen bir ve ayn ey delerdir. Mesele sadece, doanm ve
toplumun geliiminde bilinten, yani kafamzn iinde oluan eyden
nce buna uyan maddi bir deiikliin, yani bizim dmzda oluan bir
eyin olmasdr. u ya da bu maddi deiiklii, kanlmaz olarak, er
ya da ge, buna uygun dnsel bir deiiklik izler. Bundan dolay da
biz, dnsel deiikliin, buna uygun maddesel deiikliin bir
biimi olduunu syleriz.
Ana izgileri iinde, Marx'la Engels'in diyalektik materyalizminin
monizmi budur.
Bazlar bize yle diyeceklerdir : yi, ho, btn bunlar doa ve
toplum tarihi bakmndan dorudur. Fakat, bugn kafamzda u veya
bu eyler hakkndaki eitli fikir ve tasavvurlar ne ekilde douyor?
Gerekte, dsal koullar denen koullar var mdr, yoksa varolan

98 Bu, biimle ierik arasnda bir eliki olduu dncesine asla ters dmez- Mesele,
elikinin aslnda ierikle biim arasnda deil, eski biim ile, yeni bir biim arayan ve bunun iin
alan yeni ierik arasnda olmasdr.
314.
sadece bu dsal koullara ilikin bizim tasavvurlarmz mdr? ayet
dsal koullar varsa bunlarn alglanmas ve bilinmesi ne lde ola-
sdr?
Buna biz, tasavvurlarmzn, benimizin ancak, beni- mizde
izlenimler brakan d koullar varolduu srece varolduunu
syleyeceiz. Dnmeden, tasavvurlarmzdan baka hibir eyin
varolmadn syleyenler, her trden tm dsal koullar inkr etmek
durumunda kalrlar. Sonu olarak bunlar, kendi benleri dndaki
dier insanlarn varln da inkr etmek durumunda kalrlar ki, bu
durum bilimin ve pratik etkinliin ana ilkelerine temelden ters der.
Evet, dsal koullar gerekten vardr; bu koullar bizden nce vard,
bizden sonra da varolacaktr, bunlar bilincimizi ne kadar sk ve
kuvvetli etkilerlerse, alglanmalar ve bilinmeleri de o kadar kolay ve
abuk mmkn olur. bugn kafamzdaki u veya bu eyler zerine
eitli fikir ve tasavvurlarn ne ekilde meydana geldii sorusuna
gelince, bu konuda, doa ve toplum tarihinde olanlarn bugn burada
ksaca yinelendiini aklamamz gerekiyor. Bu durumda da, bizim
dmzda bulunan nesne, bu nesne hakkndaki tasavvurumuzdan
nce gelmitir, bu durumda da tasavvurumuz, yani biim, ierii olan
nesnenin gerisinde kalr, vb. Eer bir aaca bakp onu gryorsam, bu
sadece, kafamda aaca ilikin bir tasavvur domadan nce de, bende
buna uygun tasavvuru yaratan aacn varolduunu ifade eder.
Mrx'la Engels'in monist materyalizminin, insanlarn pratik
etkinlii iin ne anlam tamas gerektiini kavramak zor deildir. Eer
dnya grmz, rf ve geleneklerimiz, dsal koullar tarafndan
yaratlyor, hukuksal ve siyasal- biimlerin elverisizlii, ekonomik
ierie dayanyorsa, ekonomik ilikilerle birlikte halkm rf ve
gelenekleriyle lkenin siyasal dzeninin de temelinden deimesi iin,
ekonomik ilikilerin kkl bir deiimine gitmek zorunda olduumuz
ortaya kyor.
Bununla ilgili olarak Kari Marx unlar syler :
Materyalizmin retilerinden..., onun sosyalizmle olan zorunlu
bantsn anlamak iin keskin bir anlay yete- ine gerek yoktur.
Eer insan tm bilgi, duyum vb. eyleri ... maddi lemden ediniyorsa,
o zaman nemli olan, ampirik dnyann, insann gerek insancl olan
yaayp alaca, kendini insan olarak bilecei ekilde kurulmasdr.
Eer insan materyalist anlamda zgr deilse, yani olumsuz kuvvetle
u ya da bu eyden kanmak iin deil de olumlu gle kendi gerek
bireyliine nem kazandrmak iin zgrse, tek bana suun
cezalandrlmas yerine, anti-sosyal su doum yerlerinin yok edilmesi
gerekir... Eer inam oluturan durum ve koullarsa, o zaman insancl
315.
durum ve koullarn yaratlmas zorunludur. (Bkz. Ludwig
Feuerbach, ek: 18. Yzyl Fransz Materyalizmi zerine K. Marx
[Marx - Engels, Tm Yaptlar, Ksm: I, C. III, Berlin 1932, s. 307].)
nsanlarn pratik etkinlii ile materyalizm arasndaki bant
budur.
Marx'la Engels'in monist materyalizmi karsnda anaristlerin-
takndklar tutum nedir?
Marx'm diyalektii Hegel'den kaynakland gibi, materyalizmi de
Feuerbach'm materyalizminin bir gelitirilmesidir. Anaristler bunu
ok iyi biliyorlar ve Hegel'le Feuerbach'm kusurlarn frsat bilerek
Marx'la Engels'in diyalektik materyalizmini ktlemeye alyorlar.
Hegel'le ilgili olarak, anaristlerin bu oyunlarnn kendi polemik
gszlklerinden' baka hibir eyi kantlayamayacana iaret et-
mi bulunuyoruz. Feuerbach'la ilgili olarak da ayn eyin sylenmesi
gerekir. rnein, anaristler stne basa basa unlar sylyorlar :
Feuerbach bir panteistti... o, insanlar tanrlatrmtr... (bkz.
Nobati No. 7, D. Delendi), Feuerbach'm fikrine gre insan, ne
yiyorsa odur... Marx bundan gya u sonuca varm: Demek ki ilk
ve en nemli ey ekonomik durumdur vb. (bkz. Nobati No. 6, S.G.).
Geri iimizden hi kimsenin, Feuerbach'm panteizminden,, insanlar
tanrlatrmasndan ve benzeri dier hatalarndan kukuland yok,
tersine, Feuerbach'm hatalarn ilk ortaya karanlar Marx'la Engels
olmutur, fakat anaristler buna ramen Feuerbach'm ortaya
karlm olan hatalarn yeniden ortaya karmay zorunlu
gryorlar. Niin? Belki de Feuerbach' aalamak suretiyle,
herhangi bir ekilde, Marx'n Feuerbach'dan ald ve sonra bilimsel
olarak gelitirdii materyalizmi de ktlemek istedikleri iin.
Feuerbach'da yanl dncelerin yannda dorular da olamaz m?
Biz, anaristlerin byle oyunlarla monist materyalizmi hibir suretle
sarsamayacaklarm, tersine, olsa olsa ancak kendi gszlklerini
kantlayacaklarn ne sryoruz.
Marx'n materyalizmine ilikin grlerinde, anaristlerin
kendi aralarnda bir karklk vardr. erkezivili'ye baklrsa,
Mark'la Engels monist materyalizmden nefret ediyorlarm, bu
itibarla onlarm materyalizmi monist deil, vul- gar
materyalizmmi: Evrim sistemi, transformizmi ve Engels'in o
kadar kuvvetle nefret ettii monist materyalizmi ile doa
316.
bilginlerinin o byk bilimi, diyalektikten kanmtr vb. ,bkz.
Nobati No. 4, V. erkezivili). erkezi- vili'nin holand ve
Engels'in nefret ettii doabilimsel materyalizmin monist
materyalizm olduu ortaya kyor. Baka bir anarist de bize,
Marx'la Engels'in materyalizminin monist olduunu ve bu nedenle
reddedilmesi gerektiini sylyor. Mars'n tarihsel anlay,
Hegel'in bir atavizmidir. Genelde mutlak nesnelliin monist
materyalizmi ve zelde Marx'n ekonomik monizmi, doada
olanakszdr ve teoride yanltr... Monist materyalizm, kt
rtlm bir dalizm ve metafizikle bilim arasmda bir
uzlamadr... (Bkz. Nobati No. 6, S.G.) Monist materyalizmin
kabul edilemez olduu, nk Marx'la Engels sadece ondan nefret
etmekle kalmayp kendilerinin monist materyalistler olduu,
bundan dolay monist materyalizmin reddedilmesi gerektii
kyor ortaya gya.
te size anari! Marx'm materyalizminin esas zerinde kendi
aralarmda daha akla kavumu deiller, onun monist
materyalizm olup olmadm daha kendileri zmlemi deiller,
stn ve kusurlu yanlar hakkmda daha kendi aralarnda bir fikir
birliine varm deiller, fakat bara bara vnyorlar: Marx'n
materyalizmini eletirerek yerle bir ettik, diyorlar. ((Eletirilerinin
ne kadar hakl olabilecei bundan anlalyor.
Devam edelim. Baz anaristler, anlaldna gre, bilimle
eitli eklerde materyalizm olduunu ve bunlar arasmda byk
farklar bulunduunu bile bilmiyorlar : rnein, dnsel yann
nemini ve bunun maddesel yan zerindeki etkisini reddeden bir
vulgar materyalizm (doabi- limde ve tarihte) vardr; fakat bir de
dnsel ve maddesel
1
yann karlkl ilikilerini bimsel olarak
inceleyen monist
materyalizm vardr. Baz anaristler btn bunlar kartryorlar ve
ayn zamanda da byk bir' kstahlkla yle diyorlar : Uygun
bulsanz da bulmasanz da, biz-Marx'la Engels'in materyalizmini
esasl ekilde eletiriyoruz! Dinleyelim : Engels'in ve ayn zamanda.
Kautsky'nin de grne gre Mars, dierleri yannda, materyalist
anlay ortaya koymakla insanla byk bir hizmet yapmtr...
Doru mudur bu? Biz doru olmadn sanyoruz, nk toplumsal
mekanizmay corafi, iklimsel-yer hareketi, kozmik, ant- ropolijik ve
biyolojik koullarn harekete geirebilecei grn temsil eden tm
tarihilerin, bilginlerin ve filozoflarn, evet btn bunlarm materyalist
olduklarn biliyoruz biz! (Bkz. Nobati No. 2, S.G.) Byle insanlarla
konuun bakalm imdi! Aristoteles'le Montesguieu materyalizmi
317.
arasnda, Mars'la Saint-Simon materyalizmi arasmda bir fark
olmad kyor ortaya.- Bunun adna da, kartn anlamak ve esasl
ekilde eletirmek deniyor!... -
. Baz anaristler, bir yerden Mars'n materyalizminin, mide
teorisi olduunu duymular ve belli ki Nobatinin redaksiyonunda
kda fazla deer verilmedii ve bu i ucuza geldii iin bu
dnceyi yaymaya koyulmular. Dinleyelim : Feuerbach'm fikrine
gre, insan, ne yiyorsa odur. Bu formln Mars'n zerinde byleyici
bir etkisi oldu. Anaristlerin kansnca Marx bundan u sonuca
varm oluyor : Demek ki, ilk ve en nemli ey ekonomik durum, re-
tim ilikileridir... Anaristler filozofa bizi aydnlatmaya devam
ediyorlar : Bu ama iin. (toplumsal yaam iin) tek aracn yemek ve
ekonomik retim olduunu sylemek bir hatadr... Eer aslnda,
moniste, yemekle ve ekonomik varlkla ideoloji belirlenmi olsayd,
obur baz kimselerin birer dhi olmas gerekirdi. (Bkz. Nobati No. 6,
S.G.) Demek ki, eletiriyle Mars'n Materyalizminin hakkndan gelmek
bu kadar kolay : Bir anda, bir eletirmen n kazanmak iin
yetikin herhangi bir iyi ev kzndan Marx ve Engels hakknda sokak
dedikodular duymak ve bu sokak dedikodularn felsefi bir
kstahlkla herhangi bir Nobatinin stunlarmda yinelemek yetiyor.
Fakat bir eyi daha syleseniz yaj sayn baylar : Yemek yemenin
ideolojiyi belirlediini, nerede, ne zaman, hangi lkede, hangi Marx
sylemitir? Sulamanz pekitirmek iin neden Marx'n yapt-
larndan bir tek cmle, bir tek szck vermiyorsunuz? Ekonomik
durumla yemek yeme ayn ey mi acaba? Bu son derece farkl
kavramlar bir biri 3de kartrmak, diyelim! ki yetikin herhangi bir
iyi ev kz iin balanabilir, fakat nasl oluyor da, sosyal
demokrasinin ykclar, bilimin ye- nileyicileri olan sizler, yetikin
iyi ev kznn hatasn byle pervaszca yineliyorsunuz? Nasl olur da,
yemek yeme toplumsal ideolojiyi belirleyebilir? Sylediklerinizi
dnseniz ya bir kez: deolojinin biiminin srekli olarak
deimesine ve gelimesine karm, yemek yeme, yemek yemenin
biimi deimez, aynen imdi olduu gibi eski alarda da insanlar
yemek yediler, inediler ve yediklerini sindirdiler. Bu arada sylemek
gerekirse, ideolojinin antik, feodal burjuva, proleter ekilleri vardr.
Genel konumak gerekirse, deimeyen bir eyin srekli olarak
deien bir eyi belirlemesi kabul edilebilir mi? Ekonomik durum
ideolojiyi belirler. Marx bunu gerekten sylenitir ve bu kolayca
anlalabilir, ama yemek yeme ile ekonomik durum bir ve ayn ey
318.
midir? Niin kendi dnce zayflnz Marx'a yklemek istiyorsu-
nuz?...
Devam edelim. Bizim anaristlerin grne gre, Marx'- 111
materyalizmi ayn zamanda koutluktur (paralelizmdir)...; ya da:
monist materyalizm kt maskelenmi bir dalizmdir ve metafizikle
bilim arasmda bir uzlamadr... Bundan dolay Marx, retim
ilikilerini maddesel olarak, fakat, insanlarn, varolduklar halde
hibir nemi olmayan irade ve gayretlerini hayal ve topya olarak
aklad iin dalizme dyor. (Bkz. Nobati No. 6, S.G.) Evvela,
Marx'- . m monist materyalizminin, anlamsz koutlukla hibir ortak
van voktur. Materyalizm asndan maddesel yan, yani ierik,
dnsel yandan, yani biimden zorunlu olarak nde gitmesine
karm, koutluk bu gr reddeder ve kesin olarak ne maddesel
yann ve ne de dnsel yann biribirin- den nde gitmediini, her
ikisinin birlikte ve kout olarak
gelitiini aklar. kincisi, Mars'n monizmi ile koutluk arasmda
ortak olan ne var? Biz ok iyi biliyoruz ki (eer marksist yazn
okuyorsanz, siz saym anaristlerin de bilmeleri gerekir), bunlardan
birincisi bir ilkeden, bir maddesel ve bir dnsel biimi olan doadan
hareket eder. Buna karn sonuncusu ise, dalizme gre biribirini
reddeden maddesel ve dnsel olmak zere iki ilkeden hareket eder.
ncs, insanlarnn irade ve gayretlerinin bir nemi olmadn
kim sylemi? Mars'n bunu nereden sylediini niin
bildirmiyorsunuz? Marx, Louis Bonaparte'n On Sekizinci
Brumaireinde, Fransa'da Snf Savamlarmda, Fransa'da
savada ve teki brorlerde, irade ve abalarn neminden sz
etmiyor mu? yleyse Marx sosyalist ruh iinde proleterlerin irade ve
abalarn gelitirmek iin neden aba harcad, eer irade ve
abalarm nemini kabul etmiyorsa, proleterler arasmda niin
propaganda yapt? Veya 1891 - 94 yllarna ait nl makalelerinde
Engels, irade ve gayretlerin neminden sz etmiyor da baka neden
sz ediyor? nsanlarm irade ve abalar, ieriklerini ekonomik du-
rumdan alrlar, fakat bu, hibir suretle,, bunlarm ekonomik ilikilerin
geliimi zerinde etkili olmadklar anlamna gelmez. Bu basit fikirleri
sindirmek gerekten bizim anaristlere o kadar zor mu geliyor? Evet,
evet, eletiri hevesi ile eletirinin kendisinin, iki ayr ey olduu
bouna sylenmiyor!...
Anarist baylar tarafmdan ortaya atlan bir sulama daha: erik
olmakszn biim dnlemez..., bundan dolay biimin, ieriin
gerisinde kald.,., bunlarn, 'yan- yana varolduklar' sylenemez...
319.
Yoksa monizm manasz bir ey olur (bkz. Nobati No. 1, S.G.). Saym
anaristler birazck kartrdlar yine. Biim olmakszn bir ierik
dnlemez, ama varolan biim hibir zaman varolan ierie,
tamam tamamna uymaz, yeni ierik belli bir lde hep eski ekle
brnr, bu nedenle de eski biim ile yeni ierik arasmda daima bir
eliki vardr. Devrimlerin asl temeli budur ve Marx'n
materyalizminin devrimci ruhu balca bur da ifadesini bulur. Fakat
anaristler bunu kavrayamyor- lar ve inatla, biim olmakszn bir
ieriin oiamayacazn yineliyorlar...
Anaristlerin materyalizme ilikin grleri bunlardr.
Sylenenlerle yetiniyoruz. Anaristlerin kendilerine ayr bir Marx
bulduklar, sonradan onunla savamak iin yine kendileri tarafndan
dnlen materyalizmi ona ykledikleri, bu kadarla da yeterli
akla kavuuyor. Fakat gerek Marx'la gerek materyalizme hibir
isabet yok...
Diyalektik materyalizmle proleter sosyalizmi arasmda nasl bir
bamt vardr?
khali Zhovrebas. (Yeni Zaman) No. 2,4, 7 ve
16 21, 24, 28 Haziran ve 9 Temmuz 1906.
mza: Koba.
Grcceden yaplan yetkili
Rusa eviriye gre.
NOTLAR
fil Brdsola ('Mcadele) - Tiflis Sosyal Demokrat rgtnn, Leninci
lskrann izinde giden grubunun ilk illegal Grcce gazetesi. Brdsola gazetesinin
kurulmasnda, ba -eken J. V. Stalin'di. Brdsola gazetesinin kmas, Grcistan'n
ilk sosyal-demokrat rgt olan Messame-Dassi>'nin devrimci aznlnn (J.V. S
talin, V.Z. Keoveli, A.G. Zulukidze) oportnist ounlua (Jordania vb.) kar
devrimci Marksist illegal bir ba- smn kurulmas sorununda 1898'den beri
srdrd mcadelenin bir sonucuydu. Brdsola Baku de, Tiflis Sosyal Demokrat
rgtnn devrimci kanad adna J. V. Stalin'in yakn bir alma arkada olan V.
Z. Keoveli tarafndan kurulan illegal basmevinde basld. Gazetenin kmasyla
ilgili pratik i de ona verildi. Brdsoiadaki, devrimci Marksist partinin program ve
taktik sorunlarna ilikin yn verici makaleler, J.V. Stalin'in kaleminden kmtr.
Brdsola gazetesinin drt says yaymlanmtr: 1. say Eyll 1901'de, 2./3. saylar
Kasm-Aralk 1901'de ve 4. say Aralk 1902'de. Brdsola lskradan sonra Rusya'da
en iyi Marksist gazete olup Transkafkasya proletaryasnn devrimci savamnn tm
Prusya ii snfnn devrimci mcadelesiyle blnmez birlii iin savamtr. Aynen
320.
Leninci Iskra> gibi, Brdsola da, devrimci Marksizmin teorik esaslarn savunmu
ve sosyal-demokrat rgtlerin siyasal kitle ajitasyonura, otokrasiye kar siyasal
savama gemeleri gerekliliinin propagandasn yapm ve Lenin'in
burjuva-demok. ratik devrimde proletaryann hegemonyas fikrini savunmutur.
Ekonomistlere kar mcadelede Brdsola, ii snfnn homojen-devrimci
partisinin kurulmas gerektiini gstermi ve liberal burjuvazi ile milliyetilerin ve
her trden oportnistlerin foyalarn meydana karmtr. Leninci Iskra, Brdsola
gazetesinin 1. saysnn kn byk nem tayan bir olay olarak grmtr, (s.
25.)
[21 Raboaya Misi (inin Fikri) aka ekonomistlerin oportnist
grlerini temsil eden bir gazete olup Ekim 1897'den Aralk 1902'ye kadar 16 say
kmtr, (s. 37.)
131 2 Haziran 1897 tarihli yasa, endstri iletmeleri ve demiryollar atelyeleri
iileri iin ignn 11,5 saat olarak saptamtr; yasa ayn zamanda iilerin tatil
gnlerini snrlamtr. (s. 37.)
[ 4] 29 Temmuz 1899 tarihinde hkmet tarafndan onaylanan, yksek okul
rencilerinin askerlik grevlerini yapmalarna ilikin geici kararlar
kastedilmektedir. Bu kararlar gereince yksek okullarda kurulan polis rejimine
kar toplu gsterilere katlan renciler okullardan karlm ve er olarak bir ila
yl sreyle ar ordusuna alnmlardr, (s. 42.)
151 Sakartvelo (Grcistan)Sosyal federalistlerin burjuva milliyeti
partisinin ekirdei haline gelen, Grc milliyetileri yurt. d grubunun gazetesi;
1903-1905 yllarnda Grc ve Fransz dillerinde Paris'de kt.
Grc federalistlerinin partisine (Nisan 1904'te Cenevre'de kuruldu) Sakartvelo
grubundan baka, anaristler, sosyal-devrimciler ve nasyonal demokratlar dahildi.
Federalistlerin asl istei, feodal burjuva Rus Devleti erevesi iinde Grcistan'n
ulusal zerklii idi. Gericilik yllarnda devrimin ak kartlar oldular, (s. 50.)
161 Ermeni Sosyal Demokrat i rgt, RSDP 11. Parti Kurultayndan
hemen sonra Ermeni nasyonal-federalist eler tarafndan kuruldu. V. I. Lenin, bu
rgtn Bund'la olan sk bantsn farketmitir: Lenin 7 Eyll (yeni stil) 1905'de
Merkez Komitesi yelerine unu yazmtr: Bu, 'Bnd'un bir yaratndan
baka birey deildir, salt Kafkas bundizminin beslenmesi amacyla kurulmutur...
Tm Kafkasyal yoldalar, bu yazarlar ve bozguncular etesine karlar. (Bkz. Lenin,
Toplu Eserleri, C.V, s. 493, Rusa.) (s. 52.)
17] Bund' (Litvanya, Polonya ve Rusya'da Genel Yahudi i Birlii) bir
Yahudi oportnist kk burjuva rgt. Ekim lS97'de. Vilna'da bir kongrede
kuruldu. Bund, zellikle Yahudi zanaatlar arasnda etkindi. RSDP I. Parti
Kurultaynda, sadece zel Yahudi proletaryasn ilgilendiren sorunlarda bamsz
321.
olan zerk bir rgt olarak partiye giren Bund, Rusya'nn ii hareketinde
milliyetiliin ve ayrlkln taycs idi. *Bundun burjuva - milliyeti gr,
Lenin'ci Iskra tarafndan sert biimde eletirildi. Kafkasyal Iskra yanllar,
Bunda kar savamnda V. I. Lenin'i tam, olarak desteklemilerdir. (s. 54.)
[8] Kastedilen, Mart 1903'de Tiflis'de Kafkasya Sosyal-Demokrat i
rgtlerinin 1.. Kongresinde, RSDP Kafkasya Federasyonu olarak birleen parti
komiteleridir. Kongrede Tiflis, Bak, Batum, Kutais, Gurien ve dier rgtler temsil
edilmilerdi. Kongre, Lenin'ci Iskrann siyasal izgisini onaylad, Isk- rann ve
Zaryann program taslan kabul etti, birliin zel bir tzn hazrlad've
karara balad. Kafkas Federasyonunun 1. Kongresi Kafkasya'daki sosyal
demokratik rgtlerin uluslararas yapsnn temelini att. Kongre, ynetici bir parti
organ-RSDP Kafkas Federal Komitesini kurdu. O zamanlar Batum
hapishanesinde tutuklu bulunan J. V. Stalin bu komiteye, kendi yokluunda seildi.
Srgnden kap Tiflis'e dnmesinden sonra J. V. Stalin 1904 yl banda RSDP
Kafkas Federal Ko- mitesinin bana geti. (s. 54)
191 J. V. Stalin'in Kutais'den yazd her iki mektup, V. I. Lenin'le N. K.
Krupskaya'nn Rusya'daki bolevik rgtleriyle yaztklar mektuplar arasnda
bulundu. J.V. Stalin bu mektuplar 1904 ylnn Eyll/Ekim aylarnda Kutais'de
kald srada yazd. Mektuplar, Transkafkasya'daki devrimci almadan bu yara
yoldalarndan biri olan ve o zamanlar Leipzig'te yaayan ve boleviklerin Leipzig
grubuna dahil olan M. Davita- vili'ye hitabediyordu. Bu Leipzig grubunun baka bir
yesi olan D. Suliavili bu mektuplar hakknda, anlarnda unlar yazd: Biz Stalin
yoldatan Lenin'e ilikin cokulu mektuplar alyorduk. Mektuplar M. Davitavili
alyordu. Stalin yolda bu mektuplarda hayranlkla Lenin'e ilikin dncelerini,
onun eilmez halis Marksist taktiini, partinin kurulu sorunlarn nasl zdn
vb. anlatyordu. Bu mektuplardan birinde Stalin yolda Lenin'e 'da kartal' diyor ve
onun meneviklere kar olan uzlamaz mcadelesine ilikin hayranln dile
getiriyordu. Biz bu mektuplar Lenin'e yolladk ve ondan hemen bir yant aldk, Lenin
bu yantnda Stalin'i 'ate saan kolhidi'99 diye adlandryordu.=> (Bkz. L. Beria,,
Transkafkasya Bolevik rgtlerinin Tarihi, geniletilmi yeni 13. Almanca] bask,
Moskova 1840, s. 66 [Almanca yeni bask, Berlin 1949].) Mektuplarn Grcce asllar
bulunamamtr. (s, 67.)
[10] Kastedilen, yeni. menevik Iskradr. RSDP'nin II. Kurultayndan sonra
menevikler Plehahov'un yardmyla Isk- ray ele geirdiler ve V.l. Lenin ve
Boleviklerle mcadele etmek iin kullandlar. Gazetede aka oportnist

99 Grcistan'da Karadeniz kysnda Rioni nehrinin Karadeniz'e kart alanda
mmbit delta topraklarna verilen ad. - N.
322.
grlerinin propagandasn yapmaya baladlar. Menevik Iskra Ekim 1905'e
kadar kt. (s. 67.)
!ll] 1904 sonbaharnda, Iskrann yaz kurulunu menevikler ele geirdikten
sonra V. D. Bon - Bruyevi, V.l. Lenin adna ayr bir yaynevi kurdu. Bunun devi,
parti yaznn,, zellikle 11. Parti Kurultay ounluunun ilkesel grn sa-
vunan yazn yaymlamakt. O zamanlar meneviklerin elinde bulunan Parti
Meclisi ile Merkez Komitesi, bolevik yaznn baslp yaylmas karsna akla
gelebilen btn engelleri karyorlard. Bu nedenle Kafkasya Bolevik Komiteleri
Konferans 1904 Kasmnda ounluun yazn ile ilgili olarak u karar ald.
Konferans MK'nden, partideki gr ayrlklarn aklayan dier yaznn
yannda, Lenin ve Bon - Bruyevi grubunun yaznn parti komitelerine teslim
etmesini ister. 1904 ylnn Aralk ay sonunda yaym almas, V. I. Lenin
tarafndan kurulan Vperyod (leri) gazetesine geti. (s. 67.)
[12] 22'ler Deklarasyonu, V.l. Lenin tarafndan yazlan Partiye ardr. Bu
ar, Lenin'in ynetimi altnda 1904 Austosunda svire'de yaplan boleviklerin
bir toplantsnda kabul edildi. J. V. Stalin'in mektubunda sz edilen, Partiye
bror, Partiye adl ardan baka, Riga ve Moskova komitelerinin kararlarn
ve ayrca 22 boleviin toplants kararlarna katlan boleviklerin Cenevre
grubunun kararn da ierir. Partiye ars boleviklerin 111." Parti Kurultay
iin mcadele program oldu. RSDP'nin ekseri komiteleri bolevikler toplants
kararlaryla birlik olduklarn bildirmilerdir. 1904 Eyllnde Kafkasya federal
komitesiyle Tiflis ve meretino-Mingrelien komiteleri, 22'ler Deklarasyonuna
katlmlar ve 111. Parti Kurultaynn hemen toplanmas iin bir ajitasyon
balatmlardr, (s. 67.)
1131 V.I. Lenin'in, Bir Adm leri ki Adm Geri adl makalesi 1904 Eyllnde
yazlmtr. Makale, Rosa Luxemburg'un, Iskranm 69., Yeni Zamann 42. ve 43.
saylarnda yaymlanan, Rus Sosyal Demokrasisinin rgtsel Sorunlar balkl
seri yazs ile Kari Kautsky'nin, skrann 66. saysnda baslan bir mektubuna
yanttr. Lenin, yantm Yeni Zamanda yaymlamak istedi, fakat "meneviklere
sempati duyan yaz kurulu bunun yaymlanmasn reddetti, (s. 67.)
[14J Rus Devrimci Sosyal-Demokrasisi Yurtd Ligas'nn 11. olaan
kongresinin protokol; Liga tarafndan 1904'te Cenevre'de yaymlanmtr, (s. 67J
[15] V.I. Lenin'in, Bir Adm leri, ki Adm Geri adl kitab 1904 ylnn
ubat - Mays aylar arasnda yazlm ve 6 (19) Mays 1004'de baslmtr (bkz. iki
ciltte Seme Eserler, C. 1, Moskova 1946, s. 314-402 Ibu cildin Almanca basksnda,
Moskova 1943, s. 325 - 415,. birka blm karlmtr; Lenin'in Almanca tam
basks, Tm Eserleri-', C. VI, Viyana - Berlin 193C). (s. 67.)
323.
[16] V.I. Lenin'in Ne Yapmal? adl kitab kastedilmektedir (bkz. iki ciltte
Seme Eserler, C. 1, Moskova 1946, s. 169- 313). [Almanca yeni bask, Berlin ,1949.]
(s. 67.)
[17] RSDP II. Parti Kurultay tarafndan kabul edilen tze gre, Parti
Konseyi en yksek parti organ idi. Parti Konseyi be kiiden oluuyordu. Merkez
Komitesi ile Merkez. Organ konsey iin ikier ye seiyorlar, konseyin beinci yesi
ise Parti Kurultay tarafndan seiliyordu. Konseyin asl devi MK ve MO'nn
almasn koordine etmek ve birletirmekti.
RSDP II. Parti Kurultayndan hemen sonra menevikler Parti Konseyinde ounluu
elde ettiler ve Parti Konseyini kendi fraksiyon organ haline getirdiler. RSDP IH.
Parti Kurultay partide birok merkezlerin bulunmasna .son verdi ve Rusya ve yurt-
d diye iki ksma ayrlan birleik bir parti merkezi Merkez Komitesi kurdu. III.
Parti Kurultay tarafndan kabul edilen tze gre merkez organnn yazar,
Merkez Komitesinin.yeleri iinden Merkez Komitesi tarafndan atanyordu (s. 72.)
118] V. 1. Lenin'in, Bir Yoldaa rgtsel Grevlerimiz zerine Mektup adl
bror, yazarn bir nsz ve bir sonsz ile Cenevre'de RSDP MK yaymevinde
yaymland (bkz. Tm Eserleri, C. V, s. 179-192, Rusa), (s. 72.)
119i Kostrov, An N. Jordania'nn takma adlar. (s_. 72.)
[20] Kvali (Saban zi) Grc dilinde kan haftalk gazete, liberal
milliyeti ynde bir organ. 1893- 1897 yllarnda gazete Messame - Da$siden
yazarlara stunlarn amt. 1897 sonunda gazete, Messame. - Dassinin
ounluunun (N. Jorda- nia vb.) eline geti ve legal Marksizmin borazan oldu.
RSDP iinde bolevik ve menevik fraksiyonlar doduktan sonra Kvali, Grc
meneviklerin organ oldu. 1904 ylnda gazete Hkmet tarafndan yasakland, (s.
72.)
[21] Proletariatis Brdsola (Proletaryann Mcadelesi) Grcce illegal
bir gazete, RSDP Kafkasya Federasyonu'nun organ; Nisan/Mays 1903'den Ekim
1905'e kadar kt; on ikinci says ktktan sonra yaym durduruldu. Srgnden
dnnden sonra J. V. Stalin, 1904 ylnda, dierleri yannda . G. Zulukilze ile
S.G. aumian'n da mensup olduu yaz kurulunun bana geti. Gazetede yn verici
makaleleri J. V. Stalin yazd. Proletariatis Brdsola Brdsola gazetesinin ardl idi.
RSDP Kafkas Federasyonunun I. Kongresi, Brdsola gazetesi ile Ermeni
sosyal-demokrat gazetesi Proletariat, ayn anda Grcce (Proletariatis Brdsola),
Ermenice (Proletariati Krivs) ve Rusa (Borba Proletariata) olmak zere dilde
kacak olan ortak bir organ halinde birletirmeye karar verdi. Her basknn
ierii ayn idi. Numara sras ilgili dildeki nceki organa uyuyordu. Proletariatis
Brdsola, Vperyod ve Proleta- riden sonra Marksist partinin ideolojik, rgtsel ve
taktik ilkelerini azimle savunan en byk illegal bolevik gazetesiydi. Proletariatis
324.
Brdsola nn yaz kurulu, V.L Lenin'le ve yurtdndaki bolevik merkeziyle en sk
temas srdryordu. Aralk 1904'de *Vperyodun yaynlanmasna ilikin haber
ktnda Kafkasya Federal Komitesi Vperyodu desteklemek iin bir yazn grubu
kurdu. Federal Komite nin *Proletariatis Brdsola- da birlikte alma arsna
verdii yantta V.l. Lenin, 20,Aralk (yeni stil) 1904 tarihli bir mektupta unlar
yazdSevgili yoldalar! Borba Proletariata' hakkndaki mektubunuzu aldm-
Yazmaya ve redaksiyondaki meslekdalara. da bilgi vermeye alacam. (Bkz.
Lenin, Toplu Eserleri, C. XV, s. 267, Rusa.) Prbletariatis Brdsola, Leninci
lskradan ve daha. sonra Vperyoddan Ve Proletariden dzenli bir ekilde
makaleler ve materyaller alp basyordu. Proletaride birok defalar Proletariatis
Brdsola hakknda olumlu eletiri ve deerlendirmeler kt gibi, bu gazeteden
makaleler ve haberlemeler de alnp baslmtr. *Proletarinin 12. saysnda Rus
dilinde Borba Proletariata gazetesinin 1. saysnn k bildirildi. Notun sonunda
yle deniliyordu.- Bu ilgin gazetenin ieriine tekrar geleceiz. Kafkas
Federasyonunun yayn almasnn genilemesini en iten duygularla selamlar.
Kafkasya'da parti fikrinin yenilenmesinde ona baarlar dileriz. (s. 72.)
1221 J.V. Stalin'in, Sosyal Demokrasinin Ulusal Soruna likin Anlay
Nedir? balkl makalesi kastedilmektedir (bkz. bu cilt, s. 48.) (s. 72.)
[23J ar II. Nikolaus'un 12 Aralk 1904 gnl yksek kiisel buyruu, zel bir
hkmet bildirisiyle birlikte 14 Aralk 1904 gnl gazetelerde yaymland. kinci
derecede kalan birka reform vaadi bir yana braklrsa, buyruk keyfi iktidarn
sarslmazln ilan ediyor ve yalnz devrimci ii ve kyllere kar deil, rke rke
hkmete meruti istekler sunma cretini gsteren liberallere kar da tehditler
ieriyordu. V. I. Lenin'in syleyiine gre, II. Nikolaus'un buyruu liberaller iin
dorudan doruya bir tokattr, (s. 84.)
[24] Anayasa tasars, liberal Kurtulu Birlii yelerinin bir grubu
tarafndan Ekim 1904'te hazrland ve Rus Devleti Temel Yasas, Bir Rus Anayasas
Tasla bal altnda Moskova 1904'te zel bask olarak yaymland, (s. 85.)
I25l J. V. Stalin'in, Partideki Gr Ayrlklarnn Ksa Aklamas ad
bror 1905 ylnn Nisan ay sonunda yazld. Bror, N. Jordania'nn
Sosyal-Demokratta kan ounluk mu, Aznlk m?, Mogsauride kan Parti
Nedir? vb. makalelerine bir yantt. J. V. Stalin'in, Partideki Gr Ayrlklarnn
Ksa Aklamas makalesi yurt dndaki bolevik merkezinde hemen renildi. S
Temmuz 1905'te RSDP Kafkasya Federal Komitesine yazd bir mektupta N. K.
Krupska- ya, brorn yurt ' dna gnderilmesini rica etti. Partideki Gi'
Ayrlklarnn Ksa Aklamas, bror Transkafkasya bolevik rgtlerinde geni
yaygnlk kazand; ilerici iiler bu brorden parti ii gr ayrlklar ile V.I.
325.
Lenin'in ve boleviklerin grn rendiler. Bror RSDP Kafkas Federasyonunun
illegal (Avlabar) .basmevinde 1905 Maysnda Grc ve Haziranda Rus ve Ermeni
dillerinde yaymland. Bask adedi her biri 1500-2000'i buldu. (s. 93.)
126] Iskra (Kvlcm) lk tm Rusya illegal mark- sist gazetesi; 1900
ylnda V. 1. Lenin tarafndan kuruldu. lskr ra*nn ilk says 11 (24) Aralk 1900'de
Leipzig, bundan sonraki saylar Mnih'de, Nisan 1902'den itibaren Londra'da, 1903
ilkbaharndan itibaren Cenevre'de kt. Rusya'nn bir dizi kentlerinde (Petersburg,
Moskova vb.) RSDP komiteleri ve gruplar. Leninci Iskra ynnde kuruldu. lleal
Brdsola (Mcadele) gazetesi Grc Sosyal Demokrasinin organ> Iskra. 7un
fikirlerini Transkafkasya'da savundu. ( lskrann nemi ve ilevi iin bkz..- SBKP (B)
Tarihi - Ksa Ders, Moskova 1945, s. 40-48 [Almanca yeni bask, Berlin, Blm 1, 5 ve
II, 2J.) (s. 94.)
127] Sosyal-Demokrat -- Kafkas meneviklerinin illegal gazetesi;
1905 ylnn Nisan ayndan Kasm ayna kadar Tiflis'de Grcce olarak
yaymlanmtr. Gazete N. Jordania tarafndan ynetiliyordu. Sosyal-DemokraUn
ilk says, RSDP Tiflis Komitesi organ olarak yaymland; daha snra gazete
kendisini 'Kafkasya sosyal demokrat ii rgtlerinin organ olarak adlandrd. (s.
95.)
1281 Raboeye Dyelo (i Davas) Rus Sosyal-De- mokratlar Yurtd
Birlii'nin (ekonomistlerin) dzensiz olarak yaymlanan organ. 1899 ylndan 1902
ylna kadar Cenevre'de kmtr, (s. 95.)
[291 Bkz. V. I. Lenin, Tm Yaptlar, C. IV. s. 56. Rusa, (s. 96.)
[30] Starover - A. N. Potressov'un takma ad. (s. 97.)
131] Bkz. Kari Marx ve Friedrich Engels, Komnist Partisi Manifestosu,
Moskova 1945, s. 31 lAlmanca yeni bask, Berlin 1949, 22 - 23]. (s. 101).
[32] Yeni Zaman 1883'ten 1923'e kadar Stuttgart'ta yaymlanan Alman
sosyal demokrasisinin dergisi (s. 102.)
133] Mogsauri (Gezgin) tarihsel-arkeolojik ve co- rafi-etnografik dergi;
1901 ylndan 1905 Kasmna kadar Tiflis'- de yaymlanmtr. 1905 Ocandan
itibaren Mogsauri, Ph. Maharadze'in redaksiyonu altnda yaymlanan, Grc
sosyal- demokratlarnn siyasal bir haftalk yazn dergisi oldu. Mog- sauride
bolevik yazarlarn makaleleri yannda, meneviklerin makaleleri de yaymland, (s.
104.)
[34] Hainfeld Program, Avusturya Sosyal Demokrasisinin Kurulu Parti
Kurultaynda 1888'de Hainfeld ehrinde karara baland. Bu program, ilkeler
ksmnda, toplumsal geliimin gidiatn ve proletaryann ve proletarya partisinin
devlerini doru olarak aydnlatan bir dizi ilkeler ieriyordu. Daha sonra, 1901'deki
326.
Viyana Parti Kurultaynda Hainfeld Programnn yerini revizyonist grler ieren
yeni bir program ald. (s. 112.)
[35] Bkz. Kari Marx, Louis Bonapart'n n Sekizinci Bru- maire'i, Moskova
1939, s. 40 - 41 [Almanca yeni bask, Berlin 1946, S . 40-41) . (s. 115).
[36] Zarya (afak) V.l. Lenin tarafndan kurulan, Rusya
sosyal-demokrasisinin teorik dergisi; Iskra ile ayn zamanda, ortak bir redaksiyon
altnda kt. Dergi, 1901 Nisanndan 1902 Austosuna kadar Stuttgart'ta
yaymland, (s. 118.)
137]Bkz. V.l. Lenin, Tm Yaptlar, C. VI, s. 150, Rusa, (s. 121.)
[38] Dnyevnik Sozialdemokrata (Sosyal Demokrat Gnce) 1905
Martndan 1912 Nisasna kadar dzensiz bir ekilde yaymlanan ye G V. Plehanov
tarafndan Cenevre'de karlan dergi. Tamam 16 say kt. 1916 ylnda derginin
bir says daha kt. (s. 121.)
[391 Gnakistler Ermeni rencilerin giriimi zerine 1887'de Cenevre'de
kurulan bir Ermeni kk burjuva partisinin yeleri. Ermeni Sosyal Demokrat
Partisinin adn kabul eden Gnak Partisi, Transkafkasya ii hareketi iinde b-
lc bir politika yrtt. 1905-1907 devriminden sonra Gnak Partisi, gerici
milliyeti bir gruplama eklinde yozlamtr. (s. 130.)
[40] Bkz. Parti Kurultaylar, Konferanslar ve Merkez Komitesi Plenum
Toplantlarnn Kararlarnda SBKP(B), bl. 1, 6. bask, Moskova 1940, s. 45, Rusa.
(s. 131.)
[41] Proletariatis Brdsola (Proletaryann Mcadelesi) gazetesinin II.
saysnda J. V. Stalin'in Geici Devrimci Hkmet ve Sosyal-Demokrasi makalesinin
yalnz birinci blm yaymlanmtr. Proletariatis Brdsola saylarnn (12, 13, 14.
saylar) arivde kalm olan J. V. Stalin'in hazrlad el yazs ile yazlm plan
taslandan anlaldna gre, makalenin ikinci blmnn 13. sayda
yaymlanmas kararlatrlmt. Proletariatis Brdsola 12. say ile yaymn kestii
iin ikinci blm yaymlanmad. Makalenin bu blm sadece el yazs ile yazl- mr
Rusa eviri halinde jandarma ynetiminin dosyalarnda alkonulmu olarak
kalmt. El yazsnn Grcce metni bulunamad. (s. 133.)
[42] II. Enternasyonalin Amsterdam Kongresi, 1904 Austosunda topland, (s.
136.)
[43] Kari Marx ve Friedrich Engels, Merkez Kurulun Bund'a Hitab (bkz. Kari
Marx, Komnistlerin Kln Durumas zerine Aklamalar, Moskova 1940, s. 113).
(s. 137.)
[44] V.I. Lenin'in, 'Geici Devrimci Hkmet stne yazs kastedilmektedir.
Lenin bu yazsnda Friedrich Engels'in, Bakuninciler Banda makalesinden
327.
alnt yapmaktadr (Bkz. V. 1. Lenin, Tm Eserleri, C. VII, s. 325, 326, 328, Rusa),
(s. 140.)
1451 Kastedilen, iileri bakan Bulygin'in bakanlndaki bir komisyonca
hazrlanan istiari bir Devlet Dumas kurulmasna ilikin yasa tasars ile Duma
seimleriyle ilgili hkmlerdir. Yasa tasars ile seimlere ilikin hkmler arn
manifestosu ile birlikte 6 (19) Austos 1905 gn yaymlandlar. Bolevikler, Bulygin
Dumasna etkin boykot ilan ettiler. Duma top- lanamadan, devrim tarafndan silinip
sprld. (s. "147.)
46 J. V. Stalin'in, Proletariatis Brdsolann. 11. saysnda yaymlanan
'Sosyal Demokrata Yant balkl makalesi yurtd bolevik merkezinde canl
yank yaratt. J.V. Stalin'in makalesinin asl ieriinin ksa bir zetinde V. I. Lenin,
Proletari- de unlar yazd: 'Sosyal Demokratla Yant' makalesinde nl, 'bilincin
dardan tanmas' ile ilgili sorunun mkemmel bir ekilde ortaya konulduunu
gryoruz. Yazar bu soruiu drt bamsz ksma ayryor:
1) Felsefi bir sorun olan bilincin varlkla ilikisi sorunu .- Varlk bilinci belirler.
ki snfn varlna uygun olarak da iki trl bilin geliir: Burjuva bilinci, sosyalist
bilin. Proletaryann durumuna uygun den sosyalist bilintir.
(2) 'Bu sosyalist bilinci (bilimsel sosyalizmi) kim gelitirebilir ve kim
gelitiriyor?' . '
'Modern sosyalist bilin yalnzca derin bilimsel anlay esas zerinde ortaya
kabilir' (Kautsky), yani bunun gelitirilmesi, 'bunun iin gerekli ara ve bo zamana
sahip birka sosyal demokrat aydnn iidir'.
(3) Bu bilin proletaryaya nasl girer? 'Burada ortaya, sosyalist bilinci ii
hareketine tayacak olan sosyal demokrasi (yalnz sosyal demokrat aydnlar deil)
kmaktadr.'
(4) Sosyalizm propagandasyla proletaryaya gelince, sosyal demokrasi
onda ne bulmaktadr? Sosyalizme igdsel bir eilim! Bylece sosyalist eilimler
proletarya ile birlikte doa gerei proleterlerin kendilerinde ve proletaryann
grn benimseyenlerde ortaya kar... Sosyalist abalarn geliimi bununla
aklanabilir...' (Kautsky.)
Buna bakarak Menevik, u gln sonuca varyor: 'Bu nedenle sosyalizmin,
proletaryaya dardan getirilmeyip tersine, proletaryadan kt ve proletaryann
grlerini benimseyenlerin kafalarna girdii aktr.7 (Bkz. 11 (24) Ekim 1905
gn ve 22 numaral Proletari, -Partiden stunu, s. 6.) (s. 151.)
147] Federal Komiteye Yant", 1 Temmuz 1905 gn Sos- yal-Demkratn 3.
saysnn eki olarak yaymland. Yantn yazar, Grc meneviklerinin lideri olan
ye grlerini J.V. Stalin'in Partideki Gr Ayrlklarn Ksa Aklamas adl
brornde ve dier yazlarnda sert biimde eletirdii N. Jor- dania idi. (s. 151.)
328.
[48] Bkz. V.I. Lenin, Tm Yaptlar, C. V, s. 187, Rusa, (s. 158.)
[491 Moskovskiye Vyedomosti (Moskova HaberleriJ 1756'da
yaymlanmaya balad; gazete, soylu derebeyleriyle din adamlarnn gerici
evrelerinin karlarn temsil ediyordu. 1905'- ten beri Kara Yzlerin organ: 1917
Ekim devriminden sonra kapanmtr, (s. 162.)
[50] Russkiye Vyedomosti (Rus Haberleri) 1863'ten beri Moskova
niversitesinin liberal profesrleriyle Moskovadaki Zemstvo temscileri tarafndan
yaymlanan gazete; liberal toprak sahipleriyle burjuvazinin karlarn temsil
ediyordu. 1905'ten sonra sa Kadetlerin organ oldu. (s. 163.)
/5I/Proleteri li. Parti Kurultaynn karar zerine kurulan haftalk
illegal bolevik gazetesi. RSDP merkez organ; 14 (27) Mays'tan 12 (25) Kasm 1905'e
kadar Cenevre'de yaymland: 26 say kt. Gazetenin sorumlu redaktr V.I. Le-
nin'di. Proletari, eski Leninci Iskrann izgisini srdrd ve bolevik Vperyod
gazetesinin devamyd. V. I. Lenin'in: Pe- tersburg'a gelmesiyle Proletarinin yaym
durduruldu, (s. 164.)
[52] Anayasal-Demokratik Parti (K-D, Kadetler), liberal- monarist burjuvazinin
asl partisiydi. Ekim 1905'te kuruldu. kiyzl bir demokratizm maskesi altnda,
kendilerini Halk zgrl* Partisi olarak adlandran Kadetler, kyll kendi
yanlarna ekmeye alyorlard. Amalar arl meruti bir monari biiminde
tutmakt. Kadetler zamanla emperyalist burjuvazinin partisi haline geldiler.
Sosyalist Ekim Devriminin zaferinden sonra Kadetler Sovyet Cumhuriyetine kar,
kar-dev- rimci komplolar ve ayaklanmalar dzenlediler, (s. 167.)
1531 Kavkaski Raboi Listok (Kafkas i Gazetesi) Kafkasya'da
kan ilk gnlk legal bolevik gazetesi; 1905 yl 20 Kasmndan 14 Aralk'na
kadar Rusa olarak Tiflis'de yaymlanmtr. Gazete, J. V. Stalin ve S. G. aumian
tarafndan ynetilmitir.. RSDP Kafkas^ Federasyonunun 4. Konferansnda
Kavkaski Raboi Listok Kafkas Federasyonunun resmi organ olarak kabul
edilmitir. 17 say kmtr. Gazetenin son iki says Yelisavetpclski Vestnik (
Yelisavetpol Haberleri) ad altnda kmtr, (s 179.)
[541 Aralk 1905'te Tuckum, Talsen, Rujen, Friedrichstadt ve dier Letonya
kentleri, ayaklanan iiler, tarm iileri ve kyllerin silahl birlikleri tarafndan
igal edildi. ar askerlerine kar partizan sava balad. Ocak 1906'da
Letonya'daki ayaklanmalar Orlov, Sologub ve teki ar generallerinin birlikleri
tarafndan bastrld, (s. 185.)
[55] J.V. Stalin'in, Devlet Dumas ve Sosyal-Demokrasi- nin Taktii adl
makalesi, RSDP Birleik Tiflis Komitesinin gnlk gazetesi olan ve 1906 ylnn 5
Martndan 10 Martna kadar yaymlanan Gantiadi (afak) gazetesinde yaymlan-
d. Makale, boleviklerin duma taktii sorunlarndaki grnn resmi bir
329.
aklamas idi. Gantiadinin nceki saysnda, bu soruna ilikin meneviklerin
grn dile getiren Devlet D- mas Seimleri ve Taktiimiz bal altnda X.
imzal bir makale yaymlanmt. J. V. Stalin'in makalesine redaksiyon u notu.
koymutu : Dnk saymzda yoldalarmzdan bir blmnn Devlet Dumasma
katlma sorunundaki grlerini yanstan bir makale yaymladk. Verilen sze uygun
olarak bugn, yoldalarmzdan baka bir blmnn bu soruna ilikin ilkesel
grlerini yanstan ikinci bir makale yaymlanyor. Okuyucunun grecei zere bu
iki makale ilke bakmndan birbirinden farkldr: Birinci makalenin yazar duma
seimlerine katlmadan yanadr, ikinci makalenin yazar ise katlmaya kardr. Ne
birinci ve ne de ikinci gr, sadece kiisel bir gr dile getirmiyor. Bunlar parti
iinde bulunan iki akmn taktik tutumunu yanstmaktadrlar. Bu durum yalnz
bizde deil, tm Rusya'da da byledir. (s. 188.)
1561 Revolutsionaya Rossiya (Devrimci Rusya) Sos-
yal-devrimcilerin organ olup 1900 sonundan 1905'e kadar yaymlanmtr;
balangta Sosyal Devrimciler Birlii tarafndan yaymland, Ocak 1902'de Sosyal
Devrimciler Partisinin merkez organ oldu. (s. 202.)
157] Novaya Jiz (Yeni Yaam) ilk legal bolevik gazetesi; 1905 yl
27 Ekiminden 3 Aralna kadar Petersburg'- da yaymland. V. I. Lenin'in
yurtdndan dnd andan itibaren Novaya Jizn dorudan onun nderlii
altnda kmaya balad. Maxim Gorki, gazeteye etkin olarak katld. 27. sayyla
Nova Jizn ilgili otoritelerce yasakland. Son says olan 28. say illegal olarak
kt. (s. 205.)
158] Naalo (Balang) meneviklerin legal gnlk gazetesi; 1905
yl 13 Kasmndan 2 Aralna kadar Petersburg'da yaymland, (s. 205.)
1591 Znobis Purzeli (Haber Gazetesi) Grcce yaymlanan gnlk
gazete; 1896'dan 1906'ya kadar Tiflis'de yaymland. Gazete 1900 yl sofundan
itibaren Grc milliyetilerinin borusu oldu: 1904'te Grc sosyal-federalisilerin
organ oldu. (s. 205.)
[60.1 Elva (imek) Grcce yaymlanan gnlk gazete, RSDP Birleik
Tiflis Komitesinin organ; Gantiadi gazetesinin yasaklanmasndan sonra
yaymlanmaya balad. Elva gazetesinin ilk says 12 Mart 1906'da, son says ise
ayn yln 15 Nisannda kt. J. V. Stalin, gazetede bolevikler iin yol gsterici
makaleler yazd. Toplam olarak 27 say kt. (s.
~ 207.)
[61] RSDP IV. Parti Kurultay (Birleme Kurultay) 10-25 Nisan (23 Nisan-8
Mays) 1906 gnleri arasnda Stockholm'de yapld. Parti Kurultaynda Polonya,
Litvanya, Letonya ulusal sosyal-demokrat partilerinin temsilcileriyle Bundun
temsilcileri hazr bulundular. 1905 silahl Aralk ayaklanmasndan sonra birok
330.
bolevik rgt hkmet tarafndan ezilmiti, bu yzden delege gnderemediler.
Parti Kurultaynda menevikler nemsiz de olsa bir ounlua sahiptiler. Parti
Kurultaynda meneviklerin stnl, birok sorunda Parti Kurultay ka-
rarlarnn niteliini de belirledi, J.V. Stalin, vanovi-takma ad altnda
boleviklerin Tiflis rgtnn parti delegesiydi. Stalin Parti Kurultaynda" tarm
program tasars, gncel durumun deerlendirilmesi ve Devlet Dumas stne
tartma konuma- lan yapt. Bundan baka J. V. Stalin Parti Kurultaynda, Dev-
let Dumas, Bundla anlama ve dier sorunlardaki Transkaf- kasya
meneviklerinin oportnist taktiini ortaya serdii birok yararl aklamalarda
bulundurCs. 212.)
1621 John-P.P. Maslov'un takma ad. (s. 212.)
63 N. Ch.-Noah Chomeriki, bir menevik. (s. 217.)
164) Simartle (Gerek) -r-Grc meneviklerinin gnlk siyasal-yazm
gazetesi; 1906 ylnda Tiflis'de yaymland, (s. 217.)
1651 Kari Kautsky ile Jules Guesde o zamanlar daha oportnistler kampna
gememilerdi. Genel olarak uluslararas ii hareketini ve zel olarak da
Almanya'nn ii snfn byk lde etkileyen 1905 -1907 Rus devriminin etkisi
altnda Kari Kautsky birok sorunda devrimci sosyal-demokrasi ruhuyla ortaya kt.
(s. 217.)
1661 Akhali Zhovreba (Yeni Yaam) 1906 yl 20 Haziranndan 14
Temmuzuna kadar Tiflis'de yaymlanan gnlk bolevik gazetesi. Gazetenin
ynetmeni J. V. Stalin'di. Akhali ovrebada srekli olarak J. V. Stalin'le birlikte
alanlar, M. Davitavili, G. Telia, G. Kikodze vb. idi. Toplam olarak 20 say kt. (s.
217.) . , -
67: V.l. Lenin'in, Rusya'nn Bugnk Durumu ve i Partisinin Taktii
makalesinden aktarlyor. (Bkz. Tm Yaptlar, C. IX, s. 26, Rusa.) Makale, RSDP
birleik MK organ olan Partiniye zvestiyada (Parti Haberleri) yaymland.
Partiniye zvestiya IV. Parti Kurultay arifesinde (Birleme Parti Kurultay)
Petersbrg'da illegal olarak yaymland. 1. says 7 ubat 1906'da ve 2. says 20
Mart 1906'da olmak zere iki say kt. (s. 218.)
68 Kari Marx ve Friedrich Engels, Germany: Revolu- tion and
Counter-Revolution (bkz. Marx/Engels, Almanya'da Devrim ve Kar-Devrim, Moskova
1940, s. 113 [Almanca yeni bask, Berlin 1949, s. 1191.) (s. 219.)
[69 Friedrich Engels, Bakuninciler Banda, Moskova 1941, s. 16'dan 17'ye
kadar. (s. 220.)
[701 Zvernaya Zemlya (Kuzey lkesi) 23-28 Haziran 1906 gnleri
arasnda Petersburg'da yaymlanan gnlk legal bolevik gazetesi, (s. 222.)
331.
171] Rossiya (Rusya) polis ve Kara Yzler niteliinde gnlk gazete;
1905 yl Kasmndan 1914 Nisanna kadar yaymland. ileri Bakanlnn
organ, (s. 222.)
[72] 1906 ylnn Haziran ve Temmuz aylarnda ileri Bakan P.A. Stplypin
yerel otoritelere, iilerin, kyllerin devrimci hareketlerinin ve devrimci rgtlerin
amansz askeri yenilgiye uratlmasn isteyen emirler gnderdi, (s. 223.)
[73] , D. Trepov Petersburg Genel Valisi, 1905 ylndaki devrimin
bastrlmasn ynetti, (s. 223.)
[74] J.V- Stalin'in, .Bugnk Durum ye i Partisinin Birleme Parti
Kurultay balkl yazs 1906 ylnda Grc dilinde Tiflis'de Proletariat
yaynevinde basld. Brore IV. Parti Kurultay (Birleme Parti Kurultay) iin olan
boleviklerin karar tasars eklenmiti, 1. Demokratik Devrimin imdiki
Durumu (bkz. V.I. Lenin, Tm Yaptlar, C. IX, s. 39-41, Rusa), 2. Demokratik
Devrimin u Annda Proletaryann Snfsal devleri (bkz. Parti Kurultaylar,
Konferanslar ve Merkez Komitesi Plenum Toplantlarnn Varg ve Kararlarnda
SBKP(B), Bl. I, 6. bask, Moskova 1940, s. 65, Rusa), 3. Silahl Ayaklanma (bkz. V.
I. Lenin, Tm Yaptlar, C. IX, s. 41 - 42, Rusa), ayrca V.I. Lenin'in Parti
Kurultaynda bolevik- ler adna nerdii Devlet Dumasma ilikin karar tasars
(bkz. V.I. Lenin, Tm Yaptlar, C. IX, s. 159-160, Rusa). Bunlardan baka brorn
ekinde, Parti Kurultaynn silahl ayaklanmaya ilikin kararyla meneviklerin,
Devrimin bugnk durumuna ve proletaryann devlerine ilikin karar tasars da
bulunuyordu, (s. 225.)
[751 Liberal-monarist burjuvazinin bir partisi olan Demokratik Reform
Partisi, 1906 ylnda I. Devlet Dumas seimleri srasnda kuruldu, (s. 234.)
[76i ktobristler, ya da 17 Ekim Birlii, 1905 yl Kasm aynda kurulan,
byk ticaret ve sanayi burjuvazisi ile byk toprak sahiplerinin kar-devrimci bir
partisiydi. ktobristler Stolypin rejimini, arln i ve d politikasn tam olarak
desteklediler. (s. 234.)
1771 Trdovtk'ler, 1906 'Nisannda I. Devlet Damasnn kyl
milletvekillerinden oluan bir kk-burjuva demokratlar grubuydu. Trudovik'ler,
tm zmresel ve ulusal snrlamalarn kaldrlmas isteini,, zemstvo ve kent
zynetiminin demokratikletirilmesini, Devlet Dumas seimlerinde genel oy
hakknn gerekletirilmesini ve her eyden nce tarm sorununun zmlenmesini
savundular, (s. 235.)
1781 Naa Jizn (Yaamamz) aralklarla, Kasm 1904'- ten Aralk
1906'ya kadar Petersburg'da yaymlanan bir liberal burjuva gazetesi, (s. 238.)
1791 Akhali Droyeba (Yeni Zaman) 14 Kasm 1906'- dan 8 Ocak
1907'ye kadar Tiflis'de Grc dilinde haftada bir kan legal sendika gazetesi.
332.
Gazete, J. V. Stalin, M. akaya ve M. Davitavili'nin ynetimi altndayd; Tiflis valisi
tarafndan yasakland, (s. 252.)
1801 Senatr idlovski Komisyonu gya St. Petersburg kenti ve varolarndaki
iilerin honutsuzluklarnn nedenlerinin geciktirilmeden aydnlatlmas iin
arn 29 Ocak 1905 gnl buyruu ile kuruldu. Komisyona iilerin seilmi tem-
silcileri de alnacakt. Bolevikler arln bu giriimini, iileri devrimci
mcadeleden dndrme giriimi olarak grdler ve komisyon seimlerini, ar
hkmetine politik istekler sunmak iin kullanmay nerdiler. Hkmet, istekleri
reddettikten sonra ikinci semenler, komisyona temsilcilerini semeyi reddettiler ve
Petersburg iilerini greve ardlar. Daha ertesi gn siyasal kitle grevleri balad.
20 ubat 1905 gn ar hkmeti idlovski komisyonunu datmak zorunda kald.
(s. 254.)
1811 Maliye bakan V.N. Kokovtsev'in bakanl altndaki komisyon, ubat
1905'de kuruldu. Aynen idlovski komisyonu gibi bu da, ii sorunlarn incelemek
iin, ama bu kez iiler katlmakszn kuruldu. Komisyon 1905 yazna kadar varl-
n srdrd, (s. 255.)
1821 4 Mart 1906 tarihli Dernekler Yasas, tzklerini res- tnsn onaylatmak
koulu ile dernek ve birliklerin yasal varlna izin veriyordu. Derneklerin faaliyeti
iin pek ok snrlamalar konmasna, yasalarn inenmesine kar cezai
sorumluluk getirilmesine ramen iiler, proleter sendikalar canlandrmak iin
verilen haklardan geni lde yararlandlar. 1905 -1907 yllarnda Rusya'da ilk
kez, devrimci sosyal-demokrasinin nderlii altnda ekonomik ve siyasal mcadele
yrten kitle sendikalar kuruldu, (s. 255.)
[831 17 Ekim 1905 gnl ar manifestosu ktktan sonra babakan S.J. Vitte
ile ileri Bakan P. N. Durrovo valilere, kent feomutanZarm gnderdikleri bir
dizi genelge ve telgraflarla, resmen ilan edilen zgrlklere ramen miting ve top-
lantlarn silah zoruyla datlmasn, gazetelerin yasaklanmasn, sendikalara
kar kararl nlemler alnmasn, devrimci faaliyette bulunduundan phelenilen
btn ahslarn idari yol-_ dan srlmesini istediler, (s. 255.)
[84] 1905 ylnn sonu ile 1906 ylnn balarnda, banda Kropotkin'in
rencisi nl anarist V. erkezivili ve yandalar Michako Tsereteli (Bton), alva
Gogelia (.GJ ve dierlerinin bulunduu bir anarist grubu, sosyal-demokratlara
kar amansz bir kampanya yrtt. Grup Tiflis'de Nobati, Mua gazeteleriyle
dier baz kk gazeteleri karyordu. Anaristlerin proletarya iinde dayanaklar
yoktur, fakat deklase ve kk-burjuva eler arasnda baz baarlar kazandlar. J.
V. Stalin, Anarizm mi? Sosyalizm mi? genel bal altnda bir makale dizisiyle
saldrya geti. lk drt makale 1906 ylnn Haziran ve Temmuz aylan iinde Akhali
ovreba gazetesinde yaymland. Otoriteler gazeteyi yasakladklar iin geri kalan
333.
makalelerin yaymlanmas kald. Aralk 1906'da ve 1 Ocak 1907'de, Akhali ovreba
gazetesinde yaymlanm olan makaleler olarak Akhali Droyeba gazetesinde tekrar
yaymland, ama biraz deitirilmi olarak. Gazetenin yaz kurulu bu makale ile
birlikte u aklamay yaptGeenlerde, hizmetliler sendikas bize, anarizm,
sosyalizm ve buna benzer dier sorunlara ilikin makaleler yaymlanmasn nerdi
(bkz. 'Akhali Droyeba' No. 3). Baka birka yolda da ayn istekte bulundular. Bu
istekleri severek yerine getiriyoruz ve bu makaleleri yaynlyoruz. Makalelerin
durumuna gelince, bu makalelerden bir ksmnn bir kez Grc basnnda km
olduunu (yazara bal olmayan nedenlerle makaleler bitirilmedi) aklamay gerekli
gryoruz. Buna ramen biz btn makaleleri tam olarak ya- yrnlamay gerekli
grdk ve yazara, onlar herkese anlalabilecek bir dille yazmasn nerdik, o da
bunu severek yapt. Anarizm mi? Sosyalizm mi? yazsnn ilk drt blmnn
deiik iki ekli byle ortaya kt. Bunlarn devam 1907 ubatnda veni Zhovreba
gazetesinde ve 1907 Nisannda Dro gazetesinde yaymland. Akhali Zhovreba
gazetesinde yaymlanm olan, Anarizm mi? Sosyalizm mi? yazsnn birinci
deiik ekli bu cildin ekinde bulunuyor.
veni Zhovreba (Yaammz) 18 ubat 1907 tarihinden itibaren
Tiflis'de legal olarak yaymlanan gnlk bolevik gazete. Bu \ gazete J. V. Stalin
tarafndan ynetildi. 13 say kt. Ar yn dolaysyla gazete 6 Mart 1907'de
yasakland.
Dro (Zaman) veni Zhovreba gazetesinin yasaklanmasndan sonra
1907 yl 11 Martndan 15 Nisanna kadar Tiflis'de yaymlanan gnlk bolevik
gazete. Gazetenin ynetmeni J.V. Stalin'di. Gazetenin yaz kurulunda M. akaya, M.
Da- vitavili de vard. 31 say kt. (s. 261.)
[851 Nobati (ar) Grc anaristlerin haftalk gazetesi; 1906 ylnda
Tiflis'de yaymland (s. 267.)
1861 Friedrich Engels, Ludwig Feuerbach, Moskova 1939, s. 7 IAlmanca yeni
bask, Berlin 1946, s. 7). (s. 269.)
187] Kari Marx, Siyasal Ekonominin Eletirisi, Moskova-Leningrad 1934, s.
5-6 [Almanca yeni bask, Berlin 1947, s. 13-141: (s. 273.)
188] Kari M arx ve Friedrich Engels, Kutsal Aile, blm: Fransz
Materyalizmine Kar Eletirisel Sava (Marx- Engels -Tm Yaptlar, Birinci Ksm,
C. 3, Berlin 1932, s. 307). (s. 282.)
[89] Kari Marx, La Misere de la Philosophie (bkz. Felsefenin Sefaleti,
Moskova 1939, s. 129 lAlmanca yeni bask, Berlin 1947, s^ 188].) (s. 293.)
[90] Friedrich Engels,, Ailenin, zel Mlkiyetin ve Devletin Kkeni, Moskova
1940, s. 146 [Almanca yeni bask, Berlin 1946, S . 146). ( S . 294.)
334.
1911 Kari Marx, Gotha Programnn Eletirisi, Moskova 1941, s. 23 [Almanca
yeni bask, Berlin 1946, s. 211. (s. 295.)
[92] Friedrich Engels, Bay Eugen Bilimi Altst Ediyor, Moskova 1939, s. 150,
151 lAlmanca yeni bask, Berlin 1949, s. 191-1921. (s. 298.)
1931 Mua (i) Grc anaristlerinin gnlk gazetesi; 1906 ylnda
Tiflis'de yaymland, (s. 305.)
1941 Chma (Ses) Grc anaristlerinin gnlk gazetesi; 1906 ylnda
Tiflis'de yaymland, (s. 305.)
195] Kari Marx, Kln Komnist Dvas zerine Aklamalar, Moskova 1940, s.
115, 116. (IX. ek, Merkez Bronun Bund'a Hitab, Mart 1850.) (s. 315.)
[96] Kari Marx, Kugelmann'a Mektuplar, Moskova 1940, s. 110 [Almanca
yeni bask, Berlin 1947, s. 100.) (s. 316.)
[97] Kari Marx, Fransa'da savatan (Friedrich Engels'in giri yazs)
aktarld. [Almanca yeni bask, Berlin 1949.1 (s. 318.)
335.
KRONOLOJK BYOGRAF
(1879 1906)
1879
9 (21) Aralk Jozef Vissarionovi Cugavili (Stalin) Gori kentinde
(Grcistan) doar.
1888
Eyll J. V. Stalin, Gori'nin drt snfl din okuluna girer.
1894
Haziran J. V. Stalin, Gori okulunu birinci kategori ile bitirir.
2 Eyll J. V. Stalin, Tiflis papaz okulunun birinci snfna girer.
1895
J. V. Stalin, arlk hkmeti tarafndan Transkafkasya'ya srgn
edilen Rus devrimci Marksistlerinin yasad gruplariyle
balant kurar.
18961898
J. V. Stalin, Tiflis papaz okulunda Marksist renci evresini ynetir,
Kapitali, Komnist Partisi Manifestosu nu ve K. Marx ve F.
Engels'in dier yazlarn okur, V. I. Lenin'in ilk yaptlarn
tanr.
Ocak J. V. Stalin, Tiflis merkez istasyon atlyelerindeki Marksist
ii grubunu ynetmeye balar.
Austos J.V. Stalin, bir Grc sosyal-demokrat rgt olan
Messame-Dassi ye girer. J. V. Stalin,, V. Z. Keoveli ve A. G.
Zulukidze, Messame-Dassi nin devrimci Marksist aznlnn
ekirdeini olutururlar.
J. V. Stalin, Marksist ii gruplar iin eitim program dzenler.
J. V. Stalin, V. Z. Keoveli ve A. G. Zulukidze^ illegal devrimci
Marksist bir basnn kurulmas zorunluluunu savunurlar.
Bu olay dolaysyla Messame-Dassi iinde devrimci aznlkla
oportnist ounluk arasnda ilk sert fikir ayrlklar kar.
1898
336
1899
29 Mays J. V.. Stalin, Marksist propaganda gerekesiyle Tiflis
papaz okulundan karlr.
28 Aralk J. V. Stalinr Tiflis Fizik Rasathanesinde bir ie balar.
1900
23 Nisan J. V. Stalin, Tiflis evresinde, Tuz Gl civarnda,
proleter Mays Bayramnda bir konuma yapar.
Yaz J. V. Stalin, Leninci Iskra yanls olin ve Parti almas iin
Tiflis'e gelen nl V. K. Kurnatovski ile balant kurar.
Austos J. V. Stalin, Tiflis merkez istasyon atlyelerindeki bir
kitle grevini ynetir.
1898 1900
J. V. Stalin, V.Z. Keoveli ve A. G. Zulukidze nderliinde, grup
propagandasndan siyasal kitle ajitasyonuna geii
gerekletiren RSDP Tiflis sosyal-demokrat rgtlerinin bir
ynetici merkez grubu doarak oluur. Grup, bildiriler
basarak iiler arasnda bunlarn yaylmasn rgtler, illegal
sosyal-demokrat gruplar kurar ve grevlerle Tiflis
proletaryasnn siyasal mcadelesini ynetir.
1901
21 Mart J. V. Stalin'in Tiflis Fizik Rasathanesi'ndeki evinde arama
yaplr.
28 Mart J. V. Stalin, Fizik Rasathanesi'ndeki ii brakr ve
illegaliteye geer. ,
22 Nisan J. V. Stalin, Tiflis kent merkezinde, Soldaten-
markt'taki proleter Mays gsterisini ynetir.
Eyll Bak'da, J. V. Stalin'in giriimiyle kurulan, Grc
Marksistlerinin devrimci kanadnn organ illegal Brdsola
gazetesinin ilk says yaymlanr.'. Bu sayda Redaksiyonun
Sunu Yazs olarak J. V. Stalin'in programatik makalesi
yaymlanr.
11 Kasm J. V. Stalin, Lenin'ci Iskra ynls ilk RSDP Tiflis
Komitesi'ne seilir.
337.
Kasm sonu - Tiflis Komitesi, J. V. Stalin'i bir sosyal-demokrat
rgt kurmas amaciyle Batum'a gnderir.
Aralk Brdsola' gazetesinin. J. V. Stalin'in Rusya Sos-
yal-Demokrat Partisi ve En Yakn Grevleri balkl
makalesinin, yaymland 2./3. says kar.
J. V. Stalin, Batum'un ileri iileriyle balant kurar ve Rot- ild,
Mantaov, Sideridis vb. iletmelerinde sosyal-demokrat
evreler rgtler.
31 Aralk Bir ylba elencesi bahanesiyle J, V. Stalin,
sosyal-demokrat gruplarn temsilcerinin illegal bir
konferansn rgtler. Konferans, Lenin'ci Iskra ynls
gerek bir RSDP Batum Komitesi roln oynayan, J. V.
Stalin'in nderlii altnda bir ynetici grup tayin eder.
Ocak J. V. Stalin, Batum'da illegal bir basmevi kurar, bildiriler
yazar, bu bildirilerin basmm ve yaylmasn rgtler.
31 Ocak -17 ubat J. V. Stalin, Mantaov fabrikalarnda,
iilerin zaferiyle biten bir grev rgtler. 27 ubat - Mart ba
J. V. Stalin, Rotild fabrikalarmda- ki grev komitesinin almalarn
ynetir.
8 Mart J. V. Stalin, tutuklu 32 grevcinin serbest brakl
mas talebiyle grev yapan ierin bir gsterisini ynetir.
9 Mart J. V. Stalin, 8 Mart gn polis tarafndan tutuk
lanan 300 proleter gstericinin serbest braklmasn talep
eden 6000'den fazla kiinin katld Batum iletmeleri
iilerinin byk bir siyasal gsterisini rgtler ve ynetir.
ilerin tutuklu bulundurulduu menzil hapishanelerinin
yannda gsteri, askerler tarafndan atee tutulur, bu arada 15
ii ldrlr ve 54 ii de yaralanr. .500 gsterici tutuklanr.
Hemen ertesi gece J. V. Stalin, gsterinin atee tutulmas
zerine bir bildiri yazar.
12 Mart J. V. Stalin, 9 Mart katliamnn kurbanlarnn gmlmesi
vesilesiyle kendisi trafmdan rgtlenen ii gsterisini
ynetir.
5 Nisan Batum ynetici parti grubunun bir toplantsnda
J. V. Stalin tutuklanr.
6 Nisan J. V. Stalin, Batum hapishanesine kapatlr. Nisan
1902-19 Nisan 1903 J. V. Stalin, Batum hapishanesinden
Batum sosyal-demokrat rgt ile balant kurar ve srdrr,
1898
338
rgtn almasn ynetir, bildiriler yazar ve tutuklular
arasnda siyasal alma yapar.
Mart Kafkas Sosyal-Demokrat i rgtnn I. Kongresinde
RSDP Kafkas Federasyonu kurulur. Battm hapishanesinde
tutuklu bulunan J. V. Stalin. yoklu- . unda, kongrede
oluturulan Kafkas Federal Komitesine seilir.
S Nisan J. V. Stalin, Batum hapishanesinden Kutais ha-
pishanesine nakledilir, burada siyasal tutuklularla balant
kurarak bunlar arasnda Lenin'ci Iskranm fikirlerinin
propagandasn yapar.
Sonbahar J. V. Stalin, zabta nezaretinde, Dou Sibirya'ya
srgne gnderilecei, Batum hapishanesine nakledilir.
27 Kasm J. V. Stalin, srgn yeri olan Irkutsk ili Bala- gansk
ilesi Novaya Uda kyne varr. . -'
Aralk J. V. Stalin, Sibirya'da V. I. Lenin'den bir mektup alr.
,
1904
5 Ocak J. V. Stalin'in srgnden ka.
ubat J. V. Stalin Tiflis'e varr ve RSDP Kafkas Federal Komitesi
ynetimini stlenir. J. V. Stalin, Credc bal altnda, parti
ii gr ayrlklarna ve partinin rgtsel grevlerine ayrd
programatik bir dokman yazar.
Haziran J. V. Stalin Baku'ya varr ve burada Kafkas Federal
Komitesinin verdii yetki ile menevik komiteyi "datarak yeni
bir bolevik komite kurar.
Yaz J. V. Stalin, Transkafkasya'nm en nemli blgelerini dolar
ve buralarda meneviklere, federalistlere, anaristlere vb.
kar tartmalarda yeralr.
J. V. Stalin, Kutais'de bir bolevik Imeretino-Mingrei Komitesi kurar.
1 Eylii Proletariatis Brdsolanm 7. saysnda J. V. Stalin'in
Sosyal-Demokrasinin Ulusal Soruna likin Anlay Nedir?
balkl makalesi yaymlanr.
Ey - Ekim Parti ii gr ayrlklar dolaysyla J. V. Stalin
Kutais'den yurtdnda bulunan Grc boleviklere mektuplar
yazar ve bu mektuplarda sosyalizmin ii hareketiyle
birlemesine ilikin Lenin'ci fikirleri gelitirir.
339.
Kasm : J. V. Stalin Bak'ya gider ve III. Parti Kurultaynn
toplanmas mcadelesini ynetir.
13-31 Aralk J. V. Stalin, Bak iilerinin genel grevini ynetir.
1905
1 Ocak Proletariatis Brdsolann 8. saysnda J. V. Stalin'in
Proleterler Snf ve Proleterler Partisi balkl makalesi
yaymlanr.
8 Ocak arln Uzakdou'daki yenilgisi dolaysyla Stalin
tarafndan yazlan Kafkas ileri, Alma Zaman Gelmitir
balkl ar yaymlanr.
ubat ba J. V. Stalin'in giriimi zerine Kafkas Federal Komitesi,
RSDP Kafkas Federasyonundan ekildiini ilan etmi olan
menevik Tiflis Komitesini datr ve yeni bir bolevik Tiflis
Komitesi kurar.
13 ubat Polis tarafmdan provoke edilen, Bak'daki Tatarlar ile
Ermeniler arasndaki katliam dolaysyla J.
V. Stalin, Yaasn Uluslararas Kardelik bildirisini yazar.
15 ubat Polisin Tiflis'te de milliyetler arasnda bir katliam
kkrtma giriimini protesto iin baaryla yrtlen kitle
gsterisi dolaysyla J. V. Stalin, Yurttalara. Yaasn Kzl
Bayrak! bildirisini yazar.
Nisan J. V. Stalin, Batum'daki byk bir tartma toplantsnda
menevik liderler N. Ramivili, R. Arsenidze vb.nin karsna
kar.
Mays J. V. Stalin'in, Partideki Gr Ayrlklarnn Ksa
Aklamas adl bror yaymlanr;
12 Haziran J. V. Stalin, A. G. Zulukidze'nin gmlmesi srasnda
bir konuma yaparak, iilerle kyllerin otokrasiye kar
savamlarnn programm gelitirir ve meneviklerin taktiini
sert ekilde eletirir.
15 Temmuz Proletariatis Brdsolann 10. saysnda, J. V. Stalin'in
Silahl Ayaklanma ve Taktiimiz balkl makalesi yaymlanr.
18 Temmuz N. K. Krupskaya, Kafkas Federal Komitesine yazd
bir mektupla, J. V. Stalin'in Partideki Gr Ayrlklarnn
Ksa Aklamas adl brornn yollanmasn ve Borba
Proletariata gazetesinin dzenli olarak gnderilmesini rica
eder.
340.
Temmuz J. V. Stalin, 2000 kiinin katld iaturi'deki bir
tartma toplantsnda, anaristlere, federalistlere ve
sosyal-devrimcilere kar konuur.
15 Austos Proletariatis Brdsola nn 11. saysmda J. V. Stalin'in,
Geici Devrimci Hkmet ve Sosyal-Demok- rasi ve
'Sosyal-Demokrat'a Yant, balkl makaleleri yaymlanr.
15 Ekim Proletariatis Brdsolann 12. saysnda J. V. Stalin'in,
Gericilik Gleniyor ve Burjuvazi Bir Tuzak Hazrlyor
balkl makaleleri yaymlanr.
Ekim Tm Rusya'daki siyasal Ekim grevleri dolaysyla J. V.
Stalin, Yurttalar! ve Tm ilere! bildirilerini yazar.
20 Kasm J. V. Stalin'in, Tiflis. 20 Kasm 1905 balkl bir
bamakalesiyle Kavkaski Rabi Listokun ilk says kar.
Kasm sonu J. V. Stalin, RSDP Kafkas Federasyonunun IV.
Bolevik Konferansmm almalarn ynetir.
12-17 Aralk J. V. Stalin, Tammersfors'daki I. Tm Rusya Bolevik
Konferans almalarma RSDP Kafkas Federasyonu'nun
delegesi olarak katlr. J. V. Stalin, Konferansta V. I. Lenin ile
ahsen tanr.
1906
Ocak balangc J. V. Stalin'in, ki Sava , adl bror
yaymlanr.
8 Mart J. V. Stalin'in, Devlet Dumas ve Sosyal-Demok- rasinin
Taktii adl makalesi Gantiadinin 3. saysnda kar.
17- 28 Mart Elvanm 5., 9., 10. ve 14. saylarnda J. V. Stalin'in
Tarm Sorunu ve Tarm Sorunu zerine balkl makaleleri
yaymlanr. Mart scnu J. V. Stalin, Tiflis rgt tarafndan,
RSDP IV. Parti Kurultay (Birleme Parti Kurultay) iin
delege seilir. .
10 - 25 Nisan J. V. Stalin, RSDP IV. Parti Kurultaynn (Birleme
Parti Kurultay) Stockholm'deki almalarna katlr;
meneviklere kar konuur, devrimde bolevik taktiini
savunur ve gerekelendirir.
20 Haziran J. V. Stalin tarafndan ynetilen Akhali Zhov-
reba gazetesinin ilk says kar.
21 Haziran - 9 Temmuz Akhali Zhovreba adl bolevik
341.
gazetesinin 2., 4., 7. ve 16. saylarnda J. V. Stalin'in,
Anarizm mi? Sosyalizm mi? balkl .makale dizisi
yaymlanr.
Haziran - Kasm J. V. - Stalin, Tiflis'te ilk sendikalarn
kurulmasn ynetir (Matbaa iileri, ticaret iileri vb.).
13 Temmuz Akhali Zhovreba nn 19. saysnda J. V. Sta
lin'in Ayaklanma stne Marx ve Engels balkl makalesi
yaymlanr.
14 Temmuz Akhali Zhovrebann. 20.. saysnda J. V. Sta
lin'in, Uluslararas Kar-Devrim balkl makalesi
yaymlanr.
Temmuz - 'Austos J. V. Stalin'in, Bugnk Durum ve i
Partisinin Birleme Parti Kurultay adl bror yaymlanr.
Eyll J. V. Stalin, RSDP Kafkasya rgtlerinin blge
kongresi almalarna katlr. 14 Kasn J. V. Stalin
tarafndan ynetilen Akhali Dro- yeba gazetesinin ilk says kar.
Gazetenin bu say smda, J. V. Stalin'in Smf Savam balkl
makalesi yaymlanr.
4 Aralk Akhali Droyebamm 4. saysnda J. V. Stalin'in 'Fabrika
Yasas' ve Proleter Savam balkl makalesi yaymlanr.
11 Aralk Akhali Droyebamn 5. saysnda J. V. Stalin' in,
Anarizm mi? Sosyalizm mi? balkl makale dizisinin
yaymlanmasna yeniden balanr.
18 Aralk 1906 -10 Nisan 1907 J. V. Stalin'in, Anarizm mi?
Sosyalizm mi? balkl makale dizisinin yaymlanmas,
bolevik gazeteleri olan Akhali Droyebada, veni
Zhovrebada ve Droda srdrlr.
YAYINEVMZDE IKAN KTAPLAR
LENN- 12 CLTTE SEME ESERLER
SEME ESERLER V. . Lenin Cilt 1
SEME ESERLER V. . Lenin Cilt 2 .
SEME ESERLER V. . Lenin Cilt 3
SEME ESERLER V. 1. Lenin Cilt 4
MATERYALZM VE AMPROKRTSZM V. 1. Lenin 2. Bask
(2 Cilt Birarada)
KIR YOKSULLARINA! V. 1. Lenin

NE YAPMALI? V. 1. Lenin
BR ADIM LER K ADIM GER V. . Lenin
SOSYAL DEMOKRASNN K TAKT V. . Lenin
LENNZM DZS (SSCB'ndeki Yabanc iler Yaynevi Kooperatifi)
LENNZM NEDR? 1. Defter (2. Bask)
PROLETER DEVRMN TEORS 2. Defter (2. Bask)
PROLETARYA DKTATRL 3. Defter (2. Bask)
SOSYALST NANIN ZAFER URUNA MCADELE 4. Defter
TARIM VE KYL SORUNU 5. Defter (2. Bask)
ULUSAL SORUN VE SMRGE SORUNU 6. Defter (2. Bask)
PROLETER DEVRMN STRATEJS VE TAKT 7. Defter
ESERLER Stalin Cilt: 14 ubat 1934-Nisa 1945 ESERLER
Stalin Cilt: 15 [SBKP(B) TARH] 1938 ESERLER Stalin Cilt: 16
Mays 1945-Aralk 1952 DYALEKTK VE TARH
MATERYALZM J. V. Stalin SBKP(B)'DEK SA SAPMA ZERNE J.
V Stalin MUHALEFET ZERNE Stalin Cilt 1 MUHALEFET
ZERNE Stalin Cilt 2 RKP(B) XII ve XIII PART KONGRE
RAPORLARI ' SBKP(B) XIV VE XV. PART KONGRE RAPORLARI
SBKP(B) XVI. XVII. VE XVIII. PART KONGRE RAPORLARI XIX.
ve XX. PART KONGRE RAPORLARI Malenkov-Kruev TARH
ARPITICILARI SSCB Enf. Brosu-Stalin
POLTK EKONOM Ders Kitab Cilt:! (1955) POLTK EKONOM
Ders Kitab Ciltr (1955)
SENDKALAR ZERNE I MUHAREBE OLARAK GREV LO^IY (2. Bask)
SENDKALAR ZERNE II MARX VE SENDIKALAR LOSOVSKY (2.
Bask) RGTLENME ZERNE LeninStalin (4. Bask)
KADIN VE SOSYALZM A. Bebel (Tam Metin)
KADIN SORUNU ZERNE MELS-KoPLQWHP vH C. ZHWNLQ 3. BDVOD 100

100 ESERLER Stalin Cilt: 1 19011907 (2. Bask)
ESERLER Stalin Cilt: 2 19071913
ESERLER Stalin Ct: 3 1917
ESERLER Stalin Ct: 4 19171920 . ESERLER
Stalin Ct: 5 19211923
ESERLER Stalin Ct: 6 1924

KADIN SORUNU ZERNE SEME YAZILAR C. ZHWNLQ 2. BDVN
LENN'DEN ANILAR N. Krupskaya (3 Kitap Birarada) (2. Bask)
BROK HAYAT YAADIM A. KoUontai (Otobiyografi) (2. Bask)
TOPRAIN KIZI Agnes Smedley
N HALKININ SAVAI Agnes Smedley
POLEMK (1963) (Dokuz Yorum)
PROLETARYA DKTATRLNN TARHSEL DENEYMLER
FRANSIZ DEVRMNN KISA TARH A. Soboul ANT-SEMTZM ve
Y AHUD SORUNU .Rennap YAHUDLN K Otto Heller
SELAM YAAM ATE Nikolai Ostrovski
DEVRM YILLARI -1905- S. Mstislavski (Tarihi Roman) (2. Bask)
YE MSN?... YE MYDN? H.Keil
ZGRLK P. Wah (Roman)
BRECHT'N LA-TU'SU R. BHUODX (DHU. H. BXQJH (BL\oJUDIL . KILLARI
YOLUNMU MAYMUN Gney Dal (Roman)

ESERLER Stalin Cilt: 7 1925
ESERLER Stalin Cilt 8 OcakKasm 1926
ESERLER Stalin Cilt: 9 Aralk 1926-Temmuz 1927
ESERLER Stalin Cilt: 10 Austos-Aralk 1927
ESERLER Stalin Cilt: 11 1928 - Mart 1929
ESERLER Stalin Cilt: 12 Nisan 1929 - Haziran 1930
ESERLER Stalin Ct: 13 Temmuz 1930-0cak 1934

* Ermeni Sosyal-Demokra i rgt daha imdiden alklanacak bu adm atm
bulunuyor. Manifestosunda proletaryann (Ermeni proletaryasnn) toplumdan (Ermeni
toplumundan) ayrlamayacan, birlemi (Ermeni) proletaryasnn Ermeni halknn en akll
ve en gl organ olmak zorunda olduunu, bir sosyalist partide birlemi Ermeni
proletaryasnn, Ermeni toplumsal dncesini tayin etme abas iinde olmas gerektiini,
Ermeni proletaryasnn kendi soyunun z evlad olacan vb. kesin bir ekilde aklyor (bkz.
Ermeni Sosyal-Demokrat i rgt'nn Manifestosu, madde 3).
lknce, eer adm bana ayrlma oluyorsa, Ermeni proletaryasnn niin Ermeni
toplumundan ayrlamayaca akl alr bir ey deil. 1900 ylnda (Tiflis'de) Ermeni
burjuvazisine ve burjuva dnceli Ermenilere kar mcadele ilan ettiinde, birleik Ermeni
proletaryas acaba Ermeni toplumundan
* Kendisine byle acayip bir ad takm olan Parti neyi temsil etmektedir?
SakartveloGrcii devrimcilerinin bu ilkbaharda yurtdnda toplandklarn anlatyor (bkz-
Sakartvelonun 10. saysnn 1 numaral eki): Grc anaristleri, 'Sakartvelo' yandalar,
Grc sosyal-devrimcileri... bir Grc Sosyal-Federalistler 'Partisinde' birletiler. Evet,
zellikle her trl politikann can dman anaristlerle politikaya tapan sosyal-devrimciler ve
tm terrist ve anarist nlemleri reddeden Sakartveloistlenin, evet byle rengarenk ve
karlkl birbirini reddeden bir topluluun bir... Partisde birletii anlalyor. Sadece bir
insann herhangi bir zaman tasavvur edebilecei kadar ideal bir renklilik! Burada insann
can sklmayaca kukusuz!. nsanlarn bir parti halinde birlemeleri iin ilke birlii olmas
gerektiini ne sren rgtler yanl dnyorlar! Bu renkli topluluk bize, bir partinin
temelini oluturmas gereken eyin ilke birlii deil, ilkesizlik olduunu sylyor! Bu
karmakark topluluk, teorilere ve ilkeler, bu esaret zincirleri bizden uzak olsun, bunlardan
ne kadar abuk kurtulursak o kadar iyidir, eklinde felsefe yrtyorlar. Ve gerekten de,
ilkelerden kurtulur kurtulmaz bu insanlar, hemen bir el hareketiyle kartondan- bir ev
affedersiniz bir Grc Sosyal-Federalistler Partisini kurdular. Yedi buuk insan bir
araya geldiler mi her zaman bir parti kurabilecekler i ortaya kyor! Bu kara cahil kimseler,
bu ordusuz subaylar unlar samalamaya balarlarsa glnmez de ne yaplr: Yok Rusya
Sosyal- Demokrat i Partisi sosyalizme kar, gerici vb. imi, yok Rus sosyal-de- mokratlar
venistlermi, partimizin Kafkas Federasyonu klece partinin Merkez Komitesine boyun
eiyormuf*) (bkz. Grc devrimcilerinin birinci konferansnn karar). Bakimin dneminin
arkeolojik kalntlarndan bundan
(*) Partimizin tek tek paralarnn koordine eylemlerinin baz anormal bireyleme klece
boyun eme gibi grndn aklamak zorundaym. Btn bunlar, sinir zayflndan ileri
geliyor, diyor doktorlar.
* (.Mogsauri say 6, s. 71.
** Sadece sosyal-demokrat aydnlarn deil.
* Erf urt Program, MK Yaynevi, s. 93.
*-Liga Protokol Yorumu, s. 26.