SELCEN ZORLU

Bilgisayara Giri
Ders Notlar

2010

ZONGULDAK KARAELMAS NVERSTES

Bilgisayara Giri
NDEKLER
1 Bilgisayarn Tanm .......................................................................................................................................... 4 1.1 1.2 1.3 1.3.1 1.3.1.1 2 BLGSAYAR ETLER ve KULLANIM ALANLARI .................................................................................... 4 Bilgisayarlarn Fonksiyonlar ve Yetenekleri .......................................................................................... 5 Bilgisayarn Verileri leyi ekli ............................................................................................................. 5 Bit ve Byte (Bayt) Kavramlar ............................................................................................................. 5 ASCII KODU ................................................................................................................................... 6

Donanm .......................................................................................................................................................... 6 2.1 2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5 2.6 2.6.1 2.6.2 2.7 2.7.1 2.8 2.9 2.9.1 2.9.2 2.9.3 2.9.4 2.9.5 Klavye..................................................................................................................................................... 7 Klavyede Bulunan tularn grevleri ...................................................................................................... 8 Fare ...................................................................................................................................................... 12 Bilgisayara balanma ekline gre Fare trleri................................................................................ 12 Hareketi alglama ekline gre trleri ............................................................................................. 13 Monitrler ........................................................................................................................................... 14 Grnt Oluturma Yapsna Gr Monitr etileri: ....................................................................... 14 MONTRLERN TEMEL ZELLKLER ............................................................................................... 15 Anakart ................................................................................................................................................ 15 Merkezi lem birimi(CPU) ................................................................................................................... 16 lemcinin Temel Bileenleri ............................................................................................................ 16 lemci Parametreleri ...................................................................................................................... 17 Ekran Kart ........................................................................................................................................... 17 EKRAN KARTI BLEENLER............................................................................................................... 18 SES KARTI (SOUND CARD) .................................................................................................................... 18 Bellekler ............................................................................................................................................... 19 Ana Bellek (RAM)............................................................................................................................. 19 Salt Okunur Bellek (Read Only Memory)-ROM ............................................................................... 19 Cache Bellek Nedir?......................................................................................................................... 20 DSKET ve DSKET SRCS (FLOPPY DISK DRIVER) ..................................................................... 20 Sabit Disk(hard Disk) ....................................................................................................................... 21 2

Bilgisayara Giri
2.9.6 2.9.7 2.10 Compact Dsc (CD) ........................................................................................................................... 21 Tanabilir Bellek(flash bellek, Usb Bellek) ...................................................................................... 23 BIOS NEDR?......................................................................................................................................... 23 Bosun grevleri ......................................................................................................................... 23

2.10.1 2.11 2.12 2.13

Cmos Nedir? ........................................................................................................................................ 24 Bilgisayar Anca Neler Olur? .............................................................................................................. 24 MODEM ............................................................................................................................................... 24 Harici ve DHL Modemler ......................................................................................................... 24 ADSL MODEM ............................................................................................................................. 25

2.13.1 2.13.2 2.14 2.15

eTHERNET kARTI .................................................................................................................................. 25 Yazc .................................................................................................................................................... 25 Karakter yazclar ......................................................................................................................... 25 Nokta vurulu yazclar ................................................................................................................ 26 Mrekkep pskrtmeli yazclar *deitir+ .................................................................................. 26 Lazer yazclar *deitir+............................................................................................................... 26

2.15.1 2.15.2 2.15.3 2.15.4 2.16 2.17

Tarayc................................................................................................................................................. 26 Multimedya Donanmlar ...................................................................................................................... 26 Hoparlr ve Mikrofon ................................................................................................................. 26 Webcam ...................................................................................................................................... 27 Joystick ........................................................................................................................................ 27 Televizyon ve Radyo Kart ........................................................................................................... 27 Infrared Alclar: .......................................................................................................................... 27

2.17.1 2.17.2 2.17.3 2.17.4 2.17.5 3

YAZILIM ......................................................................................................................................................... 28 3.1 3.2 3.3 LETM SSTEM .................................................................................................................................. 28 PROGRAMLAMA DLLER ..................................................................................................................... 29 UYGULAMA YAZILIMLARI ..................................................................................................................... 29

Bilgisayara Giri
1 BLGSAYARIN TANIMI

Aritmetik ilemleri ve mantksal karlatrmalar, nceden yklenmi program dorultusunda, son derece hzl uygulayarak sonular karabilen elektronik bir makinedir. Bilgisayar verilen bilgileri alr, iler ve bunlardan sonular retir. Ayn zamanda bu bilgileri, istendii srece saklayabilir. Bilgisayar, "Bilgi leyen bir makine" olarak da tanmlayabiliriz. Bilgisayarn dier makinelerden en nemli fark, ileyecei ham maddenin "bilgi" olmasdr. Aslnda bilgisayar insan beyni ile karlatrlamayacak derecede yava bir makinedir. Buna ramen gnmzde olduka popler hale gelmitir. Bunun nemli nedeni vardr: Aritmetik ve mantk ilemlerini son derece hzl yapmalar, ok miktarda bilgiyi hi unutmadan saklayabilmeleri, nsan hayatnda gemiten gnmze kadar yapla gelen ileri kolaylatrmalar, hzl, gvenli ve hatasz yapabilmeleri.

1.1
1.

BLGSAYAR ETLER VE KULLANIM ALANLARI

lem gcne gre bilgisayarlar Main-frame bilgisayarlar: 250 den fazla kiinin ayn anda terminaller araclyla kullanabildii ok kullancl byk bilgisayar sistemleridir. lem gc olduka yksektir. Genellikle byk irketlerde, bilgi ilem merkezlerinde, aratrma kurumlarnda ve niversitelerde kullanlrlar. Ayn anda yzlerce kullanc tarafndan kullanlabilirler Midi (orta) bilgisayarlar: Main-frame bilgisayarlarla ayn ilevi gren daha kk bilgisayar sistemleridir. Kullanc says 250 ye kadar kabilmektedir. Orta boy iletmeler tarafndan tercih edilirler PC (Personal Computer) : Kiisel bilgisayarlar. Masa zerine sabilen tek kullancl kiisel bilgisayarlardr. Fakat gnmzde pc'ler network ad verilen birleik alma sistemiyle birbirlerine balanarak client (mteri) ve server (servis salayc) olarak kullanlabilmektedir. Ofis otomasyonunda, eitimde, yayn ilerinde, kk iletmelerin ticari hesaplarnn ve personel kaytlarnn tutulmasnda etkin biimde kullanlrlar.

2.

3.

Bilgisayara Giri
1.2 BLGSAYARLARIN FONKSYONLARI VE YETENEKLER
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Aritmetik hesaplamalar gerekletirebilir. Verileri karlatrr. Verileri muhafaza eder. Verileri ok ksa zamanda arayp bulur. Verileri yazlan program dorultusunda iler. Byk boyutlu problemleri ksa zamanda zer. Eitimde yardmc olarak kullanlr. Bilimsel aratrmalarda kullanlr. Endstrilerde retim ve kontrol sreleri iin kullanlr. Oyun ve elence amal kullanlr. Basn ve yayn ilemleri iin kullanlr. Yazl sesli ve grntl telekomnikasyon iin kullanlr.

Veri (Data): Bilgisayara girilen ilenmemi (ham) bilgilere veri denir. Bilgisayarn alabildii, ileyebildii, sonu retebildii ve saklayabildii her ey veridir.

1.3

BLGSAYARIN VERLER LEY EKL

Bilgisayarn ierisinde, verilen bilgilerin zmlenip sonucun d ortama aktarlabilmesi iin birok elektronik devre kullanlmaktadr. ok ulu olan bu devrelerin alabilmesi iin baz ularna 5 V, bazlarna ise 0 V luk gerilim uygulanmas gerekir. Mikroip denilen bu elektronik devrelerin ularna uygulanan bu gerilimler chip iinde bulunan transistrleri altrr. Bylece veriler elektronik olarak zmlenir ve k ularnda yine 5 veya 0 V luk gerilimler olarak verilir. te, bilgisayara uygulanan bu iki farkl gerilim deeri yerine 1 ve 0 say sembolleri kullanldnda, bilgisayarn karakterleri (harfler veya deiik sembolleri) ve onlu sayma sisteminde kullandmz rakamlar alglayabilmesi salanm olur. 5V --> 1 ile ifade edilir. 0V --> 0 ile ifade edilir. Bylece, bilgisayara girilecek tm veri ya da komutlar ilenmeden nce makine diline kodlanmasnn gereklilii, daha iyi anlalmaktadr.

1.3.1 BT VE BYTE (BAYT) KAVRAMLARI

kili sistemde her bir basamaa bir binary digit veya bu kelimeden ksaltlarak alnan harflerle ksaca BIT (BInary digit) denir. Her bit elektriksel bir sinyaldir. kili sistemdeki her 0 ve 1 rakam "bit" olarak ifade edilir. imdi, A harfinin bilgisayar tarafndan alglanabilmesi iin gerekli gerilim deerleri (5V,0V,0V,0V,0V,0V,5V) ise, bunlar 1000001 olarak kodlanr. Bylece "A" harfinin makine dilindeki karl olarak bu say bilinir. Bu saynn onlu sayma dzenindeki karl 65 dir. 8 bitlik bir ikili say grubuna 1 Byte (bayt) denir. 8 Bit = 1 Byte 1024 Byte = 1 KB (Kilobyte)

Bilgisayara Giri
1024 KB = 1 MB Megabyte 1024 MB = 1 GB (Gigabyte) 1024 GB = 1 TB (Terabyte)

1.3.1.1 ASCII KODU

Bilgisayara girilecek tm say, szck veya karakterlerin nceden 1' ler ve 0 lar dizisine evrilmesi gerektii sylenmiti. Bu ileme kodlama denir. Bilgisayarn iindeki verilere ulaabilmek iin ise, bunun tersi yani, 1 ler ve 0 lardan oluan diziyi harflere ya da 10 tabanl sayya evirmek gerekir. Bu ileme ise kod zme denir Her harf veya karakterin nceden belirlenen bir KODa evrilmesi gerekir Geliigzel kodlamalar kullanl deildir, nk eviri izelgeleri farkl olursa bilgisayarlar veri al verii yapamazlar. Bu nedenle bilgisayar yapmclar, standart bir kod olan ASCII kodunu kullanrlar. ASCII, (American Standart Code for Information Interchange) szcklerinin ba harfleridir ve bilgisayar konusundaki standartlar gelitiren bir Amerikan kuruluunun addr. ASCII kodlar, her birinin belirli ilevi olan gruba ayrlr: 1. 2. 3. Kontrol karakterleri Simgeler ve saylar. Harfler.

DONANIM

Bilgisayar donanm ve yazlm olmak zere iki unsurdan oluur. Her bir unsur tek bana bir grev yapamaz ve bilgisayar almaz. DONANIM: Fiziksel olarak bir bilgisayar oluturan; elektronik ve elektromekanik tm birimlerdir. Donanm rnlerinin bir ksm kasa olarak adlandrlan ksmda bulunur. Dier donanm rnleri ise bilgisayarn kasasna kablolar yardmyla balanarak kullanlr. Kablolar yardmyla kasaya balanan donanm birimlerine baz uzmanlar evre donanmlar adn vermilerdir Bilgisayar uygulamalarnda performans ve kapasite art sadece donanmsal zelliklere bal olarak salanamaz. Uygun yazlm kullanm ve kullanc bilgisi de performans en az donanm kadar etkilemektedir. Bu hususlar gze alndnda donanm seimi srasnda kullancnn bilgi dzeyi ve yaplacak iin nitelii de byk nem kazanmaktadr. Kullanm amacna uygun olmayan bir bilgisayar, sahip olduu stn donanm zelliklerinden bir ounun kullanlamamasna, baz zamanlarda da uygulamalarda yetersiz kalmasna neden olur. Bilgisayar kullanm konusunda yetersiz bilgi birikimine sahip bir personele pahal bir donanma sahip performans yksek bir sistem tahsis etmek, beklenen iin gerekletirilecei anlamna gelmemelidir. Yine bilgisayar tabanl grafiktasarm uygulamalarnda tecrbeli bir personel performans dk bir sistem karsnda beklenen ii retemeyecektir. Gnmz bilgisayar teknolojisindeki hzl gelimeler srekli olarak yeni donanmlarn kullancnn beenisine sunulmasna yol asa da kiisel bilgisayarlar temel aldmzda bu donanmlar birok kategoride incelemek mmkndr. rnein baz uzmanlar bilgisayar donanm rnlerini Temel Donanm Birimleri, Ek Donanm Birimleri eklinde ayrdklar gibi baz uzmanlarda Temel Donanmlar, oklu Ortam Aygtlar, evre Birimleri A badatrclar, Yedekleme niteleri eklinde de ayrmlardr. Bilgisayarn donanmn Temel Donanm Birimleri ve Ek Donanm Birimleri eklinde ikiye ayrarak inceleyeceiz. Temel Donanm Birimleri; Sistem nitesi, (kasa ierisinde yer alan bilgisayarn en nemli paralarn ierir, ekran ve klavye-fareden oluan donanmlardr. Ek Donanm Birimleri ise, ihtiyaca gre bilgisayara sonradan eklenen donanmlardr. 6

Bilgisayara Giri
1. Temel Donanm Birimleri Sistem nitesi (Kasa) o Mainboard (Anakart) o CPU (Mikroilemci) o RAM (Bellek) o HDD (Sabit Disk) o FDD (Disket Srcs) o CD-ROM (Optik Disk Srcs) o Sound Card (Ses Kart) o Display Card (Ekran Kart) o Ethernet Card (A Kart) o Modem o Power Supply (G Kayna) Monitor (Ekran) Keyboard (Klavye) Mouse (Fare) Ek Donanm Birimleri Printer - Plotter (Yazc ve iziciler) Scanner (Tarayc) Camera (kamera) Speaker, Mic (Hoparlr, Microfon) Projektr Barkod UPS (Kesintisiz G Kayna) Joystick Tanabilir depolama rnleri o Flash Disk (USB Bellek) Hafza kart (SD,MMC, CF, MS, XD) Tanabilir Harddisk I-POD, MP3 Player Kablosuz Donanmlar- Bluetooth Teknolojileri

2.

2.1

KLAVYE

Klavye, bilgi girii yaplan en yaygn girdi aygtdr. Baka bir ifadeyle bilgisayarla kullanc arasnda iletiim kurmay salayan nemli bir aygttr. Klavyeler genellikle bir daktiloya benzetilmektedir. Bilgisayarda AT,PS/2 ve USB portlarn kullanlabilir

Bilgisayara Giri
Klavye, zerindeki tular vastasyla kullancnn bilgisayara sinyaller gndermesini salar. Klavye ierisinde basit bir mikroilemci ve tampon bellek bulunmaktadr. Bir tua basldnda, tuun bal olduu elektronik devre harekete geerek hangi tua basldn bilgisayara iletir. Bilgisayar da bu bilgiyi iler. Kullancnn bir plastik tua basm olmas gibi basit bir ilem olarak gzkse de bu bilgisayara 1 ve 0'lardan oluan kmenin iletilmesine, kmeye karlk gelen karakter kodunun hafzadaki karakter setindeki karlnn ekrana yanstlmasna neden olur. Klavyeleri dmelerinin sralanna gre 2'ye ayrabiliriz. 1. F Klavye: Bilgisayarda F klavye kullanm Trke dokman yazanlar iin ok uygundur. nk F klavyede harfler Trke yazm diline uygun olarak sralandrlmtr. Trke bir kelimeyi oluturan harflere parmaklarn daha kolay ulamas mantyla kullanlr. Daktilo ile ok benzerdir. Bu nedenle daktiloyu 10 parmak kullanabilen insanlar kolayca ve hzl F klavye kullanabilmektedirler. Bilgisayarda F klavye seimi genelde daktilo kullanmndan bilgisayara geenlerin yapt bir tercihtir.

ekil 2-1 Trke Q klavye

2.

Q Klavye: En ok kullanlan klavye modeli Q klavyedir. ngiliz diline gre dizayn edilmitir. Bir bilgisayar alrken eer seiminizi zel olarak belirtmezseniz, evinize gelen klavye tipi Q klavyedir. Q klavye de kendi ierisinde ngilizce ve Trke olmak zere ikiye ayrlr.

ekil 2-2 Trke F klavye

2.2

KLAVYEDE BULUNAN TULARIN GREVLER

Enter: Klavyede sa orta ksma yakn bir yerde bulunan ve zerinde ENTER yazan ya da kvrk bir okla ifade edilen bu tuun temel grevi klavye ile yaplan bilgi giriinin ya da ilemin bittiinin bilgisayara bildirilmesidir. Ksaca bilgisayar sistemiyle kullanc arasndaki iletiimin merkez tuu denilebilir. Enter tuunun yaz yazma programlarndaki grevi ise yeni bir paragrafa geitir. Space: Klavyenin alt ortasnda yer alan, uzun ubuk grnmndeki ve yaz yazma ilemlerinde bir karakterlik boluk brakmaya yarayan bu tua Space, Boluk ya da Ara tuu denilmektedir. Windows ortamnda ve baz programlarda seme eleman olarak da kullanlr.

Bilgisayara Giri
Shift ve Caps Lock: Klavyenin sa ve sol tarafnda iki adet olan Shift tuu, ii bo yukar ok grnts ya da zerinde direk SHIFT yazar ekilde ifade edilir. Normal artlarda klavyede harf tular direk kullanldnda kk harf eklinde yazlacaktr. Herhangi bir harf yazlrken Shift tuuna basl tutulup o harf tuuna baslacak olursa harf, byk harf eklinde yazlr. Shift tuunun dier bir grevi ise klavyede baz tularn zerinde ikincil grevlerin yazlmasn salamaktr. Shift tuu tek bana hi bir grev yapmaz. Kullanm srasnda Shift tuuna basl tutup dier tua basmak gerekir. Caps Lock tuu ise baslp brakma ve klavyenin sa st kesindeki n yanmas ile devreye giren bir tutur. Grevi sadece harflere etkili olup onlarn srekli byk harf eklinde yazlmasn salamaktr. Tab: Klavyenin solunda Caps Lock tuunun zerinde bulunan sa ve solu gsteren oklarla ifade edilen veya zerinde direk TAB yazan bu tuun dier ad Sekme tuu olarak bilinmektedir. Tab tuunun ilk grevi yaz yazma programlarnda paragraf ba yapmaktr. Dier bir grevi ise pencereli yaplarda alanlar aras gei yapmaktr. Gei ilemi saat ynnde olup Shift tuu ile birlikte kullanlrsa gei yn saat ynnn tersine dnecektir Esc: Klavyenin sol st kesinde buluna bu tu iletim sistemi dzeyinde tanmszdr. ou programda ise temel grevi olan k amacyla kullanlr. ancak her yapda bu tu k ilemini gerekletirmeyebilir.-Ctrl: Shift tuu gibi klavyenin sa ve sol alt ksmnda yer alan bu tu CTRL harfleriyle ifade edilir ve yine Shift gibi tek bana kullanlmaz. Birlikte kullanld tu ile birlikte her programda farkl bir grev veya fonksiyon ifa eder. Alt: Klavyenin sol alt ksmnda yer alan bu tu ALT harfleriyle ifade edilir. Tek bana kullanldnda menl ortamlarda meny aktif hale getirme ilemini yapar. Ctrl tuu gibi kullanlabilir. Yani birlikte kullanld tu ile birlikte her programda farkl bir grev veya fonksiyon ifa eder. Alt Gr: Klavyenin sa alt ksmnda yer alan bu tu ALT Gr harfleri ile ifade edilir. Herhangi bir tuun sa alt kesinde bir ifade varsa o ifadenin yazlmas iin Alt Gr tuuna ihtiya duyulur.

ekil 2-3 AltG, CTRL+ALT tu bileiminin benzeridir.

C c (kk c) Shift+C C (Byk C) AltGr+C (copyright simgesi) AltGr+ Shift+C (Sent simgesi)
ekil 2-4 AltGr tuunun kullanmna baz rnekler

Fonksiyon Tular: Klavyede en stte tek sra halinde sralanm F1den F12ye kadar numaralandrlm bu tular, her programda deien kendine verilmi grevleri yerine getirirler. rnein, F1 tuu her programda o programla ilgili yardm mensn ekrana karr. F5 tuu sayfada yenileme yapar. Backspace: Enter tuunun zerinde sola doru ok iareti ile ifade edilen tuun grevi yaz yazma programlarnda imlecin solundaki karakteri silmektir. Delete: Aslnda temel silme tuu Delete tuudur. Enter tuunun sanda bulunan ve DEL ya da DELETE eklinde ifade edilen bu tu yaz yazma programlarnda imlecin solundaki karakteri silmek iin kullanld gibi bilgisayar ortamnda dier silme ilemleri iin de kullanlr.

Bilgisayara Giri
Insert: Delete tuunun zerinde bulunan ve INS ya da INSERT eklinde ifade edilen bu tu bilgisayar ald anda devrededir. Insert tuu o ana kadar yazlm olan karakterlerin arasna yeni karakterler yazlmak istendiinde kullanlr. Yn Tular: mle bilgisayarda klavye ile mdahale edilebilen ortamlarda grnen yanp snen ince izgi eklindeki grnmdr. Ekran bir sayfa gibi dnldnde imle kullancya nerede olduunu ifade eden bir ara olarak kabul edilebilir. te ekranda imleci ynlendirmek iin klavyenin sa orta ksmnda zerinde drt yn gsteren oklar bulunan tular kullanlr. Bu tular sadece imleci deil baz programlarda (zellikle oyun programlarnda) programa mdahaleyi ve ynlendirmeyi mmkn klan tulardr. Saysal Tu Takm Harf dizelerinin bulunduu klavyenin sa tarafnda grn olarak bir hesap makinesini andran bir klavye blm vardr. Saysal Tu Takm ad verilen bu blmn temel grevi saysal ilemlerin daha hzl yaplabilmesini salamaktr. Saylarn ve ilem iaretlerinin birbirine yakn olmas sebebiyle matematiksel ilemlerin yaplmas daha hzl ve kolay gerekleecektir. Ancak btn bunlar Num Lock dmesinin aktif, yani zerindeki n yanyor olmasna baldr. Eer Num Lock aktif deilse nmerik tular zerindeki dier grevler etkin olacaktr.

ekil 2-5 Saysal Tu Takm ve Num Lock tuu

Windows Tuu: Windows ortamnda Balat Mensn amak iin kullanlr. Sadaki Ctrl tuunun solunda yer alan tuun grevi ise Windows ortamnda farenin sa tuunun yapt grevi yapmaktr.

ekil 2-6 Windows Tuu Klavyede Sol Ctrl ve Alt tular arasna yerletirilmitir.

Windows tuu ile kullanabileceiniz baz ksayol tular : Win+D: Masastn gsterir. Win+M: tm pencereleri simge durumuna kltr. Win+Shift+M: Win+M ile simge durumuna kltlm tm pencereleri nceki boyutlarna dndrr. Win+E: Internet Explorer aar Win+L: Bilgisayar kitler veya kullanc deitirir. Win+R: altr iletiim kutusunu aar.

10

Bilgisayara Giri
Men Tuu: Farenin sa tuuna basnca beliren meny ksa yoldan grntlemeye yarar.

Print Screen: Insert tuunun zerinde bulunan ve temel grevi ekran grntsn direk yazcdan kada dkmek gibi grnen bu tuun artk bu ama iin kullanld sylenemez. Gnmzde bu tu daha ok o an ekranda grnen her eyi grnt olarak kopyalamak (panoya almak) grevi ile kullanlmaktadr. Daha sonra bu grnt yaptrmak kaydyla herhangi bir Windows uygulamasnda kullanlabilir. Bir nevi ekranda olan grntnn fotorafn eker. Pause: Print Screen tuunun bulunduu yerde olan bu tu bilgisayarn yapt ilemleri dondurur. Herhangi bir tua basldnda ilem devam edecektir. Scroll Lock: Ekrandaki grntnn kilitlenerek, yn tular ile ekrann sa, sol, aa yukar kaydrlmasn salamak amacyla kullanlr. Ancak gnmzde bu tuun kullanm seyreklemitir

ekil 2-7 Pause, Scroll Lock ve Print Screen tular bir arada

Page Up, Page Down tular: Bu iki tu, belgelerde ncelikli olarak yukar, aa hareket etmek iin kullanlr.

Home: mleci satrn (alann) en bana gtrmek iin kullanlr. End: mleci satrn en sonuna gtrmek iin kullanlr.

11

Bilgisayara Giri
2.3 FARE

Men komutlarn veya ara ubuklarndaki dmeleri tklayp etkin duruma getirmek, fare iaretisini ya da imleci istenilen konuma tamak, bir seimi belirlemek ve tamak gibi amalar iin kullanlan bir girdi donanmdr. Grafiksel izimler iin de ska kullanlmaktadr. Ayrca pencerelerde, eitli ilevlere sahip dmelerin, seenek kutucuklarnn veya kontrol kutucuklarnn iaretlenmesinde de ileve sahiptir. Fare zemin zerinde hareket ettirildike, fare iaretisi de ekranda hareket eder.. Genellikle sol dmesi kullanlr. Menleri aarken, dosyalar yada programlar seerken veya aarken hep sol dme kullanlr. izimlerde de sol dme kullanlmaktadr. Sa dme ise genellikle, ksayol ya da ierik menlerinin almasn salar. Sa ve sol dmenin ortasnda bir tekerlek dmesi yer alr. Bu dme aa veya yukar doru kaydrldnda belgelerde hzl ve byk miktarda hareket salar. Fare el hareketlerini mekanik, LED'li optik, laserli optik yntemle alglayabilir. Fare elde ettii bilgileri bilgisayara kablo, kzltesi, radyo dalgalar veya Bluetooth ile aktarabilir

2.3.1 BLGSAYARA BALANMA EKLNE GRE FARE TRLER

Kablolu fareler

Bilgisayarn ilk zamannda seri port ve AUTOEXEC.BAT dosyalarna zel eklenen srcler ile alan fareler, zamanla PS/2 adl porta alnm ve ou iletim sisteminde alt seviyelerde desteklenmeye balamtr. Gnmzde ou kablolu fare bilgisayara USB portundan balanr. Ayrca eitli adaptrler vastasyla USB giriler PS/2'ye ya da tam tersine dntrlebilir. Kablosuz fareler

Kzltesi fareler: Bu fareler, bilgisayar ile iletiiminde bir kzltesi sistem kullanr. Sistem, bilgisayarn seri, PS/2 veya USB portuna taklr, fare ise sistemle kzltesi nlar ile iletiim kurar. Eer fare ile sistem arasna bir cisim girerse, fare hareketleri hissedilmeyecektir. Bu tr farelerden gnmzde satlmaktadr. Radyo dalgal fareler: kzltesi farelerden farkl olarak bu fareler iletiim iin kzltesi n yerine radyo sinyalleri kullanrlar. Kapsama alanlar genelde onlarca metre civarndadr. Bluetooth fareler: bu fareler, kimi bilgisayarlar ile entegre gelen Bluetooth kablosuz teknolojisini kullanarak iletiim kurarlar. lk iki tre gre byk bir avantajlar vardr: standart bir protokol kulland iin her cihazla kullanlabilir (PC, Apple ve hatta Pocket PC) Bu herkes tarafndan kabul edilmitir.

12

Bilgisayara Giri
2.3.2

HAREKET ALGILAMA EKLNE GRE TRLER

Mekanik Fareler

Altnda bulunan top yardm ile ekranda bulunan fare iaretisini (mouse pointer) hareket ettiren klasik farelerdir.

ekil 2-8 Bir mekanik farenin iinin grnm

LED'li optik fareler

Bu tr fareler altlarnda bulunan LED'in yayd n yansmas ile hareketi alglarlar. En st modelleri 10001600 dpi gibi yksek hassasla varabilir. Lazerli optik fareler

Bu tr fareler altlarnda bulunan lazer k kaynann yayd klar vastasyla hareketi alglarlar. mle hareketlerine ok yksek hassasiyet isteyenler iin uygun bir seenektir. Hassasiyetleri 3000 dpi ve zerine kabilir. Hareketi alglama ekline gre fareleri e ayrrsak en pahal tr lazerli optik farelerdir. Touchpad

Touchpad birimi genellikle dizst bilgisayarlarda grlr. Dizst bilgisayarlarnn klavyelerinin hemen alt tarafnda bulunur. Yaklak 5 x 5 kadar hassas alan vardr. Kullanc parman bu hassas temas zerinde temas ettirerek iaretinin hareketi salanr. Tklama ilemi hassas olan blgede parmakla iki kez vurmasyla salanr.

Trackpad

Bir tr Touchpad eidi. Apple irketinin rettii dizst bilgisayarlarda touchpad ilevini grr.ounlukla Multi-Touch(oklu Dokunma) teknolojisiyle retilmitir.

13

Bilgisayara Giri

ekil 2-9 Apple Macbook Pro 17" Trackpad

2.4

MONTRLER

Monitrler, temel ilevi olarak ekran kartndan gelen grnt bilgisini ekrandan yanstmakla grevlidir. Sadece ekran kartnn emirleri dorultusunda grnty oluturmaktadr. Bilgisayarn ilemcisinden tamamen bamszdr.

2.4.1 GRNT OLUTURMA YAPISINA GR MONTR ETLER:

1. CRT Monitrler: Elektron tabancasndan yaylan elektronlarla ekran plazmasn zerindeki fosfor noktalarn parlatma prensibi ile alan monitrlerdir. Televizyonlara benzerlik gsterirler.

CRT Monitrler satn alrken dikkat edilmesi gerekenler: Boyutu znrlk Tazeleme hz Nokta aral 2. LCD (Liquid Crystall) Monitrler: Likid sv kristallerinin parlatlmas prensibi ile alan monitrlerdir.

LCD Monitrde satn alrken dikkat edilmesi gerekenler: Bak as Kontarast oran Parlaklk Piksel hatalar Tepki sresi 3. Plazma Monitrler: Sktrlm gaz haznelerinin renk deitmesi prensibiyle alan monitrlerdir. Boyutlar ok dier monitrlere gre byktr.

Plazma Monitrde satn alrken dikkat edilmesi gerekenler: Bak as Kontarast oran

14

Bilgisayara Giri
Parlaklk

2.4.2 MONTRLERN TEMEL ZELLKLER

A. Ekrann Tazelenmesi: Ekrann tazelenmesi ekrann saniyede ka kez yenilendiini gsterir. B. Ekranda piksel, dot ve znrllk kavramlar: Ekranda grnen ekil, geometrik bir rmcek a olarak da adlandrabileceimiz dikey(stun) ve yatay (satr) zerindeki noktalardan oluur. Bunlarn her birine piksel denir. Grnty oluturan en kk alandr. Bir seferde ekranda grntlenebilen piksel saysna znrlk denir. rnein 800*600 znrlk denilince 800 stun ve 600 satr zerindeki noktacklarn kullanldn belirtir. Toplam noktack adedi 480 000'dir. Dot ise ekrandaki milyonlarca fosfor noktacklarna denir. C. Monitr boyutu:

Bir ekrann boyutlar genellikle in olarak verilir.Buradaki deerler monitrn bir kesinden aprazdaki dier kesine olan uzakl belirtir. D. Nokta aral (Dot Pitch): Nokta araln, pikseli oluturan krmz, yeil ve mavi noktalarn birbirine olan mesafesi olarak tanmlayabiliriz. Bu mesafe azaldka noktalarn aras daralp, elde edilecek resmin kalitesinin daha kesin ve detayl olabilmesini salar. Monitrlerde ise 0.27, 0.26 ve 0.24 aralnda deiir.

2.5

ANAKART

Tm donanmn birbiri ile olan fiziksel balantsn salar. Bilgi aknn tamam ana kart zerinden salanr. Bilgisayar ilk aln ana kart zerinde bulunan deitirilemez hafzadaki (ROM) veriler yardmyla gerekletirir. Bir ana kartn zerinde ilemci, ram, ses kart, ekran kart, modem, ethernet, tv kart, radyo kart ve scsi kart vb.. girebilecei yuvalar, klavye, sabit disk, flopy disk ve seri paralel port denetileri, ve bunlarn koordinasyonunu salayan chipset'ler bulunur. Bunlara ek olarak, neredeyse tm anakartlar, klavye ve farenin taklabilecei PS/2 konnektrleri gibi yaygn giri aygtlarn destekleyen mantk ve konnektr ierirler.
ekil 2-10 ASUS marka bir anakart

15

Bilgisayara Giri
2.6 MERKEZ LEM BRM(CPU)

Merkezi ilem birimi (MB veya CPU) bir bilgisayarn en nemli parasdr. altrlmakta olan yazlmn iinde bulunan komutlar iler. lemci terimi genelde MB iin kullanlr. Mikroilemci ise tek bir yonga iine yerletirilmi bir MB'dir. Genelde, gnmzde MB'ler mikroilemci eklindedir. Cpu (Merkezi ilem birimi) *ing. Central Process Unit+, veya basite ilemci, dijital bilgisayarlarn veri ileyen ve program komutlarn gerekletiren blmdr. lemciler, ana depolama ve giri/k ilemleri ile birlikte bilgisayarlarn en gerekli paralar arasnda yer alr. Mikroilemciler ise tek bir yonga iine yerletirilirmi bir merkezi ilem birimidir. 1970'lerin ortasndan itibaren gelien mikroilemciler ve bunlarn kullanm, gnmzde Cpu teriminin genel olarak mikroilemciler yerine de kullanlmas sonucunu dourmutur. Merkezi ilem birimi aritmetik ve mantksal ilem yapma yeteneine sahiptir. Giri ve k birimleri arasnda verilen program ile uygun almay salar. MB makine dili denilen dk seviyeli kodlama sistemi ile alr; bu kodlama sistemi bilgisayarn alglayabilecei operasyon kodlarndan (opcode) oluur. Bir mikroilemcinin alglayabilecei kodlarn tamamna o ilemcinin komut kmesi denir

2.6.1 LEMCNN TEMEL BLEENLER

1. 2. 3. ALU(Aritmetik ve Mantksal lem Birimi): Toplama karma, arpma, blme, mantksal ve, veya, deil komutlar ve kaydrma komutlar. Komut zc(Instruction Decoder): lemcinin yapmas gereken kodlarn icras iin gerekli ilemleri balatr ve komutun altrlmas iin gerekli ilemleri belirler. Kaydediciler(Registery): lemci ierisinde saylar depolamak iin kullanlan hafza eididir. lemci veri uzunluu kadar genilie(32, 64 bit) sahiptirler. Literatrde test, EBX, EAX, BX, ES, IP gibi isimler alan kaydedici hafza gzleri vardr. Bayraklar(Flags): lemlerin sonucuna gre 1 ya da 0 deerlerini alan 1 bit genilie sahip hafza gzleridir. Sfr, iaret, elde, elik, tama gibi eitleri vardr. rnein bir karma ileminde sonu sfr karsa sfr bayra 1 deerini alr. Veriyollar(Buses): lemcinin dier donanm birimleri ile balantsn salayan iletken elektriksel yollardr. adet veriyolu bulunur. Bunlar veri(data), adres(address) ve kontrol(control) veriyollardr.

4.

5.

16

Bilgisayara Giri

2.6.2 LEMC PARAMETRELER

1. Hz: lemcinin en nemli parametresi komutlar ileme hzdr. Birimi frekans olarak GHz katsays(10003) ile deerlendirilir. lemcinin hzl olmas ilemlerini daha ksa srede tamamlamas anlamna gelmektedir. Gnmzde 1.8, 2.0, 2.2, 2.4, 2.6, 3.0, 3.2, 3.6, 3.8 GHz hzlarnda olanlar vardr. Bit Genilii: lem yapabilme boyutunu gsterir. Gnmzde 64 ve 32 bit ilemciler vardr. lemcinin sahip olduu kaydediciler, veri hatt ve adres hattnn geniliini gsterir. FSB Hz: lemcinin, kuzey kprs ile iletiim hzn gsterir. Gnmzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz deerlerine sahip ilemciler vardr. ekirdek(Core) Says: lemci paketi ierisinde birbirinden bamsz olarak komutlar altrabilen her yapya ekirdek ismi verilmektedir. Gerek zamanl olarak kendisine verilen ia k grevlerini ayn anda yerine getirerek performans artrr. Her ekirdek birbirinden bamsz FSB ye sahiptir. Tm ekirdekler L2 yi ortak kullanrlar. Gnmzde 2 ve 4 ekirdekli ilemciler bulunmaktadr. Intel Pentium Dual Core, Intel Pentium Core 2 Duo, Intel Quad Core ve AMD Athlon X2 serisi ok ekirdekli yapya sahiptir. Soket Yaps: lemci pin yaps ile anakart soket yaps birbirinin ayns olmas gerekir

2. 3. 4.

5.

2.7

EKRAN KARTI

VGA (Video Graphics Adapture) video grnt Badatrc olarak adlandrlan bu kartlarn grevi CPUdan ald bilgiyi ekranda gstermektir. Ekran grntsnn kalitesi kullanlan kartlarn tip ve zelliklerine gre deiebilmektedir. Ekran kartlar iin yksek renk destei ve znrlk ile birlikte, ekran tazeleme hz (60 Hz 85 Hz ), bellek miktar (1Mb - 1024Mb) ve 3D (3 boyutlu grnt) destei nemli zelliklerdir.

17

Bilgisayara Giri
2.7.1 EKRAN KARTI BLEENL ER

Bir ekran kart temel olarak 4 bileenden oluur: Grafik ilemcisi, bellek RAMDAC. Grafik lemcisi: Gncel kartlar iin grafik ilemcisi grnt hesaplamalarn yapmak iin ekran kartnn zerine oturtulmu bir CPU`dur dersek yanl olmaz. Son zamanlarda grafik ilemcileri yap ve karmaklk bakmndan CPU`lar solladlar ve ilev bakmndan da grnt zerine younlam bir CPU niteliine kavutular. CPU`ya neredeyse hi yk bindirmeden boyutlu ilemcleri tek balarna tamamlayabiliyorlar artk. Bu yzden de gncel grafik ilemcileri GPU (Graphics Processing Unit - Grafik lemci Birimi) adyla anlyorlar. Grnt Bellei: Ekran kartnn zerinde bulunur ve grnt hesaplamalaryla ilgili veriler burada saklanr. Sisteminizdeki ana bellek gibi alr, yalnz burada bu bellein muhattab CPU deil grnt ilemcisidir. nceleri ekran kartlarnn ayr bellekleri yoktu fakat grnt ilemcileri hzlanp gelitike ekran kartlar sistemden yava yava bamszlklarn ilan etmeye baladlar. Bellek miktar kadar ekran kartnn sktrma algoritmalaryla bu bellei ne kadar verimli kullanabildii de nemlidir. RAMDAC: Monitrlerdeki analog sinyallerden bahsetmitik, ite RAMDAC grnt belleindeki dijital sinyalleri analog sinyallerine evirerek monitr kna verir. Monitrde kullanlan ana renk iin de birer RAMDAC nitesi vardr ve bunlar her saniye belirli bir sayda grnt belleini tarayp oradaki verileri analog sinyallere dntrrler. LCD ekranlar yaplar gerei dijtal olduklarndan RAMDAC`ten deil de direk grnt belleinden grnt bilgisini alp kullanabilirler. Bunun iin DVI (Digital Video Interface) adnda zel bir balant kullanrlar. BIOS: Ekran kartlarnn da birer BIOS'lar vardr. Burada ekran kartnn alma parametreleri, temel sistem fontlar kaytldr. Ayrca bu BIOS sistem alrken ekran kartna ve onun belleine de kk bir test yapar.

2.8

SES KARTI (SOUND CARD)

Bir ses kartnn yapt i ses sinyallerini dijital sinyallere dntrerek bilgisayar tarafndan kullanlabilir hale getirmek ve daha sonra da dijital veri olarak saklanan bu ses kaydn yeniden ses sinyallerine dntrp, kendine balanan bir d hoparlre vermektir. Temel ilevi ses ilemek olan bu aygtlar ierdikleri ses ileme ipleri ile mzik dinleme, ses kayd yapabilme Midi aygtlar kullanabilme vb. ilevleri yrtrler. Ses Kartlar genellikle anakart zerinde PCI veya ISA slotlarna balanr, fakat gnmz anakartlarnn birounda ses kart tmleik olarak sunulmaktadr.

18

Bilgisayara Giri
2.9 BELLEKLER

2.9.1 ANA BELLEK (RAM)

Bellek bilgisayar oluturan 3 ana bileenden biridir. (merkezi ilem birimi bellek giri/k aygtlar). lemcinin altrd programlar ve programa ait bilgiler bellek zerinde saklanr. Bellek geici bir depolama alandr. Bellek zerindeki bilgiler g kesildii anda kaybolurlar. Bu nedenle bilgisayarlarda programlar daha uzun sreli ve kalc olarak saklamak iin farkl birimler (sabit disk - CD - DVD) mevcuttur. Bellee genellikle random access memory (rastgele eriimli bellek) ifadesinin ksaltmas olan RAM ad verilir. Bu ad bellekte bir konuma rastgele ve hzl bir ekilde eriebildiimiz iin verilmitir. RAMde sadece ilemcide alan program paralar tutulur ve elektrik kesildii anda RAMdeki bilgiler silinir. Bilgilerin kalc olarak sakland yer disktir. Bu iki kavram bilgisayar kullanmaya yeni balayan insanlar tarafndan genellikle kartrlr. Bu kavramlar aklamak iin en gzel benzetme; bir dosya dolab ve alma masas olan ofistir. Bu rnekte dosyalarn kalc olarak sakland diski dosya dolab, zerinden allan verilerin bulunduu bellei ise alma masas temsil etmektedir. Bir ofiste dosyalar dosya dolaplar iinde saklanr ve alanlar zerinden almak istedikleri dosyay dolaptan alarak kendi alma masalar zerinde alrlar. Bilgisayarda da ilemci zerinde alaca veriler diskten bellee getirilir. Dosya dolabnz ne kadar bykse, o kadar ok dosyay saklayabilirsiniz ve masanz ne kadar bykse ayn anda o kadar ok dosyay masaya alp zerinde alabilirsiniz. Bilgisayar ortamnda da iler tam olarak byledir. Disk kapasitesi ne kadar bykse o kadar ok veri saklayabiliri ve bellek kapasitesi ne kadar bykse ilemci o kadar ok dosya zerinde alabilir. Bu benzetmenin bilgisayarn alma eklinden farkysa bellee getirilen dosyalarn diskteki dosyalarn bir kopyas olmasdr. Gerek dosyalar diskte saklanmaya devam eder. Bunun sebebiyse bellein g kesildi anda verileri kaybetmesidir. Eer bellekteki dosya deitirilirse deiiklerin kaybolmamas iin teker zerinde deiikliklerin kaydedilmesi gerekir. Ana bellein temel grevleri yle zetlenebilir: 1. 2. 3. 4. Hlihazrda alan programlarn program deyimlerini ve bu programlarn ihtiya duyduu verileri tutmak. letim sistemi yklendikten sonra ana bellekte srekli olarak kalmas gereken iletim sistemi bileenlerini tutmak. Programlar tarafndan retilen sonular tutmak. Sabit disklere veya harici bir cihaza gnderilmeye hazr olan k bilgilerini tutmak.

Bellekte yerleik olan veri ve programlara ihtiya halinde tekrar ulaabilmek iin ana bellekteki her blgenin bir adresi vardr. Ana bellein bykl; ayn anda alabilecek program saysn ve programlarn alma hzn etkiler.

2.9.2 SALT OKUNUR BELLEK (READ ONLY MEMORY)-ROM

zerindeki verileri kalc ya da yar kalc olarak saklayan rastgele eriimli belleklere ROM denir. Bir program bellee yklendiinde, zerine baka bir veri yazlana ya da g kesilene kadar bellekte kalr. Baz uygulamalar iinse veriler hi deimez. Bilgisayar oyunlar, hesap makineleri, mikro dalga frnlar zerindeki kontrol programlar gibi deimeyen programlar ROM zerinde saklanr. ROM basit bir cihazdr. Bir kod zc, birka mantk kaps ve veri klarndan oluur. Flipflop ya da kapasitrlere ihtiya duymadan alr.

19

Bilgisayara Giri
Yksek hacimli uygulamalarda ROMlar fabrikalarda programlanr. Buna alternatif olarak kk uygulamalar ve prototipler iin, ierikleri PROM yazc olarak bilinen ve ksmen ucuz olan cihazlar kullanlarak kullanc tarafndan yazlabilen Programlanabilir ROMlar (PROM) kullanlr. PROMlar programcya kodunun srekli olarak saklanmas imknn verse de, PROMlarn zerine sadece bir kez yazlabilir. Silinebilir ROMlara (Erasable PROMs EPROM) ise zerlerindeki veri kzltesi nlarla silinerek tekrar tekrar yazma ilemi yaplabilir. Elektrikle silinebilir PROMlarsa (Electrically Erasable PROMs EEPROM) ieriklerinin elektrik gcyle yazlp silinebilmesine izin verirler. Gnmzde kullanlan fla belleklerin ounda bu teknoloji kullanlmaktadr. EEPROMlar zerine on binlerce kez veri yazma ve silme ilemi yaplabilir.

2.9.3 CACHE BELLEK NEDR?

RAM bellein hz CPUdan dktr. RAMin bu hz dklne Cache Bellek yardmc olur ve RAM ile CPU arasndaki veri transferinde grev yapar, hz dengeler.

2.9.4 DSKET VE DSKET SRCS (FLOPPY DISK DRIVER)

ekil 2-11 8-in, 5-in, and 3-in disketler

zerine demir oksit (pas) kaplanm bir plastik diskin yine plastik bir kap ierisine yerletirilmesiyle oluturulmu manyetik veri saklama ortamdr. Disketler veri saklama kapasitesine gre de snflara ayrlr, disketin kapasitesi sa st kesinde yazan DD ve HD harflerinden anlalr. 3.5 inlik disketlerin kapasiteleri aada verilmitir. DD (Double Densitiy) 720 KB (Kilo Byte) HD (High Density) 1440 KB veya 1.44 MB(Mega Byte) 20

Bilgisayara Giri
Disket Src: Yedekleme ya da tama amal bilginin kalc olarak depolanabildii manyetik disklerden veri okuyabilen ve verileri yazabilen donanm birimdir. Disket src hemen herkesin bilgisayarnda bulunur; standart paralardan biridir.

2.9.5 SABT DSK(HARD DSK)

Sabit Disk ya da Hard disk ksaca HDD, veri depolanmas amac ile kullanlan manyetik kayt ortamlardr. nceleri byk boyutlar ve yksek fiyatlar nedeni ile sadece bilgisayar merkezlerinde kullanlan sabit diskler, cep telefonlar ve saysal fotoraf makineleri iine sabilecek kadar klen boyutlar ile gnlk hayatmza girmilerdir. Sabit disklerin en youn kullanm yeri bilgisayarlardr. Ses, grnt, programlar, veri tabanlar gibi byk miktarlarda bilgi, gerektiinde kullanlmak zere sabit disklerde saklanr Gnmzde sabit diskler veri aktarmnda son derece hzlanm olsalar da elektromekanik yapda olduklarndan RAM'lara gre yavatrlar. Bilgisayarlarda yardmc ve kalc bellek olarak kullanlrlar. Bir bilgisayar program iletilmeye baladnda, programn almas iin gerekli olan bilgiler sabit diskten okunarak ok daha hzl olan RAM bellee aktarlr. Gereksinim duyulan ksm RAM'a smayacak kadar bykse, bilgisayar sabit diskin bir blmn RAM bellek gibi kullanr. Bilgisayar sabit diskleri genellikle bilgisayarlarn iinde sabitlenmi durumda bulunurlar, bilgisayarlara dardan balanabilen tanabilir olanlar da vardr. Bir sabit diskin performans aadaki elere baldr: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Dnme hz Bir track zerindeki sector says Seek (arama) zaman, Rotasyonel gecikme Veri eriim sresi Sabit disk zerindeki Cache (nbellek) miktar Verinin diskler zerindeki organizasyonu Transfer oran Ara birim (EIDE / SCSI)

Alminyum disk ve okuma kafas arasndaki mesafe ok az olduundan sarsnt ve tozlu ortam harddiskin mrn ksaltan nedenlerin banda gelir.

2.9.6 COMPACT DSC (CD)

Compact Disc ya da youn disk (ngilizce: Compact Disc, CD), Philips ve Sony ortakl ile gelitirilmi saysal optik veri saklama ortamdr.

2.9.6.1 BALICA TRLER

21

Bilgisayara Giri
CD-ROM:CD-ROM'a yaygn olarak, sadece CD de denir. ngilizce bir terim olan Compact Disc Read-Only Memory szcklerinin ba harfleri alnarak yaplm olan ksaltma. Bilgi ve verileri, kalc olarak kaydetmeye yarayan elektronik kayt cihazdr. CD-ROM, teker biiminde, zeri spiral biiminde izler tayan, aluminyum kaplamal, yass bir elektronik kayt malzemesidir. CD yzeyindeki baz blmler, kaplama (retim)srasnda, biraz derinletirilmitir. Pits denilen bu ukurlar, lands denilen ve ukurlatrlmam olan blmlere gre, gelen nlar biraz daha erken yanstr. Verilerin yazlmas ve okunmas, zayf bir lazer nnn, bu ukur ve dzlkler zerinde yansma (ya da yansma mas) sayesinde gerekleir. Bir CD ROM'un ap 12 santimdir. zerine 650 ile 900 MB arasnda bilgi kaydedilebilir. Ancak, tm CD Srcler (CD-ROM aygtlar) bu verileri okuyamadndan, yaygn olarak, 700 MB kapasiteli olan CD ler kullanlr. 700 MB lk kayt kapasitesi, yaklak olarak 80 dakikalk bir mzik kaydna edeer bir yeinliktir. Gnmzde 2x ile 56x e kadar yazm hzna sahiptirler. CD-ROM zerine kaytl olan bilgi ve verilerin, ne kadar sreyle saklanabild henz tam olarak bilinememektedir. Yaplan tahminler, CD ROM 'un nasl depolandna bal olarak, 10 ile 50 yl arasnda deimektedir. Bu sre, kt ve pergament ile karlatrlamayacak kadar ksa bir sredir. CD ROM gne nlarna duyarl bir materyaldir. Bu nedenle, byle bir ey uygulamada pek mmkn olmasada, 20 derecelik sabit bir oda scaklnda, ve karanlk bir odada depolanmas gerekir. CD-RW CD-RW, ngilizce Compact Disc Re-Writable kelimelerinin ksaltmasdr. Tekrar yazlabilen CD demektir. Bir CD-RW kaydedicisi 700 MB (Megabyte) veriyi bir CD-RW'a yaklak olarak 1000 kez yazabilir. Teoride bir CD-RW 1000 defa silinebilir ve yeniden yazlabilir olsa da pratikte bu sayya ulamak pek mmkn olamamaktadr. Bunun en nemli sebebi ise medyann iyi korunmamas olmaktadr. CD-RW lerin mutlaka bir CD kutusu ierisinde fiziki etkilerden ve parlak k kaynaklarndan korunmas gerekmektedir

DVD, CD-ROM grnmnde elektronik kayt ortamdr. ngilizce Digital Versatile Disc ('ok Amal Saysal Disk') szcklerinin anagramdr. CD'ye gre, ok daha yksek kayt kapasitesine sahiptir.

Tek katmanl bir DVD, standart bir CD'nin yedi kat olan 4.7 GB bilgiyi saklayabilir.

DVD'nin eitli uygulama alanlar vardr: DVD-Video (filmler (grnt ve ses)) DVD-Audio (yksek kaliteli ses) SACD (yksek kaliteli ses) DVD-VR (TV'den ya da kameradan kaydedilmi grnt ve ses) DVD+VR (+R ve +RW disklere kayt iin DVD-Video) PS2 DVD (PlayStation 2 oyunlar iin) Xbox DVD (Xbox oyunlar iin) DVD-Data (veri saklamak iin)

Disk ortam unlar olabilir:

22

Bilgisayara Giri
DVD-ROM: salt okunur, kalpla retilmi DVD-R: bir kere yazlr DVD-RW: tekrar yazlabilir DVD-RAM: rastgele eriimle tekrar yazlabilir DVD+R DL: iki katmanl bir kez yazlr

Diskin bir ya da iki taraf olabilir ve her taraf iin bir ya da iki katman olabilir; taraf ve katmanlar diskin boyutunu belirler. DVD-5: tek tarafl, tek katman, 4.7 GB (4.38 GiB) DVD-9: tek tarafl, ift katman, 8.5 GB (7.92 GiB) DVD-10: ift tarafl, tek katman iki yznde, 9.4 GB (8.75 GiB) DVD-14: ift tarafl, ift katman tek yznde, dierinde tek, 13.3 GB (12.3 GiB) DVD-18: ift tarafl, ift katman iki yznde, 17.1 GB (15.9 GiB)

2.9.7 TAINABLR BELLEK(FLASH BELLEK, USB BELLEK)

Flash Bellekler, g kesintisinde dahi ierdii bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazlp silinebilen bir bellek eididir. Flash belleklerin yaps RAM'lere, kullanm Hard Disk'lere benzer. Flash belleklerin yaps mekanik deildir; elektroniktir. erisinde hareket eden bir para yoktur. Bu zelliklerinden dolay bu tarz bellekler "solid-state" olarak, yani "duraan" olarak adlandrlrlar. Hareket eden para olmamasndan dolay hassasiyet deerleri yksek deildir ve zellikle mobil alanda kullanmlar ok yaygndr. MP3 Player'larda, cep telefonlarnda, el bilgisayarlarnda, dijital fotoraf makinelerinde ve dijital grnt aygtlarnda yaygnca kullanlrlar. Flash bellekler, bir EEPROM eidi olarak adlandrlabilir.

2.10 BIOS NEDR?

Basic Input/Output System" (Temel Giri/k Sistemi) kelimelerinin ba harflerinin birlemesinden meydana gelen BIOS, PCnizin almas iin gereken temel iletim sistemi olarak zetlenebilir. Sadece okunabilir bellek (ROM) zerine yazlm bir yazlm olan BIOS, ana kartnzn zelliklerini ynetebilmeniz/ kullanabilmeniz, dier donanmlar arasnda bir ba kurmas iin grev yapar. ROM zerinde olmasndan dolay, BIOS burada kalcdr. BIOS hafzasndaki bilgiler elektrik gittii zaman bile silinmez. BIOS iindeki bilgileri koruyan bir pil bulunmaktadr. Bu pil karldnda veya BIOS resetlendiinde, kalc blge ROM haricindeki veriler tekrar eski hallerine gelmektedir.

2.10.1 BIOSUN GREVLER

Ana kartn zerine takl olan donanmlarn almas iin gereken parametreleri ve adresleri tayin etmek. Ana kart tarafndan desteklenen zellikleri kapatmak/amak ve bu zelliklerin deerlerini deitirmek/gzlemlemek.

23

Bilgisayara Giri
2.11 CMOS NEDR?
BIOS bir yazlmdr ve sadece okunabilir bellek zerindedir. Sadece okunabilir olduu iin BIOS zerinde yaptmz deiikliklerin bir yere kaydedilmesi gerekiyor. BIOS ayarlar deitirdiimizde bu ayarlar da CMOS(Complimentary Metal Oxide Semiconductor) denilen bir bellek eidine kaydedilir. Bilgilerin burada tutulmas iin bir pil ile CMOS srekli beslenir ve kaydettiimiz ayarlarn burada srekli kalmasn salarz.

2.12 BLGSAYARI AINCA NELER OLUR?

Bilgisayarnz atnz. Bilgisayar al verilerini ROM'dan (Read Only Memory - Sadece Okunabilir Bellek) okur ve al testlerini (POST- Power On Self Test) btn aygtlarn doru altndan emin olmak iin yapmaya balar. Bu testin bir paras olarak bellek denetleyicisi, btn bellek adreslerini hzl bir okuma/yazma ilemiyle test eder. Bilgisayar basit giri/k sistemini (BIOS Basic Input/Output System) ROM'dan ykler. BIOS bilgisayar hakknda depolama aygtlar, al sras, gvenlik, tak ve altr zellii gibi en temel bilgileri sisteme sunar. Bilgisayar iletim sistemini sabit diskten bellee ykler tabii ki sadece sistem iin hayati olan ksmlar, bellekte sistem kapanana kadar kalr. Bu ilemcinin, iletim sistemine direk ve hzl eriimini salar. Siz herhangi bir uygulama balattnzda bu ncelikle bellee yklenir. Bellek kullanmn dzenlemek asndan sadece gerekli paralar, bir uygulama aldktan sonra kullanlmak iin alan herhangi bir dosyada bellee yklenir. iniz bitip dosyay kaydedip kapattnz zaman dosya, uygun olan depolama birimine (sabit disk) yazlr ve uygulama bellekten silinir

2.13 MODEM
Modemler, standart telefon hatlarn kullanarak, farkl yerlerdeki bilgisayarlar arasnda balant yaplmasn salayan aygtlardr. Bu ekilde, bir bilgisayardan dierine veri aktarm yaplabilir, ya da zel baz protokoller ile, internet servisleri kullanlabilir. Telefon hatlar, normal artlarda, sadece ses iletebilir. Modemler, bilgisayarlardaki dijital bilgiyi ncelikle ses sinyallerine (analog sinyal) dntrrler (MOdulation). Bu sinyalleri alan kar taraftaki modem ise, analog sinyalleri ters dnmle bilgisayarlarn kulland dijital bilgiye dntrr (DEModulation). Modemlerin hzlar, 1 saniyede iletebilecekleri bit saysna gre snflandrlr.

2.13.1 HARC VE DHL MODEMLER

Faks-modem kartlarn ilk olarak internal (dahili) veya external (harici) diye snflandrabiliriz. Internal (dhili) modemler anakart zerine takld iin bilgisayar kasas iinde kalr ve bu ismi alr. External (harici) modemler bal bana bir sistemdir. Bilgisayar kasasnn dnda kald iinde bu ismi alr. Bilgisayarla balantsn portlar yardmyla yaparlar.

24

Bilgisayara Giri

ekil 2-12 Dahili Modem

ekil 2-13 Harici Modem

2.13.2 ADSL MODEM

ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) mevcut telefon hatlar zerinden yksek hzda veri, ses ve grnt iletimini salayabilen bir teknolojidir. ADSL teknolojisi ile ayn anda telefon ile sesli grme yapabilirken, internete balanabilir, video konferans yapabilir ya da veri transferi gerekletirebilirsiniz. ADSL ile kesintisiz ve de yksek hzda internete balanabilirsiniz. Dier yksek hzda internet balant eitlerinden farkl olarak yksek yatrm gerektirmez ve evimizde, ofisimizde kullandmz mevcut telefon hatlar zerinden balant salar, kurulumu ve tahsisi kolaydr.

2.14 ETHERNET KARTI

Ethernet kart, bilgisayar alarnda bilgisayarla a arasnda iletiimi salar. Anakartn genileme yuvalarna taklr. Diz st bilgisayarlarda PC Card (PMCIA) soketine veya paralel porta balanr. Ethernet kartlarna network kart, a arabirim kart gibi isimlerde verilmektedir. Ethernet kart araclyla bilgisayar alarndaki bilgisayarlar arasnda veri iletimi olur ve cihazlar dier bilgisayarlarn kullanm iin paylama alabilir. Ethernet kartlarnn kndaki balant noktasna kablo balanarak, bilgiler kablo aracl ile dier bilgisayarlara veya paylama ak olan cihazlara iletilir.

2.15 YAZICI
Yazc bilgisayardaki bilgileri kt gibi eitli yzeyler zerine yazan elektronik bask birimidir. En nemli kt aygtlarndan biridir.

2.15.1 KARAKTER YAZICILAR

Daktilo makinesi benzeri olan bu tr ilk yazc trdr. Karakterlerin daktilodaki gibi bask eridi zerinden bask ortamna aktarlmas yntemi ile alrlar. lk rnekleri tamamen daktilo yapsnda olan bu tr yazclarn daha sonralar bir satr bir defada basan, zerinde tm yaz karakterlerinin yer ald dner silindirlerin bulunduu trleri de retilmitir. Karmak elektromekanik yaplar, dk hzlar ve snrl grafik bask yetenekleri nedeniyle gnmzde kullanlmamaktadrlar.

25

Bilgisayara Giri
2.15.2 NOKTA VURULU YAZICILAR
Nokta vurulu yazc Matris eklinde dzenlenmi bask inelerini bilgisayardan gelen veriler dorultusunda elektromknats yardmyla kt ile yazc kafas arasnda gergin duran eride nokta vurarak bask yapan yazclardr. Snrl znrlk ve grafik yetenekleri, sesli almalar, dk hzlar gibi olumsuz zellikleri olan bu tr yazclar, sadece harf ve rakamlardan oluan bask gereksinimi olan muhasebe kaytlarnn baslmas gibi ilerde halen kullanlrlar.

2.15.3 MREKKEP PSKRTMEL YAZICILAR *DETR+

Pskrtmeli bir yazcnn iiBu tip yazclarn alma ilkesi genel olarak nokta vurulu yazclar ile ayndr. Vurma noktalarnn yerini yksek hzla bask ortamna pskrtlen boyar madde alr. Yar iletken teknolojisindeki gelimeler bu tr yazclarn bask znrln yksek dzeylere karmtr. Gnmzde en yksek bask znrlne sahip yazclar bu tr yazclardr. Bu tr yazclar dierlerine gre olduka sessiz ve daha kk yapdadrlar. Bu tr yazclarda, matris biiminde dzenlenmi ok sayda pskrtme memesine sahip olan yariletken bask kafalar kullanlr. Kullanlan pskrtme yntemine gre; piezoelektrik, sl ve srekli trleri vardr.

2.15.4 LAZER YAZICILAR *DETR+

Lazer yazc Son gelitirilen yazc trdr. Sessiz, yksek bask kalitesine sahip ve dier yazclara gre daha hzldr. Temel olarak fotokopi makinesine benzer bir bask teknii kullanrlar. Fotokopi makinesi ile lazer yazcy birbirinden ayran zellik; bask kaynann bilgisayardan gelen saysal kodlarnn olmasdr. Bilgisayardan gelen sinyaller lazer yardm ile a duyarl bask silindiri (davul-drum) zerine izilir. Bu ilem bask silindirinin izilen blgelerinin durgun elektrikle yklenmesini salar. Silindir zerindeki durgun elektriksel ykl alanlara bask tozu paracklar (toner) yapr. Yapan bask tozu, dnmekte olan bask silindiri tarafndan bask ortamna (genellikle kt) aktarlr. Bask tozunun bask ortamna sabitlenmesi iin bask ortam 100-150 C civarnda scakl olan sabitleme silindirleri arasndan hzla geirilir ve hava flenerek soutularak bask ilemi tamamlanr. Son yllarda renkli bask yapabilen trleri de retilen lazer yazclar, hzl ve hesapl olmalar nedeni ile ticari ve ticari olmayan kullanclar tarafndan yaygn olarak kullanlrlar.

2.16 TARAYICI
Tarayc kt zerinde bulunan resimleri, fotoraflar, yazlar bilgisayarn belleine gnderir. Bylece kt zerinde bulunan ekiller saysallatrlm ve dolaysyla bilgisayarda kullanlabilir hale gelmi olur.

2.17 MULTMEDYA DONANIMLAR 2.17.1 HOPARLR VE MKROFON

Hoparlr bilgisayarn ses kartna taklan ve kullancnn bilgisayar rtamndaki sesleri duymasn salayan bir k birimidir. Mikrofon ise bilgisayar ses kaydedebilmek iin kullanlan bir giri birimidir.

26

Bilgisayara Giri
2.17.2 WEBCAM
Web Camera ksaltlm Webcam, bilgisayarlara USB girileri zerinden balanan video aygt. Genellikle sohbet programlarnn ek zellik olarak sunduu grntl haberleme ihtiyacna ynelik retilir ve kullanlrlar. Deiik kalite ve ebatlarda retilen bu cihazlarn dhili mikrofon ve aydnlatma gibi zellikleri ieren gelimi modelleri de bulunmaktadr. alma ilkesi olarak saysal fotoraf makineleri ve video kaydedicilere benzerlik gsterir. Ik basit bir optik dzenekten getikten sonra CCD ya da CMOS k alglayc zerine drlr. Cihaz ierisinde ya da bilgisayarda gerekli formatlarda ilenen grnt program ara yz ile kullancya ular.

2.17.3 JOYSTCK
Joystick, oyun ubuu, Kontrol Kolu, Ynetim Kolu veya dare ubuu esasen kontrol ubuu anlamnda, video oyunlarnda kontrol sistemini oluturan, oyunu oynatan ve modeline gre giri, k ve alglama fonksiyonu olan kontrol aracdr.

2.17.4 TELEVZYON VE RADYO KARTI

Bilgisayardan, televizyon ve radyo olarak da yararlanmak mmkndr TV kartnn ana kart zerine taklmas sonucunda ekran bir TV olarak alacaktr. Bir kumanda ile TV kumandas zellikleri de aynen kullanlabilmektedir

2.17.5 INFRARED ALICILAR:

Uzaktan kumanda, kablosuz klavye, mouse gibi aygtlarn kullanlmalarn salayan ek aygtlardr. Anakart zerindeki Infrared alc konnektrne bal portlar ya da Tv kart gibi kartlarn zerine taklabilirler.

27

Bilgisayara Giri
3 YAZILIM

Hem bilgisayar sistemini oluturan donanm birimlerinin ynetimini hem de kullanclarn ilerini yapmak iin gerekli olan programlardr. Yazlm olmakszn bir bilgisayar sistemi, bir takm elektronik kartlar, kablolar ve mekanik baz paralardan ibaret bir cihazdr. Bir bilgisayar sistemi, zerine iletim sistemi (Operating Systems) ve onun zerine de dier yazlmlarn yklenmesi ve altrlmasndan sonra gerekli ilevleri yerine getirebilmektedir. Yazlm 3 ana grupta inceleyebiliriz 1. 2. 3. letim Sistemleri Programlama Dilleri Uygulama Programlar

3.1

LETM SSTEM

letim sistemi basite bilgisayar donanm ile kullanc arasnda bir arayz olarak hareket eden program olarak tarif edilebilir. Grevi kullanc programlarnn alabilecei uygun ortam salamaktr. En nemli amalarndan ilki bilgisayar sistemini kullanm iin uygun durumda tutmak, ikincisi ise donanm etkili kullanmaktr. letim sisteminin zerinde alaca programlar iin uygun ortam saladn sylemitik. Byle bir ortam salamak iin sistem iyi tanmlanm kk modllere blnmtr. Sistem byk ve kark olduu iin ancak kk paralara ayrlarak oluturulmaktadr. Tm sistemlerin yaps ayn olmamakla beraber modern iletim sistemleri aadaki eleri iermektedir: lem Ynetimi Bellek Ynetimi kincil Depolama Ynetimi Giri/k Sistemi Ynetimi Dosya Ynetimi Dosya yaratma/silme Dizin yaratma/silme Dosya dizin ilemlerini desteklemek Dosyalar depolama diski zerine haritalamak Dosya yedei almak Koruma Sistemi A zerinde alma Gnmz bilgisayarlarnda ok eitli iletim sistemleri kullanlmaktadr; MacOS, IBM OS/2 Warp,MS-DOS, WINDOWS(95, 98, ME, 2000, XP, 2003, VSTA,7), UNIX, LINUX, WNDOWS NT, NOVELL, AT&T, FREE BSD en ok kullanlan iletim sistemleridir. UNX, WNDOWS NT, FREEBSD, NOVELL gibi iletim sistemlerine ok kullancl iletim sistemleri de denmektedir.

Kullanclar bir grup iletim sistemini komut seti kullanarak ynetirler. rnein MS-DOS iletim sisteminde dosyalar kopyalamak ve isimlerini deitirmek iin srasyla COPY ve RENAME gibi komutlar kullanlr. Komutlar, komut ilemcisi veya komut satr yorumlaycs olarak adlandrlan ksm tarafndan kabul edilir ve altrlrlar. Grafiksel arayze sahip iletim sistemlerinde komutlar ekran zerinde grlen nesnelere tklanarak verilir 28

Bilgisayara Giri
3.2 PROGRAMLAMA DLLER

Bir ii bilgisayara yaptrmak ancak belirli kodlarn belirli bir sra dorultusunda kullanlmas ile olanakldr. Kullanlan bu koda programlama dili denilir. Yazlan kaynak kod program derleyici veya yorumlayc tarafndan bilgisayar diline evrilir. Programlama dillerini iki grupta incelene bilir. 1. 2. Makine Dili(Kodu):Bilgisayar tarafndan hi bir deiiklie uratlmadan kullanlabilen dillerdir. Sembolik Diller: Genellikle bilgisayar kullancsnn gnlk hayatta kulland emir cmlelerine benzer komutlar ierir. En yaygn kullanlan Sembolik dil olarak BASIC,COBOL,FORTRAN,ALGOL, C++, Pascal, Delphi, Java, Visual Basic, Visual C. sayabiliriz.

Sembolik dilde yazlan komutlar, makine koduna dntrlmek durumundadr. Bir sembolik dilin bilgisayar tarafndan anlalmasn salayan programa DERLEYC(COMPILER) denir. Her sembolik dil genellikle kendisine ait bir derleyici kullanmaktadr.

3.3

UYGULAMA YAZILIMLARI

alma hayatndaki uygulamalara ynelik olarak hazrlanan, programclar tarafndan derlenip gelitirilen yazlmlardr. Uygulama yazlmlarn birok kategoride incelemek mmkndr. 1. Kelime lemciler Kiisel bilgisayarlarda en ok kullanlan uygulama yazlm olan kelime ilemciler, bilgisayarnzda yazlar yazp bunlar yazcda bastrmanz salar. Bu yazlar arasnda raporlar, mektuplar, okul devleri, eitli yazmalar olabilir. Gelimi kelime ilemciler, farkl yaz tiplerinden sayfa dzenlerine, yazlar iine yerletirilecek resimlerden yaz biim ve renklerine, yaz iinde bir szc aratmadan, yaznn gramer ve imle kontrolne kadar eitli ilevler sunarlar. Belli bal kelime ilemciler arasnda Microsoft Word, Corel Wordperfect ve Lotus Word Proyu sayabiliriz. 2. Hesap Tablolar

Pek ok kullanc hesap-kitap yapaca bir araca ihtiya duyar. Bu bir fizibilite olabilecei gibi evin aylk btesi de olabilir. Matematiksel ilemlerde yetenekli, esnek yazlmlar olan hesap tablolar burada devreye girer. Hesap tablolar, yan yana ve alt alta dizilmi hcrelerden oluur. Her bir hcreye bir matematiksel deer veya bir ilem yazlabilir. Hesap tablolar drt ilemden karmak fonksiyon hesaplarna kadar pek ok ii yapabilir. Bu hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazrlayabilir. Belli bal hesap tablolar arasnda; Microsoft Excel, Corel Quattro Pro ve Lotus 1-2-3 sayabiliriz. 3. Veritaban

Her trl bilginin dzenli bir ekilde, istenildiinde kolayca eriilerek kullanlabilecek tarzda sakland bir veri koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmann btn mterilerini ieren kartlar, bir kurumda alan elemanlarn sicil dosyalar birer veritabandr. Bu bilgileri kullanclar girer, veritaban ise ok eitli kriterlere gre devasa boyuttaki bu bilgiler arasndan arama yapar, normalde bizim eriemeyeceimiz hzda aradmz bilgileri karmza getirir. Herkesin kullanabilecei Microsoft Access, Lotus Approach, gibi veritabanlarnn yan

29

Bilgisayara Giri
sra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi byk irketlerin ihtiyalarna gre modler bir biimde programlanan, zerinde farkl zmler gelitirilebilen veritabanlar da vardr. 4. Sunu Programlar

Toplantlarda karnzdakilere anlatacaklarnz grsel olarak etkileyici bir biimde sunmanz iin hazrlanan bu programlar, dier uygulamalardan veri alabilir. rnein bir hesap tablosu ile karlm kar/zarar grafiini sunu programlar ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel Presentations belli bal sunu programlardr. 5. Grafik Yazlmlar

Fotoraf ve resimleri grntlemenize, zerinde deiikler yapmanza, resim izmenize, resimler zerinde eitli efektler uygulamanza izin veren tm yazlmlar grafik yazlmlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve PCnizde resimleri grntlemek ve basit ekiller izmek gibi ilere yarayan Paintden ok gelimi zelliklere sahip olan Adobe Photoshopa kadar ok eitli grnt ileme yazlmlar bu kategoriye girer.

6.

3D Modelleme/Animasyon

Bu yazlmlarla PCnizde izimlere hareket verebilir, iki ve boyutlu animasyonlar gerekletirebilirsiniz. 3D modelleme programlar endstriyel tasarm kadar, izgi film, oyun vs. retiminde de kullanlabilir. 7. Mhendislik Uygulamalar

Mhendislerin izim ve hesaplama gereksinimi, standart grafik programlarnn ve hesap tablolarnn saladklarndan ok farkldr. AutoCAD gibi gelimi tasarm yazlmlar ve bazen bu uygulamalarla birlikte kullanlabilen eitli mhendislik hesap programlar bu kategoridedir. 8. Ticari Uygulamalar

dnyas iin elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge ynetimi, retim planlama, fizibilite vb. ilevleri, ticari yazlmlar yerine getirir. 9. letiim Yazlmlar

nternete, Web sitelerine, haber gruplarna balanmak, e-mail gndermek modemle PCmizden faks ekmek, bakalar ile dosya alveriinde bulunmak, grntl ve yazl sohbet etmek iin iletiim yazlmlarn kullanrz. 10. Oyunlar

30

Bilgisayara Giri
PCler i arac olduklar kadar oyun ve elence arac olarakta kullanlrlar. Renkli bir PC iin binlerce oyun bulmak mmkndr. 11. zel Uygulamalar Btn bu kategorilerdeki yazlmlarla yaplamayacak pek ok i vardr. Onun iin firmalar zel yazlmlar gelitirmitir. Szgelimi bir otelin giri/klarnn takibi, doluluk oranlarnn hesaplanmas, otelin eitli blmlerinde stok kontrol gibi ilemler iin zel uygulamalar retilebilir. zel uygulamalar siparile de gerekletirilebilir. 12. Multimedya Uygulamalar Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldii bu yazlmlar arasnda genelde hobileri gelitirmeye ynelik yazlmlar ve ansiklopedik bilgi veren bavuru yazlmlar yer alr. 13. Yardmc Yazlmlar Sistemimizi daha verimli kullanmak ve diskimizin, diskimizdeki bilgilerin bakmn yapmak iin kullandmz bykl kkl pek ok uygulama bu snfa girer. Bunlar arasnda; baz programlarn korunmas, rakiplere zarar verilmesi ya da elence amacyla retilen ve virus ad verilen programlar da bulunmaktadr. Tabi ki bu viruslar temizleyecek antivirus programlar da unutulmamaldr.

31