T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

BLM TEKNOLOJLER

VERTABANI PLANLAMA

ANKARA 2007

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. VER TABANI PROGRAMI .............................................................................................. 3 1.1. Balat Mens, Dosya, Klasr Nedir? ........................................................................... 4 1.2. Balk ubuu, Durum ubuu, Veri Taban Ara ubuu, Grev Blmesi .............. 5 1.3. A, Kaydet Diyalog Kutular ......................................................................................... 6 1.4. Genel Klavye Ksa Yol Tular ...................................................................................... 9 1.5. Veri Taban Penceresi eleri ..................................................................................... 10 1.6. Veri Taban Nesneleri .................................................................................................. 11 1.7. Veri, Kayt, Alan, Tablo Nedir?................................................................................... 12 1.8. Uygun Nesne Trlerini Seme, Veri tabann Planlama .............................................. 13 1.9. Tablo likileri.............................................................................................................. 15 1.10. Sralama Alan, Birincil Anahtar................................................................................ 16 1.11. Bu nedir? ve Yardm iin Soru Yazn Ksm ...................................................... 16 UYGULAMA FAALYET................................................................................................ 18 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 19 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 20 2. VER TABANI .................................................................................................................. 20 2.1. Veri taban, Alan, Tablo, Birincil Anahtar Terimleri................................................... 20 2.2. Veri Trleri .................................................................................................................. 22 UYGULAMA FAALYET................................................................................................ 27 LME VE DEERLENDRME ..................................................................................... 28 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 29 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 31 NERLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 32 KAYNAKA ......................................................................................................................... 33

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 481BB0035 Biliim Teknolojileri Veri Taban Programcl Veri Taban Planlama Veri ve veri taban ynetiminin ihtiyalarn analiz etme ile ilgili renme materyalidir. 40/24 Paket Programlar modllerini bitirmi olmak. Veri taban ihtiyalarn analiz etmek Genel Ama: Gerekli ortam salandnda, veri ve veri taban ynetimini tanyarak veri taban ihtiyalarn analiz edebileceksiniz. Amalar: 1. Veri, veri taban ynetimi ve tabloyu kullanabileceksiniz 2. Veri taban ihtiyalarn ve eitlerini analiz edebileceksiniz. Bilgisayar laboratuar ve bu ortamda bulunan; bilgisayar, bilgisayar masalar, kt, kalem, veri taban program, yedekleme iin gerekli donanm, raporlama iin yazc, sayfa iin internet balants ve lisansl iletim sistemi program. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. Modl iinde ve sonunda verilen retici sorularla edindiiniz bilgileri pekitirecek, uygulama rneklerini ve testleri gerekli sre iinde tamamlayarak etkili renmeyi gerekletireceksiniz. Srasyla aratrma yaparak, grup almalarna katlarak ve en son aamada alan retmenlerine danarak lme ve deerlendirme uygulamalarn gerekletiriniz.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renciler, Gnmzde bilgisayar kullanmnn yaygn olarak artmas ve ok eitli bilgilerin bilgisayarda daha rahat saklanmas veri taban* programlarna olan ilgiyi artrmtr. Biliimin temel konusu olan veri taban; dank ekilde duran ve ie yaramaz halde olan bilgilerin, ilenebilir, iinde arama yaplabilir, sralanabilir hale gelmesini salayan bir yardmc programdr. Ayn zamanda bilgileri kullancya taze ve hzl bir ekilde ulatrlmasndan da sorumludur. Bu modl sayesinde gnlk hayatta fark etmediiniz detaylar dikkatinizi ekecek, disiplinli olarak evrenizdeki bilgi paralarn planlayp, organize edeceksiniz. Detaylara zen gsterip zamannz etkin olarak kullanacaksnz. Ayrca bakalarna ait zel bilgilerin gizliliine ve korunmasna zen gstereceksiniz. Mesleki bilgi ve becerilerinizi kiisel ve kurumsal karlara zarar vermeyecek ekilde kullanmalsnz. alma yaamnn ahlak kurallarna uyunuz. Sabrl olunuz ve yeniliklere ak olunuz. Bu modlde veri taban ve veri taban programnn genel zelliklerini reneceksiniz. Modl anlayabilmeniz iin temel seviyede ofis programlar olan kelime ilemci ve tablolama programlarn rahatlkla kullanabilir halde olmanz gereklidir. Modller bilgiden daha ok uygulamaya dayaldr. Bilgisayar banda programnz ak iken eitli uygulamalar yapnz. Baarl olmak isteyen rencilere aratrma ve sorular dersin ilenecei haftadan nce bitirmesi tavsiye edilir. Konuyu tam anlamadan dier konuya gemeyiniz.

Veri taban, ngilizce olan database kelimesinden Trkeye evrilmitir. Baz yerlerde veri ve taban kelimeleri ayr yazlarak veri taban veya veri-taban gibi de kullanlr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Veri, veri taban ynetimi ve tabloyu kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetlerini yapmalsnz. 1. 2. Not ve okul ile ilgili bilgilerinizi belli bir yerde saklyor musunuz? Defter veya bir ktta saklarken nelere dikkat ediyorsunuz? Bir tablolama programn inceleyerek gnlk hayata sunduu faydalar arkadalarnz ile paylanz.

1. VER TABANI PROGRAMI

Veri taban program snflandrlm ve blmlendirilmi bilgileri dzgn bir ekilde bilgisayarda saklamamz salayan programdr. Bilgiler standart hale getirilerek hem bilgisayarn hem de kullanclarn rahatlkla anlayaca ekle dntrlr. reneceimiz program olan Microsoft Access gl, kolay kullanma sahip bir veri taban programdr. Excel ve Wordde yaplmas g olan ilemleri Access ile rahatlkla yapabiliriz. Access, ofis programnn bir paras olduu iin, Excel ve Word ile baz ortak yanlar vardr. Fakat Accesste kaydedilen bir bilgiyi arama, analiz etme ve yazdrma ilemleri dier ofis bileenlerine gre daha kolaydr. Tabii ok daha basit olan not defteri ile de gnlk tutma veya unutmamanz gereken eyleri not alma seeneiniz var! OpenOffice ve StarOffice iinde Base isimli veri taban dzenleme program vardr. Access ile karlatrldnda ayn ama iin kullanlan veri taban programlarnn ok kapsaml olmad grlebilir. Dier programlarn (FoxPro, Filemaker, Clipper ve Visual dbase) ise piyasada kullanm oranlar dktr. Accessi rendiinizde dier veri taban programlarn da rahata kullanabilirsiniz. Access ile ilgilenmeden nce biraz genel baz konulardan bahsedelim. Dosya, klasr, pencere eleri, diyalog kutular ve ksa yol tular gibi

1.1. Balat Mens, Dosya, Klasr Nedir?

Balat mens Windows iletim sisteminde, programlar altrmak ve ayarlarna ulamak gibi ilemlerin yapld mendr. Kurulan programlarn ksayollar Balat mensne yerleir.

Resim 1.1: Balat mensn kullanarak bir program altrmak

Soru: Resim 1.2de hangi simge klasr veya dizin, hangi simge dosyadr? Bir dosya veya klasr nasl yaplr?

Resim 1.2: Klasr ve dosya simgeleri

Dosya ve klasrler bilgisayarmzda gnlk hayatta kullandmz dosya kabinlerindeki gibi saklanr. Birbiri ile ilgili dosya ve klasrler ortak yerlerde tutulur. Bu sayede aradmz hzl ve etkin bir ekilde buluruz. Bir kabinde dosyalar isme veya numaralarna gre sral halde tutulur. Kabin iinde ne olduu ile ilgili n yzndeki etikete anlaml birka kelime yazlr. Bunu bilgisayarda klasrlere verdiimiz isimlendirme gibi dnebiliriz. 4

1.2. Balk ubuu, Durum ubuu, Veri Taban Ara ubuu, Grev Blmesi

Resim 1.3: Veri taban programnn ilk al ekran

Soru: Resim 1.3teki pencerede balk ubuu, veri taban ara ubuu, grev blmesi ve durum ubuunun ne ie yaradklarn aratrnz. Blm Balk ubuu Veri taban ara ubuu Grev blmesi Durum ubuu 5 Ne ie yarad Ana programn ad ve hangi dosya alm ise o dosyann ad yazl olan blmdr.

1.3. A, Kaydet Diyalog Kutular

Dosya*A ve Dosya*Kaydet diyalog pencereleri, kullancnn rahat bir ekilde nceden yaplm dosyalara ulamas ve istedikleri yere veri taban dosyalarn kaydetmeleri imknn verir.

Resim 1.4: Standart dosya ama penceresi

Resim 1.5: Standart dosya farkl kaydetme penceresi

Resim 1.6: Northwind.mdb rnei ekran grnts (ofis CDsinden rnek Veritabanlar olarak kurulabilir.)

Access programnn destekledii dosya uzantlar unlardr: mdb: Tek dosya iinde tm veri, kod, form ve dier veri taban nesneleri saklanr. mde: Kaynak kodlar derlenir, veri taban sktrlr ve mdb uzants mde olarak deitirilir. Bylece kaynak kodlar dier kullanclar gremez ve dzenleyemez. Soru 1: Aadaki dosya uzantlarn aratrnz. Uzantlar csv db dbf html, htm txt xls xml Program ad ve ne ie yarad Excel, virglle ayrlm metin tablolama dosyas

Soru 2: A ve kaydet diyalog kutusundaki zel dizinlerin ne ie yaradklarn aratrnz. Soru 3: Resim 1.7de iaretli olarak diyalog kutusunda kullanlan nesnelerinin ne ie yaradklarn yaznz. Cevaplar: 1. 2. Metin kutusu 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. : : ine basit olarak dorudan yaz yazlabilen tek satrlk nesnedir. : : : : : : :

Resim 1.7: Veri taban seenekleri penceresi

1.4. Genel Klavye Ksa Yol Tular

ou ilem fare ile pratik olarak yaplsa da baz klavye ksa yollarn bilmemiz gereklidir: Ctrl+O: Dosya ama penceresini aar. Ctrl+N: Yeni Dosya grev blmesini aar. Ctrl+S: Deiiklikleri dosyaya kaydeder.

Resim 1.8: Bo veri taban oluturma grev blmesi

Not: Bo bir veri taban, ablonlar ksmndaki seenekler ile de yaplabilir. Access bize nceden hazrlanm ama zelletirilebilen rnek veri tabanlar sunar. Bu rnek ablon ve dosyalar dikkatle inceleyerek neler yaplabileceini inceleyiniz. Mesela Mteri- Takibi ve Demirba Takibi gibi Soru: Aadaki ksa yollarn ne ie yaradn aratrnz. Ksa yol tular Anlam Kayt sil Ctrl+ "" Ctrl+ "+" Ctrl+C Ctrl+F Ctrl+P Ctrl+R Ctrl+V Ctrl+W Ctrl+X Ctrl+Z F1 F2 F5 F7 9

1.5. Veri Taban Penceresi eleri

Resim 1.9: Veri taban penceresi eleri

Bir veri taban aldnda ekrana gelen ana pencereye veri taban penceresi denir. Bu pencere sayesinde veri tabannn grnmn deitirebilir, yeni nesneler ekleyebilir, var olan nesneleri dzenleyebiliriz. Dier deyile bu pencereye grev kontrol merkezi diyebiliriz. Tablolar, sorgular, formlar ve sayfalar komut dmelerinden A ile alr, raporlar nizleme, makrolar da altr komutu ile altrlr. Baka bir yol da nesneyi altrmak iin fare ile ift tklamak veya nesne seili iken Enter tuuna basmaktr. Pencere ile iiniz bittiinde sa st kesindeki Kapat dmesi ile kapatabilirsiniz. Soru 1: Nesne ubuundaki Gruplar iinde bulunan Sk Kullanlanlar grubunun ne ie yaradn ve genel kullanmnn nasl olduunu aratrnz. Soru 2: Veri taban penceresinin balk ubuunda (Access 2000 dosya biimi) uyarsnn ne anlama geldiini aratrnz. Varsaylan bo dosya biimi nasl deitirilebilir? Soru 3: Tm nesnelerde ayn Tasarla, Yeni ve Sil komut dmeleri vardr. Bu dmelerin ne ie yaradklarn aratrnz. Komutlar Tasarla (Alt+T) Yeni (Alt+N) Sil (Del) 10 Kullanm amac

1.6. Veri Taban Nesneleri

Veri taban penceresindeki nesnelere biraz daha yakndan bakalm: Tablolar: Tablolar verileri satr ve stun halinde saklar. Benzer bilgiler ayn tabloda tutulur. Mesela; mteriler tablosunda mteri isimleri, telefonlar ve adresleri saklanrken, mal tablosunda ise maln kodlar, isimleri ve fiyatlar saklanabilir. Sorgular: Bir tablodaki veriler belli bir art ile ilenerek sonu kaytlar ekrana gsterilir. Mesela; mteriler tablosundan Mardin ilindeki mterilerin isimlerinin listelenmesi gibi Formlar: Tablolara veya sorgulara veri sayfas grnm ile ilem yapmak yerine, daha renkli ve kolay bir arabirim olan formlar kullanlabilir. Bu sayede Access ile baka bir dile ihtiya kalmadan grsel programlama yaplmas mmkn olur. Raporlar: Tablo veya sorgunun sonucunu yazc kts olarak grmemizi salar.

Resim 1.10: Nesneler

Sayfalar: nternet veya intranette verilerin WEB sayfas olarak yaymlanmas salanabilir. ster html, ister ASP olarak XML ve JavaScript destekli sayfalar hazrlanabilir. Makrolar: Tek komut ile zel ilemlerin otomatik hale gelmesi salanr. Mesela; bir dme tklanmas ile tablo alp yazdrlma ilemi balatlabilir. Modller: Makrolar gibi modller de normal zelliklerin haricinde zel komutlar hazrlanabilmesini salar. Ofis iinde var olan Visual Basic benzeri bir dil ile program yazarak modl oluturulabilir. Soru: Resim 1.10daki hangi nesne tr ift tklandnda altrlmak yerine tasarm grnmnde alr?

11

1.7. Veri, Kayt, Alan, Tablo Nedir?

Veri: Veri tabannda saklanan en kk bilgi parasdr. Kayt: Verilerden oluan birbiri ile ilgili veri taban yapsdr. Tablo: Kaytlarn pe pee birlemesi ile oluan verilerin sakland veri taban nesnesidir. Alan: Bir verinin kaydolmas iin gerekli biimi ve tr belirlenmi ksmdr. Soru: Bu tanmlamalara gre resim 1.11deki elips iinde belirtilen ksmlarn ne olduunu yaznz.

Resim 1.11: Temel baz tanmlamalar

Resim 1.12: Gezinti dmeleri ve ilevleri

12

Soru: Resim 1.12deki dmelerin klavye ksa yollarn yaznz. lem lk kayda git nceki kayda git Sonraki kayda git Son kayda git Kayt ekle Klavye ksa yolu

1.8. Uygun Nesne Trlerini Seme, Veri tabann Planlama

Bilgilerinizi Word veya Excel ile rahatlkla listeleyebilirsiniz, fakat artk veri taban kullanarak daha etkin ve kaliteli program yapabileceksiniz. Programlama dillerinde olduu gibi planl ve iyi dnerek tasarm yapmamz gereklidir. Sonradan deiiklik yapma imkn olsa da, biraz planl davranarak zamannzn boa gememesi ve banzn armamas salanabilir. lk kuralmz, olabildiince bilgileri paralamaktr. Aadaki ilk tablo normal gibi gzkse de, daha sonraki tablo bilgilerin doru bir ekilde paraland ideal olan tablodur. Kt bir tablo: Tek hcre iinde farkl tr bilgiler saklanmaya allm; eer isme gre sralamak istesek bu zor deilken, adrese gre sralamak istediimizde bunun mmkn olamayacan anlyoruz. Ad Soyad Ali Tun Aye Gl Nazl Can Mehmet Sor Veli Yaman yi bir tablo: Ad Soyad Ali Tun Aye Gl Nazl Can Mehmet Sor Veli Yaman Cadde/Mahalle Yayla M. stasyon C. Kbrs C. Battalgazi C. Apartman/Sokak Papatya Sitesi Huzur Ap. Faklte n Sultan S. Umut S. 13 Daire/No 12 3 23 15 le Pendik l stanbul Ankara Buca zmir Kadky stanbul Aydn Adres Yayla Mahallesi Papatya Sitesi Daire 12 Pendik stanbul stasyon Caddesi Huzur Apartman Daire 3 Ankara Kbrs Caddesi Faklte n Buca zmir Sultan Sokak No 23 Kadky stanbul Battalgazi Caddesi Umut Sokak No 15 Aydn

Soru: kinci tabloda hla blnebilir baka stunlar var m ya da baka hangi stunlar eklenebilir? Mesela; posta kodu gibi kinci kuralmz; olabildiince ift bilgilere sahip tablo yapmamak, dier deyile bilgileri alt tablolara blmektir. Kt bir tablo: Mavi iaretli bilgiler gereksiz tekrar edilmitir. Olabildiince bellek ve disk alann tutumlu kullanmalsnz. irket Altaylar Limited Altaylar Limited Altaylar Limited Albayrak Ticaret Albayrak Ticaret Telefon 5544663 5544663 5544663 5563882 5563882 cret 5600 6200 420 44 4267 Tarih 11.05.2006 17.06.2006 22.07.2006 12.03.2005 05.07.2006

yi bir tablolama yntemi: Numara irket Telefon Altaylar 5544663 1 Limited Albayrak 5563882 2 Ticaret

Numara cret Tarih 5600 11.05.2006 1 6200 17.06.2006 1 420 22.07.2006 1 44 12.03.2005 2 4267 05.07.2006 2

Soru: Elimizde byk miktarda veri sahibi olan tablolar olsa idi iyi ve kt tablolama yntemleri arasnda ne kadar dosya boyut fark olabilirdi?

14

Tablo tasarlarken aadaki nerileri gz nnde bulundurunuz. 1. Veri tabannn amacna karar veriniz. Saklanacak veriler ile ilgili bir rapor veya liste oluturduktan sonra veri taban yapmna giriiniz. 2. Veri tabannzn kabaca kda tasarmn iziniz. Byk bir kutu ve iine hcreler izerek bir tabloda neler olacan kt zerinde dnnz. izimlerinizde olabildiince detayl olunuz. 3. Hangi alanlara ihtiyacnz var, karar veriniz. nceki adm dzgnce yaptysanz bu admdaki ilemleri yapmak ok kolaydr. Alanlarn saysal, metin, tarih gibi trlerini dnnz. 4. Hangi tablolara ihtiyacnz var, karar veriniz. Her tablo bir konuya dayal olmaldr. Bylece iyi tasarlanm bir veri tabannz olur. . kuraldaki iyi tablolama rneini inceleyiniz. Bilgiler kendine ait tabloda saklanmaldr. 5. Her tablonun birincil anahtar olmas tavsiye edilir. Her kaydn tekil bir deere sahip olan anahtar alan olmaldr. 6. Tablolar aras ilikileri belirleyiniz. . kuraldaki iyi tablolama rneinde iki tablonun ilikili olduunu gryorsunuz. 7. Her alan veya stunda ayn tr bilgi olmaldr. Bu tablonun daha okunakl ve organize olmasn salar. 8. Olabildiince bilgiyi paralara ayrnz. Bu sayede tablonun sralanmas, filtrelenmesi ve dzenlenmesi daha kolay hale gelir. 9. Ayn bilginin tekrarland tablolar yapmaynz. Birden fazla tablo kullanarak alt tablolar hazrlaynz. 10. Alan adlarn verirken ayn adlandrmay yapmaynz. Ayn ismin tekrar baka bir yerde kullanlmas karkla neden olabilir.

1.9. Tablo likileri

ki veya daha fazla tablo ortak alanlar ile birbirine balanr. Mesela nceki konuda Numara alanlar ayn trdr ve ayn ierie sahiptir. Bu alan kullanlarak ana tablo (numara, irket ve telefon bilgisi olan), alt tablo (numara, cret ve tarih bilgisi olan) ile ilikilendirilir.

15

1.10. Sralama Alan, Birincil Anahtar

Bir tablo ilk aldnda birincil anahtara gre sral olarak ekrana gelir. Daha sonra kullanc istedii alana gre sralama yapabilir. Bu Excel veya Worddeki tablolar ile ayn ilem admlarna sahiptir.

Resim 1.13: Tabloda istenen bir alanda verilerin srasn deitirmek

1.11. Bu nedir? ve Yardm iin Soru Yazn Ksm

Bir konuda yardm almak iin ofis iinde birok yol vardr. Bu yollar Office Yardmcs, yardm konular, Microsoft Office Online, Bu Nedir? ve men ubuundaki Yardm iin soru yazn gibidir. Piyasadaki veya internetteki Access ile ilgili kaynaklar zengin ve faydaldr. Fakat bir konuda aratrmaya balamann ilk adm programn kendi yardm dosyasn okumaktr. Yardm dosyalarnda ok sayda ipucu da vardr. Uygulamalarnz, daha etkin ve estetik olmalarn isterseniz, muhakkak ara sra yardm ierii iinde gezininiz.

16

1. _________________

2. _________________

3. _________________

4. _________________

5. _________________

Resim 1.14: Yardm ksmlar, boluklara yardmn trn yaznz.

17

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Balat mensnden veri taban programn balatnz. 2. A diyalog kutusu ile dosya anz. 3. Grev Blmesinden nceden var olan bir rnek dosyay anz. 4. Veri taban penceresindeki var olan bir tablo iindeki kaytlar arasnda gezininiz ve veri giriniz. 5. Grev Blmesinden yeni veri taban dosyas oluturunuz. 6. Yeni oluturulan veri tabann bilgisayarda istenilen yere kaydediniz. 7. Yardm mensn kullanarak, belli bir konuda veya terim ile ilgili yardm alnz. 8. Ofis yardmcsna tkladktan sonra sorunuzu yazp, Ara dmesine basnz. 9. Veri tabann kapatmak iin dosya mensnden Kapat komutunu veriniz. 10. Veri taban programn kapatmak iin dosya mensnden k komutunu veriniz.

neriler

18

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki oktan semeli sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Tablolardaki stunlara ne ad verilir? A) Satr B) Kayt C) Alan D) Hcre 2. Hangisi bir veri taban nesnesi deildir? A) Tablo B) Sorgu C) Form D) alma kitab Hangisi bir soru sorarak tablo sonu bilgilerini ekrana getirir? A) Tablo B) Sorgu C) Form D) Rapor Hangisi tablonun grntlenmesi, veri girilmesi ve dzenlenmesini kolaylatrr? A) Tablo B) Sorgu C) Form D) Rapor Hangisi ile yeni bir veri taban oluturamayz? A) Grev blmesi B) Veri taban ara ubuu C) Durum ubuu D) Veri taban penceresi Hangisi bir veri taban dosya uzants deildir? A) xls B) mdb C) html D) txt Hangisi veri taban veya ak pencereyi kapatan ksa yoldur? A) Ctrl+ "" B) Ctrl+ Q C) Ctrl+ X D) Ctrl+ W Hangisi veri taban penceresi esi deildir? A) Tablolar B) Sk Kullanlanlar C) Yazdr D) Sayfalar Hangisi tablonun gezinti dmelerinde bulunmaz? A) lk kayda git B) nceki kayda git C) Sonraki kayd sil D) Son kayda git

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. 19

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Veri taban ihtiyalarn ve eitlerini analiz edebileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde hazrlk amal aada belirtilen aratrma faaliyetlerini yapmalsnz. 1. 2. Kitaplnzdaki kitap ve ansiklopedilerin bilgisayarda kaytlarn tutmak istersek, gerekli bilgileri nasl tablo haline getirebiliriz? Aratrnz. Cep telefonlarndaki telefon rehberi ksmnn kullanmn arkadalarnz ile paylanz. Yeni kayt, arama, silme ve deitirme ilemleri nasl yaplyor?

2. VER TABANI

2.1. Veri taban, Alan, Tablo, Birincil Anahtar Terimleri

Veri taban en basit hali ile organize halde bulunan bilgilerin listesidir. sim, adres, fatura numaras, tarih gibi bilgileri liste haline getirdiiniz zaman veri taban yapm olursunuz. Bir veri taban oluturmak iin ille de veri taban program kullanmanz gerekmez; Word, Excel ve hatta en basit program olan not defteri bile yeterlidir. Veri taban program: Bir kda not almak, Word belgesi iine yaz yazarak bilgi saklamaktan ok daha gldr: Bilgi saklamak: Ayn ama iin benzer bilgiler saklanr. Bu kiisel bilgiler olabilir, binlerce mterinin bilgileri de olabilir. Veri tabanna kayt ekleme, silme ve gncelleme ilemlerini kolaylatrr. Bilgi bulmak: Kolayca istenen bilgiye ulalabilir. sme veya bir numaraya gre aranabilecei gibi birden fazla art belirtilerek de arama yaplabilir. Mesela ismi R ile balayan, ya 30un altnda olan mterileri bulmak gibi. 20

Analiz etmek ve yazdrmak: Bilgiler zerinde hesaplama ilemleri yapabilirsiniz. Mesela; bir ildeki sat miktarnn %5ini hesaplamak gibi. Ayrca yazcdan sonularn profesyonel grnmde ktsn alabilirsiniz. Bilgi ynetimi yapmak: Byk miktardaki bilgiyi rahatlkla ynetebilirsiniz. Birka tua basarak alan kodu 216 olan binlerce mterinin telefonlarn 212 yapabilirsiniz. Bilgi paylamak: Tek kullanc olarak ilem yaplabilecei gibi, birok kullanc ayn anda ayn veri tabanna balanarak ilem yapabilir. Her bilgi parasnn kendine ait bir stunu vardr. Bu stun dier bilgilerden arndrlm olduundan kendine ait tr vardr. Say, metin, tarih, not gibi bir tr seilir. Mesela mteri isimlerinin tutulduu alann say deil, metin trnde olmas gerekir. Doum yl zerinde ise saysal ilem yaplabilmesi iin say trnde bir alan olarak tabloda oluturulur. Tablolarn hazrlanmas, veri tabannn tasarm ileminde zerinde dnlerek geilmesi gereken bir admdr. Veri tabannzdan istediiniz sonular; yazdrmak istediiniz raporlar, kullanmak istediiniz formlar, yantlanmasn istediiniz sorgular, onlar oluturan tablolarnn yaplar hakknda pek ipucu vermez. Tablolarnzn tasarmn ncelikle kt zerinde planlamak ve zerinde yeniden almak olduka yararl olabilir. Tablolarnz tasarlarken, u nemli tasarm ilkelerini aklda tutarak bilgileri paralara ayrnz. Tablo yinelenen bilgileri iermemelidir. Bu yzden, veri taban iindeki tablo, bir tablolama programndaki tablodan farkl tasarlanr. Her bilgi paras bir tabloda saklandndan, bunu tek bir yerden gncelletirirsiniz. Bu ok daha faydaldr ve bylece farkl bilgi ieren yinelenen giri olasl olmaz. rnein, her mterinin adresini veya telefon numarasn bir defa ve bir tabloda saklamak iyi fikirdir. Her tablo bir konu hakknda bilgi iermelidir. Her tablo yalnzca bir konu hakkndaki gerei ierdiinde, dier konulardan bamsz olarak her konu hakkndaki bilgiyi koruyabilirsiniz. rnein, mteri adreslerini, mteri siparilerinden farkl bir tabloda saklayabilirsiniz, bylece bir siparii sildiinizde, mteri hakkndaki bilgi etkilenmemi olur. Birincil anahtar da dier gerekli alanlar gibi her tabloda olmas tavsiye edilen bir alandr. Her kaydn kendine ait tek deeri olan bilgisi sayesinde kaytlarn sralanmasn ve tablolarn ilikilendirilmesini daha etkin ekilde yapmamz salanr.

21

2.2. Veri Trleri

Alanlarn trlerinden nce bir veri tabanna (Var olan bir veri taban veya bo bir veri taban aabilirsiniz) yeni bir tablo ekleyelim:

Resim 2.1: Tasarm Grnmnde yeni bir tablo eklemek

Bo bir pencere olarak gelen tablo tasarm grnmnde Veri Tr stunundaki ksma ksaca bakalm:

Resim 2.2: Alan veri trleri

22

Veri Tr Metin Not Say Tarih/Saat Para Birimi Otomatik Say Evet/Hayr OLE Nesnesi

rnek Ad: Tark BARIYANIK Aklama: Aklama ksmndaki metin gibi Ya: 32 Doum: 14.04.1977 Fiyat: 33,00 YTL Kimlik: 2 Askerlik: Evet Fotoraf:

Aklama Yaz ve rakamlarn kark kullanlabildii, ama zerinde hesap yaplamayan veri trdr. Girilen metnin uzunluu 255 karakteri aamaz. ok satrdan oluan, 65.535 karaktere varan metin ve say (alfanmerik - abecesaysal) girilebilen veri trdr. zerinde matematiksel ilemler yaplabilen saysal (nmerik) verilerdir. inde tarih ve saat bilgisi tutan veri trdr. 100 ile 9.999 yllar arasnda bilgi saklayabilir. Virglden nce 15, virglden sonra 4 basamak saklayabilen, zerinde matematiksel ilemler yaplabilen veri trdr. Tabloya bir kayt eklendiinde, deeri kendiliinden 1 artm ile veya rastgele artan, kullanc tarafndan gncellenemeyen bir alandr. inde sadece Doru/Yanl, Evet/Hayr veya Ak/Kapal gibi bilgi saklayabilen veri trdr.

Kpr Arama Sihirbaz

Site: yunus.sf.net Model:

Soru 1: Tablodaki aklamas bo braklan dier veri trlerini aratrarak ne ie yaradklarn bulunuz. Soru 2: Arama sihirbaz seeneinde neden 3 nokta "" karakterleri vardr? Tablo ile iimiz bittiine gre, tabloyu kaydederek kapatalm.

23

Resim 2.3: Tablo kaydetme penceresi

Resim 2.4: Kaydetme srasnda karmza gelen bir diyalog kutusu

Soru: Resim 2.4teki Tanml bir birinci anahtar yok. mesaj ne anlama geliyor? Bu soruya en uygun cevap nedir?

2.3. Sihirbaz Kullanarak Tablo Oluturmak

Veri taban programmz Access, kolay ve hzl bir ekilde tasarm oluturmamz iin, Tablo Sihirbaz, Form Sihirbaz ve Rapor Sihirbaz gibi sihirbaz eklinde olan yardmc pencerelere sahiptir. Ayrntlara fazla taklmadan birka fare tklamas ile uygulamalar yapabilirsiniz. Sihirbaz pencerelerinde genellikle alt ortadaki 4 dme ile adm adm bir faaliyet gerekletirilir. Bu drt dme "ptal, <Geri, leri> ve Sondur.

Resim 2.5: Sihirbaz pencerelerindeki dmeler

Resim 2.6da grdnz gibi rnek tablo ve alanlardan kendi zel tablomuza alan ekleyebiliriz. renmek iin var olan alanlardan faydalanmak normaldir, zamanla tm tablo ve alanlar kendiniz yapabileceksiniz. stediiniz alanlar mavi elips iindeki dmeleri kullanarak Yeni tablodaki alanlar: listesine ekleyebiliriz. > dmesi seili alan sa taraftaki listeye atarken, >> dmesi ile tm alanlar listenize ekleyebilirsiniz. 24

lk yaptnz tabloyu arkadalarnz ile paylanz. Takldnz yerde ptal veya <Geri diyerek tekrar batan balayabilirsiniz.

Resim 2.6: Tabloyu sihirbaz ile oluturmak

2.4. rnek Veri Tabanlar Dosyalar

Resim 2.7: rnek veri taban dosyas bulmak

25

Resim 2.8: rnek bir veri tabannn alr haldeki grnts. Siz de veri taban modllerini bitirdiinizde buna benzer uygulamalar rahatlkla yapabileceksiniz

nceki faaliyette Northwind.mdb veri taban rneini amtk. nternetten ve baka yerlerden bulduunuz rnek programlar Access ile neler yaplabilecei hakknda ksaca size n fikir verebilir. Aada bulunan sorulardaki tablolarn nce kt zerinde alanlarn ve veri trlerini planlaynz, daha sonra da Access veri taban programnda tablolarn oluturunuz. Her rnei ayr bir veri taban dosyasnda saklaynz. Soru 1: Okul veya evrenizdeki bir ktphaneye giderek belgelerin nasl tasnif edildiini ve kaytlarnn nasl tutulduunu inceleyiniz. Tablolarn hazrlaynz. Soru 2: nternet sitelerinden alveri sitelerini inceleyerek rn bilgilerini tablo haline getiriniz. Soru 3: Mahalle muhtarlna giderek ikamet eden kiilerin kimlik ve dier bilgilerinin nasl tutulduunu aratrnz. Tablolarn hazrlaynz.

26

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar 1. Veri tabann oluturmadan nce taslan yapnz. 2. Olabildiince detayl olarak hangi alan ve tablolara ihtiya olduunu kt zerine yaznz. 3. Alanlarn say, tarih gibi trlerini belirleyiniz. 4. Her tabloda deeri tekil olan bir alan belirleyiniz. 5. Tablolar aras ilikileri belirleyiniz.

neriler Veri tabannn amacn belirleyiniz. rnein; ders notlarnz saklayan bir tablo olabilir. Alan adlarnda mantkl olarak isim kullannz ve bilgileri paralara blnz. Ayn verilere sahip olmayan, olabildiince ok tablo tasarlaynz Kimlik adnda bir birincil anahtarn her tabloda bulunmas tavsiye edilir. rnein; ders adlar bir tabloda, not bilgileri de bir alt tabloda saklanabilir. ki tablo ders kodu ile ilikilendirilebilir.

27

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI) Aadaki kl sorularda uygun kk iaretleyiniz. 1. Hangisi veri taban kullanmann avantaj deildir? A) Bilgi saklamak B) Bilgiyi ifrelemek C) Bilgiyi analiz etmek D) Bilgiyi paylamak Hangi program ile veri taban yaplamaz? A) Word B) Access C) Powerpoint D) Excel Bir veri tabannda mutlaka bulunmas gereken nesne hangisidir? A) Tablo B) Form C) Sorgu D) Rapor Tablolar ile ilgili hangisi yanltr? A) Tabloda ayn bilgi tekrar eder. B) Birden fazla tabloda ayn bilgi bulunabilir. C) Her tablonun birincil anahtar vardr. D) Alan trleri istediimiz gibi seilebilir. Hangi yntem ile tablo oluturamayz? A) Tablo tasarm grnmnde olutur. B) Veriler girilerek tablo olutur. C) Ekle mensnden D Veri Al komutu vererek D) Ekle mensnden Tablo komutu vererek Veri trleri ile ilgili hangisi dorudur? A) Tarih/Saat alanna 24/01/1956 gibi veri girilebilir. B) Ders notu bilgisini Not veri tr ile girilebilir. C) Evet/Hayr veri trne kan grubu (0, A, B) girilebilir. D) Metin veri trne zgemi bilgisi girilebilir. Hangi veri tr verilerini dier tablodan almay salar? A) Metin B) Kpr C) Otomatik say D) Arama sihirbaz

2.

3.

4.

5.

6.

7.

DEERLENDRME Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Doru cevap saynz belirleyerek kendinizi deerlendiriniz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt yaadnz sorularla ilgili konular renme faaliyete geri dnerek tekrar inceleyiniz. 28

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

PERFORMANS TEST (YETERLK LME) Modl ile kazandnz yeterlii aadaki kriterlere gre deerlendiriniz. DEERLENDRME KRTERLER Balat mensnden veri taban programn balatabildiniz mi? A diyalog kutusu ile dosya aabildiniz mi? Grev Blmesinden var olan bir dosya aabildiniz mi? Veri taban penceresindeki var olan bir tablo iindeki kaytlar arasnda gezinme ve veri girebildiniz mi? Grev Blmesinden yeni dosya oluturabildiniz mi? Yeni oluturulan veri tabann bilgisayarda istenilen yere kaydedebildiniz mi? Veri tabann kapatmak iin dosya mensnden kapat komutunu verebildiniz mi? Veri taban programn kapatmak iin dosyadan k komutu verebildiniz mi? Yardm mensn kullanarak, belli bir konuda veya terim ile ilgili yardm alabildiniz mi? Ofis yardmcsna tkladktan sonra soru yazp, ara dmesine basma Veri tabann oluturmadan nce taslak yapma, veri tabannn amacn belirleyebildiniz mi? Olabildiince detayl olarak hangi alan ve tablolara ihtiya var olduunu kt zerine yazabildiniz mi? Alanlarn say, tarih gibi trlerini belirleyebildiniz mi? Her tabloda deeri tekil olan bir alan belirleyebildiniz mi? Tablolar aras ilikileri belirleyebildiniz mi? DEERLENDRME Yaptnz deerlendirme sonucunda eksikleriniz varsa renme faaliyetlerini tekrarlaynz. Modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr, retmeninizle iletiime geiniz. Evet Hayr

29

VERTABANI BULMACASI

Yatay 2 Verilerin sakland satr ve stunlardan oluan nesne 6 Raporlar altrmak iin gereken komut 8 Bir ilemi ileri ve geri seenekleri ile gerekletirmemizi salayan hazr men 9 Tm programlarn ksa yollarnn bulunduu men 10 Yazm ve dilbilgisi komutunun ksa yolu 11 Ana tabloya bal olan tablo 13 Bir verinin tr belirtilerek ortak olarak kaydolduu stun 14 Veri taban penceresinde sol taraftaki ksm 15 Tek deere sahip olan her tabloda olmas gereken bir alan

Dikey 1 Alfa nmerik veri girilebilen bir veri tr 3 Bir veri taban program 4 Dier dosya trlerini tabloya eklememizi salayan veri tr 5 Veri taban ama, yeni oluturma ve yardm gibi ksmlarn bulunduu ksm 7 Access'in temel dosya uzants 10 Tabloya veri giriini kolaylatran grsel tasarm imkn veren nesne 12 nternet uygulamas yapma imkn veren nesne

30

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI 1 C 2 D 3 B 4 C 5 C 6 C 7 D 8 C 9 C RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI 1 B 2 C 3 A 4 C 5 C 6 A 7 D Cevaplarnz cevap anahtarlar ile karlatrarak kendinizi deerlendiriniz. BULMACANIN CEVABI

m t e g t n i z l r n e v b a l a a l t t a b m n e s n e s b i r i n c

a b l o c l c e e m e m s d s i h i r b a z t f 7 l o r m i l
31

s a l a n y f a n a h t a r

NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

en.wikipedia.org/wiki/Table_(database) evren.gonca.net/dokuman/anadizin//veri_tabani_nedir.doc livedocs.macromedia.com/coldfusion/6/Developing_ColdFusion_MX_Applicat ions_with_CFML/sql2.htm office.microsoft.com office.microsoft.com/en-us/templates/CT011366681033.aspx tr.wikipedia.org/wiki/Veri taban www.geekgirls.com/database_dictionary.htm www.ilkokuma.com/bilgisayar/access.htm www.manifold.net/doc/700/manifold.htm www.microsoft.com/downloads/details.aspx?familyid=7A50205E-A29B-4A438508-78E549ECD14C&displaylang=en www.mscd.edu/~ittsdba/oradoc817/appdev.817/a76939/adg07iot.htm www.sdn.sap.com/irj/sdn/index www.ulakbim.gov.tr/dokumanlar/teknik www.yunus.projesi.com

32

KAYNAKA KAYNAKA
BARIYANIK Tark, Veri Taban Ders Notlar ve Uygulamal Genel Programlama Kitab (www.yunus.projesi.com) Microsoft Computer Courseware, Access 2003 Student Edition, Custom Guide, Minneapolis, 2004.

33