T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

MAKNE TEKNOLOJS CNC TORNA LEMLER 3

ANKARA-2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ....................................................................................................................ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 3 1. CNC TORNADA VDA AMA ......................................................................................... 3 1.1. Vida Amada Kullanlan CNC Kodlar ........................................................................ 3 1.2. CNC Tornada Vida Ama Programlama ...................................................................... 4 1.3. Elle Programlama Yapma ............................................................................................. 5 UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 7 LME VE DEERLENDRME ...................................................................................... 8 PERFORMANS DEERLENDRME ................................................................................ 9 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 10 2. CNC TORNADA LME VE KONTROL...................................................................... 10 2.1. ve D Yzeylerin llmesi .................................................................................. 10 2.1.1. Dijital Kumpaslar ................................................................................................ 10 2.1.2. Mikrometreler ...................................................................................................... 11 2.1.2.1. D ap mikrometreleri................................................................................. 11 2.1.2.2. ap mikrometreleri ................................................................................... 14 2.1.2.3. Derinlik mikrometreleri................................................................................ 14 2.1.2.4. Vida mikrometreleri ..................................................................................... 15 2.1.2.5. zel Mikrometreler ...................................................................................... 15 2.1.3. Komparatrler...................................................................................................... 16 2.1.4. Pasametreler......................................................................................................... 17 2.1.5. Pasimetreler ......................................................................................................... 17 2.2. lme ve Kontrolde Dikkat Edilecek Hususlar .......................................................... 18 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 19 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 20 PERFORMANS DEERLENDRME .............................................................................. 21 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 22 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 24 KAYNAKLAR....................................................................................................................... 25

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 521MMI124 Makine Teknolojisi Bilgisayarl Makine malat CNC Torna lemleri 3 CNC Torna tezghlarn standartlatrlm ISO kodlar ile vida programlamay salayan ve lme aletlerini anlatan materyaldir. 40/24 Makine imalatlnda gerekli olan i gvenlii, i kazalarna kar gvenlik nlemleri ile alan ortak modlleri alm olmak. CNC torna tezghnda vida ekmeyi programlama ve ekme ile ilenmi paralarn lme ve kontroln yapmak. Bu modl ile uygun ortam ve ara-gere salandnda CNC tornalama ilemlerini yapabileceksiniz. Genel Ama Bu modl ile gerekli ortam, ara ve gereler salandnda CNC torna tezghlarnda her trl vida ama programn ve ilemini, CNC torna tezghlarnda ilenen paralarn lme ve kontroln teknolojisine uygun olarak yapabileceksiniz. Amalar

MODLN AMACI

AMALAR

CNC tornada vida ama program yapabileceksiniz. CNC tornada lme ve kontrol yapabileceksiniz.
ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI CNC torna, bilgisayar, eitli torna takmlar, ders kitab, vida kontrol mastar, Verilen program doru kodlar kullanarak yapabilme yeterlii Her faaliyet sonunda, faaliyetle ilgili yeterlilikleri lmek iin test uygulamalar. lme aleti uygulamalar.

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Srekli gelien sanayi ortam ile iletmelerin rekabet edebilmeleri iin ksa srede, kaliteli ve ekonomik rn imal etmeleri gerekmektedir. rnn kalitesinin iyi olmas byk lde kullanlan makine, tehizat ve takmlarla alakaldr. Kullanlan makine, tehizat ve takmlar hassas ve kaliteli olmaldr. Makine paralarnn imalatnda gnmzde CNC tezghlarn yeri olduka byktr. CNC tezghlarda retim, klasik tezghlara gre daha hassas, kaliteli, ekonomik ve seri olmaktadr. malat sektrndeki orta ve byk lekli iletmeler artk CNC tezghlar yaygn olarak kullanmaktadrlar. CNC tezghlar G hazrlk ve M yardmc fonksiyonlar kullanlarak programlanr. G ve M kodlarnn geneli standartlatrlmtr. Vida ama kodu da bu standart kodlardandr. Btn CNC tezghlarnda kullanlabilmektedir. Bu modlde CNC torna tezghlar iin vida programlama ve lme aletleri anlatlmaktadr. Kapsaml ve hatasz program yazabilmek iin, nceden grdnz G, M, S, T komutlarn kullanacaksnz. Bu modl sonucunda tek pasoluk vida ama programlamay yapabileceksiniz ve l aletlerini tanyacaksnz.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
CNC torna tezghlarnda her trl vida ama programn ve ilemini yapabileceksiniz.

ARATIRMA
Blgenizde bulunan sanayi kurulularnda kullanlan CNC tezghlarn aratrnz. nternet sitelerinden CNC tezgh reten firmalar inceleyiniz.

1. CNC TORNADA VDA AMA

1.1. Vida Amada Kullanlan CNC Kodlar
CNC torna tezghlarnda FANUC iletim sisteminde G33 kodu kullanlr. Vida: paralarnn d ve i yzeylerine alan helisel kanallara vida denir. Silindir d yzeylere alan helisel kanallara d vida, deliklere alan vidalara ise i vida denilir.

ekil 1.1: Vida ama ilemi

Tek paso ile ve d vida amak iin FANUC kontrol nitesi iin G33 kodu kullanlr. parasna G00 kodu ile yaklalr. G33 ile tek pasoluk vida alr. G00 ile kesici paradan uzaklatrlr. Baa alnr tekrar tala derinlii verilerek G33 ile vida alr.

1.2. CNC Tornada Vida Ama Programlama

Torna tezghnda vida amak iin vida ile ilgili kavramlarn bilinmesi gerekir. Bu kavramlarn bilinmesi sayesinde ilem yaplabilir. Program satrndaki geometrik ilemler kavramlarn bilinmesi ve hesaplanmas ile bulunur. Deer olarak ilgili CNC program satrna yazlr. Format: G33 X(U)_ Z(W)_ F_; X: Vida di dibi ap, Z: Vida boyu, F: Vida adm Eer konik yzeye vida alacaksa X deerine koniklik eklenir. Balang apndan farkl olur. G33 kodu ile i ve d yzeylere sa veya sol vida alabilir. Bir vidann balca kavramlar aadaki gibidir: Di st ap (Dt) Vida alacak parann apdr. Anma ap da denilir. Vidalar bu ap deerlerine gre adlandrlrlar. (rnein M10, M20) Di Dibi ap (Df) Vidann en kk apdr. Blm Dairesi ap (Do) Di dolusu ve di boluu yksekliklerini ikiye blen ap deeridir. Vida ve somun birbirine takld zaman diler birbirine bu noktada temas eder. Vidalarn alma ap da denilir. Vida Adm Vidalarda bir di dolusu ile bir di boluu arasndaki mesafedir. Vidalar bir tam tur dndrldnde adm kadar ilerler. Metrik ve Withworth vidalarda vida adm standart tablolar haline getirilmitir. Adm metrik vidalarda (mm), withworth vidalarda ise parmaktaki di says olarak verilir. Withworth vidalara parmak vida da denilir. Di Ykseklii Di st ile di dibi arasnda vida eksenine dik olarak llen yksekliktir.

ekil 1.2: Vida elemanlar

Dt: Di st (anma) ap, Do: Blm dairesi ap Df: Di dibi ap, Program yazlmadan nce vida derinlii (di ykseklii) hesaplanmaldr P=0.495 x F, Burada; P: Vida derinlii, F: Vida admdr.

1.3. Elle Programlama Yapma

CNC takm tezghlarnda para imalat iin kullanlan komutlar dizisine para program denir. Para programlar, takm tezghnn anlayaca alfabetik, saysal, alfa saysal vb. karakterlerden meydana gelir. Para programnn zellii CNC tezghnn anlayaca komutlardan meydana gelmesi ve balangtan sona kadar belirli bir mantksal srayla yazlm olmasdr. RNEK

ekil 1.3: G33 kodu ile vida ama

Vida adm 1.5 mm olan ekildeki parann CNC programn yaznz?

CEVAP Vida derinliini bulmamz gerekir. P = 0.6495 x F formlnden; P = 0.6495 x 1.5 = 0.97 mm bulunur. Vida yzeylerinin temiz kmas iin ; 1. pasoda 0.37 mm 2. pasoda 0.3 mm 3. pasoda 0.3 mm tala verilecektir. Sadece vida iin program yazlacaktr. Mutlak programlama N10 G54; N15 T0303; N20 G00 X80. Z80.; N25 S200 M03; N30 G00 X14.26 Z5. N35 G33 Z-44. F1.5; N40 G00 X16.26; N45 G00 Z5.; N50 G00 X13.66; N55 G33 Z-44. F1.5; N60 G00 X16.26; N65 G00 Z5.; N70 G00 X13.06; N75 G33 Z-44. F1.5; N80 G00 X16.26; N85 G00 X80. Z80.; N90 M30; Artl programlama N10 G54; N15 T0303; N20 G00 X80. Z80.; N25 S20 M03; N30 G00 U-65.74 W-75; N35 G33 W-49. F1.5; N40 G00 U2.; N45 G00 W49.; N50 G00 U-2.6; N55 G33 W-49. F1.5; N60 G00 U2.6; N65 G00 W9.; N70 G00 U-3.2; N75 G33 W49. F1.5 N80 G00 U3.2; N85 G00 X80. Z80. N90 M30; Aklama paras sfr 3 nolu takm Bekleme noktasna gelme 200dev/dak altrma Vida balangcna gelme 0.37 mm tala alma Vida ama 1. paso Paradan uzaklama Vida balangcna gelme 0.3 mm tala verme Vida aa 2. paso Paradan uzaklama Vida balangcna gelme 0.3 mm tala verme Vida aa 3. paso Paradan uzaklama Bekleme noktasna gelme Program durdurma

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI

NERLER
Tornada evrimsiz vida ileme iin G33 kodunu reniniz. Bu kodun yan sra G00 kodunu reniniz. leme uygun olan vida kalemini seiniz. Metrik vida iin ann 60 olduunu reniniz. Withworth vida iin ann 55 olduunu reniniz. Vidann di st apna gre hesaplamalar yapnz. Vidann admna gre di yksekliini hesaplaynz. Di ykseklii iin P = 0.6495 x F formln kullannz. Program yazarken G00 kodunu kullanmay unutmaynz. Artl olarak program yapnz. Mutlak olarak program yapnz. Devir saysn normal tornalamadaki gibi hesaplaynz. rnek ve ders retmeninizin gsterdii uygulamalara gre kendiniz uygulamalar yapnz.

CNC tornada vida ekme iin CNC kodlarn tanmak

CNC tornada vida ekme iin gerekli hesaplar yapmak

CNC tornada vida program yapmak

ekme

iin

CNC tornada vida uygulamalar yapmak

ekme

LME DEERLENDRME LME VEVE DEERLENDRME

Aada verilen i parasndaki vidann CNC programn, artl programlama metodu ile yaznz.

3 M24x2 60

e balama aln merkez noktasdr. Sadece vida iin program yazlacaktr. Not: Cevap anahtar modln sonundadr.

DEERLENDRME
parasndaki vidann artl programlama metoduna uygun olarak yazdnz CNC programn, cevap anahtar ile karlatrnz, program doru bir biimde yazdysanz performans deerlendirme testine geiniz. Eer programda hatalar varsa renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

20

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

Aada verilen i parasndaki vidann CNC programn, mutlak programlama metoduna uygun olarak yaznz?

100, 50

100

Verilen adma gre di derinliini hesaplaynz ve CNC programn yaznz?

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 Takm seimini dikkate aldnz m? Di yksekliini hesaplayabildiniz mi? Devir saysn hesaplayabildiniz mi? Program tezgh kontrol panelinde test ettiniz mi? Gvenlik kurallarna uydunuz mu?

Evet

M60x5

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirmedeki davranlar srasyla doru olarak uygulayabilmelisiniz. Uygulayamadnz davrantan dier davrana gemeniz mmkn olamayacaktr. lme sorular ve performans deerlendirme testi sonunda baarsz olduunuz ksmlar hakknda yeniden konu ve uygulama tekrar yapnz. Cevaplarnzn hepsi doru ise bir sonraki faaliyete geiniz.

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
CNC torna tezghlarnda ilenen paralarn lme ve kontroln yapabilecektir.

ARATIRMA
Blgenizde bulunan sanayi kurulularnda kullanlan CNC tezghlarn aratrnz. nternet sitelerinden CNC tezgh reten firmalar inceleyiniz.

2. CNC TORNADA LME VE KONTROL

2.1. ve D Yzeylerin llmesi
2.1.1. Dijital Kumpaslar
Gvde iine yerletirilmi kramayer dilisi zerindeki btnlemi devresi ve elektronik beyin, llen deerleri dijital olarak ekranda gsterir. Elektrik akm, gvdeye yerletirilmi pillerle salanr. l deerleri ekran zerinde okunakl rakamlarla yazld iin lme hatas azaltlm, okuma zaman en aza indirilmitir. Kumpas zerinde genellikle dijital gsterge ekran, ama-kapama dmesi, l sistemi deitirme dmesi (mm-in), sfrlama dmesi, bekletme dmesi ve baz tip kumpaslarda okunan deerleri cihazlarna yazdrmak iin balant ksm bulunur.

ekil 2.1: Dijital kumpas

Baz kumpaslarda bir dme birden fazla amala kullanlabilir. Kapanma ilemi belirli bir zaman sonra otomatik olarak gerekleir. Kumpas eneleri temizlenip kapatlr. Kumpas alp sfrlanr. Bundan sonra kumpasla d ap, i ap, derinlik ve kademe boyutlar

10

llebilir. Bekletme dmesine basld zaman ekrandaki rakam sabit kalr. Tekrar basld zaman ekrandaki deer silinir.

ekil 2.2: Dijital kumpaslar

Dijital kumpas kullanrken dikkat edilmesi gereken hususlar: Kumpas zerindeki dmelere yava baslmal, Kramayer dili temiz tutulmal, Darbelerden korunmal, Kumpas yadan, tozdan ve rutubetten uzak tutulmaldr, Kumpaslar gne ndan ve yksek sdan korunmaldr, Kumpaslar uzun sre kullanlmayacaksa pilleri kartlmaldr.

2.1.2. Mikrometreler 2.1.2.1. D ap mikrometreleri

Mikrometreler mekanik kumandal vida-somun sistemine gre alr. l okuma hassasiyeti fazladr. Daire kesitli paralarn aplarnn ve dz paralarn kalnlklarnn llmesi gibi ilemlerde kullanlr. Vida-somun sistemine gre ilerleme hareketi yapan vidal milin bir devirdeki ilerleme miktar, vida admna gre ayarlanabilir.

11

ekil 2.3: Verniyerli Mikrometre

1234-

Gvde Sabit ene Hareketli ene Tespit mandal

5678-

Kovan Blnt Tanbur Crcr

Mikrometrelerde okuma hassasiyetleri l sistemine gre deimektedir. Mikrometre blntleri metrik veya parmak (in) sistemine gre yaplmtr. Mikrometrelerde, milimetrik blntler kovan zerinde bulunur. Kovan zerinde 1er milimetrelik blntler yatay izginin stnde bulunur. 0.5 milimetrelik blntler ise yatay izginin altnda bulunur. Tanbur evresi 50 eit paraya blnmtr. Tanburun bal bulunduu hareketli mil bir tam tur evrildiinde, tanbur da 1 tam tur, yani 50 blnt dndrlm demektir. Tanbur zerindeki iki izgi aras mesafe 0.01 mmdir. Bu deer mikrometre vida mili adm olan 0.5 mmnin tanbur zerindeki 50 eit blntye blnmesiyle bulunur (0.5/50=0.01 mm). Kullanm ve yaplacak l boyutlarna gre farkl boyutlarda yaplrlar. (0-25 mm, 25-50 mm 50-75 mm vb.)

ekil 2.4: Mikrometrelerde kovan ve tanbur blntleri

12

RNEK 3.75 mm lsn mikrometrede gsterelim.

ekil 2.5: Mikrometrelerde l okuma

l izgisi zerinde tam olarak okunan l: 3 mm l izgisi altnda tam olarak okunan l: 0.5 mm Yatay izgi ile akan tanbur zerindeki blnt deeri: 0.25 mm Okunan l: 3 + 0.5 + 0.25 = 3.75 mm

ekil 2.6: D ap mikrometreleri.

13

2.1.2.2. ap mikrometreleri
paralar zerinde bulunan delik aplar, kanal genilikleri veya paralel yzeyler arasndaki lme ve kontrol ilemlerinde kullanlr.

ekil 2.7:Verniyerli ve dijital ap mikrometreleri.

2.1.2.3. Derinlik mikrometreleri

Genel olarak delik, kanal ve kademe yksekliklerinin lme ve kontrolnde kullanlr. Derinlik lme mili blntl tanbur ierisine taklp sklme zelliine sahiptir.

ekil 2.8: Derinlik mikrometresi ve milleri

14

2.1.2.4. Vida mikrometreleri

Metrik ve parmak (in) vidalarn lme ve kontrolnde kullanlr. Vida mikrometrelerinin lme ilemini yapan ular, vida profillerine uyacak ekilde parmak vidalar iin 55, metrik vidalar iin 60 olarak yaplrlar. Mikrometre ular, llecek olan vidann admna gre deitirilme zelliine sahiptir. lme ileminden nce, llecek vida admna uygun profilde u mikrometreye taklmaldr. lme sistem ve kurallar daha nce aklananlarla ayndr.

ekil 2.9: Vida mikrometresi ve kullanm

ekil 2.10: Vida mikrometresi ular

2.1.2.5. zel Mikrometreler

Bu tr mikrometreler, zel amal lme ve kontrol ilemleri iin kullanlmaktadr. Bunlar: Mastar mikrometreler, Tablal mikrometreler, Sac mikrometreleri, nce ulu mikrometreler, Komparatrl i ap mikrometresi, Tp mikrometresi, kademe mikrometresi olarak kullanlmaktadr.

15

2.1.3. Komparatrler
breli ve dijital lme ve kontrol aletleridir. Komparatr ibresinin saat etrafnda bir tam turu 1 mm olup saatin etraf 100 eit paraya blnmtr. Bylece iki izgi aras 1/100=0.01mmdir. Bu deer komparatrn hassasiyetidir. Komparatr zerinde kk bir ibre bulunur. Bu blmdeki iki izgi aras 1 mmdir. Byk ibre bir tam tur yaptnda kk ibre bir aralk ilerler. Milimetrelik kontroller kk ibreden, yzdeli ilerlemeler ise byk ibreden takip edilir. Dijitalde ise rakam ekranda grntlenir.

ekil 2.11: Komparatr saatleri

Mknatsl sehpalarla birlikte kullanlrlar. Sehpann mknatsl olmasnn nedeni komparatrn lme ve kontrol ileminin yaplaca para veya tezgh gvdelerine kolayca tespit edilmesi iindir.

ekil 2.12:Komparatr ve sehpas

Komparatrler metrik ve parmak (in) blntl olarak yaplmlardr.

16

2.1.4. Pasametreler
D ap ve kalnlk l kontrolnde kullanlr. Pasametreler, gvdesi ierisine l saati yerletirilen verniyer blntsz mikrometreye benzemektedir. Seri imalatta imal edilen paralarn l snrlarnda yaplp yaplmadnn kontrolnde kullanlrlar. Pasametrenin kadran zerinde komparatr saatlerinde olduu gibi ayarlanabilen tolerans limit trnaklar bulunur. Tolerans ibreleri alt ve st snr llerine gre ayarlanr. Ayarlama ileminden sonra esas para ap kontrol edilir ve tolerans, l saati ibresinden okunur. llen deerlerin tolerans deerlerini ap amadnn kontrol yaplr.

ekil 2.13: Pasametre

D aplarn l kontrolnde kullanlan pasametrelerin lme aral (025), (2550), (50 75) ve (75100) mm dir. Daha byk lme aral istenen pasametreler zel olarak yaplmlardr.

2.1.5. Pasimetreler
Pasimetreler delik ap ve kanal geniliklerinin l kontrolnde kullanlan 0,002 mm hassasiyeti l aletlerindendir. Ayrca, pasimetrelerle kontrol edilen delik apnn delik boyunca silindirik olup olmad da anlalr. Ana yaps pasametreye benzeyen pasimetrenin l mili ucuna, belirli aplara gre hazrlanm takma ular ilve edilir. Pasimetre l miline taklan ilve ularla 11 mmden 120,5 mm apa kadar btn delik lleri kontrol edilebilir. Kontrol ilemi yaplmadan nce pasimetrenin gerekli takma ucu ilve edilir ve bilezik mastarla sfr (0) ayar yaplr. Tolerans snr belirtilir. Daha sonra, esas parann delik ap kontrol edilir.

17

ekil 2.14: Pasimetre

2.2. lme ve Kontrolde Dikkat Edilecek Hususlar

l aletinin yapl hassasiyeti, lme ileminin yapld yerin ss, lme ilemini yapan kii, l aletinin ss, in hassasiyeti, lme ve kontrolde yaplan hatalara, llecek i parasnn fiziksel zellii, lme yaplan yerin aydnlatma durumu gibi hususlara dikkat etmek gerekir.

18

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI
CNC tornadan kan paray kumpas ile lmek

NERLER
Tornada ilenecek paray kumpasla lnz. Kumpas dzgn tutunuz. dijital

CNC tornadan kan mikrometre ile lmek

paray

Tornada ilenecek paray normal veya dijital mikrometre ile lnz. Mikrometreyi dzgn tutunuz.

19

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki oktan semeli sorular dikkatlice okuyunuz. Doru olduunu dndnz cevab, kkn zerini daire iine alarak iaretleyiniz. Bunu tek banza yapnz. 1. Aadakilerden hangisi mikrometre paralarndan deildir? A) Crcr B) Kovan C) Gvde D) Kramayer Kramayer dili sistemine gre alan l aleti hangisidir? A) Kumpas B) Mikrometre C) Pasametre D) Komparatr Gvdesi ierisine l saati yerletirilen verniyer blntsz mikrometreye benzer ifadesindeki l aleti hangisidir? A) Kumpas B) Pasimetre C) Pasametre D) Komparatr Aadakilerden hangisi komparatr paralarndan biri deildir? A) bre B) Hareketli u C) Milimetrik gsterge D) Verniyer blnts Aadakilerden hangisi torna tezghnda kullanlan mikrometre eitlerinde biri deildir? A) D ap B) ap C) Modl D) Vida

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz karlatrnz, cevaplarnz doru ise performans deerlendirme testine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

20

PERFORMANS DEERLENDRME PERFORMANS DEERLENDRME

CNC tornada ilenecek parann llerini dijital kumpasla ve mikrometre ile kontrol ediniz?

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre yaptnz almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet-Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 Kumpas okuyabildiniz mi? Mikrometreyi okuyabildiniz mi? Kumpas dzgn tutabildiniz mi? Mikrometreyi dzgn tutabildiniz mi? lme kurallarna uyabildiniz mi?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirmedeki davranlar srasyla doru olarak uygulayabilmelisiniz. Uygulayamadnz davrantan dier davrana gemeniz mmkn olamayacaktr. lme sorular ve performans deerlendirme testi sonunda baarsz olduunuz ksmlar hakknda yeniden konu ve uygulama tekrar yapnz. Cevaplarnzn hepsi doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

21

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki oktan semeli sorular dikkatlice okuyunuz. Doru olduunu dndnz cevab kkn zerini daire iine alarak iaretleyiniz. Bunu tek banza yapnz. 1. Aadakilerden hangisi tek pasoluk vida ama komutudur? A) G01 B) G02 C) G03 D) G33 M10x2 ifadesinde M ile gsterilen vidann hangi boyutunu belirtir? A) Di st ap B) Di dibi ap C) Blm dairesi ap D) Di ykseklii M10x2 ifadesinde 2 rakam vidann hangi boyutunu belirtir? A) Di st ap B) Di dibi ap C) Vida adm D) Di ykseklii Aadakilerden hangisi mikrometre paralarndan biridir? A) bre B) Hareketli u C) Milimetrik gsterge D) Verniyer blnts Aadakilerden hangisi torna tezghnda kullanlan mikrometre eitlerinde biri deildir? A) D ap mikrometresi B) ap mikrometresi C) Modl mikrometresi D) Vida mikrometresi

2.

3.

4.

5.

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz, cevaplarnz doru ise performans deerlendirme testine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz, modln ilgili faaliyetine dnerek konuyu tekrar ediniz.

22

PERFORMANS TEST
Aadaki llere gre CNC programn yaznz? Devir says olarak 300 dev/dak alnz.

Aadaki performans testi ile modlle kazandnz yeterlilii lebilirsiniz.

DEERLENDRME KRTERLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Paray dzgn balayabildiniz mi? G00 kodunu kullanabildiniz mi? G33 kodunu kullanabildiniz mi? Koordinat deerlerini hesaplayabildiniz mi? Soutma svsn kullandnz m? lerlemeyi hesaplayabildiniz mi? Di yksekliini hesaplayabildiniz mi? Program tezgh kontrol panelinde test ettiniz mi? Gvenlik kurallarna uydunuz mu? parasn kumpasla ltnz m? parasn mikrometre ile ltnz m?

Evet

Hayr

DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile deerlendirme kriterlerini karlatrnz. Modln deerlendirilmesi sonucunda eksik olduunuz konular yeniden tekrar ederek eksik bilgilerinizi tamamlaynz. Hayr, cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Kendinizi yeterli gryorsanz bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

23

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1 CEVAP ANAHTARI
%0005; N10 G50 S500; N20 G00 T0202; N25 G00 X64. Z50.; N30 G00 Z3. N35 G96 S200 M03; N40 G00 U-42. ; N50 G33 W-66. F2.; N60 G00 U42. ; N70 W66. ; N80 U-44. ; N90 G33 W-66. ; N100 G00 U44. ; N105 G00 Z50. N110 M30;

RENME FAALYET-2 CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 D A C D C

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 A A B B B

24

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
GLESN Mahmut, GLL Abdulkadir, AVCI zkan, AKDOAN Gkalp, CNC Torna ve Torna Tezghlarnn Programlanmas, Asil Yayn Datm, Ankara 2005. BACI zel, CNC Teknik, Melisa Matbaaclk, stanbul 2000. AKBA mit, CNC Fanuc Programlama, GTEF lisans bitirme tezi, Ankara 1998. ARSLAN Hamit, CNC Teknik, Saray Matbaaclk, Ankara 2003. ARSLAN Hamit, CNC Teknik, MEB, stanbul 2004. Sanita A.., Fronteir-L Programlama Kitab, ubat 1995. GREL A. Hakk, Siemens ve Fanuc Kontroll Torna Tezghlar ve Programlanmas. Kosgeb, Ankara 1998. BACI Mustafa, ERKN Yakup, lme Bilgisi ve Kontrol, Serler Matbaas, 2000.

25