H O

G E L D N

R E T M E N M

HO

GELDN

YAZARLAR
mer KSE Mehmet KALYONCU Kurtulu KARATA Ahmet Emin EROL Ercan USTA Ozan DEMRALP Mete KIZILKAYA Arif AYDENZ Hediye ATICI ARICAN Recep ZER Tlay ALKAN Zeynep YILDIRIM Uur KARAMAN

Her hakk sakldr ve Mill Eitim Bakanlna aittir. Kitabn metin ve ekilleri ksmen de olsa hibir surette alnp yaymlanamaz.

ISBN: 978-975-11-3491-2

Bu kitap Mill Eitim Bakanlnca aday retmenlere cretsiz olarak verilmitir. Para ile satlamaz.

retmenler, her vesileden iifade ederek halka komal, halk ile beraber olmal ve halk, retmenin ocua yalnz alfabe okutur bir varlktan ibaret olmayacan anlamaldr. Mustafa Kemal ATATRK

Ho Geldin retmenim, Yirmi birinci yzyln gerekli kld becerilerle donatlm, geleceimizi ina etme, lkemizin 2023 ve sonras vizyonunu gerekletirme yolculuunda bizi baarya gtrecek nesillleri yetitirmek gibi zorlu ve kutsal olan bir grevi ifa etmek iin eitim ailesine katlyorsunuz. Ailemize ho geldiniz. Sizler ocuklarmz; kltrel, manevi ve demokratik deerleri benimsemi, Atatrkn yolunda, bilimsel dnceyi rehber edinmi, ruh, beden ve zihin ynnden salkl ve dengeli yetimi, kendine gveni tam bireyler olarak yetitirmek iin bu yolculua kyorsunuz. Sizlere kolaylklar ve baarlar diliyorum. lkemizde retmenlerimizin hem hizmet ncesinde hem de hizmet iinde mesleki yeterliklerinin artrlmas, zerinde her zaman nemle durulan bir konu olmutur. Bu kapsamda Bakanlmz nemli almalar yrtmektedir. Ailemize yeni katlan aday retmenlerimiz; farkl sosyal yaamlara uyum, kurum kltr ile ilikiler, snfta davran ynetimi, birletirilmi snfl okullar ve YBOlarn kendine zg sorunlarn zebilme, paydalarla ve evreyle ilikiler gibi pek ok konuda sorunlar yaayabilmektedirler. Bu nedenle greve yeni balayan retmenlerimizin mesleki yeterliklerini artrmak, eitim ortamlarna uyumlarn hzlandrmak ve baa kamadklar sorunlarla karlatklarnda bavurabilecekleri bir rehber kitap hazrlanmas ihtiyac hissedilmi ve Ho Geldin retmenim kitab hazrlanmtr. Bu kitap, siz retmenlere iinizi yapmaada kolaylklar salayabilecek bir baucu kitab olacaktr. Kitabn hazrlanmas srecinde eitim ailesinin farkl kademelerinde grev yapm bir ekibin deneyimleri kitabn ieriine yanstlm ve kitap ierik bakmndan zenginletirilmitir. Eitim ailesi gibi byk bir aileye katlm olmanzdan byk bir mutluluk duyuyorum. Siz deerli retmenlerimin, bu meslein saygnl ve onuruna yakr biimde hareket edeceine ve zveriyle alarak lkemizi ada uygarlk dzeyinin zerine karacak mcadeleye katk vereceinize yrekten inanyorum. Bu duygu ve dncelerle sizleri tebrik ediyor, salkl, mutlu ve baarlarla dolu bir yaam diliyorum.

Nimet UBUKU Mill Eitim Bakan

ADAY RETMENE MEKTUP Belki 22, belki de 25 yalarndasn niversiteyi bitirdin. retmen oldun. Annen ve baban ok gururlu, biraz da hznl, arkandan yoluna bir tas su dkerek seni yeni bir yolculua gnderiyorlar Bu yolculuk belki bir ehre, belki de bilmediin uzaktaki bir kye Ho geldin retmenim! Ky dedim de; biliyorsun, okulda bize byle retmilerdi, ky; mahall idarelerin en kk yerleim birimidir. lkokuldan beri bunu byle rendik ama ne anlama geldiini belki de hibirimiz dnmedik bugne kadar. Sen imdi bu hayatn iinde yaayacaksn, oradaki ocuklarn umudu olacaksn. Tpk Ceyhun Atuf Kansunun Dnyann Btn iekleri isimli iirinde anlatt gibi kaya diplerinde am idemlere benzeyen ky ocuklarn, yani ky okullarnda aan gizli ve sessiz, o bakmsz ama kokusu esiz iekleri yeertmek iin grev yapacaksn Kk yerleim birimlerinin en belirgin zellii, insan ilikilerinin daha scak, yardmlama duygusunun daha youn olmasdr ki imece usul de bu yzden ky yaam ile ilgili bir olgudur. Ky yaamyla ilgili bir baka zellik ve belki de seni daha yakndan ilgilendirecek bir ey de; ky halk dardan gelen birisini merak eder, gzler, hakknda bir kanaate varmaya alr. Btn bunlar doal davranlardr, nemli olan bu davranlar doal kabul edip buna gre hareket edebilmendir. u an greve yeni atanan her retmen gibi sen de belirsizliklerden kaynaklanan bir huzursuzluk yayor olabilirsin. Sabrl olmalsn evreni tandka kayglarnn, skntlarnn gnbegn azaldn greceksin. Yeter ki insanlara kar doal ve samimi ol. Ancak tm bunlar yaparken retmen kimliini unutma Aksi hlde evreyi gelitirme misyonundan uzaklar, evreye olmas gerekenden daha fazla uyum salar ve kendini bile tanyamaz hle gelebilirsin Kye gittiinde ncelikle ky muhtaryla diyalog kurman senin yararna olur, ne de olsa ikiniz de kamu grevi yapyorsunuz. Ky muhtar barnma, ulam, snma vs. ihtiyalarn karlamanda yardm alabilecein ilk kii olsun. Bu konularda sana yardmc olmas hem onun grevleri arasndadr hem de gelitirdiiniz bu diyalog ky halknn seni benimsemesine yardmc olacaktr. unu asla unutmaman tavsiye ederim; kyde, ky halkna ramen baarya ulaman neredeyse imknszdr, bu yzden ne yapp edip onlar kendi safna, yani eitim retim mcadeleni desteklemeye ekmelisin, aksi hlde dnemeyecein derecede ypranr, tkenmilik duygularna kaplr, zamann heba etmi olursun. Bunlar sylerken herkese irin grnp kim ne derse kabul et demiyorum, asla! Elbette ki bir duruun olsun, rnein kyde yerel ve genel seimlerde kesinlikle bir taraf tutup dier taraflar karna almamalsn. zellikle de muhtarlk seimlerinde tarafszln koruman senin iin olduka nemlidir. Bir baka konu; kyde kan davas, aile anlamazl, etnik gruplama ya da inanca dayal gruplamalar varsa yapacan ey, tpk muhtarlk seimlerinde olduu gibi onlara da eit mesafede durmak, onlarn durumlar hakknda yorum yapmamaktr. Ayrca baz kylerde var olan aalk, seyitlik, dedelik gibi oluumlar benimsemesen bile anlamaya almal, onlarn o yrenin gereklii olduunu bilmeli ve onlar karna almak yerine eitim retime faydal olmalarnn yollarn aramalsn.

Ayn zamanda gcnn devlet memuru olmandan kaynaklandn herkese hissettirmelisin fakat gereksiz kibir ve gururdan da uzak durmalsn. Yoksa bu duygular seni insanlarn gznde sevimsizletirir ve senden uzaklamalarna neden olur. Belki de ilerinden bazlar sende, gurbette alan olunun ya da kznn yzn gryor, sana bakp ocuunun zlemini gideriyordur. nsanlara empati kurarak yaklar, bu gerekleri dnerek hareket edersen daha iyi sonular alacana emin olabilirsin. Bahesinde alan bir kylye selam vermek, Kolay gelsin. demek, srtnda ot tayan bir teyzeye Teyzeciim, sana nasl yardm edebilirim? demek onlarn gnllerinde nemli bir yere sahip olman salayabilir. Gerek zel gerekse meslek yaamnda elinden geldiince tevazu iinde olmak seni manevi anlamda da gl klacaktr. Ky yaantsnda ilikilerin daha scak, yardmlamann daha st dzeyde olduunu sylemitim. Bu duygularn somutlat ve en youn yaand anlar dnler, hasta ziyaretleri ve cenazelerdir. unu unutma ki insanlar senden bu ortamlara katlman beklerler. Dnleri sevmiyor, kalkp oynamaktan hi holanmyor olabilirsin ya da hayatnda hi cenazeye katlmam da olabilirsin. Ama hayat her gn bize bir eyler retmiyor mu zaten! Farz et ki bugn de bunlar renmenin zaman geldi. Onlarn dnne, cenazelerine katlman, sevinlerini ve aclarn paylaman, Sevinler paylaldka artar, zntler paylaldka azalr. szn hayata geirmen adna ok nemli bir frsattr. Bu sayede evreyle iletiimin daha da geliebilir ve insanlarn ilgisini okula ekmek konusunda daha iyi sonular alabilirsin. Senin iin nemli olan bir baka konu da veli toplantlardr. Veli toplantlarnda her veliye ncelikle ocuunun stn bir ynn, bir baarsn gstermeli, onlar hakknda iyi eyler sylemelisin. Ayrca bu srada okulun ihtiyalarndan hi bahsetmesen iyi olur. Bunun iin gndemi okulun ihtiyalar olan toplantlar yapabilirsin. Bunlar yapabilmen iin de toplant gndemini iyi planlaman gerekir. Ayrca ilk toplantda bir nebze de olsa heyecanl olabilirsin, biraz heyecan duymak her zaman iyidir, toplant yaptka kendindeki geliimi sen de greceksin, bu anlamda etkili konuma ve toplulua hitap etmeyle ilgili kitaplar okuman da sana yarar salar ama biliyorsun insan kitap okumay, yemek yemek, su imek gibi ihtiya olarak hissetmeli ki okuduklaryla hayatna yn verebilsin. Sana bir baka nerim de kyn genleriyle vakit geirmen ynnde olacak evre koullarna ve kendi ilgilerine gre biki-diki kursuna gidebilir, ava kabilir, top oynayabilir, kahvede oturabilirsin. Bylece genler seni kendilerine rakip olarak grmektense onlarla birlikte zaman geirebilen biri olarak grrler ve bu da seni onlarn gznde sevimli klar. Bunun anahtarnn senin ellerinde olduunu unutma Belki de bir mzik aleti alyor, ark sylyor, belki ok gzel resim yapyor ya da hal dokumay biliyor olabilirsin. Bunlar yeri ve zaman geldiinde insanlarla paylamaktan ekinme. Zaman zaman kahvehaneye gidip genlerin ayn iebilir, oyunlarn izleyebilirsin ama bu durumu alkanlk hline getirmemeli, zorunluluk yoksa birlikte oyun da oynamamalsn. Kyde lojmanda kalyor, kyllerle de ar samimiyet kuruyorsan lojman giderek kahvehaneye dnebilir ve huzurun kaabilir. Bunu nlemenin yolu: ar samimiyet kurmadan, aranzda bir mesafe koymak olabilir.
7

Ky halk misafirperverdir, her ne kadar bu duygunun son yllarda azald sylense de buna pek itibar etme, seni arlamaktan her zaman memnun olacaklardr. O nedenle ok nemli bir mazeretin yoksa davetleri kabul et. nsanlar tandka baz tercihlerin oluacak, gelip gitmekten honut olduun aileler, insanlar olacaktr. Bu doaldr ancak yine de ilikilerinde denge kurmaya zen gster. Srekli ayn insanlarla oturup kalkman o insanlardan holanmayan bakalarn rahatsz edebilir ve giderek tepki ekmene neden olabilir. Btn bunlar senin iin, yani ky halk ile okulu btnletirme abalarn gletirebilir. Davetlerle ilgili bir baka nerim de u olacak: hayatnda belki de yer sofrasnda oturmam, ya da o yrenin yemeklerini benimsememi, hatta yemee oturur oturmaz holanmadn bir eylerle karlam olabilirsin. Ltfen hogrl ol, bunlar doaldr ve olabilir unu unutma: misafire kapsn aan, aslnda ona kalbini am demektir. Bu samimiyetin arasna olumsuz bir eylerin girmesine izin verme. Bunu yapabileceini, unutma! Onlarn gnlnde her zaman bir yerin olacak ve ihtiya duyduunda onlar da senin yannda olacaktr Ky muhtarna deindik ama en az onun kadar nemli bir bakasn da unutmayalm: kyn imam Senin iin ok nemli biridir ve kyller zerinde etkisi yadsnamayacak dzeyde fazladr. mamla gelitirecein iletiim hem ky halknn seni benimsenmesini kolaylatracak hem de halkn okula olan ilgisini artracaktr. Bunu da unutma ltfen Sadece imam deil ayrca kyn ileri gelenleri ya da toplum liderleri de misyonunu yerine getirmende sana destek olacaklardr. Yeter ki insanlarla nasl iletiim kurabileceini bil. Bunu yaparken sadece kendi karn n planda tut, bencillik yap demiyorum. Elbette, bunu anlayabilecek yatasn, sen samimi ve ak olursan sonras kendiliinden gelecektir zaten. Bunlar sana anlatrken iim rahat nk sen bunlar zaten biliyor ve uyguluyorsundur. Sadece sana anmsatmak istedim. Bu mektubu mesleinde be yln kyde geirmi bir insan olarak yazdm, ama yazarken bir yandan da zldm. Yaptklarm aklma geldi, hatalarm Ama doaldr, insann rehberi olmaynca her eyi deneme yanlma yoluyla reniyor. Peki, btn bunlar neden anlattm? Ky hayatna daha kolay uyum salayabilesin, toplumun sana duyduu gveni boa kartmayasn diye. Biliyorsun; niversite yaamn sona erdi, imdi nnde uzun bir meslek yaamn var. nemli ve yeni grevlerin, sorumluluklarn var. altn o blgede yok olmu nice yetenek, deerlendirilemeyen onca potansiyel, kim bilir amadan solan ka tane iek var. te senin iin onlarla. Denizyldznn hikyesini bilirsin. Bir tane bile denizyldz kurtarmann bir mre bedel olduuna inanmak zorundasn. Unutma ki sen, gagasndaki bir damla suyu ormandaki yangnn zerine atan sere gibi davrandka ve elinden geleni yaptka bir de baarabilecein inancn ve umudunu yreinde yaattka mill eitim rgt hep yannda olacaktr. Bu duygularla mesleinde baarlar diliyorum, yolun ak olsun

brahim ER lkretim Genel Mdr

NDEKLER
Stratejik Ynetim 14

Toplam Kalite Ynetimi (TKY) ............................................................................................................ 14 Okul Geliimi Ynetim Ekibi (OGYE) .................................................................................................. 15 Stratejik Planlama ............................................................................................................................ 16 Yllk alma Program ..................................................................................................................... 20 lkretim Kurumlar Standartlar....................................................................................................... 22

Okul Kltr

25

Olumlu Okul Kltr ve klimi Oluturma ............................................................................................ 26

Mesleki Etik 27

retmenlik Mesleinde Etik lkeler ................................................................................................... 27 rnek Olaylar .................................................................................................................................... 28 Etik Szlemesi .................................................................................................................................. 29
Eylem Aratrmas 30

Bireysel Eylem Aratrmas................................................................................................................. 30 Katlmc Eylem Aratrmas ............................................................................................................... 31

Kaynak Kullanm 33

nsan Kaynaklarnn Etkili ve Verimli Kullanm ..................................................................................... 33 Dier Kaynaklarn Etkili ve Verimli Kullanm ........................................................................................ 35
Protokol Kurallar 36

Klk Kyafet ........................................................................................................................................ 36 Karlama ve Uurlama .................................................................................................................... 36 Ast st likileri .................................................................................................................................... 37 Protokol Sralamas ............................................................................................................................ 38
Bring Dosyas Resm Yazma Kurallar 39 46

Resm Yaz ........................................................................................................................................ 46 Resm Yazma Kurallar ve rnekleri ................................................................................................. 46 Okul Ynetiminin Tutmas Gereken Defter, izelge ve Dosyalar ........................................................ 50 retmenin Tutmas Gereken Defter, izelge ve Dosyalar ............................................................... 51 Tutanak Tanm, Tutanak Tutma Biimleri ve Tutanak rnekleri .......................................................... 52 Raporun Tanm ve Rapor Tutma Biimleri ve Rapor rnekleri ......................................................... 53
Okullarda Tefti Sreci Yatl lkretim Blge Okullarnda Grev Yapmak 55 58

YBOlarda retmenin Grev Alaca Kurullar ve Komisyonlar ........................................................ 60 Belletici retmen Grevleri............................................................................................................. 60
9

Serbest Etkinlikler / Semeli Derslerin Belirlenmesi evre ncelemesi

65 68

evre ncelemesinin Amalar ...........................................................................................................69

Yangndan Korunma 71

Yangna Kar Alnabilecek Genel nlemler........................................................................................71 Yangnn k Zamanna Gre Yaplmas Gereken ler ......................................................................73 Yangn Sndrme Cihaz le Yangn Kesi .........................................................................................75
Okul Ynetim Bilgi Sistemi (e-Okul) 78

e-Okul Sistemi .....................................................................................................................................78 Okula Kaytsz ocuklar ve YSP Ekran Kullanm ................................................................................79
Milli Eitim Bakanl Biliim Sistemleri (Mebbis) 87

Elektronik Posta (e-mail) ......................................................................................................................88 Okul nternet Sitesinin Oluturulmas ....................................................................................................88

Mdr Yetkili retmenlik 91

Mdr Yetkili retmenin Grev Alanlar.............................................................................................91 Mdr Yetkili retmenin Grev ve Sorumluluklar ..............................................................................91 Mdr Yetkili retmene neriler .......................................................................................................91
lkretime Eriim ve Devam 93

Haydi Kzlar Okula Kz ocuklarnn Eitime Eriimi Projesi ....................................................................94 Yetitirici Snf retim Program (YSP) ...............................................................................................94 Aamal Devamszlk Ynetimi (ADEY) .................................................................................................95 Okula Kayt ve Devam Salamada retmen ..................................................................................95
Tamal lkretim Uygulamas 97

Tama Merkezi Bir lkretim Okulunda Grev Yapan Mdrn Grevleri ..........................................97 rencisi Tanan Yerleim Yerinde Grev Yapan Mdr Yetkili retmen .........................................98
renci Merkezli Eitim (ME) 100

renci Merkezli Eitimde retmenin Rol ....................................................................................101

Snfta Dzen ve Davran Ynetimi 106

Olumlu Snf klimi Oluturmak............................................................................................................106 Snf Ortamndaki Fiziki Dzenlemeler ................................................................................................106 Snfta ve Okulda Bulundurulmas Gereken Ara ve Gereler ...........................................................107 Snfta Davran Ynetimi ...................................................................................................................110

10

renci Geliiminin zlenmesi

116

Geliimsel Rehberlik Anlay ve renci Geliiminin zlenmesinin Gereklilii .....................................116 renci Geliiminin zlenecei Alanlar .............................................................................................117 renci Geliiminin zlenmesinin Ama ve Faydalar .......................................................................126 renci Geliiminin zlenmesi ve Desteklenmesinde Kullanlabilecek Programlar ............................127
Strateji, Yntem ve Teknikler 128

retim Stratejisi ...............................................................................................................................128 retim Yntemleri ..........................................................................................................................131 retim Teknikleri..............................................................................................................................132

Kitap Setlerinin Kullanm 133

retmen Klavuz Kitap Kullanma Gereklilii ....................................................................................133 retmen Klavuz Kitabnn Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar .....................................133 renci Ders Kitab Kullanm............................................................................................................134 renci alma Kitab Kullanm .....................................................................................................135 Yardmc Kitap Kullanm ...................................................................................................................135
lme ve Deerlendirme 136

Srece ve Sonuca Ynelik lme Deerlendirme ...........................................................................136 Sreci ve Sonucu lme Aralar .....................................................................................................136 Okullarmzda lme Deerlendirme Sreci.....................................................................................137 Snavlarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ....................................................................................138 Proje ve Performans Grevleri ...........................................................................................................139 Dereceli Puanlama Anahtar Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar .......................................................142 lme ve Deerlendirme Sreci le lgili Genel Hususlar ..................................................................143 renci Baarsnn Deerlendirilmesi ve Snf Tekrar .........................................................................146
Birletirilmi Snf Uygulamalar 147

Birletirilmi Snflarda Snf Birletirme Biimleri ...................................................................................147 Birletirilmi Snflarda retmeli ve devli Ders Uygulamalar ..........................................................148 Birletirilmi Snflarda Planlama ve Etkinlik Hazrlama ........................................................................149
Trke Bilmeyen ocuklar Paydalarla likiler 150 154

Veli, Ebeveyn ve evre likileri.........................................................................................................154 renci-Veli-Okul Szlemesi...........................................................................................................155

Sosyal ve Kltrel evreye Uyum 162

Aday retmenin Yaad Sorunlarn zlememesinin Yaratt Skntlar.......................................163 Aday retmenin l/le Mill Eitim Mdrl Personeli le likileri ...................................................163
11

Mevzuat Bilgisi

167

Mevzuat Bilgisinin nemi ..................................................................................................................167 Devlet Memurlarnn Haklar ..............................................................................................................169 retmenlerin Yer Deitirme lemleri .............................................................................................173 Maa-Ek Ders ....................................................................................................................................175 Bilgi Edinme (Bimer) ..........................................................................................................................182
Adaylk Eitimi 184

Temel Eitim .................................................................................................................................... 184 Hazrlayc Eitim .............................................................................................................................. 184 Uygulamal Eitim ............................................................................................................................ 185
Ders D Etkinlikler 189

Okulda Dzenlenecek Sosyal ve Kltrel Etkinlikler ........................................................................... 189 Toplum Hizmeti almalar ............................................................................................................. 189 Sportif Faaliyetler ............................................................................................................................. 191 Ders D Eitim (Egzersiz almalar) ............................................................................................... 191 Proje Hazrlama ve Projenin nemi.................................................................................................. 193 Hazrlanabilecek Projeler, Bunlar in Bavurulabilecek Kurumlar ..................................................... 194 Mill Bayramlar, Belirli Gn ve Haftalar ............................................................................................. 194
retmenin Kiisel ve Mesleki Geliimi 195

retmenin Kiisel Geliimi .............................................................................................................. 195 retmenin Mesleki Geliimi ........................................................................................................... 197 retmenlik Kariyer Basamaklarnda Ykselme ............................................................................... 200
Aday retmene Rehberlik 201

Okul Ynetiminin Rehberliinden Yararlanma .................................................................................. 201 Zmre Arkadalarnn Rehberliinden Yararlanma ........................................................................... 201 Rehber retmenden Yararlanma ................................................................................................. 202 Eitim Mfettiinin Rehberliinden Yararlanma ................................................................................ 202
zel Eitim 204

zel Eitim Gerektiren Bireyler ve zellikleri...................................................................................... 204 zel Eitim Gerektiren ocuklarn Tanlanmas Srecinde Grev ve Sorumluluklarmz .................... 205 Kaynatrma Eitimi, Kaynatrma Eitiminde Grev ve Sorumluluklarmz, ...................................... 206 BEP Hazrlama ve Uygulama ve Baar Deerlendirilmesi................................................................. 207 Aile Eitimi ....................................................................................................................................... 208 Destek Eitim Odas......................................................................................................................... 210
Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri 211

Geliimsel Rehberlik Hizmetleri Anlay ............................................................................................. 212 Bireyi Tanma Teknikleri ..................................................................................................................... 220
12

 Mesleki Rehberlik ve Okullarda Yneltme Hizmetleri ........................................................................ 221 Okullarda Yaygn Grlen Problem Alanlar ..................................................................................... 225 Yatl lkretim Blge Okullarnda Rehberlik Danma Hizmetleri ...................................................... 229
Risk Altndaki ocuklar 231

Risk, Riskli Davran, Risk Altndaki ocuk .......................................................................................... 231 Risk Altnda Olmay Etkileyen Etkenler ............................................................................................... 233 Dezavantajl ocuklar ..................................................................................................................... 236 Psikososyal Eylem Plan .................................................................................................................... 242
Kaynaka 243

Tablolar Tablo 1: retmenin Katlabilecei Kurul-Komisyon ve Ekipler .............................................................. 18 Tablo 2: rencinin Katlabilecei Kurul-Komisyon ve Ekipler ................................................................ 19 Tablo 3: ........... Yl alma Program ................................................................................................... 20 Tablo 4: lkretim Okullar Haftalk Ders izelgesi.................................................................................. 67 Tablo 5: evrede ncelenebilecek Durumlar ........................................................................................ 70 Tablo 6: Yangn Snflarna Gre Kullanma Sndrme eitleri .............................................................. 75 Tablo 7: Yangndan Korunmaya Ynelik Alnacak nlem ve ler .......................................................... 77 Tablo 8: Snf i Etkinliklerle lgili Deiik Oturma Dzenleri .................................................................... 109 Tablo 9: renci Yeterlilikleri ................................................................................................................ 118 Tablo 10: renci Yeterlilik Alanlar ve retmen Sorumluluklar.......................................................... 120 Tablo 11: 5-12 Ya Arasndaki Dnemde Mesleki Geliim Alannda ocua Kazandrlabilecek Yeterlilikler ................................................................................ 123 Tablo 12: renci zleme Bilgileri......................................................................................................... 125 Tablo 13: Birletirilmi 1, 2, 3 ve 4, 5. Snflarda Yllara Gre Uygulanacak Program ............................. 147 Tablo 14: Uygulamal Eitim Program Konular ................................................................................... 186 Tablo 15: Uygulamal Eitim Deerlendirme Belgesi ........................................................................... 187

emalar ema 1: Eylem Aratrmas Aamalar ................................................................................................... 32 ema 2: YBO rnek Ynetim emas .................................................................................................... 62 ema 3: renci Merkezli Eitimin lkeleri ............................................................................................ 101 ema 4: Sporcu Lisans Nasl Alnr ....................................................................................................... 197 ema 5: Proje Basamaklar.................................................................................................................. 193

13

Stratejik Ynetim

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Toplam kalite ynetimi nedir? Okul geliimi ve ynetimi nedir, yeleri kimlerden oluur? Stratejik ynetim nedir? Stratejik planlama nedir? Stratejik planlama srecinde nelere dikkat edilmelidir? rencinin katlmnn salanabilecei alanlar nelerdir? renci katlm nasl salanabilir? renci katlm sistematik hle nasl getirilebilir? retmenin katlabilecei alanlar nelerdir? retmenin katlabilecei kurul ve komisyonlar nelerdir? retmenin etkin katlm nasl salanabilir? Velini katlmnn salanabilecei alanlar nelerdir? Velinin katlm nasl salanabilir? Velinin katlm sistematik hle nasl getirilebilir? evrenin katlmnn salanabilecei alanlar nelerdir? evrenin katlm nasl salanabilir? evrenin katlm sistematik hle nasl getirilebilir? KS nedir? Niin uygulamaya konulmutur? Paydalar neler yapmaldr? Kurumlarn salkl ekilde ileyebilmesi yneticiler ve ynetilenler arasndaki iletiime baldr. Klasik ynetim anlay iinde emir komuta zinciri ile kurulan iletiiminin kurumlara fazla yarar salamayaca ortadadr. Bu yaklam gerei son yllarda ynetim ve iletiim kavramlar bir arada kullanlmaktadr. Bylelikle ideal ynetim organizasyonlarnn alanlarn katlm ile ina edildii anlay kabul edilmektedir. Kitapta yer alan ynetiim kavram aday retmenin okul toplumu ile salkl dikey ve yatay iletiim kanallarn oluturma yollarna iaret etmektedir.

Toplam Kalite Ynetimi (TKY)

Toplam kalite ynetimi (TKY) her kademedeki paydan bilgi ve beceri dzeyinin ykseltilmesini, ynetimde katlmcln salanmasn, personelin grev tanmlarna uygun olarak almalarn, kurum ii koordinasyonun salanmasn, alanlar arasnda gvene dayal bir ortamn oluturulmasn hedeflemektedir. 1999 ylndan bu yana MEB tekilatnda uygulanmakta olan toplam kalite ynetimi anlay ile Okul Geliimi ve ynetim ekipleri katlmcl salamaya alrken her yl dzenlenen Yln Kaliteli Okulu ve Yln Kaliteli Ekibi yarmas ile de bu alanda lke genelindeki iyi rnekler dllendirilmektedir. TKY uygulamalar kapsamnda okullarda kurulan iyiletirme ekipleri katlmcln en iyi rneklerini vermektedirler. Dier yandan okullarda Mkemmellik Modelinin ara olarak kullanld, z deerlendirme almalar yaplarak verilere bal ve daha ada bir ynetim anlay uygulanmaya allmaktadr. Okullar demokratik eitim ortamnda dier alanlarla birlikte okul mdr tarafndan ynetilirken TKY anlay gerei alanlarn karara katlmlar salanmaktadr. Okullarda yaplan TKY uygulamalar istee bal katlm esasna dayanmaktadr. Bu anlay gerei retmenlerin okulun iyiletirme almalarna gnll katlmalar kurum kltr olumas asndan nem tamaktadr. 14

Okul Geliimi Ynetim Ekibi (OGYE)

lkretim okullarnda; paylamc ve i birliine dayal ynetim anlayyla eitim retimin niteliini ve renci baarsn artrmak, okulun fiziki ve insan kaynaklarn gelitirmek, renci merkezli eitim yapmak, eitimde planl ve srekli geliim salamak iin Okul Geliimi ve Ynetim Ekibi (OGYE) kurulmaktadr. OGYE okul mdrnn liderliinde alarak Okul Geliimini planlayan, planlanan almalar uygulayan, yaplan almalarda okul ii ve d koordinasyonu salayan bir alma grubudur. OGYE okulun kalbi gibidir. Okuldaki paydalarn tm beklentilerinin topland ve nemli kararlarn alnd birimdir. Bu birim, okulun mevcut durum ve evre analizlerini yaparak, gl ve zayf ynlerini, nndeki frsatlar ve gelecekte karlalabilecei tehditleri belirlemeye alr. OGYE tarafndan ortaya kan analiz sonular ve payda beklentileri dikkate alnarak okulun iyiletirmeye ak alanlar belirlenir. Bu alanlar nem derecesine gre sralanr. OGYE tarafndan ak alanlarn iyiletirilmesine ynelik gnlllk esasna dayal alma gruplar (iyiletirme ekipleri) oluturulur. Her alma grubu iyiletirecei alanla ilgili alma planlarn hazrlar ve bir nshasn OGYEye verir. OGYE ekiplerin alma planlarn dikkate alarak Yllk Okul Geliimi Plann hazrlar. OGYE, zmrelerden gelen raporlar birletirip, yllk Okul Geliimi planna uygun olarak Yl Sonu Raporunu hazrlar ve il/ ile mill eitim mdrlne gnderir. Ayrca OGYE okul-renci-veli- szlemelerinde evre artlarna gre deiiklikler yapabilir, okul personelinin hizmet ii eitim ihtiyalarn belirleyerek kurum ii eitim faaliyetleri dzenleyebilir. Personel saysnn yetersizliinden dolay OGYEnin oluturulamad okullarda, okulun ve evrenin olanaklar ile gelitirilebilecek iyiletirmeye ak alanlar belirlenerek hazrlanacak bir yllk alma plan dorultusunda bu alanlarn iyiletirilmesi iin almalar yrtlmelidir. Okul Geliimi Ynetim Ekibi (OGYE) yeleri Okul Mdr retmenler En Az Bir Destek Personeli renci Okul Aile Birlii Snflar Temsilcisi* Muhtar * TKY Sorumlu Mdr Yardmcs Rehber retmen Veli Okul Aile Birlii Temsilcisi Sivil Toplum rgtlerinden Seilen Bir Temsilci * Okulun Bulunduu Mahallede Bulunan Sanayi-Ticaret Odalarndan Birer Temsilci *

(*) Okul Geliimi sreci almalarnn teknik ksmlarna katlmazlar ve almalara gzlemci sfatyla katlarak fikir belirtip kararlarn alnmasnda oy kullanrlar.

Stratejik Ynetim
Toplumsal, siyasal, ekonomik ve teknolojik alanlarda meydana gelen deiimler tm kurumlar olduu gibi eitim kurumlarn da birok ynden etkilemektedir. Eitim kurumlar hem toplumu etkileme hem de toplumdan etkilenme ynnde bir yapya sahiptir. evredeki gelimeleri takip edemeyen ve evrenin deimesine katkda bulunamayan eitim kurumlar uzun vadede etkisiz hle gelecektir. Bu nedenle, okullarn gelimeleri, evreye uyum salamalar ve evreyi deiime hazrlayabilmeleri, bunun sonucunda da ie ve da dnk stratejiler gelitirmeleri zorunlu hle gelmitir. Gnmzde kalite ynetimi esaslar uyarnca verilerle ynetiminin salanmasnn yannda, payda beklentilerinin n planda tutulmas, kurumlarda ilerin doru yaplmasndan ok doru ilerin yaplmas yaklam stratejik ynetim anlay olarak n plana kmtr. 15

Stratejik Planlama
Yukarda saylanlarn nda okullar evreyi etkileme ve evreden etkilenme srecinde deiimi ve dnm yakalamak adna hangi aralar kullanacaklardr? Bu balamda kamu ynetiminde stratejik planlama kavram karmza kmaktadr. Okullarda yaplacak olan i ve ilemler yasal dzenlemeler ile belirlenmitir. Ancak her okulun isel ve evresel artlar farkl olduundan okulun bu artlara gre mevcut durumunu ortaya koyarak gelecee ynelmesi gerekmektedir. Stratejik planlarn kurum kltr ve kurum kimlii oluumuna, geliimine ve glendirilmesine destek olaca beklenmektedir. Vizyon Nerede olmay hayal ediyoruz?

Stratejik Amalar 5 yl sonra nerede olmak istiyoruz? 5 Misyon Neden varz? 3 Mevcut Durum Analizi u anda neredeyiz? 1 2 4

Yllk hedefler

Okullarn hazrlayacaklar stratejik planlarda; Neredeyiz? sorusuna cevap aramak zere kurum ii ve d etkenlerin incelenmesine ynelik durum analizinin genel erevesi belirlenmeli Nereye gitmek istiyoruz? sorusu erevesinde okul/kurum iin misyon, vizyon, deerlerler, tema, ama, hedef ve stratejilerin belirlenmesi Gitmek istediimiz yere nasl ve nelerle ulaabiliriz? sorusu kapsamnda uygulama stratejisi Baarmz nasl takip eder ve deerlendiririz? sorusuna ynelik olarak izleme ve deerlendirme faaliyetlerinin sistematii yer almaldr.

Stratejik Planlama Srecinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Okul/kurumun ynetici ve alanlaryla eitli aamalarda planlama sreciyle ilgili toplantlar dzenlenip gerekli bilgilendirmeler yaplmaldr. Okullarda stratejik planlama ekibi oluturulmal, ekipte yer alacak ye says okul/kurumun tr ve zelliine gre belirlenmelidir. Stratejik planlama ekibi srele ilgili olarak her aamada il/ile mill eitim mdrl ARGE biriminden eitim ve danmanlk hizmeti almaldr. Ekip yelerinin belirlenmesinde esas olarak kiilerin etkileme ve etkilenme, bilgi ve ilgileri dikkate alnmal, oluturulan grupta tm paydalarn temsil edilmesi salanmaldr. Okul/kurumlarda stratejik planlama ekibi oluturulurken Okul Geliimi Ynetim Ekibi (OGYE) yeleri arasndan seilmelidir. 16

 Stratejik plan iin durum analizi yaplmaldr. Misyon ve vizyon oluturulmaldr. lke ve deerlerin neler olacana karar verilmelidir. Stratejik ama ve hedefler belirlenmelidir. Hedeflere gtrecek faaliyet ve projeler belirlenmelidir. Proje ve faaliyetlere gre plan btesi oluturulmaldr. Plann izleme ve deerlendirme sreci belirlenmelidir. Hazrlanan taslak plan, okul /kurumun tm paydalarn grne sunulmaldr. Bildirilen grler dorultusunda plan taslana son ekli verilmelidir. Stratejik plan ile MEM tarafndan onaylanmaldr. Tek retmenli okullarda da yerel artlara gre okul stratejik plan yaplmaldr. Okul stratejik plan hazrlama srecinde http://sgb.meb.gov.tr/str_yon_planlama_v2/stratejik_planlama.html nternet adresinde bulunan Eitimde Stratejik Planlama Kitab ve Okul/Kurumlar in Stratejik Plan Hazrlama Rehberi kaynak olarak kullanlmaldr. Plan gelimelere gre gerektiinde revize edilebilecek nitelikte olmaldr.

Karar Alma Srelerine Katlm

Okul ynetiim sisteminin balca paydalar, yneticiler, retmenler, renciler ve evredir. Okul etkinliklerine katlm salayabilmek ve bunu srdrebilmek, paydalarn mevcut potansiyellerinin deerlendirilmesi ve gelitirilmesi ile mmkn olabilir. Geleneksel ynetim anlaylar asndan baktmzda, karar alma srecinde yneticinin varl olduka baskn gzkmektedir. Ancak, gnmzde okulun rgtsel yapsn etkileyebilecek trdeki stratejik kararlarn alnmasnda okul paydalarnn karara katlmas doru olacaktr. Eitim retim ierisinde yer alan paydalar alnan kararlara ortak etmek, hem alnan kararlarn hayata geirilmesini kolaylatracak hem de retim asndan istenilen rnn ortaya karlmasn olanakl hle getirmi olacaktr. Paydalar karar alma ve kararlarn uygulama srecine dhil etmek etkili yneticinin iidir. Etkili yneticinin; Hedef belirleme zellii olmaldr. Hedefleri ak, anlalr olmal, rtl hedefi olmamaldr.

rgtnn misyon ve vizyonunu paydalarla birlikte belirlemelidir. Srekli olarak yeni yaklamlar takip etmeli, deiime ak olmaldr. Uzun vadeli dnebilmelidir. Her alanda risk alabilmelidir. Uygulamalarda kararl olmaldr. Zamann iyi planlayabilmelidir. Mevcut veya ortaya kabilecek sorunlar paydalarla konuabilmelidir. Kolay ulalabilir olmal, paydalarla arasnda kaln duvarlar bulunmamaldr. Drst, gvenilir ve tarafsz bir kiilie sahip olmaldr.

Karar Alma Srecine retmen Katlm

Okullarda retmenlerin karar alma srecine katlmalar phesiz okul baarsn olumlu ynde etkileyecektir. retmenler, kurum ierisinde duygu ve dncelerini rahat ifade edebilecek ortam bulabiliyorlarsa, okulu sahiplenme duygusu ykselmekte ve buna bal olarak kurum baars artabilmektedir. Okul yneticisinin bu durumu srekli gz nnde bulundurmas, retmenlerin grlerine deer vermesi, okulda sayg ve sevgi zerine kurulu bir ortam olu17

turulmas retmenlerin performanslarnn artmasnda olumlu rol oynayabilecektir. Aksi durumlarda ise retmen, sadece snfa girip kan bir personel olmaktan teye geemeyebilecektir. Koltuundan g alan ve okulu sadece mevzuatla ynetmeye alan bir mdrn isteklerini yerine getirecek retmen gnll olmayabilir ve sz konusu ii yapyormu gibi davranabilir. Koltuuna g katan, liderlik nitelikleri tayan, i grenlere deer veren, onlarn fikirlerini nemseyen bir liderin ise istekleri gnll olarak yerine getirilebilir. letiim ortamnn olumsuz olduu bir ortamda verimli iler yaplmasn beklemek akllca olmaz. Bir okulda yaplmas gereken bir sr i vardr. Bu ilerin gnll olarak yaplabilmesi iin iin paydalarnn karar verme srelerine katlmas uygun olur. Paydalarla birlikte planlanabilecek ilerden bazlar; Haftalk ders programlarnn hazrlanmas Sosyal kulplerin ve yapacaklar etkinliklerin planlanmas Okul btesi iin nasl kaynak yaratlaca renci dzeylerinin belirlenmesi ve alnmas gerekli nlemler Dersliklerin dalm ve donanm Nbet izelgeleri Planlar Okulun uzak ve yakn hedeflerinin belirlemesi olarak saylabilir. Ayrca kurul ve komisyonlarda kimlerin grev alacann da birlikte kararlatrlmasnn yararl sonular olacaktr. Okullarda oluturulabilecek kurul ve komisyonlarn neler olaca aadaki tabloda gsterilmitir. Tablo 1: retmenin Katlabilecei Kurul-Komisyon ve Ekipler. lgili Mevzuat
retmenler Kurulu Zmre retmenler Kurulu ube retmenler Kurulu lkretim Kurumlar Ynetmelii Okul Geliimi Ynetim Ekibi Satn Alma Komisyonu Muayene ve Kabul Komisyonu renci Davranlarn Deerlendirme Kurulu Kantin Denetleme Kurulu Okul Meclisi renci Kurulu Yneltme Ynergesi Sosyal Etkinlikler Ynetmelii Yneltme neri Kurulu Sosyal Etkinlikler Kurulu Dergi-Gazete nceleme Kurulu Film, Tiyatro, Konser ve Dier Sanatsal Gsteriler nceleme Komisyonu zel Eitim Hizmetleri Ynetmelii zleme ve Yneltme Kurulu Rehberlik Hizmetleri Yrtme Kurulu Bireyselletirilmi Eitim Program Gelitirme Birimi Toplam Kalite Ynetimi Okul Aile Birlii Ynetmelii Dier Mevzuat Okul Geliimi Ynetim Ekibi Stratejik Planlama Ekibi Okul Aile Birlii Sivil Savunma Ekibi Proje Ekibi Yetitirici Snflar retim Program (YSP) kna Ekibi KS Okul alma Ekibi

Kurul-Komisyon-Ekip

18

Karar Alma Srecine renci Katlm

Etkili okul iklimi ve kltr oluturma amacndaki kurumlar renciyi merkeze alma, onun kararlara katlmn salama, onda aidiyet duygusu gelitirme ynnde aba sarf etmelidirler. Okul ynetimleri rencilerin katlmas gereken kurullar oluturup rencilerin isteklerine uygun olarak bu kurullara katlmn salamak durumundadrlar. retmenler de snflarndaki rencileri alnacak kararlara dhil etmeli ve onlarn deerli olduklarn hissettirmelidirler. Bu ada eitimin bir gerei olduu gibi toplumda demokrasi kltrnn olumas ve bunun srekli hle getirilmesinde ilk rnein snfn boyanmas, alnacak perde, masa ve sra rtlerinin renkleri, snf kitaplna kazandrlacak kitaplar ile kullanlacak ara gerelerin seimi, snf ortamnn dzenlenmesi, snf bakannn seimi, sosyal kulplerin oluturulmas gibi konularda rencilerin karar alma srecine katlmalar stratejik planlamann bir gerei olduu gibi olumlu snf ikliminin olumasna da katk salam olacaktr. Karar alma srecine rencilerin katlmalar zellikle devamszlk sorunu olan okullarda rencilerin okula aidiyet duygularn da glendireceinden, bu sorunun azalmasna da katk salam olacaktr. Yasal uygulamalar dorultusunda rencinin katlmas gereken kurullar ve grevleri tabloda belirtilmitir. Tablo 2: rencinin Katlaca Kurul-Komisyon ve Ekipler lgili Mevzuat Kurul-Komisyon-Ekip Grevi

lkretim Kurumlar Ynetmelii

lkretim okullarnda rencilerin ilgi, istek, yetenek ve ihtiyalarn belirlerenci Davranlar Deerlendirme yerek olumlu davranlar kazanmalar Kurulu ve olumsuz davranlarn nlenmesi iin karara katlmas renci Kurulu Eitim ve retim ortamnn daha uygun duruma getirilmesi, renci sorunlarnn giderilmesi ve sosyal etkinliklerin dzenlenmesi

Mill Eitim Bakanl Demokrasi EiOkul-le-l- Trkiye renci Meclisi timi ve Okul Meclisleri Ynergesi renci Kurulu ube-Okul-le-l-lke renci Meclisinin oluumunda, karar alma srecinde grev almak Sosyal Etkinlikler Kurulu Sosyal Etkinlikler Ynetmelii Sosyal Etkinlikler Ynetmelii Sosyal Etkinlikler Ynetmelii Planl Okul Geliimi Modeli Okul sosyal etkinliklerinin planlanmas, uygulanmas ve deerlendirilmesi renci Kulb Dergi, gazete, yllk karlmas OGYE(Okul Geliimi Ynetim Ekibi) renci kulplerinde grev alnmas Seme kurulunda grev alnmas Okulla ilgili kararlara katlmas

Karar Alma Srelerine evrenin Katlm

Okul ve evre, karlkl duran iki ayna gibidir. Birbirlerini yanstrlar. Okul yaam retirken ayn zamanda yaam da iinde barndrr. Bu karlkl etkileim hedeflenen toplum modelinin olumasna olanak salar. Okul yneticileri ve retmenler bulunduklar evreden kopuk yaayamazlar. evrenin ihtiyalarn, sorunlarn, gelecee ait hedeflerini takip etmek zorundadrlar. evrenin bu durumunu gz nnde bulundurarak okul politikalarn oluturmaldrlar. evresiyle iyi ilikiler kurabilen, onlarn yaamalarna sayg duymasn bilen ve ayn zamanda gelimelerine katk salamaya alan, insanlara eit mesafede durmaya zen gsteren, adil ve drst olabilen, gvenilir olan ynetici ve retmenler altklar blgede ok daha baarl olacaklardr. 19

Ayrca velileri okul etkinliklerine katabilmek velilere okulu sahiplenme ve katk sunma noktasnda byk yarar salam olacaktr.

Etkili Okul Aile Birlii in Yaplabilecekler

Okulun uygun alanlarnn veli kullanmna sunularak okulun eitim ve kltr merkezi hline getirilmesi Belirli aralklarla okulla ilgi bltenlerin memnuniyet anketlerinin velilere gnderilmesi Okulda uygulanan programlar ve dier dzenlemeleri tantc etkinliklerin yaplmas Veli toplant gndemlerini belirlemede veli grlerinin dikkate alnmas Okulda istek ve dilek kutusu bulundurulmas Velilerin mesleki uzmanlklarndan yararlanarak eitim etkinliklerine katlmlarnn salanmas Toplum hizmeti almalar, projeler, eitsel, kltrel, sportif, elence vb. etkinliklere veli katlmnn salanmas e-Okul veli bilgilendirme modlnn velilere tantlmas ve modln dzenli olarak izlenmesinin salanmas Okul veli szlemesinin ilevselliinin salanmas Aile eitimi, veli hak ve sorumluluklarna ilikin eitim etkinliklerinin dzenlenmesi Velilerin istek ve ikayetlerine ilikin yaplan eylem ve alnan kararlarn sonucu hakknda veliye geri bildirimde bulunulmas Velilere ynelik olarak eitli kurslarn almas

Yllk alma Program

Aday retmen, atand okulda tek retmen olarak altndan ya da kendisi gibi aday olan retmenlerle ayn anda greve baladndan mdr yetkili retmen olarak grevlendirilebilir. Bu durumda yapmas gereken ilerden biri de kendisine yol gsterecek ve yardmc olacak bir yllk alma program hazrlamaktr. Mdr yetkili retmen, yllk alma program hazrlanmadan nce okulun ve sosyal evrenin koullarnn tanmasnn yannda renci ve veli profilini de karmaldr. retmen sorunlarn ve ihtiyalarn belirlenmesinden sonra okulun ve evrenin de olanaklar dikkate alnarak bir yllk alma program yapmas gerekmektedir. Bu program; yneticinin eitim-retim yl iinde hangi ayda neler yapacana karar verip yapmas gerekenleri yazd bir program olmaldr. Aada lkretim Kurumlar Standartlarnn (KS) ana alan olan ynetim, eitim-retim sreleri ve destek hizmetler alanlar baz alnarak hazrlanan bir yllk alma programnn sadece bir aylk blm rnek olarak sunulmutur. Yllk alma programlarnda mevzuat gerei her ay yaplmas gereken rutin iler maddeler hlinde yazlmaktadr. Bunun yannda en az bu rutin iler kadar nemli olan, okulun ve evresinin sahip olduu zelliklere uygun olarak yaplmas gerekenlerin belirlenerek bu programa yazlmasdr. Bir okulun gelime ve deimesini ve farkndalk yaratmasn salayabilecek bu hususlar ayn zamanda okulu politika retebilecek bir merkez hline getirecektir. Tablo 3: ...... Yl alma Program
AY EYLL PAZARTES GN 19 SALI 1 7 14 21 28 8 15 22 29 KUTLANACAK GN VE HAFTALAR Eyll aynn ...haftas ( ./ Eyll) lkretim Haftas Eyll Ramazan Bayram ARAMBA 2 9 16 23 30 PEREMBE 3 10 17 24 CUMA 4 11 18 25

20

Eitim Ynetimi Ana Alan

renci kaytlarna devam edilmesi Okul-veli szlemelerinin yaplmas 1 Eyll retmenlerin greve balamas Brifing dosyasnn gncellenmesi Snf tertip ve dzenlerinin yaplmas 1. Snflarn uyum eitimleri Okulun al treni hazrlklar

renme retme Sreleri

Snf defterlerinin hazrlanmas renci kurulunun seimi Snf bakan ve yardmcsnn seimleri

Destek Hizmetleri
Bina giri k kaplar nbeti renci listelerinin hazrlanmas Okul ziyareti defteri ve kaytlarnn tutulmas retmen nbet izelgelerinin hazrlanmas

Eitsel kulplere renci seimlerinin dareci nbet izelge hazrlanmas yaplmas. Snf yerleim planlarnn yaplmas retmen nbet defterinin tutulmas

renci davranlar deerlendirme ku- Okulun rehberlik hizmetleri ereve plarulunun seimi. nnn hazrlanmas Okulun iddeti nleme eylem plannn hazrlanmas

retmenler kurulu toplantsnn yapl Satn alma komisyonunun seimi mas ube retmenlerinin belirlenmesi Haftalk ders programnn hazrlanmas Zmre retmenleri toplants

Muayene ve teslim alma komisyonu Veli telefon bilgilerinin e-Okula girilmesi nun seimi. Yneltme kurulunun seimi me suyu analizlerinin yaptrlmas

Rehberlik ve psikolojik danma hizmet Okul kantinin denetlenmesi leri yrtme komisyonunun seimi. Rehberlik alma plan ve genlerin Kantinde alacak kiilerin salk tararisklerden korunmas uygulama plannn masndan geirilmesi RAMa gnderilmesi Akademik hazr bulunuluk dzeyinin renci ve velilerin sosyal destee/ hizbelirlenmesi almalarnn yaplmas metlere ynlendirilmeleri

Ek ders cret onaynn alnmas

dari grev dalmnn yaplmas

renci kulplerinin ve grevli ret- retmenlerce evre inceleme rapor- Afet, acil ve riskli durumlarla ilgili renmenlerin belirlenmesi larnn hazrlanmas cilere ynelik eitim faaliyetleri Belirli gn ve haftalar grev dalmlar Okul payda analizlerinin yaplmas nn yaplmas. Servis tamacl hakknda ocuk, renci ve velilere ynelik bilgilendirme

rencilere psikolojik destek/ psikolo Okula yeni gelen renciler iin tantm Snflarn temel materyallerinin gzden jik hizmetlerinin danma verilmesi ve ve bilgilendirme (oryantasyon) almageirilmesi ve eksikliklerin giderilmesi RAMa ynlendirilmesi larnn yaplmas Yetitirme kursunun planlanmas neri dilek kutularnn uygun yerlere konulmas Aday retmenlere rehber retmen grevlendirmelerinin yaplmas Tanr mal taleplerinin LSSe girilmesi OGYE nin oluturulmas Okulun misyon ve vizyon ifadelerini tm personelin katlm ile yeniden oluturmas ( gerek duyulursa ) BT snflar ortak kullanm plannn hazrla- Koruyucu salk eitimi faaliyetleri ynenp uygun yerlere aslmas lik almalarn yaplmas iddet ve istismar konusunda risk altndaki ocuklarn belirlenmesine ynelik almalarn yaplmas iddet ve istismar nleme konusunda eitim verilmesi Rehberlik test ve envanterlerinin uygulanmas

21

lkretim Kurumlar Standartlar (KS)

Mill Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrlnn 05.11.2009 tarih ve 18285 sayl yazs ve 2009/83 nolu genelgesi dorultusunda KS pilot uygulamas balatlm ve 2010-2011 eitim retim ylndan itibaren lke genelinde uygulamaya konulmutur. KS, okulda ocua ynelik her trl hizmet bilgilerinin, okul ynetimi, retmenler, seilmi renciler ve veliler tarafndan e-Okul ortamna girilmesi yoluyla ile, il ve Bakanla veri sunan, ile, il ve Bakanln da toplanan bu verileri analiz ederek i denetim ve z deerlendirme yaplabilmesine olanak salayan bir sistemdir. KS ile okullardaki mevcut eitim retim durumunun tespiti, okullarn bulunduu dzey ile bulunmas gereken dzey arasndaki farkn ortaya konulmas ve deerlendirilmesi olana ortaya km olacaktr. Bu dorultuda, okullarn hedeflenen niteliklere ulaabilmeleri ile ilgili stratejik planlarn yaplmas ve revize edilebilmesine olanak salanacaktr. KS ierik olarak, standart alan ve bu alanlarn altnda standartlar ve standartlarn altnda da alt standartlar olmak zere tasarlanmtr. 1. Eitim Ynetimi Standart Alan: Okul baznda eitim ynetimi standart alan aadaki konular esas almtr. Okul Geliimini salayabilmek iin etkili bir planlama yaplmasn alanlarn mesleki geliimini Paydalarn ynetime katlmn alanlarn moral gcn yksek tutabilmelerini ve kurumu sahiplenmelerini ocuklarn meslek seimleri ile ilgili ynlendirilmelerini e-Okul sisteminin etkin kullanmn Okulun kayt alanndaki ocuklarn eriim ve devamlarnn salanmasn

2. renme-retme Sreleri Standart Alan: ocuklarn bireysel zelliklerinin tannmas ve renmeye ynelik planlarn yaplmas Materyallerin kullanm Eitim ortamlarnn dzenlenmesi Teknoloji kullanm evre bilincinin gelitirilmesi lme ve deerlendirme Rehberlik hizmetlerinin yrtlmesi zel eitim ihtiyac olan ocuklar iin kaynatrma uygulamalar Sosyal kltrel faaliyetlerin okulun bulunduu evrenin dikkate alnarak planlanmas ve yrtlmesi konular temel alnmtr.

3. Destek Hizmetleri Standart Alan: Okulun fiziksel yaps, bakm ve onarm ileri Okulun yakn evresi ve gvenliinin salanmas Servis aralar ile ilgili takip ileri

22

 Okulun psikososyal ortam iddet ve istismarlar ve kiisel rehberlik Salkl beslenme, temizlik ve hijyen kurallar YBO ortamlarnn ocuklarn zellikleri ve ihtiyalar asndan uygunluunu ele almaktadr.

rtk Standartlar
Belirlenen ana standardn dnda dorudan ifade edilemeyen baz standartlar da mevcuttur. Bunlara rtk standartlar ad verilmektedir. Bu standartlar; Demokratik okul iklimi, Toplumsal cinsiyete duyarllk Dezavantajl ocuklar balklar altnda ele alnmtr.

Demokratik Okul klimi

Okullar ocuklar iin vardr. ocuklarn demokrasi kltryle yetitirilebilmesi iin okulun ncelikle bu kltr kendi iinde uygulamas gerekir. Okul yneticisi ve retmenler okulda sevgi, sayg llerine uygun samimi bir eitim ortam oluturabiliyorsa hem okulda hem de ailede demokrasi kltrnn yerlemesine katk salam olacaklardr.

Toplumsal Cinsiyete Duyarllk

Demokrasi kltrnn yerletirilmesi yannda toplumun kadn ve erkee bak as, onlara farkl grevler bimesi ve buna bal olarak da kadn erkek arasnda eitsizlie dayal alglarn olumas, toplumsal cinsiyet ayrmn ortaya karmaktadr. Toplumun deimesi ve gelimesinde temel rol okulundur. Okul, cinsiyet ayrmn ortadan kaldracak politikalar retip uygularsa doal olarak toplumsal alandaki grevini de yerine getirmi olacaktr.

Dezavantajl ocuklar
Okullar dezavantajl ocuklar ile ilgili yasal ve sosyal sorumluluklarn yerine getirmekle ykmldrler. Dezavantajl ocuklar okula devam konusunda byk risk tamaktadr. Okul bu ocuklarn devamlarn salamaya ynelik almalar iinde olmaldr. Eitim ortamlar dezavantajl ocuklarn zellik ve ihtiyalar dikkate alnarak hazrlanmaldr ki okul ocuklar iin arzu edilen bir ortam hline gelebilsin. KS, bu alanlardaki uygulamalarn lke genelinde koordineli olarak yrtlmesini ve iyiletirmelerin bir an nce hayata geirilmesini hedeflemektedir. Greve yeni balayan retmenler atandklar okullarda mdr yetkili retmen veya retmen olarak grev yapabilirler. 2010 ylndan itibaren uygulamaya konulan KS ile ilgili olarak ynetici ve retmenlerin bu alanda yapmas gereken baz almalar olacaktr. Bu almalarn yaplmasnda okulun bulunduu evre artlar, kullanlabilecek kaynaklar, yararlanlabilecek insan gc gibi faktrler dikkate alnmaldr. Okul mdr, mdr yetkili retmen KS veri toplama ve deerlendirme srecine ilikin aadaki grevleri yapar; a) Veri toplama hazrlk srecinde; 1. Okul mdr, mdr yetkili retmen; retmen, renci ve velileri KS hakknda bilgilendirir. 2. OGYE ve mdr yardmclar ile KS uygulamasn okulda gerekletirecek alma ekibini belirler. 3. KS okul alma ekibinin alma program tasla hazrlamasn salar. 23

4. retmen, renci ve velilerin katlmlarn ve aralarndaki koordinasyonu salar. 5. renci ve veli rneklemini belirleyerek onlarn bilgilendirilmesini salar. 6. KSnin e-Okul girdileri blmnn doldurulmasna ilikin hazrlklarn yaplmasn salar. 7. Yaplan hazrlklar KS alma ekibi ve OGYE ile uygulama ncesinde gzden geirir. 8. Yllk alma programnda KS i ve ilemleri belirtilir.

b) Veri toplama srecinde; 1. e-Okul ortamnda bulunan mevcut sorularn yantlarn girer. 2. KS okul alma programndaki i ve ilemleri; yerine getirilme tarihinden bir gn nce ve yerine getirildii gnde de uygulama boyutunda inceler. 3. Okul alma Ekibi ile srekli i birliinde bulunur. 4. Ortaya kan sorunlardan okul olanaklar ile zmlenebilenleri zmler. Okul olanaklar ile zmleyemedikleri sorunlar ile/ il koordinatr/Bakanlk Merkez KS Komisyonuna bildirir.

c) Veri toplamann izlenmesi srecinde; 1. Okul alma Program kapsamnda zleme Plan hazrlar. 2. zleme srecinin herhangi bir aamasnda saptad sorunlar, dzeltme yollar ile birlikte KS okul alma ekibine bildirir. 3. zleme sonularn haftada bir, gerektiinde her gnn sonunda KS okul alma ekibi ile deerlendirerek, alnabilecek nlemleri belirler. 4. zleme sonularn, OGYE ile deerlendirir.

d) Verilerin deerlendirilmesi srecinde; 1. Okul KS raporunun retmenler kurulunda deerlendirilmesini salar. 2. KS raporunun OGYE de deerlendirilmesini salar. 3. KS raporunun okul geliimi plan hazrl ve gelitirilmesi srecinde deerlendirilmesini salar. 4. KS raporunun okul stratejik plan hazrl ve gelitirilmesi srecinde, deerlendirilmesini salar. 5. KS raporuna gre okulun; vizyon ve misyonunun, deiim kapasitesinin, iyiletirme alanlarnn deerlendirilmesini salar. 6. Veri toplama ve deerlendirme srecindeki sorunlar yazl olarak kayt eder, nceliklendirir ve deerlendirir.

retmenler, KSye ilikin olarak aada belirtilen grevleri yerine getirirler: 1. KS gndemli retmenler kurulu toplantsna katlrlar. Bu toplantda veri toplama ve deerlendirme srecine ilikin nerilerini belirtirler. 2. Alglanan Kalite Deerlendirme leini, evde ya da okulda bilgisayar ortamnda bireysel olarak doldurur. 3. Grev almasn durumunda OGYE ve/veya okul alma ekibindeki grevlerini yerine getirir. 4. KS raporunu Okul Geliimi Plan ve Okul Stratejik Plan balamnda deerlendirir. 24

Okul Kltr

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Okul kltr nedir? Okul iklimi nedir? Olumlu okul kltr ve ikliminin belirtileri nelerdir? retmen olumlu okul kltr ve ikliminin olumasna nasl etki edebilir?

Okul kltr, okul alanlarnn sahip olduklar yeteneklerini, srdregeldikleri alkanlklarn, davran biimlerini, gelenek hline gelmi anlaylarn, inanlarn, deerlerini, varsaymlarn okul ortamlarndaki olgu ve olaylara kattklar anlamlar ifade eder. Giderek bu inan, anlay ve alkanlklar yerleik hle gelir ve zamanla evrilerek varln srdrr ve o okulun kltr hline dnr. Okul kltr iinde bulunduu toplumun kltrnn etkisine aktr. Okul kltr bir yandan iinde bulunduu toplumun kltrnden etkilenirken bir yandan da o kltrn deimesine etki eder. Okul alanlar da rgtlerinde oluan kltrden etkilenirler ve zaman zaman da bu kltr etkileyebilirler. Greve yeni balayan bir retmen atand okulun sahip olduu kltrn oluturduu gizli psikolojiyi yaayarak, gzlemleyerek anlamaya ve tanmaya alr, sonra bu psikolojiyi kanksar ve onun bir paras olur. Giderek bu psikoloji greve yeni balayan retmenin davranlarn ekillendirmeye balar. Okul kltrnn oluturduu gizli psikoloji grlemezken, bu psikolojinin yansmalar, okuldaki i ve ilemlere yn veren boyutlar gzlenebilir. Kltrn bu gzlenebilen yansmalarna okul iklimi denir. Bir okulda okul kltr ve onun tanmlanabilir ve somut ynlerini ifade eden ikliminin olumlu olduunu gsteren belirtiler aada sralanmtr. Bir okulda; Okula yeni atanan bir retmen gleryzle karlanyor ve i arkadalarnn ona yardm etmek istediklerini hissediyorsa Okuldaki herkes ne yapacan biliyor ve zamannda yapyorsa nsan ilikileri saygya dayal olarak srdrlyor ve ilikilerde belli bir mesafe korunuyorsa Etkili bir iletiim ortam varsa Karar verme srelerinde duygusallk deil, akl ve saduyu etkili oluyorsa Sorumluluklar paylalm ve belirsizlikler ortadan kaldrlmsa Bir problemle karlaldnda eylem aratrmalar yaplyor ve gelime salanyorsa Ortak akl kullanlarak sinerji yaratlabiliyorsa Takm ruhu oluturulmusa alanlar ve paydalarn memnuniyeti yksekse Paydalarca alglanan kalite beklenen kaliteden yksekse Zorunlu olmadka alanlar izin, sevk ve rapor almyorlarsa Okula yeni atanan retmen n yarglarndan uzak durabiliyorsa Paydalarn olumlu destei salanyorsa olumlu okul iklimi vardr denilebilir. 25

Olumlu Okul Kltr ve klimi Oluturma

Bir okulda gelimenin salanabilmesi iin olumlu bir okul kltrnn yaratlmas kanlmaz bir zorunluluktur. Bunun salanabilmesi iin okul ynetimlerine ok i dmektedir. Okul ynetimlerinin benimseyecei demokratik ve gelimeyi destekleyen tutumlar yeni greve balayan retmenleri cesaretlendireceinden gen retmenler, olumlu okul kltrnn oluumuna katks olabilecek bilgi, beceri ve yeteneklerini ekinmeden ortaya koyabilirler. Greve yeni balayan bir retmen, olumsuz okul kltrnn etkisiyle heyecann kaybedebilir, ylgnlk yaayabilir, aresizlii renebilir ve giderek tkenmilik sendromu yaayabilir ve sre ierisinde rutin ilerle uraan, doru iler yapmak yerine ii doru yapmaya alan sradan bir devlet memuruna dnebilir. Bu olumsuz tablonun ortaya kmamas ve bu sayede olumsuzluklarn engellenmesi olumlu bir okul kltrnn yaratlabilmesi iin retmenin yapabilecekleri u ekilde sralanabilir; retmen okulun gizli psikolojisini bilinli olarak anlamaya alabilir. Gelimeyi ve deimeyi destekleyen veya engelleyen kii ve unsurlar tanma abas iinde olabilir. atma yaanan konular ve kimlerin neden atma yaadn, bu atmalarn ynetilmesine nasl katk sunabileceini sorgulayabilir Meslektalar iinde rol model alabilecei kiilerin kimler olduunu belirlemeye alabilir. Baarl almalar yapanlarn nasl baarl olduklarn, yntemlerini onlardan nasl yararlanabileceini renmeye alabilir. Meslektalar iinde sevilen, sayg gren, liderlik nitelikleri olanlarn kimler olduunu, onlar n plana karan davranlarnn neler olduunu ve onlarn hangi ynlerini rnek alabileceine karar verebilir. Sabrla, ylmadan hedeflerini gerekletirmeye almaldr. Grevini yaparken her zaman tevazu iinde olmaldr. Gereksiz tartmalardan kanarak yapaca iin mantki ve olumlu sonularn gsterebilir. Risk almaktan kanmamakla birlikte yksekte duran ivinin ilk ekici yiyeceini de bilerek davranabilir. Kendisinin zayf ynlerinin farkna varr, aynaya bakan aslann kendisini kedi, aynaya bakan kedinin de kendisini aslan grmesinin sorun yaratabileceini bilerek buna gre davranabilir. Zayf ynlerini gelitirmek iin kk adml, uzun soluklu bir kiisel ve mesleki geliim program hazrlayarak hayata geirebilir. Kendisine engel olmak isteyenlere insan iin en byk engelin kendisi olduu bilinciyle empati kurarak yaklaabilir. birlii ve dayanmann temel deerler olduunu bilerek bu ortamlarn yaratlmasna ve gelitirilmesine katk salayabilir. klimin politikalar, uygulamalar ve tevikleri gzlenebilirken kltrn deer ve inanlar dorudan grlmezler. klim, kltr oluturan tanmlanabilir ve dokunulabilir eyleri yanstr. (Balc, 2007:184).

26

Mesleki Etik

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Etik nedir? Mesleki etik nedir? Eitimde etik nedir? retmenlik meslei etik ilkeleri nelerdir? retmenlik mesleinde etik olmayan uygulama rnekleri nelerdir?

nsanlar yaadklar veya karlatklar olaylar genellikle kendi znel yarglaryla iyi-kt, doru-yanl, gzel-irkin olarak deerlendirirler. yilik, ktlk, doruluk, yanllk, gzellik, irkinlik greceli kavramlardr. Bir durumda doru olan baka bir durumda doru olmayabilir. Ahlk, doru ile yanln ayrt edilerek dorunun tercih edilmesi olarak tanmlanrken, neyin doru neyin yanl olduu ise hep tartma konusu olmutur. Doru ile yanln lt nedir? Bu sorunun yantnn verilmesi etiin konusu olagelmi ve etik denilen ahlak felsefesi bu ekilde ortaya kmtr.

Etik: insanlarn kurduu bireysel ve toplumsal ilikilerin temelini oluturan deerleri, normlar, kurallar, doru-yanl ya da iyi-kt gibi ahlaksal adan aratran bir felsefe disiplinidir (nal, 1996:43, akt. Aydn, 2010:6). Mesleki etik: belirli bir meslek grubunun, meslee ilikin olarak oluturup koruduu; meslek yelerine emreden, onlar belirli bir ekilde davranmaya zorlayan; kiisel eilimlerini snrlayan; yetersiz ve ilkesiz yeleri meslekten dlayan; meslek ii rekabeti dzenleyen ve hizmet ideallerini korumay amalayan mesleki ilkeler btndr (Aydn, 2010:4). Eitimde etik: eitimin hedefleri, deerleri ve sreleri asndan ncelikle ele alnmas gereken bir konu olarak karmza kmaktadr. Bunun en nemli nedeni eitimin kendisinin, bireylerde davran deiiklii yaratmak gibi iddial bir giriim olarak ortaya kmasdr (Aydn, 2006:45).

retmenlik Mesleinde Etik lkeler

Her meslein etik ilkeleri olduu gibi retmenlik mesleinin de etik ilkeleri bulunmaktadr. Farkl mesleklere gre baz deiiklikler gstermekle beraber meslek etii ilkeleri btn meslekler iin byk oranda ortak ynlerden olumaktadr. Aydna (2006:60-72) gre retmenlik meslei etik ilkeleri aadaki gibi sralanabilir; Profesyonellik Adalet Salkl ve gvenli bir ortamn salanmas Drstlk, doruluk ve gven Mesleki ballk ve srekli gelime Kaynaklarn etkili kullanm Yukardaki etik ilkelere aklk-effaflk ve hesap verilebilirlik de eklenebilir. 27 Hizmette sorumluluk Eitlik Yolsuzluk yapmama Tarafszlk Sayg

rnek Olaylar
1.rnek Olay: Matematik retmeni Nuriye hanm altnc snfta derse girer girmez fkeli bir ekilde Trke retmeni Aylin Hanmn 8.snf rencisi Osmann ailesi hakknda sahip olduu baz zel bilgileri, aklamas doru olmad hlde rencileri ile paylatn, bu davrann etik olmadn anlatmaya balamtr. rencinin bu davran nedeniyle snf arkadalar nnde kk drldn, rencinin psikolojisinin bozulduunu, son yaplan matematik snavnda snfn en iyi rencisi olmasna ramen dk not aldn belirtmitir. Sonra da Aylin Hanmn zaten

bu tarz davranlar olduunu, retmenlik mesleinin bu tr kiiler yznden saygnln kaybettiini sylemitir.

Bu rnek olayda etik olmayan durumlar nelerdir? Nuriye retmenin; 1. fke ve kzgnln snfna yanstmas 2. Aylin Hanmn yapt yanl davran snfndaki rencileri ile paylamas 3. Okul ikliminin olumsuzluu hakknda rencilerine ipular vermesi 4. Aylin retmenin rencisinin ailesine ait baz zel bilgileri rencileri ile paylamas 5. Aylin retmenin psikolojisinin bozulmasna ve baarsnn dmesine neden olarak rencisine zarar vermesi

2.rnek Olay: Kadir retmen ikinci snflar okutan yllk bir retmendir. Her sabah dersine ge kalmakta, snfa girdiinde de rencilerine; bu derste ne yapacaktk? diye sormaktadr. Matematik dersinde de rencilerinin ynlendirmesiyle problem zeceklerini, herkesin bir problem yazmasn ve zmesini istediini, sonra da bu problemleri tahtada zeceklerini sylemi, renciler problemi zerken kendisi de masasna oturmu ve saysal loto kuponunu doldurmutur. Bir sre sonra snfn en kafasz rencisi olduunu syledii Cemili ararak loto kuponunu yatrmasn istemi, parann zerini sayp almasn da sk sk tembihlemitir. Parann stn doru getirmesi durumunda kendisine szl notunu pekiyi olarak vereceini sylemitir.

Bu rnek olayda etik olmayan durumlar nelerdir? Kadir retmenin; Her sabah derse ge gelmesi Plansz derse girerek ne yapacan rencilerine sormas Derste farkl eylerle uramas rencisi Cemili snfn en kafasz rencisi olarak etiketlemesi Cemili loto kuponunu yatrmaya gndermesi Para zerini doru getirmesi hlinde szl notunu pekiyi olarak vereceini sylemesi

3.rnek Olay: Hsn Bey 26 yldr ayn okulda mdrlk yapmaktadr. Her konumasnda kendisinin ne kadar baarl bir mdr olduunu anlatmakta, kendisinin olmamas hlinde ilerin yrmeyeceinden kayglandn her toplantda ifade etmektedir. retmenlere okulun yatma yeri olmadn, kendisinin ok altn, retmenlerin de almas gerektiini sylemektedir. Odasna davet ettii retmenlerle sohbet ederken baarl retmenlere dl teklif ettiini, bunu yaparken de vicdannn rahat olduunu sk sk belirtmektedir. Mdrn makam masasnn arkasndaki fonda Mill Eitim Bakanyla, il mill eitim mdr ile birlikte ektirdii fotoraflardan rnekler ve makam masasnn zerine de yesi olduu sendikann ambleminin bulunduu takvim bulunmaktadr. dl teklif ettii 28

retmenlerin ismini aklamas retmenlerin moralini bozmu ama yzne bir ey syleyememilerdir. Odadan kan retmenler dl alan arkadalarnn okulun en zayf retmenleri olmas ve mdrn de mensubu olduu sendikann yesi olmas nedeniyle mdrn gyabnda atp tutmaya balamlardr. Bu rnek olayda etik olmayan durumlar nelerdir? Okul mdr Hsn Beyin; Her frsatta kendisinin ne kadar baarl olmasn sylemesi Kendisinin olmamas hlinde okulda ilerin yrmeyecei kaygsn tadn ifade etmesi, Kendisinin ok altn sylemesi, Okulun yatma yeri olmadn syleyerek btn retmenlerin yattn ima etmesi Makam masasnn arkasndaki fonda Bakan ve mill eitim mdr ile birlikte ektirdii fotoraflar asmas Makam masasnda yesi olduu sendikann ambleminin yer ald takvimin bulunmas dllerin, yetersiz olduklar hlde kendi sendikasna ye olan retmenlere verilmesini salamaya almas retmenlerin de mdrn yzne kar deil de gyabnda olay eletirmeleri

Etik Szlemesi
Kamu hizmetinin her trl zel karn zerinde olduu ve kamu grevlisinin hlkn hizmetinde bulunduu bilin ve anlayyla; Hlkn gnlk yaamn kolaylatrmak, ihtiyalarn en etkin, hzl ve verimli biimde karlamak, hizmet kalitesini ykseltmek ve toplumun memnuniyetini artrmak iin almay, Grevimi insan haklarna sayg, saydamlk, katlmclk, drstlk, hesap verebilirlik, kamu yararn gzetme ve hukukun stnl ilkeleri dorultusunda yerine getirmeyi, Dil, din, felsefi inan, siyasi dnce, rk, ya, bedensel engelli ve cinsiyet ayrm yapmadan, frsat eitliini engelleyici davran ve uygulamalara meydan vermeden tarafszlk ierisinde hizmet gereklerine uygun davranmay, Grevimi, grevle ilikisi bulunan hibir gerek veya tzel kiiden hediye almadan, maddi ve manevi fayda veya bu nitelikte herhangi bir kar salamadan, herhangi bir zel menfaat beklentisi iinde olmadan yerine getirmeyi, Kamu mallar ve kaynaklarn kamusal amalar ve hizmet gerekleri dnda kullanmamay ve kullandrmamay, bu mal ve kaynaklar israf etmemeyi, Kiilerin dileke, bilgi edinme, ikyet ve dava ama haklarna saygl davranmay, hizmetten yararlananlara, alma arkadalarma ve dier muhataplarma kar ilgili, nazik, ll ve saygl hareket etmeyi, Kamu Grevlileri Etik Kurulunca hazrlanan ynetmeliklerle belirlenen etik davran ilke ve deerlerine bal olarak grev yapmay ve hizmet sunmay taahht ederim. Kapsam ierisindeki kamu grevlileri, bir ay iinde, Etik Szleme belgesini imzalamakla ykmldrler. Bu belge imzalandktan sonra personelin zlk dosyasna konularak saklanr.

29

Eylem Aratrmas

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Eylem aratrmas nedir? Bireysel eylem aratrmas nedir, hangi durumlarda yaplr? Katlmc eylem aratrmas nedir, hangi durumlarda yaplr?

retmenler meslek yaamlarnda eitli sorunlarla kar karya kalabilirler. Bu sorunlar; rencilerden, retmenlerden, yneticilerden, kurumlardan, programlardan ya da evreden kaynaklanan sorunlar olabilir. retmenler bu sorunlarn zmn bakalarndan beklemek yerine kendi zmlerini gelitirebilirler. retmenler yaadklar sorunlar bazen bireysel olarak, bazen bir grupla bazen de kurum alanlar

Eylem aratrmas yapan retmenler, yalnzca akademiysenlerin rettikleri bilgileri kullanabilen bireyler deil, bunun tesinde bu bilgilerden de yararlanarak kendi karlatklar problemlerle ilgili zmler gelitirerek yeni bilgi reten ve bu sayede uzmanlklarn ve mesleklerini gelitiren kiilerdir (Mills, 2003, Aktaran, Bykztrk ve dierleri, 2010:278).

birlikte zmeye alabilirler. Bunu yaparken sorunlarn nedenlerini aratrr, zm nerileri gelitirir, uygular ve sonularn deerlendirdikten sonra en uygun zmlere ulam olurlar. Bu srete yaplan i ve ilemlere eylem aratrmas denir.

Bireysel Eylem Aratrmas

Bireysel eylem aratrmas; retmenin yaad ve yalnz bana zebileceine inand sorunlarn zm iin aba sarf etmesidir. retmen yaanan bu sorunlarn nedenlerini aratrr ve konuyla ilgili varsa rnek uygulamalardan yararlanr. zm nerileri gelitirerek en uygun zme karar verir. Uygun zm nerilerini uygulamaya koyar, sonularn deerlendirir ve paylar. rnein: retmenin snfnda arkadalarn srekli olarak dven bir rencisi vardr. retmen bu olayn farkna varmtr. Bu durum snf ikliminin bozulmasna neden olan bir sorundur ve zlmesi gerekmektedir. Bu sorunun zmn bir baka retmen ya da yneticiden beklemek doru deildir. retmenin yapmas gereken ey rencisinin sorunlu davranlarnn nedenleri ile ilgili olarak renci ve ailesi ile i birlii yaparak sorunun zmne yardmc olmaya almaktr. retmen, sorunun tanmlanmas ve zmler gelitirmesi aamasnda rencisine ynelik yapm olduu gzlem sonularn kayt altna alabilir. Bu gzlemler; Bu sorunu ne zaman fark ettii Hangi durumlarda bu ekilde davrandn Ne sklkta davrann gerekletiini

30

 Kimlere kar bu davran gsterdiini Derslerdeki baar durumunun ne olduunu Ailesi ile ilgili ne gibi verilere sahip olduu konularnda olabilir. retmen nce rencinin bu ekilde davranmasna yol aan nedenleri aratrarak anlamaya alr. Daha sonra da bu ve buna benzer sorunlar yaayan renciler iin yaplan almalarn neler olduunu aratrmaya balar. Varsa uygulanan zm nerilerinden rencinin durumuna en uygun olduunu dnd neriyi hayata geirmeye alr. rencinin durumunu izler, gzlem yoluyla elde ettii verileri tekrar kayt altna alr. Olumlu sonu alnnca da durumu rapor edip okul ynetimi ile paylar. Olumlu sonu alnamamas durumunda dier nerileri devreye sokar. Aada belirtilen durumlar, bireysel eylem aratrmas yapmaya rnek olarak gsterilebilir. stenmeyen renci davranlar olduunda Baz derslerdeki akademik baarszlk sz konusu olduunda Eitsel, sosyal, kltrel ve sportif etkinliklere katlm konusunda sorunlar yaandnda renci uyum sorunlar yaadnda retmen snfta davran ynetimi konusunda sorunlar yaadnda retmen eitim srecini ynetmede sorunlar yaadnda

Katlmc Eylem Aratrmas

Bireysel eylem aratrmalarnda retmen, snfnda yaanan baz sorunlarn zm iin aratrmalar yaparken kendi abasnn yetmedii baz durumlarda rencilerin, ailelerin, dier retmenlerin, rehber retmenin, yneticilerin ve dier sosyal evrenin aratrma ekibinin iinde yer almasn salayabilir. Kimi durumlarda bir zmreyi ilgilendiren bir sorun da yaanabilir. Bu sorunun yaand zmrenin retmenleri bir araya gelerek zmrelerini ilgilendiren bu sorunun zm iin eylem aratrmas yapabilirler. rnein: Dier derslerdeki akademik baar orannn matematik dersindeki akademik baar oranna gre belirgin bir ekilde yksek olduu grlyorsa burada matematik retmenlerinin bir sorunla kar karya olduu anlalmaktadr. Bylesi durumlarda matematik retmenleri bir araya gelerek bireysel eylem aratrmasnda olduu gibi izlenmesi gereken basamaklar izleyerek eylem aratrmas yapabilirler. Bazen de okulun tamamn ilgilendiren bir problem sz konusu olabilir. Byle durumlarda okul ynetimi konuyla ilgili paydalar bir araya getirerek eylem aratrmas yaplmasn salayabilir ya da okul adna yaanan bu sorunun zmne ynelik bir proje ekibi oluturularak eylem aratrmas yapmalarnn alt yapsn oluturur. rnein: Bir renci okulun trabzanlarndan kayarken derek hayatn kaybetmitir. Bu sorunun zm iin okul ynetimi okul personelinden ve dier paydalardan bir ekip oluturarak eylem aratrmas yaplmasn salayabilir. Bir ekiple ya da bir proje grubuyla birlikte yaplan eylem aratrmalarna katlmc eylem aratrmalar denir. Eylem aratrmalar sadece bir tek bireyin yapabilecei aratrmalar olabilecei gibi, bir grupla birlikte de yaplabilen aratrmalardr.

31

Aadaki emada bir eylem aratrmas yaplrken izlenmesi gereken aamalar gsterilmitir.

ema 1: Eylem Aratrmas Aamalar A. Balama Noktasnn (Sorunun) Bulunmas Tanlama

B. Sorunun Tanmlanmas Tanmlama

C. zmlerin Gelitirilmesi Gelitirme

D. zmlerin Uygulanmas ve Sonularn Deerlendirilmesi Uygulama ve Deerlendirme

HAYIR

Aratrma Amacna Ulat m?

E. Sonularn Paylalmas

32

EVET

Kaynak Kullanm

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Aday retmen insan kaynaklarn etkili ve verimli nasl kullanr? Aday retmen dier kaynaklar etkili ve verimli nasl kullanlr?

nsan Kaynaklarnn Etkili ve Verimli Kullanm

Okul ynetiminin ilevlerinden biri de okulda ve sosyal evresinde bulunan madde ve insan kaynaklarnn en etkin ve en verimli biimde kullanlmas srecini ynetmektir. Bir okulda insan kayna denilince yneticiler, retmenler, renciler, dier personel ve sosyal evredeki dier paydalar akla gelmektedir. Paydalarn var olan potansiyellerinden etkin ve verimli olarak yararlanmak gerekmektedir. Ancak bu yeterli deildir. Okul ynetiminin bir dier nemli ilevi de paydalarn bu potansiyellerini ortaya karmak ve gelitirmek olmaldr.

rgtlerin verimli ve etkili almasn salayan en nemli etken o rgtteki insan kaynaklardr. nsan kaynaklarnn ynetimi yaklam; rgtlerdeki baarnn teknolojik kaynaklar gelitirmekten ok insan kaynaklarnn gelitirilmesine bal olduunu gstermitir (nal, 2010).

Okulun gc, tm paydalarnn glerinin tek tek toplam deildir. Paydalarn birliktelii daha byk bir gc oluturacaktr. Burada nemli olan paydalarn birlikteliinin oluturaca art gcn okulun gereksinimlerinin giderilmesi srecinde etkin bir biimde kullanlabilmesidir. Bu balamda; retmenlerin okulun amalarna odakl, okul kltrne uyumlu, takm almas anlayna uygun biimde grev yapmalarn ve karar alma srecine katlmalarn salamak, rencilerin aktif ve demokrat bir birey olabilmeleri iin; renme-retme ortamna etkin katlan, eletirel bakabilen, sorgulayan, dncelerini rahata ifade edebilen, farkllklar anlayabilen, okul kurallarna saygl olan ve karar alma srelerine de katlmalarn salamak, Yardmc hizmetlilerin okul kltrne uyumlu olmalarn, kendilerine verilen grevleri tam ve zamannda yapmalarn salanmak, Velilerin okul kltrn ve amalarn tanmalar salanarak alg, istek, beklenti ve eylemlerinde bunlara uygun davranmalarn, okulun ynetim, karar ve eylem srelerine katlmlarn salanmak gerekmektedir. Ky muhtarnn, ky halknca seilmi, kyn lideri konumunda bir insan olduu unutulmamaldr. Muhtar ile kurulacak iyi iletiim ve gven ortamnn renci devamszl, ailelerin renme-retme srecine katks, boya-badana, yakacak ve birtakm kk onarm ileri gibi gereksinimlerin karlanmas srelerinde katks olaca dnlmelidir. Ky muhtar ile kurulacak iyi ilikinin yannda, muhtar ile retmen arasnda bir ast- st ilikisinin olmad da unutulmamaldr. rnek olarak retmenin muhtardan izin almas, okul resm ilerinde inisiyatifin muhtara braklmas gibi yanl uygulamalardan uzak durulmaldr. retmen ky halk ve muhtar ile iyi ilikiler kurma abasn yrtrken balang noktas, ilgili yasal dzenlemelerle insan ilikilerine ilikin ilke ve kurallar olmaldr.

33

Tm bunlarn yannda, baz kylerde muhtarlk seimlerine dayal olarak ky halk iki gruba ayrlabilmektedir. Bu durumun yaand kylerde retmen elbette ki muhtar ile i birliini srdrecektir. Ancak hibir zaman ky halknn kendi iinde yaad bu sorunun taraf olmamaldr. Herkesle ayrm yapmadan ilikilerini srdrmelidir. zellikle kylerde grev yapan din grevlilerinin, halk zerinde saygn, szne deer verilen ve gvenilen konumlar vardr. retmenin bu ilikiyi bilmesi ve okulun karlaabilecei sorunlarn zm srecinde bu ilikiden yararlanabilmesi gerekmektedir. Bu nedenle retmenin, imam ile sayg ve gvene dayal bir iliki kurmas gerekir. Kurulacak bu iliki, okulun zamanla karlaaca, okul-aile ilikilerinin gelitirilmesi, ailelerin okulun srelerine katlm ve rencilerin okula eriimi ve devamlar konusunda yaanabilecek sorunlarn giderilmesinde olumlu katklar salayacaktr. Baz yrelerimizde toplumun lideri konumunda bulunan kiilerin bulunduu bilinmektedir. retmenin bu kiilerin varln bir gereklik olarak kabul etmeyip reddetmesinin okula bir katks olmayacaktr. retmenden beklenen, okulun gereksinimleri konusunda bu liderleri okulun amalar dorultusunda ynlendirmek olmaldr. Okul yneticileri, okulun bulunduu sosyal evrede yer alan sendika, dernek, vakf gibi sivil toplum kurulular yneticileri ile tanmal, iliki iinde olmaldrlar. Onlarla okulun ama ve ilevleri, gerekletirmek istedikleri projeler, evrenin eitimden beklentileri, okulun gl ve zayf ynleri gibi konularda grmeler yapmaldrlar. Bu iliki ve grmeler srecinde okulun zayf ynlerinin gelitirilmesi iin bu kurululardan yardmlar alnabilir. evrede bulunan resm/zel kurum ve kurulularn yneticilerinden okulun gereksinimleri konusunda yardmlar salanabilir. Okul yneticileri ve retmenleri evrelerinde bulunan bu kurum/kurulularn yneticileri ile tanmal ve srekli bir iletiim iinde olmaldrlar. Kurulacak salkl bir iletiimle srdrlecek bu ilikiler, zaman ierisinde okulun bir takm maddi gereksinimlerinin giderilmesi konusunda frsatlar dourabilir.

34

Dier Kaynaklarn Etkili ve Verimli Kullanm

Okulun gereksinimlerinin karlanmas, iyiletirmeye ak alanlarnn glendirilmesi amacyla insan kaynaklarnn kullanmnn yannda dier kaynaklardan da yararlanmak gereklidir. Okuldaki dier kaynaklar, ders ara-gereleri, retim materyalleri, okulun fiziki olanaklar, donanm ve zaman gibi unsurlar olarak saylabilir. Dier kaynaklarn kullanmnda ynetici/retmenlerin zen gstermeleri gereken noktalar u ekilde aklanabilir: Okul binasnn, rencilerin sevdikleri, iinde olmaktan mutluluk ve heyecan duyduklar bir ortam olabilmesi iin, rencilerin kendilerini ifade edebilecekleri etkinlik keleri oluturulabilir. Derslik, koridor ve dier birimler rencilerin istedii renklerde badana-boya yaplabilir. Okul koridorlar ve derslikler rencilerin istedikleri eitsel nitelikli yaz ve resimlerle sslenebilir. Gerektiinde dersin zelliine gre okul bahesinin kullanlabilir. Okulun ortak blm ve birimlerinin kullanm, eitim blgesinde bulunan dier okullarn da paylamn salayacak ekilde, okul koullar da dikkate alnarak optimal olarak planlanabilir. Her bir dersliinde projeksiyon cihaz bulunmayan okullarda, projeksiyon cihaznn bir derslikte sabitlenmemesi, tanabilir durumda olmas gerekir. Eer bir derslikte sabitlemek zorunluluu varsa, iyi bir planlamayla cihazn tm snflarca kullanmnn salanmas gerekir. Projeksiyon cihaz sosyal faaliyetlerin dzenlenmesinde de (filmi sinema saatleri vb.) kullanlabilir. Bilgisayar ve nternet ortamnn oyun ve elence amal olmaktan te, bilgi kayna olduu, bilgiye ulama ve aratrma yapma amal olarak kullanlmas eitimi verilmelidir. Derslerin ileni srecinde ara-gere ve materyaller kullanlarak, renme-retme ortamnn somutlatrlmasna ve gnlk yaam koullarna uydurulmasna allmaldr. Atl durumda bulunan fiziki meknlarn eitsel amal kullanlabilmeleri iin (bran derslikleri, okuma salonlar, tamal renci iin yemek salonu gibi) nlemler alnabilir. Toplum olarak genellikle snrszm gibi grdmz, hoyrata harcadmz zaman unsurunun snrl bir kaynak olduu dikkate alnmaldr. rencilerin okulda geirecekleri snrl zamann en etkili ve verimli biimde kullanlmasna allmaldr. Okul ktphanesinin srekli gelitirilmesinin yollar aratrlmal, rencilerin ktphaneyi zorunlu bir alan olarak deil de bilgiye alan bir kap olarak alglamalar salanmaldr. Mevcut kaynaklarn etkin ve verimli olarak kullanlabilmesi ve baka kaynaklar yaratlabilmesi iin projeler gelitirilebilir.

35

Protokol Kurallar

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Protokol kurallar nelerdir? Klk kyafette dikkat edilmesi gereken kurallar nelerdir? Karlama ve uurlamada dikkat edilmesi gereken kurallar nelerdir? Ast st ilikileri nasl olmaldr? Protokol sralamas nasl olmaldr?

Protokol geni anlamda kamusal ve toplumsal yaamdaki; btn etkinliklerde ve trenlerde, resm ilikilerde ve grmelerde, yazmalarda ve toplantlarda, kabul ve ziyaretlerde, davet ve ziyafetlerde yntem ve biim ynnden uyulmas ve uygulanmas gereken kurallar btn olarak tanmlanabilir. Yaam alanmz; zel alan, sosyal alan ve kamusal alan olarak ayrabiliriz. zel ve sosyal alandaki ilikilerimizi dzenleyen kurallara nezaket ve grg kurallar, resm ve kamusal alandaki ilikilerimizi dzenleyen kurallara da protokol kurallar denilmektedir. Protokol kurallarnn amac; bireysel, kurumsal, ulusal onur ve saygy korumaktr.

Klk Kyafet
Protokolde klk kyafet son derece nemli bir yere sahiptir. Elbiseler temiz, dzgn, tl ve sade; ayakkablar kapal, temiz ve boyal olarak giyilir. Sandalet ve atkl ayakkab giyilmemelidir. Bina iinde ve grev dhilinde ba daima ak bulundurulur. Protokole dhil kadn ve erkek kamu grevlileri resm trenlere ve kutlamalara koyu renk takm elbise ile katlrlar. Erkeklerin resm kyafetlerinde kravat boyunun kemer hizasnda olmas, boazl ya da balk yaka kazak zerine veya altna gmlek giyilmemesi, izgili ceket giyilecekse dz gmlek giyilmesi, giyilen orabn renk asndan ayakkab ve pantolon ile uyumlu olmasnn tercih edilmesi gibi hususlara dikkat etmeleri gerekmektedir. Ceket dmeleri iliklenirken en alttaki dmenin iliklenmeden braklmas tercih edilmelidir. Gne gzl ile yz yze sohbet etmemeye ve kapal mekanlarda gne gzl kullanmamaya dikkat edilmelidir. Personel, grev yapt yerin, mezun olduu okulun, hkmete zel gnler iin karlan rozetler ile ye olduu sendikann,Trk Bayra ve Atatrkn rozeti dnda rozet, iaret, madalya, madalyon, kolye, nian vb. eyler takmamaldr.

Karlama ve Uurlama
Karlama ve uurlamada uyulmas gereken baz kurallar vardr. lk karlamalarda tanma, tantrma yaplr. Tantran kii daima ayakta durmaldr. Oturan erkek tantrlrken ayaa kalkmal, kendini tantan kii ad ve soyadn sylemelidir. stlere ve elerine unvan ve grevleri ile hitap edilmeli astlar nce kendilerini tantmaldr. El skmada ilk hareket daima bykten ve st rtbeliden gelmelidir. Kadnla el skrken nce kadn el uzatmaldr ve uzatlan el havada kalmamaldr. Uzatlan eli skarken kardakinin gzne baklmal ve kutlamalarda en bykten balanmaldr.

36

Bir iletiim ortamnda sze byk olan balamal, konuyu byk olan semeli ve deitirmelidir. Edeer grevlerde ise yaa byk olanlar stn olarak kabul edilir. Szl iletiimin balamasnda kadnn ncelii vardr. Bir toplulua hitap ediliyorsa, nce en st olana, sonra srasyla dierlerine hitap edilmelidir. st ve yneticinin ho geldiniz veya gle gle derken toka etmek iin elini uzatmas, otururken, st ayaa kalkarsa ayaa kalklmas gerekir. st ya da amirin grme sonunda ise memnun oldum, teekkr ederim diyerek ve tokalamak iin elini uzatmas grmenin sona erdii anlamna gelir. Yneticinin makamna birden ok kiiyle girildiinde seviyeye ve kdeme gre sralanarak oturulmal, en st olan, masaya ve yneticiye en yakn oyuran olmaldr. Yneticilerle ya da st yneticilerle grmek iin daima sekreteriyle nceden iletiime geilmeli, uygun zaman renilmeli ve randevu alnmaldr. st yneticiler odann kapsnda deil binann kapsnda karlanp uurlanmal, akranlar ise dairenin kapsnda karlanp uurlanmaldr. Ast konuu odada ayaa kalkarak ve tokalaarak karlayp uurlamak gerekir. Amir veya st ziyarete veya denetime geldiinde ilke olarak makam koltuunda oturulmamal, konuk koltuuna geip karsnda oturulmaldr. Protokolde st daima sadadr ve astlar solda durur.Yrrken de astlar stleri gememelidir. Cumhurbakan, Babakan ve Vali gibi st yneticiler geldiklerinde makam koltuuna buyur edilmeli, astlar ve ast dzeydeki kiiler makam koltuunda oturarak kabul edilmelidir. Akranlar kabul ederken eer ya, kdem ve dier ynlerden st iseler, onlar misafir koltuunda oturarak kabul etmenin de bir sayg ifadesi olduu unutulmamaldr.

Ast st likileri
Ast st ilikilerinde de uyulmas gereken baz kurallar vardr. Bu kurallar deiik alanlarla ilgili olarak dzenlenmitir. Bunlardan biri hitap eklidir. Gerek kamusal alanda gerekse sosyal yaamda kullanlmas uygun olan hitap biimleri vardr. Kamusal alanda devlet ya da hkmet adamlar ile st dzey yneticilere Sayn Mill Eitim Bakan, Sayn Bakan, Sayn lkretim Genel Mdr gibi bir hitap ekli kullanlrken, kurumsal ve sosyal yaamda bire bir ilikilerde stlere unvanlar zelletirilerek Sayn Bakanm, Sayn Genel Mdrm eklinde hitap edilir. Daha nce Bakanlk veya st dzey ynetici olarak grev yapanlara kilit statleri gerei yaptklar en st grev unvan ile hitap edilmelidir. E dzeydeki yneticilere yar resm ortamda unvanlarnn ve ya soyadlarnn bana sayn szl eklenerek Sayn Bakan, Sayn Genel Mdr veya Sayn Koak eklinde hitap edilir. Kurumsal ve sosyal yaamda bire bir ilikilerde kiilerin isminin sonuna (Sevda Hanm, Kadir Bey gibi)hanm/bey szckleri eklenerek hitap edilir. Makama girerken ceket dmelerinin ilikli olmas, ynetici buyurun oturun demeden oturulmamas gerekir. Oturmak gibi bir zorunluluk varsa msaadenizle efendim diyerek oturulmas, otururken amirin veya stlerin karsnda bacak bacak stne atlmamas gerekmektedir. Protokolde st daima sada olacandan ast olarak otururken, ayakta dururken veya yrrken daima stn soluna geilmelidir. stn nne gemeden, astlarn da arkasna kalmadan yrnmelidir. Resm allar daima en st tarafndan yaplacandan toplantlarda ve trenlerde konuma sras asttan ste doru olmal ve st en son konumaldr. Konumalarn banda ve sonunda saygyla selamlama yaplmas gerektii unutulmamaldr. Toplantlarda, toplant bakanndan izin almadan konuulmamal ve daima toplant bakanna hitaben konuulmaldr. lke olarak, sayg duyulan kiilerle eit dzeyde oturmal, stler ya da resm misafirlerle grrken zorunlu olmadka: Telefonla grlmemesi Evrak imzalanmamas Baka eylerle megul olunmamas 37

 Mecbur kalnca da zr dileyerek izin istenmesi Konuurken ve kardakini dinlerken gz temas kurulmas gerekmektedir. Telefon aan nce kendini tantmakla sze balamal, kapatrken de nce aan kapatmaldr. stlerle telefonla grrken st ahizeyi kapatmadan telefon kapatlmamaldr. Ayrca stlere sekreter araclyla telefon edilmemelidir. Resm konuma yaparken kesinlikle ben denmemeli, biz veyamdrlmz denmeli, Bakalarna daima siz diye hitap edilmeli, her zaman ve herkese ltfen deyip teekkr edilmelidir. arlara, toplantlara ve randevulara daima saat ve dakikasnda gidilmeli, ne nce gidip zaman kaybedilmeli ne de ge gidip bakalarna zaman kaybettirilmelidir. Mesai arkadalarnn zel ve nemli gnlerinde onlar kutlama ihmal edilmemelidir.

Protokol Sralamas
l ve ilelerde yaplan resm trenlerde ncelikleri belirleyen bir protokol sras mevcuttur. Esas olan bu sralamaya uyulmasdr. llerde Protokol Listesi; Vali, Garnizon Komutan ve Belediye Bakan, ilelerde ise; Kaymakam, Garnizon Komutan ve Belediye Bakan olarak sralanmaktadr. llerdeki protokol sralamasnn daha detayl ekli aada belirtilmitir. Buna gre illerde protokol sralamas; 1. Vali 2. Orgeneraller, Oramiraller (varsa) 3. Milletvekilleri (varsa) 4. Garnizon komutan 5. Bykehir belediye bakan (Bykehirdeki ilede yaplan trende ile belediye bakan) 6. Cumhuriyet Basavcs (Adalet Komisyonu Bakan, Blge dare Mahkemesi Bakan) 7. niversite rektrleri 8. Baro bakan 9. Rektr yardmclar, faklte dekanlar, enstit ve yksek okul mdrleri 10. (ldeki genel ve katma bteli kurulularn genel mdrleri) 11. Vali yardmclar, il emniyet mdrleri, (Bykehirdeki ile kaymakamlar ve ile belediye bakanlar) 12. Hkimler, savclar, noter odas bakan 13. ktidar partisi, ana muhalefet partisi ve TBMMde grubu bulunan partilerin il bakanlar 14. (Dekan yardmclar, enstit ve yksek okul mdr yardmclar) 15. (Bakanlk mfettileri, hesap uzmanlar, Saytay denetileri) 16. Bakanlklarn ve bal kurulularn blge ve il mdrleri (Bakanlarn imza srasna gre), 17. (Genel mdrlk ve blge mfettileri) 18. Resm banka mdrleri, KT yneticileri 19. TBMMde grubu bulunmayan siyasi partilerin il bakanlar (alfabetik) 20. l genel meclisi ve belediye meclisi yeleri 21. ldeki mesleki kurulularn temsilcileri 22. zel banka mdrleri 23. Kamu yararna alan dernek bakanlar eklinde olabilir. 38

Brifing Dosyas

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Brifing dosyas nasl hazrlanmaldr? Bir brifing dosyas iinde ne tr bilgiler bulunmaldr?

Brifing bilgilendirme demektir. Brifing st makamlara nceden hazrlanan ve gerek grlen hllerde deitirilen bir dosyadan sunularak arz edilir. Okul brifing dosyasnda; sunu, ksa tarihe, rgtsel yap, personel ve renci durumu, yaplan iler ve etkinlikler, srdrlen projeler, planlanan projeler, sorunlar ve ekler yer alabilir. Aada rnek alnabilecek bir brifing dosyas rnei verilmitir.

. ETM RETM YILI OKULU BRFNG DOSYASI

OKULUMUZUN AMACI MSYONUMUZ LKELERMZ VZYONUMUZ . OKULU PERSONEL OLARAK : : : : :

1.

Kurumun Kimlii
Kurumun ad Adresi Telefon ve faks Amalar Seviyesi ve retim ekli Mdr Okutulan yabanc dil Ktphane kitap says Kontenjan(personel-renci) Kurum ama izni retime balama izni Kurucusu Kurucu temsilcisi le kodu Kurum kodu Kurumun a sitesi adresi Kurumun elektronik site adresi Dier 39

2.

Kurumun Genel zellikleri

Tarihesi Okulun kurulu tarihi, mevcut vb.

Okula zel bir isim verilmise verili amac Yatl-gndzl olma durumu Kayt kabul artlar Okutulan semeli dersler retim ekli Dier

3.

Kurumun Bina Durumu

Birimler ve saylar (../.. Eitim-retim Yl) Birimin Ad Toplam ube Says renci Says

dare odalar Dershaneler retmenler odas Memur odas Okul aile birlii odas Beden eitimi retmeni odas Teknoloji odas Rehberlik ve psikolojik danmanlk odas Mzik salonu Ktphane ok amal salon Hizmetli odas Okul ve snf kitaplklar Atlyeler Depo, ambar ve ariv Kantin Tuvalet Isnma Aydnlatma Su Kanalizasyon Bahe Mlk-kira Mze Dier 40

4.

retmen-Personel ve renci Saylar

retmen says Ynetici says Memur says Belletici says Teknisyen says Hizmetli says Tamal ofr says Gvenlik grevlisi Gece bekisi says renci says Mezun renci says .. eitim-retim ylnda mezun olan rencilerin kazandklar okullar A, a yardmcs says Hemire says Ambar memuru says

5.

Kurumun Sorunlar ve zm nerileri

Bina ile ilgili sorunlar retmen ve ynetici ile ilgili sorunlar Personel ile ilgili sorunlar Kontenjan ile ilgili sorunlar renci devam ile ilgili sorunlar zlemeyen sorunlar st makamlara neriler ve cevaplar Veli ile ilgili sorunlar zdeerlendirme sonular

6.

Kurumun Baarlar (Son 3 Yl)

Spor alanndaki baarlar Sanat alanndaki baarlar l-ile yarmalarnda alnan sonular Deneme snavlar baarlar Fen-Anadolu lisesi baars dller, teekkr ve takdir belgeleri Denetim sonular OGYE ya da TKY ile ilgili baarlar Projeler ilgili baarlar Dzenlenen kampanyalar 41

7.

Kurumun Sosyal Faaliyetleri

Sene iinde yaplan programlar zel gnler Sportif etkinlikler Sene iinde okul ii bilgi yarmalar, iir okuma gnleri sene sonunda bir tiyatro eseri sahneye konulmas Okul rehberlik ve psikolojik danmanlk, sosyal yardmlama vakfndan fakir renci ailelerine yardmlar yaplmas le ii- d rencilere ynelik yaplan grsel geziler Orta retim kurumlarnn tantlmas Tren ve kutlama programlar Okulumuzda bo zamanlar deerlendirme kapsamnda yaplan egzersiz faaliyetleri Yl sonu programlar Bilim ve teknoloji enlii Veli, aile katlm etkinlikleri Karde okul veya karde snf etkinlikleri Yrtlen sosyal projeler

8.

Kuruma likin Basndaki Haberler

. ETM RETM YILI

42

9.

Eitim-retim Yl Fiziki Adan Yaplan-Yaplmas Planlanan almalar

Atatrk kesinin planlanmas Personel resimli bilgi kesi Trk bykleri kesi Bilgisayar laboratuvarnn almas Okul nternet sitesinin yenilenmesi Baheye bank- giri merdivenlerin gvenlii okulun d tehditlerden korunmas Okul risk eylem plannn hazrlanmas retmen bran snflarnn oluturulmas Snflarn bilgisayarl projeksiyonlu ve nternet balant donanm Okulun teknolojik donanm Snf tahtalarnn deitirilmesi Okul baar kesinin oluturulmas Okul gvenliinin salanmas Snflarn eksiklerinin giderilmesi Okulun fiziki i ve d yapsnn dzenlenmesi Okul bahesinin aalandrlmas Okulumuz retmenleri tarafndan yaplan ve devam etmekte olan proje etkinlikleri Okul TKY almalar ve TKY kesinin dzenlenmesi Okulun teknoloji odalarnn dzenlenmesi Ktphanenin dzenlenmesi ok amal salon Tamal gelen rencilerin dzen iinde tanmas iin rencilerin okul bahesinden alnmas Okulun bina ii ve d temizlik ilerinin dzenlenmesi p bidonlar yerletirilmesi Okul ve evresinin temizlii Okul mzesinin oluturulmas

10.

Branlara Gre retmen Dalm

Grevi Sra No 1 2 3 1 Ad Soyad Bran

Okul darecileri

Bran retmenlerimiz

2 3 1

Snf retmenlerimiz

2 3 1

Ana Snf retmenlerimiz

2 3 43

11.

Yardmc Personel Bilgileri

Ad Soyad Grevi

Say 1 2 3 4 ..

12.

. Eitim-retim Yl Hedeflerimize Ulap Ulalmad

13.

.. Eitim-retim Yl Hedeflerimiz Snava Bavuru Yapan renci Says Snava Bavurup Giremeyen renci Says

TOPLAM

.. Anadolu Meslek Liseleri Snavn Kazanan renci Says

TOPLAM

Bursluluk Snavn Kazanan renci Says

TOPLAM

Yl SBSye Giren renci Says

TOPLAM 44

A. Okulumuzun SWOT (GZFT) Analizi (TKY ekibinin grleri .. )

1 2 3 ..

a) Gl Ynler
1 2 3 ..

b) Zayf Ynler
1 2 3 ..

c) Frsatlar
1 2 3 ..

d) Tehditler
1 2 3 ..

Tarih .. Okul Mdr

45

Resm Yazma Kurallar

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Resm yaz nedir? Resm yazma kurallar nelerdir? Resm yaz rnekleri nelerdir? Okul ynetiminin tutmas gereken defter, izelge ve dosyalar nelerdir? retmenin tutmas gereken defter, dosya ve izelgeler nelerdir? Tutanak nedir, nasl tutulur, tutanak rnekleri nelerdir? Rapor nedir, nasl tutulur, rapor rnekleri nelerdir?

Resm Yaz
Resm yaz, kamu kurum ve kurulularnn kendi aralarnda veya gerek ve tzel kiilerle iletiimlerini salamak amacyla yazlan yaz, resm belge, resm bilgi ve elektronik belgeyi ifade eder. Resm yazmalar konusu aday retmenin ve zellikle de meslee mdr yetkili retmen olarak balayan retmenlerimizin ok dikkat etmeleri gereken konulardan birisidir. retmenin resm yazma kurallarn bilmesi mesleki geliimine katk salayacaktr.

Resm Yazma Kurallar ve rnekleri

Kamu kurum ve kurulularnn hem kendi aralarnda hem de zel ve tzel kiilerle yrtt iletiim resm yazmalar yoluyla yaplr. Resm yazmalar kt zerinde olabilecei gibi elektronik ortamda da yaplabilir. Bu yazmalarn Resm Yazmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik kapsamnda yaplmas, ilerin doru ve hzl yrtlmesi asndan nemlidir. Bu balamda resm yazmalarda dikkat edilmesi gereken hususlar unlardr: Yaz kdnn st, alt, sol ve sa kenarndan 2,5 cm boluk braklmaldr. Resm yaz yazarken her defasnda bu llerle uramamak iin en bata bu boluklar varsaylan llere uygun olarak belirlenmelidir. Resm yazmalarda A4 (210x297 mm) ve A5 (210x148 mm) boyutunda kt kullanlr. Bilgisayarla yazlan yazlarda Times New Roman yaz tipi ve 12 karakter boyutunun kullanlmas esastr. Rapor, form ve analiz gibi zellii olan metinlerde farkl yaz tipi ve karakter boyutu kullanlabilir. Alt makama yazlan yazlar Rica ederim., st ve ayn dzey makamlara yazlan yazlar Arz ederim. biiminde bitirilir. Balk, kdn yaz alannn st ksmna ortalanarak yazlr. lk satra T.C. ksaltmas, ikinci satra kurum ve kuruluun ad byk harflerle, nc satra ise ana kuruluun ve birimin ad kk harflerle ortalanarak yazlr. Balkta yer alan bilgiler satr geemez. Dzenlenecek olan resm yaznn hangi kuruma gidecei belli deilse lgili Makama ifadesi kullanlr.

46

Balk rnei 1 T.C KAYMAKAMLII . lkretim Okulu Mdrl

Balk rnei 2 T.C .. VALL . Milli Eitim Mdrl

Kt kullanlarak hazrlanan resm yazlar en az iki nsha olarak dzenlenir. vedilik durumuna gre faksla yaplan yazmalarda, yazda belirtilen hususlarda hemen ilem yaplabilir, ancak bunlarn be gn ierisinde resm yaz ile teyidinin yaplmas gerekir. Say ve evrak kayt numaras, dosya planna gre verilir. Baln son satrndan iki aralk aada ve yaz alannn en solundaki Say yan balndan sonra yazlr. Evrak kayt numaras, yazy gnderen birimde ve/veya kurumun genel evrak biriminde ald numaradr. rnein okul mdrlnden ile milli eitim mdrlne personelle ilgili yazlacak bir yaz, 243./ Giden evrak numaras eklinde gnderilirken renci ileriyle ilgili bir yaz ise 510 Giden evrak numaras eklinde gnderilir. Tarih; gn, ay ve yl rakamla, aralarna (/) iareti konularak yazlr. Konu, saynn bir aralk altna Konu yan balndan sonra, balk blmndeki T.C. ksaltmas hizasn gemeyecek biimde yazlr. Yaznn konusu, anlaml ve zl bir ekilde olmaldr. Gnderilen makam, yaznn gnderildii kurum, kurulu ve kii ile bunlarn bulunduklar yeri belirtir. Bu blm, konunun son satrndan sonra, yaznn uzunluuna gre iki-drt aralk aadan ve kad ortalayacak biimde byk harflerle yazlr. Yaznn gnderildii yerin belirlenmesine ilikin dier hususlar parantez iinde kk harflerle ikinci satra yazlr. Kurulu dna gnderilen yazlarda, gerekiyorsa yaznn gidecei yerin adresi kk harflerle ve baln ilk satrnn hizasnda, iki aralk braklarak ayrca belirtilir. Kiilere yazlan yazlarda, Sayn kelimesinden sonra ad kk, soyad byk, unvan ise kk harflerle yazlr. rnek: Sayn Ahmet YARDIMCI Okul Mdr lgi, yazlan yaznn nceki bir yazya ek ya da karlk olduunu veya baz belgelere bavurulmas gerektiini belirten blmdr.

lgi yan bal, gnderilen makam blmnn iki aralk altna ve yaz alannn soluna kk harflerle yazlr. lgide yer alan bilgiler bir satr geerse lgi kelimesinin alt bo braklarak ikinci satra yazlr. lginin birden fazla olmas durumunda, a, b, c gibi kk harfler yanlarna ayra iareti ) konularak kullanlr. lgide, tarihli ve sayl ibaresi kullanlr. lgide yaznn says, kurum veya birimin dosya kodu tam olarak belirtilir. lgi, tarih srasna gre yazlr. Yaz ayn konuda birden fazla makamn yazsna karlk veya daha nce yazlm ok sayda yazyla ilgili ise bunlarn hepsi belirtilir. 47

 Yaznn yetkili amir tarafndan imzalanarak ilgili birimden say verildii zaman belirten tarih blm, say ile ayn hizada olmak zere yaz alannn en sanda yer alr.

Metin, lgiden sonra balayp mzaya kadar sren ksmdr.

Metin lginin son satrndan itibaren iki aralk, lgi yoksa gnderilen yerden sonra aralk braklarak balanr. Metindeki kelime aralarnda ve nokta, virgl, soru iareti gibi yaz unsurlarnn arasnda bir vuru boluk braklr. Paragraf balarna yaz alannn 1.25 cm ierisinden balanr. Paragraf ba yaplmad durumlarda paragraflar arasnda bir satr aral boluk braklr. Metin iinde geen saylar rakamla ve/veya yaz ile yazlabilir. nemli saylar rakam ile yazldktan sonra parantez ierisinde yaz ile de gsterilebilir. Metnin bitiminden itibaren iki-drt aralk boluk braklarak yazy imzalayacak olan makam sahibinin ad, soyad ve unvan yaz alannn en sana yazlr. mza ad ve soyadn zerinde braklan bolua atlr. mza bir kiinin adnn ve soyadnn bitiik eik yaz ile yazlmasdr. Bu yzden imzamzn ad ve soyadmz iermesi tavsiye edilir. Yazy imzalayann ad kk, soyad byk harflerle yazlr. Unvanlar ad ve soyadn altna kk harflerle yazlr. Akademik unvanlar ismin n tarafna kk harflerle ve ksaltlarak yazlr. Onay gerektiren yazlar ilgili birim tarafndan teklif edilir ve yetkili makam tarafndan onaylanr. Yaz onaya sunulurken imza blmnden sonra uygun satr aral braklarak yaz alannn ortasna byk harflerle OLUR yazlr. OLURun altnda onay tarihi yer alr. Onay tarihinden sonra imza iin uygun boluk braklarak onaylayann ad, soyad ve altna unvan yazlr. Doruluu onaylanan ve belge nitelii tayan yazlarda mhr kullanlr. Resm yaz niteliindeki bilgi ierikli yazlarda da kdn st ksmnda kae kullanlr. Kae kullanlan yazlarda ayrca mhr kullanlmaz.

Elektronik imza ya da saysal imza, baka bir elektronik veriye eklenen veya elektronik veriyle mantksal balants bulunan ve kimlik dorulama amacyla kullanlan elektronik veridir. Elektronik ortamlarda imza yerine kullanlabilen yasal kimlik dorulama sistemidir. Elektronik ortamda hazrlanan yazya onay verecek yetkili kii resm yazy gvenli elektronik imzas ile imzalar. Yaznn ekleri imza blmnden sonra uygun satr aral braklarak yaz alannn soluna konulan EK/EKLER ifadesinin altna yazlr. Ek adedi birden fazla ise numaralandrlr. Ek listesi yaz alanna smayacak kadar uzunsa ayr bir sayfada gsterilir. Yaz eklerinin datmdaki baz yerlere gnderilmedii durumlarda, Ek konulmad. ya da Ek-.... konulmad, baz eklerin konulmas durumunda ise Ek-.... konuldu. ifadesi yazlr. Yaznn kurum iinde kalan nshas, yazy hazrlayan ve kurum tarafndan belirlenen en fazla 5 grevli tarafndan paraf edilir. Paraflar, adres blmnn hemen stnde ve yaz alannn solunda yer alr. Elektronik ortamda yaplan yazmalarda paraflar elektronik onay yoluyla alnr. 48

 Yazy paraflayan kiilerin unvanlar gerektiinde ksaltlarak yazlr, (:) iareti konulduktan sonra byk harfle adnn ba harfi ve soyad yazlr. El yazs ile tarih belirtilerek paraflanr. ncelik verilmesi gereken durumlarda yazya cevap verilmesi gereken tarih metin iinde, yaznn ivedi ve gnl olduu ise sayfann sa st ksmnda byk harflerle krmz renkli olarak belirtilir. Yazy alan bu ivediliin gereini yapmakla ykmldr. Resm yazlara uygun srede cevap verilmemesi durumunda ilgili kurum ve kurululara tekit yazs yazlr. Sayfa numaras, yaz alannn sa altna toplam sayfa saysnn kancs olduunu gsterecek ekilde verilir. Bir yazdan rnek kartlmas gerekiyorsa rneinin uygun bir yerine Aslnn ayndr ifadesi yazlarak imzalanr ve mhrlenir. Resm yazmalar gelen/giden evrak defterleri kullanlarak yaplr. Bu defterleri kullanrken, okulda kullanlacak tm resm defterlerde olduu gibi her sayfasnn sa st kesine sayfa numaras verilerek iki sayfann birleim noktasnn mhrlenmesine dikkat edilmelidir. Ayrca defterlerin son sayfalar i bu defteri .sayfadan ibaret olup her sayfas numaralandrlm ve mhrlenmitir ifadesi yazlarak okul mdr/mdr yetkili retmen tarafndan ad soyad yazlarak imzalanmaldr. Bu konu ile ilgili bir baka husus da her defterde evrak kayt numarasnn 1 ile balamas, 31 Aralk tarihi itibariyle her iki defterinde 20 ylnda ( yazyla) adet yaz kaydedilmitir denilerek okul mdr/mdr yetkili retmen tarafndan ad soyad yazlarak imzalanmas, 1 Ocak tarihi itibari ile numaralandrmann yeniden 1 (bir) ile balamas gerekir. Ayrca imza atarken siyah ya da mavi renk tkenmez kalem kullanlmasnda yarar vardr. Gelen evrak defterine kayt edilen ve gnl olarak cevaplandrlmas istenilen yazlarn cevaplar giden evrak defterine kayt edilirken verilen say numaras gelen evrak defterinin ilgili blmne yazlmaldr. Bu yaznn bulunmasna ihtiya duyulduunda retmene kolaylk salayacaktr. Yazlarn gnderilmesinde yazy gnderenin iletiim bilgileri zarfn sol st kesinde, yaznn gidecei yerin iletiim bilgileri ise zarfn ortasnda yer alr. Yaznn gizlilik derecesi zarfn st ve alt ortasna, ivedilik derecesi ise sa st keye gelecek biimde krmz renkle belirtilir. ok gizli yazlar ift zarf ile gnderilir. zarfa yaz konulur, zarfn kapanma yerlerine hazrlayann paraflar atlr ve saydam bant ile paraflar rtlecek ekilde zarf kapatlr. zarfn zerine de iletiim bilgileri yazlarak yaznn ok gizli olduu zarfn st ve alt ortasna, varsa ivedilik derecesi sa st keye gelecek biimde krmz renkte belirtilir. zarf evrak senedi d zarfn iine konularak gizlilik derecesi olmayan yazlar gibi kapatlp zerine gidecei yer ve evrak says yazlr. D zarfn zerinde gizlilik derecesi bulunmaz, varsa ivedilik derecesi krmz renkli olarak belirtilir. Elektronik ortamdaki yazmalar kurum ve kurulularn e-posta adresi zerinden yaplr. Elektronik ortamda yaplan yazmalarn ve gnderilen belgelerin gizli olmas durumunda bunlar bir iletinin ekinde gnderilir ve iletinin konu ksmna gizlilik derecesi yazlr. ok Gizli gizlilik dereceli yazlarda, d zarf aan grevli i zarf zerinde yer alan ok Gizli ibaresini grdnde zarf amadan yetkili makama sunar. Bu grevli d zarfn iinde yer alan evrak senedini imzalayarak bir nshasn gnderen makama iade eder. 49

Okul Ynetiminin Tutmas Gereken Defter, izelge ve Dosyalar

Okul ynetiminin tutmas gereken defter, izelge ve dosyalar ilkretim Kurumlar Ynetmeliinin ekinde bulunan lkretim Kurumlarnda Tutulacak Defter izelge ve Dosyalar blmnde yer almaktadr. Burada yer alan defter, izelge ve dosyalar okulun personel saysna, renci durumuna gre deiebilmektedir. Bu balamda ilkretim kurumlarnda tutulacak defter, izelge ve dosyalar unlardr:

Defterler:
Snf ders defteri ve yoklama fii (Yoklama fiinin ilkretimin 1-5. snflarnda tutulmas zorunlu deildir. Bunun yerine ders defterindeki yoklama izelgesi blm doldurulur.) Nbet defteri retmen devam-devamszlk defteri retmen ve personel izin defteri Zimmet defteri Snf geme defteri (e-Okul ortamnda hazrlanmaktadr. Bilgisayar kts alnarak bir nshas okulda saklanr.) Diploma defteri (e-Okul ortamnda hazrlanmaktadr. Bilgisayar kts alnarak bir nshas okulda saklanr.) retmenler kurulu karar defterleri Zmre ve ube retmenler kurulu karar defteri renci davranlar deerlendirme kurulu karar defteri Snf kitaplk defteri Ana snf karar defteri Ana snf iletme defteri Avans defteri Beslenme ve ambar defteri (YBOlar iin tutulmaktadr.) denek defteri Gelen-giden evrak kayt defteri Tanr mal listeleri Tanr ilem fii, Tanr saym ve dkm cetveli, Saym tutanaklar, Harcama birimi tanr ynetim hesab cetveli MEBBS zerinden ilem yaplmaktadr. Anasnf bulunan okullarda bu defterlerin bulunmas zorunludur.

izelge ve Dosyalar:
retmen not izelgesi, Not cetveli, Brifing dosyas, 50

 Personel ahs dosyalar, Aylk, cret ve eitim denei bordrolarnn onayl rnekleri dosyas, Harcama evrak (Asl ve rnekleri) Okula gelen ve giden yazlar dosyas (Desimal sisteme gre) Gizli yazlar dosyas, Sivil savunma dosyas, Satn alma ileri ile ilgili karar dosyas, Sosyal etkinlikler dosyas, Milli bayramlar, belirli gn ve haftalar dosyas, ube, zmre retmenler ve retmenler kurulu toplant tutanaklar dosyas, Tamal eitim dosyas, Veli toplant dosyas, Norm kadro uygulama dosyas, Genelge dosyas, Tefti dosyas

retmenin Tutmas Gereken Defter, izelge ve Dosyalar

Yukarda isimleri belirtilen defter, izelge ve dosyalar ierisinde retmenin tutmas gerekenler unlardr; Snf ders defteri ve yoklama fii retmenler kurulu kararlar tutana rnei

Zmre ve ube retmenler kurulu toplant ve karar tutanaklar Veli toplants toplant ve karar tutanaklar retmen not izelgesi Not cetveli (Belirli tarihler ierisinde retmen tarafndan sisteme girilir. Bu veriler snf geme ve diploma defterlerine kaynak oluturur.) evre incelemesi dosyas Milli bayramlar, belirli gn ve haftalar dosyas Kitaplk defteri (rencilerin gnlk/haftalk okuma listelerini ieren kitaplk defterini ktphanecilik kulbnde grevli renciler tutabilir.) Ana snf karar defteri Ana snf iletme defteri Anasnf bulunan okullarda bu defterlerin bulunmas zorunludur.

Ayrca yukardaki defterlerden ayr olarak renci geliim defteri ( retmenin her rencisi iin ayr bir sayfa ayrarak tutaca bu defter kendisinden sonra grev yapacak retmenlere rencilerin geliim dzeyleri, ailevi durumlar vs. hakknda detayl bilgi verebilir, ders ii performans deerlendirmelerine de veri oluturabilir.)

51

Tutanak Tanm, Tutanak Tutma Biimleri ve Tutanak rnekleri

Tutanak dzenleme ilgili konunun, olayn niteliine gre deiiklik gsterebilir. 1- Toplant tutanaklarnda toplantda konuulan tm konular, sz alan kiilerin ad ve soyadlar da belirtilerek aynen yazlr. Tutanaklara bal olarak alnan kararlar tutanak defterine geirilir. Tutanaklar tutanak dosyasna konulur, kararlar ise karar defterine yazlr. 2- Olay tutanaklar ve durum tespit tutanaklar yazlrken olayn ne olduu, nerede, ne zaman ve nasl olduu, olaya kimlerin ne ekilde kart yazlr ve ilgililerce imzalanr. Aada toplant, durum tespit ve olay tutanak rneklerine yer verilmitir;

Tutanak bir durumu tespit eden veya edenler tarafndan imzalanan belge demektir (Trk Dil Kurumu, 2009: 2011).

Durum Tespit Tutana rnei: TUTANAKTIR Snfma ./../ tarihinde gelen isimli rencimin snf seviyesine gre durumunu tespit edebilmek amacyla Trke, matematik, sosyal bilgiler, ngilizce, fen-teknoloji derslerinden ekte yer alan sorular sorulmu ve rencinin snf seviyesine uygun hazr bulunuluk dzeyine sahip olduu hususu tespit edilmitir. bu tutanak tarafmdan imza altna alnmtr. //2010 mza

Toplant Tutana rnei: TUTANAKTIR ./../. tarihinde .. snfnda yaplan veli toplantsnda renci velisi sz alarak; ocuu . nn bu snfa yeni geldiini, en bata uyum sorunu yaadn ancak snf retmeni ve okul ynetiminin abasyla u an iyi duruma ulatn, en sevdii dersin ise matematik dersi olduunu sylemitir. mza

Bu blm tutanan bir blm olarak tasarlanmtr. Maddeletirilerek devam edilebilir. TUTANAKTIR //. tarihinde saat . okula geldiimde okul kapsnn kilidinin krk ve kapnn yar ak olduu, okulun camlarndan tanesinin krlm olduu, mdr odas kapsnn zorland ancak alamad hususlar tespit edilmi olup i bu tutanak birlikte imza altna alnmtr. //2010 .. Ky Muhtar . Mdr Yetkili retmen

52

TUTANAKTIR //.. tarihinde saat . nbetim esnasnda 4/A snf rencisi derek dizinden yaralanm ve derhal ailesine haber verilerek renci salk ocana gtrlm ve tedavisi yaptrlmtr. bu tutanak birlikte imza altna alnmtr. //2010 .. retmen . Mdr Yetkili retmen

Not: lkretim Kurumlar Ynetmeliine gre okullarda tutulmas zorunlu defterlerden birisi olan Nbet Defterinin kullanlmas ve yukardaki rnek tutanaklarda belirtilen olaylarn yaanmas durumunda bu olaylarn nbet defterine tutanak eklinde yazlarak nbeti retmenler tarafndan imza altna alnmas gereklidir.

Raporun Tanm ve Rapor Tutma Biimleri ve Rapor rnekleri

Rapor trleri, ilgili konunun, olayn niteliine gre deiiklik gsterebilir. rnein il ya da ile mill eitim mdrl, bir retmenden grev yapt yredeki nfus hareketleri ve bunlarn eitime etkisiyle ilgili ya da aileleriyle birlikte g eden ocuklarn eitim asndan yaadklar sorunlarla ilgili bir rapor isteyebilir. Bu durumda retmen aada belirtilen aklamalara dikkat ederek konuyla ilgili bir rapor hazrlayabilir. Rapor, herhangi bir ite, bir konuda yaplan inceleme ve aratrma sonucunu, dnceleri veya gzlemleri bildiren yaz trdr (Trk Dil Kurumu, 2009:1644).

Bir raporun hazrlanmasnda gz nnde tutulmas gereken nitelikler yle sralanabilir; Kt ls Yerletirme biimi Yaz karakteri Kapak sayfas Yazm aral Kenar boluklar : A4 : Dikey : Times New Roman (12 punto) : Her raporun bir adet kapa olmaldr. : 1.0 satr : st ve alt kenar boluklar 4.25 cm, sa ve sol kenar boluklar 4.35 cm geniliinde olmaldr. Tm balklar, tablolar, ekiller, metin ve ekler kenar boluklar ile snrlanm yazm aral iinde olmal, yazm alan dnda hibir ey yer almamaldr. : Tm balklar koyu olarak yazlmaldr. Balklarn ilk harfleri byk dier harfleri kk olmaldr. Tm balklarda blm numaralar olmaldr. Ara balklar yatk olarak yazlmal, ana balk numarasn takip edecek ekilde yazlmaldr. : Raporlar 12 sayfadr. Ekler blm nleme raporu iin snrsz saydadr.

Balklar

Sayfa say snr

Sayfa numaralandrma : Sayfalar birbirini takip edecek ekilde numaralandrlmaldr. Tablo ve ekiller : Tm tablo ve ekillerin isimlendirmeleri yaplmal ve metnin iinde ilgili yerde bu tablo veya ekil ile ilgili referans verilmelidir. ekil ve tablolar metnin iindeki yerleim sralarna gre numaralandrmaldrlar. Metnin iinde verilmek istenen mesaj ile ilgili tablo veya ekiller metin iinde verilebilir. Dier tablo veya ekiller ise Ekler ksmna konulmaldr.

53

Ayrca raporu hazrlarken; * Raporun konusunu iyi kavram olmak, * Konuyla ilgili kaynaklar taramak, * Kaynaklardan elde edilen malzemeyi etkili, arpc, inandrc ve doyurucu nitelikte hazrlamak, * Objektif davranmak, * Raporlar belli bir pln dhilinde hazrlamak ve varlan yargy aka belirtmek, * Gereksiz ayrntlara girmeden zl bir biimde snrlandrmak, * Ak ve net bir ifade kullanmak, yanl anlalmaya meydan vermemek, * Varsa kaynak gstermek nemlidir. Bu hususlara dikkat edilerek hazrlanacak bir rapor, hem st makamlara yardmc olacak hem de retmenin mesleki geliimi asndan kendisine yarar salayacaktr. Aada bir resm yaz rnei verilmitir.

54

Okullarda Tefti Sreci

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Okullarda tefti sreci nasl gelimektedir? Tefti ve rehberlik srecinde eitim mfettilerinden nasl yararlanlmaldr? rgtler amalarna varma derecelerini tespit etmek, belirli dzeltmeler yapmak amac ile sistemlerini denetleme ihtiyac duyarlar. Okullarmz Trk Mill Eitiminin genel ama ve temel ilkelerine uygun olarak, kurum amalarnn gerekletirilmesinde ynetici, retmen ve dier personelin almalarn ynlendirmek, kurumlarn program ve dzenleyici kurallara uygun alp almadklarn denetlemek, deerlendirmek, dzeltici ve gelitirici nlemler almak, kurum personelinin grevi banda yetimelerini salamak, almalarn objektif olarak lmek ve deerlendirmek, kurum personeli arasnda birlik ve dayanmaya, hizmetin yrtlmesinde, planlama, e gdm ve uygulamaya katkda bulunmak, eitim retimle ilgili sorunlar belirlemek ve zmne yardmc olmak, insan gc, tesis, aragere ve zamann ekonomik ve verimli kullanlmasn salamak, kurumun evreyle btnlemesine, ynetici, retmen ve veliler arasnda uyumlu ilikiler kurulmasna katkda bulunmak, gdlemeyi ve morali artrmak; i doyumu salamak, retim ve verimlilii en st dzeye karmak amac ile tefti edilmektedir. Eitim mfettileri grev alanlarnda bulunan okul ve kurumlar tefti etmektedirler. Okullara gelen eitim mfettileri retmenlerin rehberlik ve i banda yetitirilmeleri boyutu ile birer danma kayna grevi grrler. Bu yzden ynetici ve retmenler okullara gelen eitim mfettilerini frsat olarak grmeli ve eitim retim yl ierisinde karlatklar sorunlar not ederek rehberlik ve tefti srecinde bu konularda eitim mfettilerinin rehberliklerinden yararlanabilirler. Eitim mfettileri yaptklar rehberlik faaliyetleri sonucunda rehberlik teblii, teftilerin sonunda da kurum tefti raporu, tefti teblii, ynetici ve retmen tefti formu dzenlerler. Eitim mfettileri kurumlarn; rehberlik ve teftiini esnasnda; a) Genel ve zel amalar, b) Ynetim sreleri ve yneticilerin etkinlikleri, c) Kurumlarn yaplarndaki sosyal, ynetsel, kltrel, ekonomik, teknolojik ve eitim politikalarnn gelitirilmeleri, d) Gelimeyi engelleyen unsurlar, e) Sorunlara yaklamda yararl yntemleri, f) zel ynetmelik ve ynergelerindeki hkmleri, g) Eitim-retim ve ynetimdeki deime ve gelime sonucu uygulanacak yntem ve teknikleri, h) Personelin mesleki performansn gelitirmeleri, ) rencilerin say ve nitelik dzeyleri, i) Fizik durumlar, j) nsan ve madde kaynaklarnn etkili ve verimli kullanmalar, k) Kurum alanlarnn kararlara katlma grev yetki ve sorumluluklar, 55

l) evre ve toplum gereksinimlerini karlamalar, gz nnde bulundururlar. Okulda yaplan rehberlik faaliyetleri sonucu eitim mfettileri tarafndan dzenlenen Rehberlik Teblii ve tefti sonunda da dzenlenen Tefti Teblii okul mdrlne teslim edildikten veya milli eitim mdrl tarafndan okula gnderildikten sonra okul mdr tarafndan tefti dosyasna konulur. Tefti sonucunda deerlendirmeye alnan btn ynetici ve retmenlerin alm olduklar puanlarn toplamnn aritmetik ortalamas kurum baar puann oluturmaktadr. Rehberlik teblii ve kurum tefti raporu okul yneticileri ve retmenler tarafndan dikkatlice okunmal ve raporda iyililetirilmesi istenen alanlarla ilgili bir planlama dahilinde almalar yrtlmeli ilgili tefti grubuna sonular hakknda bilgi verilmelidir. Okullarda grevli retmenlerin baar durumlar, tefti yaplarak belirlenmektedir. retmenlerin teftiinde retmen Tefti Formu kullanlr. retmen teftii, Mill Eitimin amalarn gerekletirmek iin dzenledikleri etkinliklerin sresini ve niteliini gzlemlemek zere; dershane, salon, laboratuar, atlye ve iliklerde; a) Eitim retimindeki baar derecesi hakknda bilgi edinmek, b) Olumlu davranlarn belirlemek, c) Grevini en iyi biimde yapmaya zendirmek, d) Eitim ve retimde birlii salamak zere rehberlik ve yardmda bulunmak, e) Kurumda uyguladklar retim yntem ve tekniklerini gelitirmek, f) retim ara ve gerelerinin salanmasnda ve kullanmasnda yardmc olmak, g) renci baarsnn bilimsel yntemler ile llmesi ve deerlendirilmesinde yardm etmek, h) Karlat sorunlarn zmnde yol gstermek. ) zel eitim gerektiren renciler iin ald nlemleri gelitirmek ve ynlendirmek, i) Snf ii ve evredeki eitimsel liderliini belirlemek, iin yaplr. Tefti almalarda rencilerin, Trk Mill Eitiminin genel ama ve temel ilkeleri dorultusunda ve programlarn ngrd ereve ierisinde yetitirilmeleri iin yaplan almalar deerlendirilir. retmenlere ynelik yaplan rehberlik ve tefti almalarnda; ana snf, snf ve zel eitim retmenleri iin snfn genel durumuna baklarak btn derslerde, bran retmenleri iin ise okuttuklar derslerde rencilerin yaplandrdklar bilgi, beceri ve tutumlara gre deerlendirme yaplr. Birden fazla ders okutan bran retmenlerinin ana branlar esas alnmak zere okuttuklar en az iki dersin rehberlik ve teftileri yaplarak deerlendirilir. Eitim mfettilerince gzlenen davranlarla ilgili olarak gerektiinde retmen ve rencilere soru sorulabilmekte, aklama yaplabilmekte, bilgi ve belge istenebilmektedir. retmen tefti formu,100 tam puan zerinden Dersliin Eitim retime Hazrlk Durumu, Eitim retim durumu 56

Ynetim-evre ilikileri ve mesleki geliim olmak zere ana balktan olumaktadr. Ynetici tefti formunda ise yukardaki ballara ek olarak okulun fiziki durumu yer almaktadr. Okul mdrleri, mdr yardmclar ve mdr yetkili retmenler ynetici tefti formu ile deerlendirilirler. Ynetici ve retmen tefti formlar okula geldikten sonra ilgililere tebli edilerek zlk dosyasnda saklanr. Bu raporlarda hizmet ii eitim ihtiyac tespit edilen personel ayrca belirtilmektedir. Kurum tefti raporlar okullar iin okuldaki tm srelerin yeterlik dzeyi hakknda geri bildirim olana salayan bir belge durumundadr. Ynetici ve retmenler bu geri bildirimlerinden yararlanarak kiisel ve mesleki geliimlerinde bir yol gsterici olarak kullanabilirler. Tefti sreci yaplan uygulamalarn sadece kontrol anlamna gelmemektedir. Ynetici ve retmenler tefti srecini mesleki paylam sreci olarak deerlendirmeli ve mfettileri salt kontrolr olarak deil eitim sisteminin bir paras olarak grebilmelidir. Kurulacak salkl iletiim rencilere yarar getirecektir. Okullarda yaplan uygulamalar renci merkezlidir. Bir yneticinin mfetti gelecek diye okulu temizletmesi, bir retmenin mfetti kontrol edecei iin nitelendirilmi yllk plan yapmas gstermelik uygulamalardr. Bu tr uygulamalar renciye bir katk salamayaca gibi maalesef ki kt zerinde kalan uygulamalar alkanlna da bizlere bir kurum kltr esi olarak eklemektedir. Ynetici ve retmenlerimizin tefti sreci ve tefti formlar sonucunda, kiisel-mesleki geliim kitaplar okumas, bu tr seminer, toplant vs. katlmas, okul evre iletiimini arttrc etkinliklere katlmas, nclk etmesi tefti srecinin salkl ilediinin ideal gstergelerinden olacaktr.

57

Yatl lkretim Blge Okulunda (YBO) Grev Yapmak

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Yatl ilkretim blge okullarnda alan retmenlerin grev alaca kurullar ve komisyonlar hangileridir? Belleticilik grevi kimlere verilir?

Yatl lkretim Blge Okullar, hayatn yirmidrt saat boyunca kesintisiz olarak devam ettii, kaloriferler yanmad takdirde ocuun yp hasta olaca, yemek pimezse a kalaca ama her eyden daha nemlisi retmeni onunla ilgilenmezse yalnzlk hissedecei gn gibi ortada olan ve bu nedenlerden tr greve yeni balam bir retmen asndan dier okullara gre daha farkl olan okullarmzdrlar. Bakanlmz da son yllarda YBOlara zel nem vererek bu okullarda renim gren rencilerimizin eitim ve yaam koullarn ve grev yapan retmenlerimizin alma artlarn iyiletirme yolunda nemli admlar atm ve atmaya da devam etmektedir. rnein kou tipi yatakhanelerin oda tipine, hamam tipi banyolarn kabin tipine dntrlmesi, renci bana verilen yemek bedelinin artrlmas, sabah kahvaltlarnda ak bfe uygulamalar, yatmadan nce rencilere ek n verilmesi, spor salonu saylarnn arttrlmas, YBOlardan mezun olan rencilerin snavsz olarak ortaretim kurumlarnn pansiyonlarna yerletirilmeleri vb. uygulamalar hz kazanmtr. Ayrca 2005/50 sayl genelgeyle YBOlara bayan retmen atanmasna arlk verilmi, 2007 ylnda yaplan dzenlemeyle de mdr ve mdr bayardmclarnn haftalk cretli ders saati says 25 den 30 saate , mdr yardmclarnn ise 18den 22 saate karlmtr. 6 Mays 2010 tarihinde yaplan dzenlemeyle de YBOlarda grev yapan bayan retmenlere 10, erkek retmenlere ise 6 ek hizmet puan verilmesi kararlatrlmtr. Yukarda anlatlan dzenlemeler zellikle krsal kesimde yaayan ve okuma arzusu ierisinde olan ocuklarmzn belki de tek k kaplar olan YBOlar daha yaanlr bir hale getirmek amacn tamaktadr. Ancak siz ne kadar iyi dzenlemeler yaparsanz yapn, ne kadar ok imkan salarsanz salayn retmen kaynanz kiisel ve mesleki geliim adan yetersiz dzeyde ise ok fazla yol alamazsnz. Bu anlamda YBOlarda grev yapan en st dzeydeki yneticiden kazan dairesindeki grevliye kadar herkesin sormas gereken tek bir soru vardr; Ben olsam ocuumu bu okulda gnl rahatlyla, gzm arkada kalmadan, okul personelinin tamamna ama zellikle ynetici ve retmenlere sonuna kadar gvenerek okutabilir miyim?. Siz, greve yeni balayan ve YBOya atanm olan bir retmen olarak kendi adnza bu soruya evet!, hem rencilerim hem de velilerim bata eitim olmak zere her konuda bana sonuna kadar gvenebilirler eklinde yant vermek istemez misiniz?. te bu yzden YBOda grev yapan retmenler, ocuun gznde anne baba roln de oynamak durumunda olan figrlerdir. nk YBOlarda okuyan ocuklarn aile zlemiyle yaadklar, bu nedenle zorlu artlarda evlerine ulaabilme mcadelesi verdikleri, hatta kimi zaman bu nedenle yaamlarn kaybettikleri bilinen eylerdir. Bir ilimizin ilesinde bulunan bir YBOda yatl kalan tm renciler kylerden ilenin pazarnn kurulduu gn gelen ky minibslerini grebilmek iin okulun camlarna dizilmektedirler. Bu bir hikaye deil, bizzat orada grev yapan bir retmenin gzlemidir. ocuklarn psikolojik adan iinde bulunduklar hal byleyken bir de okulun iinde ynetici ve retmenlerinden yeterli sevgi ve efkati grememeleri durumunda psikolojik adan girecekleri ruh halini tahmin 58

etmek hi de zor deildir. Kald ki yasal metinler de YBOlarda grev yapan personele bu anlamda sorumluluklar yklemektedir. rnein lkretim Kurumlar Ynetmeliinin Veli Zorunluluu balkl 24. maddesinde ..Veli gsteremeyen yatl rencilerin veliliini okul mdr zerine alr. denilerek okul yneticisine bir anne baba sorumluluuna benzer bir sorumluluk verirken Milli Eitim Bakanlna Bal Okul Pansiyonlar ve Ynetmeliinin 10. Maddesinde yatl ve pansiyonlu okullarda grev yapan belleticilerin grev ve sorumluluklar ak biimde belirtilmitir. retmenin grev yapt her yerde ama zellikle de YBOlarda yukarda bahsedilen yaklam tarzn sergilemesi, lkretim Kurumlar ve Milli Eitim Bakanlna Bal Okul Pansiyonlar ve Ynetmelii kapsamndaki grevlerini yerine getirirken ocuk odakl eitimi nasl hayata geirebileceini ve bylelikle onlarn zihninde olumlu anlamda nasl izler brakabileceinin yollarn aratrp bulmas ocuun bedensel, zihinsel ve psikolojik adan salkl olarak yetimesi iin olduka nemlidir. Kald ki ocuk odakl yaklam eitim tekilatnda grevli bir alan iin vazgeilmez bir gerekliliktir. Bu durum YBOlarda, yukarda belirtilen nedenlerden tr biraz daha n plana kmaktadr. ocuklarn yatl olmalar zellikle psikolojik adan desteklenmelerini zorunlu klarken, fizyolojik ihtiyalarnn da gzlemlenerek, planl bir ekilde enerjilerini harcayabilecekleri aktivitelerle(spor karlamalar, doa yryleri, egzersiz almalar vb.) giderilmesi gerekir. Yani okulda aile zlemi eken ocuk bu zlemini retmen ve yneticilerin ona yaklam tarzlar ve ona tandklar olanaklara sayesinde en aza indirebilir. Bu anlamda zellikle hafta sonlar dzenlenecek etkinliklerin nitelikleri ok nemlidir. Bizim iin ok basit gibi grnen bir masa tenisi ya da futbol karlamas, televizyonda birlikte izlenen bir ma veya eitsel deere sahip bir film ya da sesli olarak okunacak bir kitap, yaratc drama etkinlikleri ocuun oyun ihtiyacn da gidererek moral deerlerini artrrken ayn zamanda okula ballk duygusunu da destekleyecektir. Bu yaklam ocuun okul baarsna katk yaparken ayn zamanda disiplin olaylar anlamnda olumsuzluklarn yaanmasnn da nne geecektir. retmen konuya bu adan bakarsa hem evresine iyi bir rnek olur hem de rencileri tarafndan sevilen ve saylan bir karakter haline gelir. nk her insan gibi ocuk da kiiliine deer verilmesini isterken ayn zamanda ocuk olduunun da unutulmamasn ister. Bu ince izgiyi retmen bilmek ve buna gre hareket etmek durumundadr ki yapt iin(mesleinin) bir ynnn de sanat olduu gerei burada sakldr. retmen bu duyguyu belletici olarak grev yapt gece nbetleri esnasnda daha youn olarak hissedebilir. Bu yzden ocuk retmen olarak size ekinmeden gelebilmeli, sorununu anlatabilmeli, siz de ocuu itenlikle dinleyerek sorunlarna zm retemeye almalsnz. Bazen aresiz kalsanz da ou zaman bunu baarabilirsiniz. Ama asl nemli olan ocuun onu dinleyeceinizi, banzdan savmayacanz bilmesi daha dorusu bu gveni hissedebilmesidir. Byle olduu takdirde hem ocuun kendisi okuma arzusuyla almalarna hz verecek hem de ailesi bu konuda ona ve size gereken destei verecektir. Ancak bu uzun bir sretir ve iyi bir planlamay gerektirir. Bu nedenle retmen okulda greve balad ilk gnden itibaren okuldaki uygulamalar gzlemlemeli, toplantlarda alnan kararlara katlmal, veli toplantlar iin gerekli hazrlklar nceden yapmal, ocuklardan ve velilerden beklentilerini aka ortaya koymal, okulun varolu amacnn ocuk olduunu daima yapc bir dil kullanarak ve hayattan rneklerle destekleyerek anlatmaldr. zellikle rehber retmenliini yapt snfn her bir rencisi hakknda detayl bilgi sahibi olmal, en kk bir olumsuzluk da dahi gereken tedbirleri zamannda alarak ocuun eitim hakkndan yoksun kalmamasn salama ynnde aba sarf etmelidir. Bu konuda okul , ile/il ynetimlerinden ve eitim mfettilerinden de her zaman yardm alabileceini bilmelidir.

59

YBOlarda retmenin Grev Alaca Kurullar ve Komisyonlar

Okullardaki kurul ve komisyonlarn ynetmelikler dorultusunda iletilmesinin esas amac okulda demokratik bir ortam oluturularak, rgt kltrnn yerletirilmesine ve okul ikliminin eitim-retim faaliyetlerine olumlu ynde katkda bulunacak dzeye ulatrlmasdr. Yatl lkretim Blge Okullarnn ilkretim okulu olduklar gereinden hareketle bu okullarda grev yapan retmenlerin iinde yer alacaklar kurul ve komisyonlarn bazlar; retmenler kurulu, zmre ve ube retmenler kurulu, renci davranlarn deerlendirme kurulu, okul geliim ynetim ekibi, yneltme neri kurulu, sosyal etkinlikler kurulu, okul-aile birlii ynetim kuruludur. Komisyonlar balamnda bakldnda ise; YBOlarda da tpk ilkretim okullarnda olduu gibi Satn Alma Komisyonu, Muayene ve Kabul Komisyonu ve Film, Tiyatro, Konser Ve Dier Sanatsal Gsterileri nceleme Komisyonlarnn kurulaca ve retmenlerin bu komisyonlarda okul ynetiminin belirledii ya da branlarnn gerektirdii(rnein sanatsal gsterileri inceleme komisyonunda mutlaka Trke retmeni yer almaldr.) retmenlerin yer ald grlmektedir. retmen kurul ve komisyonlarda grev aldnda bunu angarya bir grev olarak grmemelidir nk bu grevler hem ynetmelikler gerei yaplmas gereken ilerdir hem de bu kurul ve komisyonlar ocuun okulda daha mutlu olmas, demokratik bir ortamda eitim grmesi ve her adan salkl bir birey olarak yetimesi iin planlanmlardr. retmenler konuya bu adan yaklatklarnda ve grevlerini sahiplendiklerinde sre ierisinde okul ikliminin hem alanlar hem de ocuklar asndan arzulanan dzeye ulatn grebileceklerdir. rnein belleticilik grevini ilgili ynetmelik gerei ocuk odakl bir bak asyla yerine getiren bir retmen, kimi zaman YBOlarda gzlemlenen st snflarn alt snflar zerinde tahakkm kurmalarna engel olabilir, Satn Alma Komisyonu ve Muayene ve Kabul Komisyonlarnda grev yaparken okula alnacak erzakn, satn alnacak malzemenin ocuun sal ve eitimine olumsuz etki etmemesini dnerek grevini yerine getirmesi ocuun retmenini ve okulu daha ok benimsemesine ve okul alanlarnn onu koruyup kolladklarna inanmasna, dolaysyla bir btn olarak okula gven duymasna neden olacaktr. YBOlarda grev yapan retmenlerin gerek kendileri ile ilgili grev ve sorumluluklar bilmeleri gerekse YBOlarn ileyii hakknda bilgi sahibi olmalar iin mutlaka lkretim genel mdrlnn nternet sayfasnda bulunan YBO YNETC KILAVUZunu okumalar ok yararl olacaktr.

Belletici retmen Grevleri

Yatl rencilerin ders saatleri dnda eitimleri ile ilgilenmek, rencilerin alma zamannda (ettlerde) ve alma yerlerinde ders almalarn salamak, almalar srasnda karlatklar glklerin zmne yardmc olmak zere okul retmenleri veya ilkretim ortaretim kurumlarnda retmenlik yapanlar arasndan okul mdrnn nerisi, mill eitim mdrnn uygun grmesi ve mlk amirin onay ile belletici retmenler grevlendirilir. Belletici retmenler, ek ders cretleri ile ilgili esaslar dikkate alnarak haftada en ok gn nbet tutarlar. Nbeti belletici retmenler, gece yatakhanede yatarlar. Dier belletici retmenler de okul ynetimince uygun grlmesi hlinde yatakhanede kalabilirler. Belleticiler, grevlerinden dolay ilgili mdr yardmcsna kar sorumlu olup okul ynetimince hazrlanacak nbet izelgesine gre nbet tutmakla ykmldrler. 60

Erkek rencilerin kaldklar pansiyonlarda erkek, kz rencilerin kaldklar pansiyonlarda bayan, kz ve erkek rencilerin birlikte kald pansiyonlarda ise ayn anda hem erkek hem bayan belletici grevlendirilmesine zen gsterilir. Belletici retmenlerden nbet tutacaklar okul ynetimince belirlenir. Nbet 24 saat srer. Nbeti belleticiler gece pansiyonda kalrlar. Dier belleticiler ise imknlar lsnde isterlerse pansiyonda kalabilirler. Bayan belletici retmenlere istemeleri hlinde hamilelik sresi iinde ve doum sonrasnda bir yl sreyle nbet grevi verilmez. Belletici retmenlerin grevlendirilmesinde Pansiyon Ynetmeliindeki hkmler esas alnr ve renci says dikkate alnarak okul mdrlnce belletici retmen grevlendirilmesi planlanr. Belletici retmenler, grevlerinden dolay ilgili mdr yardmcsna, mdr bayardmcsna ve okul mdrne kar sorumludurlar. Belleticilerin nbeti olduu gnlerdeki balca grevleri unlardr: Pansiyonlarda kalan rencilerin ders saatleri dndaki eitimleri ile ilgilenmek, rencilerin alma zamannda ve yerlerinde (ettlerde) sessizce ders almalarn salamak, Gerektiinde rencilerin altklar derslerde karlatklar glklerin zmne yardmc olmak, rencilerin gnlk vakit izelgelerini uygulamak ve gece bekilerini kontrol ederek gereken direktifleri vermek, Yemekhane ve yatakhanelerde rencilerin banda bulunmak ve vaktinde yatp kalkmalarn, dzenli bir ekilde yemek yemelerini salamak, amar ykama ve banyo ilerinin zamannda ve dzenli olarak yaplmasn salamak, Ett aralarnda rencileri gzetim altnda tutmak, Ettlerde yoklama yapmak, yoklama pusulalarn ilgili mdr yardmcsna vermek, Hastalanan rencilerin durumlaryla ilgili gerekli nlemleri almak ve idareye bildirmek, Pansiyonla ilgili hizmetlerin okul idaresince tespit olunan i ynerge hkmlerine gre yrtlmesini salamak, Yatl rencilerin ziyaretileriyle ilgili i ve ilemleri yapmak ve gerekli tedbirleri almak, Pansiyonlarn tertip ve dzenli olmasn salamak, lgililerin haberi olmadan eyann okul dna karlmasn nlemek, Pansiyon nbet defterine nbeti ile ilgili hususlar yazmak, Gndelik yiyeceklerin ambardan tabelaya gre tartlp karlmasnda, ambara girecek yiyeceklerin muayenesinde hazr bulunmak, Yemek hizmeti satn alnmas durumunda gnlk muayene ve kabulnde bulunmak, nemli disiplin olaylarnda durumu okul idaresine zamannda duyurmak ve idarece kendisine verilen dier grevleri yapmak. Ayrca; okulda idare tarafndan bir izin kart oluturulmal. Bu kartta renci iin kimlerin izin alabileceine dair bilgiler bulunmal. Nbeti belletici retmen bu izin kartna ve idarenin belirledii zaman planlamasna uyarak rencilere izin vermelidir. Hibir zaman ve hibir ekilde renciler grup halinde ya da tek bana okul dna ne izinli olarak ne de herhangi bir ekilde gnderilmemelidir.

61

Nbeti belletici retmenler derslerinin olmad zamanlarda idareye de bilgi vermek artyla nbeti olmayan retmen arkadalarndan da yardm alarak rencileri sosyal, kltrel ve sportif etkinliklere yneltmelidir. Bylece hem iini kolaylatrm, hem de olas disiplin sorunlarnn kmasn engellemi olur. Yatl rencilerle retmenler ne ok uzak ne de ok yakn olmal, mesafe ok iyi ayarlanmaldr. Aksi halde istenmedik durum ve olaylarla karlalabilir.

ema 2: Yatl lkretim Blge Okullar rnek Ynetim emas Okul Mdr

Mdr Bayardmcs Pansiyondan Sorumlu Mdr Yardmcs Ambar Memuru Nbeti Belletmen retmen

Mdr Yardmcs

retmenler

Hemire

Memur

renci Temsilcisi Yemekhane Grevlileri Teknisyen, Kaloriferci, Gece Bekisi vs. Pansiyon Temizlik Grevlileri renci Pansiyon Bakan Yemekhane renci Nbetileri Ett Snf Bakan

Snf Bakanlar

Snf Bakan Yardmclar

Kz Pansiyon renci Erkek Pansiyon renci Bakan Yardmcs Bakan Yardmcs

Ett Snf Bakan Yardmcs

renci Oda Bakan renci Oda Bakan Yardmcs Gndz Yatakhane renci Nbetileri

Bu ema tamamen rnek bir dalm temsil etmektedir. Okul mdr bu emay yapaca grevlendirmelere gre yeniden dzenleyebilir.

62

MUSANIN ALTINA EMEMEK N BULDUU FORML

Musa yedi yanda daha nce kynden dar hi kmam bir ocuktur. Bir gn annesi bohasna amarlarn koyar ve onu artk sekiz yl okuyaca okuluna doru yolcu eder. Annesi Musaya zldn belli etmemektedir ama gz yalarn da iine aktmaktadr. Gidecei yatl okul artk Musann yeni yuvasdr. Orada anne babas yerine retmenler, yneticiler, temizlikiler, alar ve yabanc ocuklar vardr. Musa okulda ilk gnn yaamaktadr ve aknlk iindedir. Etrafa merakl gzlerle bakmakta ve olup biteni anlamaya almaktadr. Henz neler olduunun farknda deildir. Akamn yaklamasyla birlikte karanlk Musa iin hzne dnmektedir. Artk yatma zaman gelmitir. Nbeti retmen bir yandan kurallar anlatmakta bir yandan da Musa ve dier ocuklar yatakhanelerine doru gtrmektedir. retmenin ocuklara yataklarn gsterip yatakhaneden ayrlmasndan sonra kafasn yorgann altna sokan Musa iin kbus dolu dakikalar balamtr. Sabah dnmektedir. Uyandnda karsnda annesi olmayacak, bir yabanc ile karlaacak ve o yabanc altna ieyen bir ocuk grecek, bylece Musann sidikli olduunu renecektir. Iklar sndrlr ve Musa artk iyice yalnzdr. ocuklar uyumaya balamtr. Kimi sayklamakta, kimi ise sessizce alamaktadr. Musa iin artk dakikalar saatlere dnmtr. Bir yandan yorgun gzlerini ovalamakta bir yandan da bir forml bulmaya almaktadr. Gece yars btn ocuklar byk bir lk sesi ile uyanrlar. Alayan Musadr. Kan ter iindedir ve titremektedir. Acyla korkunun bir birine kart bir vaziyette bir eliyle yzn kapamakta bir eliyle de kasklarn tutmaktadr. ocuklar koarak nbeti retmeni arrlar. Musann durumu ok ciddidir. Hemen ofr kaldrrlar ve Musay salk ocana gtrrler. Doktor durumun ok kt olduunu grnce Musay devlet hastanesine sevk eder. Hastanedeki doktorlar da bir ey yapamayacan anlaynca Musay tp fakltesine gnderirler. Fakltede Musa ameliyata alnr ve zor bir operasyon neticesinde kurtarlr. Musa retmenlerinin gznde sidikli konumuna dmek istemediinden bir zm bulmak istemitir. ocuk aklyla iemesini engellemesi gerekmektedir. O da pantolonunun paasndan skt makara iplii ile pipisini skca balamtr. pliin n ve arka ksm iip cam gibi olunca da soluu ameliyathanede almtr.

63

LME GTREN ANNE ZLEM

Berfin drdnc Ahmet ise yedinci snf rencisidir. Ahmet kardei Berfine aabeylikten te babalk yapmaktadr. Srekli olarak annesini zledii iin alayan kardeini avutmaya ve onun annesine olan zlemini gidermeye almaktadr. Yine bir gn souk bir k gecesi Berfin artk anne zlemine dayanamaz olmutur. Abisi Ahmete koup annesini zlediini ve annesine gitmek istediini syler. Ahmet kardeini her zaman olduu gibi avutarak ikna etmeye alr. Ama, Berfin ikna olacak gibi deildir, ille de annesine gitmek ister. Ahmet btn yollar dener ve sonu alamayacan anlar. aresizdir, kardeinin srarlarna daha fazla dayanamayacan grnce YBOnun arka ksmndaki duvarn zerinden atlayarak annelerine gitmek iin okuldan kaarlar. Hava ok souktur ve zemheri ayaz nefes kesmektedir. ki karde ay nn da yardmyla kylerine gitmek iin yola koyulurlar. Rzgarn kard slk sesine yabani hayvan uultular elik etmektedir. Korkudan birbirine skca sarlan iki karde ayaklarnn karda kard sesi arkalarndan biri geliyormu gibi alglamakta ve admlarn hzlandrmaktadrlar. Korkunun da etkisiyle bu ekilde saatlerce yrdkten sonra artk Berfin yryemez olmutur. Hem uykusu gelmi hem de yryebilecek takati kalmamtr. Ahmet bir sre kardeini tamaya alm ama artk O da yorulmu ve Onun da uykusu gelmitir. Bir da yamacnda bir kayaya yaslanan iki karde bir birine sarlarak soluklanmak istemilerdir. Sabah onlar aramaya kanlar iki kardei bir birine sarl olarak uyurken bulmutur. Anneye olan zlem bu iki kardein bir daha uyanmayacaklar sonsuz bir uykuya dalmalarna neden olmutur.

64

Serbest Etkinlikler/Semeli Derslerin Belirlenmesi

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Serbest etkinlikler nelerdir? Semeli dersler nasl belirlenmelidir?

Demokratik, modern toplumlarda eitimin en nemli amalarndan birisi, ocuun iinde bulunduu an koullarna uyum salayacak akademik bilgi ve donanma sahip olmasn salamann yannda, sosyal olaylara kar duyarl, kendine gvenen, kendini ifade edebilen, yaratc dnen, yaad sorunlara zmler retebilen bireyler olmalarn da salamaktr. Bu dorultuda, ocuklarn okuldan en st dzeyde yararlanmalarna, kendilerini ifade edebilmelerine ve bireysel geliimlerine katk salayacak frsatlar yaratarak, okulda olmaktan mutluluk duyacaklar sosyal ortamlar oluturmak amacyla serbest etkinlikler ve semeli dersler planlanr. Ama byle olmasna karn, uygulamada ocuklarn ilgi, istek ve beklentileri nemsenmeden, dokman ve kaynak bulma kolaycl tercih edilerek semeli derslerin belirlendii grlebilmektedir. rnein: Okulda biliim teknolojileri derslii kurulal 5-10 yl gemi olmasna ramen, bu derslik var diye her yl biliim teknolojileri dersi semeli ders olarak seiliyor. Oysa deiimin ok hzl olarak yaand biliim alannda bilgisayarlarn ksa zaman ierisinde demode olduu ve ok da yaygnlat da dnlnce, belki krsal alanda ve baz ky okullarnda bu ders etkili olabilir. Ama zellikle kent merkezlerindeki okullarda bu dersin rencilerin ilgisini ne kadar ekecei tartlabilir. Okuldaki retmenlerin branlar ya da baz retmenlere ek ders grevi salamak gibi kayglarla da rencilerin ilgi ve beklentileri nemsenmeden semeli dersler belirlenebilmektedir. Amacn ocuklarn okuldan en st dzeyde yararlanmalarn salamak, kendilerini ifade edebilmelerine ve bireysel geliimlerine katk salayacak frsatlar yaratmak ve onlarn okulda mutlu olmalarn salamak olduuna gre, semeli dersler bu amalara hizmet edecek niteliklerde olmaldr. O halde bu dersleri belirlerken, ncelikle rencilerin ilgisini ekecek, istekli olarak katlacaklar, gncel yaamlaryla kolayca iliki kurabilecekleri etkinlikleri ieren, sosyal duyarll artrmada daha etkili olabilecek dier semeli derslerin de dnlmesine zen gstermek gerekir. rnein halk kltr dersiyle, ocuun yaad sosyal evrenin/blgenin sosyal deerleri tannabilir (cenaze, dn, dini bayram gibi zamanlardaki tutum ve davranlar), batl inanlarla oluturulmu yanl anlaylar deitirilerek, ada bir kltr ve anlayn oluturulmasna etki edilebilir. Ayrca bu dersin ilenmesi srecinde okul ile evredeki sosyal yaam arasnda kurulacak olan somut iliki renme-retme srecinin daha etkin ve verimli olmasn salayabilir. Dnce eitimi ve medya okuryazarl dersleri ile sosyal bir varlk olan insann, dnce ve uygarlk tarihindeki yeri, bilginin toplumlarn yaamna nasl yn verdii, bilgiyi reten ve bilgiye sahip olan kiilerin toplumdaki konumlar somut olaylardan yola klarak gsterilebilir. ada ve demokratik toplumun bireylerinde olmas gereken eletirel dnme, kendini ifade etme, demokratik tutum gibi beceriler bu dersler ierisinde rahatlkla kazandrlabilir. rnekler daha da artrlabilir. Asl nemli olan seilen semeli dersin ilkretimin genel ve zel amalarnn gerekletirilmesine yapaca katkdr. Bu katknn salanabilmesi iin retim ylnn ikinci dnemin bandan itibaren yeni ders ylnn ilk aynn sonuna kadar olan sre iinde, okulun ve evrenin olanaklar, ocuklarn ilgi, istek ve gereksinimleri ile velilerin grleri de dikkate alnarak semeli dersler retmenler kurulunca belirlenir. Herhangi bir semeli 65

dersin seilebilmesi iin o dersin bir nceki ylda seilmi olmas art aranmamal, okul ve evre koullarnda dersin etkililii dikkate alnmaldr. 6-8. snflardaki semeli ders uygulamasnn bir benzeri 1-3. snflarda haftada 5 saat, 4-5. snflarda da haftada 4 saat serbest etkinlikler saatleri olarak uygulanmaktadr. Serbest etkinlik saatleri okul ve evrenin koullar ile ocuklarn bireysel zellikleri ve gereksinimleri dikkate alnarak folklor, msamere, konser, mzik, monolog, diyalog, grup tartmalar, gzel konuma-yazma, kitap okuma, dinleme, sergi dzenleme, gezi-gzlem, inceleme, bilmece, bulmaca, atma, sayma, ark ve trk syleme, soru sorma, cevap verme, duygu ve dncelerini ifade etme, oyun oynama, film izleme, bahe etkinlikleri, bitki ve hayvan yetitirme vb. sosyal ve kltrel etkinlikler, serbest zaman etkinlikleri olarak uygulanr. Bu etkinliklere ayrlan sre ayr ayr veya blok olarak farkl gnlerde uygulanabilecei gibi gerektiinde tamam bir gn iinde de uygulanabilir. Serbest etkinlikler saati, zmre retmenler kurulunca hazrlanan aylk alma planna gre uygulanr. Yaplan etkinlikler snf defterine yazlr. 1-5. snflarda serbest etkinlik saatlerinin uygulanmas srecinde, rencilerin ilgi duyduklar en az bir renci kulbne ye olmalar ve o kulp almalarna katlmalar gerektiinden 1-5. snflarda okuyan rencilerin iki haftada bir 6-8. snf rencileriyle birlikte yesi olduklar kulp almalarna katlmlar salanmaldr.

66

Tablo 4: lkretim Okullar Haftalk Ders izelgesi DERSLER ZORUNLU DERSLER Trke Matematik Hayat Bilgisi Fen ve Teknoloji Sosyal Bilgiler T.C. nklap Tarihi ve Atatrklk Yabanc Dil Din Kltr ve Ahlak Bilgisi Grsel Sanatlar Mzik Beden Eitimi Teknoloji ve Tasarm Trafik Gvenlii Rehberlik/Sosyal Etkinlikler ZORUNLU DERS SAAT TOPLAMI SEMEL DERSLER Yabanc Dil Sanat Etkinlikleri Spor Etkinlikleri Dnme Eitimi Halk Kltr Medya Okuryazarl Biliim Teknolojileri Satran Vatandalk ve Demokrasi Eitimi** Tarm Seilebilecek Ders Saati Says SERBEST ETKNLKLER TOPLAM DERS SAAT 5 30 5 30 5 30 4 30 4 30 30 30 30 1 1 1 1 25 25 25 26 26 1* 1 1 29 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 29 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 28 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2*** 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 1 1 2 3 2 1 1 2 4 2 1 1 2 2 4 2 1 1 2 2 1 11 4 4 2 11 4 4 S 3 11 4 4 3 3 3 3 4 3 4 3 2 4 2 1 1 2 2 4 I N 4 6 4 I F L 5 6 4 A R 6 5 4 7 5 4 8 5 4

Not: Bu tablo Talim ve Terbiye Kurulunun 27/07/2010 tarih ve 75 sayl kararna gre hazrlanmtr. Tabloda bundan sonraki dnemlerde yaplacak gncellemeler ve deiiklikler ile ilgili aklamalar http://www.ttkb.gov.tr adresinden izlenebilir. 1. (*) Trafik gvenlii dersi 4 ve 5. snf retim programlar birletirilerek 20122013 retim Ylndan itibaren sadece 5. snfta haftada 1 ders saatinde uygulanacaktr. 4. Snfn trafik gvenlii ders saati serbest etkinlikler ders saatine eklenecektir. 2. (**) Vatandalk ve demokrasi eitimi dersi haftada 1 ders saati olmak zere 20102011retim Ylnda 8. snfta semeli, 20112012 retim Ylndan itibaren de ayn snfta zorunlu ders olarak okutulacaktr. 3. (***) 20112012 retim Ylndan itibaren 8. snfta seilebilecek semeli ders saati says 1 olacaktr. 67

evre ncelemesi

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. evre incelemesinin nemi nedir? evre incelemesinin amalar nelerdir?

evre ncelemesinin nemi

Yakn evrenin tannmas, renme srecini ve dolaysyla renci baarsn nemli lde etkiledii bilinmektedir. Bu nedenle okulun bulunduu genel ve zel evrenin her yn ile tannmas eitimciler asndan byk nem arz etmektedir. rnein, evrede sylenen ataszleri, evreye zg yemek eitleri, sylenceler, maniler, tekerleme ve trkler, dnler, dernekler vb. yani evrede yaayanlarn dnyay anlama ve anlatma biimleri evrenin kltrel zelliklerinin bilinmesi rencileri tanma ve daha iyi renmelerinin salanmas asndan nemlidir. Dnyay anlama ve anlatma biimleri insanda renme kolayl, renme istei ve gc yaratan nemli gelerden biridir. Yakn evresini inceleyen bir renci, evresini daha iyi anlar ve sever. Bu nedenle okullarmzda evre incelemesi gerei gibi yaplrsa, veliyi ve renciyi renme etkinliine koan, onun ilgisini uyandran, aratrma becerisi kazandran, ortak alma yapabilen, bilimsel bir tutum kazandrmada evre incelemesi nemli bir renme stratejisi olarak kullanlabilir. evre incelemesi almasna dzeylerine gre, deiik snflarda renciler, veliler de katlarak canl, heyecan verici ve tatmin salayc ortak bir alma kltr olarak gerekletirilebilir. Okullarmzda retmenlerimizin ou fotokopisi ekile ekile okunmaz duruma gelmi olan bir sayfalk yazy dosyalarnda saklayarak kendilerini evreyi tanma, evre imknlarndan eitim retimde faydalanma grevini yapm olarak kabul etmektedir. Oysa evre incelemesi bilimsel aratrma disiplinine uygun olarak hazrlanmal, tm retmenlerce deiiklikler ve gelimeler her yl kademeli olarak ilenip ve derslerinde kaynak olarak kullanlmaldr. evre incelemesi yapan retmen; yapaca incelemeyi okuttuu ders veya snfn konular dzeyinde yapmaldr. Aksi durumda yaplan incelemeden baka bir snf veya derslerde yararlanlamaz. nk her snf ve ders iin yararlanlmas gereken hususlarn, ekli ve dzeyi farkl, farkldr. Bu nedenle bran retmenleri evre incelemesi yaparken kendi bran ile ilgili konular daha detayl ekilde ele alp aratrmaldr. Snf okutan retmenler de; her yl okutacaklar snflarn konularn ierecek ekilde evre incelemelerini gelitirip snf dzeylerine uygun hale getirmelidirler. nk her snf ve dersi okuturken evreden yararlanlmas gereken hususlar ve yararlanma ekli ve dzeyi birbirinden farkldr. evre incelemesi retmenler tarafndan derslerde kaynak olarak kullanldnda konular mahalliletirilerek rencilere yakn evrelerini bilimsel gzle tanma imkn salar. Bu durum retmene de ders konusunu ilerken evreden seilmi, gzle grlebilen rneklerle renmenin olumasna ve kazandrlmak istenen bilgi ve becerilerin daha iyi kavranmasna olanak salar. Ayrca retmene bulunduu evreyi, rencilerin yaadklar ailevi, sosyal ve kltrel ortam tanma olana salar. retmen, grev yapt yeri her yn ile tanyarak evresiyle diyalog kurma, uyumlu olma ve davranlarn buna gre ayarlayarak evreye iyi rnek olma imkn da bulmu olur. Bu sayede rencilerini yakndan tanr ve onlara daha bilinli bir rehberlik hizmeti sunabilir. 68

evre ncelemesinin Amalar

Okullarmzda evre incelemesi neden yaplmaldr? 1. evrenin doal, ekonomik ve toplumsal yapsn tanmak 2. evrede yaanan problemleri belirlemek, problemleri nem derecesine gre sralamak ve zm yollarn aratrmak 3. evrede yaplan aratrma ve inceleme sonularndan eitim-retim srecinde yararlanmak iin yaplacak evre incelemesi yazl bir kaynak haline getirilmeli, srekli gncellenmeli ve renme srelerinde bir kaynak olarak kullanlmas iin yaplmaldr.

rnek Bir evre ncelemesi Tasla

Yaplacak bir evre incelemesinde evrenin bulunduu yerleim birimine gre (ky, belde, kasaba, ile vb.) aadaki durum ve balklar altnda bir inceleme yaplabilir. Bu balklar artrlabilir veya birletirilebilir.

ncelenen yerin ad Bal bulunduu ile Bal bulunduu il ncelemeyi yapan retmen ncelemenin yapld yl Deiikliklerin kaydedildii yllar

69

Tablo 5: evrede ncelenebilecek Durumlar

ncelenebilecek Durumlar a) b) c) d) e) f) a) b) c) d) a) b) c) d) e) f) a) b) c) d) e) f) g) a) b) c) d) e) TOPLUMSAL YAAYI (Sosyal ve kltrel durum) f) g) h) ) i) j) k) l) m) n) a) b) c) d) Alt Balklar Komular Yeryz ekilleri, madenleri ve yer alt kaynaklar klimi, iklimin gnlk hayata etkileri Toprak ve ekime elverililii, tarmsal uygulamalar Akar ve durgun sular, sulardan yararlanma durumu Mesire yerleri ve tabii gzellikleri, buralarn deerlendirilmesi Adn nereden ald lk yerleenler ve yerleme maksatlar Tarih boyunca kimlerin elinde kald Harabeler ve kimlerden kald Geim kayna rnler, gnlk tketilen rnler Yetitirilen hayvanlar Geim durumu, ailelerin yllk gelir ortalamas Dier gelir kaynaklar Darya satt ve ald eyalar, rnler v.s. Toprakl ve topraksz aileler Okul durumu Okulun kuruluu ve tarihesi Okur-yazar durumu Okullulama oranlar (ilk, orta ve yksek retim) Eitime kar tutumu Okulun evrede brakt etkiler Yetien nemli kiiler Ev yaplar, salkl olma ve aileye yeterlilik durumu Aile tipi, nfus ortalamas, evlenme adetleri Komuluk mnasebetleri, yardmlama, imece Nfusu ( kadn, erkek, okula gidenler, gitmeyenler.) Gelenek ve grenekleri (inanlar, batl itikatlar, ibadetleri, trenleri, byk kk ilikileri) Giyimleri (gnlk, folklorik, resmi) Ataszleri ve deyimleri Mahalli oyunlar ve trkleri Masal, hikye, efsane ve destanlar Bo zamanlarn nasl deerlendirdikleri, gnlk yaay, kt alkanlklar Gnlk beslenme alkanlklar Yol durumu, ulam vastalarnn alma durumu Ynetici-halk mnasebeti Dnler, dernekler Dini ve Mill Bayramlar Yerleim biriminin nfusu Kadn, erkek says Nfus hareketlilii G alma veya verme durumu ve nedenleri

CORAF DURUM 1 (Krokisi hazrlanmal ve nemli yerler gsterilmeli)

TARHE

EKONOMK HAYAT

ETM-RETM

NFUS DURUMU

ELENCE VE SPOR

a) Elenme ve dinlenme yerleri b) evredeki yaygn sporlar c) evrede yetien nl sporcular a) b) c) d) e) Yerleim birimindeki salk kurumlar Grev yaban salk grevlileri En yaygn grlen hastalklar Salk ynnden yaplan almalar Yaygn hastalklarn sebepleri, yanl tedavi yntemleri

SALIK DURUMU

9 10

PROBLEMLER ZM YOLLARI

Yrede en nemli problemleri Yrenin problemleri iin zm nerileri neler olabilir?

70

Yangndan Korunma

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Yangnn kmasn nlemek iin ne gibi nlemler alnabilir? Yangn k zamanna gre neler yaplmaldr? Yangn sndrme cihazlarnn bakm ve kontrol nasl yaplr? Yangn sndrme cihazlar nasl kullanlr? Bir yangn halinde yaplmas gerekenler nelerdir?

Okullarda kabilecek her trl yangna kar bina ierinde gerekli koruma nlemleri alnmaldr. Binada yangn malzemeleri hazr ve yangn cihazlar faal halde bulundurulmaldr. Yangn sndrme, kurtarma, koruma ve ilkyardm ekiplerinin kurulmas, grevlerinin belirlenmesi, yangn annda bu ekiplerin sevk ve idaresi, okullarda yaplmas gereken ilerden bazlardr. Okullarda yangn nleme ve korunmaya ynelik yaplmas gereken i ve ilemler kurum amirlerinin grev ve sorumluluklar arasnda yer alr.

Yangna Kar Alnabilecek Genel nlemler

1. Bina ierisindeki kaplarn numaralandrlmas ve anahtarlar uygun bir yerde kilitli-caml dolapta saklanmas, 2. Brolarda ve dersliklerde madeni kt sepeti bulundurulmas, sepetlerde toplanan ktlardan hurda olarak depolanacaklarn ayrlmas. Dierleri mesai bitiminde bina dnda bu i iin ayrlan yerde toplu halde yaklarak imha edilmesi 3. Herhangi bir yangn annda kendisine haber verilebilmesi iin okulda grevli personelin ev adresleri ve telefon numaralarn gsterir listenin her an grlebilecek bir yere aslmas 4. Yangnda ilk nce kurtarlacak kymetli evraklarn bulunduu dolaplara, kasalara YANGINDA LK NCE KURTARILACAKTIR etiketi yaptrlmas ve yangn annda bunlarn ncelikle kurtarlmas 5. Okulun ariv ve depo olarak kullanlan yerlerde yanc madde bulundurulmamas 6. Yangn sndrme cihazlarnn periyodik olarak kontrolleri yaptrlarak zerindeki etiketlere ilenmesi 7. Okuldan ayrlrken elektrik dmelerinin kapatlmas, tm elektronik cihazlarn (Radyo,Tv. Bilgisayar vb.) filerinin ekilmesi, pencerelerin kapatlmas, odalarn kilitlenmesi ve anahtarlar zel dolaptaki yerlerine aslmas eklinde sralanabilir.

Elektrik Tesisatna Ait Alnabilecek nlemler

1. Elektrik tesisatnn Elektrik Tesisat Ynetmelii ve Fenni artnamesi esaslarna gre yaplm olduunu gsteren elektrik tesisat plannn caml bir ereve iinde, elektrik sigorta tablosunun yanna aslmas, 2. Binada elektrik sobas, elektrik oca, t, benzin, ispirto, gaz veya LPG oca gibi yangn riski yksek cihazlarn kullanlmamas. htiya halinde yemekhane ve ay oca gibi yerlerde ise dikkatli kullanlmas, 3. Elektrik panolarnda bulunan sigortalarn hangi blmlere ait olduu belirlenmesi ve bir etiketle sigortann zerine yazlmas eklinde sralanabilir.

71

Okul Binasnn Blmlerine Ait Alnabilecek nlemler

Binann inas, yerleimi, ulam yollar, tayc sistemi stabilizesi, yangn kompartmanlar, bacalar, kazan daireleri, duvarlar, cepheler, atlar, binada kullanlacak yap malzemeleri, ka yollar, ka merdivenleri, acil k zorunluluu, ka yolu kaplar gibi hususlarda Milli Eitim Bakanl Yangn nleme ve Sndrme Ynergesinin ilgili hkmlerine gre hareket edilmelidir.

Kazan Daireleri:
1. Kalorifer kazan dairesine yakt dklmemesine dikkat edilmemesi, kazan dairesinde yangna kar gerekli nlemlerin alnmas. 2. Kazan dairesi iin bir talimat hazrlanmas, kolayca grlebilecek bir yere aslmas ve kaloriferciye tebli edilmesi. 3. Bacalarn ylda bir kez Eyll-Ekim aylarnda temizlettirilmesi, 4. Doalgaz tesisatl kazan dairelerinde gaz kaaklarn alglayacak gaz detektrlerinin kullanlmas. 5. Kazan dairelerinde bulunan doalgaz tesisatnn veya balant elemanlarnn zerinde veya ok yaknnda yanc maddeler bulundurulmamas. 6. Kazan dairesine doalgazla ilgili dikkat edilecek hususlar belirten uyar levhalarnn aslmas. 7. Kazan dairesine Doalgaz Yaktl Kalorifer Kazan letme Talimat nn aslmas. 8. Bina ii tesisatn, gaz kesme tketim cihazlarnn ve bacalarn periyodik kontrolleri ve bakmlarnn yetkili servislere yaptrlmas.

Sobalar ve Bacalar:
1. Istma arac olarak soba kullanlan yerlerde, soba, tahta ve boyal ksmlara zarar vermeyecek ekilde altna metal kapl tabla, mermer veya benzeri malzeme konularak kurulmas. Tabann beton olmas durumunda buna ihtiya yoktur. 2. Kullanm esnasnda soba kapaklarnn ak braklmamas, altnda ve yanlarnda odun, ra, kmr, kibrit, benzin, gaz ve benzeri yanc ve parlayc madde bulundurulmamas. Odun ve kmr gibi kat yaktlar ile yksek oranda s brakan sv yaktlar kullanld takdirde borular ayda bir bacalar ise iki ayda bir temizlenmelidir.

atlar:
1. atlarda yangna kar koruma gerelerinden baka bir eya, yanc, patlayc madde bulundurulmamaldr. atnn, depo ve ariv olarak kullanlmas iin sprinkler sistemi ile korunmas gerekir. 2. atya elektrik tesisat ekilmemeli, stma, soutma, haberleme ve iletiim, alc, verici cihazlarna, yerletirilmesi zorunlu olduu hallerde atya, elektrikli cihazlar yerletirmek gerekirse yangna kar ilave tedbirler alnarak yetkili kiiler eliyle elektrik tesisat ekilmeli. 3. at giri kaps devaml kapal ve kilitli tutulmal. atya bina yetkilisinin izni ile klmal, at aralar periyodik olarak temizlenmelidir.

72

Mutfaklar, ay ocaklar ve LPG tplerinin kullanlmas

1. Yksek binalar iinde bulunan mutfaklar ile bir anda 100den fazla kiiye hizmet veren mutfaklarn davlumbazlarna otomatik sndrme sistemi yaplmal ve ocaklarda kullanlan gazn zelliklerine gre gaz alglama, gaz kesme ve uyar tesisat kurulmaldr. 2. Mutfaklarn bodrumda olmas ve gaz kullanlmas halinde, havalandrma sistemleri yaplmaldr. 3. Mutfak ve ay ocaklar, binann dier ksmlarndan en az 120 dakika sreyle yangna dayankl blmeler ile ayrlm biimde konulandrlmal. Blme olarak ahap ve dier kolay yanc maddeler kullanlmamaldr. 4. Bina dnda bulunan sanayi tplerinin bina iindeki tesisata yaplacak balantlarnn, elik ekme veya bakr borular ile rekor kullanlmadan kaynakl olmas, ana balant borusuna kolay grlen ve kolay alan bir ana ama-kapama valf taklmal ve tesisat, duvar ierisinden geirilmemelidir. 5. LPG tpleri dik konumda bulundurulmal, tp ile ocak, ofben, kombi gibi cihazlar arasnda hortum kullanlmas gerektiinde, en fazla 150 cm uzunluunda ve ilgili standartlara uygun eksiz hortum kullanlmal ve balantlar kelepe ile sklmaldr. 6. LPG kullanlan sanayi tipi byk mutfaklarda gaz kaan tespit eden ve sesli olarak uyaran gaz uyar cihaznn bulundurulmas mecburidir. Bodrum katlarnda LPG tp bulundurulamaz.

Yangnn k Zamanna Gre Yaplmas Gerekenler ler

1. Yangnn Mesai Saatleri erisinde kmas Durumunda Yangn ilk gren ahs, mevcut haber verme sistemini (an, zil, telsiz, telefon vb.) harekete geirmekle beraber nce telefonla (110) itfaiyeyi haberdar edecektir. Yangn haberini alan, Acil Durum Ekipleri kendilerine ait aragereleri alarak derhal olay yerine hareket edeceklerdir. Yangn mahallinde ise her ekip kendi grevini yapacaktr. 2. Yangnn Mesai Saatleri Dnda kmas Durumunda Yangn ilk gren ahs mevcut haber verme sistemini derhal harekete geirmekle beraber, bulunulan yerde telefonla (110) nce ehir itfaiyesine, sonra evredeki kurumlarn sndrme ekiplerine, polise (155) ve Jandarmaya (156) yangn ihbarnda bulunur. Ayrca ihbar telefonu yanndaki listeye bakarak bu talimat uygulamakla grevli amir ve dier ilgilileri telefon vs. olay yerine aracaktr. Bu konuda daha geni bilgi iin Milli Eitim Bakanl Yangn nleme ve Sndrme Ynergesine baklmaldr (http://mevzuat.meb.gov.tr). Yangn sndrme cihaznn yeri Yangn sndrme cihaz, yangn annda hemen grlebilecek ve rahat ulalabilecek bir yerde, duvara asl olmaldr. Yerden ykseklii 90 cmyi gememeli ve yeri deitirilmemelidir. Yangn riskine gre yangn sndrme cihazlar; az tehlikeli blgelere gre ilk 50 m2 ye bir 6 k lk, mteakip her 200 m2 iin 6 kglk bir cihaz kullanlmaldr. ok tehlikeli blgeler iin ilk 50 m2 iin bir adet 6 kglk, mteakip her 200 m2 iin 6 kg lk iki cihaz kullanlmaldr. Kurum ve okullarda hizmet arac olarak kullanlan binek otolarnda 2 kglk bir bir adet, 14 kiilik oturma yeri olan aralarda 6 kglk bir adet, oturma yeri 14 kiiden fazla olan otolarda 6 kglk iki yangn sndrme cihaz bulundurulur. 73

Y Yangn sndrme cihazlarnn bakm ve kontrol Yangn sndrme cihazlar cinsine gre; aylk, 6 aylk, bir yllk, be yllk, on yllk bakm ve kontrolleri yaplr. Aylk kontrollerde: genel durum, emniyet sibobu, mhr veya pimi, hortum, lans ve tetii kontrol edilir. Alt aylk kontrollerde: Aylk kontrollerin yannda cihazn CO2 tp tartlr. Yllk kontrollerde: Alt aylk kontrollerin yannda cihazn kapa alarak iindeki maddenin niteliini kaybedip kaybetmedii kontrol edilir. Be veya on yllk kontrollerde; cihaz tamamen boaltlarak tpn niteliini kaybedip etmedii su basn testi ile kontrol edilebilir.

Y Yangn kesi Okullarda yangn sndrme keleri uygun yer olmas halinde binalarn dnda yaplabilir. Modern yangn sndrme sistemleri ile tehiz edilmi okullarda ayrca yangn keleri oluturulmasna gerek yoktur. Yangn kelerinde kullanlacak kovalarnn ii ve d pas nleyici krmz boya ile boyanr, saylar ihtiya kadar olur. Alt sradakiler kum, st sradakiler su ile doldurulur. ok souk ve ton yapan blgelerde kovalarn tamam kum ile doldurulur ve kovalarn iine su girmemesi iin zerleri naylonla kapatlp st kenarna yakn bir yerden iplikle balanr. Yangn kovalar sradan fazla olmamaldr. Kk okul binalar iin malzemelerin yars kullanlr, bu durumda krek kancann, balta kazmann karsna konur. Malzemelerin aa aksamlar krmz, demir aksamlar siyah yal boya ile boyanr. Tek katl binalarda halat ve merdiven bulundurulmaz.

74

Yangn Sndrme Cihaz ve Yangn Kesi

Modern yangn sndrme sistemleri ile tehiz edilmi okullarda bir yangn dolab bulunur. Ayrca okul koridorunda bir yangn kesi hazrlanr. Yangn kesinde yangn talimat, bir yangn halinde nelerin yaplabilecei, yangn sndrme ekipleri, yangn annda haber verilebilecek makam ve kiilerin telefon numaralar, yangn krokisi ve yangn sndrme aralarnn nasl kullanlaca ile ilgili bilgilere yer verilir.

Yangn kesi

Yangn sndrme dolab

Bir Yangn Halinde

Okul binalarnda veya okulun herhangi bir kat ierisinde kabilecek yangnlarn bymeden sndrlebilmesi, yaylmasnn nlenmesi ve kontrol altnda tutulabilmesi, can ve mal kaybnn azaltlmas iin itfaiye gelene kadar aadaki acil tedbirler uygulanmaldr. 1. Telalanmaynz ve ne yapacanz nceden biliniz. 2. Bulunduunuz yerde yangn ihbar dmesi var ise basnz ve sigortalar kapatnz. 3. Yangn evrenizdekilere, evre kat ve binalara duyurunuz. 4. tfaiye tekilatna haber vermek iin 110 numaral telefonu araynz. 5. Yangn yerinin adresini en ksa ve doru ekilde bildiriniz. 6. Mmkn ise yangnn cinsini bildiriniz (bina, akaryakt, LPG, motorlu ara gibi). 7. tfaiye gelinceye kadar yangnn bymemesi iin yangn sndrme cihazlar ile mdahale ediniz. 8. Yangnn yaylmamas iin kap ve pencereleri kapatnz. 9. Yangn annda kendinizi ve bakalarn tehlikeye atmaynz, panik yapmaynz. 10. Grevlilerden bakasnn yangn sahasna girmesine engel olunuz. 11. Tahliye esnasnda ncelik srasn biliniz, asansr asla kullanmaynz, koridor ve merdivenlerin sa tarafn kullannz. Tablo 6: Yangn Snflarna Gre Kullanma Sndrme eitleri Yangn Snf A-Kat yanclar B- Sv yanclar C- Gaz yanclar D- Metal yanclar E- Elektrik yangnlar + + ok yi + yi Su ve Sulu zelti + + -+ - Ancak yi ABC Kuru Kimyevi Tozu + + + + + + + + - yi Deil Karbondioksit (Co2) + + + + - + + - - Tehlikeli Kpk ++ + + + + - 75

1. SNDRME EKB
Grevi Binada kacak yangna derhal mdahale ederek sndrmek ve bymesini nlemek 1. .......................... 2. .......................... 3. .......................... 4. ..........................

2. KURTARMA EKB
Grevi Yangn annda can ve mal kurtarma ilemini yrtmek. 1. .......................... 2. .......................... 3. .......................... 4. ..........................

3. KORUMA EKB
Grevi Kurtarlan eyalar korumak, yangndan sonra meydana gelebilecek panik ve kargaalar nlemek. 1. .......................... 2. .......................... 3. .......................... 4. ..........................

4. LKYARDIM EKB
Grevi Yangn dolays ile yaralanan ve hastalananlara acil ilkyardm yapmak ile ykmldr. 1. .......................... 2. .......................... 3. .......................... 4. ..........................

YANGIN ANINDA HABER VERLECEK MAKAMLAR

ehir itfaiyesi Kurum amiri Koruma amiri Sivil savunma uzman dari iler b. Md. Emniyet mdrl : : : : : :

ACL DURUMLARDA HABER VERLECEK DER YETKLLER

1-Hzr servis 2-Su arza 3-Elektrik arza : : :

KULLANMAYA HAZIR OLARAK BULUDURULAN YANGIN MALZEMELER

* Kuru tozlu sndrme cihaz (her trl yangn) * CO2 li sndrme cihaz (elektrik konta) * Kpkl sndrme cihaz (akaryakt tr) * Tesisata hortum ve dolab * Yeteri kadar kum ve su kovas * Merdiven, balta, kazma, krek, balyoz ve dier sndrme ynergesine uygun olarak kullannz 76

Tablo 7: Yangndan Korunmaya Ynelik Alnacak nlemler ve ler 1. 2. 3. 4. Binalarn Yangndan Korunmas Hakknda Ynetmelik Yangn Ynergesi hazrlanacak. Sivil Savunma Amiri grevlendirilecek. Yangn Sorumlusu grevlendirilecek. Yangn Ekipleri kurulacak ve yangn kelerine aslacak. a. Sndrme Ekibi b. Kurtarma Ekibi c. Koruma Ekibi d. lkyardm Ekibi Ekip personeli eitilecek. Tahliye Ynergesi hazrlanp ilgili birimlere aslacak. Yabanclar ve izin belgesi olmayan personel mesai saatleri dnda binaya giremezler. alma saatleri dnda okula gelen okul personeli hakknda kayt defteri tutulacak. Nbet hizmetleri, sorumlu personelce izelge hazrlanacak ve sorumluluunda yrtlecektir. a. Mesai ii nbet b. Gece nbeti c. Tatil nbeti Bina iindeki kaplar numaralanacak, anahtarlar 3x3 cm ebadnda madeni numara plakasna taklacak, kilitli, caml dolapta saklanacak. Sigara yasa olan yerler levhalarla belirtilecek. Ktlar her gn toplanacak, hurda olarak deerlendirmek zere depolanacak, hurda olarak toplanmas sakncal olanlar alma saati bitiminde yaklacak. Personelin konut adresleri ve telefon numaralarn gsteren liste, personelce grlebilecek bir yere aslacak. at giri kaps devaml kilitli tutulacak. Elektrik tesisat ekilmez, depo ve ariv olarak kullanlmaz. Dolap ve kasalara Yangndan lk nce Kurtarlacak etiketi konulacak. Arive grevli personel ile birlikte sadece gndzleri girilir. Sigara imek, yanc madde bulundurmak yasaktr. nemli telefon numaralar (tfaiye, Acil lk Yardm vb.) grlebilecek ekilde aslacak. Elektrik tesisat, Elektrik Tesisat Ynetmeliine ve artnamesine uygun olacak. Bina i tesisatn gsteren Elektrik Plan caml dolap iinde aslacak. Otomatik sigorta kullanlacak. Elektrik tesisat, teknik elemanlarca, yoksa mahallin elektrik iletmesinin yetkili elemanlarnca ylda bir defa kontrol yaplacak ve kontrol sonucu rapor hazrlanacak. Kap klarna k levhas aslacak. Her bamsz blm iin en az 1 adet olmak zere her 200 metrekare taban alan iin 6 kg.lk 1 adet yangn sndrc ilave edilerek YSC bulundurulacak (TSE Standartl). Yangn sndrclerin zerinde bakm kart bulunacak. Sorumlu kiilerin ad soyad yazlarak imzalanacak. Yangn tesisat ylda bir defa itfaiye tekilatna kontrol ettirilecek. Kalorifer bacas 2 ayda bir temizlenecek ve baca tutana tutulacak. Okulun su tesisat okul almadan nce kontrol ettirilecek, gerekiyorsa dezenfekte edilecek. Her retim ylnda atlyeler yangn ekiplerini kurarak ilgililere duyuracak.

5.

6. 7. 8.

9.

10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28.

77

Okul Ynetim Bilgi Sistemi http://e-okul.meb.gov.tr

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: e-Okul nedir? e-Okulda yaplabilecek iler nelerdir? e-Okuldan salanabilecek bilgiler nelerdir? e-Okul sistemi nasl kullanlr? Mebbiste bulabilecei bilgiler nelerdir? Mebbiste yaplabilecek iler nelerdir? Elektronik posta adresi nedir? Okul a sitesinin hazrlanmas iin yaplmas gerekenler nelerdir?

e-Okul Sistemi
e-Okul, Bakanln, mill eitim mdrlklerinin, okul ynetimlerinin, retmenlerin, rencilerin ve velilerin kullanabildikleri iinde rencilerin genel bilgilerinin, notlarnn, devamszlk durumlarnn ve veli bilgilerinin yer ald elektronik bir okul sistemidir. Bu sistemde herhangi bir okuldaki rencilerin eitim durumlar ile ilgili her trl bilgiye ulalabilir. Sistem, rencilerin genel bilgilerinin yannda, kendisinin ve ailesinin salk bilgilerini de iermektedir. e-Okul veri taban ile velilere ocuklarnn eitimsel durumlarn grebilme ve izleyebilme olana da salamaktadr. e-Okul, MEBin en nemli almalarndan birisidir. nk gnmzde teknoloji ile eitim birbirinden ayrlmaz bir btn hline gelmitir. Sistemin temel amac rencilerin bilgilerini elektronik ortamda toplayarak herhangi bir durumda annda mdahle etmektir. En nemli ileviyse karar vericilerin politika ve strateji retmelerine yardmc olacak verileri salamaktr. e-Okul sistemiyle okullarmzn bilgilerinin merkezi bir yapda tutulduu ve her yerden bu bilgilere eriilebildii, bilgi kayb riskinin olmad bir yap amalanmtr. Ayrca, e-Okul sistemi okullar irketler tarafndan hazrlanan ve okullara pazarlanan yazlmlardan kurtararak maddi anlamda nemli bir tasarruf salamtr.

e-Okul Sisteminin Kullanl

e-Okul sistemine http://e-okul.meb.gov.tr adresinden, ekil 1deki kullanc giriine giri kodu, kullanc ad ve ifre yazlarak sisteme giri yaplabilir. Mdr yetkili retmen olarak greve yeni balayan bir retmen, kendisinden nceki mdr yetkili retmenden okulun ifresini ve kullanc adn alarak kurum adna sisteme giri yapabilir. Okula ait hibir ifre yoksa il veya ile LSS yneticisinden yeni ifre alnabilir. retmen ynetici olarak atanmsa okul ynetiminden kiisel ifre ve kullanc adn alp sisteme giri yaparak kendi ifresini oluturabilir. e-Okul veri taban aadaki ekran grntleri ynlendirmeler izlenerek kullanlabilir.

78

Okula Kaytsz ocuklar ve YSP Ekran Kullanm

Bu ekran zorunlu eitim anda olup ilkretime kaytl olmayan (6-14 ya) ocuklarn izlenmesi ve okula kazandrma almalarnn daha etkin olarak yrtlebilmesi iin tasarlanmtr. lkretime kaytsz ocuklarn tespiti, Adres Kayt Sistemi ve MERNSteki zorunlu eitim ana (6-14 ya grubu) ait veriler ile e-Okul veri tabannda yer alan veriler karlatrlarak hazrlanmtr. Bu karlatrma sonucu ilkretime kaytl olmad tespit edilen ocuklar Adres Kayt Sistemindeki adreslerine gre il/ile baznda gruplandrlarak il ve ilenin e-Okul ekranna decektir. le mill eitim mdrlklerince zorunlu eitim anda olup okula gitmeyen ocuun ikamet ettii adrese gre gitmesi gereken okullar belirlenerek okulun ekranna dmesi salanacaktr. Bu aamadan sonra okul mdrlkleri ocuun adres bilgilerine gre aileyle grme ve aileyi ikna etme almalarna balayacaktr. Okul mdrleri veliyle yaptklar grmede ocuun okula gelmeme nedenini renerek e-Okula ileyecek ve bu durumu belgelendireceklerdir. Bu ilem ekranda grnen btn ocuklar iin yaplacaktr. Okula kaydolmas konusunda ikna edilen ocuklar mevcut kayt ilem basamaklar kullanlarak ilkretime kayt edilecektir. lkretime kaydolan ocuklar otomatik olarak Okula Kaytsz ocuklar Ekran ndan decektir. Okul Mdrlkleri Kaytsz renci Ekrann sk sk kontrol etmek durumundadr. YSP kapsamnda yer alan 10-14 ya grubundaki ocuklar adrese dayal olarak kaydolmalar gereken okula kaydolduktan sonra daha nceden belirlenmi olan YSP uygulayacak okul/okullara lkretim Kurumlarnda Yetitirici Snf Almasna likin Ynerge hkmlerine gre nakledileceklerdir.

79

Okula Kaytsz ocuklar Ekran (l/le Mill Eitim Mdrlkleri)

MEM ilemleri altnda Okula Kaytsz ocuklar ve YSP Ekran ile mill eitim mdrlklerince kullanlacandan bu ekrann kullanclar MEBBS yneticilerince yetkilendirilecektir. le mill eitim mdrlkleri, a nfusunda olup Okula Kaytsz ocuklar Ekrannda grnen ocuklarn adres bilgilerine gre kayt olmalar gereken okullara datm ilemlerini yapacaklardr. NEML UYARI: Okula gelmeme nedeni okullar tarafndan girildiinde otomatik olarak bu ekrana yansyacaktr. Okula gelmeme nedeni olmayan renciler ilem yaplmam renci olarak kabul edilecektir.

Okula Kaytsz ocuklar Ekran (Okul Mdrlkleri)

Okul Mdrlkleri Kaytsz ocuklar Ekranna den ocuklarn ikna ve okula kazandrma ilemleri iin velilerle grme yaptktan sonra ocuun okula gelmeme nedenini ekrana gireceklerdir. Bu ilem ekranda grnen btn ocuklar iin mutlaka yaplacaktr. Kaytsz ocuu okula kazandrmak iin veliler ikna edildiinde e-Okul sistemine kayd yaplacaktr. e-Okula kayt yaplmadan nce neden bilgisi girilmelidir. 80

e-Yetitirici Snflar
Bu ekran Yetitirici Snflar retim Program kapsamnda yer alan ocuklarn/rencilerin ilkretim okullarna kayt ve daha sonraki nakil ilemlerinin daha etkin bir ekilde yrtlebilmesi iin tasarlanmtr.

YSP Okulu Belirleme lemleri

Yetitirici Snflar retim Programn uygulayacak okul/okullar ile mill eitim mdrlkleri tarafndan belirlenecektir.

Yetitirici Snf renci Bildirim Formu

Bu blm tm ilkretim okullarnn kullanabilecei ekrandr. Bu blme ile mill eitim mdrl tarafndan okulun e-Okul Kaytsz ocuklar Ekranna drlen ya da okulun ikna ekibinin alan taramas sonucunda Yetitirici snf retim Program kapsamnda olduu belirlenen (10-14 ya grubu) ocuklara ait bilgilerinin girilmesi gereklidir.

81

rencinin Durumu

10-14 ya grubunda olup ilkretime kaytsz ocuklar ve okula kaytl olup eitli nedenlerle devamsz durumda olan ve akademik baarszlk dnda yatlarndan yl geride olan ocuklar YSP kapsamndadr. Okulunuz ekrannda grlen ocuklar ya da okulunuzda kaytl ocuklar iin Yetitirici Snflar renci Bildirim Formu doldurulacaktr. renci, yatlarndan yl geride ve okulunuzun aktif rencisi ise YSP Okuluna nakli, okul personeli, renci ve ailesinin birlikte verecekleri karar dorultusunda yaplacaktr. Karar verilirken rencinin bulunduu snfa uyumu da gz nnde bulundurulmaldr.

lkretim Okullarnda Yetitirici Snf Almasna likin Ynerge hkmlerine gre yaplacak ilemlerde rencinin okulla ilikisi yukardaki ekrandan iaretlenecektir.

82

lkretim anda olup okula kaytsz 10-14 ya grubunda yer alan ocuklarn kayt ekli yukardaki ekrandan iaretlenecektir. Kayt ekli bal altnda tanmlanmam baka bir yolla ocuk okula geldiyse aklama ksm mutlaka doldurulacaktr. Eitimden ayrlma nedenleri ise daha nce tanmlandysa okula kaytsz ocuklar ekranndan bu ekrana otomatik olarak gelecektir.

YSP Okuluna Nakil

Bu blm doldurulduktan sonra nce okul tarafndan onaylanacak ve ocua ilikin bilgiler onay iin ilin ekranna decektir. Onaylanan renciler iin YSP okullarna nakil ilemleri yaplacaktr. YSP kapsamnda olduu belirlenen renciniz YSP okulu alan ilkretim okuluna yukardaki ekran kullanlarak nakledilecektir.

83

rencinin eitime balamas iin nakil yaplan YSP okulunun ve ilin nakil ilemini onaylamas gerekmektedir. Onay ilemleri bu ekran zerinden yaplmaktadr.

YSP Okullar renci lemleri

YSP ekran altnda grnen yetitirici snf renci ilemleri ekran il mill eitim mdrl tarafndan YSP ama onay verilen okullar tarafndan kullanlmaktadr. Bu ekranda rencinin devam devamszlk, nakil ve karne hazrlama vb. ilemleri yaplabilir. 84

YSP okullar bu ekran araclyla okullarnn ekranna den rencileri okullarnda uygun YSP programna yerletirir.

Yukardaki ekran kullanlarak rencinin snflara yerletirme ilemleri yaplmaktadr.

85

YSP snf/ubesinin haftalk ders program Talim Terbiye Kurulu Bakanlnn 24.07.2008 tarih 5745 sayl Kararnda belirtildii gibi bu ekran zerinden yaplacaktr. Bu karara www.iogm.meb.gov.tr nternet adresinden haberler ve duyurular blmnden ulalabilir.

YSP rencisinin Nakil lemleri

Aadaki ekran yardmyla rencinin YSPe balama ve biti tarihleriyle, YSP tamamlayp tamamlayamama durumuna ilikin bilgileri iaretlenmelidir.

P k l d kili k d ki k l l lkretim Kurumlarnda Y ti ti i i Snf Almasna l d Yetitirici rencinin YSP okulundan nakili yukardaki ekran araclyla lk ti K likin Ynergenin Nakil ve Geiler ile ilgili maddeleri dorultusunda yaplr.

Nakil ilemleri e-Okul mevcut uygulamalarnda olduu gibi yaplmaldr. 86

Mill Eitim Bakanl Biliim Sistemleri http://mebbis.meb.gov.tr/

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Bir nternet sitesi hazrlamak iin neler gereklidir? nternet sitesi olutururken dikkat edilmesi gerekli hususlar nelerdir?

MEBBS Mill Eitim Bakanl Biliim Sistemlerinin ksaltlm addr ve gnn gereksinmelerine gre gncellenen ve saylar artrlan modllerden olumaktadr.

retmenler kiisel bilgilerine ulamak iin ekrann solunda bulunan kullanc ad ve ifresini kullanlarak sisteme giri yapabilirler. Mdr yetkili retmenler nceki mdr yetkili retmene ulaamamalar durumunda ile LSS sorumlusundan, retmenler ise kullanc ad ve ifrelerini okul ynetimlerinden alarak sisteme giri yapabilirler.

87

Elektronik Posta (e-mail)

Gnmzde iletiim anlayn tamamen deitiren e-posta, kurumlar arasnda bilgi alveriinde yaygn bir ekilde kullanlmaktadr. Bu hzl ve ucuz iletiim sistemi kurumlara hem zaman hem de ekonomik ynden nemli kazanlar salamaktadr. Bu balamda her retmenin ve okulun/kurumun bir e-posta adresi almas ve bu adresi kullanmas yazmalarn salkl olmas iin byk nem tamaktadr.

POLS AMCA LKRETM OKULU

Okul nternet Sitesinin Oluturulmas

Teknoloji alanndaki gelimeler bilginin hzla artmasn ve yaylmasn salamtr. Gnmzde bu gelimelere ayak uydurabilmek iin eitim ve renme ortamlarnda bilgiye ulamay, bilgiyi kullanmay ve yaymay salayacak her trl ara kullanlmak zorundadr. letiim teknolojilerinin gelimesiyle birlikte bireylerin eriebilecekleri bilgi kaynaklar hem sayca artm hem de deimitir. Buna rnek olarak gnlk yaantnn her alanna giren ve milyonlarca insan tarafndan kullanlan nternet, iletiim ve bilgiye ulama arac olarak okullardaki yerini almtr. Bu nedenle okullarda yaygn hlde bilgi paylamna ynelik a siteleri hazrlanmaktadr. Okullar asndan nternet sitesi oluturmann birok yarar vardr. Okulla ilgili btn bilgi ve belgeleri her zaman yanmzda tamamz mmkn deildir. Okulun bir nternet sitesi olmas durumunda her ey bize bir bilgisayar ve telefon hatt uzaklnda olacaktr. nternet sitesi okulun ulusal ve uluslararas dzeyde tannmasn, her trl almalarn maliyetsiz tantmasn, okula ulamak isteyen paydalarla ksa yoldan iletiim kurabilmesini salayp okula olumlu bir imajda kazandrabilir.

Bir nternet Sitesi Hazrlamak in Gerekenler

lkretim okullarmzda www.okul ad.meb.k12.tr eklinde internet adreslerinin kullanm uygundur. Bu adresin alnmas ve okul nternet sitesi kurulmas iin okul mdr resmi yaz ile il veya ile mill eitim mdrlklerine bavurmas gerekmektedir. 88

Web sayfas hazrlamak, bir nternet sitesi oluturmak iin gerekli dier bir admdr. Web sayfas hazrlama konusunda ok eitli seenekler bulunmaktadr. yi bir nternet sitesi oluturma, uygun tarzda site tasarmn, hedefe ynelik strateji gelitirmeyi, ierik hazrlamay, etkili bir site ynetimi, gncellemeyi, kabilecek olas sorunlar karsnda zmler retebilmeyi gerektirebilir. Bu yzden, site yapma konusunda uzman kiilerin desteine ihtiya duyabilirsiniz.

cretsiz Okul nternet Hizmetlerinden Faydalanma

Mill Eitim Bakanl okullara cretsiz Web alan salamaktadr. Devlet okullar ve dier kurumlarn nternet adres yayn www.meb.k12.tr adresindeki iliim ekleme formu doldurularak gerekletirilmektedir. meb.k12.tr uzantl nternet adresleri otomatik olarak yaynlanmaktadr. Okulunuz iin cretsiz nternet hizmetinden faydalanmak iin ilk olarak http://www.meb.k12.tr adresine girip buradan Okul A Siteleri Ynetim Paneline tklayarak okulunuzun LSS kullanc ad ve ifresi ile panele giri yapabilirsiniz. Alan ekranda basit bir arayz ile karlaacaksnz. Bu ekranda nternet adresi tanm iliimine tkladnzda sonu meb.k12.tr uzants ile bitecek okulunuzun adresini belirleyebilirsiniz. Tanmlar iliiminde okulunuzla ilgili bilgileri girebilirsiniz. liim Yaynla sekmesine tkladnzda ise meb.gov.tr sitesinde yaynlanan okul adresleri arasnda yer almak zere nternet sitemizin isteini gnderebilirsiniz. Bu ilemlerden sonra nternet sitenizin dosyalarn hazrlayp ftp.meb.k12.tr adresine balanp, kullanc ad ve ifrenizi yazarak dosyalar upload (dosya ykleme) edebilirsiniz. Mill Eitim Bakanl, okul nternet siteleri ile ilgili yaynlad bir yaz ile tasarmclarn uymas gereken baz kurallar belirlemitir. Bu yazda nternet sitelerinde kullanlacak renkler, yaz bykl, grafiklerin bykl, sayfa znrl, site ierii, kullanlacak karakter seti, proje ve kampanya imlekleri gibi daha birok kural belirtilmitir.

Web Sayfa Yaps le lgili Kurallar

Site tasarmnda hkim renk olarak mavi ve tonlar kullanlmaldr. Grsel tasarm haricindeki yazl ierik alanlarnn arka plan rengi olarak beyaz kullanlmaldr. Ancak tasarma bal olarak ak renk tonlar da kullanlabilir. nternet site izge tasarmnda site balk izgesi sayfann en stnde yer almal, ykseklii 200 pikselden byk 60 pikselden kk ve younluu 72 dpiden yksek olmamaldr. Standart MEB imlei kullanlmaldr. MEB imleinin orants ve rengi deitirilmemelidir. Site balk izge kompozisyonu Atatrk fotoraf, MEB imlei, Trk Bayra, eitim ile ilgili resimlerden olumaldr. Trk bayra aslna uygun renk ve grnmde olmaldr. Site balk izgisinde, T.C. Mill Eitim Bakanl ibaresi ve kurum ad ak bir ekilde yer almaldr. Merkez tekilat ve il mill eitim mdrlkleri hari dier okul ve kurumlarn bal bulunduu il bilgisi bulunmaldr. Sayfa tasarm yaplrken 800 x 600 veya 1024 x 768 znrlk temel alnmaldr. Site tasarmnda ereve (frame) yaps kullanlmamaldr. Ziyaretilerin sayfalar arasnda kolaylkla gei yapabilmelerini salayacak, site ierisinde kaybolmalarn engelleyecek ynlendirmeler ve balantlar her sayfada mutlaka bulunmaldr. Ana sayfann toplam boyutu 250 Kbn altnda olmaldr. Sayfa yklenme hz llmeli ve 56 Kb/slik bir balant iin en ge 40 snde yklenmelidir. Bant geniliinin verimli kullanm iin tasarmda kullanlan tm grsel ve iitsel unsurlar, diskte az yer kaplayacak ve aslna yakn (optimum) ekilde dzenlenmelidir. En az iki kii nternet sitesinden sorumlu olarak grevlendirilmelidir. nternet barndrma hizmeti, mevcut imknlar dorultusunda MEB tarafndan verilmektedir.

89

nternet Sitesi erii le lgili Kurallar

erik, sade, gncel, gz yormayan bir tasarm ile sunulmaldr. Tasarm kurum kimliini yanstmal ve site ierisindeki her sayfa, tasarmyla bir btnlk tekil etmelidir. l ve ile mill eitim mdrlnn ana sayfasnda, okulun bulunduu ilin haritas da yer almaldr. Kurumun sitesinde adresi, bal tm birimlerin telefon numaralar, birim sorumlularnn isimleri ve e-posta adresleri bulunmaldr. Tm merkez ve tara tekilat sayfalarndan bir st birime ve Mill Eitim Bakanl www.meb.gov.tr adresine balant olmaldr. Grsel tasarm ve balklar haricindeki yazl ierikte kullanlan yaz boyutu 8 puntodan kk, 12 puntodan byk olmamaldr. Yaz tipi olarak Arial, Verdana, Tahoma yaz karakterleri tercih edilerek site ieriinde asndan tm yaz ve balklarda yaz tipi birliktelii salanm olmaldr. Hazrlanan her Trke sayfada ISO ve Windows standardna gre Trke karakter seti ayarlanmaldr. Kullanlan dil, yazm kurallarna uygun, yaln ve Trke olmaldr. Hazrlanan sitede, kurumun tekilat yaps, tarihesi, tekilat emas, grev tanm, projeleri yer almaldr. Sitede haberler, duyurular, bilgi edinme ksmlar bulunmaldr. Hazrlanan sitede Atatrk kesi bulunmaldr. MEBin katld ve uygulad sreli proje ve kampanya imlekleri sresi bitene kadar ana sayfada yer almaldr. Ticar, siyas, pornografik, eitimle ilgili olmayan ierie sahip reklam, imlek ve iliimler sitede yer almamaldr. nternet sitesi kurumsal kimlii yanstmal, kiisellememesine dikkat edilmelidir.

Okullarmzda nternet Sitesi Oluturulurken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Okul nternet sitelerinde sadece retmenlerin kiisel bilgileri, etkinlikler, duyurular vb. gibi okulun zel sorumluluk alanna dair bilgiler yer almamaldr. Sitelerin kapsamnda mill deerlerimiz, Atatrk ve Cumhuriyetimiz ile ilgili yazl, grsel ve iitsel materyallere ve bilgilere de yer verilmelidir. Okulun tantmnn, okuldaki eitli etkinliklere ait duyurularn, rencilerin eitli kollardaki zgn ve standart proje almalar ile sanat almalarnn, retmenlerin hazrladklar ders programlarnn yer almas salanabilir. Ayrca okul nternet sitelerinin oluturulmasnda Mill Eitim Bakanl lkretim ve Orta retim Kurumlar Sosyal Etkinlikler Ynetmelii hkmlerine de uyulmas gerekmektedir. nternet sitesi hazrlayacak okullarda, okul mdr veya mdr bayardmcs, bilgisayar retmeni veya formatr retmen, bir edebiyat retmeni, bir yabanc dil retmeni ve varsa haberleme kulbnden sorumlu retmen ve rencilerden oluacak bir nternet yayn ekibi kurulmas salanabilir.

nternet yayn ekibinin unlara dikkat etmesi gerekir:

Sitede yaynlanacak bilgilerin Atatrk ilke ve inklplarna ve genel ahlk kurallarna uygun olmasna T.C. Anayasasnn 14. maddesinde yer alan hususlara aykr yayn bulunmamasna Site ieriinde Trkenin dzgn kullanlmasna Sitenin bireyselletirilmemesine eriin srekli gncellenmesine Kurumunuzun nternet adresinin Mill Eitim Bakanlnn sitesinde yer almas iin, a sitesinin, MEB Eitim Teknolojileri Genel Mdrlnce yaynlanan 27/09/2005 tarih ve /13822 sayl, 20/10/2000 tarih /8846 sayl ve 22/11/2000 tarih /10055 sayl yazlara gre dzenlenmesi gerekir.

90

Mdr Yetkili retmenlik

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Mdr yetkili retmenin grev alanlar nelerdir? Mdr yetkili retmenin yetki ve sorumluluklar nelerdir?

Mdr Yetkili retmenin Grev Alanlar

Bamsz mdrl bulunmayan ilkretim okullarnda snf retmenlerinden biri, snf retmenlii grevi yannda ynetim hizmetlerini de yrtmek zere mdr yetkili retmen olarak grevlendirilmektedir. Mdr yetkili retmen, retmenlik grevinin yannda mstakil bir okul mdrne ait grev, yetki ve sorumluluklar stlenir.

Mdr Yetkili retmenin Grev ve Sorumluluklar

lkretim okullar demokratik eitim-retim ortamnda dier alanlarla birlikte mdr tarafndan ynetilmektedir. Okul mdr, ders okutmann yannda kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, program ve emirlere uygun olarak grevlerini yrtmeye, okulu dzene koymaya ve denetlemeye yetkilidir. Mdr, okulun amalarna uygun olarak ynetilmesinden, deerlendirilmesinden ve gelitirilmesinden sorumludur. Bu balamda mdr yetkili retmenler de yukarda saylan grev ve sorumluklar yerine getirmek zorundadrlar. Mdr yetkili retmenlerin kylerde alyor olmas kye zg ynetim tarzn da beraberinde getirmektedir. Mdr yetkili retmenler, okulun kyn bir paras olduu gereinden hareketle her trl eitim-retim, renci, gvenlik, personel, tanr mal, yazma, eitici etkinlikler, beslenme, bakm, koruma, temizlik ve dzen gibi ynetsel etkinliklerini dzenlemelidir. Yukarda belirtilen grevlerin retmenlik ile birlikte gerekletirilmesi zor gibi gzkse de mdr yetkili retmenliin, zellikle mesleklerinin ilerleyen yllarnda yneticilik grevlerinde bulunmay kariyer hedefi olarak gren retmenler iin avantajlar bulunmaktadr: Mdr yetkili retmenlik Ynetici Atama ve Yer Deitirme Ynetmeliinde C tipi okul mdrl olarak saylmaktadr. Bu balamda bir retmenin B tipi okul mdrlne atanmak iin 2 yl, A tipi okula mdr olarak atanmak iin 3 yl mdr yetkili retmenlik yapmas n artlardan biridir. Bylelikle mdr yetkili retmenler herhangi bir okulda mdr yardmcl yapmadan mdr ba yardmclna snavsz, okul mdrlne de snavda baarl olmak kaydyla bavuru yapabilmektedirler. Mdr Yetkili retmenler yukarda saylan sorumluklarndan dolay yaryl ve yaz tatillerinde okulda bulunmas hlinde haftada 12 saat, ders yl ierisinde ise haftada 15 saatin yannda 3 saat ders niteliinde ynetim grevi olarak toplam 18 saat ek ders creti almaktadrlar.

Mdr Yetkili retmene neriler

Mdr yetkili retmenin yllk alma program olmaldr. Mdr yetkili retmen bu grevi kendine verilmi ek bir grev olarak deil kendisini gelitirmesine ynelik bir frsat olarak grmelidir. 91

 Mdr yetkili retmenler grev yerlerinde zellikle bayramzn korunmas/saklanmas, Atatrk bst/kesi ve genel temizlik, dzen, bakm, koruma hizmetlerini dikkatle yerine getirmelidirler. Mdr yetkili retmenler zellikle okulu terk etmeden nce okulun tm blmlerini kontrol etmelidir. En yakn emniyet birimine yazlmak zere l/le Milli Eitim Mdrlne okul gvenliinin salanmas ile ilgili alt ayda bir yaz yazlmaldr. Okulda yaplacak her trl tadilat ve proje deiikliinin valilik onay ile yaplabilecei unutulmamal ve yaplmas planlanan deiiklikler iin gerekli izinler zamannda alnmaldr. rencilerin sal ve gvenliine ilikin nlemleri almaldr. Mdr yetkili retmenler okulda yaplan eski uygulamalar incelemelidir. Ancak, bir uygulamann nceden yaplm olmas onun doru olduunu gstermeyebilir. Okulda yaplacak her trl i ve ilem iin ncelikle ilgili mevzuata bavurulmaldr. zellikle MEB lkretim Kurumlar Ynetmeliinin her mdr yetkili retmenin elinin altnda olmas gerekmektedir. Gncel bilgiler iin MEB mevzuat bankas srekli takip edilmelidir. Mdr yetkili retmenler bu greve ilikin Kaymakamlk/Valilik Olurlarnn bir rneini personel zlk dosyasna muhakkak koymaldrlar. Ayrca bu grevlendirmenin l/le Milli Eitim Mdrl zlk Blm tarafndan LSS kaytlarna ilenip ilenmediini kontrol etmelidirler (Kitabn MEBBS blmne baknz). Bu durum yukarda belirtilen okul mdrlne bavuru esnasnda gemie dnk bilgilerin kaybolmasn engelleyecektir. Birletirilmi snfl ilkretim okullarnda grevli retmenler, derslerin kesiminden 1 Temmuza kadar yaplacak mesleki almalarn, okul ynetimi veya mill eitim mdrlnn bilgisi dhilinde yaz tatilini geirecekleri yerdeki bir ilkretim okulunda yapabilirler. Mesleki almalarn tatil adreslerinde tamamlayan retmenler, alma yaptklar okul mdrnden aldklar bu almalara katldklarn gsterir yazy, eyll aynn ilk i gnnde bal bulunduklar mill eitim mdrlne teslim ederler. Bir rnei de okul mdrlnce saklanmaldr. Mdr yetkili retmenler okulda grev yapan retmenler iin bu konuda gerekli kaytlar tutmaldr. Mdr yetkili retmen okullarn ak olduu dnemde izin kullanrsa baka bir retmene veklet brakmas gerekmektedir. Bu durum il/ile milli eitim mdrlne resm yaz ile bildirilmelidir. Mdr yetkili retmen alt okulda eriim ve devam sorunu var ise, dier paydalarla 222 sayl lkretim ve Eitim Kanununun 52 ve 53. maddeleri gereini yerine getirmelidir. Mdr yetkili retmen blge eitim mfettileri, il/ile eitim yneticileri ile ibirlii ve iletiim ierisinde olmaldr. Bir nceki eitim retim ylna ait tefti tebliini okumal ve teblide belirtilen neriler dorultusunda gerekli nlemleri almaldr.

92

lkretime Eriim ve Devam

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: MEB eriim ve devam politiklar nelerdir? lkretime eriim ve devam salamak iin retmenin yapaca almalar nelerdir?

Uluslararas alanda kabul grm belgeler arasnda yer alan nsan Haklar Evrensel Bildirgesi ve ocuk Haklarna Dair Szlemenin de nemle vurgulad gibi, gnmzde temel eitim, herkesin eit olarak yararlanmas gereken bir haktr. ocuk Haklarna Dair Szlemenin 28. maddesinde de ayrntl bir ekilde eitim hakk dzenlenmitir. Taraf devletler ocuun eitim hakkn kabul eder ve bu hakkn frsat eitlii temeli zerinde tedricen gerekletirilmesi gryle zellikle ilkretimi herkes iin zorunlu ve parasz hale getirirler. Okula dzenli biimde devamn salanmas ve okulu terk etme oranlarnn drlmesi iin nlem alrlar. Eitim alannda, zellikle cehaletin ve okuma yazma bilmemenin dnyadan kaldrlmasna katkda bulunmak ve ada eitim yntemlerine ve bilimsel ve teknik bilgilere sahip olunmasn kolaylatrmak amacyla uluslararas ibirliini glendirir ve tevik ederler Szlemenin yan sra 2000 ylnda Dnya Eitim Forumunda da 2005 ylna kadar ilk ve orta retimde cinsiyet farkllklarnn ortadan kaldrlmas ve 2015 ylna kadar tm eitim kademelerinde zellikle kz ocuklarnn aleyhine ileyen cinsiyet eitsizliinin alarak eitliin baarlmas ve tm ocuklarn cretsiz, zorunlu ve kaliteli eitime eriimleri hedeflenmitir. Dnya apnda geerli olan uluslararas belgelere ek olarak, lkemizde de eitim konular devletin nem verdii konular arasnda ilk srada yer almtr. Zorunlu eitim andaki ocuklarn temel eitim hakk Cumhuriyetin kuruluundan gnmze kadar hazrlanan tm anayasalarda teminat altna alnmtr. Bunun yan sra uluslararas topluluk tarafndan benimsenen ilkretimle ilgili kresel ilke ve hedefler de benimsenmi ve bunlar ulusal kararlarla garanti altna alnmtr. Bu kapsamda ilkretimin zorunlu ve cretsiz olmas, eitimin frsat eitlii temeline dayal olarak yrtlmesi, hem Anayasamzda hem de 1739 Sayl Mill Eitim Temel Kanunu ile 222 Sayl lkretim ve Eitim Kanununda yer almaktadr. lkemizin be yllk kalknma planlar incelendiinde 1970lerde balayan ilkretimin tm ocuklara yaygnlatrlmas hedefinin her plan dneminde gndemin ilk srasnda yer almasna ramen bu hedefin bir trl gerekletirilemedii grlmektedir. 2005-2006 eitim-retim yl iin hedeflenen okullama oran %95,6, 2012-2013 eitimretim yl iin ise %100dr (Dokuzuncu Kalknma Plan 2007-2013). Daha nce yaplan almalara ek olarak son yllarda eitim alannda Milli Eitim Bakanlnca kapsaml almalar yaplmtr. Mill Eitimi Gelitirme Projesi, Temel Eitim Program ve Projeleri, AB Temel Eitimi Destekleme Program gibi nemli projelerin en nemli hedefi ilkretimi tm a nfusuna yaygnlatrmak olmutur. a nfusu ile kastedilen o okul ylnda o yata okula gitmesi gereken ocuklardr. Bu projelerden Temel Eitim Program ve AB Temel Eitimi Destekleme Program halen devam etmekte olup, bu amaca ynelik etkinlikleri srmektedir. Bu projeler kapsamnda yaplan almalarla ilkretimin yaygnlatrlmasnda nemli mesafeler kat edilmise de gelinen noktada, daha hala zorunlu eitim ya grubundaki tm ocuklarn eitime kavuturulmas hedefine ulalamamtr (MEB, Milli Eitim statistikleri rgn Eitim, 2007-2008). Milli Eitim Bakanl eriim ve devam salamak ve ilkretime erimde cinsiyetler aras fark ortadan kaldrmk iin pek ok proje, program uygulamakta ve strateji gelitrmektedir. Bundan sonraki blmde yrtlen almalar hakknda bilgi bulabilirsiniz.

93

Haydi Kzlar Okula Kz ocuklarnn Eitime Eriimi Projesi

Milli Eitim Bakanl, lkretim Genel Mdrl eitime eriimde cinsiyet eitliini salamak iin 2002 ylnda Haydi Kzlar Okula Kz ocuklarnn Eitime Eriimi Projesini balatmtr. Bu proje yalnzca kz ocuklar iin eitim frsatlarnn artrlmasn deil, ayn zamanda kz ocuklarn okula devam etmekten ve okulda baar gstermekten alkoyan tm engellerin sistematik biimde ortadan kaldrlmasn hedeflemektedir. Haydi Kzlar Okula, Kz ocuklarnn Okullulamasna Destek Kampanyas, zorunlu eitim anda olup eitim hakkndan yoksun kalan ocuklar arasnda kz ocuklar zerine odaklanlarak tm ocuklar iin kaliteli eitime eriimi salamak anlamna gelmektedir. Proje 17 Haziran 2003 tarihinde Van ilinde balatlmtr. lk ylnda kz ocuklarn okullulama oranlarnn en dk olduu Dou ve Gneydou Anadolu blgelerinde yer alan 10 ilde younlamtr. Bu aamann ilk bir ylnda il/ile ve okul yneticilerinin kapasitelerini gelitirme ve kampanya rgtlenmesini salama almalar gerekletirilmi, yaplan almalar ve illerin sahiplenmesiyle kampanya toplumsal bir seferberlie dnmtr. Kampanya kapsamnda 2003 ylndan itibaren drt ylda yaklak 240 bini kz olmak zere 350 bin ocuk okullulatrlmtr. Zamansal olarak, iyiletirme politikalar gn getike daha olumlu sonular verse de, hala yaplmas gereken ok ey vardr. Okullulama orannn %100 olmamas bir yana, bu eksikliin zellikle, kz ocuklar aleyhine ve hem kz ocuklar iin hem de erkek ocuklar iin krsal blgeler ve grece yoksul yerlerde daha belirgin olduu grlmektedir. Gerek okullama oran, gerek okula zamannda kaydolmama ve gerekse erkek ve kz ocuklar arasnda grlen cinsiyete dayal farkllamalar lkemizde blgelere gre deitii gibi, blge iinde illere gre de deimekte, hatta il iinde ilelere gre de deiim gsterebilmektedir. Bu durum merkezi politikalar yerine yerel politikalarn sorunun zmnde daha etkili olacann bir gstergesidir. Merkezden yrtlen eriim stratejileri zamansal iyiletirmeler salasa da eriim ve devamn salanmasnda yeni strateji ve politikalara ihtiya duyulmu ve lkretim Genel Mdrl eitime eriim ve devamn izlenmesi ve salanmasnda yeni yaklamlar belirlenmitir. Mevcut veri tabanlarnn kullanlmaya balanmasyla tespit, ikna izleme deerlendirme almalar daha etkin hale gelmitir. yle ki; e-Okul veri tabanna eklenen bir modl ile okula hi kaydolmam ve devamsz rencilerin okul baznda izlemesi yaplmakta, ya, cinsiyet ve nedenlere bal olarak sorunlar tespit edilmekte ve zmlenmesi iin yeni merkezi ve yerel zmler stratejiler gelitirilmektedir. Adres Kayt Sisteminde yer alan 6-14 ya grubu ocuklarn TC Kimlik numaralar ve e-okulda kaytl olan ocuklarn TC Kimlik Numaralarnn karlatrlmas yoluyla okula kaytsz olduu belirlenen ocuklar adres kayt sisteminde kaytl olduklar ilelerin e-okul ekranlarna drlmektedir. Bu ocuklar ileler tarafndan adreslerine gre kayt olmas gereken okullarn ekranlarna drlmektedir. Bu kapsamda zorunlu eitim anda olup ilkretime kaytsz ve kaytl olduu halde devamsz ocuklarn tespit edilmesi, ikna almalar, kaydolmama/ devamszlk nedenlerine bal izleme ve deerlendirme almalar yaplmaktadr. Merkezi dzeyde e-okul veri taban ile il, ile ve okul dzeyinde net okullulama oranlar izlenerek ve veriler deerlendirilerek il eitim durum raporlar hazrlanmaktadr. Bu almalar kampanya ana hedefi olan a nfusunun yzde 100 okullulatrlmas iin etkin stratejiler gelitirilmesine yneliktir.

Yetitirici Snflar retim Program (YSP)

Eitime eriimin salanmas iin yrtlen politika ve stratejilerin biri de Yetitirici Snf retim Programdr. Haydi Kzlar Okula kampanyasnn ara deerlendirme sonular ve uygulayc grleri okula kazandrlan 10-14 ya grubundaki ocuklarn okula devam ve uyum sorunlar yaadklarn gstermitir. Mevcut dzenlemeler ve yaplan almalarn da bu grubun okula kazandrlmasnda yeterince etkili olmad uygulayclar tarafndan sk sk dile getirilmitir. ocuklarn okula eriiminin salanmas ve farkl ya gruplarndaki ocuklarn yatlaryla birlikte okula devam ve uyumlarnn salanmas amacyla gelitirilen Yetitirici Snf retim Program (Telafi Eitimi) 81 ilde uygulanmaktadr. Yetitirici Snf retim Program, zorunlu eitim a kapsamnda olup, eitli sebeplerle renimlerini yatlaryla birlikte zamannda yapamam, okula hi kayt olmam ya da srekli devamsz olan 10-14 ya grubundaki ocuklarn eitimlerine akranlar ile birlikte devam edebilecekleri yeterlilikleri kazandrarak, ilkretime devamlarnn salanmas94

n dzenleyen uygulamann genel addr. Yetitirici Snflar retim Program ile ilgili ayrntl bilgi iin http://ysop.meb. gov.tr adresinden ulalabilir.

Aamal Devamszlk Ynetimi Modeli (ADEY)

lkretimden kopular nlemek, devamszlk riski altnda bulunan rencilerin eitim ihtiyalarn desteklemek ve izlemek amacyla bir sistemin kurulmas nemli bir gerekliliktir. Devamszlk veya terk nedenlerinin, devamszlk veya terkin n belirtileri ile erken tanma yntemlerinin ve devamszlk veya terke mdahale yntemlerinin saptanmas iin ilk aamada MEB lkretim Genel Mdrl tarafndan Prof. Dr. Kltegin gel danmanlnda okulu terk riski ve devamszlk durum saptamas ve ihtiya analizi aratrmas yaplmtr. Aratrmada devamszlk risk grubunun %5lik bir dilimden olutuu, rencinin okula oryantasyonu ve balanmasn olumlu etkileyecek ders d aktivite saysnn ok dk olduu, devamszlkla mdahale yntemlerinin retmenler, yneticiler tarafndan bilinmedii, mdahalelerin erken dnemde yaplmad, okul alanlarnn sorunu dsallatrd ve risk alndaki rencilere yaklam ve tutumlarn olumsuz olduu ortaya kmtr. Devamszlk ve okul terk riski aratrmas bulgularna dayanlarak risk deerlendirme formu (RDEF), aamal eylem planlar, mdahale yntemleri yani aamal devamszlk ynetimi modeli gelitirilmitir. Aamal Devamszlk Ynetiminin amac rencilerin okula dzenli devamlarn salamak ve okuldan kopularn nlemek iin belirlenen devamszlk tanmlarna uygun bir ekilde okul ii devamszln erken tannmasn, deerlendirilmesini, bireyselletirilmi uygun mdahalelerin yaplmasn salamak ve takibini yapmaktr. Hedefler Aamal Devamszlk Ynetiminin hedefleri unlardr: Devamszln izlenmesinin nemi hakknda okul ii farkndal artrmak, Devamszln takibi iin temel kural ve ilkeleri gelitirmek, Devamszlk ve okul terk riski olan rencilerin erken dnemde saptanmasn salamak, Risk altndaki rencilerin iyi tanmlanmasn ve deerlendirilmesini salamak, Mdahalelerin srekliliini salamak, Kurumlar aras ibirliini artrarak, devamszla ynelik mdahalelerin eitliliini ve etkililiini artrmak. Aamal devamszlk ynetimi 2010-2011 retim yl ikinci dnem hayata geirilecektir. Duyurular ve eitimler lkretim Genel Mdrlnce daha sonra yaplacaktr.

Okula Kayt ve Devam Salamada retmen

ocuun eitim sistemine dhil olma srecinin ilk aamas olan okula kayd yapldktan sonra ikinci admda devam izlenmelidir. Bu anlamda retmen evre inceleme plan dhilinde veya ayr bir aratrma raporuyla, grev yapt blgede ilkretime devam konusuyla ilgili durum tespiti yaptktan sonra u sorularn yantlarn arayarak bir eylem plan erevesi izebilir. Bu ereve plan ilkretime eriim asndan da gelitirilebilir: Grev yaptm blgede zorunlu renim anda ka ocuk var, bunlarn kz erkek olarak saylar nedir? Zorunlu renim andaki ocuklar belirlemek amacyla yaptm alan taramas istediim sonular verdi mi? Alan taramas yaptm hlde tespit edemediim ocuk olabilir mi? KY 17. maddesi gereince nfusa hi kayd olmayan ya da gerek yandan byk veya kk yazlan ocuklarla ilgili gerekli ilem ve yazmalar yaptm m? 95

 Anne- babas resm nikahl olmayan ocuklarn nfus kaytlarnn nasl yaplacan aratrdm m? Alan taramas srecinde muhtar, imam, toplum liderleri gibi aktrlerden istediim oranda yararlanabildim mi? lkretime eriim ve devamda sorun yaayan ocuklarn ailelerin sosyoekonomik durumlar nedir? Aileler ve renciler almak amacyla g etmek zorunda kalyorlar m? ocuun ailesi almak amacyla g etmek zorunda kalyorsa bu konuda benim yapabileceklerim neler olabilir? Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakfnn ocuun okula devam artna bal olarak vermi olduu aylk maddi yardmlardan ihtiyac olan tm rencilerim yararlanabiliyor mu? Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakfnn bu yardmlarndan aileleri ikna etme srecinde yeterince bahsettim mi? lkretime eriim ve devam konusunda evremde grev yapan meslektalarmn bu soruna ynelik neler yaptklar hakknda yeterince bilgi sahibi miyim? Grev yaptm evrede meslek sahibi olmu kadnlar var m? Bu kiileri ocuklarn okula eriim ve devamlar konusunda rol model olarak nasl tantabilirim? l/ile mill eitim mdrlnden, valilik/ kaymakamlktan ya da sivil toplum kurulularndan ocuklarn ilkretim eriim ve devamlarnn salanmas hususunda nasl yararlanabilirim? Gerekli yazmalar nasl yaparm? retmenin yukardakine benzer sorularla belirleyecei eylem plan, bu sreci daha iyi ynetebilmesinde kendisine yardmc olabilir ve bylelikle grev yapt yerdeki en nemli misyonlarndan biri olan, toplum liderlii roln hayata geirerek o yrede kalc bir iz brakabilir.

96

Tamal lkretim Uygulamas

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Tama Merkezi Bir lkretim Okulunda Grev Yapan Mdrn Grevleri Nelerdir? rencisi Tanan Yerleim Yerinde Grev Yapan Mdr Yetkili retmenin Grevleri Nelerdir?

Tamal ilkretim, ilkretim okulu bulunmayan veya eitim-retime kapal olan okullar ile birletirilmi snf uygulamas yapan ilkretim okullarndaki rencilerin, seilen merkezlerdeki ilkretim okullarna gnbirlik tanarak eitim-retim grmelerini salamak amacyla yaplan uygulamadr.

Tama Merkezi Bir lkretim Okulunda Grev Yapan Mdrn Grevleri

Normal koullarda, tama merkezi bir ilkretim okulunda yneticiler deneyimli retmenlerden oluur. Ancak, personel yetersizlii ya da hareketlilii gibi nedenlere dayal olarak bir aday retmen de bu tr bir okulda ynetici olabilir. Tama merkezi bir ilkretim okulu mdrnn tamal ilkretim uygulamasna ilikin grevlerinden bazlar unlardr: Okulun fiziki durumuna gre tamal ilkretim kapsamnda okuluna alabilecei renci saysn snflara gre tespit ederek ubat aynn ikinci haftasnda mill eitim mdrlne bildirmek Tama yoluyla okula gelen rencilerin lkretim Kurumlar Ynetmeliine gre kayt ve kabullerini yapmak Tanan renciler ile merkez okuldaki rencilerin birlikte eitim-retimlerini salayacak ekilde snf ve ubelere gre dengeli dalmn salamak Tanacak rencilerin geli-gidilerine gre haftalk ders datm ve gnlk zaman izelgesini dzenlemek Tanan rencilerin, yeterli sayda retmeni bulunmayan ilkretim okullarndan geldikleri dikkate alnarak yetitirilmeleri iin gerekli nlemleri almak Tanan rencilerin le yemeklerini dzenli ekilde yiyebilmeleri iin gerekli tedbirleri almak, yklenici firmann szleme hkmlerine uyup uymadn gnlk olarak kontrol etmek ve giderilemeyen aksaklklar rapor hlinde mill eitim mdrlne bildirmek 97

 Merkez okullarda yaplan eitsel etkinlikleri, tanan rencilerin geldikleri yerleim birimlerinde de olanaklar lsnde yapmak Tanan rencilerin velileri ve ky muhtarlar ile yakn ilikide bulunarak okulla i birliini salamak iin gerekli nlemleri almak Servis aralar ile tanan rencileri, isim listelerine gre kontrol etmek Aralarn aylk alma programlarna gre hazrlanan puantaj cetvellerini her ayn sonunda mill eitim mdrlne gndermek Tama iini yklenenlerin ve tat srclerinin, 28/8/2007 tarihli ve 26627 sayl Resm Gazetede yaymlanan Okul Servis Aralar Hizmet Ynetmeliine ve szleme hkmlerine uyup uymadn gnlk olarak denetlemek, aksaklklar nlemek ve gidermek zere gerekli tedbirleri almak ve giderilemeyen aksaklklar rapor hlinde mill eitim mdrlne bildirmek Tama iini yklenenlerin ve tat srclerinin isim ve adresleri ile aracn plkasn bal bulunduu jandarma karakolu veya emniyet mdrlne bildirmek Okul servis aralarnn arkasndaki OKUL TAITI tabelasnn st ksmna, okunabilecek ekilde ile mill eitim mdrlne src hatalarnn bildirilecei telefon numarasnn yazdrlmasn salamak Biri retim yl banda olmak zere retim yl ierisinde tanan rencilerin velileri ile en az toplantnn yaplmasn salamak Okula tanan yerleim birimlerinde birletirilmi snfl okul binas varsa bu binalardaki ara-gerecin okuluna tanmasn salamak

rencisi Tanan Yerleim Yerinde Grev Yapan Mdr Yetkili retmen

Tama merkezi bir okula tanan rencilere ait, renci nakil ilemleri ile ekli belgelere ilikin ilemleri, tama merkezi ilkretim okulu ynetimi ile i birlii ierisinde e-Okul ortamnda gerekletirmelidir. Tama merkezi okulun ynetici ve retmenleri ile rencinin ailesi arasnda iletiimin kurulmas ve yrtlmesi srecine katk salayabilir. rencisinin tamam tanan okullarda, elektronik ortamda tutulanlar dhil her trl defter, dosya, kaytlar ve resm belgeleri, tama merkezi ilkretim okuluna teslim eder ve okuldaki tanr mallarn listesini, mill eitim mdrlne yazl olarak bildirir.

retmen herhangi bir snf ya da ders okutuyorsa;

rencinin geldii yerde grev yapan snf retmeni ve rencinin ailesi ile iletiim kurarak, renci hakknda bilgi almaldr. Tanan renciler ile merkez okuldaki renciler arasnda yaanabilecek uyum sorunlar hakknda gerekli nlemleri alarak tanan renciler iin okul ve snf ortamnda oluabilecek sakncalar gidermeye almaldr.

98

 Tanan rencilerin akademik becerilerinde yetersizlikler olabileceini dikkate alarak, deiken seviye gruplar yapmal, bu rencilerin yetitirilmeleri iin gerekli nlemleri almaldr. Snf/dersinde yapaca eitsel etkinlikleri, tanan rencilerin geldikleri yerleim birimlerindeki olanaklar dikkate alarak planlamaldr. Nbeti olduu gnlerde, okul servis aralarnn denetimini yapmal, servis aracnn plakas ile ofrn kim olduunu tespit ederek szlemeye uygunluunu kontrol etmeli, gelen rencileri kontrol ederek teslim almal, ders bitiminde de yine rencileri kontrol ederek servislerine bindirmelidir. Ayrca gnlk yemek mensnn szlemeye uygunluunu kontrol etmelidir. Snf/ube rehber retmeni olduu snflardaki rencilerle deiik zamanlarda sohbetler yaparak servis aralarna rencilerin dnda kiilerin binip binmedii, ofrlerin arata sigara iip imedikleri, rencilere kar tutum ve davranlar, kye var/kyden al saatleri ile ilgili sorunlar yaayp yaamadklar gibi hususlarda bilgiler alma yoluyla da denetimlerini srdrebilirler. Olumsuz tespitlerde servis ofrleri ile polemie girmekten kanlmal, durum okul mdrne bildirilmelidir. Unutulmamaldr ki, tamal ilkretim uygulamas kapsamndaki rencilerin gvenlikleri, okula geldikleri saatten, ders bitiminde evlerine dnmek zere servis aralarna bindikleri ve evlerine ulaana kadar okul ynetimi ve retmenlerin sorumluluundadr.

99

renci Merkezli Eitim (ME)

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: renci merkezli eitim nedir? renci merkezli eitimin ilkeleri nelerdir? renci merkezli eitimde retmenin rol nedir?

Yaplandrmac yaklama gre snf ii uygulamalar geleneksel eitim modelinden, renci merkezli eitim modeline doru ynelmitir. Yaplandrmac yaklamda esas olan rencinin bilgiyi ezberlemesi deil, uygun renme yollaryla bilgiyi kefetmesidir.

Eletirel dnme Problem zme Aratrma Yaratc dnme Giriimcilik letiim Bilgi teknolojilerini kullanma Trkeyi doru, etkili ve gzel kullanma

renci merkezli eitim (ME), bireysel zellikleri dikkate alarak bilimsel dnme becerilerine sahip, renmeyi renmi, retken, bilgiye ulap kullanabilen, iletiim kurma becerisine sahip, evrensel deerleri benimsemi, teknolojiyi etkin kullanan ve kendini gerekletirmi bireyler iin eitim srecinin, her aamada renci katlmn salayacak biimde yeniden yaplandrlmasdr (Mill Eitim Bakanl Eitim Aratrmave Gelitirme Dairesi Bakanl, 2004).

100

renci merkezli eitimin belki de en nemli amac rencinin renmeyi renmesidir. ME de en nemli esas eitim-retim etkinliklerinin planlanmasnda ve uygulanmasnda merkeze rencinin alnmasdr. renciyi bu etkinliklerin merkezine yerletirebilmek iin, retmenin rencisinin zelliklerini yakndan tanmas ve ihtiyalarna cevap verecek etkinlikleri planlamas gerekmektedir. renci merkezli eitimin uygulanmasnda gz nnde bulundurulmas gereken baz ilkeler aadaki tabloda gsterilmitir. ema 3: renci Merkezli Eitimin lkeleri renmeyi renme esastr. Her renci renebilir.

Her renci renirken eski ve yeni bilgiler arasnda balant kurar. Eletirel ve yaratc dnmeyi gelitirir. Baarabilme duygusu isel gdlenmeyi salar.

renme olumsuz deneyimlerle engellendiinde zorlar.

Her renci farkl zamanda, farkl trde ve farkl hzda geliir. Farkl zellikteki rencilerin birbiri ile etkileimi renmeyi kolaylatrr. renciler arasndaki olumlu ilikiler renmeyi arttrr Her renci renmeye kar farkl yetenek ve eilime sahiptir. Her renci yeni bilgileri kendi kalplarna gre kavrayp benzersiz bir anlam yaratr. Merak, yaratclk ve ok boyutlu dnmeyi harekete geiren etkinlikler renciyi daha zorlarn baarabilmeye gdler.

renci Merkezli Eitimde retmenin Rol

renci merkezli eitimde ynetici, retmen, renci, aile, okul alanlar ve evre sre ierisinde yer alr. Srecin lokomotifi diyebileceimiz retmen, ilkretim programlarndaki eitim-retim etkinliklerinin odak noktasna renciyi koyarken kendi roln de rencinin bilgiye ulamasna yardmc olacak ekilde tasarlamaldr. Ancak retmen unu unutmamaldr. renci merkezli eitim kimi zaman beden eitimi derslerinde yapld gibi ocuklara top verip Hadi futbol oynayn. demek deildir. retmen rehberlik yapmak zere kenara ekilmeden nce, ocuklara oyunun kurallarn ve yntemlerini anlatmal, kefettirmeli daha sonra da hakemlik yapmaldr. 101

(Milli Eitim Bakanl Eitim Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl, 2004, s. 15-16)

RENC MERKEZL ETMN LKELER

renci merkezli eitim anlaynn retmenden bekledii bir takm roller vardr. Bu roller aadaki emada verilmitir.

rencilerini her yn ile tanmaldr.

Ai a le, k u l an rum la r i , ku l r ol e i ulu m bi v al d rlii e o r. i ku l in de

m ta or e e m tm iti ir. re e d el i z li e- erke irilm t nm re ci m e ge l n re ha un g uy

nen roller.

rencilerini motive edebilmeli, ilgi ve ihtiyalarna gre ynlendirmelidir.

Yukarda belirtilen renci merkezli eitimde retmenin roln destekleyebilmek iin rencilerin ve velilerin zerine den baz sorumluluklar vardr. Bu balamda renciler, renme srecinde zihinsel ve fiziksel olarak aktif katlma soru sorma, sorgulayp, dnp, tartp aratrma, inceleme yaparak renmelerinden sorumlu olduunu gsterme rendii bilgileri gnlk hayatta kullanabilmenin yollarn aratrma kendini ifade ederek renirken ayn zamanda elenebilme, ibirlii ve paylamn nemini kavrayabilme kefettii bilgileri gnlk hayatnda kullanma ve bu bilgilerini dier alanlara transfer etme kendisini her ynyle tanyp, mesleki geliimiyle ilgili bir fikir sahibi olabilme ynnde aba gsterebilirler. renciye bu bak asn elbette retmen kazandracaktr.

102

ci ge me uy lit rkez gu irm li e e la m li v tkin lik e al le d ri r.

renci merkezli eitim anlaynda retmenden bekle-

, eli m e r nd al v d durm dr. l r iini er u so rma ciill r t nc en re a so art na nllarr lar t o o o on

en

renci merkezli eitim anlaynn renciden bekledii bir takm roller vardr. Bu roller aadaki emada verilmitir.

be du lirle renm rum nm e lar esin he d d ze nn v de, efle nle ie rin e nm de ri in bu esi erl in, e lun nd en url e k dirm itim at ar en kd . in a

Farkl yalarda kltrlerde ve becerilerdeki dier rencilerle birlikte alrlar.

Bir ala r, lm rla a r al up ye gr rak e la lv se no ey etki da r r n

renci
en di ta lerin ya e ko z ya g rla r. e or

le
alacaklar projeleri kendileri seerler. Bilgi retilir.

www.summerset Leadership Institute s.4, 2001) renci merkezli eitimde velinin zerine den en nemli rol ise yle ifade edilebilir: Veli renci merkezli eitim kapsamnda okulda yrtlen almalarda ocuunu desteklemek iin okul ynetimi ve retmenlerle i birlii yapabilmeli, ocuunun durumunu yakndan izleyebilir. Kukusuz velinin okula ynelik algsn bu dzeye karabilmek yine en bata retmenin grevleri arasndadr. Yukarda anlatlan renci merkezli eitim uygulamalarnn, retmen merkezli eitim uygulamalarndan fark aada belirtilerek renci merkezli eitim modelinin gereine dikkat ekilmitir.

retmen Merkezli ve renci Merkezli Eitimin Karlatrlmas

RETMEN MERKEZL ETM

retmen merkezdedir. Bilgi ezberlenir. Sonuca ynelik deerlendirme yaplr. renci pasiftir. Etkileim azdr. renci dinleyen konumundadr Bireysel farkllklar nemsenmez. Otokratik snf ynetimi vardr.

RENC MERKEZL ETM

renci merkezdedir. Sonu ve sre deerlendirmesi yaplr. renci aktiftir. Etkileim fazladr. renci dinlenen konumundadr. Bireysel farkllklar nemlidir. Demokratik snf ynetimi vardr. 103

bi

Bil

ek

gi

ild

rin

ik

Ye Ye ni nm re r. ler lrla a e ey r evk bi z ek te n

BR KK OLANCIK VARMI
Bir kck olanck bir gn Okula balam, Pek mi pek akllym. Okulu da pek bykm. Ama akll ocuk snfa dardan Kestirme bir yol bulmu. Buna ok sevinmi Artk okul ona kocaman Grnmyormu. Bir baka gn Bir zaman sonra bir sabah, retmen demi ki: Bugn resim yapacaz. Ne gzel. demi ocuk. Resim yapmasn ok severmi. Her trlsn de yaparm: Aslanlar, kaplanlar, tavuklar, nekler, trenler, gemiler. Mum boyalarn karm Ve izmeye balam. Ama retmen Durun demi. Henz balamayn! Ve herkes hazr olana kadar beklemi. Ama retmen demi: imdi demi retmen, iek izmesini reneceiz. yi demi ocuk. iek izmeyi ok severmi. Ve pek gzellerini yapmaya balam, Pembe, mavi, portakal mum boyalaryla. Ama retmen Durun demi. Size nasl yaplacan gstereceim. Yeil sapl krmz bir iek izmi. te demi retmen. imdi balayabilirsiniz. Durun! Daha balamayn! Ve beklemi hazr olmasn herkesin. Kk ocuk dardan Snfa alan kapy Becerdiinde bir bana amay yle demi retmen: Bugn amurdan bir ey yapacaz. Ne iyi demi ocuk. amurla oynamay ok severmi. Her eyi yapabilirmi onunla: Ylanlar, kardan adamlar, filler, Fareler, arabalar, kamyonlar. Balam amuru Yourup sktrmaya. Kk ocuk bir retmeninin resmne bakm, Bir de kendininkine. Kendininkini daha bir sevmi, Ama bunu syleyememi. Kadn evirip retmenininki gibi Yeil sapl krmz bir iek izmi.

104

imdi demi retmen. Bir anak yapacaz. Gzel demi ocuk anak yapmasn ok severmi. Ve balam yapmaya Boy boy, ekil ekil anaklar. Ama retmen Durun! demi: Size nasl yaplacan gstereceim. Ve de gstermi herkese Bir byk anan nasl yaplacan. te demi retmen Artk balayabilirsiniz. Kk ocuk bir retmenin anana bakm. Bir de kendininkine. Kendininkini daha bir sevmi Ama bunu syleyememi. Topan yuvarlayp yeniden Yapm retmeninki gibi Derin bir anak. Ve ok gemeden Kk ocuk renmi Beklemeyi, izlemeyi, Ve hereyi retmen gibi yapmay. Ve ok gemeden Balam kendiliinden hibir ey Yapmamaya Ama birdenbire Kk ocuk ve ailesi Tanvermiler baka bir eve Baka bir ehirde, Ve ocuk gitmi baka bir okula. Bu okul daha da bykm brnden.

Kestirme yolu da yokmu dardan Byk basamaklar kmak Ve uzun koridorlardan gemek Gerekirmi snfa kadar. Ve daha ilk gn Demi ki retmen: imdi resim yapacaz. Gzel demi ocuk. Ve beklemi retmeninin Ne yapacan sylemesini Ancak retmen bir ey sylemeden Balam dolamaya. Kk ocua gelince durmu. Sormu: Resim yapmak istemiyor musun? stiyorum. demi ocuk. Ne yapacaz? Ne istersen. demi retmen stediim renk mi? demi ocuk. stediin renk. demi retmen. Herkes ayn resm yaparsa Ve ayn renkleri kullanrsa Kimin neyi yaptn ve Neyin ne olduunu nasl anlarm ben? Bilmem. demi ocuk. Ve balam izmeye. Yeil sapl krmz bir iei

Helen Buckley (eviri: Jale Onur)

105

Snfta Dzen ve Davran Ynetimi

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Olumlu snf iklimi oluturmak iin neler yaplabilir? Snf ortamndaki fiziksel dzenlemeler nasl olmaldr? Snfta davran ynetimi nasl yaplr?

Olumlu Snf klimi Oluturmak

Olumlu bir snf iklimi olmas, retmen ve renci arasndaki iletiimin olumlu olmas, bu kesimlerin birbirini anlamas, birlikte davranabilmesi, retmenin yaratt mutluluu paylamas ve snfn zlenen bir yer olmas anlamna gelmektedir. Ayrca olumlu snf ikliminin oluturulmas, Snf kurallarnn oluturulma biimi ve younluu Snf ortamnn dzenlenmesi renim yntemlerinin uygulanmas Etkili iletiim ortam oluturulmas Motivasyon salanmas Davran ynetimi ile yakndan ilikilidir.

Olumlu bir snf iklimi oluturabilmek ncelikle etkili bir snf liderlii ile mmkn olabilir. Etkili bir lider snfnda gerekli dzenlemeleri yaparak snflarn; rencilerin severek girdikleri, ilgin ve heyecan duyacaklar etkinlikler bulabilecekleri, kendilerini gvende hissettikleri, demokratik tutum ve davranlar gelitirebilecekleri, renmeyi, almay ve yaam renebilecekleri bir ortam hline gelmesini salayarak olumlu bir snf iklimi oluturabilir.

Snf Ortamndaki Fiziki Dzenlemeler

Snf ortamndaki fiziki dzenlemeler snf ikliminin olumlu ya da olumsuz olmasna etki edebilir. Bu fiziki dzenlemeleri; boya-badana, keler, panolar, zaman eritleri, sralar, masalar ve tahtalarn uygun yerlere konmas ve ergonomik olmas, oturma dzenleri, teknolojik donanm, ders ara-gereleri ve dier materyaller olarak sayabiliriz.

106

Snfta ve Okulda Bulundurulmas Gereken Ara-Gereler

Eitim-retim, amac gerekletirecek biimde dzenlenmi fiziki ortamlarda yaplmaldr. Olanaklar lsnde bu ortamlar hazrlamak retmen iin eitsel bir gereklilik olduu kadar, ayn zamanda ilgili yasal dzenlemelerle kendisine verilmi bir grevdir. retmen alt okulda derslik ve dier blmleri ilgili mevzuatta yer alan ekliyle dzenlemelidir. Dershanelerde yaz tahtasnn st ksmna Atatrkn portresi, onun stne ay yldz saa bakacak ekilde Trk Bayra, Atatrkn portresinin duruuna gre sana stikll Mar, soluna Atatrkn Genlie Hitabesi aslr. retim yl sresince renci-retmen i birlii ile gelitirilen ve gncelletirilen Atatrk Kesi oluturulur. Dersliklerde duyuru ve renci etkinlikleri panosu yer alr. Kulp etkinlikleri panosu, nite/tema keleri, sanat etkinlikleri kesine ve dier ihtiya duyulan ilgi kelerine yer verilebilir. renme-retme etkinlikleri iin snfa materyal (haritalar, kesir tablolar, yerkre, pusula vb.) getirilir, etkinlik sresince snfta bulundurulur. Konulara ilikin olarak getirilen aragereler etkinlik sonrasnda kaldrlmaldr. Baz snflarn ve konularn zelliine gre snfta uzun sreli bulundurulacak ara/gereler olabilir. lk okuma-yazma retiminin bitimine kadar sesler ve metinler, doal saylar ve saymalar ile ilgili beceriler geliinceye kadar yzlk sayma tablosu, zaman kavramnn kazandrlmas ve gelitirilmesi iin zaman eritleri uzun sreli olarak snfta yer alabilir. Her snfta snf kitapl bulundurulur. MEB lkretim Kurumlar Ynetmeliinde geen kitaplarn yan sra, renci geliim dzeyleri ve 100 temel eser dikkate alnarak kitaplk dzenlenir. Kitaplkta snf kitaplk defteri ve kitap izleme defteri/formu/kartlar tutulur. retmenin kiisel abasyla salanm kitap, CD, disket, kaset vb. aralar snfn mal saylr. retmenin okul veya snf deitirmesi durumunda bu kitap ve dier kaynaklar ayn snfta braklr. Birletirilmi snf uygulamas yaplan dersliklerde A ve B grubu bir arada ise etkinlik keleri ayr ayr dzenlenmelidir. Milli Eitim Bakanl lkretim Kurumlar Ynetmeliinin 149. ve dier mevzuatn ilgili hkmleri dorultusunda okul koridorlar dzenlenmelidir. Okul koridorlar Atatrkn eitim ve dier konularla ilgili dncelerini aklayan sz, yaz ve resimlerle Talim ve Terbiye Kurulunca nerilmi Trk byklerine ait resimler ile Trk tarih ve kltrne ait levhlar ve haritalar, eitici ve sanat deeri olan resimler, saat ve takvim ile okul gazetesi bulundurulur. rencilerin, resim, iir, kompozisyon gibi etkinlikleri ile tiyatro, mzik, hlk danslar, bayram trenleri ve kutlama gnlerine ait ekilmi fotoraflar okul koridorlarndaki panolarda uygun srelerde sergilenir. retim programlarnda belirtilen ders ara/ gereci, imkn bulunduu takdirde ayr bir odada dzenli bir ekilde bulundurulur ve kullanlmaya hazr tutulur. Olanaklar lsnde okullarda, rencilerin gezip oynamalar ve sportif faaliyetlerde bulunmalar iin evre imknlarndan yararlanlarak kum havuzu, voleybol, basketbol sahlar gibi yerler ile aslma, trmanma, denge, atlama gibi aralar salanr. Bu aralarn dzenli olarak bakm ve onarm yaplr. Bahesi elverili okullara uygulama bahesi dzenlenir, bu alanlarda tarm almalar ve denemeleri yaplr. Tm bu dzenlemelerin temiz derslik ve blmlerde anlaml olaca unutulmamaldr. Snflarda programlarn ngrd eitim materyallerine de yer verilmelidir. Birletirilmi snflarda A ve B grubu iin ayr ayr dzenlenir. Boya-badana: Snfn tertip, dzen ve temizlii ile hijyeninin salanmas snf iklimi asndan ok nemli bir unsurdur. Temiz, dzenli ve bakml bir snf ortam; Burada bulunan insanlar deerlidir, burada nemli iler grlmektedir. mesajn ierir. Ayrca snfta hangi renk boya kullanlacana retmenin rencileriyle beraber karar vermesi rencilere; Sen deerlisin, sen nemlisin, senin fikrinden yararlanmak istiyorum mesaj verebilir. Renk seiminde, kk ya gruplar iin ok parlak renklerin, daha ileri ya gruplar iin de pastel tonlarn, bozkr blgelerinde yeil ve mavi gibi renklerin ormanlk ve yeil blgeler iin de sar ve tonlar gibi scak renklerin tercih edilmesi kuralna uygun davranlabilir. Dikkat edilmesi gereken bir baka nokta da duvarlarn yaklak olarak yerden bir metre kadar ykseklikteki ksmnn koyu renklerle boyatlmasdr. Bunun Buras kirletilebilir alandr. gibi olumsuz bir alg yarattn syleyebiliriz. Bunun 107

yerine evlerimizdeki uygulamann aynsnn snflarda da tercih edilmesi, yani duvarn ayn renkte boyanmas daha uygun olabilir. Ke, pano ve zaman eritleri: Snfn duvar, ke, pano ve zaman eritlerinin, oluturulmas ve deitirilmesi konusu da snf ikliminin olumlu olmasna etki edebilir. Yeni bir snf alan retmen nce snfnda bulunan eski materyalleri kaldrarak ie balamaldr. retmen snflarda zorunlu olarak bulunmas gereken Atatrk Resm, stiklal Mar ve Genlie Hitabe gibi tanr dayankl mallarn yannda dersin ve konunun zelliine gre snfna hangi ara/gerelerle hangi materyalleri getireceine ve ne kadar sre snfta bulunduracana karar vermelidir. zellikle ke, pano ve zaman eridi gibi eitimsel aralarn retmen tarafndan hazrlanmas snf iin daha anlaml olabilecektir. rnein pano, ke ve zaman eritlerine, rencilerin yapt ve retmen tarafndan seilerek aslan resim, iir, yaz gibi almalarn, belirli gn ve haftalar ve mill bayramlar nedeni ile yaplan snf ii sslemelerin ok uzun sre buralarda asl durmas belli bir zaman sonra renciler tarafndan kanksanaca iin eitsel deerini yitirecek ve bir anlam tamayacaktr. O nedenle bu tr almalar belli zaman aralklarnda yenileri ile deitirilmelidir. Baz okullarda da duvarlara, Lzumsuz ise sndr, sadan yrynz, yerlere p atmaynz! gibi uyar levhalar aslmaktadr. Bu uyar levhalarnn genel olarak yaplmas istenmeyen davranlar tevik eden bir yn olduu ve aslnda bir ie yaramad bilinmektedir. O nedenle bu uyar levhalarn kelere asmak okulun temizliinin salanmas ve bunun srekli hle getirilmesi amacna hizmet etmemektedir. Kimi ara-gere ve materyaller sadece belirli ders saatlerinde snfa getirilmeli ve dersten sonra tekrar ara odasna kaldrlmaldr. Dolaplarn zerinde bulunan kreler, snfta st ste asl duran haritalar, duvarlara aslan deiik materyaller snf hantallatrmaktan ve grsel kirlilik oluturmaktan baka bir ie yaramayaca gibi snfn ikliminin de bozulmasna neden olabilir. rnein projeksiyonun olduu bir snfta retmenin tepegz bulundurmas uygun olmayacaktr. Snflarda bulundurulacak ara/gereler eitimsel amalara hizmet etmesi gerekir. Baz retmenler ne kadar ok altklarn, ne kadar ok rettiklerini gstermek istercesine snfnn btn duvarlarn yaplan etkinliklerle doldurmaktadrlar. Bu uygulama retmenin performans hakknda bir fikir vermeye ynelik bir uygulama olsa da aslnda snf ynetimi konusundaki bir yetersizlii de ortaya koymaktadr. Bazen de rencilerin zenerek hazrladklar, emek harcadklar almalar, onlarn gremeyecei, okuyamayacaklar kadar yksee aslarak rencilere retilen rnn grlmesi ok da nemli deildir. gibi bir olumsuz mesaj verilmektedir. Kimi retmenlerimiz neredeyse bulabildikleri btn kitap, dergi ve dier materyalleri masalarnn zerine ymaktadr. retmen bu davran ile belki iinin ne kadar youn olduu mesajn vermek istemektedir. Oysa bu davrann verdii bir baka olumsuz mesaj da retmenin dzen ve estetik konusunda ne kadar yetersiz olduu eklindedir. Oturma dzenleri: Oturma dzenleri tek dze ise ve srekli ayn yap korunuyorsa, renciler arka arkaya dizilen sralarda oturuyor ve sadece birbirlerinin enselerini grebiliyorlarsa byle bir ortamda snf ikliminin olumlu olmas beklenemez. nk bu ortam ocuklarn salkl iletiim kurabilecekleri bir ortam deildir. Byle bir durumda retmenin yapaca ey, zaman zaman dersin, konunun, yntemin zelliine gre oturma dzenlerini deitirmektir. Burada herhangi bir oturma dzenini n plana karmak yerine retmenin hangi oturma dzenlerini kullanacana yaratcl orannda karar vermesini beklemek daha salkl olabilir.

108

Bunlarn yannda snfn, rencilerin etkinlikler esnasnda akran renmelerini gerekletirebilecekleri eitsel gezilere imkan salayacak ekilde dzenlenmesi salanabilir.

Tablo 8: Snf i Etkinliklerle lgili Deiik Oturma Dzenleri

U eklinde oturma dzeni

ok farkl amalar iin kullanlabilecek bir yerleim eklidir. renciler rahat alabilecekleri bir alma alan bulurlar. Perdeye yanstlan her trl grnt rahatlkla izlenebilir. renciler birbirleri ile kolaylkla yz yze iletiim kurabilirler. Ksa sreli grup almalar yaplabilir.Bu oturma dzeninde mnazara, deney gibi etkinlikler yaplabilir.

Ekip almas oturma dzeni

Karlkl oturan renciler birbirleri ile kolaylkla iletiim kurabilirler. Bu yerleimde gerektiinde baz renciler sandalyelerinin ynn deitirerek tahtay veya perdeyi rahatlkla izleyebilirler .Bu oturma dzeninde zellikle Sosyal Bilgiler-Hayat Bilgisi derslerinde tartma etkinlikleri yaplabilir.

Konferans masas oturma dzeni

Bu yerleimde retmenin nemi minimuma inerken snfn nemi n plana kar. retmenin masann ortasnda oturduu yerleimde ise renciler retmen ile daha kolay iletiim kurabilirler. Bu yerleimin en nemli dezavantaj ise daha resm bir iletiim ortam yaratmasdr Bu oturma dzeninde tartma, fikir paylam ve beyin frtnas gibi etkinlikler yaplabilir.

Daire eklinde oturma dzeni

Sadece sandalyeler kullanlarak abuk ve kolaylkla oluturulabilir. Grup tartmalar iin ideal bir yerleim eklidir. Bir ders iinde birka defa ksa sreli tartma gruplar oluturulduktan sonra eski hline kolaylkla dntrlebilir .Bu oturma dzeninde gzlem becerilerinin arttlmasna ynelik etkinlikler yaplabilir.rnek olarak resim dersinde obje izimi yaptrlabilir.

Gruplarn gruplanmas oturma dzeni

Bu yerleim ekli, rol yapma, mnazara veya grup almalarn gzlemleme gibi etkinliklerde kullanlabilir. En fazla uygulanan biimi ortada birletirilen masalarn evresinde ikier grubun yerletirilmesi, dier kenarlara da grup almasn gzlemleyecek gruplarn yerletirilmesidir. Bu oturma dzeninde sosyal faaliyet etkinliklerine ve tartma-mnazara gibi etkinliklere yer verilebilir.

109

alma istasyonu oturma dzeni

Aktif laboratuar almalar iin uygun bir yerleimdir. Her alma istasyonu evresine iki renci yerletirilir. retmen nelerin yaplmas gerektiini uygulama ile gsterdikten sonra renciler ibirlii yaparak verilen almay yapar.

Proje veya zel alma gruplar oturma dzeni

Bu yerleim olduka byk alan bulunan snflar iin veya toplant salonlarnda uygulanabilecek bir yerleimdir. Ders d etkinlikler iin de kullanlabilir. Grup projelerinin hazrlanarak tartmaya alaca almalar iin ideal bir yerleimdir.

Klasik snf oturma dzeni

Eer yukarda nerilen yerleim ekilleri snflarn byklk, donanm, kalabalk renci gibi snrlklar nedeniyle uygulanamyorsa klasik snf oturma dzeni uygulanabilir.

Teknolojik donanm: nemli olan snfa ne kadar ok teknolojik donanm saland deil bu donanmn ne kadar etkin ve verimli kullanlddr. retmen snfnn gereksinimi olan teknolojiyi temin etmek iin okulun ve evrenin olanaklarndan yararlanmaldr. Ancak, teknolojinin snfta aksesuar olarak durmas kaynaklarn israf edildii ve aklc kullanlmad anlamna gelir. Teknolojinin iyi bir planlama ile en uygun kullanm salanmaldr. Baz snflarmzda zerleri kenar dantelli bezlerle rtl bilgisayarlar, projeksiyonlar, yazclar vs. yannda baz okullarmzda duvara monte edilen demir kafesler, bu kafeslerin iine kilitlenmi televizyonlar bulunmaktadr. Baz snflarda da bu demir kafeslerin altnda bir de biraz daha kk demir kafesler mevcuttur. Onlarnda film oynatclarn tehlikelere kar korumak gibi bir amala yapldn sylenebilir. Oysa snflarda renci sal ve yaam asndan tehlikeli olabilecek ara gereler saklanabilir ya da dolaplara kilitlenebilir. Bunun dnda hibir ara gere saklanmamaldr. Kitaplar dolaplara kilitlenmemelidir. Baz eyleri saklamak, kilitlemek ocuklara, Sen bunlara zarar verebilirsin, sende byle bir potansiyel var. mesaj verebilir. Byle bir uygulama da snf iklimi olumsuz olarak etkileyebilir. Ders ara/gereleri ve dier materyaller; Ders ara/gereci ders etkiliinde kullanlan, bu amala retilen ve piyasada bulunabilen materyaller akla gelmektedir. Aslnda doada bulunan her ey bu amala kullanlabilir. nemli olan, bu tip materyaller kullanmann yannda doada ve evrede bulunan materyalleri de kullanabilmektir. Ky koullarnda ise, eer temini mmkn olmayan materyallerin kullanlmas durumunda doada ve evrede bulunan materyallerle bu gereksinimleri karlanabilir. Doada ve evrede bulunabilecek kil, deiik amalarla ve eitli etkinliklerde kullanlabilir. la kutular, karton kutular geometrik ekillerin tantmnda, karpuz ve portakal gibi materyaller kre ve geometrik ekillere rnek olarak gsterilebilir. Dereceli marapa ve srahilerin hacim lleri iin, iplerin de standart olmayan uzunluk llerinin kavratlmas amacyla kullanlmas mmkndr. Erozyon fikrinin verilmesi iin eer varsa yakn blgede meydana gelen sel ya da toprak kaymas yerinde inlenebilir.

Snfta Davran Ynetimi

Snfta davran ynetimi snf ikliminin olumlu ya da olumsuz olmasn belirleyen en nemli etkenlerdendir. Bu konuda belirleyici olan retmenin tutumudur. Eer retmen, ocuklar yaramaz, bunlarn kafas almyor, bu yrenin kltrnden kaynaklanan sorunlar var, aileler ocuklarna doru eitim vermemiler, bu ocuklarn zeklarnda sorun var. diye yaklarsa bu konudaki sorunlar zemeyecektir. nk sorunun nedenini etki edebilecei alann 110

dnda aramaktadr. Ancak retmen, Bu ocuklarn snftaki olumsuz davranlar benim izlediim yntemlerden, benim tutumumdan ve yaklamlarmdan kaynaklanyor olabilir diye konuya yaklarsa bu sorunlarn zmne katk salayabilir. nk sorunun kayna retmenin etki alan iindedir. Bu nedenle kendi yntem, yaklam ve tutumunu sorgulayarak sorunu zme yolunda adm atabilir. O gne kadar izlenen yntemlerle mevcut sorunlar zemiyorsa bu yntemleri deitirilmesi gerekmektedir. Belki de sorun bu yntemlerin uygulanmasndan kaynaklanmaktadr. Sorunlara neden olan yntemlerle ayn sorunlar zlemez. Matematik dersinde szel, ritmik, mziksel v.b. zeks baskn olan renciler matematiksel zeks baskn olan renciler kadar baarl olamayabilirler. Bu rencilerin zerine fazla gidilmesi ilgilerinin azalmasna ve matematik dersini artk sevmemesine neden olabilir. Buradaki sorun retmenin rencilerinin renmedeki bireysel farkllklarn dikkate almamasndan kaynaklanmaktadr. Bu yzden retmenin matematik dersinde dierleri kadar baarl olamayacan dnd rencilerin zerine fazla gitmemesi gerekir. Kimi retmenler rencilerinin yksek sesle konumasndan dolay onlar srekli olarak uyarr ama renciler yine yksek sesle konumaya devam ederler ya da renciler yksek sesle konutuka retmende sesini ykseltir. Ama hibir zaman retmenin sesi rencilerinin sesinden fazla kmaz. Byle bir durumda retmenin yapmas gereken ey, renciler sesini ykselttiinde sesini alaltmas, snfn sesi alaldnda da ses tonunu ykseltmesidir. retmenler zellikle kk snflarda rencileri susturmak iin Hadi bakalm iek olun. komutunu vererek rencilerin kollarn balayarak sessiz kalmalarn istemesi rencileri belirli kalplarn ierisine sokmak anlamna gelmektedir. Bu durum programlarn kazandrmak istedii yaratc,eletirel dnme becerileri ile elimektedir. renciler zaman zaman retmenlerinden eitli isteklerde bulunurlar. retmen onlarn isteklerini yerine getirir veya getirmez. Birka srardan sonra retmen teslim olur. Batan olmaz dedii bir istei yerine getirirse renciler bunu renir ve srekli olarak kullanmaya alrlar. Demek ki, retmenimizin teslim olma limiti kez srar etmektir. diye dnmeye balarlar. retmenin duruu nemlidir ve nemli deiiklikler olmadka karar deitirmek doru bir yaklam deildir. Yine retmenler gnlk hayatlarnda yaadklar ini klarn getirdii olumlu/olumsuz ruh hllerini rencilerine yanstmamaldrlar. retmen her snfta ve her derste ayn davranlar gstermelidir. retmen rencilerinin gznde en nemli rol modellerden biridir. renciler retmenin giyim/kuamndan aksesuarna, san taramasndan konumasna kadar birok ynn rnek alrlar. Bu kadar nemli bir rol model olan retmenin giyim/kuamna zen gstermesi, temiz, tl, ortama uygun ve abartl olmayan bir tarzda giyinmesi uygun olandr. Vcut dili iletiimde nemli bir yere sahiptir. retmenlik meslei bir yn ile iletiim meslei olduundan retmenin vcut dilini etkili olarak kullanmas nemli bir baka konudur. Szel dille vcut dilinin tutarsz olmas rencilerde gvensizlik, kzarak glmesi ise kararszlk yaratabilir. retmen alt yrenin kltrn de dikkate alarak szel dille vcut dilini uyumlu ve etkili olarak kullanlmaldr. rnein, iletiim kuraca renci ile ayn gz hizasnda olmasna dikkat edebilir. zel alan algs dar olan rencilere fazla yaklamayabilir, jest ve mimiklerinin olumlu mesajlar vermesine dikkat edebilir. Ayrca vcut dilinin rencileri yakndan tanmaya ynelik ipular veren bir yn de vardr. Kaygl, fkeli, gergin bir renci bu durumunu gizlemeye alsa bile bedeni, hareketleri, duruu onu ele verir. Ellerinin titremesi ve terlemesi ocuun kaygl ve gergin olduunu ifade eder. Byle durumlarda retmen rencisine kar daha anlayl olmal onun neden kaygl ve gergin olduunu anlamaya almaldr. Vcut dilinin etkili olarak kullanlmas szel dilin de doru olarak kullanlmasyla birlikte daha da etkili olabilir. retmenin grevlerinden biri de dzgn bir Trkenin kullanlmasn salamaktr. Bunun iin de diksiyonunun dzgn olmas gerekir. Bir retmen snfnda kesinlikle yresel bir az kullanmamal ve kullanlmasna da izin vermemelidir. Kukusuz yresel dil ve iveler zenginliktir ama retmenin grevi dzgn bir Trkenin kullanlmasn salamaktr. 111

retmen renci iletiiminde nemli olan konulardan biri de rencilere ismiyle hitap edilmesidir. retmenin rencilerini etiketleyerek onlara, aptal, kafasz, tembel demesinin, tenten, uykucu irin gibi izgi film kahramanlarnn isimlerini kullanarak hitap etmesinin doru olmad bilinmektedir. Bunun yannda retmenin baz rencilerine ynelik olarak, yakklm, prensesim, snfn gl gibi bir hitap kullanmas da dier renciler iin olumsuz bir mesaj ierirken, ayn zamanda bu ekilde hitap edilen rencilerde ego imesi gzlemlenebilir. Bu nedenlerden dolay retmenin rencilerine isimleriyle hitap etmelidir. Ayn ekilde rencilerin birbirine taktklar lakaplar da retmen tespit edebilmeli ve bunlar engelleyici ekilde mdahle etmelidir. Snfta salkl bir davran ynetiminin olabilmesi byk lde retmenin rencilerini yakndan tanmasna baldr. retmen bunun iin rencilerle ilgili gzlemler yapabilir ve gzlem dosyalarna sradan olmayan belli davranlar tarihleri ile birlikte not edebilir. Bu notlar renciyi tanma konusunda kendisine bir fikir verecektir. retmen rencinin ailesi ile ilgili veriler toplayabilir. rencinin renme sitilinin ve baskn zeksnn ne olduu, ilgileri, yetenekleri, becerileri, alkanlklar konusunda toplanan veriler deerlendirilerek renci yakndan tannmaya alabilir. Snfta davran ynetiminde olumlu sonu alabilmenin yollarndan biri de ynerge vermektir. retmen snfna ynerge verirken ok dikkatli olmak durumundadr. Ynerge verme, renciyi belli kurallar iinde davranmaya zorladndan, emir ieren ynergeler yerine rencinin seim yapabilecei ierie sahip nitelikte ynergeler verilebilir. Ynerge verirken dikkat edilecek bir baka zellikte ynerge cmlelerinin banda eylem szcklerinin konmamasdr. rnein, Kitabnzn 25. sayfasn an denildiinde renciler hemen kitaplarn amaya yeltenirler, sonra da Hangi kitabn, kanc sayfasn? sorusunu sorma ihtiyac duyabilirler. Bu ekilde nemli zaman kayplar olmaktadr. Bunun yerine; Trke kitabnzn 25. sayfasn an. dendii zaman soru sorma ihtiyac azalm ve snftaki olumlu hava bozulmam olacaktr. Snfta retmenlerin rencilerini srekli ayn ekilde uyarmalar, planszlk, B plannn olmamas, kararszlk gibi nedenlerden dolay zaman kayplar olabilir. Salkl bir davran ynetimi iin retmenin tutumu nemlidir. retmenin otokratik davranmas kadar ar serbest bir tutum taknmas da sorun oluturabilir. retmenin yapmas gereken ey, kendisine, rencilerine ve bakalarna saygy ieren, rencileri karar verme srecine katan, kendilerini zgrce ifade edebilecekleri ortamlar hazrlayan, farkl fikirleri tekiletirmeden destekleyen demokratik otoriteyi benimsemek ve uygulamaktr. retmenin snf nasl kulland da nemli konulardan biridir. retmen genel olarak masasna yakn duruyorsa ya da yaz tahtas ile masas arasnda gidip geliyorsa bu sorun yaratan bir durumdur. Byle yapt takdirde masasndan g alan, rencileri ile arasnda mesafe koyan bir retmen grnts verebilmektedir. retmen snf hzl admlarla dolayor ve gittii yerdeki rencilerle iletiim kurmuyorsa bu da istenmeyen bir davrantr. nemli olan retmenin snfn dolamas deil, yanna gittii rencilerle iletiim kurmasdr. rnein retmen soru sorduu rencisinin bana dokunabilir. Bir baka sorun da retmenin bir rencisinin defteri ile ilgilenirken snfna arkasn dnmesidir. O zaman snf karmaya balayabilir. Byle bir durumda yaplacak olan ey beden yakn gz uzak ilkesini uygulamaktr. Yani rencinin defteri ile ilgilenirken gzle de snfn kontrol edilmesidir. retmen rencisinin devlerini kontrol ederken eer rencisinin defterine geri bildirimde bulunacaksa bu rencinin defterine yazm olduu yaznn estetiine zarar vermemeli ve rencinin emeine sayg gsterdii mesaj vermelidir. Btn bir sayfay kaplayacak ekilde bir imza ile geri bildirimde bulunmak uygun bir davran deildir. Defterin kenarna uygun bir geri bildirimde bulunmal ve kendi bitiik el yazs kullanmaldr.

112

retmenlerin rencilerinin performansna, tutum ve davranlarna bakarak onlar dllendirdikleri ya da cezalandrdklar bilinen bir gerektir. dl ve ceza uygulamalar esnasnda retmenler baz noktalara dikkat etmek zorundadrlar. rnein dl ve cezann renci psikolojisine etkisi, dl alan ocuun davrannn pekitirilmesinin yarar ve zararlar, dl vermenin dl alamayan ocuklarn zerinde oluturduu bask ve etki, cezann nasl olaca, mola, ocuun bir etkinlikten uzak tutulmas, davrannn grmezden gelinmesi, cezann iddet ierip iermediinin bilinmesi ve buna dikkat edilmesi gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken bir baka ilke de renciye deil soruna odaklanlmasnn doru olacann bilinmesidir. retmenin nemli grevlerinden biri de rencinin motivasyonunu salamaktr. rencinin renmeye ihtiya duyar hle getirilmesi, merak etmesinin ve soru sormasnn salanmas iin ilgin ve deiik etkinlikler kullanabilir. Snfa farkl materyaller getirmek, bir gn ncesinden ok nemli bir etkinlik yaplacan sylemek, ksa bir film izletmek, snma almalar yaptrmak, geziler dzenlemek vb. etkinliklerle merak uyandrlabilir ve soru sorma ihtiyac yaratlabilir. rnek yaam ykleri, baar hikyeleri, model kiiler gstermek, hayvanlarn yaamlarndan rnekler vermek motivasyon salayabilir. Yaz tahtalarnn kullanm da snfta retmenin dikkat etmesi gereken konulardan biridir. Yaz tahtasnn temiz ve dzenli kullanlmas, tahtay silerken silgiyi kaldrmadan yukardan aaya doru silinmesi, yaz yazarken bir keden br keye geilmemesi gibi konular dikkat edilmesi gereken konulardandr. Ayrca retmenin tahtay kullanrken dikkate etmesi gereken bir baka konu da tahtay kullanmann anlamaya etki derecesidir. rnein: yaz tahtasnn sol st kesine yazlan yaznn anlamaya etkisi %41, sol alt kesine yazlann %25, sa st kesine yazlann %20 ve sa alt kesine yazlann da % 14 etkisi olduunu bilerek tahtay kullanmas daha etkili olabilir. retmen snf iinde davran ynetimi konusunda rencilerine iyi bir rol model olmasnn, onlarn olumlu ve sosyal bir kiilik kazanmalarna da katk yapabilecei unutulmamaldr. Ders etkinliklerinde yaz tahtasnn dzenli kullanlmas, bilginin snflandrlmasn,renmenin kolaylatrlmasn salayacaktr. renciler tahtada yazlanlar defterlerine geirirken retmen ders anlatmaya devam etmemeli, tahtann yazlmas iin ayr bir zaman vermelidir. Ayrca dersin banda o ders ile ilgili tema, etkinlik, kazanmlarn yazlmas renmeye olan merak arttrarak gdlenmeyi arttrr.

Engelli renciler
Okullarmzda ya da snflarmzda zihinsel engellerinden dolay kaynatrma eitimine tabi renciler dnda fiziksel engelli renciler de bulunabilir. Bu renciler ortopedik, grme ve iitme engelli olabilir. Byle bir durum karsnda mdr yetkili retmen okulunda, snf ya da ube retmenleri de snflarnda bu rencilerin yaamlarn kolaylatracak ve eitim hakkndan yararlanma olanaklar salayacak nlemler almak zorundadr. Bu nlemler unlar olabilir: Dier rencilerin engelli rencileri anlamalarn, onlara acmadan, alay etmeden, kmsemeden yardm etmelerini salamak Ortopedik engelli rencilerin okula giri-k varsa katlara klarn kolaylatracak nlemler almak, engelli rampalar oluturmak Tuvalet ve lavabolar bu rencilerin gereksinimlerine yant verebilecek duruma getirmek

113

 Engelli rencilerin okula gelip gitmesine yardmc olan ebeveynlerine yakn ilgi gsterip varsa ihtiyalarnn karlanmas konusunda onlara yardmc olmak Beden eitimi dersleri gibi rencilerin bedenen hareket yapmas gereken derslerde de bu rencilerin bir kenarda bekletilmesi yerine uygun etkinliklere katlmn salamak Engelli rencilerin yetenekli olduklar alanlardaki baarlar deerlendirilerek motivasyonlarn salamak Snflarda rencinin oturduklar yer ve konumlar zrlerine uygun olarak dzenlemek Bu rencilere kendilerini gsterebilecekleri uygun ortamlar ve frsatlar salamak

Test Odakl Eitim

retmenlerin baars rencilerinin SBS ve ya STSlerde elde ettikleri derecelere baklarak deerlendirilebildiinde retmeni sre ierisinde bu snavlarda baary artracak zmler aramaya zorlayabilir. Bu amala da retmenler, test zdrmek suretiyle baary ykseltebileceklerini dnebilirler. Testler, eitim-renim srecinde kullanlan, lme ve deerlendirme yapmamza yardmc olan nemli aralardr. Bu aralarn eitimin amac hline getirilerek programn ngrd etkinlikleri uygulamak yerine neredeyse btn derslerde sadece test zdrmek retmenin mesleki anlamda baarl olmasn salamaz. Byle bir uygulama yaplandrc yaklamn ruhuna aykrdr ve ne yazk ki bu yanl uygulama eitli kesimlerce de kabul grm durumdadr. Bu yaklamn yerine retmenin yapmas gereken ey, rencilerin, bilgiyi yaplandrmasn, programn ngrd becerilerin zellikle de anlama becerisinin gelitirmesini ve deiik alardan konulara yaklaabilmesini salayacak ortam ve sreleri oluturmaktr. Test zerek snfnn akademik anlamda baarsnn ykselebileceini dnen retmen, giderek snfnn en baarl bir ka renciyi dersleri ilemek gibi bir uygulama iine girebilir ve dier rencilere adeta snfta yoklarm gibi davranabilir. retmenin grevi snfndaki btn rencilere potansiyelleri ve geliim ihtiyalar erevesinde yardm ve rehberlik etmektir. O nedenle etkinliklerin btn rencilerin katlm ile yaplmas gerekmektedir. Akademik baar dzeyine baklmakszn btn rencilerin SBSlere girmeleri hlinde genel olarak SBS okul baarsnn decei ynnde bir kanaat bulunmaktadr. retmen baary ykseltme dncesiyle snava sokulmas hlinde baary dreceine inand baz rencileri snavlara sokmak istemeyebilir. Akranlar gibi snavlara giremeyen, snava girebilme haklar ellerinden alnan rencilere Siz baarl deilsiniz, snfnza ve okulunuza zarar veriyorsunuz. anlayn ima eden bu yaklam, ayn zamanda rencilerin baarsz olduklarn onlarn yzne vuran ve baarszlklarn kanksamalarna neden olan bir sonu da dourmaktadr. Byle bir sonu, rencilerin z gven geliimine olumsuz anlamda etki edebilir. retmenler her rencinin snavlara girme hakk olduunu dnerek engelleyici deil destekleyici bir rol oynamaldrlar. Akademik anlamda baary artrabilmek amacyla hafta sonlar hazrlayc ve yetitirici kurslar almas gibi uygulamalar olduu bilinmektedir. Elbette ki byle bir dncenin akademik baarnn ykselmesine katks olabilir. Ancak, hafta sonu kurslarna neredeyse bir snfn btn rencilerinin katlmas, bu kurslarda genellikle hazrlayc ve yetitirici kurs ayrm yaplmay, haftada be i gn olan eitim-retim sresinin fiilen alt gne karlmasndan te anlam tamamaktadr. Bu ekilde dzenlenen kurslarda belli bir zaman sonra hazr bulunmuluk dzeyleri bakmndan geride olan renciler etkinliklerden kopmakta ve sadece fizik olarak snfta bulunmaktadrlar. retmenler rencilerinin hazr bulunululuk dzeylerini dikkate alarak bu kurslar planlayabilirler. lkretim okulu rencileri yalar itibar ile oyun a ocuklardr. Bir ok eyi oynayarak renir ve bu sayede geliirler. Oyun, bu a ocuklar iin ok ciddi bir itir. O nedenle okullarmzdaki sosyal, sportif ve kltrel etkinlikler ok nem arz etmektedir. retmenin bu tarz etkinliklere yeterince yer vermesi gerekmektedir. retmenin daha ok test zmek iin daha fazla zamana gereksinim duymas nedeni ile oyuna, sosyal ve sportif etkinliklere ayrlmas 114

gerektii kadar zaman ayramamas durumunda akademik anlamda baarl olamayan ancak sosyal etkinliklerle kendisini gsterebilecek ve bu yolla z gveni geliebilecek renciler, bu olanaktan mahrum kalabilirler. Snavlar sz konusu olunca Trke, matematik, sosyal bilgiler, fen ve teknoloji, ngilizce, din kltr ve ahlak bilgisi dersleri n plana kmaktadr. Byle olunca da bu dersler sanki ana dersler gibi alglanp dier dersler ise yardmc dersler gibi alglanmaktadr. Resim, mzik, beden eitimi, semeli dersler ve serbest etkinlikleri gibi rencilerin kendilerini ifade edebildikleri dersler test zlmesi gereken dersler gibi alglanabilmektedir. Btn derslerin nemli olduu bilinciyle davranarak byle bir yanllk iine girilmemesi gerekmektedir. Okullar ne kadar baarl olduklarn gsterebilmek iin eitli yollara bavurmaktadr. Bunlardan biri de okullarn duvarlarna snavlarda baarl olan rencilerin isimlerinin yazl olduu kocaman bez pankartlarn aslmasdr. Byle bir uygulama, okullarn da zel dershanelerin bavurduklar ve giderek gerei de yanstmayan yntemlerle reklamlarn yapmas uygulamasna benzemektedir. Gurur tablomuz diye takdim edilen bu tablonun rencilerin ruh sal asndan ne kadar uygun olduu tartma konusudur. Snavlar bir anlamda yarma ortam yarattklarndan, renciler arkadalarn geride braktklar zaman baarl kabul edilmektedirler. Bu anlay rencilerin bilgiyi paylama konusunda cimri davranmalarna neden olabilir. Paylaldka oalaca dnlen bilginin oalmasn dolayl da olsa engelleyen bir sonu ortaya kabilir. Bu olumsuzluu ortadan kaldrmak iin retmenler, rencilerin rekabet ortamna sokulmadan i birlii iinde gelimesini salayacak ortam ve sreleri hazrlamaldr.

115

renci Geliiminin zlenmesi

Bu blmde aadaki sorularn cevaplarn bulabilirsiniz: Geliimsel rehberlik hizmetleri niin renci geliiminin izlenmesi almalarn gerekli klar? renci geliiminin izlenecei alanlar nelerdir? renci geliimin izlenmesi hangi almalarla yaplabilir? renci geliiminin izlenmesi almalarnda retmenlerin grevleri nelerdir?

Geliimsel Rehberlik Anlay ve renci Geliiminin zlenmesinin Gereklilii

Geliimsel rehberlik hizmetleri sadece problemli rencilerle deil tm rencilerle almay hedefler ve rencinin tm geliim alanlarnn en st dzeyde gereklemesini salamaya alr. Geliimsel rehberlik hizmetleri, eitim-retim sreci iinde ortaya kan geliim ihtiyalarn belirleyip bunlara ynelik grup rehberlii etkinliklerinin uygulanmasn salamaktadr. Bylece geliimin aksayan ynleri sre ierisinde karlanarak rencinin geliimi duraksamadan devam ettirilir. Geliimsel rehberlik hizmetleri rencinin geliimini sre ierisinde karlamay hedeflediinden renci geliiminin srekli takip edilmesi gerekmektedir. Hangi alanlarda renci geliiminin desteklenmesi gerektii belirlenip o ynde bireysel, eitsel, mesleki vb. rehberlik hizmetleri verilmektedir. Eer rencinin akademik geliiminde renme ynteminden kaynaklanan sorun yaanyorsa bu renci ile ilgili eitsel rehberlik hizmetleri kapsamnda almalar yaplmas gereklilii ortaya kacaktr. Geliimsel rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri programlar rencilerin btn alanlarda geliim ihtiyacn karlayacak almalardan oluuyorsa da rencinin zellikle ihtiya duyduu ve geliimini duraksatan geliim ihtiyalar belirlenip zel olarak o alann ele alnmas geliimin srekli izlenmesi gerekliliini ortaya koymaktadr. Yeni yaplandrlm eitim programlar, sre odakl deerlendirmeyi, sre ierisinde renme sorunlarnn tespit edilip bu sorunlarn zlmesini gerekli kldndan, renci geliiminin izlenmesi son derece gerekli ve nemli olmaktadr.

116

RENCLERN TEMEL HTYALARI

RGN ETMDE TEMEL GELM ALANLARI

Kiisel ve Sosyal Geliim

Eitsel Geliim

Mesleki Geliim

YAAMAYI RENME

RENMEY RENME

ALIMAYI RENME

Kendini kabul etme Bakalarn anlama ve kabul etme Ailenin deerini anlama ve kabul etme Toplum olgusunu anlama Karar verme, ama belirleme, plan yapma ve yrtme Kendini tehlikelerden koruma ve kiisel gvenlii salama

renme ile ilgili olumlu tutumlar gelitirme Kiisel nitelikler ile okul etkinlikleri arasndaki ikikileri kefetme renmeyi kolaylatrc becerileri kazanma Karar verme, ama belirleme, plan yapma ve yrtme Okul aile ve toplum arasndaki ilikileri kavrama

yaam ve almaya ilikin olumlu tutumlar gelitirme Kiisel nitelikler ile meslekler ve iler arasndaki ilikileri anlama Meslekleri kefetme Bo zaman etkinlikleri ile ilgili olumlu alkanlklar kazanma. Birlikte i yapma i birlii Toplum yaamnda almann nem ve gereinin farkna varma

KENDN GEREKLETRME

renci Geliiminin zlenecei Alanlar

Geliimsel rehberlik anlay; bireyin tm geliim alanlarnn bir arada ele alnp gelitirildiinde bireyin baarl olacan, tm geliimin bir btn olarak gerekletiini belirtir. Bu sebeple bireyin tm geliim alanlarnn ele alnmas kanlmaz olmaktadr. Bireyin kiilik geliimi, sosyal, duygusal, akademik, eitsel ve mesleki geliim alanlar izlenip ortaya kan geliim ihtiyalar karlanmaldr. Kiilik geliiminde daha ok temel kiilik geliimi ihtiyalar zgven, sorumluluk duygusu, kendini ifade edebilme, davran geliimi gibi konular ele alnmaktadr. Sosyal geliim alannda gruba katlma, salkl arkadalk ilikileri, grup nnde kendini ifade edebilme ve yaama katlma gibi geliim ihtiyalar deerlendirilmektedir. Eitim srecinde rencilerin kiisel ve sosyal geliim ihtiyalarn karlamak ve bylece onlarn bir birey ve sosyal bir varlk olarak geliimlerine, topluma uyum salamalarna yardmc olmak amacyla yrtlecek hizmetlere kiisel rehberlik denir. 117

Kiisel rehberlik hizmetleri, kiisel ve sosyal geliim alannda ocuun yaamay renmesini gerekletirmeye alr. ocuun, bir birey ve sosyal varlk olarak ihtiyalarn ve geliim grevlerini, evresine ters dmeden salkl bir ekilde karlayarak kiisel doyuma ulaabilmesini amalar. Eer bireyin temel ihtiyalar ve iinde olduu duruma zg geliim ihtiyalar karlanrsa psikolojik ynden salkl ve uyumlu, sosyal adan aktif ve dengeli bir birey olarak yaamn srdrebilir. Bireyin kendini yaama hazrlamas ve toplum iinde yaamay renmesi, yaamnda mutlu olmas iin gerekli tm yaamsal becerileri kazanmas ve bunlar kendi yaamna uyarlayabilmesi nemlidir. O hlde rencinin kendini yaama hazrlayacak yeterlilikler kazanabilmesi iin kiisel ve sosyal geliim srecinin izlenmesi gerekmektedir. rencinin yaamn srdrd evrenin koullarna bal olarak kiisel ve sosyal gereksinimleri belirlenmeli ve bu gereksinimlerin nasl karlanabilecei de bilinmelidir. Snf/ube rehber retmeni renciyi yaama hazrlayabilmesi, eksik olan ynlerini tespit ederek gerekli rehberlik ve destekleyici etkinlikleri yrtebilmesi iin onun kiisel ve sosyal geliim srecini izlemesi gerekmektedir. Kiisel ve sosyal geliim asndan ocuun temel ihtiyac yaamay renmesidir. Bunu karlayacak temel yeterlikler ve bu yeterliklerin gelitirilmesi iin yaplabilecekler aadaki tabloda gsterilmitir. Tablo 9: renci Yeterlilikleri renciye Kazandrlacak Yeterlikler Yeterlik Kazandrma Srecinde Yaplabilecekler
retmen renciyi gl ve gelitirilmesi gereken ynleriyle kabul etmelidir. retmen her rencinin biricik olduu gereini aklndan karmamaldr. retmen bireysel farkllklara sayg gstererek renciye rnek olmaldr. Kendini anlama ve kabul etme renciyi iyi tanyarak farkl gruplarda grevler vermeli ve rencinin kendisini tanmas, gizil g ve yeterliklerinin farkna varmasnda renciye rehberlik etmelidir. rencinin yapamadklarna deil yapabildiklerine; zayf ynlerine deil gl ynlerine odaklanmaldr. renciyle yeterlilikleri ve snrllklar hakknda konumaldr. retmen rencilerle iletiiminde ocuun gz seviyesinde gz konta kurarak iletiim kurmaldr. renciyle iletiimde yarglayc olmadan ocuun kendine deil davranna odaklanlmaldr. rnek: Arkadanla kavga etmen beni zd. gibi retmen ocuklarla iletiiminde duygular anlamaya almal ve anlad duygular ocua iletmelidir. Snf iinde tm rencileri birebir tanmaya ynelik etkinlikler yaptrlabilmelidir (rn. Nesi var?). Snf iindeki arkadalk ilikilerini anlamak iin gzlem ve testlerden yararlanlabilir (Sosyometri). retmen, iinde yaad toplumun deer yarglarn anlamak iin aba sarf etmelidir. Ailelerin deer yarglarn anlamak iin ailelerle grmelidir. Deer yarglarndan tr hibir renciyi ya da veliyi yarglamamaldr. Ailenin deerini anlama ve kabul etme Ailelerin sosyal stats ve konumlar nedeniyle ocuklar ya da aileler arasnda ayrm yapmamal koulsuz kabul etmelidir. Anne-babann ocuklara kar tutumlar konusunda gzlem yapmal, olumsuz tutumlarla karlatnda aile eitimi iin varsa okul rehber retmeninden yardm istemelidir. ocuklarn anne ve babalaryla duygu paylamlarnn nemi snfta vurgulanmaldr. Her ocuun anne ve babasnn kendisi iin esiz olduunu unutmamaldr.

Bakalarn anlama ve iletiim kurma

118

Snf/okul kurallarndan yola klarak toplum olgusu ve uymak durumunda olduumuz toplum kurallarnn varl tantlmaldr. Toplum kurallarna uyma konusunda rencilere rnek olmal ve aileleri de bu konuda bilgilendirmelidir. Toplum olgusunu anlama, toplum kurallarna uyma Toplum iinde yanl olan ama doru bilinen deerlerin farkna varlmasn salamaldr. Toplum kurallarna uymann toplumsal dzene katks snf iinde vurgulanmaldr. Snf iinde toplum kurallarna aykr davranlarn yarglayc olmadan dzeltilmesi salanmaldr. Toplum kurallarna uymamann yakn ve uzak evreye (aile, okul,toplum) etkilerini tarttrr. Problem zme basamaklar retilmelidir. rencilere problem zme basamaklarn karar verme srelerine aktarabilmesi retilmelidir. rencinin nceliklerini belirlemesi salanmaldr. Zaman iyi kullanmann ve zaman ynetiminin nemi vurgulanmaldr. rencinin zaman planlamas yapmas salanmaldr. Karar verme, ama belirleme, plan yapma ve yrtme Ama belirlemenin, hedeflere ulamada nemi anlatlmaldr. Bugn yaplanlarn ksa ve uzun vadede ulalmak istenen amalara etkisi vurgulanmaldr. renciden ksa ve uzun vadeli amalar belirlemesi istenerek bu belirlenen amalar evde srekli grebilecei bir yere asmas nerilebilir. rencinin ksa ve uzun vadeli amalarn gerekletirme dzeylerini takip etmelidir. rencilere yaamlarnn farkl dnemlerinde yaayabilecekleri olas yaantlar hakknda rnek olaylar canlandrlarak, bunlara ilikin yaplabilecekleri ieren etkinlikler yaptrlabilir. (Kaynak olarak, rehberlik etkinliklerinden yararlanlabilir.) renciye hak ve snrllklar hakknda bilgi verilmelidir. renciye herhangi bir tehlikeli durumla karlatnda kendini nasl koruyaca ve kimlerden nasl yardm alabilecei anlatlmaldr. Bireylerin kiisel snrlar ve bu snrlar koruma yollar retilmelidir. renciye gerektiinde hayr diyebilme tutumu kazandrlmaldr. Kendini tehlikelerden koruma ve kiisel gvenlii salama rencinin tanmad insanlara kar nasl davranaca retilmelidir. Doal afetler durumunda renciye kendini ve evresindekileri tehlikelerden korumak iin yapmas gerekenler retilmelidir. Kiisel gvenliini tehlikeye drebilecek olas durumlar ile bu durumlarda kiisel gvenliini salayabilme becerileri kazandrlmaldr. rencinin kendi eyalarn korumasna ynelik tutum gelitirilmesi salanmaldr. Karlaabilecei acil durumda yapabilecekleri retilmelidir.

Duygusal geliim alannda, sevgi paylam, sevgi ihtiyac, duygularn ifade edilmesi, salkl duygulanm tepkileri gsterme, da dnk olma, sorunlarn paylama, duygularnn farknda olma gibi duygusal geliim konular ele alnmaktadr. Akademik-eitsel geliim alannda, rencinin renme zellikleri (grsel, iitsel, kinestetik), renme sorunlar, verimli alma zellii, zaman kullanma yetenei, akademik glkleri gibi akademik geliim ihtiyalar izlenmektedir. rencilere; eitim sreci iinde yaplacak rehberlik hizmetleri, rencinin tm ynleri ile gelimesine ve eitim ortamna uyumuna yardm etmeye yneliktir. Bu nedenle ilkretim dnemi byk nem tamaktadr. 119

Eitsel rehberlik hizmetleri; eitsel geliim dneminde rencilerin belli yeterlilikler kazanmasna, kolay renmelerine, karlatklar zorluklar yenmelerine yardmc olan etkin bir renme ortam oluturmaya ynelik hizmetler olarak tanmlanabilir. Veli-ebeveyn, retmen veya yneticinin renme srecine katksn temel gruba ayrabiliriz. renme srecini kolaylatrmak Psikolojik destek Yntem ve ara seimi

Eitimsel rehberlii daha genel olarak tanmlayacak olursak; Eitim sreci rencinin renmesi ve baarl olmas zerine odaklanmtr. Bu hedefe ulamak iin ocuun eitimsel geliim ve sorunlar ile ilgili olarak eitim srecinde rencilere verilen yardm hizmetlerine eitsel rehberlik denir. (Yeilyaprak, 2007; 79)

lkretim dzeyindeki renciler eitsel geliimlerini salama asndan aadaki konularda rehberlik hizmetlerine gereksinim duymaktadrlar. 1) rencinin okula ve okulun bulunduu evreye uyum salamasna yardmc olmak. 2) Etkin ders alma becerilerini kazanmasna yardmc olmak. 3) Eitsel kararlar vermesi ve seimler yapmasna yardmc olmak. 4) Baary engelleyen etmenlerin azaltlmas veya ortadan kaldrlmasn salamak. 5) rencilerin ilgi, yetenek, eilim ve zelliklerine uygun eitsel bir ortam oluturmak. 6) Okul yaamyla meslek yaam arasndaki ilikiyi salamak.

retmenler, rencilerin gereksinim duyduklar yukarda belirtilen eitsel geliim gereksinimlerini gerekletirmek iin ders iinde veya ders dnda sreci iyi planlamalar gerekir. Kukusuz eitsel rehberlikte ele alnan sorunlarn iine retmenin retim etkinliklerinde kulland yntem ve teknikler, ders programlar, derslerin ierii, ders konularna ynelik kazanlan bilgi ve beceriler girmektedir. Okullardaki retim etkinlikleriyle rehberlik etkinlikleri ayn eyler deildir. Ancak birbirini destekleyen ve tamamlayan etkinliklerdir. Bu adan bakldnda eitsel rehberlik hizmetleri rencinin renmesi ve baarl olmasna yardmc olduu sylenebilir. Dier bir deyile bu hizmetler renmeyi kolaylatrma ve baary artrma ilevini gerekletirmeye yneliktir. Eitsel geliim alannda ilkretim dzeyindeki rencilerin ya dnemlerine gre yeterlilik alanlar ve retmen sorumluluklarna aadaki tabloda yer verilmitir. Tablo 10: renci Yeterlilik Alanlar ve retmen Sorumluluklar 6-12 Ya Dnemi Yeterlilik Alanlar Okulu ve evreyi tanma uyum salama 12-15 Ya Dnemi Yeterlilik Alanlar Sahip olduu kiisel nitelikleri ile alma davran arasndaki ilikileri anlama

renme ile ilgili olumlu tutumlar ve beceriler gelitirme Okul baarsn etkileyen faktrleri kavrama Okul baarsn etkileyen faktrleri kavrama Karar verme, ama belirleme ve yrtme

Karar verme, ama belirleme, plan yap- Okul, aile ve toplum arasndaki ilikileri kavma ve yrtme rama Okul, aile ve toplum arasndaki ilikileri kavrama 120

retmenin Sorumluluklar cekleri bir ortam hazrlamak

retmenin Sorumluluklar oluan fiziksel ve duygusal deiimleri, renme ve rehberlik asndan nemsemek

rencilerine kendilerini gvende hissede- rencilerin iinde bulunduu dnemde Okulu, alanlar ve arkadalarn tantmak (Oryantasyon) Aktif renme yntemlerine uygun etkinlikler dzenleyerek, rencinin sorumluluk al rencilere baarl olma duygusunu tatmasn tevik etmek ve cesaretlendirmek trmak

Snfta bireysel rekabet yerine ibirlikli ren Eitsel rehberlik almalarn sadece bameyi ve takmsal rekabeti ne karmak arsz rencilere ynelik deil tm rencilere ynelik yapmak renmede sosyal ve duygusal boyutlara yer vermek rencilerin bireysel farkllklarn dikkate almak Ders konular ve rehberlik etkinlikleriyle btnlk oluturmak ve uygulamak rencilerinin ilgi, yetenek, eilim ve zelliklerini tanma, kefetme ve gelitirmelerine renci, veli ve dier retmenlerin geri frsat yaratmak bildirim vermeleri iin uygun ortam salamak Okulu, renmeyi ve okumay sevdirmek Rehberlik almalarn srekli ve planl bir biimde paydalarla ibirlii ierisinde uygulamak rencilerin renme stili ile ilgili gzlem yapmak rencilerin renme hzlar ile ilgili gzlem yapmak

Eitsel geliim srecinde retmenler yapacaklar rehberlik almalarnda; rencilerinin renme ile ilgili olumlu tutumlar gelitirmelerine yardmc olmaldrlar. Bu srete rencilerin kiisel nitelikleri ile okul etkinlikleri arasndaki ilikileri kurabilmeleri salanmaldr. Okul, aile ve evre ilikilerinin kurulmasnda ve olumlu ilikiler gelitirilmesinde her rencinin biricik olduu anlayndan hareketle renciyi merkeze alan bir anlay uygulanmal ve renmeyi renen bireyler yetimesi ynnde gerekli rehberlik yaplmaldr. Yaam boyu renmenin zorunlu olduu gnmzde renmeyi renme temel becerisinin rencilere kazandrlmas zorunlu hle gelmitir. Bilgiye eitli kaynaklardan ulama, deerlendirme ve kullanma becerilerinin yan sra bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm da hayatmzda nemli bir yer tutmaktadr. renme ekli konusunda, yle ya da byle diyerek net bir yargda bulunmak mmkn deildir. renme ekli, kiiden kiiye deiiklik gstermektedir. Yani renme ekli, parmak izi kadar, kiiye zg bir olgudur. Herkesin renme tr, ekli, hz ve kapasitesi farkldr. Eer uygun renme olanaklar salanrsa her bireyin renebilecei bir gerektir. Okul rencinin var olan potansiyelini fark ettirmeli, neler yapabileceinin bilincini kazandrarak rencinin kendine gvenini salamaldr. renen bir kimse iin baarnn en nemli koulu kendine gvenmektir. renmeyi renmenin temel amalar; Kiinin kendini ve yeteneklerini tanyan, zelliklerinin farkna varan,

121

 Bilgiyi neden, nereden, nasl ve niin alacan bilen, alma ve renme tekniklerini aktif olarak kullanan, rendiklerini kontrol edebilen, rendiklerini denetleyebilen, yorumlayp, analiz edebilen, Yeni bilgiler talep eden, rendiklerinin yeterli olmadn gren ve bunlarn nasl giderilebileceini bilen, Sorunlarla baa kabilen, Duygularn karar aamasnda kullanarak kendi kararn verebilen insanlar yetitirmektir. renmeyi renmek, hem bireyi hem de toplumu baarya gtren merdivenin ilk ve en nemli basamadr. Hayatmzn btn seimlerini doru ya da yanl yapmamz, admlarmz atma eklimiz ve alglarmz, renmeyi renme biimimizle doru orantldr. Yaammzn anlam kazanp kazanmamas da buna baldr. Hayat verimli yaamak ile yayormu gibi yapmak arasndaki asl fark budur. 21. yzyln cahilleri okuma-yazma bilmeyenler deil, renemeyenler, rendiini unutamayanlar ve yeniden renemeyenler olacaktr Alvin TOFFLER

Mesleki geliiminde ise rencinin ilgi ve yeteneklerinin belirlenmesi, meslekleri tanmas, kendi yeteneklerinin farkndal, doru alan ve mesleki ynelim gstermesi, okul ve meslek tanma konusunda bilgi dzeyi, mesleki olgunluu gibi konular ele alnmaktadr. Mesleki geliim srecinde rehberlik etkinlikleri yaplrken; retmen rencisinin bir birey olduunu unutmadan, onun ncelikle kendisini tanmasn salayarak, kendisinin kefettii ilgi ve yeteneklerini sergileyebilecei ortamlar hazrlamas, bireyin salkl bir mesleki geliim srecine girmesine yardmc olabilir. Bu srecin anaokulu eitimi ile balad dikkate alndnda, bu basamakta rencinin meslek profili konusunda izdii ilk izlenimlerin salkl olarak ilkretime aktarlmas, srecin kesintiye uramadan etkili olarak yrtlmesi asndan nemlidir. Bireyin meslek secimi bir anda verilen bir karar deil mesleki geliim sreci iinde biimlenip ortaya kan bir durumdur. Mesleki geliim sreci, ocuklukta bir meslek fikrinin olumaya balamasndan itibaren yetikinlikte bir meslek sahibi oluncaya kadar geen geliim dnemlerini kapsar. Mesleki geliim sreci be aamadan olumaktadr. Bu aamalar: Uyan ve farknda olma (5-12 ya) Meslekleri Kefetme ve Aratrma (12-15 ya) Karar verme (15-18 ya) Hazrlk (18-23 ya) e yerleme (23---) lkretim a 6-14 yalarn kapsad iin bu blmde ilk iki evreden bahsedilecektir.Uyan ve farknda olma biiminde ifade edilen ve 5-12 yalarn kapsayan dnemde ocuk evresindeki insanlarn farkl mesleklere sahip olduunu anlamaya balar. (Yeilyaprak, 2007, s. 123) 122

Meslekleri kefetme ve aratrma devresi olarak ifade edilen 12-15 yalar arasnda ise ocuk, kiilerin ve mesleklerin ortak olan ynlerini ve farkl nitelikleri zerinde bilgi sahibi olmaya, yeni ynleri anlamaya ve kefetmeye balar.

Bu ya dnemlerindeki zelliklerin bilinmesi, rencilerin mesleki geliimlerinin izlenmesi anlamnda onlarn daha iyi ynlendirilmelerine yardmc olabilir. Bu dnemde renciler, zelliklerine uygun etkinliklerle doru ynlendirilmedikleri takdirde, bir mr boyu sevmedikleri bir meslei yapmak zorunda kalabilirler. Dolaysyla mesleki geliimin nihai hedefi olan topluma faydal bireylerin yetimesi iin mesleki geliim srecinin izlenmesi olduka nemlidir. Mesleki geliim erken yalarda balar. ocukluk dneminde oluan deerler, tutumlar, alglar ilerde meslek seimini etkiler. Kiilik geliimi, ilkretim dnemlerinde hzldr, bu da mesleki geliimini etkiler. Hayat boyu sren mesleki geliimde ocukluk dnemi son derece kritik bir dnemdir. lkretim sonunda ocuk meslek seimini etkileyecek bir karar vermek zorundadr. lkretim dneminde retmenler mesleki geliim grevlerini salkl bir ekilde baaramazsa meslek seiminde gereken mesleki olgunlua eriemez.

Mesleki geliim srecinin salkl yaanmas iin anaokulundan balayarak, eitimin her aamasnda, rencinin iinde bulunduu dneme zg mesleki geliim grevlerini baarmas iin yaplan hizmetlere mesleki rehberlik denir (Yeilyaprak, 2007, s. 121).

Yukarda belirtilen ya gruplarndan 5-12 ya arasndaki dnemde mesleki geliim alannda ocua kazandrlabilecek yeterlilikler unlar olabilir. Tablo11: 5-12 Ya Arasndaki Dnemde Mesleki Geliim Alannda ocua Kazandrlabilecek Yeterlilikler
6-12 Ya Dnemi Yeterlilik Alanlar 12-15 Ya Dnemi Yeterlilik Alanlar

Kiisel nitelikleri ile alma ve i yaam arasndaki ili- Kiisel nitelikleri ile alma ve i yaam arasndaki ilikileri anlakileri anlama ma Karar verme ama belirleme ve uygulamaya geme Meslekleri kefetme Bo zamanlarn nasl deerlendireceini renme Birlikte almay renme Toplumsal gelimelerin i yaamn nasl etkilediini anlama retmenin Sorumluluklar rencilerin ilgi ve yeteneklerini belirlemek iin snf iinde ve dnda gzlem yapar. Bo zaman etkinlikleri ile ilgi ve yetenek arasndaki balanty anlatarak rencileri bu ynde kendini gzlemlemelerini salar. Okul rehber retmeninden snfnda rencilerin ilgi ve yeteneklerini belirlemek iin yardm alabilir. Snf iin de yapaca uygulamalarla ortaya kan ilgi ve yeteneklerin kaydedildii renci tanma fileri tutabilir. rencilerin ortaya kan ilgi yeteneklerine gelitirmeye ynelik devlendirme yapabilir. rencilere ilgi ve yetenek trleri zelliklerini vererek kendilerini gzlemlemelerini ve gzlemlerini not etmeleri salanabilir. Mesleklerin gerektirdii iler hakknda rencilerin gzlem yapmalarn salar. Meslekteki alanlarn yapt ilerle yetenek ilgileri arasnda balant kurmasn salar. Meslek/teki baarda nemli olann kendi kiisel niteliklerine bal olduunun farkna varmas iin etkinlik yapar. Meslek edinme de ama belirlemenin nemini anlatr. Ama belirlemelerini salar. eitli amalara ulamada verimli alma ve planl olmann nemini kavratr. almann nemini vurgular. Karar verme ama belirleme ve uygulamaya geme Meslekleri kefetme Bo zamanlarn nasl deerlendireceini renme Toplum yaamnda almann nem ve gereini kavrama

123

retmenin Sorumluluklar Snf iinde deiik mesleklerin olduu panolar rencilere hazrlattrlabilir. rencilerden elindeki snrl kaynakla materyal edinmesi ile ilgili bir dev verilebilir. rencilerden baz problemlerin zm iin hangi kaynaklardan yardm alabileceklerini listelemelerini isteyebilir. lkretim sonras yakn gelecekleri iin bir plan hazrlamalarn ister. evresinde alan insanlarn yapt ileri fark etmesini salar. rnek meslekler seerek tantma almalar yapar. Toplumun ihtiyalar ve zelliklerinin alma dnyasn nasl etkilediini kavratr. Toplum kurallarna uymamann yakn ve uzak evreye (aile, okul, toplum), etkilerini tarttrr. rencilerin okul ve aile iinde sahip olduklar rolleri ve bu rollerin gerektirdii sorumluluklar kavratr. Toplumun bir yesi olarak toplumsal sorumluluu yksek kiilerin yapt almalarn bireye ve toplumun mutluuna zerine etkisi iin bu kiilerin hayatlarndan ve etkilerinden rnekler verebilir. rencilerin bireysel ve toplumsal sorumluluklarnn farkna vardrarak sorumluluklarn yerine getirmenin olas etkilerini tarttrr. rencinin ilgi ve yetenekleri fark etmesi iin uygulanabilecek etkinlik ve bilgilere http//:orgm.meb.gov.tr ve http//:mbs.meb. gov.tr den ulaabilirsiniz.

rencilerin mesleki geliimleriyle ilgili yaplan almalar anasnflarna rencilerin kaytlar yaplrken velileri tarafndan doldurulmas istenilen geliim dosyasyla balamaldr. nk bu dosyada rencinin ilgileri, yetenekleri ak biimde sorulmaktadr. Dosyadaki bilgilerin ana snf retmeni tarafndan dikkate alnmas, rencinin eitim sistemine girdii ilk anda doru ynlendirilmesine ve eitim hayatnn sonunda yaam boyu yapmaktan mutluluk duyaca bir meslee sahip olmasna temel oluturabilir. Yneltme ynergesi kapsamnda dikkat edilmesi gereken bir baka husus da 6, 7 ve 8. snflarda ders okutan retmenlerin e-Okul sistemi zerinden snf gzlem formu nu doldurmalar gerekmektedir. Bylelikle mays aynda yaplacak olan veli bilgilendirme toplantsnda rencinin yneltme sreci hedeflenen ekilde tamamlanabilir. Bireyin gelecekteki yaamn belirlemesinde dnm noktas olan mesleki tercihini yaparken doru ve isabetli karar verebilmesi iin izleyecei basamaklar ve bu basamaklarda neler yaplabilecei yle sralanabilir:

Bireyin Yeteneklerinin Belirlenmesi lgi Alanlarnn Belirlenmesi Deerlerinin Belirlenmesi Kiilik zelliklerinin Belirlenmesi lgi Duyulan Mesleklerin ncelenmesi Meslek Seimi Nasl Yaplmal

Yetenek testleri ile rencinin gzlenmesi, baar durumu* lgi envanterleri ile * Meslekteki beklentilerini tanmlamas rencinin aile zellikleri ve snf iinde gzlemlenmesi, kiilik testleri Rol modeller ile grme ve ziyaret Yukardaki sreler olanaklarla uzlatrlr.

Tm meslek seimi aamalarnda varsa okul rehberlik servisinden yoksa RAMlardan destek alnabilir. * Bu testlerin deerlendirmesinde rehber retmenden yardm alnmaldr.

124

Geliimin izlenmesi almalar konusunda rencinin tm bu geliim alanlar hakknda bilgiler alnp geliim dzey ve ihtiyalar belirlenip bu konularda yaplmas gereken almalar ortaya konulmaktadr. Bireyi tanma tekniklerinin uygulanmasndan ama, bireyin kendisini tanmasna yardmc olmaktr. Teknikler bir amac gerekletirmeye ynelik bir ara olarak kullanlmaldr. deal olan bireyi her ynyle tanmaktr. renciyi tanmak, onlar iin en iyisini yapmak, onlar en iyi ekilde gelecee hazrlamak istiyorsak rencilerimizi her ynyle tanmamz gerekir.

Beden geliimi

Sosyal destek

rencinin evresi

rencinin benlik algs

Bireyin tannmas gereken ynleri

Salk durumu

rencinin kiilik hizmetleri

rencinin yetenekleri

rencinin baars

rencinin ilgileri

renci Geliiminin zlenmesi Hangi almalarla, Hangi Program ve Faaliyetlerden Yararlanlarak Yaplabilir? renci geliiminin izlenmesi konusunda kullanlacak bilgiler; genel olarak okulun Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri Programnda yer alan tanma teknikleri, grup rehberlik etkinlikleri program, psikososyal eylem plannda yer alan almalardan elde edilmektedir. renci geliimin izlenmesi iin yararlanlacak bilgilerin nereden elde edilecei, bu program kimlerin uygulayaca aadaki tabloda belirtilmitir.

Tablo 12: renci zleme Bilgileri Program-Teknikler-Bilgiler Okul Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri Program Psikososyal Eylem Plan (Risk Belirleme almalar) Kimler Uygulamakla Sorumlu Okul Psikolojik Danman, Snf retmenleri, ube retmenleri, Tm retmenler Okul Psikolojik Danman, Snf retmenleri, Tm retmenler

125

Tanma Teknii Sonular (Akademik Benlik, Problem TaOkul Psikolojik Danman, Snf retmenleri, Tm retrama Listesi, Verimli alma Teknii, Otobiyografi, menler renme Stilleri Belirleme Anketi, Snav Kayg Envanteri vb.) E-Okul Modlnde Yer Alan renciye Ait statiksel ve Okul Psikolojik Danman, Snf retmenleri, Tm retKimlik Bilgileri menler Grup Etkinlii, Snf Rehberlik Etkinlikleri Okul Psikolojik Danman, Snf retmenleri, Tm retmenler

Sosyal Kulp Etkinlikleri, Ders D Sosyal, Eitsel, Sportif Okul Psikolojik Danman, Snf retmenleri, Bran Etkinlikler retmeni, Tm retmenler Akademik Performans Bilgileri Snf retmenleri, Tm retmenler

Okulun rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri programnn uygulanmas, psikososyal eylem plan, renciye ait istatiksel bilgilerin e-okuldan alnmas, MBS-Mesleki Bilgi Sisteminden (http://mbs.meb.gov.tr) renciye ait bilgilerin alnmas, grup rehberlii etkinliinden elde edilen bilgiler, sosyal kulp faaliyetleri, akademik performans bilgileri tm bu bilgiler snf retmenleri tarafndan deerlendirilip her renci izlenir. Okulun psikolojik danmannn mavirliinde eer renci iin bir geliim ihtiyac ortaya kyorsa yaplacak geliim faaliyet ve alanlar belirlenir, bireysel ve grupla yrtlecek psikolojik danma yardm almalar ortaya konur. Ayrca eitsel-akademik geliimsel ihtiyalar ortaya kyorsa bunlara ynelik hizmetlerde okul psikolojik danman mavirliinde tm retmenlerce yerine getirilir.

renci Geliiminin zlenmesinin Ama ve Faydalar

Geliimsel rehberlik hizmetlerinin rencilerin tm geliim alanlarn sre ierisinde en st dzeyde gelitirme yaklam, rencilerin geliimlerinin srekli izlenmesini gerekli klmaktadr. Eer renci eitim-retim sreci ierisinde herhangi bir geliim alannda bir sorun yayorsa bu tespit edildiinde, bu geliim sorununun giderilmesi veya geliim ihtiyacnn karlanmas iin gerekli almalarn hemen ortaya konulmas gerekmektedir. Bylece rencilerin geliiminin geri kalmas nlenmi ve geliimini en st dzeyde gerekletirme imkn devam ettirilmi olmaktadr. renci geliiminin geri kalmamas, rencinin potansiyelinin en st dzeyde kullanlabilmesi, renci geliiminin sre ierisinde srekli izlenmesini gerekli klamaktr. Bir rencinin yaad bir geliim problemi o an zlemezse, bu durum bundan sonraki aamalarda, o rencinin gsterecei performans etkilemekte, geliim ihtiyalarnn bu ekilde birikmesi ve ertelenmesi, o rencinin srekli geliim ynnde geri kalmasna yol amakta, sonraki kazanmlarn ve geliim grevlerini karlamasn da engellemektedir.

renci Geliiminin zlenmesi almalarn Kimler Yapar ve Bu Kiilerin Grevleri

renci geliiminin izlenmesi almalarnda esasen tm retmenler sorumlu olmakla birlikte, bilgilerin toplanmas, koordinasyonun salanmas, gerekli almalarn planlanmas ncelikle snf retmenlerinin sorumluluundadr. Fakat ortaya kacak ihtiyaca gre bu almay kimin yapaca mesleki rollerle ve ynetmeliklerle belirlenmitir. Eer renci ar bir kayg yayorsa, ncelikle bu konuda varsa okul psikolojik danman bireysel veya grupsal psikolojik danma yardm almalarn yrtr. Eer tespit edilen geliim ihtiyac matematik retmeninin matematik dersindeki tek tarafl ders anlatm stili ve rencinin renme stili arasndaki farkllktan kaynaklanyorsa o zaman bu geliim grevini yapma matematik retmeninindir ve anlatm tarzn tm rencilerin renme stillerine hitap edecek tarzda deitirmek ve gelitirmek zorundadr. Ayrca okulun psikolojik danman, genel olarak ve bireysel olarak rencilerin geliim ihtiyalarn belirlemek, bu konuda retmenlere danmanlk yapmak sorumluluundadr. Okul psikolojik danman snf retmenleri ile yakn 126

bir ibirliinde rencilerin ihtiyalarn takip edip, bu ihtiyalar karlayacak almalar birlikte planlamak durumundadr. Yani genel olarak okul psikolojik danman izleme almalarn koordine edip tm retmenlere danmanlk yapacak, snf retmenleri, snflarnn geliimini izleyecek, gerekli almalar yrtp tespitleri yapacak ortaya kan geliimsel yardm ihtiyalarn okul psikolojik danman ile belirleyip zm ile ilgili almalar uygulayacaklardr. Okulun genel durumunun izlenmesi konusundaki okul yneticisinin grev sorumluluklarn ayrca ifade etmeye gerek grlmemitir. Okul mdrnn tm okulla ilgili liderlik ve almalar planlama, izleme, deerlendirme grevi her zaman devam etmektedir.

renci Geliiminin zlenmesi ve Desteklenmesinde Kullanlabilecek Programlar

renci tantm, rencilerin geliim zellikleri hakknda bilgi alabileceimiz programlarn balcalar; E-okul, mesleki bilgi sistemi ve hazrlk almalar devam eden renci tanma teknikleri sonular hakknda bilgi verecek ksm ile RAM modldr. E-okul sisteminde, rencilere ait kimlik bilgileri ve baz renci tanmaya yardmc olacak istatiksel bilgiler yer almaktadr. Ayrca e-okul sisteminde mesleki rehberlik hizmetleri kapsamnda kullanlan formlar aracl ile renci mesleki geliim bilgileri alnmaktadr. Mesleki bilgi sistemi (MBS) Mill Eitim Bakanl zel Eitim Rehberlik ve Danma Hizmetleri Genel Mdrl web sayfasnda yer alan, rencilerin ilgi ve yeteneklerinin belirlenmesine yardmc olan, meslekler hakknda bilgi veren ve mesleki rehberlik kapsamnda tm sorulara cevap veren bir sistemi iermektedir.

Ram modl u an kullanlan bir bilgisayar modl program olup renci tanma tekniklerinin bu modl ierisinde uygulanmas, sonularnn alnmas almalar devam etmektedir. zellikle psikolojik danmanlarn kullanmna alacak olan bu modln, bu biimiyle en yakn srede kullanmda olmas beklenilmektedir.

127

Strateji, Yntem ve Teknikler

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: retim stratejisi nedir? retimde strateji eitleri nelerdir? Yntem nedir, retimde kullanlan balca yntemler nelerdir? Teknik nedir, retimde kullanlan balca teknikler nelerdir? Strateji, yntem ve teknik arasndaki ilikiler nelerdir?

retim Stratejisi
Dersin hedefine ulamasn salayan yntem, teknik ve ara gerelerin belirlenmesine yn veren genel bir yaklamdr. retmenin setii strateji, dersin veya bir konunun ilenmesinde, renmeyi gerekletirmek iin gerekli olan retim yntemi, teknik-taktik, ara ve deerlendirme biiminin btnndr.

Aadaki tabloda genel olarak renme-retme etkinliklerinde kullanlan stratejiler, bu stratejilerin yararlar ve snrllklar ile stratejilerde retmenin rolne deinilmitir. Ders etkinliklerinde tek bir strateji kullanlabilecei gibi bir ka farkl strateji ayn etkinlik ierisinde de kullanlabilir.

retim Kuramlar -Modeller

Stratejiler derslerin kalbi olduundan ok dikkatli seilmelidir. retim stratejileri hususunda karar verme, ncelikle rencilerin nceki bilgi ve yaantlar, ilgileri, renme biimleri, geliim dzeyleri ve program zerinde odaklanmay gerektirir. retim stratejisi seimini etkileyen drt deiken vardr. 1) Dersin ierii (zaman, maliyet)

Stratejiler

Yntemler

2) rencilerin zellikleri (hazr bulunululuu, renci mevcudu) 3) retmenin zellikleri (ynteme ilgi ve yatknl)

Teknikler/Beceriler

4) retim ara-gerelerinin durumu

128

STRATEJ

TANIMI
Bilgi renciler tarafndan aratrlarak ve gzlem yaplarak renilir. Konular zelden genele doru, tmevarm yntemiyle ilenir.

RETMENN ROL
rencilerin kendi kendilerine renecekleri bir ortam oluturmal. rencilere fazla rnek vermeli, geri bildirim alarak motive etmeli.

YARARI
renci merkezli. Bilim insan gibi davranan rencilerin aratrma ve problem zme becerileri geliir. renme kalcdr. Tanmlar renciler tarafndan yaplr.

SINIRLILIKLARI
Fazla zaman gerektirir. Her konu iin uygun olmayabilir. Olgularn renilmesinde etkili deildir.

BULU YOLU

Anlaml renmenin salanmas iin dersin giri ksmnda, Konular genelden zele doru, tmevarm yntemiyle ilenir.

Kavram ilke ve genellemeleri verir. renilenlerin anlaml klnmas iin bol rnek, resim, ema, kavram haritalar ile rencilerin ilgisi ekilmelidir.

Ksa srede ok bilgi aktarlr. retmenler iin ekonomik ve kolaydr. renmeyi bir yolculuk gibi grerek nereden baladn, nereye gittiini nasl-niin reneceini bilir.

renciler abuk sklabilirler. renmenin kalcl dktr. renci aktif olmad iin ezberlemeye neden olabilir.

SUNU YOLU

rencilerin bir konu retmen renci ile ilgili problemi zmek tarafndan merkezlidir. zere harekete geerek belirlenen daha Gelecek aratrmalar ile sonuca nce karlalm hayatndaki dier ulamalarn salar. bir problem, problemlerin analiz-sentez Tmdengelim deerlendirme gibi zmnde de ARATIRMA ve ve tmevarm izleyecei yolu basamaklarndan NCELEME yaklamlarnn her ikisi renir. geen rencilere de kullanlr. bilimsel ve bamsz rencilerin dnme becerisi hem grupsal hem kazandrlr. bireysel olarak alma becerisi geliir.

Uzun zaman alr. Btn renciler baarl olamayabilir. Maliyeti yksek olabilir. Her ya ve renci dzeyi iin uygun olmayabilir.

129

 rencilerin ortak bir ama iin, kk gruplar(takm) halinde

BRLKL RENME

Gruptaki her Bir grubun renciye Birlikte kazanm her zaman alrsak baarabiliriz. tek tek yelerin alarak birbirlerinin bilinci kazandrmaldr. kazanmndan renmesine yardm fazladr. Grev dalm ederek renmeyi sonrasnda olumlu Takm almas gerekletirme ballk salanmal yapldndan soru srecidir. Bireysel zel sorma, eletirme, puanlama yntemleri ile ve grup dl aklama yapma, salanarak grup baars verilmelidir. rnek verme ve ne karlmaldr. sorumluluk alp yerine getirme gibi kazanmlar yaantya geirilir.

Kme almas ile kartrlmamaldr. Her ye grupta almayp baarya ortak olmaya alabilir. Baar dzeyi yksek renciler dier rencilerin fikirlerine deer vermeyebilir. Baz yeler dierlerinin ilerini yaptn dnebilir. nceki renme dzeyi, aile ve evrenin etkisi ile baar dzeyleri oluumundaki farklarn belirgin halde grlmesi. Hzl renen rencilerin dierlerini beklerken boa zaman harcamas.

Her renciye uygun koullar ile hazr bulunululuuna bal olarak uygun renme hzyla kaliteli renme salanabilmektedir. TAM RENME

Ders anlaml hle getirilerek renilenler kontrol edilip renemeyen rencilere ek etkinlikler uygulayp gerekli yardm ve motivasyonu salamaldr.

Her renci renebilir? Bu ocuk nasl renir? Yanl renmeler annda dzeltilerek rencilerin byk bir ounluu belli bir renme dzeyine ulamaktadr.

Bir konu zerinde grubu dnmeye yneltmek, iyi anlalmayan noktalar aklamak amacyla kullanlr. Karlkl olarak grler ortaya konurken, bir problemin zm yollarn ararken ve deerlendirme almalar yaplrken kullanlr.

Konuyu, gruplar ve hedefi daha nceden iyi bir hazrlkla belirlemek.

TARTIMA

rencilerin tartma sanatn renmesi, sorumluluk, tahamml, Tartmay hogr, eletiriye ynetebilir ancak bir ak olmak, rencinin ynetmesi saygl ve kibar ve retmenin cevap vermek rehberlik etmesi daha gibi davranlar uygun olacaktr. kazandrr. elikileri uzlatrr, yorumlama becerisini gelitirip bireysel renme gcn artrr.

25 kiiden fazla grupla uygulamak zor olmaktadr. Oturma dzeni nemlidir. Konunun amacndan sapmas kolay ve abuk olacaktr. Zaman iyi kullanlmaldr.

130

retim Yntemleri
retim yntemleri, eitimde bir konuyu renmek veya retmek iin bilinli olarak seilen ve izlenen dzenli bir yoldur. retimde izlenecek yntem(ler)i retim stratejisi belirlemektedir. retimde en ideal yntem diye bir ey yoktur. Her yntemin snrllklar ve gl ynleri bulunmaktadr. Eer yntem rencilerde; renme istei uyandryorsa Dnmeye ynlendiriyorsa Cevaplar kendilerinin bulmasna olanak salyorsa Beden ve zihin etkinliklerine yneltiyorsa seilen yntemin uygun olduu sylenebilir. renme etkinlikleri srasnda kullanlan bir ok yntem vardr. Bunlardan belli bal retim yntemleri aada verilmitir. BELL BALI RETM YNTEMLER Tartma Yntemi Anlatm Yntemi rnek Olay Analizi Problem Temelli renme Bireysel alma Proje Temelli renme Gsterip Yaptrma renme yntemleri uygulanrken bir ok teknikten yararlanlabilir. rnein Gsterip yaptrma yntemi uygulanrken aadaki tekniklerden bir ka kullanlabilir.

GSTERP YAPTIRMA Demonstrasyon Dramatizasyon Deney Gzlem Gezi Sergi Eitsel Oyunlar Arkas Yarn

131

retim Teknikleri
retimde teknik retim etkinlii iin bavurulmas gereken beceri ve ilemler btndr. Ynteme gre daha dar kapsamldr. Yntem ve tekniin ortak noktas her ikisinin de renme ve retme iin bir yol haritas olmasdr.

1. Grupla retim Teknikleri

1. Beyin frtnas 2. Demonstrasyon 3. Soru cevap 4. Drama 5. Rol yapma 6. Grupla tartma teknikleri 7. Anlatm teknikleri 8. Alt apkal dnme 9. Alt ayakkabl uygulama 10. Mikro retim 11. Benzetim 12. Sokrat / buldurma 13. renme halkas 14. Akvaryum 15. yk oluturma 16. Balk kl 17. Gr gelitirme 18. Kartopu 19. stasyon 20. Konuma halkas 21. Analoji 22. Eitsel oyunlar 23. Deney

2. Bireysel retim Teknikleri

Programl retim Bilgisayar destekli retim nternet tabanl retim Tutor destekli retim

3. Snf D retim Teknikleri

Gezi Gzlem Sergi Ev devi Grme (mlakat)

4. Kavram Yanlglarn Tespit Etme ve Giderme Teknikleri

Kavram haritalar Anlam zml tablolar Kavramsal deiim metinleri Vee diyagram Kavram kargaas yaratma Kavramsal karikatr

132

Kitap Setlerinin Kullanm

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Ders kitaplar kullanmnda dikkat edilecek hususlar nelerdir? retmen klavuz kitaplar kullanmnda dikkat edilecek hususlar nelerdir? renci alma kitaplar kullanmnda dikkat edilecek hususlar nelerdir? Dier kaynaklarn kullanmnda dikkat edilecek hususlar nelerdir?

retmen Klavuz Kitabn Kullanma Gereklilii

Eitim ve retim planl, programl olarak yaplan gelitirici bir almadr. Eitim-retimin etkin, verimli olabilmesi planlamaya gereken nemin verilmesine ve retmenlerin snflarna hazrlkl girmelerine baldr. MEB Eitim ve retim almalarnn Planl Yrtlmesine likin Ynergesinde de retmen klavuz kitab bulunan derslerde, klavuz kitap, ders plan yerine kullanlr. retmen klavuz kitab bulunmayan dersler iin ise retmenler tarafndan ders plan hazrlanr ve uygulanr. denmektedir. Dolaysyla eitim-retim kurumlarnda eitim etkinliklerine ve derslere hazrlkl girmenin yasal ynden zorunlu, eitsel ynden de gerekli olduu aktr. retmen klavuz kitaplar, yaplandrmac renme yaklamna uygun, aktif renme stratejileri dikkate alnarak; programda belirtilen kazanmlarn kazandrlmas srecinde retmene rehberlik etmekte ve rnek oluturmaktadr. Bu nedenle retmenlerin renme-retme srecinde retmen klavuz kitaplarn kullanmalar gerekmektedir. Ancak klavuz kitaplarn kullanmnda baz noktalara dikkat etmek gerekmektedir.

retmen Klavuz Kitabnn Kullanmnda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

retmen klavuz kitaplar, adndan da anlalaca zere retmene rehber niteliindedir. lkretim programlarnn anlayna gre retmenlerin temel rol, renme-retme ortamn dzenlemek, etkinlikler konusunda rencilere rehberlik yapmak, yani renmeyi klavuzlamaktr. retmenin bu roln gerekletirmede yardmc olmak amacyla hazrlanan retmen klavuz kitaplar, bir ynyle retmenin ders plandr. Eer retmen dersinde retmen klavuz kitabnda verilen rnek etkinlii kullanmyorsa, o ders iin ders plan/etkinlik hazrlamak zorundadr. retmen klavuz kitaplarn etkin kullanabilmek iin aadaki hususlar nerilebilir: retmen klavuz kitabnn giri ksmnda organizasyon emas ya da kullanm klavuzu adlaryla verilen blmn ayrntl incelenip anlalmas gerekir. Bu sayede renme-retme srecinde retmen klavuz kitabnn rencilerin ders ve alma kitaplaryla nasl ilikilendirilecei anlalacaktr. Programlarda belirtilen kazanmlarn, hangi temalarla, renme alanlar ve alt renme alanlaryla ilikilendirildikleri ve dier derslerle olan ilikilendirmeler ayrntl incelenerek retim ylna ilikin renme-retme srecinin planlanmas gerekir. renme-retme srecinde asl hedefin kazanmn edinilmesi olduu unutulmamaldr. Buradan hareketle, yaplacak etkinliklerin kazanmn edinimine hizmet etmesi gerekmektedir. Klavuz kitapta verilen etkinlikler rnek niteliinde olup retmen bunlar zerinde renci dzeyi, okul ve blge koullarna gre deiiklikler yapabilir. 133

 retmen klavuz kitaplarnda verilen NOTLARIM blm, o kazanma ilikin planlanan rnek ileni ya da etkinliin, snf/blge dzeyine uygun olmamas gibi gerekelerle yaplabilecek deiikliklerin not alnmas, gerekli grlen ksa bilgilerin, hatrlatmalarn yazlmas iin kullanlmaldr. Bir sonraki retim ylnda bu tr notlardan yararlanlmaldr. Ayrca plann kullanlaca/kullanld tarihin de belirtilmesi gerekir. Uygulama ve ierik ile ilgili olarak karlalan skntlar not edilerek yl sonunda okul idaresi ve zmre retmenleri ile paylalmaldr. Ders ncesi hazrlk olarak verilen blmlerde kazanmn kazandrlmas ile ilgili olarak retmenin ve rencilerin hazrlamalar gereken eitim ara-gere ve materyalleri belirtilmektedir. Bunlar iin gerekli nlemler alnmaldr. Zihinsel hazrlk olarak verilen blmlerdeki neriler, rencilerin konuya ilgisini ekmek ve dikkatlerini vermelerini salamak iin kullanlabilir. renme-retme srecinin deerlendirilmesine ilikin klavuz kitapta nerilen lme-deerlendirme aralar kullanlabilecei gibi bu rneklerden yararlanlarak rencilerle birlikte yeni formlar oluturulabilir. renme-retme srecinde, klavuz kitapta retmene neri/uyar niteliinde belirtilen semboller ve aklamalar aadaki gibidir:

Snf ve okul iinde yaplabilecek etkinlikler Okul dnda yaplabilecek etkinlikler

[!]

retmene ynelik, kazanmn snrllklar ile ilgili uyarlar lenen kazanmn ayn ders iindeki dier kazanmlarla olan ilikisi lenen kazanmn dier dersler ierisinde yer alan kazanmlarla olan ilikisi lenen kazanmn hangi lme/deerlendirme aralar ile llebileceini gsterir Konunun ara disiplinlerle (farkl bilim dallarndaki alt alanlar) olan ilikisi

Ders Kitab Kullanm

renci ders kitab, programda belirtilen kazanmlarn renme-retme srecinde rencilerce edinilmesini salamak amacyla uygun retim materyali sunmaktadr. Bu nedenle retmen; Dersin renme-retme srecinde ders kitabn izlemek yerine, hedeflenen kazanmn edinilebilmesi amacyla ders kitabndaki metin/rnek/problem vb. ara olarak kullanlmaldr. Ders kitabnda verilen metinler, retmen klavuz kitabnda yer alan retmene ynelik uyarlar dorultusunda ilenmelidir. Ders kitabnda renci alma kitabna ynlendirmelerin yapld yerlerde, renci alma kitabyla birlikte kullanlmaldr.

134

renci alma Kitab Kullanm

renci alma kitabnda yaplandrmac renme yaklamna gre rencinin aktif renmesine frsat salayan stratejilere uygun etkinlik ve almalar bulunmaktadr. Bu etkinlik ve almalar bilgi, beceri ve tutum kazandrma noktasnda retmene kolaylk salamaktadr. Bu bakmdan retmen; Etkinlik rnei ya da alma yaprandaki ierik, rencinin renmesine frsat yaratacandan almay rencinin kendisinin yapmasna zen gstermelidir. renci alma kitabndaki etkinlikleri, kendi gzetiminde derste yaptrmal bunlar ev devi olarak vermemelidir. Etkinlik rnei ya da alma yaprann ieriini dersten nce incelemeli ve gerek grrse deiiklik yapmaldr. Etkinlik rnei ya da alma yaprandaki ieriin amaca hizmet edip etmeyecei incelenip blgesel farkllklar/koullar dikkate alarak gerekirse yeni bir etkinlik gelitirmelidir. Etkinlik rnei ya da alma yaprandaki ierik snf dzeyine uygun deilse snf dzeyini dikkate alarak yeni bir etkinlik gelitirmelidir.

Yardmc Kitap Kullanm

renme-retme srecinde rencilerin akademik becerilerinin gelitirilmesi amacyla ders kitaplarnn yannda, programda belirtilen kazanmlarn edinilmesini destekleyici; rencinin kendi kendine almasna/renmesine frsat veren, program dzeyine uygun yardmc kaynaklardan da yararlanlabilir. Ancak yardmc kaynaklar kullanlrken gz nnde bulundurulmas gereken noktalar bulunmaktadr. Bunlar: Velinin kendi iradesiyle ocuuna yardmc kaynaklar almasnda bir saknca yoktur. Okul ynetimi ya da retmen bu kaynaklarn alnmasnda ynlendirme yapamayaca gibi bu kaynaklar ders kitabnn yerine kullanlarak dier rencilerin de kaynak kitaplar almaya ynlendirilmesi doru deildir. Bu nedenlerden dolay; Snfta yardmc kaynaktan ders ilenmemelidir. Belirli bir yardmc kaynaktan dev verilmemelidir.

Ancak, kaynak kitap kullanm iin istekli ve srarc olan veliler iin doru ve aydnlatc bilgiler verilebilir.

135

lme ve Deerlendirme

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Srecin llmesi nedir? Okullarmzda lme deerlendirme nasl yaplmal? Snavlarda dikkat edilecek hususlar nelerdir? lme deerlendirme sreci ile ilgili genel hususlar nelerdir? rencilerin performanslar nasl belirlenir? Dereceli puanlama anahtar yaplrken dikkat edilecek hususlar nelerdir?

Srece ve Sonuca Ynelik lme Deerlendirme

Eitim retim srecinde renci bir rn ortaya koyarken, i yapma ve bir rn ortaya koyma srecinde nereden balad, neleri nasl yapt, hangi dzeyde yapt nemlidir. Bu srete yaplan i ve ilemlerin hangi dzeyde yaplacann llp deerlendirilmesine gereksinim vardr. lme ve deerlendirmede sre lme aralar ile sonu lme aralar birlikte kullanlabilir. Szn ettiiniz eyi lebiliyorsanz ve bunu rakamlarla anlatabiliyorsanz onun hakknda bir eyler biliyorsunuz demektir. Lord Kelvin

lme ve deerlendirme; retmenin kendini tanmasna retmenin renciyi tanmasna retmenin daha iyi bir ekilde rehberlik yapmasna retmenin kulland retim yntem ve tekniklerin ne derece yeterli olduunu anlamasna renciye gl ve zayf olduu alanlar konusunda geri bildirimde bulunmasna renciye davrann nasl deitirip gelitirecei konusunda fikir vermesine Eitim retim etkinliklerinin daha nitelikli olmasna Velinin rencisinin durumu ve geliimi hakknda salkl bilgi edinmesine yardmc olur.

Sreci ve Sonucu lme Aralar

Bir derse ilikin renmelerin llmesinde eitli lme aralarndan yararlanlr. Hangi lme aracnn kullanlaca, yaplacak lmenin amacna, konu kapsamna, hangi davran dzeylerinde sorular sorulacana, birey saysna, lme aracn hazrlayacak kiinin bu konudaki deneyimlerine vb. etkenlere bal olabilir. Derse ilikin renmelerde bilisel, duyusal ve devinimsel alanlara ilikin kazanmlarn edinilme dzeyleri llebilmektedir. Eitim almalarnda sonu-rn odakl, bilisel davranlar len, klasik lme-deerlendirme aralarndan artk vazgeilmektedir. Bunun yerine yaplandrmac yaklam gerei edinilmesi amalanan; 136

 Okulda yer alan etkinliklerini gnlk yaamda ne kadar uygulayabildii Karar verme becerilerinin ne dzeyde olduu Problem zme yeteneklerinin ne kadar gelitii Derslere ynelik tutumlarnn nasl olduu Derslerde ne kadar z gvene sahip olduu z dzenleme becerilerinin ne kadar gelitii Sosyal becerilerinin ne kadar gelitii Estetik grlerin ne kadar gelitii ile ilgili becerilerin edinilmesi amacyla sreci ve performans len lme deerlendirme aralar daha fazla kullanlmaktadr.

LME VE DEERLENDRME ARALARI

Sonu Odakl lme ve Deerlendirme Sre Odakl lme ve Deerlendirme

Uzun- Ksa Cevapl Snavlar

Performans Grevleri

Projeler oktan Semeli Snavlar renci rn Dosyalar (Portfolyo)

Dereceli P. A, Gzlem Formlar, Szl Sunum, z, Akran, Grup Deerlendirme vb.

Farkl Trden Sorularn Oluturduu Snavlar

Okullarmzda lme ve Deerlendirme Sreci

Eitimin sresel boyutlar ve yaplandrmac yaklamn bilgiye ulamaya dnk yn dnlecek olursa eitim programlarnn, yntem tekniklerin yan sra lme deerlendirme aralarnn da deimesi ve sregelen lme deerlendirme aralarnn yaplandrmaclk anlay ierisinde etkinletirilmesi gerekmektedir. lkretim okullarnda rencilerin baars; Snavlar Projeler rencilerin performanslarn belirlemeye ynelik almalardan alnan puanlara gre tespit edilmektedir. (Performans grevi, rn dosyas) Snavlar: Okullarmzda snavlarda genellikle oktan semeli snavlar, klasik yazl snavlar, eletirmeli snavlar, doru yanl snavlar, ksa cevapl snavlar, boluk doldurma snavlar gibi snavlar kullanlmaktadr. retmenlerin bir dersten hazrlayaca snavn ierisinde yukarda saylan snav eitlerine sayca fazla yer verilebilmelidir. zellikle retmenlerimizin hazrlayaca bu tip snavlarda aadaki rnekte olduu gibi uygulama, analiz, sentez ve deerlendirme basamana kabilen soru tiplerine yer verilebilmelidir. 137

Aada uluslararas bir snavdan alnan bir soru rnei verilmitir.

Snavlarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Snav tarihleri e-Okul sistemine 15 gn ncesinden ilenir ve deitirilmez. Snavlarn zaman, en az bir hafta nceden panoya aslarak rencilere duyurulur. Bir snfta/ubede bir gnde yaplacak snav says ikiyi geemez. Snavlarn sresi bir ders saatini aamaz. rencilere szl notu verilmemektedir. 1, 2 ve 3. snflarda rencilerin geliimi ile retmen rehberliinde gerekletirilecek olan proje ve renci performanslarn belirlemeye ynelik almalar, retmen gzlemlerine dayal olarak yaplr. 4, 5, 6, 7 ve 8. snflarda haftalk ders saati ve ten az olan derslerde en az iki, ten fazla olan derslerde ise en az snav yaplr. Snavlardan nce sorularla birlikte cevap anahtar hazrlanr ve snav ktlar ile birlikte saklanr. Snav, proje ve rencinin performansna ynelik almalar, 100 tam puan zerinden deerlendirilir. Puanlar belik sisteme gre nota evrilerek karneye ilenir. Belik not sisteminde baar drt, baarszlk bir notla deerlendirilir. retmenler; snavlarn yapld, projelerin teslim edildii ve performans grevinin verilen sre ierisinde tamamland tarihten balayarak en ge on i gn iinde sonular rencilere bildirir ve panoya aslr. Yazl snav ktlar, incelenmek zere rencilere datlr ve varsa yaplan ortak hatalar snfta aklandktan sonra geri alnarak bir retim yl saklanr. Deerlendirme sonular, ilgili retmen tarafndan 15 gn ierisinde e-Okul sisteminde retmen Not izelgesi blmne puan olarak girilir. (Bu konuya e-Uygulamalar blmnde ayrntl olarak yer verilmitir.) Grsel sanatlar, mzik, beden eitimi, teknoloji ve tasarm dndaki derslerde retmenlerin istedii ve ortak deerlendirme yapabilmelerine imkan vermek zere her dnemde en az bir ortak snav yaplmaldr. Bu snavlarn sorular ve cevap anahtar zmre retmenlerince hazrlanr.

138

Puanlarn not deeri ve derecesi aada gsterilmitir: PUAN 85-100 70-84 55-69 45-54 0-44 NOT 5 4 3 2 1 DERECE Pekiyi yi Orta Geer Baarsz

Okullarmzda uygulanacak olan lme ve deerlendirme hususlar lkretim Kurumlar Ynetmeliinin 32-50. blmlerinde ayrntl olarak yer verilmi olup yukarda yer alan blmler ad geen blmden derlenmitir.

Proje ve Performans Grevleri

Proje; lkretim Kurumlar Ynetmeliinde rencilerin grup hlinde veya bireysel olarak istedikleri bir alan veya konuda inceleme, aratrma ve yorum yapma, gr gelitirme, yeni bilgilere ulama, zgn dnce retme ve karmlarda bulunmalar amacyla ders retmeni rehberliinde yapacaklar almalar eklinde tanmlanmaktadr. Okullarda verilen projelerde nemli olan rencinin bilimsel sre becerilerini gelitirmesi ve ilgi alanlarna giren konular tercih etmesidir.

renciler, bir ders ylnda istedikleri ders veya derslerden bireysel ya da grup almas eklinde retmen rehberliinde en az bir proje hazrlar.

Proje; rencilerin bir ders ylnda istedikleri bir dersten ilgi alanlarna giren bir konuda allan zgn yapdr.

Projeler ve performans grevleri, nceden belirlenen ltlere gre hazrlanan deerlendirme lei veya dereceli puanlama anahtarna gre deerlendirilir. renciler, almalarnda yararlandklar kaynak veya kiileri de belirterek retmenin belirleyecei sre iinde almalarn verirler. Projeler verildikleri dnemde deerlendirilir. rencilerin hazrladklar proje ve performans grevlerinin deerlendirilmesinde kullanlan dereceli puanlama lekleri bir yl saklanr. Uygun grlen projeler, rencileri proje yapmaya zendirmek amacyla snf veya okulun uygun yerinde sergilenebilir. Proje ve performans grevleri, retmence deerlendirildikten sonra renciye iade edilir ve renci tarafndan ders yl sonuna kadar saklanr. rencilerin performansn belirlemeye ynelik almalar; ders ve etkinliklere katlm ile performans grevlerinden oluur. lkretim Kurumlar Ynetmeliinde performans grevi programlarda ngrlen eletirel dnme, problem zme, okuduunu anlama, yaratcln kullanma, aratrma yapma gibi rencinin bilisel, duyusal, psikomotor alandaki becerilerini kullanmasn, gelitirmesini ve bir rn ortaya koymasn gerektiren almalar kapsayan ve retmen rehberliinde yaptrlan grevleri olarak tanmlanmaktadr. Performans grevindeki ama, rencilerin sahip olduu becerileri belirlemek ve bylelikle kendi yeteneklerini kefetmelerine yardmc olmaktr. 139

Ayrca renciler dersteki geliimlerini yanstmak amacyla rn dosyas hazrlarlar. Bu dosyalar, rencinin geliim dzeyini takip etmek, retim srecinde gerekli nlemleri almak ve rencinin baarsna ilikin renciye, retmene, veliye ve okul ynetimine geri bildirimde bulunmak amacyla kullanlmaktadr.

rencilerin Performansn Belirlemeye Ynelik almalarda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

rencilere, her dnemde btn derslerden en az bir ders ve etkinliklere katlm puan verilir. Performans Grevi: rencilerin her dnem iin tm derslerden aldklar ve programn ngrd becerileri kazandran almalardr.

rencilerin baarlarnn belirlenmesinde ders ve etkinliklere katlm ve performans grevleri de dikkate alnr. Performans grevleri internetten yada ansiklopediden bilgiyi aynen aktarmak deil bilgiyi edinme, dzenleme, kritik etme, kendini ifade etme, yaratcl ortaya koyma gibi becerileri ortaya koymaldr. Derse hazrlk dersin pekitirilmesi iin verilen aratrmalar, almalar performans grevi ile kartrlmamaldr. Performans grevleri verilirken velilere maddi yk getirmeyecek ve ocukta bkknlk yaratmayacak grevler olmasna dikkat edilmelidir. Velilerin sadece kaynaa, materyale ulama konusunda yardmc olmas salanmal, rencinin yapmad performans grevleri deerlendirmeye alnmamaldr. Her dnemde ve derste rencilerin en az bir performans grevi almas esastr. Performans grevlerinde hazrlk, aratrma aamalarnn snf dnda, grevin bireysel ya da grup almas ile hazrlanma aamas snfta gerekletirilebilir. retmen klavuz kitaplarnn lme ve deerlendirme bal altnda okullarmzda uygulanabilecek olan lme deerlendirme aralarna yer verilmitir. Yine klavuz kitaplarn etkinlik sayfalar ile son blmlerinde yer alan lme ve deerlendirme formlar ilikilendirilmitir. retmenlerin bu formlar kullanmalar srece dnk lme ve deerlendirmenin yaplmasn salayacaktr. Aada rencilerin harita izme etkinlii ile ilgili olarak hazrlanan rnek bir dereceli puanlama anahtar sunulmutur.

PROBLEM KURMA
Snf Dzeyi : lkretim 6 almay Hazrlama Sresi : 1 hafta Grevin Amac Performans Grevi : Alan lme ile ilgili renilenleri kullanarak problem kurma. : Sizden, alan lme konusu ile ilgili farkl cevaplara ulalabilen gerek yaam durumlar ile ilgili bir problem kurmanz ve kurduunuz problemi, problem zme aamalarn kullanarak zmeniz isteniyor. : Kt, kalem, noktal katlar, hesap makinesi.

Ara-Gereler

140

Bu almay yaparken; 1. Belirtilen konu ile ilgili bir problem senaryosu hazrlaynz. Senaryonuzu gerek yaam durumlarn kullanarak aklaynz. 2. Probleminiz zlrken farkl cevaplara ulalabilmesi iin problemin verilerini nasl belirlediinizi aklaynz. 3. Probleminizi en az iki farkl ekilde znz. zm yntemlerinizi aklaynz. 4. almanz rapor hlinde dzenleyiniz.

neriler Problemi hazrlarken tablo, grafik, okgenler, drtgenler, alan lme ve geometrik izimler gibi matematiin farkl konularndan yararlanabilirsiniz. Performans greviniz; zgn bir problem kurma, probleme uygun tablo ve geometrik izimlerden yararlanma, problem zme aamalarn kullanma, alan lme kazanmlarn kullanma ve rapor yazma ltleri bakmndan deerlendirilecektir.

retmende Kalacak Ksm Performans grevi hazrlanan alt renme alanlar ve kazanmlar: Alan lme: 1. Dikdrtgensel ve karesel blgelerin alanlarn santimetrekare ve metrekare cinsinden hesaplar.

2.

Paralelkenarsal blgenin alann bulur.

3. gensel blgenin alann bulur.

Aklama: rencinin yapt almaya ilikin bilgi ve becerilerini aadaki ltleri dikkate alarak yeterlilik dzeyini arp (x) ile iaretleyiniz.

Tablo: Performans Grevi Deerlendirme Formu Dzeyler ltler zgn Bir Problem Kurma Probleme Uygun Tablo ve Geometrik izimlerden Yararlanma Problem zme Aamalarn Kullanma Alan lme Kazanmlarn Kullanma Raporlatrma Gelitir 1 Orta 2 Yeterli 3 st dzey 4

141

zel Deerlendirme: Deerlendirme ltlerinin her biri iin rencilerin durumu dikkate alnmaldr. Eksikleri olan rencilere eksik olan ltler ile ilgili becerilerini gelitirmelerinde yardmc olunmaldr. Genel Deerlendirme: Bu deerlendirme formundan renciler en fazla 20 puan alabilirler. rencilerin aldklar puanlarn 20 zerinden yzdesi hesaplanr. rnek: renci toplam 18 puan alm ise puan doru orant ile 100x18/20: 90 puana evrilmi olur. Dereceli Puanlama Anahtar (Rubric): Gerek proje gerekse de performans grevlerinin deerlendirilmesinde dereceli puanlama anahtarlarndan yararlanlmaktadr.

Dereceli Puanlama Anahtar Yaplrken Dikkat Edilecek Hususlar

Nelerin deerlendirilecei aka belirlenmelidir. Dereceli puanlama anahtar, hangi yeterlilie ka puan verileceine dair bilgileri ierecek ekilde rencilerle birlikte hazrlanmaldr. Deerlendirme retmen tarafndan yaplaca gibi akran deerlendirmesi ya da z deerlendirme eklinde de yaplabilir. rencilerin bir projeyi ya da grevi tamamlarken kendi performanslarn deerlendirebilecekleri ltleri belirlemek gerekir. Sadece proje ve performans grevleri iin deil rn dosyalar iin de dereceli puanlama anahtar hazrlanmaldr. Dereceli puanlama anahtar, proje ya da performans grevinin gerekletirilme srecini adm adm gsterecek ekilde hazrlanmaldr.

Aada rencilerin harita izme etkinlii ile ilgili olarak analitik tarzda hazrlanan rnek bir Dereceli Puanlama Anahtar sunulmutur: PUAN 4 3 2 1 PUAN 4 3 2 1 PUAN 4 3 2 1 ERK Haritadaki btn iaretler doru ve dikkatli bir ekilde yerletirilmi. Snr izgileri doru ve zenle izilmi. Btn iaretler haritada var. Bunlarn ou da haritaya doru yerletirilmi. aretlerden bir ka haritada yok. Haritada olanlarn da bir ka doru yerletirilmemi. aretlerin ou haritada yok. Olanlarn ou da doru yerletirilmemi. GRNMN YETERL Haritann grnts temiz ve ok renkli. Haritadaki iaretler ok kolay okunuyor. Haritada birka renk var. Baz iaretler kolay okunmuyor. Snrl sayda renk kullanlm. aretlerin ne olduu haritadan zor okunuyor. Renkler ya hi yok ya da ok az kullanlm. aretler ok az kullanlm. HARTA ELEMANLARI Haritann bal, yn oku, lei, anahtar blm (lejant), kayna, enlem ve boylamlar haritada bulunmaktadr. Standart bir haritada olmas gerekenlerin ou var. Bunlarn ou da doru ve kolay anlalmaktadr. Standart bir haritada olmas gerekenlerin yars yok. Standart bir haritada olmas gerekenlerin ou yok.

renci Davranlarnn Deerlendirilmesi

lkretim okullarnda her rencinin davranlar; 1, 2, 3, 4 ve 5. snflarda ayn snfta ders okutan dier retmenlerin de grleri alnarak snf retmeni tarafndan, 6, 7 ve 8 inci snflarda ise ubede ders okutan ders retmenlerince deerlendirilmektedir. 142

renci davranlar 1, 2, 3, 4 ve 5 inci snflarda (1) Gelitirilmeli, (2) yi, (3) ok iyi eklinde; 6, 7 ve 8. snflarda ise (1) Yetersiz, (2) Gelitirilmeli, (3) Orta, (4) yi, (5) ok iyi eklinde deerlendirilmektedir. retmen, renci ve veliler, karnelerde ders notlarnn bulunduu blmlerin daha fazla neme sahip olan blmler olduunu dnrler. Hlbuki ilkretiminin amalar arasnda Her Trk ocuuna iyi bir vatanda olmak iin gerekli temel bilgi, beceri, davran ve alkanlklar kazandrmak; onu mill ahlk anlayna uygun olarak yetitirmek ifadesi yer almaktadr. Bu ifadeye uygun olarak rencilerin davranlarnn deerlendirilerek sonularnn karnelerde yer almas byk nem tamaktadr. renci davranlar blmnde; a) Okul kltrne uyum, b) z bakm, c) Kendini tanma, ) letiim ve sosyal etkileim, d) Ortak deerlere uyma, e) zm odakl olma, f) Sosyal faaliyetlere katlm, g) Takm almas ve sorumluluk, ) Verimli alma, h) evreye duyarllk yer almaktadr. Bu blmler doldurulurken retmenlerin gzlemlerinin objektif olmas gerekmektedir. zellikle veli toplantlarnda, renci davranlarnn deerlendirilmesi ve karnede yer alan bu blmn veli tarafndan nasl yorumlanmas gerektii hakknda bilgiler verilmelidir. renci karnelerinin sa tarafnda retmenin renci ile ilgili dncelerini belirttii blm yazlrken cmlelerin; Net Yarg iermeyen renciyi gdleyici Yn gsterici rencinin olumlu ynlerini ortaya karc Eitimsel olmas gerekir.

lme ve Deerlendirme Sreci le lgili Genel Hususlar

lkretimde renci, kendi ya grubu iinde bir btn olarak yetitirilip deerlendirilmeleri esastr. lkretim, rencilerin derslerdeki baarszlna baklarak elenecekleri bir dnem deil retim programlarnda ngrlen derslerin ve sosyal etkinlik almalarnn ortak katksyla ilgi ve yetenei lsnde yetitirilecekleri bir dnem olarak deerlendirilmektedir. lkretimde ama ocuu snfta brakmak deil snf gemesini salamaktr. rencilere, e-Okul sistemindeki bilgiler esas alnarak her dnem sonunda karne verilmektedir. Yine velileri bilgilendirmek ve renci geliimlerini takip etmek amacyla ilkretim 1, 2 ve 3. snf rencilerine, kasm ve nisan aylarnn ikinci haftasnn son i gnnde renci Geliim Raporu verilmektedir. Snf veya ube rehber retmeni ile ilgili mdr yardmcs rencilerin karnelerini doldurur ve renci snf geme defterine ilerler. Karneler, birinci dnem sonunda velilere imzalatlarak geri alnrlar. Ders yl sonunda datlan karneler ise geri alnmamaktadr. 143

Snf seviyesine gre yeterli baary gsteremeyen renciler iin snf veya bran retmenleri, varsa okul rehber retmeni, okul ynetimi ve velilerle birlikte renci, okul ve evrenin durumuna gre alnacak tedbirler belirlenir. Gerektiinde eitim mfettilerinin rehberliinden de yararlanlarak kararlatrlan nlemler uygulanr ve uygulama sonular ile ilgili rapor dzenlenir. Alnan btn nlemlere ramen bir st snf baarmada glklerle karlaabilecek rencilerin snf gemesi veya snf tekrarna ikinci dnemin son haftasnda; 1, 2 ve 3. snflarda okul mdr veya grevlendirecei mdr yardmcsnn bakanlnda snf retmeni ile varsa okulun rehber retmeni; 4, 5, 6, 7 ve 8. snflarda ise ube retmenler kurulunda, 4 ve 5. snflarda ube retmenler kurulunun oluturulamamas hlinde okul mdr veya grevlendirecei mdr yardmcsnn bakanlnda snf retmeni ile varsa okulun rehber retmeni tarafndan karar verilir. Alnan gerekeli karar, lkretim Kurumlar Ynetmeliinin ekinde yer alan Ders Yl Sonu ube retmenler Kurulu renci Kiisel Deerlendirme Tutanana yazlarak e-Okul sisteminin ilgili blmne ilenir. Tutanan bir rnei retmenler tarafndan imzalanarak ders yl sonu ube retmenler kurulu kararna eklenerek dosyasnda saklanr. Ayrca veli de bilgilendirilir. Bu kararda, oylarn eitlii hlinde bakann kulland oy ynnde ounluk salanm saylr. Kurul kararyla snf geen rencilerin notlar deitirilmez. Okul kaytlarna, ube retmenler Kurulu Kararyla Geti veya Snf Tekrarna Karar Verildi ibaresi yazlr. Bu durum rencinin karnesinde de belirtilir. Birletirilmi snflarda, 3. ve 5. snflar dndaki rencilere snf tekrar yaptrlmaz. Kaynatrma ve zel eitim snflarnda eitimlerine devam eden rencilere, baarszlklarndan dolay snf tekrar yaptrlmaz. Bu rencilerin baarlarnn tespiti zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliine gre yaplr. lkretim okullarnn 1 ve 2. dnemlerinde her rencinin davranlar, belirlenen ltler dikkate alnarak 1, 2, 3. snflarda snf retmenleri, 4 ve 5, 6, 7 ve 8. snflarda ise ubede ders okutan snf ve ders retmenlerince her ders iin ayr ayr deerlendirilir.

LME ARA VE YNTEMLER

NEDR?

NE AMALA KULLANILIR / YARARLARI

SINIRLILIKLARI / OLUMSUZ YNLER

UYARILAR

rencilerin kendi renme srelerine aktif olarak katlmalarBelli bir konuda bireyin n, kendilerini srecin bir paras belli ltler ereve- olarak grmelerini salar. Ayrca renciler kendilerini deZ sinde kendini deer- rencilerin kendi gl ve zayf erlendirirken yanl davDEGERLENDRME lendirmesidir. ynlerini tanmalarna, kendilerine ranabilirler. dardan bakma yetilerinin gelimesine katkda bulunur. z, grup ve akran deerlendirmelerden elde edilen sonular rgencilere not vermede kullanlmamaldr dk puan verebilirler.

rencilerin eletirel dnme ken fazla yakn olmadklar rencilerin belli lAKRAN becerilerinin gelimesine katkda arkadalarna ise gerekentler erevesinde DEGERLENDRME Birbirlerini deerlendir- bulunurken eletirilere kar ho- den akranlar kendi aralamesidir grl olmay renmelerine de rnda anlaarak birbirlerine yardmc olur. yksek puan verebilirler.

Yakn arkadalarna gere-

144

PERFORMANS GREVLER

rencilerin sahip olduklar bilgi ve becerileri gnlk yaamla da ilikilendirerek ortaya koymalarn gerektiren ksa sreli almalardr.

PROJE GREVLER

Geni ierikli, uzun sreli performans grevleridir.

GRENC RN DOSYALARI

rencinin bir renme alanndaki aba, basar ve geliimini kantlayan, belirli bir zaman dilimindeki (bir dnem, bir yl) alnmalarnn, organize edilmi sistemli bir koleksiyonudur.

Uzun sreli ve evde yapnsanlarn bilgiyi kullanmasn ve lan almalar olduu iin gerek yaam durumlarna yakn almann rgenciye ait olup olmadndan emin rnler ortaya koymasn saglar. olunamaz. *Performans deerlendirme kaydevler, rencinin sahip naklar tekrar tekrar kullanlabilir. olduu olanaklar dn*Performansn belirli blmlerine lerek hazrlanmadnda odaklanldndan, retmenin adil olmayan durumlar her bir paray gzlemleyebil- ortaya kabilir. mesini ve deerlendirebilmesini salar. *erik nceden belirlen*Ayn deerlendirme arac kul- mezse rn dosyas nitelanlarak rencinin zaman iin- likli veya niteliksiz birok deki geliimi bir izelge dhilinde almay ierebilir. izlenebilir. *Kalabalk snflarda dos*st dzey zihinsel becerilerin yalarn saklanmas ve gelimesine yardmc olur. Ayrca deerlendirilmesi sorun grupla alma, teknolojiyi kullan- olabilir. ma, iletiim vb. becerilerinin gelimesine de katkda bulunur. *Baz rnler evde hazrlandndan almann renciye ait olup olmadndan emin olunamaz. *retmenin rencilerden beklentilerini somut ve anlalr hle getirir.

almaya uygun olarak hazrlanm dereceli puanlama anahtarlarnn ve derecelendirme leklerinin kullanlmas nerilir ancak bu aralarla birlikte kontrol listeleri, gzlem formlar z-grup ve akran deerlendirme formlarnn kullanlmasnda fayda vardr.

DERECEL PUANLAMA ANAHTARLARI

Bir rnn, almann, etkinliin ya da cevaHazrlanmas uzmanlk gebn niteliinin deerlen- *rencilerin kendilerinden beklerektirir ve zaman alr. dirmesinde kullanlan nenin ne olduunu bilmelerini ve kabul edilebilir bir performans gpuanlama rehberidir. revinin hangi ltleri karlamas gerektiini anlamalarn salar retmenin rencilerden beklentilerini somut ve anlalr hle Gzlem zaman alr, znel getirir. alglar, deer yarglar ve duygular gzlem sonuHazrlanmas kolaydr. Birok davlarn etkileyebilir. rann llmesinde kullanlabilinir. rencinin veya retmenin gzlemlerini nceden belirlenen ltlere gre yapmalarna olanak salar. rencinin performans hakknda, eksik noktalarn belirlenip, telafi edilmesi adna, detayl bilgiler ierir. Performans ltlerini belirttii iin, beklenen davrann zelliklerine dair bilgiler verir. Kontrol listesi, birok kez kullanlabilir, farkl ya da ayn rencinin davrann gzlerken, bir nceki ile karlatrlabilir.

llen zellie iliksin performans eitli dDERECELENDRME zeyleriyle tanmlayabilen ve ltlerin ne deLEKLER receye kadar karlandn grmeye olanak salayan aralardr.

KONTROL LSTELER

renciden beklenen davrann zelliklerine iliksin detayl bilgileri ieren ve renci performansnn eksik noktalarn belirlemek amacyla kullanlan aralardr.

retmeni bir davranla ilgili sadece gzlemlenen veya gzlemlenemeyen seklinde iki lte gre karar vermeye zorlar. *Performans srecine ilikin ayrntl bilgi edilemez.

KAVRAM HARTALARI

nitede veya konuda geen kavramlarn birbiriyle ilikilerinin yanstld haritalardr.

renmeyi kolaylatrma, renme srecini kontrol etme, kavram yanlglarn ortaya karmak iin kavram haritalar, Hazrlanmas zordur. *renmeyi anlaml klar *Tekrar tekrar kullanlabilir. amacyla kullanlr.

145

AIK ULU SORULAR

renciden sorunun cevabn dnp hatrlamas ve bulduu cevab yazl olarak ifade etmesini gerektiren sorulardr.

Hazrlanmas kolaydr. st dzey dnme becerilerin llmesinde, rencilerin kavramlar bir btn olarak kavrama yeteneklerinin ve yazl anlatm becerilerinin llmesinde kullanlr.

Puanlanmas zaman alr ve retmenin znel yarglar puanlamaya karabilir. Ak ulu sorularla hazrlanan bir snavda snrl sayda soru sorulabileceinden kapsam geerlii dk olur.

KISA CEVAPLI SORULAR

rencilerin bir say, bir Hazrlanmas ve puanlanmas kokelime veya bir cmle laydr. st dzey becerilerin lile cevaplayabileceklmesinde yetersiz kalr. leri sorulardr. Geni bir kapsam rneklenebilir. *zellikle st dzey zihinsel becerilerin llmesiKsa srede ok sayda davran ne ynelik oktan semeli Bir sorunun cevabn, ve beceri llebilir. Puanlanmasorularn hazrlanmas zorverilen seenekler aras kolay ve objektiftir. Daha ok dur. sndan bulmay gerektibilgi, zihinsel beceriler ve yeteren sorulardr. neklerin llmesinde kullanlr. *Yazl anlatm vb. becerilerinin llmesine imkn vermez. ki grup hlinde verilen ve birbirleriyle ilgili olan bilgi elerinin, belli bir aklamaya gre eletirilmesini gerektiren soru tipleridir. Verilen bir cmlenin, mevcut olan bilgilere bal olarak doru mu yanl m olduunun belirlenmesini gerektiren sorulardr.

OKTAN SEMEL SORULAR

ELETRMEL SORULAR

st dzey becerilerin llmesinde yetersiz kalr. Puanlanmas kolay ve objektiftir. *Yazl anlatm vb. becerilerinin llmesine imkan vermez.

DORU YANLI SORULARI

renci Baarsnn Deerlendirilmesi ve Snf Tekrar

lkretim Kurumlar Ynetmeliinin renci baarsnn deerlendirilmesi ve snf tekrarn dzenleyen 47. Maddesi; lkretimde renci, kendi ya grubu iinde bir btn olarak yetitirilir ve deerlendirilir. lkretim, rencilerin derslerdeki baarszlna baklarak elenecekleri bir dnem deil, retim programlarnda ngrlen derslerin ve sosyal etkinlik almalarnn ortak katksyla ilgi ve yetenei lsnde yetitirilecekleri bir dnem olarak deerlendirilir. Hkmn getirmektedir. Snf seviyesine gre yeterli baary gsteremeyen renciler iin retmenleri, okul ynetimi ve velilerle birlikte rencinin durumu grlr, gerektiinde eitim mfettilerinin de grne bavurularak, okul ve evrenin durumuna gre ne gibi nlemler alnaca kararlatrlr ve uygulanr. Alnan btn nlemlere ramen bir st snf baarmada glklerle karlaabilecei dnlen rencilerin snf tekrar yapmasna karar verilebilir. Bu kararn nasl verilecei ve hangi ilemlerin yaplaca ynetmeliin 47. Maddenin a, b, c, d ve e fkralarnda belirtilmitir. rencinin snf gemesi ve snf tekrar yapmasna karar vermede ailenin de grne bavurulmaktadr. Dikkat edilirse Ynetmeliin 47. maddesi snf tekrar yapmay zorlatran bir ok gerekeyi ortaya koymaktadr. Aslnda bu maddenin ruhunda snf tekrar yaptrmann uygun olmad mesaj bulunmaktadr. Okulun grevi; ocuun geliim dnemlerinde ihtiya duyaca kazanmlar kazanabilecek olanaklar ocua sunmaktr. ocuk alabileceini alp bu sreten yararlanacaktr. O nedenle snfta ocuu brakmamz durumunda ocuun grecei zararlar da dikkate alp ona gre davranmakta yarar bulunmaktadr. Snf tekrar yapan ocuk etiketlenir, emsallerinin gerisine der, z gveni zedelenir stelikte o yl kazanamadklarnn snf tekrar yaplarak kazanacann bir garantisi olmad gibi snfn geerse bir st snfta da bu kazanmlar kazanamayacan syleyebilmekte mmkn deildir. Sonu olarak yaplmas gereken ey ocuun akranlar ile birlikte yoluna devam etmesini salamak olmaldr. 146

Birletirilmi Snf Uygulamalar

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Snflar nasl birletirilir? devli ve retmenli ders nedir? devli retmenli uygulama rnekleri. Planlama aamasnda dikkat edilecek hususlar nelerdir? Etkinlik kullanma ya da hazrlama aamalarnda dikkat edilecek hususlar nelerdir?

Birletirilmi Snflarda Snf Birletirme Biimleri

Corafik, ekonomik ve sosyal koullar lkemizde birletirilmi snf uygulamasn zorunlu klmaktadr. Birletirilmi snflarda bir retmen birden fazla snfa, ayn anda snflar birletirmek yoluyla eitim vermek durumundadr. Birletirilmi snf uygulamas sadece lkemizde deil dier lkelerde de kullanlmaktadr. Birletirilmi snf uygulamasn renci azl, retmen azl ve derslik yetersizlii gibi sebepler zorunlu hale getirir. Her zorunluluun iinde eksikler barndrmayaca, kendine zg frsatlarn olabilecei gereinden hareketle birletirilmi snflarn da kendine zg avantajlar bulunmaktadr. Birletirilmi snflar belirtilen nedenlerden dolay genelde kylerde uygulanmaktadr. Kyn artlarn, rencinin geliim dzeylerini ve kendi yeteneklerini tanmayan bir retmen planlama, uygulama, lme-deerlendirme ve snfta davran ynetimi hususlarnda zorlanabilecektir. Birletirilmi snflarda 1, 2 ve 3. snflarda okutulan Hayat Bilgisi dersi temalar A Grubu, 4-5. snflarda okutulan Sosyal Bilgiler, Fen ve Teknoloji niteleri B Grubu olarak adlandrlmakta ve retmen bunlar uygulamada tek bir grup olarak ele almaldr. Genel olarak eer retmen sadece A ya da B grubu okutuyor ise bu derslerde retmenli ya da retmensiz ders saati yoktur.

Tablo 13: Birletirilmi 1, 2, 3 ve 4, 5. Snflarda Yllara Gre Uygulanacak Program retim Yl 2010-2011 2011-2012 2012-2013 2013-2014 2014-2015 2015-2016 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2019-2020 Hayat Bilgisi Program 3.Snf (III. Yl) 1.Snf (I. Yl) 2.Snf (II. Yl) 3.Snf (III. Yl) 1.Snf (I. Yl) 2.Snf (II. Yl) 3.Snf (III. Yl) 1.Snf (I. Yl) 2.Snf (II. Yl) 3.Snf (III. Yl) Sosyal Bilgiler- Fen ve Teknoloji Program 5. Snf (2.Yl) 4. Snf (1.Yl) 5. Snf (2.Yl) 4. Snf (1.Yl) 5. Snf (2.Yl) 4. Snf (1.Yl) 5. Snf (2.Yl) 4. Snf (1.Yl) 5. Snf (2.Yl) 4. Snf (1.Yl)

147

Birletirilmi snflar, genel olarak renci, retmen ve derslik saysna gre aada yer alan biimde oluturulur: Bir retmenli Okullar: 1 retmenli okullarda 1-2-3-4-5. snflar birletirilir. Bu snflarda A ve B gruplar ayn anda yer aldndan retmen bir grupla aktif olarak etkinlik yaparken dier grup devli olarak alr. Bu uygulamada retmenli ve retmensiz kavram kullanlsa da fiili olarak retmensizlik sz konusu olmayp retmenli ifadesi aktif olarak ilenen ders durumunu, retmensiz ifadesi de devli, retmenin ksmi ynergeleri ile ilenen dersi ifade eder. ki retmenli Okullar: renci saysnn genel dalmnn dengeli olduu durumlarda snflar A (1,2,3) ve B (4,5) gruplar olarak ayrlr. Ancak, renci saysnn dalmnda ar dengesizlik sz konusu ise farkl birletirme biimlerine gidilebilir. Normal koullarda oluturulan snflarda A grubunu okutan retmenin, 1. snf rencilerinin okuma-yazma ve dier becerilerinin gelimesi iin biraz daha fazla zaman harcamas olaan bir uygulamadr. retmenli Okullar: retmenli okullarda genel olarak A grubunda 1. snf bamsz tutulurken, 2. ve 3. snflar birletirilir, B grubu ise 4. ve 5. snflarn birletirilmesi ile oluturulur. Byle bir okulda 1. snf retmeni 1. snf programnda yer alan etkinleri planlayp uygulamaya koyarken, 2. ve 3. snflar okutan retmenin bir nceki yl programn dikkate alarak II. veya III. yl programn, 4. ve 5. snf retmeninin de o retim ylnda uygulanan I. veya II. yl programn uygulamas gerekir. rnein, 2009-2010 retim ylnda 3. yl programn uygulam olan 2. ve 3. snf retmeni 2010-2011 retim ylnda 2. yl programn uygulamaldr. Drt retmenli Okullar: Bu durumda 1, 4 ve 5. snflar bamsz olarak okutulurken, 2. ve 3. snflar birletirilerek bir retmene verilir. Ancak 2. ve 3. snflarn kalabalk olmas durumunda 4. ve 5. snflarn birletirilmesi uygun olacaktr. Drt retmenli okullarda birletirilen 2-3 veya 4-5. snflar bir nceki paragrafta ifade edilen programlar uygulamaldr.

Birletirilmi Snflarda retmenli ve devli Ders Uygulamalar

devli Ders: Birletirilmi snflarda A ve B gruplarnn birlikte okutulmas durumunda, A grubu Hayat Bilgisi temalarn, B grubu da Sosyal Bilgiler- Fen ve Teknoloji nitelerini retmenli veya devli saat olarak ilemektedirler. rnek olarak 1 ders saatinde retmen 1. grup olarak adlandrlan 1-2-3 snflarla yukarda yer alan tablodaki eitim retim yllarna gre I-II yada III. yl Hayat Bilgisi temalarndan birini ilerken, B gurubu olarak adlandrlan 4-5. snflar ile birlikte devli olarak etkinlikleri yrtmektedir. retmen burada retmenli ve devli saat uygulanan her iki grupla da etkileim iinde olmak zorundadr. retmenli- retmensiz Ders: Eer retmen sadece A ya da B grubunu okutuyorsa mihver ders olan Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler ve Fen ve Teknoloji derslerini retmenli olarak ileyecektir. Matematik, Trke, Yabanc Dil, Din Kltr ve Ahlak Bilgisi gibi ifade ve beceri derslerinde etkinlikler retmenli ve retmensiz olarak uygulanmaldr. retmen bu uygulamada bir snfla etkinlik yaparken dier snf ya da snflar devli olarak alrlar. Bu uygulamada dikkat edilecek nokta, devli alma yapan rencilerin renmeyi renme kavram ierisinde; Planl olma Kitaplk kullanma Sessiz okuma becerisine sahip olma zet karma becerisine sahip olma Kaynak tarayabilme Harita, ansiklopedi, szlk ve dier kaynaklarn nasl kullanlacan bilme Kalem, defter, ara ve gerelerini kullanma hazr bulundurmak

148

 Resim, ekil grafik okuyabilme ve rendiklerini bunlar ile ifade edebilme Byk snflarn rehberliine ak olma gibi zelliklere sahip olmas gerekir. Grsel sanatlar, mzik, beden eitimi gibi beceri ve yetenek gerektiren derslerde ise retmenli-devli ayrm yaplmayabilir. Bu derslerde snflar ayr olarak ya da hep birlikte etkinlik iine alnabilirler.

Birletirilmi Snflarda Planlama ve Etkinlik Hazrlama

Planlama: Halihazrda okullarda kullanlan retmen klavuz kitaplar retmenler tarafndan planlama, uygulama ve lme deerlendirme srecinde kullanlmaktadr. Birletirilmi snflarda da retmenlerimiz yukarda saylan snf birletirme ve program uygulama esaslarna uygun olan dersin klavuz kitabn kullanacaktr. Klavuz kitap olmayan derslerde de retmenlerin gnlk plan-ders plan yapmalar esastr. Birletirilmi snflarn sosyal, kltrel ve ekonomik olarak kstl blgelerde bulunduu gerei ile retmen klavuz kitaplarnda yaplamayan etkinliklerin evre artlarna uygun olarak gnlk plan yaplmas ve ayn kazanmn alnmas art ile deitirilebilecei unutulmamaldr. Ancak planlanacak etkinliin yaplandrmac yaklamn istedii becerilere dnk olmas gzden kamamaldr. Strateji, Yntem ve Teknikler: Okullarmzda normal retim yapan snflar ile birletirilmi snflarda uygulanan retim program arasnda bir farkllk bulunmamaktadr. Dolays ile yaplandrmac yaklamn ngrd strateji, yntem, tekniklerin hepsi kullanm alan bulmaktadr. zellikle devli saatler, rencinin bilgiyi kefetmesi, yaplandrmas ve uygulamas srecinde bir frsat olarak kullanlmaldr. birliki renme anlay ierisinde kme almalar ne karlabilecek uygulamalar arasnda saylabilir. Birletirilmi snflarda davran ynetimi asndan zellikle ayn seviyede olan rencilerin seviye gruplarna ayrlabileceinin yarar salayaca unutulmamaldr.

Birletirilmi Snf Uygulamasnda Dikkat Edilecek Hususlar

retmen genel olarak program ve klavuz kitaplar derse girmeden nce ok iyi incelemeli, kazanm ve etkinlikler ile ilgili hazrln yapmaldr. Snflar kalabalk ise sabah ve lenci diye iki gruba ayrlabilir. lme ve deerlendirme formlarndan yararlanlmaldr. Bir snfa etkinlik yaplrken dier snflara devli almalar yaptrlabilir. Derste zamanlama iyi ayarlanmaldr. rencilerin dikkatini ekmek iin ders iinde farkl konulara yer vermelidir. lme ve Deerlendirme: lme deerlendirme srecinde normal uygulamalarda olduu gibi birletirilmi snflarda da rencilerin hazr bulunululuk dzeyleri belirlenmelidir. rencilerin etkinlikler ile ders ii performanslar belirlenirken, yaplandrmac yaklam gerei sreci len aralar kullanlabilir. Yine devli saatlerde rencilerin alma kitaplarndaki etkinlikleri yapmalar, performans grevlerini yerine getirmeleri birletirilmi snf uygulamasn bir frsat hline getirebilecektir.

149

Trke Bilmeyen ocuklar

Bu blmde aadaki sorunun yantn bulacaksnz: Trke konuma sorunu yaanan yrelerde neler yaplabilir?

Dil Sorunu Yaanan Yrelerde Yaplabilecekler

rencilerin Trke konuamama sorunu, retmenin grev yapt yerde yaad en nemli problemlerden birisidir. Trke bilmeyen ocuklara okuma-yazma retmek olduka ura gerektiren ancak retmenin misyonunu gerekletirebilmesi asndan nemli bir sretir. Bu srete retmenin yapmas gereken en nemli ey bu sorunla karlaacan bilerek ve evre artlarn dikkate alarak bir planlama yapmasdr. Bu planlamann iinde unlar olabilir; Okutacam snf mstakil mi birletirilmi bir snf m? Trke konumay bilmeyen ka rencim var? rencilerimden ana snfna gitmi olanlar var m? Bu rencilerimin ailelerinin sosyoekonomik durumlar nedir? Bu rencilerimden aileleriyle birlikte almak amacyla baka illere gidenler var m? Bu rencilerimin aabey/ablalarndan okula devam edenler var m? Bu rencilerimin ailelerinde Trke konumay bilenler var m? evremde bu sorunu yaayan meslektalarmdan nasl yararlanabilirim? Grev yaptm yerde okuma-yazma bilme oran nedir? Trke bilememe sorununu ne kadar srede zmleyebilirim? Bu konuda yararlanabileceim kaynaklar nelerdir? Evde televizyon var m? Yukardaki sorulara eklenebilecek daha baka sorularla retmen ncelikle zihninde bir plan yaparak daha sonra bunu kda dkebilir ve uygulamaya geebilir. Uygulama yaparken bunun iki boyutu olduu dnlebilir. lk boyutta snf ii uygulamalarda Trke bilmeyen rencilere ynelik yaplabilecekler yer alrken, konunun ikinci boyutunda Trke bilmeyen rencilere ynelik yaplan almalarn evreye tantlmas yer alabilir. Dil sorunu olan blgelerde okuma-yazma retimi birlikte yrtlmelidir. Snfta iyi Trke bilen renci retmene yardmc olabilir. Snfta ve dier ortamlarda rencilerin baarlar nemsenmeli, Trkeyi istenilen dzeyde konuamadklar iin eletirilmemelidir. Snf ii uygulamalarda yaplmas gereken ilk ey, almaya ocuun yakn evresindeki eyalarn Trke isimlerini retmekle balamaktr. Yrtlecek okuma-yazma program bu faaliyetlerle desteklendii takdirde zaman

150

ierisinde rencilerde kulak dolgunluu oluabilir ve grsel/iitsel uyaranlar eliinde birinci dnemin sonuna kadar okuma-yazma faaliyetleri hedeflenen dzeye ulatrlabilir. Bu balamda snftaki eyalarn Trke isimlerinin yazlarak zerlerine yaptrlmas, evdeki eyalarn isimlerinin Trke karlklarnn yazlmas/okunmas, evde bu eyalarn Trke karlklarnn yazlarak zerlerine yaptrlmas salanabilir. ocuklarn aabey/ablalarndan okul d uygulamalar iin destek alnmas, snf ii uygulamalarda ve evde izgi film, mzik gibi cdlerden yararlanlmas gerektiinde rencilerin ya zelliklerine gre masallar, kk hikyelerle szck daarcklarnn zenginletirilmesi, cmle-kelime oyunlaryla Trkenin kavratlmas gibi almalar yaplabilir. kinci dnemde ise bu almalar, ocuklarn dzeyine uygun bol resimli hikye kitaplaryla desteklenerek ocuun okuduunu anlamasna katk salayacak hale getirilebilir. Okul ncesi eitimin 2009-2010 eitim-retim ylndan itibaren zorunlu hale getirilmesiyle ilgili pilot uygulamalar lke geneline yaygnlaacandan Trke bilmeyen rencilerle okuma-yazmaya hazrlk almalar yapma gereksinimi giderek azalacaktr. Bu sre ierisinde retmen yukarda belirtilen almalar yrtt takdirde, yukarda belirtilen anasnflarnn yaygnlatrlma almalar eliinde baarya ulaabilir. Trke bilmeyen rencilere ynelik yaplan almalarn evreye tantlmas aamasnda ailelerin ziyaret edilmesi, ky muhtarndan ve yrenin dier ileri gelenlerden destek alnmas, varsa kyn imamyla irtibat kurulmas vb. almalar yer alabilir. Ayrca retmen yaad yrenin bir yesi olarak konuulan yerel dili renme abas iine de girebilir. Bu yaklam yre halk tarafndan sempatik bulunabilir ve retmenin yapt almalar desteklenebilir. Dil sorunu yaanan yrelerde gelitirilecek zmlerde unutulmamas gereken en nemli eylerden biri de yaplacak almalarla ilgili planlamann yaplmas gerekliliidir. Bu yaplmad takdirde ne kadar orijinal fikirlerimiz olursa olsun, ne kadar iyi niyetli olursak olalm hedeflediimiz sonuca ulaamayz. Ayrca u da unutulmamaldr ki retmenlik mesleinde retmen asndan gzlemlenebilecek en nemli baar, ocuklarn okuma-yazma rendiini grebilmektir, iyi bir planlamayla baarlabilecek bu sre retmenin mesleinde yaad en nemli hazlardan biri olacaktr. Ayrca ebeveynlere ynelik okuma-yazma kurslar da rencilerin aileleri ile evde Trke konumalarn salayabilir.

151

BTN OCUKLAR ADINA RETMENLERE YAZILMI BR MEKTUP

Sevgili retmenim, Seven, reten, hata yapsak da bizi affeden, kinlenmeyen, zaman zaman ok fkelendirdiimizde dayanamayp baran ama asla vurmayan, tehdit etmeyen, aalamayan, bu nedenle de bykln hep koruyan, bydmzde anlarmzda bu ok gzel zellikleriyle yer tutan retmenim. Ben haylazm, yaramazm, ama renmeye am. Bana retme yntemin farkl olmal. Beni sevdiini, bana deer verdiini sezmeliyim. Beni yaramaz diye itersen ve ona gre davranrsan, gerekten ie yaramam. En deerli, en byk retmenim beni byle gryorsa ben demek ki buyum diyerek kabullenir, zaten benim iin kolay ve zevkli olan haylazlklarma devam ederim.

Ben ok duygusalm ltfen beni anla. Aslnda ok duygusalm. abuk incinirim. Ama siz bykler gibi bunu gsteremem. Beni aaladnzda belki bn bn yznze bakar, susarm, bazen savunmaya geer size kstaha gelen bir iki ey sylerim. Ve daha da kzdrrm sizi, ama emin olun art niyetsiz, nceden tasarlamadan, zaten bunun iin deil midir, kinci olmamanz gerektii?

Ben kpr kprm, dikkatsizim, dalgnm. Siz ders anlatmak iin urarken ben etrafa bakar, silgiyle oynar, baka dnyalara giderim. Bazen hi yerimde duramaz, hareket etmek isterim. Beni uyarn, bu benim elimde olan bir ey deil. Beni dier ocuklarla kyaslamayn, belki de benim beynimde bir ey fazla veya eksiktir, kim bilir? Byynce beni iyi yetitirirseniz doktor olup bunu aratracam. Sz veriyorum.

Ben alkanm, baarlym sz dinleyen bir ocuum. retmenim en ok beni sever. En iyi notlar benden bekler. Ben de bunun iin elimden geleni yaparm. Ama bazen ok zorlanyorum. Geen yl birinci oldum diye bu sene de birincilii kaptrmamak iin ok ok alyorum. Matematikten zel dersler alyorum, arkadalarmdan gizli. Yine birinci olmalym. Ama ok zor. Benden, byklerim ve retmenim ok ey bekliyor. Artk oyun oynamak, TV seyretmek, arkadalarmla olmak istiyorum. ok zaman kayb. retmenim ltfen beni uyarn, ocukluumu yaayamyorum.

152

Ben iime kapalym, hep ortacym retmenim. ok sessizim, pek arkadam da yok. ok sklyorum. Ne yapacam bilemiyorum. Konuunca yanl bir ey sylemekten ekiniyorum. retmenim beni, istemesem de sosyal faaliyetlere sokun, nasl olsa sessiz ve ortalama bir renci deyip benden ilginizi esirgerseniz, ben bydmde nasl toplum iine karrm?

Ben bilmi biriyim, neeli, zeki ve alkan bir renciyim. Snfta hibir dzensizlie tahammlm yoktur. Hemen gider size ikayet ederim. Eer bu ikayetlerden aferin alr ve ikayet ettiim ocuk da cezay yerse demeyin keyfime. Ama iimde bir kuku var. Doru mu yapyorum diye. Sonradan ok piman oluyorum. Ama yine de bu kurallara aykr bir hareket grdmde alacam aferini de dnerek ikayet etmeden duramyorum. Peki ya o kuku?

Hepimiz birbirimizden ok farklyz. Kimimiz esprili, neeli, kimimiz alkan, terbiyeli, kimimiz ok hareketli, dikkatsiz, kimimiz kuralc, bilgi, kimimiz takliti, kimimiz de maalesef tembel. te retmenim bence en nemlisi tembel olmamz. nk tembel olan gelecein asala olabilir. te asl bu asalaklk yaramazdr. Onun bu yapsn deitirmek iin elinizden geleni yapn. Hem kendisine hem de topluma faydasz bir insan olmasn sonunda. Sevgiler (Basndan)

153

Paydalarla likiler

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Veli, ebeveyn ve evre ilikilerinde dikkat edilecek hususlar nelerdir? lgisiz veliler iin retmen ne yapmaldr? evre ile ilikilerde dikkat edilecek hususlar nelerdir? Sosyal, kltrel evreyi tanmak ve uyum salamak iin yaplabilecekler nelerdir? Deiim ve dnm liderlii nedir, nasl yaplabilir? Kimler toplum lideri olarak kabul edilebilir? Toplum liderlerinin okula gerekli destei salayabilmesi iin aday retmenin yapmas gerekenler neler olabilir? Paydalarla ilgili karlalabilecek sorunlar nelerdir? Bu tr sorunlara ne tr zmler getirilebilir? Aday retmenin il/ile milli eitim mdrl personeli ile nasl bir iliki iinde olmaldr?

Veli, Ebeveyn ve evre likileri

Sosyal bir rgt olan okul, bulunduu evre ile srekli iliki hlinde olmaldr. evrenin okula sunabilecei deerler, okulun stlendii misyonu yerine getirmesinde kolaylk salayabilir. evresiyle iletiimi kopuk olan okulun toplumsal sorumluluunu gerekletirmesi mmkn grlmemektedir. Velilerin okulu sahiplenmesi, kendisini okulun bir payda olarak kabul etmesi, okulda yrtlen eitim-retim faaliyetlerinin baarsn olumlu ynde etkileyecektir. Okulun bir payda olan veli/ebeveynlerin, okuldaki etkinliklere dhil edilmesi ve kurullarda aktif grev almas, okulun sosyal rgt ynn olumlu ynde etkileyebilir. Velinin aktif olarak katlaca kurullar ile ilgili mevzuat aada gsterilmitir. LGL MEVZUAT KURULLAR ube retmenler Kurulu lkretim Kurumlar Ynetmelii renci Davranlarn Deerlendirme Kurulu (Okul Aile Birlii Bakan) cret Tespit Komisyonu Okul Aile Birlii Sosyal Etkinlikler Kurulu Okul Geliimi Ynetim Ekibi (OGYE) Yneltme neri Kurulu

Okul ncesi Kurumlar Ynetmelii Okul Aile Birlii Ynetmelii Sosyal Etkinlikler Ynetmelii Toplam Kalite Ynetimi Uygulama Klavuzu Yneltme Ynergesi lgili Dier Ynetmelikler

Okulun bulunduu blgenin sosyo-ekonomik ve sosyo-kltrel artlarna ve okula gsterilen ilgiye gre farkl veli profilleri karmza kabilmektedir. Toplumun bilinlenme seviyesinin artmasndan dolay okulda olup bitenleri daha fazla sorgulayan veli profili ortaya kmtr. Artk Eti senin, kemii benim diyen veli anlay, yerini beklentileri yksek veli anlayna brakmtr. Bu yzden retmenlerin pedagojik dorulardan dn vermeden veli beklentilerini karlama potansiyellerini arttrmalar beklenmektedir. 154

Baz velilerin sosyal, ekonomik, kltrel, eitim dzeyi dkl ve zaman yetersizlii gibi nedenlerden tr okulla iletiimi daha alt seviyede olabilmektedir. Dolaysyla okulla ilikileri gelitirilmesi gereken asl paydalar bu gruptakiler olmaldr.

renci-Veli-Okul Szlemesi
Okul - veli i birlii, renci baarsn artran nemli faktrlerden biridir. Gvenli ve dzenli bir okul ortamnn salanmasnda veli katlmnn rol byktr. Veli katlmnn ncelikli amac; okulun eitim etkinliklerini ynlendiren okul personeline destek olmak, almalara meslekleri ve yeterlilikleri dorultusunda farkl dzeylerde katklarn salamak, okul ve ev arasnda sk balar kurarak rencinin eitim srecine katkda bulunmaktr. Bireyin kendini gerekletirebilmesi, demokrasi kltrnn yerletirilmesi, veli ve renci beklentilerinin sisteme dhil edilmesi, hizmet retenlerle alanlar arasnda ilikilerin belirlenmesi iin sistematik bir dzenlemeye gerek duyulmu bu nedenle renci, Veli - Okul szlemesi hazrlanmtr.

renci-Veli-Okul Szlemesinin Yasal Dayanaklar

renci- Veli- Okul Szlemesi; 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanunu, VIII. Be Yllk Kalknma Pln, nsan Haklar Evrensel Bildirgesi, ocuk Haklar Szlemesi, lkretim Kurumlar Ynetmelii, Demokrasi Eitimi ve Okul Meclisleri Genelgesi, renci Meclisleri Tzne uygun hazrlanmas gereklidir.

Szlemenin Taraflar: renci renci Velisi / Anne-Babas/Vasi Okul Ynetimi

Bu sre iinde yaplmas gerekenler aada belirtilmitir: Velilerin, rencilerin neyi nasl renecekleri konusunda bilgilendirilmesi Velileri, ocuklarnn okul dndaki zamanlarn en etkili ekilde deerlendirmelerine yardmc olmalarnn salanmas renci ve velilerin okul kurallar ve genel eitim politikalar konusunda bilgilendirilmesi renci ve velilerin okulun hizmet ve olanaklar konusunda bilgilendirilmesi ve faydalanma imkanlarnn artrlmas 155

 Velilerle okul iinde ve dnda fiziksel ve psikolojik iddete kar i birlii yaplmas Taraflar (okul-renci-veli) arasndaki iletiim kanallarnn ak tutulmas Taraflarn birbirlerinden beklentilerinin yazl bir belge ile ortaya konulmas Taraflarn bireysel potansiyellerini st dzeye karabilecekleri artlarn oluturulmas, renci ve velilerin okulun performans deerlendirilmesi srecine etkin katlmnn salanmas

ocuklarn iyi bir eitim almalarna yardmc olmak amac ile velilerden beklenen davranlar vardr. Bu davranlardan bazlar aada sralanmtr: ocuundan odasn toplamasn istemesi, Ev ilerine yardm etmesini istemesi, ocuuna alveri yapma frsat tanmas, ocuunun ders ara ve gerelerini zenli kullanmas ve dzenli saklamasn salamas, ocuundan kardelerinin derslerine yardm etmesini istemesi, ocuuna yana ve becerilerine uygun sorumluluklar vermesi, ocuuna zamann iyi planlamas konusunda yardm etmesi, ocuuna dev ve sorumluluklarn yerine getirmesinde destek vermesi, ocuun geliim dnemleri zellik ve ihtiyalarna cevap verecek etkinliklere yneltilmesi, ocuun arkadalk ilikileri konusunda yol gstermesi, ocua toplumsal sorumluluk bilincini kazandrma yolunda destek vermesi.

Velilerden, evde renmeyi destekleyen bir ortam yaratarak ocuunun geliimine yardmc olmalar istenebilir. Bunun iin; Trkiye ve Dnya gndemine ait olaylar ocuuyla beraber izleyip deerlendirmesi, Ailenin bir arada olduu saatlerin bir blmnn beraberce kitap okumaya ayrlmas, Bilinli tketici davranlarnn sergilenmesi, Dier insanlara sayg gstermek gibi toplumsal sorumluluklarn yerine getirilmesi ve buna evde de devam edilmesi, ocuun yannda yksek sesle konuulmamas ve kavga edilmemesi, iddet ieren yaynlarn izlenmemesi, Aalayc bir dil kullanlmamas, Grsel medyay takip etme ve bilgisayar kullanm konusunda ocuun seici davranmas konusunda bilgilendirilmesi

156

Velinin eitim srecine katlmnn; Okul inde Okulda dzenlenen sergi, konferans, enlik, kermes gibi etkinliklerde; Yiyecek ve ieceklerin hazrlanmas, Etkinliin yaplaca alann dzenlenmesi, Velilerin davet edilmesi, renci almalarnn seiminde ve sergilenmesinde; retmene yardm edilmesi, rencilere ve velilere uzmanlk alanyla ilgili sunular yaplmas, rencilerin renmelerine yardmc olacak deneyimlerin paylalmas, Snf ii uygulamalarda retmene yardmc olunmas, Velinin ders ilenii esnasnda izleyici olarak snfa katlmas, Okulda yrtlen projlerde yer almas. Okul Dnda Gezi, konferans, sanatsal, kltrel ve bilimsel etkinliklerde; Etkinlik sresince rencilerin gvenliinin salanmas, Gzetmenlik yaplmas, rencilerin etkinliin dzenlenecei yere araba ile gtrlmesi, Gidilecek meknn belirlenmesi, Randevu alnmas ve giri cretlerinin indirimli olmasnn salamas, Dier velilerin etkinlik hakknda bilgilendirilmesi ve ocuklarna izin vermeleri iin ikna edilmeleri.

renci-veli-okul szlemesi almalarnn yrtlmesi srecinde aadaki hususlar dikkate alnmaldr. Szlemenin ilkretim okullarnn tm snflarnda uygulanmas, OGYE toplantsnda okulun kendi yapsna zg ve szlemenin zne aykr olmamak kaydyla kurallarn belirlenmesi, Szleme metninin iki nsha olarak hazrlanmas ve kayt dneminde taraflara verilerek bilgilendirilmelerinin salanmas, Taraflarca imzalanan szleme metinlerinin bir nshasnn okulun ald ilk 10 gn iinde snf retmenine teslim edilmesi. kinci nshann, renci ve velinin kendilerini deerlendirmeleri iin evde her gn rahatlkla grebilecei bir yere konulmasnn nerilmesi, Her dnem sonunda szlemenin ilerliine ynelik bireysel raporlar ve deerlendirme formunun snf retmenleri tarafndan doldurulmas ve karneyle birlikte taraflara ulatrlmas, retim yl sonunda OGYE tarafndan szleme maddelerinin yeniden deerlendirilmesi ve gerek grldnde okula zg hkmlerde deiiklikler yaplmas, Szleme artlarnn rencinin okulda bulunduu yllar boyunca geerliliini srdrmesi, renci-veli-okul szlemesinin salkl yrtlmesi ve amaca hizmet etmesi, taraflarn haklarna sahip kmalar ve sorumluluklarn hassasiyetle yerine getirmelerine baldr.

157

Szleme; okulun , rencinin ve velinin hak ve sorumluluklarn ieren blmden meydana gelmektedir. Her blmn sonunda yer alan okula zg sorumluluklar, okulun iinde bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak Okul Geliim Ynetim Ekibi (OGYE) tarafndan belirlenmelidir. Her dnem sonunda snf retmeni tarafndan deerlendirme formu gz nnde tutularak szlemenin ilerliine ynelik bireysel raporlar hazrlanmaldr.

DEERLENDRME FORMU
Bu rnek form velinin renci-Veli-Okul Szlemesinde yer alan sorumluluklarn yerine getirme dzeyini deerlendirmek amacyla hazrlanmtr. Deerlendirme snf retmenleri tarafndan yaplmaldr. Bu deerlendirme hakknda velilere bilgi verilmelidir.

DEERLENDRME FORMU rencinin okula her gn zamannda ulamasn salad. rencisini okula her gn temiz ve dzenli olarak gnderdi. Okulun duyuru ve yaynlarn takip etti. Gnderilen her tr bilgi formunu zamannda okula iletti. renci ihtiya duyduunda devlerine katk salad. arld toplantlara katld. rencinin zamann etkili bir biimde kullanmasna destek oldu. Aile eitim seminerlerine katld. ocuunun toplumsal hayatta yana uygun sorumluluklar almasn salad. Okul ynetimine katkda bulundu. Eitim etkinliklerinin dzenlenmesinde sorumluluk ald. ocuuyla ilgili gerekli bilgileri okula iletti. Aile ortamnda fiziksel ve psikolojik iddete yer vermedi. Ad Soyad mza : :

Evet

Ksmen

Hayr

158

VELNN HAK VE SORUMLULUKLARI

Haklarm
ocuumun eitimiyle ilgili tm konularda bilgilendirilmem Adil ve saygl davranlarla karlanmam ocuuma okul ortamnda nitelikli kaynak, eitim ve frsatlar sunulacan bilmem Dzenli aralklarla okulun ileyii hakknda bilgilendirilmem Okul ynetimine katlmam ocuumun okuldaki geliim sreciyle ilgili olarak dzenli aralklarla bilgilendirilmem Okumaya, aratrmaya daha fazla zaman ayrmas iin televizyon seyretme ve oyun oynama saatlerini dzenlemesine yardmc olacam O gn okulda yaptklarn evde paylaarak ocuumla birlikte gnn deerlendirmesini yapacam ocuumun uyku ve dinlenme saatlerine dikkat edeceim Okulun dzenleyecei aile eitim seminerlerine katlacam ocuuma yana uygun sorumluluklar vereceim. rnein odasn toplama, ev ilerine yardm etme, alveri yapma gibi Okul ynetiminin okul-aile ilikilerini gelitirmek amacyla yapacaklar ev ziyaretlerini kabul edeceim ocuumun, disiplin kurallarna uymas iin gerekli nlemleri alacam ocuumun ruhsal ve fiziksel durumundaki deiiklikler hakknda okulu zamannda bilgilendireceim Aile ortamnda fiziksel ve psikolojik iddete izin vermeyeceim

Okula zg Haklarm
Bu blm okulun bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak okullar tarafndan belirlenmelidir. rnein: Okulun veli eitim seminerlerinden yararlanmam (Ana-baba okulu, okuma-yazma eitimi, ocuk geliimi vb.). Okulun ktphanesinden yararlanmam. Okulun iliklerinden yararlanmam.

Okula zg Sorumluluklarm Sorumluluklarm

ocuumun her gn okula zamannda, renmeye hazr, okulun klk-kyafet kurallarna uygun bir ekilde gitmesine yardmc olacam Okulun renciler iin dzenleyecei ders d etkinliklerden en az iki tanesinde grev alacam Okulun duyuru ve yaynlarn takip edeceim Bilgi edinmek ve toplamak amacyla gnderilen her tr anket ve formu doldurup zamannda geri gndereceim Okul Geliim Ynetim Ekibi (OGYE) ve okul-aile birlii seimlerine ve toplantlarna katlacam htiya duyduunda rencimin devlerine katk salayacam, gerekli aklamalar yapacam, ancak; kendi yapmas gereken devleri asla yapmayacam. Bu blm okulun bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak okullar tarafndan belirlenecektir. rnein: Okul ktphanesine her yl en az iki kitap ya da kaynakla katkda bulunacam (CD, Film, Asetat vb.) ocuumun ehir merkezini grmesini mutlaka salayacam ocuumun nternette zararl sitelere erimesini engelleyeceim ocuumun ayda bir kez toplumsal hizmet kurumlarnda gnll olarak almasn destekleyeceim. (Yallar ya da grme engeliler iin kitap okumak gibi).

159

RENCNN HAK VE SORUMLULUKLARI

Haklar
Dncelerini zgrce ifade etme Gvenli ve salkl bir okul ve snf ortamnda bulunma Bireysel farkllklara sayg gsterilmesi Kendisine ait deerlendirme sonularn zamannda renme ve sonular zerindeki fikirlerini ilgililerle tartabilme Kendisine ait zel bilgilerin gizliliinin salanmas Okulun ileyii, kurallar ve alnan kararlar hakknda bilgilendirilme Okul kurallarnn uygulanmasnda tm rencilere eit davranlmas Kendini ve dier rencileri tanma, kariyer planlama, karar verme ve ihtiya duyduu benzer konularda danmanlk alma Akademik ve kiisel geliimini destekleyecek ders d etkinliklere katlma Okul ynetiminde temsil etme ve edilme

Sorumluluklar
Okulda bulunan kiilerin haklarna ve kiisel farkllklarna sayg gstereceim. Ders d etkinliklere katlarak ve bu etkinliklerden en iyi ekilde yararlanacam. Arkadalarmn ve okulun eyalarna zarar vermeyeceim; zarar verdiim takdirde bu zararn bedelini karlayacam. Snfa belirlediimiz kurallara uyacam. Okul kurallarna uyacam. Okul ynetimine (fikir, eletiri, neri ve almalarmla) katkda bulunacam. Arkadalarma, retmenlerime ve tm okul alanlarna saygl davranacam. Hibir ekilde kaba kuvvete ve baskya bavurmayacam.

Okula zg Sorumluluklar
Bu blm okulun bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak okullar tarafndan belirlenecektir. rnein; Okul bahesinde bulunan bitkileri ayda bir kez sulayacam. Okulun bilim ve sanat panolarna yaz ve fotoraflarla katkda bulunacam. Okulda dzenlenecek eitim semineri ve toplantlarda gelen konuklara ilgili birimlere ulamalar iin rehberlik edeceim.

Okula zg Haklar
Bu blm okulun bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak okullar tarafndan belirlenecektir. rnein; Dnem ortalamas 5 (Be) olduunda okul gezilerine cretsiz katlma zgn eserlerini kamuya sergileme (Konser, sergi, seminer, sempozyum vb.).

160

OKULUN HAK VE SORUMLULUKLARI

Haklar
Destekleyici, gvenli ve etkili bir ortamda almak Okul toplumundan ve evreden sayg ve destek grmek Okulda alnan tm kararlara ve okul kurallarna uyulmasn istemek Okulun ve rencinin ihtiyalar dorultusunda srekli gelimek. Okulda etkili renmeyi destekleyecek bir ortam yaratmak. Okulun ileyiine ait kararlarn ve kurallarn uygulanmasn takip etmek. Okul - toplum ilikisini gelitirmek. retmen, renci ve veli grmelerini dzenlemek ve ilgilileri zamannda bilgilendirmek. Okul alanlarnn ihtiyalar dorultusunda eitim seminerleri dzenlemek. Okul alanlarnn ihtiyalarn belirleyerek zmler retmek. Okulun ileyii ve ynetimi konusunda ilgili taraflar dzenli aralklarla bilgilendirmek. Veli ve renci hakknda ihtiya duyulan bilgileri toplamak, deerlendirmek, sonularn ilgililerle paylamak ve gizliliini salamak. Veli toplantlarnn belirli aralklarla ve dzenli olarak yaplmasn salamak. Okul ve evresinde iddet ieren davranlara kesinlikle izin vermemek.

Okula zg Haklar
Bu blm okulun bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak okullar tarafndan belirlenecektir. rnein: Planlanm eitim etkinliklerinin yer, zaman ve ieriini en az bir hafta nceden haber vererek deitirmek.

Sorumluluklar
rencilerin akademik ve sosyal geliimlerini destekleyecek materyal, ekipman ve teknolojik donanm salamak. renci, veli ve alanlar arasnda hibir nedenden dolay ayrm yapmamak. Eitim ve retim srecini okulun duvarlaryla snrlamamak. rencilerin, velilerin ve okul alanlarnn kendilerini ve fikirlerini ifade edebilecekleri frsatlar yaratmak. Okulun gvenilir ve temiz olmasn salamak. renciler iin iyi bir model olmak.

Okula zg Sorumluluklar
Bu blm okulun bulunduu evrenin imknlar dikkate alnarak okullar tarafndan belirlenecektir. rnein: Bilimsel sreli yaynlar okul ktphanesinde kullanma sunmak. renciler iin toplumsal hizmet etkinlikleri planlamak ve yrtmek.

Szlemenin taraf olarak yukarda sunulan hak ve sorumluluklarm okudum. Haklarma sahip kacama ve sorumluluklarm yerine getireceime sz veririm. renci Ad Soyad renci Velisi Ad Soyad Okul Mdr Ad Soyad

161

Sosyal ve Kltrel evreye Uyum

Bu blmde aadaki sorunun yantn bulacaksnz. Sosyal ve kltrel evreye uyum nasl salanr?

Yukarda bahsedilen eitim rgtnn sosyal, kltrel, siyasal ve ekonomik yaplanmadaki rol erevesinde retmenlerin birer eitim lideri olmas gerekliliinden de bahsedilebilir. Greve yeni balayan retmenler eitim hayatn yeni bitirmi olmalar ve yeni bir evreye girmeleri nedeniyle eitli skntlarla karlaabilmektedirler. retmenlerden yeni evreye ve meslee uyum srecini en ksa zamanda gerekletirmeleri beklenmektedir.

Sosyal, Kltrel evreyi Tanmak ve Uyum Salamak in Yaplabilecekler Nelerdir?

retmen evrede bulunan eitime katk salayabilecek kiilerle iliki iinde olmaldr. Bu balamda sanayi, ticaret, tarm, salk v.b. meslek alanlarnda grev yapan yetkilileri ilgili olduklar derslere davet edebilir. Yine evrede bulunan kurum, kurulu ve doal ortamlar eitim amal kullanabilir, okul ynetimi ile ibirlii yaparak mezunlarn okula katk salamalar iin aba sarf edebilir, sivil toplum kurulular, toplum liderleri, eitim liderleri vb. ile ibirlii yapabilir. Baz durumlarda retmenlerin grev yaptklar blgeye uyum sorunlar yaamalar doaldr. Bu sorunlarn banda; retmenin kendisinin veya grev yapt blgenin fiziki, sosyal ve kltrel zelliklerinin farkll retmenin, alt blge kltrne nyargl yaklamas rencilik hayat dna yeni km olmas Uzun sre birlikte yaad sevdiklerinden ayr kalmas Gvenlik kaygs tayarak iletiim engelleri oluturmas Okul yllarndaki beklentileri ile mesleki gereklerin rtmemi olmas vb. gelmektedir. retmenlerin grev yaptklar blgeye almas iin nyarglardan uzak, yaamn gereklerini kabullenebilme olgunluuna erimi, grev yapt okulu, mesleki ve bireysel geliimine katk salayacak bir frsat olarak grmesi, uyum srecinin ok daha ksa srede almasna olanak salam olacaktr.

162

Deiim ve Dnm Liderlii Nedir, Nasl Yaplabilir?

Okullar renciyi eitim etkinlikleri ile toplumun ihtiya duyduu bireyler olarak yetitirirler. Bu srete okullarda grev alan retmenlerin sadece okuldaki toplum iinde deil, okul dndaki toplum iinde de retmen davranlar sergilemeleri gerekir. Bu durum retmenlerin sadece rencilerine kar deil ayn zamanda evreye de rol model olmalarn gerektirir. retmenlik toplum tarafndan en fazla mercek altna alnan mesleklerin banda gelmektedir. retmenler her zaman merakl gzlerle gzlenen kiilerdir. Yaanlan blgenin kk olmas bu gzlenme dzeyini arttrabilir. Bundan dolay retmenler gerek okul ii gerek okul d davranlarna daha ok zen gstermelidirler. retmenler, halkn nnde yrme zorunluluu olan halk adamdrlar. .H TONGUun dedii gibi kyde mezar

olan aydn kiiler sadece retmenlerdir. retmenler, grev aldklar yerlerde velilerden balamak zere tm halk bilinlendirme sorumluluuna sahip olmaldrlar. Bu kapsamda retmen bulunduu evrenin ihtiya ve sorunlarn iyi analiz etmeli ve yerel artlara gre uygulama yntemleri ile halka rehber olmaldr. Bu srete halk arasnda deiime diren gsteren kesimler kabilecektir. retmen aydn kimliiyle sabrla hareket ettike zaman iinde bu diren ortadan kalkacaktr.
Okul mdrleri kylerde Ky htiyar Heyetinin doal yesidirler. Bu heyet ky ile ilgili kararlar alr. Ayrca okul mdrleri hazrlanan ky btesine imza atar. Bu yzden kylerde grev yapan retmenlerin ky ile ilgili karar alma srecinde ynlendirici olmalar gerekir. Gemi yllarda retmenlerin grev yapt kyde doan ocuklarn ouna adnn verildii, tuttuu takmn renklerinin ky takmnn rengi olarak seildii, ky yollarnn yapmnda giriimci olduklar grlmtr. Deien dnya artlar ierisinde retmenler belki gemi yllardaki kadar temel sorunlarn zmnde rehber olmayacaklardr ancak etkili liderlik zellikleri gsteren retmenler her zaman toplum lideri konumunda bulunabileceklerdir. retmenler, altklar evrede bulunan sz sahibi, yol gsterici toplum liderlerinden de yararlanmaldr. Ayrca grev yaptklar yerdeki muhtar, imam, doktor, hemire ,gvenlik gleri ve devlet personeliyle de iyi iletiim kurmaldrlar.

Aday retmenin Yaad Sorunlarn zmlenmemesinin Yaratt Skntlar

Aday retmenlere k tutmas ve yol gstermesi amacyla aadaki metin oluturulmutur. Bu metindeki olaylar ve kahramanlar tamamen gerek ddr. Meslek alanmz ne olursa olsun yaam sresince karmza kabilecek sorunlarn zmnde aramamz gereken asl adres kendimiz olmalyz. Kii kendisini gerekletirirken ayn zamanda mesleki anlamda da geliimini salam olacaktr. Bu srete retmen, artlarn glnden tr hibir zaman ylmamal, umutsuzlua kaplmamaldr. retmenin toplumsal sorumluluk bilinci ile sorunlara yaklamas hem kendisine hem de lkeye paha biilemez deerler katacaktr.

Aday retmenin l/le Milli Eitim Mdrl Personeli le likileri

3797 Sayl Milli Eitim Bakanl Tekilat ve Grevleri Hakkndaki Kanuna gre, her ilde ve ilede bir milli eitim mdrl bulunur. Mill eitim mdrlklerinin balca grevleri unlardr; Ynetim Hizmetleri Personel Hizmetleri Eitim-retim Hizmetleri Bte-Yatrm Hizmetleri 163

 Tefti-Rehberlik-Soruturma Hizmetleri Sivil Savunma Hizmetleri Yukarda belirtilen hizmetlerin yerine getirilmesini salamak amacyla, MEB Mill Eitim Mdrlkleri Ynetmeliine gre, il ve ile mill eitim mdrlklerinde balca u blmler oluturulur:

zlk Blm Atama Blm nceleme Soruturma ve Deerlendirme Blm Kltr Blm Eitim-retim ve renci leri Blm Program Gelitirme Blm Hizmet i Eitim Blm Bilgisayar ve Snav Hizmetleri Blm Okul ncesi Eitimi Blm zel Eitim ve Rehberlik Blm Okul i Beden Eitimi Spor Blm

retmene Hizmet ve Sosyal ler Blm Burslar ve Yurtlar Blm zel retim Kurumlar Blm Salk leri Blm Yaygn Eitim Blm raklk ve Mesleki Teknik Eitim Blm Aratrma, Plnlama ve statistik Blm Bte-Yatrm ve Tesisler Blm Eitim Aralar ve Donatm Blm Ariv ve dare Blm Sivil Savunma Hizmetleri Blm Basn ve Hlkla likiler Blm

Bu blmlerdeki grevler ube mdrl sorumluluunda, ubede grev yapan ef ve memurlar tarafndan yrtlr. Ynetici ve retmenler kendilerine ya da okula ait bir resm ilem iin bu ubelerdeki personel ile iletiime gemek ve ilemlerini yaptrmak durumundadrlar. Ancak aday ynetici ve retmenler ile ubelerde grev yapan personel arasnda zaman zaman istenmeyen, olumsuz diyaloglar da yaanabilmektedir. Bu olumsuz diyaloglar, meslek yaamnn henz banda bulunan gen retmen adaylarnn deneyimlerinin yetersizlii nedeniyle zc ve istenmeyen sonular dourabilir. Bu olumsuz durumlarn yaanmasna frsat vermemek iin aday retmenlerin zen gstermesi gereken baz tutum ve davranlar u ekilde aklanabilir: letiim srecinde kendisinin retmen olduu, karsndaki kiinin de o ubeye ait ii yapmakla ykml memur, ef olduu gereini unutmamak Yaplmas istenilen i/grevin o ubenin ii olup olmadn tam olarak renmek ubeye bavuru srasnda ncelikle ubenin efinin kim olduunu renerek onunla diyaloa gemek letiimde, her koul altnda yanl anlalmalara neden olabilecek szcklerin (zellikle yerel dil) kullanm ile kardaki kiiyi taciz edici tutum ve davranlardan kanmak ubedeki memurlarn emir verici tutum ve hitaplar ile karlalmas durumunda, kendileri ile muhatap olunmayp durumu ube mdrne iletmek Yaplmas istenilen i/grevin yaplmayp savsaklanmas, kasten geciktirilmesi gibi bir durumla karlalmas hlinde tartmaya girilmeden ube mdrne bavurmak Yaplmas gereken i ve ilemlerin tamamlanmasndan sonra, mill eitim mdrlnde gereksiz zaman harcanmadan personelle yersiz diyaloglara girmeden mill eitim mdrlnden ayrlmak gerekir. 164

CANAN RETMEN
Canan retmen zmirde domu, bym ve Ege niversitesi Snf retmenlii blmn bitirdikten sonra KPSSden ald puan ve 25. tercihi olan Tercihlerim arasnda yerletirilmediim takdirde devletin belirleyecei yere atanabilirim. seenei ile bir kyn tek retmenli ilkretim okuluna atanmtr. Mezun olduu dnemdeki sevin yerini heyecan ve hzne brakmtr. Ailesinden ilk kez ayrlacak ve eitimini ald alanda meslee balayacaktr. Greve balama ilemleri, grev yapaca kye gitme derken Canan retmen dalarn arasnda be snf bir arada 42 renciye retmenlik yapmaya balamtr. Zaman Canan retmen iin ar ilerlemektedir. Sevdikleri binlerce kilometre uzaktadr. Telefon sadece okul bahesinin yannda bulunan dut aacnn yannda ekmekte, nternet ise okulun uydu sistemindeki arza nedeni ile almamaktadr. Okul ile lojman ayn binada yer almakta, okulun renci tuvaletleri tkand iin en az 3-4 yldr i grmemektedir. Kyn suyu 15 gnde bir gelmekte, elektrikler ise her gece en az 1-2 saat kesilmektedir. Canan retmen ou zaman kendisini bouluyor gibi hissetse de rencilerine yararl olma dncesi ile kendine g vermektedir. Uzun gecelerdeki tek arkada yannda getirdii kitaplardr. Canan retmen, arkadalarna ve niversitedeki hocalarna mail atamamakta, mektup yazmaktadr. niversitedeki hocalarna karlat glkleri ve beklentilerindeki hayal krklklarn da anlatmaktadr. Sabah olduunda yarm uyunan uykularn ardndan kurak corafyada yan taraf rzgrdan sklmek zere olan Trk Bayrann glgesinde sadece 4 ve 5. snflarn bildii stiklal Mar ve Andmzn okunmasndan sonra renciler derstedirler. Okulda gecelerin aksine zaman hzla akp gitmektedir. Canan retmen okulda tek retmen olduu iin okulda mdr yetkili retmen olarak da almaktadr. Bu grev ile okulun resm ilemlerini de kendisi yrtmektedir. Kye haftada 3 kez gelip giden minibs ofr le Mill Eitim Mdrlnden ald resm yazlar Canan retmene getirmekte ve Canan retmenin nceki yazmalardan bakarak dzenlediklerini de teslim etmektedir. rencilerin Trke konuma dzeyleri ok dk olduu iin Canan retmen derslerde srekli dinleme etkinliklerine yer vermekte ve onlarn yanl telaffuzlarn annda dzeltmektedir. renciler ilk balarda arkadalarnn yanl telaffuzlarna glerken zamanla Canan retmenin bu konudaki kararlln grnce hata yapmama, hatta arkadalarnn yanllarn dzeltme abasna girdikleri grlmektedir. Canan retmen son gnlerde bir rencisinin alglama sorunu iin neler yapabileceini dnmektedir ve kardeinden kargo ile bu konuda kitaplar gndermesini istemitir. 15 gnde bir ileye gitmektedir. le pazar zmir kadar olmasa da Canan retmeni ihtiyalarn karlama dzeyinde mutlu etmektedir. Yine ileye gidilerinde tant 2-3 arkada ile grme frsat bulabilmektedir. Canan retmen ve arkadalarnn sohbetleri nce geldikleri yerlerin zellikleri ile ilgili iken sohbetin ilerleyen blmlerinde okul ile ilgili sorunlar heyecanla paylalmaktadr. Canan retmen cumartesi akamst okula dndnde onu iyiden iyiye rahatsz etmeye balayan sorunlar ile kar karyadr. Okulun her taraf toz iindedir. Kyde su yok, tuvaletler almamakta, okul bahesini dikenli otlar brm durumdadr. Okulun duvarlar ise yllarn ve rzgrn acmaszl ile ypranmtr.

165

Canan retmen okulun bu sorunlarn nasl zebilecei sorusunun cevabn aramaya balamtr. Muhtar okula arr. Muhtar Hllederiz Hoca Hanm der. Muhtarn ok da ilgili olmayan tavr veliler ile grmesi fikrini aklna getirir. Hemen rencilerine veli toplants yapacan ve anne babalarn okula gelmesi gerektiini duyurur. Yine okula srekli olarak gelmeyen Aye ve Eminenin ailesine de toplantya gelmeleri hususunda haber yollar. Toplant gn Canan retmeni ne o dalarn endam ne de anne babasnn zlemi o kadar yormutur. Sadece Alinin annesi toplantda vardr. Canan retmen uruna yollara dt ocuklarn anne ve babalarn karsnda gremeyince adeta yklmtr. O gnden sonra okul k tm ocuklarn evlerine sra ile giderek aileler ile grmeye balar. lk balarda kap ardndan bakan ky kadnlar artk Canan retmeni barlarna basmaktadrlar. Ayrca ky bayanlarna ynelik olarak at okuma yazma kursu ile okul saatlerinin dnda halka ynelik etkinlikler de dzenlemektedir. Kyn su sorunu ile ilgili olarak kylye yazd dilekeler ile belediye ve kaymakamla bavurulmu ve su sorunu byk oranda hlledilmitir. ki hafta sonu kyn genleri alarak okul bahesini ve tuvaletleri kullanlr duruma getirmilerdir. Yine kyn gen kzlar haftada bir srayla Canan retmen ile birlikte okulu temizlemektedirler. Bu temizlik srasnda Canan retmenin kitaplar kyn gen kzlar tarafndan paylalmaktadr. Canan retmen kylye bir adm atm, ky halk ona doru komaya balamtr. Canan retmen yln sonunda grev yerinden ayrlrken gzyalarn gizlememekte ve son ylda kendi ismi verilen Canan bebee sarlmaktadr.

166

Mevzuat Bilgisi

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Mevzuat bilmek neden nemlidir? Eitim-retimle ilgili yasalarn adlar nelerdir? Devlet memurlarnn devleri, sorumluluklar ve haklar nelerdir? Devlet memurlarna yasaklanan i ve eylemler nelerdir? retmenlerin mesleki sorumluluklar nelerdir? Temel eitimin ierii hangi konulardan oluur? Hazrlayc eitimin ierii hangi konulardan oluur? Temel ve hazrlayc eitimde snavlar nasl yaplr? Temel ve hazrlayc eitim snavlarnn deerlendirilmesi nasl yaplr? Snavlarda baarszlk retmenlerin uygulamal eitiminde neler yaplr?

Mevzuat Bilgisinin nemi

Yazl hukuk kurallar Yasalar bilmemek mazeret saylmaz hkmne yer vererek tm yasalarn bireyler tarafndan bilinmesi gerektiini kabul eder. Yasalarn bilinmemesinin mazeret saylmas durumunda hemen hemen her olayda Su olduunu bilmiyordum? itiraz ile karlalabilir. Bu da alma ve zel yaam iinden klmaz bir duruma dntrebilir. Bir bireyin toplumsal yaam dzenleyen yazl hukuk kurallarnn tmn bilmesi belki olas grlmemektedir. Kiinin meslei ile ilgili mevzuat esaslarn bilmesi, ilerini zamannda ve eksiksiz yapmas asndan nemlidir. Bu balamda meslee ilk defa girecek retmenlerin adaylk eitim srecinde alaca temel ve hazrlayc eitim ile eitim-retim hizmetlerini ilgilendiren kanunlar aada sralanmtr.

T.C. Anayasas: (Genel Esaslar, Temel Hak ve devler, Cumhuriyetin temel Organlar, Yrtme), 657 sayl Devlet Memurlar Kanunu 222 sayl lkretim ve Eitim Kanunu 430 sayl Tevhidi Tedrisat Kanunu T.C. Emekli Sand Kanunu'nun lgili Hkmleri 1739 sayl Mill Eitim Temel Kanununda 3797 sayl Mill Eitim Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun 1702 sayl lk ve Orta Tedrisat Muallimler Terfi ve Terfiyeleri Hakknda Kanun 4357 sayl lkokul retmenleri Terfi, Teklif ve Cezalandrlmalar Hakknda Kanun Mill Eitim Bakanl'na Bal Okul ve Kurumlarda Grevli retmen ve Yneticilerin Haftalk Ders Saatleri ve Ek Ders cretleri Hakknda Mevzuat (439 Sayl Kanun ve ilgili dier mevzuat)

167

Aday retmenlerin adaylk sresi ierisinde aldklar temel ve hazrlayc eitimlerin ierii Mill Eitim Bakanl Aday Memurlarn Yetitirilmelerine likin Ynetmelik ile dzenlenmitir. Aday retmenlerin yetitirilmesine ynelik yanda yer alan konular, bu ynetmelik ile 657 Sayl Devlet Memurlar Kanununun ilgili maddelerine dayanlarak belirlenmitir.

KONULAR
Devlet Memurluunun; 1. dev ve sorumluluklar, yasaklar 2. Genel hak ve sosyal yardmlar 3. alma saatleri ve izinler 4. Disiplin ve disiplin cezalar 5. Mracaat ve ikayetler

Devlet Memurlarnn dev ve Sorumluluklar, Haklar, Yasaklanan ve Eylemler

Anayasada yer alan memurlara ilikin dzenlemeler, 657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu (DMK) ile yaplmtr. 657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu, memurlar iin ana kanun niteliini tamaktadr. Kanunda kamu kurumlarnda altrlacak memurlara, szlemeli ve geici personellere ilikin, dev ve sorumluklar, genel haklar, ykmllkler ve uymak zorunda olduklar yasaklar ayrntl olarak yer almaktadr.

6. lerleme ve ykseltmesi 7. Atama ve yer deitirmeler 8. Siciller 9. Grevden uzaklatma 10. Mali Haklar 11. Hizmetii eitim yoluyla yetitirilmesi

Devlet Memurlarnn dev ve Sorumluluklar

Devlet memurlar, resm sfatlarnn gerektirdii itibar ve gvene layk olduklarn hizmet iinde ve dndaki davranlaryla gstermek zorundadrlar. Trkiye Cumhuriyeti Anayasasna ve kanunlarna sadakatle bal kalmak, her durumda devletin menfaatlerini korumak, grevleri yerine getirirken dil, rk, cinsiyet, siyasi dnce, felsefi inan, din ve mezhep ayrm yapmamalar gerekir. Devlet memurlarnn dev ve sorumluluklar 657 Sayl Devlet Memurlar Kanununda aadaki balklar altnda aklanmaktadr 1) Sadakat 2) Tarafsz ve devlete ballk 3) Davran ve i birlii 4) Amir durumda olanlarn grev ve sorumluluklar 5) Devlet memurlarnn grev ve sorumluluklar 6) Kiisel sorumluluk ve zarar 7) Kiisel sorumluluk ve zararlar 8) Mal bildirimi 9) Basna bilgi ve deme verme 10) Resmi belge, ara ve gerelerin yetki verilen mahaller dna karlmamas ve iadesi

168

Bu sorumluluklarn znde: Devlet memurlarnn hizmet iinde ve dnda devlet memuruna yakr bir davran iinde olmalar ve i birlii iinde almalar esas getirilmektedir. Devletin itibarn grev haysiyetini zedeleyici fiil ve davranlarda bulunmamalarn, amir konumunda bulunanlarn grevlerini kanun, tzk ve ynetmeliklerle belirlenen esaslar dorultusunda yapmalar ve mahiyetlerindeki personeli yetitirmeleri, devlet maln korumalar ve bunlar grevleri dnda zel ilerinde kullanmamalar, zamannda mal bildiriminde bulunmalar, grevleri hakknda izinsiz bilgi ve deme vermemeleri gerekmektedir. Bu konuda daha geni bilgi edinmek iin 657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu nun ilgili blmleri incelenebilir.

YASAKLAR
Toplu eylem grev ve harekette bulunma Ticaret ve dier kazan getirici faaliyetlerde bulunma Hediye alma ve menfaat salama kinci bir grev ve gizli bilgileri aklama Siyasi partilere girme, basna bilgi ve deme verme

657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu nun memurlara/retmenlere yasaklanan i ve eylemler; toplu eylem ve harekette bulunma, grev, ticaret ve dier kazan getirici faaliyetlerde bulunma, hediye alma, menfaat salama, ikinci grev, gizli bilgileri aklama, siyasi partilere girme, basna bilgi ve deme verme yasaklarndan olumaktadr.

Devlet Memurlarnn Haklar

Kiisel haklar Anayasamzn Temel Haklar ve devler blmnde dzenlenmitir. Her Trk vatanda dokunulmaz, devredilmez, vazgeilmez temel hak ve hrriyetlere sahiptir. Anayasada kiinin topluma, ailesine ve dier kiilere kar sorumluluklarn ieren snrllklar da bulunmaktadr. Anayasaya gre kiinin haklar ve devleri nelerdir? Kiinin dokunulmazl, maddi ve manevi varl, Kii hrriyeti ve gvenlii zel hayatn gizlilii Konut dokunulmazl Haberleme hrriyeti Yerleme ve seyahat hrriyeti Zorla altrma yasa Din ve vicdan hrriyeti Dnce ve kanaat hrriyeti Dnceyi aklama ve yayma hrriyeti Bilim ve sanat hrriyeti Basn hrriyeti Sreli ve sresiz yayn hakk Basn aralarnn korunmas Kamu tzel kiilerinin elindeki basn d kitle haberleme aralarndan yararlanma hakk Dzeltme ve cevap hakk Dernek kurma hrriyeti Toplant ve gsteri yry dzenleme hakk Mlkiyet hakk Hak arama hrriyeti Kanuni hakim gvencesi Su ve cezalara ilikin esaslar spat hakk Temel hak ve hrriyetlerin korunmas

169

Anayasaya gre kiinin sosyal ve ekonomik haklar ve devleri nelerdir? Toplu i szlemesi hakk Grev hakk ve lokavt crette adalet salanmas Salk hizmetleri ve evrenin korunmas Sosyal gvenlik hakk

Ailenin korunmas Eitim ve renim hakk alma ve szleme hrriyeti alma hakk ve devi alma artlar ve dinlenme hakk Sendika kurma hakk

Anayasaya gre kiinin siyasi haklar ve devleri nelerdir?

Trk vatandal Seme, seilme ve siyasi faaliyette bulunma haklar Parti kurma, partilere girme ve partilerden ayrlma

Kamu hizmetlerine girme hakk Vatan hizmeti Vergi devi Dileke hakk

Anayasadan kaynan alan 657 Sayl Devlet Memurlar Kanununda memurlara birtakm haklar tannmtr. Bu haklar memurlarn kamu grevlerini gerei gibi yerine getirebilmelerini salamay amalamaktadr. Memurlara salanan balca genel haklar arasnda, uygulamay isteme, gvenlik, ekilme, emeklilik, mracaat, ikyet ve dava ama, sendika kurma, kovuturma ve yarglama ile isnat ve iftiralara kar korunma ve izin haklar saylabilir.

zin Hakk
Kamu grevlileri 657 Sayl Devlet Memurlar Kanununda belirtilen sre ve koullarda izin hakkna sahiptirler. zinler; Yllk izin Mazeret zni Hastalk zni Aylksz zin, olmak zere drt maddede tanmlanr. Bu yasal dzenleme nda, retmenlerin izin ilemlerine ilikin olarak, 21.07.2004 tarih ve 25529 sayl Resm Gazetede yaymlanan MEB Personeli zin Ynergesi hkmlerine gre hareket edilmesi gerekir. MEB Personeli zin Ynergesine gre:

Yllk zin
Hizmet sresi ; Bir yldan on yla kadar (on yl dahil) olan memurlarn yllk izin sreleri yirmi gn, On yldan fazla olanlarn ise otuz gndr. Yllk izin, amirin uygun bulaca zamanlarda, toptan veya ihtiyaca gre ksm ksm kullanlabilir. Mdr yetkili retmenler ve retmenler yaz ve yaryl tatillerinde izinli sayldklar iin ayrca yllk izin verilmez. Okul mdr ve mdr yardmcs olanlar yllk izin kullanrlar.

170

Mazeret zini
Mazeret izinleri, verilmesi zorunlu olan ve amirin takdirine bal olan mazeret izinleri olmak zere iki trldr. Bu izinler memurun yllk iznini kullanp kullanmadna baklmakszn aada belirtilen hllere bal olarak verilir.

a) Verilmesi zorunlu olan mazeret izinleri Kadn memura doum ncesinde 8 hafta ve doum sonrasnda 8 hafta olmak zere toplam 16 hafta sre ile aylkl izin verilir. oul gebelik hlinde, doumdan nceki 8 haftalk sreye 2 hafta sre eklenir. Ancak doktorun yazl onay olmak kaydyla, memur isterse doumdan nceki 3 haftaya kadar i yerinde alabilir. Bu durumda, memurun doum ncesinde alt sreler, doum sonras izin sresine eklenir. Ayrca, doum yapan kadn memura, doum sonras izni bittikten sonra ve gnde bir buuk saat olmak zere ocuu bir yana gelene kadar st izni verilir. St izninin kullanmnda annenin saat seimi hakk vardr. retmenler asndan bu izin, eitim-retimin aksatlmamas amacyla okul ncesi ve snf retmenlerine eitim ve retim saatleri dnda, dier retmenlere ise ocuk emzirme durumlar gz nnde bulundurularak derslerinin gnn belli saatlerine konulmas suretiyle kullandrlr. Ayrca retmene; Kendisinin veya ocuunun evlenmesi hlinde istei zerine be gn, Anne, baba, e, ocuk veya kardeinin lm hlinde istei zerine be gn, Erkek retmene ise einin doum yapmas durumunda istei zerine gn izin verilir. Anne, baba, e, ocuk veya kardein lm nedeniyle alnacak izinlerde, durum okul ynetimine szl olarak iletilerek izne klr. Ancak daha sonrasnda izin gerekesinin belgesi okul ynetimine verilir. retmen mdr yetkili ise belgeyi bir resm yaz ile il/ile mill eitim mdrlne verir.

b) Amirin takdirine bal olan mazeret izinleri Verilmesi zorunlu olan izinlerin dnda, retmenlere mazeretleri nedeniyle bir yl iinde toptan veya para para olarak on gn izin verilebilir. Ancak bu izin, amirin takdirine bal olduu iin, amir uygun grrse bu izni verecektir. znin verilip verilmemesi konusunda amir ile tartlmamaldr.

Hastalk zni
Memura tek hekim tarafndan, bir defada veya greve balamadan ksm ksm olmak zere toplam yirmi gne kadar hastalk raporu verilebilir. Bu raporlara gre verilen hastalk izni sonunda hastaln devam veya baka bir hastala yakalanma nedeniyle grevine balayamayan memurun mteakip muayene ve tedavileri resm yatakl tedavi kurumlarnca yaplr ve hastalk raporlar ad geen kurumlarn salk kurullarnca dzenlenir. Ancak, o yerde resm tedavi kurumu bulunmamas ve hastann, tbbi veya ulam imknszl nedeniyle resm yatakl tedavi kurumu bulunan yere gnderilememesi hlinde tek hekimler en ok yirmi gn daha ikinci bir rapor verebilirler. Bu raporun geerli saylabilmesi iin tbbi nedenlerin hekimce, ulam imknszlnn da mahll mlki amirlikten alnan bir yaz ile belgelendirilmesi ve kurumun veya il salk mdrlnn belirleyecei salk kurullarnca da onaylanmas gerekir. Resm salk kurullarnca dzenlenen veya onaylanan raporlara gre verilen hastalk izinleri hari, tek hekimlerin deiik tarihlerde dzenledikleri hastalk raporlarnda gsterdikleri zorunluluk zerine, kendilerine yl iinde toplam 40 gn hastalk 171

izni verilen memurlarn, o yl iinde 40 gn aan ilk ve mteakip btn hastalk raporlarnn geerli saylabilmesi iin bunlarn kurumun salk kurulunca veya il salk mdrlnn belirleyecei resm salk kurullarnca onaylanmas gerekir. Bunun dnda, retmenlere hastalklar nedeniyle verilecek salk raporlarnda belirtilen gerekeye gre, aylk ve zlk haklarna dokunulmakszn, On yla kadar (on yl dahil) hizmeti olanlara alt aya kadar, On yldan fazla hizmeti olanlara on iki aya kadar, Kanser, verem ve akl hastalklar gibi uzun sreli bir tedaviye ihtiya gsteren hastala yakalananlara on sekiz aya kadar izin verilir. zin sresinin sonunda hastalklarnn devam ettii salk kurulu raporu ile belirlenenlerin izinleri bir katna kadar uzatlr. Bu srelerin sonunda da iyilemeyen retmenler hakknda emeklilik hkmleri uygulanr. Yukarda yazl en ok sreler kadar izin alanlar, izinlerinin sonunda ie balayabilmek iin iyiletiklerine dair raporu getirmek zorundadrlar.

Hastalk Raporlarnn Kuruma letilmesi

Doktor veya salk kurullarnca hastalk raporu verilen retmenlerden; grev yerinde olanlar amirlerine, grev yeri dnda olanlar ise kendileriyle iliki kurulabilecek adres ve telefon numarasn ieren bir dilekeyle o yerin mill eitim mdrlne, en ge 2 gn iinde hastalk raporlarn vermelidirler. Bu ilem, kurum ynetimine telefonla bilgi verilmesi ve salk raporunun belgegeer ile iletilmesi biiminde de yaplabilir. Ancak, bu durumda raporun asl, greve balanld zaman kuruma teslim edilmelidir. Hastalk zninin Geirilecei Yer Hastalk raporunda veya izin belgesinde aksine bir kayt bulunmad takdirde hastalk izinlerinin memuriyet yerinde geirilmesi zorunludur. Ancak salk iznini baka bir yerleim yerinde bulunan ailesi ya da yaknnn yannda geirmek isteyen retmenin, iznini o adreste geirmek iin kurumuna bavurmas gerekir.

Aylksz zinler
Memurlara verilebilecek aylksz izinler unlardr: Yaknlarnn Hastal Nedeniyle Verilecek Aylksz zin Devlet memuru refakat etmedii takdirde hayat tehlikeye girecek ana, baba, e ve ocuklar ile kardelerinden birinin ar bir kaza geirmesi veya nemli bir hastala tutulmu olmas ve bunun raporla belgelendirilmesi artyla devlet memurlarna, istekleri zerine en ok alt aya kadar aylksz izin verilebilir. Ayn artlarla bu sre bir katna kadar uzatlabilir. Refakatin grev yerinde olmas hlinde ncelikle mazeret izni verilir. Refakatin ikamet mahall dnda sz konusu olmas hlinde ise retmen refakat sresince grevli saylr. Bu durumda yolluk ve yevmiye denmesi sz konusudur.

Doum Sonras Aylksz zin Kadn retmene doum sonras 8 haftalk izin sresinin bitiminden itibaren, istei zerine en ok 12 aya kadar aylksz izin verilebilir. Bu srenin tamam bir defada verilebilecei gibi istek zerine daha az srede verilebilir. Doumdan sonra belirli bir sre grev yaptktan sonra aylksz izin almak istenirse 12 aylk sreden grev yaplan sre dlerek kalan sre kadar aylksz izin verilir. 12 aylk srenin bitimine 1 aydan daha az bir sre kalrsa bu izin verilmez.

172

Askerlik in Aylksz zin Askerlik grevine alnacak retmenler, askere gideceklerine ilikin belgeyi/bilgiyi nce okul idaresine verir. Okul idaresi il/ile mill eitim mdrlyle gerekli yazmalar yaparak, grev yerleri sakl kalmak suretiyle askerlik sresince aylksz izinli saylrlar. Askerlik iin aylksz izine ayrlanlar, terhis tarihini izleyen 1 ay iinde grevlerine balamak zorundadrlar.

Greve Balama Mecburiyeti Aylksz izin alan bir retmenin, izin sresinin bitiminden nce izine konu olan zrnn ortadan kalkmas hlinde grevine hemen dnmesi gerekir. zrn ortadan kalkt veya izin sresi bittii hlde grevine dnmeyenler memuriyetten ekilmi saylrlar.

Dier zinler
renim zni Yksek lisans renimine devam eden retmenlere, grevlerini aksatmamak kaydyla haftada iki yarm gn izin verilebilir. Bu retmenlerin ders saatleri, renimlerine devam edebilmelerine olanak verecek ekilde dzenlenir. Bu izin il/ile mill eitim mdr tarafndan verilir.

Yurt Dna k zni retmenler yasal izin srelerini yurt dnda geirmek istemeleri durumunda, bavurular dorultusunda il mill eitim mdrnn teklifi zerine vali tarafndan verilecek onay ile yurt dna gidebilirler.

Oturma zni retmenlerin grev yaptklar kurumun bulunduu yerleim biriminde oturmalar zorunludur. Ancak retmenlerin grev yaptklar okulun bulunduu yerleim yerinin dnda bir merkezde oturabilmek iin mlki amirden izin almalar gerekir. te yandan yasal olarak izinli sayldklar yaryl ve yaz tatillerinde oturacaklar ya da bulunacaklar yer bakmndan ayrca bir izne gerek yoktur. Ama bu izinlerini geirecekleri adres/adresleri grevli olduklar okul mdrlne dileke ile bildirmeleri gerekir.

retmenlerin Yer Deitirme lemleri

Her yl istee ve zr durumuna bal yer deitirmeler iin Bakanlk tarafndan atama plan yaplr ve yer deitirme klavuzu yaymlanr. Bu planlama kapsamnda kimlerin il iine ve il dna atama isteinde bulunabilecei, bavuru yeri, sresi ve bavuruda istenecek belgeler ile atamaya ilikin dier hususlar klavuzda belirtilir. Bu balamda klavuzun incelenmesi kii asndan son derece nemlidir. Aday retmenler asaletleri onaylanmadan hi bir ekilde yani istee ya da zr durumuna bal nedenlerle yer deitirme bavurusunda bulunamazlar. Aday retmenlerin yer deitirme bavurusu yapabilmeleri iin temel, hazrlayc ve uygulamal eitimi tamamlamalar gerekmektedir. Adaylk sreci tamamlandktan sonra kadrolu retmen tayin isteyebilir. Aday retmenler adaylklar kaldrldktan sonra zr durumu artlarn tad zaman yer deitirme isteinde bulunabilirler. Szlemeli retmenlerin zr durumu hari il ii ve il d tayin haklar yoktur. 173

Yer deitirme yoluyla gerekletirilen atama ekilleri aada verilmitir. a) stee bal yer deitirmeler b) zr durumuna bal yer deitirmeler c) Zorunlu alma ykmllne bal yer deitirmeler ) Hizmetin gerei olarak yaplacak yer deitirmeler d) Olaanst hllere bal yer deitirmeler e) Mill takm antrenrleri ile mill sporcularn yer deitirmeleri f) Alan deiikliine bal yer deitirmeler g) htiya fazlas retmenlerin yer deitirmeleri retmen yer deitirme bavurusunda bulunurken aadaki i ve ilemleri takip etmelidir.

Bavuru lemi
retmen, yer deitirme takviminde belirtilen sre iinde elektronik bavuru formuna http://mebbis.meb.gov.tr veya http://personel.meb.gov.tr adreslerinden ulamak ve doldurmak suretiyle grevli olduu eitim kurumu mdrlne bavurmaldr. Elektronik bavuru formuna; kimlik bilgileri, hizmet puan, alan vb. bilgiler otomatik olarak yanstlmaktadr. retmen bu bilgileri kontrol etmeli, varsa yanllklarn belgeye dayal olarak dzeltilmesi iin eitim kurumu mdrlne bavurmas gerekmektedir. Mstakil mdrl bulunmayan okullarda grevli olanlar ile kadrolar il/ile mill eitim mdrlklerinde bulunan retmenler, bavurularn bal olduklar il/ile mill eitim mdrlklerine yapmaldrlar.

Onay Sreci ve Takibi

Elektronik bavuru formunu dolduran retmen, varsa belgeleriyle birlikte grevli olduu eitim kurumu mdrlne bavurmaldr. Eitim kurumu mdrl, bavuru formundaki bilgi ve belgeleri kontrol ettikten sonra uygun olmas hlinde onaylayacaktr. Onay ilemleri, yer deitirme takviminde belirtilen bavurularn son gn mesai saati bitimine kadar gerekletirilir. Muhasebe / Mal Mdrl

Okul Ynetimi

l/ le Milli Mdrl

Banka

Bavuruda bulunan retmen, bavurusunun eitim kurumu, ile ve il mill eitim mdrlklerince onaylanp onaylanmadn, http://mebbis.meb.gov.tr adresinden takip etmelidir. Bavurularnn onaylanmamas veya reddedilmesi gerekelerini grerek yanlln ya da eksikliin bavuru sresi iinde giderilmesini salamaldr. Bavurusundan vazgeen retmen, bavuru sresi iinde, grevli olduu eitim kurumu ya da kadrosunun bulunduu il/ile mill eitim mdrlne dileke vermek suretiyle bavurusunu elektronik ortamda iptal ettirebilir.

174

Maa Ek Ders
Yeni atanan kadrolu retmenin maa almaya balad ilk ayn 15inde pein olarak yatar. Eer 15inden sonra grevine balamsa bir sonraki ayn 15in de nceki aydan alm olduu gnlerin fark cretiyle beraber maan alacaktr. Ek dersler ise okul idaresi tarafndan her ayn son haftas hazrlanp takip eden ayn ilk haftas hesaba aktarlmaktadr. Szlemeli retmenler ise altklar ay takip eden ayn 15inde maa ve ek derslerini alrlar. retmenlerin grev yaptklar yerlere gre maa farklar bulunmamaktadr. Van da alan bir retmen ile Edirnede alan bir retmen, eer derece ve kademesi ile aile- ocuk yardm durumlar ayn ise eit maa almaktadr. Ancak meslekteki kdemi fazla olanlarla, uzman veya baretmenler fazla maa almaktadrlar. http://bordro.muhasebat.gov.tr adresinden kiisel bilgilerinizi girerek maa bordronuzu ve ieriini grebilirsiniz.

Giri Formu T.C. Kimlik No :

Formun st

Memuriyet Sicil No :

Emekli Sicil No :

Ay :

stihdam Tipi :

Resimdeki Yaz

Formun Alt

Greve yeni balad Mutki ilesine ilk maan almak iin inen Fatih, bankamatik kart daha gelmediinden ilk maan ubeden aldktan sonra dier kylerin retmenleri ile buluma noktasna gitmeden nce Mutkide geirecei zor gnlerde ihtiya duyduu ayakkabsn ilk maayla alr. Arkadalaryla toprak yollarda kyn arabasna doru ilerlerken toz olan ayakkabsn, retmenlie atandn duyduunda babasnn ald takm elbisesinin pantolonuna fark etmeden silerek parlatr. Biraz sonra ky yolunda arabayla ilerlerken, kendi parasn kazanmann gurunu yaamaktadr. 175

Birden toz olan pantolonuna bakarak alamaya balar..Kendi parasn kazanmann ne kadar kymetli olduunu dnerek kapsama alan dna kmadan babasyla grmek iin telefonuna sarlr

Ait Olduu Ay Bte Yl

7 2010 GELR ADI Aylk Tutar Ek Gosterge Taban Aylk E..H / Okul Mdr Evli / 1 11 / 11 3/2 1600 3/2 Kdem Aylk Yan Odeme Em.Kes.Karl Art %100 (Devlet) Giri %25 (Devlet) TUTARI 63.31 95.11 793.1 13.08 22.14 238.1 0 0 ADI Gelir Vergisi Damga Vergisi KESNT TUTARI 90.92 12.51

PERSONEL BLGLER T.C. Kimlik Numaras Ad Soyad Kurum Sicil Numaras Emekli sicil Numaras Hizmet Snf / nvan Medeni Hli / ocuk Says Kdem Ay / Yl Derece / Kademe Ek Gosterge Derece / Kademe (Emeklilie Esas)

Emekli Kesenei (Devlet) 238.1 Emekli Kesenei (Kii) 190.48

Art %100 (Devlet + Kii) 0 Giri %25 (Devlet + Kii) Gen.Sag.Sig.Pir.(Devlet) Gen.Sag.Sig.Pir.(Kii) Kef.Giri Aidat lksan Aidat 0 142.86 0 21.52 23.81

Gen.Sag.Sig.Pir.(Devlet) 142.86 Aile Yardm ocuk Yardm zel Hizmet Tazminat Dil Tazminat Makam / Grev Tazminat Ek d.(5793sk) 0 29.72 621.2 0 0 288.01

Ek Gsterge (Emeklili1600 e Esas) Raporlu Gun Sigorta Aylk Vergi Matrah Geen Aylar Vergi Matrah Toplam 0 0 796.26 8690.94

Gelir Toplam Kesinti Toplam Net denen

2306.63 720.2 1586.43

Asgari Geim ndirimi 62.88 Tutar

Ek Ders creti Not: Bilgi amaldr. 176 Toplam denen

630.13 2216.56

Aadaki hllerde retmen maalarnda artlar olmaktadr.

Kdem

Kariyer

Yabanc Dil Tazminat

Aile - ocuk Yardm

allan yl
(derece ve kademe)

Uzman ve Baretmenlik

KPDS snav puan

Evli olup ei almayan Bakmakla hkml olan ocuklar

retmen maalarnda bran ya da okul trleri ile ilkretim, orta retim kademeleri bakmndan farkllk yoktur. lkretim ve ortaretimde grevli retmenler de ayn maa almaktadr. Kadrolu retmen maalar bulunulan derece ve kademeye gre deiir. Kadrolu retmenler greve 9/1den (9. Derecenin 1.kademesi) balarlar ve her yl bir kademe alrlar (9/1 9/2 9/3-8/1). Asker retmenler ise yedek subay maa almaktadrlar. Szlemeli retmen maalar 7/1(7. derecenin 1. kademesi) kadrolu retmen maana denktir. Szlemeli retmenlerin altklar sre arttka maalarnda art meydana gelmemektedir. Be yl alm olanla greve yeni balayan bir szlemeli retmen ayn maa almakta, yalnz asgari geim indiriminden (evli/bekr, ocuk says) dolay maa fark domaktadr. Szlemeli retmenler baka herhangi bir yardmdan faydalanamamaktadr. Eitime hazrlk denei ylda bir kere olmak zere eitim ve retim snfna dahil retmen unvanl kadrolarda fiilen grevde olan (ilkretim okul mdrleri ve yardmclar, cezaevi okullarnda alan retmenler, ynetici, eitim uzman ve yardmclar dahil, mfettiler hari) tm retmenlere denen crettir. Bunun yannda LKSAN (lkretim Okulu Snf retmenleri Sand) tabii yesi olan snf retmenlerinin maalarndan ye aidat kesilmektedir. Kesilen bu aidatlar emekli olunduunda kiiye toplu olarak denir. Ayrca bu yeler aadaki yardmlardan yararlanabilir. 1. Evlenme Yardm ( Elerin her ikisinin de lksan yesi olmas durumunda yardm her ikisine de ayr ayr denir.) 2. Tabii Afet Yardm 3. ehit Yardm 4. lm Yardm 5. Maluliyet Yardm 6. Emeklilik Yardm 8. Doum Yardm 9. Maduriyet Yardm

177

Ek Ders
Bir haftada snf retmeninin 18, bran retmeninin ise 15 saat maa karl derse girme zorunluluu bulunmaktadr. Bunun dnda girilen her ders iin cret denir. Snf retmenlerinden 4 ve 5. snf okutanlarn derslerine bran retmenleri girdiinde snf retmenleri okulda bulunup idare tarafndan verilen grevleri yerine getirdikleri takdirde bu dersler iin ek ders alabilmektedirler. Eitim retim yl banda haftalk ders program yapldktan sonra ek ders cret onay alnr. Bu onayda retmenlerin hangi derslere hangi gnlerde ka saat girdikleri yazl olup bu onaya gre aylk ek ders puantaj izelgesi dzenlenmektedir. Bu izelge il/ile mill eitim mdrlne okul idaresi tarafndan, her ayn son haftasnn son i gnlerinde teslim edilir, il/ile muhasebe/mal mdrlne ulaan izelge, cret onay esas alnarak ilgilinin banka hesabna havale edilir. Yneticiler maa karl olarak 6 saat derse girmek zorunda olup istee bal olarak 6 saat daha derse girebilirler. stee bal girdikleri bu 6 saat iin ek ders alabilirler. Mdr yetkili retmenler ise hem derse girip hem de idari grevleri yerine getirdikleri iin haftada 18 saat ek ders alrlar. Mdr yetkili retmenler yaryl veya yaz tatilinde grevlerinin banda bulunduklar takdirde haftada 12 saat ek ders creti alrlar. Mill bayramlar belirli gn ve haftalarn kutlamalarnda grev alan retmenler, kutlama programnn olduu gn ve tatil olan baz mill bayramlarn ertesi gn, o gn derse girmi kabul edilerek ek ders almaktadrlar. Aadaki hllerde ek dersler de kesinti yaplr. Ayda 4 gnden fazla sevk alnrsa

Raporlu ve izinli olunan gnler iin dari tatiller de (Mlki amirce alnan karar dorultusunda verilen tatiller) Aadaki tablo retmenlerin grevlerine gre ek ders durumlarn gstermektedir. Maa Kal Ders Grevi 6 6 18 18 15 18 Zorunlu Ek Ders Grevi renci Sosyal ve Kiilik Hizmetleri Hazrlk ve Planlama Grevi Ek Ders cret Toplam 20+4 18+6 3 3 9 2 3 18 15 18 18

Unvan

Ders Niteliinde Ynetim Grevi 20 18 3

stee Bal Ek Ders Grevi 6 6

Mdr Mdr Yrd. Md. Yetkili. retmen Snf retmeni Bran retmeni Rehber retmeni 178

12 12 6

Kadrolu ve szlemeli retmenlerin ek ders birim cretleri arasnda farklar bulunmaktadr. Bunun sebebi, szlemeli retmenlerin SGKya bal olmas ve kesintinin biraz fazla olmasdr. Aadaki rneklerde baz durumlarda yaplacak ek ders hesaplanmas yaplm ve ekteki izelgede gsterilmitir. rnek 1: Mdr yetkili retmen olan Mete Demir haftalk ek ders datm gnlere gre 4-3-4-3-4 eklinde olup bir ay iinde bulunan i gnlerini dikkate alarak ek ders puantaj tablosunu dolduracaktr. rnek 2: Sal gn mazeret izni alm snf retmeni Arif Kara ne kadar ek ders alr? Bir snf retmeni 30 saat derse girdii takdirde 12 saat ek ders 3 saat de ders d planlamadan dolay (derse girilen her 10 saate 1 saat ek ders) toplam 15 saat ek ders almaktadr. Gelmedii 1 gnde 6 saat derse girmemesinden dolay, haftada 24 saat derse girmi olacaktr. Bunun 18 saati maa karlna tekabl edeceinden 6 saat ek ders alacak, 2 saat de ders d planlamadan dolay alacak olup toplamda 8 saat ek ders creti almaya hak kazanm olacaktr. rnek 3: Haftada 25 saat derse giren bir Trke retmeni Okan Deniz, snf/ube rehber retmenlii ve/veya kulp danmanlk grevi var ise; 15 saat maa karl 10 saat ek ders 2 saat snf/ube retmenlii.- kulp 2 saat planlama Toplam : 14 saat ek ders alacaktr. rnek 4: Haftada 28 saat derse giren bir matematik retmeni Ercan rak, snf/ube rehber retmenlii ve/ veya kulp danmanlk grevi var ise; 15 saat maa karl 13 saat ek ders 2 saat snf/ube retmenlii.- kulp 3 saat planlama Toplam : 18 saat ek ders alacaktr.

179

180

OKUL veya KURUMU: AYYILDIZ LKRETM OKULU

GNLK OKUTULAN DERS SAAT

AT OLDUU AY

1 0

Bte Yl

2010
MZA

Sra 2 4 3 3 4 X X 4 3 4 3 4 X X 4 3 4 3 4 X X 4 3 4 3 4 X X X X X 3 3 2 3 3 X X 3 3 2 3 3 X X 3 3 2 3 3 X X X X X X X 2 2 2 2 X X 3 3 3 3 3 X X 3 3 3 3 3 X X X X X X X 3 3 3 X X 4 3 4 3 4 X X 4 3 4 3 4 X X 4 3 4 3 4 X X 4 3 4 3 4 3 3 4 3 4 5 6 7 8

retmenin

No

Ad Soyad

Bran

Aylk Okuttuu Ders Saati 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Top 79 50 54 68

Mete Demir

Md.Yet. ret.

Arif Kara

Snf rt.

Okan Deniz

Trke

Ercan rak

Mat.

5 toplam 251

Yukarda belirtilen grevlilerce Ekim aynda 251 saat ek ders almaya hak kazanmtr. 30.10.2009 mzas Ad Soyad: Mete DEMR Unvan : Mdr Yetkili retmen.

Dzenleyen mzas Ad Soyad

: :

Unvan

Mete DEMR Mdr Yetkili retmen

Not: 26-27-28 Ekim tarihleri idari tatil

29 Ekim Cumhuriyet Bayramndan dolay

(x): Haftasonu tatili

dl
dl, retmenin yapt baarl almalarn stleri tarafndan fark edilip almaya isteklendirme amacyla verilmektedir. Emsallerine gre stn baar ve gayret gsteren, zgn projeler retip hayata geiren, evresinde farkndalk yaratan retmenler dllendirilebilir. retmenin gsterdii her baarnn dllendirilmesini beklemesi de doru olmaz. nk retmen iini dl almak iin yapmamaldr. Aksi takdirde dl iin yaplan ve eitli sebeplerden dolay verilmeyen veya hak etmediini dnd kiilere verilen dller retmenin isteklenmesinin bozulmasna sebep olacaktr. Bu durum retmenin dl ama hline getirdiinin bir gstergesidir. Oysa dl ama deil bir aratr. retmenin dllendirilmesi ona evresinde saygnlk kazandracak, onun rol model olmasn salayacak, mesleki geliimine katkda bulunacak, moral ve isteklendirmesinin ykselmesine yardmc olacaktr. Ayrca mesleki hedefleri olan retmenler iin dller, hedeflerine ulamada birer ara olacaktr. Zira meslekte yneticilik, uzman retmenlik, baretmenlik ya da mfetti olmay dnen retmenlere bu dller deerlendirmede puan olarak katks olacaktr. Mesleinde baarl olan retmenlere baar durumlarna gre aylkla dllendirme, takdir belgesi, teekkr belgesi ve kademe ilerlemesinin yaplmas gibi dller verilmektedir. Verilecek bu dller ile ilgili ayrntlar 657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu, Mill Eitim Bakanl Personelinin Aylkla dllendirilmesi Hakknda Ynerge ve Mill Eitim Bakanl Personeline Takdir ve Teekkr Belgesi Verilmesine likin Ynergede aklanmtr. Aadaki dllerin hangi durumlarda verilmesinin uygun olduu gsterilmektedir. Grevlerinde emsallerine gre stn baar salayanlara

Teekkr

Milli Eitim Bakanlk veya ilgili kurulularca kabul veya tesvil edilen eviri, derleme trnde eser ve yaynlara Vazife malul olarak emekli olanlara verilebilir.

Genel bir zarar nleyen veya genel bir faydann salanmas iin hayatn tehlikeye atarak grevinde olaanst baar salayanlara

Takdir

Miili Eitim Bakanlnn grev alanna giren konularda bilimsel eserler veren ve eseri ders kitab olarak kabul edilenlere; Yurt ii yurt d yarmalarda derece alanlara, Memuriyeti sresince siciline ilenmi herhangi bir ceza almadan (silinme hali hari) emekli olanlara.

Aylkla dllendirme

Bir nceki yl olumsuz sicil almayan, dl teklif edilen yl ierisinde aylktan kesme veya maa kesimi cezas dahil daha ar bir disiplin cezas almayan; Son ylda sicil notu ortalamas iyi veya ok ok iyi olan retmenlerin aylkla dllendirmesi uygun grlebilir. Yeni bulular yapanlara baarl almalarna karlk olarak bir aylklar tutarnda aylkla dllendirilmesi uygun grlr.

181

Alnan dller, MEBBS modlnde retmen ile blme ilenir. Onayl bir rnei personelin zlk dosyasnda saklanr. Takdir ve teekkr belgesinin birer rnei bu dosyada saklanr. Mill Eitim Bakannca takdir belgesi verilenlerin isim ve grev yerleri Tebliler Dergisinde yaymlanr. Dierlerinin isim ve grev yerleri, bakanlmz merkez ve tara birimlerince karlan yaynlarda yaymlanabilir. Bu dllerin yannda 6 yllk sicil notu ortalamas 90 ve daha yukar olanlarn, aylk derecelerinin ykseltilmesinde dikkate alnmak zere bir kademe ilerlemesi uygulanr. Devlet memurlarndan kalknmada 1inci derede ncelikli yrelerde bulunanlara bu yrelerde fiilen almak suretiyle baarl geirilen her iki yln karlnda aylk derecelerinin ykseltilmesinde dikkate alnmak zere ayrca bir kademe ilerlemesi daha verilir. Yukarda anlatlanlar bir yana bir retmen iin rencisinin kendisine, ailesine ve vatanna yararl bir birey olarak yetitiini grmek; nce rencilerinin, sonra velilerinin, sonra da kurumunun o retmen iin ok baarl bir retmendir ifadesini kullanmas onun iin en byk dl olacaktr.

Bilgi Edinme (Bimer)

4982 Sayl Kanun uyarnca herkes bilgi edinme hakkna sahiptir. Bilgi edinme bavurusu, bavuru sahibinin ad ve soyad, ikamet adresi veya i adresini ieren bir dilekeyle ya da elektronik ortamda T.C. kimlik numaras kullanlarak e-posta ile yaplr. Dilekede istenilen bilgi veya belgenin konusu, varsa tarihi, says ve kurumun hangi biriminden istendii belirtilir. Tm bavurulara 15 gn iinde cevap verilmesi gerekmekte ancak bu sre istenilen bilgi ve belgenin ieriine gre 30 gne kadar kabilmektedir. Kurum ve kurulular, eriimine olanak saladklar bilgi veya belgeler iin bavuru sahibinden, bilgi veya belgelere eriimin gerektirdii inceleme, aratrma, kopyalama, postalama ve dier maliyet unsurlar ile orantl lde cret tahsil edebilir. Bireylerin deiik konularda bilgi isteme hakk vardr. Ancak, kurumlarn bilgi istenilen her konuda snrsz bilgi verme zgrl yoktur. Aadaki belirtilen konularda ancak snrl dzeyde bilgi verilebilir. dari soruturmaya ilikin bilgi veya belgeler Adli soruturma ve kovuturmaya ilikin bilgi veya belgeler zel hayatn gizlilii Haberlemenin gizlilii Ticari sr Fikir ve sanat eserleri Kurum ii dzenlemeler Kurum ii gr, bilgi notu ve tavsiyeler Tavsiye ve mtalaa talepleri Gizlilii kaldrlan bilgi veya belgeler

182

Bilgi istenecek kurumlarn web sitesinden bavuru aadaki rnekteki gibi yaplabilir. rnein;

Cevap beklediiniz tm soru, neri, dilek ve ikyetlerinizi Bilgi Edinme Kanunu erevesinde T.C. kimlik numaranz ile bavurmak suretiyle bizlere iletebilir ve takip edebilirsiniz.
Elektronik Bavuru Bavuru Takip

BLG EDNME SSTEM BAVURU EKRANI

Giri Kodu:

Bilgileri Sorgula

Temizle

T.C. Kimlik No: Adnz Soyadnz

T.C. Kimlik numaranza gre adnz otomatik olarak kaydedilecektir. T.C. kimlik numaranz bilmiyorsanz http://www.nvi.gov.tr adresinden renebilirsiniz Sorgulama ilemi, younlua gre 1-2 dakika srebilir

e-mail adresiniz:
Onay

* e-mail adresinize bavuru onay (link) yollanacaktr Bilgiler doru ise Onay butonuna basnz

Bavuru ilemi iin gerekli olan iliim e-posta adresinize gnderilecektir.

BLG EDNME BAVURUSU FORMU (Gerek Kiiler in)

Bavuru sahibinin ad ve soyad: Oturma yeri veya i adresi: Trkiye Cumhuriyeti Kimlik No: (Elektronik ortamda yaplacak bavurular iin doldurulmas zorunludur.) Elektronik posta adresi: (Elektronik ortamda yaplacak bavurular iin doldurulmas zorunludur.) mzas: 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu gereince istediim bilgi veya belgeler aada belirtilmitir. Gereini arz ederim. Bavuruya hangi yolla cevap almak istersiniz? Yazl Elektronik

stenen bilgi veya belgeler: (Not: Ayrlan blmdeki boluk yetmedii takdirde, bavuru iin bo sayfa / sayfalar kullanlabilir.)

Adaylk Eitimi

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Temel eitim nedir? Hazrlayc eitim nedir? Uygulamal eitim nedir?

retmenlik mesleine giri, adaylk sreciyle balar. Aday retmen olarak atananlar asl retmenlie ancak, adaylk srecinde grecekleri eitimde baarl olmalar ve meslekte bir takvim yln doldurmalar hlinde gei yapabilirler. Adaylk sresi bir yldan az iki yldan ok olamaz ve bu sre iinde aday retmenlerin baka kurumlara nakli yaplamaz. Aday retmenlerin temel eitim, hazrlayc eitim ve uygulamal eitim olmak zere grecekleri eit eitim devresi bulunmaktadr. Szlemeli retmen olarak atananlar da adaylk eitimine alnrlar. Bu eitimlerde baarl olan szlemeli retmenler daha sonra kadrolu olarak atanmalar durumunda ise adaylk eitimlerinden muaf tutulurlar. Aday retmenler adaylk eitiminin herhangi bir devresinde baarl olmadka bir st eitim devresine alnmazlar. Bu eitim devrelerinin herhangi birinde baarsz olanlara, baarsz olduklar eitim devresi bir defadan fazla olmamak zere tekrarlattrlr. Bu tekrarlamalar sonucu da dahil olmak zere toplam adaylk sresi hibir ekilde iki yl geemez. Ancak, askere alnma, douma bal ya da baka bir gerekeyle cretsiz izin alma durumlarnda sre kullanlan cretsiz izin sresi kadar uzatlr. Adaylardan, uygulamal eitim devresinde baarl olamayanlarn bu eitimlerini baka sicil amirleri maiyetinde tekrarlamalarna karar verilebilir. 2 yl ierisinde de baarl olamayanlar devlet memurluundan karlrlar. Salk nedenleri hari adaylk devresi iinde veya sonunda iliikleri kesilenler 3 yl sreyle devlet memurluuna alnmazlar.

Temel Eitim
Temel eitimin hedefi, aday memurlara devlet memurlarnn ortak zellikleriyle ilgili temel bilgileri vermektir. Her snf ve kadrodaki memura ortak bir program iinde ve aday memurlarn renim durumlar dikkate alnarak uygulanr. Program on bir dersten oluur ve on gnden az, iki aydan fazla olamaz. Ders saati says toplam 50 saatten az olamaz. Bu sreye dnem sonunda yaplan snav sreleri de dhildir. Temel eitim program Eitim ve Snav Yrtme Komisyonlar sorumluluunda uygulanr. Bu uygulama sonunda aday memurlarn baarl olup olmadklarn tespit etmek amacyla temel eitim snav yaplr. Temel Eitim Program Atatrk ilkeleri, T.C. Anayasas, Genel olarak Devlet tekilat, Devlet Memurlar Kanunu, Yazma kurallar ve dosyalama usulleri, Devlet maln koruma ve tasarruf tedbirleri, Hlkla ilikiler, Gizlilik ve gizliliin nemi, nklap Tarihi, Mill gvenlik bilgileri. Trke Dil bilgisi kurallar.

184

Hazrlayc Eitim
Hazrlayc eitim, temel eitimin bitiminden sonra milli eitim mdrlklerinin uygun grecei bir tarihte balar. Bu eitimin hedefi, aday retmenlere grevleriyle ilgili bilgi ve becerileri kazandrmak ve grevlerine uyumlarn salamaktr. Sresi toplam 110 saatten aa olmamak zere bir aydan az, aydan ok olamaz. Dnem sonunda yaplacak snavlar bu sreye dhildir. Hazrlayc Eitim Program Bakanlk Tekilatnn; a)Tantlmas, b) Grevleri, c) Tekilat, d) lgili mevzuat, e) Dier kurumlarla ilikileri, Aday memurun grevleriyle ilgili konular,

Hazrlayc eitim programnda yandaki metin kutusunda belirtilen konularn yannda Merkez Eitim Ynetme Kurulunun uygun grecei dier konulara da yer verilebilir. rnein; Oryantasyon, lme ve Deerlendirme, Toplam Kalite Ynetimi, Snf Ynetimi, Proje Hazrlama, Yntem ve Teknikleri vb. Hazrlayc eitim program eitim ve snav yrtme komisyonlarnn sorumluluunda uygulanr. Bu uygulama sonunda aday memurlarn baarl olup olmadklarn tespit etmek amacyla hazrlayc eitim snav yaplr.

Temel ve Hazrlayc Eitimin Deerlendirilmesi

Temel ve hazrlayc eitim snavlar test, uzun cevapl veya uygulamal ekilde yaplabilir. Uygun grlen snav eitlerinden birka ayn anda da kullanlabilir. Temel ve hazrlayc eitim sonunda yaplan snavlar 100 tam puan zerinden deerlendirilir. Bu deerlendirmede 60 ve daha yukar puan alanlar baarl saylrlar. Baarsz saylan aday retmenlerin snav ktlar komisyonca en ge bir gn sonra bir defa daha okunarak deerlendirmeye alnr. Buuklu puanlar bir st tam puana tamamlanr. Snav sonular, snavlarn yapld gn izleyen iki gn iinde ilan edilir. Baarsz adaylara sonular ayrca yazl olarak tebli edilir. Snav sonucunda baarsz olan aday retmenler, sonularnn kendilerine tebliini takip eden iki gn iinde dileke ile eitim ve snav yrtme komisyonu bakanlna itiraz edebilirler. Komisyon yaplan itirazlar on gn iinde inceleyerek karara balar. Sonu itirazda bulunan retmene yaz ile duyurulur. Snavlara itiraz eden retmenler, itirazlar sonulanncaya kadar bir sonraki adaylk eitimine devam ederler. Yaplacak incelemede baarl olmadna karar verilenlerin, baarsz olduklar eitimler bir defaya mahsus olmak zere tekrarlattrlr. tiraz inceleyen komisyonun verdii karar kesindir. zrleri nedeniyle snava katlamayanlar, bu durumlarn belgelemeleri hlinde zrlerinin kalkt tarihi takip eden ilk hafta iinde snava alnrlar. Belgeyle ispat mmkn olmayan ve geerli mazereti olmadan snavlara katlmayanlar baarsz saylr.

Uygulamal Eitim
Aday retmenlerin uygulamal eitiminin hedefi, temel ve hazrlayc eitim dneminde grevleri ile ilgili verilen teorik bilgileri ve kazandrlan becerileri uygulamak suretiyle tecrbe kazanmalarn salamaktr. Uygulamal eitim hazrlayc eitimden sonra Merkez Eitim Ynetme Kurulunca belirtilen tarihte balar. Uygulamal eitim sresi toplam 220 saatten aa olmamak zere iki aydan az, be aydan fazla olamaz. Aday retmenlerin uygulamal eitim yerleri belirlenirken, kendi branlarnda rehber retmenlik yeterliliini tayan en az bir retmenin bulunmasna dikkat edilir. Ancak retmen ihtiyac nedeniyle aday retmenler ou zaman mdr yetkili olarak atanmakta ya da bulunulan okuldaki retmenlerin hepsi aday olabilmektedir. Bu gibi

185

durumlarda kendisine/kendilerine en yakn okuldan branlarnda rehber retmen yeterliliini tayan bir retmenin rehber retmen olarak grevlendirilmesi gerekir. Uygulamal eitime tbi aday retmenler grevli bulunduklar okulda yaplan retmenler kurulu toplantlar ile grevlendirildikleri her trl kurs, seminer, konferans ve dier eitsel etkinliklere katlmak zorundadrlar. Bamsz nbet grevi stlenemezler, ancak nbeti retmenin yannda, alma programn aksatmamak art ile yardmc olarak nbet grevi yaparlar ve nbet srasnda retmeni olmayan snflarn derslerine girerler. lgili ynetmelikte rehber retmen nezaretinde derse girer, mstakil ders veremezler denilmekle birlikte, okullardaki retmen ann fazla olmas, derslerin bo gememesi ve ocuklarn eitim hakk dikkate alnarak gnmzde bu hususa ounlukla uyulamamaktadr. Aday retmenlerin uygulamal eitim programlar grevlendirildii okul veya kurum amirinin sorumluluunda yaptrlr. Kurum amiri tarafndan uygulamal eitime alnan aday retmenin yetitirilmesi iin alannda yeterli, grev ve meslek tecrbesine sahip, hizmete yatkn baarl retmenler arasndan bir rehber retmen grevlendirilir. Aday retmenlerin uygulamal eitimi, aadaki tabloda belirtilen I. Blmde yer alan memurlara ynelik genel konularn yannda II. blmde yer alan retmenlere ynelik zel konularn tamamn kapsamaktadr. Aday retmenlerin uygulamal eitim programlar merkez eitim ynetme kurulu tarafndan belirlenen ilkeler erevesinde eitim ve snav yrtme komisyonlarnn sorumluluunda adayn grevlendirilecei birimin zellii dikkate alnarak aadaki tabloda belirtilen konularda hazrlanr. Tablo 14: Uygulamal Eitim Program Konular

Genel Konular
Yazma ve dosyalama kurallar Sorumluluuna verilen ara ve gereleri kullanma ve bakmn yapma Grevi ile ilgili mevzuat bilme ve kurallarna uyma ilikiler evre ilikileri Ast-st ilikileri nsan ilikileri Gizlilik dereceleri, yazma ve gizlilik dereceli evrakn saklanmas Grevi ile ilgili gzlem, aratrma ve incelemeler Gvenlik ve koruma tedbirleri Uygulamada tarafszlk Zamann ve kaynaklarn verimli ekilde kullanlmas lgili dier konular

retmenlere zel Konular

nitelendirilmi yllk, gnlk ve ders plan Dersin ilenmesi iin gerekli ara, gereler Atlye retiminde rencilerin yapacaklar i ve uygulamalara ilikin temrin resimleri ve projeler Okulun bulunduu evrenin ve bu evredeki eitli kurulularn eitim faaliyetleri ve ders amalarnn gerekletirilmesi ynnden incelenmesi ile ilgili hususlar nceleme gezilerinin planlamas, uygulamas ve deerlendirilmesi Bir ksm ders ve uygulamalar endstride yapan okullarda, rencilerin izlenmesi ve deerlendirilmesi Snf ve danman retmenlik almalar retmenler kurulunun grevleri ve kurulun sekreterlik hizmetleri renci rehberlik hizmetleri Atlye ve laboratuvarlarn ynetimine ilikin konular lme ve deerlendirme aralarnn hazrlanmas, uygulanmas ve gelitirilmesi Okulun genel ileyii ile ilgili ynetmelikler Okulun ynetimi ile ilgili uygulamalar

186

Temel, hazrlayc ve uygulamal eitim devrelerinin tamamnda baarl olan aday retmenlerin adaylklarnn kaldrlmas teklifi, aada (2.Tablo) gsterilen deerlendirme belgesi ile deerlendirilir. Deerlendirme belgesi adayln kaldrlmas gereken tarihten bir ay nce; retmenler ve sicil dosyalar valilikte tutulan personel iin il mill eitim mdrlndeki, sicil dosyalar Bakanlkta tutulan personel iin ise merkez tekilatndaki adaylk ilemlerini yrten birime gnderilir. Tablo 15: Uygulamal Eitim Deerlendirme Belgesi l. Aday retmenin a) Ad Soyad b) Kurumu c) Birimi e) Doum yl ve yeri: f) Baba ad g) Kurum sicil no h) renim durumu: i) Adaylk sresi : ................................ : ................................ : ................................ : ................................ : ................................ : ................................ : ................................ : ................................

d) Kadro unvan ve grevi: : ................................

) lk greve balama tarihi : ................................ 2. Adaylk sresi iinde dier eitimlerde ald puan a) Temel eitim b) Hazrlayc eitim : ............................... puan : ............................... puan

3
A 1 2 3 4 5 6 7 B 1 2 3 4 5 C 1 2 3 4

Deerlendirme nitelikleri
Genel Nitelikler Klk kyafetine zeni Nezaketi ve hogrll Ar ball ve vakar Ciddiyeti Kiisel karlarna dkn olmay Uygulamadaki tarafszl ve hakkaniyeti Malzeme ve zaman yerinde kullanmas Disiplin Kurallarna Uyma Durumu Kanun, ynetmelik ve emirlere uymas Grevlerim tan ve zamannda yapmas stlerine kar tavr ve hareketi Mesai arkadalarna kar tavr ve hareketi taati alkanl Grev yapmada heves ve gayreti Aratrma ve inceleme yetenei Fizik yorgunlua dayankll Zihinsel yorgunlua dayankll

Puan Arl
(10) 2 2 1 1 2 1 1 (15) 4 5 3 1 2 (15) 5 5 2 3

1. Sicil Amiri
( )

2. Sicil Amiri
( )

187

D 1 2 E 1 2 3 4 F 1 2 3 4 5

Birlii Yapma Durumu Grup ii uyumu Grup almasna yatknl Gvenirlilii ve Sadakati Drstl Dedi-kodu yapma alkanl olmamas Gizlilie riayeti ve sr saklamas Gveni ktye kullanmamas Meslek Bilgisi retim planlama hazrlk ve uygulama becerisi Eitim retimde ara-gere kullanma alkanl evre imknlardan yararlanma ve ibirlii Yneltme ve ynlendirme baars lme-deerlendirme tekniklerine gre renciyi deerlendirme TOPLAM

(5) 2 3 (5) 2 1 1 1 (50) 10 10 10 10 10 100

Aday retmenlerin eitimi ile ilgili daha geni bilgiyi Mill Eitim Bakanl Aday Memurlarn Yetitirilmelerine likin Ynetmelikte bulabilirsiniz.

188

Ders D Etkinlikler

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Okulda dzenlenebilecek sosyal ve kltrel etkinlikler nelerdir? Sosyal ve kltrel etkinlikler nasl planlanr? Milli bayramlar nasl kutlanr? Anma ve kutlama gn/haftalarnda neler yaplabilir? Proje nedir, nasl hazrlanr? Ne tr projeler hazrlanabilir ve bunlar iin bavurulabilecek kurumlar hangileridir?

Ders d etkinlikler rencilerin, gelimi bir kiilie ve karaktere, eletirel dnme gcne ve problem zme becerilerine sahip, insan haklarna saygl bireyler olarak yetimeleri yannda okulun evreye tantlmasnda da nemli role sahiptir. Bunu salayabilmenin en nemli yolu da etkinliklerin okulun ve evrenin artlar dikkate alnarak veli, renci ve retmenler tarafndan birlikte planlanmasdr.

Okulda Dzenlenebilecek Sosyal ve Kltrel Etkinlikler

Sosyal ve kltrel etkinlikler kapsamnda kulp almalar ve toplum hizmeti almalar, ilgili ynetmelikler gerei yaplmas zorunlu olan faaliyetlerdir. Bu faaliyetlerin yannda rencilerin yeteneklerini ortaya karacak ve onlarn sosyalleme srelerine katk salayacak biimde, Sportif karlamalar Snflar ve okullar aras yarmalar Sanatsal etkinlikler Defile, sergi ve kermes tr faaliyetler Geziler Karde ve komu okul ziyaretleri Hobi baheleri Beden eitimi, izcilik, mzik ve halk oyunlar v.b. Okul dergisi/gazetesi karlmas v.b. eklinde planlanabilir. Bu etkinlikleri planlama ve hayata geirmenin asl amac, rencinin sosyallemesi ve kendisini ifade edebilmesidir. Bunun yannda planlanan her etkinliin eitsel bir yannn olduu da unutulmamaldr. Okulda dzenlenen sosyal ve kltrel etkinliklere gnll velilerin de katlm eitsel ve sosyal adan nemli kazanmlar salayabilir. Gnll veli katlm ile aklamalar Sosyal Etkinlikler Ynetmeliinde yer almaktadr. Bu etkinliklerin yaplmas srecinde acmasz bir rekabet ortamnn olumamas iin nlem alnmasna, rencilerin, velilerin ve okul personelinin rencide olmamasna dikkat edilmelidir.

Toplum Hizmeti almalar

Sosyal Etkinlikler Ynetmeliinde belirtildii gibi: rencilerin; kendilerine, ailelerine, evrelerine ve topluma duyarl, gnll alma bilincine sahip, sorun zen ve zm reten, resm, zel kurum ve kurulular ile sivil toplum 189

kurulularyla i birlii iinde alma becerilerini gelitirmi bireyler olarak yetimeleri iin toplum hizmeti almalarna yer verilir.

Burada dikkat edilmesi gereken en nemli husus; Sosyal Etkinlikler Ynetmeliinin ekinde yer alan 32 renci kulbnn hepsinin kurulmasnn zorunlu olmaddr. Bu kulplerin dnda okulun ve evrenin artlar da dikkate alnarak ve rencileri karar alma srecine katarak istenilen sayda renci kulb kurulabilir. Kulp almalar kapsamnda, rencilerin ya ve bilgi seviyelerine uygun ayr veya bireysel olarak ya da grupla hazrlanacak alma planlarna ve projelere gre toplum hizmeti almalar yaptrlr. Okul ve cevre koullar dikkate alnarak aadaki almalardan biri toplum hizmeti olarak seilebilir. Kimsesiz, engelli ve sokakta yaayan ocuklara yardmc olmak evrelerindeki yal ve bakma muhta insanlara gnlk ilerinde yardmc olmak Trafik kurallarna uyulmas iin rencileri ve halk bilinlendirme almalar yapmak Okul bahesini, evreyi, bo arazi ve alanlar aalandrmak, erozyonla mcadele etmek, yok olmaya yz tutmu bitki trlerini korumak ve yetitirmek iin almalar yapmak rencilerle birlikte toplum hizmeti etkinliinin yaplmas iin veli izin belgesine ihtiya vardr. Aada bir veli izin belgesi rnei verilmitir.

VEL ZN BELGES
(Toplum hizmeti iin)

Velisi bulunduum ................... snf .............................. numaral rencinin planlanan ................................... ......................................... toplum hizmeti almasna katlmasnda herhangi bir saknca grmediimi bildiririm. ....... / ....... / ....... Veli Ad Soyad Adres Telefon : .............................. : ..............................

190

Sportif Faaliyetler
Sosyal etkinlikler kapsamnda deerlendirilebilecek faaliyetlerden birisi de sportif faaliyetlerdir. Bu faaliyetlerde sportmenlik ruhunun gz ard edilmemesi, rencilerin kazanrken, rekabet ederken takm olmay, hogry, kaybedince de beraber zlmeyi tadarak hayatlarnda farkl renklerin olduu hissettirilmelidir. Sportif faaliyetlerde ocuklarn veli izin belgelerinin ve salk raporlarnn alnmas, meydana gelebilecek zc olaylarn sonularnn azalmasn salayacaktr. Bu belgeler tamamlandktan sonra sporcu lisanslarnn MEBBSten nasl alnaca aadaki emada adm adm gsterilmitir. ema 4: Sporcu Lisans Nasl Alnr

Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla

http://mebbis.meb.gov.tr Beden Eitimi Spor zcilik Modl Lisans lemleri Lisans Giri Ekran Yeni Kimlik Bilgileri Doldur Spor Alanndan Bran Se Kategori Se Tarih Verilerek lem Yapann Ad Yazlr Kaydet

Ders D Eitim (Egzersiz) almalar

Ders d eitim, rencilerin ders d zamanlarn etkili olarak deerlendirmek, eitsel, sosyal, kltrel ve sportif ynlerden geliimlerine katkda bulunmak amacyla yaplan almalardr. retmenler ders d eitim etkinlikleri kapsamnda aada belirtilen alanlarda almalar yapabilirler. zcilik Beden eitimi ve spor almalar Halk oyunlar Gzel sanatlarla ilgili dallar (Edebiyat, Resim, Mzik vb.) TBTAK koordinesinde yrtlen bilim olimpiyatlar ve proje almalar Egzersiz programlar, retmenler ve okul idaresi ile beraber hazrlanr, ile mill eitim mdrlklerince onaylanr. Program eitim retim yl bandan sonuna kadar olan sreyi kapsayabilir. Bu etkinliklerde grev alacak retmenlerde aranacak nitelikler ile her bir etkinlik iin aranlacak en az renci says ile benzeri dier hususlar aadaki tabloda belirtilmitir.

191

SIRA NO 1

ETKNLK ALANI ZCLK BEDEN ETM SPOR ALIMALARI a) Futbol b) Hentbol c) Basketbol ) Voleybol d) Atletizm e) Gre f) Badminton g) Kros ) Judo

EN AZ RENC SAYISI 12

NTELKLER Milli Eitim Bakanlnca verilmi zci Liderlii Sertifikas bulunan retmenler tarafnda yrtlr.

h) Karete ) i) j) l) Tekvando Masa Tenisi Jimlastik Satran

k) Yzme m) Boks n) Eskrim o) Kayak

18 14 12 12 12 10 8 8 7 7 7 6 6 6 6 6 6 6

Beden eitimi retmenleri tarafndan yrtlr. Beden eitimi retmeni bulunmamas veya yetersiz olmas halinde, yan alan beden eitimi olan veya yrtlecek etkinlikle ilgili olarak; kamu kurum ve kurulularnca dzenlenen kurslara katlarak belge alan ya da ulusal veya uluslar aras dzeydeki yarmalara sporcu, antrenr hakem olarak katldklarn belgelendiren dier alan retmenleri tarafndan da yrtlebilir.

HALK OYUNLARI

12

Trk halk oyunlar retmenleri tarafndan yrtlr. Trk halk oyunlar retmeni bulunmamas veya yetersiz olmas halinde, yan alan halk oyunlar olan veya bu alanda beceri, deneyim ve almalar bulunan ve bu durumunu belgelendiren dier alan retmenleri tarafndan da yrtlebilir.

GZEL SANATLAR a) Plastik sanatlar 1) Resim 2) Heykel 3) Mimari b) Fonetik sanatlar* 1) Mzik 2) Edebiyat 4 c) Dramatik sanatlar* 1) Tiyatro 2) Opera 3) Bale 4) Drama 5) Sinema 8 Alann retmenleri tarafndan yrtlr. Alann retmeni bulunmamas veya yetersiz olmas halinde, yan alan yrtlecek etkinlie uygun olan ya da ilgili alanda beceri, deneyim ve almalar bulunan ve bu durumunu belgelendiren dier alan retmenleri tarafndan yrtlebilir.

192

Aklama 1) (*) en az renci says, oluturulacak grup veya alma konusuna gre kurum mdrlklerince belirlenir. 2) Ders d eitim almalar kapsamndaki herhangi bir etkinlik alannda en az renci says dikkate alnarak oluturulabilen grup saysna gre etkinlii yrtecek nitelikteki retmen saysnn daha fazla olmas halinde, bu etkinliin hangi retmen veya retmenler tarafndan yrtlecei ilgili okulun retmenler kurulunca belirlenir.

retmenlere, Ynetici ve retmenlerin Ders ve Ek Ders Saatlerine likin Karar gereince haftada azam 6 saati gememek zere cret denir. Ancak, bir ders ylnda bu kapsamda denecek toplam ek ders saati says, okulun bir ders ylndaki toplam ders saati saysnn %5ini geemez. Vekleten atananlar dhil yneticilere, ek ders grevi verilemez.

Proje Hazrlama ve Projenin nemi

retmenler, rencilerinin hayal glerini harekete geirmek suretiyle yaratc fikirler ortaya kmasn ve zgn projeler retebilmesini salayabilirler. retim programlarnda ve ders d etkinliklerinde proje oluturma almalarna daha fazla yer verilmesi ngrlmtr. Birok retmen iin proje kelimesi rktc gelebilir. Oysa proje, yaanlan sorunlara zm retilmesi amacyla yaplan i ve ilemler btndr. Aadaki emada proje oluturma, uygulama ve deerlendirme srecinde izlenmesi gereken basamaklar gsterilmitir.

ema 5: Proje Basamaklar Hazrlanabilecek projeler, bunlar iin bavurulabilecek kurumlar

Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla

Sorunun Hissedilmesi Sorunla lgili Veri Toplamak Projenin Planlanmas Projenin Gelitirilmesi ve Uygulanmas Projenin Deerlendirilmesi Proje, belli bir zaman diliminde deiimi hedefleyen, birbiriyle ilikili ama ve hedefleri olan, uygulanmas sonucunda eitli rnlerin elde edildii bir almadr.

Proje Hazrlamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

stenilen her konuda proje hazrlanabilir. Ancak proje; harcanacak kaynaklarn yeterlilii, salayaca yarar ve uygulama alanlar dikkate alnarak verimlilik, etkililii de dnlerek hazrlanmaldr. Bu amala dikkat edilmesi gereken hususlar aada belirtilmitir. Proje almalar toplumsal yarar salamaya dnk olmaldr. Projeler ak ve anlalr olmaldr. Projeler uygulanabilir olmaldr. Projeler eitsel olmaldr. Proje ekonomik olmaldr. Proje srdrlebilir olmaldr. Projenin riskleri ngrlmelidir

193

Hazrlanabilecek Projeler, Bunlar in Bavurulabilecek Kurumlar

lkemizde yrtlen projelerin, eitim, bilgisayar, biyoloji, matematik, fizik, kimya ve evre alanlarnda younlat grlmektedir. zellikle son yllarda eitim ve evre alannda hazrlanan projelerde ciddi bir art gzlemlenmektedir. Ulusal Ajansn Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi ile TBTAKn bu alandaki projelere ciddi destek salamas projelerin niteliini ve niceliini arttrmaktadr. u anda lkemizde proje yarmalar TBTAK tarafndan yaplmaktadr. Bunun yan sra baz zel kurulular da eitli proje yarmalar dzenlemektedirler. Yakn evredeki yerel ihtiyalar karlayacak projeler iin ky muhtar, belediye, zel kurululara, sivil toplum rgtlerine, ulusal ve uluslar aras dzeydeki projeler iin ise TBTAKa (http:// www.tubitak.gov.tr) ve Ulusal Ajansa (http://www.ua.gov.tr/) bavuru yaplabilir.

Milli Bayramlar, Belirli Gn ve Haftalar

Milli bayramlarn nasl kutlanmas gerektii Sosyal Etkinlikler Ynetmeliinin 28, 29, 30 ve 32. maddelerinde belirtilmitir. Okullarda kutlanacak mill bayramlar ve yerel kurtulu gnleri; 29 Ekim Cumhuriyet Bayram. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram. 19 Mays Atatrk Anma ve Genlik ve Spor Bayram. 30 Austos Zafer Bayram. Yerel Kurtulu Gnleri. Milli bayramlarn iyi planlanmas, rencilerin gemi tecrbelerinden yararlanlmas nem arz etmektedir. Ancak gemi yllara ait tren faaliyetlerinin birebir alnmas, hep ayn iirlerin, konumalarn yaplmas/yaptrlmas doru deildir. Ayrca trenlerde hep ayn rencilere grev verilmemesi de dikkat edilmesi gereken bir konudur. Okullar, kutlamalarda donatlr. Byk yerleim merkezlerinde okullarn btnyle katlamamas durumunda trenler okullarda yaplr. Okul veya kurumlarda kutlanabilecek ya da anlabilecek gn ve haftalar, Belirli Gn ve Haftalar izelgesinde dzenlenmitir. Bu izelgede yer almayan dier ulusal veya uluslararas gn ve haftalarn kutlanp anlmasna retmenler kurulunca karar verilebilir. evrenin zellii, okulun fizik durumu ve imknlar gz nnde tutularak okul ynetimince belirlenen bu etkinliklerin hangilerinin snf ii, snflar aras veya okul dzeyinde gerekletirilecei ve bu etkinliklerde hangi kulp ve rencilerin grevlendirilecei retmenler kurulunca kararlatrlr. Belirli gn ve haftalarla ilgili etkinliklere, rencilerin aktif katlmlar salanr.

194

retmenin Kiisel ve Mesleki Geliimi

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Kiisel geliim nedir? Kendini tanma ve kendini gerekletirmenin nemi nedir? Kiisel geliim nasl gerekletirilebilir? Mesleki geliim nedir? Mesleki geliim nasl salanr?

retmenin Kiisel Geliimi Kiisel Geliim

Her insann iinde kefedilmeyi bekleyen bir gizil g bulunmaktadr. Bu gizil g ortaya karlp deerlendirilirse anlaml olur, aksi halde bir atl potansiyel olarak orada durur. Baz insanlar bu gizil gc kefedip deerlendirirken baz insanlar da bunu beceremezler. Kiisel geliim bu gizil gcn kefedilip, ortaya karlmas, gelitirilmesi ve kullanlmas sreci olarak tanmlanabilir. Hayatn ak ierisinde zaman zaman sorunlar ve frsatlarla karlaabiliriz. Bu sorunlarn bir ksmna aklmz ve mantmzla yaklaarak zm retirken, bir ksmna da duygularmzla yaklatmz iin zm retemeyebiliriz. retmenlik mesleinin ilk yllarnda karmza kan sorunlara yaklam tarzmz genelde duygusaldr. Duygusal dnyamza tadmz sorunlarn zm ou kez zordur. Kii, bu sorunlara zm bulamadnda ok kolay hayal krklklar yaayabilir ve de ylgnlklara kaplabilir. Bu durum zamanla tkenmilik sendromunun yaanmasna neden olabilir. Bylesi durumlarda ayakta kalabilmenin en nemli yollarndan birisi de kiisel geliim dorultusunda hedefler belirleyip bunlar gerekletirme abas ierisinde olmaktr. Bu anlamda; Genel kltr Sosyal yaam ierisindeki aktivitelerde bulunabilme Organizatrlk Koluk Beden dilini kullanabilme Oyun ve drama Teknolojiden yararlanma Yabanc dil renme Diksiyon Doa sevgisi Kiisel hobiler Mzik vb. alanlardaki uralar, kiisel geliime olumlu katklar salayabilmektedir. 195

Kendini Tanma ve Gerekletirmenin nemi

Kiisel geliimin gerekletirilebilmesi iin, bireyin kendisini tanmas, gizil glerini gelitirmesi ve evresindeki frsatlar kendisine olumlu ynde katk salar hale getirmeye almas nem tamaktadr. Yunus, Seni senden iyi kim bilebile..., Seninle sen dan, gr nerdesin sen. szyle kiinin ncelikle kendisini tanmasn, kefetmesini ve bu yolla gl ve zayf ynlerini kefederek bir yaam felsefesi belirlemesinin gerekli olduunu anlatmaya almtr. Bireyin gl ve zayf ynlerini bilmesi kendisini gerekletirme yolunda nemli admlar atmasna olanak salayacaktr.

Kendini gerekletirmekte olan birey daha verimlidir. evresiyle salkl ilikiler kurma yolunda admlar atmada baarldr. nsani deerlere sayg duyar ve bu deerleri gelitirme ynnde admlar atma eiliminde olur. Demokratik ve zgrlk bir anlaya sahiptir. Deiime ve yeni yaantlara aktr. Hzla deien dnyann bir paras olduunu bilir ve deiimin artlarna kendisini hazrlar. Kendini gerekletirme kiinin yaam sresince devam eder. Kii bu srete yapt almalardan keyif alr, mutlu yaar ve bu durumunu evresine olumlu ynde yanstabilir.

Kiisel Geliimin Gereklemesi

Kiisel geliimin salanabilmesi ncelikle kiinin geliim srecinde istekli olmasna baldr. Kiide byle bir istek mevcut deilse dardan yaplan zorlamalar kiisel geliim iin fazla yarar salamaz. Topluma eitli konularda liderlik yapma gibi bir misyona sahip olan retmenin kiisel geliim abas gstermesi, istee bal olmann tesinde zorunluluk olmaldr. Kiisel geliim abas iinde olan bireyler kendini gerekletirmeye yaklam olurlar. Srdrlebilir bir kiisel geliim iin byk dnp ie kk admlarla balanldnda daha iyi sonular alnabilir. Kiisel geliim iin mesleki ve sosyal evrede rol model olabilecek kiilerle tanmak, sivil toplum rgtlerinin almalarnda yer almak, kurs ve seminerlere katlmak, sosyal sorumluluk projelerinde grev almak, sanat, spor, gibi aktiviteler iinde bulunmak kiisel geliimde etkili olabilecektir.

196

Kiisel geliimi engelleyen en nemli etmenlerden biri hedeflenen almalarn tamamlanmadan yarda braklmasdr. Her gn yabanc bir dilden 5-10 kelime renmek, bir kitaptan hi olmazsa 15-20 sayfa okumak, internet karsnda geirilen bir blmn aratrmaya ve bilgi edinmeye ayrmak gibi aktiviteler, gnler, haftalar ve aylar getike ortaya kacak kiisel birikimi artc hale getirecektir.

retmenin Mesleki Geliimi Mesleki Geliim

Mesleki geliim sreci mesleklere gre farkllk gsterse de tm mesleklerde ortak olan nokta, bireyin kendini tanmas, gl ve zayf ynlerini bilmesi ve bu ekilde mesleki geliimini salayc araylara girmesi olarak tanmlanabilir. retmenlik meslei iin bu sre, adayn meslee adm atmasyla balar. Aday retmen ilk yllarda meslein getirdii sorunlarla baa kmaya alrken dier yandan da an gereklerine ve ihtiyalarna uygun olarak mesleki geliimini srdrme durumundadr. Eer retmen meslekte reniyorsa, o retmenin sunaca eitim hizmetinin kalitesi de yksek olur. (Seferolu, 1999,s.3). Mesleki Geliim Bireye belirli bir meslek alan ile ilgili bilgi, beceri ve alkanlklar kazandrmay, onun yeteneklerini trl ynlerden gelitirmeyi ngren eitim srecidir. (Demirel, 2010, s. 89).

Bu yzden retmenin meslek yaam boyunca renmeye arzulu olmas, ayn zamanda mesleki geliimine de katk da bulunacandan, meslee uyum ile ilgili sorunlarnn da zmne yardmc olacaktr. Dier yandan MEB retmen yetitirme ve Eitimi Genel Mdrlnn hazrlam olduu Okul Temelli Mesleki Geliim (OTMG), Okul iinde ve dnda retmenlerin; Mesleki bilgi, Beceri, Deer ve Tutumlarnn geliimini destekleyen, etkili renme ve retme ortamlar oluturmada retmene destek salayan sreler btn olarak tanmlanan bir alma bulunmaktadr. OTMG, mesleki yeterliklerini gelitirmek isteyen retmene kendi geliim modelini kendisinin oluturmas, hazrlad Mesleki Geliim Plannn uygulanmas ve izlenmesi srelerinde retmene yol haritas sunmas bakmndan Trk Eitim Sisteminde yeni bir kavram olarak karmza kmaktadr. OTMG ile; Okuldaki insan ve materyal kaynaklar etkin biimde kullanlarak retmenlerin mesleki geliim ihtiyalarnn okul ortamnda karlanmas, renciler iin retim ve renim kalitesinin artrlmas, retmenlerin kendi geliimleri iin daha fazla sorumluluk almalar ve z deerlendirmeleri sonucunda eksik grdkleri ynleri ya da gelitirmek istedikleri yeterlik alanlarna ynelik Mesleki Geliim Plan hazrlamalar ve uygulamalar, retmenlerin deneyimlerini paylamalar ve daha az deneyimli meslektalarna rehberlik etmeleri, retmenlerin retme-renme stratejileri ile ilgili yeni yaklamlar konusunda daha bilinli duruma gelmeleri, Meslektalarnn yardm ve destei ile bu yaklam ve stratejileri kendi uygulamalarna yanstmalar, Okullarn geliim planlar dorultusunda retmenlerin deneyim ve uzmanlndan yararlanlmas, 197

 Okul alma kltr ve deerler sisteminin geliimine bal olarak okulun evre ile btnlemesi ve evre olanaklarnn okul sorunlarnn zmnde daha fazla ie koulmas beklenilmektedir. OTMG anlaynn kazandrlmas ve uygulanabilmesi iin daha detayl bilgi ve kullanlabilecek formlar http://otmg. meb.gov.tr/yayin.html adresinden temin edilebilir. Aday retmen birok engeli aarak girdii mesleinde bir hedef olan KPSS engelinden sonra meslek adna yeni hedefler gelitirmedii takdirde decei boluktan, yapaca kiisel ve mesleki geliim plan sayesinde kurtulabilir ve bu sayede meslek yaam boyunca hem mesleki geliimine hem de kiisel geliimine katk salayabilir. Aday retmen gelecee ynelik olarak tasarlad mesleki hedeflerine ulamak iin eitli alanlarda kendini gelitirmek ihtiyac duyabilir. Bu alanlar; 1) Mevzuat Bilgisine Hakim Olma Aday retmenlerin karlatklar sorunlarn temelinde mevzuat bilgisine hakim olmamalarnn yatt sylenebilir. Mevzuata hakim bir retmen mesleki haklarn iyi bilecei iin hakszlklara uramayaca gibi, meslein gereklerini hakkyla yerine getirecei iin bu abasyla da retmenlik mesleinin saygnlna olumlu ynde katk sunabilir. retmenin mevzuat bilgisine hakim olmas disiplin sorunlar yaanmamas anlamnda da olumlu katklar salayabilir.

2) Mesleki Yaynlar zleme Mesleki yaynlar izlemek aday retmenin mesleki geliimine dorudan ve ok olumlu katklar salayabilir. nk mesleki yayn tanm iinde mevzuat, milli eitim ile ilgili dergiler ve sendikalarn sreli ve aylk yaynlar yer almaktadr. Bu yaynlar dzenli bir biimde takip eden aday retmen hem mevzuattan haberdar olacak hem de gncel bilgileri ve eitim alanndaki yeni bak alarn takip etme frsat bulacaktr. Bu anlamda Milli Eitim Bakanlnn Bilim ve Akln Aydnlnda Eitim Dergisi, Milli Eitim Dergisi ve Tebliler Dergilerinden, Milli Ktphanenin internet sitesinden (http://www.mkutup.gov.tr), Tbitak tarafndan kurulan ve niversiteler ve aratrma kurumlarn birbirine balayan akademik bilgi a olan Ulakbimden yararlanlabilir. Ayrca niversitelerin yaynlarnn da takip edilmesi mesleki geliimin salanmas anlamnda aday retmene faydal olabilir. Ayrca Babakanlk Mevzuat Gelitirme Daire Bakanlnn internet sitesinden de mevzuat gncel olarak takip edilebilir.

3) Biliim teknolojilerinden yararlanma Bilgi andaki retmen rolne bakldnda, retmenin bilgiyi aktaran ve ezberleten deil, rencileriyle birlikte bilgiyi reten ve onlara bilgiye ulama konusunda rol model olduu sylenebilir. Bir baka deyile gnmzde retmen renciye bilginin fotorafn ektirmemekte, bilginin resmini yapmasn istemektedir. Bunun iin de retmenin bilim ve bilgi anda biliim teknolojilerinden yararlanmas zorunlu hale gelmitir. Biliim teknolojilerini iyi kullanan bir retmen derslerini daha etkili anlatacak, bilgiye daha kolay ulaacak ve rencilerine teknolojiyi etkili kullanabilmeleri asndan iyi bir rol model olacaktr. Bilindii gibi retmenin biliim teknolojilerini etkili kullanabilmesi iin bulunduu okulun teknolojik adan yeterli durumda olmas gerekmektedir. ayet byle bir eksiklik varsa aday retmen evresindeki sivil toplum rgtleriyle iletiime geerek okulunun alt yap eksiklerini giderebilir ki bunu gerekletiren birok retmenimiz mevcuttur. Bunun yannda gidilen okulda karlalacak bir baka sorun da okulun teknoloji mezarlna dnm olma ihtimalidir. Bu durumda retmene den grev teknoloji kullanmndaki becerilerini hayata geirerek atl durumdaki bu aralarn etkin olarak kullanlmasn salamak olabilir. 198

4) Hizmetii eitim etkinliklerinden yararlanma Aday retmenin kendi yeteneine, baarsna etki edecek geliim frsatlarn salayacak en nemli frsatlardan birisi hayat boyu renme organizasyonlar iinde deerlendirilebilecek hizmetii eitim etkinlikleridir. Bu balamda Hizmetii Eitim Daire Bakanlnn internet sitesinin dzenli olarak ziyaret edilmesi tavsiye edilir. Hizmetii eitim planlamalarnn yllk takvim eklinde yer ald bu siteden mesleki geliim adna seilecek faaliyetler, Mebbis modlleri ierisinde yer alan Hizmetii Eitim Modlnden bavurularak ve takip edilerek sonulandrabilir. Bu noktada seilecek faaliyete bavuru faaliyetin balangcndan 60 gn nce yaplmaldr. Bu konudaki en detayl bilgi Milli Eitim Bakanl Hizmetii Eitim Daire Bakanlnn internet adresinden (http://www.hieb.gov.tr) alnabilir. Ayrca retmen Akademisi Vakfnn (http://www.orav.gov.tr) ve Eitim Reformu Giriiminin (http://www.sabanciuniv.edu.tr) internet adreslerinden de mesleki geliim amacyla faaliyetlere bavurularak yararlanlabilir. Mesleki geliim anlamnda retmenlerin en ok kullanmalar amalanan Hizmetii Eitim Modlnde bir bavurunun nasl yaplacana dair ema aada aklanmtr. ema 6: Hizmetii Eitim Bavurusu

Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla Tkla

http://mebbis.meb.gov.tr Hizmetii eitim modl Kullanc girii Giri kodu, kullanc ad ve ifre yazlr Hizmetii eitim modl Bavuru ilemleri Faaliyet bavuru Hizmetii eitim faaliyeti arama kan listeden faaliyet seilip onaylanr.

Giri kodu her seferinde bilgisayarn otomatik olarak verdii koddur. Kullanc ad ve kiisel ifre ise okul ynetiminden alnr ve retmen isterse kiisel ifresini deitirebilir. retmen mdr yetkili retmen ise kullanc ad ve ifresini il/ile LSS yneticisinden alabilir.

5) retmen rgtleriyle ibirlii yapma retmen rgtlerinin, retmen derneklerinin ve sivil toplum kurulularnn dzenli olarak yapm olduklar yaynlar ve internet sitelerinde yer alan bilgiler aday retmenin mesleki geliimine nemli katklar salayabilir. Bu yzden bu sitelerin dzenli olarak ziyaret edilmesi nerilir.

6) zgn projeler retme ve hayata geirme Mesleinde farkndalk yaratmak isteyen bir retmen iin proje ciddi bir aratr. Bu ara etkili kullanld takdirde retmenin mesleki geliimine katk salayaca gibi rencilerinin ilkretim programnn hedefleri dorultusunda yetitirilmesine de olanak salayabilir. Bir retmen zgn projeler retmeye ve hayata geirmeye neden ihtiya duymaldr?

199

retmenlik Kariyer Basamaklarnda Ykselme

Kariyer basamaklarnda ykselme retmenin kendini gelitirerek mesleinde ilerlemesi asndan nemlidir. Bu anlamda retmenler 2005 ylnda yrrle giren retmenlik Kariyer Basamaklarnda Ykselme Ynetmelii dorultusunda alacak olan snava bavurabilir ve kariyer geliimlerine buradan balatabilirler. Kukusuz bu snavlara girmenin ve mevcut unvanlar elde etmenin birtakm koullar mevcuttur ve bu koullarn yerine getirilmesi ya da bu koullarn tanmas gerekir. Bu koullar u ekilde sralanabilir; Adaylk dneminden sonraki retmenlik, uzman retmenlik ve baretmenlik eklinde basamaklara ayrlan kariyer ykselme olana toplam serbest retmen kadro says iinde uzman retmen oran % 20, baretmen oran % 10 biiminde belirlenmitir ve adaylk dnemi hari bavuru sresinin son gn itibaryla; a) Uzman retmenlik iin retmenlikte 7 yl, b) Baretmenlik iin uzman retmenlikte 6 yl grev yapmak gerekmektedir. Ancak ilgili ynetmeliin 9. Maddesine gre; Alannda veya eitim bilimleri alannda tezli yksek lisans veya doktora renimini tamamlayanlar, retmenlik kariyer basamaklarnda ykselme snavndan muaf olup, snavdan muaf bulunanlarn kariyer basamaklarnda ykselmelerinde, eitim-retim hizmetleri snf kadrolarnda bulunan retmenlerden adaylk dnemi hari bavuru sresinin son gn itibaryla; a) Alannda veya eitim bilimleri alannda tezli yksek lisans renimini tamamlayanlardan uzman retmenlik iin retmenlikte 7 yl, b) Alannda veya eitim bilimleri alannda doktora renimini tamamlayanlardan baretmenlik iin retmenlikte 7 yl kdemi bulunmak art aranmaktadr. lk bakta uzun bir sre gibi deerlendirilecek bu durum retmenin kariyer planlamasnda ufkunu aacak, kendisine hedef koyduu iin daha planl, daha istekli ve amal bir ekilde grev yaparak kendi farkn ortaya koyacak, sradan bir insan olmadn hissettirecektir. Bu nedenle kariyer basamaklarnda ykselme snav mesleki geliim asndan doru deerlendirilmesi gereken bir snavdr. Kariyer basamaklarnda ykselme snav sonucunda uzman retmenlik unvan kazanm bir retmen 1. ve 2. Derecede ise zel hizmet tazminatnn %20 fazlasn, 3. ve daha alt derecelerde ise zel hizmet tazminatnn %15 fazlasn almaktadr.

200

Aday retmene Rehberlik

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz: Aday retmen okul ynetiminin rehberliinden nasl yararlanabilir? Aday retmen zmre arkadalarnn rehberliinden nasl yararlanabilir? Aday retmen eitim mfettiinin rehberliinden nasl yararlanabilir?

Aday retmen, greve balad andan itibaren, devletin kamuya kar gerekletirmek zorunda olduu temel ve asli grevlerinden biri olan eitim-renim grevini yerine getirmekle ykml kamu grevlisidir ve bir takm sorumluluklar vardr. Bu sorumluluunun bilinci ierisinde grevini yaparken, adaylk eitimini de tamamlamak durumundadr. Bu adaylk sreci ierisinde bir yandan mesleinin gereklerini ve kurallarn renip uygulama abas ierisindeyken, bir yandan da kiisel ve mesleki geliimini salamak abas ierisinde olmaldr. Aday retmen mesleinin ilk gnlerinde evreye uyum seminerleri ile bulunduu evrenin genel ve zel koullar hakknda bilgi edinirken bu srecin devamnda, evresinde bulunan okul mdr, zmre arkadalar, kendisi iin grevlendirilmi olan rehber retmen ve eitim mfettilerinden yaralanabilmelidir.

Okul Ynetiminin Rehberliinden Yararlanma

Aday retmen, atand okula greve balamak zere gittii zaman ilk karlap, muhatap olaca kii/kiiler okul mdr ya da mdr yardmclar olacaktr. lk karlamadan sonra, grev sreci ierisinde birlikte olaca bu kiilerden mesleki geliimleri iin yararlanmay bilmelidir. Aday retmen bu srete okul ynetiminden; Okulun bulunduu yrenin ve okulun zellikleri, Ulam ve barnma gereksinimlerini nasl karlayabilecei, Okulun hizmet verdii sosyal evrenin ekonomik, kltrel ve insani zellikleri, Yabancs olduu o beldede yaanabilecek sosyal olaylarda (lm, dn, vb.) beldenin kltrel zelliklerine gre nasl davranmas gerektii, renci velileri ile iletiiminde taknmas gereken tutum ve kullanaca dilin nasl olaca, Okula geli-gidi saatleri, nbet grevinin gerekleri, okulda uymas gereken kurallar, okulun blm ve birimlerinden nasl yararlanabilecei, Kyafetinde, konumasnda, davranlarnda ve evresiyle ilikilerinde dikkat edecei, rencileriyle yaayabilecei sorunlarda neler yapmas, nasl davranmas gerektii, dari i ve uygulamalarn nasl yapld/yaplaca, gibi hususlarda yardm alabilir.

Zmre Arkadalarnn Rehberliinden Yararlanma

lkretim okullarnda, 1, 2, 3, 4 ve 5inci snflarda ayn snf okutan snf retmenleri ve varsa bran retmenlerinin, 6, 7 ve 8inci snflarda da ayn dersi okutan retmenlerin oluturduu birliktelie zmre denir. 201

Aday retmen, mesleki geliim srecinde ayn zmre iinde olduu arkadalarndan ve evresindeki dier retmenlerden rehberlik yardm alma abas iinde olmaldr. Bu dorultuda aday retmen: retim programlarnn uygulanmasnda karlalabilecek glklerin neler olduu rencilerin alma anlaylar ile evrenin zellikleri Etkili snf ynetimi konusunda yapmas gerekenler renci baarsn deerlendirme srecinde yaplmas gerekenler Aile zellikleri ile retmen veli ilikilerinde dikkate alnmas gereken noktalar Okul ve blmlerinden etkin yararlanlabilmesi iin yaplmas gerekenler Okul-evre zelliklerine gre, proje ve performans grevlerinin belirlenmesi derslerin ilenii srecinde kullanlabilecek uygun etkinlik rnekleri ile materyal hazrlanmas gibi hususlarda yardm alabilir.

Rehber retmenden Yararlanma

Uygulamal eitim srecinde okul mdr tarafndan aday retmenin yetitirilmesi amacyla bir retmen grevlendirilmesi yaplmas zorunludur. Aday retmen, bu rehber retmenin gzetiminde mesleki geliimini srdrmek ve adaylk eitimini tamamlamak durumundadr. Bu srete aday retmen kendisi iin grevlendirilen rehber retmenden; Karlaaca glklerde rehber retmeninden fikir alma ve hangi kaynaklara bavurmas gerektii Okul ynetimince verilecek grevlerin yerine getirilmesi Planlayaca zgn alma ve uygulamalarn gerekletirilmesi Uygulamal eitim srecinde verilecek grev ve almalarn ierikleri ile bavurulabilecek kaynaklarn neler olabilecei Aday retmen tek retmen olarak alyorsa kendi okulunda alan rehber retmeni olamayacaktr ve kendisine yakn bir okuldan rehber retmen tayn edilecektir.

Bu durumunda; Rehber retmen ile belirli zaman aralklarnda birlikte alabilmek iin alma plan hazrlanmas, Karlalan glklere ilikin notlar alnp, kaytlar tutulmas, bir araya gelindiinde rehber retmeninin danmanlndan yararlanlmas hususlarnda rehber retmeninden yardm alabilir.

Eitim Mfettilerinin Rehberliinden Yararlanma

Aday retmenin adaylk eitimi srecinde mesleki ve kiisel geliim asndan yardm ve rehberlik alabilecei kaynak kiilerden biri de eitim mfettileridir. Eitim mfettilerinin grev ve sorumluluklar arasnda, aday retmenlerin yetitirilmesi, mesleki yardmlarda bulunulmas ve i banda yetimelerine rehberlik etmesi bulunmaktadr. Bu erevede aday retmenin okulla ilgili tm faaliyetlerde eitim mfettiinin rehberliinden yararlanma abas iinde olmas gerekir. Ancak, her gerek duyduu anda eitim mfettiine ulaamama sknts yaayabilecei dnldnde, karlat glkler, yantn bulamad sorular, bavurmas gereken yol ve yntemler ve bilemedii dier konular not almaldr.

202

Not ald konular eitim mfettilerinin okuluna yapt ziyaretler srasnda onlara sormal bire bir yardm almaldr. Bunun yannda eitim mfettileriyle kurabilecei e-posta ve telefon iletiimi ile de bilgi al verii salayabilir. Bunlarn yannda frsat bulduka il mill eitim mdrlndeki Eitim Mfettileri Bakanl da ziyaret edilerek gereksinim duyulan konularda yardm alnabilir.

Aday retmenler bu danmalar srecinde; Kurum binas ve blmlerinin temizlik, bakm ve onarm ile hizmete uygun eya ve arala donatlmas ve kullanlmasnn salanmas iin yaplmas gerekenler, Yangndan korunma ve sivil savunma nlemlerinin alnmas ve uygulamasnn nasl salanaca, Dersliin dzenlenmesi, ders ara gereleri ve retim materyallerinin etkin kullanmnn nasl salanabilecei, retmenler kurulu, zmre retmenler kurulu ve ube retmenler kurulunun ilevleri ve bu kurullardan etkin yararlanmann yollar, Trenler, belirli gn ve haftalar, renci kulp almalar ile sosyal, kltrel ve sportif etkinliklerin nasl yrtlecei ve kaytlarnn nasl tutulaca, Okulda tutulmas gerekli defter ve dosyalarn dzenlemesi, ilenmesi ve arivlenmesi ilerinin nasl yrtlecei, e-Okul ortamnda gerekletirilen renci kayt, nakil, bilgi girii vb. ilerin nasl yrtlecei, Okul Aile Birliinin kurulu ve ileyiine ilikin i ve ilemlerin nasl yrtlecei, Okul ile evre arasnda olumlu ilikilerin nasl kurulaca ve evrenin olanaklarndan nasl yararlanlaca, Derslerin ilenii srecinde uygun yntem ve tekniklerin nasl seilecei, renme-retme ortamnn nasl kurgulanaca, rencilere, programlarn ngrd bilgi, beceri, tutum ve olumlu alkanlklar kazandrma srecinin nasl ynetilecei, rencilerin bireysel farkllklarna gre renme-retme srecinin nasl planlanaca, Birletirilmi snfl okullarda eitim retim etkinliklerinin nasl yrtlecei, Mesleki geliimleri iin incelemeleri gereken mesleki eserler ile mevzuatn neler olduu konularnda eitim mfettilerinden yardm alarak bilgi edinebilirler.

203

zel Eitim

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. zel eitim nedir? zel eitim gerektiren yetersizlikler nelerdir ? zel eitim gerektiren bireylerin genel zellikleri nelerdir? zel eitim gerektiren bireylerin eitsel tanlanmasnda okul mdrnn, retmenin grev ve sorumluluklar nelerdir? Kaynatrma eitimi nedir? Kaynatrma yoluyla eitimin uygulama biimleri nelerdir? Kaynatrma eitiminde okul mdrnn grev ve sorumluluklar nelerdir? Kaynatrma eitiminde retmenin grev ve sorumluluklar nelerdir? BEP nasl hazrlanr? Kaynatrma rencisinin baars nasl deerlendirilir? Kaynatrma rencisinin baarsn deerlendirirken nelere dikkat etmek gerekir? Aile eitiminin nemi ve ierii nedir? Aile eitimi gerekletirecek kurumlar /grevliler kimlerdir?

zel Eitim, zel Eitim Gerektiren Bireyler ve zellikleri

Okullarmzda geliimleri bakmndan normal akranlarnn gerisinde veya ilerisinde olan, farkl olarak nitelendirdiimiz ocuklarla karlarz. Toplumun, ou zaman benzer duygu ve dnceyle yaklat bu bireylere bir eitimcinin, bir retmenin bak as ve yaklam farkl olmaldr. nk eitimciler, bu bireylerin zel eitim yolu ile kapasitelerinin gelitirileceini, engel durumunun snrlandrlabileceini, ocuun kendine yeterli hale gelmesinde nemli katklar olabileceini bilirler. zel Eitim; bedensel, zihinsel, duygusal veya sosyal geliim zellikleri ynnden normal ocuklarn geliim zelliklerinden ayrlan ocuklarn eitim ve retim etkinliklerinin tamam olarak tanmlanmaktadr. Ya da zel eitim gerektiren bireylerin eitim ihtiyalarn karlamak iin zel olarak yetitirilmi personel, gelitirilmi eitim programlar ve yntemleri ile onlarn zr ve zelliklerine uygun ortamlarda srdrlen eitim olarak da ifade edilmektedir. Baka bir ifadeyle zel eitim; ounluktan farkl ve zel gereksinimli ocuklara sunulan, stn zellikleri olanlar yetenekleri dorultusunda kapasitelerinin en st dzeye kmasn salayan, yetersizlii engele dntrmeyi nleyen, engelli bireyi kendine yeterli hale getirerek topluma kaynamasn ve bamsz, retici bireyler olmasn destekleyecek becerilerle donatan eitimdir. zel eitime ihtiyac olan birey: eitli nedenlerle bireysel ve geliim zellikleri ile eitim yeterlilikleri asndan akranlarndan beklenilen dzeyden anlaml farkllk gsteren birey olarak tanmlanmaktadr. Okullarmzda karlatmz zel eitim gerektiren ocuklarn yetersizlikleri ve bu ocuklarn genel zellikleri unlardr: Grme yetersizlii olan ocuklar: Genel olarak bu renciler tahtada yazlanlar okuma ve yazmada glk yaar, kitab ve defteri gze ok yakn mesafede tutar, bamsz hareket etmede glkle karlar, sk sk arpma ve dme gibi kazalar meydana gelir, renklerin ayrt edemeyebilir vb., 204

 itme yetersizlii olan ocuklar: Bu renciler snfta konuulanlar sk sk tekrar ettirir, seslere ve konumalara duyarsz kalr, konumada bozukluklar yaar, ses tonunu ayarlayamaz, sesin geldii yn tayin edemez, kulaktan kaynaklanan hastalklar ve rahatszlklardan ikayet eder vb., Zihinsel yetersizlii olan ocuklar: Normal ocuklara gre daha uzun srede ve g renir, somut durumlar daha kolay kavrar, ilgileri ksa srelidir, kendini ifade etme becerisi zayftr, genelleme yapamaz, oyun ve sosyal kurallara uyum gl yaar, rendiklerini ok abuk unuturlar, bellekleri gl deildir vb., Bedensel yetersizlii olan ocuklar: Hareket gerektiren etkinliklerden kanr, sk sk yorgunluktan el, kol ve bacak arlarndan ikayet eder, bamsz hareket becerileri kstldr, denge bozukluklar yaar vb., Dil ve konuma gl olan ocuklar: Konumalar kstldr ve ok anlalr deildir, okurken veya konuurken sesleri atlar, bir sesin yerine baka bir ses kullanr, heceleri ve sesleri gereksiz yere uzatr, sk sk tekrar eder, konuma sesi gr veya zayftr, ses tonu normal deildir vb., Otistik ocuklar: Dil geliimleri zayftr, ynergeleri ve konumalar anlamakta zorlanr, isteklerini daha ok iaretler veya dokunma yolu ile ifade eder, nedensiz yere barr, alar, lk atar, akranlar ile ilikileri zayftr, sklkla kendi etrafnda dnme, sallanma, zplama gibi davranlarda bulunur, yalnz yaplan uralardan holanr, sosyal kurallara uyum gl yaar vb., Dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu olan ocuklar: Bu renciler yerlerine pek oturmaz, snf iinde srekli hareket halindedir ve konuur, dikkatleri ok ksa srelidir ve abuk dalr, unutkandr, sk sk eyalarn kaybeder, kendisiyle konuulduunda dinlemiyormu gibi grnr, bakalarn itme, ekitirme ve vurma gibi davranlar gsterir vb., zel renme gl olan ocuklar: Okuma ve yazmay renmede ok glk yaar, baz sesleri renemez, sesleri veya saylar yazarken ters veya kark yazar, kelimeler arasnda boluk brakmaz, kelimeleri ayrarak yazar, kalemi dzgn tutamaz, matematik becerisi zayftr, kaba ve ince motor becerilerini gerektiren etkinliklerde zorlanr vb., Okul ncesi veya ilkretim snflarnda zel eitime ihtiyac olan ocuklarla karlaabiliriz. retmenlerin ve okul yneticilerinin zel eitime neden olan yetersizlikler ve bu yetersizlii olan bireylerin genel zellikleri hakknda bilgilenmesi ocuun tanlanmasnda, ynlendirilmesinde ve uygulanacak zel eitim almalarnda nemli katk salayacaktr.

zel Eitim Gerektiren ocuklarn Tanlanmas Srecinde Grev ve Sorumluluklarmz

zel eitim gerektiren ocuklar okulncesi veya ilkretim okullarna geldiklerinde her zaman tanlanm olarak gelmeyebilir. Ailenin veya evrenin durumu kabullenmemesi, farknda olmamas, nemsememesi veya yeterli bilgi ve olanaklara sahip olmamas gibi nedenler bireyin erken tanlanmasnn nndeki engellerdendir. retmenin snf iinde veya snf dnda yapt gzlemleri ve bu gzlemlere ilikin geri bildirimleri ocuun tanlanmasnda ok nemlidir. Snf veya ders retmeni snfnda sosyal ve akademik ynden akranlarndan farkl dzeyde performans gsteren ocuklar daha yakndan takip etmelidir. Bu ocuklarn akademik, z bakm ve sosyal davran becerileri bakmndan normal gruptan farkl olduu kans olutuunda ocuk hakknda bilgi toplanmaldr. Ailenin duruma ilikin algs ve bilgisi, ocuun salk durumu, geirdii hastalklar ve travmalar, uzun sreli tedaviler, kullanlan ilalar, ilalarn yan etkileri gibi konularda bilgi sahibi olunmaya allmaldr. Tanlanma srecinde ok nemli konumda bulunan retmen ocuun ailesi, okulun rehber retmeni ve rehberlik servisi, okul ynetimi ve varsa dier uzmanlarla ibirlii iinde olmaldr. Snf retmeni, snfnda bulunan akranlarndan ve normal gruptan farkl dzeyde performans gsteren ocuklar iin ibirlii yapt kii ve kurumlarn da nerileri dorultusunda tedbirlere yer vermelidir. Bu sre ierisinde ocua 205

ilikin salk, akademik ve sosyal ynden edindii tespitleri ve gzlemlerini kayt altna almadr. retmen, ald tedbirlere ramen ocukta soruna ilikin bir gelime gremedii kanaatine vardnda aileyi rencinin tanlanmas konusunda ynlendirmelidir. Ancak, ailenin bu konuda isteksiz olmas veya bunu geciktirmesi zerine zel eitim ihtiyacnn belirlenmesi amacyla Eitsel Deerlendirme stei Formunu doldurarak okul idaresinden bu renci ile ilgili tanlanma talebinde bulunmaldr. Bu formla birlikte eer okulda rehber retmen varsa rehber retmen tarafndan, eer okulun rehber retmeni yoksa, snf retmeni ve okul yneticisi ile birlikte ocuun salk durumu, psikomotor, bilisel, z bakm, toplumsal uyum, dil ve ifade becerileri ile belirtilmek istenen dier tespit ve gzlemleri ieren Bireysel Geliim Raporu oluturulmaldr. Milli Eitim Bakanl zel Eitim Rehberlik ve Danma Hizmetleri Genel Mdrlnn web sitesinde Basl Formlar ve Standartlar ad altnda verilen mende Tanlama Srecinde Kullanlan Form ve Belgeler alt mensnden okul ncesi ve ilkretim iin ayr dzenlenmi olan bu formlara ulamak mmkndr (http://orgm.meb.gov.tr/). Okul idaresi, retmenin Eitsel Deerlendirme stei Formu ve Bireysel Geliim Raporuyla birlikte RAMlar bnyesinde oluturulan zel Eitim Deerlendirme Kuruluna kapal bir zarfta resmi yaz ile rencinin tanlanmas hususunda bavuruda bulunmaldr.

Kaynatrma Yoluyla Eitim

Velinin veya okul idaresinin talebi zerine zel Eitim Deerlendirme Kurulu tarafndan ocuun eitsel tanlanmas gerekletirilir. zel eitim gereksinimi olmakla birlikte normal akranlaryla birlikte eitim grmeye uygun olan ocuklarn eitimleri okul ncesi, ilkretim ve ortaretim kurumlarnda kaynatrmaya eitimi yolu ile yaplr. Kaynatrma yoluyla eitim; zel eitime ihtiyac olan bireylerin eitimlerini, destek eitim hizmetleri de salanarak yetersizlii olmayan akranlar ile birlikte resm ve zel; okul ncesi, ilkretim, orta retim ve yaygn eitim kurumlarnda srdrmeleri esasna dayanan zel eitim uygulamalar olarak tanmlanmaktadr. zel eitime ihtiyac olan bireyler kaynatrma yoluyla eitimlerini, yetersizlii olmayan akranlar ile birlikte ayn snfta tam zamanl srdrebilecekleri gibi zel eitim snflarnda yar zamanl olarak da srdrebilirler. Yar zamanl kaynatrma uygulamalar, rencilerin baz derslere yetersizlii olmayan akranlaryla birlikte ayn snfta ya da ders d etkinliklere birlikte katlmalar yoluyla yaplr. Tam zamanl kaynatrma eitimi uygulamasnda rencilerin bireysel zellikleri dikkate alnarak devam ettii okulun program uygulanr.

Kaynatrma Yoluyla Eitimde Grev ve Sorumluluklarmz

Tam zamanl veya yar zamanl kaynatrma yoluyla eitim uygulamasnn etkili olarak yrtlmesinde okul ynetiminin, snf rehber retmeninin ve okul rehber retmeninin grev ve sorumluluklar olduu kadar dier retmenlerin, okul alanlarnn, rencilerin ve okul velilerinin de bu srece katks son derece nemlidir. Okul ynetimi, kaynatrma rencilerinin eitim ve dier fiziksel ortamlarnn dzenlenmesi ile ilgili gerekli nlemleri alr. Okul olanaklarnn yetersiz kald durumlarda dier makamlarn veya kurulularn desteinden yararlanlmaldr. Ayn zamanda retmenlerin, rencilerin ve dier okul paydalar olan okul alanlar ve velilerin, kaynatrma rencilerinin zellikleri hakknda RAM ve BEP gelitirme birimindeki ilgili kiilerce bilgilendirilmesini salamak okul ynetiminin grevleri arasndadr. Ynetim, zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinin ilgili hkmleri uyarnca kaynatrma yoluyla eitim alacak bireylerin bir snfa en fazla iki birey olacak ekilde eit olarak dalmn yapmaldr. Kaynatrma yoluyla eitimlerine devam eden bireylerin bulunduu snflarda snf mevcutlarn; okul ncesi eitim kurumlarnda zel eitime ihtiyac olan iki bireyin bulunduu snflarda 10, bir bireyin bulunduu snflarda 20 renciyi gemeyecek ekilde dzenlemeli, dier kademelerdeki eitim kurumlarnda ise snf mevcutlarn; zel eitime ihtiyac olan iki bireyin bulunduu snflarda 25, bir bireyin bulunduu snflarda 35 renciyi gemeyecek ekilde oluturmaldr. 206

retmen, kaynatrma yoluyla eitimde en etkin rol oynayan, srecin en etkili aktrdr. Bu gc sadece kaynatrma rencisinin eitimindeki uygulayc rolnden deil, snf ortamnda farkllklarla bir arada yaama ortam oluturmasndan, bu srecin bandan sonuna kadar gsterdii sevgi, sabr ve emeinden kaynaklanmaktadr. Snfnda kaynatrma rencisi bulunan retmen snfnn fiziksel ortamn, kaynatrma rencisini ve snfndaki dier rencileri bu duruma hazrlar. retmen bir yandan kaynatrma rencisinin snf ortamnda kendini gvende ve rahat hissetmesini salayacak bir ortam yaratma abasna girerken, dier rencilerinde de bu farkllkla bir arada yaama, sayg, sevgi ve paylama dayal bir kabul alan oluturmaya alr. retmen kaynatrma rencisinin eitsel gereksinimlerini ve dzeyini belirler ve bu rencileri iin Bireyselletirilmi Eitim Program (BEP) hazrlar. BEPin etkili uygulanmas iin retimi kolaylatrc ve destekleyici etkinliklerde bulunur ve gerekletirilen retimin etkinliini deerlendirir.

BEP Hazrlama, Uygulama ve Baar Deerlendirilmesi

Bireyselletirilmi eitim program, zel eitime ihtiyac olan bireylerin geliim zellikleri, eitim performanslar ve ihtiyalar dorultusunda hedeflenen amalara ynelik hazrlanan ve bu bireylere verilecek destek eitim hizmetlerini de ieren zel eitim programdr. 573 Sayl zel Eitim Hakknda KHKnn 4/f maddesinde yer alan zel eitim gerektiren bireyler iin bireyselletirilmi eitim pln gelitirilmesi ve eitim programlarnn bireyselletirilerek uygulanmas esastr. hkm BEP hazrlanmasnn yasal adan bir zorunluluk olduunu ifade etmektedir. Eitsel deerlendirme ve tanlamas ilk kez yaplan her bireyin eitim plan zel eitim deerlendirme kurulu tarafndan hazrlanr. zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinin 72. maddesinde zel eitime ihtiyac olan rencilerin eitimlerini srdrdkleri okul ve kurumlarda, eitim performanslar ve ihtiyalar dorultusunda BEPlerini hazrlamak amacyla bireyselletirilmi eitim program gelitirme biriminin oluturulaca ifade edilir. Bu birimin bakan olan okul mdrnn dnda (ya da grevlendirecei mdr yardmcs), gezerek zel eitim grevi yapan retmen, bir rehber retmen, bir eitim programlar hazrlamakla grevlendirilen retmen, rencinin snf retmeni, rencinin dersini okutan ilgili alan retmenleri, rencinin velisi, renci ve gerektiinde grlerine bavurulmak zere zel eitim deerlendirme kurulundan bir ye bulunur. BEP gelitirme biriminin oluturulamayaca okullar l/le Milli Eitim Mdrlkleri ve RAM ibirlii ile bu birimin oluturulmasna ilikin tedbirler alr. BEP, ncelikle rencinin eitsel performans dzeyinin tespiti ile balar. Bu almada rencinin sadece akademik ynden yapp yapamadklarna deil geliim alanlarna ilikin dier tespitlere de yer verilmelidir. Eitsel performans dzeyinin tespitinde performans belirleme formu veya kaba deerlendirme aralar kullanlr. rencinin gl ve zayf ynlerini ortaya koyan eitsel performans dzeyinin tespitinden sonra rencinin eitim ihtiyalar belirlenir, rencinin renme hz ve zellii gz nnde tutularak dnem veya yl sonunda edinebilecei kazanmlar ieren uzun dnemli amalar hazrlanr. Uzun dnemli amalara ulaabilmek iin ksa dnemli amalar iyi belirlemek gerekir. BEP Gelitirme Birimi BEP hazrlarken rencinin tanlanmas ile birlikte hazrlanan eitim planndan, bu planda yer alan yllk amalardan yararlanr. Ksa dnemli amalar, yllk amalara doru ilerlerken rencinin gstermesi gereken gzlenebilir, llebilir davranlardr. rnein, rencinin okuma-yazma becerisi kazanmasna ilikin alnm yllk amacn ksa dnemli amalarndan biri 1. grup sesleri ieren bir metni okuyup yazmas olabilir. Snf veya ders retmenleri kaynatrma rencisinin ksa dnemli amalarn gerekletirecek ders etkinlii iin Bireyselletirilmi retim Plan hazrlamaldr. BP, bir veya daha fazla ders saati iinde ksa dnemli amacn nasl verileceine ilikin hazrlanan bir plandr. Eer retmen ders planlarnda kaynatrma rencisinin yapacaklarna

207

ilikin ama, ileni ve deerlendirmesinde uyarlamalara yer veriyorsa, deerlendirme sonularn retim planlarna yanstyorsa ayrca BP hazrlamasna gerek yoktur. Kaynatrma yolu ile eitim gren rencilerin baarsnn deerlendirilmesi MEB lkretim Kurumlar Ynetmeliinin 47/e maddesinde Kaynatrma ve zel eitim snflarnda eitimlerine devam eden rencilere, baarszlklarndan dolay snf tekrar yaptrlmaz. Bu rencilerin baarsnn tespiti, 31/5/2006 tarihli ve 26184 sayl Resm Gazetede yaymlanan zel Eitim Hizmetleri Ynetmelii hkmlerine gre yaplr. biiminde ifade edilmitir. zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliinin Baarnn deerlendirilmesi ile ilgili hkmnde ise Bulunduu okulun eitim programn veya denklii olan bir program izleyen rencilerin baarlarnn, devam ettikleri okulun snf geme ve snavlarla ilgili hkmlerine gre deerlendirilecei, deerlendirmelerde rencilerin BEPlerinin dikkate alnaca, rencilerin baarlarnn deerlendirilmesinde kullanlacak yntem, teknik, lme aralar ve deerlendirme sresi, deerlendirme zaman, deerlendirme aralklar, deerlendirmeden sorumlu kiiler ve deerlendirmenin yaplaca ortamn, BEP gelitirme biriminin gr ve nerileri dorultusunda belirlenecei ifade edilmektedir. Kaynatrma rencilerinin baarlarnn deerlendirilmesinde; Yazma gl olan renciler ve zel renme gl olan rencilerin deerlendirilmesinin szl, szl ifadede glk yaayan rencilerin deerlendirilmesinin yazl, yazl ve szl ifade etme becerilerinde yetersizlii olan bireylerin ise davranlarnn gzlemlenmesi, Yazl snavlarn rencilerin yetersizlik trne, eitim performanslarna ve geliim zelliklerine gre eitlendirilip, snavlarn ksa cevapl ve az sorulu olarak dzenlenmesi, rencilerin, yetersizliklerinden kaynaklanan glklerini gidermek amacyla snavlarda uygun ara-gere, cihaz ve yntemlerden yararlandrlacan, ihtiyac olan bireyler iin yazl snavlarda refakat etmek zere bir retmen grevlendirilecei, Grme yetersizlii olan rencilerin yazl snavlarda Braille yaz olarak verdii cevaplarn snavdan hemen sonra retmenin renciye okutmasyla deerlendirilecei, bu rencilerin, izimli ve ekilli sorulardan muaf tutulaca, az gren renciler iin snav sorularnn kaln ve byk puntolu hazrlanaca, itme yetersizlii olan rencilerin ilkretim ve ortaretimde, istekleri dorultusunda yabanc dil programlarndaki baz bilgi ve becerilerin retiminden veya dersin tamamndan muaf tutulabilecei, Zihinsel yetersizlii olan rencilerin, dikkat, bellekte tutma ve hatrlama glkleri dikkate alnarak daha sk aralklarla deerlendirilecei, Otistik bireyler ile duygusal ve davran bozukluu olan rencilerin deerlendirilmesinde, iletiim zellikleri ile sosyal-duygusal hazr bulunuluklarnn dikkate alnaca, Dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu olan rencilerin deerlendirilmesinde, bu rencilerin zellikleri dikkate alnarak daha sk aralklarla ve ksa sreli snavlarn yaplaca, Kas ve sinir sistemi bozukluklarna bal motor becerilerde yetersizlii olan rencilerin motor beceri gerektiren derslerin uygulamal blmlerinden istekleri dorultusunda muaf tutulabilecei ifade edilmitir.

Aile Eitimi
Aile eitimi kaynatrma yoluyla eitimin nemli bir etkinliidir. Yasal olarak aile eitimi bir zorunluluk olmakla birlikte, uygulanacak eitimin etkililii iin de eitsel bir gerekliliktir.RAM ve kaynatrma uygulamas yapan okul bir yllk veya bir dnemlik aile eitim program hazrlar ve uygular.Bir ok kazanmn hedeflendii bu eitim programnda en temel kazanm ailelerin ocuun eitimine katk salamasdr. 208

Aile eitiminde, anne-babann okulda yaplan almalar desteklemesi ve gelitirmesi, dier kaynatrma rencileri ve normal rencilerin aileleri ile etkileiminin salanmas, ocuun eitiminde kullanlacak baz yeterlikleri kazanmas, ocuun sosyal kabulnn kolaylatrlmas hedeflenmektedir. Bu hedefleri gerekletirmeye ynelik hazrlanan bir aile eitimi programnda ailenin ve ocuun yasal haklar, durumlarna ilikin yasal dzenlemeler, yararlanlabilecek eitim, salk, bakm hizmetleri, ocuun yetersizlii ve zellikleri, eitim srecinde okulda ve evde ailenin yapabilecekleri vb. ieriklere yer verilmelidir. Bu ieriin aileye ne zaman, hangi aralklarla, nerede ve nasl verilecei aile eitim programnda belirtilmelidir. zel eitim uygulamalarna ilikin daha ayrntl ve geni bilgi almak isteyenler iin Milli Eitim Bakanl zel Eitim Rehberlik ve Danma Hizmetleri Genel Mdrlnn hazrlam olduu Kaynatrma Yoluyla Eitim Uygulamalarnda Ynetici-retmen-Aile Klavuzu nemli bir bavuru kayna niteliindedir. Bu kaynakta kaynatrmaya ilikin bilgilerin dnda kullanlacak rnek formlara da yer verilmitir (Okullarmzda 3 N-Neden-Niin-Nasl Kaynatrma Ynetici-retmen-Aile Klavuzu).

Hollandaya Ho Geldiniz
Bana genellikle zrl bir ocuk bytmenin nasl bir ey olduunu sorarlar. te anlatyorum... Bir bebek sahibi olacanz anladnzda yaadnz duygu, talyaya gzel bir seyahat plan yapmaya benzer. talya hakknda bir sr kitap ve bror alrsnz ve harika planlar yapmaya balarsnz. Coliseum Mikelanjelonun Davutu. Venedikteki gondollar. talyanca birka szck bile renirsiniz. Her ey ok heyecan vericidir. Aylar sren beklemeden sonra, o gn gelir atar. Bavullarnz toplar, yola karsnz. Birka saat sren yolculuktan sonra, uanz havaalanna iner. Hostes mikrofonu eline alr ve: Hollandaya ho geldiniz der. Hollanda m? dersiniz. Ne demek istiyorsunuz? Ne Hollandas? Ben talyaya bilet almtm. Benim talyaya gitmem gerek. Tm yaamm boyunca talyaya gitmenin dn kurdum ben. Fakat uu rotasnda bir deiiklik yapmlardr. Hollandaya inmisinizdir ve orada kalmanz gerekir. nemli olan sizi korkun, iren ve pis bir yere, aln ve hastalklarn ortasna brakmamlardr. Sadece farkl bir yerdesinizdir. Bu yzden kp yeni brorler ve kitaplar almanz ve yepyeni bir dil renmeniz gerekmektedir ve daha nce hakknda hibir ey bilmediiniz insanlar tanmak zorundasnzdr. Geldiiniz yer sadece farkl bir yerdir. Oradaki yaam, talyadakinden daha yavatr, talya kadar etkileyici deildir. Fakat bir sre orada kaldktan sonra nefesinizi tutar ve evrenize bir bakarsnz... Ve Hollandann yel deirmenlerini fark edersiniz... Ve lalelerini. Hollandann Rembrandlar bile vardr. Fakat tandnz herkes talyaya gidip gelmektedir. Srekli orada geirdikleri gzel gnleri anmaktadr ve yaamnz boyunca: Evet, benim de gitmem gereken yer orasyd. Ben de ayn plan yapmtm. dersiniz. Bu nedenle duyduumuz ac asla, asla dinmez. nk yitirdiiniz d ok nemli bir dtr. Ancak tm yaamnz talyaya gidemediiniz iin zlerek geirirseniz Hollandann gzelliklerinin hibir tadn karamazsnz.

Emily Perl Kingsley

209

Destek Eitim Odas

Destek eitim odas; ilkretim okullarnda kaynatrma eitimine tabi olan zel eitime muhta renciler ile stn yetenekli rencilerin ihtiya duyulan alanlarda eitim hizmetleri alabilmesine ynelik dzenlenmi ortamlardr. Destek eitim odasnda eitim alacak rencilerin tanlamas, Bireyselletirilmi eitim program (BEP) gelitirme biriminin nerileri dorultusunda rehberlik ve danma hizmetleri yrtme kurulunca belirlenir. Bu kurul aada saylan zelliklere sahip ocuklarn destek eitim odasndan hizmet almasn nerebilir. Kaynatrma eitimine tabi hafif dzeyde zihinsel renme yetersizlii olan renciler itme, grme ve ortopedik yetersizlii bulunan renciler Dil ve konuma gl yaayan renciler Duyusal ve davran bozukluu olan renciler Otistikler Dikkat eksiklii ve hiperaktivite sorunu olan renciler Akranlarna gre; zek, yaratclk sanat, spor, liderlik kapasitesi veya zel akademik alanlarda yksek dzeyde baar gsteren renciler destek eitim odalarnda bireysel olarak veya gruplar halinde eitime tabi tutulabilirler. Destek eitim odalarnda, rencilerin eitim ihtiyalarna; gre grme, iitme, zihinsel engelliler snf retmenleri ncelikli olmak zere, gezerek zel eitim grevi yapan retmen, snf retmenleri ve alan retmenleri grev yaparlar. Destek eitim odasnda renciye verilecek eitim hizmetleri, rencilerin akademik baarlar, becerileri, bireysel zellikleri dikkate alnarak hazrlanan Bireyselletirilmi Eitim Programnda (BEP) belirlenen hedefler dorultusunda yaplmaldr. Yani bu konuda retmen BEPte belirlenen hedefler dorultusunda etkinlikler planlayarak uygulamaya koymaldr. Grup eitimi veya bire bir olarak uygulanacak bu eitim hizmetleri okuldaki ders saatleri ierisinde yaplmaldr. rencinin destek eitim odasnda alaca ders saati says rencilerin yetersizlikten etkilenme dzeyi dikkate alnarak haftalk toplam ders saatinin % 40n amayacak ekilde planlanmaldr. rnein; I. Kademede haftalk ders saati 30dur. Bunun %40 12 saattir. Bu durumda destek eitim odasnda verilecek dersler haftada 12 saati gememelidir. Destek eitim odasnda grupla yaplacak almalarda renci saysnn 6 kiiyi gememesine dikkat edilmelidir. Destek eitim odasnda eitim-retim hizmetlerinin yrtlmesinde aadaki hususlar dikkate alnr: Destek eitim odalar, zel eitim hizmetleri kurulunun nerisi dorultusunda mill eitim mdrlkleri tarafndan alr. Destek eitimi alacak renci saysna gre okulda veya kurumda birden fazla destek eitim odas alabilir. Destek eitim odasnda yrtlecek eitim hizmetlerinin planlamas okul ynetimince yaplr. Destek eitim odasnda rencilerin eitim performanslar dikkate alnarak birebir eitim yaplr. Ancak, gerektiinde eitim performans bakmndan ayn seviyede olan rencilerle grup eitimi de yaplabilir. Destek eitim odasnda, rencilerin eitim performans ihtiyalar ile yetersizlik trne uygun ara-gere ve eitim materyalleri bulunur. Destek eitim odasna ncelikle okulun retmenlerinden olmak zere RAMda grevli retmenler ya da dier okul ve kurumlardaki retmenler de grevlendirilebilir. rencinin genel baar deerlendirmesinde, destek eitim odasnda yaplan deerlendirme sonular da dikkate alnr.

210

Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Rehberlik ve Danma Hizmetleri ile Pedagojik yaklam arasndaki iliki nasldr? Snf/ube rehber retmeni- okul rehber retmeni ve rehberlik aratrma merkezleri arasndaki ibirlii nasl oluturulur? Her renme sorunu zihinsel yetersizlikten mi kaynaklanr? Rehberlik ve danma hizmetlerinde okul- aile veli ibirliinin nemi nedir? renciyi tanlamal myz? Sorunu tanmlamal myz? Dezavantajl ocuklarn eitimi iin neler yaplabilir? YBOlarda rehberlik hizmetlerinde dikkat edilecek hususlar nelerdir?

Rehberlik renci kiilik hizmetleri bnyesinde dnlen ve bireyin, yaamnn eitli aamalarnda, geliimine ve uyumuna etki eden faktrlerin bilinmesi ve onun yerinde kararlar veren dengeli bir kii olmas amacn gden hizmetler btndr.

un Rehberlik kavram ve bir hizmet olarak bireyin geliimine, bugnk ve gelecekteki toplumun uyumuna ynelmitir. PDR kukusuz bir psikolojik yardm hizmetidir. Rehberlik, bireyin kendini anlamas, problemlerini zmesi, gereki kararlar almas, kapasitesini kendine en uygun dzeyde gelitirmesi, evresine dengeli ve salkl bir uyum yapmas ve bylece kendini gerekletirmesi iin uzman kiilerce, bireye verilen psikolojik yardm olarak tanmlanr. Rehberlik ve Danma Hizmetlerini ema zerinde gsterecek olursak;

Kendini Tanma

evresindeki Olanaklar Tanma

Ailemin snrllklar neler? Toplumun gerekleri, bana salanan frsatlar neler? Bulunduum ortamda bu evrede sahip olduum yetenekleri nasl gelitirebilirim? evrenin bana sunduu frsatlar en iyi nasl deerlendirebilirim? Sorunlarm nasl zebilirim ve bulunduum ortama nasl uyum salayabilirim?

Kendini Gerekletirme

Ben kimim? Yeteneklerim neler? Gl ve gelitirilmesi gereken ynlerim neler?

Yukardaki emadan da anlalaca zere rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin en nemli amac, bireyin kendini gerekletirilmesine yardm etmektir. Kendini gerekletirmekte olan bireyin tad zellikler aslnda, psikolojik sal yerinde olan ada insanda bulunmas gerekli zelliklerdir. Kendini gerekletiren bir insann zelliklerini bazlarn u ekilde sralayabiliriz;

211

 Kendini gerekletirmekte olan insan, kim olduunu gereki bir gzle alglad gibi kim olabilecei hakknda daha tutarl bir gre sahiptir. nsan deerlerine sayg duyar, onlar benimser ve gelitirir. Zaman iyi kullanr, deimeye ve yeni yaantlara aktr. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri, ayrca bireylerin kendini anlamasn, problemini zebilmesini, kendine en uygun seimleri yaparak gereki kararlar alabilmesini, kendi kapasitesini en uygun dzeyde gelitirilmesini, evresine dengeli ve salkl bir uyum yapabilmesini amalar. Bu anlamda rehberlik ve danma hizmetleri eitimretim hizmetleri deildir ancak sz konusu hizmetlerin uygulamalaryla btnletirilmesi gereken, eitim retime destek veren hizmetlerdir.

Rehberlik Hizmetleri le Pedagojik Yaklam likisi Rehberlik ve danma hizmetleri bir psikolojik yardm hizmeti olmakla birlikte eitimde uygulanmas daha ok eitimin pedagojik ilkelerini oluturmaktadr. Aslnda eitimde rehberlik hizmetleri eitimde pedagojik hizmetlerle ayn ierikte uygulanmaktadr. retmenin rehberlik hizmetlerini alglarken bu ierikte bir alglama gelitirmeleri rehberlik hizmetlerini daha iyi anlamlandrmalarna ve uygulamalarnda doru yaklamlara yer vermelerini salayacaktr. Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri eitimde yanl yorumlanmas belki yanl tecrbeler ve uygulamalardan kaynaklanmaktadr. Sz konusu hizmetlerin sadece baz tanma teknikleri ve testlerin uygulanmas olarak alglamak bu temel yanl alglamann bir sonucudur. retmenler rehberlik hizmetlerini pedagojik hizmetler olarak alglarlarsa daha doru bir yaklam iine gireceklerdir.

oklu Zek Kuram, Yaplandrmac Yaklam ve Rehberlik Danma Hizmetleri likisi Milli Eitim Bakanlnn uygulamaya koyduu yaplandrmac eitim programlar temelde kuramsal olarak oklu zek kuramn temel almaktadr. oklu zek kuram insanda yalnzca tek bir zekann geerliliini belirlemek yerine, her insann btn zeka alanlarna bir miktar sahip olduu ve bu zeka alanlarnn birbiriyle etkileim iinde olduu grn benimsemektedir. Ancak, her insanda sz konusu olan bu zek alanlar deiik dzeylerde bulunabilmektedir. Ayrca yeterli ve uygun destek, imkn ve eitim salandnda, gerekte her bireyin zek alanlarnn hepsini olduka yksek dzeye karabileceini savunmaktadr. Eitim programlarnn sadece rencinin mantksal matematiksel ya da szel zeksn gelitirmeye ynelik deil mzik- ritmik zeksn, kinestetik zeksn, doa zeksn gelitirecek nitelikte hazrlanmas gerekmektedir. Yaplandrmac eitim programlar bu anlaya dayandrlarak hazrlanmtr. Ayrca rehberlik ve danma hizmetleri uygulamalar da bu anlay ve program ieriini destekleyecek ekilde geliimsel rehberlik esasna dayandrlarak yeniden oluturulmutur. Milli Eitim Bakanl Talim ve Terbiye Kurulunca kabul edilerek ilk ve ortaretim kurumlarnda uygulamaya konan lk ve Ortaretim Kurumlar Snf Rehberlik Program geliimsel rehberlik modeli esas alnarak kazanm ve etkinlik ierikli ve yaplandrmac eitim program ieriini destekleyici nitelikte hazrlanmtr.

Geliimsel Rehberlik Hizmetleri Anlay

Rehberlik ve psikolojik danmanlk mesleinin douundan gnmze kadar pek ok model benimsenmitir. Rehberlikte geliimsel yaklam, rehberlik ve danma hizmetlerinin program ya da meslek seimiyle snrlandrlmasna ve bunalm durumlarnda are bulucu yardmlar vermesine tepki olarak domutur. ok yakn bir zamana kadar lkemizde de rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri problem zme odakl uygulanm bu yaklamsa rehberlik hizmetlerinden sadece problemli bireyler yararlanabilir anlayn dourmutur. Oysa ki rehberlik ve danma hizmetleri tm bireylere ynelik yrtlen hizmetlerdir ve ocuk ya da genlerin byme srecindeki problem ve endieleriyle baa kabilmelerine yardmc olmak iin eitim srecinin dzenli ve vazgeilmez bir paras olmaldr. 212

Trk Milli Eitim sisteminin eitim programlarnda 2004 ylnda meydana gelen deiim rehberlik ve danma hizmetlerinde de deiimi beraberinde getirmi ve bu tarihten itibaren program ve uygulama olarak geliimsel rehberlik anlay benimsenmitir. Geliimsel rehberlik tm bireylerin rehberlik ve danma hizmetlerinden yararlanmas ilkesini esas almakta ve yle tanmlanmaktadr: Bireyin kiisel, sosyal, eitimsel ve mesleki geliimine ynelik yaamn her aamasnda verilen yardm hizmetidir. Geliimsel rehberlikle renciler kendini tanyarak, okulda etkin olarak nasl grev ve faaliyetlere katlacaklarn, hedef ve ama belirlemeyi, alma becerilerini nasl gelitireceklerini, sorumluluk gerektiren kararlar nasl alacaklarn ve problemleri nasl zeceklerini renirler. Bu anlamda bakldnda rehberlik ve danma hizmetleri srekli bir geliim iinde bulunan bireyin ben kimim sorusuna cevap bulmaya alrken, evresindeki olanaklar en iyi ekilde deerlendirerek kendini gerekletirme ynnde doru karar almasna yardm srecidir. Rehberlik ve danma hizmetleri programlar da bu yaklam gelitirecek nitelikte oluturulmaktadr. Programn ierii nleyici ve geliimi destekleyici almalardan olumaktadr. Geliimsel rehberlik hizmetleri anlaynn bir dier ilkesi de retmeni ve snf uygulamalarn temel almasdr. Hazrlanan programlarn odak noktasnda retmen bulunmaktadr. renci ile retmen etkileimi nem kazanmakta renci geliiminin snfta salanmas esas alnmaktadr.

Snf/ube Rehber retmenlerinin Rehberlik Hizmetlerini Yrtme Grevleri Rehberlik hizmetlerinin ierik olarak pedagojik ierikle rttn ve aslnda eitimin pedagojisi olarak alglanmas gerektiini daha nce belirtmitik. Bu yaklamla bakldnda retmenin grevlerini snrlamak belli konularla daraltmak ve belli zaman ve meknla ifade etmek son derece yanl bir yaklam olacaktr. Bu yaklam ayn zamanda retmenin rehberlik ve danma hizmetleri ile ilgili grevlerinin sadece belli saatlerde, belli almalarn yaplmas, baz tekniklerin uygulanmas onun dnda da hibir ey yapmama anlayna da yol aabilmektedir. Oysa ki rehberlik hizmetleri anlay renci ve retmenin etkileimde olduu her yerde, her zaman ve tm uygulamalarda bu pedagojik ilkeler dorultusunda davranmay gerekli klar. Bir retmenin de her eyden nce bu yaklam benimsemesi gerekir. Geliimsel rehberlik hizmetleri yaklamnda retmen lider durumdadr ve rehberlik uygulamalar belli bir zaman ve meknla snrl deildir. retmenle rencinin etkileiminin en youn olduu snf ortamnda rehberlik anlay esas alnarak rencinin gelime iin desteklenmesi sorunlarn zlmesi, yaam becerileri ve ba etme becerilerinin retilmesi salanmaktadr. rnein iletiim becerileri snfta retilmekte, rencilere kendini ifade etme frsat verilmekte, kendini tanmas iin uygun ortamlar yaratlmakta, sorumluluk alma becerileri eitsel devlerle gelitirilmektedir. Ayrca retmen btncl bir deerlendirmeyle rencinin kendini gereki deerlendirerek doru karar vermesine yardmc olmaktadr. retmenin lider pozisyonu ve snf iindeki rolleri rehberlik hizmetleri sorumluluunu da beraberinde getirmektedir. Geliimsel rehberlikte snf/ube rehber retmeni anahtar rol stlenirken bu rol yerine getirmekte rehberlik ve danma uzmannn mavirliine ihtiya duyar. Buna gre geliimsel rehberlik programnda snf/ube rehber retmenin grevleri unlardr: 1. Sorumlusu olduu snfn geliimine ynelik olarak rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinden birinci derecede sorumludur. retmenin rehberlik hizmetleri konusunda yapaca almalarda en ncelikle okulun bal bulunduu blgedeki rehberlik ve aratrma merkezi mdrlnn hazrlad rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri yllk ereve plan dorultusunda okul rehber retmeni tarafndan hazrlanan rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri okul alma plannda yer alan almalar ve snf rehberlik programnda yer alan etkinlikleri yerine getirmektir. 2. Kiisel, sosyal, eitsel ve mesleki geliimine ynelik yeterlilikler kazandrmak amacyla ilgili etkinlikleri uygular. 3. Okul rehber retmeniyle ibirlii yapar ve gerektiinde dier retmenlerden yardm ister.

213

4. rencilerin geliim kaytlarn tutar. 5. Veliyle grmeleri srdrr, uygulamalara aileyi de katar. 6. htiya duyan rencileri okul rehber retmenine ynlendirir. 7. Yneltme ynergesi dorultusunda kendilerine sorumluluu verilen almalar yapar, renci tanma tekniklerini uygular ve e-okul zerinde yneltme ile ilgi formlar doldurur ( Baknz Mesleki Rehberlik ve Okullarda Yneltme Hizmetleri). 8. Okulun bal bulunduu blgedeki rehberlik ve aratrma merkezi mdrlnn koordinatrlnde hazrlanan psikososyal il eylem planndaki retmeni ilgilendiren almalar okul rehber retmeni (psikolojik danman) koordinatrlnde yerine getirir. 9. zel eitime muhta ocuklarla ilgili almalar yerine getirmek de retmenin bir dier grevi arasndadr. Bu konuda rencinin deerlendirmesini yapar, bireyselletirilmi eitim plan hazrlama almalarna katlr, bu plan uygular (Baknz zel Eitim Blm). Kaynatrma eitiminde olan ocuklara bu ocuklarn zelliklerine gre rehberlik ve aratrma merkezi mdrlnn hazrlad bireysel eitim planndan yararlanarak bireysel eitim vermek retmenden beklenen bir dier grevdir. retmenlerin rehberlik hizmetleri kapsamndaki grevleri Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri Ynetmelii, zel Eitim Hizmetleri Ynetmelii, lkretim Kurumlar Ynetmelii, Yneltme Ynergesi gibi ilgili mevzuatta maddeler halinde sralanmtr. Bundan sonraki blmde retimin unsurlarndan olan rehberlik program, retmenin rehberlik hizmetlerini yrtmede rol ve sorumluluklar, retmen-renci ve retmen-veli iletiimi ve okul psikolojik danman ve rehberlik servisi ile rehberlik aratrma merkeziyle ibirlii konularna deinilecektir.

lk ve Ortaretim Kurumlar Snf Rehberlik Program lk ve ortaretim kurumlarnda snf rehberlik program 2006 ylnda Milli Eitim Bakanl Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl tarafndan onaylanarak tm Trkiyede uygulanmaya balamtr. Program geliimsel rehberlik anlayna gre hazrlanm ve kiisel-sosyal, eitsel ve mesleki rehberlik alanlar temel alnmtr. Kiisel-sosyal rehberlik; Bireyin kiisel-sosyal geliim ihtiyalarn karlamak ve bylece onun kiisel geliim ve uyumuna yardmc olmak amacyla yrtlen PDR hizmetleridir. Eitsel rehberlik; Bireyin renmesini kolaylatrmak, eitsel baarsn artrmak, yetenek ve ilgilerine uygun bir eitim dal semesine katk salamak, eitim yaamyla ilgili karlat sorunlarnn zmne yardmc olmak, birey iin uygun ve etkin bir renme ortam oluturmak amacyla yrtlen PDR hizmetleridir. Mesleki rehberlik; Bireyin eitli meslekleri tanmas, kendi zelliklerine uygun meslekleri semesi, setii meslee hazrlanmas ve mesleki ynden gelimesi amacyla yrtlen PDR hizmetleridir ( Kuzgun, 1988; Kepeolu, 1994; Yeilyaprak, 2003). Rehberlie ilikin bu alanlar yaygn biimde kullanlmakla birlikte, program ierisinde hazrlanan yeterlik alanlar ve kazanmlarn birden ok alana uygun olmas nedeniyle snflamalar yeterlik alanlarna gre yaplmtr. Programda yer alan ve yukardaki geliim alanlaryla ilgili 7 yeterlik alan: 1. Okula ve evreye Uyum 2. Eitsel Baar 3. Kendini Kabul

214

4. Kiiler Aras likiler 5. Aile ve Toplum 6. Gvenli ve Salkl Hayat 7. Eitsel ve Mesleki Geliimdir.

OKULA VE EVREYE UYUM

TOPLUM VE ALE

KENDN KABUL

GVENL VE SALIKLI HAYAT

KLER ARASI LKLER

ETSEL VE MESLEK GELM

ETSEL BAARI

Sz konusu yeterlik alanlar birbiri ile ilikilidir ve birbirinden tam olarak soyutlanamaz. Bu iliki aada ematik olarak gsterilmitir:

lk ve Ortaretim Kurumlar Snf Rehberlik Programnn Okullarda Uygulanmas Rehberlik ve aratrma merkezleri ilk ve ortaretim programn kaynak alarak hazrlayacaklar rehberlik ereve plann her yl eyll aynda okullara gnderirler. Yllk planda eitim retimin balad eyll ayndan haziran ayna kadar okullarda uygulanmas planlanan almalar ve etkinlikler yer alr. Okul psikolojik danman (rehber retmen) Okul Rehberlik Hizmetleri Yrtme Kurulu tarafndan alnan kararlar da dikkate alarak okulun rehberlik ve danma hizmetleri yllk plann hazrlamakla ykmldr. lkretim snf retmenleri ve ube rehber retmenleri rehberlik aratrma merkezinden gelen rehberlik ve danma hizmetleri yllk ereve plann, okul rehberlik hizmetleri plann ve rencilerin ncelikli ihtiyalarn gz nnde bulundurarak snf rehberlik plann hazrlayp okul mdrne onaylattktan sonra bir nshasn okul rehber retmenine yoksa rehberlik ve danma hizmetlerinden sorumlu mdr yardmcsna verir.

215

Programn baarl biimde yrtlebilmesi iin snf rehber retmenleri tarafndan programn temel yapsnn ve amalarnn anlalabilmi olmas, esnek, lml ve kararl tutumlarn snf ortamna tanmas gerekmektedir. Bu dorultuda programn uygulanmasnda snf rehber retmenlerinden; Programda yer alan konulara ynelik aratrma yapmas ve snf uygulamalarna hazrlkl katlmas, Okul rehber retmeni ile e gdml almas ve gerekli durumlarda okul rehberlik servisinden yardm almas, Program bir ders olarak alglamaktan ok, yaant salamaya, tutum, deer ve beceri kazandrmaya ynelik bir sre olarak dnmesi, rencilerin kendilerini rahata ifade edebilecekleri snf ortamn oluturmas, onlar etkinliklere katlmaya tevik etmesi, birbirleriyle karlatran eletirel davran ve ifadelerden kanmas, yarglayc olmayan tutum ve davranlar sergilemesi, rencilere, kazandrlmak istenen becerilere uygun model olmas, Kazandrlmak istenen becerilerin rehberlik saati dnda da takip edilmesi, gerektiinde rencilere pekitireler verilmesi, retmenler ve veliler ile ibirlii yaparak rencilerin geliimini takip etmesi, Velilerin program srecine katlmas iin gerekli almalar dzenlemesi beklenir. Aada snf retmeni ve ube rehber retmeni tarafndan hazrlanmas gereken yllk snf rehberlik plan format yer almaktadr. Snf rehberlik program okul rehber retmeni mavirliinde snf retmeni ya da snf/ube rehber retmeni tarafndan yrtlr. KULLANILACAK ARA GERE YNTEM

lenirken nelere dikkat edilecek)

(Kazanm Numaras ile birlikte)

(Kim tarafndan ilenecek?,

1.Hafta EYLL 2. Hafta 3.Hafta 4.Hafta SOSYAL ETKNLK

lk ve ortaretim kurumlar snf rehberlik programnda yer alan kazanmlarn kazandrlmas iin rnek etkinlikler Milli Eitim Bakanl zel Eitim ve Rehberlik Danma Hizmetleri Genel Mdrl tarafndan hazrlanmtr. Sz konusu etkinlik kitabna http//orgm.meb.gov.tr adresinden ulaabilirsiniz. Ayrca sz konusu kazanmlarn kazandrlmas iin rencinizin ve okulun bulunduu evrenin zelliklerini dikkate alarak siz hazrlayabilirsiniz.

216

DEERLENDRME

YETERLK ALANI

KAZANIMLAR

AIKLAMA

ETKNLK

HAFTA

AY

Aada kendini kabul yeterlilik alannda yer alan gl ve zayf ynleriyle kendini tanr kazanm iin hazrlanm rnek grup rehberlii etkinlii bulabilirsiniz.* Etkinlik Ad: Gl ve Gelitirilmesi Gereken Ynlerimle Bir Btnm Sre: 40 dk. Yeterlilik Alan: Kendini Kabul Kazanm: Gl ve zayf ynlerini fark eder. Materyal: Makas ve yaptrc

1. rencilerinizden bulunan yarm elma biiminde hazrlanm ilk ekle kendilerinde olduunu fark ettikleri olumlu zellikleri ve gl yanlarn yazmalarn isteyiniz. 2. rencilerinizden yarm elma biiminde hazrlanm ikinci ekle gelitirilmesi gereken ynlerini yazmalarn isteyiniz. 3. Hazrladklar bu ekilleri keserek, btn bir elma olacak ekilde yaptrmalarn salaynz. stekli rencilerin elmalarn zerine yazdklarn snf arkadalaryla paylamalarn isteyiniz. 4. Aadaki sorularla etkinlii devam ettiriniz. Gl ve gelitirilmesi gereken ynlerinizi bulurken zorlandnz m? Hangisini bulmak ve yazmak size daha zor geldi? Formu yazmay bitirip btn olarak grdnzde neler hissettiniz? Gl ve gelitirilmesi gereken ynlerinizi bilmek size ne kazandrr? u anda yapamadnz ancak zerinde alarak gelitirebileceinizi dndnz ynleriniz nelerdir? 5. nsanlarn gl ve gelitirilmesi gereken ynleriyle bir btn olduunu ve bunlarn insan biricik yaptn vurgulayarak etkinlii bitiriniz.
* Milli Eitim Bakanl Yetitirici Snflar in Yaamak ve renmek Rehberlik renci Kitabndan alnmtr.

217

Uygulanan etkinliklerin ne dzeyde etkili olduu ve kazanma dnp dnmedii etkinlik kontrol formlar araclyla belirli aralklarla (1 veya 3 ay) llmekte elde edilen sonulara gre almalar tekrar gzden geirilmektedir. Rehberlik programnn llmesi kriterleri ve lme yntemlerini lk ve Orta retim Kurumlar Snf Rehberlik Programndan (http//orgm.meb.gov.tr) bulabilirsiniz. Rehberlik program ve snf rehberlik uygulamalar hakkndaki tm soru ve sorunlarnz varsa okul rehber retmeninizle yoksa bal bulunduunuz rehberlik aratrma merkezi mdrlyle paylaabilirsiniz.

retmen renci letiimi (retmen Tutumlar ve renci Beklentileri) Bata eitim retim hizmetleri olmakla beraber bu hizmetlerin nemli bir paras olan rehberlik hizmetlerinin yrtlmesinde retmen renci arasndaki iletiim ok nemlidir. Yaplan eitli aratrmalar ve yaplan grmelerde rencilerin genel olarak retmenle ilgili olarak ifade ettikleri problem ve beklentilerin benzerlikleri gze arpmaktadr. Bu problem ve beklentiler u balklar altnda toplanabilir. retmenler bizi yeterince anlamyor, anlamaya almyor. retmenin kullandklar retim teknikleri renmemiz iin yeterli deil. retmenlerin adil deerlendirme yapmadn dnyoruz. Sadece matematik, Trke, fen ve teknoloji ve sosyal bilgiler derslerine arlk veriliyor. Sosyal ve duygusal geliimimiz ihmal ediliyor. retmenler en ufak bir olayda tolerans gstermiyor hemen cezalandrma yoluna gidiyor. retmenler bizimle etkili iletiim kurmuyor. Grld gibi renciler retmenden daha kabul edici, eitlie nem veren daha toleransl yaklamlar beklemekte, rencinin bireysel farkllklarn, geliim zelliklerini dikkate alarak eitim ortamn planlamasn istemektedir. retmenin renciye ilikin yaklamnn belirlenmesinde ise retmenin tutumlar nemli rol oynamaktadr. retmenin kendine ilikin alglar ve mesleki yeterlilik inanc, mesleki bilgi ve becerisi ile kiilik zellikleri rencilerine ilikin tutumunu etkilemektedir. retmenlerin meslek bilgileri, alan bilgileriyle (pedagojik formasyon) desteklendii taktirde retmenlerin rencilere ynelik tutumlarnn olumlu olduu gzlenmektedir. Mesleki yeterlilik algs yksek olan retmenler rencilerine kar daha az eletirel olmalarn, glk eken bir renci ile daha uzun almalarn ve rencilere kar olumsuz etiketlemelere daha az bavurmalarn salamaktadr. yi retmen her eyi bilir., yi retmen rencileri zerinde otorite kurabilendir., yi retmen duygularn gstermez., yi retmen hata yapmaz. gibi retmenlerin mesleklerine ilikin yanl inanlar retmen-renci ilikilerini olumsuz etkilemektedir. Bu inanlara sahip retmenler rencilerin hatalarn mesleki atma hline dntrr. Bu durum retmenin mesleki doyumunu olumsuz etkilerken retmeni tkenmilie srkler, zorluklarla mcadele gcn azaltr. Ayrca retmenin renciye kar tutumunu etkiler bu tutum ocuun kendine gvenini azaltt gibi retmen renci iletiimini olumsuz etkiler. retmenlik mesleine ilikin olmas gereken inanlar: yi retmen bilgiye ulama yolunu bilen, rencilere bilgiye ulama yollarn ve renmeyi reten kiidir. yi retmen ocuklarn sevgisini ve saygsn kazanarak onlar zerinde etki yaratabilen kiidir. yi retmen duygularn ifade edebilen, rencilere de duygularn ifade etme frsat tanyan ve onlarn duygularn anlayabilen kiidir. yi retmen hatalarn renme frsat olduunu bilen, kendisinin ya da rencilerin yapt hatalar telafi edebilen kiidir. 218

retmen ve renci arasndaki iliki; aklk, nemsenmek, birbirine gereksinim duymak, birbirinden ayr olmak, gereksinimleri karlkl olarak giderebilmek zelliklerini ierirse iyi bir retmen renci ilikisi kurulmu demektir. Bylece iki taraf da birbirlerine deer verdiklerini bilir, birbirlerinin bireyselliine yaratclna ve gelimesine olanak tanr. Bir retmenin rencilerine gsterdii saygnn olumlu etkisi ift ynl olumlu davran deiikliine neden olmaktadr. Bunlardan birincisi benlik saygsn ykseltici, dieri de insan ilikilerini dzenleyici olan, bakalarna sayg biimine dnmektedir. Her ikisi birden kiinin hem kendisine hem bakalarna gven duymasna, kendini gvenli bir ortamda veya dost bir evre iinde olduunu kabul etmesine yardm etmektedir. Kendini gven iinde hisseden kiinin yanl yapma korkusu azalacak kendini rahata ortaya koyabilecek ve yeteneklerini snf etkileimi iinde daha kolay kullanabilme becerisi artacaktr.

Veli retmen letiimi ve birlii Veliler okulun en nemli paydalarndan birini oluturmaktadr. Veli okul ibirliinin salanmas konusuna kitabn paydalarla ilikiler blmnde yer verilmitir. Bu blmde ise rehberlik ve danma hizmetlerinde veli ile ilikiler ve veli ile ibirlii konularna deinilecektir. Rehberlik ve danma hizmetlerinin amacnn ocuun kiisel- sosyal, eitsel ve mesleki geliimine yardm etme olduuna daha nce deinmitik. Bu amacn gerekletirmeye alrken aileyi almalarn dnda tutmak gereki ve yararl olmayacaktr. lk sosyal evresi olan aile iinde ocuk, deer yarglarn, toplum kurallarn kazanrken, benlik algsn geliimine yn veren ilk geri bildirimleri de alr. Ayrca okulda kazanlan davranlarn aile iinde olumlu ya da olumsuz pekitirilmesi davrann srekliliini de etkiler. Bu amala rehberlik ve danma hizmetlerini yrtrken velilerden; rencilere kazandrlmas istenen beceriler konusunda model olmas, Okul ile i birlii yaparak rencinin takibi ve deerlendirilmesinde snf ve okul rehber retmenine destek salamas, Okulda dzenlenen velilere ynelik almalara katlmas beklenir. Rehberlik ve danma hizmetlerini yrtrken veli toplantlar, ebeveyn eitimleri, aile grmeleri yoluyla veliyle iletiim ve ibirlii salamak mmkndr. Velilere, rehberlik ve danma hizmetlerinin amac, veliden beklentiler, aile tutumlar, eitimin birey yaamnda nemi, meslek seimi, geliim dnemleri, evredeki sosyal, kltrel, eitsel olanaklar konusunda bilgi verilebilir. Ayrca veli mektuplar araclyla okulda yaplan almalar hakknda bilgi verilerek veliden beklentiler de sralanabilir.

Okul Psikolojik Danman ile Rehberlik ve Aratrma Merkeziyle likiler Rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri yrtlrken, eitim- retim hizmetleri verilirken retmenlerle okul psikolojik danmanlar arasnda etkin bir iletiim ve ibirlii kurulmaldr. retmenler pedagojik uygulamalarda okul rehber retmeninden (psikolojik danman) mavirlik almal, okul rehber retmenleri yapacaklar almalar, elde ettikleri sonular retmenlerle paylaarak onlarn gr ve nerilerini almaldrlar. retmenlerle okul rehber retmeni (psikolojik danman) arasnda kurulacak ilikilerde birbirinin roln kabul eden sayg ve i birliine dayanan yaklam son derece nemlidir. Unutulmamaldr ki, okul yneticileri, retmenler, rehber retmeni (psikolojik danman) ortak bir amac gerekletirmek iin bir araya gelmi profesyonellerdir. Hepsinin ayr ayr sorumluluklar vardr ama ayn takmn yeleridir. Bu takm ne kadar iyi i birlii yaparak birbirini desteklerse o dzeyde baarl olacaktr. Okul psikolojik danmanlar eitsel rehberlik almalar erevesinde retmenlere renme, retim yntemleri konusunda yapaca mavirlik hizmetleri retim hizmetlerini destekleyecektir. retmenler de renci geli219

imi, yneltme, renci ihtiyalar konusunda okul rehber retmeniyle (psikolojik danman) gzlem sonular ve yaantlarn paylaarak i birliine giderse bu hem okul rehber retmenini hem de rehberlik almalarn destekleyecektir. Okul retmenleri renci sorunlar, renci geliim ihtiyalar konusunda ncelikle okul rehber retmeniyle (psikolojik danman) i birliine gitmeli, bu i birlii sonucunda rehberlik ve aratrma merkezinden destek alnmas gerektii sonucuna ulaldysa rehberlik ve aratrma merkezi ile i birlii iinde olmal, okulda ocukla ilgili elde edilen bilgiler paylalarak bilgi alveriinde olunmaldr. Okulda renci sreklilik kazanm bir davran problemi yayorsa, okul rehber retmeni yoksa rehberlik ve aratrma merkezine ynlendirilmelidir. Okulda psikolojik danman varsa, okul danmannca ocua gerekli mdahaleyi yapmal sonu alnamadysa ve bir st kurumdan yardm alma ihtiyac duyuyorsa renci rehberlik ve aratrma merkezine ynlendirilmelidir. rencinin bir engeli varsa (grme, iitme, ortopedik vb.) ya da renme gl ekiyorsa okul rehber retmeninin gr alnarak eitsel tanlama iin rehberlik ve aratrma merkezine gnderilmelidir. Milli Eitim Bakanl zel Eitim Hizmetleri Ynetmeliine gre kayt esnasnda rencinin bir engelinin olduu tespit edilirse ncelikle kaydnn yaplarak daha sonra tanlama iin ynlendirme yaplmaldr.

Bireyi Tanma Teknikleri

rencinin kendini tanmasna odaklanan rehberlik ve danma hizmetlerinde bireyi tanma ok nemlidir. Bireyin kendisini tanmas ve gereki bir benlik gelitirmesi, herhangi bir konuda karar vermesi iin gerekli temel bilgilerin toplanmas, yetenek ve ilgileri dorultusunda bireyleri akademik programlara ve mesleklere ynlendirmek, belirli konularda gelecekteki baarlarn yordamak ve problemlerine uygun yardm, tedavi hizmetini kararlatrmak ve tehis koymak amalarn gden bireyi tanma etiketleme, snflama amac gtmemelidir. retmenlerin bazlar rencide grdkleri normalden farkllaan, snftaki dier rencilerin oluturduu normale uymayan davranlar karsnda genellikle tan koyma yoluna gitmektedirler. ocuk biraz hareketliyse hiperaktif, biraz durgunsa otistik veya renme hz biraz dkse zihinsel engelli tans koyabilmektedirler. Oysa ki normalden farkllaan her davran bir yetersizlii iaret etmeyebilir. retmenin grevi ocua tan koymak deil geliimini takip etmektir. retmenin amac ocua tan koymak yerine tanmak olmaldr. Bylelikle ocuun yetersizlik yaad durumlarda uzmana bilgi akn glenecektir.

rencilerin Tannmas Gereken Ynleri 1. Beden geliimi: Bireyin salkl geliip gelimediini takip etmek ve gerektiinde anne baba ve uzman kiilerle ibirliine gitmek iin beden geliimi izlenmelidir. Bu geliim alan izlenirken beden lleri, ayak, boy, arlk, gs, kala v.s. gibi bireyler ve cinsler arasndaki farklar dorudan llebildii gibi byk ve kk kas geliimine de dikkat edilir. 2. rencinin evresi: Yaplan eitli aratrmalar aile evresinin ve yakn evrenin bireyin kiisel tutum ve deer yarglar ile alkanlklarnn geliiminde ok nemli etkileri olduunu gstermitir. Bu nedenle ana, baba ve kardeler ile aile evresine yakn kiilerin meslekleri, salklar, eitimleri, aile ilikileri, sosyo-ekonomik durumlar v.s. nitelikleri hakkndaki bilgiler toplanmaldr. Ailenin ve kiinin bulunduu yakn evreye ait kltrel ve sosyal nitelikteki bilgiler de bireyin geliim ve uyum zellikleri hakknda tamamlayc bilgiler verirler. Bu bilgiler bireyin gzlenen davranlarnn nedenlerinin anlalmasnda ve bilinli olarak bireye yardm edilmesinde kullanlr. 3. Salk durumu: rencinin beden sal onun kiilik geliimini olduu kadar okul baarsn da etkilemektedir. Bu nedenle rencilerin bedence, geliim dnemlerine uygun olarak geliip gelimedikleri belli aralklarla izlenmelidir. 220

4. rencinin yetenekleri: Yetenek, bireyin renebilme gcdr. Baka deyile yetenek bireyin gelecekte neler yapacan deil; eitim araclyla neler kazanabileceini, neler yaplabileceini gstermektedir. Bylece bireyin yetenekleri hakknda bilgi edinerek o bireyin gelecekteki baarsn kestirebilmek mmkn olabilmektedir. rencileri kendi potansiyelleri dorultusunda ynlendirebilmek iin ncelikle yeteneklerini tanmak gerekir. 5. rencinin ilgileri: lgi, bireyin bir eyden holanp holanmama derecesini ifade etmektedir. rencinin yetenekleri ile birlikte ilgisinin de bilinmesi, o rencinin bir alana veya meslee ynlendirilebilmesi iin gereklidir. retmenler, gzlem yolu ile rencilerin yetenekleri ve ilgileri hakknda bilgi toplayp bu bilgileri veliler ve rehber retmenler ile paylaarak o rencinin ynlendirilmesine katkda bulunabilirler. 6. rencinin baars: rencilerin baar durumunun, stn ve zayf olduklar alanlarn bilinmesi baarszlk nedenlerinin bulunup ortadan kaldrlmasna yardm edebilir. Ayrca, gemi ve halihazrdaki baarsnn bilinmesi, rencinin gelecekteki baarsnn kestirilmesine, uygun bir alana ve meslee ynlendirilmesine yardm edebilir. 7. rencinin kiilik zellikleri: Bireyin yetenekleri, ilgileri, mizac, duygusal yaam, alkanlklar, tavr ve deerleri, liderlik zellikleri, bamsz davranabilme, duygusal kararllk, bakalaryla i birlii yapabilme kiilik zellikleri arasndadr. 8. rencinin benlik algs: Benlik, bireyin kendini nasl grddr. rnein, bir renci kendisini derslerinde baarl, zeki biri olarak grrken, dier yandan kendisini dzensiz veya insan ilikilerinde baarsz olarak tanmlayabilir. rencinin gelitirdii benlik algs onun ruh sal, meslek seimi ve okul baars ile anlaml olarak ilikilidir. 9. Sosyal destek sistemi: Sosyal destek sistemi, bireyin nasl bir evrede yaadn, aile evresini, ailesi dndaki dier evreyi; ailesi, arkadalar, retmenleri, akrabalar, komular ve bireyin yaamnda nemli olan dier kimselerle olan ilikilerinin niteliini; bu kimselerden ne derecede destek aldn gstermektedir.

Mesleki Rehberlik ve Okullarda Yneltme Hizmetleri

Yneltme hizmetleri mesleki rehberlik hizmetleridir. nsanlar meslei eitli ihtiyalarn karlayacaklar para kazanmak iin gerekletiriyor grnseler de kazanmak zorunda olmayan insanlarn da bir meslek sahibi olduklar grlmektedir. Bu durumda meslein sadece hayat kazanmak iin yaplan etkinlikler btn olmad, ayn zamanda insann yeteneklerini kullanma ve gelitirme yolu olduu sylenebilir. Konfiysn de dedii gibi Sevecein bir i seersen, yaamnda bir gn bile alm olmazsn. Bir kimse yeteneklerini kullanabilecei, kendini gerekletirme olana bulabilecei bir alma alanna girerse mutlu olur. Bylece var oluunun anlamn yakalar, sahip olduu yetileri, gleri kullanarak doyuma ular. Bir i yapt, retken olduu iin kendini daha deerli grr, kendine saygs ve gveni geliir. Toplum iinde yararl olma, hizmet verme yoluyla toplumsal saygnlk, meslek etkinlikleri iinde bakalar ile etkileimde bulunurken, stlendii belli rol ve grevler yoluyla da sosyal kimlik kazanr. O halde almann temelinde bireyin ok ynl psiko-sosyal ihtiyalarnn karlanmas sz konusudur. Byle bir durumda yalnz bireysel deil, toplumsal bir yarar da elde edilmekte, mesleinden honut insanlarn verimli almalar ile toplumsal kalknma da gereklemi olmaktadr. Bireyin ve toplumun geliiminde son derece nemli olan meslek seimi aamada gerekleir; 1. Kendini Tanma 2. Meslekleri ve bu mesleklere hazrlayacak eitim programlarn tanma 3. Karar Verme

221

Kendini Tanma

Meslekleri ve Eitim Programlarn Tanma

piyasalar, bu piyasalarda yer alan meslekler ve bireyi bu mesleklere gtrecek st renim kurumlar, programlar, dal ve alanlar bilme.

Karar Verme

Yetenekleri, becerileri, ilgileri, kariyer deerleri, kiilik zellikleri, benliini kavray, fiziksel zellikleri, akademik zellikleri, eitsel-mesleki planlar ve amalar, aile zellikleri ve evresel faktrleri deerlendirme.

Kendini tanyan, meslekler ve meslei kazandracak eitim programlar hakknda bilgi sahibi olan birey bu iki bilgiyi birletirerek kendine en uygun meslei seebilir.

Yneltme Hizmetleri Bireyin ve toplumun refah iin ok nemli olan meslek seiminde rencilerin meslee ynlendirilmesi (yneltilmesi) ok nemlidir. Erken dnemde balayan meslek seimi srecinde mesleki yneltme de 4. snftan itibaren balamaktadr. Ancak retmen olarak daha kk yata rencimizi gzlemlemeye balarz. retmenler arasnda u tip konumalara ok sk rastlarsnz: Aye matematii hemen kavryor Ahmet kendini ok gzel ifade ediyor ilerde iyi bir yazar olacan dnyorum Minenin el becerileri ok iyi ama derslerde baarl deil Bu konumalar rencimizin yeteneklerini, ilgilerini, akademik baarsn, benlik algsn, kiilik zelliklerini vb. tanmaya ynelik abalarmz gstermektedir. zellikle de ocuun kendi zelliklerinin farkna varmas, rendiklerinin mesleki geliimindeki rol, almann toplum yaamndaki nemini kavrama gibi hedeflere ulalmas snf retmenlerinin bu konudaki bilinli abalarna baldr. lkretimde yneltme ynergesiyle dzenlenen mesleki rehberlik almalarnda yneltme sreci aadaki gibi sralanmtr: 1. Ana snfndan itibaren her renciye ait bir renci dosyas tutulur. 2. 6, 7 ve 8. snflarn her ubesi iin ubede ders okutan bran retmenleri tarafndan snf gzlem formu doldurulur ve nisan aynn sonuna kadar snf/ube rehber retmenine teslim edilir. 3. ube rehber retmeni tarafndan veli bilgilendirme toplantsna kadar snf gzlem formlarna dayanlarak her renci iin gzlem raporu dzenlenir. 4. Mays aynda veli bilgilendirme toplants yaplr ve bu toplantda gzlem raporlarnn bir rnei velilere datlr. 5. Gzlem raporunda, veli ve rencinin de gr bildirecekleri bir blm bulunur. renci ve/veya velinin eklemek istedii veya katlmad hususlar varsa raporda belirtilir. Bu raporlar, bir hafta iinde okula geri gnderilir. 6. Gzlem raporlar okul mdr tarafndan onaylandktan sonra renci dosyasnda saklanr. 7. Diploma almaya hak kazanan renciler iin yneltme neri kurulu tarafndan iki nsha yneltme neri formu dzenlenir ve bir rnei diplomayla birlikte renciye verilir. Dier rnei renci dosyas ile birlikte kayt yaptrd renim kurumuna gnderilir. Yneltme ynergesinde snf retmenlerinin, ube rehber retmenlerinin ve rehber retmenlerin grevleri ayrntl olarak sralanmtr. Buna gre; 222

ube rehber retmeninin grevleri; a) renci dosyasn doldurur, meydana gelen deiiklikleri kaydeder. b) Yneltme almalar kapsamnda kullanlabilecek bireyi tanma tekniklerinden de yararlanarak renci hakknda bilgi toplar, renciyi ve gerekli durumlarda veliyi bilgilendirir. c) almalarnda, renci hakknda toplad bilgilerden zel ve kiisel olanlarn gizliliini korur. d) Bran retmenlerinden gelen snf gzlem formlarndaki gzlem sonularn, mays aynda yaplacak olan veli bilgilendirme toplantsna kadar her renci iin gzlem raporuna iler. e) Bran retmenlerinden gelen snf gzlem formlarn, ait olduu yl sresince saklar. f) Gzlem raporlarnn bir rneini veli bilgilendirme toplantsnda velilere datr, aklar, zel grme talep eden velilerle grme yapar. g) Veli bilgilendirme toplantsna katlamayan velileri mdr yardmcsna bildirir. h) Gzlem raporlarnn ikinci rneini renci dosyasnda saklar. renci ve/veya veli gr bildirilen gzlem raporunu da renci dosyasnda saklar. ) Bilgi aknn salanabilmesi iin renci dosyalarn ube rehber retmeni deiikliinde okul ynetimine teslim eder. i) stn yetenekli renciler ile zel eitime gereksinimi olan rencilerin belirlenmesi ve yneltilmelerinin salkl yaplabilmesi iin -varsa- okulundaki rehberlik ve psikolojik danma servisi, yoksa bal bulunduu rehberlik ve aratrma merkezi ile ibirlii yapar. j) rencileri, akademik baarnn st renim kurumlarna geiteki nemi hakknda bilgilendirir. k) rencilere meslek alanlar ve st renim kurumlarn tantmak iin okul ynetimi ve rehberlik ve psikolojik danma servisi ile i birlii yaparak dokmanlar temin eder, etkinlikler dzenler. l) Yneltme srecinde rehber retmen ile i birlii yapar. m) 8. snf ube rehber retmeni, yneltme neri kurulu toplantsna kadar her rencinin yneltme neri formunun; lgi ve Yetenekler, Kiilik zellikleri, Akademik Baars, Katld Sosyal ve Kltrel Etkinlikler, renci ve Veli Gr blmlerini doldurur. n) 8. snf ube rehber retmeni, rehber retmenle birlikte gzlem raporlar ve renci dosyasndaki bilgilerden yararlanarak her renci iin eitim program nerisi hazrlar, yneltme neri formunun neri blmn doldurur. Eitim program nerisi hazrlanrken yneltme neri formundaki bilgiler esas alnr. Ancak; rencinin ilkretimi sresince elde edilen tm gzlem sonular ve akademik baars bir btnlk iinde deerlendirilir. renci iin gzel sanatlar eitimi nerilmesi durumunda, yneltme neri formunda bu neriye temel tekil eden dersin retmeninin imzasna yer verir. o) 8. snf ube rehber retmeni yneltme neri kuruluna katlr, snfndaki her rencinin yneltme nerisini gerekeleri ile birlikte kurula aklar ve kurulun onayna sunar. Bran retmeninin grevleri; a) Ders okuttuu her ube iin snf gzlem formu doldurur. b) Snf gzlem formunu, her ubenin ube rehber retmenine nisan ay sonuna kadar teslim eder. Snf retmeninin grevleri; a) renci geliim dosyasnda yer alan lgi, Yetenek, Kiilik zellikleri, Akademik Baars, Katld Sosyal ve Kltrel Etkinlikleri hakknda yl iinde yaplacak toplantlar ve grmeler ile gzlem sonularn dosyasna iler. b) stn yetenekli renciler ile zel eitime gereksinimi olan rencilerin belirlenmesi ve yneltilmelerinin 223

salkl yaplabilmesi iin -varsa- okulundaki rehberlik ve psikolojik danma servisi, yoksa bal bulunduu rehberlik ve aratrma merkezi ile i birlii yapar. c) Meslekler hakknda rencileri bilgilendirir. d) Rehber retmenle i birlii yapar. Rehber retmenin (psikolojik danman) yapaca iler; a) Okulun, rehberlik ve psikolojik danma hizmetleri programn, yneltme etkinliklerini de kapsayacak ekilde hazrlar. b) Snf retmeni/ube rehber retmeni ile i birlii yaparak eitsel, meslek, bireysel rehberlik ile bireyi tanma uygulamalar ve sonularn pasif ve aktif yneltme srecinde kullanlmak zere btnletirir, deerlendirir. c) Yneltme srecinde; rencilere, okul ynetimine, retmenlere, velilere danmanlk hizmeti verir. d) Veli bilgilendirme toplantsnda hazr bulunur, grme talep eden velilere yneltme almalar hakknda bilgi verir. e) ube rehber retmeni ile birlikte diploma almaya hak kazanan renciler iin eitim program nerisi hazrlar. f) Yneltme neri kurullarna katlr. lkretimde mesleki yneltme meslek seiminden ok, bir st renim kurumuna ynlendirmedir. Ancak ocuun ortaretime meslek lisesi ya da genel lisede devam etmesi, orta retimde eitim grecei alan seimi kukusuz meslek seimi iin ok nemlidir. Dolaysyla ocuu ynlendirirken gzlemlerimizin yannda kullandmz lme aralar renciyi tanmaya rencinin de kendini tanmasna yardmc olacaktr. Aada ilkretimde mesleki rehberlik alannda kullanlan baz lme aralarnn isimlerini bulabilirsiniz. Bu lme aralar hakknda gerekli bilgiyi okul rehber retmeninden yoksa rehberlik aratma merkezinden alabilirsiniz. 1. Akademik benlik kavram lei 2. Temel kabiliyetler Testi 7-11 3. Temel Kabiliyetler Testi 6-9 4. Mesleki olgunluk lei Bu formlarn uygulanmas ve yorumlanmas belirli bir uzmanlk gerektirdiinden okul rehber retmeninin yoksa rehberlik aratrma merkezinden bir uzman tarafndan uygulanarak yorumlanmas gerekmektedir. Meslekler asndan renciyi tanmak iin kullanlan btn bu tekniklerin (gzlem, derslerdeki baars, serbest zamanlarda tercih ettii etkinliklere ilikin gzlemleriniz, lme aralar sonular vb) sonularndan elde edilen bilgilerden yola klarak ubede derse giren snf ve bran retmenleri tarafndan 6.,7.,8. snfta okuyan her renci iin snf gzlem formu doldurulur. Bran retmeninin, snf gzlem formundaki hangi blme/blmlere ilikin gr bildirecei aadaki tabloda akland ekildedir: Gr Belirtilecek Alan Szel-Dilsel Kiiler Aras (Sosyal) Mantksal-Matematiksel Grsel-Uzamsal sel Mziksel-Ritmik Bedensel-Kinestetik Doa Kiilik zellikleri 224 Gr Belirtecek retmenlerin Branlar Trke ve Yabanc Dil retmenleri Sosyal Bilgiler, Trkiye Cumhuriyeti nklp Tarihi ve Atatrklk, Vatandalk ve nsan Haklar Eitimi ve Din Kltr ve Ahlk Bilgisi retmenleri Matematik, Fen ve Teknoloji retmenleri Fen ve Teknoloji, Grsel Sanatlar ve Teknoloji Tasarm retmenleri Btn Branlar Mzik retmeni Beden Eitimi retmeni Fen ve Teknoloji retmeni Btn Branlar

Snf/ube rehber retmeni bran retmenlerinden gelen bu formlar birletirerek her renci iin gzlem raporu dzenler. Hazrlanan gzlem raporlar mays ay sonunda yaplacak olan veli bilgilendirme toplantsnda veliye verilir. Bylece rencinin ilgi, yetenek, kiilik zellikleri ile sosyal etkinlikleri ve akademik baarsndan velinin de bilgilendirilmesi ve grnn alnmas salanm olur. Veli tarafndan incelenen raporlar renci dosyasnda saklanr. Diploma almaya hak kazanan rencileri akademik eitime, meslek ve teknik eitime veya gzel sanatlar eitimine yneltmek amacyla daha nce yneltme amacyla yaplan tm almalar ve doldurulan rapor ve formlar derlenerek yneltme neri kurulu tarafndan yneltme neri formu dzenlenir. Yukarda ad geen snf gzlem formu, gzlem raporu ve yneltme neri formu e-okulda mevcuttur. Yneltme ile ilgili her trl sorununuzda okul rehber retmeninden yoksa okulunuzun bal bulunduu rehberlik aratrma merkezinden yardm alabilirsiniz.

Okullarda Yaygn Grnen Problem Alanlar

Bu balkta okullarda yaygn grnen problem alanlarndan davran bozukluu, dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu, okul fobisi ve akran zorbal konularna deinilecektir.

Davran Bozukluu Geliim srecinde ocuk ve ergenlerde baz sorunlu davranlar gzlenebilmektedir. Farkl sebeplerden kaynaklanan bu davran sorunlarna tutarsz ve uygun olmayan tepkiler verilmesi sorunun bymesine hatta sreklilemesine neden olmaktadr. Davran bozukluu tanm bir ok kontrolsz davran iine alr ve anti-sosyal davran ve kurallarn bozulmasyla kendini gsterir. En tipik davran bozukluklar okuldaki ve evdeki kurallara uymama, ar kavgac olma, saldrgan eilimler gsterme, insanlara ve hayvanlara fiziksel olarak acmasz davranma, hrszlk yapma olarak sralanabilir. Davran Bozukluu Olan ocuk ya da Ergene Yaklam 1. Deiim in Motivasyon Yaratn: ocuun davrann deitirmesi iin davrannn sonularn grmesi ve davrann deitireceine inanmas ok nemlidir. 2. Hem kendi hem de bakalarnn duygularn anlamasn salayn. 3. fke kontroln retin 4. Arkadalk ilikilerini destekleyin. 5. Oyun becerilerini gelitirin, arkadalaryla paylamn arttrn.

Dikkat Eksiklii ve Hiperaktivite Bozukluu Bireyin ya ve geliim dnemine uygun olmayan ar hareketlilik, drtsellik (istekleri erteleyememe) ve dikkatini younlatramama eklinde kendini gsteren amzn en yaygn grnen psikiyatrik sorunlardan biridir. Bir kiide dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluunun varlndan sz etmemiz iin bu belirtilerin 7 yatan nce balam olmas, birden fazla ortamda grnyor olmas, srekli olmas ve kiinin gnlk yaamn etkileyecek dzeyde olmas gerekmektedir. Dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu yaayan ocuklarn kukusuz snf kurallarna uymas, bir ders saati boyunca oturmas, parmak kaldrarak konumas, dikkatlice retmenin anlattklarn dinlemesi mmkn grlmemektedir. retmenler tarafndan zorlu bir grup olarak alglanan bu ocuklarn tedavisinde retmen yaklamlar ok nemlidir. Dikkat Eksiklii ve Hiperaktivite Bozukluu Yaayan ocua Yaklam 1. Uzmana Ynlendirin: Yukarda saydmz belirtiler var ama aile hala bir uzmana bavurmamsa hastanelerin ocuk psikiyatrisi blmne ynlendirin. 225

2.

Dikkat ekisklii ve hiperaktivite bozukluu tek bir alanda grld gibi ( sadece hareketli, sadece dikkati dank ya da sadece drtsel) birleik olarak da grlebilir. renciyi gzlemleyerek hangi alanda yardma ihtiyac olduunu belirleyin. Snf ortamn ona gre dzenleyin. ok hareket etmesini kstlayc, dikkat datan uyaranlardan uzak vb. Geni paral grevleri kk paralara ayrn. Her bir basama baarp gemesi iin gerekli zaman snrlamas koyun ve rencinin gidiini sklkla inceleyin. Grevini tamamlamas iin basamaklandrmasn retin. Dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu yaayan ocuklar ynergeleri takip etmekte zorlanrlar. Ynergeyi vermeden nce rencinin dikkatini ekin ve ynergeyi yazl olarak verin. Bir defada tek bir ynerge verin, anlayp anlamadn kontrol iin sizin sylediinizi tekrarlamasn isteyin. Her bir konuda ona yardmc olacak alma arkada belirleyin. Yazl snav yerine szl snav tercih edin.

3. 4. 5. 6. 7.

8. 9.

10. Dzenleme becerileri retin. rencinin gerekli malzemelerini ve devlerini gsteren gnlk, haftalk ve aylk tablolar hazrlayn. 11. Olumlu pekitire kullann.

Okul Reddi (Okul Fobisi) Okul korkusu, eitli kayglar nedeniyle ocuun okula gitmeyi reddetmesi ya da bu konuda isteksiz grnmesidir. Okul reddi aslnda okula gitmek istememe gibi grnp, okul korkusu olarak alglansa da bir tr ayrlma anksiyetesi olarak karmza kmaktadr. ocuk okuldan geri dndnde annesini bulamayacandan kaygldr. En byk belirtisi ocuun okula gitmek istememesidir. Zorlamalar karsnda anksiyete duyar; panik iine girer, midesi bulanr, kusar, alar, gitmemekte direnir. Okula gitmemesine izin verildiinde yaknmalar biter. Bazlar zorlamalara dayanamayp yola kar, yar yoldan dner, ya snftan kar eve gelir. Balang bazen sinsidir. n belirtiler gnlerce srebilir. ocuk neesizdir, uykuya dalmakta glk eker. tah kesilir, devlere kar ilgisi azalr. Her sabah somatik bir belirti ile uyanr. Ba, karn arr, midesi bulanr. Bir gn okula gitmeyeceini bildirir. Neden olarak, retmenden korktuunu ya da arkadann kendisini rahatsz ettiini syleyebilir. Bazlar da tanmlayamadklar bir korkudan sz ederler. ou zaman evde rahattrlar. iddetli vakalarda evde de huzursuz olabilirler. Aile bireyini (genellikle anne) bir yere brakmaz, peinden dolarlar. En rahat geirdikleri zaman hafta sonlardr. Okul Reddi (Okul Fobisi) Olan ocua Yaklam: 1. Aileyi bir uzmana ynlendirin: Daha ncede belirtildii gibi okul reddi ocuun yaad okul korkusu olarak grlse de youn bir ayrlma anksiyetesidir. Aileyi tan ve tedavi iin bir uzmana ynlendirin. 2. Okul reddinin nedenleri incelendiinde genellikle olumsuz anne baba tutumlarndan kaynakland sylenebilir. Bir uzman yardmyla anne ve babaya ebeveynlik destei vermeniz sorunun zm iin nemli bir ilerleme kaydetmenizi salayacaktr. 3. ocuun okulda kendini gvende hissetmesini salayn. 4. ocuk okuldan uzak kalmamaldr, snfa girmiyorsa bile belli bir sre retmenler odasnda ya da okul bahesinde durmasn salayn. zendirme giriimleri ile birlikte gerekirse nce bir saat sonra yarm gn ve sonunda tam gn olarak okula gelmesini salayn. 5. 226 Anneyi sistematik olarak okuldan uzaklatrn. Bir sre snfta dursun, ocuk kendini gvende hissettiinde snfn dna karn ama ocuun onu grmesi iin kapy ak tutun. Bir sre sonra anneyi okul bahesi

dna karn. ocuk istedii zaman kp annesini grsn. ocuun snfta kendini rahat hissettiine emin olduunuzda anneyi eve gnderin, ancak ocua istedii zaman annesine telefonla ulamas iin teminat verin. 6. 7. 8. 9. ocuun kaygsn anlayla karlayn, naz, numara yapyorsun gibi szler sylemeyin. Okulda ocuun ilgisini ekecek snf ii aktiviteleri oaltn. ocuu snf ii almalara katlmaya zorlanmaktan kann, balangta kolaylkla stesinden gelebilecei grevleri almas iin yreklendirin. Tutarl, olgun ve dengeli davranlar sergileyin. ocuk iin anlalmaz ve artc tepkiler vermeyin. ocua kar anlayl, hogrl ve esnek olun. 10. ocuun eksik ve yetersiz ynlerini vurgulamak yerine, baarlarn n plana karak renciyi ynlendirin, baarsz durumlarda ise renciyi snf nnde kltc sz ve tutumlardan kann.

Akran Zorbal (Okul Zorbal) Okullarda ok sk grnen akran zorbal bir renciye bir veya daha fazla renci tarafndan kastl olarak srekli saldrgan davranlarn uygulanmas ve ocuun bunlara kar srekli olarak korumasz durumda olmas eklinde aklanmaktadr. Zorba Davranlar: Tekme ya da tokat atma, tme, ekme, drtme, Dvme tehdidinde bulunma, Korkutma, Szle satama alay etme, dalga geme, kzdrma, Tacizde bulunma, Kurbana ya da ailesine hakaret etme, kk drme, Kurban hakknda eitli yerlere irkin szler yazma, Dedikodu ve sylenti karp yayma, Arkada grubundan dlayarak yalnz brakma, oyun ve dier etkinliklere almama ya da alnmasn engelleme, Para veya dier eyalarn zorla alma, almakla tehdit etme, eyalarna zarar verme, Karsndakinin kendisini kt hissetmesine neden olabilecek szler sarf etme, Zorbalk davranlarna bakldnda zorbaln saldrganln bir formu olduu grlmektedir. Ancak zorbalk sadece fiziksel anlamda saldrganlk demek deildir. Zorbaln bakalarna ad takma, alay etme veya onlarla ilgili ho olmayan hikyeler yayma, itme, tehdit etme gibi birok biimi vardr. Herhangi bir iddet davranna zorbalk diyebilmemiz iin kastl olarak yaplan incitici davranlar olmas, srekli olmas ve zorbala maruz kalan kiinin kendini savunamayacak kadar zayf olmas gerekmektedir. Okullarda ok sk grnen zorba davrann ortaya kmasnn birok nedeni olabilir; bu nedenleri bilmek sorunun zm iin gerekli olacandan bu blmde zellikle ele alnacaktr. Kiinin mizac

227

 Gencin anne ya da babasndan istediklerine saldrgan yollarla sahip olmas, Kiiye, istediine sahip olabilmek iin saldrganlk dnda baka yollarn da olduunu gsterecek birinin olmamas, evredeki insanlarn Zorbalk ie yarar mesajn vermesi. Anne-baba, retmen ve arkadalar zorbala her boyun eilerinde rtl ya da ak olarak bu mesaj vermektedirler. Olumsuz model alma yoluyla zorbaln renilmesi. Bykler tarafndan dvlen ve cezalandrlan ocuklar ve genler, bunun bir sonucu olarak kendilerinden daha kk ve daha zayf olanlarn cann yakarlar. Olumlulardan daha fazla olumsuz szler duyan ocuk ve genler, kendileriyle ilgili iyi duygulara sahip olmazlar. Bakalarna saldrmak, kendilerini gl hissetmelerini salar ve bundan dolay olduka dikkat ekerler. Bu ocuklar ve genler iin olumsuz da olsa dikkat ekmek ve n sahibi olmak, hi dikkat ekmemekten daha iyidir. Baz akran grubu zorbal destekler. Baz durumlarda gen akran grubunda yer edinebilmek ve gl arkadalklar kurabilmek iin zorbalk yapar. Akran gruplar, eteler biiminde kendilerini gsterebilirler. Bu etelerin kendilerine zg giyinileri, konumalar ve eyalar olabilir. Okul ortamnda kendilerini zaman zaman gstermekten holanrlar. Baz kltr ya da alt kltrlerin zorbal olumlu bir deer olarak grmesi zorbal destekler. Bu kltrlerde zorba ocuklarn zellikle erkeklerin davranlar pekitirilir. Daha hogrl erkek ocuklarn davranlar da olgunlamam olarak deerlendirilir. Zorbalk, hapishane, niversite ve i ortam gibi her kurumda grlmesine karn, ounlukla ilk ve orta retim kurumlarnda bu konuyla ilgili nleme almalarna nem verilmektedir. Bu da zorbaln geliimde risk faktr olarak grlmesinden kaynaklanmaktadr. Zorbalk kurbanlarda stres ve korkuya yol amakta ve okuldaki tm renciler iin olumsuz atmosfer oluturmaktadr. Zorbala maruz kalan ocuklarn pek ok psikolojik deiken asndan risk grubunda olduklar kabul edilmelidir. Zorbala maruz kalan ocuklarn depresyon ve kayg dzeyleri daha yksek, benlik algs da daha dktr. Zorbaln ocuklara hem stres, hem de zarar vermenin yan sra, ocuklukta yaanan zorbaln olumsuz etkilerinin yetikin yaamnda da devam edebildii zorbalktan yalnzca kurbanlarn deil, zorbalarn da olumsuz biimde etkilendii de bilinmektedir. Her tr zorbalk ruh saln olumsuz ynde etkiler ancak, zelikle duygusal zorbala maruz kalmak ruh sal asndan en nemli risk faktrn oluturmaktadr. Hem zorba davranlar uygulayan hem de zorbala urayan ocuk iin pek ok etkileri olan zorbaln zm iin her iki tarafa da yardm sunmak nemlidir. Bundan sonraki blmde snf retmeninin her iki tarafa yaklamna deinilecektir. Zorbalk yapan ocua yaklam; 1. renciyi gzlemleyin: Zorbalk davrannn altndaki nedenleri bilmeniz sorunun zmnde size yardmc olacaktr. Unutmayn tanmlayamayacanz eyi zemezsiniz. 2. Alternatif sorun zme yollarn retin: Zorbalk davrannn nedenlerine deinirken baz ocuklarn sorun zmek iin bu tr davranlar renmi olabileceine deinmitik. ocuk evresinden sorunlar kaba kuvvetle zmeyi reniyorsa ondan baka bir ekilde sorun zmesini beklemek yanl olur. rencinin sorun zme davran repertuarn gelitirebilirsiniz. Bunun iin sorunu tanmlamal, problem zme yollarn belirlemeli, en uygun zm yolunu seerek uygulamaldr. 3. fke ve fke kontroln retin: Bunun iin okul rehber retmeninden yardm aln. Ancak siz fkenizi saldrgan davranlar yoluyla zmeyerek rencinize rnek olun.

228

4. Ebeveynlerle iletiime gein: Sizin okulda rettiiniz davran evde pekitirilmiyorsa ya da gerek szel gerek de davransal olarak farkl ortamlarda ocua farkl mesajlar gidiyorsa o davrann kalc olmas mmkn deildir. Dolaysyla ebeveynlerle grmenizde ocuun zorba davranlarnn nedenlerini renmeye aln. Okulda yaptnz gzlemleri paylan ancak bunu yaparken veliyi ya da ocuu sulamayn. Problemin zm iin iki farkl taraf olduunuz mesajn verin. 5. rencinize arkada ilikileri destei verin: rencinizin snf arkadalaryla uyum salamas iin eitli etkinlikler planlayn ve bu etkinliklere katlmalarn salayn. Akranlarnn sosyal kabuln salamak amacyla rencinize zel sorumluluklar vermenin nemini unutmayn. Her frsatta geni grup etkinlikleri, faaliyetleri hazrlayarak ocua bu gruplarda en iyi yapabilecekleri grev ve sorumluluklar verin. Arkada seiminin nemini vurgulayn, uygun olmayan arkadalklar onunla konuun. 6. Uzman destei aln: Varsa okul rehber retmeni ya da rehberlik aratrma merkezindeki uzmanlardan yardm isteyin. Bu ocuklarn risk altndaki ocuklar olduunu unutmayn. Zorbalk Maduru ocua Yaklam: 1. Kiisel snrllklarn ve bu snrlar korumay retin: Bedeninin, duygularnn ve ailevi yaantsnn ona zel olduunu ve izinsiz kimsenin dokunmayacan, alay etmeyeceini retin. 2. Hayr demeyi retin. 3. Zorbaln ne olduunu anlatn. 4. Zorbalk durumunda yardm alabilecei kiiler hakknda bilgi verin

Yatl lkretim Blge Okulunda Rehberlik Danma Hizmetleri

Yatl lkretim Blge Okullar (YBO) nfusu az, dank, okulu bulunmayan yerleim yerlerindeki zorunlu renim andaki rencilerin parasz yatl, bu okulun bulunduu evresindeki rencilerin gndzl olarak eitim-retim grdkleri ilkretim okullardr. Tanmda da belirtildii gibi YBO rencileri genellikle krsal kesimdeki ky ocuklardr. Bunun yannda baz ekonomik ve sosyal zorunluluklara dayal olarak, okulun bulunduu sosyal evreden de yatl renciler olabilmektedir. O nedenle YBOlarda grev yapan retmenler, rencilerinin genellikle ailelerinden uzak bir yaam srdrmekte olduklarn srekli olarak gz nnde bulundurmaldrlar. retmenler aileden uzak olmann yaratt boluklar doldurmaya alsalar da anne-babann yerini doldurmak mmkn grlmemektedir. rnein: altn slatan bir rencinin sabah yatandan kalknca bu durumunu annesi ile paylamas yerine retmeni ile paylamas arasnda ok byk fark vardr. ocuun, retmenin gznde altn slatan bir ocuk durumuna dmesi onun ruhsal dnyasnda onarlmas g hasarlar oluturabilir. Buna benzer baka sorunlar da saylabilir. Eitim-Senin yapt bir aratrmaya gre; YBO rencileri aile zlemi duymakta, velilerine istedikleri zaman ulaamama sorunu yaamakta, birou bu yzden okuldan kamakta, tatillerde okulu erken terk etmekte ve tatil sonras okula ge gelmektedir (Kse . 2007:48-49).

Yatl lkretim Blge Okulunda renim Gren ocuklara Yaklam Tarz Elbette ki okulun, ailenin yerini doldurmas beklenemez. Ancak; yine de YBO rencilerinin yaayabilecekleri ve blgeden blgeye deikenlik gsteren olas sorunlar saptayp bu sorunlarn ortaya kmasn nleyecek etkinliklerle, bu ocuklarn geliim dnemlerindeki gereksinimlerini karlayacak planl etkinliklere olduundan fazla yer verilebilir. Bu etkinlikler rehber retmenlerin egdmnde snf ve ube retmenleri tarafndan hayata geirilmelidir. renciler, geliimleri asndan son derece nemli olan n ergenlik dnemini, ailelerinden uzakta kendine zg kurallar olan olduka da kapal, farkl bir evrede geirmektedirler. Bu nedenle okul ynetimi, okul rehberlik servisi 229

ve snf/ube rehber retmenleri bir sistem btnl ierisinde, istenmeyen davranlarn nedenlerini ortadan kaldrmaya, istendik davranlarn geliebilmesi iin de uygun ortam ve sosyal etkinlikler dzenleme abas ierisinde olmaldrlar. Ayrca, her YBO personeli, kendi kurumlarnn sosyal ve fiziksel koullarnda olas sorunlar ve zm yollarn yine kendi koullarna gre deerlendirmelidir. 1. Yatl ilkretim blge okullarnda renim gren ocuklarn zellikle kimlik duygusu desteklenmelidir. Bunun iin ocuklarn isimleriyle arlmasna zen gsterilmeli, sosyal deerleri tannmal ve desteklenmelidir. Ayrca ocuklar kendilerine ilikin olumlu dncelere sahip olmaya tevik edilmelidir. 2. ocuklar ya ve yetenekleri hesaba katlarak, tm etkinlik ve sosyal faaliyetlerde, risk faktrlerini de dikkate alan bilinli tercihler yapmalar ve uygulamalar ynnde cesaretlendirilmelidirler. Salkl seimler yapmak konu hakknda bilgi edinmeyi gerektirir. ocuklara salkl seim yapmak iin gereksinimi olan bilgiler salanmaldr. Davranlar ve koullar, ocuun kendi kaderini tayin etme ve bunun bakalarna etkisi ile riskleri asndan izlenmelidir. 3. Yatl ilkretim blge okullarnda renim gren ocuklar ailelerinden ok erken yata ayrldklarndan toplumsal deerlerin bir ksmyla tanmam olabilirler. Bu ocuklarn sahip olduklar deerlerin tespit edilerek ihtiya duyduklar konularda deer eitimi verilmelidir. 4. Bu ocuklar, bulunduklar mekndan kaynakl olarak pek ok eyi ortak kullanmak durumundadrlar. Bu durum ocuklarn aidiyet duygusunun geliimini olumsuz etkilemektedir. Bundan dolaydr ki bu ocuklar arasnda izin almadan eyalarn kullanlmas, kiisel snrlarn karlkl olarak korunamamas gibi davran problemleri gzlemlenmektedir. Bu durumlarla ba edebilmek iin ocuklarn aidiyet duygusunun gelimesi ve kiisel snrlarn korunmas konularnda desteklenmeleri gerekmektedir. 5. Yatl ilkretim blge okullarnda renim gren ocuklarn en ok ihtiya duyduklar duygu sevgidir. Bu ihtiyalarn bilerek onlara yaklamanz etkili iletiim kurmanz salayacaktr. Fakat gsterilen sevgi davranlarnn ll olmasna dikkat edilmelidir.

230

Risk Altndaki ocuklar

Bu blmde aadaki sorularn yantlarn bulacaksnz. Risk nedir? Riskli davran nedir? Risk altndaki ocuk kimdir? Risk altnda olmay etkileyen nedenler nelerdir? Risk altnda olmay etkileyen aileden kaynaklanan nedenler, okuldan kaynaklanan nedenler, akran basks, i gler ve kentleme, psikolojik etkenler nelerdir? Dezavantajl ocuklar kimlerdir? alan ocuklarn zellikleri ve ihtiyalar nelerdir? alan ocuklara yaklam tarz nasl olmaldr? Sokakta yaayan ocuklarn zellikleri ve ihtiyalar nelerdir? Sokakta yaayan ocuklara yaklam tarz nasl olmaldr? Sua srklenen ocuklarn zellikleri ve ihtiyalar nelerdir? Sua srklenen ocuklara yaklam tarz nasl olmaldr? iddet ve istismara urayan ocuklarn zellikleri ve ihtiyalar nelerdir? iddet ve istismara urayan ocuklara yaklam tarz nasl olmaldr?

Risk, Riskli Davran, Risk Altndaki ocuk

Dnyann toplam nfusu 6 milyar 300 milyon. 0-18 ya aras ocuk nfusu 3 milyar 50 milyon. Bu ocuklarn 1 milyar 900 milyonu 15 yandan kk. 500 milyon ocuk ise henz 3 yan amam. Her 100 ocuktan 6s 5 yana varmadan lyor. Gelimekte olan lkelerde 5-14 yalarnda 200 milyon ocuk mutlak yoksulluk dzeyinin altnda bulunuyor. Dnya zerinde 800 milyon insan iyi beslenemiyor. Dnya genelinde ocuklarn yzde 71i temiz su iebiliyor. Okul a iinde bulunan 135 milyon ocuk okuma-yazma bilmiyor. Gelimi lkelerde ise ocuklarn yzde 98i okula kaytl. Dnyada eitim harcamalarna 781 milyar dolar harcanyor. AIDS ve HIV yznden risk altndaki ocuk saysnda da nceki yllara gre art oldu. Dnya ocuk riski puan 30. Trkiyenin ocuk riski puan ise 15. 20. Yzyln en gl olgularndan biri olan kreselleme, yoksulluu daha da yaygnlatran eilimlerin ortaya kmasna neden olmutur. Dnyada her iki ocuktan biri iddete maruz kalyor. http://www.cocukvakfi.org.tr zellikle son yllarda gelimekte olan lkelerde daha youn olmak zere g koullar altndaki ocuklar ya da risk altndaki ocuklar tanmlamasna uyan ocuklarn says artmaktadr. Risk altndaki ocuklar kavramn daha iyi anlayabilmek iin ncesinde risk nedir? Riskli davran nedir? Sorularn yantlamak gerekir. Risk, ocuun sosyal ve

231

psikolojik geliimini etkileyecek etmenlerin tmdr. Bir ocuk iin almas, annesinin okuryazar olmamas, ailede madde kullanan bir ebeveynin olmas riske rnek olarak verilebilir. Risk aslnda olaslk iermektedir. Riskli davran, ocuk ve genlerin iyilik hallerini tehdit eden ve sorumlu bir yetikin olma potansiyellerini snrlayan istemli davranlardr. rnein evden kama, sk sk kavga etme, okuldan kama, sigara kullanm riskli davranlara rnektir. Risk ve riskli davranlar tanmlarn irneklendirecek olursak alma ocuk iin bir risktir. nk ocuk altnda psikososyal geliimi olumsuz etkileyebilecek yaantlara maruz kalma olasl ykselecektir. Yetikin yaamna belli bir olgunlua ulamadan girdii iin sigara ime olasl yani riskli davranlar gsterme olasl artacaktr. Dolaysyla risk olasl ifade ederken, riskli davran sonucu ifade eder. Ancak her risk, riskli davrana dnmeyebilir. ekil: Risk Altndaki ocuk

NEDENLER
Ailevi evresel Genetik Psikolojik

RSKL DAVRANILAR
iddet eilimi Alkol ve madde kullanm Evden kama Riskli cinsel davranlar Okuldan kama Sokakta alma

SONULAR
Su ileme Madde bamll Sokakta yaama Okul terki

RSK ALTINDAK OCUK

Okuldan kaan Alkol ve madde kullanan Su ileyen ya da ileme eilimi olan iddet eilimi olan Evden kaan Kendine zarar veren Erken cinsel ilikide bulunan Davranm bozukluu olan Dikkat eksiklii ve hiperaktivite bozukluu

Bu ocuklarn risk altnda olarak deerlendirilmelerinde birinci etken, ocukluk dnemlerinde yalarna uygun olmayan, tehlike ve riskleri ieren bir yaam ierisinde olmalardr. Geliimin temel kurallarndan olan her ocuk yann gerektirdii yaam yaamaldr ilkesinin bu kategoride yer alan ocuklarda gereklemedii grlmektedir. Oyun andaki ocuun oyun oynamas, okul andaki ocuun okula gitmesi gerekirken bu ocuklarn yaamlarn baka ekilde tehlikeli ve geliimlerini engelleyen boyutlarda srdrdkleri grlmektedir. ocuklar riske iten evresel etkenler dnda genetik etkenler, psikolojik etkenler, g sralanabilir. Risk altndaki ocuklar dediimizde ise okula devamszlk yapan, alkol ve uyuturucu kullanan, iddet eilimi olan, paralanm aile ocuklar, travmatik bir yaantya sahip ocuklar anlalmaldr. Okul ocuun kurumsal sosyalleme arac olarak risk etmenlerinin riskli davrana dnmesini nleme ve riskli davran gsteren ocuklarn fark edilerek uzmana ynlendirilmesinde nemli bir role sahiptir. Dolaysyla bir profesyonel olarak retmenin riskli davran ve risk altndaki ocuklar ile ocuklarn risk altnda olmasn etkileyen etmenleri bilmesi hem nleme hem de mdahale iin nemlidir.

232

Risk Altnda Olmay Etkileyen Etmenler

Aileden Kaynakl Nedenler ocuun toplumun gerek bir yesi haline gelerek ailesinin, akraba ve komularnn, yaad yerleim biriminin ve ulusun bir paras olduunu ve bunlarn dzenine uymas gerektiini renmesi sosyalleme srecinde gerekleir. ocuun yaamnda ilk sosyalleme kurumu olan aile, hem ocua sosyal bir birey olacan retirken hem de ocuun davran gelitirmesinde model olmaktadr. Genelde anne-baba, amca, day gibi ocuun sk grt ve zdeim kurduu kiilerin olumlu kiilik zellikleri yannda olumsuz kiilik zellikleri de ocuk tarafndan rnek alnr. ocuun aile iinde balayan sosyalleme srecinde, erken ocukluk dnemindeki ebeveyn anlamazlklar, ebeveyn ile ocuk arasndaki balanmann ve aile yelerinin birbirine ballklarnn zayf olmas, ailedeki ocuk saysnn fazla olmas, erken yata anne olunmas risk altnda olmay ortaya karabilecek etkenlerdir. Risk altnda olmay etkileyen bir dier etken de anne-baba tutumlardr. Ailelerde ebeveynlerin ocuk zerinde denetim ve kontrollerinin yetersiz olmas, disiplinin yeterince salanamamas ve babo bymeleri, ar otoriter ve baskc tutumlar ocuklarn riskli davranlara bulamasn etkileyebilir. ocuun annesiyle scak, yakn ve srekli bir iliki kuramamas, ebeveynleri tarafndan reddedilmesi, duygusal olarak yoksun braklmas, ailenin ar baskc tutumu karsnda ocuun aileyi cezalandrmak ya da kendini var etme abalar da riski ortaya karak nedenler olarak grlmektedir. gel (2007) risk altndaki ocuklarn ailelerin benzer zelliklere sahip olduunu belirterek bu zellikleri yle sralamaktadr: Zayf toplumsallama, olumlu davranlarn ocua retilmemesi, deerlerin kazandrlamamas, ebeveynler arasnda olumsuz davranlarn varl, ocuun eitim yaamnn ihmali, ocua ynelik zayf danmanlk, ocuun yaamn izlemekte baarszlk, Ailenin disiplin becerilerinin dk olmas, uygunsuz, tutarsz ve acmasz disiplin uygulamalarnn olmas, Ebeveynler arasnda ocuk yetitirme konusunda farkl anlaylarn olmas. Bu farkl anlaylarn ocua yanstlmas, ocuk ebeveyn ilikisinde kalitenin ve balanmann dk olmas, destekleyici olmayan, souk anne davran, birlikte zaman geirmenin az olmas, aile ritellerinin yetersizlii, Aile ii atma, evlilik uyumazl, ev ii iddet istismar, ocuun idaresinin baarlamamas, atma ynetiminin zayf olmas, zayf fke kontrol, Ebeveynlerde ruhsal saln iyi olmamas, madde kullanm, G sonucu kent yaamna uyum salayamama ve ocuun kltrel olarak ailenin nne gemesi.

Okuldan Kaynaklanan Nedenler Okul, ocuk ve genlerin davranlarna planl bir ekil verme amacn tayan, ocuun ilk sosyal tecrbeler elde ettii kurumdur. Okul, ayrca ocuklara ahlki deerlerin, sosyal yeteneklerin, vatanda olarak hak ve sorumluluklarn, yasalara sayg gstermenin neminin de retildii yerdir. ocuk, okulda dier ocuklarla birlikte bir eyler yaparken bakalarnn haklarna sayg duymay, i birlii ve i blmne uymay renerek sosyalleir. Okulun bireyi sosyalletirme ilevini herhangi bir nedenle yerine getirememesi, bireyin baarsn, geliimini, evresine uyumunu ve ruh saln olumsuz ynde etkileyecektir. Eitimin yetersiz ve yanl olmas birok sorunun kayna olabilmektedir. Bu durumda okul, ocuun gelime ve uyum glklerini zmek yerine farknda olmadan gl artrabilir. Bunun sonucunda da okuldan kama, hrszlk gibi sorun ve sular ortaya kabilir. 233

ocuklarda risk altnda olmay etkileyen okuldan kaynaklanan etkenler retmenleri ve arkadalar tarafndan dlanma, ailenin okul konusunda destek olmay, ailede eitimini tamamlayan yelerin bulunmay, retmenlerin uygulad iddet, ailenin ocuun eitim giderlerini karlayamamas sralanabilir. ocuklarn genellikle ilkokul yaantlarn sevdikleri, bu dnemde akademik baarlar ve retmenleri ile ilikilerinde herhangi bir sorun yaamadklar grlmtr. Fakat ergenlik dnemine girile birlikte derslere olan ilginin azald, okul dnda zaman geirmenin artt, okula devam sorunlarnn yaand grlmektedir. Okuldan kama davran da ergenlik dnemiyle birlikte balamaktadr. Bu davrann nedenlerinin okula ve derslere ilgisinin azalmas, retmenler tarafndan damgalamaya maruz kalmalar ve okul dndaki yaama daha elenceli, canl olarak bakmalarnn etkisinin olabilecei dnlmektedir.

Akran Basks Ergenlik dneminde, ocuk iin nem kazanan ve dier kurumlar yannda onun deerlerini, tutumlarn, davranlarn ynlendiren bir dier etken de arkadalk ilikileridir. Ergen iin bu evrede arkadalk kurumunun nemi en st dzeye ulamaktadr. nk iinde bulunduu bir grup tarafndan toplumsal kabul grebilmesi ve bir konum sahibi olabilmesi onun kimliini bulabilmesinde ve toplumda bir yer edinebilmesinde geirecei aamalar iin gereklidir. Bu dnemde snrl da olsa ailenin ocuk zerinde kontrol gevemi ve bu kontrol etme grevi daha youn bir ekilde arkadalk kurumuna gemitir. Bu kurum iinde oluturulan ilikiler, ocuun evinde bulamayaca ve evde karlanamayan ilikilerdir. ocuklar, bu dnemde arkadalk ilikilerine ok nem verdikleri iin dhil olduu grup tarafndan itilmek ya da dlanmak onlar mutsuz eder. Arkadalarca aranp benimsenmek ou kez byklerce beenilmek veya derslerde baarl olmaktan nde tutulur. Arkadalk birliinin yaratt, kendine zg kltr ve davran modellerini aynen benimseme, sulu davranlarn renilmesinde en elverili yollardan biridir. Bu yalarda oka grlen eteler, yetikinlere kar dmanlk duygularnn en belirgin olduu gruplardr. Bu tr gruplarda baka bir davran biimi kabul gremeyecei iin gruba dhil olmak isteyen ergenler grupta gsterilen davranlar benimserler. eteler ocua doru ya da yanl bir takm kavramlar kazandrr. Eer grupta iddet ierikli davranlar varsa bu tr davranlar tm grup yelerince kabul edilir. ete yelerinin genellikle sahip olduklar davranlar arasnda argoya, uygunsuz sz ve hareketlere, alkol ve uyuturucu madde kullanmna, olumsuz cinsel davranlara rastlanr. Grup basks ve gruba ballk ocuu arkada grubunun kabul edecei davranlar sergilemeye itmektedir. ocuun tannma, macera arzular, kabadaylk, saygnlk kazanma, otoriteye bakaldr ve yasaklanm bir eyi yapmann verdii zevki tatma istei grup birlikteliklerinden ald gle birleip ocuu riskli davranlara itebilir.

Gler ve Kentleme 1950li yllarda gerekleen hzl nfus art, tarmda makineleme, toprak dalmnn dzensizlii ve ehirlerde i imknlarnn art lkemizde kyden kente g arttrmtr. ehre gte daha konforlu hayat salama, ehirlerin elence merkezi olmas gibi faktrler etkili olmasna karn ana etken, ekonomik sorunlardr. Yer deitirmeler, zellikle kk ocuklar ve yallarn yeni bir evreye uyum salamalarn ve yeni dostluklar edinmelerini zorlatrmaktadr. Endstrilemenin ehirlemeye oranla ar temposu, ehirlere akan i gcnn istihdamn engellemektedir. Bu nedenle ehre g edenler, belli bir uzmanla dayanan endstri alanndan ziyade geici, uzmanlk istemeyen hizmetlerde istihdam olmakta, marjinal sektr denilen seyyar satclk, ayakkab boyacl, kapclk vb. ilerle uramaktadrlar. Bu durum ak isizlie ayrca krsal kesimden kentlere gelen gen, becerikli, atlgan kiilerin yerinde kullanlamamas sonucu sosyal erozyona neden olmaktadr.

234

 gler beraberinde baz sosyal sorunlara neden olmaktadr: Bu sre iinde artan gecekondulama, kentsel hizmetlerin aksamas, isizlik, g edenlerin topluma uyumsuzluu, ehir kltrne yabanclk ve kltrleraras atma gibi sorunlar yaanmaktadr. Krsal alandan kente gelenler eski davran ve alkanlklarn, rf ve adetlerini de getirmektedirler. G edenlerin bazlar ehirle btnleirken bazlar ehirde ayr gruplar meydana getirmektedir. Gelenek ve greneklerin uymay nedeniyle kent deerlerini yadrgayan ve zaman zaman ehirle atan kiiler kendilerine has bir gecekondu kltr oluturmaktadrlar. G edenlerin ehirlemesi yani ehirle btnlemesi iin ok uzun zaman gerekmektedir. Btnleme topluluktaki mevcut gruplarn bir btn tekil edecek ekilde birbirini tamamlama durumudur. Btnleme gereklememekte sadece gelenlerin ehre uyumu sz konusu olmaktadr. ehre uyum, g edenlerin ehirle btnlemeleri deil, ehirle srekli iliki kuracak kadar uzlama iinde olmalardr. Glerin ve gecekondulamann byk ehirlerde sosyal gerilimleri, sosyal gruplar aras atmalar tetikledii; sonu olarak gle gelen ailelerin ocuklarnn riskli davranlar edinmelerine neden olduu uzmanlar tarafndan belirtilmektedir. Kentlerdeki yaam koullarnn zorluu etraflarn saran gecekondu blgelerine yansmaktadr. Geleneksel aile, evreye direnemez olduunda geveme ve serbestleme olmakta ve bunu hisseden ocuun ilk tercihi de sokak olmaktadr. Ekonomik glkler nedeniyle ocuklarn okula gnderilmeleri ikinci planda kalmakta, ekonomik ynden aileye katkda bulunma zorunluluu onlarn renim anda para kazanma abas iine girmelerine sebep olmaktadr. Sonuta ocuklar ya ayakkab boyacl, hamallk, simitilik gibi niteliksiz iler yapmakta ya da dilencilik, tombalaclk, kaak sigara satma gibi yasal olmayan ilere karmaktadrlar. ocuun erken yata almak zorunda kalmas hem eitimini aksatmakta, hem de i evresinde zararl alkanlklar kazanabilmesine yol amaktadr. Gecekondulamann getirdii yetersiz imknlar, dzensizlik, karmaa su ilemede etken olabilmektedir. Ayrca g nedeniyle ortaya kan kltrel farkllklar sonucu dmanlk ve gerginlik meydana gelmektedir. Bu kltr atmas en ok gen kuaklar etkilemektedir. Kente ailesiyle birlikte ya da tek bana gelen ocuk yeni evresinde farkna vard heyecanl, servenli, renkli bir hayat dleyerek, elde etmeye almaktadr. ocuklar kentte kavuacan sand elence, macera, hret ve zenginlik beklentisinin yannda yetersiz eitim ve yetenek eksiklii gibi nedenlerle arzulad i ve gelecei elde edemeyecei dncesine kaplrlar. Kentte deien geleneksel aile trelerinin ocuu koruyan yaptrm gcnn zayflamas, ailenin sosyal kontrol fonksiyonunu yerine getirebilecek baka kurumlarn olmamas nedeniyle riskli davranlara ynelme olasl ortaya kmaktadr.

Psikolojik Etkenler Risk altndaki ocuklarda rastlanan ortak zelliklerden birisi drt kontrolnn eksik olmasdr. Drtlerini kontrol edemez, ilerinden geldii gibi davranrlar. Engelleme eikleri dk olduu iin isteklerini erteleyemezler. Olurda herhangi bir engellemeyle karlatklarnda baa kma gleri yoktur ya da ok azdr. Ayrca bu ocuklarn sosyal becerileri dktr. Toplumda kendilerine yer edinebilmek iin istenmeyen davran sergileme eilimi gsterebilirler. Sorun zme ve fke kontrol becerileri dktr. te saylan btn bu zellikler ocuklarn riskli davrana direnmesini azaltarak onlar riskli davrana yneltebilir. Buraya kadar ayrntl olarak anlatlan ocuklar riskli davrana iten etmelerin retmenler tarafndan bilinmesi sorunun zm iin son derece nemlidir. ocuun okula gidip gelirken retmenin fark etmesiyle uygun desteklere ulama olasl artacaktr. retmen tarafndan aileye yaplan bilgilendirme ve eitim almalaryla, ailenin uzman kii/kurumlara (okul rehber retmeni, rehberlik ve aratrma merkezi, hastanelerin ocuk psikiyatrisi servisleri vb) ynlendirilmesi sonucu henz ok ge olmadan nleme, mdahale ve saaltm almalar mmkn olacaktr., 235

Dezavantajl ocuklar
Buraya kadar risk altndaki ocuklar ve ocuklar riske iten etmenleri tarttk. Risk altndaki ocuklarn zelliklerini incelediimizde bu ocuklarn eitim yaantlar boyunca dezavantajl olduklarn sylemek yanl olmasa gerek. Okulla ilikilerine bakldnda genellikle okula eriimi salanamayan, devamszlk yapan, akademik baars dk, davran problemleri olan ocuklardr ve okulda sk sk sorun kardklar iin okul yneticileri, retmenler, renciler ve dier veliler tarafndan genellikle istenmeyen ocuklardr. gel (2009)in Milli Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrl iin yapt Okul Terki Ve Devamszlk Riski Durum Saptamas htiya Analizi sonularna gre retmenler risk altndaki ocuklarla alma konusunda kendilerini yetersiz hissederken, sorunun zmn dsal nedenlere balamaktadrlar. Ancak grld gibi sorun retmenin yrtecei almalarla nlenebilir. retmenin almalarna k tutmas iin bundan sonraki blmde dezavantajl grupta yer alan alan, sokakta yaayan, iddet ve istismara uram ve sua srklenen ocuklarn zellikleri ve yaklam tarzyla ilgili bilgi bulabilirsiniz.

alan ocuklar Uluslararas kavramlar ierisinde alan ocuk; esnaf ve sanatkrlar yannda ya da sanayi i kolunda alan ocuklarla, tarm kesiminde ailesiyle birlikte alan veya marjinal i kollarnda alan ocuklar olarak ifade edilmektedir. Ekonomik ve yasal iyiletirmelere ramen milyonlarca ocuun fiziksel, zihinsel, duygusal ve kltrel geliimlerine zarar veren ilerde altrlmalar, halen dnyada ve lkemizde nemli bir sorundur. Uluslararas alma rgtnn (U-ILO) aratrmalarna gre, ekonomik faaliyetlerde bulunan ocuklarn byk bir ksm (8,4 milyon) en kt ve tehlikeli koullarda altrlmaktadr. Bu ocuklar ekonomik faaliyette bulunan ocuklarn yarsn, ocuk iilerin ise, te ikisini oluturmaktadr. ocuklarn byk bir ksm da tehlikeli koullarda altrlmaktadr. ocuk iilii gelimi ve gelimekte olan birok lkede olduu gibi Trkiyede de nemli bir sorundur. ocuklarn zellikle zor koullar altnda uzun sre altrlmas ruhsal ve bedensel salklarn olumsuz ynde etkilemektedir. alan ocuklar ou zaman okula devam edememekte, hem alp hem okula giden ocuklar ise okulda yeteri kadar baar gsteremeyerek zorunlu eitimlerini yarda brakmakta ve ileriki alma yaamlar iin gerekli olan donanmdan yoksun kalmaktadrlar. Ayrca alan ocuklar her trl istismara aktr. lkemizde kentsel alanda ortaya kan sanayi, ticaret ve hizmet sektrnde yer alan ocuk iilii gle birlikte kentsel alanlarda sokakta alan ocuk saysn arttrmtr. lkemizde ocuk iilii drt farkl grup altnda deerlendirilebilir. Birincisi sanayi, ticaret ve hizmet sektrnn gelimesi ile bu alanlarda altrlan ocuklar dieri ise zellikle kyden kente gle birlikte ortaya kan ve sokakta alan ocuklardr. nc grup; krsal alanda gzlenen ocuk iiliidir. lkemizin deiik blgelerinde i eitlerine, mevsimlere, geleneklere, tarmsal retime bal olarak ocuk emei kullanlmaktadr. Drdnc grup ise ev hizmetlerinde alan ocukladr ve bu ocuklar kendi evlerinde ev ilerine yardm etme, kardelerine bakma, vb ileri yrtebildikleri gibi bakasnn evinde para karl da alabilirler (hasta bakma, ocuk bakma, temizlik ileri, vb.).

alan ocuklar Konusunda retmenin Rol ve Sorumluluklar retmenin grevi sadece retim deildir. Sadece ocuklar deil ailelerini de gerekli konularda bilgilendirme ve sosyal nitelikli konularda farkndalk yaratma retmenlerin sorumluluklar arasndadr. retmen, toplum iinde, alan ocuklar konusundaki tutum ve davranlarn deitirilmesinde de deiim aktr rol stlenir. Yani retmenlerin sorumluluklar sadece snftaki ocuklar deil, onlarn aileleri ve yaadklar toplumu da kapsamaktadr.

236

retmenlerin rencilere Kar Sorumluluklar retmenin rencilere deer vermesi, onlara yaam becerileri kazandrmas, beslenme hakkndan oyun hakkna kadar tm haklarna zen gstermesi ve disiplinle ilgili her konuda insan olarak ocuun onuruna sayg duymas gerekir. retmenler snflarndaki risk altndaki ocuklar ve okulu brakma riski altnda olup alma hayatna ynelenleri en iyi bilenlerdir. Bu ocuklar genellikle snfta yoktur, snfta olduklarnda yorgunluk iaretleri verirler, okul performanslar dktr, aile ii sorunlar vardr. ocuklarla dorudan iliki iinde olduklarndan bu ocuklar saptayp izleme, bir ite almalarn nleyerek eitime geri dnmelerini salama, baar durumlarn izleme ve deerlendirme konularnda retmenler aktif grev alabilirler. alan ocuklarn da eitimden yeterince yararlanmas, zaman iinde iten uzaklatrlmalarnn salanmas onlara empatik bir ekilde yaklaarak, dinleyerek, dier rencilerle kaynatrarak mmkn olabilir. Bu ocuklar okulda tutma ve motivasyonlarn artrma konusunda neler yaplabilir? renmeyi ekici hale getirme: retme sreci retmenin bildikleri ve retmek istedikleri ile snrl olmamal, ocuklarn yaratclklarna da yer verilmelidir. Ayrca renmenin gerekletii ortam aktif ve ocuk merkezli olmaldr. Yaam becerileri kazandrma, birlikte i yapma, uzlama, iletiim kurma ve karar verme; eletirel ve yaratc dnme konularnda ocuklarn ihtiyalar dorultusunda ders programlarnda deiiklikler ve eklemeler yaplmaldr. ocuklarn motivasyonlarn artrc noktalara dikkat etmek: renci bir derste baar elde etmise bunun fark edilmesi nemlidir. retmen ocuun baarsz olma nedenlerini renmeye almal, gerekirse yardmc olmaldr. ocuklarn karlat dier bir durum da, okulda baarl olmalarnn arkadalarnca takdir edilmemesidir. retmen, rencilerin dayanma iinde birlikte olumlu iliki kurarak alabilecekleri bir ortam oluturmalar risk grubu ocuklarn okula kar olumlu tutum gelitirmelerini salamaldr. Okul ve aile arasnda yakn bir iliki olmas ocuun okula ve retmene kar olumlu duygu ve tutumlar gelitirmesine yardmc olur. nk aileler okulda neler yapldn grr ve bilirlerse ocuu o ynde tevik ederler. retmenlerin bu ocuklara sadece akademik baarlarn artrma konusunda deil, ayn zamanda okulda rnek birer renci olmalar konusunda yardmc olmalar gereklidir.

retmenlerin Aileye ve Topluma Kar Sorumluluklar alan ocuklar konusunda retmen, aileyi ve toplumu bilgilendirmeli, tm taraflarn konuya duyarllklarnn artrlmas iin almal ve gerekiyorsa sorunu zmede ilgili kii, kurum ve kurulularla ibirlii yapmaldr. retmen ve aile alma konusunda farkl mesajlar veriyorsa, ocuk zor durumdadr. Bu nedenle sadece ocukla grme yetmez, aileyi de darda brakmamak gerekir. Aileyi, ocuklarn almasndaki riskleri konusunda bilgilendirmek nemlidir ama yeterli deildir. ocuklarn aile yaplarn, kltrlerini, ailelerin onlara ne gibi rol ve sorumluluklar yklediini bilmek gerekir. Aile, retmenin abalarna scak bakmyorsa, ocuu okula ekmek zorlaabilir.

Sokakta Yaayan ocuklar Avrupa Sokak ocuklar liki A sokak ocuklarn, 18 yan altnda olup sokaklarda ihmal ve istismar gibi zor koullarda yaayan ve alan ve bu yzden zel koruma ve yardm gerektiren ocuklar olarak tanmlamtr. UNICEF sokak ocuklarn, zamanlarnn byk blmn sokakta geiren, herhangi bir korumadan ve yetikinlerin dorudan desteinden yoksun ocuklar olarak tanmlamaktadr. Sokak ocuklarnn belli bal zellikleri u ekilde sralanabilir: Sokak ocuklar, daha ok aileleriyle kurduklar iliki ve soka kullanm temeline gre kategoride incelenmektedir. Ksa ve uzun sreli eve dnmeme 237

 Bulabildii uygun kuytu bir kede barnma Bu nedenle kent iinde hareketli olma Kendisi gibi sokak ocuklaryla grup oluturma

Sokakta Yaayan ocuklara Yaklam Tarz Sokakta yaayan ocuklarn kar karya kaldklar risk faktrleri ve ihtiyalar eitlilik gstermektedir. ocuklar toplumsal, politik, ekonomik ve kltrel nedenlerle sokakta yaamak zorunda kalmaktadrlar. Bu nedenle sokak ocuklar sorunu ancak sektrler aras ibirlii ve koordinasyonla zmlenebilir. Sokak ocuklarnn rgn eitime katlmas sorunun zm iin bir adm oluturacaktr. Sokak ocuklarnn rgn eitimde devamlln salamak iin retmenlerinin ve akranlarnn yaklam tarzlar ok nemlidir. Aada sizlere sokak ocuklarna nasl yaklalmas gerektii konusunda baz neriler sunulmutur. Siz de ocuklarn zelliklerini gz nnde bulundurarak kendi yntemlerinizi gelitirebilirsiniz. Sokak ocuklar genellikle paralanm ailelerden gelmekte ya da olumsuz anne-baba tutumlar nedeniyle sokakta yaamaya mecbur braklmaktadrlar. Bu nedenle ncelikle bu ocuklarn barnma sorununun zmlenmesi nem tamaktadr. Bu sorunu zmek iin SHEK, sivil toplum kurulular ve belediyelerle ibirlii yapabilirsiniz. Bu ocuklar sokakta zor hayat artlaryla mcadele ederek ayakta kalmak iin bir takm olumsuz davranlar kazanm olabilirler. Sokak ocuklarndaki bu olumsuz davranlarn olumluya evrilmesi iin okul idaresi, okul rehber retmeni, rehberlik aratrma merkezi, sivil toplum kurulular ve hastanelerin ilgili blmleriyle ibirlii iinde alabilirsiniz. Sokak ocuklarnn olumsuz davranlarnn yannda sokakta yaamann zorluundan kaynaklanan gl ynleri de vardr. Bu ocuklarn gl ynlerini destekleyerek okula oryantasyonunu kolaylatrabilirsiniz. rnein; zgveni, sosyal olgunluk dzeyi, zorluklarla ba etme becerileri vb. gelimitir. Sokan ar koullarna ramen bu ocuklarn sokakta yaamay seme nedenlerinden biri olumsuz annebaba tutumlarna kar zgrl semi olmalardr. Sokakta alm olduklar bu zellik nedeniyle okul ve snf kurallarna uyum salamakta zorlanabilirler. Snf ii etkinlikler planlanrken ocuklarn bu zellikleri dikkate alnmaldr. Sokakta yaayan ocuklar ailede kazanlmas gereken deer eitiminden yoksun kaldklar iin sokakta farkl bir deer anlay gelitirmilerdir. ou zaman bu ocuklarn sokakta kazand deerlerle toplumun kabul ettii deerler atmaktadr. Okulun ilevlerinden biri de bireyin topluma uyumunu salamaktr. ocuklarn sahip olduu deerleri toplumun deerlerine yaklatrmak iin okul rehber retmeniyle ibirlii yapabilirsiniz. Sokak ocuklar evrelerinden aldklar tepkilerden dolay evrelerindeki kiilere gvenemezler. Sokakta yaadklar olumsuz deneyimler sonucu zellikle yetikinlere kar gvenlerinin zedelenmi olmas muhtemeldir. Gvenlerini kazanmak iin onlara gvendiinizi gsterip ilikilerinizi koulsuz kabul, sevgi ve anlay erevesinde ekillendiriniz.

iddet ve stismara Uram ocuklar Dnya salk rgt ocuk istismarn yle tanmlar: ocuun saln, fiziksel ve psikososyal geliimini olumsuz etkileyen, bir yetikin, toplum ya da devlet tarafndan bilerek ya da bilmeyerek yaplan tm davranlar ocua kt 238

muameledir. ocuk istismar ve ihmali; ana-babann ya da ocuun bakm, sal ve korunmasndan sorumlu kiilerin giritii ya da yapmas gerekirken ihmal ettii eylemler sonucunda ocuun her trl fiziksel, ruhsal, cinsel ya da sosyal adan zarar grmesi, salk ve gvenliinin tehlikeye girmesi olarak tanmlanmaktadr. stismar; fiziksel, cinsel ya da duygusal olabilirken, ihmal; fiziksel ve duygusal olarak ikiye ayrlabilir.

iddet ve stismar Belirtileri Trkiyede zellikle son on yirmi yla baktmzda ocuklarn koullarnn iyiletirilmesi ynnde yrtlen almalarda en ok ele alnan konu ocuk istismar ve ihmalinin nlenmesidir. stismar ve ihmal daha ok ocua bakmakla ykml kiiler tarafndan gerekletirilir. Bu kiilere baktmzda ocuun yaknnda olan kiilerdir, ancak bununla snrl deildir. ocuk ve ergenler aile iinde, okulda, sokakta ve yaamn pek ok alanndan iddet ve istismara urayabilirler. ocuun iddet ya da istismar belirtileri aada sralanmtr: Bedeninin herhangi bir yerinde veya eitli yerlerinde morluk, kesik, ilik, yank, syrk, krk, kk veya yara olmas, Bedeninde iddet grdne iaret edebilecek darbe, morluklar grlmesin diye giysilerle saklamas, yilemeyen, sebebi belli olmayan yaralar, Eyalarn sk sk kaybetmesi veya eyalarnn alnmas, Her zamankinden daha ekingen, ie dnk veya pasif davranmas, evresindekilerle iletiim kurmaktan kanmas, evresindekilerle ilikilerinin azalmas, Bakalarna gvenmemesi, Okula gitmek istememesi veya okuldan kamas, devamszlk yapmas, Uykusunda ve yeme davrannda belirgin deiiklikler olmas, Yatan slatma, kekeleme veya konumada tutukluk gstermesi, Okul baarsnda anlam verilemeyen d, Normalin dnda ok sakin grnmesi veya ok saldrgan davranmas (fke patlamalar), sz dinlememe biiminde belirgin davran deiiklikleri, Gsterdii tutum ve davranlaryla ilgili sorulara akla yatmayan, yalan syledii duygusu yaratan cevaplar vermesi, hikyeler uydurmas, Dinledii mzikte, izdii resimlerde veya yazd yazlarda ve karalamalarda iddet ieren, cinsel tacizi andran eler bulunmas, Vcudunun kirli olduu veya cinsel organlar blgesinde bir sorun olduu gibi dncelere sahip olmas, Cinsellik veya seks konularna anormal ilgi gstermesi veya tamamen ilgisiz kalmas, Oyuncak bebeklerle veya baka ocuklarla oynarken cinsellik veya iddet ierikli oyunlar tercih etmesi. Belirtileri incelediimizde fiziksel iddet ve istismar saptamann duygusal ve cinsel istismar saptamaktan daha kolay olduunu sylemek mmkndr. Her bir istismar tr de ocuun fiziksel, sosyal, duygusal geliimini olumsuz etkiler. ocuun geliimini olumsuz etkileyen iddet ve istismara kar ocuu korumak retmenlerin en nemli g239

revleri arasndadr. Aada hem ocua ynelik iddeti nleme, hem de iddete uram ocuklarn saaltmyla ilgili bilgiler verilecektir.

iddet ve stismara Uram ocuklara Yardm 1. Baz kltrlerde ocuk terbiyesinin nemli bir arac olan fiziksel iddetin ocuklar zerinde psikolojik, sosyal ve fiziksel etkilerini aile eitim programlarnda paylan. 2. Okul psikolojik danman (rehber retmen) ile ibirlii yaparak anne baba tutumlar konusunda aileleri bilgilendirin. 3. Sorunlarnz iddet uygulayarak deil, sorun zme yaklamlarn uygulayarak zn. ocuklarn gzndeki deerinizi unutmayn. zellikle ilkretim ilk 5. snf rencilerinin iinde bulunduklar geliim dnemi gerei retmenin her yapt doru kabul edilip, onun gibi olmaya alr. Bunu unutmayn. 4. ocua iddete kar kendini korumasn retin. Eyidoan (2010) ve arkadalarnn Milli Eitim Bakanl lkretim Genel Mdrl iin hazrlad ocuum Okula Gidiyor Veli Rehberinde bu yollar yle anlatlmaktadr. rencinizi karnza alp onunla konumaya aln. Bu konumada iddetin kabul edilemez bir davran olduunu, hibir kiinin kendisine iddet gstermeye, istismar etmeye hakk olmadn ona anlatn. Daha sonra rencinizin duygularn ifade etmesi ynnde cesaretlendirin ve onu dinleyin.Yaad korku, kayg, utan,sululuk gibi olumsuz duygularnn normal olduunu, ne olursa olsun onun yannda olduunuzu belirtin, hissettirin ve ona gven vermeye aln. iddeti nlemek iin bunu paylamas gerektii konusunda onu tevik edin. iddete maruz kalp bunu anlatmazsa durumun daha ktye gidebileceini belirtin. iddet gsteren kii/kiilerin amacnn zellikle kendisini korkutmaya, kontrol etmeye altn ve bu durumun onun suu olmadn, utanmamas gerektiini anlatn. Bundan sonraki ne tr tepkiler gsterebilecei zerinde durun. Bu tr ocuklarla dalamamak, yannda bulunduu arkadalarndan ayrlmamak, oradan uzaklamak, tepki vermemek, yardm istemek, oradan uzaklap gitmek gibi tepkiler arasndan rencinizin zelliklerini de dikkate alarak hangisi veya hangilerini gsterebilecei zerine konuun. zellikle, iddete iddet ile tepki vermemesi konusunu vurgulayn. Bu tr davranmann zm olmayacan, aksine sorunu daha zorlatracan belirtin. rencinin ailesi, okul idarecileri ve rehber retmenle durumu paylaarak ayrntl bilgi almaya aln. Onlara, bu sorunu zme konusunda ne tr nerileri olduunu sorun. Eer profesyonel bir yardm almas gerekiyorsa psikolog, psikiyatrist gibi kiilere bavurmas ynnde ynlendirin. rencinin kendini ifade edici, hakkn arayc ve atlgan davranlarn destekleyerek kendisine gven duymas ynnde destekleyin. Arkadalar ile iliki kurmasna ve bu ilikilerini glendirmesi konusunda ona yardmc olun. Onlarla eitli etkinlikler planlamas ve yapmasn salayn. rencinizin davranlarn ve etkileim biimini gzlemleyin ve gerekiyorsa yeni beceriler renmesine yardmc olun. Bu konuda okulunuzdaki psikolojik danmandan yardm alabilirsiniz. Ona gnlk tutmasn nerin. 240

Sua Srklenen ocuklar ocuk ve ergen sululuu, toplumlar olumsuz olarak etkileyen nemli sosyal bir sorundur. Ergen sululuu, 18 yan altndaki kiilerin ceza yasasnda bulunan bir veya birka maddenin ihlalinden dolay ocuk mahkemelerine dmelerine veya mahkemeye dmelerine neden olacak bir risk tayan davranlarda bulunmas olarak tanmlanmaktadr. ocuk Koruma Yasas ise sua srklenen ocuu yle tanmlamaktadr: Kanunlarda su olarak tanmlanan bir fiili iledii iddiasyla hakknda soruturma veya kovuturma yaplan ya da iledii fiilden dolay hakknda gvenlik tedbirine karar verilen ocuklardr.

Sua Srklenen ocuklarn htiyalar ocuklarn eitimsel ve sosyal ihmal nedeniyle ortaya kan yanl davranlarn dzeltmek, onlarn taan ve tahrip edici bir hal alan enerjilerini olumlu yne kanalize etmek, topluma sorumluluk sahibi bireyler olarak katlmalarn salamak ocuklarn ve toplumun korunmas asndan ok nemlidir. Bu nedenle her ocuun sevgi, efkat ve anlay grme, tannma, yeterli beslenme, parasz eitim alma, oyun ve elenme, kendisini ilgilendiren konularda gr bildirme haklarna sahip olduu dncesi akldan karlmamaldr. Sua srklenen ocuklar sutan uzak tutmak, sorumluluk, zgrlk bilinci alanarak topluma uyum salayan, karsndakini anlayabilen, kendi kararlarn cesaretle alp uygulayabilen bamsz bireyler yetitirmekle mmkn olacaktr. Su ileyen ocuklarn topluma kazandrlabilmesinde eitimin nemli bir rol vardr. Bu nedenle rgn eitim kurumlarndan yararlanan ocuklara, bilisel, sosyal ve duygusal becerilerini gelitirme, mesleki beceriler edinme frsatlarnn sunulmas byk nem tamaktadr. Ayrca fke ile baa kma, kendi duygu ve dncelerini ifade edebilme, hayr diyebilme, sorun zme, stresle baa kma ve iletiim becerileri ile donanm kiilerin iddet ve sua karmasnn azalmas beklenir. Ayrca sua srklenme riski olan ocuklarn rgn eitimde fark etmek ve bu ocuklara nleme almalaryla mdahale etmek daha kolaydr. Okul ve alma saatlerinin izin verdii lde planl ve programl bo zaman aktivitelerinin gerekletirilmesi, ocuk-aile, ocuk-arkada ilikilerinin mmkn olduunca desteklenmesi ocuklarn sosyal yaama aktif bir ekilde katlabilmeleri iin gereklidir.

Sua Srklenen ocuklara Yaklam Tarz Sua ynelmi ya da itilmi bir ocuun retken ve evresine uyumlu bir birey olarak tekrar topluma kazandrlmas zor bir itir. Bir kez sua srklenmi olan ocuun bunu tekrarlad ve eitim evine tekrar geri dnd grlmtr. Ya gerei en nemli ii oyun ve eitim olan ocuklar, ocuk parknda ya da herhangi bir spor aktivitesinde olmalar gerekirken, eitimevlerinden ya da tutukevlerinde tekrar tekrar karmza kabilmektedirler. Su olarak nitelendirilen bu olumsuz davranlarn ortaya k srecinde hatta ncesinde yok edilmesi tm toplumlarn ortak arzusu olmasna ramen, suu ortaya karan koullarn tamamyla yok edilememesi bu ocuklarn tekrar sua srklenmesine neden olmaktadr. Sua srklenen ocuklarn su olarak kabul edilen davranlar tekrarlanmamasnda okul personeli, retmen ve dier rencilerin olumlu tutumlar nemlidir. Bu ocuklarn eitim kurumlarndan uzaklamamalar iin dikkat edilecek hususlar aada belirtilmitir: stanbul ocuk Mahkemelerine Sevk Edilen ocuklarn Sosyo-Kltrel evresi zerine Bir nceleme adl aratrmada su ileyen ocuklarn suu yineleme orann % 99,4 olduu belirtilmitir. Bu orann olduka yksek olmas su ilemi ocuklarn topluma uyumlar konusunda desteklenmemesinden kaynaklanmaktadr. Toplumun su ileyen ocuklara kar nyarglar, bu ocuklarn toplumdan dlanmasna neden olmaktadr. Bu nedenle ocuklarn tekrar sua srklenmelerini engellemek iin siz retmenlerin ve snf arkadalarnn sua srklenen ocua kar tutum241

lar nemlidir. Bu ocuklara kar sevgi dolu, kabul edici, destekleyici ve ynlendirici tutumlar sergilemenizin rencilerin snfa kabul srecini hzlandraca dnlmektedir. Sua srklenen ocuklar daha nceki yaantlarndan dolay yetikinlere gvenmiyor olabilirler. Onlar sevdiinizi ve koulsuz kabul ettiinizi gsterdiinizde size ve dier yetikinlere kar gvenleri artacaktr. Bu ocuklarn fke kontrol, iletiim becerileri, sorun zme, empatik ilgi gsterme becerileri gelimemi olabilir. Bu becerileri retmek iin onlara ncelikle iyi bir model olmalsnz. Ayrca bu becerileri kazanmalar iin okul rehber retmeni, okul idaresi ve ocuun ailesiyle ibirlii iinde almak nemlidir. Zaman zaman sizin tarafnzdan saygszlk olarak tanmlanacak hareketlere girebilirler. Bu hareketler sizin ahsnza yaplan hareketler deildir. Onlar imdiye kadar yaantlarndan kaynaklanan gvensizlikle bu ekilde davranyor olabilirler. Onlar topluma tekrar kazandrmak iin sizin anlaynza ihtiyalar olduunu unutmayn. Aile eitimi kapsamnda ailelere, anne-baba tutumlar konusunda farkndalk yaratabilir, ailelerin ocuklarna kar davranlarn deitirmeleri konusunda ynlendirmeler yapabilirsiniz. Akran basks sua srklenmede nemli nedenlerden biridir. rencinizin arkada ortamn gzlemleyip, uygun mdahalelerde bulunabilirsiniz. Akademik baarszlk gsteren ocuklar, okulda varln sergilemek iin su olarak kabul edilen davranlara ynelebilirler. Bu durumu engellemek iin rencinizin baarszlna odaklanmak yerine baarlarn n plana karmaya aln.

Psikososyal Eylem Plan

Risk altndaki ocuklarla alma uzmanlk gerektiren bir itir. Dolaysyla illerde ve baz byk ilelerde bulunan rehberlik aratrma merkezleri koordinasyonunda her yl il psikososyal eylem plan hazrlanarak bu plan dahilinde risk faktrlerini nleyici, risk grubundaki ocuklarn tespiti, risk grubundaki ocuklara ynelik yrtlecek nleyici, geliimsel ve zmleyici bireysel ve grupla psikolojik danma almalarna yer verilmektedir. Risk grubunda bulunan ocuklara ynelik yrtlen almalarda retmenin en nemli grevi tespit almalar olmaldr. Yapacaklar gzlemler veya dier deerlendirmeler sonucu ocuun risk altnda olduu sonucuna ulalrsa varsa okul rehber retmeni (psikolojik danman) ie i birlii kurulmaldr. Ayrca risk altndaki ocuklarn kar karya kaldklar risk faktrlerini azalmak ocua beceri kazandrmakla da mmkn olmaktadr. ocua stres ve stresle ba etme, duygularnn farkna varma, fke kontrol, problem zme, iletiim becerileri gibi beceriler kazandrma yoluyla ocuun ba etme becerileri glendirilmelidir.

242

KAYNAKA
Aydn, . P. Ynetsel, Mesleki ve rgtsel Etik, Ankara,2010, Pegem Yaynlar. Aytrk, N. Protokol Ynetimi, Ankara, 2009, TODAE yaynlar, Yayn no:344 Balc, A. 2007, Etkili okul, Okul Gelitirme, Pegem yaynlar, Ankara Bblography,1055 Aydn, . P. Eitim ve retimde Etik, Ankara,2006, Pegem Yaynlar. Bykztrk,. akmak,E.K. Akgn, .E. Karadeniz, . Demirel F. Bilimsel Aratrma yntemleri, Ankara, 2010,
Pegem Yaynclk

Eitim Teknolojileri Genel Mdrlnn . 09/2005 tarih ve 300 sayl yazs. ERDEM, A. R. (2006) Nasl retmeliyim: retim strateji, yntem ve teknikleri niversite ve Toplum [Online
Ulusal Dergi], 6 (2),

DEMREL, . (2010) Eitim Szl Pegem Akademi Yaynclk, Ankara Gaziolu,E.. ve lgar, .M. retmen ve retmen Adaylar in Rehberlik.(2010). Ankara: Pegem A. KUZGUN, Yldz (2000), Meslek Danmanl, Ankara MEB Aday retmenlerin Yetitirilmesine likin Ynetmelik Milli Eitim Bakanl Eitim Aratrma ve Gelitirme Dairesi Bakanl. (2004). renci Merkezli Eitim Uygulama Modeli . Ankara: Milli Eitim Basmevi.

MEB GM Eriim ve Devam Taslak Kitab. MEB lkretim Kurumlar Ynetmelii. MEB zel Eitim Hizmetleri Ynetmelii, R.G.31.05.2005/26184.Ankara MEB Rehberlik ve Psikolojik Danma Hizmetleri Ynetmelii. retim Model, Strateji, Yntem ve Becerileri arasndaki liki. Kaynak: University of Saskatchewan (2000):
Instructional Approaches:

zgven .Ethem (1999), Bireyi Tanma Teknikleri, Ankara nal, S. Okulda nsan Kaynaklar Ynetimi.
http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/146/ 22.07.2010

R.G.17.04.2001/24376.Ankara Resmi Yazmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik T.C. Anayasas Trk Dil Kurumu Szl, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara, 2009 YELYAPRAK, B. (2001), Eitimde Rehberlik Hizmetleri, Ankara YELYAPRAK, B. Geliimsel Rehberlik, MORPA Kltr Yaynlar Ltd.. stanbul, 2007 657 Sayl Devlet Memurlar Kanunu http//www.meb.gov.tr (www.summerset Leadership Institute 2001) www.sasked.gov.sk.ca/docs/policy/approach/instrapp03.html www.sasked.gov.sk.ca/docs/policy/approach/instrapp03.html http://www.universite-toplum.org/text.php3?id=274 Trk Dil Kurumu Szl, Trk Dil Kurumu Yaynlar, Ankara, 2009 Resm Yazmalarda Uygulanacak Esas ve Usuller Hakknda Ynetmelik

243