TEKNK BLGLER

RULMANLARIN KODLANMASI
Rulmanlarn doru kodlanmas, istenen rulman tipinin ve rulmann teknik zelliklerinin doru olarak ifade edilmesi asndan ok nemlidir. Fabrikalarda iletme koullarnda alan rulmanlarn deitirilmesi gerektiinde, rulman talep edilirken (siparii verilirken) yaplabilecek kodlama hatalar kritik sonulara neden olabilir. rnein arzal bir makinann rulman deiimi rulman kodlama hatas nedeniyle geciktiinde, makina tamirinin gecikmesi, retimin aksamas , zaman ve para kayb ka lmazd r. n Dnyada retilen ve kullanlan rulmanlarn eitlilii dnldnde (100.000den fazla eit) kodlamada hata yaplmamas iin rulmanlar belli bir sisteme gre kodlanmtr. Bu sisteme gre her bir rulmann kendine ait bir kodu vard r. Rulman kodunu oluturan kriterler: Rulman tipi Rulman boyutlar Rulman toleransla Rulman boluu Dier teknik zelliklerdir. FAG Rulman kodlama sistemi DIN 623e gre standardize edilmitir.

nek ve Sonekler
Eer bir rulmann kapakl olmas, boluk grubunun normalden byk olmas gibi, normalden farkl bir zellii varsa, bu durum eitli harf ve rakamlardan oluan nek ve soneklerin temel rulman koduna eklenmes ile ifade edilir. FAGda sk kullan lan nek ve sonekler aada alfabetik sra ile verilmitir. Rulmanlarda kullanlan nek ve sonekler markadan markaya farkllklar gstermektedir. Bu amala dier marka rulman kodlarnn FAG olarak karlnn tespit edilebilmesi iin eitli bilgisayar programlar gelitirilmitir. Konu ile ilgili olarak internet sitemizin dier blmlerini incelemenizi neririz.

SONEKLERN AIKLAMALARI

SONEK CN C1

AIKLAMASI DIN 620ye gre normal boluk (sadece zel durumlarda yazl r) C2den kk boluk (DIN 620ye gre)

SONEK AIKLAMASI SP T41A ok hassas tolerans sn Radyal boluk C4, delik ve d ap iin daraltlm toleranslar (zellikle titreimli ortamda alan rulmanlar iin kullanlr) Eski C4.F80 sonekine karlk rnek: 22318 E1.T41A Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde eksenel boluk var rnek: 7208B. UA45 (eksenel boluk 45 mikron) Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde boluk yok Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde az bir nykleme var. Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde orta derecede nykleme var. Eik bilyal ve fener mili rulmanlarnda ift taklmas halinde yksek miktarda nykleme var. Yksek hassasiyet sn Bir tarafta metal kapak Her iki tarafta temazs z conta kapak Her iki tarafta conta kapak

C2

Normalden kk boluk (DIN 620ye gre)

UA

C3 C4 C5

Normalden byk boluk (DIN 620ye gre) C3den byk boluk (DIN 620ye gre) C4den byk boluk (DIN 620ye gre)

UO UL UM

E,E1

Gelitirilmi i tasarm

US

HG K K30 N

PN

Hassas tolerans sn Konik delikli rulman Koniklik 1:12 Konik delikli rulman Koniklik 1:30 D bilezikte segman yuvas, tek taraftan kapakl rulmanlarda segman yuvas kapak olmayan tarafa yak n DIN 620ye gre normal tolerans sn (genelde f yaz lmaz)

UP ZR .2RSD .2RSR

.2ZR

Her iki tarafta metal kapak

P2,P4 eitli tolerans snflar (normal toleranstan daha P5,P6,P6X hassas) P4S Fener mili rulmanlar iin FAG tolerans sn RSR Bir tarafta conta kapak. RSD Bir tarafta temass z conta kapak(RSRden fark : RSD kapak rulmanlarda conta duda ile i bilezik aras ndaki mesafe minimuma indirilmi ve conta duda i bilezie demiyor, dolaysyla hi srtnme yok.)

RULMANLARIN DELK APLARININ BULUNMASI

Genel olarak temel rulman kodu incelenerek rulman i ap katalog tablolar ihtiya duyulmaks z n na bulunabilmektedir. aplar 20 mm ile 480 mm arasnda olan rulmanlarn i aplar rulman kodunun son iki rakamn (delik say s ) 5 ile arplmas ile mm cinsinden bulunabilmektedir. ap 10 mmden kk ve 500 n mm ve zerindeki rulmanlarda rulman i ap, rulman kodunun sonuna direkt olarak yaz lmaktad r. 10 mm ile 17 mm lleri aras nda i apa sahip rulmanlarda (standart ller 10, 12, 15 ve 17 mm) rulman i ap lsn ifade eden delik saylar aadaki tabloda yer almaktadr. DELK SAYISI ( AP REFERANS NO) 3...9 00 01 02 03 DELK API(MM) RNEKLER d<10 mm ise 608 d=8 10 mmd<20 mm 6200 d=10 mm 7201 d=12 mm 30202 d=15 mm NU203 d=17 mm

3..9 10 12 15 17

delik say X 5 = 04 96 /500 /560 Rulman l Serileri

delik a 20 480 500 560

20 mmd=500 mm 6204 d=04x5=20 mm 23296 d=96x5=480 d>500 mm 618/500 d=500 mm 241/560 d=560 mm

Aadaki tabloda genel rulman l serileri yer almaktadr. Grld gibi ayn i ap lsnde olmakla birlikte, farkl genilik ve d ap llerinde rulmanlar vardr. Rulman kodlama sistemi bal altnda verilen rnekte 6205 rulmann genilik serisi 0 (genellikle 0 olunca yazlmaz) ve ap serisi 2 dir. Rulman i ap referans numaras (delik say ) 05 iin i ap : 05 X 5 = 25 mmdir. s

RULMANLARIN MRLERN ETKLEYEN FAKTRLER , DEPOLAMA

Rulmanlarn Depolanma

a) Byk rulmanlar dik olarak depolanmamald r.

b) Byk rulmanlar yatay olarak ve bileziklerinin evresel olarak tamam ile desteklenecek ekilde depolanmald r. Makina elemanlar iinde en hassas ve kritik grevlerden birini stlenen, yksek teknoloji ve kalite rn olan rulmandan en yksek verimi ve mr alabilmek iin montajdan nce ve montaj sras nda aadaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir. 1. FAG tarafndan retilen rulmanlar ambalaj ierisinde zel bir koruyucu yala kaplanmtr, montaj esnasnda bu yan temizlenmesine gerek yoktur; bu ya kullanacanz yala uyum salayacaktr. 2. Rulman, orijinal ambalajnda saklanmal ve montajdan hemen nce kar lmal d r. Ortam n ve montaj aletlerinin temiz olmas na dikkat edilmelidir. Rulman terden etkilenmemesi iin plak elle tutulmamal, ayr ca stb vb. malzemelerle de temas ettirilmemelidir. 3. Rulmann taklaca mil ve yuvann ileme toleranslarnn uygun olup olmad kontrol edilmelidir. 4. Montaj ve demontaj, FAG kataloglar nda belirtilen en uygun yntem seilerek usulne uygun olarak yaplmal r, bu mekanik, hidrolik veya termik olabilir. d 5. Montaj yapld ktan sonra rulman n rahat dnp dnmedii kontrol edilmelidir. 6. FAG iki taraf kapakl rulmanlar n iinde mr boyu yalamaya uygun gres vardr, bu rulmanlarn kapaklar n a lmas , iine gres konmas n gibi ilemler sakncaldr.

Rulmanlarn mrn etkileyen balca faktrleri aadaki gibi s ralayabiliriz. Rulma n kalitesi Depolama Takma-Skme Yalama Doru rulman seimi evre paralar (mil ve yuva toleranslar eksenel ka kl k) , letme artlar (yk, devir, toz, nem, scaklk)

Grld gibi rulmann kalitesi dndaki tm faktrler kullanc n kontrol altndad r. n Depolamada aadaki noktalara dikkat etmek gerekmektedir. a) Rulmanlar kuru ve temiz bir ortamda saklanmald r. Depo +6: +25C scakl kta, ok k sa srelerde 30C scakl klarda olabilir, gece ile gndz aras nda 8Cden fazla scakl k fark olmamaldr ve bal nem % 65den az olmaldr. Bu artlar salanrsa ortamdaki su buharnn youmas dolaysyla nem olumas nlenmi olur. b) Rulmanlar direkt olarak gne na maruz kalmamald r. c) Rulmanlar kimyasal andrc malzemelerden (asitler, alkali solsyonlar, tuzlar, airesollar, gazlar) uzakta tutulmald r. d) Rulmanlar depoda orijinal ambalajlarnda tutulmal r. d e) Byk apl rulmanlar diklemesine deil yatk olarak depolanmald r.

RULMAN YATAKLAMA TASARIMI

Bir rulmanl yataklamadan beklenen en nemli zellikler uzun mr, yksek gvenilirlik ve ekonomikliktir. Bunlara eriebilmek iin tasarm mhendisleri, yataklamay etkileyen tm artlar ve faktrleri bir arada dnmek zorundadr. Tasarm srasnda sadece doru rulman seimi ve uygulama ekli ile uygun rulman yataklama dzenini belirlemek yeterli olmaz. ou kez mil, yuva ve balant elemanlar ile szdrmazlk ve zellikle yalama eklinin sz konusu faktrlerle uyum salamas gerekmektedir. Tasarmn her safhas genelde belli bir sray izler. lk olarak yataklamay etkileyen faktrlerin mmkn olabilecek en kesin deerlendirmesi yaplr. Bu faktrler belirlenince rulman tipi, ls ve yataklama dzeni seilir ve alternatif rulmanlar da gzden geirilir. Teknik resim aamasnda rulmanl yataklamaya ait btn veriler tespit edilir. Rulman verileri yannda (ana boyutlar, toleranslar, rulman boluu, kafes, nek ve sonekler) balant elemanlar (gemeler, sabitleme ve szdrmazlk) ve yalama ekli belirlenir. Bu esnada montaj ve bakm artlar da gz nne alnr. En ekonomik yataklama eklinin seiminde, yaplan seim alternatifleriyle de kyaslanarak, yataklamaya etki eden faktrlerin ne lde gz nne al nmas ve toplam maliyetin ne seviyede olumas gerektiine karar verilir. - Faktrler Aadaki verilerin bilinmesi gerekir: Rulmann montaj yeri ve taklaca makina/cihaz (taslak) letme artlar (yk, devir says, montaj yeri, scaklk, evre artlar, mil dzeni, evre elemanlarnn sertlii) stenen zellikler (mr, hassasiyet, grlt, srtnme ve alma scakl, yalama ve bakm, montaj ve demontaj) Ticari veriler (imalat sreleri, para says ) Yataklamann tasarmna gemeden nce, her faktr aada verilen prensiplere gre ayr ayr ele alnmal r. d - Yk ve devir say Radyal ve eksenel kuvvetlerin deeri nedir? Yn deitiriyorlar m? Devir says ne kadardr? Dnme yn deiiyor mu? Darbeli yk var mdr? Yk ve devir saysnn zaman iindeki deiimi nasldr? Ne ekilde gznne alnmal r? d - Montaj yeri Montaj yeri sabit midir? Makinan n fonksiyonuna etki etmeden boyutlarda oynama yap labilir mi? - Scakl k evre scakl ne kadardr? lave bir scaklk veya soutucu kayna mevcut mudur? Isl genlemeden dolay ne tr uzama ve k salmalar beklenebilir (serbest yatak)? - evre artlar Yksek nem oran var mdr? Rulmanl yatak ok kirli bir ortamda m alacaktr? Baka andrc etkenler var mdr? Rulman titreimden etkilenecek midir? - Mil dzeni Miller yatay, dikey veya eimli midir? - evre elemanlarnn sertlii Yuvan n maruz kalaca deformasyon gz nne alnacak mdr? Mil eilmeleri yznden rulman oturma yzeyine gre eksen kakl meydana gelir mi?

- mr Rulman mrnn ne kadar olmas istenmektedir? Yataklama, denenmi bir yataklama ile kyaslanabilir mi (nominal mr Lh, dinamik yklenme endeksi fL)? Gelitirilmi mr hesab (gerek iletme koullarna daha yakn sonu elde edilmesi iin her zaman tercih edilmelidir) kullan labilir mi? - Hassasiyet Rulmandan, takm tezgahlarnda olduu gibi yksek hassasiyet isteniyor mu? - Grlt Rulmandan, elektrikli ev aletlerinde olduu gibi sessiz alma zellii isteniyor mu? - Srtnme ve alma scakl G kaybnn zellikle az olmas m isteniyor? Hassasiyetin kaybolmamas iin scakln snrlandrlmas m gerekiyor? - Yalama ve bakm Yalama iin -daldrma yalama veya sirklasyon yalama gibi- belirli artlar ngrlyor mu? rnein gda endstrisinde olduu gibi, imalatn kalitesini koruyabilmek iin, yataktan ya k nlenmeli midir? Merkezi yalama gerekli midir? Bakm gerektirmeyen bir alma ortam m olmaldr? - Takma ve skme zel montaj ekipmanlar gerekli midir? bileziin monte edilecei mil silindirik mi, yoksa konik midir? Rulman direkt olarak mil zerine mi geirilecektir, yoksa germe veya akma manonu ile mi sabitlenecektir? Haddehane rulmanlarnda olduu gibi sk sklme durumu var mdr? -Ticari veriler Ne kadar rulmana ihtiya vardr? Rulmanlar ne zaman haz olacakt r? K sa teslim sreli standard rulmanlar r kullan labilir mi? zel uygulama alanlar iin, standard rulmandan farkl bir rulman tasar m veya yeni bir rulman tasarm m gereklidir? FAG mteri hizmetleri yetkilileri bu tip rulmanlarn fiyat ve teslim sreleri iin sizi bilgilendirecektir. Yukarda deinilen faktrler, rulmanl yataklama tasarmnn aada belirtilen btn safhalarnda gznne aln r: Rulman tipinin seimi Rulman dzeninin seimi Rulman byklnn tayini (mr, statik emniyet) Rulman verilerinin tespiti Balant elemanlarnn tasarm Yalama ve bakm Takma ve skme

Genellikle tasarm esnas nda benzer yataklama tasar mlar ndan elde edilen nceki tecrbelere bavurulabileceinden, tasarmn masraf olduka dktr. Bu katalogdaki veriler bu tip uygulamalar ile ilgilidir. Orijinal yataklama tipleri ve ok zel iletme artlar, bu katalogda yer verilmesi mmkn olamayacak kadar ok hesaplamalar ve konstrksiyon zelliklerini gerektirir. Bu gibi durumlarda FAG n teknik yetkilileri ile irtibat kurulmas zorunludur. Birok uygulama alanlar iin bu kataloun eitli sayfalarnda dipnot olarak ad verilen teknik yaynlardan faydalan labilir. Bilgisayar Programla CD ortamnda elektronik FAG rulman katalou, kullanclar iin matbu kataloglara gre daha verimli ve avantajldr. Bu program ile rulman aratrmas seimi ve mr hesab ok daha pratik , olarak yaplabilmekte, srdrlen almalar kaydedilerek saklanabilmektedir.

Rulman tipinin seimi

FAGn retim programndaki ok sayda rulman tipi sayesinde istenilen artlara en uygun rulman semek mmkn olmaktadr. Yuvarlanma elemanlarnn cinsine gre rulmanlar; bilyal, makaral ve ineli rulmanlar olarak sn fland r lr. Aada standard rulman tipleri verilmektedir. Biyal rulmanlar Her bir rulman tipine ait nemli zellikler sayfa 20deki tabloda bir araya toplanmtr. Bu tablo rulman seimi iin sadece bir balang tekil eder. Kesin bir seim iin birok faktr birlikte deerlendirilmelidir. zellikle sabit bilyal rulmanlar birok istee cevap verebilir. Bu tip rulmanlar yksek devir hzlar iin uygun ve sessiz alma zelliine sahip olmakla beraber, orta kuvvette radyal ykleri ve eksenel ykleri karlayabilirler. Metal kapakl ve plastik kapakl sabit bilyal rulmanlar da mevcuttur. Fiyatlar da uygun olduundan en ok kullanlan rulmanlardr. Rulmanlar zelliklerine ve yap lar na ait daha detayl bilgi her n rulman tipinin katalog tablolar blmnn n ksmnda verilmitir.

Radyal Ykleme
ncelikle radyal ykleri karlayan rulmanlara radyal rulmanlar denir. Anma basn alar ao45dir. Yksek radyal yk artlarnda, ayn llerde makaral rulmanlar bilyal rulmanlara oranla daha uygundur. N ve NU tipindeki silindirik makaral rulmanlar ile ineli rulmanlar sadece radyal olarak yklenebilir. Dier radyal rulmanlar hem radyal hem de eksenel ykleri karlayabilir.

ncelikle radyal ykler iin ao45o basn a radyal rulmanlar l a=sabit bilyal rulman, b=eik bilyal rulman, c=silindirik makaral rulman NU, d=konik makaral rulman, e=oynak makaral rulman

Eksenel Ykleme
ncelikle eksenel ykleri karlayan rulmanlarn (eksenel rulmanlar) anma basn alar ao>45dir. Eksenelsabit bilyal ve eksenel-eik bilyal rulmanlar, tasarmlarna bal olarak eksenel kuvvetleri tek ynde de, her iki ynde de karlayabilir. Yksek eksenel yklerde zellikle eksenel-silindirik makaral , eksenel-oynak makaral veya eksenel-ineli rulmanlar tercih edilir. Eksenel-oynak makaral ve tek ynl eksenel-eik bilyal rulmanlar, eksenel ve radyal kuvvetlerden oluan karma ykleri karlayabilir. Dier eksenel rulman tipleri sadece eksenel ykleri karlayabilir.

ncelikle eksenel ykler iin ao>45o basn a eksenel rulmanlar l a=eksenel-sabit bilyal rulman, b=eksenel-eik bilyal rulman, c=eksenel-silindirik makaral rulman, d=eksenel-oynak makaral rulman

Rulman indeki Eksenel Dengeleme

Rulman iindeki eksenel dengeleme deyince, milin eksenel yndeki boyut deiikliini kendi iinde dengeleyen rulmanlar anlalmaldr. ounlukla, bir milin yataklanmas nda bir sabit, bir serbest yatak kullanlr. Serbest yatak, eksenel yndeki uzamalar ve sl genlemeleri dengeler. deal serbest yataklama N ve NU tipindeki silindirik makaral rulmanlar ve ineli rulmanlarla olur. Bu rulmanlarla mil uzamalar yatan kendi iinde dengelenir. Rulman bilezikleri sk geirilebilir.

Kayma suretiyle eksenel dengeleme

Bunun anlam, milin eksenel yndeki boyut deiikliinin rulmann mil veya yuvadaki oturma yzeyi zerinde kaymas suretiyle dengelenmesidir. Sabit bilyal ve oynak makaral rulmanlar gibi paralar na ayr lamayan rulmanlar da serbest yatak olarak kullanlabilir. Bu durumda, rulman n oturma yzeyi zerinde kayabilmesi iin, rulman bileziklerinden biri serbest geme olur ve eksenel ynde dayanma yzeyi (fatura) bulunmaz. Yuvaya serbest geme hali, sabit bilyal rulman n (a) veya oynak makaral rulman (b) kayma hareketini (s) mmkn k lar. n

Mil serbest geme hali, sabit bilyal rulman n (a) veya oynak makaral rulman n (b) kayma hareketini (s) mmkn k lar.

Silindirik makaral rulmanlar yatak iinde kaymaya (s) izin verir.

Paralarna Ayr labilen Rulmanlar

Her iki bilezii ayr ayr taklabilen rulmanlara paralarna ayrlabilen rulmanlar denir. Her iki bileziin de sk geirilebilme avantaj vard r. Drt nokta, blnm i bilezikli ift sral eik bilyal, silindirik makaral, ineli, konik makaral, eksenel-sabit bilyal , eksenelsilindirik makaral ve eksenel-oynak makaral rulmanlar paralarna ayr labilen rulmanlard r.

Buna karn, rnein sabit bilyal, tek sral eik bilyal, oynak bilyal, oynak makaral rulmanlar paralarna ayrlamaz.

Hassasiyet Birok uygulamada PN tolerans snf olarak gsterilen normal l ve alma hassasiyeti yeterli olur. Takm tezgahlar fener millerinde olduu gibi yksek hassasiyet istenen durumlarda, daha hassas rulmanlarn kullanlmas zorunludur. Bunun iin P6, P6X, P5, P4 ve P2 tolerans snflar standardlatrlmtr. zel baz rulman tipleri iin FAG standardlarna gre P4S, SP ve UP tolerans sn vard r. flar FAG yksek hassasiyeti, fener mili rulmanlar, silindirik makaral rulmanlar ve eksenel-eik bilyal rulmanlar ile salamaktad r. Tiplerine gre rulmanlarn hangi tolerans snflarnn bulunduu katalog tablolar blmlerinin n ksmnda verilmitir. Eksenel Kakl klar n Dengelenmesi Mil zerindeki ve yuva iindeki rulman oturma yzeylerinin ilenmesi srasnda, eer zellikle oturma yzeyleri tek operasyonla ilenmiyorsa eksenel kaklklar oluabilir. Flanl ve dik rulman yuvalar gibi, yuvalarn ayr ayr kullanlmas halinde eksenel kaklklarn olumas muhtemeldir. Yk nedeniyle milin eilmesinin bir sonucu olarak i bileziin d bilezie gre eilmesi de eksenel kakla yol aar.

Paralarna ayr labilir silindirik makaral rulman (a), konik makaral rulman (b) ve eksenel-sabit bilyal rulman (c)

eksenel kaklklar ve eilmeyi dengeler. Bu rulmanlar, iinde i bileziin yuvarlanma elemanlar ile birlikte serbeste hareket edebildii kresel formda bir d bilezik hareket yoluna sahiptir. Bu rulmanlarn izin verebildii eksen kakl a deerleri, ykle orantl olarak, rulmanlarn tiplerine ve byklklerine baldr. S-tipi rulmanlar ve kresel yuva diski olan eksenel-sabit bilyal rulmanlar, kresel dayanma yzeyleri sayesinde, kresellii fazla yerlere montajda ayarlanabilirlik zelliine sahiptir. Rulmanlarn izin verebildii eksen kakl a deerleri, her bir rulman tipine ait katalog tablolarnn n ksmnda verilmitir. Devir Hzla Tablolarda verilen referans hz ve limit hz deerleri rulmann yksek devirlerde almasnn uygun olup olmadnn bir gstergesidir. (Rulmanlarn ulaabilecei maksimum devir hzlarn hesab iin "Rulman Devir Hz S rla n n blmne bakn z.) zellikle ok az srtnmeye sahip rulmanlar yksek devir hzlarna eriir. Byle bir durum sadece radyal ykte alan sabit bilyal ve karma ykte alan eik bilyal rulmanlarda ortaya kar. Genelde yksek boyut hassasiyeti, ya ile soutma yaplmas, zel kafes yaps ve malzemesi, rulmann devir hzna pozitif ynde etki eder. Eksenel rulmanlar, radyal rulmanlara gre daha dk devir hzlarna uygundur. Sessiz alma Bro makinala ve ev aletleri gibi kk elektrikli cihazlarda genel olarak rulmann sessiz almas istenir. Bu tip uygulamalar iin zellikle FAG sabit bilyal rulmanlar ok uygundur. Bu rulmanlar baka hibir zel tasarma gerek duyulmayacak kadar sessiz alrlar. Yayl bir eksenel ayarlama tertibat, sessiz alma iin avantaj salar.

Paralarna ayr lamayan sabit bilyal rulman (a), oynak bilyal rulman (b) ve oynak makaral rulman (c)

Eksen kaklna izin veren rulmanlar: Tek sral oynak makaral rulman (a), oynak makaral rulman (b), eksenel oynak makaral rulman (c), S-tipi rulman (d) ve kresel oturma diskli eksenel-sabit bilyal rulman

Konik Delik Konik delikli, tek ve ift sral silindirik makaral rulmanlar hassas bir ekilde konik millere taklabilir. Bu rulmanlarn montajnda istenen radyal boluk deerinin ayarlanmas mmkn olur. Konik delikli oynak bilyal, tek s oynak makaral oynak makaral rulmanlar n germe veya akma ral ve manonlaryla silindirik mil yzeylerine taklmas ncelikle tercih edilen bir durumdur. Bu tip rulmanlarn takl sklebilmeleri ok kolayd r. p Konik delikli rulmanlar. a= ift sral silindirik makaral rulman, b=germe manonlu oynak bilyal rulman, c=akma manonlu oynak makaral rulman

Szd rmazl Elemanl Rulmanlar k FAG, tek veya her iki taraf s rmazl k kapakl birok tip rulman retir. zd Temasl s rmazl k kapakl (plastik kapak) veya temass z s zd rmazl k kapakl (metal kapak) rulmanlar basit zd konstrksiyonlara olanak tanr. Kapakl rulmanlar n en yayg n uygulamalar .2RSR (her iki taraf plastik kapakl ) ve .2ZR (her iki taraf metal kapakl sonekli sabit bilyal rulmanlard r. Her iki taraf kapakl ) rulmanlarn ierisine imalatlar esnasnda mr boyu yalamaya uygun gres konulduundan, bu rulmanlar yalama gerektirmez. Rijidlik Rijidlik denince, yk etkisi ile rulmanda oluan elastik deformasyon (esneme) anlalr. zellikle yksek rijidliin olmas istenen durumlar; tezgahlarn fener mili yataklamalar ve dili yataklamalardr. Makaral rulmanlarn rijidlii, yuvarlanma elemanlar ile hareket yolu arasndaki temas yzeyinin fazla olmas nedeniyle, bilyal rulmanlara gre daha fazladr. Rijidliin ykseltilmesi iin, rnein fener mili rulmanlarna n gerilme verilir.

Srtnme Sisteme s giri ve k yannda, bir yataklamann alma scakln belirleyen faktr, her eyden nce rulman srtnmesidir. Srtnmenin zellikle ok az olduu rulmanlar, radyal yke maruz sabit bilyal, tek sral eik bilyal ve silindirik makaral rulmanlardr. Temas eden tipte szdrmazlk elemanna sahip rulmanlar ile s k dizi silindirik makaral ve eksenel makaral rulmanlarda srtnme nispeten daha fazlad r.

Plastik kapakl (a) ve metal kapakl (b) olarak her iki taraftan szdrmazl salanm sabit bilyal rulmanlar

YATAKLAMA DZENNN SEM

Dnen bir milin klavuzlanmas ve desteklenmesi iin, birbirlerine belirli bir mesafe ile taklm en az iki rulman gereklidir. Uygulamaya gre yataklama ekli sabit, serbest, ayarl ve oynar yataklama ekilleri arasndan seilir. Sabit-Serbest Yataklama ki radyal rulman ile desteklenen bir milde rulmanlarn mil zerine oturma yzeylerinin mesafeleri ileme toleranslar yznden hibir zaman tam olarak denk dmez. letme scakl nedeniyle de mesafeler deiir. Bu mesafe farkllklar serbest yatak taraf ndan dengelenir. deal serbest yataklar, N ve NU tipi silindirik makaral ile ineli rulmanlardr. Bu tip rulmanlarda yuvarlanma elemanlar (makaralar) ve kafes, faturasz bileziin hareket yolu zerinde kayabilir. Sabit bilyal ve oynak makaral gibi dier tm rulman tipleri yalnzca, bileziklerden biri tatl geme olarak taklrsa serbest yatak olarak i grr. Genellikle noktasal yke maruz kalan d bilezik yuvaya tatl geme olarak taklr. Buna karn sabit yataklar, mili, eksenel ynde klavuzlayarak eksenel d ykleri tar. Eksenel yndeki gerilmelerden ka nmak iin iki rulmandan sadece bir tanesi sabit yatak olarak kullanl r. Hangi rulman tipinin sabit yatak olarak seilecei, eksenel yklerin deerine ve milin eksenel ynde istenen klavuzlama hassasiyetine baldr. ift sral eik bilyal rulman kullanlarak sabit bilyal veya oynak makaral rulmana gre daha hassas bir eksenel k lavuzlama elde edilir. Bir ift simetrik dzenlenmi eik bilyal veya konik makaral rulman da sabit yatak olarak ok hassas bir eksenel klavuzlama salar. niversal yapdaki eik bilyal rulmanlar, ara bilezik olmakszn O, X veya Tandem dzenlerinde istenildii gibi taklabildiklerinden zellikle avantaj salar. niversal tip eik bilyal rulmanlar o ekilde dizayn edilmitir ki X veya O dzeninde taklmalar halinde ok az eksenel bolua sahiptir (UA), boluksuzdur (UO) veya hafif bir n gerilmeye sahiptir (UL). FAG Standard Programndaki UL niversal tip fener mili rulmanlar X veya O dzeninde tak lmalar halinde az bir n gerilmeye sahiptir (daha fazla n gerilmeli tipler sipari zerine tedarik edilir). Birbirlerine uyumlu eletirilmi sabit yatak olarak kullanlan konik makaral rulmanlar (N11 tipi) montaj kolaylatrr. Bunlar, uygun eksenel boluklarla eletirilmi olduundan ayar ve tespit ilerine gerek yoktur. anzuman mekanizmalarnda bazen bir drt nokta rulmanyla bir silindirik makaral rulman sabit bir yatak oluturacak ekilde direkt olarak yan yana taklr. Radyal ynde desteklenmemi d bilezie sahip drt nokta rulman sadece eksenel ykleri tayabilir. Silindirik makaral rulman radyal ykleri karlar. Dk eksenel yklerde NUP tipi bir silindirik makaral rulman da sabit yatak olarak kullanlabilir.

Sabit yataklama-serbest yataklama dzenine ait rnekler

a. Sabit yatak: Sabit bilyal rulman

Serbest yatak: Sabit bilya rulman

b. Sabit yatak: Oynak makara rulmanx

Serbest yatak: Oynak makara rulman

c. Sabit yatak: Sabit bilyal rulman

Serbest yatak: Silindirik makara rulman

Sabit yatak olarak niversal tip eik bilyal rulman ifti a = O dzeni, b = X dzen

Sabit yatak olarak konik niversal tip fener mili rulma a = O dzeni, b = X dzeni,c=Tandem-O dzeni

Sabit yatak olarak konik makaral rulman ifti a = O dzeni, b = X dzeni

Ayarl Yataklama Kural olarak bir ayarl yataklama, iki adet simetrik dzenlenmi eik bilyal rulman veya konik makaral rulmandan oluur. Montaj srasnda bileziklerden biri, yataklama istenilen boluk veya gerekli ngerilmeye ulaana kadar oturma yzeyi zerinde kaydrlr. Bu tip yataklama, ayar imkanndan dolay , zellikle spiral konik dili pinyon ve tezgahlarn i mili yataklamalar gibi hassas klavuzlamann gerekli olduu durumlar iin uygundur. Yataklama dzeni olarak O -dzeni veya X-dzeni seilebilir. O-dzeninde, basn a hatlar n n s oluturduu koninin S tepe noktas da doruyken X-dzeninde ie dorudur. O-dzeninin H mesafesi, yani basn konisine ait tepe noktalarnn birbirlerinden uzakl, X-dzenine gre daha fazlad r. Bu nedenle O-dzeni X-dzenine gre daha kararl bir yataklama yap na sahiptir. s

O-dzenindeki eik bilyal rulmanlarla yaplm ayarl yataklama (a) X-dzenindeki eik bilyal rulmanlarla yaplm ayarl yataklama (b)

Eksenel boluun ayarlanmasnda sl genleme dikkate alnmaldr. X-dzeninde (a) milden yuvaya doru scaklk d daima boluun azalmasna yol aar (Gerekli artlar: mil ve yuvann ayn malzemeden olmas, i bileziin ve btn milin eit scakla sahip olmas, d bilezik ve btn yuvann eit scakla sahip olmas ). O-dzeninde durum ynden farkldr. D bilezik hareket yoluna ait temas izgisinin uzatlmasndan oluan dorunun yatak ekseni ile kesierek meydana getirdii koni tepe noktalarnn akmas halinde (b), ayarlanm rulman boluu yukarda belirtilen artlar altnda deimez. Takma mesafesinin ksa olmas sonucu koniler kesiirlerse (c) veya mesafenin byk olmas sonucu temas etmezlerse (d), sl genlemeden dolay eksenel boluk byk veya kk olabilir.

Oynar Yataklama Oynar yataklama, hassas bir eksenel k lavuzlamaya ihtiya duyulmayan uygulamalarda ekonomik bir zmdr. Oynar yataklama, ayarl yataklamaya benzer ekilde tesis edilir. Mil, s eksenel boluu deerince, yuva iinde kayabilir. s deeri istenen klavuzlama hassasiyetine gre belirlenir. Bylece rulman, sl etkenler altnda eksenel gerilmelere maruz kalm olmaz. rnein sabit bilyal, oynak bilyal ve oynak makaral rulmanlar oynar yataklama sistemleri iin uygun rulman tipleridir. Bu rulmanlarda daha ok d bilezik olmak zere bileziklerden biri tatl gemedir. NJ tipi silindirik makaral rulmanlardan oluan oynar yataklamada, mil uzamalarnn dengelenmesi rulman n kendi iinde olur. i ve d bilezikler sk geirilebilir. Konik makaral ve eik bilyal rulmanlar oynar yataklama iin uygun deillerdir, nk bunlarn kusursuz alabilmeleri iin ayarlanmalar gereklidir. Ayarl yataklama, bir yayl rondela yardm n gerilme yarat lmas ile de elde edilir. Elastik tipteki bu yataklama yla sistemi sl genlemeleri dengeler. Makinann duruu esnasnda evreden kaynaklanan vibrasyonun rulmanlarda hasar oluturma tehlikesine kar nlem olarak da uygulanr.

a) X-dzenindeki konik makaral rulmanlarla yaplm ayarl yataklama ve koni tepe noktala O-dzenindeki konik makaral rulmanlarla yaplm ayarl yataklama; b) hareketli koni tepe noktalarnn akmas hali c) hareketli koni tepe noktalarnn kesimesi hali d) hareketli koni tepe noktalarnn kesimemesi hali

Oynar yataklama rnekleri a= iki sabit bilyal rulman b= iki oynak makaral rulman, c= iki silindirik makaral rulman NJ

s=eksenel boluk

Yayl rondela ile n gerilme verilmi ayarl yataklamada sabit bilyal rulman

RULMAN TPNN TAYN / BOYUTLANDIRMA

Makina veya cihazlarn konstrksiyonunda rulman delik ap birok durumda nceden bellidir. Dier ana boyutlarn (d ap, genilik) ve rulman tipinin tayini iin rulman seimi hesab yap larak mr, statik emniyet ve ekonomiklik ynlerinden istenilen artlar salayp salamad kontrol edilir. Bu seim hesabnda rulmana etkiyen ykler rulmann yk saysyla karlatrlr. Boyutlandrmada temel ayrm rulmann statik mi yoksa dinamik mi yklendiine gre yaplr. Duran (bilezikler birbirlerine gre hareketsiz) veya yava dnen rulmanlar (n<10 d/d) statik olarak yklenirler. Bu durumda, hareket yollarn ve yuvarlanma elemanlar n n ar deformasyona kar emniyeti n kontrol edilir. Rulmanlarn ou dinamik yk altnda alrlar. Bilezikler birbirlerine gre hareketlidir. Boyutlandrma hesab yardm hareket yollar n n ve yuvarlanma elemanlar nn yorulma mukavemetleri kontrol edilir. yla DIN ISO 281e gre olan nominal mr sadece zel hallerde gerekten eriilebilen alma srelerini verir. Ekonomik bir konstrksiyon rulmann kapasitesinin tam olarak kullan labilmesi halinde elde edilebilir. Byle bir durum ne kadar ok arzu ediliyorsa, rulman seimi de o kadar ok nem kazanr. 1985ten beri, iletme ve evre artlarnn imdiye kadar olduundan daha da hassas olarak gz nnde bulundurulmasyla, FAGboyutlandrma yntemi ok daha mkemmel hale gelmitir. Bu yntemin esas DIN ISO 281e gre olup, 1981de FAG tarafndan yaynlanm olan, rulmanlarn mrlerini ieren aratrmalardan oluan bilgi birikimine dayanmaktad r.

Statik yklenen rulmanlar

Statik yklenme endeksi fsnin deeri uygun boyuttaki rulmann seilmesinde yol gsterir. fs=Statik yklenme endeksi

fs = statik yklenme endeksi Co = statik yk say Po = statik edeer yk Statik yklenme endeksi fs yuvarlanma elemanlarnn temas yzeylerinde kalc biim deimelerine kar bir emniyet faktrdr. Rulmandan dzgn alma kalitesi ve ok dk grlt seviyesi isteniyorsa yksek bir fs deeri gereklidir. Normal bir grlt seviyesi yeterli ise kk fs deerleri kullanlabilir. ounlukla aadaki deerler uygulanabilir: fs = 1.5 ... 2.5 yksek sessizlik fs = 1.0 ... 1.5 normal sessizlik fs = 0.7 ... 1.0 dk sessizlik Eksenel-oynak makaral rulmanlar iin deerler bu rulmanlarn katalog tablolar blmnn n ksmnda verilmitir. Co statik yk says [kN] her rulman iin tablolarda verilmitir. Bu deerdeki bir yk (radyal rulmanlarda radyal, eksenel rulmanlarda eksenel ve merkezi) yuvarlanma eleman ile hareket yolu aras ndaki temas yzeyinin orta noktasnda yzey basncna neden olur. Bu basn deeri (po): Oynak bilyal rulmanlar iin 4600 N/mm2 Dier btn bilyal rulmanlar iin 4200 N/mm2 Dier btn makaral rulmanlar iin 4000 N/mm2dir. Co yknn etkisiyle (fS = 1 iin uygundur) en fazla yklenmi durumdaki temas blgesinde yuvarlanma eleman ve hareket yolu, yuvarlanma eleman apnn 1/10.000i lsnde plastik ekil deformasyonuna urar. Statik edeer yk Po [kN]: radyal rulmanlarda radyal ynde, eksenel rulmanlarda, eksenel ynde ve merkezi olarak etkileyen bir yk olup hesaplama sonucu bulunur. Po, yuvarlanma eleman ve hareket yolu aras ndaki en fazla yklenen temas yzeyinin orta noktasnda, o noktaya gerekten etkiyen karma yke eit bir deere sahiptir. Po aadaki formlle hesaplanr: Po = Xo . Fr + Yo . Fa [kN]

Burada Po statik edeer yk [kN] Fr radyal yk [kN] Fa eksenel yk [kN] Xo radyal yk katsay Yo eksenel yk katsay Xo ve Yo deerleri ile farkl rulman tiplerinde edeer statik ykn hesab iin kullanlan zel formller, rulman tablolarnda veya ilgili blmdeki tablolarn nnde bulunan metin ksmnda verilmitir. Dinamik Yklenen Rulmanlar Dinamik yklenen rulmanlar iin standard hesaplama yntemi, malzeme yorulmasn n bozulma nedeni olarak alnmasna dayanr. Anma mr aadaki formlle hesaplanr:

L10 = L nominal mr [106 devir] C dinamik yk say [kN] P dinamik edeer yk [kN] p mr ss Anma mr L10 milyon devir olarak elde edilir. Geni bir grup iindeki ayn tip rulmanlarn % 90 bu mre ular veya bunu geer. Dinamik yk says C [kN] her rulman iin tablolarda verilmitir. Rulmanlara dinamik yk uygulanrsa, bu rulman n mr L10 106 devir olur. Dinamik edeer yk P [kN] bykl ve yn sabit, radyal rulmanlarda radyal yk, eksenel rulmanlarda ise eksenel yk olup hesapla bulunan bir deerdir. P, gerekten etkiyen karma yk ile ayn mr verir. P = X . Fr + Y . Fa [kN] Burada P dinamik edeer yk [kN] Fr radyal yk [kN] Fa eksenel yk [kN] X radyal yk katsay Y eksenel yk katsay s X ve Y deerleri ile farkl rulman tiplerinde edeer dinamik ykn hesab iin kullanlan zel formller, rulman cetvellerinde veya ilgili blmdeki cetvellerin nnde bulunan metin ksmnda verilmitir. mr ss p, bilyal ve makaral rulman iin farkld r. p = 3 bilyal rulmanlar iin

makaral rulmanlar iin Rulmann devir h sabit ise yorulma mr saat biriminde ifade edilebilir. z

Burada Lh10 =Lh nominal mr [106 devir] n devir hz (dakikadaki dnme say s ) [d/dak.] Formlde 106 yerine 500.33 . 60 yazl rsa:

burada

dinamik ykleme endeksidir 500 saatli bir mrde fL= 1 olur.

burada

devir hz faktrdr

331/3d/dak.lk bir devir h nda fn = 1 olur. fn deerleri; bilyal rulmanlar iin sayfa 28de, makaral ve ineli z rulmanlar iin sayfa 29da verilmitir. Bylece mr formln basit olarak ifade etmek istersek: burada fL dinamik yklenme endeksi C dinamik yk say [kN] P dinamik edeer yk [kN] fn devir hz faktr Dinamik Yklenme Endeksi fL Bir yataklamay doru boyutlandrabilmek iin gerekli fL deeri, pratikte iyi sonu vermi ayn veya benzer yataklamalardan elde edilen tecrbelere dayanlarak tespit edilir. eitli yataklama ekilleri iin alnmas gereken fL deerleri sayfa 30-32deki tablolarda verilmitir. Bu deerler, yorulma sresi yannda konstrksiyonun hafiflii, evre elemanlarna uyum, ani yk artlar vb. gibi faktrleri de dikkate alr (zel uygulama alanlar iin FAG yaynlarna da bavurabilirsiniz). Gerekli olduu takdirde fL deerleri teknik gelimelere paralel olarak yeniden belirlenebilir. yi sonu vermi bir yataklama ekli ile karlatrma yapldnda, yk hesabnn daha nce uygulanm ayn ynteme gre yaplmas gerektii son derece aikardr. Tablolarda, fL deerlerinden baka, hesaplama iin gerekli dier veriler de yer almaktadr. Geniletilmi mr katsaylarnn kullanld durumlarda hesaplamalar fz deerleri ile yaplr. Bylece P yerine fz.P arpm kullanlr. Hesaplanan fz deerine gre nominal mr Lh bulunur. Bilyal rulmanlarda fLden Lhya gei iin sayfa 28deki, makaral ve ineli rulmanlarda ise sayfa 29deki tablolardan yararlanl r. Deiken Yk ve Devir Hz Dinamik yklenen rulmanlarda yk ve devir hz zaman iinde sabit kalmyorsa, hesaplamada edeer yk dikkate alnmal r. Belirli bir etkime sresi q[%]ye sahip bir dizi sabit kuvvetler ve devir h zlar grafik d zerinde bir eri verecek ekilde birletirilir. Bu durumda dinamik edeer yk P u formlle hesaplanr;

ve ortalama devir hz nm ise:

Formln basit olmas iin makaral ve bilyal rulmanlar iin s olarak 3 alnmtr. Eer yk deiken fakat hz sabit ise:

Eer yk lineer olarak minimum bir Pmin deerinden maksimum bir Pmax deerine artyorsa:

Gelitirilmi mr hesabnda (bkz. sayfa 33) dinamik edeer ykn ortalama deeri alnarak hesaplama yaplamaz. ou zaman sabit artlar altndaki her etkime sresi iin Lhnm deeri belirlenir ve buradan sayfa 33deki forml yardmyla eriilebilen mr bulunur. Notlar Yukar da verilen hesaplama yntemleri ve semboller DIN ISO 76 ve 281de gsterilenlere uygundur. Basitletirme amacyla statik ve dinamik yk saylar Co ve C, statik ve dinamik edeer ykler Po ve P, hem radyal hem de eksenel rulmanlar iin kullanlmtr. Standard, aadaki kavramlar birbirinden ayrmaktadr. Cr Ca Cor Coa Pr Pa Por Poa Dinamik radyal yk say Dinamik eksenel yk say Statik radyal yk say Statik eksenel yk say Dinamik radyal edeer yk Dinamik eksenel edeer yk Statik radyal edeer yk Statik eksenel edeer yk

Basitletirme nedeni ile C ve Pdeki r ve a indisleri bu katalogda kullanlmamaktadr. Pratikte radyal ve eksenel rulmanlara gelen radyal ve eksenel ykler kolaylkla ay rdedilebilmektedir.

Bilyal rulmanlar iin nominal mre karlk gelen fL deerleri Lh fL Lh fL Lh fL Lh saat saat saat saat 100 0.585 420 0.944 1700 1.5 6500 110 0.604 440 0.958 1800 1.53 7000 120 0.621 460 0.973 1900 1.56 7500 130 0.638 480 0.986 2000 1.59 8000 140 0.654 500 1 2200 1.64 8500 150 0.669 550 1.03 2400 1.69 9000 160 0.684 600 1.06 2600 1.73 9500 170 0.698 650 1.09 2800 1.78 10000 180 0.711 700 1.12 3000 1.82 11000 190 0.724 750 1.14 3200 1.86 12000 200 0.737 800 1.17 3400 1.89 31000 220 0.761 850 1.19 3600 1.93 14000 240 0.783 900 1.22 3800 1.97 15000 260 0.804 950 1.24 4000 2 16000 280 0.824 1000 1.26 4200 2.03 17000 300 0.843 1100 1.3 4400 2.06 18000 320 0.862 1200 1.34 4600 2.1 19000 340 0.879 1300 1.38 4800 2.13 20000 360 0.896 1400 1.41 5000 2.15 22000 380 0.913 1500 1.44 5500 2.22 24000 400 0.928 1600 1.47 6000 2.29 26000

fL 2.35 2.41 2.47 2.52 2.57 2.62 2.67 2.71 2.8 2.88 2.96 3.04 3.11 3.17 3.24 3.3 3.36 3.42 3.53 3.63 3.73

Lh saat 28000 30000 32000 34000 36000 38000 40000 42000 44000 46000 48000 50000 55000 60000 65000 70000 75000 80000 85000 90000 100000

fL 3.83 3.91 4 4.08 4.16 4.24 4.31 4.38 4.45 4.51 4.58 4.64 4.79 4.93 5.07 5.19 5.31 5.43 5.54 5.65 5.85

Bilyal rulmanlar iin devire karlk gelen fn deerleri n fn n fn n fn d/dak. d/dak. d/dak. 10 1.49 55 0.846 340 0.461 11 1.45 60 0.822 360 0.452 12 1.41 65 0.8 380 0.444 13 1.37 70 0.781 400 0.437 14 1.34 75 0.763 420 0.43 15 1.3 80 0.747 440 0.423 16 1.28 85 0.732 460 0.417 17 1.25 90 0.718 480 0.411 18 1.23 95 0.705 500 0.405 19 1.21 100 0.693 550 0.393 20 1.19 110 0.672 600 0.382 22 1.15 120 0.652 650 0.372 24 1.12 130 0.635 700 0.362 26 1.09 140 0.62 750 0.354 28 1.06 150 0.606 800 0.347 30 1.04 160 0.593 850 0.34 32 1.01 170 0.518 900 0.333 34 0.993 180 0.57 950 0.327 36 0.975 190 0.56 1000 0.322 38 0.957 200 0.55 1100 0.312 40 0.941 220 0.533 1200 0.303 42 0.926 240 0.518 1300 0.295 44 0.912 260 0.504 1400 0.288 46 0.898 280 0.492 1500 0.281 48 0.886 300 0.481 1600 0.275 50 0.874 320 0.471 1700 0.27

n d/dak. 1800 1900 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000 4200 4400 4600 4800 5000 5500 6000 6500 7000 7500 8000 8500 9000

fn
0.262 0.26 0.255 0.247 0.24 0.234 0.228 0.223 0.218 0.214 0.21 0.206 0.203 0.199 0.196 0.194 0.191 0.188 0.182 0.177 0.172 0.168 0.164 0.161 0.158

0.155

n d/dak. 9500 10000 11000 12000 13000 14000 15000 16000 17000 18000 19000 20000 220000 24000 26000 28000 30000 32000 34000 36000 38000 40000 42000 44000 46000 50000

fn
0.152 0.149 0.145 0.141 0.137 0.134 0.131 0.128 0.125 0.123 0.121 0.119 0.115 0.112 0.109 0.106 0.104 0.1 1 0.0993 0.0975 0.0957 0.0941 0.0926 0.0912 0.0898

0.0874

Makaral ve ineli rulmanlar iin nominal mre karlk gelen fL deerleri Lh fL Lh fL Lh fL Lh fL Lh saat saat saat saat saat
100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 220 240 260 280 300 320 340 360 380 400 0.617 0.635 0.652 0.668 0.683 0.697 0.71 0.724 0.736 0.748 0.76 0.782 0.802 0.822 0.84 0.858 0.875 0.891 0.906 0.921 0.935 420 440 460 480 500 550 600 650 700 750 800 850 900 950 1000 1100 1200 1300 1400 1500 1600 0.949 0.962 0.975 0.988 1 1.03 1.06 1.08 1.11 1.13 1.15 1.17 1.19 1.21 1.23 1.27 1.3 1.33 1.36 1.39 1.42 1700 1800 1900 2000 2200 2400 2600 2800 3000 3200 3400 3600 3800 4000 4200 4400 4600 4800 5000 5500 6000 1.44 1.47 1.49 1.52 1.56 1.6 1.64 1.68 1.71 1.75 1.78 1.81 1.84 1.87 1.89 1.92 1.95 1.97 2 2.05 2.11 6500 7000 7500 8000 8500 9000 9500 10000 11000 12000 31000 14000 15000 16000 17000 18000 19000 20000 22000 24000 26000 2.16 2.21 2.25 2.3 2.34 2.38 2.42 2.46 2.53 2.59 2.66 2.72 2.77 2.83 2.88 2.93 2.98 3.02 3.11 3.19 3.27 28000 30000 32000 34000 36000 38000 40000 42000 44000 46000 48000 50000 55000 60000 65000 70000 80000 90000 100000 150000 200000

fL
3.35 3.42 3.48 3.55 3.61 3.67 3.72 3.78 3.83 3.88 3.93 3.98 4.1 4.2 4.31 4.4 4.58 4.75 4.9 5.54 6.03

Makaral ve ineli rulmanlar iin devire karlk gelen fn deerleri n fn n fn n fn n d/dak. d/dak. d/dak. d/dak. 10 1.44 55 0.861 340 0.498 1800 11 1.39 60 0.838 360 0.449 1900 12 136 65 0.818 380 0.482 2000 13 1.33 70 0.8 400 0.475 2200 14 1.3 75 0.784 420 0.468 2400 15 1.27 80 0.769 440 0.461 2600 16 1.25 85 0.755 460 0.455 2800 17 1.22 90 0.742 480 0.449 3000 18 1.2 95 0.73 500 0.444 3200 19 1.18 100 0.719 550 0.431 3400 20 1.17 110 0.699 600 0.42 3600 22 1.13 120 0.681 650 0.41 3800 24 1.1 130 0.665 700 0.401 4000 26 1.08 140 0.65 750 0.393 4200 28 1.05 150 0.637 800 0.385 4400 30 1.03 160 0.625 850 0.378 4600 32 1.01 170 0.613 900 0.372 4800 34 0.994 180 0.603 950 0.366 5000 36 0.977 190 0.593 1000 0.36 5500 38 0.961 200 0.584 1100 0.35 6000 40 0.947 220 0.568 1200 0.341 6500 42 0.933 240 0.553 1300 0.333 7000 44 0.92 260 0.54 1400 0.326 7500 46 0.908 280 0.528 1500 0.319 8000 48 0.896 300 0.517 1600 0.313 8500 50 0.885 320 0.507 1700 0.307 9000

fn 0.302 0.297 0.293 0.285 0.277 0.270 0.265 0.259 0.254 0.25 0.245 0.242 0.238 0.234 0.231 0.228 0.225 0.222 0.216 0.211 0.206 0.201 0.197 0.193 0.19 0.186

n d/dak. 9500 10000 11000 12000 13000 14000 15000 16000 17000 18000 19000 20000 220000 24000 26000 28000 30000 32000 34000 36000 38000 40000 42000 44000 46000 50000

fn 0.183 0.181 0.176 0.171 0.167 0.163 0.16 0.157 0.154 0.151 0.149 0.147 0.143 0.139 0.136 0.133 0.13 0.127 0.125 0.123 0.121 0.119 0.117 0.116 0.114 0.111

Tavsiye edilen fL deerleri ve yk hesaplar iin veriler

Kullanma Yeri Motorlu tatlar Motosikletler Otomobiller/Tahrik Kirlilikten korunan rulmanlar (dili kutusu) Otomobiller/Tekerlek rulm Hafif kamyonlar Normal kamyonlar Ar kamyonlar Otobsler

Tavsiye edilen fL deeri

Yk hesapl iin veriler Tahrik letilebilen tork dikkate alndnda maksimum motor torku ve buna ait dnme hz . Ortalama fL deeri farkl hzlardaki fL1, fL2, fL3... deerlerine ve bunlara ait q1, q2, q3 ... (%) zaman aralklarna bal olarak aadaki formlden hesaplan r.

0,9 ... 1,6 1 ... 1,3 07 ...1 1,4 ... 2,2 1,6 ... 2 1,8 ... 2,2 2 ... 2,6 1,8 ... 2,8

Tekerlek rulmanlar , kollektif tahrik yklerine rnek Ortalama h zda izin verilen Kstat mil yk. Ortalama fLdeeri (yukar bkz.) aadaki tahrik durumundan bulunur. Dz gidi, iyi yolda: Kstat Dz gidi, kt yolda Kstat . fZ Kavisli yolda: Kstat . fZ . m Tat tr Art katsay fZ Otomobil, otobs, motosiklet 1,3 Station araba, kamyon, traktr 1,5 Ziraat traktr, arazi kamyonu 1,5 ... 1,7 Dolma lastik tekerlekli tat 1,7 m katsays yola yapma katsays ile birlikte dikkate alnr. Tekerlek tr m Ynlendirilebilen tekerlekler 0,6 Ynlendirilemeyen tekerlekler 0,35 st l noktada, tam ykte ve maksimum devirde azalma katsays f Zli maksimum kuvvetler, (gaz basnc ndan ve ktleden dolay oluan kuvvetler) fZ katsays : evrim Otto motoru Dizel motor ki zamanl 0,35 0,5 Drt zaman 0,3 0,4 fz katsays statik aks yk (en yksek hza, tat trne ve yolun yapsna baldr) Tat tr fZ Maden cevheri vagonlar , maden oca vagonlar, elikhane vagonlar 1,2 ... 1,4 Yk vagonlar, yolcu vagonlar , motorlu vagonlar, tramvaylar 1,2 ... 1,5 Lokomotifler 1,3 ... 1,8 Ortalama h zdaki kollektif yk; ortalama fL deeri (motorlu tat tahriklerine baknz)

ten yanmal motor

1,2..2

Rayl tatlar Yk vagonlar iin dingil rulmanl Tramvaylar Yolcu vagonl Yk vagonl Maden oca vagonlar Motorlu vagonlar Lokomotifler/d rulmanlar Lokomotifler/i rulmanlar Rayl tat dili kutular 3...4 2,5 ... 3,5 3,5 ... 4 3 ... 3,5 3 ... 3,5 3 ... 3,5 3 ... 3,5 3,5 ... 4 3,5 ... 4 4,5 ... 5

Maksimum eksenel pervane kuvveti; pervane anma

Gemi inaat Gemi pervanesi eksenel rulmanl Gemi pervane mili rulmanl Byk gemi dili kutular Kk gemi dili kutular tme niteleri 4 ... 6 2,5 ... 3,7 2 ... 3 1,5 ... 2,5

h Orantl mil arl; devir hz; fZ = 2 Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h

Tavsiye edilen fL deerleri ve yk hesaplar iin veriler

Uygulama

Tavsiye edilen fL deeri

Yk hesaplar iin veriler Dmen rulmanla Dmen kuvveti, arlk ve tahrik kuvvetinden tr statik olarak yklenmilerdir. Motorlu aralarla Motorlu aralarla ay Maksimum g; anma devir h Motorlu aralarla ay Hidrostatik tahrikin ortalama torku Ortalama devir h Merkezka kuvveti . fz (art katsays fz = 1,1 ... 1,3 Rotor arl . fz; anma devir hz fz = 1,5 ... 2 sabit makinalar iin fz = 1,5 ... 2,5 tat motorlar iin Dili tahriki; kollektif yk Ortalama hadde yk, haddeleme h (fL deeri haddeleme sehpas ve haddeleme program na gredir) Anma ya da maksimum tork; anma devir h Malzemenin arl, oklar, haddeleme hz Arlk, balansszlk; anma devir hz Konverterler Maksimum arlk ile statik olarak yklenme

Tarm makinala Traktrler Kendinden ekili ekme makinala Mevsimlik makinalar makinalar Buldozerler, ykleyiciler Kazclar/yrtme dilileri Kazclar/dndrme dilileri Titreimli yol silindirleri, vibratrler Vibratrl betonyerler Elektrik motorla Ev gerelerinde kullan lan elektrik motorla Standard motorlar Byk motorlar Tat motorlar Haddehaneler, metal retim tesisleri Merdane sehpala Hadde dili kutular Merdane tablala Savurma dkm makinalar

1,5 ... 2 1,5 ... 2 1 ... 1,5 2 ... 2,5 1 ... 1,5 1,5 ... 2 1,5 ... 2,5 1 ... 1,50 1,5 ... 2 3,5 ... 4,5 4 ... 5 3 ... 3,5

1 ... 3 3 ... 4 2,5 ... 3,5 3,5 ... 4,5

Takm tezgahla Torna ve freze fener milleri Matkap fener milleri Talama tezgahlar Talama tezgah fener milleri Takm tezgahlar dili kutular Presler/volan Presler eksantrik mili Elektrikli ve pnmatik tak mlar

3 ... 4,5 3 ... 4 2,5 ... 3,5 3,5 ... 5 3 ... 4 3,5 ... 4 3 ... 3,5 2 ...3 3 ... 4 3,5 ... 4 3 ... 3,5 2 ...3

Kesme gc, tahrik gc n ykleme, i paras arl letme devir hz

Anma gc; anma devir h Volan arl; anma devir hz Bask yk, zaman yzdesi; anma devir h Kesme ve tahrik gc; anma devir h Kesme ve tahrik gc; anma devir h Kesme ve tahrik kuvvetleri; anma devir h Ktle kuvvetleri; anma devir h Ktle kuvvetleri; anma devir h Kesme ve tahrik kuvvetleri; anma devir h Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h Anma gc; anma devir h

Aa ileme tezgahlar Daire testere frezesi ve mili Vargel bk ana yatakla Vargel bk biyel yataklar Dairesel testere Genel makina yapm iin dili kutula niversal dili kutular Dili kutusu motorlar Sabit byk dili kutular Tama teknii Bant tahrikleri/ak maden iletmeleri Tayc bant makinalar/ ak maden iletmeleri Tayc bant makinalar/genel Tayc bant kasnaklar Koval kaz lar/tahrik c Koval kaz lar/kova ar c Koval kaz lar/kova ark c tahrik sistemi Halat tamburla Halat kasnaklar

2 ... 3 2 ... 3 3 ... 4,5

4,5 ... 5,5 4,5 ... 5 2,5 ... 3,5 4 ... 4,5 2,5 ... 3,5 4,5 ... 6 4,5 ... 5,5 4 ... 4,5 2,5 ... 3,5

Anma gc; anma devir h Bant ve tanan malzemenin arl; anma devir h Bant ve tanan malzemenin arl; anma devir h Bant ekim kuvveti, bant ve tanan malzemenin arl, iletme devir hz Anma gc; anma devir h Kazma direnci, arlk; iletme hz Anma gc; anma devir h Halat yk; anma devir hz (DIN 22410) Kasnak yk, anma devir h

Tavsiye edilen fL deerleri ve yk hesaplar iin veriler Tavsiye edilen fL deeri Yk hesaplar iin veriler

Uygulama Pompalar, fleyiciler, kompresrler Havalandrma fanla Yksek kapasiteli fleyiciler

3,5 ... 4,5 4 ... 5

Pistonlu pompalar Santrifj pompalar Hidrolik eksenel pistonlu pompalar, Hidrolik radyal pistonlu pompalar Dili pompalar Kompresrler

3,5 ... 4,5 3 ... 4,5 1 ... 2,5 1 ... 2,5

Eksenel veya radyal yk, rotor arl, balansszlk Balansszlk = Rotor arl . fz; anma devir hz Art katsays fz = 0,5 taze hava fleyiciler iin fz = 0,8 ... 1 duman fleyiciler iin Anma basnc anma devir h ; Eksenel yk, rotor arl; anma devir hz Anma basnc anma devir h ; Anma basnc anma devir h ;

2 ... 3,5 Santrifjler, kartrclar Santrifjler Byk kartrclar Krclar, tcler, elekler vs. eneli kr lar c Konik kr lar, merdaneli k rclar c Vurmal tcler, ekili tcler, arpmal tcler Borulu tcler Titreimli tcler Pulvarize tcler Titreimli elekler Biriket presleri Dner fr hareket makara n 2,5 ... 3 3,5 ... 4 3 ... 3,5 3 ... 3,5 4 ... 5 4 ... 5 2 ... 3 4 ... 5 2,5 ... 3 3,5 ... 4 4 ... 5

Anma basnc ktle kuvvetleri; anma devir h ;

Arlk, balansszlk; anma devir hz Arlk, tahrik kuvvetleri; anma devir h Tahrik gc, eksantrik yarap anma devir h ; Krma kuvveti; anma devir h Rotor arl . fz : anma devir hz; fz = 2 ... 2,5 Toplam arlk . fz; anma devir hz; fz = 1,5 ... 2,5 Santrifj kuvvet . fz; anma devir hz ; fz = 1,2 ... 1,3 Kontak yk . fz; anma devir hz ; fz = 1,5 ... 3 Santrifj kuvvet . fz; anma devir hz ; fz = 1,2 Basn; anma devir h Makara yk . fz; anma devir h Eksantrik yk katsays fz = 1,2 ... 1,3 daha byk yklerde statik tama kapasitesini kontrol ediniz.

Kat makinalar, bask makinala Kat makinalar/slak blm Kat makinalar/kurutma blm Kat makinalar/rafine blm Kat makinalar/perdahlay lar c Bask makinala Tekstil makinala Bkm makinalar/iler Dokuma ve rg tezgahla Plastik ileme makinalar Plastik malzemeler iin vida ektiriciler Kauuk ve plastik perdahlayc lar 3 ... 3,5 3,5 ... 4,5 Maksimum pskrtme basn kuvveti; iletme devir hz ; pskrtme dkm makinalar nda statik yk tama kapasitesini de kontrol ediniz. Ortalama haddeleme yk; ortalama hz; (s cakl k) 3,5 ... 4,5 3 ... 4 Dengesiz ykler; anma devir h Tahrik gc, dengesiz yk, ktle kuvvetleri; anma devir h 5 ... 5,5 5,5 ... 6,5 5 ... 5,5 4,5 ... 5 4 ... 4,5 Elek ekii, kee ekii, merdane veya silindir arl, skma kuvveti; anma devir h

Merdane arl, kontak yk; anma devir hz

GELTRLM RULMAN MR HESABI (Lhnm)

Uzun yllarn tecrbe birikimi, ok ynl laboratuvar almalar ve aratrmalar sayesinde, farkl iletme koullarnn rulman mrne etkisi belirlenebilmitir. 1977 ylnda yaynlanan DIN ISO 281'de tanmlanm olan rulman mr hesaplama ynteminde malzeme zellikleri, yalama artlar gibi iletme koullar dikkate alnmadndan bu yntem ile yaplan rulman mr hesab pratikte doru neticeler vermemitir. Bu nedenle rulman reticileri kendilerine ait hesaplama yntemleri gelitirmitir. Genel olarak bu hesaplama yntemlerinde aadaki faktrler gz nne alnmtr;

Ya filminin yzeyleri birbirinden ayrma derecesi Yan ierisindeki katk maddelerinin etkisi Yalamann temizlii Rulmana etki eden ykn bykl Rulman tipi. Bu gelimelerin devamnda bir ok rulman reticisi ortaklaa bir alma ile farkl hesaplama yntemlerini birletirip gelitirerek DIN ISO 281 1:2003-4te tanmlanan gelitirilmi mr hesaplama yntemini elde etmitir.

Gelitirilmi mr aadaki forml ile bulunur; Lnm = a1. aDIN. L (10nm devir) veya saat olarak Lhnm = a1. aDIN.Lh (saat) burada; a1 : mr ayar emniyet katsay aDIN : mr gelitirme katsays L : Basit yorulma mr (106 devir) Lh : Basit yorulma mr (saat) Eer deiken iletme koullar sz konusu ise (deiken yk ve devir gibi) Lhnm deeri artlarn sabit kald her periyot iin hesaplanmaldr. Toplam gelitirilmi mr hesaplanan deerlerin aada yer alan formlde kullanlmas ile hesaplanabilir;

mr ayar emniyet katsays a1: statistiki olarak yorulmadan dolay rulmanlarn bozulduu saptanmtr, bu nedenle mr hesabnda bozulma olasl gz nne alnmaldr. Bu amala a1 katsays kullan lmaktad r. Normal olarak kabul edilen bozulma olasl %10dur. Aadaki tabloda %10 ile %1 arasndaki bozulma olasl iin a1 katsays n n deerleri verilmitir. Burada L10 anma mrdr. a1 katsay Bozulma olasl % 10 5 Yorulma mr L10 L5 a1 katsay 1 0.62 Rulmanlar genellikle L10a gre daha uzun bir mre ularlar. Ortalama mr L50 yaklak olarak anma mrnn 5 katdr.

4 L4 0.53

3 L3 0.44

2 L2 0.33

1 L1 0.21

mr Gelitirme Katsays aDIN mr gelitirme katsaysnn standard metodla hesaplanmasnda aadaki faktrler gz nnde bulundurulur; Rulman yk Yalama artlar (ya tipi ve vizkozite, katk maddeleri, devir, rulman ls) Malzemenin yorulma sn Rulman tipi evre koullar (yan kirlilii) aDIN = f (ec. Cu / P, K) Malzeme yorulma limit yk says Cunun saptanmas nda, hareket yolu malzemesi yorulma limiti gznne

aln r. Kirlilik faktr ec, rulman ierisinde kirlilik nedeniyle oluan ykleri tanmlar. P, dinamik ykn edeeridir. P=X. Fr + Y. Fa (kN) Fr : Radyal yk (kN) Fa : Eksenel yk (kN) X : Radyal faktr Y : Eksenel faktr Viskozite oran K, ya filmi oluumunun bir lsdr, sayfa 35e baknz. aDIN belirleme grafii t : alma scakl V40: Nominal viskozite V : alma viskozitesi n : alma devri dm : Ortalama rulman a n1 : Referans viskozitesi k : Viskozite ora P : Edeer dinamik yk ec : Kirlilik Faktr Cu : Yorulma limit yk says

Yorulma Limit Yk Says Cu DIN ISO 281 / 12ye gre, mr gelitirme faktr axyz, rulman hareket yolu malzeme yorulma limitinin, yorulma kararlln etkileyen gerilime oran ile belirlenir. Rulman hareket yollarnda yorulmay etkileyen gerilim, ncelikle yk altnda alan yuvarlanma elemanlar temas yzeylerindeki yk dalm ile rulman i yk dalmna baldr. Hareket yollar temas yzeylerinde ideal artlarda, standard rulman elii iin yorulma limiti zenginletirilmi Hertzian basnc nda 2200 N/mm2dir. Yuvarlanma limit yk says Cu, hesaplama ynteminin pratie uygulanmas iin belirlenmitir. DIN ISO 218 Blm 1de tan mlanan Cu deeri iin 1500N/mm2lik bir temas basn deeri belirlenmitir. DIN ISO 76daki Co statik yk say s tan na benzer olarak, Cu; rulman malzemesinin en ar yklenmi temas yzeyindeki m yorulma limit yk olarak tanmlan r. Bu dorultuda u/ oran ok yaklak olarak Cu/Pnin bir fonksiyonu eklinde tanmlanabilir. Cu tanmlanrken aadaki faktrler dikkate alnmal r. d Rulman tipi, ls ve i geometrisi Yuvarlanma elemanlar ve hareket yollar n geometrisi n Rulman retim kalitesi Malzeme yorulma limiti (Rulman malzemesinin yorulma limiti) Her rulman iin yorulma limit yk deerleri l tablolarnda verilmitir.

Kirlilik Faktr ec Eer yan ierisinde kat partikller varsa, bu partikller hareket yollarnda ukurlar eklinde hasar oluturabilir. Bu blgelerde oluacak ar gerilim rulman mrn azaltr. Bu etken, mr hesabnda ec kirlilik faktr olarak dikkate aln r. Aadaki tabloda kirlilik derecesine gre ec faktr deerleri verilmitir. Kirlilik derecesi Ar temizlik Labartuvar artlarndaki ya filmi kalnlndaki partikller Yksek temizlik ok iyi filitrelenmi ya,kapakl ,greslenmi rulmanlar Normal temizlik iyi filitrelenmi ya,gresli. kapakl rulmanlar Hafif kirlilik yalama yanda hafif kirlilik Tipik kirlilik Anan dier makina elemanlar ndan gelen partikller ile kirletilmi rulmanlar Ar kirlilik Rulman evresi ok kirli,szd rmazl k yetersiz Ar kirlilik Dpw:hatve ap;Dpw yerine ortalama ap dm=(D+d) / 2 kulan labilir. ec faktr Dpw<100 Dpw100 1 1

0,8-0,6

0,9-0,8

0,6-0,5 0,5-0,3 0,3-0,1

0,8-0,6 0,6-0,4 0,4-0,2

0,1-0 0

0,1-0 0

Ya ierisindeki kat partikllerin rulman mrne olan etkisi aadaki faktrlere baldr; Partikl tipi, ls, sertlii ve says. Ya filmi kalnl (viskozite oran k) Rulman ls

Belirtilen uygulama deerleri, kat partikllerin oluturduu kirlilik iindir. Su veya sv maddelerden kaynaklanan kirlilik gibi dier kirlilik tipleri burada dikkate alnamaz. Eer ar kirlilik sz konusu ise (ec) rulmanlar dayanm gsteremez. Rulman alma mr, hesaplanan rulman mrnden daha ksa olur.

Viskozite oran K Viskozite oran K, ya filminin kalitesinin bir ls olarak kullanlr. K, alma scaklnda yan kinematik viskozitesinin (n) referans viskozitesine Referans vistozite V1
Mineral yalar iin v-T diyagra

EP katklar etkisinin dikkate al nmas ; nn Viskozite ora K<1 ve kirlilik faktr ec0,2 olmas durumunda, eer EP katkl gres kulanlyorsa hesaplamada K=1 olarak alnabilir. ok kirli yalama durumunda (kirlilik faktr ec<0,2) verilen kirlilik artlarnda katklarn etkisinin olmad kantlanmaldr. EP katklarnn etkisinin olmad, uygulama almas ile veya DIN 51819-1e uygun test dzenei (FE8) ile ispatlanabilir. Etkisizlii kantlanm EP katkl gres kullanm ve buna bal olarakK=1 olmas durumunda, mr gelitirme faktr aDIN3 olarak snrlandrlmaldr. Eer gerek k iin hesaplanan aDIN (K) deeri 3ten (V1) orand r. K=V/V1 Referans viskozite V1 aadaki diyagramdan, rulman ortalama ap dm=(D+d)/2 ve alma devri n yardm ile belirlenir. Yan alma (uygulama) viskozitesiV1, alma scakl t ve yan 40Cdeki nominal viskozitesinin bir fonksiyonu olan V-T diyagram nda elde edilir. Yalamann gres ya ile yaplmas durumunda n baz (esas) yan alma viskozitesidir. Ya viskozitesi ve ya seimi ile ilgili tavsiyeler sayfa 60da yer almaktadr. Yksek yk tayan rulmanlarda, yuvarlanma elemanlarnn temas yzeylerinde oluan scaklk, (d ortamdan gelen bir scakl k yoksa) d bilezikten llen scaklk deerinde 20C daha fazladr.

aDIN mr Gelitirme Faktrnn Belirlenmesi iin Diyagramlar; mr gelitirme faktr aDIN aadaki diyagramlardan tespit edilebilir; Radyal bilyal rulman iin (sayfa 36) Radyal makaral rulman iin (sayfa 36) Eksenel bilyal rulman iin (sayfa 36) Eksenel makaral rulmanlar iin (sayfa 36) K>4 olmas durumunda K=4 erisi kullanlabilir. K<0,1 olmas durumunda bu hesaplama yntemi kullan lmaz.

FAG Gelitirilmi Rulman mr Hesab Uygulama rnei: Rulman : FAG 6205. C3 sabit bilyal rulman Uygulama : Elektrik motoru Radyal yk : Fr = 1,25 kN Eksenel yk : Fa = 0,13 kN Devir : n = 3000 d/dak. Yalama : Arcanol MULTI2 gres ya alma scakl : 50C Gelitirilmi mr forml; Lhnm= a1. aDIN. Lh Burada bozulma olasl %10 iin mr ayar emniyet katsays; a1 = 1 olarak tespit edilir. (Bkz. sayfa 33 a1 katsays tablosu) aDIN deerinin tesbiti iin ve k deerleri bulunmaldr;

ec deeri 34 sayfadaki tablodan, yalama yanda hafif kirlilik ve ortalama ap dm= (6205 iin; D=52 mm, d=25 mm) dm=38,5mm iin; ec= 0,3 Katalog tablolar ndan 6205 iin Cu= 0,51 kN

iin

P edeer dinamik yk; P= X.Fr+Y. Fa formlnde 82. sayfadaki tablodan X (radyal faktr) ve Y (eksenel faktr) tespiti iin bulunmald r. 82. sayfadaki tabloda rulman serisi 62 ve delik referans no. 05 iin fo

= 13,8 , katalog tablolar nda 6205 iin Co = 7,8 kN iin = 0,23 bulunur. 82. safyadaki tablodan C3 boluk grubu iin e=0,32 ve ayn tabloda Fa/Fr = 0,1625 < e iin; X=1 ve Y=0 bulunur. Bu dorultuda; P=1,25 kN ve 0,12 olarak bulunur

Viskozite oran k= V/v1formlnden bulunur. 35. sayfadaki grafikten 50C alma scakl ve MULTI2 gresin 40Cdeki viskozitesi 100 mm2/s (bkz. sayfa 62) iin alma viskozitesi n = 60 mm2/s 35. sayfadaki grafikten dm=38,5 mm ve n=3000 d/dak. iin referans viskozite n1=14 mm2/s. k= 4,28

= 0,12 ve k= 4 (k>4 ise k=4) iin 36. sayfadaki grafikten ;

Basit yorulma mr Burada devir cinsinden basit yorulma mr;

Katalog tablolarndan 6205 iin C=14 kN ve bilyal rulmanlar iin p=3 (bkz. sayfa 26) iin; L = 1405 (106 devir) ve buradan

formlnden Lh= 7805 saat mr ayar emniyet katsays : a1 = 1 mr gelitirme katsays : aDIN =10 Basit yorulma mr : Lh = 7805 saat deerleri iin Gelitirilmi mr : Lhnm= 78050 saat

TASARIM RNEKLER
fazl Standart Elektrik Motoru Uygulama Bilgileri:

Kay-kasnak tahrik sistemi; 3 kw g; 8 kg rotor arl; nominal devir 2800 d/dak. l 100 L; fan soutmal (DIN 42673e gre); B3 dizayn; IP44 rn tipi; izolasyon snf: F Rulman Seimi: Dk grltl, bakm gerektirmeyen rulman tipi olarak FAG 6206.2ZR.C3 seilmitir. Serbest yatak olarak tahrik tarafndaki rulman yayl faturalama olarak yataklanm, eksenel ykler iin dier tarafta sabit yataklama seilmitir. Boyutland rma: Uygulamalarn ounda alma yk, kabul edilebilir ykten dktr, eriilebilir yorulma mr 20.000 saatten fazladr. Bu dorultuda elektrik motor rulmanlarnn mr malzeme yorulmasna gre deil, gres ya servis mrne gre belirlenir. Sonekler: .2ZR : Her iki tarafta metal kapak C3 : Normalden byk boluk (DIN 620ye gre) leme Toleranslar: Mil ileme tolerans ; j5 Yuva delii ileme tolerans ; H6 Yuva delii ileme tolerans H6, rulmanlarn eksenel kayabilir olmasna imkan verir.

Yalama, Szdrmazlk: Kk ve orta lde elektrik motorlar iin, 2ZR her iki tarafta metal kapakl rulman uygulamas ok uygundur. Kapaklar rulmann ierisinden gres ya kaan engeller ve rulman d ortamdan gelebilecek yabanc maddelerden korur. Gap tipi kee uygulamas tahrik tarafndan gelebilecek toz ve rutubete kar motoru korur.

Ev Tipi amar Makinas Tambur Yataklamas: Uygulama Bilgileri: 4,5 kg. kuru amar kapasiteli (arlk Gw=44N) H z: Ykama h : 50 d/dak. z n ykama sonras h z : 800 d/dak. Kurutma (skma) h : 1000 d/dak. z Rulman Seimi: Ev tipi amar makinalar nden doldurmal tiptir. Tambur, kay-kasnak sistemi ile tahrik edilir. Rulman seimi, sistemin ihtiya duyulan rijitlii, arlk ve balanssz yklere gre belirlenen tasarm llerine baldr. Ayrca deiken yk ve hz deerleri de gz nne alnr. Ykama ilemi esnasnda dk devirlerde oluan ykler ihmal edilebilir. Ancak yksek devirlerde amarlarn tambur yzeyine yapp dengesiz bir yk dalmna sebep olmas, yksek evresel ykler ve santrifj kuvvetler rulman seimi asndan nemlidir. Rulman seiminde santrifj kuvvet, tambur arl GT, slak amar arl Gw gznne alnr. Kay-kasnak sisteminin oluturduu gerilim kuvveti genellikle ihmal edilir. Santrifj kuvvet aadaki ekilde hesaplanr; FZ= m.r.w2 [N] Burada; m=Gu/g [N.s2/m] Gu : Balanssz yk [N] slak amar kapasitesinin %10-35i balanssz yk olarak alnmtr. g : Yerekimi ivmesi=9,81 m/s2(

r : Balanssz yk hareketinin yar a Tambur yarap = dT/2 [m] w : Asal h z = p.n/30 [s-1] n : Yksek devirde tambur devri [d/dak.] Rulmanlara gelen toplam yk: F=Fz+GT+GW [N] Bu yk tambur merkezine etki eder. Boyutland rma: Ev tipi amar makinalar rulmanlar iin dinamik yklenme endeksi; fL = 0,85 ... 1.0 Bu deerler yksek devir iin 300... 500 saat nominal mre karlk gelir. rnekte tambur taraf iin FAG 6306.2ZR.C3, kay-kasnak tahrik taraf iin FAG 6305.2ZR.C3 seilmitir. Sonekler: .2ZR : Her iki tarafta metal kapak C3 : Normalden byk boluk (DIN 620ye gre) ileme Toleranslar: Balanssz yk (Gu) nedeniyle i bilezikler noktasal yke, d bilezikler evresel yke maruz kalmaktadr. Bu nedenle d bilezikler yuvaya sk geme olmaldr; yuva delii ileme tolerans M6 olarak seilir. bilezikler mile tatl geme olmaldr; mil ileme tolerans h5 olarak seilir. Bylece tambur tarafnda serbest yataklama salanarak sl genlemeler tolere edilir. Yalama, Szdrmazl k: Uygulamada, ierisinde rulman servis mr boyunca yalamaya uygun gres bulunan kapakl rulman kullanlmaktadr. Tambur tarafnda, zel kauuk kee uygulamas ile szdrmazlk salanr.

Santirfj Pompa: Uygulama Bilgileri: Tahrik gc 44 kw; servis debisi 24000 l/dak. servis basma ykseklii 9m; devir n=1450 d/dak. eksenel ykleme 7,7 kN Rulman Seimi, Boyutland rma; Pompa mili, kaplin taraf nda iki adet FAG 7314B.TVP.UA eik bilyal rulmann ift olarak X dzeninde eletirilmesi ile yataklanmtr. Rulman kodlamasnda UA soneki, O veya X tertibinde eletirilerek taklabilen rulman anlamna gelmektedir. Eer mil j5 toleransnda ve yuva J6 toleransnda ilenirse, rulmanlarn X veya O tertibinde eletirilerek taklmas halinde az miktarda eksenel boluk olur. Yataklama sisteminde rulman ifti sabit yatak grevi grr ve Fa=7,7 kNluk eksenel yke maruz kalr. Radyal yk Fr yaklak 5,9 kNdur. Fa/Fr=1,3 > e= 1,14 olmasna gre, rulman ifti iin edeer dinamik yk; P= 0,57. Fr+0,93. Fa=10,5 kN Buradan dinamik yklenme endeksi; fL=(C/P).fn=(186/10,5). 0,284 = 5,03 Nominal mr yaklak 60000 saattir. Bilyal rulmanlar iin hz faktr fn=0,284 (n=1450 d/dak.) ve rulman ifti iin dinamik yk says ; C= 1,625. C tek rulman= 1,625. 114=186 kN Pompa mili dier tarafta FAG NU314E.TVP2 silindirik makaral rulman ile yataklanmtr. Bu rulman serbest yataklamay salar ve sistemde yaklak 11 kN radyal yk tar. fL= (C/P). fn=(204 /11). 0,322=5,97 Buna gre nominal mr 100000 saatten fazladr. Makaral rulmanlar iin h z faktr fn=0,322 (n=1450 d/dak.), rulmann dinamik yk say C=204 kN. s Santrifj pompalar iin nerilen fL deerleri; 3~4,5tir. Rulmanlar malzeme yorulma mrne gre boyutlandrlmtr. Rulmanlarn ierisine su girii veya toz, pislik gibi yabanc madde girii servis mrn ksalt r. Yalama, Szdrmazlk: Rulmanlar sv ya banyosu ile yalanr. Ya seviyesi, rulmanlarn en alttaki yuvarlanma elemanlarn n yarsn gememelidir. Rulmanlarn szdrmazl mil keeleri ile salanr. Mil ucunda labirent halka uygulamas ekstra szdrmazlk salar.

Delik Talama Tezgah Fener Mili Yataklama:

Uygulama Bilgileri: Tahrik : 1,3 kw, fener mili devri 16.000 d/dak. Fener mili talama basncyla radyal olarak yklenmektedir. Yk; ihtiya duyulan talama kalitesi ve ileme derinliine gre deimektedir. Rulman Seimi: Hassas bir delik talama ilemi iin fener mili devri yksek olmaldr. Ayrca, zellikle eksenel olarak rijid ve hassas bir yataklama ve klavuzlamaya ihtiya vard Fener mili rulmanlar hem ok hassas bir yataklama r. salar, hem de yksek devir hzlar iin uygundur. Fener milinde ncelikle radyal rijidlie ihtiya duyulduundan, temas as 15 olan (C dizayn) fener mili rulmannn seimi en uygun tercihtir. leme tarafnda ve tahrik tarafnda FAG B7206 C.T.P4S.UL fener mili rulmanlar ikili tandem set olarak eletirilip, setler O tertibinde yataklanmtr. Bylelikle yk rulmanlar arasnda dengeli olarak paylalr. Bu amala boluk ringleri ayn genilikte ve dzlemde olmaldr. Talama ilemi esnasnda boluk istenmediinden rulmanlar yay ile nyklenmitir. nykleme, rulman nitelerinin rijidliini arttrr. nykleme miktar, rulman alma scaklna bal olarak snrlanr ve uygulamaya gre 300 ila 500 N arasnda deiir. Fener mili ap ve istenen hassasiyete gre rulman ls seilir. Yalama, Szdrmazlk: Yalama, yksek devirlere uygun FAG Arcanol SPEED2,6 rulman gresi ile yaplr. Montaj esnasnda yaplan yalama rulman servis mr boyunca yeterlidir, yeniden yalama yaplmasna gerek yoktur. Yksek devir rulmanlar iin kauuk olmayan keeler uygundur, labirent halka ile szdrmazlk salanr. leme Toleranslar Oturma yzeyi Mil Yuva (tahrik taraf ) Yuva (ileme taraf) ap tolerans js3 +2/+3m -1/+3m Dairesellik tolerans ITO/2 ITO/2 ITO/2 Faturalar n yanal salg tolerans IT0 IT1 IT1

RULMAN TOLERANSLARI
Rulmanlarn boyutsal ve alma hassasiyeti ile ilgili toleranslar DIN 620de belirtilmitir. Tolerans ve boyutsal simge tanmlar DIN ISO 1132de aklanmtr ve aada verilmektedir. Rulmanlar genelde PN (normal tolerans) sn nda retilirler (PN rulman kodlamasnda yaz lmaz) ve genel olarak standard f ihtiyalar n hepsine cevap verir. Yksek alma hassasiyeti, yksek hz limiti, daha sessiz alma, lm cihazlar gibi uygulamalarda P6, P6X, P5, P4, P4S P2, SP (sper hassasiyet) ve UP (ultra hassasiyet) gibi tolerans sn nda rulmanlar flar retilmektedir ve bu kodlamalar rulmanlar zerinde yazlmaktad r.

Tolerans simgeleri DIN ISO 1132, DIN 620 Delik a d Delik anma ap (konik delikte torik kk ap) ds Bir noktada llen delik ap dmp 1. Ortalama delik ap ; radyal dzlemde llen en byk byk ve en kk delik aplarn n aritmetik ortalama 2. Konik delikte ortalama teorik kk delik a en byk ve en kk delik aplarn aritmetik ortalama n d1mp Konik delikte ortalama teorik byk delik ap ; en byk ve en kk delik aplarn aritmetik ortalama n dmp = dmp-d Ortalama delik apn n anma lsnden sapma ds = ds-dBir noktada llen delik apn nanma lsnden sapma d1mp= d d1m-d1 Konik delikte ortalama byk delik ap n anma lsnden sapma Vdp= Delik ap fark ; radyal dzlemde llen en byk ve en kk delik aplarn far n Vdmp= dmpmax -dmpmin Ortalama delik ap deiimi; en byk ve en kk ortalama delik ap aras ndaki fark

D ap D Anma d ap Ds Bir noktada llen d ap Dmp Ortalama d ap; radyal dzlemde en byk ve en kk aplarn aritmetik ortalama

Dmp =Dmp -D Ortalama d apn anma lsnden sapma Ds =Ds-D Bir noktada llen d apn anma lsnden sapma VDp = D ap fark; radyal dzlemde llen en byk ve en kk d aplarn fark VDmp=Dmpmax-Dmpmin Ortalama d ap deiimi; en byk ve en kk ortalama delik ap aras ndaki fark

Tolerans simgeleri DIN ISO 1132, DIN 62 Genilik ve ykseklik Bs, Css Bir noktada llen i veya d bilezik genilii Bs = Bs-B, cs =Cs -C Bir noktada llen i veya d bileziin anma lsnden sapmas VBs =Bsmax -Bsmin, VCs=Csmax-Csmin i veya d bilezik genilik fark; llen en byk ve en kk bilezik genilik fark Ts Konik markal rulman n bir noktada llen toplam genilii T1s Konik makaral rulman n bir noktada i ve orijinal d bilezik kullan larak llen toplam genilii T2s Konik makaral rulman n bir noktada d ve orijinal i bilezik kullan larak llen toplam genilii Ts = T2s-T,T1s=T1s-T1,2s=T2s-T2 Konik makaral rulman n bir noktada llen toplam geniliinin anma lsnden sapma *) Hs,H1s,H2s,Hs,H4s Eksenel bir rulman n bir noktada llen toplam ykseklii *) Hs-H, H1s=H1s-H1, H2s=H2s-H2,... Eksenel bir rulman n bir noktada llen toplam yksekliinin anma lsnden sapma *) Standardda eksenel rulmann toplam ykseklii T

alma hassasiyeti Kia Taklm radyal rulmanda i bileziin salgs Kea Taklm radyal rulmanda d bileziin salgs Sd i bilezik yan yzeyinin delie gre dzlemsel kakl (yanal salg)

SD Yzey profili eiminin referans yan yzeyine gre deiimi (yanal salg) Sia Taklm radyal rulmanda i bilezik yan yzeyinin i bilezik hareket yoluna gre dzlemsel kakl (yanal salg ) Sea Taklm radyal rulmanda d bilezik yan yzeyinin d bilezik hareket yoluna gre dzlemsel kakl (eksenel salg ) Si Eksenel rulmanlarda mil diski et kalnlnn deiimi (eksenel rulmanlarn eksenel salg

Se Eksenel rulmanlarda yuva diski et kalnlnn deiimi (eksenel rulmanlarn eksenel salg ) s

olarak gsterilmektedir.

Radyal rulmanlarn toleranslar (konik makaral rulmanlar hari) bilezik ller mm biriminde Delik anma zeri 2.5 10 18 30 50 80 120 180 250 315 400 500 630 800 1000 1250 1600 a kadar 10 18 30 50 80 120 180 250 315 400 500 630 800 1000 1250 1600 200 Tolerans sn PN (normal tolerans) f Toleranslar mikron (0.001 mm) biriminde silindirik delik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sapma -8 -8 -10 -12 -15 -20 -25 -30 -35 -40 -45 -50 -75 -100 -125 -160 -200 dmp Far ap 10 10 13 15 19 25 31 38 44 50 56 63 Vdp serisi 7.8.9 0.1 8 8 10 12 19 25 31 38 44 50 56 63 2.3.4 6 6 8 9 11 15 19 23 26 30 34 38 Fark Vdmp 6 6 8 9 11 15 19 23 26 30 34 38 Konik delik 1:12 +15 +18 +21 +25 +30 +35 +40 +46 +52 +57 +63 +70 +80 +90 +105 +125 +150 Sapma 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dmp Sapma dmp- +15 +18 +21 +25 +30 +35 +40 +46 +52 +57 +63 +70 +80 +90 +105 +125 +150 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dmp Fark Vdp 10 10 13 15 19 25 31 38 44 50 56 Konik delik 1:30 +15 +20 +25 +30 +35 +40 +45 +50 +75 +100 +125 +160 +200 Sapma 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dmp Sapma dmp+35 +40 +50 +55 +60 +65 +75 +85 +100 +100 +115 +125 +150 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 dmp Fark dp 19 25 31 38 44 50 56 63 Genilik Bs 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Sapma -750 120 120 120 120 150 200 250 300 350 400 450 500 1000 1250 1600 2000 Genilik fark VBs 15 20 20 20 25 25 30 30 35 40 50 60 70 80 100 120 140 Radyal sal Kia 10 10 13 15 20 25 30 40 50 60 65 70 80 90 100 120 140 Tolerans sn P6 f Sapma 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -7 -7 -8 -10 -12 -15 -18 -22 -25 -30 -35 -40 -50 -65 -80 -100 -130 Fark ap 9 9 10 13 15 19 23 28 31 38 44 50 serisi 7.8.9 0.1 7 7 8 10 15 19 23 28 31 38 44 50 2.3.4 5 5 6 8 9 11 14 17 19 23 26 30 Farak dmp 5 5 6 8 9 11 14 17 19 23 26 30 Genilik Bs 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 sapma -750 120 120 120 120 150 200 250 300 350 400 450 500 1000 1250 1600 2000 Genilik VBs 15 20 20 20 25 25 30 30 35 40 45 50 55 60 70 70 80 far Radyal sal Kia 6 7 8 10 10 13 18 20 25 30 35 40 50 60 80 80 100

D bilezik ller mm biriminde D ap zeri kadar anma ls 6 18 30 50 80 120 150 180 250 315 400 500 630 800 1000 1250 1600 2000 18 30 50 80 120 150 180 250 315 400 500 630 800 1000 1250 1600 2000 2500

Tolerans nf PN(normal tolerans) Toleranslar mikron (0.001 mm )biriminde Sapma Farak VDp Dmp ap serisi 7.8.9 0.1 2.3.4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -8 -9 -11 -13 -15 -18 -25 -30 -35 -40 -45 -50 -75 -100 -125 -160 -200 -250 10 12 14 16 19 23 31 38 44 50 56 63 94 125 8 9 11 13 19 23 31 38 44 50 56 63 94 125 6 7 8 10 11 14 19 23 26 30 34 38 55 75

Szd rmazl k eleman 10 12 16 20 26 30 38 rulmanlar2.3.4 Fark Dmp 6 7 8 10 11 14 19 23 26 30 34 38 55 75

Radyal sal Kea

15 15 20 25 35 40 45 50 60 70 80 100 120 140 160 190 220 250 Genilik toleraslar CsveCs ,i bilezikteki Bs,VBsile aynd r 1)tm omuzlu bilyal rulmanlarn d ap toleranslar 0+10 mikrondur.

Tolerans s nf P6 Sapma Dmp ap serisi 7.8.9 0.1 2.3.4 Szd rmazl k eleman rulmanlar 0.1.2.3.4 Fark VDp 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 -7 -8 -9 -11 -13 -15 -18 -20 -25 -28 -33 -38 -45 -60 9 10 11 14 16 19 23 25 31 35 41 48 56 75 7 8 9 5 6 7 11 16 19 23 25 31 35 41 48 56 75 8 10 11 14 15 19 21 25 29 34 45 0 -80 0 0 0 -160 -140 -180

9 10 13 16 20 25 30

5 6 7

10 11 14 15 19 21 25 29 34 45 1000 100 100 120

Radyal sal Kea

8 9 10 13 18 20 23 25 30 35 40 50 60 75 Genilik toleraslar CsveCs ,i bilezikteki Bs,VBsile aynd r

RULMAN BOLUU
Rulmanlarda radyal (e) ve eksenel (a) boluklardan bahsedilebilir. Rulman boluu, bileziklerden birinin dierine radyal ynde (radyal boluk) veya eksenel ynde (eksenel boluk) belli bir konumdan baka bir konuma yer deitirme miktarn gsteren ldr. Baz rulmanlarda radyal boluk ve eksenel boluk birbirlerine baldr (Tabloya baknz).

Sabit bilyal rulmanlarda radyal ve eksenel boluk arasndaki iliki

d = rulman delik ap [mm] e = radyal boluk [m] a = eksenel boluk [ m]

rnek: d = 40 mm olan 6008.C3 sabit bilyal rulman Takmadan nceki radyal boluk: 15 ... 33 m Gerek llen radyal boluk: e = 24 m Takma toleranslar : mil k5 yuva J6 Takma srasndaki radyal boluk azalmas:14 m Takmadan sonraki radyal boluk: 24 m - 14 m = 10 m Diyagramdan elde edilen sonu: = 13 Eksenel boluk: a = 13 x 10 m = 130 m (say45)

Rulman boluu a = eksenel boluk, e = radyal bolu

Rulman tiplerine gre radyal ve eksenel boluk arasndaki iliki Rulman A klamalar tipi Eik 1,2 bilyal rulman, tek sra 72B ve 73B serisi ve 1,2 ift taklm Drt 1,4 nokta rulma Eik 1,4 bilyal 2 rulman, ift sra 32 ve 33 serisi 1,4 32B ve 33B serisi Oynak 2,3.Yo Yo-Deeri*) bilyal rulman Konik 4,6.Yo Yo-Deeri*) makaral rulman tek sra Konik 2,3.Yo Yo-Deeri*) makaral rulman ift tak lm (N11CA) Oynak 2,3.Yo Yo-Deeri*) makaral rulman * Rulman tablolarndan al nan Yo-Deeri)

Taklmam rulman ile taklm olan iletme artlarndaki rulmann (iletme scaklna ve geme sklna bal olarak) boluu birbirinden farkldr. Milin kusursuz klavuzlanabilmesi iin iletme boluu mmkn olduu kadar az olmaldr. Rulmann boluu, takma srasnda bileziklerin sk gemesinden dolay azalr. Bu nedenle rulman boluu, kural olarak rulmann taklm durumundaki boluu anlamna gelen iletme boluundan byk olmak zorundadr. Keza radyal boluk, ou zaman i bilezik d bilezie gre daha fazla sndndan, iletme sras nda azal r.

Rulmanlarn radyal boluklarna ait norm deerler DIN 620de verilmitir. Buna gre normal boluk (boluk grubu CN), rulmann allagelmi takma ve iletme artlarnda amaca uygun deerde bir iletme boluuna sahip olmasn salayacak ekilde ayarlanr. Mil j5...k5 k5...m5 Yuva H6...J7 H7...M7

Bilyal rulman lar Makaral ve ineli rulmanlar

Her iki bileziin de sk geme hali veya 10Cden byk scaklk farklar gibi rulman takma llerinin ve iletme artlarnn normalden farkllk arzetmesi baka radyal boluk gruplarna gereksinme gsterir. artlara uygun boluk grubu geme durumu gz nne al narak seilir. DIN 620ye gre boluk gruplar ve sonekleri: C2 Radyal boluk normal boluk CNden az C3 Radyal boluk normal boluk CNden fazla C4 Radyal boluk C3den fazla nemli rulman tipleri iin taklmam rulmanlara ait boluk deerleri 47. ve 48. sayfalarda verilmitir. (Bu deerler DIN 620 ...08.87 basksnda mevcuttur) Scaklk fark nedeniyle radyal boluk azalmas Dt [k] scaklk farkndan kaynaklanan radyal boluk azalmas Denin ayarl olmayan yataklamalardaki yaklak deeri e = t . a . (d+D)/2 [mm]dir. Burada a = 0,000011K-1 eliin lineer genleme katsays d rulman delik ap [mm] D rulman d ap [mm] Rulmann takld yerde s alverii varsa radyal boluun nemli lde deieceini hesaba katmak gerekir. Mil zerinden s girii veya yuva scaklndaki d radyal boluu azaltacaktr. Yuvaya s girii veya milden s ekilmesi halinde ise byk bir radyal boluk oluur. Rulmann devir saysnn maksimum deerine ok yksek bir ivmeyle kmas halinde bilezikler arasndaki scaklk fark durma haline gre daha fazla olur. Rulmann n gerilmeye maruz kalmamas iin ya yava olarak dnmeye balamas ya da scak ortamda almann teorik olarak gerektirdii lde daha byk radyal boluu olmas gerekir. Sk geme sonucu radyal boluun azalmas Yaklak deerlerle, i bilezik hareket yolunun geme sklnn % 80i orannda genilemesi ve d bilezik hareket yolunun ise geme sklnn % 70i orannda bzlmesi kabul edilebilir (Gerekli artlar: elik malzemeden dolu mil, et kalnl normal lde olan elik yuva). Daha kesin hesaplamalar iin ilgili hesap programlar mevcuttur. Boluk Tablolar FAG Tek ve ift sarl sabit bilyal rulmanlar n radyal boluu ller mm biriminde Anma delik a zeri kadar 2.5 6 10 18 24 30 40 50 65 80 100 120 140 160 180 200 225 250 280 315 355 6 10 18 24 30 40 50 65 80 100 120 140 160 180 200 225 250 280 315 355 400 Rulan boluu mikron (0.001 mm)biriminde Boluk gurubu min 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 4 4 4 8 8 8 C2 maks 7 7 9 10 11 11 11 15 15 18 20 23 23 25 30 32 36 39 45 50 60 Boluk gurubu min 2 2 3 5 5 6 6 8 10 12 15 18 18 20 25 28 31 36 42 50 60 CN (normal) maks 1 3 13 18 20 20 20 23 28 30 36 41 48 53 61 71 82 92 97 110 120 140 oluk gurubu min 8 8 11 13 13 15 18 23 25 30 36 41 46 53 63 73 87 97 110 120 140 C3 maks 23 23 25 28 28 33 36 43 51 58 66 81 91 102 117 132 152 162 180 200 230 oluk gurubu min 14 18 20 23 28 30 38 46 53 61 71 81 91 107 120 140 152 175 200 230 C4 maks 29 33 36 41 46 51 61 71 84 97 114 130 147 163 217 217 237 260 290 330

FAG Oynak bilyal rulmanlarn radyal boluu ller mm biriminde Delik anama zeri 6 10 14 18 24 30 6 ap kadar 10 14 18 24 30 40 Silindirik delikli Rulman boluu mikron (0.001 mm ) biriminde Boluk gurubu min 1 2 2 3 4 5 6 C2 maks 8 9 10 12 14 16 18 Boluk gurubu min 5 6 6 8 10 11 13 CN(normal) maks 15 17 19 21 23 24 29 Boluk gurubu min 10 12 13 15 17 19 23 C3 maks 20 25 26 28 30 35 40 Boluk gurubu min 15 19 21 23 25 29 34 C4 maks 25 33 35 37 39 46 53 Konik delik Rulman boluu mikron (0.001 mm ) biriminde Boluk gurubu min 7 9 12 C2 maks 17 20 24 Boluk gurubu min 13 15 19 CN (normal) maks 26 28 35 Boluk gurubu min 20 23 29 C3 maks 33 39 46 Boluk gurubu min 28 33 40 C4 maks 42 50 59

40 50 65 80 50 65 80 100

100 120

120 140

140 160

6 19 14 31 25 44 37 57

7 21 16 36 30 50 45 69

8 24 18 40 35 60 54 83

9 27 22 48 42 70 64 96

10 31 25 56 50 83 75 114

10 38 30 68 60 100 90 135

15 44 35 80 70 120 100 161

14 27 22 39 33 52 45 65

18 32 27 47 41 61 56 80

23 39 35 57 50 75 69 98

29 47 42 68 62 90 84 116

35 56 50 81 75 108 100 139

40 68 60 98 90 130 120 165

45 74 65 110 100 150 140 191

FAG ift sa l eik bilyal rulmanlarn eksenel boluu 32,23B,33 ve 33B serileri ller mm biriminde Delik anma zeri 6 10 18 24 30 40 50 65 80 a kadar 10 18 24 30 40 50 65 80 100 Rulaman boluu mikron(0.001 mm)biriminde Boluk gurubu min 1 1 2 2 2 2 3 3 3 C2 maks 11 12 14 15 16 18 22 24 26 Boluk gurubu min 5 6 7 8 9 11 13 15 18 CN (normal) maks 21 23 25 27 29 33 36 40 46 Boluk gurubu min 12 13 16 18 21 23 26 30 35 C3 maks 28 31 34 37 40 44 48 54 63 Boluk gurubu min 25 27 28 30 33 36 40 46 55 C4 maks 45 47 48 50 54 58 63 71 83

100 120 4 30 22 53 42 73 65 96

120 140 4 34 25 59 48 82 74 108

FAG Oynak makaral rulmanlarn radyal boluu

ller mm biriminde

Delik anma zeri 18 24 30 40 50 kadar 24 30 4 0 50 65 Silindirik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu min 10 15 15 20 20 C2 maks 20 25 30 35 40 Boluk gurubu min 20 25 30 35 40 CN(normal) maks 35 40 50 55 65 Boluk gurubu min 35 40 45 55 65 C3 maks 45 55 60 75 90 Boluk gurubu min 45 55 65 80 95 C4 maks 60 75 85 100 120 Konik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu min 15 20 25 30 40 C2 maks 25 30 35 45 55 Boluk gurubu min 25 30 35 45 55 CN(normal) maks 35 40 50 60 75 Boluk gurubu min 35 40 50 60 75 C3 maks 45 55 65 80 95 Boluk gurubu min 45 55 65 80 95 C4 maks 60 75 85 100 120

65 80

80 100 120 140 160 180 200 225 250 280 315 355 100 120 140 160 180 200 225 250 280 315 355 400

30 50 50 80 80 110 120 150

35 60 60 100 100 135 140 180

40 75 75 120 120 160 170 220

50 95 95 145 145 190 200 260

60 110 110 170 170 220 230 300

65 120 120 180 180 240 260 340

70 130 130 200 200 260 290 370

80 140 140 220 220 290 320 410

90 150 150 240 250 320 350 450

100 170 170 260 270 350 390 490

110 190 190 280 300 390 430 540

120 200 200 310 330 430 470 590

130 220 220 340 360 470 520 550

50 70 70 95 95 120 120 150

55 80 80 110 110 140 140 180

65 100 100 135 135 170 170 220

80 120 120 160 160 200 200 260

90 130 130 180 180 230 230 300

100 140 140 200 200 260 260 340

110 160 160 220 220 290 290 370

120 180 180 250 250 320 320 410

140 200 200 270 270 350 350 450

150 220 220 300 300 390 390 490

17 240 240 330 330 430 430 540

190 270 270 360 360 470 470 590

210 310 300 400 400 520 520 650

FAG Tek ve ift sr silindirik makaral rulmanlarn ve ineli rulmanlarn ller mm biriminde Delik anama zeri 24 30 40 50 65 80 100 120 140 160 180 kadar 24 30 40 50 65 80 100 120 140 160 180 200 Silindirik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu min 5 5 5 5 5 10 10 10 10 10 10 15 C1NA1 maks 15 15 15 18 20 25 30 30 35 35 40 45 Boluk gurubu min 0 0 5 5 10 10 15 15 15 20 25 35 C2 maks 25 25 30 35 40 45 50 55 60 70 75 90 Boluk gurubu min 20 20 25 30 40 40 50 50 60 70 75 90 CN(normal) maks 45 45 50 60 70 75 85 90 105 120 125 145 Boluk gurubu min 35 35 45 50 60 65 75 85 100 115 210 140 C3 maks 60 60 70 80 90 100 110 125 145 165 170 195 Boluk gurubu min 50 50 60 70 80 90 105 125 145 165 170 195 C4 maks 75 75 85 100 110 125 140 165 190 215 220 250 Konik delikli rulmanlar Rulman boluu mikron (0.001 mm) biriminde Boluk gurubu min 10 15 15 17 20 25 35 40 45 50 55 60 C1NA1 maks 20 25 25 30 35 40 55 60 70 75 85 90 Boluk gurubu min 15 20 20 25 30 35 40 50 55 60 75 85 CN (normal) maks 40 45 45 55 60 70 75 90 100 110 125 140 Boluk gurubu min 30 35 40 45 50 60 70 90 100 110 125 140 C2 maks 55 60 65 75 80 95 105 130 145 160 175 195 Boluk gurubu min 40 45 55 60 70 85 95 115 130 145 160 160 C3 maks 65 70 80 90 100 120 130 155 175 195 195 210 Boluk gurubu min 50 55 70 75 90 110 210 140 160 180 195 220 C4 maks 75 80 95 105 120 145 155 180 205 230 245 275

radyal boluu 200 225 250 280 315 225 250 280 315 355

15 50 45 105 105 165 160 220 220 280

15 50 45 110 110 175 170 235 235 300

20 55 55 125 125 195 190 260 260 330

20 60 55 130 130 205 200 275 275 350

20 65 65 145 145 225 225 305 305 385

60 95 95 155 155 215 180 235 245 305

65 100 105 170 170 235 200 260 270 335

75 110 115 185 185 255 220 285 295 365

80 120 130 205 205 280 240 310 325 400

90 135 145 225 225 305 265 340 355 435

100 150 165 256 255 345 330 420 405 495

Boluk Ayarlarnn Yaplmas

Konik delikli rulmanlarn boluklar montaj srasnda ayarlanmaldr. Rulman koniklie doru ne kadar ittirilirse boluk deerleri o kadar azalr. Aada oynak makaral konik delikli ve oynak bilyal konik delikli rulmanlarn boluk ayarlarnn montaj srasnda nasl yaplaca verilmektedir. Konik delikli oynak makaral rulmanlarn radyal boluk ayarlarnn yaplmas Konik delikli oynak makaral rulmanlar direkt olarak konik bir mile taklabildii gibi bir akma manon veya germe manonla birlikte silindirik bir mile taklabilirler. Bu tip rulmanlarn montaj esnasnda boluk ayarnn doru olarak yaplmas son derece nemlidir. Konik delikli rulmanlarn konik mil veya manon zerinde koniklie doru kaydrlma miktarna gre radyal boluu azalma gsterir, rulmanda ya filminin oluabilmesi, yk dalmnn istenen ekilde salanmas ve rahat dnn olabilmesi iin belli bir radyal boluk deerinin olmas gerekmektedir ve bu deere ulaldnda rulman daha fazla skmamak gerekmektedir. Boluk ayar iki trl yaplabilir: 1. Takma esnasnda filler ak (sentil) ile srekli boluk deeri kontrol edilip (eer lm yapmak s mmkn olabiliyorsa) belli bir deere ulatnda skma ilemi durdurulabilir. Aadaki tabloda takmadan sonra kalmas gereken minimum boluk deerleri verilmektedir, pratik olarak takmadan sonraki kalmas gereken minimum deer takmadan nceki deerin te birinden az olmamaldr. 2. Rulmann konik mil veya manon zerinde kayma yolu miktar tespit edilip, bu miktar kadar rulman kaydrldktan sonra kaydrma (veya skma) ilemi durdurulabilir. Kayma i konikliinin 1:12 veya 1:30 olmasna gre (standard koniklik 1:12dir; 1:30 koniklik iin K30 soneki kullanlr) rulmann konik mil zerinde veya manon zerinde kayma mesafelerinin minimum ve maksimum deerleri; bunlara karlk gelen radyal boluk azalma deerleri ve takma ileminden sonra kalmas gereken minimum radyal boluk deerleri (rulmann boluk snfna gre, CN normal, C3, C4) aadaki tabloda verilmektedir. Konik delikli oynak makaral rulmanlar tak n lmalar s ras nda radyal boluk ayar (dolu malzemeden mil) Delik a Radyal 1:12 koni 1:30 koni zerinde Takmadan sonra anma boluk zerinde kayma kalma ls azalma kayma mesafesi(mm) gereken minimum mesafesi boluk deeri(mm) d kadar min maks Mil maks Manon maks Mil maks Manon maks CN C3 C4 zeri mm min min min min min min min mm mm 30 40 0,02 0,025 0,035 0,4 0,35 0,45 0,015 0,025 0,04 40 50 0,025 0,03 0,4 0,45 0,45 0,5 0,02 0,03 0,05 50 65 0,03 0,04 0,45 0,6 0,5 0,7 0,025 0,035 0,055 65 80 0,04 0,05 0,6 0,75 0,7 0,85 0,025 0,04 0,07 80 100 0,045 0,06 0,7 0,9 0,75 1 0,035 0,05 0,08 100 120 0,05 0,007 0,7 1,1 0,8 1,2 1,9 2,7 2 2,8 0,05 0,065 0,1 120 140 0,065 0,09 1,1 1,4 1,2 1,5 2,7 3,5 2,8 3,6 0,055 0,08 011 140 160 0,075 0,1 1,2 1,6 1,3 1,7 3 4 3,1 4,2 0,055 0,09 0,13 160 180 0,08 0,11 1,3 1,7 1,4 1,9 3,2 4,2 3,3 4,6 0,06 0,1 0,15 180 200 0,09 0,13 1,4 2 1,5 2,2 3,5 4,5 3,6 5 0,07 0,1 0,16 200 225 0,1 0,14 1,6 2,2 1,7 2,4 4 5,5 4,2 5,7 0,08 0,12 0,18 225 250 0,11 0,15 1,7 2,4 1,8 2,6 4,2 6 4,6 6,2 0,09 0,13 0,2 250 280 0,12 0,17 1,9 2,6 2 2,9 4,7 6,7 4,8 6,9 0,1 0,14 0,22 280 315 0,13 0,19 2 3, 2,2 3,2 5 7,5 5,2 7,7 0,11 0,15 0,24 315 355 0,15 0,21 2,4 3,4 2,6 3,6 6 8,2 6,2 8,4 0,12 0,17 0,26

355 400 400 450 450 500 500 560 560 630 630 710 710 800 800 900 900 1000 1000 1120 1120 1250

0,17 0,2 0,21 0,24 0,26 0,3 0,34 0,37 0,41 0,45 0,49

0,23 0,26 0,28 0,32 0,35 0,4 0,45 0,5 0,55 0,6 0,65

2,6 3,1 3,3 3,7 4 4,6 5,3 5,7 6,3 3,8 7,4

3,6 4,1 4,4 5 5,4 6,2 7 7,8 8,5 9 9,8

2,9 3,4 3,6 4,1 4,4 5,1 5,8 6,3 7 7,6 8,3

3,9 4,4 4,8 5,4 5,9 6,8 7,6 8,5 9,4 10,2 11

6,5 7,7 8,2 9,2 10 11,5 13,3 14,3 15,8 17 18,5

9 10 11 12,5 13,5 15,5 17,75 19,5 21 23 25

6,8 8 8,4 9,6 10,4 12 13,6 14,8 16,4 18 19,6

9,2 10,4 11,2 12,8 14 16 18 20 22 24 26

0,13 0,13 0,16 0,17 0,2 0,21 0,23 0,27 0,3 0,32 0,34

0,19 0,2 0,23 0,5 0,29 0,31 0,35 0,39 0,43 0,48 0,45

0,29 0,31 0,35 0,36 0,41 0,45 0,51 0,57 0,64 0,7 0,77

Bu tabloya bakarak rulmanlarn konik mil veya manon zerinde ne kadar kaydrlmas gerektii, bu ilem srasndaki radyal boluk azalmas ve takma ileminden sonra kalmas gereken minimum radyal boluk deeri bulunabilir. Ayrca bir somun kullanlarak kaydrlyorsa vida admndan faydalanlarak somunun ne kadar tur sklmas gerektii hesaplanabilir. RNEK: Oynak makaral rulman FAG 22320E1K Delik ap : Koniklik : Taklmadan nceki boluk : (Bu deer boluk tablolarndan alnmtr) llen deer : Kayma mesafesi; (Deerler Tablodan alnmtr.) Konik mile takl yorsa : Manon zerine taklyorsa : Takmadan sonra kalmas gereken boluk deeri : Somun skma deeri (konik mil iin) : (manon iin) : Not: Somunun vida adm 2 mm olarak alnmtr.

100 mm (dar taraf ) 1:12 80...110 mikron 100 mikron

0.7...0.9 mm 0.75...1 mm 0..35 mm (35 mikron) 0.7/2...0.9/2 tur 0.75/2...1/2 tur

Konik delikli oynak bilyal rulmanlarn radyal boluk ayarlarnn yaplmas Konik delikli oynak bilyal rulmanlarda radyal boluk, rulmann germe manonu zerinde itilmesiyle azalmaya balar. Gerekli radyal boluk azalmasna ulaldnda istenilen sk geme salanm olur. Montajdan sonra rulmann boluu taklmadan nceki bolua gre % 60 ... % 70 civarnda azalmaktadr. Rulman manon zerine oturtulduktan sonra istenilen sklk salanncaya kadar itilmesi ile ortaya kan kayma mesafesi ngrlen radyal boluk azalmasnn 17 mislidir. rnek: Oynak bilyal rulman FAG2316K.M.C3 ve germe manonu FAG H2316 Takmadan nceki radyal boluk : 50 ... 75 mm Gerekli Radyal boluk azalmas : 30 ... 35 mm Gerekli Kayma mesafesi : 0.5 ... 0.6 mm Montaj srasnda yanda verilen yntemle iki aamada boluk ayar kolaylkla gerekletirilebilir; bu yntemde de bir tork anahtar setine ihtiya vard r. (bkz. sayfa 74)

1. AAMA Mil oturma yzeyinin, manon yzeyinin ve rulman delik yzeyinin kuru ve temiz olmas salandktan sonra tork anahtar ile manon somunu sklr. Tork deeri 1 nolu tablodan alnr rnek: 2208 K.C3 rulman iin tork deeri (08 delik saysna kar 22K.C3 serisi rulman) 30 Nmye ayarlanarak tork anahtar ile manon somunu sk r. l TABLO:1 Oynak bilyal rulman n seri no.suna (12, 13, 22, 23) bal olarak skma tork deeri (Nm) Delik Say 12K.C3 13K.C3 05 13 15 06 15 18 07 17 24 08 20 30 09 25 36 10 31 43 11 37 53 12 45 62 13 55 74 14 68 88 15 86 106 16 107 126 17 133 150 18 160 178 19 194 210 20 230 248 21 267 22 305

22K.C3 18 18 25 36 48 63 82 103 123 148 175 204 235 270 305 340

23K.C3 36 38 40 46 58 73 93 115 142 175 210 230 295 341 390 450

2. AAMA Bu aamada somun tablo 2den alnan a deerince tekrar skl r. rnek: 2208 K.C3 somun 60olik ayla tekrar s lr (08 delik say sna kar, 22 ... K.C3 serisi rulman) k TABLO:2Belirlenen tork deerince sklm oynak bilyal rulmann tekrar s kma a Delik Say 12K.C3 13K.C3 56 05 50 56 06 50 68 07 62 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 62 68 68 64 64 64 78 78 78 98 98 98 98 118 118 68 76 76 71 71 71 84 84 84 106 106 106 104 126 126

22K.C3 48 48 60 60 68 68 64 64 64 78 78 78 96 96 96 96 118 118

23K.C3 51 50 63 62 72 71 66 66 66 80 80 80 100 100 100 100 122 122

GEMELER, ML VE YUVA TASARIMLARI

Mil ve yuva tasar Rulmanlar, mil zerinde ve yuva iinde radyal, eksenel ve evresel olarak sabitlenmelidir. Radyal ve evresel sabitleme, rulman bileziklerinin sk gemesi ile elde edilir. Rulmanlar n eksenel sabitlenmesi somunlar, yuva ve mil kapaklar veya segmanlar yard yla olur. m Gemeler, rulman oturma yzeyleri Geme mil ve yuvaya verilen tolerans deeri ile (ISO 286) rulmann delik (dmp) ve dap (Dmp) tolerans deerlerinin (DIN 620) karlamas ile oluur. Tavsiye edilen mil ve yuva ileme toleranslar ve buna kar lk gelen geme sklk deerleri tablolar halinde sayfa 52den itibaren verilmektedir. Geme deerlerinin seiminde aadaki noktalar gz nnde tutulmaktadr. Rulman ta ma kapasitesinin tam olarak kullan labilmesi iin bilezikler evresel olarak iyi bir ekilde desteklenmelidir. Oturma yzeylerinin hasar grmemesi iin bilezikler kar paralar zerinde gezmemelidir. Serbest yatak olarak taklan rulmann bir bilezii mil ve yuvann uzama farkl klar na uyum gstermeli yani l eksenel ynde kayabilir olmaldr; sadece N ve NU tipi silindirik makaral rulmanlar ile ineli rulmanlarda kayma, rulman n kendi iinde olur. Rulman kolay olarak takl p sklebilmelidir. Genel prensip evresel yk binen (genellikle dnen bilezik) bilezik sk geirilir, noktasal yk olan bilezik serbest geme olarak taklr. evresel yk ve noktasal yk tanm aada rnekle verilmitir.

evresel Yk le Noktasal Yk Tanmla Hareket tr bilezik dnyor D bilezik hareketsiz Ykn yn sabit rnek Kamyon n tekerlei Hareket makara (poyra yataklama) Arlk ema Yk tan bilezik iin noktasal yk ve d bilezik iin evresel yk Geme ekli bilezik: serbest gemeye iin verilir

D bilezik: sk geme gereklidir

bilezik dnyor D bilezik hareketsiz Ykn yn d bileziin dnme ynndedir

Santrifuj titreim elei

Balanszl k

Hareket tr blezk dnyor D blezk hareketsz Ykn yn sabt

rnek Arlk alt ndak ml

ema

Yk tan blezk n evresel yk ve d blezk n noktasal yk

Geme ekli blezk: sk geme gerekldr

Arlk i blezk hareketsz D blezk dnyor Ykn yn d blezn dnme ynndedr Balanszln fazla olduu poyra yataklama

D blezk: serbest gemeye n verr

Balanszl k

Yksek yklerde ve zellikle darbeli al an uygulamalarda daha sk geme ve form tolerans s n f daha hassas rulmanlar kullanlmal r. d Rulmanlar iin en ok kullanlan geme deerleri

Rulman oturma yzeylerinin ilenmesi ile ilgili tavsiyeler mil ve yuva ap toleranslarn n ileme hassasiyeti deerleri tablolarda verilmektedir. Tavsiye edilen ileme deerleri Rulman tolerans sn f Oturma yzeyi mil Normal,P6X yuva mil P5 yuva mil P4,P4S,SP yuva mil UP yuva DIN 1302'ye gre yzey przllk deerleri Yzey przllk sn f Ortalama przllk deerleri Ra Przllk derinlii Rz =Rt

leme tolerans IT6(IT5) IT7(IT6) IT5 IT6 IT4 IT5 IT3 IT4

Yzey przl N5...N7 N5...N7 N4...N6 N5...N7 N3...N5 N6

N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9 N10 0.1 0.2 0.4 0.8 1.6 3.2 6.3 12.5 1 1.6 2.5 6.3 10 25 40 63

ML LEME TOLERANSLARI
Silindirik delikli radyal rulmanlar Rulman tipi Yk tipi bilezik iin bilyal rulmanlar , noktasal yk makaral rulmanlar ve ineli rulmanlar bilezik iin evresel veya bilyal rulmanlar belirsiz yk Mil ap Kayabilirlik tm ller kayabilir i bilezikli serbest yatak ayarl i bilezik eik bilyal ve konik makaral rulmanlar 40 mm'ye kadar 100 mm'ye kadar 200 mm'ye kadar 200 mm'ye kadar 60 mm'ye kadar 200 mm'ye kadar 500 mm'ye kadar 500 mm'ye kadar normal yk dk yk normal ve yksek yk dk yk zeri normal ve yksek yk normal yk yksek yk ,darbeler dk yk normal ve yksek yk dk yk normal yk yksek yk yksek yk yksek yk ,darbeler normal yk yksek yk Tolerans g6(g5) h6(j6)

j6(j5) j6(j5) k6(k5) k6(k5) m6(m5) m6(m5) n6(n5) j6(j5) k6(k5) k6(k5) m6(m5 n6(n5) m6(n6) p6 n6(p6) p6

makaral ve ineli rulmanlar

Eksenel rulmanlar Rulman tipi Yk tipi Mil ap Eksenel eksenel-sabit bilyal rulmanlar tm ller yk eksenel sabit bilyal rulmanlar ift ynl tm ller eksenel silindirik makaral emberler veya eksenel - tm ller ineli emberler,mil diski eksenel silindirik makaral emberler veya eksenel - tm ller ineli emberler,mil diski eksenel silindirik makaral emberler veya eksenel - tm ller ineli emberler Karma yk eksenel oynak makaral rulmanlar tm ller 200 mm'ye kadar 200 mm'nin zerinde

leme artlar

Tolerans j6 k6 h6(j6) h6(j6) h8 j6 j6(k6) k6(m6)

mil disk iin evresel yk

Szd rmazl k
Szdrmazln yataklama zerinde son derece nemli bir etkisi vardr. Szdrmazln salanmasyla bir taraftan yalama maddesi rulman ierisinde tutulurken, dier taraftan pisliklerin rulman iine girmesi engellenmi olur. Pisliklerin rulmana etkileri farkl olur: Andrc etkisi olan ok kk zerreciklerin fazla miktarda olmas anmaya neden olur. Boluklarn veya grltnn artmas ile birlikte rulman k sa zamanda mrn tamamlar. Yuvarlanma elemanlar ile hareket yollar arasnda skan daha byk paracklar, yksek yklerde bu blgede pitting oluturacandan rulmann yorulma mrn ksalt r. Temel olarak szd rmazl k elemanlar temas eden ve temas etmeyen tipte olmak zere iki trdr. Temassz s zd rmazl k elemanla Bu tip szdrmazlk durumunda yalama maddesinin, yalama boluundaki kendi srtnmesi dnda baka bir srtnme sz konusu olmaz. Szdrmazlk elemanlar anmaz ve ok uzun sre iletmede kalabilir. Isnmaya sebep olmad klar ndan dolay yksek devir h zlar nda da kullan labilirler. Mil ile yuva (a) ok arasnda ok az fakat buna karn yeterli lde boluk vard r (kk boyutlardaki yataklamalarda 0,1 - 0,3 mm). Labirent tip (b) szdrmazlk elemanlar boluklar gres ile dolu olduundan, szdrmazlk olduka iyi bir ekilde salanm olur. Kirli ortamlarda almas halinde bu boluklara i ksmdan ksa aralklarla gres bas r. l Sv ya ile yalamada ve dik millerde, yan dar akmasnn nlenmesi asndan sivri kenarl bilezikler (c) uygun olur. Mille birlikte dnen savurma halkalar (d) pisliin fazla olduu durumlarda szdrmazlk araln ya ile doldurur. Hareketsiz gres halkalar (c) gresin rulmandan uzaklamasn salar. Szdrmazlk aralnda biriken gres rulman pisliklerden korur. Da veya ie yaylanma zellii olan elik lameller (f) kk bir montaj boluunu gerektirir. Gres kaybn ve toz giriini engelledikleri gibi basnl suya kar n bir szdrmazlk olarak da kullan rlar. l Tek veya her iki tarafta da taklabilen metal kapaklar (g) montaj yerinden tasarruf salayan szdrmazlk elemanlard Her iki taraf nda da metal kapak bulunan rulmanlar (.2ZR sonekli) ii belli bir miktarda gres r. dolu olarak takl r. RSD tipi szd rmazl k elemanlar n n (h) i bilezik ile aras nda ok az bir mesafe vard r.Kauuk kapl olan bu szdrmazlk elemanlar d bilezie ok verimli bir ekilde taklabilirler, zellikle d bilezik dnen uygulamalarda yan yuvadan santrifj kuvvetlerden dolay d bilezik kenarndan kamas nlenir. RSD kapakl rulmanlar d bilezik dn hz limitine kolaylkla ulalmasn salar.

Temasl s zd rmazl k elemanla

a=szdrmazlk aral, b = labirent szdrmazlk, c=sivri kenarl halka, d=hz halkas ,e=gres halkalar ,f=lameller, g=metal kapakl rulman h=RSD (.2RSD) conta kapak Szd rmazl k Bu tip szdrmazlk elemanlar belirli bir kuvvet ile alma yzeyine basar. Bask kuvveti, srtnme ve scakln ok fazla artmamas iin mmkn olduu kadar az olmaldr. Temas yzeylerinin yalama durumu ve przll ile kayma hz, srtnmeye ve scakla dolaysyla da anmaya etki eden faktrlerdir. erit keeler (a), her eyden nce gresle yalamada iyi sonu veren basit szdrmazlk elemanlardr. Takmadan nce ya yedirilerek, zellikle toza kar iyi bir szdrmazlk elde edilmi olur. Uygun olmayan evre artlarnda iki erit kee yan yana taklabilir. Genel olarak sv yalarn szdrmazl iin ya keeleri (b) kullanlr. Dudak eklindeki manet bir yay vastas yla milin alma yzeyine bastrlr. Esas istenen, yalama maddesinin dar kamasnn nlenmesi olduundan kee dudann yataklamann i ksmna gelecek ekilde taklmas lazmdr. ift dudakl keeler tozun da ieri girmesini engeller. NBR olarak bilinen Nitril-Butadiyen-Kauuk kee malzemesi, mil apna bal olarak alma yzeyinin 12 m/slik evresel hzna kadar sv ya ile yalamada uygunluk gsterir.

Eksenel ynde etki eden dudakl s rmazl k elemanlar ndan biri de V-Ringlerdir (c). Bu tek paral lastik zd halka, takma srasnda duda yuva d yzeyine dayanacak ekilde mil zerinde srlr. Szdrmazlk dudaklar ayn zamanda savurma halkas etkisi de yapar. Eksenel-dudakl s rmazl klar milin radyal zd kakl klar ndan ve kk a sal ayars zl klar ndan etkilenmezler. Dnen V-ringler gresle yalamada 12 m/s, hareketsiz olanlar ise 20 m/slik evre hzlarna kadar uygundur, 8 m/slik evre hz zerinde alan V-Ringlerin eksenel desteklenmesi; evre hz n 12 m/snin zerine n kmas halinde ise ek olarak radyal ynde hapsedilmesi gerekir. V-Ringler genellikle ya keesini pislikten korumak iin n szdrmazlk olarak kullanlr. Gresle yalamada etkin bir szdrmazlk da Nilos-Ringlerle salanr (d). nce satan bu halkalar i veya d bileziin aln yzeyine basarken dier bilezie eksenel ynde bir gerilimle dayanr. Tek veya ift taraftan conta kapakl rulmanlar (e) basit bir konstrksiyonu mmkn k lar. Bu conta kapaklar toza, pislie, nemli ortama ve dk basn farkllklarna kar uygundur. FAG, her iki taraf conta kapakl ve ii gresle doldurulmu bakm istemeyen rulmanlar standard olarak retir En ok sabit bilyal rulmanlarda kullan lan Akrilnitril-Butadiyen-Kauuk malzemeden RSR conta kapaklar (.2RSR) radyal yndeki bask kuvvetiyle talanm i bilezie dayanr.

Temasl s zd rmazl k elemanla a = erit kee, b = ya keesi, c = V-Ringler, d = Nilos-Ringler, e = conta kapakl rulmanlar (.2RSR)

Rulman Devir Hz S n rlar

Genel olarak bir rulmann ulaabilecei maksimum hz klabilecek iletme scakl ile balantldr. letme scakl, srtnme sonucunda ortaya kan s, dardan olan s transferi, rulmandan dar olan s kaybnn miktar na baldr. Rulman tipi ve ls, rulmann ve evre paralarnn hassasiyeti, boluk, kafes tasarm, yalama ve yk ulalabilecek maksimum hza etkisi esas faktrlerdir. Rulman tablolarnda (termal) referans h z DIN 732. I. Blmde verilen metoda gre FAG taraf ndan hesaplanp belirlenmitir. DIN 732 II. Blmde referans durumundan sapmalar iin termal olarak mmkn olan ulalabilecek hz hesap yntemi verilmitir. Ayrca tablolarda verilen limit hz, rulmann mekanik zelliklerinden dolay ulaabilecei limit hzdr, bu deer referans hzdan byk veya kk olabilir. Rulmann ulaabilecei maksimum hz limit hzdan daha fazla olamaz. Dolaysyla referans hz kullanlarak hesaplanan termal olarak mmkn olan ulalabilecek hz, limit hzdan kkse bu deer, bykse limit hz deeri maksimum ulalabilecek iletme hz olarak alnr Diagram 1: Radyal bilyal rulmanlar iin, yk parametresi fPnin P/Co ve dmye bal olarak bulunmas dm

Diagram 2: Radyal bilyal rulmanlar iin, fP.ft deerinin fP ve tye bal olarak diagramn st ksmndan fN deerinin viskoziteye bal olarak diagramn alt ksmndan bulunmas.

Temel olarak mmkn olan ulalabilecek hz deeri (nzul) referans hz deerinin (nor), h z faktr fN ile arplmas ile bulunur. nzul = nor . fN fN deeri, fp yk parametresi, fT scakl k parametresi ve fV40 yalanma parametrelerine bal olarak fN = fp . ft . fV40 eklinde hesaplanr. fp deeri ortalama rulman ap dm=(D+d)/2 ve P/Co (edeer dinamik yk/statik yk says) deerine bal olarak tm bilyal radyal rulmanlar iin 1 no.lu diagramdan, tm makaral radyal rulmanlar iin 3 no.lu diagramdan bulunabilir.

Rulman Devir Hz S n rlar ft deeri, fpye ve s cakla bal olarak 2 ve 4 no.lu diagramlar n st blmlerinden bulunabilir. fN h z faktr = fp. ft. fV40 bilyal rulmanlar iin 2 no.lu, makaral rulmanlar iin 4 no.lu diyagramlar n alt ks mlar ndan fV40 yalama parametresi, nominal viskosite V40 deerine (10 ila 1500 mm2/s aral iin) bal olarak direkt olarak okunabilmektedir. RNEK: (ulalabilecek maksimum hz) Rulman: 6216 (80 x 140 x 26 mm) sabit bilyal rulman dm = (D+d)/2 = 110 mm (Rulman tablosundan) Referans h z: 6300 devir/dak. (Rulman tablosundan) Limit h z: 11000 devir/dak. (Rulman tablosundan) Yk oran : P/Co = 0,1 (P hesaplanmal , Co tablodan)

Diagram 3: Radyal bilyal rulmanlar iin, fP.ft deerinin fP ve tye bal olarak diagramn st ksmndan fN deerinin viskoziteye bal olarak diagramn alt k ndan bulunmas . sm

Diagram 4: Radyal makaral rulmanlar iin, yk parametresi fP.ft deerinin fP ve tye bal olarak diagramn st ksmndan fN deerinin viskositeye bal olarak diagramn alt ksmndan bulunmas .

Nominal viskosite n40 = 36 mm2/s Yk parametresi: fP = 0,94 1 no.lu diyagramdan (P/Co = 0,1 ve dm = 110 mm iin) D ap scakl: t = 90C fP . ft = 1.4 2 no.lu diyagramn st k ndan sm fp = 0,94 ve 90 oC scakl k iin hz oran fN = 1,4 diyagram 2nin alt ksm ndan fp . ft = 1,4 ve n40 = 36 mm2/s iin Termal olarak ulalabilecek hz deeri = fN . Referans h z = 1,46300 d/dak = 8800 devir/dak. olarak bulunur. Bu deer bu rulmann bu uygulamas iin ulaabilecei maksimum hz olarak alnabilir. nk bu rulman iin limit hz 11000 d/dak olarak verilmektedir ve 8800 d/d. limit hz deerinin altndadr.

Yalama
Yeni bir makina tasarm yapldnda ncelikle rulman iin yalama sistemi seilmelidir. Bu gresle yalama veya sv ya ile yalama olabilir. ok zel durumlarda rulmanlar kat yalar kullanlarak da yalama yap labilir. Yalama sisteminin seimi tablosunda sklkla tercih edilen yalama sistemleri verilmektedir. Yalayc Yalama sistemi Kuru yalama mr boyu yalama yeniden yalam mr boyu yalama ueniden yalama pskrtme yalama Yalama ekipman Tasar m gerekleri H z indeksi Uygun rulman n.dm(d/dak mm)1) tipleri, alma durumlar 1500 Temel olarak sabit bilyal rulmanlar

Gres

elle kumanda giri delii, gerekliyse pres ,gres gres valf, kulanlm tabancas gres toplama haznesi merkezi besleme borusu veya yalama delii,kullanlm gres sistemi(2) toplama haznesi

0,5.106 1,8.106 uygun zel gresler ve rulmanler iin yalama aral seim tablosu

Sv dald rma ya(byk yalama miktarda)

ya seviye cubuu,boru seviye gstergesi

pompalama yoluyla srklasyon yalama

Belirlenen ya miktar 0,5.106 iin yetirli yuva boluu, ya boalmadelii,izleme ekipmanlar balantlar yalama ayr olarak karar delii,belirlenen ya verilmeli miktar iin yeterli yuva boluu, makul bir hzda ya vizikositesine uyarlanm

Eksenel oynak makaral rulmanlar hari ,devir hz vegres tipine bal oalrak tm rulman tipleri ,zel dk srtnme ve dk grlt gresler Tm rulman tipleri grlt azaltma etkisiya vizikozitesine bal;alkalanma neeniyle srtnmenin artmas yksek enerji kayb yarat r,iyi soutma etkisi ,sirklasyon yalamave ya jeti ile yalama ile

srkilasyon yalama ya jeti ile yalama

sirklasyon sistemi(2) meme azl sirklasyon sistemi mekez yalama sistemi (2) damlalkl yalayc ya pskrtme ekipman ya sisi yalama sistemi (3) gerekliyse ya ayr c Ya -hava karm sistemi (4)

Sv ya Aralkl (minimum damlama miktarda) yntemiyle yalama Damlalkl yalama Ya sisi ile yalama

tama elemanlar yeterince byk ya 1.106 giri ve k delikleri direk ya enjeksiyonu 4.106 iin meme ,yeterli kadar denenmi byklkte ya boalma delii Ya boalma delii 2.106 rulman tipi,ya vizikositesi,ya miktar ve dizayna bal

andrc partikller tahliye edilir.

Tm rulman tipleri . Grlt azaltma etkisi ya viskozitesine bal ;srtnme ya miktar ve ya viskozitesine bal

emme tertibat gerekiyorsa

Ya-hava karm ile yalama

emme tertibat gerekiyorsa

1) Rulman tipine ve takma artlarna baldr. 2) Merkezi yalama sistemi, depo, filtreler, boru hatlar, vanalar, ak dzenleyiciden olumaktadr. Gerekirse ya dn borular sirklasyon sistemi soutulur. Merkezi yalama sistemi, kk yalayc oranlarn lmek iin vanaldr. (5-10 mm3/strok) 3) Ya sisi ile yalama sistemi, depo, sis retci, boru hatlar, sktrma memesi (Lle), kontrol nitesi, sktrlm hava salaycdan oluur. 4) Ya-hava yalama sistemi, pompa, depo, boru hatlar, hava hacim len elemanlar, memeler, kontrol nitesi, sktrlm hava salaycdan oluur

Gresle Yalama: Rulman uygulamalarn % 90 nda gresle yalama kullanlmaktadr. Gresle yalamann n avantajlar unlardr; ok basit bir tasar m Gres szd rmazl k etkisini art rr. Uzun sre bakm gerektirmeyen bir yalama salar ve basit yalama ekipmanlaryla uygulanr. H z indeksinin n.dm 1,8 x 106 mm/dak deerine kadar uygundur. [n: devir, dm: ortalama rulman ap deeri (d+D)/2] Orta hz indeksi deerlerinde, gres mr bitene kadar kullanlabilir. Dk srtnme momenti Normal alma ve ortam artlarnda gresle yalamada mr boyu yalama sklkla mmkndr. Eer yksek scaklklar, yksek ykler, yksek devirler alma artlarnda mevcutsa belli aralklarla yeniden yalama planlanmaldr. Bu amala gres iin yalama ve boalma delikleri, gresin doldurulaca bir bo hacim gereklidir. Ksa sreli yalama aralklarnda gres pompas ve gres valf gerekebilecektir. Sv ya ile yalama: Sv ya ile yalama birbirine ok yakn makina paralarnn yalanmasnda ve eer alma scaklnn drlmesi gerekiyorsa nerilmektedir. Scakln drlmesi, datlmas eer rulmanlar yksek devirler ve yksek ykler altnda alyorsa veya rulman dardan bir s kayna etkisi altnda alyorsa gerekmektedir. Sv ya ile yalama; kk miktarlarda ya sratma, damlatma, ya sisi ile yalama veya ya-hava karm eklinde yaplabilir. Gerekli ya orann doru olarak tespit etmek ve lmek gerekir. Sv ya ile yalamada, alkalama etkisiyle rulman iinde srtnme dk olmaktadr. Kuru Yalama: Kat veya kuru yalar srtnen yzeylerin zerini kaplayarak mr boyu yalamay salarlar.

Yalama Sistemi Seimi: Yalama sisteminin seimi iin aadaki noktalar dikkate alnmaldr: Rulmann alma artlar Rulmann almas srasndaki istenen, srtnme, grlt, scaklk davranlar almann gvenli olmas iin gereken artlar; yorulma, korozyon ve hasara neden olan yabanc paralar gibi. Yalama sisteminin kurulu maliyeti ve bakm, (Yalama sistemi seimi tablosunda yalama sistemlerinin kullanm yerleri ile ilgili detaylar grebiliriz.) GRES ZELKLER Gres Tipi zelikler Scakl k Damlama Suya Yk Kalnlatrc Fiyat(*) aral nokta kar tama Tip ilikisi Sabun C C direnci kapasitesi normal aluminyum mineral -20 ... 120 ++ + 2.5...3 ya 70 -30 ... 80 ... kalsiyum +++ + 0.8 50 100 -35 ... lityum 170..200 +++ + 1 130 -30 ... sodyum 150..190 ++ 0.9 100 Temel ya lityum lityum Kompleks PAO ester -60 ... 170...200 +++ ++ 150 190 260 220 240 240 220 260 220 ++ + 4...10 5...6 2.5...4 4...5

Rulman A klamalar iin (grler) uygunluu + Su ile kabar r + +++ ++ +++ +++ +++ +++ Suya kar iyi szd rmazl k ok amal gres Su ile emulsiyon oluturur Dk ve yksek scakl klar, yksek devirler Dk scaklklar, yksek devirler iin ok amal gres ok amal gres, buhara dayank ok amal gres, katlaabilen ok amal gres ok amal gres, yksek scakl klar in Geni scaklk aral iin, kolay temin Dk ve yksek scakl klar, yksek devirler iin Dk ve yksek scakl klar, yksek devirler iin Geni scaklk aral iin Orta yklerde, dk scaklklar ve yksek devirler iin Orta yklerde, dk scaklklar ve yksek devirler iin zellikle geni

-60 ... 130 aluminyum mineral -30 ... ya 160 baryum -30 ... 140 kalsiyum -30 ... 140 lityum -30 ... 150 sodyum -30 ... 130 aluminyum PAO -60 ... 160 baryum -60 ... 160 kalsiyum

+++ + ++ ++ ++ + ++ ++ ++ +

0.9...1,2 +++ 2 3.5 10...15 15...20 ++ +++ + +++

+++ ++ +++ +++

-60 ... 240 160 -40 ... 240 180 -40 ... 200 130 -40 ... 200 130 -40 ... 240

+++ +++

15...20

+++

lityum baryum ester

++ ++

+++ ++

15 7

+++ +++

kalsiyum

+++ ++

+++

lityum

++

10

+++

lityum

silikon ya

180 -40 ... 180

++

20

++

Bentonite

mineral -20 ... ya 150 PAO -50 ... 180 mineral -25 ... 250 ya 160 PAO -30 ... 250 200 silikon -40 ... 250 ya 200

+++ +

2...6

++

+++ + +++ ++ +++ +++ +++ -

12...15 3 10 20

++ +++ +++ ++

Poliretan

fluoro -40 ... 250 +++ + silikon 200 ya PTFE ya da alkoxy -50 ... +++ ++ FEP f luoro 250 ya fluoro -40 ... +++ ++ silicon 200 ya * referans gres : Lityum sabunlu gres / mineral temel ya = 1 +++ ok iyi + orta ++ iyi - zay f

100

+++

100...150 +++

80...100 +++

scaklk aral iin zellikle geni scaklk aral, P/C <0.03 iin Dk devirde, yksek scakl klar iin Geni scaklk aral iin Orta devirde, yksek scakl klar iin Uzun sre etkili yksek scakl k gres Yksek ve dk scaklklar, dk ykler iin Yksek ve dk scakl klar, orta ykler iin Her iki gresde ok yksek ve dk scakl klar iin Kimyasallara ve solventlere kar ok iyi direnli

RULMANLARIN TAKILMASI VE SKLMES

Rulmanlar, yksek hassasiyetle ilenmi, yksek ykler altnda alan makina elemanlardr. Rulmanlarn kapasitelerinden tam olarak yararlanabilmek iin rulman tipi ve yaps n seimi ile evre elemanlar n n n konstrksiyonu srasnda takma ve skme artlarn dikkate almak gerekir. Uygun montaj aletlerinin kullanlmas , montaja gerekli zenin gsterilmesi ve montaj yerinin temiz olmas rulman mrn artrc en nemli artlardr. Orijinal ambalajdaki FAG rulmanlarnn zerinde bulunan koruyucu yan montaj srasnda ykanarak temizlenmesine gerek yoktur, bu ya rulmann yalanaca standart tm yalarla uyum salar. Buna karn konik delikli rulmanlarn koruyucu ya, mil veya manon zerine sk gemelerinin salanabilmesi asndan temizlenir. Hareket yzeylerinin hasar grmesinden kanlabilmesi iin rulmanlar, kesinlikle pislik ve neme kar korunmald r. Bu nedenle montaj yeri tozdan arnm ve temiz olmaldr. Ayrca montaja ayrlacak yer talama tezgahlarn civar nda seilmemeli ve basnl n hava kullan m ndan ka n d r. Mil ve yuvalar temiz lmal olmaldr. Pasa kar koruyucu madde ve boya artklar ile dkm paralarn kal p kumu, oturma yzeyi zerinden uzaklatrlmaldr. Dnen paralarda apak ve sert kenarlar yok edilmelidir. Yataklamaya ait tm paralar birletirilmeden nce l ve biim doruluu asndan kontrol edilmelidir. Rulmann alma hassasiyetine yakndan etki eden gemelerin mil ve yuva toleranslarn n kontrol zellikle nem tar.

Silindirik Delikli Rulmanlarn Taklma Mekanik yntemler: a) eki ile direkt olarak rulman bileziklerine vurmaktan kesinlikle kan lmal d r. Paralarna ayr lmayan rulmanlarda montaj kuvvetleri daima sk geirilen bilezie uygulanmaldr ve nce bu bilezik taklmaldr. Serbest geen bilezie uygulanan kuvvetler yuvarlanma elemanlar tarafndan iletileceinden, hareket yollar ve yuvarlanma elemanlar zarar grebilir. Paralarna ayr labilen rulmanlar n bilezikleri ise ayr ayr tak labilir. b) 80 mm delik apnn altndaki rulmanlar souk presleme ile taklabilir. Bunun iin mekanik ve hidrolik presler mevcuttur. Herhangi bir presin bulunmamas halinde rulmanlar, eki ve vurma burcu yardm yla mile srlebilir. c) Asal uyumlu rulmanlarda her iki bilezie dayanan bir disk kullanmak suretiyle d bileziin arplmas nlenmi olur. E-tipi oynak makaral rulmanlar ve baz oynak bilyal rulmanlar gibi kafes ve yuvarlanma elemanlarnn kenardan dar tat rulmanlarda kullanlacak diskin ii tornalanarak boal-tlm olmaldr. Termik yntemler a) Hassas rulmanlar ve greslenerek szdrmazl salanm (metal veya conta kapakl) rulmanlar dndaki btn tip ve byklkteki rulmanlar ya banyosunda stlabilir. 80C ... 100Cler arasndaki bir termostatik kumanda bu amaca uygun olur. Rulman, homojen olarak s nabilmesi iin bir zgara zerine yat rl ya da r aslr. Bu yntemin kaza tehlikesi, buharlaan ya nedeniyle evre kirlilii yaratmas, scak yan yanabilirlii ve rulmann pislenmesi gibi mahsurlar vard r. b) Rulmanlar, scakl termostatla kontrol edilebilen stc plaka zerinde stlabilir. Bunu yaparken rulman plakaya temas ettirmemek amac yla bir bur kullanlmal ve homojen bir s tma iin rulman birok kez evrilmelidir. Ayrca rulman tmak iin yine termostat ayarl cak haval dolap veya s tma kabini s s kullan labilir. c) Bir rulman en gvenilir, en abuk ve en temiz ekilde indksiyonla stma cihaz ile t lr. (sayfa 75, FAG s HEATER serisi indksiyonla s tma cihazlar ).

Konik delikli rulmanlarn tak lma Konik delikli rulmanlar direkt konik mil zerine veya bir germe ya da akma manonu kullanlarak silindirik mil yzeyine taklr. bileziin eksenel ynde itilmesiyle sk geme temin edilir. Sk gemenin kontrol, i bileziin genilemesinden dolay radyal boluun azalma miktar llerek veya i bileziin mil zerinde eksenel ynde kayma mesafesi llerek yap labilir. Mekanik yntemler: a) Delik ap 80 mmden kk rulmanlar bir mil somunu yardm yla milin konik oturma yzeyine veya germe manonuna srlebilir. Somun bir kanca anahtar kullanlarak ilerletilir. Kk boyutlardaki akma manonlar da ayn ekilde bir mil ile i bilezik delik yzeyi arasndaki bolua geirilir. b) Orta byklkteki rulmanlarda somunun ilerletilebilmesi iin olduka yksek kuvvetlere ihtiya vard r. Bask civatal mil somunlar bu gibi durumlarda takmay kolaylatrr (E-tipi oynak makaral rulmanlarda kullanlmas uygun deildir). Hidrolik yntemler: Byk rulmanlarn taklmasnda rulman srmek veya manonu basmak iin hidrolik bir dzen kullanlmas uygun olur. Btn hatvelerdeki manonlar ve miller iin halka pistonlu presler (hidrolik somun) mevcuttur. Hidrolik yntemin uygulanmasyla 160 mm delik apnn zerindeki rulmanlar n takma ve daha nemlisi skmesi son derece basit hale gelmitir.

Silindirik Delikli Rulmanlar n Sklmesi Mekanik yntemler: ektirme, mekanik pres kullan labilir. Tekrar kullanlacak olan rulmanlarda ektirme dzeni s geme k bilezie sabitlenerek ektirme ilemi yaplmaldr. Paralarna ayr lmayan rulmanlarda: I) Eer d bilezik sk gemise rulman ve yuva mil zerinden kaydrlarak karlr, daha sonra rulman d bilezii yuva iinden sklr. II) Eer i bilezik gemise mil rulman ile birlikte yuva iinden kaydrlarak karlr, daha sonra i bilezik mil zerinden sklr. Kk rulmanlar ekmede mekanik ektirme dzenleri veya hidrolik presler kullan r. l Eer mil ve yuvada ektirme oluklar varsa, ektirme dorudan sk oturan rulman bileziine uygulanabilir ve bylece skme ok kolaylar. ektirme oluklarnn bulunmad tasarmlar iin zel ektirme dzenleri mevcuttur. Termik yntemler: a) ndksiyonla starak skme dzenleri, zellikle scak geirilmi silindirik makaral rulmanlarn i bileziklerini milden ektirmede kullanlr. Istmann ok hzl gereklemesi nedeniyle mile fazla bir s geii olmaksz n bilezikler kolayca sklr. b) Istma halkalar , silindirik makaral ve ineli rulmanlarn faturasz olan veya bir faturas bulunan i bileziklerini skmeye uygundur. Hafif metalden yaplan stma halkalar radyal ynde entik alm olarak retilir. Istma halkalar elektrikli bir s tc plakada 200 ..... 300Cye stldktan sonra ektirilecek i bileziin , zerine srlr ve s yaltm yaplm saplar vastasyla gerdirilir. Mile sk gemi i bilezik geveyince, stma halkalar ile beraberce ektirilir. Rulman bileziinin ektirmeden sonra ar snmamas iin tma s halkasndan hemen kart lmas gerekir. c) Milde hidrolik takma iin gerekli ya delikleri yoksa ve de indksiyonla stma dzeni kullanmak ekonomik olmuyorsa, paralarna ayrlabilir rulmanlarn sklmesinin aciliyet gerektirdii durumlarda i bilezikler alevle s labilir. Is tman n alev emberi ile yap lmas daha iyi bir zmdr. Bilezikler blgesel scakl k farklar na t duyarl olduundan, alev emberi ile stma ok byk bir zenle uygulanmaldr. Hidrolik yntemler Rulmanlar n silindirik oturma yzeylerinden sklmesinde hidrolik yntem de uygulan r. Konik Delikli Rulmanlar n Sklmesi Mekanik yntemler: a) Dorudan konik mil yzeyine veya germe manonuna taklm rulmanlarn sklebilmesi iin, ilk olarak mil yada manon somununun emniyeti gevetilir. Daha sonra somun, kayma yolu zerinden geriye doru dndrlerek karlr. Bu ilemden sonra zel bir vurma parasna uygulanan hafif eki darbeleriyle i bilezik, germe manonundan veya milden srlr. Bir presten yararlanlmas halinde germe manonu desteklenerek rulman manonundan kartlr. b) akma manonu ile taklan rulmanlar ektirme somunu yardmyla sklr. Byk rulmanlar iin yksek kuvvetler gereklidir. Bu gibi durumda bask civatalar bulunan ektirme somunlar ve i bilezik ile bask civatalar arasna bir rondela konur. akma manonunun sklmesinin en kolay ve en ekonomik yolu halka pistonlu pres (hidrolik somun) kullanlmas r. d Hidrolik yntemler: Byk rulmanlarn sklmesini kolaylatrmak iin hidrolik yntem kullanlr. Bu yntemde sv ya, geme yzeyleri arasna bas larak, geme elemanlar , herhangi bir yzey hasar riski olmaks z n ok az bir kuvvet uygulanmasyla birbirleri zerinden sklr. Konik millerde uygun ya kanallar ve besleme delikleri bulunmaldr. Basn retmek iin ya pompas kullanlr. Skmede, 20Cde yaklak 150 mm2/s viskoziteye sahip ya kullanlr. 40Cdeki anma viskozitesi 46 mm2/sdir). Konik delikli rulmanlarda yan geme yzeyleri arasna baslmas yeterli olur. Gemenin aniden zlmesi nedeniyle rulman veya manonun eksenel hareketi bir somun ya da destek parasyla snrlandrlmaldr.