Anadoluda ilk manzum eserler Farsa yaz lm , Trke eser verme gelene i 13. yy da ba lam t r. Eski Anadolu Trkesinin iir trndeki ilk bilinen temsilcileri din ve tasavvuf edebiyat nda Yunus Emre ve Sultan Veled, din d edebiyatta ise Hoca Dehhani`dir. airler nceki yzy llar n aksine Arapa ve Farsa yerine, halk ayd nlatmak iin Trke kullanm lard r. 14. Yy`da Anadolu`da yeni bir ruh ve heyecanla yaz lan eserlerin o unlu u dini-ahlaki mesneviler olu turur. Beylikten devlete gei in ya and 15. yzy l n ilk yar s nda hem bilim hem de edebiyat geli ir. Ahmedi ve eyhi gibi baz airler saray himayesine girer.

Risalet-n Nushiyye, Yunus Emre'nin Divan 'ndan sonra ikinci byk eseridir. "Nasihatler Kitab " anlam na gelen bu eser mesnevi biiminde yaz lm t r. Risalenin sonunda yaz ld na gre "Sze tarih yedi yz yediydi, Yunus can bu yolda fidiydi." m sra ndan 1307 veya 1308 y l nda yaz ld tarih d me sanat yla belirtilmi tir. Aruz ls ile yaz lm iirler 573 beyittir. Failatn failn lsyle yaz lm 13 beyitlik bir ba lang tan sonra, k sa bir dz yaz vard r. Arkas ndan ruh, nefis, kanaat, gazap, sab r, haset, cimrilik, ak l gibi konular n i lendi i destanlar gelir.

E er dinler sen haber vereyin Ak l cssu nedir gstereyin Kanat geld oturdu taht ald Harmler heman yollarda kald Dururlar da ba nda yol ururlar Komazlar yolcuyu yolda dururlar Ak l der csusa yort imdi ger Kanata haber benden de ir De oturursun ki tc taht anundur lh devlet le baht onundur

Anadolu`da din d klasik iir Hoca Dehhani ile ba lar. Dneminde hemen hemen btn airler din ve tasavvufa ynelmi ken o dnyevi gzellikleri, maddi a k rindane bir slupla dile getirmi tir. Bu farkl l n nedeni Anadolu`ya gelmeden nce Horasan`da saray kltrne sahip olmas d r. Dehhani`nin bugn elimizde sadece 8 gazel ve 1 kasidesi bulunmaktad r.

Sabr ile gnl derdine derman ire umma Can atma oda bihde canan ire umma Gzn sadefinden nice drdane dkersin ol di i gher duda mercan ire umma

******** Ey gnl! Sab r sayesinde derdine derman eri ece ini, bu a k st rab ndan kurtulaca n umma. Sevgilinin gelece i midine d erek nafile ate e can atma. Gzlerinden ne diye inci tanesi gibi ya dkyorsun? u inci di linin ve mercan dudakl n n gelece ini mit etme.

Kaygusuz Abdal, Tekke Edebiyat n n 14. ve 15. yzy ldaki en nemli en gl temsilcisidir. Yunus Emre gelene ini srdrm , verdi i 17 eserdeki 17 bine yak n beyitle dinitasavvufi edebiyat n nemli airlerinden olmu tur. e itli vesilelerle Trke`nin stnl n dile getirmi , Trke`nin Hz. Adem den beri bulundu unu iddia etmi tir. Mecazlar, ataszleri ve deyimler bak m ndan zengin bir dille yazm t r. lahi, nefes, nutuk ve athiyeleri, Kaside-i Dolapname`si ile nldr.

NEFES Benim bir iste m vard r Kerim'den Mnkir bilmez, evliyan n s rr ndan Kaygusuz'um ayru d dm pirimden A lar gelr ahum Abdal Musa'ya

mine htun muhammed nesi ol sadeften do du ol dr dnesi nk abdullah'tan doldu hmile vakt eri di hefte v eyyam ile hem muhammed gelmesi oldu yakn ok almetler belirdi gelmedin ol rebil evvel y n ncesi on ikinci gce isneyn gcesi ol gce kim do du ise ol hayrlbe er nesi anda neler grde neler dedi grdm ol habbin nesi bir acep nr kim, gne pervnesi

Harnme, divan edebiyat airi eyhi taraf ndan kaleme al nm mesnevi. 126 beyitten olu maktad r. Ayn zamanda bir hekim olan eyhi; elebi Mehmed'i tedavi edince, elebi Mehmed ona bir ky (Tokuzlu Ky) hediye eder. Kye do ru yola koyulan eyhi, yolda e kiyalar taraf ndan soyulur ve dvlr. Bunun zerine Harnme'yi kaleme al r. Eserde toplumun kt ynlerini hicvetmekte; fakat bunu mizahi bir slub ile yapmaktad r. Harnamedeki temel at ma adaletadaletsizlik at mas d r.Metnin temas ise elindekilerle yetinmektir. Harnamenin ritmi aruz lsyle sa lanm t r.Metin aruzun feilatn / mefailn kal b yla yaz lm t r.Naz m birimi beyit olan Harnamenin her beyti kendi aras nda kafiyelidir.

Evvel ol bi-zeval-i hayy alim Ahir ol zl-celal-i ferd kadim Ahmedi k ld kamudan muhtar Efdal-r-rsl ekrem-l-ebrar Yani ol husrev-i Sikender-der ah- adil dil muzaffer-fer Maksad- dil murad- can- cihan eh-i Sultan Murad Han- zaman Bir e ek var idi zif nizr Yk elinde kat'i ikeste v zr Gh odunda v gh suda idi Dn gn kahr ile k suda idi Ol kadar eker idi ykler a r Ki teninde t komam d ya r

ncesi o sonsuz her eyi bilen Sonras o ulu ezelden gelen K ld Muhammedi hepsinden sekin Fazileti tm elileri gekin O skenderinki gibi kap s adaletin ve zaferin Gnln maksad cihan n murad Sultan Murad zaman n hkmdar Zay f ve c l z bir e ek var idi Yk ta maktan daim a lar idi Kah odun ta makta kah sudayd Gece gndz keder ve kah rdayd ekti i yklerin a rl ndan Derisinde ty kalmam yaradan

Konular bak m ndan retici metinler 4e ayr l r: 1. T p metinleri 2. Dini Metinler 3. slm Menk beleri 4. t ve bilgi verici metinler MET NLER N ZELL KLER Ayd nlat c , yol gsterici, tenkit edici metinlerdir. Konular : Din, tasavvuf, slam Menk beleri, T p ve tabiatt r. Dil: Nesir dili yeni anlam ve kavray larla zenginle tirilmi tir. Sade, a k ve anla l r bir dil kullan lm t r. Cmleler k sa ve a kt r. Arapa ve Farsadan kelimeler kullan lsa da, dil halk n anlayabilece i sadeliktedir.

Tasavvuf gelene ine ba l kal narak yaz lan metinlerdir. Ayr ayr konular n i lendi i blmlerden olu ur. Asl Arapa kaleme al nm t r. Hakaniye Lehesinin zelliklerini gsterir. slm dini terimlerine ve kavramlar na bolca yer verilmi tir. Yaz l amac : Dnemin hayat anlay n , ilahi a k , a k n verdi i co kuyu, slam inanc n n kaynaklar n retmek amac yla yaz lm t r. Ana d ncesi: Ak l ile fke Utanma- haya ile agzllk lim ile haset man ile phe

Hak Teala blis'e sordu -Niin Adem'e secde etmedin? O zaman blis yle cevap verdi : -Beni ate ten onu amurdan yaratt n. Yani ''Sen beni ate ten, onu topraktan yaratt n.Bu yzden benim terkibim ulvi, toprak ise sulfidir.Ben yarat l ta ondan yceyim bu nedenle Adem'e secde etmedim. Kendine gvendi ve gururland .Hak teala da onu dergah ndan kovdu.nceleri Allah'a yak n iken ad Haris'ti sonra mahrum a k n ve melun oldu.Ad da eytan iblis oldu.

Mant k-ut Tayr'da ku lar ile ilgili bir hikye kullan larak, e itli semboller arac l yla tasavvufun temellerini, nemli prensiplerini ve tasavvuf ya am ile inanc anlat lmaktad r. 4724 beyitten olu an mesnevi tarz nda yaz lm bir eserdir. Alegorik bir eserdir. Gl ennme olarak da bilinen eser ranl air Feridttin Attar' n ayn adl eserinin evirisi de il- yeniden yaz lm eklidir.

Bugnk Trke ile:

Byle gi irmeye ah ama seher Bu gice rz k yametdr me er. Bu gicenn yok mudur y Rab gni Byle uzun grmedim her giz dni. ok riyazetde geirdm giceler Grmedi bu gice gibi kocalar. U bu od kim gnlme d t benm Mm gibi yand kamu canm tenm Sabah, ak ama bu kadar ge ula mad Bu gece sanki k yamet gndr. Bu gecenin yok mudur ya Rab gndz? Byle uzun grmedim hi geceyi. Riyazette ok geceler geirdim Grmedi bu gece gibi (uzunun) kocalar (ihtiyarlar) Bu od ki gnlme d t benim Mum gibi yand btn can m ve tenim.

Anonim glmecelerdir. Ders ve t verme n plandad r. Toplum sorunlar kar s nda d ndrc, sorgulay c , yap c mizaht r. Nasreddin Hoca ak l ile duygu aras nda kpr kuran bir halk filozofudur.

14. yzy l n sonlar yla, 15. yzy l n ba lar nda ya ayan Hac Pa a olarak tan nan Celaleddin H z r taraf ndan yaz lm bir t p eseridir. S cak, so uk, balgam ve safra humorlar stnl ne ba l olan di a r lar ndan bahseder ve daha ziyade il tedavisine yer verir. Mntehbif'da yer alan ve di a r lar na iyi gelen mfred devalar shak bin Murad' n Edviye-i Mfrede'de verdi i listeye ok benzer. Burada di r ne baz kurtlar n sebep oldu u sylenmekte ve bunlar yok etmek iin basit ve geici dolgular nerilmektedir. rne in yaban marulu (kasni), biber, zeravend (aritolochia longa), Arap zamk ile d lr ve rk di e srlr

Anadan do ma kr oldu u (Darir lakab bundan gelir) halde, slam bilimlerini renerek kad l k rtbesine yksele n Erzurumlu Darir, M s r'a gidip (1377), Memluk sultan Melik Mansur Ali'nin saray nda ya ad . Erzurumlu Darir'in yap tlar yaln z Suriye-M s r blgesinde de il, Anadolu'da da kendisinden sonraki yzy llarda okuyucu bulmu tur. Bu kitaplar n zellikle halk aras nda okunmas , dilinin yal nl nedeniyledir. Siyer'indeki bir iirinin mevlid airi Sleyman elebi'yi etkiledi i d nlrse de, ya ad a da nnn yayg n oldu u sylenebilir. Tercme-i siret`n nebi, trnn ilk rne i olmas bak m ndan nemlidir. Sade bir dille yaz lm t r. indeki lirik manzum paralar sevilmi tir.