GEV

Gedik Eitim Vakf

Kaynak Teknolojisi Eitim Aratrma ve Muayene Enstits

Yayn No: 1

KAYNAK VE NDT PERSONELNN ETM VE SERTFKALANDIRILMASI ESASLARI

Prof. Selhaddin ANIK Do. Dr. Murat VURAL

1996 STANBUL

NSZ
Kaynakl imalatta kalite, byk oranda kaynak personeline baldr. zellikle elle yaplan eritme kaynak yntemlerinde (gaz, elektrik ark, TIG, MIG/-MAG kaynak yntemleri) kaynaknn elbecerisi, kaynakl balantnn kalitesine dorudan etki yapar. Bu nedenle kaynak eitimi, kalitenin oluturulmasnda zel bir neme sahiptir. Kaynakl imalatta kaliteye etkiyen dier bir nemli faktr de, kaynak gzlem personelinin (kaynak uzman, kaynak teknikeri, kaynak konstrktr ve kaynak uzman mhendisi) teorik ve pratik bilgi seviyesidir. Bu kitapta, lkemizde gnmze kadar sistemli bir ekilde yaplamayan ve henz talimat dizisi gibi dzenlemelerin de bulunmad kaynak ve NDT personelinin eitimi ve snavlarnn yaplmas ele alnmtr. Gnmze kadar kaynakl imalatla ilgili olarak TSE tarafndan yaynlanm bulunan standartlarn byk lde DIN standartlarndan olumas, yine bugne kadar lkemizde dzenlenen kaynak ve kaynak uzman mhendisi kurslarnn DVS (Deutscher Verband fur Schweifltechnik: Alman Kaynak Cemiyeti) ile ortaklaa yrtlmesi, bu konuda belirli bir uyum ve birikimin olumasn salamtr. Bu nedenle kitapta, halen yrrlkte bulunan TS 6868 (DIN 8560) 'a ynelik olarak, lkemizde bugne kadar yaplmayan kaynak retmeni, kaynak uzman, kaynak teknikeri ve kaynak konstrktr kurs ve snavlarnn yaplmas konusunda DVS'nin yaynlam olduu talimatlar dizisi temel alnmtr. Ayrca kaynak ve kaynak uzman mhendisi kurslaryla ilgili olarak EWF(European Welding Federation: Avrupa Kaynak Federasyonu) tarafndan onaylanp CEN/TC-121 (Avrupa Standardizasyon Komitesinin 121 no.lu Kaynakla lgili Teknik Komitesi tarafndan yaynlanan EN287-1 ve -2 kaynak yeterlilik snav standartlar ve bu standartlara ynelik kaynak eitimi ve snavlar da kitaba dahil edilmitir. Ayrca Trk Loydu'nun Kaynak Yeterlilik Snavlar talimatnamesi de verilmitir. NDT'nin (Tahribatsz muayene) en ok uyguland imalat yntemi kaynak teknolojisi olduundan, EN 473-Tahribatsz Muayene Personelinin Kalifikasyonu ve Sertifikalandrlmas standard da kitapta yer almaktadr. lkemizde kaynak ve kontrol ile ilgili personelin eitimi ve sertifikalandrlmasn konu alan bu ilk yaynn, endstriyel iletmelere, niversitelere, meslek yksek okullarna ve ilgili dier kii ve kurululara faydal olacan mit ederiz.

II

Bu kitap, GEDK HOLDNG Basn Yayn ve Halkla likiler servisi tarafndan eitim amacyla endstriye hizmet olarak yaynlanmtr. Tamamen cretsizdir.

III

NDEKLER
NSZ NDEKLER BLM 1. KAYNAKLI MALATTA KALTE GVENCES 1.1. Giri 1.2. Kalite Gvencesi ve Kaynak Teknii 1.3. Kaynak Tekniinde Kaliteyi Etkileyen Faktrler BLM 2. KAYNAK TEKN PERSONELNN ETM VE SINAVI 2.1. Pratik Kaynak Eitimi 2.2. Kaynak retmeni ve Kaynak retmeni-Tecrbelerin Dei tokuu 2.3. Kaynak Gzlemcisi Kalifikasyonu 2.4. Kaynak Tekniinde Eitim Hatlar BLM 3. KURS KURULULARININ PLANLANMASI VE DONATILMASI 3.1. Genel 3.2. Hacimlerin Planlanmas 3.3. Yap Tekniinin Esas 3.4. Datm Donanmlar 3.5. Kaynak istasyonlar 3.6. Kaynak Atlyelerinin Donatlmas in Bilgiler 3.7. nemli Spesifikasyonlar, Standartlar, Talimatnameler ve Kurallar. BLM 4. DVS-GAZ KAYNAI KURSU 4.1. Genel 4.2. Koullar 4.3. Kurs Program 4.4. Eitim ve Snav BLM 5. DVS-ELLE ELEKTRK ARK KAYNAI KURSU 5.1. Genel 5-2. Koullar 5.3. Kurs Program 5.4. Eitim ve Snav BLM 6. GAZALTI ARK KAYNAKISI GR KURSLARI (180 SAAT) 6.1. Genel 6.2. Koullar 6.3. Eitim 6.4. Snav 6.5. zel Eitim BLM 7. DIN 8560 (TS 6868)'E GRE ELK KAYNAKISI YETERLLK SINAVI

IV

7.1. Geerlilik Alan 7.2. Snav Kurulular 7.3. Snava Katlma 7.4. Snavlarn Snflandrlmas 7.5. El Becerisinin ve Mesleki Bilginin spat 7.6. Snav Paralar BLM 8. AVRUPA KAYNAK TEKN FEDERASYONU KAYNAKI ETM VE SINAVI 8.1. Genel 8.2. DVS-EWF-1113'e Gre Gaz Kaynaks Eitim Plan 8.3. DVS-EWF-1123'e Gre Elle Elektrik Ark Kaynaks Eitim Plan 8.4. DVS-EWF-1132'e Gre Gazalt Ark Kaynaks Eitim Plan 8.5. Snav ve Sertifika BLM 9. EN 287-1'E GRE ELK KAYNAKISI YETERLLK SINAVI BLM 10. EN 287-2YE GRE ALMNYUM KAYNAKISI YETERLLK SINAVI BLM 11. DVS-1151'E GRE GAZ KAYNAK RETMENNN ETM VE SINAVI 11.1. Genel 11.2. Koullar 11.3. Eitim 11.4. Snav BLM 12. DVS-1152'YE GRE ELEKTRK ARK KAYNAK RETMENNN ETM VE SINAVI 12.1. Genel 12.2. Koullar 12.3. Eitim 12.4. Snav BLM 13. MAG-KAYNAINI RETMEKLE DE YETKL ELEKTRK ARK KAYNAK RETMENNN ETM VE SINAVI 13.1. Genel 13.2. Koullar 13.3. Eitim 13.4. Snav BLM 14. DVS-1154'EGRE KAYNAK RETMEN-TECRBELERN DETOKUU 14.1. Genel 14.2. Kursiyerler 14.3. Program 14.4. Sre 14.5. Kaynak retmeni-Pratik Tekrarlama Snav 14.6. Sertifikalandrma BLM 15. DVS-USS'YA GRE TIG-KAYNA1 RETMEN ETM VE SINAVI

15.1. Genel 15.2. Koullar 15.3. Eitim 15.4. Snav BLM 16. DVS-1156-YA GRE MIG/MAG KAYNAI RETMENNN ETM VE SINAVI 16.1. Genel 16.2. Koullar 16.3. Eitim 16.4. Snav BLM 17. DVS-1162'YE GRE KAYNAKI SINAVI N SINAV DZEN 17.1. Genel 17.2. Snav Komisyonu 17.3. Snava Kabul Edilme 17.4. Pratik Snav 17.5. Mesleki Bilgi Snav 17.6. Toplam Karar 17.7. Snavdan Vazgeme 17.8. i kinci Snav 17.9. Sertifika BLM 18. KAYNAK RETMEN SINAVI N SINAV DZEN 18.1. Genel 18.2. Snav Komisyonu 18.3. Snava Kabul Edilme 18.4. Pratik Snav 18.5. Mesleki Teorik Bilgi Snav 18.6. Toplam Sonu 18.7. Snavdan Vazgeme 18.8. kinci Snav 18.9. Sertifika BLM 19. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI ETM VE SINAVI 19.1. Genel 19.2. Koullar 19.3. Eitim Sresi 19.4. Kurs Program 19.5. Snav BLM 20. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KONU PLANI BLM 21. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KISIM 1 21.1. Genel 21.2. Koullar 21.3. Eitim Sresi 21.4. Kurs Program 21.5. Kurs retmenleri

VI

21.6. Snav 21.7. Kaynak Uzmanlnn Gelitirilmesi BLM 22, DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKNKLER ETM VE SINAVI 22.1. Genel 22.2. Koullar 22.3. Eitim Sresi 22.4. Kurs Program 22.5. Snav BLM 23. DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKNKER KURSU KONU PLANI BLM 24. DVS-1181'E GRE KAYNAK KONSTRKTR ETM VE SINAVI 24.1. Genel 24.2. Koullar 24.3. Eitim Sresi 24.4. Kurs Program 24.5. Snav BLM 25. DYS-EWF-1173'E GRE KAYNAK UZMAN MHENDS (EUROPEAN WELDNG ENGINEER) ETM VE SINAVI 25.1. Genel 25.2. Koullar 25.3. Eitim Sresi 25.4. Kurs Program 25.5. Snav BLM 26. TRK LOYDU'NA GRE KAYNAKI YETERLLK SINAVLARI BLM 27. EN 473-NDT PERSONELNN KALFKASYONU VE SERTFKALANDIRILMASI KAYNAK

VII

BLM 1. KAYNAKLI MALATTA KALTE GVENCES 1.1. Giri Gnmz dnyasnda sanayii ve ticaretin globallemesi, youn bir rekabeti de beraberinde getirmi, kalite ise rekabetin en nemli unsuru olarak ortaya kmtr. Tketici alkanlklarnn 'en yksek kaliteyi en ucuza edinme' ekline dnmesi, firmalarn rn ve hizmetlerindeki hata orann en aza indirme ve maliyeti de en dk seviyeye ekme abalarn arttrmalarna neden olmutur. Gnmzde tketiciler, bir rn satn aldktan sonra bir kalite kontrol yoluna gitmeden, rnn kalitesine daha rn almadan gvenmek eiliminde olduklarndan, firmalar da bunu gerekletirmenin yollarn aramaktadrlar. Yksek kalite, hatasz rn veya hizmet ile eanlaml, bir hal almtr. Bu durum, hatal rnlerin hataszlarn arasndan karlmas yerine, ilemin hatasz rn oluturacak ekilde kurulmasn gerektirmektedir. Bylelikle kalite, en son aamada deil, retimin tm aamalarnda oluturulmakta, bizzat kalitenin kendisi 'retilmektedir". Bu ekilde hatalar olumadan nlendii iin, maliyetler de dmekte ve dolaysyla rekabetin en nemli koullarndan olan ucuzluk da salanm olmaktadr. ISO 9000 standart serisi bu sistemi kurallatrma anlayyla oluturulmutur. Bu standartlar, zel bir rn veya hizmet iin deil, her trl rn veya hizmet iin geerli, ortak bir standarttr. retimin tm aamalarnda, hatalarn olumadan nlenmesinin klavuzluunu yapmaktadr. 1.2. Kalite Gvencesi ve Kaynak Teknii Kaynak, iindeki kalite muayene edilemeyen ancak kalitenin bizzat oluturulmas gereken bir retim yntemidir. Kaynaa ne kadar iyi bir tahribatsz muayene yntemi uygulanrsa uygulansn, kaynakl balantnn dayanm, entik darbe tokluu, metalrjik yaps veya korozyon direnci tespit edilemez. Bu faktrler, kullanlan kaynak ilave malzemelerinden (s girdisinden) etkilenirler. Bu nedenle kaynak ileminin bir kalite sistemi tarafndan kontrol edilmesi gerekir. Kaynakl balantlarn retim ve hizmet aamalarnda ciddi problemler oluturmamas ve verimli bir ekilde alabilmesi iin, tasarm aamasndan malzeme seimine, malzeme teminine, ileme ve sonraki muayeneye kadar tm aamalarda kontrollerin yaplmas gerekir. rnein kaynakl balantnn kt bir ekilde tasarlanmas, atlyede, antiyede veya hizmet mr boyunca ciddi ve pahal sorunlar dourabilir. Yanl malzeme seimi, atlama gibi kaynak problemlerine neden olabilir. Kaynak planlarnn doru ekilde oluturulmas ve hatalardan kanlmas gerekir. Belirti kalite deerlerine ulaabilmek iin danmanlklara ve eitilmi, kaliteli ve bilgili personelin almasna gerek duyulur. (ekil 1).

ekil 1. Kaynakl imalatta kalite gvencesine etki eden faktrler 1.3. Kaynak Tekniinde Kaliteyi Etkileyen Faktrler Kaynak tekniinde kaliteyi etkileyen faktrler IIW-Doc. 902-86 (Kaynak teknolojisinde kalite gvencesi iin klavuzlar) belirtilmitir. (ekil 2).

Kaynakl balantnn tasarm * Kaynak edilecek parann Konstrktif ekillendirilmesi * Konstrksiyondaki kaynak balantlarnn sralanmas * Kaynakl (birletirme tr, diki formu) * Kaynakl balantnn boyutlandrlmas * Kaynak Malzeme * Esas metalin tr ve zellikleri * lave ve sarf malzemelerinin tr ve zellikleri * Esas Kaynak Yntemi * Kaynak, yntemi (elle elektrik ark, tozalt, diren vs.) * Mekanikletirilme derecesi * Kaynak parametreleri * Is Kaynak Personeli * Kaynak uzman mhendisi * Kaynak uzman * Kaynak konstrktr * Kaynak teknikeri * Kaynak Kaynak Az Hazrl * alma koullar, makina donanm * Kaynak Kaynaktan Sonraki Isl lemler * Yntem * Uygulama Muayene * Muayene yntemi ekli atlyesi kaynak operatr girdisi ve ilave malzemenin durumu dikiinin deerlendirme grubu balantnn ekli

* Muayene Kontrat * Kalite gvencesi sistemi * Bamsz kalite kuruluu * D kontrol * Dokmantasyon ekil 2. Kaynakl imalatta kaliteye etkiyen faktrler Kalite Faktr 1: Tasarm

personeli

Kaynakl bir yap elemannn tasarmnda, imalat ve/veya mterinin deneyimleri yannda, tm yasal dzenleme ve kurallara (basnl kap talimatlar, boru hatlar yapm talimatlar, mesleki kurulularn talimatlar, Avrupa standartlar vs.) mmkn olduu kadar dikkat edilmeli ve yerine getirilmelidir. Bunun gerekletirilmesi, ancak konstrksiyon kurallarnn, alma standartlarnn veya kurallarn yerine getirilmesiyle mmkndr. Ancak bir teknik resim veya bazen bir eskiz dahi yeterli olabilir. Burada nemli olan nokta, tasarm srasnda geerli kriterlere uyulmas ve bunlarn uygulanacaklar yerlerin gsterilebilmesidir. Kalite Faktr 2: Malzeme Mmkn olduu kadar, standartlatrlm ve sertifikal esas ve ilave malzemeler kullanlmaldr. Bu mmkn deilse, kural olarak mteri ile zerinde anlalm bir kabul yntemi veya yeri tercih edilir. Kullanlan malzemenin ispatnda, taraflarn uygun bir sistem zerinde anlamalar gerekir. Bu sistem, standartlara uygunluk belgesi olabilecei gibi, bir kabul muayenesi sonucunda alnan bir sertifika da olabilir. Taraflar ayrca uygun bir standarda gre, doru nakliye ve depolama yntemi ve koullar belirlemelidir. Kalite Faktr 3: Kaynak Yntemi Kaynakl yap elemannn imalatsnn, kulland kaynak yntemini ve tm uygun kaynak parametrelerini tanmlayabilmesi ve yntemlerin ispatn salayabilmesi gerekir. Burada EN 288 standard kullanlabilir. Kalite Faktr 4: Kaynak Teknii Personeli Kaynak teknii personeli, kaynak, kaynak retmeni, kaynak uzman, kaynak teknikeri, kaynak konstrktr ve kaynak uzman mhendisinden oluur. Tablo 1'de, Avrupa Birlii ve EFTA lkelerindeki kaynak teknii personeli birbiriyle karlatrmtr. Bu personel iinde, kaynak uzman, kaynak teknikeri, kaynak konstrktr ve kaynak uzman mhendisi "kaynak gzlem personeli" olarak adlandrlr. Bu personelin grev ve sorumluluklar aada verilmitir. a - Szlemelerin kontrol

b - Tasarmn kontrol c - Malzeme - Esas malzeme - lave ve sarf malzemeleri d - zerindeki ihaleler e - retim planlama f - letme donanmlar g - Kaynakl imalat - n almalar - Kaynak h - Muayene - Gzle muayene - Tahribatl ve tahribatsz muayene i - Kaynak dikilerinin kabul j - Dokmantasyon Kaynak uzman, kaynak teknikeri ve kaynak mhendisi gibi kaynak gzlem personeli ile birlikte, EN 287'ye gre kalifiye edilmi ve sertifikalandrlm kaynaklarn varl gerekir. malat, tm bu personelin uygun eklinde sertifikalandrlmasn salamaldr. Bunun gerekletirilmesi amacyla, gerekli snavlara, eitim kurslarna bavurulabilir. Bir imalat yerinde sadece kaynaklarn kalifiye edilmesi yeterli olmaz. Ayrca kaynak edilecek paralar hazrlayan dier talal imalat personelinin (tornac, tesviyeci vs.) de kalifiye edilmesi gerekir. Kalite Faktr 5: Kaynak Az Hazrl Azlarn hazrlanmas, diki kalitesinin nvesidir. Bu nedenle kaynak azlar zenle planlamal ve hazrlanmaldr. Ayrca azlarn yapl ekli, temizlii ve tr de ok nemlidir. Bu konuda standartlardaki verilere uyulmas gerekir. Bu noktada, konstrksiyon brosu ile atlye arasnda sk bir ibirlii olmasnn nemi byktr. Kalite Faktr 6: alma Koullar, yeri Donanm, yeri Denetimi Kaynak atlyesi, her bir imalat konusuna uyacak minimum bir donanma sahip olmaldr. Donanmn uygunluu ve fonksiyonlarn yerine getirmesi, garanti altna alnmal veya muayene edilmelidir. Bundan baka, gerekli emniyet koullarnn yerine getirilmesi gerekir. Kalite Faktr 7: Kaynaktan Sonraki Isl lemler Kaynaktan sonraki sl ilem tanmlamas, 3. kalite faktr olan kaynak yntemi ile birlikte yaplabilir. Bu durumda parametrelerin tolerans snrlarnn belirlenmesi gerekir. Bu konuda uygun standartlarn, malzeme tablolarnn veya retici talimatlarnn gz nnde bulundurulmas gerekir. Kalite Faktr B: Muayene Bir kaynakl balantnn veya kaynakl bir yap elemannn muayenesi, ok farkl durumlar ortaya

karabilir. Bir kaynakl balantnn dayanm, balant trne ve maruz kald zorlama seviyesine baldr. Bu nedenle muayene yntemi ve muayene ortam, sadece retici ile kullanc arasndaki veya konstrksiyon ile imalat arasndaki, kaynak diki zellikleri iin kabul snrlarna uyumlu olmaldr. Bu ekilde oluturulan uyum sonucu, teknik resimlere, kaynak planna, muayene talimatna veya muayene yntemine gre tespit edilebilir. Grsel Kontrol, d bulgularn DIN 8563'e (TS 7830'a), ISO 5817 veya EN 25817'ye gre kontrol, tahribatsz muayeneler, basn deneyi, dayanm deneyi, szdrmazlk deneyi vs. gibi tm uygun muayeneler dikkatle yaplmaldr. Muayene personelinin kalifikasyonu tanmlanmal ve kontrol edilmelidir. Bu konuda EN 473 'NDT Personelinin Kalifikasyonu ve Sertifikalandrlmas " Avrupa standard esas alnmaldr. Ayrca muayene cihazlarnn da kontrol gerekir. Kalite Faktr 9: Kontrol Kontrol deyiminden, bamsz bir kontrol kuruluu ve eitimli personel araclyla yaplan kontrol anlalmaldr. Dokmantasyon, bir yap elemanndaki tm kalite gvencesi nlemlerinin

sonulandrlmasdr. Bunun erevesi, mteri ile ilk bata izilmelidir. Dokmantasyon grevi konusundaki nlemlerin, alma plannda, muayene plan veya dengi bir planda belirtilmesi unutulmamaldr.

BLM 2 . KAYNAK TEKN PERSONELNN ETM VE SINAVI Bu blmde, genel olarak kaynakl imalattan sorumlu personelin eitim kademeleri tantlmtr. lkemizde kaynak eitimiyle ilgili olarak halen TS 6868 (DIN 8560) geerli olduundan, bu standarda zel bir nem verilmi, bu standardn gereklerine uygun kaynak eitimi ayrntlaryla tantlmtr. 2.1, Pratik Kaynak Eitimi 2.1.1. Gaz Kayna -GGaz Kayna" kurs eitiminde, aadaki eitim kademesi mevcuttur; 1. G1 Eitim kademesi (80 Saat) - Ksmi belge 2. G2 Eitim kademesi (160 Saat) - Sertifika 3. G3 Eitim kademesi (80 Saat) - Sertifika lk eitim kademesinde, gaz kaynann esaslar anlatlr. Bu eitim kademesi, zellikle metal ileme ile uraanlarn eitiminde tavsiye edilir. kinci ve nc eitim kademelerinde ise, farkl ap ve cidar kalnlklarnda alamsz ve kaynaa uygun eliklerden borularn kaynanda, eitli pozisyonlarda kaynak becerisi iyiletirilir ve mesleki bilgiler ilerletilir. Bu eitim kademeleri, bir boru kaynaks snavyla sona erer ve gaz kaynaks olarak mesleki istihdama giden yol alm olur. 2.1.2. Elle Elektrik Ark Kayna -E"Elle Elektrik Ark Kayna" kursu eitiminde de tpk gaz kayna eitiminde olduu gibi, aadaki eitim kademesi mevcuttur; 1. E1 Eitim Kademesi (80 saat) - Ksmi belge 2. E2 Eitim Kademesi (160 saat) - Sertifika 3. E3 Eitim Kademesi (80 saat) - Sertifika ilk eitim kademesinde, elle elektrik ark kaynann esaslar anlatlr. Bu eitim kademesi, zellikle metal ileme ile uraanlarn eitiminde tavsiye edilir. kinci ve nc eitim kademelerinde ise, eitli elektrodlarla kaynak yoluyla el becerisi iyiletirilir ve mesleki bilgiler ilerletilir. kinci eitim kademesi, alamsz ve kaynaa uygun yap eliklerinden byk salarn, ikinci ve nc eitim kademesi ise, orta kalnlkta salarn kaynana ayrlmtr. Uygulamalar, eitli pozisyonlarda ike ve aln dikilerinin kaynan ierir. Eitim, elle alevle kesme ve oyuk ama hakknda uygulamalar da kapsamaktadr. Bu eitim kademesi, bir sa kaynaks snav ile tamamlanr ve elle elektrik ark kaynaks olarak mesleki istihdama giden yol alm olur. 2.1.1.3. Gazalt Ark Kayna - SG Gazalt ark kaynanda eitim iin, her birinin ilk eitim kademesi 80 saat sren eitli kurslar mevcuttur. Bu kurslarda, eitli yar mamullerin (borular, salar, profiller) ve pozisyonlarda gazalt ark

kaynann esaslar verilir.*** Gazalt ark kayna, eliklerde ve demir d metallerde TIG-kayna ve MAGkayna yntem trlerini ierir. eitli kaynak yntemleri ve bunlara uygun malzemeler iin be farkl eitim olana mevcuttur; 2.1.3.1. Alamsz ve alaml eliklerin TIG - kayna 2.1.3.2. Alminyum ve alamlarn TIG - kayna 2.1.3.3. Alamsz ve dk alaml eliklerin MAG - kayna (CO2 ve karm gaz ile) 2.1.3.4. Yksek alaml eliklerin MAG - kayna 2.13.5. Alminyum ve alamlarnn MIG * kayna - SG3 - SG5 SG4 - SG1 - SG2 -

22. Kaynak retmeni (LS) ve Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu (LSE) Kaynak retmeni snav, kaynak iin en yksek yeterlilik kademesidir, buradaki talepler, buna uygun olarak son derece yksektir. En az 24 yanda olan, en az yllk kaynak pratii bulunan, DIN 8560 (TS 6868) R ll'ye gre baarl bir kaynak snav geiren kaynaklar kaynak retmenlii kursuna giderek, dier kaynaklarn eitimi ve gzlenmesi iin gerekli pratik ve mesleki teorik bilgi-beceriye ulaabilirler. Kursiyer, baarl bir snav sonunda, kaynak retmeni sertifikasna, beratna ve rozetine sahip olur. Kaynak retmeni, endstride ve orta lekli iletmelerde yksek mevkide istihdam edilir; zor kaynak ilerinde tercih edilirler; ayrca kaynaklarn gzlenmesinde grevlendirilirler. Kaynak retmenlerinin hazrlanmas iin, aadaki kaynak yntemlerinde, her biri 240 saat sren eitli kaynak retmeni kurslar mevcuttur. 2.2.1.1. Gaz Kayna (G-LS) 2.2.1.2. Elle Elektrik Ark Kayna (E-LS) 2.2.13. TIG-kayna (TIG-LS) 2.2.1.4. MIG/MAG - kayna (MIG/MAG-LS)

Gaz kayna retmeninin eitimi aadakileri kapsar; Uygulamalar; 1...100 mm cidar kalnlnda salarn, borularn ve boru kesitlerinin SAK (Saa kaynak) ve SOLK (Sola kaynak) teknikleriyle kayna; elik, bakr ve dkme demir malzemelerde zor pozisyonlarda i***

Tm ilk eitim kademelerinin sonunda snav yoktur. Ancak birka uygulama paras deerlendirilir. Eitim, sadece temel et becerisini ilerletir. Kursiyerlerin bir kaynak snavyla sona eren zel eitimler yoluyla, mesleki kaynak yapabilme becerilerini tamamlamalar gerekir.

dikileri, V-dikileri ve ike dikileri. Dersler; Kaynak ve kesme cihazlar, gazlar, malzemeler, kaynak az hazrl, i gvenlii ve dierleri. Elle elektrik ark kayna retmenlerinin eitimi, aadakilerden oluur: Uygulamalar; 1.5...12 mm cidar kalnlnda salarda, profillerde, borularda, eitli ubuk elektrodlarla kaynak; yap ve CrNi eliklerinde zor pozisyonlarda V-dikileri, yarm V-dikileri ve ike dikileri. Dersler; Kaynak akm reteleri, ubuk elektrodlar, malzemeler, az hazrlama, alevle kesme, i gvenlii ve dierleri TIG-kayna retmeninin eitiminde aadakilerden mevcuttur: Uygulamalar; elik, alminyum ve bakr borularda, eitli pozisyonlarda l-dikilerinin, V-dikilerinin ve ike dikilerinin kayna. Dersler; Kaynak cihazlar, koruyucu gazlar, malzemeler, ilave malzemeler, i gvenlii MIG/MAG kayna retmeninin eitimi ise, aadaki konulardan oluur; Uygulamalar; Alamsz ve yksek alaml elik ve alminyum salarn ve borularn eitli pozisyonlarda l-dikileri, Vdikileri ve ike dikilerinin kayna Dersler; Kaynak cihazlar, koruyucu gazlar, malzemeler, kaynak ilave malzemeleri, i gvenligi Kaynak retmeni, tm koullar saladktan sonra, kaynak uzman kursuna katlabilir. 2.2.2. Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu Kaynak retmeninin her ylda bir, -drt gnlk "Kaynak retmeni Tecrbelerin Deitokuu" programna katlmas gerekir. Bu programa katldktan sonra, bir kaynak retmeninin retmenlik yetkisi 3 yl iin daha uzatlabilir. Bu programdaki konferanslarda, kaynak teknii alanndaki yenilikler rapor edilir. Tartmalarda, eitim problemleri dile getirilir. 2.3. Kaynak Gzlemcisi Kalifikasyonu

Kaynak ilerinde kalite gvencesi iin, uygun donanma, snanm kaynaklara ve bir kaynak gzlemcisine sahip olmas gereken, buhar kazanlar, basnl kap, kren, boru hatt, elik yap ve hafif elik yap imalat alanlarnda, standartlara, imalat talimatlarna ve kurallara uymak zorunluluu vardr. 2.3.1. Kaynak Uzman -SFMBir kaynak uzman kursu, 120 saat srer ve kursiyerin aadaki artlar salamas gerekir. En az 24 ya. Metal ileyen iletmelerin, endstri ustalarnn, teknikerlerin ve kaynak

retmenlerinin ustas olarak en az 1 yl tecrbeli ve mesleki bilgiye sahip. DIN 8560 (TS 6868) 1'e gre baarl bir kaynak snavn ispat. Kaynak gzlemcisi olarak kabul edilmek iin, elik yaplarda en az Bl snav grubu ve boru hatlar yapmnda en az Rll snav grubu gerekir. Kurs en az 14 hafta srer ve kurs sonunda snav yaplr. Kursta ilave kurs konular, konferanslar ve uygulamalar vardr. 2.3.2. Kaynak Teknikeri -STKaynak teknikeri olabilmek iin, bitiminde snav yaplan 240 saatlik bir Kaynak Teknikeri kursunun tamamlanmas gerekir. Kurs konular, i hazrl, kaynak ilerinde hesaplama ve kalite gvencesi, ayrca kaynak uzman mhendisinin yardmcs veya yetkili kaynak gzlemcisi olarak almay kapsar. 2.3.3. Kaynak Konstrktr Kaynakl konstrksiyonlarn ekillendirilmesi ve hesaplanmas, konstrktrn bilgisi ile zel taleplere gre oluturulur. Bu bilgiler, 120 saat sreli Kaynak Konstrktr kurslarnda salanr. 2.3.4. Kaynak Uzman Mhendisi -SFI- (EWE) Diplomal ve mezun durumdaki mhendisler, DVS-EWF-1173'e gre 446 saatlik Kaynak Uzman Mhendislii kursuna katlabilir. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olunmas gerekir. Kaynak Uzman Mhendisi, kaynak teknii bakmndan planlama, imalat ve kontrolde grevlendirilir. Kaynak uzman mhendisi, zel ilave kurslarla bilgisini derinletirebilir. 2.4. Kaynak Tekniinde Eitim Hatlar

Tablo 2'de kaynak tekniinde mesleki ykselme hatlar gsterilmitir. Tablo 3'te gaz kaynanda, Tablo 4'te elektrik ark kaynanda, Tablo 5'te MIG/MAG kaynanda, Tablo 6'da TIG kaynanda (elik iin) ve Tablo 7'de TIG-Kaynanda (alminyum ve bakr iin) eitim ve snav hatlar gsterilmitir. Tablo 2. Mesleki ykselme hatlar

KOUL
Yksek Mhendis Mhendis

KURS

SRE

AMA
Kaynak

Kaynak Uzman Mhendisi Kaynak

446 (12 Hafta)

saat Uzm. Mh Kaynak Gzlem Personeli Kaynak teknikeri Kaynak

240 Saat (6 Hafta)

Tekniker

Teknikeri

Gzlem Personeli Mhendis Teknik Ressam Tekniker Kaynak Konstrktr 120 saat (3 Hafta) Kaynak Konstrktr

10

Kaynak Tekniker retmeni Usta Kaynak Kaynak Uzman Hafta) 120 saat (3 Uzman Kaynak Gzlem Personeli Kaynak retmeni GazElektrik DIN 8560 (TS 6868) -61 'e gre kaynak snav ve 3 yl pratik Yksek 40-200 saat deerli snav Kaynak olarak mesleki pratik zel eitim (1-5 Hafta) (TS 8561 G3 G2 Kalifiye ii, Eitim G1 SG1..5 E1 01 saat E3 E2 saat saat Her biri 80 DiN 6666) 8560 DIN Gazalt Ark/ kaynak saat Her biri 240 ilave eitim Kaynak retmeni iin

Snanm

Kaynak (DN 8560

Her biri 160 (TS6868) 1. Snav Her biri 80 grubuna Gaz Elektrik ark kar (G). (E) (SG)

grm ve grmemi iiler

(2 Hafta) Gazalt 24 - 32 Usta Eitim Hafta Snanm kaynak

Tablo 3. Gaz kaynanda eitim ve snav hatlar

11

12

Tablo 4. Elle elektrik ark kaynanda eitim ve snav hatlar

Tablo 5. MIG/MAG kaynanda eitim ve snav hatlar DVS-MAG-alamsz, dk alaml elik kayna kursu (DVS-MAG-St)

13

DVS-MAG-yksek alaml elik kayna kursu (DVS-MAG-CrNi) DVS-MIG-alminyum kayna kursu (DVS-MIG-AI)

Tablo 6. TIG kaynanda (elik iin) eitim ve snav hatlar DVS-alamsz, dk alaml elik TIG-kayna kursu (DVS-TIG-St) DVS-yksek alaml elik TIG-kayna kursu (DVS-TIG-CrNi)

14

Tablo 7. TIG kaynanda (Alminyum ve balar iin) eitim ve snav hatlar DVS-alminyum TIG-kayna kursu (DVS-TIG-AI) DVS-bakr TIG-kayna kursu (DVS-TIG-Cu)

15

16

BLM 3. KURS KURULULARININ PLANLANMASI VE DONATILMASI 3.1. Genel Bir kurulua kurs dzenleme yetkisi verilebilmesi iin, bu kuruluun bu blmde verilen ekilde planlanmas ve donatlmas gerekir. Bir kurs kuruluunun planlanmasnn esas, tahmini olarak kursa ve snava katlacaklarn ve kaynak teknii eitim yerlerinin saysna gre ihtiyalarn yazl olarak envanterinin yaplmasdr. Bir kurs kuruluunun yllk tamgn eitimde en az 12800 kursiyer - saat'e veya yarmgn eitimde 4800 kursiyer-saat'e ulamas gerekir.1* Ders iin bir kaynak retmeninin; Gaz kaynanda (G) maksimum 8 eitim yerini (ift rezervasyonlu) Elektrik ark kaynanda (E) maksimum 8 eitim yerini (ift rezervasyonlu) Gazalt ark kaynanda (SG) maksimum 6 eitim yerini (ift rezervasyonlu) ynetebilecei kabul edilir. Her iki kursiyer iin en az bir kaynak istasyonu ayrlmaldr. Bir kurs kuruluunun donanmnn, en yeni ynetmelik ve belgeleri iermesi gerekir. Her bir kaynak atlyesinde, eitli trlerde kaza tehlikelerine dayankl paravanlarn bulunmas zorunludur. Kaynak atlyelerindeki cihaz ve donanmlar, standartlara ve kurallara uygun ekilde bulundurulmaldr. Hasarl kaynak donanmlarna, sadece yetkili personelin veya firmalarn bakm onarm yapmasna msaade edilmelidir. 3.2. Hacimlerin Planlamas 3.2.1. Genel Kaynak teknii eitim kurulularnn oluturulmasnda, kural olarak aadaki hacimler gereklidir; Kaynak atlyesi Hazrlama odas Enerji datm odas (Gaz datm, elektrik datm, stma ve havalandrma) Ders salonu Eitim salonu Shhi odalar Ynetim odalar

Hacimlerin dzenlenmesinde ve donatlmasnda, her eyden nce aadaki noktalara dikkat edilmelidir;
1) Hesaplama esas; Tam gn eitim -.rnein 10 kurs / yl x 80 saat

x 16 kursiyer = 128OO kursiyer-saat/yl

17

Yarm gn eitim:

rnein 2 kurs / yl x 240 saat (G1 + G2)

x 10 kursiyer = 4800 kursiyer - saat/yl

Personel ak Malzeme ak Fonksiyonel birliktelik Hacimlerin ulalabildii Acil k yollar ekil 3'de, planlama iin verilen kurallara uyulmas gerekir.

1) Kaynak kabini 2) alma bank 3) Pres 4) Elle kaldrma aleti 5) Hurda kab 6) Dolap 7) Eitimci odas 8) Dorultma masas 9) rs 10) ift talama tezgh

11) Alevle kesme makinas 12) Raf 13) Profil elik deposu 14) Testere 15) Sa dayama raf 16) Gaz kaynak masas 17) Enerji datm kolonu 18) Tabaka sa makas 19) Gazalt-kaynak donanm (gsteri iin)

ekil 3. Bir kurs kuruluunun planlanmas ve donatlmas 3.2.2. Kaynak Atlyesi Kaynak atlyeleri, transport bakmndan zemin katta bulunmaldr. Bu tr atlye alanlarnn bulunduu bina konstrksiyonu, 10 kN/m2lik bir eit datlm dikey trafik ykne dayankl olmaldr.

18

Atlye, bina iinde, bina duvarndan baka bir i duvar iinde olacak ekilde ina edilmelidir. Hacim ykseklii 4 metreyi amamaldr. Eer ayr ayr kullanm mmknse, gaz ve elle elektrik ark kaynak atlyeleri, birbirinden ayr hacimlerde olmaldr. Her bir kaynaknn alma istasyonunun zemini, her durumda en az 4 m2 olmaldr. (5. blme baknz) Kaynak istasyonlarnn dzenlenmesi, emniyet tekniine, pedagojik esaslara ve datm tekniine uygun olmaldr. Bu istasyonlar, gerekli hareket datm tekniine uygun olmaldr. Bu istasyonlar, gerekli hareket serbestliini ve kaynak ark malarna, sl malarna ve kvlcm sramalarna kar gerekli emniyeti salamaldr. Gaz kayna atlyelerinde - elektrik ark kaynak atlyelerinin tersine bireysel havalandrma ve gz korumasna gerek yoktur. Ancak genel bir hacim havalandrmas mutlaka gerekir. Zemin lleri iin deerler unlardr; Gaz kaynak atlyesi (8 kaynak istasyonu) 10Om2 Elle elektrik ark kaynak atlyesi (8 kaynak istasyonu) 120m2 Gazalt ark kaynak atlyesi (6 kaynak istasyonu) 90m2 Talama, dorultma ve alevle kesme hacim lleri yaklak 55m2 3.2.3. Hazrlama Odas Bu hacim, uygulama ve snav paralarnn kesilmesi ve ynteme uygun kaynak aznn hazrlanmas ve daha sonra da kaynakl uygulama ve snav paralarnn hazrlanmas ve krlmas ilemleri iindir. Uygulama paralar iin kesim ilemleri, bu hacimde veya malzeme deposunda yaplabilir. Hazrlama ilemlerinden doabilecek tehlikelere ve grltlere kar yapsal nlemlerin alnmas gerekir. Talama, dorultma ve alevle kesme ilemlerinin yaplaca hacmin yaklak ls 55m dir. 3.2.4. Malzeme ve Yedek Para Deposu Bu hacim, salarn, borularn ve profil malzemelerin depolanmas, ayrca kapakl dolaplarda veya ayr kapl bir odada bulundurulmas gereken yedek paralarn saklanmas amacyla kullanlr. Transport amacyla, bu odaya dardan ulalabilmelidir. Hazrlama odasna ve kaynak atlyesine i ak bakmndan uygun konumda olmaldr. Oda ls, yaklak olarak 45m2'dir. (Bu deer, 1 ark veya 1 gaz kaynak atlyesi iindir.) 3.2.5. Enerji Datm Hacimleri 3.2.5.1. Tp Bataryalarn Yerletirme Odalar ve Yedek Tp Depolama Odalar Bu tr odalarn dizaynnda, her eyden nce emniyet teknii gz nnde bulundurulur. Asetilen

ift rezervasyon; ek olarak 1 rezerve yeri ve 1 asl yeri, ift rezervasyon; ek olarak 1 rezerve yeri ve 1 asl yeri,

19

tp bataryalarnn byk veya kk oluu, depolamada farkl esaslarn uygulanmasna yol aar. Kk asetilen tp bataryalar (ayn anda gaz veren 2...6 asetilen tp), kaynak atlyesi iine, emniyetli bir gaz kesme dzeneiyle yerletirilebilir. Ancak yine de, iyi bir doal havalandrmaya sahip ve hibir tutuabilir maddenin bulunmad ayr bir odaya konmaldr. Byk asetilen tp bataryalar (ayn anda gaz veren 7 veya daha fazla asetilen tp), aadaki artlan salayan ayr bir odaya yerletirilmelidir; * Tula ile rl ve ift taraftan sval temiz duvarl * Personelin bulunduu atlyeye veya baka odalara almama * Dardan ulalabilir, kaplar darya alan. * Hafif yapl atya sahip * Antistatik, dz, anmaya dayankl tabanl * yi bir doal havalandrmaya sahip * Elektrik tesisat patlamaya kar korunmu * Istma tesisat bulunan * Yangn ve dier tehlikelere kar uyarc levhalar asl olmaldr. Oksijen tp bataryalarnn kaynak atlyesine yerletirilmesine izin verilir. Ancak emniyet teknii bakmndan, bir batarya odasna yerletirilmeleri uygun olur. Bu ekilde, oksijen tp bataryalar asetilen tp bataryalar ile ayn odaya konulabilir, ancak her iki batarya arasnda en az 3 metre mesafe olmaldr. Odann boyutlar, asetilen ve oksijen bataryalarnn ve bunlarn ayr ayr deitirilmesi iin gerekli gaz tplerinin konmasna yetecek ekilde tespit edilmelidir. Elle altrmaya yetecek boluk braklmaldr.

Kullanlmayan gaz tpleri, ayr ve zel bir Yedek Tp Odas'na konmaldr. Bu odalarda, aadaki noktalara dikkat edilmelidir; * Duvarlar ve zemin yangnn dier blmlere gemesine engel olan ve zel durumlarda yangna dayankl olmaldr. * Ykleme - boaltma ileri kolayca yaplabilmeli ve dardan ulalabilir olmaldr. * Kaplar darya almal, byk kaplarda ayrca kk bir servis kaps olmaldr. * Zemin anmaya dayankl ve dz olmaldr. * yi bir doal havalandrmaya sahip olmaldr, (rnein duvarda tel rgl menfez.) * Elektrik tesisat patlamaya kar korunmu olmaldr. * Ak alanda depolamada, gne ve yamura kar hafif bir tenteyle korunmal ve tel rgyle evrilmelidir. Hacim bykl, eitli gazlarn depolanabilecei eklinde tespit edilmelidir. Eer hibir blme yoksa her tp blou arasnda, yaklak 1 metre mesafe olmaldr. Tp deposundan kullanma yerine transport srasnda, gerekli nlemler alnmaldr. (zel tp

20

tama aralar v.s. kullanlmaldr.) 3.2.5.2. Elektrik Akm Datm Odas Eer bir elle elektrik ark kayna atlyesi planlanyorsa, ilk olarak yetkili enerji datm irketiyle bir szleme yaplmal ve enerjinin genel akm ebekesinden mi alnaca yoksa ayr bir trafo istasyonunun mu kurulaca tespit edilmelidir. kinci durumda, yapnn zellikleri (yapnn bykl, durumu ve balants), enerji datm irketiyle birlikte tespit edilmelidir. 3.2.5.3. Istma ve Havalandrma Tesislerinin Bulunduu Hacimler Istma ve zellikle havalandrma teknii tesisleri, kural olarak byk bir hacim gerektirir. Eer byk bir yap kompleksinden merkezi datm yaplmayacaksa, kaynak atlyesi iin zel bir stma ve ou kez ayn anda havalandrma hacimleri yaplmaldr. Bu hacimlerin bykl, mhendislik brosu ve mimarn katlmyla ilk olarak tespit edilmelidir. 3.2.6. Ders Odas Her bir kursun ayrlmaz paras olan mesleki bilgi dersleri iin, ders odalarnda yeterli boluun braklmas gerekir. Gerekli yerlerin says, kaynak kurs kuruluunun eitim programna gre tespit edilir. Bu odalarn bykl iin en dk deerler aada verilmitir; 16 kursiyer iin 40m2 32 kursiyer iin 70m2 Ders odalar, karartlabilir ve atlye grltsnden yaltlm olmaldr.

3.2.7. Eitimci Odas Eitimci iin uygun bir bro yoksa zel bir oda ayrlmaldr. Oda zemini: yaklak 10m2 Eitimci odasndan, kaynak atlyesinin ve mmknse hazrlama atlyesinin giri ve klar rahata grlebilir olmaldr. 3.2.8.Shhi Odalar Shhi odalar, lokal, du kabinleri, soyunma odalar ve tuvaletlerden oluur. Planlama iin her ne kadar mesleki kurulularn zorunlu kld kurallar yoksa da, bu konuda nemli bilgiler aada verilmitir; Soyunma Odas Her giyinme gardrobunda, hareket alan da dahil olmak zere en az 0.50m2lik bir zemin alan bulunmaldr. Giyinmek iin oturma yeri de olmaldr. Soyunma odasnn zemin bykl en az 6 m2 olmaldr. 3 m ye kadar olan zemin yzeyinde i ykseklik en az 2.30 metredir. 30m nin zerinde olan zemin yzeyinde ise, i ykseklik en az 2.50 metredir. Du Kabinleri Her bir du kabininin serbest zemin yzeyi en az 0.70 x 0.70 metre olmaldr. Du kabininin zemin yzeyi en az 4m 'dir. 30m 'den byk du kabinlerinin i ykseklii en az 2.50 metre olmaldr.
2 z 2 2

21

3.2.9. Lokal Lokal, en yeni kurallara gre dzenlenmelidir. 3.3. Yap Tekniinin Esas 3.3.1. Demeler Kaynak atlyesinin zemin demesi, atee dayankl, kaymaz ve srtnmeden etkilenmeyen yapda olmaldr. Elektrii iletmeyen malzemeden yaplmaldr. Sert beton veya tula kaplamaya uyumlu olmaldr. Soutma suyu tanknn yaknndaki slanmalara dikkat edilmelidir. 3.3.2. Boyama Zararl yansmalardan kanmak iin, atlye ve kabin duvarlar, UV-nlar absorbe eden trde mat boya ile boyan maldr. 3.3.3. Aydnlatma alma ortamndaki k dalm, kaynak almalarnn kusursuz yrtlmesini salamaldr. Atlyelerde, floresan lambalarla genel bir aydnlatma oluturulmaldr. Ek olarak zel kabin aydnlatmalar da salanmaldr. Bunlar, rnein zararl gazlar emme aparatlarna taklabilir veya kabin blmeleri zerine yerletirilebilir. Kaynaklarn gzn almamas iin, n alma alanna mmkn olduu kadar stten veya yandan dmesi salanmaldr. 3.3.4. Grltden Koruma nlemleri alma yerlerindeki dzenleme kurallarna gre, iyerindeki ses emisyonu iin maksimum deer, 85 dB (A) ve zel hallerde 90 dB (A)'dr. Bu deerlerin zerine klan yerlerde, zel kiisel koruyucu aletlerin kullanlmas gerekir. ou kaynak kurs merkezlerinde 85 veya 90 dB'nin zerine klmaktadr. Bu durum, hem gaz kayna ve hem de ark kayna alanlar iin geerlidir. zellikle alevle kesme veya plazmayla kesme, ayrca talama ve dorultma ilemleri srasnda bu deer daha da artmaktadr. Bu tip iyerlerinde, atlyelerin mmkn olduu kadar duvarlarla blmlere ayrlarak birbirinde izole edilmesi gerekir. Gerekli durumlarda, uygun ses snmleyicilerinin monte edilmesi tavsiye edilir. Kaynak atlyelerinde, i ortamdan bina dna grlt ve k veya ark yaynmasnn olumamasna dikkat edilmelidir. Pencereler, mmknse cam tulalardan yaplmal ve kaplarda ses snmleyici bentler bulunmaldr. 3.4. DAITIM DONANIMLARI 3.4.1. Gaz Datm 3.4.1.1. Gaz Membalar Gaz kayna atlyelerinde kaynak alma yerlerindeki balant, eit ll gaz datmn ve datm hatlarnn emniyet kurallarna uygun olmasn gerektirir. Bu durum, bir tp bataryasnn kullanlmasyla salanr Tp bataryasnn bykl, ihtiyaca (kaynak istasyonunun says, kullanlan fle byklkleri, e zamanllk faktr) baldr ve ekonomiklik de belirleyici bir faktrdr. En ok 8 kaynak istasyonu

22

bulunan eitim kurulularnda, kural olarak kk bir tp bataryas yeterli olmaktadr (madde 3.2.5.1'e baknz) Kaynak kabinindeki yerleimde, rnein kresel vana gibi, elle hzl bir ekilde kapatlabilen kk asetilen bataryalar kullanlmaldr. Tp ventilinden llen 3 metre apl bir koruma alannda, tututurucu maddelerin bulundurulmasna izin verilmez. zel bir odaya kk bir asetilen tp bataryasnn yerletirilmesi halinde, bir patlama siperli, kendi kendine devreye girebilen hzl bir kapama aparat gerekir. Bu odada tutuabilecek maddelerin bulunmasna izin verilmez. Daima zel bir odada depolama gerektiren byk asetilen tp bataryalar iin ise, bu donanm standarttr. Alevle kesme dzenekleri, merkezi gaz datmndan yaplabildii gibi, ayr tplerden de yaplabilir. Alevle kesmede ayr gazl bir datmn gerekip gerekmedii, ayrca tespit edilmelidir. Btn bunlarn dnda, her bir gaz kaynak atlyesinde, kaynaklara armatr balants uygulamalarnn yaptrlaca tek tpl en az bir kaynak donanmnn bulunmas gerekir. Oksijen datmnn ekonomik olmas iin, bir gazlatrc kullanlrsa, bu dzenein beton bir kaide zerinde olmas gerekir; tank tayc arac iin stant yzeyi, tutumayan bir kaplama ile kapl olmaldr. Hasar oluumundan kanmak iin, tank tayc arata tampon bulunmaldr. stenmeyen oluumlardan kanmak amacyla, gazlatrcnn tel rgden bir itle evrilmesi gerekir. Gazlatrcnn en az 5 metrelik evresinde, dk kotlu hacimlere giden emniyetsiz kanal ve aklklara izin verilmez. Gazlatrc ile yanc maddeler arasnda, en az 10 metrelik bir koruma mesafesi bulunmaldr. Yeterli ykseklikte bir koruma duvarnn varl halinde, 5 metrelik bir mesafe yeterli olur. Zemin kaplamasnn yanmaya dayankl olmas gerekir. 6 kaynak istasyonuna kadar olan kk gazalt kaynak atlyelerinde, kural olarak, farkl gazlarla en iyi karm elde etmek zere, tek tplerden datm yaplr. Byk gazalt kaynak atlyelerinde ise, bir tp bataryasndan datm yapmak amaca daha uygun olabilir. Bu durumda doru deer, her 2 kaynak istasyonu iin 1 tp koruyucu gazdr. Farkl gazlarn kullanld gazalt ark kaynanda, kaynak istasyonlar, bilinen tm koruyucu gazlar iin gaz alma yeri ile donatlr. 3.4.1.2. Gaz Hatlar Gaz hatlarnn yerstnde datm, zemin kanallar iindeki datmdan daha iyidir. Datm, atlye duvarlar zerine veya tavan altna monte edilmi boru kelepeleriyle yaplr. Hafif gazlarn datm, tehlikeli ortamlarn yeterince zerinden yaplmaldr. Boruya erilik verilmesi halinde erilik ap, boru apnn be katndan daha byk olmaldr. Gazn hattan aln, borunun st yzeyinden olmaldr. Asetilen hatlarnda, elik boru kullanlmal, bakr boru kullanlmamaldr. Kural olarak bu hatlardaki basn, 0.5 bar'a kadardr. Her bir gaz alma yeri, bir alev siperiyle ve uygun bir geri tepme emniyet tertibatyla (kuru veya sulu sistemli) donatlmaldr. Asetilen hatlar, sarya boyanmaldr. Merkezi gaz datm iin koruyucu gaz hatlar, 5 ila 16 bar arasndaki iletme basncna sahip uzun hatlarda, elikten yaplmaldr. alma yerinde gazn alnmas, debi-metreli basn drme

23

manometreleri zerinden yaplr. Ksa hatlar, 4 bar'a kadar bir iletme basncnda kullanlabilir. alma yerindeki gaz aln, basn drme manometresi olmayan asl tehizattan yaplabilir. Merkezi datm tesisatlarnda, gazn nem yzdesini dren filtreler monte edilir. 3.4.2. Akm Datm Akm datm hatlarnn dzenlenmesinde, elektrik ark kaynak atlyesinde en azndan ksa sreli 15 kVA ihtiyaca cevap verilmelidir. Kural olarak her bir cihazda devrede kalma sresi hibir zaman % 30'un altna dmemelidir ve maksimum ykleme, tm kaynak atlyesinde ayn anda olmamaldr. Gerekli ebeke veya transformatr balant yklerinin tahmini bir tespiti iin yeterli miktarda cihaz says zerine, kaynak akm retelerinin tek tek balant ykleri eklenebilir ve %30'luk ortalama bir devrede kalma sresiyle arptabilir. Balant yk iin genel akm datm ebekesinin yeterli olup olmad, mevcut elektrik datm tesisi aratrlarak akla kavuturulmaldr. ou durumda, orta gerilim ebekesine balanan bir trafo binasnn inas gerekir. Maliyet bakmndan g faktr, ya her bir kaynak makinasnda dorudan doruya veya tm kaynak akm reteleri iin genel olarak dengelenmelidir. ok amal akim retelerinin mi yoksa tek tek cihazlarn m yerletirilecei, bir yer veya ekonomiklik sorunudur. Genelde eitim kurulularnda tek tek cihazlar kullanlmaktadr. Kaynak akm retelerinin kaynak kabinlerinde balants iin 380 V'luk trifaze akm, yardmc aletler iin ise 220 Vluk alternatif akm gerekir. Trifaze akm datm ebekesi, bir ana alterle ak datm ebekesinden ayrlabilir olmaldr. 380 V'luk trifaze akmn g balants iin 5 hatl bir kablo sistemi ( faz iin hat, bir tane orta nokta hatt ve biri de koruyucu hat) gerekir. Koruyucu hatl alternatif akm ebekesinde, bir hatal akm koruma devresi bulunmaldr. Elektrik ark kayna ve gazalt ark kayna iin her bir atlye, akm reteleri iin 380 V / 63 A'lk bir trifaze akm balants ve yardmc aletler iin 220 V / 16 A'lik bir alternatif akm balants ile donatlmaldr. 3.4.3. Su Datm ve Toplanmas Temiz su datmna ek olarak, uygulama paralarnn soutulmas ve szdrmazlk deneyleri iin de su datm gerekir. Her bir kaynak atlyesinde ve hazrlama odasnda, dzenli su akna sahip bir dahili su balants kurulmaldr. 3.4.4. Istma ve Havalandrma Kaynak eitim kurulular iin hem merkezi scak su datm sistemi ve hem de scak hava sistemi gerekir. Kaynak atlyeleri kurs srasnda srekli olarak kullanlmadndan, stma sistemi hzl alan bir sistem olmaldr. Gaz kayna atlyeleri iin, kural olarak cebri bir havalandrma ve hava boaltma gerekir. Elektrik ark kaynak atlyelerinde ise, bireysel havalandrma zorunludur. (Madde 5.2.'ye baknz). Atlyelerin ilave bir doal havalandrlabilirliinden vazgeilmemelidir. Kaynak atlyelerinde yksek oranda hava deiimi gerektiinden, stma ve havalandrma tesisleri birlikte planlanmaldr. Isnn geri kazanmnn ekonomiklii, her durumda kontrol edilmelidir. 3.5. KAYNAKI STASYONLARI

24

3.5.1. Gaz Kayna stasyonu Dairesel hatlarda, gaz alma noktalarnda her ne kadar geni lde eit bir gaz basnc gerekmesine ramen, farkl aletlerin balanabilmesi ve kursiyerlerin pratik amalarna hizmet edilebilmesi amacyla, her bir datm noktasnda bir basn drme manometresi konmaldr. Gaz kayna istasyonlar, tek tek yaplabilir veya bir enerji merkezi eklinde oklu (4 istasyona kadar) dzenlenebilir. Kaynak masas, yaklak 800x500 mm'lik dzlemsel bir bykle sahip olmaldr. Masa zerinde uygulama paralarn zor pozisyonlarda tespit edebilmek iin bir tespit sehpas bulunmaldr. Bunun dnda, pedagojik esaslara ters dmeyen, kural olarak gaz tasarrufu salayacak bir kaynak aleti tespit veya asma aparat bulunmaldr. Ayn masada alan iki kaynak, birbirlerini masada oluan sramalardan korumak iin gereken nlemleri almaldr. Kaynak ubuklarn kolayca ulaabilecek durumda bulundurmak iin, masann sol tarafna dikey bir boru tespit edilmelidir. 3.5.2. Elektrik Ark ve Gazalt Ark stasyonlar Kaynak akm retelerinin akm trne, karakteristiine ve akm iddetine gre seiminde, kaynak yntemi, esas malzeme ve kaynak edilecek sa kalnlklar gz nnde bulundurulur. Kursiyerlerin farkl akm trleriyle uygulama yapabilmeleri iin normal artlarda yaklak ayn sayda kaynak transformatr ve doru akm kaynak reteleri bulundurulmaldr. Doru akm kaynak reteleri redresr olmaldr. Gazalt ark kayna gsterisinin yaplabilmesi iin, gazalt atlyesi olmasa bile, uygun cihazlarn bulundurulmas gerekir. TIG-yntemine gre kaynan yaplabilmesi iin, den tip karakteristie sahip akm reteleri gereklidir. Ar metaller iin doru akm, hafif metaller iin alternatif akm gerekir. MIG/MAG yntemiyle kaynak iin sabit gerilim karakteristikti ve akm deeri byk bir aralkta ayarlanabilen doru akm reteleri kullanlr. nce salarn kayna iin, tel ilerlemesi ve gerilim karakteristiinin ayarlar birbirinden bamsz yaplabilen (ift kafal cihaz) eitim amal cihaz ve bir de MAG-Nokta kayna dzenei gerekir. Kaynak masasnn dzlemsel bykl, gaz kaynanda olduu gibi, yaklak 800 x 500 mm olmaldr. Zor pozisyonlarda kaynak yapabilmek iin gerekli tespit dzenleri bulunmaldr. Kaynak masasna aslabilen elektrod pensesi, izoleli olmaldr. Yatay pozisyonda kaynak edilen boru yar kabuklar, kaynak elektrodlarnn depolanmas iin kullanlr. Ayrca kalan elektrodlar iin bir kap gerekir. Kaynak duman ve gazlarnn uzaklatrlmas iin kullanlan emici donanmlar, ya stte veya arkaya doru eik olmaldr. Altta bulunan emicilerin verimi dktr. Kaynak istasyonunun kapatlabilmesi iin, 2x2 m boyutlarnda bir kabini olmaldr. Bu kabinin erevesi profil elikten olmaldr. Yan rtleri, zeminden 0.5 m ykseklikten balamal ve 2 metre ykseklie kmaldr. rnein 8 mm'lik asbestli imento plakalar (son yllarda terk edilmeye

25

balanmtr) veya ses snmleyebilen atee dayankl kaplamalar uygundur, Kabinin girii, anmaya dayankl perde ile kapatlabilmelidir. 3.6. Kaynak Atlyelerinin Donatlmas in Bilgiler 3.6.1. Gaz Kayna Atlyesi

Para Says 10

Tanmlama Veriler Kaynak Masas (zor mm

Teknik 800 x 500

pozisyon kayna iin dzenekli) 20 Tabure, raf Her 6 kaynak fleci iin bir 10 Her birinden 10 Her tutma sap Asetilen ve oksijen iin iin

0.5.

..9

mm DIN 8543'e

basn drme manometresi Asetilen ve oksijen

DIN 8541 'e gre

birinden 40m hortum Kaynak atlye donanm, El 10 ekici, pense, armatrler iin hortum kelepesi, sert tahta takoz, fle sap

26

27

3.6.2. Elle elektrik ark kayna atlyesi

28

29

30

31

3.6.3. Ders Odas

32

3.7. nemli Spesifikasyonlar, Standartlar, Talimatnameler ve Kurallar Kurs kurutuunun ktphanesinde; * Kaynak tekniinde genel igveniii * Gaz kaynanda i gvenlii * Elektrik ark kaynanda igveniii * *Gazalt ark kaynanda igveniii ile ilgili tm nemli spesifikasyonlar, standartlar, talimatnameler ve kurallar bulunmaldr. ekil 3'te gsterildii gibi eksiksiz bir kaynak kurs kuruluunun maliyeti yaklak 96.500.- DM'dir.

33

BLM 4 . DVS-GAZ KAYNAI KURSU 4.1. Genel DVS-Gaz Kayna Kursu kademeye ayrlmtr ve alamsz eliklerin gaz kayna iin pratik ve mesleki bilgilerden oluur. lk eitim kademesi olan DVS-G1, gaz kaynann temellerini ierir. DVS-G2 ve DVS-G3 eitim kademeleri ise, beceri ve mesleki bilgilerin ilerletilmesini salar. Bunlarn sonunda DIN 8560 (TS 6868)G-Rlm kaynak snav yaplr. DVS-G1 eitim kademesi, zellikle metal ileme ile uraanlarn eitiminde tavsiye edilir. Kaynak olarak mesleki beceri kazanmak iin en az DVS-G1 ve DVS-G2 eitim kademelerinin tamamlanmas gerekir. lk eitim kademesinin baaryla tamamlanmasndan sonra ksmi sertifika alnr. Kaynak sertifikas, tm gerekli kalifikasyon taleplerinin yerine getirilmesinden sonra alnabilir ve sahibinin, eitim ispatlarnn, ilave eitim faaliyetlerinin ve hazrlklarn tam bir bileimine sahip olduunu gsterir. Ayrca kaynak, almas srasnda, yetkili gzlemci ve kontrol kuruluunun ak bir gzlemi altnda olmaldr. 4.2. Koullar Normal bir vcut yaps ve becerisi gereklidir. Metal ileme zerine temel bir eitime sahip olunmas uygun olur. Bir eitim kademesinin baaryla tamamlanmas, kursiyere bir sonraki kademeye katlma hakkn verir. 4.3. Kurs Program Kurs, her birinden ayr ayr snav yaplan pratik ve mesleki eitimden oluur. Pratik eitim, ders ve uygulama planlarna dayanr. Mesleki eitim ise, kombine donanml bir ders programyla yaplr. Kursiyere, birleik bir kurs program verilir. Bu programn mesleki bilgi ksmnda, 12 ders birimini ieren retim ve snav yapraklar bulunur. 4.4. Eitim ve Snav 4.4.1. DVS-G1 Eitim Kademesi Kurs Plan: Sola kaynak (SOLK) alma teknii ile sa ve borularda l-dikilerinin kaynanda temel bilgiler verilir. Alevle kesme pratii yaptrlr. Mesleki bilgi dersinde, kaynak donanm, kaynak fleci, i gvenlii ve malzeme konular ilenir. Pratik szl dersler Tablo 8'de, mesleki dersler Tablo 9'da verilmitir.

34

Tablo 8. DVS-G1'in ders ve uygulama plan

*) Bu uygulamalar, eitimci tarafndan kurs salonunda deerlendirilir. 1) Atlyeden kurs salonuna gei sresini ierir.

35

Tablo 9. Mesleki bilgi dersleri

Kurs sresi:

36

Kursun sresi 80 saattir; tam gn kurslarda on gn, akam kurslarnda ise buna uygun uzunluktadr. Snav: Kurs bitiminde snav yoktur. Kursiyer, kursa katlarak, (Tablo 8'de *) ile iaretlenen uygulamalarn beinden yeterli veya daha iyi not alrsa, kendisine bir belge verilir. 4.4.2. DVS-G2 Eitim Kademesi retim Plan: 40 ila 150 mm nominal genilikte, yatay sabit borularn saa kaynak (SAK) alma teknii ile kayna eklinde yaplr. Mesleki bilgi derslerinde, malzeme zerine derinletirilmi bilgiler verilir, daha sonra termik kesme, kaynak yntemleri, kaynak diki hatalar, muayene yntemleri ve bzlmenin etkilen konular ilenir. Pratik dersler Tablo 10'da, mesleki dersler Tablo 11'de verilmitir. Tablo 10. DVS-G2'nin ders ve uygulama plan

37

Tablo 11. Mesleki Bilgi Dersleri

Kura Suresi: Kursun sresi 160 saattir; tam gn kurslarda 20 gn, akam kurslarnda ise buna uygun uzunluktadr. Snav: DVS-G2 eitim kademesi, DVS-kaynak snav G2 ile biter. Bu snav, DIN 8560-G-Rlm boru kaynaks snavdr. Korni pozisyonundaki dikileri iermez. Snav sorular Tablo 12'de verilmitir.

38

Tablo 12. DVS-G2 kaynak snavnn snav sorular

Snav, DVS-1162 - DVS-kaynak snav iin snav dzenine gre yaplr. Baarl bir snav sonunda bir sertifika verilir. 4.4.3. DVS-G3 Eitim Kademesi Kurs Plan: 40 ila 150 mm'lik nominal genilikte dikey ve sabit borular, saa kaynak (SAK) alma tekniiyle kaynak edilir. Pratik dersler Tablo 13'de verilmitir. Tablo 13. DVS-G3'n kurs ve uygulama plan

39

Kurs sresi: Kursun sresi 160 saattir; tam gn kurslarda 20 gn, akam kurslarnda ise buna uygun uzunluktadr. Snav: DVS-G3 eitim kademesi, DIN 8560-G-Rlm boru kaynaks snav ile ayn kapsamda DVSKaynak snav G2 ile tamamlanr. Snav sorular Tablo 14'de verilmitir. Tablo 14. DVS-G3 kaynak snavnn snav sorular

Snav, DVS-1162'ye gre yaplr; baarl olanlara bir sertifika verilir.

40

ekil 4. Kaynak Snav - DVS - G2 kap.

41

BLM 5. DVS-ELLE ELEKTRK ARK KAYNAI KURSU 5.1. Genel DVS-Elle Elektrik Ark Kayna Kursu kademeye ayrlmtr ve alamsz eliklerin gaz kayna iin pratik ve mesleki bilgilerden olutur. lk eitim kademesi olan DVS-E1, gaz kaynann temellerini ierir. DVS-E2 ve DVS-E3 eitim kademeleri ise, beceri ve mesleki bilgilerin ilerletilmesini salar. Bunlarn sonunda DIN 8560 (TS 6868)-E-Blm kaynak snav yaplr. DVS-E3 eitim kademesi, zellikle metal ileme ile uraanlarn eitiminde tavsiye edilir. Kaynak olarak mesleki beceri kazanmak iin en az DVS-E1 ve DVS-E2 eitim kademelerinin tamamlanmas gerekir. lk eitim kademesinin baaryla tamamlanmasndan sonra ksmi sertifika alnr. Kaynak sertifikas, tm gerekli kalifikasyon taleplerinin yerine getirilmesinden sonra alnabilir ve sahibinin, eitim ispatlarnn, ilave eitim faaliyetlerinin ve hazrlklarn tam bir bileimine sahip olduunu gsterir. Ayrca kaynak, almas srasnda, yetkili gzlemci ve kontrol kuruluunun ak bir gzlemi altnda olmaldr. 5.2. Koullar Normal bir vcut yaps ve becerisi gereklidir. Metal ileme zerine temel bir eitime sahip olunmas uygun olur. Bir eitim kademesinin baaryla tamamlanmas, kursiyere bir sonraki kademeye katlma hakkn verir. 53. Kurs Program Kurs, her birinden ayr ayr snav yaplan pratik ve mesleki eitimden oluur. Pratik eitim, ders ve uygulama planlarna dayanr. Mesleki eitim ise, kombine donanml bir ders programyla yaplr. Kursiyere, birleik bir kurs program verilir. Bu programn mesleki bilgi ksmnda, 12 ders birimini ieren retim ve snav yapraklar bulunur. 5.4. Eitim ve Snav 5.4.1. DVS-E1 Eitim Kademesi Kurs Plan: Farkl pozisyonlarda, ike ve V-dikilerin kaynanda temel bilgiler verilir. Alevle kesme ve oyuk ama uygulamalar yaptrlr. Mesleki bilgi dersleri, kaynak yntemlerini, kaynak akm reteleri l'i, malzeme l'i, kaynak ilave malzemeleri l'i, alevle kesme konusunu ve i gvenlii l+II'yi, termik kesme konusunu ierir. Pratik dersler Tablo 15'de, mesleki bilgi dersleri ise Tablo 16'da verilmitir.

42

Tablo 15. DVS-E1 kursunun ders ve uygulama plan

43

Tablo 16. DVS-E1 mesleki bilgi dersleri

Kurs sresi: Kursun sresi 80 saattir: tam gn kurslarda on gn, akam kurslarnda ise buna uygun uzunluktadr. Snav: Kursun bitiminde snav yoktur. Kursiyer, kursa dzenli katlarak Tablo 15'de * ile iaretlenen uygulamalarn beinden yeterli veya daha iyi not alrsa, kendisine bir belge verilir.

4.2. DVS-E2 Eitim Kademesi Kurs Plan: ncelikle 8...12 mm cidar kalnlna sahip sa ve profillerde, ike ve V-dikileri, farkl pozisyonlarda kaynak yaplr. Mesleki bilgi derslerinde, kaynak akm reteleri, malzeme ve kaynak

44

ilave malzemeleri zerine derinletirilmi bilgiler verilir; daha sonraki ders konular, kaynak az hazrla, kaynak dikii muayenesi, bzlmenin etkisi ve kaynak snavn ierir. Mesleki dersler Tablo 17'de ve pratik dersler Tablo 18'de verilmitir.

Tablo 17. DVS - E2'nln mesleki dersleri

45

Tablo 18. DVS-E2 Eitim kademesinin ders ve uygulama plan

Kurs sresi: Kursun sresi 160 saattir: tam gn kurslarda 20 gn, akam kurslarnda ise buna uygun

46

uzunluktadr. Snav: DVS-E2 eitim kademesi, DVS Kaynak snav E2 ile tamamlanr. BU snav, DIN 8560-EBIg'dir. Snav sorulan Tablo 19'da verilmitir.

Tablo 19. DVS-Kaynak snav E2'nln snav sorulan

Snav, DVS-1162 (DVS-Kaynak Snavnda Snav Dzeni)'ye gre yaplr. Snavn baarl olmas halinde bir sertifika verilir. 5.4.3. DVS-E3 Eitim Kademesi

47

Kurs plan: 4...5 mm kalnlndaki salarda, farkl pozisyonlarda ike ve V-dikileri yaplr. Deiik elektrod trleri kullanlr. Pratik dersler Tablo 20'de verilmitir.

Tablo 20. DVS- E3'n kurs ve uygulama plan

Kurs Sresi: Kursun sresi 80 saattir; tam gn kurslarda 10 gn, akam kurslarnda ise buna uygun uzunluktadr. Snav: DVS-E3 eitim kademesi, DIN 8560-E-Blm ile ayn kapsamda DVS-Kaynak Snav E3 ile tamamlanr. Snav sorular, Tablo 21'de verilmitir. Snav, DVS 1162 (DVS-Kaynak Snav Snav Dzeni) 'ye gre yaplr. Baarl olanlara sertifika verilir.

48

Tablo 21. DVS-Kaynak snav E3'n snav sorular

49

BLM 6. GAZALTI ARK KAYNAKISI GR KURSLARI (180 Saat)

6.1. Genel Bu giri kurslar, koruyucu gaz *) altndaki ark kaynanda ilk mesleki bilgileri ierir. Daha yksek talepler, ilave zel Eitim ile salanr (5. maddeye baknz). Bu kurslar, aadaki ekilde yaplmaktadr: SG1- Alamsz ve alaml eliklerin TIG-kayna SG2- Alminyum ve alamlarnn TIG-kayna SG3- Alamsz ve dk alaml eliklerin C02 ve Karm Gaz altnda MAG kayna SG4- Yksek alaml eliklerin MIG/MAG kayna SG5- Alminyum ve alamlarnn MIG-kayna 6.5.Koullar Normal bir vcut yaps ve becerisi gereklidir. Metal ileme zerine temel bir eitime sahip olunmas uygun olur. Bir TIG-kursundan nce, gaz kaynanda sola kaynak teknii (SOLK) zerine mesleki bilgi alnmas tavsiye edilir. MIG/MAG kayna kursundan nce ise, elektrik ark kayna zerine bir giri kursu alnmas gerekir. 6.3. Eitim Her bir kurs, 80 saat srer. Gndz kurslar olarak (2 hafta) veya akam kurslar halinde (uygun uzunlukta) dzenlenebilir. Kurs planlar, pratik dersler ve mesleki bilgi derslerine ayrlmtr. Mesleki bilgi derslerinde, teorik derslerin yannda, az hazrl, puntalama, tor hareketleri, sl gerilmeler, arplma ve diki temizlii gibi atlye dersleri de grlr. Aada verilen kurs plan, kat kural olarak verilmitir. Uygulama devlerinin sras deitirilebilir ancak toplam program deitirilemez. 6.3.1. Pratik Dersler Uygulamalar, ders ve uygulama planlar erevesinde yrtlr (Tablo 22...26). Deerlendirmeleri eitimciler yapar.
) Koruyucu gaz altnda ark kaynak yntemleri, bir soygazdan argon atmosferi atfnda, erimeyen tungsten elektrodla yaplan TIG-kaynan ve eriyen tel elektrodla yaplan MIG/MAG kaynan ierir. MIG/MAG kaynanda ise koruyucu gaz olarak argon (MIG-ynteminde), karm gaz veya CO2 (MAG-ynteminde) kullanlr.

50

Tablo 22. TIG-Kaynanda SG1-Giri Kursunun ders ve uygulama plan

Malzeme

: Alamsz elik (dev 2...5). Dk ve yksek alaml elik-eitim amacna

gre elik seimi - (dev 6... 13) Koruyucu gaz : Argon

S ra No. 1 2 3 4 5 6 7 8 g 1 0 1 2 3 1 4 1 1 1 ma

Uygula aat saati 2 3 6 3 4 8 8 2 8 2 4 4 16 0 10 0 1 4 8 6 4 6 4 6 0 4 Sras

S Uygulama devleri 2 5 1 1 1 2 3 3 4 4 5 5 7 8 Torcun tutuluuna giri Doldurma kayna l-dikii Ke dikii ike dikii l-dikii V-dikii ke dikii V-dikii ke dikii V-dikii V-dikii Borularda lveya Vak

Kayn c

Sa cidar

Pozisyonu kalnl w w w h w w h s s q w,s, 3 S ve 2 3 S...2 2 2... 1 1... 1 . 1... 3 2... 3 2 3 3 2...

dikii, Boru ekseni w (Kk Mesleki bilgi

51

Tablo 23. TIG-Kaynanda SG2-Giri Kursunun ders ve uygulama plan Malzeme dev: 12 G-AIS Koruyucu gaz : Argon : Al 99.5 ve imalatta en ok kullanlan malzemeler

S ra No.

Uyg aat Sras

S Uygulama devleri 2 5 2 3 9 4 0 4 7 3 9 5 0 0 2 3 4 4 4 5 5 6 7 8 Torcun tutuluuna giri Doldurma kayna l-dikii l-dikii l-dikii l-dikii l-dikii (iki torla ayn anda ift taraftan) Ke dikii ke dikii ke dikii Profillerde aln ve

Kayna

Sac

ulama saati 1 2 2 3 4 5 6 7 8 9 1 3 18 6 5 6 4 3 6 6 6 5 10

k Pozisyonu cidar kalnl w w s q D s w h s w,h 4 0 4 3.4 3...4 1.2. 2...S 2...4 2...3 6...1 2.. . 2 3 2....

0 1 2 3

1 1 1

ke dikii yiletirme kayna Mesleki bilgi

52

Tablo 24. MAG-Kaynanda SG3-Giri Kursunun ders ve uygulama plan Malzeme Koruyucu gaz : Alamsz ve dk alaml elik : 1) CO 2 2) Karm gaz
S aat Sras 4 4 giri 4 3 14 10 6 3 4 6 6 0 1 2 3 6 4 10 4 8 4 0 6 0 0 1 5 5 1 4 4 5 6 6 7 8 ke (bindirme balantda) ke dikii ke dikii 1- dikii 1- dikii ke dikii Mesleki bilgi dikii h h s f w f ...12 ...4 ...12 ...3 ...4 .5... 3 8 1 2 3 4 Farkl ayar w w w s h ...12 ...12 ...12 ...12 8 2 8 2 2 1 ) ) ) ) 8 2 6 8 8 8 ) ) ) ) 1 2(1 1 1(2 2(1 1(2 2 8(1 .2) 8(1.0) 8(1.0) 8(1 .0) 8(1.0) 1(2 1(2 1(2 2(1 2(1.6) 2(1.2) 0(1) 2 1. 0. 0. 0. 0. 0. 1+ 2(1.6) 1. 1. 0. 1. 1. deerleriyle doldurma ke dikii V- dikii V- dikii ke dikii Torcun tutuluuna Kay nak Pozisyonu ac K S Ko ruyucu gaz

Uy ra No. gulama saati

Uygulama devleri

T el mm

*) Tercihan torcun dndaki deer.

53

Tablo 25. MAG-Kaynanda SG4-Giri Kursunun ders ve uygulama plan

Malzeme Koruyucu gaz

: Yksek alaml elik : Saf Argon + %15 CO2 +% 5 O2 veya Ar + (% 1...5) O2

Uy aat Saa Sras 1 4 4 Torcun tutuluuna giri Farkl ayar 8 deerleriyle 1 ike dikii 1 5 5 1 7 8 9 1 4 9 6 6 4 10 5 4 0 6 0 0 4 5 6 6 7 8 ke dikii ike dikii 1- dikii 1- dikii ke dikii Mesleki bilgi h s f w f ...4 ...12 ...3 ... 4 .5...3 2 3 4 V- dikii V- dikii ke dikii S Kay nak ac Poz kalnl S l m 1.2 (1.6) w w s h ... 12 ... 12 ... 12 ... 12 2 8 2 2 1 (1 .2) (1.2) (1.0) (1.0) (1.0) 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 6 8 8 6 (1.6) (1.2) (1) 1.2 1.6 0.8 1.2 Te

S ra No.

Uygulama

gulama

devleri

2 3 4 5 6

4 3 14 10 6

0 1 2

1 1

54

Tablo 26. MIG-Kaynanda SGS-Giri Kursunun ders ve uygulama plan

S ra No. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ulama

Uyg aat saat Sras 4 6 10 12 8 10 10 10 10 0 0 0 2 0 0 0 0

Uygulama devleri Torcun tutuluuna giri Doldurma kayna ke dikii V- dikii l- dikii ldikii (ift k

Kayna Pozisy w h w w w h s+

Sac kalnl (mm) el 610 812 810 3...5 8...15 4...6 6...8 .2 .2 .6 .2 .6 .6 .6

taraftan) ke dikii (bindirme ke dikii Mesleki bilgi

6.3.2. Mesleki Bilgi Dersleri Aadaki plan dhilinde, her bir balk ift saat (90 dakika) uygulanmaktadr. 6.3.2.1. Kaynak Yntemlerinin Esasna Giri Kaynan tanm, zellikle gazalt ark kayna olmak zere kaynak ve kesme yntemlerinin snflandrlmas ve uygulanmas. 6.3.2.2. Kaynak Akm reteleri ve Aksesuarlar Kaynak tesisinin genel yaps, hasar analizi de dhil bakm ve onarm. 6.3.2.3. Malzeme Kaynak edilecek malzemelerin retimi, zellikleri ve snflandrlmas. 6.3.2.4. Malzeme Davran, lave Malzemeler ve Koruyucu Gazlar Malzemelerin kaynak srasnda ve sonrasndaki kaynaa uygunluu ve davran, zellikle malzemeye dayal nlemler, kaynak ilave malzemeleri ve koruyucu gazlar. 6.3.5.5. alma Teknii Birletirme trleri, az hazrl ve kaynak dikilerinin gsterimi. 6.3.2.6. Kazalardan Korunma Genel yangn tehlikeleri, kaynak srasndaki kaza tehlikeleri, grnr ve grnmeyen nlardan,

55

kaynak dumanlarndan ve elektrik arpmalarndan korunma, kaynak koruyucu giysileri, kazadan korunma talimatlar. 6.4. Snav Kursun sonunda bir snav yoktur, ancak tm uygulama devlerinin en az 3/4'nn "yeterli" veya daha iyi ekilde deerlendirilmi olmas gerekir. Bu artlar altnda ve kurallara uygun katlm gerekletiren kursiyere, baarl olduunu belirten bir belge verilir. 6.5. zel Eitim Giri kurslarnn dnda, ayrca, dier demird metallerin kayna hakknda, dier malzemelerin kayna hakknda, kaynak snavna hazrl ve gazalt ark kaynak donanmnn bakm zerine zel eitimler yaplr. Bu tr zel eitimlerin kurs ve uygulama plan, mteri ile kurs kuruluu arasnda tespit edilir ve eitim amacna ve kursiyerin nbilgilerine gre tadil edilir.

56

BLM 7. DIN 8560 (TS 6868)'A GRE ELK KAYNAKISI YETERLLK SINAVI
7.1. Geerlilik Alan DIN 8560 (TS 6868), elikten mamul yap elemanlar zerinde, elle sevk edilen kaynak aparatlar kullanarak kaynak oluturmas gereken kaynaklarn snavnda geerlidir. 7.2. Snav Kurulular Snav, bu konuda sorumlu ve yetkili bir kurulutaki snav yetkilileri veya daimi olarak grev yapan bir kaynak uzman mhendisi tarafndan yaplr. 7.3. Snava Katlma Snava, sadece eitimi ve nceki i tecrbesi, snav geebilecek seviyeye geldii anlalan kaynaklar katlabilir. pheli durumlarda snav kuruluu bir n snav yapar. 7.4.Snavlarn Snflandrlmas Snav gruplar, aadaki ekilde snflandrlr. 1. Kaynak yntemleri: E, G, MIG, MAG, TIG 2. Yar mamul: B (=Sa), R ( = Boru) 3. Malzeme : l, II, III, IVA, IVB 4. Para kalnl : f (< 3), m (2,5...6,5),g (> 6) rnein: Snav Grubu

Tablo 27 ve 28, DIN 8560 (TS 6868)'in genel snflandrldm, Tablo 29, DIN 8560 (TS 6868) 'e gre kaynak sertifikasnn iaretleme rneklerini gstermektedir.

Tablo 27. DIN 8560 (TS 6868) 'e Gre Snavn Snflandrlmas Yntem:

57

Snavda, daha sonra pratikte uygulanacak kaynak yntemiyle kaynak yaplmaldr. G E : Gaz Kayna : Elle elektrik ark kayna

MIG/MAG: Eriyen elektrodla gazalt ark kayna TIG ; Erimeyen tungsten elektrodla soygaz altnda ark kayna Yntem Bileimleri: TIG/E: Kk paso TIG, dolgu ve kaynak pasolar E Yar Mamul : Snav, pratikte kullanlacak yar mamulle uyumlu olmaldr. B : Sa R : Boru

58

Tablo 28. Alt gruplar - Snav ve i paras kalnlklar

Alt gruplar Snav parasnn kalnl parasnn kalnl

f: ince 1.5... 2

m: orta 4... 5

g: kaln 7... 12

<3

2.5 ... 6.5

zel durumlar: rnein, kk tarafnn kar kayna gibi, snavn geniletilmesi veya daraltlmas durumlarnda, kaynak snavnn iaretlenmesinde X harfi kullanlr.

Tablo 29. DIN 8560a gre Bir Kaynak Snavnn aretleme rnekleri

59

Tablo 30. DIN 8560 (TS 6868)'e gre snav gruplarna ve her birinin kapsad gruplara genel bak. (Belirli bir snav grubu kutu iine alnmtr ve bu kutudaki snavn hangi snav gruplarn ierdii, ok ynndeki birletirme izgileriyle gsterilmitir.)

60

7.5. El Becerisinin ve Mesleki Bilginin ispat Snav, biri pratik ve dieri de, mesleki bilgi ksm olmak zere iki ksmdan oluur, Pratik ksmda, snav kuruluunun gzlemi altnda veya iletmede yetkili kaynak gzlem personeli gzetiminde hazrlanan snav paralar ve bundan karlan numuneler, snav gruplarna gre oluturulur. Snavn mesleki bilgi ksmnda ise, kaynaknn, mesleki bilgilere uygun ve kazasz bir alma iin gerekli pratik alma kurallarn bildiini ispat etmesi gerekir. 7.6. Snav Paralar Snav, belirlenen alma kurallarna uygun yaplmaldr. Snav paralar ve bunlardan numunelerin karl, Tablo 31 ...45 'te gsterilmitir.

61

Tablo 31. Snav Grubu R If

62

Tablo 32. Snav Grubu R Im

63

Tablo 33. Snav Grubu R Ig

64

Tablo 34. Snav Grubu R II f ve R III f

65

Tablo 35. Snav Grubu R II m ve R III m

66

Tablo 36. Snav Grubu R II g ve R III g

67

Tablo 37. Snav Grubu R IV A f ve R IV B f

68

Tablo 38. Snav Grubu R IV A m ve RIV B m

69

Tablo 39. Snav Grubu R IV A g ve R IV B g

70

Tablo 40. Snav Grubu B I F

71

Tablo 41. Snav Grubu B I m ve B I g

72

Tablo 42. Snav Grubu B II f ve B III f

73

Tablo 43. Snav Grubu B II m, B III m, B II g, B III g

74

Tablo 44. Snav Grubu B IV A f ve B IV B IV B f

75

Tablo 42. Snav Grubu Tablo 45. Snav Grubu B IV A m, B IV A g, B IV B m, B IV g

76

BLM 8. AVRUPA KAYNAK FEDERASYONU KAYNAKI ETM VE SINAVI

8.1. Genel Avrupa Standardizasyon Kuruluu CEN'in 121 No.lu Teknik Komitesinin 2.Alt Komitesi (CEN-TC 121-SC 2), 26 ubat 1992'de EN 287-1 (eliklerin eritme kaynanda kaynaklarn yeterlilik snavlar ve sertifikalandrlmas) ve EN 287-2 (Alminyum ve alamlarnn eritme kaynanda kaynaklarn yeterlilik snavlar ve sertifikalandrlmas) standartlarn yaynlamtr. Bu standardn kabulnden sonra DVS-Kaynak Eitimi talimatnameleri, EN 287'ye uygun hale getirilme amacyla birtakm deiikliklere uratlmtr. Bu deiikliklerle tadil edilen yeni kaynak eitim ve snav talimatnameleri (DVS-EWF-Richtlinien) aada Tablo 46 ... 54 'de verilmitir. Bu tablolarda kullanlan UE ksaltmas "Ders Birimi" anlamndadr ve her ders birimin ierii iin, nceki blmlerde ayn konudaki eitim planlarnda verilen ders ieriklerine baklmaldr. 8.2. DVS-EWM113'e Gre Gaz Kaynaks Eitim Plan Tablo 46'da, DVS-EWF-1113'e gre Gaz kaynaks eitim plan, aadan yukarya doru verilmitir. Tablo 47'de, bu eitim planna gre yaplan kaynak snavnn geerlilik alan gsterilmitir. 8.3. DVS-EWF-1123'e Gre Elle Elektrik Ark Kaynaks Eitim Plan Tablo 48'de, elle elektrik ark kaynaks eitim plan, tablo 49'da E1 eitim plannn ierii, tablo 50'de ise snavn geerlilik alan gsterilmitir. 8.4. DVS-EWF-1132'ye Gre Gazalt Ark Kaynaks Eitim Plan Tablo 51'de, TIG-kayna eitim plan, tablo 52'de TIG-Kaynak snavnn geerlilik alan, tablo 53'te MIG/MAG-kayna eitim plan ve tablo 54'te de MIG/MAG kaynak snavnn geerlilik alan verilmitir.

77

Tablo 46. DVS-1113'e gre Gaz kaynaks eitim plan

78

Tablo 47. DVS-Gaz kaynaks snavnn geerlilik alan

79

Tablo 48. DVS- 1123'e gre elle elektrik ark kaynaks eitim plan

80

Tablo 48. Devam

81

Tablo 49. DVS-E1 elle elektrik ark kayna kursu uygulama plan

82

Tablo 50. DVS-Elle elektrik ark kaynak snavnn geerlilik alan

83

Tablo 51. DVS-1132"ye gre TIG-kaynaks eitim plan

84

Tablo 52. DVS-TIG-kaynaks snavnn geerlilik alan

85

Tablo 53. DVS-1133'e gre MIG/MAG-kaynaks eitim plan

86

Tablo 54. DVS-MIG/MAG-kaynaks snavnn geerlilik alan

87

8.5. Snav ve Sertifika Tablo 55 ve 56'da, EN 287-1'e gre yaplan bir kaynak yeterlilik snavndan sonra baarl olan kaynaklara verilen sertifikann n ve arka yz grlmektedir. Bu sertifikadaki terimlerin Trke karlklar iin Blm 9'da verilen EN 287-1 standardnn eklerine baklmaldr. Tablo 57'de ise, kaynak snav srasnda sonularn ilendii "Snav Paralar Deerlendirme Tablosu" verilmitir.

88

Tablo 55. DVS-Sa (Levha) kaynaks snavnn snav sertifikas (n yz)

Tablo 56. DVS-Sa (Lavha) Kaynaks snavnn snav sertifikas (arka yz)

89

90

Tablo 57. El becerisinin deerlendirme tablosu DVS-

91

BLM 9. EN 287-1'E GRE ELK KAYNAKISI YETERLLK SINAVI

Bu blmde, Avrupa Standard EN 287-1'e gre eliklerin eritme kaynanda kaynak yeterlilik snavnn yapl dzeni verilmitir. Bu blmdeki ekil ve tablolarn numaralar, orijinal standarttaki ekil ve tablo numaralarnn aynsdr. EN 287-1 standardnda, eliklerin eritme kaynanda kaynak performansnn yeterliliinin snanmas amacyla hazrlanm prensipler verilir. Kaynakl imalatn kalitesi, byk oranda kaynaknn becerisinin yksekliine baldr. Kaynaknn yazl ve szl talimatlar izleyebilme becerisi ve bu becerisinin snanmas, kaynakl mamuln kalitesinin salanmasnda en nemli faktrler arasndadr. Becerinin bu standarda gre snanmas, uniform kural ve snav artlarnn bulunduu ve standart snav paralarnn kullanld kaynak yntemine baldr. Bu nedenle bu standart, kaynaknn becerisinin, kaynan kalitesine nemli oranda etki yapt ilemlerde geerlidir. Snav sonularnn anlaml olabilmesi iin, yeteri kadar snav paras elde edilmesi ve snav paralarnn bu standartta verilen llerde olmas gerekir; bu standart ancak bu durumda elde edilen sonulara uygulanabilir. Eer kaynak, yeterliliini gsterdii alanda alyorsa, kaynaknn becerisinin ve i bilgisinin yeterli olduu sylenebilir. Yeni yeterlilik sertifikasyonlarnn tm, bu standardn yaymndan sonra olmaldr. Ancak bu standart, eer gerekli teknik koullar yerine getirilmise ve nceki yeterlilikler, yaplacak iin gereklerine uygunsa, dier ulusal standart ve artnamelere gre alnan yeterlilik belgelerini geersiz klmaz. Ancak teknik eitliin salanmas iin, ilave snavlarn yaplmasnn gerekmesi durumunda, bu ilave snavlarn, bu standartta belirtilen snav paralan zerinde yaplmas gerekir. Eski ulusal standartlara ve artnamelere gre alnan yeterliliklerin, szleme aamasnda deerlendirilmesi ve anlama imzalayan taraflarca kabul edilmesi gerekir. 9.1. KAPSAM Bu standart, eliklerin kaynanda kaynak performansnn yeterliliinin snav iin temel gereklilikleri, yeterlik alann, snav koullarn, kabul artlarn ve sertifikasn belirlemektedir. Yeterlik snavnn sertifikalandrlmas iin nerilen format, standardn B ekinde verilmitir. Yeterlik snav srasnda kaynak, yeterliliini gstermek zorunda olduu kaynak ilemleri, malzemeleri ve emniyet artlan hakknda yeterli pratik deneyime ve mesleki bilgiye sahip olduunu ispatlamak zorundadr. Bu konulardaki bilgiler, standardn D ekinde verilmitir.

Bu standart, alc, muayene yetkilileri veya dier organizasyonlar tarafndan kaynaknn yeterliliinin snanmas gereken durumlarda uygulanr. Bu standartta sz edilen kaynak ilemleri, elle veya ksmen mekanize kaynaklardaki eritme kaynak yntemlerini kapsar. Tam mekanize veya tam otomatik kaynak ilemleri, bu standardn kapsam dndadr. Bu standart, dvme, hadde veya dkme

92

malzemelerden yaplan yar veya bitmi mamullerde, kaynaknn yeterliliinin snanmasn ierir. Yeterlik snav sertifikas, sadece snav yapann veya snav kuruluunun sorumluluu altnda verilir. 9.2. STANDARTTA KULLANILAN TANIMLAMALAR Bu standartta kullanlan "KAYNAKI" terimi, -tam mekanize ve tam otomatik kaynak ilemlerindeki kaynak operatrleri hari-kaynak operatrn de kapsar. 9.2.1. Kaynak Kaynak, kayna yapan kiidir. NOT: Kaynak, hem el kaynaksn nemde kaynak operatrn kapsayan ortak terimdir, 9.2.1.1. El kaynaks Elektrod tutucusunu, kaynak tabancasn, torcu veya fleci elle tutan ve altran bir kaynakdr. 9.2.1.2, Kaynak Operatr Elektrod tutucusu, kaynak tabancas, tor veya fle ile para arasndaki ksmen mekanize izafi hareketli kaynak donanmn altran bir kaynakdr. 9.2.2. Snav Yapan Kimse veya Snav Kuruluu Bu standartta uyumu salamak zere anlaan taraflarca belirlenen bir kimse veya kurulutur. 9.2.3. Kaynak lemi artnamesi (WPS) Kalitenin srekliliini gvence altna almak zere zel bir uygulama iin gerekli deikenleri, ayrntlaryla ieren bir belgedir. 9.2.4. Geerlilik Alan Temel bir deiken iin geerliliin snrdr. 9.2.5. Snav Paras Yeterlilik snavnda kullanlan btn (blnmemi) paradr. 9.2.6. Snav Numunesi Belirli bir tahribatt deneyi yapmak zere snav parasndan kesilen ksm veya blmdr. 9.2.7. Snav Kaynakl bir snav parasnn yaplmasn ve sonraki tahribatsz ve/veya tahribatl deneyleri ve sonularnn yazlmasn ieren ilemlerin tmdr. 9.3. SEMBOLLER VE KISALTMALAR Snav sertifikasnn doldurulmasnda, ak ifadelerin yazlmad yerlerde, aadaki sembol ve ksaltmalar kullanlr. 9.3.1. Snav Paras

93

a BW FW P t T z

: anma kaynak kalnl : aln kayna : ike kayna : levha : levha veya boru cidar kalnl : boru : uzunluu ike kaynann kenar

9.3.2. Sarf Malzemeleri (ilave malzemeler dahil, rnein: koruyucu gaz, dekapan)

nm wm A B C R RA RB RC RR S

: ilave metal olmadan : ilave metal ile : asit karakterli rt : bazik karakterli n : sellozik karakterli rt : rutil karakterli rt : rutil-asit karakter rt : rutil- bazik karakterli rt : rutil-sellozik karakterli rt : kaln rutil rt : dier tipler

9.3.3. Dier Konular

bs gs gg mb nb ng ss

: ift tarafl kaynak : gaz altlkla kaynak : kkn oyularak ilenmesi : altlk malzemesiyle kaynak (banyo emniyetli kaynak) : altlk olmadan kaynak (banyo emniyetsiz kaynak) : kkn ilenmemesi : tek tarafl kaynak

9.4. YETERLLK SINAVI N TEMEL DEKENLER Kaynaknn becerisinin bu alanlarda tanmlanmas iin burada belirtilen kriterler snanacaktr.

94

Her bir kriterin, yeterlilik snavnda nemli bir faktr olduu kabul edilir. Kaynaknn yeterlilik snav, snav paralar zerinde yaplr ve konstrksiyonun tipinden bamszdr. 9.4.1. Kaynak Yntemleri Bu standart, aadaki kaynak yntemlerini kapsar: 111 - rtl elektrodla elektrik ark kayna 114 - Gaz korumas olmadan, zl tel elektrodla ark kayna 12 Tozatt kayna 131 - Metal inen" gaz kayna (MIG kayna) 135 - Metal aktif gaz kayna (MAG kayna) 136 - Gaz korumas altnda, zl tel elektrodla ark kayna 141 - Tungsten inert gaz kayna (TIG kayna) 15 Plazma ark kayna

311 - Oksi-asetilen kayna

Dier kaynak yntemleri, zel anlamaya baldr. 9.4.2. Balant Tr (Aln ve ke Kaynaklar) Yeterlilik snavlar iin, levhalardan (P) veya borulardan * (T) aln ve ike kaynaklar iin snav paralar elde edilir. 9.4.3. Malzeme Gruplar Bir kaynaknn yeterliliini gstermek amacyla, teknik olarak belirlenen snavlarn gereksiz yere tekrarn en aza indirmek iin, benzer metalrjik ve kaynak karakteristiklerine sahip elikler gruplandrlmtr. Genel olarak bir kaynak yeterlilik snav, esas metal grup(lar)ndaki herhangi bir elikle uyumlu bir kimyasal bileime sahip kaynak metali oluturmay ierir. Bir gruptaki herhangi bir malzemenin kaynandaki yeterlilik, kaynaknn ayn gruptaki dier tm malzemelerin kaynanda da yeterli olduunu kapsar. Tablo 4 ve 5'e gre, birbirlerine uygun olmayan iki farkl gruptan alnan esas metalin kayna yapldnda, bileimin (kaynak metalinin) bu iki gruptan ayr bir grup olarak yeterliliinin ispatlanmas gerekir.

*) Boru terimi, tek bana veya bileik halde, 'boru,' tp, veya ii bo profil anlamlarnda kullanlmaktadr.

lave metal, esas metal grubundan farkl olduunda ise, esas metal grubu ve ilave metalin bu bileim iin, tablo 4 ve 5'te izin verilen durumlar hari, bir yeterlik ispat gerekir. 9.4.3.1. Esas Metal elik Gruplar Grup W 01

95

Dk karbonlu alamsz (karbon-mangan) elikleri ve/veya dk alaml elikler. Bu grup, ReH >355 N/mm2'lik bir akma dayanmna sahip ince taneli yap eliklerini de kapsar. Grup W 02 Krom-molibden (CrMo) ve/veya krom-molibden-vanadyum (CrMoV) srnme dayanml elikler. Grup W 03 ReH>355 N/mm2lik bir akma dayanmna sahip, normalize edilmi, su verilmi ve temperlenmi ve ayrca termomekanik olarak ilenmi ve benzer ekilde kaynak edilmi, % 2 ila 5'lik bir nikel ieriine sahip nikelli elikler. Grup W 04 % 12 - 20 krom ierikli ferritik ve martenzitik paslanmaz elikler Grup W 11 Paslanmaz ferritik-ostenitik ve ostenitik krom-nikel (CrNi) elikleri 9.4.4. lave Metal, Koruyucu Gaz ve Dekapan ou yeterlilik snavnda, ilave metalin esas metalle benzer olduu kabul edilir. Sz konusu malzeme grubu iin uygun olan ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan kullanlarak bir kaynak snav yapldnda, bu snavn, kaynaknn ayn malzeme grubu iin, dier benzer sarf malzemelerinin (ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan) kullanmnda da yeterli olduunu gsterdii kabul edilir. 9.4.4.1. rtl Elektrod ile Elektrik Ark Kayna rtl elektrod, EN 499'a gre, en nemli karakteristikleri gz nnde tutularak, aadaki gibi snflandrlmtr:

A B C R RA RB RC RR S

asit karakterli rt bazik karakterli rt sellozik karakterli rt rutil karakterli rt rutil-asit karakterli rt rutil-bazik karakterli rt rutil-sellozik karakterli rt kaln rutil rt dier tipler

9.4.5. Boyutlar Kaynak yeterlilik snav, kaynaknn imalatta kullanaca malzeme kalnlnda (levha kalnl veya boru cidar kalnl) ve boru apnda olmaldr. Tablo 1 ve 2'de belirlendii gibi, levha kalnl, boru cidar kalnl ve boru apnn her iin, ayr ayr listelenmitir.

96

Tablo 1. Snav paras (levha veya boru) ve imalattaki geerlilik alan Deney kalnl t 3 mm'ye kadar 3 ila 12 mm 12 mm'nin zerinde
*) stisna: Gaz kaynanda 1,5 tye kadar

parasnn alan

malattaki

geerlilik

t ila 2t 3 mm'den 2t* ye kadar 5 mm.nin zerinde

Tablo 2. Snav para ap ve imalattaki geerlilik alan Deney parasnn ap D 25 mm'ye kadar 25 ila 150 mm 150 mm'nin zerinde mm alan D ila 2D 0.5 ila 2D en az 25 0,5 D'nin zerinde malattaki geerlilik

9.4.6. Kaynak Pozisyonlar Yeterlilik snavnda kullanlan pozisyonlar ve alar, imalatta kullanlanlarla ayn toleranslara sahip olmaldr.

PA PB PC PD PE PF PG H-L045

Oluk pozisyonu ke Yatay pozisyon Korni pozisyon ke tavan pozisyonu Tavan pozisyonu Aadan yukarya pozisyon Yukardan aaya pozisyon Aadan yukarya pozisyon, diki ekseni 45

97

ekil 1 Levhalardaki kaynak pozisyonlar

ekil 2. Borulardaki kaynak pozisyonlar

9.5. Kaynaknn Yeterlilik Alan Genel bir kural olarak snav paralar, kaynaknn sadece snavda kullanlan koullarda deil, daha kolay ekilde kaynak edilebilecei kabul edilen dier tm balantlar iin de yeterli olduunu gsterir. Her bir snav tr iin yeterlilik alan, uygun alt ksm ve tablolarla verilmitir. Bu tablolarda yeterlilik alan, ayn yatay satrda gsterilmitir. 9.5.1. Kaynak lemi Normal olarak her bir snav, bir yntem iin geerlidir. Yntemin deimesi yeni bir yeterlik snavnn yaplmasn gerektirir. Ancak bir kaynaknn, tek bir snavla veya ok yntemi bir birletirmeyi kapsamak zere kullanlacak iki ayr yeterlik snavyla, birden fazla kaynak yntemini yapmaya yeterli olduunu gstermesi mmkndr. rnein kk ksm korumal (altlkl) olarak TIG (141) yntemiyle ve geriye kalan ksm da rtl elektrodla ark kaynayla kaynak edilecek bir tek tarafl aln birletirmesi

98

iin yeterliinin gerektii bir durumda, kaynaknn yeterlii, aadaki yollarda biri ile snanabilir: a. Yeterlilik snavnn, ok yntemli bir birletirme eklinde yaplarak baaryla

tamamlanmas; yani yeterlilik snavnn snrlar dahilinde, kk ksmnn altlksz olarak TIG (141) kaynayla kaynak edilmesi ve sonraki st pasolarn rtl elektrodla ark kaynayla (111) kaynak edilmesi. b. Biri, kk pasosunun altlksz (korumasz) olarak TIG (141) kaynayla ayr bir snav ve dieri de rtl elektrod ile ark kaynayla (111) altlkt veya altlksz bir ekilde ift taraftan kaynak edilen bir snav ite, baaryla tamamlanmas. 9.5.2. Birletirme Tipleri Snav parasna bal olarak, kaynaknn yeterliliinin snand kaynak trleri, tablo 3'te gsterilmitir; aadaki kriterler, bu duruma uygulanabilir: a. b. Borulardaki aln kaynandaki yeterlilik, levhalardaki kaynaklar da kapsar. Levhalarn tm benzer pozisyonlarda aln kaynaklarndaki yeterlik, d ap > 500 mm

olan borulardaki aln kaynaklan iin de geerlidir. Dnel borular iin (c) maddesi geerlidir. c. Yatay (PA) veya korni (PC) pozisyonlarnda kaynak edilen levhalardaki aln kaynaklar

snavlarnda alnan yeterlilik, tablo 7'ye gre benzer pozisyonlarda kaynak edilen, d ap > 150 mm olan borulardaki aln kaynaklar iin yeterlilii de kapsar. d. Altlksz (kk korumasz) olarak tek taraftan yaplan kaynaklar, altlkt (kk korumal)

olarak tek taraftan yaplan kaynaklar iin ve altlkl veya altlksz olarak her iki taraftan yaplan kaynaklar iin de geerlidir. e. Altlksz (kk korumasz) olarak levhalarda ve borulardaki kaynak, ift taraftan yaplan Aln kaynaklar, benzer kaynak artlarnda ike kaynaklar iin de geerlidir. malat ileminin esas olarak ike kaynayla yapld durumlarda, kaynakam uygun

kaynaklar iin de geerlidir ancak altlkl olarak yaplanlar iin geerli deildir. f. g.

bir ike kayna snavnda da, yani levhada, boruda veya branman (borudan kol alma) balantsnda da yeterli olduunu kantlamas tavsiye edilir. h. Kkn ilenmedii ift taraftan kaynak, tek taraftan ve altl ki kaynaklar iin ve kkn Altlksz (kk korumasz)olarak borulardaki aln kaynaklarndaki yeterlilik, tablo 3 ve malat ileminin esas olarak branman kayna olduu veya karmak branman

ilendii ift taraftan kaynaklar iin de geerlidir. i.

7'deki gibi, ayn yeterlilik alan iindeki, branman balantlar iin alnan yeterlilii de kapsar. j. balantlarn ierdii durumlarda, kaynaknn zel olarak eitilmesi tavsiye edilir. Baz hallerde branman balants zerine bir yeterlilik snavnn yaplmas gerekebilir. Tablo 3. Aln birletirme snavlar iin geerlilik alan (Kaynak trnn ayrntlar)

99

9.5.3. Malzeme Gruplar Snav parasnn malzeme grubuna gre, kaynaknn yeterii olduu malzeme alan, tablo 4 ve 5'te verilmitir. Tablo 4. Esas metalin geerlilik alan

aretlerin Aklamas:

O deney srasnda kaynak edilen malzeme gruplar

100

x kapsanan malzeme gruplar 1) sadece ilave malzeme W11 olduu zaman geerli.

Tablo 5. Farkl metallerin birletirilmesinde geerlilik alan

9.5.4. rtl Elektrodlar Elektrod kaplamasnn trndeki bir deiiklik, kaynaknn tekniinde de bir deiiklii zorunlu klabilir. Bir elektrod kaplamas iin yaplm bir yeterlilik snav, kaynaknn tablo 6'da belirtilen dier kaplamalar iin de geerli olduunu kapsar.

1)

S, sadece snavda kullanlan zel elektrod kaplamas tr iin geerli olduunu belirtir.

Anahtar: *, x, Kaynaknn yeterlilik snavnda yeterli grld rtl elektrodu gsterir. Kaynaknn ayrca yeterli olduu elektrod gruplarn gsterir.

101

-,

Kaynaknn yeterli grlmedii elektrod gruplarn gsterir.

9.5.5. Koruyucu Gaz ve Dekapan Koruyucu gaz veya dekapandaki bir deiiklie izin verilir. (9.4.4.'e baknz). Ancak aktif bir koruyucu gazdan asal bir koruyucu gaza veya asal bir koruyucu gazdan aktif bir koruyucu gaza yaplan bir deiiklik, kaynak iin yeni bir yeterlilik snav yaplmasn gerektirir. 9.5.6. Boyutlar Levha kalnlna veya boru cidar kalnlna ve/veya boru apna gre geerlilik alan, tablo 1 ve 2'de gsterilmitir. 9.5.7. Kaynak Pozisyonlar Her bir kaynak pozisyonunun geerlilik alan, tablo 7'de verilmitir. Kaynak pozisyonlar ve kodlar, ISO 6947'ye gre ekil 1 ve 2'de verilmitir.

102

Tablo 7. Kaynak pozisyonlarna gre geerlilik alan

103

9.6. SINAVIN YAPILII VE MUAYENE 9.6.1. Gzlem Kaynak ileminin yapl ve snav paralarnn muayenesi, anlaan taraflarn kabul ettii bir snav uzman veya snav kuruluu tarafndan gzlenmelidir; bunlar, imalat irketin veya satn alcnn yeleri veya nc bir taraf olabilir. Snav paralar, kaynaktan nce, kaynak ve snav yapan tarafndan iaretlenmelidir. Snav yapan kii veya snav kuruluu, kaynak koullar yanlsa veya kaynaknn gerekli standartlar yerine getirmede, rnein ar ve/veya sistematik tamirler gerektirecek ekilde, teknik yetersizlii grlrse, snav durdurabilirler. 9.6.2. Snav paralarnn ekil ve boyutlar Gerekli snav paralarnn ekil ve boyutlar ekil 3,4,5 ve 6'da gsterilmitir.

ekil 3. Levhalarda aln kayna iin snav parasnn boyutlar (boyutlar mm cinsindendir)

ekil 4. Levhalarda ke kayna iin snav parasnn boyutlar (boyutlar mm cinsindendir)

104

ekil 5. Borularda aln toyna iin snav parasnn boyutlar (boyutlar mm cinsindendir)

ekil 6. Borularda ke kayna iin snav parasnn boyutlar (boyutlar mm cinsindendir) 9.6.3. Kaynak Koullar Kaynaknn yeterlilik snavndaki koullarn, imalattaki gerek koullara uygun olmas gerekir ve EN 288-2'ye gre hazrlanan WPS (Kaynak lem Spesifikasyonlar) izlenmelidir. WPS iin rnek format, bu standardn C ekinde verilmitir.

WPS'yi hazrlarken, aadaki koullar yerine getirilmelidir; a) b) c) Snav, imalatta kullanlacak kaynak yntem(ler)inde yaplmaldr. lave malzemeler, sz konusu kaynak yntem(ler)ine ve pozisyon(lar)na uygun olmaldr. Snav paras iin, levhalarn ve/veya borularn az hazrl, imalatta kullanlacak

105

azlara gre hazrlanmaldr. d) Snav parasnn boyutlar, bu standarttaki tablo ve ekillerde belirtilmitir. (Tablo1, 2 ve Kaynak donanm, imalatta kullanlana benzer olmaldr. Kaynak ilemi, normal olarak imalatta kullanlan branman balantlarnn ekil 3,4,5 ve 6'ya baknz). e) f)

pozisyon(lar)nda ve a(lar)da yaplmaldr. g) h) i) Esas metal, ilave metal ve dier yardmc malzemeler, imalatta kullanlan koullarla Kaynak ilemi, bu standardn 8. maddesine gre deerlendirilmelidir. Snav paras iin tannan kaynak sresi, normal imalat koullar altndaki ilem

uyumlu olmaldr.

sresiyle uyumlu olmaldr. j) Snav parasnn kk pasosunun ve kapak pasosunun ekiliinde en az bir kesinti ve bir WPS'de gerekli grlen herhangi bir n tavlama veya kontroll s girdisine, kaynaknn WPS'de gerekli grlen herhangi bir kaynak sonras sl ilem, eme testi gerekmedike Snav parasnn iaretlenmesi; Kaynaknn kapak pasosu hari dier tm pasolardaki kk hatalar, talayarak vs.

yeniden balama noktas bulunmal ve muayene edilecek uzunlukta iaretlenmelidir. k)

snav parasnda da uyulmas zorunludur. l) m) n) uygulanmayabilir.

veya imalatta kullanlan baka herhangi bir yntemle dzeltmesine izin verilmelidir. Bunun iin, snav yapan uzmann veya snav kuruluunun onay alnmaldr.

8.6.4. Muayene Yntemleri Kayna tamamlanan her bir para, kaynaktan hemen sonra gzle muayene edilmelidir. Gzle muayene, gerektiinde (Tablo 8) manyetik toz, penetran sv (ayrca ISO 3452'ye baknz) ve dier muayene yntemleriyle ve aln kaynaklar halinde de makro muayenelerle desteklenmelidir. Eer para gzle muayeneden geerse, ilave radyografik muayeneler, krma deneyleri ve makro

106

muayeneler gerekir (Tablo 8'e baknz). Makro numune, kayna aka gsterecek ekilde hazrlanr. Radyografi kullanld zaman, eme deneyi MIG/MAG (131, 135) yntemleriyle veya oksiasetilen (311) yntemiyle yaplan kaynaklara her zaman uygulanmaldr. Mekanik deneylerden nce, kullanlan, altlklar uzaklatrlmaldr. Snav paralar, kaynaklanan levhalarn iki ucundaki 25 mm'lik ksmlar hari tutularak, termik kesme ile veya mekanik yolla kesilebilir (ekil 7 ve 8). Tablo 8. Muayene Yntemleri

9.6.5. Snav Paras ve Muayene Numuneleri 9.6.5.1. Genel 9.6.5.2. ve 9.6.5.5.'de, snav parasnn ve muayene numunelerinin tip, boyut ve hazrlanmasna ait ayrntlar verilmitir. Ek olarak mekanik deneyler iin gerekli olan bilgiler verilmitir. 6.5.2. Levhalarn Aln Kayna

107

Radyografik muayene teknii kullanld zaman, snav paralarndaki kaynan muayene edilecek uzunluunun tmnn, Klas B teknii kullanlarak, ISO 1106-1 veya ISO 1106-2'ye gre, kaynak edildii durumdaki radyografisi ekilmelidir. Krarak muayene teknii kullanld zaman ise, snav parasnn muayene edilecek uzunluunun tm muayene edilmelidir ve bunu yapmak iin, snav parasndan her-birinin uzunluu 40 mm olmaldr. Gerekliyse, numune zerindeki diki ykseklii para kalnlna indirilebilir ve ek olarak, krlmann kaynak metalinden olmasn salamak zere, diki kenarndan ieri doru 5 mm derinlikte bir entik alabilir (ekil. 7b). Altlksz (banyo x emniyetsiz = kk korumasz) olarak (nb, ng), tek tarafl (ss) kaynak yaplmas halinde, muayene edilecek uzunluun yars kapak tarafndan ve dier yars da kk tarafndan muayene edilmelidir (ekil 7c ve 7d). 3 mm'den byk veya eit levha kalnlklar iin katlama deneyi yapldnda, 2 adet kk eme deney numunesi ve 2 adet de kapak eme deney numunesi, EN ile uyumlu olarak muayene edilmelidir. Esas metalin veya ilave metalin snekliliinin dkl, baka snrlamalarla snrlandrlmamsa, mesnet silindirlerinin ve silindirik basma kafasnn aplar 4t ve eme as da 120 olmaldr. 12 mm'den byk veya eit levha kalnlklar iin katlama deneyleri yerine, EN ile uyumlu 4 adet Yanlamasna Eme Deneyi yaplabilir.

ekil 7. Levhalarn aln kayna iin muayene numunelerinin hazrlanmas ve krarak muayenenin yapl (Boyutlar mm cinsindendir). 9.6.5.3. Levhalarn Ke Kayna Snav paras, krarak muayene amacyla birka numuneye ayrlabilir (ekil 8a'ya baknz.) Krma ilemi iin her bir numune, ekil 8b'de gsterildii gibi yerletirilmeli ve krldktan sonra muayene edilmelidir. Makro muayene yaplaca zaman, muayene uzunluu boyunca, eit boyda 4 adet numune

108

karlmaldr.

a) ift sayda numune karmak iin kesme (Gerektiinde ke dikiinde entik alabilir)

b) Krarak muayene

ekil 8. Levhalarn ke kayna iin muayene numunelerinin hazrlanmas ve krarak muayenenin yapl (boyutlar mm cinsindendir).

9.6.5.4. Borularn Aln Kayna Radyografik muayene teknii kullanld zaman, snav paralarndaki kaynan muayene edilecek uzunluunun tmnn, Klas B teknii kullanlarak, ISO 1106-1 veya ISO 1106-2'ye gre, kaynak edildii durumdaki radyografisi ekilmelidir. Krarak muayene teknii kullanld zaman ise, snav parasnn muayene edilecek uzunluunun tm muayene edilmelidir ve bunu yapmak in, snav parasndan birka muayene numunesi karlmaldr. (ekil. 9a). Eer boru ap, muayene edilemeyecek kadar kkse, iki veya daha fazla snav paras kaynak edilmelidir. Krarak muayene edilecek numunelerin her birinin uzunluu 40 mm olmaldr. Gerekliyse, numune zerindeki diki ykseklii para kalnlna indirilebilir ve ek olarak, krlmann kaynak metalinden olmasn salamak zere, diki kenarndan ieri doru 5 mm derinlikte bir entik alabilir (ekil 1. 9a). Altlksz (banyo emniyetsiz = kk korumasz) olarak (nb, ng), tek tarafl (ss) kaynak yaplmas halinde, muayene edilecek uzunluun (ekil 9a) yars kapak tarafndan ve dier yars da kk tarafndan muayene edilmelidir (ekil 9c ve 9d).

3 mm'den byk veya eit levha kalnlklar iin katlama deneyi yapldnda, 2 adet kk eme deney numunesi ve 2 adet de kapak eme deney numunesi, EN ile uyumlu olarak muayene edilmelidir. Esas metalin veya ilave metalin snekliliinin dkl, baka snrlamalarla snrlandrlmamsa,

109

mesnet silindirlerinin ve silindirik basma kafasnn aplar 4t ve eme as da 120 C olmaldr. PF, PG ve H-LO45 pozisyonlarnda kaynak yaplan snav paralarnn kesilmesi iin, muayene numuneleri farkl kaynak pozisyonlarndan alnmaldr. 12 mm'den byk veya eit levha kalnlklar iin katlama deneyleri yerine, EN ile uyumlu 4 adet Yanlamasna Eme deneyi yaplabilir. 9.6.5.5. Borularn Ke Kayna Krarak muayene iin, snav paras 4 adet veya daha fazla numuneye ayrlr ve krlr (ekil 10.) Makro muayene kullanld zaman, boru yzeyi boyunca eit uzunlukta en az 4 adet numune karlmaldr. 9.7. SINAV PARALARININ KABUL EDLEBLME GEREKLLKLER

Snav paralan, uygun hata tiplerine gre belirlenmi kabul edilebilme gereklilikleri erevesinde deerlendirilmelidir. EN 2652'de bu hatalarn nasl muayene edilecei tam olarak verilmitir. Aksi belirtilmedike, bu standarttaki muayene yntemiyle bulunan hatalarn kabul edilebilme gereklilikleri, ISO 5817'ye uygun olarak deerlendirilmelidir. Eer snav parasnda bulunan hatalar, ISO 5817'nin B seviyesi snrlar iindeyse, kaynaknn yeterlilii kabul edilir; ancak C seviyesinin uygulanmasn gerektiren ar kaynak metali ylmas, an diki dbkeylii, asn ike diki kalnl ve ar nfuziyet gibi hatalar haritir. Eer kaynaknn snav parasndaki hatalar, izin verilen maksimum deerleri ayorsa, bu kaynaknn yeterlilii onaylanmamaldr. Bu referans, tahribatsz muayene iin kabul kriterlerine de uygulanmaldr. Tm tahribatt ve tahribatsz muayeneler iin, belirlenmi ilem admlar takip edilmelidir. 9.8. SINAVLARIN TEKRARLANMASI 9.8.1. Genel Eer herhangi bir snav paras, bu standardn gerekliliklerini yerine getirmede yetersiz kalrsa, kaynak tarafndan yeni bir snav paras yaplmaldr.

Eer oluan hatann, kaynaknn becerisinin azlyla ilgili olduu sonucuna varlrsa, yeniden snava girmeden nce kaynakya, ek bir eitimden gemeden, bu standardn gerekliliklerini yerine getirmede yetersiz olaca bildirilmelidir. Eer oluan hatann, metalrjik veya baka herhangi bir olaand nedenden kaynakland ve kaynaknn becerisiyle dorudan ilgisi olmad sonucuna varlrsa, yeni snav malzeme ve koullarnn kalite ve dzgnlnn yeterliliini onaylamak iin, ilave bir snavn yaplmas gerekir. 9.8.1. lave Muayene Numuneleri a) Eer eme deneyi numuneleri, snavda baarsz olursa, ya ayn snav parasndan ya

110

da gerekliyse ilave bir snav parasndan iki ilave numune karlr ve ayn muayenelere tabi tutulur. Her iki numune de tatminkr olmaldr, b) Eer krarak muayene numunesi, kabul edilemeyecek derecede hatalar gsterirse,

(8.2a'da) belirtildii gibi, iki ilave numune karlabilir. c) Eer 8.2a ve 8.2b'ye gre karlan bu ilave numuneler, bu standardn gerekliliklerini

yerine getirmezse, hata nedeni aklanmaldr. d) e) Sabit eksenli halde kaynak edilen bir borudan karlan bir eme veya krma muayene Eer makro kesit kabul edilemez durumdaysa, iki ilave numune daha, 8.2a ve 8.2b'de

numunesi baarsz olursa, ayn paradan iki ilave numune karlmaldr. belirtilen ekilde karlabilir. 9.9. GEERLLK SRES Kaynaknn yeterliliinin geerlilii, tm gerekli muayenelerin tatminkr ekilde tamamland tarihte balar. Bu tarih, sertifikaya konan balang tarihinden farkl olabilir. Bir kaynaknn yeterlilii, ilgili sertifikann iveren/koordinatr tarafndan alt aylk aralklarla imzalanmas ve aadaki koullarn tm olarak yerine getirilmesi halinde, iki yllk bir sre iin geerlidir. a) Kaynak, yeterli grld alandaki kaynak ilerinde srekli olarak altn imaldr. Alt aydan daha uzun olmayan bir sre ara vermeye izin verilir. b) Kaynaknn almas, yeterlilik snavnn gerekletirildii teknik koullarla genel olarak

uyumlu olmaldr, c) Kaynaknn bilgi ve becerisinin soruturulmasna yol aacak zel bir neden olmamaldr.

Eer bu koullarn herhangi birine uyulmazsa, yeterlilik iptal edilmelidir.

9.9.2. Srenin Uzatlmas Sertifikadaki yeterliliin geerlilik sresi, 9,1'deki ve bununla ilgili olarak aadaki koullarn tmyle yerine getirilmesi durumunda, orijinal yeterlilik alan iinde, iki yllk bir ilave sre iin uzatlabilir: Kaynak tarafndan yaplan imalat kaynaklar, gerekli kalitede olmaldr. Krarak muayeneyle ilgili veya rnein X-nlar veya ultrasonik muayene belgeleri deney kaytlar gibi, deney kaytlar veya sorumlu koordinatrn yorumlar, kaynak yeterlik sertifikasyla ilgili dosyada bulunmaldr. Snav yapan veya snav kuruluu, yukardaki koullarn yerine getirildiini onaylamal ve kaynaknn yeterlilik sertifikasn imzalamaldr. 9.10. SERTFKALANDIRMA Kaynaknn, performans yeterlilik snavn baaryla getii sertifikalandrlmaldr. Tm ilgili

111

snav koullar, sertifikaya kaydedilmelidir. Kaynak, sz konusu snavlarn har-hangi birinde baarsz olursa, herhangi bir sertifika dzenlenmemelidir. Sertifika, snav yapann veya snav kuruluunun tek bana sorumluluu altnda dzenlenmeli ve B ekinde ayrntlar verilen tm bilgileri iermelidir. C ekinde gsterildii gibi, imalatnn WPS'si, bu standartta sz edilen malzemeler, kaynak pozisyonlar, yntemler ve yeterlilik alan vs. ile ilgili bilgileri iermelidir. Kaynak yeterlilik snav sertifikas, resmi CEN dillerinden (ngilizce, Franszca ve Almanca) en az birinde dzenlenmelidir. Mesleki bilginin pratik snav ve muayenesi (D ekine baknz), "kabul edilmitir" veya "snanmtr" eklinde iaretlenmelidir. zin verilen alanlar dnda, yeterlilik snavnn temel deikenlerinde yaplacak herhangi bir deiiklik, yeni bir snav ve yeni bir yeterlilik sertifikasn gerekli klar. 9.11. ARETLEME Bir kaynaknn yeterliliinin iaretlenmesi, aadaki balklar verilen srada ermelidir (bu sistem, bilgisayarlatrmada da kullanlabilecek tarzda dzenlenmitir). Bu standardn numaras Temel deikenler Kaynak yntemi Yar mamul Balant tr Malzeme grubu : 4.1'e ve ISO 4063'e gre. : levha (P), boru (T), 4.2'ye gre. : aln kayna (BW), ke kayna (FW), 4.2'ye gre. : 4.3'e gre.

lave metal Snav parasnn boyutu Kaynak pozisyonlar

: 4.4'e gre. : kalnlk (t) ve boru ap (D), 4.5'e gre. : 4.6, ekil 1 ve 2'ye ve ISO 6947'ye gre.

Kaynak trnn ayrntlar : 5.3 ve Tablo 3'e gre, ksaltmalar iin 3.3'e baknz.

- bilgisayarlatrma iin kullanlan iaretleme, aadaki formatta olmaldr. "XX XXXXX, "XXX, X, "XX', "XXX", XXXX", "XXXXXX", 'XX', "XX". rnek: EN 287-1", 111", "P", "W11 RB, "t10", D200", H-L045", "ss", nb, 4. Maddede verildii srada kaynak trnn ayrntlarnn dier elemanlar eklendiinde " " ile

112

ayrlmaldr. Bu elemanlar, bilgisayar kaydnn paras deildir. aretleme rnei I: Kaynak yeterlilii EN 287-1 111 P BW W11 B t09 PF ss nb Aklama: Kaynak yntemi: rtl elektrodla ark kayna Levha: Aln kayna: Malzeme grubu: ostenitik elik lave metal: bazik rtl Snav parasnn boyutu: kalnlk 9 mm Kaynak pozisyonu: levhada aln kayna, yukar doru Kaynak trnn ayrntlar: tek tarafl Altlksz aretleme rnei II: Kaynak yeterlilii EN 287-1 311 T BW W01 nm t02 D20 PA ss nb Aklama: Kaynak yntemi: oksi-asetilen kayna Boru: Aln kayna: Malzeme grubu: dk karbonlu alamsz elik lave metal: ilave metal yok Snav parasnn boyutu: kalnlk 2 mm boru ap 20 mm Kaynak pozisyonu: boruda aln kayna, dnel boru, yatay eksen, yatay Kaynak trnn ayrntlar: tek tarafl altlksz PA ss nb 311 P BW W01 nm t02 D20v 111 P BW W11 B t09 PF ss nb

NOT: Bu iaretleme rneklerinde kullanlan ksaltmalarn aklamalar iin 3. maddeye baknz.

113

EK A (Bilgi vermeye yneliktir)

elik gruplarnn karlatrlmas EN 287-1 kaynak yeterlilik standardndaki elik gruplarnn, En 288-3 kaynak ilem standardndaki elik gruplaryla karlatrlmas.

ELK GRUPLARI

Kaynak standard EN 287-1

yeterlilii

EN288-3'egre kaynak ilemi

W 01 W 02

1 4,5,6 2, 3, 7,

W 03

5< % Ni 9 Nikel ieren elikler dahil deildir.1) 8 9

W 04 W 11

1) zel kaynak yeterlilii snavn gerektirir (5.3'e baknz.)

114

EK B (Bilgi vermeye yneliktir) Kaynak Snav Sertifikas

115

EK C (Bilgi vermeye yneliktir)

malatnn Kaynak lem Spesifikasyonu (WPS) (EN 288-2-ye baknz)

116

EK D (Bilgi vermeye yneliktir) Mesleki Bilgi D.1. Genel

Mesleki bilginin snanmas tavsiye edilir ancak zorunlu deildir. Ancak baz lkeler, kaynaknn bir mesleki bilgi snavna tabi tutulmasn gerekli grebilir. Eer mesleki bilgi snav yaplmsa, kaynak sertifikasna kaydedilmelidir. Bu ek, kaynaknn ilemleri izleyebildiinden ve yaygn uygulamalar yerine getirebildiinden emin olma iin sahip olmas gereken mesleki bilgilerin snrlarn tespit eder. Bu ekte belirtilen mesleki bilgi, sadece en basit seviyede verilmitir. eitli lkelerdeki farkl eitim programlar nedeniyle, mesleki bilginin sadece genel amalarn ve kategorilerini standartlatrmak amalanmtr. Kullanlan gerek sorular, her lkenin kendisi tarafndan oluturulmal ancak kaynaknn yeterlik snavlarna uygun olarak, D.2 maddesinde belirtilen sorular iermelidir. Pratikte Kaynak Mesleki Bilgi Snavlar, aadaki yntemlerin biriyle veya bu yntemlerin bileimiyle yaplabilir. a) b) c) d) Yazl ama snavlar (oktan semeli); Yazl bir soru setini izleyerek, szl sorgulama; Bilgisayar snav; Yazl bir kriter setini izleyerek, gsteri/gzlem snav.

Mesleki bilgi snav, yeterlik snavnda kullanlan kaynak yntemiyle ilgili konularla snrldr. D.2. Talepler O2.1. Kaynak Donanm D.2.1.1. Oksi-Asetilen Kayna a) b) c) Gaz tplerinin tanmlanmas Temel deikenlerin tanmlanmas ve montaj Doru fle memelerinin ve kaynak torlarnn seimi

D.2.1.2. Elektrik Ark Kayna a) b) c) Temel bileenlerin ve donanmlarn tanmlanmas ve montaj Kaynak akmnn tr Kaynak iparas kablosunun doru balanmas

117

D.2.2. Kaynak Yntemi1) D.2.2. Oksi-Asetilen Kayna (311) a) b) c) d) a) b) Gaz basnc Meme boyutunun seimi Gaz alev tr Ar tavlamann etkisi Elektrodlarn tanmas ve kurutulmas Elektrod trlerinin farklar

D.2.2.2. rtl Elektrod Ark Kayna (111)

D.2.2.3. Koruyucu Gaz Altnda Kaynak (114, 131, 135, 136, 137, 141, 151) a) b) c) d) e) a) b) Elektrodlarn tr ve boyutlar Koruyucu gazn ve ak debisinin tanmlanmas {141 hari) Meme/Kontak borusu'nun tr, boyut ve bakm Metal transferi eklinin seimi ve snrlan Kaynak arknn atmosferden korunmas Tozlarn kurutulmas, sevkedilmesi ve doru ekilde yeniden toplanmas Kaynak kafasnn doru konum ve hz

D.2.2.4. Tozalt Kayna (12)

D.2.3. Esas Metaller a) b) c) a) b) c) d) e) f) Malzemelerin tanmlanmas n tavlamann yntemi ve kontrol Pasolar aras scakln kontrol Sarf malzemelerinin tanmlanmas San* malzemelerinin depolanmas, tanmas ve koullar Doru boyutun seimi Elektrodlarn ve dolgu tellerinin temizlii Tel sarmnn kontrol Gaz ak debisinin ve kalitesinin kontrol ve gzlenmesi

D.2.4. Sarf Malzemeleri

D.2.5. Gvenlik ve Kazalarn nlenmesi D.2.5.1. Genel a) b) c) d) Gvenliin birletirilmesi, ayarlama ve kapatma prosedr Kaynak alev ve gazlarnn gvenlik kontrol Kiisel korunma Yangn zararlar

118

e) f)

Kapal hacimlerde kaynak Kaynak ortamnn havadarl

1)Numaralar iin ISO 4063'e baknz

D.2.5.2. Oksi-Asetilen Kayna a) b) c) Sktrlm gazlarn gvenlikli depolanmas, tanmas ve kullanm Gaz hortum ve fittinglerinin zayflama muayenesi Bir geri tepme olaynda alnmas gereken nlemler Elektrik okunun artan zarar ortam Arktan yaylan radyasyon Ark gezinmesi etkisi

D.2.5.3. Tm Ark Yntemleri a) b) c)

D.2.5.4. Koruyucu Gaz Artnda Kaynak a) b) Sktrlm gazlarn gvenlikli depolanmas, tanmas ve kullanm Gaz hortum ve fittinglerinin zayflama muayenesi

D.2.6. Kaynak Sras/lemleri Kaynak ilem gerekliliklerinin deerlendirilmesi ve kaynak parametrelerinin etkisi D.2.7. Az Hazrlama ve Kaynak Gsterimi a) b) Kaynak az hazrlnn, ilem spesifikasyonuna (WPS) uygunluu Eriyen yzeylerin temizlii

D.2.8. Kaynak Hatalar a) b) c) Hatalarn tanmlanmas Nedenler nleme ve giderme ilemi

D.2.9. Kaynak Yeterlilii Kaynak, yeterlilik alan hakknda bilgilendirmelidir.

119

BLM 10. EN 287-2'YE GRE ALMNYUM KAYNAKISI YETERLLK SINAVI

Bu blmde, Avrupa Standard EN 287-2'e gre alminyum esasl malzemelerin eritme kaynanda kaynak yeterlilik snavnn yapl dzeni verilmitir. Bu blmdeki ekil ve tablolarn numaralar, orijinal standarttaki ekil ve tablo numaralarnn aynsdr. 10.1. Giri Kaynak snavlar iin Avrupa standard olan 287, Avrupa Standardizasyon kuruluu CEN'in 121 Numaral Teknik Komitesinin 2 Numaral ALIMA GRUBU (CEN/TC 121 /WG 2 ) tarafndan Haziran 1991'de Kaynak teknii konusundaki ilk Avrupa Standard olarak hazrlanmtr. Bu standardn hazrlanmasnda DIN 8561 normlar esas alnmtr. EN287 Eritme kayna kaynaklarnn snav Ksm 1: elik kaynaks iin Ksm 2: Alminyum Kaynaks iin. Her iki ksm da ayn yapdadr ve ierii byk lde ayndr. Ancak alminyuma ait zellikler bakmndan EN 287-2'nin ierii deiikliktir. 10.2. Standardn Kapsam ve Amac Bu standart, alminyum ve alamlarnn kaynanda kaynak performansnn yeterliliinin snav iin temel gereklilikleri, yeterlilikleri, yeterlilik alann, snav koullarn, kabul artlarn ve sertifikasn belirlenmektedir. Yeterlik snav srasnda kaynak, yeterliliini gstermek zorunda olduu kaynak ilemleri, malzemeleri ve emniyet artlar hakknda yeterli pratik deneyime ve mesleki bilgiye sahip olduunu ispatlamak zorundadr. Bu standart, alc, muayene yetkilileri veya dier organizasyonlar tarafndan kaynaknn yeterliliinin snanmas gereken durumlarda uygulanr. Bu standartta sz edilen kaynak ilemleri, elle veya ksmen mekanize kaynaklardaki eritme kaynak yntemlerini kapsar. Tam mekanize veya tam otomatik kaynak ilemleri, bu standardn kapsam dndadr. Bu standart, dvme, hadde veya dkme malzemelerden yaplan yar veya bitmi mamullerde, kaynaknn yeterliliinin snanmasn ierir. Yeterlik snav sertifikas, sadece snav yapann veya snav kuruluunun sorumluluu altnda verilir. 10.3. Kaynak Yntemleri Alminyum kaynaks, aadaki kaynak yntemlerinden snava girebilir: 131 Metal Inert Gaz (MIG) Kayna 141 Tungsten Inert Gaz (TIG) Kayna 15 (Tungsten) Plazma Kayna 10.4. Malzeme Gruplar Bir kaynaknn yeterliini gstermek amacyla, teknik olarak belirlenen snavlarn gereksiz yere tekrarn en aza indirmek iin, benzer metalrjik ve kaynak karakteristiklerine sahip elikler gruplandrlmtr. (Tablo 1 )

120

Tablo 1. Alminyum malzemelerin geerlilik alan Snav Parasnn Geerlilik Alan W 21 W 22 W 23 W 21 * X X Geerlil ik Alan W 22 X * X W 23 *

* : Deney srasnda kaynak edilen malzeme gruplar aret aklamas x: Kapsanan malzeme gruplar - : Geerli olmayan malzeme gruplar Grup W 21 Saf alminyum veya % 1,5'a kadar alam ieren AIMn-alamlar: rnein: AL 99,8 Al 99,5 Al 99 AlMn 1 Grup W 22 Yalandrlmayan alamlar En fazla % 5,6 Magnezyum ieren alminyum alamlar ;rnein: AlMg 1....5 AlMg 3 Mn, AlMg 4,5 Mn, Alminyum - Silisyum alamlar Grup IV 23 Yalandrlabilen alamlar AIMgSi 0.5....1, AlSiMgMn, AlZn 4,5 Mg 1, AlSiMg (Dkm alamlar), AlSiCu (Dkm alamlar) Tablo 2'de farkl gruplardan malzemelerin kaynandaki geerlilik alanlar verilmitir.

Tablo 2. Farkl metallerin birletirilmesinde geerlilik alan Snav Parasnn Malzeme Gurubu W 21 W 22 W 23 Geerlilik Alan W 22'e kaynak edilen W 21 (*) W 21 'e kaynak edilen W 22 (*) W 21 'e kaynak edilen W 22 (*) W 21 'e kaynak edilen W 22 (*) (*) Farkl gruplardan metallerin birletirilmesinde ilave metal, esas metallerden biri ile ayn olacaktr.

121

105. lave ve Yardmc Malzemeler ou kaynak yeterlik snavnda, ilave malzemenin esas malzeme ile benzer olduu kabul edilir. Bir malzeme grubu iin uygun olan ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan kullanlarak bir kaynak snav yapldnda, bu snavn, kaynaknn ayn malzeme grubu iin, dier benzer sarf malzemelerinin (ilave metal, koruyucu gaz ve dekapan) kullanmnda da yeterli olduunu gsterdii kabul edilir 10.6. Snav Parasnn Boyutlar ve Geerlik Atan Snav paralarnn boyutlar ekil 1,2,3,ve 4 teki gibidir. 10.6.1. Salarn Kalnlklar ve Geerlilik Alanlar Salarn kalnlklar ve geerlik alanlar tablo 3'de verilmitir. Tablo 3, Alminyum snav paralarnda salarn kalnlklar ve geerlilik alanlar

Snav Parasnn Kalnl t (mm) <125 >125

Geerlilik Alan 0.7 t - 2.5 t 6 mm < t < 40 mm (*)

(*) 40 mm den kaim paralarda zel snavlar gerekir. Bu durum, snav sertifikasnda belirtilmelidir.

10.6.2. Borularn aplar ve Geerlilik Alanlar Borularn aplan ve geerlilik alanlar tablo 4'de verilmitir. Tablo 4. Borularn aplar ve geerlilik alanlar Boru ap D Snav paras kalnl mm <125 <125 Geerlilik alan (*) 0.5 D >0.5 D

(*) i bo profillerde D, ince cidarn kalnl 10.7. Snav Paralarnn Kaynak Pozisyonlar Kaynak pozisyonlarnn iaretlenmesi SOdan alnmtr. Pozisyonlar aada gsterilmitir

122

(Tablo 5). 10.8. Birletirme ekilleri le lgili Kriterler Snav parasna bal olarak, kaynaknn yeterliinin snand kaynak trleri, tablo 5'de gsterilmitir; aadaki kriterler, bu duruma uygulanabilir: a) b) Borulardaki aln kaynandaki yeterlik, levhalardaki kaynaklar da kapsar. Levhalarn tm benzer pozisyonlarda aln kaynaklarndaki yeterlik, d ap > 500 mm

olan borulardaki aln kaynaklar iin de geerlidir. Dnel borular iin (c) maddesi geerlidir.

ekil 1. Saclarda aln kayna iin snav parasnn boyutlar

ekil kayna in boyutlar

Saclarda

ke

snav

parasnn

ekil 3. Borularda aln kayna iin snav parasnn boyutlar

ekil 4. Borularda ke kayna iin snav parasnn boyutlar

c)

Oluk (PA) veya korni (PC) pozisyonlarnda kaynak edilen levhalardaki aln kaynaklar

123

snavlarnda alnan yeterlik, benzer pozisyonlarda kaynak edilen d ap 150 mm olan borulardaki aln kaynaklar iin yeterlii de kapsar. d) Altlksz (Kk) korumasz) olarak tek taraftan yaplan kaynaklar, altlkl(Kk korumal)

olarak tek taraftan yaplan kaynaklar iin ve altlkt veya altlksz olarak her iki taraftan yaplan kaynaklar iin de geerlidir. e) Aftlkl (kk korumal) olarak levhalarda ve borulardaki kaynak, ift taraftan yaplan Aln kaynaklar, benzer kaynak artlarnda ike kaynaklar iin de geerlidir. malat

kaynaklar iin de geerlidir ancak altlksz olarak yaplanlar iin geerlik deildir. f) ileminin esas olarak ike kaynayla yapld durumlarda, kaynaknn uygun bir ike kayna snavnda da, yani levhada, boruda veya branman(borudan kol alma) balantsnda da yeterli olduunu kantlamas tavsiye edilir. Aln dikilerinin snav kriterleri tablo 6'da gsterilmitir. 10.9. Muayene Yntemleri Kayna tamamlanan her para, kaynaktan hemen sonra gzle muayene edilmelidir. Gzle muayene gerektiinde (tablo 7) manyetik toz penetran sv ve dier muayene yntemleriyle ve aln kaynaklar durumunda da mikroskopik muayenelerle desteklenmelidir. Eer para gzle muayeneden geerse, ilave radyografik muayeneler, krma deneyleri ve makro muayeneler gerekir, (Tablo 7) Tablo 5. Levhalardaki kaynak pozisyonlar

124

Tablo 6. Aln dikilerinin snav kriterleri (kaynak eklinin ayrntlar)

Tablo 7. Alminyum paralar iin muayene yntemleri

Makro numune kayna aka gsterecek ekilde hazrlanr ve dalanr. Radyografik muayene teknii kullanld zaman, eme deneyi, MIG/MAG (131, 135)

125

yntemleriyle veya oksi asetilen (311) yntemiyle yaplan kaynaklara her zaman uygulanr. 10.10. Tahribatl Muayeneler Krarak muayene teknii kullanld zaman, snav parasnn muayene edilecek uzunluunun tm muayene edilmelidir ve bunu yapmak iin snav parasndan birka muayene numunesi karlmaldr. Krarak muayene edilecek numunelerin her birinin uzunluu 40 mm olmaldr. Gerekliyse, numune zerindeki diki ykseklii para kalnlna indirilebilir. Ve ek olarak krlmann kaynak metalinden olmasn salamak zere, diki kenarndan ieri doru 5 mm derinlikte bir entik alabilir, Altlksz (banyo emniyetsiz kk korumasz) olarak (nb. ng), tek tarafl (ss) kaynak yaplmas halinde, muayene edilecek uzunluun yars da kk tarafndan ve dier yars da kk tarafndan muayene edilmelidir. 3 mm'den byk veya eit levha kalnlklar iin katlama deneyi yapldnda, 2 adet kk eme deney numunesi ve 2 adet de kapak eme deney numunesi EN ile uyumlu olarak muayene edilmelidir. Esas metalin veya ilave metalin snekliliinin dkl, baka snrlamalarla snrlandrlmamsa, mesnet silindirlerinin ve silindirik basma stampalarnn aplar 4 t ve eme as 120 olmaldr. 12 mm'den byk veya eit levha kalnlklar iin katlama deneyleri yerine EN ile uyumlu 4 adet yanlamasna eme deneyi yaplabilir. Yalandrlabilen alminyum alamlarnn kaynaklarnn snavnda, eme muayenesi (sadece 131 MIG kaynak ynteminde) ekme muayenesi yaplabilir. Ke kayna yaplan snav paralarnda, birka krma numunesinin karlmas gerekir. Krlmann kaynak dikiinden olmasn salamak amacyla, dikiin kapak pasosunun olduu tarafnda entik alabilir. 10.11. Snav Parasnn Deerlendirme Koullar Gzle, radyografik ultrasonik, krma veya ekme muayenesi uygulandnda, ISO/ 10042 standardnn B deerlendirme grubu uygulanmaldr. Aln kaynanda diki taknl, ke kaynanda diki ls taknl ve aln dikilerinde kkn sarkkl hatalarnda ise, C deerlendirme grubu uygulanabilir. 10.12. lave Muayene Numuneleri Bu standardn gereklerinin yerine gelmesinde yeterlik salanmamsa, kaynaknn yeni bir snav paras kaynak yapmas gerekir. Krma veya eme numunelerinin koullar salamamas durumunda ise, ayn snav parasndan ilave 2 numune karlabilir. Her iki numunenin de koullar salamas gerekir. 10.13. Bir Kaynaknn Yeterlilik Sresi Bir kaynaknn yeterlilii, ilgili sertifikann iveren/koordinatr tarafndan alt aylk aralklarla imzalanmas ve aadaki koullarn yerine gelmesi artyla iki yllk bir sre iin geerlidir. a) Kaynak, yeterli grld alandaki kaynak ilerinde srekli olarak altrlmaldr. Alt

126

aydan daha uzun olmayan bir sre ara vermeye izin verilir. b) Kaynaknn almas, yeterlik snavnn gerekletirildii teknik koullarla genel olarak

uyumlu olmaldr. c) Kaynaknn bilgi ve becerisinin soruturulmasna yol aacak zel bir neden

bulunmamaldr. Eer bu koullarn herhangi birine uyulmazsa, yeterlik iptal edilmelidir. 10.14. Srenin Uzatlmas Sertifikadaki yeterliliin geerlilik sresi, 10.9'daki ve bununla ilgili olarak aadaki koularn tmyle yerine getirilmesi durumunda, orijinal yeterlilik alan iinde, iki yllk bir ilave sre iin uzatlabilir; Kaynak tarafndan yaplan imalat kaynaklar, gerekli kalitede olmaldr. Krarak muayeneyle ilgili veya rnein X nlar veya ultrasonik muayene belgeleri veya

deney kaytlar gibi, deney kaytlar veya sorumlu koordinatrn yorumlar, kaynak yeterlilik sertifikasyla ilgili dosyada bulunmaldr. Snav yapan veya snav kuruluu, yukardaki koullarn yerine getirildiini onaylamal ve kaynaknn yeterlilik sertifikasn imzalamaldr, 10.15. Sertifikalandrma Kaynaknn, performans yeterlilik snavn baaryla getii sertifikalandrlmaldr. Tm ilgili snav koullan, sertifikaya kaydedilmelidir. Kaynak, sz konusu snavlarn herhangi birinde baarsz olursa, herhangi bir sertifika dzenlenmemelidir. Sertifika, snav yapann veya snav kuruluunun tek bana sorumluluu altnda dzenlenmeli ve B ekinde ayrntlar verilen tm bilgileri iermelidir. C ekinde gsterildii gibi, imalatnn WPS (Welding Process Specifications=Kaynak lem Talimatlar)'si, bu standartta sz edilen malzemeler, kaynak pozisyonlar, yntemler ve yeterlilik alan vs. ile ilgili bilgileri iermelidir. Mesleki bilginin pratik snav ve muayenesi (D ekine baknz), "kabul edilmitir" veya "snanmtr" eklinde iaretlenmelidir. zin verilen alanlar dnda, yeterlilik snavnn temel deikenlerinde yaplacak herhangi bir deiiklik, yeni bir yeterlilik sertifikasn gerekli klar. 10.16. iaretleme Bir kaynaknn yeterliliinin iaretlenmesi, aadaki balklar, verilen srada iermelidir, (bu sistem, bilgisayarlatrmada da kullanlabilecek tarzda dzenlenmitir). Bu standardn numaras Temel deikenler Kaynak yntemi Yar mamul Balant tr Malzeme grubu : levha (P), boru (T), :aln kayna (BW), ke kayna (PW)

127

lave metal Snav parasnn boyutu : kalnlk (t) ve boru ap (D), Kaynak pozisyonlar Kaynak trnn ayrntlar : ISO 6947'ye gre.

Kullanlan ksaltmalar: P T BW PW D t nm wm mb gb bs gg nb ng ss : Levha : Boru : Aln kayna : ke kayna : Boru d ap : Sac veya boru cidar kalnl : ilave metal olmadan : ilave metal ile : kk korumal kaynak : kkn gazla korunmasyla kaynak : ift tarafl kaynak : kkn tekrar oyularak ilenmesi : kk korumas olmadan kaynak : kkn tekrar ilenmemesi : tek taraftan kaynak

aretleme rnei: Kaynak snav EN 287-2 141 T BW W21 nm t02 D20 PA ss mb Kaynak snav Kaynak yntemi Boru Aln dikii Malzeme grubu lave metal Snav metal : Alminyum kaynaks snav -EN 287 -2 :Tungsten Inert Gaz (TIG) kayna - 141 :T :BW :Saf Alminyum W 21 :Yok-nm :Kalnlk 2 mm -t02

Boru ap 20 mm - D 20 Kaynak pozisyonu : dnel yatay eksen oluk pozisyonu PA Dikiin yapl kk korumal - mb :tek taraftan kaynak ss

128

10.17 EN 287-1 standartlarndaki deiiklikler CEN/TC 121/SC 2 komitesinin 9-10 Ocak 1995 gnlerinde Berlin'de yapt toplantda, EN 287-1 ve -2 standartlarnda baz deiiklikler kabul edilmitir. Bu deiiklikler bu kitaptaki madde numaralaryla verilmitir: Blm 9.3.teki Deiiklikler Bu blmde aadaki ksaltma ve semboller kabul edilmitir: gb": Kkn gaz korumal olarak kayna Blm 9.4.1.'deki Deiiklikler a) b) 12 yerine 121: Tel elektrodla tozalt kayna 137: zl telle MIG-kayna

Blm 9.4.3.1. 'deki Deiiklikler W01 ve W03 malzeme gruplarnda akma dayanm st snr 355 N/mm2 'ye karlmtr. Blm 9.4.6. 'deki Deiiklikler Bu blme 2 kaynak pozisyonu ilave edilmitir: a) b) H-L045 pozisyonunda kaynak edilen aln dikili boru snav paras (ekil 1). Bu PA pozisyonundaki ike dikiti boru snav paras (ekil 2). Bu pozisyonda oluturulan ekil 2. ilave snav paras: ike dikili boru

pozisyonda oluturulan snav paras, PG pozisyonundaki kaynak ilemlerini de kapsar.

snav paras, PA pozisyonundaki ike dikili levha snav parasn da kapsar. ekil 1. lave snav paras : Aln dikili boru

Blm 9.5.2. 'deki Deiiklikler Levhalarda aln dikii snavlar, ayn pozisyondaki d ap > 500 mm olan borulardaki aln dikii snavlarn da kapsar. Blm 9.6.4. 'deki Deiiklikler Tablo 8'deki 5.dipnot "8 mm'nin zerindeki levha kalnlklarnda radyografik muayene yerine ultrasonik muayene yaplabilir."

129

Blm 9.6.5.2. 'deki Deiiklikler Bu blmde tahribatl ve tahribatsz muayenelerin denklii salanmtr. 120'lik eme as, en dk deer olarak tespit edilmitir. Krarak muayenede krma numunesinin deney boyu=40'mm den = 50 mm'ye ykseltilmitir. Blm 9.7'deM Deiiklikler Bu blmde ISO 5817 yerine EN 25817 yazlmtr. Blm 9.11 'deki Deiiklikler 12,5 mm'lik bir t kalnlndaki ve 168,3 mm bir D apndaki boruda 141 /111 kombinasyonu iin rnek iaretleme tespit edilmitir. Byle bir kaynak snavnn iaretlenmesi aadaki gibidir: Her ikisi de kullanlan yntemler iin iaretleme rnei: EN 287-1 141 T BW W01 wm t3,5D168,3 PF ss nb EN 287-1 111 T BW B01 B 19,5 D168,3 PF ss mb Alternatif iaretleme EN 287-1 141/111 T BW W01 wm/B t12,5 D1168,3 PF ss nb/mb 10.18. EN 287-2'deki Deiiklikler Malzeme gsterimlerinde alminyum alamlar iin yeni Avrupa Standard kullanlmtr. Snav paralarnda sadece PA pozisyonunda ike dikili boru snav paras kabul edilmitir. HL045 pozisyonundaki atn dikili boru snav parasnn, alminyum kaynak snav iin gerekli olmadna karar verilmitir.

130

BLM 11. DVS-1151'E GRE GAZ KAYNAK RETMENNN ETM VE SINAVI 11.1. Genel Kaynak retmeni snavnda, kaynaklarn eitimi ve kontrol iin gerekli pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride "usta" olarak kabul edilir ve yksek mevkiide istihdam edilir. 11.1.1. Geerlilik Alan Kaynak retmeni, kaynak eitim kurslarnda, kendi uzmanlk alannda kaynaklar eitmekle yetkilidir. Ayrca kendisi de ayn snavdan gemise ve bu geerlilii halen devam ediyorsa, kurslarda kaynaklar DIN 8560 veya dier snavlara gre eitebilir. Kaynaklarn eitim kurulularnda eitiminin yaplabilmesi iin, eitim kurulularnn

yetkilendirilmi olmas gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 yl geerlidir ve bir 3 yl daha uzatlabilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu" (DVS-1154) programnn dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni snav, zellikle alamsz ve dk alaml eliklerin, dkme demirin ve bakrn gaz kayna ile sert lehimleme ve elle alevle kesme konularyla snrldr. 112. Koullar 11.2.1. 24 yan tamamlam olmak. 11.2.2. Uygun bir sertifika ile gaz kaynaks olarak pratikte en az 3 yl alm olmay ispatlamak. 11.2.3. DIN 8560 (TS 6868) R II snav grubuna gre bir boru kaynaks snavnda gemi olmay ispatlamak. 11.2.4. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak. 11.3. Eitim Gaz kaynak retmeni eitimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yaplr. Bu srenin 160 saatini pratik ksmdan 56 saatini ise mesleki teorik ksm oluturur. 11.3.1. Pratik Eitim -160 Saat Kursta, Tablo 58'de verilen snav devleri hazrlanr

11.3.2. Mesleki Teorik Eitim -56 Saat Gaz kaynak retmeni kursunun mesleki teorik eitim blm, aadaki konulardan oluur: Mesleki Bilgi, Gemi (40 saat) Kaynak yntemleri ve donanmlar, Malzemelerin kaynak srasndaki davran, Kaynakta kullanlan ilave malzemeler,

131

 gvenlii, Mesleki Bilgi, zel (16 saat) Kaynak gazlar ve kaynak alevi, Kaynak donanmlar, Kaynak ilave malzemeleri, Oksi-asetilen zet yntemleri ve lehimleme Kazadan koruma 11.4. Snav24 Saat Snav, DVS-Kaynak retmeni Snav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili snav kuruluu tarafndan yaplr. 11.4.1. Pratik Snav Tablo 58'de verilen snav devlerinin kaynann yaplmas gerekir. 11.4.2. Mesleki Teorik Bilgi Snav Kursun sonunda, ders ve uygulamalar ieren bir yazl ve szl snav yaplr. 11.4.3. Sertifika Snavda baarl olunmas halinde, kursiyere bir Gaz Kaynak retmeni Sertifikas verilir.

Tablo 58. Gaz kaynak retmeni snav devleri

132

133

ekil 5. Tablo 58'deki snav devlerinin ekilleri

134

BLM 12. DVS-1152'E GRE ELEKTRK ARK KAYNAK RETMENNN ETM VE SINAVI
12.1. Genel Kaynak retmeni snavnda, kaynaklarn eitimi ve kontrol iin gerekti pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride "usta" olarak kabul edilir ve yksek mevkiide istihdam edilir. 12.1.1. Geerlilik Alan Kaynak retmeni, kaynak eitim kurslarnda, kendi uzmanlk alannda kaynaklar eitmekle yetkilidir. Ayrca kendisi de ayn snavdan gemise ve bu geerlilii halen devam ediyorsa, kurslarda kaynaklar DIN 8560 (S 6868) veya dier snavlara gre eitebilir. Kaynaklarn eitim kurulularnda eitiminin yaplabilmesi iin, eitim kurulularnn

yetkilendirilmi olmas gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 yl geerlidir ve bir 3 yl daha uzatlabilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu" (DVS-1154) programnn dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni snav, zellikle alamsz ve CrNi eliklerinin elle elektrik ark kayna konularyla snrldr. 12.2. Koullar 12.2.1. 24 yan tamamlam olmak. 12.2.2. Uygun bir sertifika ile, elektrik ark kaynaks olarak pratikte en az 3 yl alm olmay ispatlamak. 12.2.3. DIN 8560 (TS 6868) R II snav grubuna gre bir boru kaynaks snavndan gemi olmay ispatlamak. 12.2.4. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak. 12.3. Eitim Elle elektrik ark kaynak retmeni eitimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yaplr. Bu srenin 160 saatini pratik ksmdan 56 saatini ise mesleki teorik ksm oluturur. 12.3.1. Pratik Eitim -160 Saat Kursta, Tablo 59'da verilen snav devleri hazrlanr. 12.3.2. Mesleki Teorik Eitim - 56 Saat Elle elektrik ark kaynak retmeni kursunun mesleki teorik eitim blm, aadaki konulardan oluur: Mesleki Bilgi, Genel (40 saat) Kaynak yntemleri ve donanmlar, Malzemelerin kaynak srasndaki davran, Kaynakta kullanlan ilave malzemeler,

135

 gvenlii. Mesleki Bilgi, zel (16 saat) Elektrotekniin esaslar, Ark, ark flemesi, Kaynak akm reteleri, Kaynak ilave malzemeleri, Kazadan korunma. 12.4. Snav - 24 Saat Snav, DVS-Kaynak retmeni Snav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili snav kuruluu tarafndan yaplr. 12.4.1. Pratik Snav Tablo 59'da verilen snav devlerinin kaynann yaplmas gerekir. 12.4.2. Mesleki Teorik Bilgi Snav Kursun sonunda, ders ve uygulamalar ieren bir yazl ve szl snav yaplr. 12.4.3. Sertifika Snavda baarl olunmas halinde, kursiyere bir Elle Elektrik Ark Kaynak retmeni Sertifikas verilir.

136

Tablo 59. Snav devleri

2., 3., 4, ve 5. devlerde kk, makasla kesilebilir. Tablo 59'dakl ekiller, ekil 6'da topluca gsterilmitir.

137

ekil 6. Tablo 59'daki snav paralarnn ekilleri

138

BLM 13. MAG-KAYNAINI RETMEKLE DE YETKL ELEKTRK ARK KAYNAK RETMENNN ETM VE SINAVI
13.1. Genel Bu blmde, bir Elle Elektrik Ark Kaynak retmeninin, hem Elle Elektrik Ark Kayna ve hem de MAG-kaynan retmekle yetkilendirilebilmesi iin gerekli artlar verilmektedir. Ark kaynak retmeni, E-kaynaks (Elektrik Ark Kaynaks)'n eitmek iin gerekli becerilere sahip olduunu, pratik ve mesleki bilgi snavlaryla ispatlamaldr. Burada tarif edilen kurs ve snavn amac, ark kaynak retmeninin ayrca MAG-gazalt ark kayna ynteminde, de eitim yaptrmaya yeterli olduunu ispat etmesini salamaktr. 13.1.1. Geerlilik Alan Burada kazanlan retmenlik yetkisi, SG3 Gazalt Ark Kayna giri kursuyla ve alamsz ve dk alaml eliklerin DIN 8560 (TS 6868)-MAG SG kaynak snavn yapmakla snrldr. Eitim kurulularnda eitim yetkisi 3 yl iin geerlidir ve ilave bir 3 yl uzatma, kaynak retmeninin "Tekrar snav"n baarmasn takiben bir "Tecrbelerin Deitokuu" kursuna katlmasndan sonra mmkndr. 13.2. Koullar 13.2.1. Elektrik ark kaynak snavn baardn ispatlamak. 13.2.2. DIN 8560 (TS 6868) - SG-RII (MAG) boru kaynaks snavn baardn ispatlamak. 13.2.3. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak. 13.3. Eitim Bu kurs, en az 64 saattir. Kursiyer, bu srenin 54 saatini pratik eitimle ve 10 saatini de snava hazrlk olarak mesleki bilgi dersleriyle tamamlar. Tm devler, kurs esnasnda eitimci tarafndan deerlendirilir. 13.4. Snav 13.4.1. Snava girebilmek iin, kursa dzenli olarak katlmak ve istisnai durumlarda bir n snav baarm olmak gerekir. Esas snav 16 saat srer. 13.4.2. Pratik snavda, aadaki Tablo 60'da verilen snav devlerinin yaplmas gerekir. 13.4.3. Mesleki bilgi snavnda, zellikle aadaki konulardaki bilginin ispat edilmesi gerekir: Elektrotekniin temelleri, gazalt ark kayna yntemleri, gazalt ark kayna akm retelerinin ayarlanmas, gazalt ark kaynandaki kaynak ilave malzemeleri ve koruyucu gazlar, kaynak az hazrl, kaza ve hasardan kanma, kaynak hatalar, kaynak snav. 13.4.4. Baarl bir snav sonunda kursiyere bir sertifika verilir.

139

Tablo 60. Snav devleri

140

BLM 14. DVS 1154'E GRE KAYNAK RETMEN TECRBELERN DETOKUU

14.1. Genel Kaynak retmeni, kaynak tekniinde st dzey personel olarak kabul edilir. Bunlarn bir ksm (Eitim-Kaynak retmeni olarak adlandrlan) kaynak eitiminde, geriye kalanlar ise (endstrikaynak retmeni olarak adlandrlan) endstride, kk lekli imalatta grev yapar. Kaynak retmenlerinin en yeni eitim bilgilerine sahip olmalar gerekir. Bu nedenle kaynak retmeni yetitirmeye yetkili kurulular, endstri ve eitim-kaynak retmenleri arasnda genel bir 'Tecrbelerin Deitokuu" program uygularlar. 14.2. Kursiyerler 14.2.1. Eitim kurulularndan kaynak retmeni olarak yetitirilenlerin, her 3 ylda bir 'Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu' programna katlmalar zorunludur. Bu programa katlmayanlarn veya pratik eitim tekrar snavnda baarsz olanlarn retmenlik yetkisi sona erer. 14.2.2. Dier tm kaynak retmenlerinin kursa katlm zorunludur. 14.3. Program Bir 'Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu" program, prensip olarak aadaki ksmlara ayrlr: 14.3.1. Yeni yntemler, malzemeler, standartlar, eitim talimatnameleri vb. zerine konferanslar. 14.3.2. Kaynak retmenlerinin kendi almalarndan doan sorunlar hakknda ksa raporlar ve tartmalar (Kaynak retmenlerinin her birinden, konusunu 10 dakika iinde 10 madde halinde zetlemesi beklenir). 14.3.3. DVS-Eitim-Kaynak retmeni pratik tekrarlama snav. 14.4. Sre Bir 'Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu" program, genel olarak veya drt gn srer. Bu srenin yaklak 2/3', endstri- ve eitim-kaynak retmenlerinin konferanslarna, raporlarna ve tartmalarna, kalan 1/3' de ksa tartmalara veya pratik tekrar snavlarna ayrlr. Tablo 61'de, ereve bir plan rnei verilmitir.

141

Tablo 61. ereve Plan rnei (zorunlu deildir)

aat 1. bal)

Endstri - Kaynak Eitim Kaynak Kaynak retmeni - pratik tekrarlama snav (istee (zorunlu) Konferans - Yeni yntemler Konferans - Malzemeler Konferans - Konstrksiyon Konferans - Seime gre Kaynak retmenlerinin raporlar Gsteri Raporlar Raporlar Gsteri Seime gre Seime gre konferanslar konferanslar (rnein hasar (rnein hasar oluumu -

3.

4.

oluumu - kaynak dikilerinin kaynak dikilerinin muayenesi Kaynak tekniinde genel problemler zerine tartma

14.5. Kaynak retmeni - Pratik Tekrarlama Snav 145.1. devler Bu snav, Tablo 62, 63 veya 64'te verilen programlardan devin yaplmasn ierir. Bu dev, kur'a ile belirlenir. Snava katlan grubun tm ayn devlerden sorumludur. 14.5.2. Deerlendirme snav devinin deerlendirilmesi, snav kuruluundan en az 'yeterli1 deerlendirmesi almak artyla her bir yetkili snav kuruluunca yaplr. 14.5.3. Btnleme Snav Kaynak retmeni yetkisine sahip olmak iin, pratik tekrarlama snavnda baarl olamayanlarn bir btnleme snavna girmeleri gerekir. Btnleme snav da, Tablo 62, 63 veya 64'ten kur'a ile belirlenen dev zerinde yaplr. 14.6. Sertifikalandrma Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu programna katlanlar, bir katlm sertifikas alr veya katlanlarn kaynak retmeni belgelerinin arka yzne, programa katlndn gsteren bir mhr vurulur.

Kaynak retmeni-pratik tekrarlama snavna da katlp baarl olunduu takdirde, kaynak retmenlii yetkisi, aadaki ilave cmle ile belirtilir: "KAYNAK RETMENI PRATIK TEKRARLAMA SINAVINI BAARMITIR" Tablo 62. Gaz

142

kaynak retmeni iin tekrar snav devleri

S ra No. devin tr (Aksi belirtilmedikte, sa *) malzemeler alma Teknii LK K 3 4 5 6 V - dikii (boru ekseni yatay) K, l - dikii Boruda V - dikii (boru ekseni 45 ) K SA SA SA SA K SA , s, w , s, w s q 3...6 36 6...8 3...6 2.5 ... SA w 6...8 SO SA Kayna k Pozisyonu s q veya Sa cidar

zerinde alma yaplacaktr.) 1 l - dikii 2 l - dikii (kk yatay, kapak paso dikey)

kalnl 1...3 3...6

Bindirme balantda ke dikii, boru yar K K

kabuu nom. genilik: 250 ... 300 7 ke dikii 8 1 "-gaz borusunda l-dikii SAK : SaA Kaynak

1") SOLK : SOLA Kaynak

Tablo 63. Elle elektrik ark kayna retmeni iin tekrar snav devleri
devin tr S (Aksi belirtilmedike, sa malzemeler Kaynak Pozisyonu cidar kalnl 1 2 3 4 5 V - dikii I - dikii V - dikii V - dikii Boru yar kabuunda V - dikii Nom. genilik w w w .6 q , s, w .12 s ,s,h . ..12 . 10 10 8.. 0 (B) 7 ... 12 . 10 8.. (B) 7 B1 RR 10 8.. 6 (B) 7 RR ... 12 .S S.. 6 RR RR RR 10 2.. 10 tipi B R3 mm a ubuk veya elektrodun

ra No. zerinde alma yaplacaktr.)

250 ... 300 mm 6 ke dikii (a=6) 7 8 ke dikii (a=6) Sa zerinde 100 x 5f boru dikmenin

ke kayna

143

Tablo 64. Gazalt ark kaynak retmeni iin tekrar snav devleri
S ra No. n tr 1 dikii 2 dikii 3 dikii 4 5dikii 6dikii 7 e dikii 8 dikii 9 dikii I w V w 10 2 l I I V V V k devi ynak Pozisyon q w w q s w h 10 8... nl Ka Sa Kal 4 1 0.5 4... 5 5... 8 8... 8... Yntem TIG TIG TIG TIG TIG TIG MAG (Karm MAG (Karm MAG (Karm St37 0.8 Tel St37 rNi188 99.5 Si X10C X10C sz Tertibat eme Al AIMg Malz celer Dn

rNi188 CuSF AIMg St37 3 paso 1,2 Tel 1,2 Tel.

144

BOLM 15. DVS-1155'E GRE TIG-KAYNAI RETMEN ETM VE SINAVI 15.1. Genel Kaynak retmeni snavnda, kaynaklarn eitimi ve kontrol iin gerekli pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride "usta" olarak kabul edilir ve yksek mevki ide istihdam edilir. 15.1.1. Geerlilik Alan Kaynak retmeni, kaynak eitim kurslarnda, kendi uzmanlk alannda kaynaklar eitmekle yetkilidir. Ayrca kendisi de ayn snavdan gemise ve bu geerlilii halen devam ediyorsa, kurslarda kaynaklar DIN 8560 (TS 6B6S) veya dier snavlara gre eitebilir. Kaynaklarn eitim kurulularnda eitiminin yaplabilmesi iin, eitim kurulularnn

yetkilendirilmi olmas gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 yl geerlidir ve bir 3 yl daha uzatlabilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deistokuu" (DVS-1154) programnn dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni snav, zellikle alamsz, dk ve yksek alaml eliklerin, alminyum ve alamlarnn ve bakrn TIG-kayna konularyla snrldr. 15.2. Koullar 15.2.1. 24 yan tamamlam olmak. 15.2.2. Uygun bir sertifika ile, gaz kaynaks olarak pratikte en az 3 yl alm olmay ispatlamak. 15.2.3. DIN 6560 (TS 6868) R II snav grubuna gre bir boru kaynaks snavndan gemi olmay ispatlamak. 15.2.4. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak. 15.3. Eitim TIG kaynak retmeni eitimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yaplr. Bu srenin 160 saatini pratik ksmdan 56 saatini ise mesleki teorik ksm oluturur. 15.3.1. Pratik Eitim -160 Saat Kursta, Tablo 65'de verilen snav devleri hazrlanr. 15.3.2. Mesleki Teorik Eitim - 56 Saat TIG kaynak retmeni kursunun mesleki teorik eitim blm, aadaki konulardan oluur: Mesleki Bilgi, Genel (40 saat Kaynak yntemleri ve donanmlar, Malzemelerin kaynak srasndaki davran, Kaynakta kullanlan yardmc donanmlar, gvenlii. Mesleki Bilgi, ze/f 16 saat)

145

Elektrotekniin esaslar, Kaynak akm reteleri Gazalt ark kayna, koruyucu gazlar Kaynak ilave malzemeleri, Kazadan korunma. 15.4. Snav -24 Saat Snav, DVS-Kaynak retmeni Snav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili snav kuruluu tarafndan yaplr. 15.4.1. Pratik Snav Tablo 65'de verilen snav devlerinin kaynann yaplmas gerekir. 15.4.3. Sertifika Snavda baarl olunmas halinde, kursiyere bir Gazalt Ark Kaynak retmeni Sertifikas verilir. Tablo 65. Snav devleri

Snav devleri (en az 250 mm ra No. uzunluunda) V - dikii, boruda kk kayna, ap = 70 mm, (boru ekseni yatay) 44 Takviye sayla ike kayna, ekil 1 l - dikii (gergi tertibat olmadan) V - dikii V - dikii Boruda V - dikii, ap 100mm, (boru ekseni yatay) Dikey plaka zerinde boru (boru ekseni yatay), Sekil 2 l - dikii l - dikii l - dikii 0 1 2 3 4 5 V - dikii Boruda l-dikii, ap 100 mm (boru ekseni yatay) l - dikii V - dikii Boruda l - dikii, ap = 1 00 mm, (boru ekseni yatay) 1... .6 devler srasyla yaplmaldr. *) AIMg3 ile AIMgSi, birbirinin yerine kullanlabilir. 5Mg1 e *)

Malzem ak 13CrMo Uak

Kayn

Par a kalnl 8 z erine 1 0,5 4... .5 .5 .5 .5 4... 4... 3... 1 3 4 5 3 2 5

Pozisyonu mm ,s,w w,s,h w,s,h w 5 q ,s, w h, s, w w q w ,s,w w s , w s, 3

malzemesi CrNi CrNi CrNi CrNi AIMgSi Al 99.5 AIZn4, Al 99.5 AIMg3 AIMg3 Cu Cu Cu

146

ekil 7. Tablo 65'deki snav devlerinin ekilleri.

147

BLM 16. DVS-1156'YA GRE MIG/MAG KAYNAI RETMENNN ETM VE SINAVI

16.1. Genel Kaynak retmeni snavnda, kaynaklarn eitimi ve kontrol iin gerekli pratik ve mesleki becerilerin ispat edilmesi gerekir. Kaynak retmeni endstride 'usta" olarak kabul edilir ve yksek mevkide istihdam edilir. 16.1.1.Geerlilik Alan Kaynak retmeni, kaynak eitim kurslarnda, kendi uzmanlk alannda kaynaklar eitmekle yetkilidir. Ayrca kendisi de ayn snavdan gemise ve bu geerlilii halen devam ediyorsa, kurslarda kaynaklar DIN 8560 (TS 6868) veya dier snavlara gre eitebilir. Kaynaklarn eitim kurulularnda eitiminin yaplabilmesi iin, eitim kurulularnn

yetkilendirilmi olmas gerekir (DVS 1192'ye gre). Kurs dzenleme yetkisi genel olarak 3 yl geerlidir ve bir 3 yl daha uzatlabilmesi iin, "Kaynak retmeni-Tecrbelerin Deitokuu" (DVS-1154) programnn dzenlenmesi gerekir. Kaynak retmeni snav, zellikle alamsz, dk ve yksek alaml eliklerin, alminyum ve alamlarnn MIG/MAG-kayna konularyla snrldr. 16.2. Koullar 16.2.1. 24 yan tamamlam olmak. 16.2.2. Uygun bir sertifika ile, MIG/MAG kaynaks olarak pratikte en az 3 yl alm olmay ispatlamak. 16.2.3. DIN 8560 (TS 6868) R II snav grubuna gre bir boru kaynaks snavndan gemi olmay ispatlamak. 16.2.4. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak. 16.3. Eitim MIG/MAG kaynak retmeni eitimi 216 saat sreli tam gn kurslar halinde yaplr. Bu srenin 160 saatini pratik ksm, 56 saatini ise mesleki teorik ksm oluturur. 16.3.1. Pratik Eitim -160 Saat Kursta, Tablo 66'de verilen snav devleri hazrlanr. 16.3.2. Meslek Teorik Eitim 56 Saat MIG/MAG kaynak retmeni kursunun mesleki teorik eitim blm, aadaki konulardan oluur: Mesleki Bilgi, Genel (40 saat) Kaynak yntemleri ve donanmlar, Malzemelerin kaynak srasndaki davran, Kaynakta kullanlan yardmc donanmlar, gvenlii.

148

Mesleki Bilgi zel (16 saat) Elektrotekniin esaslar, Kaynak akm reteleri Gazalt ark kayna, koruyucu gazlar Kaynak ilave malzemeleri, Kazadan korunma, 16.4. Snav-24 Saat Snav, DVS-Kaynak retmeni Snav Dzeni (DVS 1163)'e gre yetkili snav kuruluu tarafndan yaplr. 18.4.1. Pratik Snav Tablo 66'de verilen snav devlerinin kaynann yaplmas gerekir. 16.4.2. Mesleki Teorik Bilgi Snav Kursun sonunda, ders ve uygulamalar ieren bir yazl ve szl snav yaplr. 16.4.3. Sertifika Snavda baarl olunmas halinde, kursiyere bir Gazalt Ark Kaynak retmeni Sertifikas verilir.

149

Tablo 66. Snav devleri

S ra Snav devleri (en az 250 mm Malzem ak 13CrMo Uak w,s,h Kayn Par a kalnl 8 2 zerine 0.5 1 4... .5 ,s, w AIMgSi w Al 99.5 AIZn4, 5Mg1 Al 99.5 AIMg3 AIMg3 Cu Cu Cu w , s, 3 ,s,w h, s, .5 .. 5 .5 1 3 4 5 3 2 5 2... 4... 4 .. 3...

uzunluunda) e *) N V - dikii, boruda kk kayna, ap 1 = 70 mm, (boru ekseni yatay) 44 2 Takviye sayla ike kayna, 3ekil 1 l - dikii (gergi tertibat olmadan) 4 5 V - dikii V - dikii

Pozisyonu mm ,s,w w,s,h

malzemesi CrNi CrNi CrNi CrNi

Boruda V - dikii, ap 1OO mm, 6 (boru ekseni yatay) Dikey plaka zerinde boru (boru 7 ekseni yatay), Sekil 2 8 g 1 0 1 2 3 4 5 1 1 I - dikii I - dikii I - dikii V - dikii Boruda l-dikii, ap 100 mm (boru

ekseni yatay) 1 1 - dikii 1 1 V - dikii Boruda I - dikii, ap = 100 mm,

(boru ekseni yatay) 1 ....6 devler srasyla yaplmaldr. *) AIMg3 ile AIMgSi, birbirinin yerine kullanlabilir.

Tablo 66'daki ekiller, Sekil 8'de verilmitir.

ekil 8. Tablo 66'daki snav devlerinin ekilleri

150

BLM 17. DVS-1162'YE GRE KAYNAKI SINAVI N SINAV DZEN

17.1. Genel Snavlar, DVS 1113 ve DVS 1123'e gre Gaz Kaynaks ve Elektrik ark kaynaks kurslarnn bitiminde yaplr. Snavlar eitim kuruluundaki yetkili snav komisyonu yapar. 17.2. Snav Komisyonu 17.2.1. Komisyonun Oluturulmas Snav komisyonu, kaynak gzlem personelinden oluur. Bunlar arasnda ncelikle kaynak uzman mhendisleri yer alr. 17.2.2. Karar Alabilme ounluu Bakan veya temsilcisi, eitim kurumunun bir yesi ve en az bir ilave snav grevlisi mevcut bulunduunda, komisyon karar alabilir. 17.3. Snava Kabul Edilme 17.3.1. Kursiyerlerin Kabul Edilmesi Snava kabul edilme, kural olarak, kursu baaryla tamamlamay gerektirir. Kursun baaryla tamamland, kurs deerlendirme tablosundaki taleplerin yerine getirilmesiyle ispatlanr, istisnai durumlarda, snav komisyonu yetkilidir. 17.3.2. Kursa Katlmadan Snava Kabul Edilme Yeterli pratik beceriye sahip kaynaklar, kursa katlmadan da snava kabul edilebilirler. Bu durumda kaynaknn, uygun numune kaynaklar yapmas ve teorik mesleki bilgisini ispat etmesi gerekir. 17.4. Pratik Snav 17.4.1. Snav Paralarnn Hazrlanmas ve Kayna Snav paralarnn hazrlanmas, kaynak retmenlerinin gzetimi altnda yaplr ve her para, snav damgasyla iaretlenir. Snavda, eitim kuruluunda bulunan ilave malzemeler kullanlr. Snav paralarnn kayna, ilk olarak kursun tam bitimini mteakip yaplr. Kaynan balangc, snav gzlemcisinin ahitliiyle olur. Snav paralar, gzlemcinin tespit ettii sraya gre kaynak edilmelidir. Kaynak makine ve tehizatnn ayar deerlerinin seimi, kaynaknn bizzat kendisi tarafndan yaplr. Kaynak makina ve tehizatnn ayarlanmas, deerlendirmeye alnmayacak bir sa paras zerinde denenerek yaplabilir. Kaynaktan sonra diki, cruf ve sramalardan temizlenir. Bunun dndaki ilemler, gzlem personelinin alma talimatlar srasna gre yaplr. Balanm bir snav paras - kaynaknn kendisinden domayan zorluklar olutuunda gzlemcinin onayyla deitirilebilir. Snav srasnda, kaynaknn yetersiz el becerisi nedeniyle snrl ve yerel bir hata ortaya karsa, kaynaknn dikkati ekilir. Bu durumda, gzlemcinin onayyla bu hata, imalatta yapld gibi dzeltilebilir. Ancak bu, snav parasnn ikinci kez kaynak yaplabilecei anlamna gelmez.

151

tiraza yer brakmayacak bir balang yerinin yaplnn ispat iin, her bir snav parasnda kk ve kapak pasosunun kayna, en az bir kez krlmaldr. Kama ve a snav paralarnda kesinti, kaynak edilen salar arasndaki bolukta bulunamaz. n kenarlarn kaynana msaade edilmez. Aln dikili snav paralarnda kk tarafnn sonradan kaynana msaade edilemez. Hile yapmaya kalkan bir kursiyer, snavdan ihra edilir. 17.4.2. Snav Paralarnn Deerlendirilmesi Tm snav paralarnn deerlendirilmesi, DIN 8560 (TS 6868) Snav Gruplar Bl ve Rl iin 8. maddede verilen kurallara gre yaplr. Burada 2 3 4 = = = iyi veya hatasz yeterli veya dk hatal kt veya msaade edilmeyen hatal

notlar kullanlr. 2 ve 3 notlar, deerlendirmede "yeterli" = "e", 4 notu ise "yetersiz" = "ne anlamna gelir. Bunun dndaki deerlendirmelerde ve ike dikilerindeki krklarnn deerlendirilmesinde, DVSSnav Komisyonu grev yapar. Kaynaklarn snav paralarnn deerlendirilmesi amacyla, Alman Kaynak Teknii Cemiyetinin 1962 ylnda yaynlad Richtreihe fr die Beurteilung von Schweissern (Fachbuchreihe Schvveisstechnik Band 26) adl katalog da kullanlmaktadr. Bu katalogdan baz semeler, ekil 9 ila 26'da gsterilmitir. Bu katalog iki amala, kaynakl paralarn ve kaynakl konstrksiyonlarn deerlendirilmesinde kullanlabilmektedir. Katalog kartlar halindedir. Her bir kartn ortalarnda diki st yzeyi ve diki enkesiti (makrogrn halinde ve ounlukta Adler ayracyla dalanm olarak) yer almaktadr. st kenarda, numaras 1 ila 11 arasnda olan hatalar, diki st yzeyindeki hatalar, 12 ila 23 arasndaki hatalar da diki enkesitindeki hatalar gstermektedir. Kartn arka yznde, kkn durumu ve krk enkesiti gsterilmitir. Arka yzn st kenarnda 24 ila 31 no.lu hatalar kk hatalarn ve 32 ila 40 no.lu hatalar da krk yzeyindeki hatalar gstermektedir.

Son deerlendirmede, IIW (International Institute of Welding: Uluslararas Kaynak Enstits) kaynak radyografileri deerlendirme katalogunda kullanlan renk skalas kullanlmtr. Bu skalada Siyah Mavi Yeil = ok iyi (hatasz) = yi (az hatal) = Yeterli (orta hatal)

Kahverengi = Yetersiz (fazla hatal)

152

Siyah

= Kt (tamamen hatal)

anlamna gelir. Dikiin farkl ksmlarnn farkl renklerde iaretlenmesi, her birinden farkl ilevler beklendiini gsterir. rnein, diki st yzeyinde hafif bir yanma oluu, mavi veya yeil ile iaretlenebilir. Byle bir diki, dinamik olarak zorlanabilir. Ancak rnein kahverengi veya krmz ile iaretlenen bir kk hatas, statik zorlamaya dayanabilir veya szdrmaz bir diki oluturabilir. Bu nedenle byle bir diki red edilmeyebilir. Dikilerin kaynakl konstrksiyonlarn deerlendirilmesi amacyla kullanlmasnda, retici ile mteri arasndaki anlama nemlidir. Katalogun kaynaklarn deerlendirilmesi amacyla kullanlmas durumunda, bir kaynaknn snavdan baarl saylabilmesi iin, siyah, mavi veya yeil grubunda kalmas gerekir. Kahverengi ve Krmz olarak kodlanan dikiler, snavda baarsz olmaktadr.

153

ekil 9. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

154

ekil 10. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

155

ekil 11. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

156

ekil 12. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

157

ekil 13. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

158

ekil 14. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

159

Seki) 15. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

160

ekil 16. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

161

ekil 17. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

162

ekil 18. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

163

ekil 19. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

164

ekil 20. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

165

ekil 21. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

166

ekil 22. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

167

ekil 23. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

168

ekil 24. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

169

ekil 25. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (n yz)

170

ekil 26. Snav paras deerlendirme katalogu rnei (arka yz)

17.4.3. Snav Sonular Pratik kaynak snav, genel snav ksmnda, en fazla bir devin yetersiz deerlendirmesi tamas halinde DIN 8560 (TS 6868)'in snav ksmnn tam olarak yerine getirilmesi halinde baarl

171

kabul edilir. 17.5. Mesleki Bilgi Snav Mesleki bilgi snavnda, snava giren, derslerde ele alnan konular zerine yeterli bilgisi olduunu ispat etmelidir. Snav, kursun sonunda, objektif bir bilgi snav formu ile yaplr. "Programlanm Snav" olarak da anlan bu formlar, her birinde 50 snav sorusu olan soru listeleridir. Aadaki Tablo 67 ve 68'de, bu formlardaki sorulardan rnekler verilmitir. Tablo 67. Bilgi Snav Formum rnek Elle Elektrik Ark Kayna Teorik Snav E1 'in sorular: 1. Elektrik kaynaksnn kaynak yaparken her durumda kullanmas gereken koruyucu malzemeleri neler? a) Emniyet ayakkablar, b) Deri eldivenler ve deri nlk, c) Gaz maskesi 2. Kaynak ilemleri yaplrken koruyucu caml kaynak maskeleri iin hangi cins cam yeter derecede korunma salar? a) Ak renkli cam, b) Koyu renkli cam, c) Ak renkli plastik 3. Elektrik kaynak cihazlarnn bakm ve temizleme ilemlerine balamadan nce neye dikkat edilmesi gerekir? a) Gerekli takmlarn elektrik akmna kar izole edilmi olmas b) e balamadan nce ebeke akmna ait fiin prizden kartlmas c) ie balamadan nce kaynak ilemine son verilmesi 4. Diki sonu kraterinin olumasna kar ne yaplabilir? a) Elektrod diki ynnde yavaa ekilerek yukarya kaldrlr b) Elektrod diki dik olarak abucak dikiten ekilir c) Elektrod ksa bir an diki ynnn tersine metal banyosuna batrlr ve sonra yukarya kaldrlr. 5. Kaynak yaplacak bir malzemenin n tavlanmas, hangi sebepten yaplr? a) Kaynak hznn artmasn temin iin, b) Sertlemeye maruz kalmasn nlemek iin, c) Kavlama mevcutsa, bunu uzaklatrmak iin 6. Kazan iindeki almalara klandrma iin kullanlan bir lambann akm gerilimi en ok ne kadar olabilir? a) 30 Volt, b) 42 Volt, c) 110 Volt.

172

7. Kazan ve tanklar iinde alrken havalandrma ne ile yaplmaldr? a) Oksijen ile, b) Hava ile, c) Azot (nitrojen) ile. 8. Kaynak ilemlerini yapmak iin gerekli yaa erimemi kimselerin kaynak yapmalarnda u artlar altnda izin verilir? a) Nezaret altnda kaynak yaptklarnda, b) Basit yap paralarn kaynak yaptklarnda, c) Yalnz puntalama yaptklarnda 9. Hangi akm cinsini semekte, elektrik arknn gezinmesi nlenebilir? a) Bunu nlemek mmkn deildir, b) Doru akm, c) Alternatif akm 10. Kaynak ve kesme ilemleri yangn ve patlama tehlikesine maruz yerlerde, ancak u artlar altnda yaplabilir? a) Yangn sndrme cihaz mevcutsa, b) Kaynak ilerinin byle yerlerde yaplmas kesinlikle yasaktr, c) e balamadan nce yangn ve patlama tehlikesinin

nne geildii takdirde. 11. Hangi kaynak makinas alternatif akm verir? a) Kaynak redresr (dorultucu), b) Kaynak jeneratr, c) Kaynak transformatr (trafosu) 12. Bazik rtl bir elektrodun kaynaktan ne neden kurutulmas gerekir? a) rtdeki rutubet, hatalara (gzenek, atlak) neden olabilecei iin b) Aksi takdirde rt atlayp paralanaca iin c) Aksi takdirde sk sk devre meydana gelebilecei iin 13. ok paslanm kaynak az paralarnn bir tel fra ile temizlenmesi yeterli midir? a) Evet, nk kalan dier pislikler kaynak yaparken metal banyosunun yzeyine itilir, b) Hayr, nk kalan dier pislikler, dikite hatalara neden olur c) Evet, ark tutumusa 14. Tam bazik rtl elektrodlarla kaynak yaparken arkn boyu takriben ne kadar olmaldr?

173

a) Tel apnn takriben iki misli uzunlukta b) Elektrod apna eit uzunlukta c) Tel apnn takriben yars uzunlukta 15. Akm iddetinin artmas a) Metalde yanmay azaltr. b) Erime gcn azaltr, c) Metalde yanmay oaltr 16. Hangi cins elektrod genellikle (+) kutba balanarak kaynak yaplr? a) Bazik rtl, b) Rutil rtl, c) Sellozik rtl 17. Yanma entikleri (oluklar) hangi sebepten meydana gelir? a) Akmn ok yksek oluuyla, b) ok kaln elektrod kullanmakla, c) Rutubetli elektrod kullanmakla 18. Tek tarafl elektrik ark kayna iin hangi kaynak diki hazrlanmas, size gre kaynaa en uygundur? a) V-az, b) l-az, c) Y-az 19. Kkn ibkeyliini nasl tamir edersiniz? a) zerine kaynak yapmakla, b) Kk talayp tekrar kaynak yapmakla, c) Oraya bir tel koyup zerini kaynak yapmakla 20. Hangi tr kaynak hatalar, kaynak dikiinin mukavemetinin dmesine neden olur? a) Gzenekler, b) Balant hatalar, atlaklar, c) Zararsz yanma entikleri (oluklar)

174

Tablo 68. Bilgi Snan Formuna rnek - Gaz Kayna Teorik Snav G1 'in sorular: 1. Asetilen tpnden ekilen gaz miktarnn srekli olarak 600 It/dak'dan fazla olmamas neden gereklidir? a) Asetilen ayrr, b) Tp snmaya balar, c) Aseton asetilen tarafndan emilip dar szabilir. 2. Asetilen tplerini snmaktan korumak niin gereklidir? a) Aksi takdirde tannma rengi bozulur b) Aksi takdirde tp ventilinin alp-kapatlmas zorlar c) Aksi takdirde patlama tehlikesi artar. 3. Donmu oksijen tp ne ile zlr? a) Lehim lambas ile, b) Scak suya batrlm bezlerle, c) Kaynak flecinin (hamlacnn) aleviyle 4. Asetilen ayrmas srasnda hangi tedbirlerin alnmas gerekir? a) tfaiyeye haber verilir, tp emniyetli bir mesafeden gzetlenir. b) Tp ventili kapatlr, tp ak bir yere gtrlr. c) Tp ventili kapatlr, tpn etraf boaltlr ve emniyete alnr. Tp emniyetli bir mesafeden ok miktar su ile soutulur, itfaiyeye haber verilir. 5. Asetilen gaz iin ayarlayacanz alma basnc en ok ne kadar olmaldr? a) 1,0 ila 2,5 bar st basn (at), b)0,1 ila 1,7 bar st basn (at), c) 3,0 ila 5,0 bar st basn (at) 6. Asetilen tp iindeki snger gibi gzenekti maddenin grevi nedir? a) Tpn yamyass bir ekle girmemesini salamak b) Tpn iine hava girmesini nlemek c) Tpn tm hacmini ok ufak delikli, gzenekli hacimlere blerek asetilenin ayrmasnn nlemek 7. Asetilen tpnn tannma rengi nedir? a) Mavi, b) Sar, c)Krmz

8. Kaynak flecini, flecin sap ksmna tespit eden kavrama somununun iyice sktrlmasna neden dikkat etmek gerekir? a) Aksi takdirde alev, kaynak flecinden gaz yanma borusuna geri tepebilir. b) Aksi takdirde fazla gaz sarfiyat olur c) Aksi takdirde kaynak flecinin kullanm zorlar

175

9. Kaynak bittiinde kaynak diki blgesinin zerinde alev gezdirilmesinin ne gibi bir etkisi olur? a) Kaynan iyaps ince taneliye dnr b) Kaynak yaparken meydana gelen kavlama bu ekilde uzaklatrlr c) Kaynak dikii sertleme tehlikesine maruz kalr 10. Alevde asetilen fazlal neye sebep olur? a) parasnn alevden fazla miktarda karbon almasna ve bu ekilde gevreklemesine b) Kaynak azlarnn daha iyi bir ekilde n tavlanmasna c) Kaynak hznn artmasna 11. Kaynak azlarnn kaynaa balamadan nce kontrol edilecek zellikleri: a) Acaba torna oluklar var m? b) Kontrole gerek yoktur c) Acaba her trl ya, kir veya pastan arndrlm m? 12. Ar kaynak diki gerilmeleri nasl meydana gelir? a) Kaynak dolaysyla parann fazla snmasndan ve kaynak diki blgesinin byk oluundan b) Kaynak flecinin kk oluundan c) Yanl ilave malzeme kullanlmasndan 13. Kkn ibkeylii ve nfziyet azl neye sebep olur? a) Hibir eye sebep olmaz b) Kaynak diki kesitinin klmesine ve entik etkisine c) Kaynak diki kesitinde uygun oranlarda diki gerilmelerinin oluumuna 14. DIN 8560 (TS 6868)'e gre G-RII m grubunda snav baarmsanz, III'nc gruba ait eliklerin kaynan yapmaya msaadeniz olur mu? a) Hayr b) Evet, eer uygun kaynak telini kullanrsam c) Evet, eer yaplacak kaynak yksek basnl buhar borularnda deilse 15. DIN 8560 (TS 6868)'e gre III nc malzeme grubunda kazanlan bir snavla ll'nci gruba ait malzemelerin snavlar da yaplm saylr m? a) Evet, b) Hayr, c) Hayr, sadece lll'nc gurubun. 16. Kaynak telinin iareti Gll olduunda, buradaki G harfinin anlam nedir?

176

a) Kaynak teli sadece gaz kaynanda kullanlmaldr b) Bu harf imalat firmann iaretidir c) Telin DIN 8560 (TS 6868) 'a gre sadece g alt grubu iin kullanlr 17. Glll kaynak telinin zerinde, teli imal eden fabrika iareti hari, baka hangi iaret bulunur ve bu telle hangi eliin kayna yaplmaldr? a) 13 CrMo 4 4 elii iin V iareti b) St 35.8 elii iin III iareti c) 10 CrMo 9 10 elii iin VI 18. Kaynak teli kullanrken neye dikkat etmek gerekir? a) Kaynak telinin yeter derecede kurutulmu olmasna b) Pas, her cins ya ve kirden uzak tutulmasna c) Depoda uzun zaman kalmam olmasna 19. Kaynak flecindeki ani patlama neyi haber verir? a) Gazn kt oluunu b) Gazn flece geliinin nleniini, rnein kaynak fleci memesinin kirlendiin c) Alevin oksijen fazlall ile yandn 20. Kaynak ilemi ve sonrasnda soutma iyi yaplmad takdirde, hangi alam eleman yap eliinin sertlemesine neden olur? a) Fosfor, b) Kkrt, c) Karbon pheli durumlarda snav, szl olarak da yaplabilir. 17.6. Toplam Karar Toplam karar iin, snavn pratik ve mesleki bilgi ksmlarnn sonulan birletirilir. Toplam kararn "yeterli" olmas iin, her iki ksmdan da ayr ayr baarl olunmas gerekir. 17.7. Snavdan Vazgeme Kural olarak snavdan, sadece snavn banda vazgemek mmkndr. Adayn, snavn balangcndan sonra vazgemesi, snavnn baarsz olduu anlamna gelir. zel durumlarda snav komisyonu yetkilidir. 17.8. kinci Snav Kural olarak, baarl olunmayan bir pratik veya mesleki bilgi snav, bir kez daha tekrar edilebilir. Ancak bunun, birinci snav izleyen ilk alt ay iinde yaplmas gerekir. Adayn ikinci snavdan vazgemesi durumunda, tm snavn baarsz olduu kabul edilir. 17.9. Sertifika Sadece birleik deerlendirme tablosunda deerlendirilen pratik ve mesleki bilgi snavlar

177

birlikte baarl olduu takdirde bir sertifika verilir. Ksmi baar, hibir durumda sertifikalandrlmaz.

178

BLM 18. KAYNAK RETMEN SINAVI N SINAV DZEN

18.1. Genel Snavlar, Gaz Kaynak retmeni ve Elektrik ark kaynak retmeni kurslarnn bitiminde yaplr. Snavlar eitim kuruluundaki yetkili snav komisyonu yapar. 18.2. Snav Komisyonu 18.2.1. Komisyonun Oluturulmas Snav komisyonu, kaynak gzlem personelinden oluur. Bunlar arasnda ncelikle kaynak uzman mhendisleri yer alr. 18.2.2. Karar Alabilme ounluu Bakan veya temsilcisi, eitim kurumunun bir yesi ve en az bir ilave snav grevlisi mevcut bulunduunda, komisyon karar alabilir. 18.3. Snava Kabul Edilme 18.3.1. Kursiyerlerin Kabul Edilmesi Snava kabul edilme, kural olarak, kursu baaryla tamamlamay gerektirir. Kursun baaryla tamamland, kurs deerlendirme tablosundaki taleplerin yerine getirilmesiyle ispatlanr. stisnai durumlarda, snav komisyonu yetkilidir. 18.3.2. Kursa Katlmadan Snava Kabul Edilme Yeterli pratik beceriye sahip kaynaklar, kursa katlmadan da snava kabul edilebilirler. Bu durumda kaynaknn, uygun numune kaynaklar yapmas ve teorik mesleki bilgisini ispat etmesi gerekir. 18.4. Pratik Snav 18.4.1. Snav Paralarnn Hazrlanmas ve Kayna Snav paralarnn hazrlanmas, kaynak retmenlerinin gzetimi altnda yaplr ve her para, snav damgasyla iaretlenir. Snavda, eitim kuruluunda bulunan ilave malzemeler kullanlr. Snav paralarnn kayna, ilk olarak kursun tam bitimini mteakip yaplr. Kaynan balangc, snav gzlemcisinin ahitliiyle olur. Snav paralar, gzlemcinin tespit ettii sraya gre kaynak edilmelidir. Kaynak makina ve tehizatnn ayar deerlerinin seimi, kaynaknn bizzat kendisi tarafndan yaplr. Kaynak makina ve tehizatnn ayarlanmas, deerlendirmeye alnmayacak bir sa paras zerinde denenerek yaplabilir. Kaynaktan sonra diki, cruf ve sramalardan temizlenir. Bunun dndaki ilemler, gzlem personelinin alma talimatlar srasna gre yaplr. Balanm bir snav paras - kaynaknn kendisinden domayan zorluklar olutuunda-gzlemcinin onayyla deitirilebilir. Snav srasnda, kaynaknn yetersiz el becerisi nedeniyle snrl ve yerel bir hata ortaya karsa, kaynaknn dikkati ekilir. Bu durumda, gzlemcinin onayyla bu hata, imalatta yapld gibi dzeltilebilir. Ancak bu, snav parasnn ikinci kez kaynak yaplabilecei anlamna gelmez.

179

tiraza yer brakmayacak bir balang yerinin yaplnn ispat iin, her bir snav parasnda kk ve kapak pasosunun kayna, en az bir kez krlmaldr. Kama ve a snav paralarnda kesinti, kaynak edilen salar arasndaki bolukta bulunamaz. n kenarlarn kaynana msaade edilmez. Aln dikili snav paralarnda kk tarafnn sonradan kaynana msaade edilmez. Hile yapmaya kalkan bir kursiyere uyar cezas verilir. Oluturduu snav paras 6 notu ile deerlendirilir. Kursiyerin tekrar giriiminde snavdan ihra edilir. 18.4.2. Snav Paralarnn Deerlendirilmesi Snav paralar, dikiin grnne ve krk yzeyinin durumuna gre deerlendirilir.

Deerlendirmelerde bu noktalara eit arlk verilir. 3 mm'den byk olan aln, ke ve ike dikileri krlr. Aln dikilerinin krnn deerlendirilmesi, rntgen filmlerinin deerlendirilmesiyle de yaplabilir. Her iki deerlendirme, snav komisyonunun her birine tam bir not vermesiyle yaplr ve sonular, deerlendirme tablosuna kaydedilir. Deerlendirmede aadaki notlar geerlidir: 1. 2. 3. 4. 5. ok iyi yi Tatminkar Yeterli Kusurlu : hatasz ve zel taleplere uygun : talepleri tam olarak karlam : talepler, kk hatalar olmasna ramen genel olarak karlanm : yerel olarak nemli hatalar var ancak taleplerin ou karlanm : nemli hatalar mevcut ve talepler karlanmam. Ancak nemli temel

beceriler mevcut. 6. giderilemez. Her bir snav parasnn deerlendirilmesi, diki grnm zerine ve krk yzeyinin durumuna gre verilen kararlarn aritmetik ortalamasna gre yaplr. Eer snav komisyonundan, bir snav parasnn diki grnm veya krk yzeyinin durumu 5 veya 6 notu almsa, toplam snav paras 5 veya 6 alr. 18.4.3. Pratik Snavn Toplam Kararnn Oluturulmas Pratik snavn toplam karan, deerlendirme tablosuna kaydedilen her bir snav paras iin verilen notlarn ortalamasyla tespit edilir. Toplam not, aadaki not anahtaryla deerlendirilir: Yetersiz : kabul edilemez ve temel becerilerden yoksun; eksiklikler yakn zamanda

1 - 1,49 1,5-2,49 2,5-3,49 3,5-4,5 4,5 kts ve daha

ok iyi iyi Tatminkr Yeterli Gemez

180

Eer snava katlan bir aday, tek bir paradan 5 veya 6 bile alsa, snav yine de baarl saylr. Ancak snava katlan bir adayn iki paras 5 veya 6 notu alrsa, tm paralarn not ortalamas 3,5'tan iyi olduu takdirde, tm snav baarl saylr. Bu durumda toplam kararn bulunmas iin aritmetik toplam nota yarm puan eklenir. 18.5. Mesleki Teorik Bilgi Snav Mesleki teorik bilgi snavnda snava giren adayn ders ve uygulamalarda anlatlanlardan tatminkr bir bilgiye sahip olduunu ispat etmesi gerekir. Snav, szl ve yazl ksmlardan oluur. Deerlendirmede aadaki not anahtar kullanlr:

0-49 50-66 67-80 81-91 92- 100

Gemez Yeterli Tatminkr yi ok iyi

18.5.1. Yazl Snav Yazl snav, mesleki teknik eitimin sonunda, en ok 120 dakika sreli, genel olarak objektif bir meslek bilgisi snav formunda yaplr. Snav sorular, retmenlerden oluan bir snav komisyonunun tmnn gr birliiyle tespit edilir ve deerlendirilir. zin verilen yardmc aralar, nceden aklanr. Yazl snav srasnda hile yapmaya kalkan bir kursiyer, yeniden hile yapmamas konusunda uyarlr. Bu gibi kimselerin yeni batan tm olarak snava tabi tutulmas gerekir.

18.5.2. Szl Snav Szl snav, en az 3 kiilik snav komisyonu ile yaplr. Adayn tm kurs konularna dair mesleki bilgisini ispat etmesi gerekir. Her bir adayn snav 15 dakikay amamaldr. Snav komisyonunun her bir yesi ayr bir deerlendirme yapar. Tek tek deerlendirmelerin ortalamas, szl snavn toplam notunun belirler. 18.5.3. Mesleki Teorik Bilgi Snavnn Toplam Sonucunun Belirlenmesi Mesleki teorik bilgi snavnn toplam sonucu, yazl ve szl snav notlarnn ortalamas alnarak belirlenir. Toplam not, Blm 18.5 ta verilen not anahtarna gre oluturulur. 18.6. Toplam Sonu Snav, pratik ve mesleki teorik bilgi snavlarn deerlendirmeleri en az yeterli ise, baarl kabul edilir. 18.7. Snavdan Vazgeme

181

Kural olarak, snavdan, sadece snavn balangcnda vazgemek mmkndr. Adayn snavn balangcndan sonra vazgemesi, snavn baarsz olduu anlamna gelir. zel durumlarda snav komisyonu yetkilidir. 18.8. kinci Snav Baarl olunmayan bir mesleki bilgi veya pratik snav, bir kez daha tekrarlanabilir. kinci snav, snavn tamamlanmasndan en erken 4 hafta sonra ve en ge 1 yl iinde yaplmaldr. Adayn ikinci snavdan vazgemesi durumunda, tm snav baarsz kabul edilir. 18.9. Sertifika Baarl bir snavdan sonra, pratik ve mesleki teorik ksm notlarnn kaydedildii bir sertifika verilir.

182

BLM 19. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI EITIMI VE SINAVI

19.1. Genel Metal ileyen endstri kollarnda, snanm ustalar veya edeerde imalat ve meslek bilgisine sahip elemanlar, bir Kaynak Uzman Kursunu tamamladktan sonra, Kaynak Uzman snavna girebilirler. Kaynak uzman snav, kaynak ilerinden kalite gvencesine ynelik kaynak gzlem personeli olmak iin temel bir arttr. Sorumluluk alan, genel olarak aadaki standart ve talimatnamelerle, belirlenir: DIN 8563 (TS 7830 ve TS 10387) : Kaynak ilerinde kalite gvencesi EN 25817 (ISO 5817) : eliklerin eritme kaynakl balantlarndaki bulgularn deerlendirilmesi DIN 18800 (elik yaplar - Hesaplama ve Konstrksiyon) DIN 15018 (Krenler - elik kiriler iin esaslar, hesaplama) Basnl Kap Tasarm Kurallar Pipe-line yapm standartlar 19.2. Koullar Kaynak uzman kursuna katlabilmek iin, aadaki koullarn yerine getirilmesi gerekir: En az 24 yanda olmak Aadaki branlarda mesleki eitim sahibi olmak Metal ileyen iletmelerde usta Endstriyel iletmelerde usta Tekniker Kaynak retmeni Ustaba (Bu pozisyonda en az 1 yl deneyim sahibi olmak) 19.2.3. DIN 8560 (TS 6868) / 8561 'e gre bir kaynak snavnn baarldn ispat. Kaynak gzlem personeli olarak tanmlanmak iin: elik yap Boru-hatt yapm : En az B l Snav Grubu : R II Snav Grubu gerekir.

19.2.4. Madde 19.2.2.deki koulu yerine getirmeyenler, (gerektiinde bir n snavdan sonra) kurslara misafir dinleyici olarak katlabilir, ancak snava giremezler. 19.3. Eitim Sresi Kaynak uzman kursu, kurs programna uygun olarak yrtlen kurs ksmlar halinde, 120 saat srer. Kurs, konferanslar, gsterileri ve uygulamalar ierir ve tam gnlk veya yarmgnlk kurslar halinde dzenlenebilir. Kurs ksmlar ayr ayr de izlenebilir. Ancak iki blm arasndaki sre 2 yl aarsa, kurs konular blmndeki Madde 21.6'da belirtilen snavn tekrarlanmas gerekir. 19.4. Kurs Program

183

19.4.1. Ksm 1 - Kaynak Tekniinin Esaslar - 60 saat 19.4.1.1. Kaynak yntemleri ve donanmlar 19.4.1.2. Malzemelerin kaynak srasndaki davran 19.4.1.3. Konstrktif ekillendirme 19.4.1.4. malat, iletme ve uygulama teknikleri 19.4.2. Ksm 2 - Esas Kurs - 60 saat 19.4.2.1. Kaynak yntemleri ve donanmlar 19.4.2.2. Malzemelerin kaynak srasndaki davran 19.4.2.3. Konstrktif ekillendirme 19.4.2.4. malat, iletme ve uygulama teknikleri 19.5. Snav Bitirme snavnn yaplmas iin, DVS-EWF-1174'e gre kaynak uzman mhendisi, kaynak teknikeri ve kaynak uzman snavlarndaki snav dzeni gereklidir. Kursiyerin snava yaplmas iin, her iki blme dzenli olarak katlmas ve madde 19.2'de belirtilen koullar salamas gerekir. 19.5.1. Yazl Snav Her esas konuda, maksimum 90 dakika sren bir yazl snav yaplr. Bunlar ksmen objektif bilgi snav olarak yaplabilir. Her esas konunun alt blmleri iin snavda sre blmlemesi yaplabilir. 19.5.2. Szl Snav Szl snavda tm esas konular zerine mesleki bilgi sahibi olunduunun ispat edilmesi gerekir. Kursiyer bana toplam snav sresi 20 dakikay amamaldr. 19.5.3. Sertifika Snavda baarl olan ve tm koullar getiren her kursiyere, Kaynak Uzman Sertifikas verilir.

184

BLM 20. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KONU PLANI: KISIM 1 VE 2
Blmleme: Ksm 1 : Kaynak Tekniinin Esaslar Ksm 2 : Esas Kurs 60 saat 60 saat 120 saat

Kaynak Uzman Snav yaklak 16 saat Ksm 1: Kaynak Tekniinin Esaslar *) 1. Kaynak yntemleri ve donanmlar saat 2.1. Malzeme bilimine giri 2.2. elik retimi 2.3. eliklerin yaps 2.4. eliklerin sl ilemi 2.5. eliklerin zellikleri 2.6. Genel yap elikleri l 2.7. Genel yap elikleri II 2.8. Alamsz yap eliklerinin kayna

20

2.9. Tahribatl ve tahribatsz malzeme muayenesi l 2.10. Tahribatl ve tahribatsz malzeme muayenesi l 2. Malzemelerin Kaynak Srasndaki Davran saat 2.1. Kaynak yntemlerine genel bak 2.2. Elektrotekniin esaslar l 2.3. Elektrotekniin esaslar II / Elektrik ark kaynak akm reteleri l 2.4. Elektrik ark kaynak akm reteleri II 2.5. Elle elektrik ark kayna l 2.6. Gaz kayna ve alevle lehimleme 2.7. Alevle kesme 2.8. Gazalt ark kayna l 2.9. gsterilii 2.10. Gazalt ark kaynak yntemlerinin gsterilii Oksi-asetilen yntemlerinin ve elle elektrik ark kaynak yntemlerinin 20

185

*) Kaynak uzman kursunun bu blm, metal isteme meslei iin usta hazrlama kurslarnda hari tutulabilir. 3. 14 saat 3.1. Statiin esaslar 3.2. Mukavemetin esaslar l 3.3. Mukavemetin esaslar II 3.4. Aln diki balantlar 3.5. ike diki balantlar 3.6. Kaynak az hazrl 3.7. Kaynak dikilerinin gsterimi 4. malat, sletme ve Uygulama Teknii saat gvenlii ve kazalardan korunma l gvenlii ve kazalardan korunma II Kaynakta kalite gvencesi l 6 Konstrktif ekillendirme

Ksm 2 : Esas Kurs 1. Kaynak Yntemleri ve Donanmlar saat Elle elektrik ark kayna II Gazalt ark kayna II Gazalt ark kayna III Gaz eritme kayna Lehimleme, alevle kesme ve dier oksi-asetilen teknikleri Tozalt ark kayna 12

2. Malzemelerin Kaynak Srasndaki Davran saat 2.1. WT-elikleri 2.2. eliklerin metalrjisi l 2.3. eliklerin metalrjisi II

18

186

2.4. Kaynak metalrjisi 2.5. Kaynak ilave ve sarf malzemeleri l 2.6. Kaynak ilave ve sarf malzemeleri II 2.7. Tahribatsz malzeme muayenesi 2.8. Malzeme muayenesi Uygulama l 2.9. Malzeme muayenesi Uygulama II

3. Konstrktif ekillendirme saat 3.1. Kaynak teknii talimatlar dizisi 3.2. Kaynakl eilme kirilerinin hesaplanmas 3.3. Kaynakl eilme kirilerinin ekillendirilmesi 3.4. Eilme kirilerinin ekillendirme birimleri 3.5. Kaynakl stunlar 3.6. Kaynakl kafes sistemler ve ereveler 3.7. Kaynakl boru hatlar 4. malat, letme ve Uygulama Teknii saat 4.1. Kaynakta kalite gvencesi II 4,2. Ekonomiklik 4.3. Bzlme ve arplma 4.4. Kaynak igerilmeleri ve arplmalar 4.5. Kaynak plan 4.6. Dikii hatalarnn tespiti uygulamalar 4.7. Kaynakl snav paralarnn ve uygulamalarn deerlendirilmesi

16

14

187

BLM 21. DVS-1171'E GRE KAYNAK UZMANI KURSU KISIM 1 : KAYNAK TEKNNN ESASLARI
21.1. Genel Bu kurs kaynak uzman kursunun 1. ksmn kapsar. Ayrca metal ileme meslei iin usta hazrlama kurslarnn mesleki dersinin btnleyici parasn oluturur. 21.2. Koullar Bir usta hazrlama kursuna devam etmi olmay ispatlamak G1, E1, SG1...5 olarak tanmlanan kurslardan sonra verilen ksmi belgenin alnm olmas gerekir. stisnai durumlarda, bir kurs kuruluunda el becerisi numunesiyle pratik bilginin ispat edilmesi gerekir. 21.3. Eitim Sresi 4.maddede verilen 60 saatlik bir kurs program, ara vermeden tamamlanm olmaldr. 21.4. Kurs Program (Konu plan iin nceki blme bakna Esas konu 1 Kaynak yntemleri ve donanmlar Esas konu 2 Malzemelerin kaynak srasndaki davran Esas konu 3 Konstrktif ekillendirme Esas konu 4 malat, iletme ve uygulama teknikleri 21.5. Kurs retmenleri Kaynak Tekniinin Esaslar kursunun yrtlmesi iin gerekli kurs retmenlerinin seimi ve istihdam, kurs sorumlusu ile yetkili merci arasndaki anlamayla tespit edilir. Bu konuda kurs sorumlusunun nerilerine mmkn olduu kadar nem verilmelidir. 21.6. Snav 21.6.1. Snav Yapl "Kaynak Tekniinin Esaslar" kursun dzenli olarak izleyen kursiyer, programl (objektif) bir bilgi snavna girebilir. Snav, kurs sorumlusu tarafndan yaplr; devler, yetkili merci tarafndan icra ettirilir ve deerlendirilir. 21.6.2. Sertifika Baarl bir snav sonunda sertifika verilir 21.7. Kaynak Uzmanlnn Gelitirilmesi 21.7.1. Madde 21.6.2. 'de belirtilen sertifikann alnna ek olarak, kaynak uzman kursu - Ksm 2 (Esas kurs) 'ye geebilmek iirt 21.2.maddede belirtilen koullarn yerine getirilmesi gerekir. 6 saat 14 saat 20 saat 20 saat

188

21.7.2. Kaynak uzmanl kursunun 1. ksm olarak "Kaynak Tekniinin Esaslar' kursu, her iki kurs blm arasndaki sre 2 yl amamsa, tamamlanm hesaplanr; aksi takdirde Madde 21.6'da belirtilen snavn tekrarlanmas gerekir.

189

BLM 22. DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKNKER ETM VE SINAVI

22.1. Genel Kendi alanlarnda eitim grm teknikerler, yetkili mercilerde verilen ilave eitimle, kaynak teknii konular zerine geni kapsaml mesleki bilgi edinebilir ve kaynak teknikleri snavna girebilirler. Bu eitim, kaynak teknikerine byk iletmelerde kaynak uzman mhendisinin yardmcs olarak ve kk ve orta boy iletmelerde ise, yetkili mercilerce onaylandktan sonra, sorumlu kaynak gzlem personeli olarak alabilme yetkisini verir. malat kontrolrl yannda, i hazrlama ve dier iletme ksmlarnda, bu ksmlarn amacna uygun istihdam olanaklarn da kazanrlar. 222. Koullar Kurs ve snava katlmak iin, aadaki koullarn yerine getirilmesi gerekir. 22.2.1. Pratikte, uzman ii veya kalfa olarak ilgili dalda iki yl almak, 22.2.2. Kendi teknik okulunda bitirme snavn baarmak Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak Madde 22.2.2.'deki koulu yerine getirmeyenler, kursa misafir dinleyici olarak katlabilir ancak snava katlamaz. 22.3. Eitini Sresi Eitim sresi, aadaki kurs programnn yrtld iki kurs ksmn toplam en az 240 saattir. Bu sre iinde konferans ve laboratuar almalarna ek olarak, seilmi kaynak uygulamalarndan, gsterilerden ve nemli pratik bilgilerin denenmesinden oluan 80 saatlik pratik esaslar bulunur. Kurs, gndz ve akam kursu halinde yrtlebilir ve atlye almalaryla tamamlanr. 22.4. Kurs Program 22.4.1. Pratik Esaslar 22.4.1.1. Gaz kayna 22.4.1.2. Elle elektrik ark kayna 22.4.1.3. Gazalt ark kayna 22.4.1.4. zel yntemlere bak 22.4.2. Esas Kurs 160 saat 80 saat

22.4.2.1. Kaynak yntemleri ve donanmlar 22.4.2.2. Malzemelerin kaynak srasndaki davran 22.4.2.3. Konstrksiyon ve hesaplama 22.4.2.4. malat, iletme ve uygulama teknikleri 22.5. Snav Snav, DVS-1174'e gre yaplr.

190

22.5.1. Snava Girebilme Kursa dzenli devam ettikten ve Madde 22.2.1 ile 22.2.3'teki koullar yerine getirdikten sonra snava girilebilir. 22.5.2. Yazl Snav Kursun tamamlanmasndan sonra, konferans ve uygulamalarda verilen bilgilerden yazl bir snav yaplr. 22.5.3. Szl Snav Szl snavda, snav komisyonunun nnde, tm kurs konularna dair bilgilerin ispat edilmesi gerekir. 22.5.4. Sertifika Baarl bir snavdan ve koullarn yerine getirilmesinden sonra, her kursiyere bir Kaynak Teknikeri sertifikas verilir.

191

BLM 23. DVS-1172'YE GRE KAYNAK TEKNKER KURSU KONU PLANI

Blmler 1. Kaynak yntemleri ve donanmlar 2. Malzemelerin davran 3. Konstrktif ekillendirme ve hesaplama 4. Kaynak ilemleri ve igvenlii kaynak srasndaki Sresi yaklak 40 saat yaklak 56 saat yaklak 34 saat yaklak 30 saat en 160 saat az

1. Kaynak yntemleri ve donanmlar saat 1.1. Kaynak yntemlerine genel bak 1.2. Elektrotekniin esaslar 1.3. Kaynak akm reteleri 1.4. Elektrik ark kayna 1.5. Gazalt ark kayna 1.6. Tozalt ark kayna 1.7. Diren kayna 1.8. Gaz kayna ve lehimleme 1.9. Alevle kesme 1.10.Gaz eritme teknii donanmlar 1.11.Kaynakta mekanizasyon 1.12.Gaz kayna ve alevle kesme-gsteri 1.13.Ark kayna (elektrik, gazalt, tozatt)gsteri 1.14.Diren kayna - gsteri 1.15.Tekrar ve tartma

Yaklak

2 4 2 4 4 4 2 4 2 2 2 2 4 2

192

2. davran

Malzemelerin

kaynak

srasndaki saat

Yaklak

2.1. Malzeme bilimine giri 2.2. Demir-karbon denge diyagram 2.3. elik retimi 2.4. Demir refakat ve alam elemanlar 2.5. eliklerin sl ilemi 2.6. ZSD (TTT) diyagramlar 2.7. Kaynak metalrjisi 2.8. Genel yap elikleri 2.9. Dk alaml elikler 2.10. Yksek alaml elikler 2.11. Demir d metallerin kayna 2.12. Kaynak ilave ve sarf malzemeleri 2.13. Malzeme muayenesi 2.14. Metalografi - Uygulamalar 2.15. Malzeme muayenesi - Uygulamalar 2.16. Tekrar ve Tartma 3. Konstrktif ekillendirme ve saat

2 4 2 2 4 2 4 4 4 4 2 6 4 8 4

Yaklak 2 4 2 4 4 4 2 4 4 4

Hesaplama 3.1 . Statiin esaslar 3.2. Mukavemetin esaslar 3.3. Aln ve ike diki birletirmeleri 3.4. Kaynak az hazrl ve gsterim 3.5. Kaynak dikilerinin hesab 3.6. Dinamik ykl konstrksiyonlar 3.7. elik kalite gruplarnn seimi 3.8. Kaynakl elik yaplar 3.9. Kaynakt kap ve kazanlar 3.10. Kaynakl aparat ve boru hatlar 3.11. Tekrar ve Tartma 4. Kaynan Uygulamalar ve Gvenlii

Yaklak saat

193

4.1 . Kazalardan korunma talimatlar 4.2. Kaynak ilemlerinde kalite gvencesi 4.3. Kaynak snavlar 4.4. Kaynak i gerilmeleri ve arplma 4.5. Kaynak planlar 4.6. Ekonomiklik sorunlar 4.7. Kaynak teknii hasar oluumlar 4.8. Diki hatalarnn deerlendirilmesi Uygulamalar 4.9. Kaynakl snav paralarnn -

4 4 2 4 2 4 2 4 4

deerlendirilmesi-Uygulamalar 4.10. Tekrar ve Tartma

194

BLM 24. DVS-1181'E GRE KAYNAK KONSTRKTR ETM VE SINAVI

24.1. Genel Yeni kaynak ve kesme yntemleri, yeni malzemeler, yeni standartlar ve talimatnameler, kaynaa uygun ve ekonomik konstrksiyon oluturabilmek iin tm ihtimalleri deerlendirmek zere konstrktrn iine gitgide zorlatrmaktadr. Dkm veya perinli konstrksiyonlarn kaynakl konstrksiyonlarla yer deitirmesi, kaynaa uygun ekillendirme, diki formlar, kaynak dikilerinin dayanm zellikleri zerine derin bilgileri gerektirmektedir. Bu nedenle konstrktrn kaynaa uygun konstrksiyon oluturmak ieren eitim grme gerein ortaya kmaktadr. 24.2. Koullar Kursa ve snava katlabilmek iin, aadaki koullarn yerine getirilmesi gerekir: 24.2.1. 20. yan tamamlam olmak 24.2.2. Teknik ressam veya dengi bilgi sahibi olarak eitim grm olmak 24.2.3. Teknik ressam veya konstrktr olarak en az yl tecrbe sahibi olmak (firmadan referans gerekir). 24.3. Eitim Sresi En az 112 saat sren bir kursta, aadaki ereve planda tanmlanan kurs konularnda, konferans ve uygulamalar yaplr. Kurs, gndz veya akam kurslar olarak yrtlebilir. 24.4. Kurs Program 24.4.1. Kaynak Yntemleri ve Donanmlar 24.4.2. Malzemelerin Kaynak Srasndaki Davran 16 saat 32 saat

Kaynak yntemlerine genel bak, kaynak ve kesme ilemlerinin mekanizasyonu elik retimi, demir refakat ve alam elemanlar, sl ilem, kaynak metalrjisi, kaynak ilave malzemeleri 24.4.3. Statik ve Mukavemet Bilimi 20 saat

Statik ve mukavemetin esaslar, ak ve kapal enkesitlerin burulmas, dinamik yklemeler, kaynak dikilerinin hesaplanmas 24.4.4. Kaynaa Uygun Konstrksiyon Oluturma 32 saat

Kaynak az hazrl ve dikilerin gsterimi, ubuk birletirmeler, birletirme trleri, ereve sistemler, kpr, kren, makina, kap, kazan, boru hatt yapm, konstrksiyon uygulamalar 24.4.5. Atlye Gsterileri 12 saat

Kaynak yntemleri, kaynak dikilerinin muayenesi 24.5. Snav 24.5.1. Kursun sonunda, kaynakl bir yap eleman taslan oluturacak ekilde ve kurs konular zerine bilgilerin ispat edilmesinin gerektii 8 saatlik bir snav yaplr.

195

24.5.2. Kursa dzenli katlmdan ve baarl bir snavdan sonra bir sertifika verilir.

196

BLM 25. DVS-EWF-1173'E GRE KAYNAK MHENDISI (EUROPEAN WELDING ENGINEER) ETM VE SINAVI 25.1. Genel Eitimini tamamlam mhendis ve yksek mhendis, bir Kaynak Uzman Mhendisi kursuna devam ettikten sonra Kaynak Uzman Mhendisi snavna girebilir. Bu snav, aada verilen (25.1.1 ... 25.1.6) talimatname ve standartlara gre kaynakta uzmanlk kazanmak iin gerekli koullarnda biridir. 25.1.1. DIN 8563 (TS 7830 ve TS 10387- Kaynak ilerinde kalite gvencesi) 25.1.2. EN 25817 25.1.3. DIN 18800 (elik yaplar) 25.1.4. DIN 15018 (Kren yapm) 25.1.5. Gemi yapmyla ilgili kurallar 25.1.6. Boru hatt yapmyla ilgili standart ve kurallar 25.2. Koullar Bir kursa ve bilimindeki snava katlabilmek iin aadaki koullarn yerine getirilmesi gerekir: 25.2.1. Bir niversiteden mhendis olarak mezun olmak veya Yksek Mhendis olmak 25.2.2. Yazl ve szl ifade yeteneine sahip olmak 25.2.3. Madde 25.2.1'deki art yerine getiremeyenler, kursa misafir dinleyici olarak katlabilir ancak kurs bilimindeki snava giremezler. 25.3. Eitim Sresi Eitim sresi, aadaki kurs programna gre yrtlen drt kurs ksmndan oluan 386 saattir. Bu drt ksmn tamamlanmasndan sonra, seilmi kaynak uygulamalar, gsterileri ve nemli pratik bilgilerin kontroln ieren 80 saatlik bir pratik uygulamalar bulunur. Toplam eitim sresi 446 saattir. Kurs, gndz, hafta sonu veya akam kursu olarak yrtlebilir ve atlye almalaryla tamamlanr. Drt kurs ksm, ayr ayr tamamlanabilir ancak toplam kursun iki yllk bir sre iinde tamamlanmas gerekir.

197

25.4. Kurs Program (ereve Plan) O. Kaynak uzman mhendislii eitimine giri 4

Saat

Temel Ders 1: Kaynak yntemleri ve donanmlar

1.1.Kaynak tekniine giri 1.2.Kaynak yntemlerine ve uygulama alanlarna giri 1.3.Elektrotekniin esaslar 1.4.Elektrik ark 1.5.Elektrik ark kayna akm reteleri 1.6.Elle elektrik ark kayna - elektrod standartlar 1.7.Gaz eritme teknii - gaz kayna 1.8.Gaz eritme teknii - dier yntemler 1.9.Elle elektrik ark kayna - zel yntemler 1.10.MIG/MAG-kayna 1.11.TIG-kayna 1.12.Tozalt ark kayna 1.13.Diren kayna 1.14.Saplama ark kayna 1.15.Plazma kayna 1.16.Laser ve Elektron n kayna 1.17.zel kaynak yntemleri 1.18.Termik pskrtme 1.19.Termik kesme 1.20.Mekanizasyon - Robot kayna 1.21.Lehimleme 1.22.Plastik malzeme kayna 1.23.Metal yaptrma 1.30.Kaynak yntemleri laboratuar uygulamalar

6 4 2 6 6 6 2 2 8 3 6 7 2 2 4 3 3 4 4 4 3 2 3 8 102

198

Temel Ders 2: Malzemelerin Kaynak Srasndaki Davran (Malzemelerin Kaynak Kabiliyeti) 2.1. Malzeme bilgisinin esaslar 2.2. Demir-elik malzemelerin retimi snflandrlmas ve standartlar 2 2.3. Demirli malzemelerin esaslar 2.4. Malzeme muayenesi, malzeme bilgisi, malzemelerin gsterimi 2.5. Genel/dnm gsteren eliklerin kaynaa uygunluunun esaslar 2.6. Genel yap eliklerinin kayna 2.7. Sementasyon, slah ve dier eliklerin kaynaa uygunluu 2.8. nce taneli yap eliklerinin kaynaa uygunluu 2.9. Isya dayankl ve soukta tok eliklerin kaynaa uygunluu 2.10. Dkme demir ve dkme eliklerin kaynaa uygunluu 2.11. Korozyona dayankl, paslanmaz eliklerin kaynaa uygunluu 2.1 2. Nikel esasl malzemelerin kaynaa uygunluu 2.13. Bakr esasl malzemelerin kaynaa uygunluu 2.14. Alminyum esasl malzemelerin kaynaa uygunluu 2.15. Titanyum, tantalyum ve zirkonyumun kaynaa uygunluu 2.16, Farkl malzemelerin kayna 2.17. Kapl yap elemanlarnn kayna 2.30. Metalografik laboratuar uygulamalar 2.31. Tahribatt malzeme ve kaynak muayenesi laboratuar uygulamalar 0 0

Temel Ders 3: Konstrksiyon ve Hesaplama 3.1. Kaynaa uygun ekillendirme 3.2. Statik, kesit byklklerinin hesaplanmas 3.3. Gerilme hesab 3.4. Krlma mekanii

10

199

T emel .1. 4 .2. 4 .3. 4 .4. 4 .5. 4

Ders 4: imalat ve Uygulama Teknii Kaynak ilemlerinde kalite gvencesi Kaynak diki hatalarnn deerlendirme gruplar Kaynak dikilerinin tahribatsz muayenesi Kaynak snavlar Yntem testleri Kaynakl yaplarda arplma ve i gerilmeler Kaynak planlar Kaynakta igvenlii Kaynak ilerinde maliyet Kaynakl konstrksiyonlar iin zel kural ve

4talimatnameler .6. 4 .7. Hasar rnekleri Kaynak snav tahribatsz laboratuar almalar 6

25.5. Snav Kaynak uzman mhendisi snav, drt kurs ksmnn tamamlanmasndan sonra ve gerekli koullar yerine getirildikten sonra yaplr. Snav, DVS-EVVM 174'e gre yaplr. 25.5.1. Snava Girebilme Kursa dzenli devamdan ettikten ve Madde 25.2.1 ile 25.2-2'deki koullar yerine getirdikten sonra snava girilebilir. 255.2. Yazl Snav Kursun tamamlanmasndan sonra, konferans ve uygulamalarda verilen bilgilerden yazl bir snav yaplr. 25.5.3. Szl Snav Szl snavda, snav komisyonunun nnde, tm kurs konularna dair bilgilerin ispat edilmesi gerekir. 25.5.4. Sertifika Baarl bir snavdan ve koullarn yerine getirilmesinden sonra, her kursiyere bir Kaynak Uzman Mhendisi sertifikas verilir.

200

BLM 26. TRK LOYDU'NA GRE KAYNAKI YETERLLK SINAVLARI

Bu blmde, Trk Loydu (TL)'na gre Kaynak Yeterlilik Snavlar verilmitir. Bu blmdeki tm sralama numaralar, orijinal metindeki ile ayndr. A. Genel 1. Aadaki kurallar ve snav programlar kaynak kabiliyeti iyi, alamsz ve hafif (dk) alaml elik konstrksiyonlarda alacak kaynaklarn snav iin uygulanr. Dier metal alamlar iin kaynak yeterlilik snavlarnda DIN 8561 veya ilgili TSE kurallar uygulanacaktr. Kurallar 2'de verilen yntemlere dayanr. Dier kaynak yntemleri iin TL tarafndan belirlenen programa gre ayr yeterlilik snavlarn kaynak yerine getirir. 2. Kurallarda belirtilen yeterlilik snavlar aadaki kaynak yntemlerini kapsar, rtl elektrod ile elektrik ark kayna zl elektrod ile elektrik ark kayna zl elektrod ile gaz alt kayna Gaz alt kayna (masif kaynak teli ile) TIG- kayna Gaz (oksi-asetilen) kayna Gaz alt kayna

3. Kaynaknn (operatrn), kaynan zellikleri zerine en az etkisi bulunduu yerlerde, kaynak ilemi iin B.1-B.2'ye gre gerekli praktik ve teorik eitimin dnda kaynak yeterlilik snav istenmez. Eer kaynaknn, kaynan zellikleri zerine srekli olarak bir etkisi varsa, ayrca bir yeterlilik snav gerekir. 4. TL tarafndan tannan i yerinden bamsz snav kurumlar tarafndan verilen kaynak belgeleri, esaslarda belirtilen yeterlilik snflar iin geerlidir. Ek snflar iin TL tarafndan yeterlilik belgesi verilebilir. Yeterlilik snavlar iin DIN 8560 ve ilgili TSE normlar uygulanabilir. B. Kaynaklar iin istenen temel artlar 1. Kaynak en az 18 yanda olmaldr. Normal olarak bir sanat okulundan veya kaynak

okulundan gerekli teorik ve pratik eitimi alm bulunmaldr. Eitim aadaki konular kapsamaldr. Temel kaynak teknii elik kayna metalrjisinin ana esaslar Kaynak ve kesme tehizatnn yerinde ve doru kullanlmas Oyma ve talama Elektrodlarn kullanlmas Olas salk tehlikeleri Yangn tehlikesi

201

Dier i yeri tehlikeleri Yangn kanunlar ve kurallar Deiik parametrelerin anlam ve etkisi Kaynak ilemi deneyi Kaynak yeterlilii ile ilgili bilgiler Tahribatsz deneylerin bilinen yaygn yntemleri

2. Kaynak 1'de belirtilen bir okulda byle bir eitim grmemi ise, teorik ve pratik becerilerini baka bir yolla kantlamak zorundadr. 3. Kaynaknn gerekli teorik ve pratik eitimi grdkten sonra en az bir yllk kaynak pratiine sahip buna olmas karlk istenir. gelen bir Bununla tecrbe ve beraber beceriyi eer kazandn kaynak kantlarsa, dier pratik yollarla alma

sresi daha ksa olabilir. 4. Kaynaknn gittii okul veya alt i yerleri, yukarda aklanan teorik ve pratik eitime tabi tutulduunu kantlamaldr. 5. Kaynak snavlar baard zaman yeterlilik belgesi kendisine verilir. Belge, verilen kurum veya TL tarafndan onaylanmaldr. 6. Kaynak snavlar baaramazsa L'de verilen yeniden snav gerekleri uygulanr. C. Yeterlilik snflar ve onaylanan kaynak pozisyonlar 1. Kurallar 5 yeterlilik snfn tanmlar. Her snf iin uygulama alan ve snav program Tablo 3.1'de verilmitir. 2. Kaynak bir veya snrl sayda kaynak pozisyonu iin yeterlilik belgesi alabilir. Bunun iin de Tablo 3.2'de verilen test program ve uygulama alan uygulanr. 3. A2'de aklanan her kaynak yntemi iin ayr bir yeterlilik snav gerekir, C4'de akland gibi, zel kaynak parametreleri yeni bir yeterlilik snav gerektirir. 4. Eer kaynak ii, aadaki alma artlarndan bir veya daha fazlasn ieriyorsa, belgede belirtilen zel kaynak snav gereklidir. Kalnl 3 mm veya daha ince paralarn kayna Sellozik elektrodlarla kaynak Orijinal snavda kullanlan pozisyona uymayan, dikey pozisyonda kaynak ynnn deimesi Orijinal snavda kullanlan metal transferine uymayan deiimler (Ksa arktan, pskrtme arka Kaynak yntemlerinin kombinasyonu

ve tersine gei) Sz edilen deimeler belirli stisnalar ile snav programlarna tamamen uyacak ekilde yaplr. 5. I ke kaynaklar iin yeterlilik almak zere 1. snf yeterlilik test program yerine getirilir. 6. Onaylanan yntem snavlarn yerine getiren kaynakya Tablo 3.1 ve 3.2'ye gre yntem snavlarn ieren yeterlilik snflar pozisyonlar iin bu esas dahilinde yeterlilik verilir.

202

7. Eer belirtilen yeterlilik snf iin snav artlarnn sz konusu olduu kaynak ilemini yerine getirmiyor veya temsil etmiyorsa bu takdirde geniletilmi snav istenebilir. D. Genel snav artlar 1. Parann kaynak az geometrisi ve kaynak parametrelerinin yeterlilik snav iin kullanlan malzeme kalnl ve kaynak yntemi geree en uygun olacak tarzda seilerek, kaynaknn kaynak ynteminin belirtilen ayrntlarn izlemesi salanr. 2. rtl elektrodla yaplan ark kaynanda dk hidrojenli bazik karakterli elektrodlar kullanlmaldr. Btn elektrodlar normal koan boyuna kadar kaynak edilir. 3. Kk pasosu, kaynak azndan, en az bir balama ve durma ile kaynak yaplmaldr. Yani bir elektrodla balannca o elektrod bitinceye kadar durulmamaldr. Biti karaterleri ve kk sreksizlikler (hatalar) izlenmeden nce dzeltilmelidir. Kk entiine msaade edilmez. 4. Snav parasnn malzemesi olarak kaynak kabiliyeti iyi, gaz alnm veya yar gaz alnm karbonlu veya karbonmanganezli, minimum ekme mukavemeti 260 ile 510 N/mm2 olan elikler seilir. E. 1 ve 2. Snf yeterlilik iin kaynak snav (Levhalar) 1. Her snav paras en az 400 x 500 mm boyutlarda iki paradan oluur, levhalarn kalnl 12 ile 20 mm arasnda bulunur. (ekil 3.1'e baknz) 2. Levhalar yle kaynak edilmelidir ki, kaynaktan sonra dzlem deitirmi olmasn yani asal distorsiyona uramasn. 3. Kaynak yaplrken kkn akmamas iin altna para konmamal ve test paras ile tezgh arasnda 4mm aralk braklmaldr. 4. ki tarafl kaynak yapld zaman azn her iki taraf ayn kaynak pozisyonunda kaynak edilmeli; yani 1G ve 4G kaynak pozisyonlarnda olduu gibi bir taraf kaynak edildikten sonra para dndrlerek dier taraftan kaynak yaplmaldr. 5. Kaynak snav paralarnn numaras veya kaynak pozisyonlar Tablo 3.1'de verilmitir.

203

Tablo 3.1 Yeterlilik kabul snflar ve snav programlar UYGULAMA INIF ALANI SINAV POZSYONLARI LEVH A Levhalarn her tip konstrksiyonda ve her G+4G pozisyonda ift tarafl 2G+3 kayna Levhalar ve ap 600 mm'den her byk G+4G tip 2 G+5G veya 6G 2 G+5G veya 6G 2 G+5G veya 6G ekil 3'e baknz 2G+3 ORU B (3) BORU BRANMANI TP VE GEERL KAYNAKI SINAVLARI

borularn

konstrksiyonda ve her 100 mm veya daha byk aplardaki borularn her

pozisyonda tek ta raf 1 1 ap 100 mm'den kk olan borularn her pozisyondaki tek taraf kayna Dar (4) al boru tek

konstrksiyonlarn tarafl kayna

(1) E'ye gre snav levhas; her snav pozisyonu iin ayr kullanlmaldr. (2) F'ye gre snav paras; her snav pozisyonu iin ayr kullanlmaldr. (3) Dar al boru balantlarnda, snav parasnn ekli iin G'ye baknz (4) Boru branman snav, 3. snf yeterlilik gerektirir.

ekil 3.1 Snav levhasnn kaynak pozisyonlar

P. 3 ve 4. Snf yeterlilik iin kaynak snav (Borular) Her snav paras aadaki boyutlarda ve en az 150 mm uzunluunda iki borudan meydana gelir.

204

d = 100-300 mm ve s = 12-20 mm 4. snf iin de : d = 25-50 mm s = 3-8 mm Kk pasolarnn kayna srasnda borularn ular kapal tutulmaldr. Test paralarnn numaralar ile kaynak pozisyonlar Tablo 3.1'de verilmitir. G. 5. Snf yeterlilik iin kaynak snav (Boru branmanlar) 1. Boru branman snav, kaynak hatalarna kar ar bir gvenlik istenen yani, yksek gerilmeye maruz kalan tek taraf kaynakl dar al boru konstrksiyonlar iin ek bir cidar kalnl 12.5mm'den byk ve boru eksenleri arasndaki a da 70 'den kk ise zorunludur. 5. Snf yeterlilik alabilmek iin kaynaknn daha nce 3. snf yeterlie sahip olmas istenir. Snav parasnda branman borularn boyutu: d2 = 200-300 mm ve s > 20 mm olmaldr. Eksenler arasndaki a da yaklak 45 derecedir. Ana borunun d1 ap branman borunun d2 apndan byk olmaldr. Ana boru en az 300 mm'ye varan yeterli genilikte ve kalnl da s > 20 mm olan bir levha ile deitirilebilir. 2. Kaynak bir taraftan ve kkn altna herhangi bir altlk konulmadan tam nfuziyetli bir ekilde yaplmaldr. Kk pasosunun kaynanda branman borunun ular kapatlr. 3. Kk pasosu ve en az 4 doldurma pasosu, saat ibresinin 6'dan 12 pozisyonuna kadar 180 lik daire dilimi eklinde kaynak edilmelidir. H. Tek kaynak pozisyonlarndaki yeterlilik iin kaynak snav Tablo 3.2'ye uygun olarak bir veya snrl sayda kaynak pozisyonunda yeterlilik iin kaynak ve snav paralan D,E ve F'de verilmitir.

ekil 32. Snav borularnn kaynak pozisyonlar

205

Tablo 3.2. Tek pozisyon iin yeterlilik snavlar

Pozisyonda kaynak iin verilen yeterlilikler Tm Levhala Levhala Konstr rn ve d > 600 rn ve d > 600 100 Snav pozisyonlarnn uyguland yerler ksiyonlarda taraf kayna mm borularn mm tarafl tek kayna levhalarn ift tek kayna tarafl tarafl kayna ift tarafl 1G 2G 3G 4G 1 6 2 G 3 G 4 G 1G 2G 3G 4G 1G 2G 5G X X X X X X X X X X X X k te Bor Bor 1G2G 4G X X X X X X X X X 1G203G 5G 1Q 2G GSG 1G2 d >

mm tek

borularn borularn

tarafl u d< 100 u d < 100 3G4G

206

ekil 32 Snav borularnn kaynak pozisyonlar A. Test Deney artlar 1. Snav paralar gz muayenesine, IIW/IIS-493-73 (1) (levhalar) ve IIW/IIS492-75 (borular) ve uygun olarak radyografik muayeneye, eme deneyine ve Tablo C3'e gre yaplan makroskopik muayeneye tabii tutulur. 2. Gzle deerlendirme Kaynak dikii, dzgn bir genilik ve ykseklikte ekilmi olmaldr. nemli kesiklikler, kesme ular ve derin yanma oluklar (entikler) ile souk kalm yan yapm blgeler kabul edilmez. Kaynak her tarafta ayn genilik ve kalnlkla ekilmelidir. Kaynak dikiindeki ykseklikler 3 mm'den daha geni olmamaldr. Tek taraftan kaynak yapld zaman nfuziyet, dier tarafa 2 mm'den fazla gemelidir. (1) IIW: International ali Institue of Welding MS : Insifut International da la Saudure (Uluslararas Kaynak Enstits) 3. Radyografilerin Deerlendirilmesi MW/IIS "Collection of Reference Radiographic of Welds" in son basksnn 4, snfna (mavi) karlk gelenden daha byk derecede kaynak hatalar bulunmamaldr. Levhann her iki ucundan itibaren 30 mm'lik ksmlar gz nne alnmayacaktr. 4. Mekanik Testler Eme test paralar, gaz kayna TIG, MIG ve MAG gibi dolu (som) kaynak telleri ile cruf brakmayan kaynak yntemleri kullanldnda hazrlanr. 1. ve 2. snf yeterlilikler iin 2 adet eme test paras seilir. zerindeki kaynak ykseklikleri alndktan sonra ekil 3.4'de grld gibi kenar (yan) eme test paralar hazrlanr. Test 30 mm apl mandrelle eme tabi tutulur. 3. Snf yeterlilikler iin ekil 3.5'de grld zere 2 adet eme test paras seilir. zerindeki kaynak ykseklikleri atldktan sonra, ekil 3.4'de grlen test paras hazrlanr ve mandrel ap 300 mm olan bir makinada eme testine tabi tutulur.

207

4. snf yeterlilik iin de ekil 3.5'de grld gibi 2 adet eme test paras seilir. Parann zerindeki kaynak ykseklikleri alndktan sonra, ekil 3.6'da grlen eme test paras hazrlanr ve 3xs apl bir mandrelle eme deneyi yaplr. Test parasnn biri kk dieri de yz eme deneylerine tabii tutulur. 5. Eme Testinin Deerlendirilmesi 180 derecelik bir emeden sonra herhangi bir ynde 3 mm'den daha byk hi bir hata bulunmamaldr. Eme esnasnda, ilk aamada test parasnn kelerinde ortaya kan atlak ve benzerleri, hata olarak gznne alnmayacaktr. 6. Makroskopilerin Deerlendirilmesi 5. Snf yeterlilik iin yaplan boru branman snavndan 3 adet makroskopi iin test paras, saat 6, 9 ve 12 pozisyonlarndan alnr. Test paralar, kaynak dn aka grlebilecek ekilde iki tarafndan dalanr. Nfuziyetin iyi olup olmad, atlak, cruf kalnts, gzenek ve dier hatalarn bulunup bulunmad kontrol edilir. Hatal paralara ait dikiler kabul edilmez. Hatalarn 2 mm'den byk olmas istenmez. Tablo 3.3 Snavn kapsam Yet erlilik Snav 1 uflu 2 Crufsuz Cr uflu 3 Crufsuz Cr uflu 4 uflu 5 uflu Ks tl uflu Kabul iin baknz kriteri Cr Cr Cr ynak Yntemi Cr Ka le Muayene X X X X X X X X X X X X J2 X X J3 J4-J5 J4J5 J6 Gz Rady ografik Muayene X X X X X X X X X X X X X X X Makros k ve yz kopik masna eme eme testi Muayene testi X Yanla K

208

ekil 3.3 Boru branman snav

GL, DIN 8560 POZSYON

ALMAN NGLZC E

TL, AWS
CA

Yatay Korni kaynanda) Korni kaynanda) Dey yukarya) Dey aaya) Tavan (i (Aln ke

w q h s f

d hv h V v-d 0

1G, 1F 2G 2F 3G,3F 3G, 3F 4G,4F

(Aadan (Yukardan

209

KAYNAK POZISYONLARI

210

K. Uygulama Alan 1. 2. snf yeterlilik, 1. snf yeterlilii de kapsar. 3. Snf yeterlilik 1. ve 2. snf yeterlilikleri kapsar. Fakat 4, ve 5. snf yeterlilikler yalnzca bulunduu snf kapsar. Tablo 3.1'e baknz. 2. Tek pozisyondaki yeterliliin uygulama alan Tablo 3.2'de verilmitir. L. Yeniden Snav (Tekrar Snav) 1. Eer bir snav paras istenen artlar yerine getirmez ve baarsz olursa, ayn tip iki yeni snav paras kaynak edilir. Yeni hazrlanan bu iki paralarn snav sonulan olumlu olursa, snav baarl olarak kabul edilir. 2. Eer iki veya daha fazla snav paras istenen artlar yerine getiremez ve olumsuz bulunursa, snav sonucunun baarsz olduu kabul edilir. 3. Eer snav baarl deilse, adayn en az bir hafta eitim ve retim yapmasna kadar, snav yaplmaz. M. Yeterlilik Belgelerinin Geerlilik Sresi 1. Yeterlilik belgesi, kaynaknn 6 aydan daha uzun bir sre kaynaa ara vermedii durumda, kabul edilen kaynak yntemi ile kaliteli ilem yaptn dokmanlarla kantlad srece geerlidir. 2. Kaynaknn yapt kaynak ilemi srekli olarak, ilgililerce uygun tahribatsz muayenelerle test edilmeli ve kabul edilen kaynaklar dzenli bir ekilde belgelerle kantlanmaldr. 3. veren kaynaknn performansn, tahribatsz muayenelerin sonu kaytlarn muhafaza etmek zorunluluundadr. 4. Eer is. yeri onaylanm yeterlilik belgesine sahip ise, belgenin geerliliini, her 12 ayda bir bu esas zerinden iveren tarafndan onaylanabilir. 5. Eer i yeri, TL tarafndan onaylanm bir yeterlilik belgesine sahip deilse, belge geerliliinin onaylanmas iin prensip olarak 1-4'e gre gerekli dokmanlar 12 aylk aralklarla TL'na teslim edilmelidir.

ekil 3.4 Yanlamasna (kenar) eme test paralar s=12-20 mm Mandrel ap = 30 mm r = 3 mm (maksimum) Diki ykseklikleri levha seviyesine kadar istenmelidir. Levhalardan alnan test paralar, levhalarn

211

ularndan en az 30 mm ieriden alnmaldr.

ekil 3.5 3. ve 4. Snf yeterlilik iin eme test paralarnn yeri ve says

ekil 3.6 Borular iin kk ve yz tarafndaki eme test paralar Mandrel ap = 3xs r = 3 mm (maksimum) B = 1.5 s, fakat en az 25 mm Deney paralar borunun tabii eriliini korumaldr.

212

BLM 27. EN 473 - NDT PERSONELNN KALFKASYONU VE SERTFKALANDIRILMASI

1. KAPSAM Bu Avrupa Standard, endstriyel tahribatsz muayene ile uraan personelin kalifikasyonu ve sertifikalandrlmasyla ilgili bir sistem oluturmaktadr. Sertifikalandrlm personele olan ihtiya mamul standartlarnda, talimatlarnda, kodlarnda veya artnamelerinde belirtilmelidir. Bir sertifikalandrma gerektiinde bu sertifikalandrma, Avrupa Standard dorultusunda olmaldr. Sertifikalandrma, aadaki yntemlerden biri veya bir kanda uzmanl kapsamaldr. a) Eddy akm (girdap akm) ile muayene b) Penetran sv ile muayene c) Manyetik parack ile muayene d) Radyografi e) Ultrasonik muayene f) Szdrmazlk deneyi (hidrolik deney dahil) Bu standartta tanmlanan sistem, ulusal standartlarda mevcut olan grsel muayene (VT), ntron radyografisi (NT), akustik emisyon (AT), enfraruj termografi (T) ve dier NDT yntemlerine de uygulanabilir. 2. KURALLARA AIT REFERANSLAR Bu Avrupa Standard, tarihli veya tarihsiz referanslar, dier yaynlardan gerekli koullar biraraya getirmektedir, bu kurallara art referanslar, metinde uygun yerlerde verilmi ve yaynlar da buradan itibaren liste halinde sralanmtr. Tarihli referanslarla ilgili olarak, bu yaynlarda sonradan yaplan tashihler veya gzden geirmeler, sadece tashih edilmi veya gzden geirilmi durumlar dahil edilmise, bu Avrupa standardna uygulanabilir. Tarihsiz referanslarla ilgili olarak, referans olarak, en son yayn uygulanr. EN 45013 -1989 Personelin sertifikalandrlmasn icra eden sertifikalandrma kurulular ile ilgili genel kriterler. 3. TANIMLAR Bu Avrupa standardnn amalaryla ilgili olarak aadaki tanmlar kullanlr. 3.1.Kalifikasyon NDT personelinin, NDT faaliyetlerini uygun ekilde yapabilmek iin, eitim, mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerinin ve fiziksel uyumunun ispat. 3.2. Sertifikalandrma NDT personelinin bir yntemde, seviyede ve endstriyel sektrde, bir sertifika almasn salayacak ekilde kalifikasyonunu gstermekte kullanlan prosedr. 3.3. Bamsz sertifikalandrma kuruluu NDT personelinin, bu standarttaki taleplere gre EN 45013'n taleplerini yerine getirecek ekilde

213

sertifikalandrlmas iin uygulanan prosedrleri yneten kurulu. 3.4. Yetkili kurum NDT personelinin kalifikasyonu iin gerekli snavlar hazrlamak ve ynetmek zere, bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan yetkilendirilen, herhangi bir-tek hakim kurulutan bamsz bir kurum. Yetkili kurum, bir endstriyel sektr olabilir. 3.5. Snav Merkezi Kalifikasyon snavlarnn yaplaca, dorudan doruya bamsz sertifika kuruluu tarafndan veya kurum araclyla onaylanan merkez. Snav merkezi, bir iverenin binas olabilir. 3.6. Snav Yapan Bir yntemin 3. seviyesinde sertifikalandran kimse. Bu kii NDT kalifikasyon snavlarna danmanlk yapmak, iletiim kurmak veya derecelendirmek iin, ya dorudan doruya bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan veya yetkili kurum araclyla, snav yapmakla yetkilendirilir. 3.7. Sertifika Bu standartta tanmlanan sertifikalandrma sistemi kurallar altnda verilen ve ad geen kiinin zel hizmetleri yerine getirmede uzman olduunu gsteren belgedir. 3.8. NDT Aday Bir NDT aday, kalifikasyon ve sertifikalandrlmak isteyen uygun kalifikasyon deneyimini kazanm sertifikal personelin danmanl altnda alan bir kiidir. Adaylar, deneyimlerini sertifikal personelin danmanl altnda kazandklarn belgeleyebildikleri takdirde kendi kendilerine alabilirler. 3.9. veren Adayn dzenli bir ekilde alt organizasyon, bir iveren, ayn zamanda bir aday da olabilir. 3.10. lem Yetkisi veren tarafndan verilen, sertifikada belirtildii ekilde adayn uzmanln belirten, yazl bir ifade. Sertifikalandrmaya ek olarak dierleri arasnda zel mesleki bilgi, beceri ve fiziksel yeterlilik, zel grev iin istenebilir. 3.11. NDT Yntemi Tahribatsz muayenede fiziksel prensibi uygulayan disiplin (rnein ultrasonik yntem)'dir. 3.12. NDT Teknii Bir NDT ynteminin zel uygulama ekli (rnein ultrasonik daldrma tekniindir. 3.13. NDT Prosedr Oluturulmu bir standard, kodu veya artnameyi izleyerek, bir NDT tekniini zel bir muayeneye uygularken gzlenen tm temel parametrelerin ve nlemlerin yazt olarak tanmlanmasdr. 3.14. NDT Talimat Oluturulmu bir standarda, koda, artnameye veya NDT prosedrne gre muayene yaparken izlenecek kesin admlarn yazl olarak tanmlanmasdr,

214

3.15. Endstriyel Sektr rnle ilgili zel bilgi, beceri, donanm veya eitim gerektiren zel NDT uygulamalarn kullanld endstri veya teknolojinin belirli bir blmdr. Endstriyel sektr tanm, belirli bir rn (kaynak, dkm,...) ifade etmek iin kullanlabilir. 3.16. Kalifikasyon Snav Adayn genel, zel ve pratik bilgi ve becerisini gsteren ve bamsz sertifikalandrma kuruluu veya yetkili kurum tarafndan ynetilen bir snav. 3.17. Genel Snav Bir NDT ynteminin prensipleriyle ilgili snav 3.18. zel Snav zel endstriyel sektrde uygulanan muayene teknikleriyle ve muayene edilen rnn ve standartlarn, kodlarn, artnamelerin ve kabul kriterlerinin bilgisiyle ilgili bir snavdr. 3.19. Pratik Snav 1. veya 2. seviyedeki bir adayn, gerekli muayene donanmn tanmada ve gerekli muayene donanmn kullanmakta, belirli numuneleri muayene etmekte, sonu bilgilerini gerekli derecede kayt ve analiz etmekteki yeteneini gsterme ve 3. seviyedeki bir adayn ise, bir veya birka NDT prosedrn oluturmakta yeteneini gsterme becerilerinin snanmasdr. 3.20. Temel Snav Bu kalifikasyon ve sertifikalandrma sisteminin 3. seviyesinde yaplan ve 3. seviyenin faaliyet alan ile ilgili malzeme bilimi ve teknolojisi bilgisinin ve 2. seviye iin gerektii ekilde NDT ynteminin temel prensiplerinin snavdr. 3.21. Esas NDT Ynteminin Snav 3. Seviyede yaplan ve 3. seviye adaynn esas NDT ynteminin genel ve zel bilgilerini ve bir NDT prosdrn yazma becerisini gsteren bir snavdr. 3.22. Endstriyel NDT Deneyimi Gerekli beceri ve bilgiyi salayan, uygulanabilir NDT yntemlerinde ve uygulama alanndaki deneyimdir. 4. SEMBOLLER VE KISALTMALAR Bu standardn amalar dorultusunda, NDT yntemlerini tanmlamak iin aadaki semboller kullanlr.

215

Tablo 1, Semboller

Yntem Eddy akm ile muayene Penetran muayene Manyetik muayene Radyografi Ultrasonik muayene Szdrmazlk testi 5. GENEL PRENSPLER yntemle sv ile

Sembol ET PT MT RT UT LT

5.1. Bamsz Sertifikalandrma Kuruluu, Yetkili Kurumlar ve Snav Merkezleri le lgili Talepler 5.1.1. Bamsz Sertifikalandrma Kuruluu EN 45013'n taleplerini yerine getirmelidir. 5.1.2. Eer oluturulmusa, Yetkili Kurum aadaki koullar salamaldr. a) Bamsz sertifikalandrma kuruluunun kontrol altnda almak b) Donanmn kalibrasyonu ve kontrol da dahil olmak zere, snav merkezlerinde snavlar yapmak iin gereken kaynaklara sahip olmak. c) Snav yapan kimsenin sorumluluu altnda snavlar hazrlamak ve denetlemek. d) Herhangi bir tek hakim kurulutan bamsz olmak. e) Bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan onaylanm, yazl bir prosedr uygulamak. f) Snav merkezlerini onaylamak, g) Snav numunelerinin eitimde kullanlmadn ispatlamak. 5.1.3. Snav merkezi, aadaki koullar yerine getirmelidir. a) Yazl bir prosedr uygulamak ve bamsz sertifikalandrma kuruluunun veya yetkili kurumun kontrol altnda almak b) Donanmn kalibrasyonu ve kontrol dahil, snavlarn yaplmas iin gereken kaynaklara sahip olmak c) Snav yapan kimsenin sorumluluu altnda, snavlar hazrlamak ve denetlemek d) Snav numunelerinin eitimde kullanlmadn ispatlamak 5.2. Sorumluluklar 5.2.1. Bamsz sertifikalandrma kuruluu a) Bu standarda gre sertifikalandrma emasn balatmal, devam ettirmeli ve desteklemelidir. b) Bu standardn talepleriyle uyumlu olarak sertifikalandrma prosedr ve ilemlerini ynetmelidir.

216

c) Dorudan sorumluluu altnda, sertifikalandrma prosedrnn ayrntl ynetimini, endstriyel sektrleri temsil edebilecek olan yetkili kurumlara aktarabilir. d) Periyodik olarak gzlemek zorunda olduu, uygun ekilde personellendirilmi ve donatlm snav merkezlerini, dorudan veya yetkili kurumlar araclyla onaylar. e) Tm sertifikalarn verilmesiyle ilgili olarak uygun kaytlar tutar ve sorumluluk alr. 1 ve 2. seviye sertifikalarnn verilmesi, yetkili kurumlara devredilebilir. f) 3. seviye iin ve eer yetkili kurumlara devredilmemise, 1. ve 2. seviyeler iin tm sertifikalar geerli klar. g) Tm devredilmi fonksiyonlar gzler. 5.2.2. Yetkili Kurumlar Yetkili kurumlar, a) Bamsz sertifikalandrma kuruluunun prosedrn uygular. b) Snav merkezlerini onaylar ve snav merkezlerindeki 1. ve 2. seviyedeki sertifikalandrma ilemlerini denetler. c) 3. seviyenin kalifikasyon snavn hazrlar ve denetler. d) Sertifikalandrma ilemlerinin uygun kaytlarn tutar. 5.2.3. Snav Merkezi Bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan veya yetkili kurumlar aracl ile onaylanm herhangi bir snav merkezi. a) Seviyeler, yntemler ve ilgili endstriyel sektrler iin tatminkar kalifikasyon snavlarn yapmak iin yeterli kalitede personele, binaya ve donanma sahip olmaldr. b) Sadece bamsz sertifikalandrma kuruluunca onaylanan veya oluturulmu belgeleri ve snav sorularn kullanr. c) Bu merkezde yaplacak pratik snavlar iin, sadece bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan hazrlanan veya onaylanan numuneler kullanlr. d) Kalifikasyon snavlarnn uygun kaytlarn tutar. NOT. Birden fazla snav merkezi olduunda, her biri, karlatrlabilir hatalar ieren numuneler kullanmaldr. Hi bir durumda, eitim amacyla kullanlan numuneler, snav numuneler olamaz. 5.2.4. veren veren, adaylar bamsz sertifikalandrma kuruluuna tantr ve adayn seilebilmesi iin gerekli olan eitim bildirimi, eitim ve deneyim dahil olmak zere kiisel bilgileri deerlendirir, ancak sertifikalandrma prosedrnde bizzat yer almamaldr. Eer kii kendi iinde alyorsa iveren, aadakilerden sorumlu olacaktr: a) lem yetkilerinin yaynlanmas b) 3.3 alt balyla ilgili grsel kesinliin dorulanmas iin tanmlanan tm sorumluluklar kabul

217

etmelidir. 5.3.1.1. Seviye 1. Seviyede snflandrlan bir kii, yazl talimatlara gre ve 2. ve 3. seviyedeki personelin denetimi altnda, NDT ilemlerini yapacak ekilde kalifiye edilir. Bu kii, aadakileri yerine getirebilmelidir: a) Donanm kurmak b) Snavlar yerine getirmek c) Yazl kriterler araclyla sonular kaydetmek ve snav ynteminin veya tekniinin seiminden veya snav sonularnn deerlendirilmesinden veya snflandrlmasndan sorumlu olmamaldr. 5.3.2.2. Seviye 2. Seviyede snflandrlan bir kii, oluturulan veya kabul edilen prosedrlere gre tahribatsz muayeneyi yerine getirmek ve ynetmek zere kalifiye edilir. Bu kii, aadaki noktalarda uzman olmaldr: a) Kullanlacak snav yntemi iin tekniin seimi b) 2. seviyedeki kiinin kalifiye edildii muayene ynteminin uygulama snrlarn tanmlamak c) NDT standart ve artnamelerini anlamak ve bunlar gerek alma koullarna uyarlanan pratik muayene talimatlar haline getirmek d) Donanm kurmak ve kalibre etmek e) Muayeneleri yapmak ve denetlemek f) Sonular, uygulanabilir standartlara, kodlara ve artnamelere gre yorumlamak ve deerlendirmek g) Yazl muayene talimatlarn hazrlamak h) tm 1. seviye grevlerini yerine getirmek ve denetlemek i) 2. seviyenin altndaki personeli eitmek ve klavuzluk yapmak j) tahribatsz muayenelerin sonularn dzenlemek ve rapor haline getirmek. 5.3.3.3. Seviye 3. seviyede sertifikalandrlan bir kii, sertifikalandrld herhangi bir NOT ilemini ynetmekle kalifiye edilir. Kendisine yklenen deiik grevler arasnda, 3. seviyede sertifikalandrlan bir kii, aadaki noktalarda uzman olmaldr: a) Bir muayene yaplmas ve personeli iin tm sorumluluu kabul etmek b) Teknikleri ve prosedrleri oluturma ve geerli klmak c) Standartlar, kodlar, artnameleri ve prosedrleri yorumlamak d) Kullanlacak zel muayene yntemlerini, tekniklerini ve prosedrleri iaretlemek. 3. Seviyede sertifikalandrlan bir kii aadaki zelliklere sahip olmaldr: a) Var olan standartlara, kodlara ve artnamelere gre sonulan yorumlama ve deerlendirmede uzmanlk, b) yntemi semek ve teknii oluturmak zere ve dier kriterlerine uygun olmad yerde kabul

218

edilebilir kriterlerin oluturulmasna yardmc olmak zere, uygulanabilir malzeme, ileme ve imalat tekniklerinde yeterli bir pratik gemi c) Dier NDT yntemlerini tanmak d) 3. seviyenin altndaki personele klavuzluk yapabilme becerisi. Gerekirse bu grev iin bamsz sertifikalandrma kuruluu veya yetkili kurumca yetkilendirilmesi kouluyla, kalifikasyon snavlarn ynetebilir ve denetleyebilir. 3. Seviyeden bir kii, bu zel snav iin sadece snav yapc olmamaldr. 6. SINAV N SELEBLME Snava uygun grlebilmek iin, adayn bu blmde tanmlanan, endstriyel NDT deneyimi ve eitiminin minimum taleplerini yerine getirmesi gerekir. 6.1,1. Seviye ve 2. Seviye Aday, sertifikalandrmann yaplaca yntem ve seviyede, bamsz sertifikalandrma kuruluunun talepleriyle uyumlu olan bir eitim kursunu baaryla tamamlandn is-patlamaldr. Bu tip talepler iin, Uluslararas Tahribatsz Muayene Komitesi (ICNWP 16-22) tarafndan yaynlanm tavsiyeler klavuz olarak kullanlabilir (bu konuda bilgi vermeye ynelik EK A'ya baknz). Tablo 2. Minimum eitim Talepleri

YNTEM ET PT MT RT UT A-Temel Bilgi B- Basn ynlen C-zleyici T gaz

1.SEVYE (saat) 40 16 16 40 40 8 14 18

2. SEVYE (saat) 40 24 24 60 80 16 28 36

Not1: Eitim kurstan, hem teorik ve hem de pratik kurstan ierir. Not 2.2. Seviyeye dorudan kabul edilme, 1 ve 2. Seviye iin

gsterilen toplam saatleri gerektirir. Not 3: Haftalk alma saatleriyle ilgili ulusal dzenlemeler olmas durumunda, 40 saat, haftalk yasal alma sresine eittir, 6.12.3. Seviye X: Aday A ksm ile birlikte ya da B ksmndan veya C

219

3. Seviyede sertifikalandrlacak adaylarn bilimsel ve teknik potansiyellerini dikkate alarak, kalifikasyona hazrlk iki farkl yoldan yaplabilir: endstriyel veya bamsz cemiyetler tarafndan organize edilen eitim kurslarna katlarak, konferans veya seminerlere katlarak, kitaplardan ve dier bu konuda baslm materyallerden alarak. Bu tip talepler iin klavuz olarak, Uluslararas Tahribatsz Muayene Komitesi (!CN WH 16-22) tarafndan yaynlanan tavsiyeler kullanlabilir (bu konuda bilgi vermeye ynelik EKA'ya baknz) 6.2 Endstriyel NDT Deneyimi 6.2.1.1. Seviye ve 2. Seviye Deneyin sresi iin minimum talepler, tablo 3'te tanmland gibi olmaldr. Tablo 3. Minim deneyim talepleri

NDT YNTEM

DENEYM (AY) 1. SEVYE 2. SEVYE 9 3 3 9 9 9 6

ET PT MT RT UT Toplam Deneyim Sadece yntemi LT deneyim Sadece gaz yntemi ksmi deneyim iin izleme iin basn ksmi

3 1 1 3 3 3 2

NOT 1: Aylk alma deneyimi nominal 40 saat/hatta esasna veya yasal alma haftasna dayanr. Bir kii, haftada 40 saati aan sre alt zaman, toplam saat zerinden deneyimle kredilendirilebilir, ancak deneyimini ispatlamakla ykmldr.

NOT

2:

2.

Seviyede

sertifikalandrma

iin,

bu

Avrupa

Standardnn amaca, alma deneyiminin 1. Seviye ile ayn sreyi iermesini salamaldr. Eer kii,

220

1. Seviyede hi deneyim sresine sahip olmadan, dorudan 2. Seviyeye snrlandrldnda, deneyim sresi 1. ve 2. seviyeler iin talep edilen surelerin toplam kadar olmaldr.

NOT 3: alma deneyimi iin gerekli olan kredi, bu Avrupa Standardnda bulunan iki veya daha fazla NDT ynteminde ezamanl olarak, aadaki gibi gerekil toplam deneyim oran indirimleriyle kazanlabilir: a) ki muayene yntemi-toplam gerekli srede % 25 azalma b) muayene yntemi-toplam gerekli srede % 33 azalma c) drt veya deha fazla muayene yntemi-toplam gerekli srede % 50 azalma. Tm durumlarda, adayn sertifikalandrlmak istedii her bir muayene yntemi iin, tablo 3'te belirtilen srenin en az yarsna sahip olduunu gstermesi gerekir. NOT 4: Pratik deneyim sresinin % 50'sine kadarlk bir ksmna, uygun bir pratik kursun ayn sresiyle ulalabilir. Kurs, en sk karlalan muayene problemlerinin pratik zmleri konusunda younlam olmaldr ve kurs programnn, bamsz sertifikalandrma kuruluu veya yetkili kurum veya yetkili kurum tarafndan onaylanmas gerekir.

221

Tablo 4. Minimum deneyim talepleri DERECE En az yllk bilim 12 akreditiflendirilmi veya DENEY

mhendislik

2. tarafndan

Seviyede

okulundan veya niversite Teknik okulun veya akreditiflendirilmi bir 24 48

sertifikalandrlm bir operatr

okulun veya niversitede Derece yok ise

3. Seviyeye kabul DERECE En az yllk 24 DENEY

akreditiflendirilmi bilim veya mhendislik okuldan veya niversite programndan Teknik okulun veya 3.Seviyede dorudan kabul Adayn bu yntemde 2. seviye iin pratik snav baar ile akreditiflendirilmi bir okulun veya niversitede en az iki yln baaryla Derece yok ise

48

tamamlam olmas gerekir.

72

Not 1: eer okul veya niversite derecesi, tahribatsz muayene konusunda alnmsa. 3. Seviye iin gerek grlen deneyim %50 orannda azaltlabilir,

Not 2: 3. Seviyede sertifikalandrma iin alma deneyimi, 2. Seviyede bir operatr olarak sertifikalandrlm halde kazanlmaldr, 2. Seviye sertifikas olmakszn dorudan kabul iin, adayn, sz konusu srede 2. seviyeninkiyle kyaslanacak bir seviyede alnm olmas gerekir. Not 3: atma deneyimi iin gerekil Kredi, bu Avrupa Standardnn kapsam dahilindeki iki veya daha fazla NOT yntemlerinde, ezamanl olarak aadaki ekilde, toplam gerekli deneyiminde bir indirimle kazanlabilir.

6.2.2 3. Seviye

222

3. Seviye sorumluluklar, herhangi bir zel NDT ynteminin teknik kapsamnn tesinde bilgi gerektirir. Bu geni bilgiye, eitim, retim ve deneyimin geni bir bileimiyle ulaabilir. Tablo 4, formal retimle ilgili minimum deneyimin ayrntlarn vermektedir. Herhangi bir NDT ynteminde 3. seviyede sertifikalandrma iin tm adaylarn, 1. seviye iin pratik talimatlarn oluturulmas hari, ayn yntemde 2. seviye iin pratik snav (>70/100) baaryla tamamlamas gerekir (7.1.3 alt balna baknz). 6.3. Grsel Kesinlik Aday, aadaki talepler dorultusunda, bir gz doktoru, optometrist veya dier tbbi bakmdan yetkili biri tarafndan saptand ekilde, tatminkr bir gzlem yapabilmeyi ispatlamaldr: a) yakndan gzlem yapma, dzeltmi veya dzeltilmemi halde, en az bir gzle, 30 cm veya daha yakndan olmamak zere en az Jaeger No. 1'lik okuma yapabilmelidir. b) renkli gzlem yapma, adayn, iveren tarafndan belirlenen NDT ynteminde kullanlan renkler arasndaki kontrast ayrt ve fark edebilmesine yeterli olmaldr. Grsel kesinliin dorulanmas, her yl yaplmaldr. 7. KALFKASYON SINAVI Kalifikasyon snav, genel, zel ve pratik bir snavdan olumal ve genel olarak bir veya daha fazla zel endstriyel sektrde kullanld haldeki bir NDT yntemi iermelidir. 7.1.1. ve 2. Seviye Snavnn erii Genel ve zel snavlar yazl olmaldr. Pratik snav, adayn, NDT yntemini gerek muayene artlarna uygulama yeteneini gstermeye yetecek srede, ierikte ve karmaklkta olmaldr. Tablo 5. Gerekli minimum genel soru says YNT EM ET PT MT RT UT LT VYE 1.SE 40 40 30 40 40 30 2. SEVYE 40 30 30 40 40 30

7.1.1. Genel Snav Bu genel snav, sadece snav zamannda bamsz sertifikalandrma kuruluunca onaylanan genel soru koleksiyonundan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilmi geerli sorular iermelidir. Gerekli soru says, tablo 5'te tanmland ekilde olmaldr. Tablo 6. Gerekli minimum zel soru says

223

YNTEM ET PT MT RT UT LT yntemi Basn izleme

1. SEVYE 20 20 20 20 20 20

2.SEVYE 20 15 15 20 20 20

gaz yntemi Not: Eer zel snav, iki veya daha fazla endstriyel sektr kaparsa, soru says, szdrmazlk testi hari, her sektr iin 5 adet 7.1.2 zel Snav olmak zere, maksimum 30a kadar artrlmaldr.

zel snav, sadece snav zamannda bamsz sertifikalandrma kuruluunca onaylanan genel soru koleksiyonundan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilmi geerli sorulan iermelidir. Gerekli soru says, tablo 6'da tanmland ekilde olmaldr. 7.1.3. Pratik Snav Pratik snav, adayn aadakileri yapabilecek yetenekte olduunu ispatlayacak bir ierikte olmaldr: a) Gerekli ayarlar yapmak b) Muayene donanmn uygun ekilde altrmak c) Sz konusu endstriyel sektrle ilgili zorunlu bileenlerin muayenesini yerine getirmek d) 1. Seviye iin yazl talimatlara veya 2. Seviye iin spesifikasyonlara gre gerekli dereceye ait sonu bilgilerini kaydetmek ve analiz etmek. 2. Seviye iin, aday, 1. Seviyeye gerekli yazl talimatlar hazrlayabileceini gstermelidir. Pratik muayenede kullanlan numuneler, bamsz sertifikalandrma kuruluu veya onun yetkilendirdii yetkili kurum tarafndan kabul edilen temsili numuneler koleksiyonundan seilmelidir. NOT: Eer pratik ksm, iki veya daha fazla endstriyel sektr ierirse snanacak numune says, adayn her bir ilgili sektrdeki uzmanln snamaya yetecek oranda artrlmaldr. 7.2.3. Seviye Snavnn erii Her bir snav, aadaki yazl ksmlardan olumaldr: a) Temel snav. Bu snav, aadakileri gsterecek tarzda dzenlenmelidir: 1- Adayn faaliyet sahasyla ilgili malzeme bilimi ve teknolojisinde teknik bilgi 2- Bu Avrupa standardnda belirtilen kalifikasyon ve sertifikalandrma bilgisi 3- 2. seviye iin gereken ve aday tarafndan, tablo 1'de verilen yntemlerden seilen en az drt yntem hakknda genel bilgi. Bu drt yntem, sertifikalandrmann

224

yaplaca temel yntemden ve en az bir volumetrik yntemi (UT veya RT) iermesi gereken yntemden olumaldr. Temel snavn ilk nce baarlmas gerekir ve esas yntemden snavnn, temel snavdan sonraki ilk 5 yl ierisinde baarlmas artyla geerli kalr. b)sertifikalandrmann yaplaca esas yntem snav. Bu snav aadakileri kapsamaldr: 1- Uygulanan muayene yntemi ile ilgili 3. seviye bilgisini ieren bir genel snav; 2- Uygulanabilir kodlar, standartlar ve spesifikasyonlar dahil, ilgili endstriyel sektrdeki NDT ynteminin uygulanmas konusunda zel bir snav; 3- Uygun sektrdeki bir veya daha fazla NDT prosedrnn yrtlmesiyle ilgili pratik bir snav 7.2.1. Temel Snav Geerli snav sorular, snav annda, bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan onaylanm temel snav sorular koleksiyonunudan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilir. Gerekli soru says, tablo 7'de tanmland gibi olmaldr. Tablo 7. Gerekli minimum temel soru saylan K ISIM A SINAV Malzeme teknolojisi -hatalar B 2. Seviye genel bilgisi 15 Her muayene iin bir yntemi bilimi ve SAYI 25

Tm sorular, oktan semeli soru tipinde olmaldr. Bu snavn toplam sresi yaklak 3 saattir. 7.2.2. Esas Yntem Snav Geerli snav sorular, snav annda, bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan onaylanm temel snav sorular koleksiyonundan, tahmin edilemeyecek bir tarzda seilir. Soru says, tablo 8'de tanmland gibi olmaldr.

225

Tablo 8. Gerekli minimum esas yntem soru saylar K ISIM CAV C C 3 tik SIN Ge z Pra dara SAYI 30 20 Bir fazla veya NDT

prosedrnn yrtlmesi (Baknz 3.13) C1 ksmnn sorularnn tamam ve C2 ksmnn sorularnn en az yars, oktan semeli tipte sorulardan olumaldr. C2 ksmnn geriye kalan sorular, yazl olarak cevaplandran soru tipinde olabilir. 7.3. Snavlarn Yaplmas 1. ve 2. seviye snavlar, ya dorudan bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan veya yetkili kurum araclyla onaylanm ve gzlenen snav merkezlerinde yaplmaldr. 3. Seviye snav ya dorudan bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan ve yetkili kurum araclyla yaplmaldr. Adayn snavda, geerli bir kimlik kart ve snav yapann veya gzlemcinin istei halinde gstermek zorunda olduu, resmi bir kimlik belgesi bulundurmas zorunludur. Snav sresince snav kurallarna uymayan veya su ileyen veya sahtekrlk yapan herhangi bir aday, snavn ileriki aamalarna katlmaktan menedilir. Bu durumdaki aday, yeniden snava girmeden nce en az bir yl beklemek zorundadr. 7.3.1.1. ve 2. Seviye Snavlar Yazl ve pratik snavlar, en az bir snav yapc tarafndan yaplmal, denetlenmeli ve derecelendirilmelidir. Snav yapan kimseye, kendi sorumluluu altnda bulunan bir veya birka gzlemci yardmc olabilir. Snav yapan, aday tarafndan tamamlanan yazl snav ktlarn iaretlemelidir; pratik snav sonularn, en az 10 adet kontrol noktas ieren bir prosedre gre deerlendirmeli ve iaretlemelidir. Bu prosedr, bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan gelitirilmeli ve onaylanmaldr. Aday, pratik snav iin kendi aletlerini kullanabilir. Aday tarafndan satn alnm aletlerin herhangi bir ksm gvenilir deilse veya snav sresince hizmet veremeyecek bir durumda ise, adayn kendisi tarafndan deitirilmelidir. 7.3.2.3. Seviye Snav Temel snav veya esas yntem snav, en az bir snav yapc tarafndan denetlenmelidir; ancak snavn hazrlanmas ve derecelendirilmesi, en az iki snav yapc tarafndan yerine getirilmelidir. Snav yapclara, kendi sorumluluklar altnda bulunan bir veya birka gzlemci yardmc olabilir.

226

7.4. Derecelendirme 7.4.1.1. ve 2. Seviye Snavlar Genel snav, adayn daha sonra baka bir endstri dalnda sertifikalandrmas iin yeniden snava girmesine gerek olmadan snava tabi tutulabilecek tarzda, zel snavdan ayr olarak derecelendirilmelidir; bylelikle bir endstri sektrnden dierine gei yapan, sertifikal bir operatr, genel snav gemi olmann avantajna, tm endstriyel sektrler iin geerli olacak ekilde sahip olur. Karma N derecesi, aadaki formle gre hesaplanmaldr: N: 0,25 ng + 0,25 ns + 0,50 np burada ng: genel snav derecesi ns: zel snav derecesi np: pratik snav derecesi'dir. Her aday, sertifikalandrlabilmek iin, her bir snav ksm iin en az 70/100'lk bir derece almal ve en az 80/100'lk bir karma N derecesi elde etmelidir. 7.4.2.3. Seviye Snav Temel ve esas yntem snavlarnn derecelendirilmesi ayr ayr yaplmaldr. Bir endstri sektrnden dierine gei yapan sertifikal bir operatr, temel snav ve esas yntem genel snavn gemi olmann avantajlarna sahip olur. 7.4.2.1. Temel Snav Temel snavn karma NB derecesi, aadaki formle gre hesaplanmaldr: NB: 0,5na + 0,5 nb burada na: A ksmnn derecesi (tablo 7'ye baknz) nb: B ksmnn derecesi (tablo 7'ye baknz)'dir. Bir snavdan baarl olabilmek iin adayn her bir ksmda en az 70/100'lk ve karma NB derece olarak da en az 80/100'lk bir derece almas gerekir. 7.4.2.2. Esas Yntem Snav Esas yntem snavnn karma NB derecesi, aadaki formle gre hesaplanmaldr: nc: C1 ksmnn derecesi (tablo 8'e baknz) nc2: 3 C2 ksmnn derecesi (tablo 8'e baknz) nc3: C3 ksmnn derecesi (tablo 8'e baknz)'dir. Bir snavdan baarl olabilmek iin adayn her bir ksmnda en az 70/100'lk ve karma NE derecesi olarak da en az BO/100'lk bir derecesi almas gerekir. Adayn sertifikalandrlabilmesi iin, hem temel hem ve esas yntem snavlarn baaryla gemesi gerekir. 7.5. Yeniden Snav Yaplmas Snavda baarsz olan bir aday, yeniden bavurmadan nce en az 30 gn beklemek zorundadr. Snav sonular, sahtekrlk nedeniyle geersiz saylan bir aday ise, yeniden bavurmadan nce en az bir yl beklemek zorundadr. Tm snav iin geer derecesini almakta baarsz olan bir aday, her bir ksmdan en az 70/100'lk bir derece alm olmas ve yeniden yaplacak snavn baarsz olduu ksmdan sadece bir kez yeniden snavn, baarsz olduu snavdan itibaren 12 ay iinde yaplmas, artyla, baarsz olduu ksmdan sadece bir kez yeniden snava gelebilir. Yeniden yaplan snavdan da baarsz olan bir aday, yeni adaylara uygulanan prosedre gre yeniden bavuru yapmal ve snava

227

girmelidir. 8.SERTFKALANDIRMA 8.1. Ynetim Kalifikasyon snavlarnn sonularna bal olarak, bamsz sertifikalandrma kuruluu dorudan doruya veya 1. ve 2. seviye iin yetkilendirdii yetkili kurumlar araclyla sertifikasyonu duyurmal ve sertifikalar ve/veya buna kar gelen portfyleri vermelidir. 8.2. Sertifikalar ve/veya Portfyler Sertifikalar ve/veya Portfyler en az aadaki bilgileri iermelidir: a) Sertifikalandrlan kiinin tam ad b) Sertifikalandrma tarihi c) Sertifikann verili tarihi d) Sertifikalandrma seviyesi e) Bamsz sertifikalandrma kuruluunun veya 1. ve 2. seviye iin yetkilendirilmise yetkili kurumun ad f) NDT yntem(ler)i g) ilgili endstriyel sektr(ler) h) belirli bir kimlik numaras i) sertifikalandrlan kiinin imzas j) portfy verilmesi halinde, sertifikalandrlan kiinin fotoraf k) portfy verilmesi halinde,

yanllklardan kanmak amacyla, fotorafn zerinden bamsz sertifikalandrma kuruluunun souk damgas 1) sertifika verilmesi durumunda, bamsz sertifikalandrma kuruluunun veya 1. ve 2. seviye iin yetkilendirilmesi halinde, yetkili kurumunu imzas. NOT: Sertifika vs/veya buna kar gelen portfy vermekle, bamsz sertifikalandrma kuruluu veya yetkili kurum, kiinin kalifikasyonunu onaylar ancak altrma belgesi vermez. Hem sertifikann ve hem de portfyn zerinde, sertifikay bulundurann altrma ve muayene sonularnn sorumluluunu tama bakmndan yetkilendirilmesi iin iveren tarafndan imzalanmas gereken zel bir boluk bulunabilir. 8.3. Geerlilik Sertifikalandrmann geerlilik dnemi, sertifika ve/veya portfyn zerinde belirtilen,

sertifikalandrma tarihinden itibaren be yldr. Sertifikalandrma, aadaki durumlarda geersiz saylr: a) eer kii, bir endstri sektrnden, ilave snavlarn baaryla tamamlamad ve sertifikann kapsamad baka ber endstri sektrne geerse, b) ahlakszca bir davrannn grlmesinden sonra, bamsz sertifikalandrma kuruluunun istei durumunda, c) Eer kii, ivereninin sorumluluu altnda yllk olarak girdii grsel kesinlik snav sonucuna

228

gre, grevini srdrmeye yetecek fiziksel kapasiteyi gsteremezse, d) Eer, kiinin sertifikalandrld yntemde, belirgin bir ara verme durumu oluursa. NOT: Belirgin bir ara verme durumunun anlam, sertifikalandrlan kiinin sertifikalandrld yntem(ler)deki seviyesine ve endstriyel sektr(ler)e kar grevlerini, toplam olarak bir yl aacak ekilde, bir veya birka dnem halinde yapmasn engelleyen bir faaliyet deiiklii veya yokluunun olumasdr. 9. YENLEME Geerliliin ilk dneminin tamamlanmasndan sonra ve bu andan sonraki her be ylda bir, kiinin aadaki gerekleri yerine getirmesi artla, yeni be yllk bir dnem iin, dorudan bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan veya yetkili kurum araclyla sertifikalandrmas yenilenebilir: a) Son yllk grsel kesinlik snavn getiini delillerle ispatlanmaldr, b) Sertifikalandrld yntemde, belirgin bir ara verme durumu olmakszn, faaliyetlerini tatminkr bir ekilde srdrdn delillerle ispatlamaldr. Buna ait bir rnek, bir bilgi vermeye ynelik EkB'de verilmitir. NOT: Belirgin bir ara verme durumunun anlam, sertifikalandrlan kiinin sertifikalandrld yntem(ler)deki seviyesine ve endstriyel sektr(ler)e kar grevlerini, toplam olarak bir yl aacak ekilde, bir veya birka dnem halinde yapmasn engelleyen bir faaliyet deiiklii veya yokluunun olumasdr. Ara vermenin hesaplanmasnda, resmi tatiller veya bir aydan daha ksa sren hastalk veya eitim dnemleri dikkate alnmaz. Eer yenileme kriterleri yerine gelmiyorsa, kii yeni bir aday iin geerli olan kurallara uymaldr.

10 YENDEN SERTFKALANDIRMA Her ikinci geerlilik dneminin tamamlanmasndan sonra (her on ylda bir) aadaki gereklilikler temelinde, yeni bir 5 yllk dnem iin, dorudan bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan veya yetkili kurum araclyla sertifikalandrmann yenilenmesi gerekir: a) 1. ve 2. Seviyeler iin: kii, yenileme iin iki kriteri yerine getirmeli (9. maddeye baknz) ve basitletirilmi prosedre gre organize edilmi pratik bir snav baaryla gemelidir, eer kii en az 80/100'lk bir dereceye ulamakta baarsz olursa, yeni bir sertifikalandrma iin bavurmaldr. b) 3. Seviye iin: yenileme iin iki kriteri yerine getirmeli (9. maddeye baknz) ve bamsz sertifikalandrma kuruluunun tercihine bal olarak, ya ilgili endstriyel sektrdeki muayene ynteminin uygulanmas zerine 20 soruyu ve bu Avrupa standard zerine 5 soruyu ieren yazl bir snav baaryla gemeli, ya da yaplandrlm bir kredi sisteminin gereklerini yerine getirmelidir, (bu kredi sistemi, standartlatrlm halde EkC'de verilmitir). Ayn anda birden fazla yntemde, snav yoluyla sertifikalandrma iin, toplam soru says tablo 9'da gsterildii gibi azalabilir. Tablo 9.

229

Ynte min 2. 3. 4 veya daha fazla 1) Sorular, ilgili farkl n

Kalifikasyo ve

uygula sertifikalandrma 30 5 40 5 50 5

yntemler

arasnda eit ekilde datlabilir. Eer kii, en az 80/100'lk bir dereceye ulamakta baarsz olursa veya kredi sisteminin gerekliliklerini yerine getirmezse, yeni bir sertifikalandrma iin bavurmas gerekir.

11. DOSYALAR Bamsz sertifikalandrma kuruluu veya yetkili kurumlar aadaki belgeleri sakla-maldr: a) Seviyeye, muayene yntemine ve endstriyel sektre gre snflandrlm tm sertifikalandrlan kiilerin, en son ekilde bir listesi, b) Her bir sertifikalandrman kii iin ve sertifikalandrma sresini tamamlam her bir kii iin, aadaki belgeleri ieren dosya: 1) Bavuru formlar, 2) Sorular, cevaplar, numunelerin tanmlarn, kaytlar, muayene sonularn, yazl prosedrleri ve derece ktlarndan oluan snav belgeleri, 3) Srekli faaliyetin ve fiziksel koullarn ispat dahil, yenileme belgeleri, NOT: Sertifikalandrma sresi tamamlandktan sonra, kiisel dosyalar, en az geerliliin balang dnemi ile yenileme dnemi toplamna eit bir dnem iin, uygun gvenlik koullar ve gizlilik altnda saklanmaldr. 12. GE DNEM Bu Avrupa Standard tarafndan tanmlanan kalifikasyon ve sertifikalandrmann yerlemesi iin gerekli olan gei dnemi boyunca, aadaki kurallarn uygulanmas kabul edilmitir: a) Bamsz sertifikalandrma kuruluu, be yl aamayacak bir dnem boyunca,

muayene eden kii olarak yeteri kadar kalifiye personeli atayabilir; b) iverenden bamsz bir kurulu tarafndan ve bu Avrupa Standardnn yaynlanmasndan nce sertifikalandrlm NDT personeli, varolan sertifikann biti tarihine kadar ve hibir ekilde be yldan fazla olmamak zere, sertifikalandrlm olarak kalacaktr. Bu Avrupa Standardnn 8.3.9 ve 10. maddelerinde (kredi sistemi hari) belirlenen balklar, bu standardn geerlilie balama tarihiyle birlikte geerli hale gelecektir;

230

c) veren tarafndan ve bu standardn yaymndan nce sertifikalandrman NDT personeli, eer iverenin sistemi, hesabn ekli bakmndan bamsz sertifikalandrma kuruluu tarafndan kabul edilirse, var olan sertifikann biti tarihinde ve hibir ekilde be yldan fazla olmamak zere, bu Avrupa Standardnn 10. maddesindeki (kredi sistemi hari) gereklilikler erevesinde yeniden sertifikalandrlacaktr.

231

EK A (Bilgi vermeye yneliktir) BIBLIYOGRAFYA

ICNWH 16-22 Uluslararas Tahribatsz Muayene Komitesi, NDT personelinin eitiminin, kalifikasyonunun ve sertifikalandrlmasnn uluslararas uyumu zerine komple tavsiyeleri (Kasm 1985} Kopyalar aadaki adresten sipari edilebilir: SKNDO Foundation fortne Qualification of Non Destructive Testing Personnel Postbox 1902700 AD Zoetermeer, the Netherlands EK B (Bilgi vermeye yneliktir) Yenileme ve yeniden sertifikalandrma tarihlerini gsteren rnekler Eer sertifikalandrma tarihi Nisan 1992 ise yenileme ve yeniden sertifikalandrma tarihleri aadaki gibidir: Yenileme tarihleri: Nisan 1997 - Nisan 2007 - Nisan 2017 Yeniden sertifikalandrma tarihi: Nisan 2002 - Nisan 2012 EK C (Standart alarak) 3. Seviye Yeniden Sertifikalandrma iin Yaplandrlm Kredi Sistemi Bu sistemde. 3. seviye aday Tablo C-1'de gsterilen eitli NDT faaliyetlerinde, yeniden sertifikalandrlmadan nceki be yl boyunca, katlm iin kredi kazanr. Faaliyetlerin dzgn dalmasn salamak iin limitler, her ylda ve be yl boyunca herhangi bir faaliyette kazanlabilecek maksimum puan says esasna gre yerletirilmitir. eitli CEN yesi lkelerde 3 seviyesinin farkl saylan nedeniyle, bireysel bamsz sertifikalandrma kurulular, tek faaliyetler iin maksimum puan saysn (ylbana ve be yllk dnem bana) modifiye etmekte yetkilidir. Bu durumda bireysel bamsz sertifikalandrma kuruluu, aada verilen tablodaki alan iinde, sabit bir maksimum puan says semelidir. Bamsz sertifikalandrma kuruluu, faaliyetlerin ispatnn belgelendiini teyit etmekten sorumludur.

232

Tablo C 1 Her N O. FAALYET faaliyet anlalan puanlar M 1 Tahribatsz muayene 1 bir iin ana max. puanlar Ylb Yeniden sertifikalandrmada nceki dnem 5 yllk bana

maksimum puanlar Min M 3 (a) 8

(NDT) konferansnda bulunma 2. 1 Ulusal ve uluslararas standart bulunma 3. 1 4. 1 komitelerinde Standart 1 1 3 3 1 3

8 (a)

Dier NDT komitelerinin oturumlarnda bulunma ilgili NDT alma gruplarnn lgili NDT alma oturumlarnda

8 (a)

1 1

3 6 (a)

15

gruplarnn

bulunma ilgili NDT alma 4. gruplarnn NDT teknik/bilimsel 5. lgili katlmclar 1 6. 1 makaleleri veya yaynlar Yaynlanm ilgili NDT NDT eitim kurslar (her 2 saat iin) NDT snav yapcs

1 6

6 9 (c) 15 18

6 6

9 9 (c)

18

9 18

6. (snav bana) Toplam olarak gerekli puan says

NOTLAR (a) 1 ila 4 balklarnda bulunma iin maksimum puanlar = 20 (b) Hem katlma ve hem de bulunma iin verilecek puanlar; (c) Eer birden fazla yazar varsa, birinci yazar, dier yazarlar iin puanlar belirleyecektir. (d) Esas faaliyet iin deil, fazladan poster faaliyetler iin dl olarak.

233

FAYDALANILAN ESERLER
1) 2) ANIK, S., VURAL, M., "Kalite Gvencesi ve ISO 9000" retimde Kalite, Yl 1, Say 1, ANIK. S., DKCOLU, A., VURAL, M., "Kalite Gvencesi Sistemleri ve Kaynak Teknii ile Austos 1993, s. 17/19 likileri", Makina ve Metal Teknolojisi, Yl 2, Say:21, Eyll 1993, s. 20/24 3) ANIK, S., VURAL, M., CEYHUN, V., Trkiye Sanayiinde Kaynak Tekniinin Yeri ve Durumu", Mhendis ve Makina, Cilt 33, Say: 385, ubat 1992, s,15/21 4) ANIK, S., ANIK, E. S., VURAL, M., "1000 Soruda Kaynak Teknolojisi El Kitab - Cilt II, Kaynak Kabiliyeti, Kaynakl Tasarm Esaslar, Kaynan Muayene ve Kontrol", Birsen Yaynevi, 1993 5) Dsseldorf 6) AHRENS, C., "Ausbildung de Europischen Schwissfachingenieurs-erste Erfahrungen N,N., "Richtlinien fr Schweisstechnische Lehgnge", Fachbuchreihe Schweis- stechnik

Band 11, Deutsche Verlag fr Schweisstechnik, 6. berarbeitete und Enveiterte Auflage, 1981,

und Wege zur Nachqualifizierung", SchW. u. Schn. '92, DVS Berichte Band 146, Deutsche Verlag fr Schweitechnik, Dsseldorf, s.98/100 7) GEISS, H., STRIPPELMANN, N.D., "Schweisserausbildung nach den neuen DVS -

Richtlinien; Schw. u. Schn. '92, DVS-Berichte Band 146, Deutsche Verlag fr Schweitechnik, Dsseldorf, s. 101/113 8) 9) ANIK, S., BODUR, ., DKCOLU, A., VURAL, M.. "EN 287-1'e Gre Kaynak Yeterlilik ANIK, S., DKCOLU, A, VURAL, M., "EN 287-2'ye Gre Alminyum Kaynaks Snav", Metal ve Kaynak, Yl 4, Say 41, Ocak 1993, s. 35-40 ve Say 42, ubat 1993, s. 35/42 Yeterlilik Snav", Metal ve Kaynak, Yl 4, Say: 46, Haziran-Temmuz 1993, s, 18/29 10) ANIK, S,, ERYREK, B., BODUR, O., "I.T.. Makina Fakltesinde Kaynak Mhendislii

Yksek Lisans Eitimi Balyor", Mhendis ve Makina, Cilt 32, Say 381, Ekim 1991. 11) 12) AHRENS, C., "Eumpaische Ausbildungsricvhtlinien fr SchweissfachingenIeure", Schw. u. ANIK, S., VURAL, M., 'Kaynak Mhendislii Eitimi ve Endstrideki Yeri", II. Ulusal Makina

Schn. '91, DVS-Berichte Band 131, Deutsche Verlag fr Schweisstechnik, Dsseldorf, s. 94/98 Mhendislii ve Eitimi Sempozyumu, 15-17 Nisan 1993, Rapor ve Bildiriler Kitab, TMMOB Makina Mhendisleri Odas Yayn No: 153, s. 213/223. 13) N.N., Trk Loydu elik Gemileri Klaslama Kurallar, Cilt A, Ksm 3: Tekne Yapmnda

Kaynak Kurallar", Trk Loydu Vakf, 1990, s. 3-1/3-4 14) ANIK, S., DKCOLU, A., VURAL, M., "Avrupa Standard EN 473'e Gre NDT

Personelinin Kalifikasyonu ve Sertifikalandrlmas", Makna ve Metal Teknolojisi, Yl 2, Say:19, Temmuz 1993, s.25/34 15) N.N., "Europaische Normung in der SchwIsstechnik-EuroNorm'92, 1992, Deutsche Verlag

234

fr Schweisstechnik, Duesseldorf 16) TS 6868, DIN 8560, EN 287-1, EN 287-2, EN 473 standartlar

235