Professional Documents
Culture Documents
MEDNEYE
BR
TARH
BELGESEL
HCAZ DEMRYOLU
FOTORAF ALBM
ALBARAKA TRK
S TA N B U L D A N M E D N E Y E B R TA R H B E L G E S E L
HCAZ DEMRYOLU
FOTORAF ALBM
Tasarm/Representation Ekrem ahin Mizanpaj/Paging Zbeyir ifti Kapak/Cover Mustafa Aksay Renk Ayrm/Colour Separations Elma Prepress Bask/Printing Elma Basm Cilt/Binding Numune
Tm yayn haklar ALBARAKA TRKe aittir. Tantm amacyla yaplacak ksa alntlar dnda yayncnn yazl izni olmakszn hibir yolla oaltlamaz. All rights belong to ALBARAKA TURKISH FINANCE HOUSE Reproduction is not allowed in any ways unless a prior written permission of the publisher is obtained, except for brief excerpts for the purpose of announcing this work publicly. ADRES: ALBARAKA TRK ZEL FNANS KURUMU A.. Bykdere Cad. No:78 80290 Mecidiyeky/STANBUL Tel: (90.212) 274 99 00 Faks: (90.212) 272 44 70 Teleks: 27061 abrt tr - 26459 albt tr http://www.albarakaturk.com.tr e-mail: albarakaturk@albarakaturk.com.tr S.W.I.F.T.: BTFH TR IS
F R O M I S TA N B U L T O M A D I N A H , A D O C U M E N TA RY O F H I S T O RY
Introduction Osman Akyz Editor brahim Usul Text Writer Mustafa Aksay Research & Coordination mer Faruk Erten Translator Mevlt Ceylan
FOTORAFLAR / PHOTOGRAPHS:
Mustafa Aksay, mer Faruk Aksoy, Berggren, Ali Sami Bey, Dr. Adnan Bykdeniz, S. Fettel, Abdullah Frres, Jules Gouin, J. Lazario, Niyazi Liman, Nadar, Murat zbey, Patrick Pierard, C. Sabounci, Mustafa Sar, stanbul niversitesi Ktphane ve Dkmantasyon Dairesi
S TA N B U L D A N M E D N E Y E B R TA R H B E L G E S E L
HCAZ DEMRYOLU
FOTORAF ALBM
Sunu Osman Akyz Editr brahim Usul Metin Yazar Mustafa Aksay Aratrma ve Koordinasyon mer Faruk Erten evirmen Mevlt Ceylan
ALBARAKA TRK
thaf
Bu almay; stanbuldan Badata, amdan Kutlu Kent Medineye dedikleri demir raylarla milletimizin umudunu elik bir gergef gibi ileyen dnemin yneticilerine; bu geni corafyann demiryollaryla kuatlmas almasnda byk bir umudun yeermesi iin kzgn lleri aln terleriyle sulayan aziz iilerimize ithaf ediyoruz.
Sunu
1854-1869 yllar arasnda Hariciye Nzr ve Sadrzam olarak Osmanl ynetim kadrolarnn en etkili ahsiyetlerinden biri sfatn hak eden nl Fuat Paa (Keecizde) lmnden ksa sre nce kaleme ald Vasiyetnamesinde dnemin Padiah Sultan Abdulazize u tavsiyede bulunur: Btn vatandalarn can ve mal gvenlii yasal gvence altna alndktan sonra Hkmet-i Seniyyenizin vazgeilmez bir grev saymas gereken ilk tedbir, yollarmzn yapmdr. Avrupa lkeleri kadar demiryoluna sahip olduumuz gn, Zt- Hmayununuz dnyada en nde gelen bir devletin banda olmu olacaksnz. Gerekten, btn zaaflarna ramen 19. yzylda dnyann hl en gl devletlerinden biri olma konumunu srdren Osmanl mparatorluunun yneticileri, siyas ve iktisad bir restorasyonun btn muhtemel yollarn denemek gerektiinin bilincindeydiler. mparatorluk topraklarn batdan douya kateden bir demiryolu ebekesi ina projesi de bu bilincin en ncelikli rnleri arasndayd. Hicaz Demiryolu olarak bilinen proje, bu byk restorasyon projesinin bir parasyd. Bir milletin kollektif hafzas, tarih bilincini ayakta tutmasyla yakndan ilikilidir. Hafzasn kaybeden insann iine decei kimliksizlik duygusu, toplumlar iin de fazlasyla geerlidir. Gelecein inasnda tarihe ve tarih bilincine den rol kmseyenler, bunun bedelini kimliksiz ve kiiliksiz bir toplum retmekle derler. Albaraka Trk, toplumumuzun kollektif hfzasnn gl bir tarih bilinciyle zenginletirilmesine yaplacak kltrel katklar bu topraklar zerinde yaayan her kurum ve kiinin iinde yaad topluma kar bir borcu olarak grmektedir. Elinizdeki bu alma, Albaraka Trkn kltr dnyamza mtevazi bir hizmeti olarak tasarlanm ve uzun sren yorucu bir almann sonunda su yzne kmtr. Bir tarih ve kltr belgeseli olan bu eserin ortaya kmasna katkda bulunan herkese tebrik ve teekkrlerimi sunar, kltrmze katky amalayan bu tr hizmetlerimize devam etme arzusunda olduumuzu ifade etmek isterim. Sayglarmla, Osman AKYZ Albaraka Trk zel Finans Kurumu A.. Genel Mdr
Teekkr
Albaraka Trkn kltr hayatmza kazandrd bu fotoraf albmnn kaynan, Polo TV Prodksiyon tarafndan hazrlanan Hicaz Demiryolu Belgeseli oluturmutur. Ekibimiz, stanbuldan Medineye uzanan 2614 kilometrelik demiryolu boyunca yapt film ve fotoraf ekimlerini, 14 ay sren youn bir alma sonucu gerekletirdi. Toplam 260 kaset / 130 saatlik ham grnt ve 2000 dia pozitif ve negatif ile gerekletirilen Hicaz Demiryolu ve Fotoraf Albm belgesel film almas, stanbuldan Medineye demir raylar deyen bir milletin, kaybettii deerlerine doru yaplan bir yolculuun addr. Bu yolculukta bizleri madd ve manev olarak destekleyen T.C. Babakanlk Tantma Fonu Kurulu, T.C. Kltr Bakanl ve Albaraka Trk bata olmak zere, gerek yurt ii ve gerekse yurt dnda desteklerini esirgemeyen tm kurum, kurulu ve kiilere teekkr bir bor biliriz. Bu uzun yolculukta, bata ailelerimiz olmak zere yardmlarn yreimizde hissettiimiz herkese ve zellikle de Hicaz Demiryolu Fotoraf Albmn yayn hayatmza kazandran Albaraka Trke kranlarmz sunarz. Bu uzun yolu katederken bir baka yolculua, asl ve ebed yurdumuza uurladmz kzmz Elif Aksayn yokluunun hznn de hep iimizde tayacaz. Umarz, lkemiz tantmnda bir ilki gerekletirecek olan Hicaz Demiryolu Fotoraf Albm kltr ve sanat yaammza katk salayacak byk almalarn oluumunda bir lokomotif vazifesi grr. Mustafa Aksay Polo TV Genel Mdr
Hicaz Demiryolu
stanbuldan Medineye, Osmanldan bugne bir yolculuun albm
Tarihin hzlanmas kavram, galiba en ok Osmanlnn son yzyl iin geerli bir kavramdr. 19. Yzyln byk blm ile 20. yzyln balarn kapsayan bu tarih kesiti, Batl byk gler ile Osmanl yneticilerinin kazanmak, yahut kaybetmemek iin btn maharetlerini sergiledikleri bir satran oyununun karlkl hamlelerine sahne olmutur. Osmanl topraklarnn demiryollar ile rlmesi projesi de, hem bu hamlelerden biri olarak, hem de imparatorluk corafyas zerindeki ticareti ve seyahati kolaylatrmay amalayan bir yatrm hamlesi olarak grlebilir.
9
Osmanl topraklarnda ilk gerekletirilen demiryolu, ngilizler tarafndan 1851 ylnda inas balatlan ve 1856da iletmeye alan skenderiyeKahire demiryolu olmutur. 19. yzyln ikinci yarsndaki siyasi ve askeri gelimeler, Osmanl Devletini, ncelikle Rumelide ok daha kapsaml bir demiryolu a kurmaya sevk etmiti. 1870 ylnda balayan ve 1888 ylnda tamamlanan ksmlar ile 1279 km uzunluundaki Rumeli demiryollar projesi, Paris, Viyana ve Berlin gibi Bat bakentlerini stanbula balad. stanbul, tarih boyunca hep yolculuklarn balang ve biti noktas oldu; Bat iin sihirli bir dnya, Dou iin ulalmas g bir ryayd! te bu iki dnyay, Dou ile Baty birbirine balamak ve btn semavi dinlerin beii olan kutsal topraklara, Mekke, Medine ve Kudse ulamay kolaylatrmak amacyla btn blgeyi kuatacak bir demiryolu ina projesi fikri stanbulda g kazanmaya balad. Bu projenin gerekletirilmesi, ayn zamanda imparatorluun bu topraklar zerindeki asker ve siyas otoritesinin glenmesine de katkda bulunacakt. Hicaz Blgesine bir demiryolu yaplmas fikri ilk olarak Amerikal mhendis Dr. Zimpel tarafndan 1864 ylnda ortaya atlm, 1891de Hicaz Komutan Osman Nuri Paa, Ciddeden Mekkeye kadar denecek bir imendifer hattnn blge iin nemi zerine Padiaha bir mektup gndermiti. Ancak bu konuda en nemli alma za-
mann Cidde Evkaf Mdr olan Arap zzet Paa lakapl Ahmet zzet Efendiye aitti. zzet Efendi 1891 ylnda sunduu lyihasnda, amdan Medineye kadar getirilecek bir demiryolunun Hicaza ynelik d saldrlar ile blgede kabilecek i isyanlara kar nemli bir savunma vastas olacan, ayn zamanda da Hac ibadetini byk lde kolaylatracan yazmaktayd. Padiahn ilgisini eken bu teklif incelenmek zere Komisyon- Asker yesi Korgeneral Mehmed akir Paaya havale edilmi, Paa kendisine gnderilen lyihay yalnz tedkik etmekle kalmayp, demiryolu hattnn fizibilitesini de kararak, gzergh gsterir bir harita ile birlikte padiaha sunmutu. Bu dnemlerde Osmanl Demiryollar, byk devletlerin birbirleriyle kyasya rekabet ettikleri yatrmlar haline geldi. Demiryollar projesine her Avrupa devleti kendi siyasi ve ekonomik karlar asndan yaklarken, Osmanl devlet adamlar, Batllarn beklentileri ile, Osmanl Devletinin askeri ve ekonomik karlar arasnda bir denge salamaya alyorlard. Bundan dolay devlet, demiryolu imtiyazlarnn datmnda bir hayli skntlar ekiyor, Avrupal irketlerden birini dierinden daha gl ve avantajl klmamaya zen gsteriyordu.
10
zellikle Sultan II. Abdlhamitin uygulad bu hassas denge politikas, Avrupada yeni bir g olarak beliren Almanyaya nemli ekonomik avantajlar getirecekti. Smrge ve pazar kapma yarna biraz ge balayan Almanya, Osmanl topraklarnn sahip olduu yeralt ve yerst zenginliklerinden yararlanabilmek amacyla, 19. yzyln sonlarna doru, bu verimli topraklara ynelmiti. 1885 ve 1888 yllar arasnda Anadoluya gnderilen uzmanlarn yaptklar aratrmalarda, bu topraklarda buday ve tahln yansra, Alman tekstil sanayii iin gerekli olan pamuun yetitii, ayrca takmr ve petroln varl vurgulanyordu. Almanyann bu karc yaklamna karn, ngiltere, Fransa ve Rusyann aksine Osmanl Devletinin toprak btnlne gz dikmemesi, Bab- linin bu devlete daha yumuak bakmasna neden oluyordu. Padiaha gre Almanlar, yalnzca iktisad ve mal menfaatler peindeyken, dier byk devletler Osmanly iten ie paralama yarna kmlard. Bundan tam 100 yl nce, Alman mparatoru II. Wilhelmin ikinci defa stanbulu ziyareti, Osmanl-Alman siyas ve ticar mnasebetleri asndan bir dnm noktas olmu, 1888de Anadolu Demiryollarnn ina ve iletme imtiyazndan sonra, 1898de o tarihe kadar yabanc sermayeye sunulan en byk demiryolu yatrm
olan Badat Demiryollarnn imtiyaz da Almanlara verilmiti. II. Wilhelm 21 Ekim 1898 gn Anadolu Demiryollar irketinin tahsis ettii zel bir trenle Anadolu ilerine doru bir geziye kt. Gezi sresince Anadoludaki Alman Demiryolu giriimcilii hakknda izlenimler edindi. Dier Avrupa devletlerine kar bir gvde gsterisine dnen bu gezisi srasnda II. Wilhelm, amda Selahaddin Eyyubinin mezar banda yapt konumada Sultan Abdulhamide misafirperverlii iin teekkr ediyor, padiahn ve nderi olduu 300 milyon Mslmann dostu olduunu aklyordu. Bu dostluu, Baalbekteki Jpiter tapnann duvarna astklar Osmanlca ve Almanca iki kitabe ile perinliyorlard. Almanyay stanbul vastasyla Basra krfezine balayacak olan Badat Demiryolu projesinin Alman sermayesince gerekletirilecek olmas, Batl devletleri olduka tedirgin etti. ngiltere, Almanyann nfuz blgesini demiryolu vastasyla Ortadou ve Basraya kadar yayp, ileride Hindistan tehdit edebileceini dnyordu. te yandan Fransa; Suriye ve Filistindeki karlar asndan benzer endieler tarken, Ruslar, Badat Hattnn Dou illerinden geirilmemesini istiyordu. Avrupal devletlerin tepkilerini yumuatmak iin verilen baz tavizlerle birlikte, inaatna 1903 senesinde ba11
lanacak olan Badat Demiryolu, ara sra yavalamasna ramen devam edecek ve Almanya ile ngiltere arasnda sonucu I. Dnya Savana varacak olan amansz bir rekabet ve politik mcadeleyi de beraberinde tayacakt. Sultan II. Abdulhamit, Almanlarla Badat Demiryolu anlamasnn yaplmasnn ardndan, ok uzun zamandan beri hayal ettiini syledii Hicaz Demiryoluna ait iradesini 2 Mays 1900 tarihinde yaynlad. Hicaz Demiryolu, bir bakma Badat Demiryolu hattnn devam niteliinde idi. Her iki demiryolunun birletirilmesi ile mparatorluun bakenti olan stanbul, am zerinden kutsal Mekke ve Medine kentine balanacakt. Sultan, Anadolu Demiryolu irketi Genel Mdr Dr. Zandere, demiryolu kanal ile stanbuldan kutsal kent Mekkeye ulama isteini kalbinde hissettiini sylemi, en ksa zamanda Badat Demiryolundan Hicaza bir balant hatt yaplmasn istemiti. Yaplan hesaplara gre stanbuldan Mekkeye demiryolu ile ulam 120 saatte gerekleebilecekti. Dier Osmanl Demiryollarnn aksine Hicaz Hatt, yabanc irketlere ihale edilmeyecek ve btnyle i kaynaklardan finanse edilecekti. leride Badat hattyla da birletirilmesi dnlen bu yeni demiryolu, amdan ba-
layarak nce Medine ve ardndan da Mekke ve Ciddeye uzatlacak, daha sonra Yemen ve orta Arabistan zerinden Badat ve Basraya doru gtrlecek ve slam dnyasnn gurur kayna olacakt. Sultann aklamas balangta tm Avrupal glerce mstehz bir eda ile karlanmt. Sultana yaknl ile bilinen Alman Bykelisi Marshall Von Bieberstein Dilerine gnderdii raporunda akl banda olan hibir insan, bu dinsel amal 1200 kilometrelik demiryolunun yaplabileceine inanmaz diyordu. Hicaz Demiryolu projesi, slm dnyasnda ise cokuyla karland. Osmanl, Hindistan, ran ve Arap basnnda aylarca en arlkl konu olarak yer ald. stanbulda yaynlanan Sabah Gazetesi, demiryolundan kutsal hat ve halifenin en muhteem eseri olarak bahsediyordu. Szkonusu olan bir Osmanl demiryolu deil, bir inan yolu idi. Hicaz Demiryolunun tahmin maliyeti 4 milyon lira olarak hesaplanmt. Bu rakam, 1901 yl devlet btesindeki harcamalarn %18ini tekil ediyordu. stelik hazineden ek denek ayrmak da imkanszd. Devletin skntl bir dneminde maliyeti bylesine yksek bir projenin gerekletirilmesi iin finansman meselesinin toplanacak balarla zmlenmesi, inaatn balangcnda ortaya kacak acil para ihtiyacn karlamak zere de Ziraat Bankasndan kredi alnmas kararlatrld. Padiah, Hicaz Demiryoluna 50.000 lira bata bulunarak kampan12
yay balatt. Onu dier devlet erkn, st seviyedeki brokratlar ve askerler izledi. ok sayda memur, kendi arzularyla birer maalarn Hicaz hattna balad. Resmi nitelikteki yardmlar halkn balar takip etti. ocuundan byne, kadnndan erkeine binlerce Osmanl vatanda yardmda bulundu. Gerekten de dnyann drt bir tarafndan yaan balar, gerekli sermayenin nemli bir blmn salad. Srf Hindistandan gelen ba, 40.000 liraya yaknd. Hindistanda bu i iin zel bir komite oluturulmutu. Hindistan ve Msrllar bir anlamda yaptklar yardmlarla ngiliz ynetimine olan honutsuzluklarn da ifade etmi oldular. Fas, Tunus, Cezayir, Rusya, in, Singapur, Hollanda, Gney Afrika, mit Burnu, Cava, Sudan, Pretorya, BosnaHersek, skp, Filibe, Kstence, Kbrs, Viyana, ngiltere, Almanya ve Amerikadaki Mslmanlar Hicaz Demiryolunun yapm iin bata bulundular. Hatta Mslmanlarn dnda, Almanlar, Yahudiler ve birok Hristiyan bile bata bulundu. Fas Emiri, ran ah ve Buhara Emiri gibi devlet idarecilerinden de yardmlar geldi. 1908 ylna kadar toplanan ba miktar 1.127.893 liraya
ulamt ki, bu miktar toplam gelirin % 29unu oluturmaktayd. Bata bulunanlar dllendirmek iin, nikel, gm ve altn Hicaz Demiryolu Madalyalar ihdas edildi ve bu madalyalar halk ba yapmaya ynlendirmede byk rol oynad. Madalyalar ile birlikte verilen beratlarda kimin ne kadar yardmda bulunduu ak olarak belirtiliyor ve bu beratlar ile madalyalar ailenin en byk erkek ocuuna veraseten devrediliyordu. Balardan sonra Hicaz Demiryolu inaatnn en nemli gelir kaynan %22lik bir payla resmi kt ve evrak ile birlikte ilmhaberler oluturmu, vergi ve harlar, kurban derileri haslat ve baarl bir mal idare sayesinde inaatn balangcndan bitim tarihine kadar her sene gelirler giderlerden fazla olarak gereklemitir. ngiliz yazar R. Tourret, Hicaz Demiryolu kitabnda dnyada belki de borsuz, faiz demesi olmayan ve tamamlandnda kra gemi tek demiryolu olarak bahsediyor bu projeden. te, inan yolu veya kutsal yolculuk olarak da adlandrlan Hicaz Demiryolu, bugnk Suriyenin bakenti am kentinden balayp Suudi Arabistann Medine kentine kadar uzanacak ve srailin Hayfa limanna bal yan yolu ile birlikte toplam uzunluu 1766 kilometreyi bulacak zor ve meakkatli, fakat o derece gurur verici bir eserin ad olacaktr. Hicaz Demiryolu inaat, 1 Eyll 1900 tarihinde yaplan resm bir trenden sonra fiilen balad. Demiryoluna
13
1.05 metre aklkta dar hatl raylar dendi. Dar hattn tercih edilmesindeki en nemli sebep, maliyetinin dier hatlara gre daha ucuza gelmesi ve yapmnn daha kolay gereklemesiydi. Ayrca, yapmna 1900de balanan Beyrut-am-Mzeyrib hattnn dar hat olmas da Hicaz Demiryolu ile bir btnlk salayacakt. Ancak, Anadolu, Badat ve Kuzey Suriye demiryollarnn normal hatl olmas, Hicaz Demiryolu ile ayn btnl tekil etmesine engeldi. Demiryolunun teknik ilerinin idaresi Alman Mhendis Meissnere verildi. leriki yllarda ok nadir olarak bir yabancya verilen Paa unvann alacak olan Meissner ile birlikte onyedisi Trk, onikisi Alman, bei talyan, bei Fransz, ikisi Avusturyal, biri Belikal ve biri de Rum olmak zere toplam 43 mhendis alyordu. naatn ilerlemesiyle birlikte Avrupal mhendislerin says azalrken Osmanl mhendislerinin saysnda art olacak, kutsal topraklardaki inaat tamamen Mslman mhendisler gerekletirecekti. Hicaz hattnn iilii byk lde asker birliklerce yapld. Saylar 7500 bulan Osmanl askerleri, balarnda bulunan subaylarn idaresinde inaatn daha ok dz ilerinde alyordu. Piyade taburlar toprak kazma, ta ocaklarndan ta karma, traverslerin altlarna ta yerletirme, duvar rme gibi ilerde istihdam edilirken, istihkm bl erleri demircilik, marangozluk, ateilik ve makinistlik gibi ileri gryorlard. Telgraf mfrezesi ise hattn
telgraf ilerinde ve istasyonlarn haberleme memurluklarnda grev almt. Hicaz hattnda grevli bahriye taburlar ise Beyrut ve Hayfa limanlarna gelen demiryolu malzeme ve aralarnn nakliyatnda alyordu. Hicaz Demiryolunda alan erlere cret dendii gibi bir yl da erken terhis ediliyorlard. Asker birliklerin yansra hat gzerghnda yaayan ve amele-i mkellefe olarak adlandrlan yerli halk ile Avrupal ustalardan da yararlanld. Bilhassa uzmanlk gerektiren tnel ve istasyon yapm, dinamit patlatma ve kayalar delme tr ilerde talyanlar, Arnavutlar, Filistinliler ve Rumlar grevlendirildi. Demiryolu yapmna ilk olarak am-Dera arasnda baland. 1903te Ammana, 1904te Maana ulald. Maandan Akabe krfezine bir ube hatt yaplarak Kzldenize klmak istendi ise de ngilizlerin kar kmalar sonucu gerekletirilemedi. Daha nce yapm imtiyaz bir ngiliz irketine verilmi olan Hayfa Demiryolu, inaat malzemeleri ile birlikte satn alnarak, 1905te tamamland ve Dera, Yermuk vadisinden Hayfaya baland. Bylelikle Hicaz Demiryolu Akdenize ulam oldu. O zamana kadar tarihi Akka ehrinin yanbanda kk bir kasaba konumunda olan Hayfa, Hicaz demiryolunun ve limannn yapm ile bir anda geliti ve bugn blgenin nemli bir ulam merkezi haline geldi.
14
Demiryolunun Maana varmasndan sonra inaat ile iletme ileri birbirinden ayrlarak bir iletme idaresi kuruldu ve demiryolunda ilk defa olarak 1 Eyll 1905 ylnda yolcu ve eya tanmaya baland. Ayn sene Mudevveraya ve 1 Eyll 1906 tarihinde de Medyin-i Slihe ulald. Bu noktadan sonraki inaatn tamam Mslman mhendis, teknisyen ve iiler tarafndan gerekletirildi. el-lya 1907de ve nihayet Medineye 31 Austos 1908de varld. O tarihe kadar toplam 1464 kmyi bulan Hicaz Demiryolu, Sultan Abdlhamitin tahta knn 33. yldnm olan 1 Eyll 1908 tarihinde yaplan resm bir trenle btnyle iletmeye ald. Hicaz Demiryolu, I. Dnya Savana kadar youn bir ekilde kullanld. amdan Ammana her gn, Medineye ise haftada gn seferler yaplyordu. Trenler, Pazartesi, aramba ve Cumartesi gnleri sabah 7.30da amdan hareket ediyor ve 4. gn leden sonra saat 3te Medineye ulayordu. Medineden dn gnleri ise Sal, Perembe ve Pazar gnleri idi. Ayrca haftada bir amdan ve Hayfadan yemekli ve yatakl ekspres seferi dzenleniyordu. Bu zel trenin Medineye var sresi sadece 48 saatti. Bu seferlerin dnda Medineye yk ve su tayan programl ve programsz tren seferleri bulunmaktayd. Hattn Hayfa ubesinden ise, ama her gn yaklak 12 saat sren dzenli
tren seferleri yaplmaktayd. Gerektiinde ek seferler dzenleniyor, hareket saatleri namaz vakitlerine gre ayarlanyordu. Hicaz Demiryolunun lokomotif, vagon, ray ve elik traverse gibi nemli makine ve malzemeleri bata Almanya olmak zere, Belika ve Amerikadan saland. Baz yolcu vagonlar ve elik raylar da Tersane-i mirede imal edildi. Yurt dndan ithal edilen demiryolu malzemesi inaatn ilk yllarnda denizyolu ile Beyruta getiriliyor ve oradan Beyrut am Mzeyrip hattyla Franszlara gei creti denerek ama tanyordu. Hayfa ubesinin yaplmasndan sonra bu masraftan kurtulundu ve malzemeler Beyrut yerine Hayfa limanna boaltlp, bu yeni hat ile Deraya tanmaya baland. naatn ilk yllarnda traversler Anadolu ve Makedonyadaki ormanlardan kesilen aalardan yaplrken, daha sonraki aamalarda bu uygulamadan vazgeilerek elik traversler kullanlmaya baland. Demiryolu boyunca 7 byk bakm nitesi bulunmaktayd. Bunlar Kadem, Dera, Maan, Tebuk, Medyin-i Slih, Medine ve Hayfadr. lerinde en byk olan, amn Kadem istasyonu bnyesinde 43200 metrekare bir alan zerine kuruldu. Bugn hl faaliyette olan ve bir mzeyi andran bu dev atlye, blgede ilk defa elektrik enerjisi kullanan mekan olma zelliini de tamaktadr. Kadem-i erif olarak da anlan bu istasyon, Hicaz Demiryolunun balangta ilk istasyonu idi.
15
1911 ylnda demiryolu, Kademden amn merkezine doru 3 kilometre daha uzatlarak amn tam orta yerindeki modern yeni istasyon binasna kavutu. Bu istasyon binas, bugn hl faaliyette ve Suriyedeki Hicaz Demiryollar Genel Mdrlnn merkez binasdr. Hicaz Demiryolunun inaat srasnda birok kpr, istasyon, tnel, menfez, glet, eme, fabrika, hastane, dkmhane, okul, mescit, karantina, tamir atlyesi vs. yapld. Baz istasyonlarda postaneler ve telgraf merkezleri kuruldu, zellikle Hicaz Telgraf Hatt resm ve sivil haberlemede ok byk kolaylklar salad. Demiryolu dnda yaplan inaat faaliyetlerinden bazlar unlardr. amda Lokomotif, vagon tamir ve bakm atlyesi, Medine tren ve lokomotif bakm atlyesi, 2.666 adet krgir kpr ve menfez, 7 adet demir kpr, 9 adet tnel, 96 adet istasyon, 7 adet glet, Hayfa, Dera ve Maanda fabrika, Hayfada iskele, ambarlar, dkmhane, boruhane, Maanda otel ve hastahane, Tebukde hastahane, 37 adet su deposu. 1 Eyll 1900de amdan balayp 1 Eyll 1908de Medinede noktalanan Hicaz Demiryolunun maliyeti 3.357.819 Liray bulmutur. Yaplan ilave hatlar ve yan balantlarla 1916da 1.766 kmyi
bulan demiryolunun toplam maliyeti 4.558.000 Lira olmutur. Bu maliyet o gn 86.602.000 Alman Markna eitti. II. Abdlhamidin tahttan indirilmesine kadar Hamidiye Hicaz Demiryolu olarak anlan ve 18 Ocak 1909dan itibaren de sadece Hicaz Demiryolu olarak bilinen hat, yaplan ube hatlar ile beraber 1918de 1.900 kmyi amtr. Yapm btn Mslmanlarn ortak istei olan Medine-Mekke ve Mekke-Cidde hatlar ise btn gayretlere ramen gerekletirilemedi. 1916 Haziranndaki isyandan sonra demir yolunun tahribini nlemek ve kullanma ak tutulmasn salamak iin ok aba sarfedilmesine ramen muvaffak olunamad. Medine Komutan Fahrettin Paann, Mondros Mtarekesinin 16. maddesi gereince 7 Ocak 1919da imzalad artnme gerei Medineyi teslim ve tahliye etmesi ile birlikte Hicaz Demiryolu zerindeki Osmanl hakimiyeti de sona erdi. Medinede bulunan Mukaddes Emanetler ile binlerce sivil halkn Suriyeye gnderilmesi bu demiryolu sayesinde oldu. 1910da trenlerle tanan sivil yolcu says 168.448, 1913te 232.563 olarak gerekleti. 1908den 1913e kadar toplam 968.000 sivil yolcu tand. Senede ortalama 16.000 hac Hicaz Demiryolunu kullanmaktayd. 2 lira olan amMedine aras Hac yolculuu yaklak 72 saatte gerekleiyordu. Demiryolu, sebze, meyve, tuz, pirin, merubat, ttn,
16
un, kmr gibi ticari eya ile hayvan nakliyat iin de nemli bir ulam vastasyd. 1910da yaklak 66 bin ton, 1913te 112 bin ton ticari eya nakledildi. Ayn yllarda tanan hayvan says ise 1910da 2788 ve 1913de 6477 olarak gerekleti. 1910 ylnda 367.890 Lira gelir, 71.167 Lira kr, 1913 ylnda ise 329.647 Lira gelir, 78.619 Lira kr elde edildi. Demiryolunun iletmeye almasndan sonra Amman, Maan, Tebuk, Dera, Hayfa ve el-Ul ksa srede geliti ve kalabalk bir nfusa sahip oldu. Demiryolundan am da nasibini byk lde ald ve ticar faaliyetlerinde byk gelimeler oldu. Lokal retilen mallarn uzak pazarlara ulatrlmas, imar ve ina faaliyetlerinin artmas, bir ok kamu binasnn yaplmas demiryolunun gzergha getirdii deiimin sonucu idi. Turistik amala zel tren seferleri dzenlendi. Bir ksm Bedevlerin yerleik hayata getii, baz erkez muhacirlerin demiryolu yaknlarna yerletii grld. Hicaz Demiryolu, ksa mrne ramen, nemli asker, siyas, ekonomik ve toplumsal sonular meydana getirdi. Yabanc sermaye tarafndan yaplan demiryollarnda istihdam edilmeyen Mhendislik Mektebi mezunu pek ok Trk mhendisinin de ilk tecrbe ve yetime yeri oldu. Cumhuriyet Demiryollarnn yapm aamasnda gerekli olacak bilgi, bece-
ri ve tecrbe birikiminin temeli Hicaz Demiryolu ile saland ve azmsanmayacak kadar ok teknik eleman yetiti. Bugn, Suriyede kalan Hicaz Demiryolu, ayn isimle bir Genel Mdrlk altnda turistik amal olarak iletilmektedir. Byk bir ksm Suriyede bulunan orijinal lokomotifler ve vagonlar tamir edilerek zellikle yaz aylarnda sefere konmaktadr. Raylar ve traversler orijinal olarak tarihe tanklk etmektedirler. Suriye snrndan Suudi Arabistan snrna kadar olan rdndeki Hicaz Demiryolu da iletilmeye devam etmektedir. Burada da orijinal buharl trenlerle seyahat etme imknna sahip olabilirsiniz. Tarih Cesm Kprs btn gzellii ile kullanmdadr. Suudi Arabistan snrlar ierisinde bulunan demiryolu atl bir hldedir ve ou yerde demiryolundan eser kalmamtr. Fakat buralarda bile, demiryolu yata, hl yolunu kaybedenler iin bir klavuz olarak durmaktadr. stasyon binalarnn ve kprlerin byk bir blm ayakta ve hatta bakmszlklarna ramen iyi durumdadrlar. zellikle Medyin-i Slihteki stasyon binas ve mtemilt onarlm bir ekilde bu blgedeki Hicaz Demiryolunu temsil etmektedir. Medine stasyonu ise ok ksa bir zaman nce onarlm ve ziyarete alm bulunmaktadr. Hayfa ve Kuds stasyonlar, bu blgenin nemli birer istasyonlar olarak varlklarn devam ettirmekte iseler de gerek sraildeki ve gerekse de Lbnandaki Hicaz Demiryollar yaanan
17
savalar neticesi ksmen imha edilmi olup atl bir ekilde durmaktadr. Kimi istasyonlar harabeye dnm, kimileri ise blge sakinleri tarafndan mesken olarak kullanlmaktadr. Hicaz Demiryolu, meydana getirdii maddi sonularn yansra, insanlarmzn ortak bir hedef ve ideal etrafnda yardmlama ve dayanma bilincinin olumasna da nemli bir katk salamtr.
The very first railway constructed in the Ottoman lands was the line between Alexandria and Cairo, which was built (18511856) by the British. In the second half of the 19th century, changes in military and world politics forced the Ottomans to construct railways extensively, mainly in Rumelia. The Rumelian railway was put into action in 1870. By 1888 it was 1279 km long and connected western cities like Paris, Vienna and Berlin to stanbul. Throughout history, stanbul has always been a starting and ending station of the journeys. It was a spellbound world for west, and east; it was a dream impossible to attain!
The idea of constructing a railroad to connect these two worlds, East and West, and make it easier to reach to the holy lands that were the cradle of all holy religions, and to reach Mekkah, Madinah and Jerusalem, became the dominant notion in stanbul. The realisation of this project would at the same time contribute to the strengthening of the Empires military and political authority on these lands. The idea of a railway in the Hejaz region was first put forward by the American engineer Dr. Zimpel in 1864. Osman Nuri Pasha, the Commander of Hejaz, sent a letter to the Padishah in 1891, stating that a railway between Jeddah and Makkah is important for the regions. The first serious research was done by Ahmad Izzad Pasha (known as Arab Izzad Pasha), the head of Jeddah Awqaf. Izzad Pasha in his statement (1891) emphasised that a railway between Damascus and Madinah would be useful against any attack on Hejaz or to suppress any internal upheavals. At the same time, a journey to Hajj would be easier and more comfortable. His letter caught the attention of the Padishah, and he asked Mehmed akir Pasha to study the letter. The Pasha was quick to send the Padishah a feasibility report and a map of the region. In this period, the great powers of the time competed with one another to win the rights to
construct the Ottoman railways. Whilst every European country was approaching for the investment on railways, according to their own political and economical gains, the Ottoman statesmen were trying to keep a balance between western interests and the Ottomans military and economic interests. Because of this delicate relationship in the international arena The Ottoman State was walking on a tight-rope; trying not to make one European company more advantageous than another in relation to railway concessions. Sultan Abdulhamid the Second pursued a balanced policy and this was going to give economic advantage to an emerging super power of Europe; Germany. Germany coming late to the colonial scene, towards the end of the 19th century, cast eyes on the prosperous and fertile Ottoman land, in order to benefit from their overground and underground resources. The German researchers sent to Anatolia (1885-1888) prepared a report emphasising the rich resources of wheat and cereal, and cotton as an essential product necessary for the German textile industry. The discovery of petroleum and stone-coal was important for the German industry. Unlike Britain, France and Russia, Germany had no interest in the Ottoman Lands. Because of this, the Sublime Porte was inclined to favour her. According to the Padishah, The Germans were only after economic and financial advantages, whereas the other great powers are racing with each other to divide the Ottomans from within. Exactly 100 years ago, the German Emperor Wilhelm the Second visited stanbul for a second time. His visit was a turning point in 19
the Ottoman-German political and trade relationship. After the Anatolian Railway construction and management (1888), in 1898 came the Baghdad Railway concessions. The largest concessions given to a foreign capital were to Germany. Wilhelm the Second set out for a trip inside Anatolia on 21st October 1898. A private train was allocated by the Anatolian Railway Company; and during his journey he observed the German Railway entrepreneurship. His visit turned out to be a show of force against other European countries. Wilhelm the Second made a speech in Damascus in front of Salahadden Ayyubis tomb, and thanked Sultan Abdulhamid for his hospitality and declared his friendship with the Padishah and his 300 million Muslim subjects. The Baghdad Railway project was going to connect Germany to the Gulf via stanbul. The Western powers became irritated; Britain suspected that the railway would allow Germany to take her influence to the Middle East and from there she might threaten India in the future. France also was thinking along the same lines because of her interest in Syria and Palestine. Russia was also against the Baghdad Railway crossing from eastern towns. The construction of the Baghdad Railway started in 1903. From time to time the construction slowed down, due to concessions given to the western powers to soften their reactions to the project. This railway would carry economic and political competition between Germany and Britain into the First World War. On 2nd of May 1900 Sultan Abdulhamid the Second, after signing the Baghdad Railway agreement with Germany, he announced his dream of constructing the line: The Hejaz Railway. In a way it was the extension of the
Baghdad Railway. By connecting the two railways, stanbul the capital would be connected via Damascus to Makkah and Madinah, the holy places. The Sultan mentioned his wish to travel to holy Makkah by railway from stanbul, to the General Manager of the Anatolian Railway Company, Dr. Zander, and asked him to build another line; the Hejaz Railway in the shortest possible time. According to calculation, the journey from stanbul to Makkah would take 120 hours by train. The Hejaz Railway, unlike other Ottoman Railways, would not place orders with foreign companies, but would be totally financed by employing domestic resources. In future the line concerned would be connected to the Baghdad line, starting from Damascus, continuing to Madinah, Makkah, Jeddah and also at later stages, to Yemen, via central Arabia. The line would be constructed and connected to Baghdad and Basra, and this work hopefully would be a source of honour for the Muslim world. Europeans were very cynical about the Sultans announcement. Marshall Von Bieberstein, the German ambassador who was known for his friendship with the Sultan, sent a report to the German foreign office, noting: No reasonable man can believe that a 1200km long railtrack can be constructed on religious grounds. The Hejaz Railway project received an enthusiastic approval by the Ottoman, Indian, Iranian, and Arab media who wrote in detail about it. The Sabah newspaper, which was published in stanbul referred to the railway as a holy line and wrote that it would be a magnificent work of Khalifah. It was not an Ottoman railway but railway of the faith. 20
The estimated cost of the Hejaz Railway was 4 million liras. This figure was 18% of the 1901 budget. It was also impossible to supplement it with additional payment from the Treasury. The state was in financial difficulty. Thus it was decided that donations would be the only source of financing the project, and also that they should draw credit from the Ziraat Bank in order to deal with the urgent financial need at the time of construction. The Padishah donated 50.000 lira from his personal purse to the Hejaz Railway and opened the way for donations. Other statesmen, high-ranking bureaucrats and military personnel followed in his footsteps. Most of the civil servants voluntarily donated a month of their salaries to the Hejaz line. People also donated. From children to old folks, all Ottoman citizens donated whatever they could. With the donations from other parts of the Empire, an important sum was collected. From India the donation was about 40.000 liras. A special committee was set up in India for this purpose only. Donations from India and Egypt were seen as a protest against the British rule. From Morocco, Russia, China, Singapore, Holland, South Africa, and America, donations flooded in and contributed immensely to finance the Hejaz Railway. The Shah of Iran, the King of Morocco, and the King of Bukhara also contributed. To reward the people who donated to the project, some bronze, silver, and gold Hejaz Railway Medals were issued. After donations, 22 percent of total income for the Hejaz Railway stemmed from various taxes stamp duties levies sheepskins the income of the Hejaz Railway outweighed the
expenditure. The British writer R. Tourret in his book titled The Hejaz Railway says, perhaps this first railway in the world has no debts, no interest payments. It was already making profits by the time of completion. Here is the Hejaz Railway: The Road of Faith or The Holy Journey. Starting from todays capital of Syria, Damascus, it will go to Saudi Arabias Madinah city and with its connecting line to Israels Haifa harbour it will sum up a way of 1750 km long. It is a monument that makes one proud. The construction of the Hejaz Railway started with an official ceremony held on 1st September 1900. 1.05m wide narrow-gauge line was laid down. The reason for preferring a narrow-gauge line was that the cost was less than other lines, and also easy to lay down. Furthermore, the Beirut-Damascus-Muzayrib line was also narrow-gauge line that would be compatible with the Hejaz Railway. But the Anatolian, Baghdad, and northern Syrian lines were normal lines which posed an obstacle in establishing unity with the Hejaz Railway. The German engineer Meissner was appointed as the manager responsible for the technological side of the works. He was one of the few outsiders who were awarded with the title Pasha. Seventeen Turkish, twelve German, five Italian, five French, two Australian, one Belgian and one Greek, in total 43 engineers worked with him. As the construction went on the number of European engineers decreased and the number of Ottoman engineers increased. In the Holy Land all Muslim engineers were responsible for the construction. The military provided a labour force for the project: 7500 Ottoman soldiers mostly did the manual jobs. The Infrantry Regiment was used in digging and cutting stones from stone quarries, laying stones under sleepers, putting up walls. Also the battalion of military engineers were used as blacksmiths, carpenters, stokers, engine 21
drivers. The Communication Column was active in communicating between stations and the overall line communications. The Sea Battalion was working to transport the equipment destined for the Hejaz Railway. Besides the Militarys assistance, people who lived by the line were furthermore, referred to as Dutiful Workers. European foremen also worked in the construction, particularly in the areas where expertise was needed, like exploding dynamite, cutting stones and building stations. Italians, Albanians, Palestinians, and Greeks were employed. At first the construction started between Damascus and Dera. The track to Amman in 1903 and to Dera in 1904 was completed. The Ottomans desire was to build a line to Akabah from Maan that would give an opportunity to open an access route to the Red Sea. However because of British opposition this project did not materialise. Previously, the construction of the Haifa line had been given to a British firm. The Ottomans bought back the Haifa Railtracks with all its equipment, and completed it in 1905, connecting Dera via Yarmuk Valley to Haifa. Thus, the Hejaz Railway met with the Mediterranean Sea. Until then Haifa had been a small town near to the historical Aqqa city. The construction of the Hejaz Railtracks and the harbour turned Haifa into a developed city. Today it is one of the most important transport centres of the district. When the railtrack reached its 460th km where Maan is situated, the management and
construction works separated, and an office of management was set up. At first the railtrack carried its passengers and cargo starting from September 1905. In the same year, the line reached Mudavvara and on the 1st of September 1906 reached Medyin-i Slih. After this station, the construction of the remaining railtrack was overseen by Muslim engineers, technicians, and labourers. The line reached to el-Ula in 1907 and at last to Madinah on 31st August 1908. Until that date the completed Hejaz Railway was 1464 km long, and its opening ceremony was held on 1st of September 1908, the anniversary of the Sultan Abdulhamids 33 years on the throne. The Hejaz Railway was used heavily until WWI. There were daily train services from Damascus to Amman, three times a week to Madinah. The trains on monday, wednesday, and saturday departed from Damascus at 7:30 am and on the fourth day at 3:00 pm arrived in Madinah. The return days were tuesday, thursday, and sunday. In addition, there was a train service (bed & dinner served) once a week. This luxurious train arrived in Madinah within 48 hours. Irregular trains carried cargo and water. Everyday from Haifa regular train services were arranged and the train arrived in Damascus within 12 hours. If necessary, additional services were laid on and the time of departures was set according to the times of prayer. The equipment and materials needed for the construction of the Hejaz Railway such as locomotives, wagons, rails, steel sleepers were bought mainly from Germany, Belgium, and America. Some of the passenger cars and steel rails were manufactured in Tersane-i Amire (The Dockyard). The equipment and materials in the first year of the construction were 22
imported by sea; the cargo was unloaded in Beirut harbour, and from there on brought to Damascus by Beirut-Damascus-Muzeyrib line paying toll to French. When the Haifa line was completed, the Ottomans did not have to pay the toll; instead all the equipment and materials unloaded in Haifa harbour where transported to Dera by this line. In the early days of construction wooden sleepers were used. Anatolian and Macedonian forests provided the wood, but later on this practice was abandoned and steel sleepers were used for the tracks. Throughout the railtracks there were large maintenance units. These are located in Kadem, Dera, Maan, Tebuk, Medyin-i Slih, Madinah and Haifa. The largest maintenance unit was part of the Kadem Station which was built on the 43200 square-meters. Even today it is still functioning and resembles a museum. Electricity was used in the area for the first time in this workhouse. This station which was called Kadem, the honoured was the first station of the Hejaz Railway. In 1911 the railtrack from Kadem extended for 3 km towards the centre of Damascus and into the centre of the Hejaz Railway and had a new modern station building. This building is still in use today and is the Headquarters of the Hejaz Railways in Syria. Until Sultan Abdulhamid the Seconds dethronement, the Hejaz Railway was called Hamidiyah Hejaz Railway. This line with its continuous construction works and with new branches reached to 1766 km length in 1916. The common wish of all Muslims was to connect Madinah-Mekkah and MekkahJeddah lines. However despite all effort it did
not happen. It was hard work to protect the line against damage inflicted on the railtrack by the rebels who were led by Lawrence in 1916, costing at Deutsche Marks 86,602,000. By surrendering their forces in Madinah in 7th June 1919, the Ottomans lost their control over the Hejaz Tracks. The Holy Relics which were in Madinah and thousands of people were transported to Syria by this railway. Trains carried 168,448 passengers in 1910. This figure increased to 232,563 in some 1913. Between 1908 and 1913, some 968,000 ordinary passangers used the trains. In a year an average of 16,000 pilgrims used the Hejaz Railway. A Damascus-Madinah ticket was 2 liras and the journey lasted 72 hours. The Railway was also an important means of transporting goods and foods; salt, fruit, groceries, rice, tobacco, refreshments, and flour. Merchandise carried by the trains were about 66 thousand-tons in 1910. This figure rose to 112 thousands in 1913. In respective years the number of animals transported was 2788 and 6477. Since the railtrack began, in a short period of time Amman, Maan, Tebuk, Dera, Haifa, and el-Ul, progressed, and their population increased considerably. In particular Damascus benefited highly and became a trade centre. The local products were transported to outside markets found new Bazaars. Reconstruction works increased, and construction of many public offices were the result of changes brought about by the Railway. New services were put on for tourists. It has been observed that most of the Badawis have migrated to city and adopted an urban life, and some Circassian migrants settled down on places near the Railtracks. 23
The Hejaz Railway despite her short life span was the source of military, political, economical and social events. The Turkish graduate engineers who did not have the opportunity to work in the railtrack financed by foreign capital, had their first experiences built on by working in the Hejaz Railway project. This experience also laid the foundation for the construction of railways during the Republican era. Technicians who benefited from this experience can not be underestimated. Today, the Hejaz Railways in Syria, kept for the pleasure of tourists, use the same name for her headquarters. Most of the original locomotives and wagons that were left in Syria were used for touristic journeys during the summer time. The rails and sleepers are the first to testify to history. The Hejaz Railway in Jordan, is still running from the Syrian border to the Saudi Arabian border. One can travel in the original steam trains. The Historical Jasim Bridge with all its beauty is still in use too. The railtracks in Saudi Arabia were abandoned; there is no sign of railtrack in most places. Even here, traces of tracks can act as a guide to those who lose their way. Most of the buildings and stations are still standing; they were in good condition but neglected. In particular. The Medyin-i Slih Station and her workshops with its face-lift, represent the Hejaz Railway in this part of the world. The Haifa and Al-Quds Stations are still important stations of the area, but the wars in Palestine and Lebanon have caused destruction of most of the railtracks. Some stations are in ruins; some are used by locals for dwelling purposes. The Hejaz Railway brought economic opportunities forward, as well as injecting an awareness of the need for solidarity; also the
stanbul Haydarpaa Tren stasyonu: Anadoluya ve Medineye kadar uzanan demiryollarnn balang noktas, 1998
Haydarpaa Train Station-stanbul where the railways stretch their arms towards Anatolia and Madinah, 1998
28
29
30
Yldz Mosque and Palace today from the same angle, 1998
31
1900l yllarn balarnda Yldz Saray Byk Mabeyn Kk nnde yaplan bir resm geit treni
Military review in front of Yldz Palace, Mabeyn Kiosk during early 1900s
32
33
Haydarpaa Tren stasyonu: Zahire depolar nnde bekleyen lokomotif ve yk vagonlar, 1900
Haydarpaa Train Station: locomotive and cargo wagons waiting in front of granary, 1900
34
35
1902 ylnda Alman Krauss Fabrikasnda Hicaz Demiryolu iin yaplan 11 numaral ve 2-8-0 4905/03 model lokomotif
Locomotive (No: 11 and model No: 2-8-0 4905/03) built in 1902 in the German Krauss factory for the Hejaz Railway.
36
Alman mparatoru II. Wilhelm ve mparatorie Augusta Victoriann Anadoluya seyahat ettikleri zel vagonun 21 Ekim 1898 gn Haydarpaa Garndan hareketinden nce ekilen resmi
October 21,1898. Haydarpaa Train Station. The photo was taken before the departure of the private wagon in which the German Emperor Wilhelm the Second and the Empress August Victoria travelled to Anatolia.
37
Toros Dalar Hackr Mevkiinde 110 metre yksekliinde tatan yaplm Varda Kprs, 1998
42
43
Alman mparatoru II. Wilhelm iin Herekede yaptrlan zel kk, 1898
The Stately House built for the German Emperor Wilhelm the Second in a picture of Hereke, 1898
44
The Stately House built for the Kaiser Wilhelm the Second, and general view from Hereke, 1998
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
First stock exchange in the world; from the Roman era in avdarhisar town Ktahya, 1998
81
82
83
84
85
Sheb-i Arus (The Wedding Night) ceremony of the whirling darweshes Mawlawees, 1998
86
87
88
89
90
Karatay Madrasah (university) and a view of Konya from Alaaddin Hill, 1998
91
92
93
94
Melike Khatun market in Konya, also known as Kadnlar Pazar (market for women), 1998
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
amn merkezinde bulunan Hicaz Demiryolu Genel Mdrl ve Telgraf Hatt Abidesi, 1998
The General Directorate of Hejaz Railways and Telegraph Line Monument in downtown of Damascus, 1998
114
Suriyenin Trkiye snr istasyonu Meydan- Ekbes, 1998 Meydan- Ekbes Train Station on the border between Turkey and Syria, 1998
115
116
117
118
120
121
am Hicaz Tren Garndaki raylar zerinde bulunan Osmanlca damga, 1998 Mminlerin Emiri Gzi Sultan kinci Abdlhamit Han efendimizin byk yardmlaryla yaplan HAYRTtr.
The Ottoman stamp on the rails in Hejaz Train Station in Damascus, 1998 A pious foundation of Sultan Abdlhamid Khan the Second, the Leader of believers
122
123
A general view of Damascus Train Stations water tank and warehouses during early 1900s
124
125
126
127
128
Hejaz Railway and Telegraph Line Monument in the center of Damascus, 1998
129
130
131
Muzayrib Train Station and the fortress Kale-i Atik during early 1900s
132
Original Hejaz train at Mahacce Train Station on the Damascus-Dera line, 1998
133
134
Dera Train Station on the border between Syria and Jordan, 1998
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
Niyazi Liman
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
rdn Hicaz Demiryollarnda buharl treni kullanan en yal uzman makinist, 1998
163
164
Maan hattnda geni hattn yapm ile terkedilen dar hat Hicaz raylar, 1998
Narrow-gauge tracks on Maan line, abandoned after replacement by wider tracks, 1998
165
166
167
Baalbekte Jupiter tapna zerinde bulunan Osmanl ve Alman mparatorluklarna ait dostluk kitabesi, 1998
Friendship inscription for Ottoman and German Empires on the Jupiter Temple in Baalbek, 1998
172
173
174
175
1900l yllarn balarnda bugn mevcut olmayan Beyruttaki Osmanl Hkmet Kona
Ottoman governors building in Beirut (no longer exists) during early 1900s
176
177
178
179
180
181
182
Baalbekte Jupiter Tapnanda bulunan Osmanlca ve Almanca kitabeler: Osmanllarn Padiah, Gazi Sultan Abdlhamid Han Hazretlerinin asil dostu, Almanya mparatoru ve Prusya Kral II. Wilhelm Hazretleri ile; mparatorie Augusta Victoria Hazretlerinin Baalbeki ziyaretlerinin byk ansna, iki devlet arasndaki bu bayndr vilayetin, bu dahi iftihar edilecek bir alametidir. 1998
Inscriptions in Ottoman and German languages at the Jupiter Temple in Baalbek: In memory of their visit to Baalbek, the Ottoman Padishah, Ghazi Sultan Abdulhamid Khan, and his noble friend, the German Emperor and King of Prussia, His Majesty Wilhelm the Second and Empress Augusta Victoria; at this prosperous province as a sign of friendsihp between the two states. 1998
183
Dahr-l-Beydar Dalarnda dili fren raylar sayesinde yoku trmanan tren, 1895
184
Bihamdun stasyonundan sonraki, Dahr-l-Beydar Dalarnda trenin kaymadan kp inebilmesi iin iki ray arasna yaplan dili raylardan bir kesit, 1998
Special cog rails to secure the trains while climbing up and down after the Bihamdun Train Station in Dahrlbeydar Mountain, 1998
185
190
191
192
193
194
195
196
Yafada Sultan II. Abdlhamidin tahta knn 25. yl ansna ina edilen saat kulesi, 1998
The clock tower erected in memory of the 25th anniversay of Sultan Abdulhamids enthronement, Yafa, 1998.
198
199
200
201
202
203
Hayfa Tren stasyonunda bulunan Stun-i Ali zerinde Hicaz Demiryolunu temsil eden logo, 1998
The logo representing Hejaz Railway on the Sutun-i Ali in Haifa Train Station, 1998
THE TEXT ON THE STUN-I AL MONUMENT In the name of God the Compassionate and Merciful, praise be to God alone and prayer and peace be to the last of the prophets. Our lord and master the Amir of the believers and the Khalif of the Prophet, the Sultan of the two lands and the Khakan of the two seas, the Sultan son of a Sultan, the conqueror, Abdul Hamid Khan son of the Sultan, the conqueror, Abdul Magid Khan (may God support his kingdom and lengthen his life and days) has commanded the construction of a railway line to Damascus to facilitate to the nation of Mohammed the pilgrimage to the house of God and the visit to the garden (grave) of the messenger of God (prophet). The Sultan then gave his grand command (may God lengthen his rule) that a railway line should be laid from Haifa to connect with the Hamidiyya Hejaz line. Therefore it is the duty of every Moslem who made his pilgrimage to the house of God and availed himself of the visit to the grave of the Prophet to pray to God to support the Sultans Grand Khalifate and to raise his high hand over the heads of the people. Inscribed in 1319 (1905 A.D.)
205
Sixth bridge over the Yarmuk river, with six arches during early 1900s
206
207
1900l yllarn balarnda Yarmuk Nehri zerindeki yedinci kpr. Hicaz Demiryolu gzergahnda bitirilen bu ilk kprnn fotoraf Kazm Paa tarafndan stanbula gnderilmi ve bu baardan dolay, Sultan Abdulhamid II, Meissner Paay altn madalya ile dllendirmitir.
The seventh bridge on the river Yarmuk during early 1900s. This was the first bridge completed on Hejaz Railway. Its picture was sent to stanbul by Kazim Pasha. Following this, Sultan Abdulhamid the Second awarded Meissner Pasha a gold medal, for his achievement.
208
A view from the Golan Heights: The second bridge on Yarmuk, 1998
209
214
215
216
217
218
Medyin-i Slihte Kasr Ferid olarak bilinen M.. 500 yllarna ait bir kral mezar, 1998
A tomb of a king (BC 500) known as Kasri Farid in Medyin-i Slih 1998
219
220
Medyin-i Slih Tren stasyonu Bakm Atlyesinin ii ve orijinal Hicaz lokomotifi, 1998
Inside Medyin-i Slih Train Station; maintenance workshop and original Hejaz locomotive, 1998
221
222
223
A view of a piece of line between Tebuk and Medyin-i Slih stations, 1997
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
The Station Mosque from the window of Madinah Train Station, 1998
236
237
238
Madinah Train Station, the last terminal of the Hejaz Railway, 1998
239
240
241
242
244
Fotoraflar
MUSTAFA AKSAY 78, 79, 83, 86, 87, 95, 96, 97, 104, 105, 117, 121, 122, 123, 125, 131, 133, 135, 137, 139, 145, 189, 191, 193, 197, 199, 203, 205, 207, 209, 215, 217, 219, 221, 227, 229, 231, 234, 235, 236, 237, 239, 240. MER FARUK AKSOY 213, 243, 245, 246. BERGGREN 44, 46, 56, 70. AL SAM BEY 34, 128, 136, 162, 180, 182, 200, 202. DR. ADNAN BYKDENZ 35, 127. S. FETTEL 50, 52. ABDULLAH FRRES 28, 30, 32. JULES GOUIN 126, 140, 172, 174, 178, 184. J. LAZARIO 72, 88, 90, 92, 94, 98, 106, 108. NYAZ LMAN 27, 29, 31, 33, 41, 45, 47, 49, 51, 53, 55, 57, 59, 61, 63, 65, 67, 69, 71, 73, 75, 76, 80, 81, 82, 85, 89, 91, 93, 99, 100, 101, 103, 109, 113, 114, 115, 118, 119, 129, 141, 149, 150, 151, 153, 155, 157, 163, 165, 167, 171, 173, 175, 177, 179, 181, 183, 185, 201. NADAR 192, 196, 198. MURAT ZBEY 43, 84. PATRICK PIERARD 220, 222, 223, 224, 225, 233. C. SABOUNCI 116, 120, 176. MUSTAFA SARI 77, 107, 159, 161.